cacvi

NGUYEÃN MINH TIEÁN bieân soaïn

CAÙC VÒ ÑAÏI SÖ TAÙI SINH TAÂY TAÏNG

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

DAÃN NHAÄP

C

ho ñeán nay, haàu chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu hoaøn chænh naøo veà lòch söû Maät toâng ñöôïc coâng boá. Nhöõng khoù khaên veà maët söû lieäu coù theå laøm naûn loøng ngay caû caùc nhaø nghieân cöùu nhieät tình vaø nghieâm tuùc nhaát, bôûi hoï gaàn nhö khoâng bieát phaûi baét ñaàu töø ñaâu, vaø cuõng khoâng coù gì nhieàu ngoaøi nhöõng maûnh vuïn raûi raùc trong caùc truyeàn thuyeát, hoaëc nhöõng trích daãn khoâng mang tính heä thoáng töø lôøi daïy cuûa caùc baäc thaày Maät toâng tröôùc ñaây vaø hieän nay.

Dó nhieân, nhöõng ñieàu ñoù chöa bao giôø ñöôïc xem laø nhöõng cöù lieäu xaùc ñaùng theo caùch nhìn cuûa caùc hoïc giaû phöông Taây, vaø caøng khoâng theå laø neàn taûng cho nhöõng nghieân cöùu saâu hôn veà maët lòch söû. Hôn theá nöõa, vaán ñeà nguoàn goác hình thaønh hay quaù trình phaùt trieån cuûa Maät toâng chöa bao giôø laø vaán ñeà quan taâm cuûa caùc vò ñaïo sö thuoäc toâng phaùi naøy. Vì theá, hoï ñeå laïi raát ít hoaëc gaàn nhö khoâng coù gì lieân quan ñeán lòch söû toâng phaùi. Ñieàu maø caùc vò thöïc söï quan taâm chæ laø nhöõng gì maø chính baûn thaân hoï cuõng nhö nhöõng ñeä töû maø hoï daãn daét phaûi ñaït ñöôïc trong quaù trình tu taäp. Nhìn töø goùc 5

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñoä nhu caàu taâm linh cuûa ngöôøi tu taäp thì moät quan ñieåm nhö theá laø hoaøn toaøn ñuùng ñaén vaø raát ñaùng traân troïng.

Hôn theá nöõa, chính söï nhaán maïnh vaøo khía caïnh thöïc haønh tu taäp laø yeáu toá quan troïng nhaát trong söï toàn taïi cuûa Maät toâng qua caùc thôøi ñaïi, baát chaáp moïi bieán ñoäng veà kinh teá, chính trò vaø xaõ hoäi.

Chuùng ta khoâng nghi ngôø gì veà vieäc caùc haønh giaû Maät toâng khoâng caàn ñeán nhöõng hieåu bieát veà lòch söû toâng phaùi maø vaãn coù theå ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû tieán trieån trong vieäc tu taäp, mieãn laø hoï tìm ñöôïc moät baäc thaày chaân chính vaø coù nhöõng noã löïc tu taäp ñuùng höôùng.

Tuy nhieân, ñoù khoâng phaûi laø söï may maén maø taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù ñöôïc. Ñieàu thöôøng xaûy ra hôn laø coù raát nhieàu ngöôøi quan taâm ñeán Maät toâng nhöng laïi hieåu bieát raát ít, hoaëc thaäm chí sai leäch veà toâng phaùi naøy. Ñieàu ñoù coù theå daãn ñeán voâ soá nhöõng nhaän thöùc vaø haønh vi sai laàm ñaùng tieác cho baûn thaân cuõng nhö cho moïi ngöôøi chung quanh, vì chuùng ta ñeàu bieát laø khi moät sai laàm khoâng ñöôïc söûa chöõa thì chaéc chaén noù seõ daãn ñeán raát nhieàu sai laàm khaùc.

Khaùc vôùi giai ñoaïn tröôùc ñaây luoân ñöôïc giöõ kín trong nuùi cao röøng raäm vôùi nhöõng baäc thaày aån mình hoaøn toaøn khoâng giao tieáp vôùi theá giôùi beân ngoaøi, ngaøy nay vôùi nhöõng phöông tieän thoâng tin cuûa theá kyû 21, Maät toâng ñaõ ñöôïc quaù nhieàu ngöôøi bieát ñeán qua nhöõng nguoàn thoâng tin khaùc nhau. Tuy nhieân, khaû naêng tieáp 6

DAÃN NHAÄP caän nhöõng nguoàn thoâng tin chính xaùc vaø toaøn dieän vaãn coøn laø ñieàu raát hieám khi coù ñöôïc. Phaàn lôùn nhöõng ai quan taâm ñeán Maät toâng, ñaëc bieät laø theá heä treû, chæ coù ñöôïc nhöõng phaàn thoâng tin rôøi raïc, phieán dieän vaø raát nhieàu khi sai leäch. Qua nhieàu laàn tieáp xuùc vôùi caùc baïn treû quan taâm ñeán Maät toâng, ngöôøi vieát nhöõng doøng naøy ñaõ nhaän ra moät thöïc teá laø coù raát nhieàu baïn hieåu sai veà Maät toâng, vaø nguyeân nhaân chính laø vì khoâng coù ñöôïc nhöõng nguoàn thoâng tin ñaày ñuû vaø chính xaùc.

Trong tình hình ñoù, tröôùc khi coù ñöôïc nhöõng coâng trình nghieân cöùu toaøn dieän vaø ñaùng tin caäy veà Maät toâng ra ñôøi thì moät vaøi noã löïc nhoû hôn trong vieäc giôùi thieäu ñeán quyù ñoäc giaû, nhaát laø caùc baïn treû, nhöõng neùt chính xaùc vaø cô baûn nhaát veà toâng phaùi naøy coù leõ cuõng laø ñieàu caàn thieát.

Thoâng qua vieäc keå laïi cuoäc ñôøi cuûa caùc vò ñaïi sö taùi sinh thuoäc doøng Karma Kagyu (Caùt-maõ Ca-nhó-cö) ñöôïc goïi laø caùc vò Karmapa (Caùt-maõ-ba), taäp saùch naøy hy voïng seõ coù theå phaùc hoïa ñöôïc nhöõng neùt cô baûn nhaát veà Maät toâng vaø söï tu taäp haønh trì cuûa toâng phaùi naøy. Hy voïng laø qua ñoù ngöôøi ñoïc seõ coù theå nhaän ra ñöôïc moät ñieàu: Maät toâng hoaøn toaøn khoâng phaûi laø moät toâng phaùi thaàn bí vaø hoaøn toaøn xa caùch vôùi giaùo lyù caên baûn cuûa ñaïo Phaät. Ngöôïc laïi, neàn taûng giaùo lyù Maät toâng thaät ra cuõng khoâng gì khaùc hôn chính laø nhöõng ñieàu maø ñöùc Phaät ñaõ töøng truyeàn daïy. Tuy nhieân, caùc baäc ñaïo sö 7

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Maät toâng ñaõ coù nhöõng vaän duïng saùng taïo vaø ñoäc ñaùo ñeå thöïc haønh vaø giaûng daïy nhöõng giaùo lyù aáy theo caùch rieâng cuûa mình, nhöng vaãn ñaûm baûo moät ñieàu laø daãn daét ngöôøi tu taäp ñi ñeán söï giaûi thoaùt, döùt tröø moïi khoå ñau, phieàn naõo.

Vôùi muïc ñích nhö treân, vieäc söu taàm vaø keå laïi nhöõng caâu chuyeän veà cuoäc ñôøi caùc vò ñaïi sö taùi sinh thuoäc doøng Karma Kagyu trong saùch naøy khoâng chæ ñôn thuaàn laø nhöõng caâu chuyeän keå. Bôûi vì thoâng qua cuoäc ñôøi cuûa caùc baäc ñaïo sö naøy, ngöôøi ñoïc seõ tìm thaáy voâ soá nhöõng chi tieát, nhöõng hình aûnh minh hoïa soáng ñoäng veà giaùo lyù Maät toâng vaø söï tu taäp haønh trì giaùo lyù ñoù. Hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø hieåu ñöôïc nhöõng neùt cô baûn nhaát cuûa Maät toâng qua thöïc tieãn haønh trì chöù khoâng phaûi qua söï dieãn giaûi lyù thuyeát. Chính vì theá maø nhöõng hieåu bieát naøy môùi thöïc söï laø chính xaùc vaø höõu ích.

Veà maët lòch söû, cho duø ñaây chæ laø nhöõng caâu chuyeän ñöôïc truyeàn tuïng trong doøng phaùi, nhöng chuùng laø nhöõng caâu chuyeän raát thaät, bôûi ngöôøi ñöôïc tieáp nhaän söï truyeàn thöøa gaàn ñaây nhaát cuûa doøng Karma Kagyu, vò Karmapa ñôøi thöù 17 hieän vaãn coøn ñang soáng nhö moät chöùng nhaân lòch söû, vaø söï ra ñôøi cuûa ngaøi vaøo naêm 1985 ñaõ ñöôïc döï baùo tröôùc moät caùch chaéc chaén bôûi vò Karmapa ñôøi thöù 16 tröôùc khi vò naøy vieân tòch vaøo naêm 1980. Nhö chuùng ta seõ thaáy qua noäi dung nhöõng caâu 8

DAÃN NHAÄP chuyeän keå, vôùi moät söï truyeàn thöøa soáng ñoäng tröïc tieáp qua töøng theá heä ñöôïc keùo daøi lieân tuïc töø ñaàu theá kyû 12 cho ñeán nay, khoâng ai coøn coù theå hoaøi nghi veà tính chaát coù thaät vaø söï taùi sinh cuûa caùc vò Karmapa. Vì theá, nhöõng gì ñöôïc ghi laïi trong caùc caâu chuyeän keå naøy tuy khoâng mang tính chaát cuûa nhöõng söû lieäu chính thöùc, nhöng hoaøn toaøn coù theå giuùp chuùng ta phaùc hoïa laïi nhöõng böùc tranh khaù ñaày ñuû vaø chính xaùc veà nhöõng quaõng thôøi gian maø caùc vò ñaõ töøng tu taäp vaø hoaèng hoùa.

Veà maët giaùo lyù, cuoäc ñôøi cuûa caùc vò Karmapa laø nhöõng taám göông soáng ñoäng minh hoïa cho chính lôøi daïy cuûa caùc ngaøi, vaø xeùt cho cuøng thì cuõng chính laø nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät. Thoâng qua nhöõng taám göông soáng ñoäng ñoù, moãi chuùng ta coù theå coù moät söï caûm nhaän vaø hoïc hoûi khaùc nhau, hoaëc veà ñöùc töø bi, hoaëc veà söï nhaãn nhuïc, hoaëc veà söï tinh taán... nhöng taát caû ñeàu coù theå xem laø nhöõng baøi hoïc tröïc tieáp khoâng thoâng qua söï dieãn dòch baèng ngoân ngöõ. Ñaây cuõng chính laø ñieåm ñaëc bieät nhaát trong phöông thöùc truyeàn thöøa vaø giaùo huaán cuûa Maät toâng töø xöa nay, voán khoâng bao giôø phuï thuoäc vaøo ngoân ngöõ.

Maëc duø vaäy, seõ laø ñieàu voâ cuøng khoù khaên cho nhöõng ai chöa töøng bieát ñeán Maät toâng khi phaûi tieáp xuùc ngay vôùi nhöõng caâu chuyeän ñaày tính chaát kyø bí vaø saâu xa khoù hieåu nhö theá naøy. Vì theá, coù leõ chuùng ta cuõng neân daønh ñoâi chuùt thôøi gian ñeå laøm quen vôùi moät soá khaùi 9

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nieäm vaø kieán thöùc cô baûn nhaát veà Maät toâng tröôùc khi ñi vaøo nhöõng caâu chuyeän keå veà cuoäc ñôøi caùc vò Karmapa.

Thaät ra, cho ñeán nay chuùng toâi vaãn chöa coù duyeân may ñöôïc ñoïc thaáy baát cöù taøi lieäu naøo ñeà caäp moät caùch ñaày ñuû vaø coù heä thoáng veà Maät toâng. Vì theá, nhöõng gì ñöôïc trình baøy sau ñaây coù theå seõ mang ñaäm daáu aán chuû quan cuûa ngöôøi vieát trong suoát quaù trình tìm toøi goùp nhaët vaø choïn loïc töø nhieàu nguoàn thoâng tin, tö lieäu khaùc nhau. Nhöõng gì ñöôïc giôùi thieäu ôû ñaây coù leõ chöa ñöôïc xem laø ñaày ñuû, nhöng hy voïng moät ñieàu laø chuùng coù theå giuùp ích phaàn naøo cho nhöõng ai chöa töøng bieát ñeán Maät toâng seõ khoâng coøn thaáy quaù xa laï vaø khoù hieåu ñoái vôùi toâng phaùi naøy.

Veà maët lòch söû, söï ra ñôøi cuûa Maät toâng trong doøng lòch söû phaùt trieån cuûa ñaïo Phaät noùi chung coù raát nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi caùc truyeàn thoáng Ñaïi thöøa. Khoâng ít ngöôøi ñaõ döïa vaøo söï xuaát hieän khaù muoän maøng cuûa caû Maät toâng laãn Ñaïi thöøa ñeå cho raèng nhöõng phaàn giaùo lyù naøy chæ laø nguïy taïo, nghóa laø hoaøn toaøn khoâng coù trong giaùo lyù nguyeân thuûy cuûa ñöùc Phaät maø chæ do caùc theá heä sau naøy taïo ra.

Tuy nhieân, caùi goïi laø lòch söû maø chuùng ta ñang noùi ñeán thaät ra khoâng phaûi laø nhöõng gì ñaõ töøng xaûy ra, maø chæ laø nhöõng gì chuùng ta may maén bieát ñöôïc. Neáu so saùnh nhöõng gì chuùng ta bieát ñöôïc vôùi nhöõng gì ñaõ töøng 10

DAÃN NHAÄP xaûy ra thì thöôøng laø quaù ít, vaø ñoä chính xaùc cuõng chæ laø töông ñoái vôùi nhöõng giôùi haïn nhaát ñònh maø baát cöù nhaø söû hoïc naøo cuõng coù theå deã daøng nhaän ra.

Giaû söû nhö coù moät neàn vaên minh röïc rôõ ñaõ töøng hieän dieän treân traùi ñaát naøy vaø roài cuõng ñaõ chìm saâu trong loøng ñaát, thì chuùng ta cuõng khoâng coù caùch gì ñeå taùi hieän, moâ taû laïi ñieàu ñoù trong lòch söû. Tuy nhieân, söï khoâng bieát cuûa chuùng ta hoaøn toaøn khoâng coù yù nghóa phuû nhaän söï hieän höõu tröôùc ñaây cuûa neàn vaên minh aáy.

Vaø vieäc thoâng qua moät soá phöông thöùc naøo ñoù ngoaøi nhöõng cöù lieäu lòch söû maø chuùng ta coù theå bieát ñöôïc ít nhieàu veà moät neàn vaên minh nhö theá cuõng khoâng phaûi laø ñieàu khoâng theå xaûy ra. Vì theá, moät thaùi ñoä thaän troïng vaø côûi môû laø heát söùc caàn thieát khi tieáp caän vôùi nhöõng khoaûng troáng khoâng sao traùnh khoûi khi ngöôïc doøng lòch söû. Nhöõng gì chöa ñöôïc bieát ñeán hoâm nay veà söï hình thaønh cuûa Ñaïi thöøa hay Maät toâng hoaøn toaøn khoâng theå laø lyù do ñeå chuùng ta hoaøi nghi veà möùc ñoä chaân xaùc trong caùc phaàn giaùo lyù ñoù.

Trong chöøng möïc giôùi haïn maø caùc döõ kieän ñaõ coù ñöôïc hieän nay cho pheùp, caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû ñaõ phaûi coâng nhaän söï hieän höõu tröôùc ñaây cuûa ñöùc Phaät Thích-ca laø moät söï thaät. Ñieàu naøy cuõng chæ môùi xaûy ra khaù gaàn ñaây, khi caùc nhaø khaûo coå khai quaät ñöôïc truï ñaù choân töø thôøi vua A-duïc (274 – 236 tröôùc Coâng nguyeân), taïi vöôøn Lam-tyø-ni (Lumbini), treân ñoù khaéc 11

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nhöõng doøng chöõ xaùc nhaän raèng ñaây chính laø nôi ñaûn sinh cuûa ñöùc Phaät Thích-ca. Ngoaøi ra coøn coù nhieàu truï ñaù khaùc cuõng do vò vua naøy taïo döïng ôû nhieàu nôi khaùc treân laõnh thoå maø oâng trò vì, treân ñoù khaéc nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät. Caùc nhaø nghieân cöùu tin raèng vua Aduïc soáng vaøo khoaûng hôn moät theá kyû sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät. Khoaûng thôøi gian naøy khoâng phaûi laø quaù xa ñeå coù theå xoùa môø ñi nhöõng aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa moät baäc thaày vó ñaïi. Vì theá, chuùng ta coù theå tin chaéc raèng nhöõng gì vua A-duïc ñöôïc bieát veà söï ra ñôøi cuûa ñöùc Phaät laø raát ñaùng tin caäy. Ñieàu naøy döôøng nhö khoâng coù yù nghóa nhieàu laém ñoái vôùi nhöõng tín ñoà Phaät giaùo voán ñaõ ñaët nieàm tin nôi ñöùc Phaät töø hôn 25 theá kyû qua, qua nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi. Tuy nhieân, töø goùc ñoä cuûa caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû thì ñieàu naøy môû ra moät höôùng nhìn hoaøn toaøn môùi. Ngöôøi ta baét ñaàu caûm thaáy caàn phaûi thay ñoåi thaùi ñoä veà nhöõng gì tröôùc ñaây vaãn bò xem laø ñaùng ngôø. Khi moät tia saùng ñaõ coù theå loùe leân töø trong böùc maøn toái ñen cuûa quaù khöù hôn 25 theá kyû, thì ngöôøi ta hoaøn toaøn coù quyeàn hy voïng veà nhöõng tia saùng khaùc nöõa seõ coøn tieáp tuïc ñöôïc phaùt hieän. Hôn theá nöõa, tính caùch hôïp lyù vaø söï phuø hôïp cuûa nhöõng gì ñöôïc ruùt ra khi nghieân cöùu veà noäi dung giaùo lyù Ñaïi thöøa, vaø gaàn ñaây hôn laø giaùo lyù Maät toâng, khi so saùnh vôùi nhöõng giaû thieát veà maët lòch söû coù veû nhö caøng cuûng coá hôn nöõa nieàm tin vaøo nhöõng coäi reã 12

DAÃN NHAÄP saâu xa cuûa Ñaïi thöøa cuõng nhö Maät toâng, voán raát coù theå ñaõ ñöôïc hình thaønh ngay töø thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá. Ñoù laø xeùt veà maët lòch söû. Coøn veà maët giaùo nghóa, chuùng ta coù söï thuaän lôïi hôn nhieàu khi so saùnh caùc phaàn giaùo lyù khaùc nhau cuûa Ñaïi thöøa vaø Maät toâng vôùi nhöõng gì ñöôïc goïi laø kinh ñieån nguyeân thuûy. Döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng giaùo nghóa caên baûn mang tính chaát nhaát quaùn vaø xuyeân suoát trong moïi lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät, khoâng ai coù theå hoaøi nghi veà nhöõng phaàn giaùo lyù hoaøn toaøn phuø hôïp nhöõng giaùo nghóa caên baûn ñoù. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chính ñöùc Phaät noùi ra trong kinh ñieån nhö moät söï chæ daïy veà phöông thöùc xaùc ñònh nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi. Theo ñoù, nhöõng giaùo nghóa caên baûn goïi laø Tam phaùp aán coù theå ñöôïc söû duïng nhö nhöõng daáu aán ñeå xaùc nhaän moät phaàn giaùo lyù naøo ñoù laø do chính ñöùc Phaät truyeàn daïy. Ngöôïc laïi, neáu moät phaàn giaùo lyù naøo ñoù khoâng phuø hôïp vôùi Tam phaùp aán, ñieàu ñoù seõ coù nghóa laø chuùng khoâng phaûi do chính ñöùc Phaät noùi ra. Tam phaùp aán ñoù laø tính chaát voâ thöôøng cuûa caùc phaùp höõu vi (chö haønh voâ thöôøng), tính chaát voâ ngaõ cuûa taát caû caùc phaùp (chö phaùp voâ ngaõ) vaø tính chaát tòch tónh cuûa caûnh giôùi Nieát-baøn giaûi thoaùt (Nieát-baøn tòch tónh).

Khi ñöôïc soi roïi döôùi aùnh saùng cuûa Tam phaùp aán, moïi söï nghi ngôø veà nhöõng giaùo phaùp thöïc söï do ñöùc Phaät truyeàn daïy seõ deã daøng tan bieán, töông töï nhö khi chuùng ta nhìn thaáy con daáu chöùng thöïc cuûa moät giôùi chöùc coù thaåm quyeàn trong moät vaên baûn cuûa theá gian.

13

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Tuy nhieân, trong moät chöøng möïc naøo ñoù, vieäc nhaän bieát ñöôïc Tam phaùp aán ôû giaùo lyù Maät toâng coù phaàn khoù khaên hôn so vôùi ôû giaùo lyù Ñaïi thöøa. Sôû dó nhö theá laø vì giaùo lyù Maät toâng theo truyeàn thoáng voán khoâng heà ñöôïc ghi cheùp ñeå giaûng giaûi, phaân tích. Phaàn lôùn caùc phaàn giaùo lyù naøy ñöôïc caùc baäc thaày truyeàn thuï cho ñeä töû theo phöông thöùc khaåu truyeàn vaø tröïc tieáp. Vì theá, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng tröïc tieáp tu taäp trong moät doøng phaùi naøo ñoù thuoäc Maät toâng thì vieäc tìm hieåu hoaëc nghieân cöùu giaùo lyù naøy laø ñieàu tröôùc ñaây haàu nhö khoâng theå thöïc hieän. Chæ trong moät thôøi gian gaàn ñaây, do coù nhöõng bieán ñoäng veà maët lòch söû vaø xaõ hoäi – maø chuùng toâi seõ ñeà caäp ñeán trong moät phaàn sau – neân caùc phaàn giaùo lyù maät truyeàn naøy môùi daàn daàn ñöôïc phoå bieán moät caùch roäng raõi ñeán vôùi nhöõng ngöôøi khoâng thuoäc truyeàn thoáng naøy. Ñieàu naøy giaûi thích vì sao cho ñeán nay Maät toâng vaãn coøn laø moät toâng phaùi ñaày bí aån vaø khoù hieåu ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, ngay caû nhöõng ngöôøi Phaät töû.

Trôû laïi vôùi söï hình thaønh cuûa Ñaïi thöøa vaø Maät toâng trong doøng lòch söû phaùt trieån cuûa ñaïo Phaät, chuùng ta khoâng coù gì nhieàu hôn laø nhöõng moác thôøi gian ñöôïc taïm xaùc ñònh khi kinh ñieån cuûa caùc toâng phaùi naøy xuaát hieän vaø löu haønh.

Trong thöïc teá, nhieàu theá kyû sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät vaãn chöa coù baát kyø moät daïng kinh ñieån naøo xuaát hieän. Taát caû nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät ñöôïc caùc vò 14

DAÃN NHAÄP taêng só ghi nhôù vaø truyeàn mieäng cho nhau qua nhieàu theá heä, cuõng nhö lan truyeàn ra khaép nhieàu ñòa phöông khaùc nhau treân toaøn coõi AÁn Ñoä. Maët khaùc, nhieàu nhaø nghieân cöùu tin raèng baûn thaân ñöùc Phaät ñaõ söû duïng ngoân ngöõ Ardhamagadhi cuûa xöù Ma-kieät-ñaø (Magadha) ñeå thuyeát giaûng, nhöng nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi laïi chöa bao giôø ñöôïc ghi cheùp baèng chính loaïi ngoân ngöõ naøy.

Hình thöùc xuaát hieän ñaàu tieân cuûa kinh ñieån laø nhöõng baûn dòch sang caùc ngoân ngöõ AÁn Ñoä khaùc, maø chuû yeáu coøn laïi ñeán nay laø tieáng Pāli ôû mieàn Nam vaø tieáng Sanskrit ôû mieàn Baéc. Vì theá, vieäc xaùc ñònh rieâng caùc kinh ñieån Pāli laø “nguyeân thuûy” coù phaàn naøo ñoù phaûi noùi laø phieán dieän vaø khoâng hoaøn toaøn chính xaùc.

Ngay trong thôøi kyø kinh ñieån chöa ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên baûn thì söï phaân chia caùc boä phaùi trong Phaät giaùo ñaõ baét ñaàu xuaát hieän. Ñoù laø vaøo khoaûng 150 naêm sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, vaø söï phaân chia tröôùc heát ñöôïc ghi nhaän laø giöõa Ñaïi chuùng boä (Mahāsānghika) vôùi Thöôïng toïa boä (Sthavirāvāda).

Nhöõng ngöôøi nghieâng theo Ñaïi chuùng boä baét ñaàu ñaët vaán ñeà nghi ngôø veà söï giaûi thoaùt roát raùo cuûa quaû vò A-la-haùn. Thoâng qua ñoù, hoï moâ taû laïi hình töôïng ñöùc Phaät, baäc giaùc ngoä hoaøn toaøn vaø khoâng coù baát cöù söï khieám khuyeát hay oâ nhieãm naøo. Ñaïi chuùng boä cho raèng vò A-la-haùn tuy coù ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt nhöng ñoù chöa phaûi laø söï giaûi thoaùt roát raùo vaø toaøn dieän, vì caùc vò vaãn 15

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng coøn coù nhöõng giôùi haïn nhaát ñònh so vôùi ñöùc Phaät. Maët khaùc, Ñaïi chuùng boä cuõng daïy raèng ñöùc Phaät laø baäc giaûi thoaùt hoaøn toaøn roát raùo neân chöa töøng coù vieäc sinh ra vaø cheát ñi nhö söï nhìn thaáy cuûa moïi ngöôøi ôû theá gian. Ñöùc Phaät Thích-ca maø taát caû chuùng sinh ñaõ nhìn thaáy sinh ra vaø lôùn leân taïi AÁn Ñoä, tu taäp vaø thaønh ñaïo, thuyeát phaùp ñoä sinh vaø nhaäp Nieát-baøn, thaät ra chæ laø moät hoùa thaân cuûa ngaøi nhaèm muïc ñích giaùo hoùa chuùng sinh maø thoâi.

Nhöõng giaùo lyù ban sô cuûa Ñaïi chuùng boä ñöôïc söï uûng hoä cuûa ña soá Phaät töû ñöông thôøi, vaø ñaây chính laø lyù do hoï coù teân laø Ñaïi chuùng boä. Nhöõng ngöôøi theo Thöôïng toïa boä khoâng phaûn ñoái giaùo lyù cuûa Ñaïi chuùng boä, nhöng hoï baûo veä vaø nhaán maïnh quan ñieåm cho raèng nhöõng vò taêng só laø cao quyù vaø ñaùng toân kính so vôùi nhöõng ngöôøi theá tuïc. Ñaây laø lyù do giaûi thích teân goïi Thöôïng toïa boä.

Chính quan ñieåm naøy ñaõ ngaøy caøng taùch rôøi hoï vôùi ñoâng ñaûo quaàn chuùng.

Nhöõng gì ñöôïc bieát hieän nay veà söï phaân chia töø raát sôùm giöõa Ñaïi chuùng boä vaø Thöôïng toïa boä coù theå giuùp chuùng ta ruùt ra moät soá nhaän xeùt lieân quan ñeán söï hình thaønh cuûa Ñaïi thöøa veà sau naøy.

Thöù nhaát, ñaây laø thôøi ñieåm khaù sôùm sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, neân daáu aán nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät vaãn coøn ñaäm neùt trong loøng ngöôøi Phaät töû. Nhö vaäy, 16

DAÃN NHAÄP nhöõng ngöôøi theo Ñaïi chuùng boä chaéc chaén ñaõ khoâng theå töï saùng taïo ra moät giaùo lyù môùi, vì neáu nhö vaäy thì hoï khoâng theå naøo coù ñöôïc söï uûng hoä cuûa ña soá. Do ñoù, nhöõng laäp luaän khaùc bieät cuûa hoï so vôùi Thöôïng toïa boä phaûi döïa treân chính nhöõng gì ñöùc Phaät ñaõ daïy. Ñieàu naøy cho thaáy trong quaù trình truyeàn daïy giaùo lyù, caùc taêng só coù theå ñaõ nhaán maïnh thieân leäch veà moät soá yù nghóa nhaát ñònh naøo ñoù vaø boû qua moät soá khía caïnh quan troïng khaùc. Söï kieän naøy daãn ñeán vieäc quaù xem troïng vai troø cuûa taêng só vaø xem thöôøng nhöõng Phaät töû cö só, vaø khoâng phaûi taát caû taêng só ñeàu taùn thaønh nhö vaäy. Moät soá vò ñaõ sôùm nhaän ra söï sai leäch naøy vaø neâu leân ñeå tranh luaän ngay trong haøng nguõ taêng só, vaø chính ñieàu naøy ñaõ taïo ra söï phaân chia giöõa Thöôïng toïa boä vôùi Ñaïi chuùng boä.

Thöù hai, coù theå thaáy raèng nhöõng tö töôûng ñöôïc Ñaïi chuùng boä truyeàn daïy chính laø tieàn ñeà cuûa nhöõng tö töôûng Ñaïi thöøa sau naøy. Nhö vaäy, cho duø söï xuaát hieän cuûa caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa ñöôïc cho laø khaù muoän maøng, nhöng nhöõng tö töôûng Ñaïi thöøa roõ raøng laø ñaõ coù nhöõng coäi reã saâu xa ngay töø moät giai ñoaïn raát sôùm, chöa haún ñaõ laø muoän hôn so vôùi caùc kinh ñieån Tieåu thöøa.

Vaøo thôøi ñöùc Phaät, caùc phaàn giaùo lyù khaùc nhau voán ñaõ ñöôïc ngaøi truyeàn daïy moät caùch thaän troïng vaø coù choïn loïc ñoái töôïng. Trong boái caûnh heát söùc phöùc taïp cuûa xaõ hoäi AÁn Ñoä ñöông thôøi, nhieàu luoàng tö töôûng 17

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng khaùc nhau vaãn ñoàng thôøi chi phoái, vaø nieàm tin ñoái vôùi nhöõng ñieàu hoaøn toaøn môùi laï do ñöùc Phaät truyeàn daïy khoâng phaûi laø chuyeän deã daøng coù ñöôïc. Raát nhieàu vaán ñeà ngaøy nay chuùng ta thaáy laø ñôn giaûn, nhöng vaøo thôøi ñöùc Phaät vöøa laäp giaùo laïi thöïc söï khoâng ñôn giaûn chuùt naøo.

Haõy laáy ví duï nhö vieäc aên chay chaúng haïn. Ñoái vôùi ngöôøi Phaät töû cö só ngaøy nay cuõng bieát roõ vieäc aên chay laø ñaùng khuyeán khích vaø khoâng coù gì ñeå phaân vaân, baøn caõi, chæ coù ñieàu laø chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc vieäc toát aáy ñeán möùc naøo maø thoâi. Nhöng vaøo thôøi ñöùc Phaät, ngay caû vieäc yeâu caàu caùc taêng só aên chay cuõng laø vieäc khoâng deã daøng. Tröôùc kia chöa töøng coù ai daïy cho hoï ñieàu ñoù. Hôn theá nöõa, vieäc gieát suùc vaät ñeå hieán teá vaãn coøn raát phoå bieán trong haàu heát caùc toân giaùo ñöông thôøi. Vì theá, ngay caû vôùi caùc ñeä töû xuaát gia, ñöùc Phaät cuõng ñaõ khoâng ñöa ra lôøi khuyeân aên chay ngay töø ñaàu.

Ngaøi ñaõ cho pheùp hoï ñöôïc aên ba loaïi thòt “saïch”, goïi laø tam tònh nhuïc, nhaèm muïc ñích giuùp hoï coù moät khaùi nieäm ñaàu tieân roài sau ñoù môùi daàn daàn chuyeån höôùng, thay ñoåi nhöõng nhaän thöùc sai laàm tröôùc kia. Ba loaïi “tònh nhuïc” ñoù laø: Thòt con vaät maø maét ngöôøi aên khoâng nhìn thaáy khi bò gieát; thòt cuûa con vaät maø tai ngöôøi aên khoâng nghe bieát khi bò gieát; vaø thòt con vaät khoâng phaûi vì ngöôøi aên maø bò gieát. Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ghi laïi söï vieäc naøy nhö sau: 18

DAÃN NHAÄP “Nhö Lai cheá ñònh moãi moät giôùi caám ñeàu coù duïng yù rieâng. Vì coù duïng yù rieâng, neân ta cho pheùp aên ba thöù tònh nhuïc... Vaø cuõng vì coù duïng yù rieâng, neân ta caám haún taát caû caùc loaïi thòt, keå caû thòt cuûa nhöõng con thuù töï nhieân cheát, khoâng bò gieát haïi. Naøy Ca-dieáp! Keå töø hoâm nay ta caám taát caû caùc ñeä töû khoâng ñöôïc aên baát cöù loaïi thòt naøo caû.”1 Tính chaát tuøy duyeân ñeå hoùa ñoä chuùng sinh laø moät ñaëc ñieåm noåi baät caàn phaûi löu yù trong söï truyeàn daïy giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät. Trong haàu heát caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa ñöùc Phaät ñeàu coù daïy raèng vì tuøy thuaän caên cô thaáp keùm cuûa chuùng sinh neân ngaøi môùi truyeàn daïy giaùo phaùp Tieåu thöøa, vaø ngaøi cuõng daïy raèng quaû vò A-la-haùn, Nieát-baøn cuûa Tieåu thöøa laø moät quaû vò chöa roát raùo, chöa phaûi hoaøn toaøn giaûi thoaùt.

Ngöôøi khôûi xöôùng cuoäc tranh luaän giöõa Ñaïi chuùng boä vaø Thöôïng toïa boä ñöôïc bieát laø moät vò taêng teân Mahādeva (Ñaïi Thieân). Vò naøy ñaõ neâu leân 5 ñieåm maø oâng cho raèng vò A-la-haùn chöa phaûi baäc giaûi thoaùt roát raùo. Trong caùc luaän ñieåm ñoù, oâng nhaán maïnh raèng moät vò A-la-haùn vaãn coøn coù nhöõng choã nghi ngôø, vaãn coøn coù nhieàu ñieàu chöa bieát, vaø coøn phuï thuoäc vaøo söï daãn daét cuûa ngöôøi khaùc ñeå ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo. Chuùng 1

Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 4, phaåm Nhö Lai taùnh, phaàn 1, baûn Vieät dòch cuûa Ñoaøn Trung Coøn vaø Nguyeãn Minh Tieán, NXB Toân giaùo.

19

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ta coù theå tin chaéc moät ñieàu laø Mahādeva khoâng töï mình nghó ra nhöõng ñieàu naøy. OÂng coù theå ñaõ quan saùt caùc vò A-la-haùn trong thôøi ñaïi mình vaø so saùnh vôùi nhöõng lôøi Phaät daïy ñeå ñöa ra yù kieán baát ñoàng cuûa mình. Chính vì theá maø oâng nhanh choùng coù ñöôïc söï uûng hoä cuûa ña soá. Cuõng caàn löu yù, kinh ñieån Tieåu thöøa thöôøng goïi ñöùc Phaät laø baäc A-la-haùn, coøn kinh ñieån Ñaïi thöøa chæ xem ñaây laø moät trong Thaäp hieäu cuûa Phaät. Söï khaùc bieät naøy cho thaáy muïc tieâu nhaém ñeán cuûa hai toâng phaùi laø hoaøn toaøn khaùc nhau, vaø Ñaïi thöøa chöa bao giôø xem quaû vò A-la-haùn laø muïc tieâu cuoái cuøng cuûa söï tu taäp. Quan ñieåm naøy cuûa Ñaïi thöøa roõ raøng laø ñaõ xuaát hieän ngay töø thôøi Mahādeva.

Nhöõng haït gioáng Phaät phaùp ñaàu tieân naûy maàm treân vuøng ñaát AÁn Ñoä chaéc chaén ñaõ laø nhöõng haït gioáng Tieåu thöøa. Ñieàu naøy ñöôïc nhaéc ñeán trong nhieàu kinh ñieån vaø hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhöõng gì chuùng ta bieát ñöôïc veà söï phaùt trieån cuûa Phaät giaùo trong giai ñoaïn ñaàu tieân.

Vaøo thôøi ñöùc Phaät, ña soá trong taêng ñoaøn ñeàu laø nhöõng vò tu taäp theo giaùo phaùp Tieåu thöøa. Caùc vò ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, maø tieâu bieåu nhaát laø 10 vò ñöôïc toân xöng caùc danh hieäu ñeä nhaát nhö Xaù-lôïi-phaát, baäc Trí tueä ñeä nhaát, Muïc-kieàn-lieân, baäc Thaàn thoâng ñeä nhaát, A-naluaät, baäc Thieân nhaõn ñeä nhaát, Öu-ba-ly, baäc Trì luaät ñeä nhaát... ñeàu laø nhöõng vò chöùng ñaéc Thaùnh quaû Tieåu thöøa, hay goïi theo danh xöng trong caùc kinh Ñaïi thöøa 20

DAÃN NHAÄP thì hoï ñeàu thuoäc veà haøng Thanh vaên ñeä töû. Ñieàu naøy phaûn aùnh moät caùch hôïp lyù quaù trình truyeàn phaùp cuûa ñöùc Phaät ñöôïc ghi laïi trong kinh ñieån. Kinh Chuyeån phaùp luaân cho bieát trong laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân taïi vöôøn Loäc uyeån, ñöùc Phaät ñaõ thuyeát daïy veà Töù dieäu ñeá, neàn taûng caên baûn cuûa giaùo phaùp Tieåu thöøa.

Sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, nhöõng ngöôøi tu taäp theo giaùo lyù Tieåu thöøa vaãn tieáp tuïc chieám öu theá – ít ra laø veà soá löôïng – trong moät thôøi gian daøi. Laàn keát taäp kinh ñieån ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc ngay sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, vaø noäi dung chuû yeáu laø nhöõng kinh ñieån Tieåu thöøa maø sau naøy thöôøng ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi laø kinh ñieån “nguyeân thuûy”.

Cuõng caàn löu yù raèng vaøo thôøi ñieåm ñoù chöa coù chöõ vieát ñeå ghi laïi kinh ñieån. Phaûi ñeán khoaûng theá kyû 3 tröôùc Coâng nguyeân thì chöõ vieát môùi xuaát hieän ôû AÁn Ñoä.

Vì theá, laàn keát taäp kinh ñieån ñaàu tieân naøy ñöôïc thöïc hieän theo phöông thöùc truyeàn khaåu. Coù taát caû laø 500 vò tyø-kheo tham gia cuoäc keát taäp naøy, vaø taát caû ñeàu ñaõ chöùng ñaéc quaû vò A-la-haùn. Döôùi söï chuû trì cuûa ngaøi Ca-dieáp, ñaïi hoäi ñaõ coâng cöû ngaøi A-nan laøm ngöôøi ñoïc laïi caùc kinh ñieån maø ñöùc Phaät ñaõ thuyeát daïy, vaø ngaøi Öu-ba-ly laøm ngöôøi ñoïc laïi caùc giôùi luaät maø ñöùc Phaät ñaõ cheá ñònh.

Sau khi ngaøi A-nan ñoïc laïi cho taát caû caùc vò tyø-kheo coù maët nghe moät baûn kinh hay moät baøi keä maø chính 21

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngaøi ñaõ ñöôïc nghe töø kim khaåu ñöùc Phaät, taát caû nhöõng ngöôøi tham gia cuoäc keát taäp cuøng vaän duïng trí nhôù cuûa mình ñeå nhôù laïi vaø xaùc nhaän hoaëc goùp yù ñieàu chænh, söûa chöõa nhöõng gì ngaøi A-nan vöøa nhaéc laïi. Cöù nhö vaäy, caùc vò tuaàn töï nhaéc laïi taát caû nhöõng gì ñöùc Phaät ñaõ truyeàn daïy. Sau khi taát caû moïi ngöôøi ñaõ thoáng nhaát veà noäi dung nhöõng ñieàu ñöôïc nhaéc laïi, hoï ñoàng thanh tuïng ñoïc laïi taát caû ñeå ghi saâu theâm vaøo trí nhôù cuûa moãi ngöôøi. Sau ñoù, chính nhöõng thaønh vieân naøy laïi tieáp tuïc truyeàn daïy nhöõng giaùo lyù aáy ra khaép nôi.

Luaät taïng cuõng ñöôïc keát taäp theo caùch thaän troïng töông töï nhö treân, vôùi söï nhaéc laïi cuûa ngaøi Öu-ba-ly vaø söï xaùc nhaän cuûa taát caû moïi ngöôøi. Coù leõ vì tính chaát coâ ñoïng vaø gaén lieàn vôùi ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa taêng só cuõng nhö vôùi soá löôïng khoâng lôùn laém so vôùi phaàn Kinh taïng, neân vieäc keát taäp Luaät taïng khoâng ñeå laïi vaán ñeà gì veà sau. Caùc nhaø nghieân cöùu tin raèng ngay töø khi chöa ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên baûn, khoaûng theá kyû 4 tröôùc Coâng nguyeân, Luaät taïng ñaõ coù ñöôïc hình thöùc oån ñònh nhö hieän nay. Söï thaät laø, trong caùc thôøi kyø veà sau khi coù söï phaân chia caùc boä phaùi trong Phaät giaùo thì Luaät taïng vaãn ñöôïc taát caû caùc toâng phaùi khaùc nhau toân troïng vaø vaâng giöõ nhö nhau, haàu nhö khoâng coù nhieàu khaùc bieät.

Nhöng ñoái vôùi Kinh taïng thì vaán ñeà khoâng hoaøn toaøn ñôn giaûn nhö theá. Ngay trong thôøi gian dieãn ra 22

DAÃN NHAÄP cuoäc keát taäp laàn thöù nhaát, ñaõ coù nhöõng daáu hieäu cho thaáy coù söï baát ñoàng trong Taêng ñoaøn. Con soá ñaïi tyøkheo vaøo thôøi ñöùc Phaät ñöôïc ghi nhaän trong haàu heát kinh ñieån laø 1.250 vò, vaø coù nhieàu lyù do ñeå chuùng ta tin raèng con soá thöïc söï laø lôùn hôn nöõa. Vì theá, soá löôïng caùc vò tham gia keát taäp chæ mang tính ñaïi bieåu, vaø khoâng chaéc raèng caùc vò coøn laïi coù thoáng nhaát yù kieán vôùi hoäi nghò hay khoâng.

Söï thaät laø ngaøi Ca-dieáp tuy ñöôïc xem laø vò tu haïnh Ñaàu-ñaø ñeä nhaát, nhöng tröôùc ñoù chöa töøng thay theá ñöùc Phaät laõnh ñaïo Taêng ñoaøn hay thuyeát giaûng giaùo phaùp.

Ngöôøi nhaän ñöôïc danh xöng Thuyeát phaùp ñeä nhaát laø ngaøi Phuù-laâu-na (Purṇa) laïi vaéng maët trong cuoäc keát taäp naøy. Ngoaøi ra, coù hai vò ñaïi ñeä töû tröôùc ñaây ñaõ töøng thay maët ñöùc Phaät laõnh ñaïo Taêng ñoaøn trong moät soá tröôøng hôïp, cuõng nhö ñaõ töøng ñöôïc ñöùc Phaät chính thöùc giao phoù vieäc thay Phaät thuyeát giaùo. Ñoù laø hai vò Xaùlôïi-phaát vaø Muïc-kieàn-lieân. Nhöng thaät khoâng may laø caû hai vò ñeàu ñaõ vieân tòch tröôùc caû khi ñöùc Phaät nhaäp dieät.

Vì theá, coù theå noùi raèng thaønh vieân quan troïng noåi baät nhaát trong cuoäc keát taäp kinh ñieån ñaàu tieân naøy chæ duy nhaát coù ngaøi A-nan.

Nhöng coù moät chi tieát maø chuùng ta caàn löu yù laø ngaøi A-nan vaãn chöa chöùng ñaéc quaû vò A-la-haùn vaøo thôøi ñieåm saép dieãn ra cuoäc keát taäp. Vôùi söï noã löïc tu taäp trong ñeâm cuoái cuøng tröôùc ñoù, ngaøi môùi chöùng ñaéc quaû 23

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng A-la-haùn vaø ñöôïc ngaøi Ca-dieáp chaáp nhaän cho tham gia cuoäc keát taäp. Maëc duø coù moät trí nhôù kieät xuaát vaø ñöôïc keà caän beân ñöùc Phaät nhieàu nhaát so vôùi caùc ñeä töû khaùc, nhöng keát quaû tu taäp cuûa ngaøi nhö theá khoâng chaéc laø ñaõ taïo ñöôïc söï tin töôûng tuyeät ñoái nôi taát caû moïi ngöôøi trong Taêng ñoaøn. Vaø vieäc coù nhöõng baát ñoàng naøo ñoù nôi nhöõng ngöôøi khoâng tham gia keát taäp cuõng khoâng phaûi laø ñieàu ñaùng ngaïc nhieân. Ñieàu raát khoù hieåu laø vì sao laïi coù moät söï trieäu taäp chæ 500 vò tyø-kheo trong cuoäc keát taäp kinh ñieån naøy maø khoâng phaûi laø toaøn theå Taêng ñoaøn? Ñieàu naøy coù veû nhö khoâng phuø hôïp vôùi tinh thaàn giaùo hoùa cuûa ñöùc Phaät khi coøn taïi theá. Chuùng ta ñeàu bieát laø trong suoát gaàn naêm möôi naêm hoaèng hoùa, ñöùc Phaät chöa töøng taïo ra baát cöù moät söï phaân chia naøo trong Taêng ñoaøn theo caùch naøy.

Chæ coù söï phaân bieät giöõa nhöõng ñeä töû tu taäp coù nhieàu kinh nghieäm hoaëc trình ñoä tu chöùng cao hôn ñöôïc giao cho nhieäm vuï daãn daét nhöõng ngöôøi coøn non keùm, chöù khoâng heà coù söï phaân bieät moät taàng lôùp tröôûng laõo hay caáp treân trong Taêng ñoaøn. Taát caû caùc tyø-kheo ñeàu ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng nhö nhau, vaø tinh thaàn naøy vaãn coøn ñöôïc ghi nhaän trong giaùo phaùp Luïc hoøa kính.

Trong raát nhieàu tröôøng hôïp coù nhöõng bieán ñoäng quan troïng ñoái vôùi Taêng ñoaøn, ñöùc Phaät cuõng chöa bao giôø trieäu taäp rieâng moät soá vò tyø-kheo naøo ñoù maø khoâng 24

DAÃN NHAÄP coù söï hieän dieän cuûa caùc vò khaùc. Suoát nhöõng naêm hoaèng hoùa, ngaøi luoân xuaát hieän giöõa toaøn theå ñaïi chuùng bao goàm caû hai giôùi xuaát gia vaø taïi gia. Ñaây chính laø söï khaùc bieät mang tính ñoät phaù trong xaõ hoäi AÁn Ñoä thôøi baáy giôø, bôûi vì taát caû caùc toân giaùo khaùc ñeàu coù söï phaân chia thaønh nhöõng taàng lôùp cao thaáp khaùc nhau trong giôùi tu só cuûa hoï, nhöng Taêng ñoaøn Phaät giaùo thì khoâng heà coù vieäc naøy. Vì theá, vieäc trieäu taäp rieâng moät hoäi ñoàng goàm 500 vò ngay sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät laø moät ñieàu coù theå noùi laø raát khoù hieåu.

Caøng khoù hieåu hôn nöõa khi muïc ñích cuûa ñaïi hoäi naøy laø nhaèm nhaéc laïi nhöõng giaùo phaùp maø ñöùc Phaät ñaõ giaûng daïy. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, taát caû caùc vò tyø-kheo trong Taêng ñoaøn ñeàu laø nhöõng ngöôøi ít nhieàu ñaõ töøng ñöôïc tröïc tieáp nghe Phaät thuyeát phaùp. Neáu toaøn theå Taêng ñoaøn ñöôïc keâu goïi tham gia vaøo cuoäc keát taäp naøy, ít nhaát chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc laø seõ coù hai ñieàu lôïi ích. Thöù nhaát, cho duø quyeàn xaùc nhaän vaø quyeát ñònh cuoái cuøng vaãn thuoäc veà caùc vò toân tuùc coù nhieàu uy tín nhaát trong ñaïi hoäi, nhöng moãi ngöôøi ñaõ töøng ñöôïc nghe Phaät thuyeát phaùp cuõng ñeàu coù cô hoäi ñeå ñoùng goùp theo trí nhôù veà nhöõng gì maø hoï ñaõ tröïc tieáp ñöôïc nghe töø kim khaåu Phaät. Thöù hai, baûn thaân moãi vò trong Taêng ñoaøn cuõng ñeàu coù ñöôïc moät cô hoäi quyù giaù ñeå ñöôïc laéng nghe laàn nöõa nhöõng lôøi tröôùc ñaây Phaät ñaõ daïy, vaø nhö vaäy seõ giuùp ích raát nhieàu cho vieäc tieáp tuïc löu truyeàn 25

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng giaùo phaùp. Nhö vaäy, vieäc nhöõng ngöôøi toå chöùc cuoäc keát taäp kinh ñieån laàn naøy chæ giôùi haïn trong soá 500 vò quaû thaät laø khoù hieåu!

Moät chi tieát ñöôïc ghi nhaän sau khi cuoäc keát taäp ñaàu tieân naøy keát thuùc laø ngaøi Phuù-laâu-na khi aáy môùi tìm ñeán. Chuùng ta khoâng bieát laø vì tröôùc ñoù ngaøi ñaõ khoâng ñöôïc choïn môøi vaøo hoäi ñoàng keát taäp hay chæ vì ngaøi ñang thuyeát giaùo ôû raát xa khoâng veà kòp. Tuy nhieân, khi ñöôïc nghe keå laïi veà cuoäc keát taäp kinh ñieån, ngaøi ñaõ noùi: “Maëc duø caùc vò ñaõ coù söï nhaéc laïi nhöõng lôøi Phaät daïy, nhöng toâi seõ tieáp tuïc giaùo hoùa baèng chính nhöõng gì ñaõ ñöôïc nghe töø ñöùc Phaät.”

Söï vaéng maët cuûa moät ñaïi ñeä töû quan troïng nhö Phuùlaâu-na cuõng nhö soá löôïng giôùi haïn caùc vò tyø-kheo tham gia keát taäp cho thaáy laø ñaõ coù daáu hieäu baát ñoàng. Maëc duø khoâng coù baát cöù yù kieán naøo phaûn ñoái cuoäc keát taäp kinh ñieån naøy, nhöng quan ñieåm “seõ tieáp tuïc giaùo hoùa baèng chính nhöõng gì ñaõ ñöôïc nghe töø ñöùc Phaät” raát coù theå khoâng chæ laø cuûa rieâng ngaøi Phuù-laâu-na maø coøn laø cuûa nhieàu vò tyø-kheo khaùc ñöông thôøi. Vaán ñeà maø chuùng ta caàn löu yù ôû ñaây laø, ñieàu ñoù cho thaáy nhöõng kinh ñieån ñöôïc keát taäp laàn ñaàu tieân naøy roõ raøng chöa phaûi laø taát caû nhöõng gì ñöùc Phaät ñaõ töøng truyeàn daïy.

Tö töôûng Ñaïi thöøa coù theå ñaõ naèm trong soá nhöõng gì ñöôïc “tieáp tuïc giaùo hoùa” maø khoâng thuoäc veà soá kinh ñieån ñaõ ñöôïc keát taäp. Vaø vì chöa coù hình thöùc ghi cheùp baèng 26

DAÃN NHAÄP vaên baûn, neân ngay caû nhöõng gì ñöôïc keát taäp hay khoâng coù trong cuoäc keát taäp ñaàu tieân naøy thì cuõng chaúng coù gì khaùc nhau. Taát caû ñeàu baét buoäc phaûi ñöôïc giaûng daïy vaø löu truyeàn qua trí nhôù.

Nhöõng phaân tích nhö treân cho thaáy coù moät söï hôïp lyù nhaát ñònh khi vò taêng Ñaïi Thieân neâu leân nhöõng baát ñoàng veà ñöôøng höôùng tu taäp cuûa nhöõng ngöôøi thuoäc Thöôïng toïa boä. Nhöõng phaàn giaùo lyù khaùc nhau do ñöùc Phaät truyeàn daïy chaéc chaén ñaõ ñöôïc löu truyeàn moät caùch song haønh bôûi nhöõng ñoái töôïng tu taäp khaùc nhau, vaø khi maø caùc taêng só Tieåu thöøa toû ra khoâng ñuû naêng löïc ñeå ñaùp öùng nhu caàu tu taäp cuûa ñaïi ña soá Phaät töû thì vai troø cuûa hoï taát yeáu phaûi ñöôïc xem xeùt laïi döôùi aùnh saùng cuûa chính nhöõng lôøi Phaät daïy.

Cho ñeán khi nhöõng tö töôûng Ñaïi thöøa ñuû chín muoài ñeå ñöôïc theå hieän thaønh nhöõng kinh vaên, vaøo khoaûng theá kyû thöù nhaát tröôùc vaø sau Coâng nguyeân, thì lyù töôûng tu taäp cuûa ngöôøi Phaät töû ñöôïc chuyeån töø Thaùnh quaû Ala-haùn sang ñaïo Boà Taùt. Trong khi vò chöùng ñaéc quaû Ala-haùn ñöôïc moâ taû laø ngöôøi döùt saïch moïi phieàn naõo, thì vò Boà Taùt laïi laø ngöôøi phaùt nguyeän thöïc hieän vieäc cöùu ñoä chuùng sinh ngay caû khi chính baûn thaân mình vaãn coøn ñang phaûi chòu ñöïng moïi khoå ñau, phieàn naõo. Söï khaùc bieät veà lyù töôûng tu taäp ñöôïc dieãn ñaït ngaøy caøng roõ hôn qua caùc baûn kinh vaên Ñaïi thöøa xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu hôn.

27

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Nhieàu ngöôøi cho raèng nhöõng kinh vaên Ñaïi thöøa hoaøn toaøn do ngöôøi ñôøi sau tröôùc thuaät vaø do ñoù vieäc gaùn noù cho ñöùc Phaät laø khoâng ñuùng thaät. Tuy nhieân, quan ñieåm naøy coù leõ cuõng caàn caân nhaéc laïi.

Thöù nhaát, veà maët lòch söû, caùc nhaø nghieân cöùu tin raèng hoï chæ xaùc ñònh ñöôïc thôøi ñieåm xuaát hieän sôùm nhaát cuûa caùc kinh vaên Ñaïi thöøa laø vaøo khoaûng theá kyû thöù nhaát tröôùc Coâng nguyeân. Tuy nhieân, cuõng khoâng coù moät cöù lieäu naøo cho thaáy laø tröôùc ñoù caùc kinh vaên Ñaïi thöøa ñaõ khoâng hieän höõu döôùi hình thöùc truyeàn mieäng, nhö ñaõ töøng xaûy ra ngay caû vôùi caùc kinh ñieån ñöôïc goïi laø “nguyeân thuûy” trong thôøi kyø ñaàu.

Thöù hai, veà maët giaùo nghóa, nhöõng ñieàu ñöôïc dieãn giaûng trong caùc kinh vaên Ñaïi thöøa khoâng phaûi laø nhöõng ñieàu hoaøn toaøn môùi laï, chöa töøng ñöôïc bieát. Nhö chuùng ta ñaõ phaân tích trong phaàn treân, thaät ra thì nhöõng tö töôûng aáy ñaõ coù söï baét nguoàn töø raát sôùm, coù theå noùi laø ñoàng thôøi vôùi caùc kinh vaên Tieåu thöøa.

Thöù ba, do ñieàu kieän lòch söû quy ñònh, ngay caû caùc kinh vaên ñöôïc goïi laø “nguyeân thuûy” cuõng chæ ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên baûn nhieàu theá kyû sau khi Phaät nhaäp dieät, nhöng khoâng phaûi vì ñieàu ñoù maø ngöôøi ta nghi ngôø veà tính xaùc thaät cuûa noù. Tính nhaát quaùn vaø xuyeân suoát trong caùc lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät chính laø söï baûo chöùng cho nhöõng gì ñöôïc ghi cheùp trong kinh ñieån, bôûi vì ngoaøi ñöùc Phaät ra thì coù theå noùi laø khoâng moät taùc 28

DAÃN NHAÄP giaû naøo coù theå nguïy taïo ñöôïc nhöõng taùc phaåm ñoà soä, saâu xa vaø nhaát quaùn ñeán nhö theá. Ñieàu naøy cuõng hoaøn toaøn ñuùng ñoái vôùi caùc baûn kinh vaên Ñaïi thöøa. Vieäc ghi cheùp, dieãn ñaït laø ñieàu maø ngöôøi ta coù theå laøm ñöôïc vaøo theá kyû thöù nhaát tröôùc Coâng nguyeân trôû veà sau, nhöng vieäc saùng taïo nhöõng tö töôûng, noäi dung trong caùc baûn kinh vaên ñoù thì khoâng moät taùc giaû naøo coù theå thöïc hieän ñöôïc, tröø khi ñoù cuõng laø moät vò Phaät!

Vì theá chuùng ta coù theå tin raèng, cho duø caùc baûn kinh vaên Ñaïi thöøa chæ xuaát hieän sôùm nhaát laø töø theá kyû thöù nhaát tröôùc Coâng nguyeân, nhöng giaùo phaùp Ñaïi thöøa thöïc söï ñaõ ñöôïc chính ñöùc Phaät truyeàn daïy. Vaøo thôøi kyø ñaàu tieân, giaùo phaùp Tieåu thöøa toû ra phuø hôïp vôùi nhieàu ngöôøi hôn neân ñaõ ñöôïc phaùt trieån sôùm hôn. Tuy nhieân, moät soá ñeä töû vaãn aâm thaàm tu taäp vaø truyeàn daïy giaùo phaùp Ñaïi thöøa, cho ñeán khi nieàm tin vaø caùc ñieàu kieän xaõ hoäi coù söï ñoåi khaùc vaø tö töôûng Ñaïi thöøa trôû neân phuø hôïp hôn vôùi nhieàu ngöôøi. Khi aáy hoï môùi nghó ñeán vieäc ghi cheùp, dieãn ñaït laïi thaønh caùc baûn kinh vaên.

Vì theá maø kinh ñieån Ñaïi thöøa laàn löôït ra ñôøi. Maëc duø vaäy, nhöõng ngöôøi ghi cheùp chaéc chaén ñaõ heát söùc trung thaønh vôùi nhöõng gì ñöùc Phaät truyeàn daïy, neân chuùng ta vaãn coù theå nhaän ra ñöôïc tính chaát nhaát quaùn vaø xuyeân suoát trong taát caû caùc baûn kinh vaên.

Moät soá nhaø nghieân cöùu ñaõ ñi xa hôn khi cho raèng vaøo thôøi ñieåm cuûa laàn keát taäp kinh ñieån thöù nhaát, nhöõng vò 29

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng tyø-kheo khoâng taùn thaønh ñaõ coù söï hoäi hoïp rieâng vaø keát taäp kinh ñieån theo trí nhôù cuûa hoï veà nhöõng giaùo phaùp ñöùc Phaät ñaõ daïy. Neáu quaû thaät coù ñieàu ñoù, raát coù theå laø giaùo phaùp Ñaïi thöøa ñaõ ñöôïc caùc vò tyø-kheo naøy keát taäp vaø löu truyeàn.

Laàn keát taäp kinh ñieån thöù hai ñöôïc caùc vò tyø-kheo thuoäc Thöôïng toïa boä toå chöùc vaøo khi ñaõ coù söï phaân chia vôùi Ñaïi chuùng boä, vôùi söï tham gia cuûa 700 vò tröôûng laõo. Ngay sau ñoù, taïi vuøng Tyø-xaù-ly (Vaiśāli), queâ höông cuûa vò Boà Taùt cö só Duy-ma-caät, caùc vò tyø-kheo theo Ñaïi chuùng boä ñaõ taäp hôïp ñeå thöïc hieän moät cuoäc keát taäp cuûa rieâng hoï, vôùi soá löôïng leân ñeán 10.000 vò. Chæ rieâng soá löôïng naøy cuõng cho thaáy hoï hoaøn toaøn xöùng ñaùng vôùi teân goïi Ñaïi chuùng boä. Vì khoâng taùn thaønh vôùi caùc vò thuoäc Thöôïng toïa boä, neân nhöõng kinh ñieån maø hoï keát taäp trong laàn naøy raát coù theå chính laø nhöõng gì sau naøy ñöôïc ghi cheùp laïi thaønh caùc baûn kinh Ñaïi thöøa.

Söï xuaát hieän cuûa Maät toâng coøn muoän maøng hôn caû Ñaïi thöøa, vì theá cuõng khoâng sao traùnh khoûi ít nhieàu nhöõng söï hoaøi nghi veà nguoàn goác cuûa noù. Cho ñeán khi Ñaïi thöøa phaùt trieån maïnh meõ vaø ñöôïc truyeàn baù roäng raõi khaép nôi thì Maät toâng vaãn chöa xuaát hieän nhö moät toâng phaùi ñoäc laäp. Nhöõng yeáu toá sô khai cuûa Maät toâng coù theå ñöôïc tìm thaáy trong Chaân ngoân thöøa khôûi ñaàu vaøo khoaûng theá kyû 4 nhöng chæ thöïc söï phaùt trieån vaøo khoaûng ñaàu theá kyû 6. Chaân ngoân thöøa tieáp tuïc phaùt 30

DAÃN NHAÄP trieån taïi AÁn Ñoä vôùi söï xuaát hieän cuûa caùc yeáu toá vaø hình thöùc thaàn bí nhö Tan-tra, mu-dra, maïn-ñaø-la... Tuy nhieân, phaûi ñeán nöûa sau theá kyû 8, vôùi söï ra ñôøi cuûa Kim cang thöøa thì caùc yeáu toá sô khai cuûa Maät toâng môùi ñöôïc keát hôïp moät caùch coù heä thoáng vaø môû ra moät höôùng tu taäp môùi trong Phaät giaùo. Keå töø ñoù, moät soá löôïng lôùn caùc kinh Tan-tra ngaøy caøng ñöôïc truyeàn tuïng roäng raõi hôn keøm theo vôùi caùc chaân ngoân, maät chuù, maïn-ñaø-la...

Thaät ra, nieàm tin vaøo söï huyeàn dieäu, vaøo thaàn thoâng vaø söï maàu nhieäm bao giôø cuõng laø moät yeáu toá noäi taïi cuûa Phaät giaùo, nghóa laø noù xuaát hieän ôû moïi toâng phaùi khaùc nhau cuûa Phaät giaùo. Tuy nhieân, ñieàu ñoù chæ ñöôïc thöøa nhaän nhö moät keát quaû tu taäp thöïc teá chöù khoâng phaûi muïc tieâu nhaém ñeán cuûa ngöôøi tu taäp. Kinh ñieån Tieåu thöøa thöïc söï coù nhaéc ñeán khaû naêng chöùng ñaéc thaàn thoâng cuûa ngöôøi tu taäp. Kinh ñieån Ñaïi thöøa coù phaàn tieán xa hôn khi coù nhieàu ñoaïn moâ taû khaù chi tieát veà nhöõng naêng löïc thaàn thoâng cuûa caùc vò Boà Taùt. Maëc duø vaäy, ñöùc Phaät vaãn thöôøng xuyeân nhaéc nhôû, caûnh giaùc caùc ñeä töû raèng thaàn thoâng khoâng bao giôø coù theå ñöôïc xem laø muïc tieâu cuûa ngöôøi tu taäp.

Tuy nhieân, khi nhöõng taùc ñoäng tinh thaàn cuûa giaùo phaùp ngaøy caøng yeáu ñi trong hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi AÁn Ñoä ngaøy caøng trôû neân baát lôïi, nhöõng ngöôøi Phaät töû bình daân döôøng nhö baét ñaàu coù khuynh höôùng troâng caäy vaøo pheùp maàu ñeå xua tan nhöõng nguy hieåm vaø coù 31

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñöôïc söï chôû che phuø hoä. Taát nhieân laø giôùi taêng só cuõng khoâng khoûi quan taâm ñeán nhöõng nhu caàu môùi naøy, vaø trong chöøng möïc nhöõng gì maø giaùo phaùp giaûng daïy, hoï ñaõ coù söï löu taâm nhaán maïnh vaø phaùt trieån nhöõng yeáu toá phuø hôïp vôùi khuynh höôùng môùi.

Trong thöïc teá, ngay töø khoaûng ñaàu theá kyû 4, raát nhieàu loaïi thaàn chuù Man-tra1 ñaõ thaáy xuaát hieän trong kinh ñieån. Nhöõng thaàn chuù naøy cuõng ñöôïc goïi laø Ñaøla-ni,2 bôûi vì chuùng coù muïc ñích hoä trì hay duy trì ñôøi soáng tín ngöôõng. Töø ñaàu theá kyû 6, caùc hình thöùc huyeàn bí ñöôïc vaän duïng, nhö caùc nghi leã cuõng nhö nhöõng hình troøn vaø ñoà hình huyeàn bí. Nhöõng hình thöùc naøy ñöôïc duøng ñeå baûo veä ñôøi soáng taâm linh cuûa caùc phaùp sö – ngöôøi thöïc hieän nghi leã, ñoàng thôøi mang laïi cho ngöôøi bình daân nhöõng gì hoï mong öôùc. Pheùp baét aán3 thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå taêng theâm hieäu löïc cuûa nhöõng caâu thaàn chuù.

Theâm vaøo ñoù coøn coù nhöõng maïn-ñaø-la,4 vôùi neùt ñeïp 1

2

3 4

Mantra, nhöõng aâm thanh ñaëc bieät khi ñoïc leân coù coâng naêng gôïi moät söùc maïnh sieâu hình hoaëc gaây ra moät taùc ñoäng huyeàn bí naøo ñoù.

Dhāranī, dòch nghóa laø Toång trì (總持), nghóa laø thaâu nhieáp taát caû.

Thaät ra, tuy cuõng laø daïng thaàn chuù nhö Mantra, nhöng nhöõng caâu ñaø-la-ni thöôøng coù ñoä daøi hôn.

AÁn: Mudrā, töùc laø vieäc söû duïng hai baøn tay ñaët theo nhöõng tö theá nhaát ñònh trong khi ñoïc chuù, haønh leã hoaëc caàu nguyeän.

Maņdala, dòch nghóa laø Vieân töôùng, hay voøng troøn, ñöôïc söû duïng

32

DAÃN NHAÄP haøi hoøa maø cho ñeán nay vaãn coøn haáp daãn khieáu thaåm myõ cuûa chuùng ta. Nhöõng voøng troøn huyeàn dieäu naøy, thöôøng ñöôïc veõ quanh moät ñieåm linh thieâng hay thuaàn khieát veà maët nghi leã, dó nhieân laø cuõng coù nguoàn goác raát xa xöa nhö caùc pheùp maàu töø thôøi tieàn söû. Tuy nhieân, caùch saép xeáp kyø laï cuûa Phaät giaùo trong caùc maïn-ñaø-la naøy döôøng nhö ñaõ ñöôïc phaùt trieån ôû vuøng Trung AÙ.

Caùc maïn-ñaø-la dieãn taû nhöõng söùc maïnh taâm linh vaø söùc maïnh vuõ truï döôùi moät hình thöùc huyeàn bí hay ñöôïc nhaân hoùa, theå hieän nhöõng söùc maïnh aáy thoâng qua hình aûnh caùc vò thaàn, ñöôïc trình baøy baèng hình daïng coù theå nhìn thaáy ñöôïc, hoaëc baèng nhöõng kyù töï coù khaû naêng gaây ra söï lieân töôûng ñeán caùc vò thaàn vaø nhöõng gì taïo thaønh tính chaát huyeàn bí cuûa hoï.

Nhöõng bieåu töôïng naøy, neáu ñöôïc nhaän hieåu moät caùch thích hôïp seõ cho pheùp chuùng ta dieãn ñaït ñöôïc nhöõng noãi lo sôï saâu thaúm trong taâm hoàn, nhöõng rung ñoäng töø thuôû sô khai vaø nhöõng caûm xuùc töø xa xöa. Thoâng qua chuùng, ta coù theå lieân keát, khoáng cheá vaø laøm tan bieán ñi nhöõng söùc maïnh cuûa vuõ truï, taïo ra ñöôïc söï chaùn gheùt ñoái vôùi taát caû nhöõng ñieàu giaû taïo cuûa theá giôùi luaân hoài, vaø ñaït ñeán söï hôïp nhaát vôùi aùnh saùng taâm thöùc duy nhaát vaø tuyeät ñoái.

Nhöõng maïn-ñaø-la laø moät hình thöùc ñaëc bieät cuûa nhöõng ñoà hình vuõ truï xa xöa, ñöôïc xem nhö tieán trình nhö nhöõng hình aûnh thieâng lieâng nhaém ñeán nhöõng muïc ñích nhaát ñònh trong caùc nghi leã.

33

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng thieát yeáu phaùt trieån töø moät nguyeân taéc coát yeáu vaø xoay quanh moät truïc trung taâm laø nuùi Tu-di.

Nhöõng ñoà hình nhö vaäy khoâng nhöõng ñöôïc taùi taïo trong caùc maïn-ñaø-la, maø coøn coù ôû nhöõng loaïi bình duøng trong nghi leã, ôû nhöõng cung ñieän hoaøng gia, ôû caùc baûo thaùp vaø ñeàn thôø. Nhôø söï töông ñoàng giöõa vuõ truï roäng lôùn vaø tieåu vuõ truï trong con ngöôøi maø moâ hình cuûa vuõ truï ñöôïc taùi hieän trong moãi caù nhaân, vôùi taâm thöùc cuõng nhö xaùc thaân coù theå ñöôïc xem nhö laø moät maïn-ñaø-la, laø boái caûnh cuûa söï tìm caàu giaùc ngoä.

Caáu truùc, söï thieát keá nhöõng maïn-ñaø-la, vaø söï lieân töôûng ñeán caùc thaàn linh ñeàu ñöôïc khoáng cheá moät caùch töï nhieân bôûi nhöõng quy taéc nghieâm ngaët vaø nghi thöùc haønh leã ñöôïc xaùc ñònh roõ.

Söï boäc phaùt saùng taïo cuûa nhöõng Tan-tra ñaàu tieân ñaõ daãn ñeán moät söï xuaát hieän roái loaïn cuûa voâ soá nhöõng giaû thuyeát veà caùc söùc maïnh vuõ truï vaø taâm linh, vaø chính Kim cang thöøa laø boä phaùi ñaõ aùp ñaët traät töï saép xeáp cho khoái löôïng khoång loà nhöõng truyeàn thoáng môùi hình thaønh ñoù. Boä phaùi naøy chaáp nhaän vieäc phaân chia taát caû söùc maïnh vuõ truï thaønh naêm phaàn, moãi phaàn thuoäc veà moät trong 5 ñöùc Nhö Lai. Ñoù laø caùc vò Ñaïi Nhaät Nhö Lai, A-suùc-beä Nhö Lai, Baûo Sinh Nhö Lai, A-di-ñaø Nhö Lai vaø Baát Khoâng Thaønh Töïu Nhö Lai. Tieáp theo ñoù laø moät heä thoáng phöùc taïp vaø raát chi tieát cuûa nhöõng moái töông quan huyeàn bí, söï xaùc ñònh, 34

DAÃN NHAÄP bieán ñoåi vaø chuyeån hoùa, lieân keát taát caû nhöõng söùc maïnh vaø söï kieän trong vuõ truï vôùi 5 phaàn naøy. Thaân theå con ngöôøi ñöôïc ñaëc bieät xem nhö moät tieåu vuõ truï, laø bieåu hieän cuûa toaøn theå vuõ truï, vaø laø phöông tieän ñeå nhaän thöùc chaân lyù, chuû yeáu laø nhôø vaøo nhöõng phöông phaùp ñaõ hình thaønh neân moät phaàn cuûa moân Du-giaø Hatha ngaøy nay ôû AÁn Ñoä.

Chuùng ta ñöôïc nghe noùi nhieàu veà baûn chaát töông ñoàng giöõa nhöõng gì nhìn thaáy, nghe bieát vaø sôø moù ñöôïc, vaø taát caû moïi phaùp moân tu taäp ñeàu ñöôïc thöïc hieän nhaèm hôïp nhaát ñöôïc nhöõng söùc maïnh cuûa taâm yù, lôøi noùi vaø thaân theå (thaân, khaåu, yù), höôùng ñeán muïc ñích nhaän ra ñöôïc traïng thaùi roát raùo cuûa söï hoaøn taát, hay chính laø söï giaùc ngoä.

Kim cang thöøa khi aáy ñöôïc xaùc ñònh raát roõ raøng nhö laø moät “phöông thöùc soáng giuùp ngöôøi tu söû duïng ñöôïc moãi moät hoaït ñoäng cuûa thaân, khaåu vaø yù ñeàu nhö laø phöông tieän giuùp cho söï tieán ñeán giaùc ngoä”, vaø nhö vaäy thaät ñaùng ngaïc nhieân laø raát gaàn guõi vôùi Thieàn toâng.

Tuy nhieân, yù nghóa chaân thaät cuûa Kim cang thöøa khoâng phaûi luùc naøo cuõng deã daøng nhaän ra ñöôïc, bôûi vì ôû ñaây ñaõ hình thaønh moät thoâng leä laø, ñöa caùi cao nhaát vaøo trong hình thöùc thaáp nhaát, laøm cho caùi linh thieâng nhaát trôû thaønh taàm thöôøng nhaát, caùi sieâu vieät nhaát trôû thaønh traàn tuïc nhaát, vaø tri thöùc chaân chaùnh nhaát ñöôïc che giaáu bôûi nhöõng nghòch lyù kyø laï nhaát. Ñaây laø 35

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng moät caùch ñoái trò coù duïng taâm vôùi söï tri thöùc hoùa quaù ñoä cuûa Phaät giaùo vaøo thôøi ñoù. Vieäc duøng ñeán raát nhieàu hình aûnh gôïi duïc ñaëc bieät coù duïng yù ñaùnh thöùc thaùi ñoä nghieâm khaéc quaù ñaùng cuûa taêng só ñoái vôùi moïi vaán ñeà lieân quan ñeán tính duïc. Söï giaùc ngoä, keát quaû söï keát hôïp giöõa trí hueä vaø phöông tieän thieän xaûo, ñöôïc trình baøy baèng söï hôïp nhaát nam vaø nöõ trong khoaùi caûm tình duïc.

Söï hôïp nhaát caû hai trong traïng thaùi giaùc ngoä laø nieàm haïnh phuùc khoâng theå dieãn ñaït.1 Döôùi trieàu ñaïi Pāla, nhöõng trung taâm môùi ñöôïc thaønh laäp ôû mieàn Ñoâng AÁn, ñaëc bieät laø Vikramasila vaø Odantapuri. Nhöõng trung taâm naøy, cuøng vôùi Jaggadala vaø Somarupa laø nhöõng trung taâm ñieåm maø töø ñoù vaên hoùa Phaät giaùo lan toûa ra khaép chaâu AÙ trong suoát töø theá kyû 9 ñeán theá kyû 12.

Söùc phaùt trieån cuûa boä moân Tantra taïi AÁn Ñoä thieân veà taâm löïc xaûy ra ñoàng thôøi vôùi moái ñe doaï huûy dieät ngaøy moät lôùn ôû bieân giôùi taây baéc AÁn Ñoä. Ngay töø ñaàu theá kyû 8, khi theá löïc huøng maïnh cuûa ngöôøi AÛ Raäp traûi daøi töø Morocco ñeán xöù Sindh (Pakistan) thì taïi AÁn Ñoä, phaàn lôùn nhöõng ngöôøi keá vò ñeá quoác vinh quang Gupta laïi baän roän vôùi cuoäc chieán tranh huynh ñeä töông taøn, vaø neàn vaên hoaù AÁn Ñoä baét ñaàu ñi vaøo thôøi kyø suy suïp.

Cho ñeán khi quaân Hoài tieán haønh cuoäc chieán tranh ôû Trung AÙ thì phaùp moân Tantra caøng tieáp tuïc gia taêng 1

Mahāsukha, Haùn dòch nghóa laø ñaïi an laïc (大安樂).

36

DAÃN NHAÄP aûnh höôûng maïnh meõ, ñaëc bieät laø ôû Oddiyana thuoäc khu vöïc ranh giôùi ñoâng baéc AÁn Ñoä. Taïi ñaây, trieàu ñaïi Phaät giaùo Pāla ñang thôøi cöïc thònh.

Gaàn 4 theá kyû troâi qua – keå töø giöõa naêm 711, khi xöù Sindh bò xaâm löôïc, cho ñeán theá kyû 12 – giaùo phaùp cuûa Ñöùc Phaät Thích-ca daàn daàn suy yeáu do aûnh höôûng cuûa chieán tranh vaø söï hoãn loaïn trong xaõ hoäi. May thay, trong suoát thôøi kyø naøy, caùc vò ñaïo sö Taây Taïng ñaõ kòp thôøi naém baét tinh tuyù cuûa caùc Tantra Phaät giaùo, vaø caùc kinh ñieån Maät toâng chính yeáu ñeàu ñöôïc dòch sang tieáng Taây Taïng, nhôø vaäy ñaõ traùnh ñöôïc söï thaát truyeàn khi caùc ñaïi tu vieän vaø thö vieän cuûa AÁn Ñoä bò ñoát phaù.

Khi thuû phuû Java trôû thaønh thuoäc ñòa thì ñoàng thôøi moät ñaïi tu vieän ñöôïc xaây döïng ôû Borobohur. Maëc duø nhöõng thaønh quaû ngheä thuaät ôû queâ nhaø bò quaân Hoài huûy dieät, nhöng caùc kinh ñieån Maät toâng cuûa ñeá quoác Pāla (goàm Bengal, Bihar, Orissa vaø Assam ) vaãn ñöôïc baûo toàn.

Caùc di tích ñeàn ñaøi tu vieän do caùc hoaøng ñeá trieàu ñaïi Pāla xaây döïng ñaõ chöùng minh giaù trò ngheä thuaät tuyeät vôøi döôùi aûnh höôûng cuûa Maät toâng. Neàn ngheä thuaät chòu aûnh höôûng ñaäm neùt cuûa caùc Tantra ñaõ mieâu taû nhöõng ñaëc ñieåm cuûa neàn vaên minh AÁn Ñoä thuoäc thôøi kyø naøy.

Vaøo thôøi aáy, ñaõ coù nhöõng con ngöôøi ñöôïc xem laø bieåu tröng cho ñaëc tính, muïc ñích vaø lyù töôûng cuûa moät neàn 37

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng vaên hoaù; hoï laø ñoäng cô, laø löïc löôïng ñieàu höôùng nhöõng naêng löïc ñaày saùng taïo ñeå laøm chuyeån bieán caû moät daân toäc vaø thay ñoåi neàn moùng xaõ hoäi AÁn Ñoä; hoï laø nhöõng maãu möïc ñeå moïi ngöôøi noi theo vaø laø nhöõng ngoâi sao saùng treân baàu trôøi huyeàn thuaät cuûa phaùp moân Tantra.

Nhöõng con ngöôøi aáy ñöôïc toân vinh laø caùc vò Taát-ñaït (Siddha) hay Ñaïo sö , cuõng ñöôïc goïi laø caùc vò Thaønh töïu giaû.

Nhö vaäy, trong thöïc teá thì Maät toâng ñaõ phaùt trieån khaù hoaøn chænh taïi AÁn Ñoä tröôùc khi truyeàn sang Taây Taïng. Vaø neàn taûng giaùo lyù cuûa Maät toâng cuõng chính laø nhöõng phaàn giaùo phaùp ñaõ ñöôïc truyeàn daïy trong caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa. Ñieàu naøy giaûi thích vì sao taát caû caùc baäc ñaïo sö cuûa Maät toâng luoân coù nhöõng phong caùch raát gaàn guõi vôùi caùc vò taêng só Ñaïi thöøa, vaø nhöõng maät haïnh cuûa hoï tuy coù khaùc nhau nhöng cuõng ñeàu xuaát phaùt töø yù nghóa hoaèng hoùa ñoä sinh cuûa Boà Taùt haïnh.

Truyeàn thuyeát ghi nhaän ít nhaát laø 84 vò ñaïo sö Maät toâng taïi AÁn Ñoä, ñöôïc goïi laø caùc vò Chaân sö Ñaïi thuû aán (Mahamudra). Söï nghieäp hoaèng hoùa cuûa caùc vò tuy mang ñaäm nhöõng neùt huyeàn thuaät nhieäm maàu, nhöng cuõng ñoàng thôøi toûa saùng tinh thaàn vò tha, baát vuï lôïi vaø ñöùc hy sinh cao caû. Moät soá trong caùc vò chính laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù coâng truyeàn baù Phaät giaùo sang Taây Taïng.

Söï phaùt trieån cuûa neàn vaên hoùa Taây Taïng noùi chung vaø Phaät giaùo Taây Taïng noùi rieâng coù nhöõng neùt ñaëc bieät 38

DAÃN NHAÄP maø coù leõ khoâng nöôùc naøo khaùc treân theá giôùi coù ñöôïc.

Vì theá, vieäc tìm hieåu veà nhöõng neùt ñaëc thuø naøy coù theå seõ giuùp chuùng ta deã daøng hôn ñoâi chuùt trong vieäc tieáp nhaän nhöõng phaàn giaùo lyù ñoäc ñaùo cuûa Maät toâng Taây Taïng.

Chuùng ta khoâng bieát gì nhieàu veà nhöõng thôøi ñieåm sôùm hôn, nhöng coù moät coät moác quan troïng ñöôïc ghi laïi chính xaùc trong lòch söû Trung Hoa laø vaøo naêm 641, töùc naêm Trinh Quang thöù 15 ñôøi nhaø Ñöôøng, vua Ñöôøng Thaùi Toâng ñaõ gaû coâng chuùa Vaên Thaønh cho vua Taây Taïng, luùc baáy giôø ñöôïc ngöôøi Trung Hoa goïi laø nöôùc Thoå Phoàn.

Vò coâng chuùa naøy laø moät ngöôøi coù hoïc vaán vaø laø moät Phaät töû thuaàn thaønh. Moät ngöôøi vôï khaùc cuûa vua Taây Taïng laø coâng chuùa Ba-lôïi-khoá-cô cuûa nöôùc Ni-baïc-nhó cuõng laø moät ngöôøi coù hoïc thöùc. Caû hai ngöôøi ñaõ ñöa ra nhöõng lôøi khuyeân giaù trò giuùp vua Taây Taïng phaùt trieån vaên hoùa ñaát nöôùc. OÂng ñaõ cöû ngöôøi sang AÁn Ñoä vaø Trung Hoa ñeå thænh caùc vò taêng só Phaät giaùo ñeán Taây Taïng truyeàn phaùp (khoaûng naêm 650), ñoàng thôøi cuõng cöû moät phaùi ñoaøn goàm 18 ngöôøi do quan ñaïi thaàn laø Ñoan-myõ-tam-boà-ñeà (Thon-mi-sandhota) daãn ñaàu sang AÁn Ñoä du hoïc. Khi nhöõng ngöôøi naøy hoïc xong trôû veà Taây Taïng, hoï ñaõ döïa theo chöõ vieát tieáng Phaïn (Devanāgari) ñeå cheá taùc ra chöõ vieát rieâng cho Taây Taïng, vaø ngay sau ñoù söû duïng loaïi chöõ vieát môùi naøy ñeå tieán 39

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng haønh vieäc phieân dòch kinh ñieån Phaät giaùo sang Taïng ngöõ. Chính ñöùc vua Taây Taïng cuõng neâu göông hoïc taäp caùch vieát loaïi chöõ môùi naøy, vaø vì theá noù nhanh choùng ñöôïc phoå caäp trong toaøn xaõ hoäi.

Söï hình thaønh moät loaïi chöõ vieát môùi vaø söû duïng vaøo vieäc phieân dòch kinh ñieån laø moät quaù trình phaûi maát nhieàu theá kyû ôû caùc quoác gia khaùc, nhöng laïi chæ dieãn ra trong moät thôøi gian ngaén ôû Taây Taïng. Ñaây quaû laø moät ñieàu ít coù vaø deã laøm cho ngöôøi ta phaûi kinh ngaïc ñeán ñoä hoaøi nghi.1 Khoaûng hôn nöûa theá kyû sau ñoù, vaøo naêm 710, töùc naêm Caûnh Vaân thöù nhaát ñôøi nhaø Ñöôøng, vua Ñöôøng Dueä Toâng laïi gaû coâng chuùa Kim Thaønh cho vua Taây Taïng ñôøi thöù 35 laø Khí-leä-suùc-taùn. Vò coâng chuùa naøy tieáp tuïc mang ñeán Taây Taïng nhieàu kinh thö, saùch vôû cuûa Trung Hoa, vaø thoâng qua ñoù ngöôøi Taây Taïng ñaõ hoïc hoûi ñöôïc raát nhieàu töø neàn vaên hoùa lôùn naøy.

Naêm 787, ngoâi chuøa ñaàu tieân cuûa Taây Taïng ñöôïc xaây döïng hoaøn thaønh ôû Bsam-yas, coù teân laø chuøa Tangduyeân (Samye),2 naèm veà phía ñoâng nam cuûa thuû ñoâ 1

2

Neáu so vôùi quaù trình hình thaønh chöõ Noâm ôû nöôùc ta cuõng coù theå thaáy ñöôïc söï phi thöôøng naøy. Chöõ Noâm ñöôïc baét ñaàu cheá taùc töø raát sôùm – coù theå laø tröôùc theá kyû 10 – nhöng maõi ñeán khi ñöôïc thay theá baèng chöõ Quoác ngöõ nhö hieän nay vaãn chöa bao giôø ñöôïc söû duïng nhö moät loaïi chöõ vieát chính thöùc vaø hoaøn chænh cuûa caû nöôùc.

Chuùng toâi daãn theo Edward Conze trong A Short History of Buddhism. Coù taøi lieäu khaùc cho raèng chuøa naøy ñöôïc khôûi coâng xaây

40

DAÃN NHAÄP Lhasa. Ñaây laø nôi ngaøi Tòch Hoä (Śāntarakşita),1 moät vò cao taêng AÁn Ñoä ñeán hoaèng hoùa trong suoát 13 naêm sau ñoù, theo lôøi môøi chính thöùc cuûa vua Taây Taïng laø Ngaätlaät-sang Ñeà-taùn (Trhisong Detsen).

Khoâng bao laâu sau khi chuøa Tang-duyeân ñöôïc xaây döïng hoaøn thaønh, nhöõng vò taêng só Taây Taïng ñaàu tieân ñöôïc thoï giôùi vôùi ngaøi Tòch Hoä. Nhieàu ngoâi chuøa khaùc tieáp tuïc ñöôïc xaây döïng ôû khaép nôi, nhieàu cao taêng ñöôïc môøi töø AÁn Ñoä sang, chöõ vieát Taây Taïng ñöôïc söû duïng ñeå phieân dòch raát nhieàu kinh ñieån. Maëc duø chæ phaùt trieån trong moät thôøi gian ngaén vaø xuùc tieán vôùi toác ñoä khaù nhanh, nhöng coâng vieäc naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän moät caùch voâ cuøng thaän troïng vaø nghieâm tuùc. Coù nhöõng noã löïc raát lôùn ñeå ñaûm baûo tính chính xaùc cho caùc baûn

1

döïng vaøo naêm 749, töùc naêm Thieân Baûo thöù 8 ñôøi Ñöôøng Huyeàn Toâng. Khoâng bieát laø do thôøi gian xaây döïng chuøa keùo daøi hay coù sai leäch giöõa hai nguoàn taøi lieäu?

Tòch Hoä (寂護) laø moät vò cao taêng AÁn Ñoä, thuoäc Trung quaùn toâng, ngöôøi ñaõ truyeàn Phaät giaùo sang Taây Taïng trong thôøi kyø ñaàu tieân. Tuy coù moät soá taêng só truyeàn giaùo ñaõ ñeán Taây Taïng tröôùc ñoù, nhöng ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân coøn ñeå laïi daáu veát cho ñeán nay. Nieân ñaïi cuûa ngaøi khoâng ñöôïc roõ raøng. Coù thuyeát cho laø ngaøi sinh naêm 725 vaø maát trong khoaûng naêm 784 hoaëc 788 (Trung Hoa Phaät hoïc toaøn thö).

Nhöng theo Phaät Quang Töø ñieån thì nieân ñaïi cuûa ngaøi laø 700–760.

Vaø coøn coù moät thuyeát nöõa cho laø ngaøi sinh naêm 750 vaø maát naêm 802 (Töø ñieån Phaät hoïc cuûa Chaân Nguyeân). Caên cöù theo naêm xaây döïng chuøa Tang Duyeân vaø soá naêm ngaøi hoaèng hoùa taïi chuøa naøy thì giaû thuyeát sau cuøng naøy coù leõ laø chính xaùc nhaát.

41

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng dòch, vaø caùc thuaät ngöõ ñöôïc tieâu chuaån hoùa vaøo khoaûng naêm 835 bôûi moät uûy ban goàm nhöõng hoïc giaû AÁn Ñoä (Pandit) vaø caùc nhaø thoâng thaùi Taây Taïng (Lotsaba).

Caùc tieâu chuaån hoïc thuaät ñöôïc coâng boá roäng raõi qua vieäc phaùt haønh quyeån saùch Mahāvyutpatti ñeå höôùng daãn cho nhöõng ngöôøi tham gia dòch thuaät kinh ñieån. Vaøo trieàu ñaïi cuûa vua Khri-ral-pa-can (817-836), aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo phaùt trieån ñeán ñænh ñieåm cao nhaát.

Vôùi söï uûng hoä cuûa trieàu ñình, Phaät giaùo ñaõ ñaåy luøi moät caùch nhanh choùng nhöõng aûnh höôûng cuûa toân giaùo baûn ñòa laø ñaïo Bon ñeå chieám öu theá vaø phaùt trieån maïnh meõ. Maëc duø vaäy, neáu phaân tích moät caùch khaùch quan thì tính chaát öa chuoäng huyeàn thuaät hay pheùp maàu, thaàn thoâng cuûa ngöôøi daân Taây Taïng coù phaàn naøo ñoù laø do aûnh höôûng laâu ñôøi cuûa ñaïo Bon ñeå laïi. AÛnh höôûng naøy seõ tieáp tuïc ngaám ngaàm chi phoái ngöôøi Taây Taïng trong vieäc tieáp nhaän caùc luoàng tö töôûng Phaät giaùo khaùc nhau.

Trong suoát giai ñoaïn phaùt trieån ñaàu tieân cuûa Phaät giaùo, Taây Taïng ñaõ tieáp nhaän ít nhaát boán luoàng tö töôûng khaùc nhau trong nhöõng ñieàu kieän hoaøn toaøn ñaëc thuø cuûa ñaát nöôùc naøy.

Luoàng tö töôûng thöù nhaát ñeán töø phía taây, vuøng thung luõng Swat. Ñaây laø nhöõng tö töôûng Tan-tra cuûa ngaøi Padmasambhava, thöôøng ñöôïc bieát hôn vôùi danh 42

DAÃN NHAÄP xöng laø Ñaïi sö Lieân Hoa Sanh. Ngaøi ñöôïc vua Taây Taïng cho ngöôøi ñeán thænh töø xöù Udyāna (OÂ-tröôïng-na) thuoäc mieàn Baéc AÁn Ñoä. Ngaøi laø moät vò ñaïo sö tinh thoâng Maät toâng, ñaõ nhaän lôøi thænh caàu cuûa vua Taây Taïng vaø ñeán nöôùc naøy cuøng vôùi 25 vò ñeä töû, töông truyeàn laø ñeå ñaåy luøi nhöõng côn dòch beänh quaùi aùc vaøo luùc ñoù ñang hoaønh haønh taïi Taây Taïng.

Tinh thaàn Maät toâng do ngaøi Lieân Hoa Sanh mang ñeán cuøng vôùi nhöõng Tan-tra, Ñaø-la-ni... roõ raøng laø coù söï gaàn guõi ñaùng keå vôùi ñaïo Bon, vaø ngaøi ñaõ thaønh coâng vöôït böïc ôû Taây Taïng. Nhöõng caâu chuyeän keå veà ngaøi ñöôïc ngöôøi daân Taây Taïng truyeàn tuïng maõi ñeán nay luoân gaén lieàn vôùi nhöõng pheùp thaàn thoâng dieäu duïng maø ngaøi ñaõ hieån loä, nhöng treân taát caû laø ñöùc töø bi vaø tinh thaàn vò tha, voâ ngaõ trong söï giaùo hoùa cuûa ngaøi. Theo suy ñoaùn thì coù leõ ngaøi ñaõ truyeàn daïy moät heä thoáng giaùo phaùp thuoäc Kim cang thöøa, nhöng ngaøy nay chuùng ta khoâng theå bieát chính xaùc laø nhö theá naøo. AÁn töôïng maø ngaøi taïo ra ñoái vôùi Taây Taïng phaàn lôùn laø nhôø vaøo vieäc thöïc hieän nhöõng pheùp maàu, vaø nhöõng huyeàn thoaïi ñeå laïi veà ngaøi coù theå laø ñaõ vöôït quaù nhöõng söï kieän lòch söû. Ngaøi laø ngöôøi saùng laäp toâng phaùi Nyingma (Ninhmaõ), ngaøy nay vaãn coøn toàn taïi vaø ñöôïc goïi laø Coå phaùi vì tính chaát coå xöa nhaát cuûa noù.

Luoàng tö töôûng thöù hai ñeán töø phía nam, laø söï toång hôïp caùc tö töôûng Ñaïi thöøa cuûa thôøi ñaïi Pāla do moät soá 43

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng hoïc giaû haøng ñaàu cuûa caùc ñaïi hoïc ôû Ma-kieät-ñaø truyeàn ñeán. Söï keát hôïp heä tö töôûng Baùt-nhaõ vôùi Tan-tra ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng trung taâm cuûa Phaät giaùo Taây Taïng, vaø nhieàu laàn ñöôïc ñoåi môùi maõi cho ñeán nay. Doøng tö töôûng naøy xoay quanh boä Hieän quaùn trang nghieâm luaän,1 moät taùc phaåm cuûa AÁn Ñoä vaøo theá kyû 4, saép xeáp noäi dung boä Baùt-nhaõ Ba-la-maät-ña thaønh 25.000 caëp caâu theo theå keä, thaønh moät baûng keâ roõ raøng coù ñaùnh soá ñeå coù theå ghi nhôù ñöôïc, nhö laø böôùc ñaàu tieân trong vieäc thieàn quaùn veà boä kinh naøy, vaø ñoàng thôøi cuõng dieãn giaûi theo tinh thaàn cuûa Trung quaùn toâng vôùi moät söï dung hôïp cuøng truyeàn thoáng oân hoøa hôn cuûa Duy thöùc toâng.

Voán ñaõ ñöôïc chuù giaûi raát nhieàu ôû AÁn Ñoä töø tröôùc ñoù, neân khi truyeàn ñeán Taây Taïng thì boä Hieän quaùn trang nghieâm luaän trôû thaønh neàn taûng caên baûn nhaát cho söï ñaøo luyeän nhöõng tö töôûng cao hôn khoâng thuoäc heä thoáng Tan-tra, vaø raát nhieàu chuù giaûi cho boä luaän naøy ñaõ ñöôïc caùc hoïc giaû Taây Taïng bieân soaïn.

Luoàng tö töôûng thöù ba ñeán töø phía taây nam laø cuûa phaùi Nhaát thieát höõu boä. Töø raát sôùm, theo lôøi môøi cuûa nhaø vua, boä phaùi naøy ñaõ töø AÁn Ñoä ñeán Taây Taïng vaø coù 1

Abhisamayālańkāra, Haùn dòch laø Hieän quaùn trang nghieâm luaän (現觀莊嚴論), teân ñaày ñuû laø Abhisamayālaṃkāra-nāmaprajñāpāramitopadeśa-śāstra, Haùn dòch laø Hieän quaùn trang nghieâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña Öu-ba-ñeà-xaù luaän (現觀莊嚴般若波 羅蜜多優波提舍論), ñöôïc cho laø boä luaän cuûa ngaøi Di-laëc.

44

DAÃN NHAÄP xaây döïng moät tu vieän. Nhöng söï coù maët cuûa hoï khoâng bao laâu ñaõ trôû neân môø nhaït vì daân chuùng Taây Taïng khoâng maáy ngöôøi quan taâm ñeán nhöõng giaùo lyù thieáu vaéng yeáu toá pheùp maàu, thaàn thoâng.

Maëc duø khoâng theå duy trì söï hieän dieän laâu daøi trong moät theá giôùi cuûa nhöõng phaùp thuaät vaø söï maàu nhieäm, nhöng Nhaát thieát höõu boä cuõng taïo ñöôïc moät aûnh höôûng ñaùng keå ñoái vôùi tö töôûng cuûa Taây Taïng, bôûi vì kinh vaên cuûa boä phaùi naøy gaàn nhö laø phieân baûn duy nhaát cuûa kinh ñieån Phaät giaùo thuoäc thôøi kyø tröôùc kia ñaõ ñöôïc ñöa vaøo trong soá nhöõng kinh ñieån phieân dòch sang tieáng Taây Taïng.

Luoàng tö töôûng thöù tö ñeán töø phía ñoâng, do caùc thieàn sö Trung Hoa truyeàn sang. Caùc vò naøy ñaõ coù raát nhieàu noã löïc ñeå giaùo hoùa daân chuùng ôû ñaây theo giaùo lyù Thieàn toâng. Nhöng khoâng bao laâu hoï ñaõ gaëp phaûi söï baát ñoàng vôùi nhöõng hoïc giaû chính thoáng cuûa AÁn Ñoä theo khuynh höôùng Pāla vaø bò thaát baïi hoaøn toaøn. Sau ñoù, hoï bò buoäc phaûi rôøi khoûi Taây Taïng hoaëc moät soá ít ñi vaøo hoaït ñoäng khoâng coâng khai, vì theá khoâng taïo ñöôïc maáy aûnh höôûng ñoái vôùi Phaät giaùo Taây Taïng.

Söï dung hôïp vaø tieáp thu caùc luoàng tö töôûng theo khuynh höôùng ñaëc thuø cuûa ngöôøi daân Taây Taïng ñaõ nhanh choùng taïo thaønh moät neàn Phaät giaùo Taây Taïng mang ñaäm maøu saéc cuûa nhöõng huyeàn thuaät vaø pheùp 45

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng maàu. Vì theá, baát chaáp nhöõng aûnh höôûng coù thaät cuûa Phaät giaùo Ñaïi thöøa, töø khôûi nguyeân ñeán nay Phaät giaùo Taây Taïng vaãn luoân ñöôïc xem nhö thuoäc veà Maät toâng.

Tuy nhieân, söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa Phaät giaùo taïi Taây Taïng khoâng bao laâu ñaõ gaëp phaûi moät giai ñoaïn baát lôïi keå töø naêm 836, khi vua Taây Taïng ñôøi thöù 39 laø Lang-dar-ma (836-842) leân ngoâi.

Vò vua naøy laø moät tín ñoà thuaàn thaønh cuûa ñaïo Bon, neân sau khi leân ngoâi oâng ñaõ ra söùc laøm taát caû moïi vieäc ñeå tieâu dieät Phaät giaùo.

Thaät laø moät söï truøng hôïp tình côø khi chæ maáy naêm sau ñoù, taïi Trung Hoa cuõng xaûy ra tình traïng ñaøn aùp, huûy dieät Phaät giaùo. Ñoù laø vaøo naêm 845, töùc nieân hieäu Hoäi Xöông thöù 5, vua Ñöôøng Vuõ Toâng ban saéc leänh huûy hoaïi caùc nôi thôø Phaät, coù ñeán hôn 1.600 ngoâi chuøa lôùn ñaõ bò phaù huûy, böùc baùch caùc vò taêng ni phaûi hoaøn tuïc, coù ñeán hôn 260.000 vò... Vua coøn sai thu gom vaø ñoát heát kinh ñieån ñaïo Phaät, ñaäp phaù töôïng Phaät, tòch thu ruoäng ñaát nhaø chuøa, thu gom caùc chuoâng ñoàng, khí cuï trong nhaø chuøa veà naáu chaûy thaønh ñoàng duøng ñeå ñuùc tieàn vaø noâng cuï...

Laïi cuõng nhö moät söï töông hôïp tình côø, sau phaùp naïn Ñöôøng Vuõ Toâng phaù Phaät thì nhaø Ñöôøng ngaøy caøng laâm vaøo caûnh suy vi, u aùm vaø loaïn laïc, ñeán naêm 907 thì bò Chu Toaøn Trung dieät maát maø laäp ra nhaø Haäu 46

DAÃN NHAÄP Löông. Trong khi ñoù thì taïi Taây Taïng tình traïng cuõng khoâng saùng suûa gì hôn, ñaát nöôùc laâm vaøo caûnh phaân chia manh muùm giöõa caùc theá löïc ñoái nghòch, loaïn laïc keùo daøi ñeán cuoái theá kyû 10. Phaät giaùo Taây Taïng gaàn nhö bò ñaøn aùp vaø tieâu dieät hoaøn toaøn trong giai ñoaïn naøy, vaø phaûi ñôïi ñeán sang ñaàu theá kyû 11 môùi ñöôïc khoâi phuïc.

Tình traïng ñaøn aùp Phaät giaùo dieãn ra ñöôïc 6 naêm thì vua Lang-dar-ma bò moät vò Laït-ma duøng cung teân baén cheát vaøo naêm 842. Maëc duø vaäy, caùi cheát cuûa oâng caøng ñaåy Taây Taïng ñi saâu vaøo tình traïng roái raém do caùc theá löïc tranh giaønh quyeàn löïc. Ngay trong daân chuùng, nhöõng keû coù söùc maïnh cuõng taäp hôïp nhau huøng cöù moãi ngöôøi moät nôi, khieán cho toaøn coõi Taây Taïng bò chia naêm xeû baûy, laøm cho ñôøi soáng ngöôøi daân trôû neân cöïc kyø khoán khoù. Maët khaùc, trieàu ñình ñöông thôøi vaãn tieáp tuïc thaúng tay ñaøn aùp Phaät giaùo baèng caùch gieát haïi taêng só hoaëc buoäc hoï phaûi ñi laøm thôï saên, ñoà teå; nghieâm caám vieäc dòch kinh vaø thu gom ñoát phaù taát caû nhöõng baûn kinh ñaõ dòch...

Nhöng söï ñaøn aùp cuûa trieàu ñình Taây Taïng khoâng boùp cheát ñöôïc nieàm tin maõnh lieät ñaõ ñöôïc gieo caáy vaøo loøng ngöôøi daân Taây Taïng. Vì theá, sau moät thôøi gian daøi khi coù söï thay ñoåi veà maët chính trò vaø söï ñaøn aùp khoâng coøn nöõa thì ôû nhöõng vuøng xa xoâi nhaát veà phía ñoâng vaø phía taây, nhöõng ngöôøi Phaät töû baét ñaàu nghó ñeán vieäc 47

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng chaán höng Phaät giaùo. Hoï tìm caùch taùi laäp moái quan heä vôùi AÁn Ñoä vaø Kashmir laø nhöõng nôi maø Phaät giaùo vaãn coøn phaùt trieån. Moät soá ngöôøi Taây Taïng töï mình tìm ñeán caùc vuøng naøy ñeå môøi thænh caùc vò taêng só sang truyeàn phaùp.

Moät trong soá nhöõng ngöôøi ñaõ coù coâng raát lôùn trong vieäc chaán höng Phaät giaùo Taây Taïng vaøo giai ñoaïn naøy laø Rin-chen Bzangpo (958-1055). OÂng khoâng chæ laø moät dòch giaû taøi ba maø coøn laø moät ngöôøi xaây döïng raát nhieàu ñeàn chuøa vaø töï vieän ôû mieàn taây Taây Taïng. Baûn thaân oâng ñaõ sang AÁn Ñoä theo hoïc laàn löôït vôùi 70 vò danh taêng. Khi veà nöôùc, oâng coøn môøi thænh ñöôïc nhieàu vò theo ñeán Taây Taïng ñeå hoã trôï cho coâng vieäc chaán höng Phaät giaùo, nhö caùc vò Töùc-la-ñaït-saù-la-phaïm-haïnh (Sraddhākaravarman), Ba-ñòch-ma-saùt-la-caáp-ña (Padmakaragupta), Phaät-ñaø-töùc-lôïi-taân-ña (Buddhāsīsānta), Phaät-ñaøba-la (Buddhapata), Cöu-ma-la-caáp-ña (Kamalagupta)...

Caùc vò naøy ñeàu laø nhöõng taêng só taøi ba coù hoïc löïc uyeân baùc. Hoï mang theo ñeán Taây Taïng nhieàu boä luaän vaø ñaëc bieät laø raát nhieàu kinh ñieån Maät toâng. Trong giai ñoaïn naøy coù boä kinh Nhaát Thieát Nhö Lai Kim Cang Tam Nghieäp Toái Thöôïng Bí Maät Ñaïi Giaùo Vöông ñöôïc dòch sang Taïng ngöõ. Nhöõng yeáu toá thieân veà Maät toâng trong giai ñoaïn naøy caøng goùp phaàn laøm cho haàu heát caùc toâng phaùi Phaät giaùo ôû Taây Taïng ñöôïc hình thaønh veà sau ñeàu mang ñaäm saéc thaùi cuûa Maät toâng.

48

DAÃN NHAÄP Coù moät söï kieän mang tính quan troïng quyeát ñònh laø vieäc ngaøi A-ñeà-sa (Atişa - 982-1054) rôøi khoûi chuøa Vikramaśīla (chuøa Sieâu Giôùi) ôû Bihār (mieàn Baéc AÁn Ñoä) ñeå ñeán Taây Taïng. Söï giaùo hoùa cuûa ngaøi ñaõ thaønh laäp neàn Phaät giaùo Ñaïi thöøa theo kieåu Pāla ôû mieàn trung Taây Taïng.

Naêm 1076, moät cuoäc keát taäp kinh ñieån lôùn dieãn ra ôû Tho-ling, mieàn taây Taây Taïng, nôi caùc vò Laït-ma töø khaép nöôùc Taây Taïng tuï hoïp veà. Ñaây coù theå xem laø coät moác quan troïng ñaùnh daáu söï thieát laäp cuûa Phaät giaùo taïi Taây Taïng.

Hoaït ñoäng cuûa ngaøi A-ñeà-sa khoâng chæ giôùi haïn trong vieäc taùi laäp Phaät giaùo treân khaép nöôùc, maø coøn saùng taïo caû moät heä thoáng tính toaùn nieân ñaïi, cho ñeán nay vaãn coøn ñöôïc söû duïng ôû Taây Taïng. Heä thoáng naøy xaùc ñònh moãi naêm theo vò trí cuûa noù trong moät chu kyø 60 naêm, ñöôïc thieát laäp töø söï keát hôïp naêm yeáu toá laø kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå, cuøng vôùi 12 bieåu töôïng baèng nhöõng con vaät: Tuaát, Hôïi, Tyù, Söûu, Daàn, Meïo, Thìn, Tî, Ngoï, Muøi, Thaân vaø Daäu. Vì theá, trong phaàn truyeän keå veà caùc vò ñaïi sö taùi sinh, chuùng ta seõ baét gaëp nhöõng caùch dieãn ñaït thôøi gian nhö naêm Kim Tuaát, naêm Moäc Hôïi... coù phaàn khaùc laï so vôùi lòch phaùp Trung Hoa maø ta vaãn quen duøng nhö Giaùp Tyù, AÁt Söûu...

Moät trong nhöõng khoù khaên cuûa giaùo lyù Phaät giaùo laø coù quaù nhieàu giaùo phaùp vaø phöông thöùc thöïc haønh, 49

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nhieàu ñeán noãi raát caàn phaûi coù moät söï höôùng daãn vaø phaân loaïi. Ngaøi A-ñeà-sa ñaõ giaûi quyeát khoù khaên naøy qua taùc phaåm “Minh ñaêng thaùnh ñaïo” (Ngoïn ñeøn chieáu saùng con ñöôøng ñi ñeán giaùc ngoä, cuõng thöôøng ñöôïc goïi laø Boà-ñeà ñaïo ñaêng luaän), trong ñoù oâng phaân bieät nhöõng phöông thöùc thöïc haønh döïa theo ba trình ñoä phaùt trieån taâm linh. Möùc ñoä thaáp nhaát laø nhöõng ngöôøi muoán tìm caàu haïnh phuùc trong theá gian naøy vaø chæ nghó ñeán lôïi ích cuûa rieâng mình. Möùc ñoä thöù hai laø nhöõng ngöôøi cuõng nghó ñeán lôïi ích cuûa rieâng mình, nhöng khoân ngoan hôn neân choïn moät cuoäc soáng ñôøi ñaïo ñöùc vaø tìm caàu söï trong saïch. Möùc ñoä cao nhaát laø nhöõng ngöôøi trong taâm ñaõ giaûi thoaùt ñöôïc taát caû. Nhöng taùc phaåm naøy chæ phaùt huy ñöôïc toái ña hieäu quaû cuûa noù vaøo khoaûng 300 naêm sau vôùi söï xuaát hieän cuûa ngaøi Toâng-khaùch-ba.

Söï hình thaønh cuûa caùc toâng phaùi Phaät giaùo Taây Taïng dieãn ra trong khoaûng 400 naêm, do chính ngöôøi Taây Taïng thaønh laäp vaø coù söï ñieàu chænh thích hôïp theo vôùi nhöõng ñieàu kieän tinh thaàn vaø xaõ hoäi cuûa Taây Taïng.

Vì theá, chuùng ta khoâng laáy laøm ngaïc nhieân khi thaáy raèng haàu heát ñeàu mang ñaäm maøu saéc cuûa Maät toâng.

Qua nhöõng gì ñöôïc trình baøy sô löôïc ôû treân, ta ñaõ thaáy laø caùc yeáu toá huyeàn thuaät, pheùp maàu hay thaàn thoâng ñaõ töøng gaén boù laâu daøi vôùi ngöôøi daân Taây Taïng nhö theá naøo.

Caùc vò Toå sö khi thaønh laäp moãi moät toâng phaùi ñeàu theå hieän nhöõng neùt sieâu vieät, xuaát chuùng cuûa mình veà 50

DAÃN NHAÄP moät trong nhöõng yeáu toá goùp phaàn taïo neân ñôøi soáng taâm linh phong phuù cuûa Phaät giaùo Taây Taïng. Caùc toâng phaùi coù söï khaùc nhau veà phöông thöùc toå chöùc töï vieän, veà y phuïc, veà caùc vò thaàn baûo hoä, caùch giaûi thích veà Baûn sô Phaät,1 hoaëc veà phöông phaùp thieàn ñònh v.v... Tuy nhieân, hoï luoân coù söï taùc ñoäng laãn nhau, vaø cuõng coù caû nhieàu söï vay möôïn laãn nhau.

Tröôùc khi noùi ñeán caùc toâng phaùi chính cuûa Phaät giaùo Taây Taïng ñöôïc thaønh laäp vaøo giai ñoaïn sau naøy, chuùng ta haõy tìm hieåu ñoâi neùt veà phaùi Nyingma (Ninh-maõ), toâng phaùi coå xöa nhaát cuûa Phaät giaùo Taây Taïng, ñöôïc thaønh laäp töø thôøi cuûa Ñaïi sö Lieân Hoa Sinh.

Traûi qua suoát moät thôøi gian daøi bò ñaøn aùp daõ man, söï toàn taïi cuûa phaùi Nyingma quaû laø ñieàu heát söùc kyø dieäu. Raát coù theå laø nhieàu ngöôøi trong toâng phaùi naøy ñaõ phaûi giaû daïng nhö caùc giaùo só ñaïo Bon, hoaëc laãn troán trong nhöõng vuøng nuùi röøng hoang vaéng. Maët khaùc, khi nghieân cöùu veà giaùo lyù cuûa toâng phaùi naøy, chuùng ta cuõng khoâng theå bieát chaéc ñöôïc nhöõng phaàn naøo laø ñöôïc phaùt trieån trong giai ñoaïn sau naøy, vaø nhöõng phaàn naøo laø do chính ngaøi Lieân Hoa Sanh truyeàn daïy töø tröôùc ñoù.

Toâng phaùi naøy phaân chia truyeàn thoáng giaùo lyù thaønh hai phaàn. Nhöõng lôøi daïy roõ nghóa (hieån giaùo) ñöôïc 1

Ādibuddha, Haùn dòch aâm laø A-ñeà Phaät (阿提佛), dòch nghóa laø Baûn sô Phaät (本初佛).

51

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng truyeàn daïy bôûi caùc vò taêng AÁn Ñoä, vaø nhöõng “maät taïng” laø kinh ñieån bí maät ñöôïc ngaøi Lieân Hoa Sanh hoaëc ñöùc Phaät Baûn Sô caát giöõ, ñöôïc goïi laø caùc Terma. Töø naêm 1150 ñeán 1550, moät soá löôïng ñaùng keå nhöõng kinh ñieån thuoäc loaïi bí maät naøy ñöôïc khai quaät, vaø söï khaùm phaù ra nhöõng kinh ñieån naøy raát coù theå ñöôïc xem laø lyù do cuûa nhöõng caûi caùch veà tín ngöôõng. Chính baûn tieåu söû cuûa ngaøi Lieân Hoa Sanh hieän nay cuõng laø ñöôïc khaùm phaù vaøo khoaûng naêm 1350. Tuy nhieân, raát nhieàu kinh ñieån bí maät loaïi naøy quaû thaät löu giöõ trong ñoù nhöõng truyeàn thoáng raát coå xöa, nhö ñöôïc thaáy roõ nhaát laø trong cuoán Töû thö1 noåi tieáng.

Veà giaùo phaùp, phaùi Nyingma (Ninh-maõ) phaân bieät coù 6 loaïi kinh nghieäm trung gian, hieåu theo nghóa laø chuùng naèm ñaâu ñoù ôû khoaûng giöõa, moät beân laø theá giôùi giaùc quan bình thöôøng naøy, vaø beân kia laø caûnh giôùi taâm linh thuaàn tuùy cuûa Nieát-baøn. Ba kinh nghieäm ñaàu tieân laø: 1. Trong baøo thai, keùo daøi nhieàu thaùng tröôùc khi sinh ra.

1

Bardo Thődol – taäp saùch noåi tieáng moâ taû veà caùi cheát vaø nhöõng traïng thaùi taâm thöùc sau khi cheát, ñaõ ñöôïc dòch sang Anh ngöõ vôùi nhan ñeà “The Tibetian Book of the Dead”. Hieän ñaõ coù baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Nguyeân Chaâu - Nguyeãn Minh Tieán, nhan ñeà “Ngöôøi Taây Taïng nghó veà caùi cheát” (hay Ngöôøi cheát ñi veà ñaâu), NXB Vaên hoùa Thoâng tin.

52

DAÃN NHAÄP 2. Trong moät soá nhöõng giaác mô coù söï kieåm soaùt cuûa taâm thöùc.

3. Trong traïng thaùi hoaøn toaøn xuaát thaàn.

Vôùi 3 kinh nghieäm coøn laïi, yù nghóa trung gian coøn ñöôïc hieåu theâm laø vì chuùng xaûy ra trong khoaûng thôøi gian giöõa söï cheát vaø söï taùi sinh vaøo ñôøi soáng môùi, ñöôïc cho laø keùo daøi trong 49 ngaøy. Trong thôøi gian ñoù, thaân xaùc baèng xöông thòt thoâng thöôøng naøy ñöôïc thay theá baèng moät loaïi thaân xaùc raát tinh teá. Cuoán Töû thö ñaõ moâ taû raát tæ mæ moät soá chi tieát caùc hình aûnh raát coù theå seõ hieän ra vôùi nhöõng ai hieåu bieát nhieàu veà truyeàn thoáng tu taäp trong suoát thôøi gian ñoù. Taùc phaåm naøy coøn giöõ laïi ñöôïc moät soá kieán thöùc coå xöa cuûa thôøi kyø ñoà ñaù veà ñôøi soáng sau khi cheát, vaø cho thaáy nhöõng ñieåm gioáng nhau ñaùng kinh ngaïc vôùi nhöõng truyeàn thoáng khaùc ñöôïc tìm thaáy trong caùc vaên baûn coå cuûa Ai Caäp, Ba Tö vaø Thieân Chuùa giaùo.

Phaùi Nyingma (Ninh-maõ) khaùc bieät vôùi caùc toâng phaùi khaùc ôû ñieåm laø hoï söû duïng ngay caû nhöõng yeáu toá thöôøng bò cheâ boû. Chaúng haïn nhö söï saân haän vaø duïc voïng, vaø ngay caû xaùc thaân nhuïc duïc voán bò xem laø söï ngaên trôû, nguoàn goác cuûa toäi loãi, ñaõ ñöôïc toâng phaùi naøy söû duïng nhö nhöõng phöông tieän ñeå laøm phong phuù hôn nöõa cho ñôøi soáng taâm linh. Noùi chung, nhöõng tö töôûng cuûa hoï ñeàu phuø hôïp vôùi quan ñieåm Tan-tra ñöôïc caûi tieán ôû AÁn Ñoä.

53

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Trình töï coâng phu cuûa toâng phaùi naøy nhö sau: 1. Söï saùng taïo tinh thaàn cuûa caùc vò hoä phaùp, nhôø vaøo söï trôï löïc cuûa caùc man-tra, caùc hình aûnh töôûng töôïng, vaø caùc vò khoâng haønh nöõ (ḍākinī).1 2. Söï kieåm soaùt ñöôïc thaân xaùc bí aån, goàm caùc maïch maùu, tinh dòch .v.v...

3. Söï nhaän thöùc ñöôïc baûn taùnh chaân thaät cuûa töï taâm.

Boà Taùt Phoå Hieàn (Samantabhadra), moät vò Boà Taùt hoùa thaân raát gaàn guõi vôùi ñöùc Phaät Ñaïi Nhaät, laø nguoàn hieån loä cao caû nhaát cuûa giai ñoaïn thöù ba. “Chaân nhö, bao goàm caû töï thaân, veà baûn chaát khoâng phaûi laø söï troùi buoäc, taïi sao phaûi töï mình tìm caùch thoaùt khoûi söï troùi buoäc? Chaân nhö voán khoâng löøa doái, taïi sao laïi tìm kieám chaân lyù töø beân ngoaøi?” Vì vaäy, söï kieàm cheá bò phuû nhaän trong nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc Phaät giaùo. Moät ngöôøi hoaøn thieän veà moïi maët khoâng heà kieàm cheá duïc voïng, saân haän... maø chæ chuyeån hoùa chuùng moät caùch thích hôïp.

Trong nhöõng phaàn giaùo lyù cao nhaát, phaùi Nyingma (Ninh-maõ) toû ra raát gaàn guõi vôùi Thieàn toâng, theo ñoù 1

Khoâng haønh nöõ hay khoâng haønh maãu, nghóa ñen laø nhöõng ngöôøi nöõ coù khaû naêng phi haønh giöõa khoâng trung. Trong truyeàn thoáng Maät toâng, caùc vò naøy ñöôïc xem nhö nhöõng bieåu hieän cuûa söï giaùc ngoä, thöôøng hieän ra ñeå truyeàn daïy phaùp yeáu cho caùc haønh giaû khi hoï tu chöùng ñeán moät caûnh giôùi nhaát ñònh.

54

DAÃN NHAÄP hình thöùc cao nhaát cuûa Du-giaø haøm chöùa vieäc nhaän ra ñöôïc baûn taùnh chaân thaät cuûa töï taâm. Cuõng gioáng nhö Thieàn toâng, toâng phaùi naøy noùi ñeán söï giaùc ngoä vôùi yù nghóa coù phaàn naøo khaùc vôùi caùc nhaø Phaät hoïc AÁn Ñoä.

Hoï tin raèng moät ngöôøi ñaõ ñaït ñeán Nieát-baøn ngay taïi nôi naøy vaø trong hieän taïi, vôùi moïi haønh vi ñaõ thoaùt ra ngoaøi nhaân quaû thì coù theå laøm tan bieán xaùc thaân cuûa mình vaøo moät veät saùng caàu voàng.

Toâng phaùi Nyingma (Ninh-maõ) taäp trung nhieàu vaøo phaàn giaùo lyù bí truyeàn vaø söï chöùng ngoä töï thaân, nghieâng veà tröïc giaùc noäi taâm hôn laø nhöõng tri thöùc coù theå truyeàn ñaït ñöôïc. Maõi cho ñeán thôøi gian caùch ñaây chöøng moät theá kyû, toâng phaùi naøy khoâng heà coù nhöõng söï nghieân cöùu hoïc thuaät naøo theo kieåu phaùi Gelugpa (Caùch-loã, töùc Hoaøng phaùi, vì hoï luoân söû duïng y phuïc maøu vaøng). Nhöng gaàn ñaây ñaõ coù moät vaøi nôi thöïc hieän vieäc naøy, do söï aûnh höôûng cuûa caùc toâng phaùi khaùc.

Phaùi Nyingma (Ninh-maõ) coù aûnh höôûng raát lôùn ñoái vôùi daân chuùng, neân phaàn lôùn caùc toâng phaùi khaùc ñeàu kính neå hoï. Chaúng haïn, khi nhöõng ngöôøi thuoäc phaùi Gelugpa muoán tieân ñoaùn töông lai, thöôøng hoï khoâng töï laøm ñieàu ñoù maø nhôø ñeán moät nhaø sö tieân tri cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ).

Phaùi Nyingma ñaõ haáp thuï raát nhieàu yeáu toá cuûa ñaïo Bon, vaø chính trong toâng phaùi naøy Phaät giaùo vaø ñaïo Bon tieáp tuïc coù söï taùc ñoäng qua laïi.

55

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Tieáp theo ñaây, chuùng ta seõ laàn löôït ñeà caäp ñeán caùc toâng phaùi khaùc, ñöôïc hình thaønh vaøo giai ñoaïn sau naøy vaø haàu heát ñeàu coù ít nhieàu chòu aûnh höôûng söï giaùo hoùa cuûa ngaøi A-ñeà-sa.

Tröôùc heát laø phaùi Kadam (Cam-ñan) do moät ñeä töû cuûa ngaøi A-ñeà-sa laø ngaøi Gyalwa Dromtonpa thaønh laäp vaøo khoaûng naêm 1050. Teân goïi cuûa toâng phaùi naøy haøm nghóa

laø hoï tuaân theo nhöõng lôøi chæ daïy cuûa A-ñeà-sa, nhö ñöôïc trình baøy trong cuoán saùch cuûa oâng veà “phöông thöùc ñaït ñeán giaùc ngoä”. Toâng phaùi naøy tieâu bieåu cho truyeàn thoáng trung taâm cuûa Phaät giaùo Taây Taïng, vaø taïo thaønh moái lieân heä giöõa caùc hoïc giaû AÁn Ñoä trong thôøi kyø ñaàu vôùi phaùi Gelugpa, toâng phaùi giöõ quyeàn cai trò Taây Taïng sau naêm 1400. Hoï raát chuù yù ñeán ñaïo haïnh vaø giôùi luaät, giöõ gìn phaïm haïnh1 moät caùch nghieâm khaéc. Toâng phaùi naøy ñaõ saûn sinh ra nhieàu baäc thaùnh giaû uyeân baùc.

Moät phaùi lôùn khaùc nöõa laø Ca-nhó-cö (Kagyu) do ngaøi Marpa Lotsawa (1012-1097) saùng laäp, coù moät quan heä chaët cheõ hôn nhieàu vôùi ñôøi soáng cuûa giôùi quaàn chuùng bình daân. Traûi qua söï thöû thaùch cuûa thôøi gian, toâng phaùi naøy ñaõ daàn daàn trôû thaønh moät toâng phaùi mang ñaäm baûn saéc Taây Taïng nhaát so vôùi taát caû caùc toâng khaùc. Thöôøng hoï khoâng thaønh coâng nhieàu trong vieäc naém giöõ hoaëc chi phoái caùc quyeàn löïc xaõ hoäi nhö caùc 1

Phaïm haïnh: haïnh trong saïch ñöôïc theå hieän qua vieäc döùt haún söï daâm duïc.

56

DAÃN NHAÄP phaùi Śākya (Taùt-ca) vaø Gelugpa. Trong vieäc tu taäp, phaùi naøy khoâng nhaán maïnh nhöõng kieán giaûi veà lyù thuyeát, maø nhaém ñeán söï chöùng ngoä thöïc tieãn. Hieän nay, phaùi naøy vaãn coøn laø moät trong nhöõng toâng phaùi maïnh nhaát khoâng caûi caùch. Veà maët lyù thuyeát, phaùi naøy xem vieäc laäp gia ñình khoâng caûn trôû tín ngöôõng.

Trong phaùi naøy coù söï xuaát hieän cuûa Milarepa (10401123), baäc thaùnh giaû vaø nhaø thô vó ñaïi, noåi tieáng nhaát cuûa Taây Taïng, laø ñeä töû tröïc tieáp cuûa Marpa. Haàu heát ngöôøi daân Taây Taïng ñeàu ñaõ töøng nghe qua moät phaàn naøo ñoù trong taùc phaåm noåi tieáng Thaäp vaïn ca (100.000 baøi ca) cuûa ngaøi, vaø ai ai cuõng quen thuoäc vôùi nhöõng söï kieän chính trong cuoäc ñôøi ngaøi. Nhö vieäc ngaøi ñaõ hoïc ma thuaät nhö theá naøo, roài töï mình traû thuø nhöõng keû thuø cuûa gia ñình baèng caùch laøm cho nhaø saäp ñeø leân hoï, vaø laøm möa ñaù rôi treân ruoäng cuûa hoï. Vaø ngaøi ñaõ nhanh choùng nhaän thöùc ñöôïc toäi loãi cuûa mình, roài vì sôï phaûi bò ñoïa ñòa nguïc neân tìm caàu söï trong saïch baèng nhöõng phöông phaùp tröïc tieáp cuûa Kim cang thöøa. Roài naêm 38 tuoåi ngaøi tìm gaëp Marpa, ngöôøi ñaõ haønh haï ngaøi suoát trong 6 naêm ñeå giuùp ngaøi traû heát nhöõng nghieäp aùc ñaõ taïo. Vaø naêm 44 tuoåi ngaøi saün saøng ñeå ñöôïc khai ngoä, roài soáng 39 naêm coøn laïi nhö moät nhaø aån tu treân nuùi Hy-maõ-laïp gaàn bieân giôùi Nepal, hoaëc ñi laïi ñaây ñoù ñeå giaùo hoùa daân chuùng, cho ñeán khi ngaøi tòch vì uoáng söõa pha thuoác ñoäc cuûa moät ngöôøi ganh gheùt ngaøi.

57

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Moät soá nhöõng söï kieän coù kòch tính nhaát cuûa ñôøi ngaøi Milarepa xaûy ra trong nhöõng naêm ñaàu sau khi ñöôïc khai ngoä, khi ngaøi soáng moät mình trong hang ñoäng, chæ aên toaøn rau coû cho ñeán khi trôû neân xanh meùt, vaø chæ maëc moät boä y phuïc baèng vaûi moûng trong söï reùt buoát cuûa muøa ñoâng. Ngaøi khoâng bao giôø quan taâm ñeán taøi saûn vaø tieän nghi, vaø luoân giöõ loøng töø bi ñoái vôùi taát caû chuùng sanh.

Nhöõng taùc phaåm vaên chöông phong phuù cuûa toâng phaùi naøy bao goàm phaàn lôùn laø nhöõng taäp saùch moûng höôùng ñeán vieäc daïy caùch thöïc haønh nhöõng pheùp Du-giaø khaùc nhau. Vôùi tính thöïc tieãn, hoï luoân ñaëc bieät chuù yù ñeán pheùp gtum-mo, töùc laø caùch taïo ra hôi aám huyeàn dieäu trong thaân theå. Khoâng coù pheùp luyeän coâng phu naøy, ñôøi soáng trong caùc tuùp leàu aån daät seõ khoâng theå naøo chòu ñöïng ñöôïc. Ñaây cuõng laø ñieàu maø nhöõng ngöôøi ôû taàm möùc trung bình coù theå nhaän bieát ñöôïc, vaø coù theå laøm cho hoï tin ñöôïc vaøo söï chaân thaät vaø hieäu quaû cuûa pheùp Du-giaø.

Phaùi tieáp theo laø Shi-byed-pa, chuù taâm ñeán moät hình thöùc ñaëc bieät cuûa giaùo lyù Baùt-nhaõ ñöôïc giôùi haïn cho moät soá ít nhöõng ngöôøi coù trình ñoä cao. Toâng phaùi naøy ñöôïc thaønh laäp khoaûng naêm 1090, noåi baät veà maët tín ngöôõng nhieàu hôn so vôùi maët xaõ hoäi. Hoï khoâng toå chöùc chaët cheõ baèng caùc toâng phaùi khaùc, vaø bao goàm nhöõng nhoùm ngöôøi luyeän Du-giaø, hoaëc caùc nhaø aån tu. Hoï daønh 58

DAÃN NHAÄP troïn taâm trí cho vieäc thöïc haønh thieàn ñònh ôû nhöõng nôi caùch bieät, vaø coù moái quan heä noäi boä khaù môø nhaït.

Giaùo lyù cuûa phaùi Shi-byed-pa tröôùc tieân do Pha-dampa ñeà ra. OÂng laø moät vò thaày ngöôøi Nam AÁn, vôùi nhöõng giaùo lyù aûnh höôûng raát nhieàu töø ngaøi Thaùnh Thieân (Āryadeva) vaø töø boä Trung quaùn luaän. Ñaây laø moät söï ñieàu chænh nhöõng ñieåm coát yeáu veà maët taâm linh cuûa Phaät giaùo cho phuø hôïp vôùi giaùo lyù Tan-tra. Söï tu taäp ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn: Tröôùc heát laø laøm trong saïch tinh thaàn baèng caùch lìa boû duïc laïc; sau ñoù laø laøm an ñònh tinh thaàn baèng caùch loaïi tröø moïi ñau khoå vaø ñaït ñeán taâm bình thaûn. Ñoái vôùi giai ñoaïn thöù nhaát, haønh giaû döïa vaøo caùc phöông phaùp thieàn quaùn nhaém ñeán deïp boû nhöõng aùc taâm voán luoân caùm doã con ngöôøi vaøo nhöõng tö töôûng xaáu. Ñoái vôùi giai ñoaïn thöù hai, haønh giaû chuû yeáu döïa vaøo vieäc trì tuïng caùc man-tra, chaúng haïn nhö man-tra cuûa Taâm kinh1 xoa dòu moïi ñau ñôùn, hoaëc tuïng ñoïc nhöõng caâu chaâm ngoân ngaén noùi veà beänh khoå, nieàm vui, caùi cheát vaø duïc laïc.

Toâng phaùi tieáp theo laø phaùi Saskya (Taùt-ca), coù nhöõng neùt gaàn guõi hôn vôùi ñôøi soáng theá tuïc. Phaùi naøy 1

Töùc Baùt-nhaõ taâm kinh (般若心經), hay noùi ñuû laø Ma-ha Baùt-nhaõ Bala-maät-ña taâm kinh (摩訶般若波羅蜜多心經). ÔÛ ñaây ñöôïc söû duïng nhö moät thaàn chuù.

59

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñöôïc ñaët teân theo tu vieän chính cuûa hoï laø Saskya, thaønh laäp vaøo naêm 1073. Hoï taïo ra ñoái troïng caân baèng vôùi hai phaùi Kadam (Cam-ñan) vaø Shi-byed-pa baèng söï hoaøn haûo trong caùch toå chöùc. Sau khi cheá ñoä quaân chuû suïp ñoå, Taây Taïng khoâng coù chính quyeàn trung öông. Caùc taêng só cuûa phaùi naøy ñaõ naém laáy chính quyeàn, vaø truyeàn noái ngoâi vò cho con chaùu. Phags-pa (1235-1280) laø moät trong nhöõng ngöôøi xuaát saéc nhaát trong soá nhöõng nhaø cai trò môùi ñöôïc keá thöøa, vaø ñòa vò laõnh ñaïo naøy cuûa oâng ñaõ ñöôïc ñaïi ñeá Khubilai1 thöøa nhaän. Toâng phaùi naøy ñaõ ñaøo taïo ñöôïc nhieàu nhaø thoâng thaùi. Hieän nay hoï vaãn toàn taïi nhöng ñaõ töø laâu khoâng coøn naém quyeàn cai trò ñaát nöôùc.

Moät toâng phaùi noåi tieáng khaùc nöõa phaûi nhaéc ñeán laø phaùi Gelugpa (Caùch-loã). Toâng phaùi naøy ñöôïc saùng laäp bôûi ngaøi Toâng-khaùch-ba2 (1357-1419), nhaø tö töôûng vó ñaïi cuûa Phaät giaùo Taây Taïng. Ngaøi laø moät nhaø caûi caùch 1

2

Cuõng vieát laø Kublai Khan hay Kubla (1215-1294), hoaøng ñeá ñaàu tieân (1279-1294) cuûa trieàu ñaïi do Moâng Coå thieát laäp cai trò Trung Hoa, coù theá löïc bao truøm vaøo thôøi ñoù. OÂng laø chaùu noäi cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn, vaø laø ngöôøi ñaõ môû roäng ñeá quoác Moâng Coå thaønh moät trong nhöõng ñeá quoác lôùn nhaát theá giôùi.

Tsongkhapa (1357-1419), ngöôøi ñaõ aùp duïng heä thoáng giaùo duïc Geshe noåi tieáng, theo ñoù taêng só ñöôïc ñaøo taïo ôû caùc töï vieän cho ñeán khi ñaït trình ñoä töông ñöông vôùi hoïc vò tieán só trieát hoïc Phaät giaùo.

Ngaøy nay, taêng só thuoäc phaùi Gelugpa (Caùch-loã) vaãn ñöôïc ñaøo taïo theo heä thoáng giaùo duïc naøy.

60

DAÃN NHAÄP ñaõ tieáp tuïc coâng vieäc giaùo hoùa cuûa ngaøi A-ñeà-sa, nhaán maïnh ñeán vieäc tuaân theo caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc vaø giôùi luaät, ñieàu haønh chaët cheõ coâng vieäc haèng ngaøy cuûa chö taêng, giaûm nheï aûnh höôûng cuûa phaùp thuaät baèng caùch nhaán maïnh vaøo khía caïnh taâm linh. Phaùi Gelugpa (Caùch-loã) hay Hoaøng phaùi do ngaøi saùng laäp laø phaùi ñaõ naém quyeàn cai trò Taây Taïng cho ñeán naêm 1950. Ngaøi laø vò hoïc giaû vó ñaïi, luoân coá gaéng ñeå tìm moät vò trí trung dung giöõa nhöõng cöïc ñoan, traùnh söï thieân leäch, vaø nhôø ñoù ñaït ñeán kieán thöùc bao quaùt toaøn dieän.

AÛnh höôûng cuûa ngaøi Toâng-khaùch-ba ñöôïc keùo daøi nhôø vaøo soá ñeä töû raát ñoâng, nhôø vaøo vieäc thaønh laäp caùc töï vieän sung tuùc, nhieàu theá löïc, vaø nhôø vaøo 16 boä söu taäp caùc taùc phaåm cuûa ngaøi. Trong soá ñoù, phaûi keå ñeán 2 taäp yeáu löôïc chæ roõ nhöõng phöông thöùc tu taäp ñeå ñaït ñeán söï giaûi thoaùt, moät taäp trình baøy ñaày ñuû veà saùu pheùp ba-la-maät cuûa Ñaïi thöøa, vaø taäp kia noùi roõ nhöõng phöông thöùc coâng phu theo Maät toâng. Taäp saùch ñaàu goïi laø “Töøng böôùc ñi leân giaùc ngoä”, döïa theo khuoân maãu töø taäp saùch Minh ñaêng thaùnh ñaïo cuûa ngaøi A-ñeàsa, nhöng chuù yù nhieàu hôn ñeán nhöõng ngöôøi khoâng coù naêng khieáu ñaëc bieät.

Sau khi vieân tòch, ngaøi Toâng-khaùch-ba ñöôïc daân chuùng thôø kính nhieät thaønh, vaø ñöôïc tin laø ñaõ sinh veà cung trôøi Ñaâu Suaát ñeå thaønh Phaät trong töông lai.

61

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Vôùi söï hình thaønh ña daïng cuûa caùc toâng phaùi, taêng ñoaøn Phaät giaùo ñaõ baùm reã vöõng chaéc trong ñôøi soáng daân chuùng Taây Taïng. Vaøo theá kyû 15, nhöõng moân ñoà cuûa ngaøi Toâng-khaùch-ba ñaõ dieãn giaûi moät soá giaùo lyù coå xöa theo caùch phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän xaõ hoäi hieän taïi. Hoï tin raèng chö Phaät vaø Boà Taùt coù theå hoùa hieän ra nhöõng thaân xaùc hoaøn toaøn khoâng khaùc gì vôùi thaân xaùc cuûa ngöôøi thöôøng (hoùa thaân), vaø söû duïng nhöõng hoùa thaân aáy ñeå cöùu ñoä, giaùo hoùa. Ñaây khoâng phaûi laø söï taùi sinh, maø laø söï saùng taïo voâ ngaïi baèng naêng löïc thaàn thoâng cuûa caùc ngaøi ñeå thöïc hieän nhöõng haïnh nguyeän cuûa mình, trong khi caùc ngaøi vaãn thöôøng an truù trong traïng thaùi khoâng taïo taùc.

Cuõng vaøo theá kyû 15, phaùi Gelugpa (Caùch-loã) ñöa ra moät hình thöùc minh chöùng cuï theå cho phaàn giaùo lyù naøy.

Hoï tin raèng caùc vò Boà Taùt (nhö ñöùc Quaùn Theá AÂm vaø Di-laëc) vaø chö Phaät (nhö ñöùc Phaät A-di-ñaø) chaéc chaén ñaõ coù hoùa hieän ra nhöõng hoùa thaân cuûa caùc ngaøi ñeå laøm caùc vò giaùo chuû ñoä sinh.

Nhöõng hoùa thaân taùi sinh naøy ñöôïc caùc vò cao taêng tìm kieám vaø xaùc nhaän moät caùch heát söùc caån thaän, döïa treân nhöõng quy luaät cuõng chi ly vaø phöùc taïp nhö laø nhöõng quy luaät ñaõ giuùp cho Hoäi ñoàng Leã nghi coù theå phaân bieät ñöôïc nhöõng pheùp maàu chaân chính vôùi ma thuaät. Vai troø laõnh ñaïo cuûa nhöõng vò hoùa thaân taùi sinh naøy laø neùt ñaëc tröng cuûa Taây Taïng trong suoát gaàn 5 62

DAÃN NHAÄP theá kyû qua. Vai troø laõnh ñaïo naøy cuõng mang laïi moät söï oån ñònh xaõ hoäi, vaø cho ñeán naêm 1950 ñaõ toû ra hieäu quaû trong vieäc baûo veä Phaät giaùo tröôùc söï traøn ngaäp cuûa neàn vaên minh hieän ñaïi. Hôn theá nöõa, caùc vò Laït-ma coøn chöùng toû moät caùch ñaùng ngaïc nhieân laø hoï hoaøn toaøn khoâng bò aûnh höôûng cuûa loøng ham muoán nhö nhöõng ngöôøi thöôøng, voán laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán moïi khoå ñau vaø toäi loãi.

Vai troø laõnh ñaïo ñöông nhieân cuûa caùc vò Laït-ma ñöôïc hoã trôï bôûi söï nôùi roäng caùc laõnh vöïc tinh thaàn maø hoï quan taâm, coù theå thaáy trong nhöõng chöông trình hoïc taäp maø phaùi Gelugpa (Caùch-loã) aùp duïng, trong heä thoáng caùc vò thaàn roäng raõi vaø ña daïng, vaø trong söï hieän dieän khaép nôi cuûa nhöõng ñoái töôïng tín ngöôõng.

Caùc tröôøng hôïp taùi sinh khoâng phaûi laø ñieàu maø theá giôùi phöông Taây deã daøng chaáp nhaän nhö moät söï thaät. Ñieàu taát nhieân laø hoï coá tìm ra nhöõng caùch giaûi thích “hôïp lyù” naøo ñoù veà söï taùi sinh cuûa caùc ngaøi ñeå khoâng phaûi tin raèng ñoù laø nhöõng bieåu hieän cuï theå cuûa naêng löïc taâm linh. Tuy nhieân, nhieàu theá kyû ñaõ troâi qua vaø caâu traû lôøi cho vaán ñeà chính laø söï xaùc nhaän baèng thöïc teá. Khoâng chæ coù moät, maø laø nhieàu doøng truyeàn thöøa khaùc nhau taïi Taây Taïng vaãn duy trì ñöôïc hình thöùc taùi sinh cuûa caùc vò Toå sö ñöùng ñaàu toâng phaùi, cho duø hoï coù nhöõng khaùc bieät nhaát ñònh veà söï choïn löïa taùi sinh cuõng nhö caùc phöông phaùp tìm kieám.

63

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Doøng taùi sinh ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán nhaát taïi Taây Taïng laø caùc vò Ñaït-lai Laït-ma cuûa phaùi Gelugpa.

Söï noåi baät cuûa caùc vò Ñaït-lai Laït-ma laø do vai troø naém quyeàn cai trò ñaát nöôùc cuûa hoï trong suoát nhieàu theá kyû qua. Cho ñeán nay, ñaõ coù 14 vò Ñaït-lai Laït-ma ra ñôøi, ñöôïc tin raèng chæ laø hoùa thaân taùi sinh cuûa duy nhaát moät vò maø thoâi. Teân caùc vò ñöôïc keå ra nhö sau: 1. Gendun Drub

1391-1475

2. Gendun Gyatso

1475-1542

3. Sonam Gyatso

1543-1588

4. Yonten Gyatso

1589-1617

5. Losang Gyatso

1617-1682

6. Jamyang Gyatso

1683-1706

7. Kelsang Gyatso

1708-1757

8. Jampel Gyatso

1758-1804

9. Lungtog Gyatso

1806-1815

10. Tsultrim Gyatso

1816-1837

11. Kedrub Gyatso

1638-1856

12. Trinle Gyatso

1856-1875

13. Tubten Gyatso

1876-1933

14. Tenzin Gyatso

1933 –

Ñöùc Ñaït-lai Laït-ma thöù 14 hieän vaãn ñang coøn soáng vaø laø moät trong soá caùc vò laõnh ñaïo tinh thaàn cuûa Phaät giaùo theá giôùi noùi chung, cuûa Taây Taïng noùi rieâng.

64

DAÃN NHAÄP Söï noåi baät cuûa caùc vò Ñaït-lai Laït-ma ñaõ khieán cho raát nhieàu ngöôøi laàm töôûng raèng caùc ngaøi laø nhöõng vò laõnh ñaïo tinh thaàn cuûa toaøn theå nhaân daân Taây Taïng.

Nhöng thaät ra, nhö chuùng ta vöøa tìm hieåu treân, Taây Taïng coù raát nhieàu doøng phaùi khaùc nhau, vaø moãi phaùi ñeàu coù moät vò laõnh ñaïo tinh thaàn toái cao cuûa rieâng mình. Vì theá, maëc duø ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñöôïc xem laø ngöôøi laõnh ñaïo cao nhaát cuûa Taây Taïng veà moïi maët, nhöng moãi moät truyeàn thoáng taâm linh cuûa ñaát nöôùc naøy ñeàu coù moät vò ñöùng ñaàu ñeå daãn daét hoï.

Tröôøng hôïp cuûa doøng Karma Kagyu (Caùt-maõ Ca-nhócö) laø moät ví duï cuï theå. Hôn theá nöõa, truyeàn thoáng taùi sinh cuûa caùc vò Karmapa phaùi Karma Kagyu coøn ñöôïc khôûi ñaàu töø theá kyû 12, nghóa laø sôùm hôn so vôùi caùc vò Ñaït-lai Laït-ma ñeán gaàn 3 theá kyû. Vì theá, hoï ñöôïc xem laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñaõ khôûi xöôùng truyeàn thoáng taùi sinh taïi Taây Taïng.

Kagyu (Ca-nhó-cö) laø moät trong caùc toâng phaùi lôùn taïi Taây Taïng. Theo söï phaùt trieån veà giaùo phaùp vaø phöông thöùc tu taäp, phaùi naøy ñaõ phaân chia thaønh nhieàu doøng phaùi nhoû hôn. Coù ít nhaát boán doøng phaùi ñöôïc phaùt sinh töø phaùi naøy laø Karma Kagyu, Tsalpa Kagyu, Baram Kagyu vaø Phagmo Drukpa Kagyu. Ngoaøi ra coøn coù doøng Shangpa Kagyu ñöôïc thaønh laäp vaøo khoaûng theá kyû 14, tuy coù moät heä thoáng giaùo phaùp rieâng bieät nhöng cuõng coù quan heä raát chaët cheõ vôùi phaùi Kagyu.

65

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Karma Kagyu (Caùt-maõ Ca-nhó-cö) laø moät trong caùc doøng keå treân cuûa phaùi Kagyu, vôùi söï truyeàn thöøa lieân tuïc qua söï taùi sinh cuûa vò ñöùng ñaàu doøng phaùi keå töø ñaàu theá kyû 12 cho ñeán nay. Trong doøng phaùi naøy, khoâng chæ coù söï taùi sinh cuûa caùc vò Karmapa (Caùt-maõ-ba) ñöùng ñaàu doøng phaùi, maø coøn coù caû söï taùi sinh cuûa caùc vò Shamar, Situ vaø Gyalashab laø nhöõng ngöôøi luoân tieáp noái laøm ñeä töû noái phaùp cuûa ñöùc Karmapa.

Nhöõng caâu chuyeän veà caùc vò ñaïi sö taùi sinh thuoäc doøng Karma Kagyu maø chuùng ta seõ tìm hieåu trong phaàn sau ñaây seõ laø moät söï minh hoïa soáng ñoäng cho truyeàn thoáng taùi sinh maø khoâng ai coù theå phuû nhaän ñöôïc. Traûi qua quaõng thôøi gian daøi hôn 8 theá kyû, caùc vò vaãn kieân trì thöïc hieän taâm nguyeän ñoä sinh cuûa mình qua caùc hình thöùc taùi sinh khoâng giaùn ñoaïn. Nhöõng gì ñöôïc ghi laïi nôi ñaây veà cuoäc ñôøi cuûa caùc vò ñaïi sö taùi sinh – hay phaûi noùi chính xaùc hôn laø nhöõng laàn taùi sinh cuûa chæ moät hoùa thaân Boà Taùt, vì hieän nay vò Karmapa ñôøi thöù 17 vaãn ñang coøn soáng – hoaøn toaøn laø nhöõng söï kieän khaùch quan, ñuùng thaät nhö chuùng ñaõ töøng xaûy ra.

Neáu nhö coù nhöõng yù nghóa veà giaùo phaùp hay nieàm tin toûa saùng töø chính nhöõng söï kieän naøy khi chuùng ñöôïc keå laïi, thì ñoù cuõng chính laø coâng ñöùc voâ löôïng cuûa haïnh nguyeän Boà Taùt maø baäc ñaïo sö ñaõ neâu cao baèng söï daán thaân khoâng meät moûi cuûa chính mình.

66

CAÙC VÒ ÑAÏI SÖ TAÙI SINH DOØNG KAGYU

67

68

Ñaïi sö thöù nhaát:

DÜSUM KHYENPA (1110-1193)

Ñ

aïi sö Düsum Khyenpa sinh vaøo naêm Kim Daàn, töùc naêm 1110 theo Taây lòch, trong moät gia ñình Phaät töû thuaàn thaønh taïi Teshö, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Luùc nhoû, ngaøi ñöôïc ñaët teân laø Gephel. Cha ngaøi laø moät ngöôøi uyeân baùc veà Phaät hoïc neân cuõng trôû thaønh vò thaày daïy ñaàu tieân cuûa ngaøi. Ngay töø nhöõng naêm thieáu thôøi, ngaøi ñaõ noåi tieáng laø moät ñöùa treû thoâng minh hoïc roäng, vaø coøn hôn theá nöõa, ngaøi ñaõ sôùm chuyeân taâm thöïc haønh giaùo phaùp moät caùch tinh taán. Khoâng töï haøi loøng vôùi nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc, ngaøi tieáp tuïc tìm ñeán tham hoïc vôùi nhieàu baäc thaày noåi tieáng ôû khaép nôi.

Naêm leân 12 tuoåi ngaøi baét ñaàu hoïc Duy thöùc hoïc cuûa Ñaïi thöøa vôùi ñaïi sö Jamarwa Chapa vaø Trung quaùn luaän vôùi ngaøi Nyima Drak. Trong thôøi gian naøy, ngaøi vaøo chuøa soáng vôùi chö taêng ñeå taäp söï laøm moät ngöôøi xuaát gia. Naêm 20 tuoåi, ngaøi ñeán mieàn trung Taây Taïng vaø thoï giôùi cuï tuùc vôùi ngaøi Mal Duldzin ñeå chính thöùc xuaát gia trôû thaønh moät vò tyø-kheo. Ngaøi daønh troïn 12 naêm sau ñoù ñeå nghieân cöùu saâu xa giaùo phaùp vaø thöïc haønh thieàn ñònh.

69

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ngaøi ñaõ töøng theo hoïc vôùi Chapa Chokyi Senge (1109-1169), moät vò luaän sö noåi tieáng ñöông thôøi, vaø ngaøi Patsab Lotsawa Nyima Drakpa (1055-?), ngöôøi ñaõ dòch raát nhieàu kinh ñieån Ñaïi thöøa sang tieáng Taây Taïng.

Naêm 30 tuoåi, ngaøi ñeán Daklha Gampo ñeå theo hoïc vôùi ngaøi Gampopa, vò ñeä töû chaân truyeàn cuûa ngaøi Milarepa. Maëc duø nhaän ra ngay naêng löïc xuaát chuùng cuûa ngaøi, nhöng ngaøi Gampopa vaãn yeâu caàu ngaøi tröôùc heát phaûi hoïc hoûi vaø thöïc haønh ñaày ñuû caùc böôùc tu taäp theo truyeàn thoáng tieäm tu Khadampa, nhaèm cuûng coá moät neàn taûng vöõng chaéc. Tieáp theo ñoù, ngaøi cuõng phaûi hoïc taäp vaø nghieân cöùu toaøn boä giaùo nghóa kinh ñieån.

Phöông thöùc maø ngaøi Gampopa aùp duïng trong vieäc ñaøo taïo Düsum Khyenpa veà sau ñaõ trôû thaønh khuoân maãu cho taát caû nhöõng ngöôøi tu taäp theo truyeàn thoáng Karma Kagyu, nhaèm ñaûm baûo moät kieán thöùc Phaät hoïc neàn taûng ñuùng ñaén cho vò haønh giaû tröôùc khi böôùc vaøo caùc giai ñoaïn tu taäp cao sieâu hôn, ngay caû khi vò aáy ñaõ thöïc haønh ñöôïc caùc phaùp moân toái maät cuûa Kim cöông thöøa (Vajrayāna).

Sau khi ñöôïc ngaøi Gampora truyeàn thuï maät phaùp Voâ thöôïng Du-giaø Tan-tra (Vajrayāna), ngaøi chuyeân taâm tu taäp phaùp thieàn chæ quaùn trong suoát 4 naêm sau ñoù.

Trong 9 thaùng ñaàu tieân, ngaøi taäp trung vaøo vieäc thöïc haønh thieàn ñeå laøm an ñònh taâm yù. Ngaøi tieáp tuïc tu 70

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) taäp mieân maät trong hôn ba naêm sau ñoù thì caûm nhaän ñöôïc taâm yù saùng suoát roãng rang nhö maët trôøi röïc saùng giöõa khoaûng khoâng. Khi aáy, ngaøi Gampopa môùi baét ñaàu truyeàn thuï cho ngaøi nhöõng maät phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Chæ trong 9 ngaøy, ngaøi ñaõ tieáp nhaän ñöôïc taát caû nhöõng gì maø tröôùc ñaây ngaøi Naropa, moät haønh giaû vó ñaïi, ñaõ phaûi theo hoïc vôùi ngaøi Tilopa trong suoát 12 naêm trôøi.

Sau ñoù, moät vò ñeä töû lôùn cuûa ngaøi Gampopa laø ngaøi Rechungpa ñöôïc giao nhieäm vuï truyeàn thuï saùu phaùp Du-giaø cuûa Naropa cho ngaøi. Ngaøi thöïc haønh tieán boä raát nhanh. Vôùi loøng töø bi traûi khaép neân khi tu taäp phaùp moân Noäi nhieät (gtum-mo - taïo ra söùc noùng trong thaân haønh giaû), söï tieán boä cöïc kyø nhanh choùng cuûa ngaøi ñaõ khieán cho moïi ngöôøi ñeàu phaûi kinh ngaïc.

Sau ñoù, ngaøi Gampopa truyeàn daïy cho ngaøi phaùp moân Ñaïi thuû aán (Mahamudra) vaø giaùo phaùp Kim cöông thöøa, ñoàng thôøi cuõng khuyeân ngaøi neân ñeán Kampo Gangra ôû tænh Kham ñeå thöïc haønh caùc phaùp naøy, vaø döï baùo raèng ngaøi seõ giaùc ngoä taïi ñoù.

Ngaøi ñeán Shau Tago xaây döïng moät tònh thaát nhoû goïi laø Drub Zhi Densa vaø tu taäp phaùp moân Ñaïi thuû aán. Trong moät laàn nhaäp ñònh, ngaøi nghe coù tieáng noùi baùo raèng ngaøi Gampopa ñaõ vieân tòch. Ngaøi lieàn trôû laïi Daklha Gampo ñeå leã kính thaày. Taïi ñaây, ngaøi nhìn 71

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng thaáy moät linh aûnh: ngaøi Gampopa hieän ra giöõa khoâng trung. Nhôù laïi lôøi khuyeân tröôùc ñaây cuûa thaày, ngaøi lieàn ñeán vuøng Kampo Gangra ñeå tu taäp. Töông truyeàn vò sôn thaàn Kampo ñaõ hieän ñeán thænh caàu ngaøi ñeán ñoù truyeàn phaùp trong moät laàn nhaäp ñònh. Nhöng moät ngöôøi huynh ñeä ñoàng moân cuûa ngaøi laø Phagmo Drupa ñaõ ngaên caûn ngaøi, vieän leõ raèng neáu ngaøi ñeán tænh Kham, söï truyeàn phaùp roäng raõi seõ ruùt ngaén tuoåi thoï cuûa ngaøi. Ngaøi ñaõ vui veû traû lôøi: “Duø sao toâi cuõng phaùt nguyeän seõ soáng ñeán 84 tuoåi ñeå laøm lôïi laïc cho taát caû chuùng sinh.”

Naêm 50 tuoåi, ngaøi ñeán tu taäp ôû Kampo Neùnang. Taïi ñaây ngaøi ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä cao nhaát trong caùc baäc thieàn ñònh cuûa phaùp moân Ñaïi thuû aán, qua ñoù khoâng coøn coù söï phaân bieät giöõa ngaøy vaø ñeâm, giöõa moäng vaø thöïc, giöõa traïng thaùi nhaäp ñònh vaø traïng thaùi bình thöôøng.

Vaøo giaây phuùt chöùng ngoä naøy, ngaøi nhìn thaáy linh aûnh caùc vò khoâng haønh nöõ (ḍākinī) hieän ra daâng cuùng cho ngaøi moät vöông mieän kim cöông maøu ñen ñöôïc deät baèng toùc cuûa chính hoï. Veà sau, hình aûnh vöông mieän maøu ñen naøy luoân xuaát hieän treân ñaàu caùc vò hoùa thaân Karmapa ñeå bieåu thò söï chöùng ngoä cuûa caùc ngaøi.

Sau khi ñaït ñeán traïng thaùi thieàn ñònh cao sieâu nhaát, ngaøi ñaõ hoùa hieän ñeán Tích Lan ñeå ñöôïc vò thaùnh Maät thöøa laø Vajraghanta truyeàn phaùp Cakrasamvara. Ngaøi cuõng hoùa hieän leân cung trôøi Ñaâu-suaát ñeå ñöôïc Boà Taùt Di-laëc truyeàn daïy veà caùc haïnh nguyeän cuûa haøng Boà Taùt.

72

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) Ngaøi löu laïi Kampo Neùnang hôn 18 naêm sau ñoù.

Naêm 55 tuoåi (1164), ngaøi xaây döïng taïi ñaây moät tu vieän.

Naêm naêm sau (1169), ngaøi tieáp tuïc xaây döïng tu vieän Panphuk ôû Lithang, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Ñöùc ñoä cuûa ngaøi ñöôïc moïi ngöôøi caûm meán vaø danh tieáng ngaøi truyeàn ra khaép nôi. Ngöôøi ñöông thôøi goïi ngaøi laø Baäc ñaïo sö bieát roõ söï vieäc trong ba ñôøi. Thaät ra, teân cuûa ngaøi laø Düsum Khyenpa trong tieáng Taây Taïng voán ñaõ coù yù nghóa laø “ngöôøi bieát roõ ñöôïc quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai”. Ñieàu naøy roõ raøng ñaõ baùo tröôùc ngay töø khi ngaøi sinh ra veà khaû naêng chöùng ngoä cuûa ngaøi, voán sieâu vieät caû thôøi gian voâ taän vaø thaáu suoát heát thaûy moïi vieäc.

Khi vò phaùp sö ngöôøi Kashmir laø Sakyasri ñeán Taây Taïng, vò naøy ñaõ goïi ngaøi baèng teân goïi Karmapa, coù nghóa laø “ngöôøi thöïc hieän Phaät söï” hay “hoùa thaân hoaït duïng cuûa chö Phaät”. Vò naøy noùi raèng, söï ra ñôøi cuûa Düsum Khyenpa ñaõ ñöôïc ñöùc Phaät Thích-ca döï baùo trong kinh Tam-muoäi Vöông (Samādhirāja-sūtra). Ñöùc Laït-ma Zhang cuõng xaùc nhaän ñieàu naøy. Caû hai vò ñeàu noùi raèng Düsum Khyenpa chính laø hieän thaân cho taâm töø bi tænh giaùc cuûa ñöùc Quaùn Theá AÂm. Danh xöng Karmapa töø ñoù ñaõ ñöôïc duøng ñeå goïi caùc hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi veà sau.

Naêm 1183, ngaøi Düsum Khyenpa ñeán vuøng Drelong thuoäc tænh Kham. Taïi ñaây ñang coù nhieàu söï tranh chaáp, 73

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngaøi söû duïng trí tueä vaø taâm töø bi ñeå xoùa tan moïi söï tranh chaáp, thuø haèn, mang laïi söï bình yeân cho ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. Cuõng taïi ñaây, ngaøi söû duïng naêng löïc sieâu nhieân ñeå chöõa khoûi beänh taät cho raát nhieàu ngöôøi, keå caû nhöõng keû muø loøa vaø baïi lieät. Vaøo naêm 1185, ngaøi xaây döïng moät trung taâm tu hoïc quan troïng ôû Karma Gön, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Chính taïi nôi ñaây ngaøi gaëp ñöôïc Drogon Rechen, ngöôøi ñeä töû veà sau seõ keá thöøa doøng phaùp cuûa ngaøi.

Veà cuoái ñôøi, ngaøi trôû laïi Daklha Gampo, nôi tröôùc ñaây ngaøi ñaõ ñöôïc thoï giaùo vôùi ngaøi Gampopa. Taïi ñaây, ngaøi ñi khaép caùc chuøa ñeå cuùng döôøng, söûa sang nhieàu coâng trình xaây döïng vaø truyeàn daïy giaùo phaùp cho chuùng taêng. Naêm 80 tuoåi (1189), ngaøi vaãn coøn tieáp tuïc laøm vieäc khoâng meät moûi ñeå xaây döïng moät trung taâm tu hoïc quan troïng nhaát ôû Tsurphu, trong vuøng thung luõng Tolung thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Nôi ñaây veà sau trôû thaønh truù xöù cuûa taát caû caùc vò Karmapa cho ñeán naêm 1959, khi vò Karmapa thöù 16 cuøng caùc ñeä töû rôøi khoûi Taây Taïng.

Khoaûng 3 thaùng tröôùc khi ngaøi vieân tòch, baàu trôøi töï nhieân xuaát hieän nhöõng moáng caàu voàng kyø laï, maët ñaát rung nheï vaø ngöôøi ta nghe coù tieáng ñoäng aàm ì trong loøng ñaát. Vaøo ngaøy ñaàu tieân cuûa naêm Thuûy Söûu, töùc naêm 1194 theo Taây lòch, ngaøi goïi ngöôøi ñeä töû chính laø Drogon Rechen ñeán giao phoù vieäc ñieàu haønh töï vieän 74

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) Tsurphu vaø baûo quaûn caùc kinh ñieån, thaùnh tích. Ngaøi cuõng chia ñeàu taát caû moïi vaät duïng sôû höõu cuûa mình cho taêng chuùng.

Sau ñoù, Karmapa Düsum Khyenpa ñeå laïi cho Drogon Rechen moät di thö, trong ñoù noùi roõ nhöõng hoaøn caûnh maø ngaøi seõ taùi sinh ñeå trôû thaønh vò Karmapa tieáp theo.

Vaøo buoåi saùng ngaøy moàng 3 naêm Thuûy Söûu, Karmapa Düsum Khyenpa giaûng daïy cho caùc ñeä töû cuûa ngaøi baøi phaùp cuoái cuøng. Sau ñoù, ngaøi ngoài yeân laëng leõ nhìn chaêm chuù leân baàu trôøi vaø nhaäp ñònh. Trong tö theá ngoài an tónh baát ñoäng nhö vaäy, ngaøi vieân tòch tröôùc luùc giöõa tröa, nhöng khoâng ai coù theå bieát ñöôïc chính xaùc laø vaøo giôø phuùt naøo.

Tang leã ñöôïc toå chöùc keùo daøi trong moät tuaàn sau ñoù, vaø nhieàu ngöôøi ñaõ nhìn thaáy nhöõng hieän töôïng laï.

Moät soá ngöôøi nhìn thaáy ngaøi hieän ra trong ñaùm khoùi boác leân töø giaøn hoaû taùng; moät soá khaùc nhìn thaáy nhieàu maët trôøi hieän ra vaø coù caùc vò khoâng haønh nam (ḍāka), khoâng haønh nöõ (ḍākinī) cuøng nhau nhaûy muùa giöõa caùc maët trôøi aáy.

Sau khi hoaøn taát leã hoûa taùng, nhuïc thaân cuûa ngaøi coøn löu laïi traùi tim vaø moät phaàn löôõi. Ñieàu naøy ñöôïc xem laø bieåu thò cho taâm löïc töø bi vaø tính chaân thaät cuûa nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi. Ngoaøi ra, caùc ñeä töû ngaøi cuõng thu nhaët ñöôïc raát nhieàu haït xaù-lôïi vaø moät soá maåu xöông coù hình 75

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng töôïng Phaät. Caùc vò ñeä töû ñaõ xaây döïng moät ngoâi thaùp ñeå thôø phuïng taát caû, phoûng theo hình daùng vaø kích thöôùc cuûa thaùp Dhanyakataka ôû mieàn nam AÁn Ñoä, nôi ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ töøng giaùo hoùa. Ñöùc Karmapa Düsum Khyenpa coù nhieàu ñeä töû thaám nhuaàn giaùo phaùp cuûa ngaøi. Ngöôøi tröïc tieáp keá thöøa coâng vieäc giaùo huaán cuûa ngaøi laø Drogon Rechen (1148-1218).

Tröôùc khi vò Karmapa thöù hai kòp tröôûng thaønh, Drogon Rechen ñaõ truyeàn laïi cho Pomdrakpa (1170 - 1249). Sau ñoù, chính vò naøy ñaõ chuyeån giao vò trí laõnh ñaïo toâng phaùi laïi cho vò Karmapa ñôøi thöù hai.

Drogon Rechen laø moät ñeä töû kieät xuaát cuûa Karmapa Düsum Khyenpa. OÂng sinh ra ôû vuøng Yarlung thuoäc tænh Tsang, mieàn trung Taây Taïng. Ngay töø khi coøn laø moät ñöùa treû, oâng ñaõ chöùng toû khaû naêng phi thöôøng trong vieäc tieáp thu caùc phaàn giaùo lyù Ñaïi thöøa cuõng nhö Tieåu thöøa. Naêm leân 9 tuoåi, Drogon Rechen tìm ñeán moät baäc ñaïo sö thuoäc doøng Karma Kagyu laø Zangri Repa vaø ñöôïc vò naøy truyeàn daïy giaùo phaùp. OÂng tu taäp raát tinh taán, coù khaû naêng thöïc haønh thieàn ñònh ngay giöõa trôøi reùt buoát nhöng chæ khoaùc treân ngöôøi moät taám aùo heát söùc moûng manh. Drogon Rechen ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh quaû tu taäp quan troïng ngay caû tröôùc khi ñöôïc gaëp ñöùc Karmapa Düsum Khyenpa.

Naêm oâng ñöôïc 15 tuoåi thì ñaïo sö Zangri Repa vieân tòch. Tröôùc khi vieân tòch, ngaøi khuyeân Drogon Rechen 76

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) neân tinh taán tìm hoïc vôùi caùc vò ñeä töû chaân truyeàn cuûa thuoäc heä phaùi cuûa ngaøi Milarepa. Sau ñoù, oâng ñaõ tìm hoïc vôùi nhieàu baäc thaày khaùc nhau thuoäc caû hai doøng phaùi Karma Kagyu vaø Ñaïi cöùu caùnh (Dzogchen). Maëc duø ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû quan troïng cuõng nhö phaùt trieån khaû naêng thieàn ñònh raát saâu, nhöng oâng vaãn khoâng hoaøn toaøn caûm thaáy haøi loøng vôùi keát quaû tu taäp cuûa mình. Vì theá, oâng quyeát ñònh ra ñi ñeå tìm kieám moät ñieàu kieän tu taäp tieán xa hôn. OÂng khôûi söï ñi ñeán tænh Kham thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, baêng qua vuøng Kongpo. Treân ñöôøng ñi, oâng gaëp ñöôïc nhieàu baäc thaày truyeàn daïy caùc phaàn giaùo phaùp khaùc nhau nhö ngaøi Thöpa Samdrup vôùi taát caû tinh yeáu cuûa Ñoaïn giaùo (Chöd); ngaøi Ngaripa vôùi caùc phaàn giaùo phaùp Kim cöông thuû (Vajrapāṇi) vaø Kim cöông Taùt-ñoûa (Vajrasattva); ngaøi Nyalpa Josey vôùi caùc phaàn giaùo phaùp Dieäu caùt töôøng (Mañjuśrī) vaø Ñaïi haéc (Mahākāla). OÂng thaønh laäp nhieàu trung taâm tu hoïc theo truyeàn thoáng Tantra vaø nhöõng nôi naøy veà sau ñaøo taïo ñöôïc raát nhieàu taêng só.

Vaøo thôøi ñieåm naøy, Drogon Rechen ñöôïc nhieàu ngöôøi kính troïng vì coù trí tueä uyeân baùc vaø khaû naêng thieàn ñònh saâu xa. Do ñoù, töï saâu thaúm trong loøng oâng daàn daàn khôûi leân moät söï kieâu maïn. Khi nghe danh tieáng cuûa vò Karmapa Düsum Khyenpa luùc ñoù ñang ôû Kampo Neùnang, oâng lieàn quyeát ñònh tìm ñeán ñeå ra maét. Khi ra ñi, trong loøng oâng chæ coù yù ñònh seõ leã baùi vò ñaïo sö chöù 77

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng khoâng heà nghó seõ caàu hoïc vôùi vò naøy. Nhöng ngay khi vöøa gaëp nhau, Karmapa Düsum Khyenpa lieàn baûo Drogon Rechen raèng: “Naøy haønh giaû Tantra treû tuoåi, ngöôi coù theå ñeán ñaây theo hoïc vôùi caùc ñeä töû cuûa ta.” Caâu noùi naøy chaïm ngay vaøo loøng kieâu maïn Drogon Rechen, oâng lieàn hoûi laïi: “Ñeä töû cuûa ngaøi laø nhöõng ai?” Vò Karmapa traû lôøi: “Ngöôi coù theå hoïc vôùi Deuchung Sangye, Baltsa Takdelwa, hoaëc vôùi raát nhieàu ngöôøi khaùc nöõa.”

Drogon Rechen ngay laäp töùc ñeán gaëp Deuchung Sangye. Vò naøy laïi ñeà nghò oâng ñeán gaëp Baltsa Takdelwa.

Theo lôøi chæ daãn cuûa Deuchung Sangye, oâng tìm ñeán moät hang ñoäng nôi Baltsa Takdelwa ñang nhaäp ñònh.

Vöøa ñeán nôi, oâng nhìn thaáy moät con coïp raát lôùn ñang naèm nguû gaàn cöûa hang. Quaù khieáp sôï, oâng boû chaïy veà vaø keå laïi cho Deuchung nghe. Vò naøy bình thaûn baûo oâng haõy trôû laïi hang ñoäng. Laàn naøy, oâng nhìn thaáy moät vuõng nöôùc nhoû trong hang. OÂng ñi quanh vuõng nöôùc, nhaët maáy vieân soûi neùm xuoáng nöôùc roài boû ñi. Nhöng Deuchung moät laàn nöõa ñeà nghò oâng haõy trôû laïi hang.

Laàn naøy, oâng laïi nhìn thaáy moät vò sö giaø ñang nhaäp ñònh. OÂng cuõng nhìn thaáy nhöõng vieân soûi maø khi naûy oâng neùm xuoáng vuõng nöôùc giôø ñaây ñang naèm trong loøng baøn tay ñeå ngöûa leân cuûa vò sö naøy.

Ngay khi aáy, Drogon Rechen suy nghó: “Neáu nhö caùc vò ñeä töû ñaõ sieâu vieät theá naøy thì baäc thaày cuûa hoï thaät vó ñaïi bieát bao.” Heát söùc caûm phuïc, oâng lieàn xin ñöôïc ôû 78

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) laïi vaø theo hoïc chuyeân caàn trong suoát 7 naêm sau ñoù, trôû thaønh vò ñeä töû gioûi nhaát cuûa Karmapa Düsum Khyenpa.

Drogon Rechen chính thöùc xuaát gia naêm 37 tuoåi vaø ñöôïc thaày ñaët teân laø Sönam Drakpa. Khi ñöùc Karmapa Düsum Khyenpa hoaèng hoùa ôû mieàn trung Taây Taïng, oâng vaãn ôû laïi tænh Kham ñeå thay thaày ñieàu haønh töï vieän.

Sau khi ñöùc Karmapa thöù nhaát vieân tòch, oâng ñöôïc giao troïng traùch thay ngaøi ñieàu haønh moïi coâng vieäc.

Drogon Rechen vieân tòch vaøo naêm 70 tuoåi. Ñeä töû lôùn nhaát cuûa oâng laø Pomdrakpa Sönam Dorje keá tuïc trong vieäc duy trì toâng phaùi.

Pomdrakpa sinh naêm 1170 taïi Dri Dampa Chöchuk thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Leân 5 tuoåi oâng ñaõ baét ñaàu ñöôïc hoïc giaùo phaùp, vaø ñeán naêm 9 tuoåi thì ñöôïc ngaøi Nyen Lhakhang Gangpo truyeàn daïy giaùo phaùp Tan-tra Maãu. Naêm 14 tuoåi, oâng ñöôïc nghe bieát danh tieáng cuûa Drogon Rechen. Ngay laàn ñaàu tieân nghe ñeán teân vò thaày naøy, oâng lieàn nhìn thaáy moät linh aûnh trong khi nhaäp ñònh, coù nhöõng vò khoâng haønh nöõ maëc aùo ñoû hieän ra baùo cho oâng bieát raèng Drogon Rechen chính laø vò thaày cuûa oâng. Ngay sau ñoù, oâng lieàn tìm ñeán Drogon Rechen vaø ñöôïc vò naøy nhaän laøm ñeä töû. Sau khi thoï giôùi xuaát gia, oâng ñöôïc ban phaùp hieäu laø Sönam Dorje.

Keå töø ñoù, oâng chuyeân caàn theo hoïc vôùi Drogon Rechen vaø ñöôïc vò naøy heát loøng truyeàn daïy. OÂng thöïc haønh 79

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng vieäc tu taäp heát söùc chuyeân caàn vaø tinh taán trong suoát nhieàu naêm. Trong nhieàu laàn nhaäp ñònh, oâng ñöôïc thaáy caùc linh aûnh khaùc nhau cuûa caùc vò hoä thaàn. Coù laàn oâng ñöôïc nhìn thaáy Toå sö Karmapa Düsum Khyenpa vaø ñöôïc vò naøy chæ daïy cho nhieàu ñieàu quan troïng trong vieäc tu taäp. Veà sau, oâng ñöôïc Drogon Rechen choïn laøm ngöôøi keá thöøa coâng vieäc giaùo hoùa.

Sau khi Drogon Rechen vieân tòch, vieäc giaùo hoùa ñoà chuùng cuûa Pomdrakpa ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ.

OÂng cuõng laø ngöôøi thöïc hieän coâng vieäc voâ cuøng quan troïng laø nhaän ra vò Karmapa taùi sinh ñôøi thöù hai vaø sau ñoù giao laïi quyeàn laõnh ñaïo toâng phaùi cho vò naøy.

Pomdrakpa vieân tòch vaøo naêm 1249 khi oâng ñöôïc 79 tuoåi.

Moät soá caùc vò ñeä töû khaùc cuûa Karmapa Düsum Khyenpa ñaõ saùng laäp ra nhöõng chi phaùi nhoû nhö: Tak-lungpa saùng laäp chi phaùi Ta-lung Karma Kagyu, Tsangpa Gyare saùng laäp chi phaùi Drukpa Karma Kagyu, vaø Lama Khadampa Deshek saùng laäp chi phaùi Katok Nyingma.

Vò Karmapa thöù nhaát Düsum Khyenpa coù vai troø heát söùc quan troïng trong doøng Karma Kagyu. Khoâng chæ laø ngöôøi saùng laäp toâng phaùi, ngaøi coøn laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt ñaïi nguyeän taùi sinh ñeå tieáp tuïc coâng vieäc giaùo hoùa chuùng sinh. Di thö cuûa ngaøi cho thaáy roõ vieäc taùi sinh laøm vò Karmapa thöù hai laø hoaøn toaøn do nôi ñaïi nguyeän 80

DÜSUM KHYENPA (1110-1193) cuûa ngaøi maø khoâng phaûi do nghieäp löïc daãn daét nhö caùc chuùng sinh khaùc. Truyeàn thoáng taùi sinh cuûa Phaät giaùo Taây Taïng noùi chung vaø cuûa doøng Karma Kagyu noùi rieâng ñöôïc khôûi ñaàu chính töø ñaïi nguyeän cuûa ngaøi.

81

Ñaïi sö thöù hai:

KARMA PAKSHI (1206-1283)

Ñ

aïi sö Karma Pakshi sinh naêm 1206 taïi Kyil-le Tsakto thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu laø caùc vò haønh giaû Du-giaø ñaùng kính. Ngaøi ñöôïc ñaët teân laø Chözin.

Ngay töø thuôû nhoû, ngaøi ñaõ bieåu loä nhöõng phaåm chaát cuûa moät thieân taøi. Chöa ñöôïc 10 tuoåi, ngaøi ñaõ tinh thoâng giaùo nghóa kinh ñieån vaø thöïc haønh thieàn ñònh ñeán nhöõng möùc ñoä raát saâu xa.

Vôùi loøng mong muoán ñöôïc hoïc hoûi tieán xa hôn, ngaøi leân ñöôøng tìm ñeán mieàn trung Taây Taïng. Treân ñöôøng ñi, ngaøi tình côø ñöôïc gaëp Pomdrakpa, ñeä töû chaân truyeàn cuûa Drogon Rechen, ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu töø ñöùc Karmapa Düsum Khyenpa.

Ngay trong laàn gaëp gôõ ñaàu tieân, Pomdrakpa ñaõ nhìn thaáy moät soá linh aûnh vaø thoâng qua ñoù oâng nhaän ra ngay chính caäu beù naøy laø hoùa thaân cuûa ñöùc Karmapa 82

KARMA PAKSHI (1206-1283)

Düsum Khyenpa taùi sinh, ñuùng nhö söï moâ taû trong böùc thö do ngaøi ñeå laïi cho Drogon Rechen.

Pomdrakpa kieåm tra laïi baèng caùch mang toaøn boä giaùo phaùp maø mình ñaõ hoïc ñöôïc ra thaûo luaän vôùi caäu beù Chözin. Ñieàu kyø dieäu ñaõ xaûy ra. Chözin chöùng toû moät söï uyeân baùc vöôït böïc vaø tinh thoâng heát thaûy caùc phaàn giaùo phaùp. Em chæ caàn ñoïc qua moät baûn kinh vaên duy nhaát moät laàn laø coù theå trình baøy ngay caû nhöõng phaàn giaùo nghóa saâu thaúm nhaát trong ñoù.

Maëc duø vaäy, Pomdrakpa vaãn yeâu caàu caäu hoïc troø nhoû baét ñaàu vieäc hoïc taäp giaùo phaùp moät caùch chính thöùc vaø nghieâm tuùc. Truyeàn thoáng naøy veà sau ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi taát caû caùc vò Karmapa taùi sinh. Maëc duø moät vò Karmapa taùi sinh luoân chöùng toû nhöõng tri thöùc saün coù töø tieàn kieáp, nhöng ngöôøi ñöùng ñaàu toâng phaùi vaãn phaûi chính thöùc trao truyeàn laïi cho vò aáy moïi truyeàn thoáng cuûa toâng phaùi mình.

Vò Karmapa ñôøi thöù hai naøy ñaõ daønh troïn gaàn nöûa cuoäc ñôøi cho vieäc thöïc haønh thieàn ñònh. Ngaøi cuõng vieáng thaêm vaø khoâi phuïc hoaït ñoäng cuûa caùc trung taâm tu hoïc, töï vieän maø tröôùc ñaây vò Karmapa thöù nhaát ñaõ thaønh laäp. Moät soá trong caùc tu vieän aáy ñaõ hoang pheá hoaëc ñoå naùt. Ngaøi toå chöùc vieäc xaây döïng hoaëc söûa chöõa laïi taát caû, cuõng nhö laøm soáng daäy truyeàn thoáng tu taäp ôû töøng nôi. Töông truyeàn laø ngaøi ñaõ phaûi vay möôïn raát nhieàu 83

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng tieàn baïc ñeå trang traûi cho nhöõng khoaûn chi phí xaây döïng. Nhöng khi ngaøi du haønh ngang qua hoà Namtso ôû vuøng Tsang, ngaøi ñaõ tìm ñöôïc moät kho chaâu baùu ñuû ñeå traû heát caùc moùn nôï ñaõ vay.

Ngaøi trôû neân noåi tieáng khaép nöôùc qua vieäc höôùng daãn ngöôøi daân Taây Taïng thöïc haønh trì tuïng caâu chaân ngoân AÙn ma ni baùt di hoàng (Om mani padme hum) nhö moät phöông tieän kyø dieäu ñeå laøm sinh khôûi taâm ñaïi bi.

Theo lôøi daïy cuûa ngaøi, caâu chaân ngoân naøy ñaõ ñöôïc xöng tuïng taäp theå ôû haàu heát caùc tu vieän, vaø töø ñoù veà sau trôû thaønh moät phaàn quan troïng trong söï tu taäp cuûa taát caû moïi ngöôøi daân Taây Taïng.

Danh tieáng veà söï tu taäp vaø giaùo hoùa cuûa ngaøi ngaøy caøng vang xa, ñeán taän ñaát nöôùc Trung Hoa. Vaøo naêm 1251, hoaøng töû Moâng Coå luùc baáy giôø laø Hoát Taát Lieät (Khubilai, 1215-1294), chaùu noäi cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn (Chinggis Khan, 1167-1227), ñaõ göûi lôøi thænh caàu ngaøi ñeán thaêm vieáng trieàu ñình Moâng Coå. Trong nhieàu laàn nhaäp ñònh, ngaøi ñaõ nhìn thaáy nhöõng linh aûnh cho bieát tröôùc veà aûnh höôûng cuûa laàn thaêm vieáng naøy ñoái vôùi tieàn ñoà cuûa phaùi Karma Kagyu neân ngaøi vui veû nhaän lôøi.

Chuyeán ñi maát khoaûng 3 naêm. Vaøo naêm 1254, ngaøi ñöôïc ñoùn chaøo moät caùch long troïng treân ñöôøng ñeán thaêm trieàu ñình Moâng Coå. Hoát Taát Lieät vui möøng ñoùn tieáp ngaøi vôùi söï cung kính vaø toân troïng. Tuy nhieân, 84

KARMA PAKSHI (1206-1283) oâng toû yù muoán ngaøi bieåu hieän naêng löïc taâm linh ñeå caùc vò thaày cuûa nhöõng toân giaùo khaùc ñöôïc nhìn thaáy. Ngaøi chaáp nhaän lôøi ñeà nghò naøy. Caùc nhaø cheùp söû Trung Hoa vaø Taây Taïng cuøng vôùi moät soá ngöôøi chaâu AÂu coù maët vaøo thôøi ñieåm ñoù ñeàu keå laïi veà vieäc raèng ngaøi ñaõ thöïc hieän nhieàu pheùp maàu kyø dieäu ngay giöõa trieàu ñình. Ñieàu naøy khieán cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu kính phuïc vaø nhaän ra söï sieâu vieät cuûa ngaøi. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng hôn nöõa laø ngaøi ñaõ thaønh coâng trong vieäc hoøa giaûi raát nhieàu moái baát ñoàng trong hoaøng toäc vaøo luùc ñoù. Maëc duø vaäy, ngaøi ñaõ töø choái lôøi môøi cuûa Hoát Taát Lieät khi oâng naøy muoán ngaøi löu laïi trieàu ñình Moâng Coå. Ñieàu naøy laøm Hoát Taát Lieät caûm thaáy bò xuùc phaïm vaø khoâng haøi loøng.

Trong nhöõng naêm sau ñoù, ngaøi vaân du khaép nhieàu nôi treân ñaát nöôùc Trung Hoa, Moâng Coå, cuõng nhö nhieàu vuøng cuûa Taây Taïng vaø trôû thaønh baäc ñaïo sö loãi laïc ñöôïc taát caû moïi ngöôøi bieát ñeán. Ngaøi ñaëc bieät ñöôïc Mangu, anh trai cuûa Hoát Taát Lieät , heát söùc kính troïng.

Vaøo luùc ñoù, Mangu ñaõ trôû thaønh vò Ñaïi Haõn (Khan) cai trò Moâng Coå vaø phaàn lôùn laõnh thoå Trung Hoa. Mangu thænh caàu ngaøi ñeán thuyeát giaùo taïi trieàu ñình vaø ñöôïc ngaøi nhaän lôøi.

Theo lôøi daïy cuûa ngaøi, Ñaïi Haõn Mangu ñaõ ñoùn möøng vieäc ngaøi ñeán thuyeát giaûng taïi trieàu ñình Moâng Coå baèng moät leänh ñaïi xaù cho caùc phaïm nhaân. Sau ñoù, ngaøi toå chöùc caùc buoåi leã truyeàn phaùp vaø giaûng daïy giaùo lyù 85

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cho raát nhieàu ngöôøi. Vaøo thôøi ñieåm naøy, ngaøi nhaän ra raèng Mangu voán ñaõ töøng theo hoïc vôùi Karmapa Düsum Khyenpa trong tieàn kieáp vaø khi aáy cuõng ñaõ ñöôïc thaønh töïu phaùp moân Ñaïi thuû aán.

Mangu trôû thaønh moät Phaät töû heát söùc nhieät thaønh uûng hoä ñaïo phaùp. OÂng toå chöùc nhöõng buoåi tranh luaän chính thöùc giöõa caùc baäc thaày ngoaïi ñaïo vôùi ñöùc Karmapa Karma Pakshi ñeå qua ñoù ngaøi khuaát phuïc taát caû vaø xieån döông Chaùnh phaùp. Nhôø söï chæ daïy cuûa ngaøi, Mangu tieáp tuïc thöïc haønh coâng phu tu taäp vaø ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû phi thöôøng. OÂng khoâng coøn caûm thaáy ñaém say trong quyeàn löïc chính trò, maø thay vaøo ñoù luoân coá gaéng thöïc hieän nhieàu ñieàu mang laïi söï an vui lôïi laïc cho daân chuùng.

Söï giaùo hoùa cuûa ngaøi khoâng chæ giôùi haïn trong trieàu ñình Moâng Coå maø coøn lan roäng ra khaép nôi. Ngaøi ñaõ khuyeân daïy ñöôïc ña soá daân chuùng bieát aên chay vaø thöïc haønh phaùp Thaäp thieän (Möôøi ñieàu laønh). Vôùi söï can thieäp cuûa ngaøi, ñaõ coù raát nhieàu tuø nhaân ñöôïc aân xaù hoaëc tha boång.

Maëc duø ñöôïc Ñaïi Haõn Mangu heát loøng kính troïng, ngaøi khoâng heà lôïi duïng ñieàu ñoù ñeå phaùt trieån toâng phaùi cuûa mình, maø luoân khuyeân vò laõnh tuï naøy daønh moïi cô hoäi phaùt trieån ñoàng ñeàu cho caùc toâng phaùi khaùc nhau cuûa ñaïo Phaät. Sau khi nhaän lôøi môøi cuûa vò Ñaïi Haõn ñi 86

KARMA PAKSHI (1206-1283) du hoùa ôû nhieàu nôi treân ñaát nöôùc Moâng Coå, ngaøi töø bieät ñeå trôû veà Taây Taïng.

Trong thôøi gian ngaøi treân ñöôøng trôû veà Taây Taïng thì Ñaïi Haõn Mangu qua ñôøi vaøo naêm 1260 vaø Hoát Taát Lieät trôû thaønh ngöôøi keá vò. OÂng naøy nhanh choùng naém giöõ quyeàn löïc roäng lôùn, traûi daøi ñeán taän caùc vuøng xa xoâi cuûa Mieán Ñieän, Trieàu Tieân vaø Taây Taïng. Nhôù laïi söï baát maõn tröôùc ñaây khi ngaøi ñaõ töø choái lôøi môøi ôû laïi trieàu ñình cuûa oâng nhöng sau ñoù laïi chaáp nhaän lôøi thænh caàu cuûa Ñaïi Haõn Mangu, Hoát Taát Lieät cho raèng ngaøi ñaõ coá yù khinh thöôøng oâng ta. Vì theá, vò Ñaïi Haõn môùi leân ngoâi laäp töùc ra leänh truy baét ngaøi.

Maëc duø vaäy, nhieàu toaùn quaân lính ñöôïc phaùi ñi ñeàu thaát baïi trong vieäc baét giöõ ngaøi. Hoát Taát Lieät noåi giaän ñaõ ra leänh baén cheát ngaøi taïi choã, khoâng caàn baét veà. Tuy vaäy, khoâng moät ñoäi quaân naøo cuûa oâng coù theå thöïc hieän ñöôïc vieäc ñoù. Coù moät laàn, ngaøi bình thaûn ngoài trì chuù trong khi ñoäi quaân 37.000 ngöôøi oà aït keùo ñeán vaây chaët quanh ngaøi. Theá roài, taát caû boïn hoï ñeàu bò ñoâng cöùng laïi nhö trong moät côn giaù reùt cöïc kyø. Vaø khi côn reùt buoát qua ñi, taát caû ñeàu khieáp sôï boû chaïy thay vì laø baét laáy ngaøi.

Tuy nhieân, cuoái cuøng ngaøi cuõng quyeát ñònh ñeå cho moät toaùn quaân cuûa Hoát Taát Lieät baét veà, vì bieát raèng taâm töø bi cuûa ngaøi ñuû söùc ñeå caûm hoùa vò Ñaïi Haõn naøy.

87

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Quaû nhieân, caûm phuïc tröôùc taám loøng ñaïi bi vaø söï bình thaûn cuûa ngaøi ngay caû khi phaûi ñoái dieän vôùi söï thuø nghòch vaø nguy haïi, Hoát Taát Lieät baøy toû söï hoái tieác veà haønh ñoäng ñaõ qua vaø khaån caàu ñöôïc ngaøi chæ daïy ñaïo phaùp.

Sau ñoù, ngaøi trôû veà Tsurphu ñeå thöïc hieän vieäc xaây döïng moät pho töôïng ñöùc Phaät Thích-ca raát lôùn, theo nhöõng linh aûnh maø ngaøi ñaõ nhìn thaáy trong suoát moät thôøi gian daøi vaøo nhöõng laàn nhaäp ñònh. Töôïng Phaät naøy cao ñeán gaàn 17 meùt. Khi coâng vieäc xaây döïng hoaøn taát, ngöôøi ta môùi phaùt hieän töôïng Phaät bò nghieâng sang moät beân. Ngaøi lieàn nhaäp ñònh trong tö theá ngoài hôi nghieâng sang moät beân gioáng nhö töôïng Phaät. Sau ñoù, ngaøi töø töø chuyeån mình ngoài thaúng leân. Kyø dieäu thay, khi aáy töôïng Phaät cuõng ñöôïc chuyeån sang tö theá ngay thaúng, khoâng coøn nghieâng sang moät beân nöõa.

Khoâng chæ laø moät baäc ñaïo sö coù coâng nghieäp hoaèng hoùa saâu roäng khaép nôi, ngaøi coøn laø moät hoïc giaû vó ñaïi.

Caùc nhaø söû hoïc ghi nhaän raèng ngaøi ñaõ bieân soaïn haøng traêm boä luaän, ñaõ töøng ñöôïc löu giöõ trong thö vieän cuûa moät tu vieän ôû Tsurphu thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Söï nghieäp giaùo hoùa cuûa ngaøi ñaõ ñeå laïi raát nhieàu aûnh höôûng trong daân chuùng Taây Taïng cuõng nhö Moâng Coå vaø Trung Hoa. Tröôùc khi vieân tòch vaøo naêm 1283, ngaøi goïi vò ñeä töû lôùn nhaát laø Orgyenpa ñeán vaø daïy raèng ngaøi seõ taùi sinh 88

KARMA PAKSHI (1206-1283) ôû mieàn taây Taây Taïng. Ngaøi cuõng giao phoù cho Orgyenpa vieäc ñöùng ñaàu toâng phaùi cho ñeán khi haäu thaân taùi sinh cuûa ngaøi xuaát hieän.

Orgyenpa laø moät ñeä töû xuaát saéc nhaát cuûa vò Karmapa thöù hai. OÂng sinh vaøo naêm Moäc Daàn, töùc laø naêm 1230 theo Taây lòch, taïi Latö, thuoäc mieàn baéc Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu laø caùc haønh giaû tu taäp Tan-tra.

Töø khi coøn raát treû tuoåi, oâng ñaõ tinh thoâng giaùo phaùp Kim cöông thöøa vaø nhieàu phaàn giaùo phaùp khaùc do chính cha oâng tröïc tieáp chæ daïy. OÂng coù moät naêng khieáu baåm sinh öa thích vieäc thöïc haønh thieàn ñònh, nhöng töï quyeát ñònh raèng caàn phaûi hoïc taäp vaø nghieân cöùu giaùo phaùp cho thaät tinh thoâng tröôùc khi thöïc haønh caùc coâng phu thieàn ñònh saâu xa.

OÂng thoï giôùi öu-baø-taéc (upāsaka) vôùi ngaøi Götsangpa.

Töø naêm 7 tuoåi, oâng ñaõ say meâ vieäc hoïc taäp vaø nghieân cöùu caùc giaùo phaùp caên baûn. Naêm 16 tuoåi, oâng baét ñaàu theo hoïc vaø nghieân cöùu nhieàu baûn kinh vaên saâu saéc nhö Thaéng phaùp luaän (Abhidharma), Trung quaùn luaän (Madhyamaka), Luaät taïng (Vinaya), cuøng nhieàu boä moân hoïc thuaät tinh vi khaùc taïi moät tu vieän noåi tieáng ôû tænh Tsang.

Trong suoát thôøi gian theo hoïc, oâng toû ra vöôït troäi so vôùi taát caû caùc baïn ñoàng hoïc vaø tinh thoâng taát caû 89

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng caùc moân hoïc. OÂng cuõng ñöôïc ngaøi Golungpa Namkha Gyaltsen truyeàn thuï vaø cho pheùp thöïc haønh saâu saéc phaùp moân Kalachakra Tantra. Sau ñoù, oâng tieáp tuïc ñöôïc ngaøi Götsangpa chæ daïy ñeå tieán xa hôn.

Sau ñoù, oâng leân ñöôøng haønh höông ñeán raát nhieàu thaùnh tích vaø töï vieän ôû Nepal, AÁn Ñoä, Trung Hoa, Pakistan, Tsari, Kailash, Jalandara, and Odiyana ñeå chieâm ngöôõng vaø caàu hoïc, cuõng nhö thöïc haønh moät caùch saâu xa caùc giaùo phaùp ñaõ hoïc. OÂng ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû phi thöôøng trong vieäc tu taäp vaø trôû thaønh moät baäc thaày Tan-tra noåi tieáng.

Vaøo naêm 53 tuoåi oâng môùi ñöôïc gaëp ñöùc Karmapa thöù hai, Karma Pakshi, vaø ngay laäp töùc ñöôïc vò naøy nhaän laøm ñeä töû, truyeàn thuï cho toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Sau khi ñöôïc thaày truyeàn daïy maät phaùp, oâng ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä ôû möùc ñoä raát cao vaø töø ñoù luoân theo haàu haï beân thaày.

Söï nghieäp giaùo hoùa lôïi sinh cuûa Orgyenpa lan roäng nhieàu nôi treân khaép nöôùc Taây Taïng. Trong khi chæ daïy cho caùc ñeä töû, oâng thöôøng taäp trung chuû yeáu vaøo caùc phaàn giaùo phaùp Ñaïi thuû aán thuoäc truyeàn thoáng cuûa ngaøi Gampopa.

OÂng coù raát nhieàu ñeä töû. Trong soá ñoù, caùc vò noåi baät hôn caû laø Nyedowa, Chöje Kharchuwa, Jamyang Sönam Öser. Ngoaøi ra coøn coù raát nhieàu caùc vò hoïc giaû cuõng nhö 90

KARMA PAKSHI (1206-1283) haønh giaû Du-giaø ôû caû Taây Taïng vaø AÁn Ñoä. Nhöng ngöôøi ñeä töû quan troïng nhaát maø sau naøy oâng ñaõ trao laïi cöông vò ñöùng ñaàu phaùi Karma Kagyu chính laø Rangjung Dorje, haäu thaân cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù hai taùi sinh.

OÂng vieân tòch vaøo naêm 1312 sau khi ñaõ hoaøn taát troïng traùch ñöôïc thaày giao phoù. Ñöùc Karmapa thöù hai sau khi theå hieän moät cuoäc ñôøi giaùo hoùa sieâu vieät ñaõ tieáp tuïc thöïc hieän lôøi ñaïi nguyeän töø tieàn kieáp baèng caùch taùi sinh taïi mieàn taây Taây Taïng ñuùng nhö lôøi döï baùo, ñeå roài nhaän laïi vai troø daãn daét toâng phaùi Karma Kagyu töø chính ngöôøi ñeä töû tröôùc ñaây cuûa mình.

91

Ñaïi sö thöù ba:

RANGJUNG DORJE (1284-1339)

Ñ

aïi sö Rangjung Dorje sinh taïi Dingri Langkor ôû vuøng Tsang thuoäc mieàn trung Taây Taïng, vaøo naêm Moäc Thaân, töùc naêm 1284 theo Taây lòch, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu laø caùc haønh giaû Tan-tra tu taäp theo truyeàn thoáng toâng Nyingma (Ninh-maõ).

Naêm ñaïi sö leân 3 tuoåi, ñieàu kyø laï ñaõ xaûy ra. Moät hoâm, trong khi ñang chôi ñuøa vôùi nhöõng ñöùa treû khaùc, ngaøi boãng ngoài laïi trong tö theá ngay ngaén vaø doõng daïc tuyeân boá raèng mình laø moät vò Karmapa.

Khi leân 5 tuoåi, ngaøi töï yù tìm ñeán gaëp Orgyenpa.

Trong ñeâm tröôùc ñoù, Orgyenpa coù moät giaác moäng baùo tröôùc vieäc naøy neân ñaõ chuaån bò saün saøng ñeå ñoùn tieáp caäu beù hoùa thaân naøy. Ngay khi gaëp nhau, Orgyenpa nhaän ra ngay ñaây chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa thaày mình, neân oâng trao cho caäu beù moät vöông mieän kim cöông maøu ñen – bieåu töôïng cuûa moät vò Karmapa hoùa thaân – cuøng vôùi taát caû nhöõng vaät sôû höõu tröôùc ñaây cuûa ngaøi Karma Pakshi maø oâng coøn giöõ laïi.

92

RANGJUNG DORJE (1284-1339) Töø ñoù, ngaøi Rangjung Dorje ñöôïc ñöa ñeán nuoâi döôõng vaø daïy doã taïi Tsurphu. Ngaøi khoâng chæ ñöôïc truyeàn daïy toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu maø coøn ñöôïc hoïc caû nhöõng giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ).

Vaøo naêm 17 tuoåi (1301), ngaøi ñöôïc truyeàn thuï nhöõng giaùo phaùp vaø nghi leã caàn thieát ñeå chuaån bò xuaát gia.

Sau ñoù, ngaøi traûi qua moät thôøi gian aån cö tu taäp treân söôøn nuùi Everest, roài chính thöùc thoï giôùi cuï tuùc ñeå trôû thaønh moät vò tyø-kheo. Thôøi gian sau, ngaøi ñeán hoïc taäp nghieân cöùu chuyeân saâu ôû moät trung taâm tu hoïc lôùn thuoäc doøng Khadampa.

Khoâng töï haøi loøng vôùi nhöõng gì ñaõ hoïc ñöôïc, ngaøi tieáp tuïc tìm ñeán caàu hoïc vôùi nhieàu baäc danh sö vaø hoïc giaû ñöông thôøi thuoäc nhieàu truyeàn thoáng khaùc nhau.

Khi hoaøn taát quaù trình tham hoïc, ngaøi trôû thaønh vò hoïc giaû ñaàu tieân cuûa Taây Taïng tinh thoâng haàu nhö taát caû caùc hoïc thuyeát vaø kinh ñieån hieän coù taïi Taây Taïng vaøo thôøi ñoù. Ngaøi chöùng toû moät naêng löïc hoïc taäp sieâu phaøm vaø moät söï khaùt khao kieán thöùc chöa töøng coù veà ñuû moïi phöông dieän hoïc thuaät.

Trong moät laàn nhaäp ñònh vaøo naêm 34 tuoåi (1318), ngaøi nhìn thaáy moät soá linh aûnh vaø qua ñoù nhaän ñöôïc söï truyeàn daïy veà giaùo phaùp Thôøi luaân (Kālacakra). Sau ñoù, ngaøi laø ngöôøi ñaõ caûi toå laïi heä thoáng thieân vaên hoïc 93

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cuûa Taây Taïng ñeå trôû neân chính xaùc vaø hoaøn chænh hôn.

Heä thoáng naøy cho ñeán nay vaãn coøn ñöôïc söû duïng vôùi teân goïi laø heä thoáng Tsur-tsi, hay coøn goïi laø heä thoáng thieân vaên theo truyeàn thoáng Tsurphu. Heä thoáng naøy ñöôïc söû duïng laøm neàn taûng cho vieäc tính toaùn lòch phaùp ôû Tsurphu. Ngaøi cuõng nghieân cöùu tinh thoâng neàn y hoïc ñöông thôøi cuûa Taây Taïng. Ñaëc bieät, ngaøi hoïc taäp thoâng thaïo caû giaùo phaùp truyeàn thoáng Ñaïi cöùu caùnh (Vimalamitra) cuûa toâng Nyingma (Ninh-maõ). Qua ñoù, ngaøi hôïp nhaát giaùo phaùp Ñaïi thuû aán (phyachen) cuûa doøng Karma Kagyu vaø giaùo phaùp Ñaïi cöùu caùnh (dzogchen) cuûa doøng Nyingma ñeå hình thaønh moät chi phaùi môùi laø Karma Nyingtik.

Söï uyeân baùc cuûa ngaøi ñöôïc taát caû caùc hoïc giaû ñöông thôøi thöøa nhaän vaø kính phuïc, bôûi ngaøi ñaõ ñaït ñeán möùc tinh thoâng haàu nhö taát caû caùc giaùo phaùp khaùc nhau ñöôïc caùc baäc thaày khaùc nhau truyeàn daïy, caû trong giai ñoaïn coå sô cuõng nhö vaøo thôøi kyø chaán höng Phaät giaùo taïi Taây Taïng. Ngaøi cuõng nghieân cöùu saâu vaø so saùnh taát caû caùc phaàn giaùo phaùp ñaõ hoïc ñeå ruùt ra nhöõng phaàn tinh tuùy nhaát vaø bieân soaïn thaønh nhieàu taùc phaåm luaän giaûi cöïc kyø quyù giaù. Noåi tieáng nhaát trong soá ñoù laø cuoán luaän Noäi phaùp vi dieäu nghóa (zab-mo-nang-don), trong ñoù neâu leân nhöõng ñieåm tinh yeáu nhaát cuûa giaùo phaùp Kim cöông thöøa (Vajrayāna).

Veà sau, ngaøi ñi khaép nöôùc Taây Taïng ñeå truyeàn daïy 94

RANGJUNG DORJE (1284-1339) giaùo phaùp. Danh tieáng cuûa ngaøi vang xa ñeán taän trieàu ñình Trung Hoa. Luùc baáy giôø, Moâng Coå ñaõ chieám Trung Hoa (keå töø naêm 1279) vaø laäp neân nhaø Nguyeân. Hoaøng ñeá nhaø Nguyeân khi aáy laø Vaên Toâng sai ngöôøi sang thænh caàu ngaøi ñeán Trung Hoa truyeàn phaùp. Nhaèm môû roäng söï giaùo hoùa, ngaøi chaáp nhaän lôøi thænh caàu ñoù vaø leân ñöôøng ñeán Trung Hoa. Tuy nhieân, treân ñöôøng ñi ngaøi nhìn thaáy moät soá linh aûnh vaø bieát laø Vaên Toâng ñaõ baêng haø. Khi ngaøi ñeán trieàu ñình Trung Hoa vaøo thaùng 10 naêm 1332 thì quaû thaät vua Vaên Toâng ñaõ maát. Tuy nhieân, trieàu ñình vaãn ñoùn tieáp ngaøi raát troïng theå, vaø ngaøi laøm leã truyeàn phaùp cho moät ñeä töû ôû ñoù laø Thieáp Moäc Nhó, ngöôøi seõ keá vò ngai vaøng. Ngaøi ñaõ khuyeân oâng naøy neân chôø ñôïi trong 6 thaùng tröôùc khi leân ngoâi. Khi laøm leã truyeàn phaùp cho oâng naøy, ngaøi ñaõ döï baùo raèng oâng seõ laø vò vua cai trò laâu daøi nhaát so vôùi taát caû caùc vò vua trieàu Nguyeân. Quaû nhieân, sau khi leân ngoâi, Thieáp Moäc Nhó laáy hieäu laø Thuaän Ñeá vaø trò vì ñeán 35 naêm, laâu nhaát trong soá caùc vua trieàu Nguyeân.

Ngaøi ôû laïi Trung Hoa trong 2 naêm sau ñoù vaø thaønh laäp nhieàu töï vieän, trung taâm tu hoïc. Sau ñoù, ngaøi leân ñöôøng trôû veà Taây Taïng.

Veà ñeán Taây Taïng, ngaøi tieáp tuïc coâng vieäc hoaèng hoùa khaép nôi vaø thaønh laäp ñöôïc raát nhieàu tu vieän. Sau ñoù, nhaän lôøi môøi cuûa Nguyeân Thuaän Ñeá, ngaøi leân ñöôøng sang Trung Hoa moät laàn nöõa.

95

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Chuyeán ñi naøy trôû thaønh cuoäc hoaèng hoùa cuoái cuøng cuûa ngaøi. Treân suoát chaëng ñöôøng ñi, ngaøi döøng laïi raát nhieàu nôi ñeå giaûng daïy giaùo phaùp vaø tieáp nhaän raát nhieàu ñeä töû. Khi ñeán Trung Hoa, ngaøi cuõng thaønh laäp taïi ñaây moät ngoâi chuøa lôùn, veà sau trôû thaønh truï xöù cuûa phaùi Karma Kagyu taïi nöôùc naøy. Töông truyeàn ngaøi ñaõ duøng söùc chuù nguyeän ñeå hoùa giaûi moät traän thieân tai döõ doäi, giuùp nhaân daân thoaùt khoûi naïn ñoùi keùm.

Vua Thuaän Ñeá vaø hoaøng haäu heát möïc toân kính ngaøi nhö baäc thaày vó ñaïi nhaát neân thöôøng xuyeân ñeán thaêm vieáng ñeå ñöôïc nghe nhöõng lôøi daïy baûo cuûa ngaøi.

Ngaøy 14 thaùng 6 naêm 1339, ngaøi noùi vôùi vua Thuaän Ñeá vaø hoaøng haäu laø mình saép vieân tòch. Sau ñoù, ngaøi nhaäp ñònh vaø vieân tòch trong tö theá ñaïi ñònh. Vaøo ñeâm hoâm ñoù, taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhìn thaáy hình aûnh cuûa ngaøi hieän ra giöõa maët traêng saùng roõ treân baàu trôøi trong xanh.

Tröôùc khi vieân tòch, ñöùc Karmapa ñôøi thöù ba ñaõ giao laïi vai troø ñöùng ñaàu doøng Karma Kagyu cho vò ñeä töû lôùn cuûa mình laø Gyalwa Yungtönpa, cuøng vôùi traùch nhieäm tìm ra vaø giao laïi cöông vò naøy cho hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi laø vò Karmapa ñôøi thöù tö.

Gyalwa Yungtönpa ra ñôøi vaøo naêm Moäc Tî (1296), trong moät gia ñình tu taäp theo truyeàn thoáng Tan-tra cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ), taïi Tsongdu Gurmo 96

RANGJUNG DORJE (1284-1339) thuoäc mieàn nam Taây Taïng. OÂng ñöôïc cha meï ñaët teân laø Dorje Bûm.

Töø thuôû nhoû oâng ñaõ baét ñaàu theo hoïc ñaày ñuû caùc ngaønh hoïc vaø chöùng toû moät khaû naêng xuaát chuùng trong vieäc tieáp nhaän kinh ñieån vaø giaùo phaùp Tan-tra. Phaàn lôùn thôøi gian hoïc taäp cuûa oâng laø ôû Shalu. OÂng ñöôïc Zur Champa Senge truyeàn daïy caùc phaàn giaùo phaùp Du-giaø cuûa phaùp moân Ñaïi cöùu caùnh (Dzogchen). Sau ñoù oâng cuõng ñöôïc Shangpa Shakbum truyeàn daïy caùc giaùo phaùp Yamantaka Abhisheka. OÂng hoïc hoûi vaø tu taäp moät caùch chuyeân caàn döôùi söï daãn daét cuûa nhieàu baäc thaày danh tieáng.

Khi coøn treû, Gyalwa Yungtönpa ñaõ cuùng döôøng nhieàu khoaûn tieàn lôùn cho caùc töï vieän ôû Sakya, Trophu, Shalu, vaø Sangphu. OÂng ñaõ laäp gia ñình theo yù muoán cuûa meï oâng, nhöng ngay khi ñöùa con ñaàu tieân vöøa chaøo ñôøi, oâng ñaõ xin pheùp ñöôïc xuaát gia. Yeâu caàu cuûa oâng ñöôïc gia ñình chaáp nhaän, vaø oâng trôû thaønh moät vò tyø-kheo vôùi phaùp hieäu laø Dorje Pal. Sau ñoù, oâng gaëp ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù ba laø Rangjung Dorje vaø ñöôïc ngaøi nhaän laøm ñeä töû, truyeàn thuï cho toaøn boä giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu. Khoâng bao laâu sau ñoù, oâng ñaõ ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä saâu xa. OÂng tieáp tuïc tu taäp taïi Taây Taïng cuõng nhö ôû caùc vuøng Paro vaø Bhutan trong nhieàu naêm sau ñoù.

97

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng OÂng ñaõ bieân soaïn nhieàu baûn luaän vaên trình baøy nhöõng nhaän thöùc môùi veà taùnh Phaät trong kinh ñieån vaø caùc Tan-tra. Ñieàu naøy ñaõ gaây aán töôïng maïnh meõ ñoái vôùi caùc hoïc giaû ñöông thôøi. Nhieàu luaän sö ñaõ cuøng oâng tranh bieän vaø bò oâng khuaát phuïc, chaúng haïn nhö luaän sö Yakde Panchen, sau ñoù ñaõ trôû thaønh ñeä töû cuûa oâng.

OÂng boäc loä nhöõng phaåm chaát cuûa moät baäc aån só Dugiaø vaø taám loøng vò tha quaûng ñaïi lôïi ích cho muoân loaøi.

OÂng vieân tòch vaøo naêm Moäc Tî (1376) khi ñöôïc 82 tuoåi, sau khi ñaõ hoaøn taát nhieäm vuï ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù ba giao phoù. Ñoù laø tìm ra vaø giao laïi vai troø daãn daét toâng phaùi cho hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi: ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö Rolpe Dorje. Coù nhieàu hieän töôïng maàu nhieäm cho thaáy söï chöùng ngoä cuûa oâng ñaõ xaûy ra ngay trong ngaøy oâng vieân tòch.

98

Ñaïi sö thöù tö:

ROLPE DORJE (1340-1383)

Ñ

aïi sö Rolpe Dorje sinh ngaøy 8 thaùng 3 naêm Kim Thìn (1340), taïi tænh Kongpo thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Trong khi mang thai ngaøi, ngöôøi meï thöôøng xuyeân nghe thaáy aâm thanh tuïng ñoïc caâu chaân ngoân “AÙn ma ni baùt di hoàng” vang leân töø trong buïng, vaø ngay khi vöøa sinh ra ngaøi ñaõ tuïng ñoïc ñöôïc caâu chaân ngoân naøy.

Khi vöøa leân 3 tuoåi, ngaøi ñaõ tuyeân boá raèng mình laø moät vò Karmapa taùi sinh.

Nhöõng naêm thaùng tuoåi thô cuûa ngaøi laø moät chuoãi daøi nhöõng ñieàu kyø dieäu. Ngay töø raát sôùm, ngaøi ñaõ chöùng toû naêng löïc cuûa moät vò Karmapa taùi sinh qua vieäc thöïc hieän nhöõng vieäc phi thöôøng maø khoâng ai coù theå ngôø ñöôïc. Chaúng haïn, ngaøi coù theå caàm leân moät quyeån kinh saùch baát kyø roài ñoïc qua vaø giaûng giaûi nhöõng yù nghóa saâu xa trong ñoù; hoaëc ngaøi thöôøng xuyeân tieáp nhaän nhöõng phaàn giaùo lyù cao sieâu trong giaác mô cuûa mình.

Töø khi coøn ôû ñoä tuoåi thieáu nieân, ngaøi ñaõ nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa chính thöùc cuûa caû doøng Karma Kagyu vaø 99

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng doøng Nyingma (Ninh-maõ) töø baäc thaày Gyalwa Yungtönpa, vò ñaïi ñeä töû cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù ba.

Naêm 14 tuoåi, ngaøi thoï giôùi sa-di vôùi Dondrup Pal Rinpoche vaø ñöôïc ban phaùp danh laø Dharmakirti. Ñeán naêm 18 tuoåi, ngaøi cuõng thoï giôùi cuï tuùc vôùi vò naøy ñeå chính thöùc trôû thaønh moät vò tyø-kheo.

Naêm ngaøi ñöôïc 19 tuoåi (1359), vua Thuaän Ñeá nhaø Nguyeân göûi lôøi thænh caàu ngaøi ñeán hoaèng hoùa taïi Trung Hoa. Ngaøi chaáp nhaän lôøi thænh caàu ñoù vaø leân ñöôøng sang Trung Hoa. Ñaây laø moät chuyeán ñi gian khoå vaø laâu daøi, vì ngaøi quyeát ñònh nhaân dòp naøy cuõng döøng laïi ôû raát nhieàu nôi ñeå truyeàn daïy giaùo phaùp. Khi ñeán Trung Hoa, ngaøi ôû laïi hoaèng hoùa trong 3 naêm vaø thaønh laäp taïi ñaây raát nhieàu chuøa chieàn, tu vieän. Daân chuùng nhaän ñöôïc söï giaùo hoùa cuûa ngaøi ñaõ mang ñeán cuùng döôøng raát nhieàu tieàn baïc vaø cuûa caûi. Ngaøi söû duïng taát caû nhöõng thöù aáy ñeå phaân phaùt cho ngöôøi ngheøo cuõng nhö daønh moät phaàn cho vieäc xaây döïng caùc tu vieän.

Treân ñöôøng trôû veà Taây Taïng sau ñoù, ngaøi döøng chaân ôû vuøng Tsongkha vaø laøm leã quy y cho moät caäu beù raát ñaëc bieät maø ngaøi ñaõ nhìn thaáy tröôùc sau naøy seõ trôû thaønh moät nhaân vaät quan troïng trong Phaät giaùo Taây Taïng. Caäu beù naøy chính laø Kunga Nyingpo, sau naøy ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi Toâng-khaùch-ba (Tsongkhapa) ngöôøi saùng laäp phaùi Caùch-loã (Gelugpa) hay Hoaøng phaùi 100

ROLPE DORJE (1340-1383) cuûa Taây Taïng. Ñaây chính laø toâng phaùi saûn sinh ra caùc vò Ñaït-lai Laït-ma noåi tieáng cuûa Taây Taïng.

Thuaän Ñeá laø vò hoaøng ñeá cuoái cuøng cuûa trieàu Nguyeân.

Khi Chu Nguyeân Chöông thaønh coâng trong vieäc xua ñuoåi ngöôøi Moâng Coå ra khoûi ñaát Trung Hoa vaø laäp neân nhaø Minh (1368), töùc Minh Thaùi Toå, oâng naøy cuõng coù lôøi thænh caàu ngaøi sang truyeàn phaùp. Tuy nhieân, laàn naøy ngaøi ñaõ cöû moät vò Laït-ma sang Trung Hoa thay mình. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö laø moät nhaø thô vaø nhaø soaïn nhaïc thieân taøi. Trong suoát cuoäc ñôøi mình, ngaøi saùng taùc raát nhieàu baøi ca ñeå ngôïi ca vaø truyeàn baù giaùo phaùp, ñöôïc phoå bieán roäng raõi. Ngaøi cuõng ñeå laïi nhieàu taäp thô maø ngaøi ngaãu höùng vieát ra trong nhieàu dòp khaùc nhau, chaúng haïn nhö khi ngaøi chöùng ngoä ñöôïc caùc phaàn giaùo phaùp khaùc nhau hoaëc khi ngaøi vieáng thaêm vaø leã baùi caùc thaùnh tích.

Ngaøi ñaëc bieät yeâu thích thô ca AÁn Ñoä. Tuy nhieân, saùng taïo ngheä thuaät vó ñaïi nhaát trong ñôøi ngaøi laø moät böùc tranh luïa khoång loà (thangka) laáy caûm höùng töø moät giaác mô ñöôïc moät ñeä töû cuûa ngaøi keå laïi.

Trong giaác mô, ngöôøi ñeä töû naøy nhìn thaáy hình töôïng ñöùc Phaät Thích-ca vôùi chieàu cao hôn traêm meùt. Sau khi ñöôïc nghe moâ taû laïi, ñöùc Karmapa ñaõ choïn moät khu ñaát troáng roäng lôùn vaø cöôõi ngöïa chaïy treân ñoù, duøng nhöõng 101

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng daáu chaân ngöïa ñeå veõ thaønh böùc tranh theo caûm höùng saùng taïo cuûa ngaøi. Sau ñoù, ngöôøi ta duøng moät taám luïa khoång loà ñeå sao cheùp böùc tranh naøy leân ñoù baèng caùch ño chính xaùc khoaûng caùch giöõa nhöõng daáu chaân ngöïa.

Phaûi maát hôn moät naêm vôùi söï laøm vieäc caät löïc cuûa 500 ngöôøi thôï ñeå hoaøn thaønh böùc tranh. Noù trôû thaønh moät taùc phaåm ngheä thuaät vó ñaïi chöa töøng coù, treân ñoù mieâu taû ñöùc Phaät Thích-ca cuøng vôùi Boà Taùt Di-laëc vaø Boà Taùt Vaên-thuø.

Ngaøi vieân tòch vaøo thaùng 7 naêm Thuûy Hôïi (1383) taïi mieàn ñoâng Taây Taïng. Tro coát vaø xaù-lôïi cuûa ngaøi sau leã hoûa taùng ñöôïc ñöa ñeán Tsurphu vaø ñöôïc thôø phuïng taïi ñoù.

Trong soá raát nhieàu ñeä töû cuûa ngaøi, noåi baät nhaát laø vò Shamar Rinpoche taùi sinh, Khachö Wangpo. Ngaøi ñaõ truyeàn laïi cöông vò ñöùng ñaàu doøng Karma Kagyu cho vò naøy trong thôøi gian chôø ñôïi söï taùi sinh cuûa ngaøi theo ñaïi nguyeän.

Khachö Wangpo sinh ra ôû Chema-lung thuoäc Namshung, mieàn baéc Taây Taïng, vaøo naêm Kim Daàn (1350). OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö xaùc nhaän chính laø haäu thaân taùi sinh cuûa vò Shamar Rinpoche ñôøi thöù nhaát. Vò naøy sinh naêm 1283 vaø vieân tòch naêm 1349.

102

ROLPE DORJE (1340-1383) Töø thuôû nhoû, oâng ñaõ thöôøng ñöôïc thaáy raát nhieàu linh aûnh. Naêm leân 7 tuoåi, oâng ñöôïc gaëp ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö laø Rolpe Dorje vaø ñöôïc truyeàn giôùi öu-baø-taéc cuøng vôùi Boà Taùt giôùi. Ñöùc Karmapa cuõng truyeàn daïy cho oâng giaùo phaùp Kim cöông thöøa vaø giaùo phaùp Ñaïi thuû aán, cuøng vôùi saùu phaùp Du-giaø cuûa ngaøi Naropa vaø maät phaùp cuûa doøng Karma Kagyu.

Khachö Wangpo cuõng nghieân cöùu kinh ñieån vaø giaùo phaùp Tan-tra vôùi raát nhieàu baäc thaày danh tieáng cuûa doøng Karma Kagyu vaø doøng Nyingma (Ninh-maõ). Ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö laø Rolpe Dorje ñaõ xaùc nhaän vaø toå chöùc leã thuï phong cho oâng laø vò Shamar thöù hai.

Khi ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö vieân tòch, oâng ñöôïc giao traùch nhieäm tieáp tuïc ñieàu haønh moïi hoaït ñoäng cuûa doøng Karma Kagyu. OÂng cuõng ñöôïc döï kieán seõ laø vò thaày truyeàn phaùp cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm.

Khachö Wangpo laø moät trong soá nhöõng baäc thaày ñaàu tieân ñaõ bieân soaïn vaø ghi cheùp nhöõng giaùo phaùp caên baûn ñeå truyeàn cho ñôøi sau. OÂng ñeå laïi caû thaûy 8 boä saùch lôùn.

OÂng vieân tòch vaøo naêm Moäc Daäu (1405), khi ñöôïc 55 tuoåi. Ngöôøi ta ñaõ chöùng kieán raát nhieàu hieän töôïng maàu nhieäm xaûy ra vaøo luùc oâng vieân tòch, cho thaáy roõ söï chöùng ngoä cuûa oâng.

103

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng

Khachö Wangpo coù raát nhieàu ñeä töû. Noåi baät trong soá ñoù laø Sokwön Rikpe Raldri, ngöôøi maø veà sau trôû thaønh vò thaày truyeàn phaùp cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu laø Thongwa Dhönden. Baûn thaân oâng laø vò thaày truyeàn phaùp cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm laø Dezhin Shekpa.

104

Ñaïi sö thöù naêm:

DEZHIN SHEKPA (1384-1415)

Ñ

aïi sö sinh naêm 1384 taïi vuøng Nyang Dam thuoäc mieàn nam Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu thöïc haønh phaùp Du-giaø. Trong thôøi gian mang thai ngaøi, ngöôøi ta thöôøng nghe thaáy tieáng tuïng ñoïc caùc maãu töï Phaïn ngöõ (Sanskrit) trong buïng ngöôøi meï, cuøng vôùi tieáng nieäm chuù Om Ah Ham. Khoâng bao laâu sau khi sinh ra, ñöùa beù boãng ngoài thaúng daäy, ñöa tay vuoát maët vaø doõng daïc noùi: “Ta laø moät vò Karmapa.” Vaø sau ñoù ñöùa beù ñoïc lôùn caâu thaàn chuù: “AÙn ma ni baùt di hoàng.”

(Om Mani Padme Hum) Khi ñöùa beù ñöôïc mang ñeán Tsawa Phu ôû Kongpo, vò ñeä töû cuûa ñöùc Karmapa thöù tö, ngaøi Khachö Wangpo ngay laäp töùc nhaän ra ñaây chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa thaày mình laø ngaøi Rolpe Dorje. OÂng lieàn trao cho ñöùa beù chieác vöông mieän kim cöông maøu ñen – bieåu töôïng cuûa moät vò Karmapa – vaø taát caû nhöõng vaät sôû höõu cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö maø oâng coøn giöõ ñöôïc. Sau ñoù, chính oâng laø ngöôøi truyeàn thuï toaøn boä giaùo phaùp maät truyeàn cuûa doøng Karma Kagyu, vaø vò Karmapa taùi 105

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng sinh naøy nhanh choùng naém hieåu taát caû nhöõng gì ñöôïc chæ daïy.

Vaøo thôøi nhaø Minh ôû Trung Hoa, vua Thaùi Toå (Chu Nguyeân Chöông) coù laàn cho ngöôøi sang Taây Taïng thænh caàu ñöùc Karmapa ñôøi thöù tö sang Trung Hoa truyeàn phaùp, nhöng ngaøi ñaõ töø choái vaø cöû moät vò Laït-ma ñi thay. Vaøo naêm 1406, hoaøng ñeá nhaø Minh baáy giôø laø Minh Thaønh Toå naèm moäng thaáy ñöùc Karmapa hieän ra trong hình daïng cuûa Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, vò Boà Taùt cuûa loøng ñaïi bi. Sau ñoù, oâng lieàn sai söù sang Taây Taïng thænh caàu ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm sang vieáng thaêm Trung Hoa. Naêm ñoù, ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm ñöôïc 22 tuoåi (1406), ngaøi quyeát ñònh nhaän lôøi thænh caàu cuûa hoaøng ñeá nhaø Minh vaø thöïc hieän moät chuyeán ñi daøi 3 naêm sang Trung Hoa ñeå truyeàn phaùp. Vua Thaønh Toå nhaø Minh ñöôïc tin heát söùc vui möøng, toå chöùc vieäc tieáp ñoùn ngaøi raát troïng theå, vôùi söï quy tuï cuûa 10.000 vò taêng Trung Hoa. Sau ñoù, vò hoaøng ñeá naøy toân ngaøi laøm ñaïo sö vaø trôû thaønh moät ñeä töû heát söùc thuaàn thaønh.

Taøi lieäu ôû Trung Hoa ghi laïi raèng vaøo dòp naøy ñöùc Karmapa ñaõ ñaùp laïi nhieät taâm vaø söï thaønh tín cuûa hoaøng ñeá baèng caùch hieån loä cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc thaáy nhieàu pheùp maàu vi dieäu trong suoát 100 ngaøy.

Hoaøng ñeá ñaõ ra leänh ghi laïi caùc hieän töôïng maàu nhieäm 106

DEZHIN SHEKPA (1384-1415) naøy baèng caùch veõ nhöõng böùc tranh luïa vôùi lôøi ghi cheùp caën keõ veà töøng hieän töôïng, chaúng haïn nhö caàu voàng nguõ saéc, nhöõng ñaùm maây laønh vaây phuû khoâng trung vôùi hình aûnh caùc vò thaùnh chuùng hieän ra, möa nheï vôùi höông thôm traøn ngaäp trong khoâng khí, haøo quang chieáu saùng töø choã ngaøi cö nguï, vaø sau ñoù laø phaùt ra töø pho töôïng Phaät treân chaùnh ñieän, cuøng vôùi voâ soá nhöõng hieän töôïng nhieäm maàu vaø kyø laï khaùc. Moät trong nhöõng böùc tranh lòch söû naøy hieän vaãn coøn ñöôïc löu giöõ taïi Tsurphu, Taây Taïng. Hoaøng ñeá ñaõ ngöï buùt ñeà thô treân nhöõng böùc tranh luïa ñoù, vaø nhöõng lôøi ghi cheùp theå hieän baèng nhieàu ngoân ngöõ nhö Trung Hoa, Taây Taïng, Moâng Coå...

Tuy nhieân, hieän töôïng maàu nhieäm ñeå laïi nhieàu aán töôïng nhaát ñoái vôùi Minh Thaønh Toå laø vaøo khi keát thuùc leã cuùng döôøng keùo daøi nhieàu ngaøy, oâng nhìn thaáy ñöùc Karmapa trong tö theá thieàn ñònh vôùi moät vöông mieän kim cöông maøu ñen hieän ra treân ñaàu ngaøi. Vöông mieän naøy tröôùc ñaây do caùc vò khoâng haønh nöõ (ḍākinī) daâng cuùng cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù nhaát, vaø töø ñoù luoân xuaát hieän treân ñaàu caùc vò Karmapa taùi sinh nhö moät bieåu töôïng rieâng ñaëc bieät cuûa caùc ngaøi. Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi bình thöôøng khoâng ai coù theå nhìn thaáy ñöôïc. Khi hoaøng ñeá Minh Thaønh Toå nhìn thaáy ñöôïc vöông mieän kim cöông cöïc kyø trang nghieâm xinh ñeïp naøy, oâng ñaõ voâ cuøng xuùc ñoäng. Vì theá, oâng ra leänh tuyeån choïn 107

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nhöõng ngöôøi thôï kim hoaøn kheùo leùo nhaát vaø quyeát ñònh moâ phoûng theo hình aûnh ñaõ nhìn thaáy ñeå laøm ra moät vöông mieän töông töï nhö theá, ñöôïc trang ñieåm baèng vaøng roøng vaø nhieàu loaïi ngoïc quyù nhaát trong thieân haï.

Sau ñoù, oâng daâng cuùng vöông mieän naøy cho vò ñaïo sö cuûa mình vaø ñeà nghò ngaøi ñoäi vöông mieän naøy trong nhöõng buoåi leã truyeàn phaùp cho caùc ñeä töû. Ñaây chính laø khôûi ñaàu cuûa nghi leã naøy trong doøng Karma Kagyu.

Hoaøng ñeá cuõng toân xöng ngaøi danh hieäu Ñaïi Baûo Phaùp Vöông.

Trong thôøi gian löu laïi Trung Hoa, ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm cuõng coù moät cuoäc haønh höông ñeán thaùnh tích Nguõ Ñaøi Sôn ñeå leã baùi vaø thaêm vieáng caùc tu vieän doøng Karma Kagyu ñaõ ñöôïc caùc vò Karmapa thaønh laäp töø tröôùc kia.

Vôùi loøng tin töôûng nhieät thaønh vaøo ñöùc Karmapa, Minh Thaønh Toå ñaõ bí maät chuaån bò xua quaân taán coâng Taây Taïng ñeå thoáng nhaát taát caû caùc toâng phaùi ôû ñoù. OÂng cho raèng laøm nhö theá seõ giuùp phaùi Karma Kagyu trôû thaønh toâng phaùi duy nhaát ôû Taây Taïng, vì oâng cho raèng chæ coù giaùo phaùp do vò ñaïo sö cuûa oâng truyeàn daïy laø cao sieâu nhaát. Ñöùc Karmapa thöù naêm bieát ñöôïc tin naøy lieàn laäp töùc ñeán gaëp hoaøng ñeá vaø chæ roõ raèng quan ñieåm cuûa oâng laø hoaøn toaøn sai laàm. Ngaøi noùi, chæ moät toâng phaùi duy nhaát thì khoâng theå tieáp nhaän vaø daïy doã taát caû moïi 108

DEZHIN SHEKPA (1384-1415) ngöôøi, bôûi vì bao giôø cuõng coù nhieàu haïng ngöôøi khaùc nhau caàn ñeán nhöõng söï daïy doã, giaùo hoùa khaùc nhau.

Minh Thaønh Toå hieåu ra ñöôïc vaán ñeà vaø quyeát ñònh baõi boû vieäc taán coâng Taây Taïng. Hôn theá nöõa, döôùi söï daãn daét cuûa ñöùc Karmapa, khoâng bao laâu baûn thaân hoaøng ñeá ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng söï chöùng ngoä nhaát ñònh. Vì theá, caøng ngaøy oâng caøng tin töôûng tuyeät ñoái vaøo vò ñaïo sö cuûa mình.

Naêm 1408, ñöùc Karmapa Dezhin Shegpa ngaøi leân ñöôøng trôû veà Taây Taïng. Hoaøng ñeá Minh Thaønh Toå heát loøng muoán löu giöõ ngaøi laïi Trung Hoa nhöng ngaøi vaãn quyeát taâm trôû veà. Taïi Taây Taïng, ngaøi chuû trì vieäc tu söûa laïi tu vieân ôû Tsurphu, luùc ñoù ñaõ bò ñoå naùt sau moät côn ñoäng ñaát. Ngaøi cuõng khôi daäy coâng cuoäc truyeàn baù giaùo phaùp taïi nôi ñaây baèng caùch daønh troïn 3 naêm noã löïc tu taäp vaø haønh trì taïi ñoù.

Sau ñoù, ngaøi baùo tröôùc vôùi caùc ñeä töû veà söï vieân tòch sôùm cuûa mình, ñeå laïi nhöõng lôøi chæ daãn veà haäu thaân seõ taùi sinh cuûa ngaøi ôû Ngomtö Shakyam, gaàn Karma Gön thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng.

Ngaøi vieân tòch vaøo naêm 1415, khi môùi vöøa 31 tuoåi.

Sau leã hoûa taùng, caùc vò ñeä töû nhaët ñöôïc nhieàu maåu xöông coøn laïi coù hình töôïng cuûa caùc vò Phaät.

Vò ñeä töû cuûa ngaøi ñöôïc giao laïi troïng traùch ñöùng ñaàu doøng Karma Kagyu laø Ratnabhadra, cuõng ñöôïc toân xöng laø Rikpe Raltri, vôùi teân chính thöùc vaø ñaày ñuû 109

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng laø Sokwön Rinchen Sangpo, soáng vaøo theá kyû 15 nhöng khoâng roõ naêm sinh vaø naêm maát.

Ratnabadra sinh ra trong gia ñình Soksam-khar Drongbu Goshir noåi tieáng ôû vuøng Soksam. OÂng xuaát gia vaø soáng trong tu vieän ngay töø khi coøn treû. OÂng ñaõ hoïc taäp taát caû nhöõng phaàn giaùo lyù cao sieâu nhaát cuûa ñaïo Phaät cuõng nhö caùc boä moân trieát hoïc, luaän lyù hoïc vaø nhieàu moân hoïc khaùc taïi Palden Sangphu.

Sau ñoù, oâng thöïc hieän moät chuyeán ñi daøi, thaêm vieáng haàu heát caùc trung taâm tu hoïc lôùn ôû Taây Taïng vaø tham gia nhöõng cuoäc tranh bieän veà boán chuû ñeà lôùn laø Trung quaùn luaän, Baùt-nhaõ, Kim cöông thöøa vaø A-tyø-ñaït-ma Caâu-xaù luaän. OÂng trôû thaønh moät trong caùc vò hoïc giaû nghieân cöùu veà kinh ñieån vaø Tan-tra lôùn nhaát Taây Taïng.

Vì theá, oâng ñöôïc toân xöng laø Rikpe Raltri, coù nghóa laø: “löôõi göôm trieát hoïc vaø lyù luaän”.

OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm nhaän laøm ñeä töû vaø truyeàn thuï toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Thoâng qua vieäc thöïc haønh giaùo phaùp naøy, oâng ñaït ñeán söï chöùng ngoä hoaøn toaøn veà thöïc taïi toái thöôïng vaø trôû thaønh moät trong caùc baäc thaày veà thieàn ñònh loãi laïc nhaát cuûa Taây Taïng.

Ratnabhadra laø ngöôøi ñaõ truyeàn laïi giaùo phaùp cuõng nhö vai troø laõnh ñaïo doøng Karma Kagyu cho vò Karmapa ñôøi thöù saùu laø Thongwa Dhönden.

110

Ñaïi sö thöù saùu:

THONGWA DHÖNDEN (1416-1453)

Ñ

aïi sö Thongwa Dhönden sinh naêm 1416 ôû Ngomtö Shakyam, gaàn Karma Gön thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu laø nhöõng ngöôøi chuyeân caàn thöïc haønh phaùp moân Du-giaø. Khoâng laâu sau khi sinh ngaøi ra, moät hoâm ngöôøi meï ñang daét ngaøi ñi treân ñöôøng thì tình côø gaëp ñaïi sö Ngompa Chadral, moät trong soá caùc vò ñeä töû cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù naêm. Baáy giôø, caäu beù boãng coù daáu hieäu phaán khích kyø laï, khieán ngöôøi meï laáy laøm ngaïc nhieân phaûi döøng laïi. Ñaïi sö Ngompa Chadral chuù yù ngay ñeán caäu beù vaø böôùc ñeán hoûi: “Teân em laø gì?” Caäu beù mæm cöôøi ñaùp: “Ta laø Karmapa.” Ñaïi sö Ngompa Chadral lieàn xin pheùp cha meï caäu beù kyø laï aáy ñeå ñöôïc nuoâi döôõng em trong 7 thaùng roài ñöa ñeán Karma Gön.

Caäu beù Thongwa Dönden ngay sau ñoù ñaõ chöùng toû khaû naêng giaûng daïy cuûa mình. Vò Shamar Rinpoche ñôøi 111

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng thöù ba laø Chopal Yeshe ñaõ tìm ñeán Karma Gön trong giai ñoaïn naøy ñeå tieán haønh nghi leã coâng nhaän ñaây laø hoùa thaân taùi sinh cuûa vò Karmapa ñôøi thöù saùu. Sau ñoù, Thongwa Dönden ñöôïc hoïc taäp kinh ñieån cuõng nhö nhaän söï truyeàn thöøa giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu töø caùc vò Shamar Chopal Yeshe, Jamyang Drakpa, vaø Khenchen Nyephuwa. Ñaëc bieät, ngaøi ñöôïc nhaän truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp maät truyeàn cuûa doøng Karma Kagyu töø Ratnabhadra, ngöôøi ñang giöõ cöông vò ñöùng ñaàu toâng phaùi.

Ngay töø nhöõng naêm tuoåi treû, Thongwa Dönden ñaõ baét ñaàu bieân soaïn nhieàu quyeån luaät nghi quy ñònh laïi moät caùch roõ raøng caùc nghi thöùc Tan-tra maø tröôùc ñoù doøng Karma Kagyu thöôøng chæ vay möôïn töø caùc toâng phaùi khaùc. Caùc nghi thöùc naøy veà sau ñöôïc söû duïng trong truyeàn thoáng tu taäp cuûa phaùi Kamtsang. Ngaøi cuõng laø ngöôøi ñaõ hôïp nhaát caùc doøng Shangpa Karma Kagyu vaø Shijay1 vaøo vôùi doøng Karma Kagyu.

Laø moät ngöôøi hoaït ñoäng tích cöïc vaø naêng noå, ngaøi ñaõ daønh phaàn lôùn coâng söùc vaøo vieäc tröôùc taùc, bieân soaïn vaø giaûng thuyeát, khoâi phuïc ñöôïc nhieàu trung taâm tu hoïc taïi Taây Taïng, xuùc tieán vieäc in aán kinh saùch vaø cuûng coá taêng ñoaøn. Ngaøi cuõng baét ñaàu phaùt trieån heä thoáng Shedra trong doøng Karma Kagyu, moät heä thoáng 1

Doøng Shijay hay Chöd, coù nghóa laø ‘döùt tröø baûn ngaõ’, thöôøng ñöôïc goïi laø Ñoaïn giaùo.

112

THONGWA DHÖNDEN (1416-1453) ñaøo taïo taêng só töông töï nhö caùc Phaät hoïc cao caáp hieän nay.

Tröôùc khi vieân tòch moät naêm, ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu ñaõ baùo tröôùc vôùi caùc ñeä töû cuûa mình. Ngaøi aån cö trong moät thôøi gian taïi Kongpo, thuoäc mieàn nam Taây Taïng. Trong thôøi gian ñoù, ngaøi chính thöùc giao quyeàn daãn daét toâng phaùi cho vò Gyaltsab thöù nhaát laø Goshir Paljor Döndrup traùch nhieäm daãn daét phaùi Karma Kagyu trong thôøi gian chôø ñôïi ngaøi taùi sinh, vaø ñeå laïi moät di thö noùi roõ nôi ngaøi seõ taùi sinh. Ñaïi sö Thongwa Dönden, ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu cuûa doøng Karma Kagyu, ñaõ vieân tòch vaøo naêm 1453, khi ngaøi ñöôïc 37 tuoåi. Sau leã hoûa taùng, caùc vò ñeä töû tìm ñöôïc raát nhieàu xaù-lôïi trong tro coát cuûa ngaøi.

Moät trong caùc ñeä töû keá thöøa giaùo phaùp cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu laø Pengar Jampal Zangpo, taùc giaû taäp “Nghi thöùc caàu nguyeän Ñaïi thuû aán” ñöôïc truyeàn tuïng roäng raõi veà sau, vaø taäp “Löôïc tuïng Kim cöông thöøa” ñöôïc söû duïng trong taát caû caùc töï vieän thuoäc doøng Karma Kagyu.

Bengar Jampal Zangpo soáng vaøo cuoái theá kyû 15 böôùc sang ñaàu theá kyû 16, nhöng khoâng roõ chính xaùc naêm sinh vaø naêm maát. Ngaøi sinh ra trong gia ñình Nyemo Dzongpa, cha meï laø caùc vò thaønh töïu giaû ôû Damshang, coù leõ thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Ngaøi baét ñaàu vieäc 113

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng hoïc taäp kinh ñieån töø raát sôùm. Naêm 20 tuoåi ngaøi baét ñaàu nghieân cöùu caùc kinh ñieån Maät toâng vaø Kim cöông thöøa vôùi ngaøi Rongton. Sau ñoù, ngaøi ñöôïc ñöùc Karmapa truyeàn thuï giaùo phaùp doøng Karma Kagyu cuøng vôùi Saùu phaùp thaønh töïu cuûa ngaøi Naropa. Ngaøi thöïc haønh chuyeân nhaát caùc phaàn giaùo phaùp naøy vaø ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä cao sieâu, trôû thaønh moät baäc thaày uyeân baùc cuûa doøng Karma Kagyu.

Ngaøi Bengar Jampal Sangpo laø thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy. Tuy nhieân, ngöôøi chính thöùc truyeàn thuï toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cuøng vôùi quyeàn daãn daét toâng phaùi cho vò Karmapa ñôøi thöù baûy laø ñaïi sö Goshir Paljor Dhöndrup.

Goshir Paljor Dhöndrup sinh naêm 1427 taïi Nyemo thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Döôùi söï daãn daét cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù sau laø Thongwa Dhönden, ngaøi ñöôïc hoïc taäp giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu, doøng Tengyu vaø cuûa nhieàu toâng phaùi khaùc. Ngaøi ñaõ nghieân cöùu toaøn boä trieát hoïc Phaät giaùo vaø thöïc haønh thieàn ñònh vôùi söï chæ daïy cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu cuøng vôùi ñaïi sö Bengar Jampal Sangpo vaø nhieàu baäc thaày noåi tieáng khaùc. Sau ñoù, ngaøi ñöôïc ñöùc Karmapa chæ ñònh laøm ngöôøi trôï lyù chính thöùc ñeå trôï giuùp ñöùc Karmapa trong taát caû caùc hoaït ñoäng cuûa ngaøi. Trong cöông vò naøy, ngaøi ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu cho hoaït ñoäng cuûa ñöùc Karmapa cuõng nhö cho toâng phaùi Karma Kagyu. Ngöôøi ta tin 114

THONGWA DHÖNDEN (1416-1453) raèng ngaøi Paljor Dhöndrup chính laø hoùa thaân taùi sinh laàn thöù nhaát cuûa Gyaltsab Rinpoche.

Ngaøi Paljor Dhöndrup laø ngöôøi chính thöùc nhaän söï truyeàn thöøa töø ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu vaø sau ñoù truyeàn laïi cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy, Chödrak Gyatso. Ngaøi vieân tòch vaøo naêm 1489, khi ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy ñöôïc 25 tuoåi. Vaøo luùc ngaøi vieân tòch, ngöôøi ta nhìn thaáy nhieàu hieän töôïng khaùc thöôøng vaø maàu nhieäm cho thaáy söï chöùng ngoä cuûa ngaøi.

115

Ñaïi sö thöù baûy:

CHÖDRAK GYATSO (1454-1506)

Ñ

aïi sö Chödrak Gyatso sinh ra vaøo naêm 1454 ôû Chida thuoäc mieàn baéc Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu laø nhöõng vò tu taäp phaùp moân Tantra. Khi mang thai ngaøi, ngöôøi meï nghe thaáy ngaøi goïi tieáng meï (ama-la) töø trong buïng. Vaøo luùc sinh ra, ngaøi ñaõ ñoïc leân caâu chuù baèng tieáng Sanskrit coù hai aâm laø “ah hung”. Caâu thaàn chuù naøy ñöôïc xem laø bieåu hieän taùnh khoâng tuyeät ñoái bao truøm khaép vaïn theå. Khi ñöôïc 5 thaùng tuoåi, ngaøi ñaõ noùi: “Theá giôùi naøy khoâng coù gì khaùc ngoaøi taùnh khoâng.”

Khi ngaøi ñöôïc 9 thaùng tuoåi, cha meï ñöa ngaøi ñeán gaëp ñaïi sö Paljor Dhöndrup vaø vò naøy ngay laäp töùc caên cöù vaøo nhöõng chi tieát ñöôïc ñeå laïi trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù saùu ñeå xaùc nhaän caäu beù chính laø hoùa 116

CHÖDRAK GYATSO (1454-1506) thaân taùi sinh cuûa ngaøi. Ñaïi sö Paljor Dhöndrup xin ñöôïc giöõ ñöùa beù laïi trong tu vieän ñeå nuoâi döôõng vaø truyeàn daïy giaùo phaùp.

Naêm leân 4 tuoåi, ngaøi ñöôïc nhaän caùc nghi leã truyeàn phaùp vôùi ñaïi sö Paljor Döndrub, vaø ñeán naêm 8 tuoåi thì ngaøi ñöôïc truyeàn thoï Nguõ giôùi vaø Boà Taùt giôùi, roài baét ñaàu hoïc taäp giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu vôùi caùc vò Bengar Jampal Zangpo vaø Goshir Paljor Döndrub ôû Karma Gön.

Naêm 1465, ngaøi thöïc hieän moät chuyeán ñi ñeán vuøng bieân giôùi phía ñoâng baéc cuûa Taây Taïng ñeå hoùa giaûi thaønh coâng nhöõng xung ñoät gay gaét giöõa nhöõng ngöôøi Phaät töû vôùi tín ñoà ñaïo Bon ôû ñoù. Nhaân dòp naøy, ngaøi cuõng truyeàn daïy nhöõng giaùo phaùp caên baûn cuûa ñaïo Phaät cho taát caû cö daân ñòa phöông. Daân chuùng ñaõ mang ñeán cuùng döôøng ngaøi raát nhieàu cuûa caûi, vaøng baïc. Sau khi tieáp nhaän söï cuùng döôøng aáy, ngaøi phaân phaùt taát caû cho nhöõng ngöôøi ngheøo trong vuøng.

Ngaøi khoâng chæ giôùi haïn söï tu taäp cuûa mình theo moät truyeàn thoáng duy nhaát. Ngoaøi nhöõng giaùo phaùp maät truyeàn cuûa doøng Karma Kagyu, ngaøi cuõng hoïc hoûi vaø thöïc haønh giaùo phaùp cuûa nhieàu toâng phaùi Phaät giaùo khaùc taïi Taây Taïng. Khi thöïc haønh giaùo phaùp cuûa Ñoaïn giaùo (Chöd), ngaøi dieät tröø hoaøn toaøn baûn ngaõ vaø quaùn thaáy thaân mình nhö moät boä xöông.

117

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ñaïi sö Chödrak Gyatso daønh raát nhieàu thôøi gian cho caùc giai ñoaïn tu taäp aån cö. Naêm 1417, ngaøi ngaøi ñeán Kawa Karpo ñeå baét ñaàu moät giai ñoaïn aån cö vaø chuyeân tu thieàn ñònh keùo daøi trong 7 naêm. Phaàn lôùn thôøi gian trong cuoäc ñôøi ngaøi veà sau cuõng ñeàu laø nhöõng giai ñoaïn aån cö hoaëc baùn aån cö.

Maëc duø vaäy, ngaøi vaãn ñöôïc thöøa nhaän laø moät trong caùc hoïc giaû vó ñaïi, ñaõ bieân soaïn nhieàu boä saùch giaù trò, chaúng haïn nhö boä sôù giaûi Hieän quaùn trang nghieâm luaän (abhisamayālaṅkāra) ñöôïc goïi teân laø “Tam giôùi minh ñaêng” (Ngoïn ñeøn saùng trong ba coõi). Taùc phaåm noåi tieáng nhaát cuûa ngaøi laø quyeån “Nhaân minh ñaïi haûi”, ñöa ra nhöõng luaän giaûi saâu xa veà hoïc thuyeát Nhaân minh luaän cuûa 2 vò Traàn-na (Diṅnāga) vaø Phaùp Xöùng (Dharmakīrti).

Trong moät laàn truù taïi chuøa Rawa Gang, ngaøi tham gia moät cuoäc tranh bieän veà giaùo phaùp vôùi naêm vò hoïc giaû noåi tieáng ñöông thôøi. Maëc duø vaãn coøn treû tuoåi hôn nhieàu so vôùi boïn hoï, ngaøi ñaõ toû roõ phong thaùi chöõng chaïc cuûa moät baäc thaày, laéng nghe vaø tuaàn töï chæ ra nhöõng choã yeáu keùm trong laäp luaän cuûa töøng ngöôøi. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy laø ngöôøi ñaõ thaønh laäp nhieàu trung taâm ñaøo taïo Phaät hoïc chuyeân saâu (töông ñöông baäc ñaïi hoïc) taïi Tsurphu vaø nhieàu nôi khaùc. Phaät hoïc vieän do ngaøi saùng laäp taïi Tsurphu veà sau trôû neân moät tröôøng ñaøo taïo taêng só cöïc kyø noåi tieáng. Ngoaøi ra, 118

CHÖDRAK GYATSO (1454-1506) coøn coù moät Phaät hoïc vieän ñöôïc ñieàu haønh bôûi Karma Thinleypa, moät trong caùc ñeä töû cuûa ngaøi, cuõng coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng trong söï truyeàn baù giaùo phaùp.

Ngaøi cuõng toân taïo laïi pho töôïng Phaät Thích-ca do ñöùc Karmapa ñôøi thöù hai laø Karma Pakshi ñaõ döïng leân ôû Tsurphu töø cuoái theá kyû 13. Trong thôøi gian naøy, ngaøi cuõng chaán chænh laïi hoaït ñoäng cuûa taêng chuùng ôû moät soá töï vieän quanh vuøng Tsurphu.

Naêm 1498, ngaøi ñeán hoaèng hoùa ôû vuøng Kongpo. Sau ñoù, ngaøi ñeán Lhasa, thuû ñoâ cuûa Taây Taïng, ñeå tham gia moät hoäi nghò caùc laõnh ñaïo toâng phaùi, vôùi tö caùch laø ngöôøi chuû toïa. Trong dòp naøy, ngaøi truyeàn daïy cho caùc thaønh vieân tham gia hoäi nghò nhöõng phaàn giaùo phaùp bao quaùt trong kinh luaän. Söï uyeân baùc vaø saâu saéc trong caùc baøi giaûng cuûa ngaøi ñöôïc taát caû caùc toâng phaùi khaùc kính phuïc vaø tieáp nhaän.

Ngaøi coù moät trí nhôù phi thöôøng ñeán noãi chöa bao giôø phaûi tra khaûo veà baát cöù vaán ñeà gì. Nhöõng gì ngaøi trích daãn töø kinh ñieån trong caùc baøi giaûng hoaëc baøi vieát ñeàu chæ döïa theo trí nhôù, nhöng vaãn ñaït moät söï chính xaùc haàu nhö tuyeät ñoái. Khi ñang ñoïc saùch hay kinh ñieån, neáu vì moät nguyeân nhaân naøo ñoù phaûi giaùn ñoaïn thì ngaøi luoân coù khaû naêng ghi nhôù chính xaùc vò trí ñeå trôû laïi sau ñoù maø khoâng caàn coù baát cöù söï ghi chuù hay ñaùnh daáu naøo.

119

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ngaøi cuõng laø moät nhaø hoaït ñoäng xaõ hoäi tích cöïc khoâng meät moûi. Ngaøi ñaõ söû duïng uy tín vaø söï kính phuïc ñoái vôùi ngaøi ñeå hoøa giaûi nhieàu cuoäc tranh chaáp, trong ñoù coù caû nhöõng tranh chaáp dai daúng giöõa hai boä toäc Nāga vaø Bhutan ôû vuøng cöïc nam Taây Taïng. Ngaøi cuõng tích cöïc hoaït ñoäng cho vieäc baûo veä suùc vaät, xaây döïng caàu coáng, vaø göûi raát nhieàu vaøng ñeán thaùnh tích Boà-ñeà Ñaïo traøng (Bodh Gaya) ôû AÁn Ñoä ñeå thieáp laïi pho töôïng Phaät nôi ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ thaønh ñaïo. Ngaøi cuõng khuyeán khích moïi ngöôøi trì tuïng thöôøng xuyeân caâu chaân ngoân “AÙn ma ni baùt di hoàng” (Om mani padme hum) nhö moät phöông thöùc kyø dieäu nhaát ñeå ñoái trò vôùi taát caû nhöõng taâm nieäm xaáu aùc.

Maëc duø nhaän ñöôïc söï toân kính haàu nhö tuyeät ñoái cuûa taát caû moïi ngöôøi chung quanh, nhöng ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy luoân soáng moät cuoäc soáng cöïc kyø ñôn giaûn vaø thaäm chí ñoái vôùi nhieàu ngöôøi coù theå noùi laø khoå haïnh.

Ngaøi ít nguû, luoân ôû trong traïng thaùi tænh thöùc, ngay caû trong nhöõng chuyeán ñi hoaèng hoùa ôû xa xoâi. Maëc duø raát uyeân baùc veà moïi vaán ñeà, ngaøi khoâng bao giôø noùi ra baát cöù caâu naøo maø khoâng coù muïc ñích giaùo hoùa cuï theå.

Ngaøi thöôøng khuyeân daïy caùc vò ñeä töû ñöøng bao giôø ñeå cho nhöõng caâu chuyeän voâ nghóa cuûa theá tuïc xen vaøo ñôøi soáng ngöôøi xuaát gia.

Tröôùc khi vieân tòch vaøo naêm 1506, ngaøi ñeå laïi nhöõng chæ daãn chi tieát veà laàn taùi sinh saép tôùi, bao goàm caû teân 120

CHÖDRAK GYATSO (1454-1506) cha meï vaø nhieàu chi tieát khaùc. Ngaøi giao quyeàn laõnh ñaïo toâng phaùi cho vò ñeä töû lôùn laø Tashi Paljor.

Tashi Paljor sinh ra vôùi teân goïi laø Denma Drubchen vaøo naêm 1457, taïi vuøng Denma cuûa xöù Derge, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Khi leân naêm tuoåi, moãi laàn nghe nhaéc ñeán danh xöng “Karmapa” laø oâng luoân bieåu loä söï toân kính heát möïc. Sau ñoù moät naêm, oâng ñöôïc gaëp ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy, vaø ñöôïc ban cho teân goïi laø Tashi Paljor. OÂng hoïc taäp giaùo phaùp taïi Denma vôùi vò hoïc giaû noåi tieáng laø Sangye Pal. Naêm 16 tuoåi, Tashi Paljor quyeát ñònh ñi theo ñöùc Karmapa. Trong 7 naêm sau ñoù, oâng ñöôïc ñöùc Karmapa truyeàn daïy toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Sau ñoù, cuõng theo söï chæ daãn cuûa ñöùc Karmapa, oâng tìm ñeán caùc daõy nuùi ôû xöù Kham thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng ñeå thöïc haønh giaùo phaùp, phaùt nguyeän noi göông cuoäc ñôøi ngaøi Milarepa.

Sau 20 naêm tu taäp trong ñieàu kieän aån cö tuyeät ñoái, oâng ñaït ñöôïc söï giaùc ngoä hoaøn toaøn vaø ñöôïc toân xöng laø vò Sangye Nyenpa Rinpoche thöù nhaát.

OÂng laø vò thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm, vaø cuõng laø ngöôøi giöõ quyeàn daãn daét doøng Karma Kagyu sau khi ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy vieân tòch, roài sau ñoù trao laïi cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm laø Mikyö Dorje.

121

Ñaïi sö thöù taùm:

MIKYÖ DORJE (1507-1554)

Ñ

aïi sö Mikyö Dorje sinh naêm 1507 taïi moät ngoâi laøng nhoû teân laø Satam, ôû Kartiphuk, xöù Ngomchu, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình maø cha meï ñeàu tu taäp phaùp Du-giaø. Khi vöøa sinh ra, ngöôøi ta ñaõ nghe thaáy ñöùa treû noùi “Karmapa”. Ñieàu kyø laï naøy nhanh choùng ñöôïc truyeàn ra khaép nôi vaø ñeán tai ngaøi Tai Situpa. Ngaøi tìm ñeán vaø xaùc nhaän ñöùa beù naøy laø vò Karmapa taùi sinh. Tuy nhieân, ngaøi yeâu caàu cha meï ñöùa beù haõy giöõ bí maät veà söï phaùt hieän naøy trong voøng 3 thaùng ñeå ñaûm baûo an toaøn cho em. Sau ñoù, ngaøi thöïc hieän moät cuoäc kieåm tra tröïc tieáp vôùi em beù. Moïi chi tieát ñeàu phuø hôïp vôùi di thö cuûa ñöùc Karmapa ñeå laïi. Vaø kyø laï thay, khi hoaøn taát vieäc kieåm tra, ñöùa beù boãng thoát leân: “Xin ñöøng nghi ngôø nöõa, ta chính laø Karmapa.”

Ngay trong naêm sau ñoù, ñöùa beù ñöôïc ñöa ñeán nuoâi döôõng taïi tu vieän Karma Gön.

122

MIKYÖ DORJE (1507-1554) Khi Mikyö Dorje ñöôïc 5 tuoåi, ngöôøi ta nghe ñöôïc nhöõng tin töùc veà moät ñöùa treû sinh ra ôû Amdo coù nhöõng daáu hieäu cuûa moät vò Karmapa taùi sinh. Ngöôøi keá nhieäm cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy khi aáy laø ngaøi Gyaltsab Rinpoche, lieàn rôøi khoûi Tsurphu ñeå leân ñöôøng thaåm ñònh veà tính xaùc thöïc cuûa caû hai ñöùa beù. Tuy nhieân, ngay khi gaëp Mikyö Dorje, ngaøi caûm thaáy coù moät söï thoâi thuùc kyø laï buoäc ngaøi phaûi quyø xuoáng leã baùi ñöùa treû, vaø ngaøi bieát chaéc ñaây chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Ngay trong naêm sau ñoù, ngaøi toå chöùc moät nghi leã chính thöùc taïi Tse Lhakhang ñeå coâng nhaän hoùa thaân taùi sinh ñôøi thöù taùm cuûa ñöùc Karmapa.

Vaøo naêm 1516, tuy chæ vöøa ñöôïc 9 tuoåi nhöng vò Karmapa Mikyö Dorje ñaõ nhaän ñöôïc lôøi thænh caàu cuûa ñöùc vua xöù Jang Sa-tham ñeán vieáng thaêm xöù naøy. Cuøng vôùi moät ñoaøn tuøy tuøng, ngaøi ñeán ñoù vaø ñöôïc ñöùc vua toå chöùc nghi leã tieáp ñoùn voâ cuøng troïng theå.

Sau khi ñöôïc tieáp xuùc vôùi vò Karmapa treû tuoåi, ñöùc vua voâ cuøng xuùc ñoäng. OÂng phaùt taâm baûo veä vaø truyeàn baù roäng raõi Phaät phaùp treân toaøn laõnh thoå do oâng cai trò.

OÂng cuõng höùa seõ thöïc hieän lôøi daïy cuûa ñöùc Karmapa, aùp duïng chuû tröông baát baïo ñoäng trong vieäc giaûi quyeát moïi tranh chaáp chính trò. Sau ñoù. Sau khi truyeàn daïy giaùo phaùp, ñöùc Karmapa töø bieät ñöùc vua xöù Jang Sa-tham vaø höùa seõ trôû laïi xöù naøy sau 7 naêm.

123

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Naêm 1517, Mikyö Dorje baét ñaàu hoïc taäp nhöõng phaàn giaùo phaùp quan troïng nhaát töø vò Ñaïi thaønh töïu giaû Sangye Nyenpa, töùc Tashi Paljor, ngöôøi ñeä töû kieät xuaát cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù baûy.

Ngoaøi Tashi Paljor, Mikyö Dorje cuõng hoïc taäp vôùi nhieàu baäc thaày noåi tieáng khaùc nhö Dulmo Tashi Öser, Dakpo Tashi Namgyal vaø Karma Trinleypa. Tuy nhieân, toaøn boä giaùo phaùp maät truyeàn cuûa doøng Karma Kagyu ñaõ ñöôïc truyeàn laïi töø chính ngaøi Tashi Paljor. Sau 3 naêm noã löïc truyeàn daïy toaøn boä cho vò Karmapa treû tuoåi, ñaïi sö Tashi Paljor vieân tòch. Ngay trong buoåi leã hoûa taùng nhuïc thaân cuûa ngaøi, vò Karmala ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä veà giaùo phaùp ñaõ ñöôïc ngaøi truyeàn daïy.

Vaøo thôøi gian naøy (khoaûng naêm 1520), hoaøng ñeá nhaø Minh laø Minh Vuõ Toâng göûi lôøi thænh caàu ngaøi vieáng thaêm Trung Hoa. Ngaøi töø choái vôùi lyù do laø vò hoaøng ñeá naøy seõ qua ñôøi tröôùc khi ngaøi kòp ñeán Trung Hoa. Lôøi döï baùo naøy hoaøn toaøn chính xaùc, vì hoaøng ñeá Minh Vuõ Toâng ñaõ baêng haø trong naêm 1521.

Karmapa Mikyö Dorje coù nhieàu neùt tính caùch raát gioáng vôùi vò Karmapa ñôøi thöù ba, Rangjung Dorje, ñaëc bieät laø söï say meâ nghieân cöùu hoïc hoûi vaø naêng khieáu veà ngoân ngöõ hoïc. Ngaøi ñöôïc hoïc Phaïn vaên (Sanskrit) vôùi ngaøi Lotsawa Richen Tashi. Ngaøi cuõng theå hieän naêng khieáu ngheä thuaät vöôït baäc trong caùc laõnh vöïc thô ca, 124

MIKYÖ DORJE (1507-1554) hoäi hoïa vaø caû ñieâu khaéc nöõa. Taïi Mar Kham, ngaøi laøm moät pho töôïng ñaù ñeå moâ taû chính mình. Khi hoaøn taát, ngaøi ñaët pho töôïng ôû tröôùc maët vaø hoûi pho töôïng xem coù gioáng thaät hay khoâng. Ngöôøi ta nghe thaáy tieáng traû lôøi “Raát gioáng”. Khi aáy, ngaøi caàm leân moät cuïc ñaù vaø boùp naën laïi nhö ngöôøi ta nhaøo naën khoái boät nhaõo, roài ngaøi in daáu baøn tay mình leân ñoù. Caû pho töôïng vaø cuïc ñaù coù in daáu baøn tay ngaøi hieän vaãn coøn ñöôïc giöõ ôû chuøa Rumtek, xöù Sikkim.

Naêm 21 tuoåi, ngaøi thoï giôùi cuï tuùc vôùi Chodrup Senge ñeå chính thöùc trôû thaønh moät vò tyø-kheo. Cuøng tham gia buoåi leã truyeàn giôùi naøy coù Laït-ma Thinley.

Karmapa Mikyö Dorje ñöôïc xem nhö moät trong caùc vò Karmapa noåi tieáng veà moïi phöông dieän. Ngaøi laø moät baäc thaày vó ñaïi veà thieàn ñònh cuõng nhö moät hoïc giaû uyeân baùc vaø thoâng thaùi, taùc giaû cuûa hôn 30 boä saùch giaù trò, bao goàm caû nhöõng luaän giaûi veà kinh luaän cuõng nhö caùc baûn löôïc giaûi nhöõng ñieåm tinh yeáu trong kinh ñieån vaø caùc Tan-tra. Ngaøi cuõng bieân soaïn nhieàu nghi thöùc tu taäp vaø caùc chæ daãn quan troïng cho caùc haønh giaû tu taäp Maät toâng. Veà maët ngheä thuaät, ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân saùng taïo phong caùch tranh luïa (thangka) ñöôïc goïi laø Karma Gadri, moät trong caùc tröôøng phaùi chính cuûa ngheä thuaät tranh luïa Taây Taïng. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm coù raát nhieàu linh kieán veà moái quan heä khoâng taùch rôøi giöõa nhöõng hoùa thaân 125

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cuûa ngaøi vaø cuûa vò ñaïo sö (Guru) Rinpoche. Chính ñaïo sö Rinpoche cuõng laø ngöôøi thöïc hieän caùc Phaät söï, ñöôïc xem nhö caùc phöông tieän maø ñöùc Phaät ñaõ söû duïng ñeå ñaït ñeán söï giaùc ngoä. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm nhaän ra moät ñieàu laø caùc hoùa thaân töø tröôùc ñeán nay cuûa ngaøi luoân coù söï truøng hôïp vôùi caùc hoùa thaân cuûa ñaïo sö Rinpoche, maø ngaøi tin laø hoùa thaân cuûa ñöùc Phaät Nhieân Ñaêng (Dīpaṃkara), vò Phaät ñaõ thaønh ñaïo tröôùc ñöùc Phaät Thích-ca. Kinh Phaät daïy raèng trong Hieàn kieáp ñaõ coù ñeán 1.000 vò Phaät ra ñôøi, vaø vì theá caû hai vò Karmapa vaø Guru Rinpoche ñeàu coù theå xem laø söï hieån loä cuûa caû moät ngaøn vò Phaät trong theá giôùi cuûa chuùng ta.

Naêm 1546, ngaøi thoâng baùo vôùi caùc ñeä töû veà söï vieân tòch saép tôùi cuûa mình. Shamar Rinpoche vaø Pawo Rinpoche ñaõ cuøng nhau khaån khoaûn xin ngaøi haõy tieáp tuïc coâng vieäc hoaèng hoùa theâm moät thôøi gian nöõa. Ngaøi chaáp nhaän lôøi thænh caàu chaân thaønh aáy vaø cho bieát laø mình seõ keùo daøi ñôøi soáng theâm moät thôøi gian nöõa.

Trong thôøi gian naøy, ngaøi thaêm vieáng caùc töï vieän thuoäc doøng Karma Kagyu ñeå chaán chænh vieäc tu taäp vaø tieáp xuùc vôùi nhieàu ngöôøi ñeå truyeàn daïy giaùo phaùp. Ngaøi cuõng yeâu caàu caùc ñeä töû giaûm bôùt moät soá leã nghi ñeå nhöõng ai muoán ñöôïc dieän kieán ngaøi ñeàu coù theå deã daøng tìm ñeán.

Naêm 1554, moät traän dòch beänh lan traøn ôû mieàn nam Taây Taïng. Ngaøi laäp töùc leân ñöôøng ñeán ñoù vaø baûo caùc ñeä 126

MIKYÖ DORJE (1507-1554) töû raèng ngaøi seõ chaám döùt traän dòch. Sau khi ñeán nôi, ngaøi cho laøm 5 caùi thaùp nhoû vaø ñaët tröôùc maët mình roài nhaäp ñònh chuù taâm caàu nguyeän vaø söû duïng naêng löïc cuûa loøng ñaïi bi ñeå bao phuû caû vuøng naøy. Sau khi ngaøi ra khoûi thieàn ñònh, dòch beänh trong vuøng töùc thôøi chaám döùt. Tuy nhieân, ngaøi baûo cho caùc ñeä töû bieát raèng nhöõng nguyeân nhaân gaây beänh ñaõ ñöôïc haáp thuï caû vaøo trong ngöôøi cuûa ngaøi, vaø do ñoù ngaøi seõ vieân tòch ngay trong naêm naøy. Ñöùc Karmapa ñeå laïi moät di thö baùo tröôùc nhöõng chi tieát veà laàn taùi sinh saép tôùi cuûa ngaøi vaø giao thö aáy cho Shamar Konchok Yenlak.

Ngaøi vieân tòch trong naêm 1554, khi ñöôïc 47 tuoåi.

Caùc ñeä töû thu thaäp xaù-lôïi cuûa ngaøi sau khi hoûa taùng taïi Tsurphu vaø döïng moät thaùp baïc taïi ñaây ñeå thôø phuïng.

Trong soá raát nhieàu ñeä töû cuûa ngaøi, caùc vò noåi baät nhaát laø Shamar Konchok Yenlak, Pawo Tsuklak Trengwa, Gyaltshap Drakpa Paljor, Sitri Chokyi Gocha vaø Karma Thinley Legdrup.

Trong di thö ngaøi ñeå laïi coù ñoaïn vieát: “Trong ñôøi soáng keá tieáp, toâi seõ sinh ra vôùi teân goïi laø Wangchuk – vò vua vinh quang vaø töï laäp cuûa caû theá giôùi naøy. Toâi seõ sinh ra ôû vuøng Tre-shö tuyeát phuû thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, ôû moät nôi maø ngöôøi ta coù theå nghe ñöôïc tieáng nöôùc chaûy vaø tieáng giaûng phaùp. Toâi ñaõ thaáy tröôùc ñöôïc nhöõng daáu hieäu chöùng toû moät ñieàu laø khoâng bao laâu nöõa toâi seõ sinh ra taïi ñoù.”

127

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ngöôøi noái tieáp truyeàn thoáng Karma Kagyu sau khi ngaøi vieân tòch laø Könchok Yenlak. Vò naøy sinh naêm Moäc Daäu (1526) taïi Kyen, moät vuøng cao cuûa Kongpo. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm ñaõ xaùc nhaän oâng laø hoùa thaân taùi sinh ñôøi thöù naêm cuûa Shamar.

Könchok Yenlak hoïc taäp vôùi ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm vaø Pawo Tsuklak Trengwa, moät ñeä töû lôùn cuûa ngaøi. OÂng trôû thaønh moät hoïc giaû lôùn vaø moät baäc thaày veà thieàn ñònh. OÂng ñaõ nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu, vaø chính ñöùc Karmapa ñaõ giao phoù cho oâng traùch nhieäm daãn daét toâng phaùi.

Könchok Yenlak coù nhieàu tröôùc taùc Phaät hoïc quan troïng.

OÂng cuõng chính laø ngöôøi thöïc hieän vieäc nhaän bieát ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín vaø trôû thaønh vò thaày daïy chính cuûa ngaøi. OÂng vieân tòch vaøo naêm 1583, khi ñöôïc 57 tuoåi.

OÂng ñaõ thöïc hieän vieäc truyeàn laïi toaøn boä truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín: Wangchuk Dorje.

128

Ñaïi sö thöù chín:

WANGCHUK DORJE (1555-1603)

Ñ

aïi sö Wangchuk Dorje sinh naêm 1555, taïi vuøng Tre-shö thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, ñuùng nhö lôøi döï baùo cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm tröôùc khi vieân tòch. Trong khi mang thai, ngöôøi meï nghe coù tieáng tuïng kinh, trì chuù vang ra töø trong buïng. Sau khi sinh ra, ñöùa beù ngoài ôû tö theá keát giaø trong suoát 3 ngaøy lieàn. Vaø khoâng bao laâu sau ñoù, ñöùa beù tuyeân boá vôùi moïi ngöôøi: “Ta laø Karmapa.”

Nhöõng chi tieát kyø laï veà ñöùa beù ñöôïc moïi ngöôøi keå cho nhau nghe vaø truyeàn ñi nhanh choùng ñeán tai ngaøi Tai Situpa Chökyi Gocha, vì ngaøi ñang ôû caùch nôi aáy khoâng xa. Caên cöù vaøo nhöõng chi tieát ñöôïc ghi trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù taùm, ngaøi nhanh choùng xaùc ñònh ñöùa beù chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Söï vieäc sau ñoù moät naêm ñöôïc xaùc nhaän laàn nöõa bôûi Sharmapa Konchok Yenlak.

Khi Wangchuk Dorje ñöôïc 6 tuoåi, Shamarpa Konchok Yenlak toå chöùc moät nghi leã chính thöùc ñeå coâng nhaän 129

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngaøi chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa vò Karmapa. Keå töø ñoù, Wangchuk Dorje ñöôïc truyeàn daïy ñaày ñuû caùc phaàn giaùo phaùp caên baûn vaø chuyeân saâu cuûa toâng phaùi.

Ngaøi thoï giôùi sa-di vôùi Pawo Rinpoche vaø Shamar Rinpoche trong moät nghi leã long troïng. Sau ñoù, ngaøi baét ñaàu hoïc veà giaùo phaùp Ñaïi thuû aán vaø Saùu phaùp Naropa.

Sau khi hoaøn taát vieäc hoïc taäp toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu, ngaøi Wangchuk Dorje baét ñaàu coâng cuoäc hoaèng hoùa vôùi vieäc truyeàn daïy giaùo phaùp khaép ñaát nöôùc Taây Taïng. Buoåi giaûng phaùp ñaàu tieân cuûa ngaøi coù söï tham döï cuûa 1.800 vò taêng vaø nhieàu quan chöùc chính quyeàn mieàn trung Taây Taïng. Cuõng neân bieát moät ñieàu laø vaøo thôøi aáy, nhöõng moái quan heä giöõa toân giaùo vaø chính trò taïi Taây Taïng ñaõ ñöôïc thieát laäp chaët cheõ ñeán möùc khoâng moät toâng phaùi naøo thoaùt khoûi ñöôïc caùc aûnh höôûng chính trò. Chính caùc quan chöùc ôû mieàn trung Taây Taïng cuõng coù tham gia trong vieäc coâng nhaän tröôøng hôïp taùi sinh cuûa vò Karmapa.

Ngaøi chính thöùc thoï giôùi tyø-kheo vôùi Shamar Rinpoche vaøo naêm 1580. Töø ñoù, ngaøi daønh thôøi gian ñeå nghieân cöùu Luaät taïng vaø giaùo phaùp cuûa caùc vò Karmapa ñôøi tröôùc.

Ba naêm sau ñoù (1583), vò ñaïo sö Shamar Rinpoche vieân tòch. Ngaøi toå chöùc tang leã vaø thu thaäp xaù-lôïi cuûa thaày ñeå nhaäp thaùp thôø phuïng taïi chuøa Yangbachen. Nhöõng 130

WANGCHUK DORJE (1555-1603) vaät sôû höõu cuûa vò ñaïo sö ñeå laïi ñöôïc chia ñeàu cho taêng chuùng.

Phaàn lôùn thôøi gian trong cuoäc ñôøi hoaèng phaùp cuûa ngaøi ñöôïc daønh cho nhöõng chuyeán ñi du hoùa khaép moïi nôi. Ngaøi thaêm vieáng raát nhieàu tu vieän ôû mieàn nam vaø khuyeán khích taêng só phaûi chuù taâm nhieàu hôn ñeán vieäc thöïc haønh thieàn ñònh. Ngaøi khoâng vieáng thaêm Trung Hoa, nhöng coù thöïc hieän nhöõng chuyeán ñi quan troïng ñeán Moâng Coå vaø Bhutan. Ngaøi giaûng daïy giaùo phaùp vaø khôi daäy tinh thaàn tu taäp ôû caùc trung taâm tu hoïc, töï vieän treân ñöôøng ngaøi ñi qua. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín cuõng nhaän ñöôïc lôøi thænh caàu ñeán vieáng Sikkim. Maëc duø khoâng theå tröïc tieáp ñi, nhöng ngaøi ñaõ cho moät vò ñeä töû lôùn thay ngaøi ñeán ñoù vaø theo ñuùng söï höôùng daãn cuûa ngaøi ñeå thaønh laäp 3 tu vieän lôùn laø Rumtek, Phodong vaø Ralang. Ñöùc Karmapa toå chöùc nghi thöùc caàu nguyeän vaø ban pheùp laønh cho caùc tu vieän naøy töø Taây Taïng. Veà sau, Rumtek trôû thaønh truï sôû cuûa caùc vò Karmapa ôû AÁn Ñoä vaøo nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1960. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín Wangchuk Dorje khoâng daønh nhieàu thôøi gian cho vieäc bieân soaïn, tröôùc taùc. Maëc duø vaäy, trong soá caùc taùc phaåm ñeå laïi cuûa ngaøi coù nhieàu baûn luaän giaûi kinh ñieån vaø Tan-tra quan troïng. Trong soá ñoù coù 3 taäp luaän giaûi veà Ñaïi thuû aán laø Ñaïi haûi quyeát 131

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñònh nghóa, Trieät phaù voâ minh vaø Hieån baøy Phaùp thaân.

Caùc taùc phaåm naøy ñaõ giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc giaûng daïy vaø truyeàn thöøa giaùo phaùp Ñaïi thuû aán taïi Taây Taïng.

Vaøo luùc baáy giôø, söï phaân chia toâng phaùi ôû Taây Taïng ngaøy caøng ñi theo chieàu höôùng sai leäch, roái raém hôn.

Nhöõng khaùc bieät giöõa caùc toâng phaùi daàn daàn chuyeån thaønh caùch bieät roài maâu thuaãn, coâng kích nhau. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín ñaõ giöõ moät vai troø tích cöïc trong vieäc hoøa giaûi vaø xoùa ñi nhöõng caùch bieät giöõa caùc toâng phaùi. Ngaøi vaø ba vò Karmapa tieáp theo sau ñoù (ñôøi thöù 10, 11 vaø 12) ñöôïc lòch söû Taây Taïng ghi nhaän laø ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong vieäc duy trì söï oån ñònh vaø hoøa bình cho ñaát nöôùc.

Nhaèm muïc ñích khôi daäy truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa Phaät giaùo Taây Taïng töø thôøi nhöõng vò vua suøng tín, ngaøi toå chöùc truøng tu caùc ngoâi coå töï ñöôïc xaây döïng töø nhöõng thôøi kyø naøy nhö Srongtsen Gampo vaø Trisong Detsun. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc giaùo hoùa nhöõng ngöôøi daân thöôøng. Khi ñeán vuøng Nagakphu, ngaøi toå chöùc leã xuaát gia cho raát nhieàu ngöôøi daân ñòa phöông. Söï thuyeát giaûng cuûa ngaøi khôi daäy nhaän thöùc töø bi vaø toân troïng söï soáng. Ngaøi khuyeân moïi ngöôøi neân töø boû caùc ngheà nghieäp nhö saên baén vaø ñaùnh caù, cuõng nhö bieát toân troïng söï soáng cuûa suùc vaät. Ngaøi 132

WANGCHUK DORJE (1555-1603) cuõng vaän ñoäng xaây döïng vaø söûa sang raát nhieàu caàu coáng, ñöôøng giao thoâng. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín vieân tòch vaøo naêm 1603, khi ñöôïc 48 tuoåi. Ngaøi ñeå laïi moät di thö noùi roõ veà söï taùi sinh trong ñôøi keá tieáp vaø giaùo quyeàn daãn daét toâng phaùi cho vò Shamarpa ñôøi thöù saùu laø Chökyi Wangchuk.

Sau leã hoûa taùng, xaù-lôïi cuûa ngaøi ñöôïc thu thaäp vaø thôø phuïng ôû Tsurphu.

Chökyi Wangchuk laø moät trong caùc vò ñeä töû lôùn cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín. OÂng sinh naêm 1584 taïi vuøng Drikhung thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín ñaõ xaùc nhaän oâng laø Shamar taùi sinh ñôøi thöù saùu.

Töø nhoû oâng ñaõ ñöôïc theo hoïc vôùi ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín vaø nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. OÂng trôû thaønh moät trong caùc vò hoïc giaû noåi tieáng nhaát cuûa Taây Taïng vaøo thôøi baáy giôø, vôùi söï tinh thoâng vaø uyeân baùc veà kinh ñieån. OÂng ñaõ bieân soaïn raát nhieàu baûn luaän giaûi quan troïng.

OÂng laø ñaïo sö cuûa Desi Tsangpa, ngöôøi cai trò mieàn trung Taây Taïng vaøo thôøi ñoù. OÂng ñaõ coù coâng xaây döïng laïi tu vieän ôû Kampo Neynang. Khi du hoùa ôû tænh Kham thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, chính oâng ñaõ phaùt hieän vaø roài trôû thaønh thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi. OÂng laø ngöôøi ñaõ truyeàn laïi toaøn boä giaùo phaùp 133

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cuûa doøng Karma Kagyu cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi: Chöying Dorje.

OÂng cuõng ñaõ coù nhöõng chuyeán ñi du hoùa raát laâu daøi gian khoå ñeán taän Trung Hoa vaø Nepal. Laø moät hoïc giaû uyeân baùc, oâng giaûng daïy giaùo phaùp cho ñöùc vua Laxman Naran Singh vaø nhöõng Phaät töû thuaàn thaønh ôû Nepal baèng tieáng Sanskrit nguyeân thuûy. OÂng vieân tòch treân daõy nuùi Helambu taïi Nepal vaøo naêm 1629. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín coøn coù raát nhieàu vò ñeä töû noåi tieáng khaùc. Trong soá ñoù coù Lotsawa Taranatha, ngöôøi ñaõ coù coâng bieân soaïn moät quyeån lòch söû Phaät giaùo AÁn Ñoä, vaø caùc vò nhö Situ Chokyi Gyaltsen, Pawo Tsuglak Gyaltsho, Drigung Karma Kagyupa Chokyi Rinchen Namgyal, Taglung Karma Kagyupa Chokyi Kunga Tashi... Hoï ñeàu laø nhöõng ngöôøi noái tieáp söï nghieäp hoaèng hoùa cuûa ngaøi, truyeàn daïy giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu ra khaép moïi nôi.

134

Ñaïi sö thöù möôøi:

CHÖYING DORJE (1604 - 1674)

Ñ

aïi sö Chöying Dorje sinh ngaøy 8 thaùng 3 naêm Moäc Thìn (1604) taïi vuøng Golok, cöïc baéc Taây Taïng. Trong thôøi gian mang thai ngaøi, ngöôøi meï coù nhieàu giaác mô xuaát hieän nhö nhöõng ñieàm laønh. Töông truyeàn, ngay sau khi sinh ra ngaøi ñaõ ñöùng daäy böôùc ñi baûy böôùc nhö khi ñöùc Phaät Thích-ca vöøa ñaûn sinh.

Sau ñoù, ngaøi ñöôïc vò Shamar Chokyi Wangchuk nhaän bieát laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Vì ñöùc vua xöù Tsang laø ngöôøi suøng kính giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu neân sau ñoù ngaøi lieàn ñöôïc ñöa vaøo nuoâi döôõng trong laâu ñaøi cuûa moät vò hoaøng töû ôû Machu laø Chang Mowa, vaø ngay töø khi coøn beù ñaõ ñöôïc ñoái xöû nhö moät vò ñaïo sö phi thöôøng.

Chæ vaøo naêm 6 tuoåi ngaøi ñaõ bieåu loä taøi naêng xuaát chuùng khi veõ nhöõng böùc tranh ñeïp hôn taát caû caùc vò thaày daïy cuûa mình vaø theå hieän taøi naêng cuûa moät nhaø ñieâu khaéc taøi hoa. Ñoàng thôøi ngaøi cuõng sôùm theå hieän taâm töø bi voâ haïn ngay töø khi coøn laø moät ñöùa treû. Moät hoâm, ngaøi nhìn thaáy nhöõng ngöôøi thôï caïo loâng cöøu.

135

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ngaøi xuùc ñoäng rôi nöôùc maét vaø khaån khoaûn ñeán xin nhöõng ngöôøi thôï haõy döøng ngay vieäc aáy. Moät ngaøy khaùc khi ngaøi ñang daïo chôi, moät con nai ñang bò saên ñuoåi ñaõ chaïy ñeán choã ngaøi ñeå tìm söï che chôû. Ngaøi ñöùng chaén tröôùc con nai ñeå noù khoâng bò choù saên laøm haïi, roài duøng taâm töø bi laøm chuyeån hoùa con choù saên, khieán noù trôû neân hieàn laønh, khoâng coøn hung haêng nhö tröôùc nöõa. Khi ngöôøi thôï saên ñuoåi ñeán, ngaøi thuyeát phuïc oâng ta haõy boû ngheà vaø trao cho oâng moät soá tieàn. Ngöôøi thôï saên caûm ñoäng tröôùc taám loøng töø bi cuûa ngaøi ñeán noãi oâng ta theà seõ khoâng bao giôø laøm ngheà saên baén nöõa.

Naêm ngaøi ñöôïc 8 tuoåi, Shamar Chokyi Wangchuk toå chöùc nghi leã chính thöùc coâng nhaän ngaøi laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Tieáp theo, moät buoåi leã ñaêng quang ñöôïc toå chöùc long troïng taïi tu vieän Nyingche Ling ñeå taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc bieát ñeán söï ra ñôøi cuûa ngaøi.

Sau ñoù, ngaøi leân ñöôøng ñeán Tsurphu ñeå gaëp ñaïi sö Pawo Tsuglak Gyaltsho. Vò naøy ñaõ truyeàn giôùi sa-di cho ngaøi cuõng nhö truyeàn daïy caùc phaàn giaùo phaùp caên baûn.

Sau moät thôøi gian noã löïc hoïc taäp taïi ñaây, ngaøi ñaõ coù theå naém vöõng haàu heát nhöõng phaàn giaùo phaùp quan troïng nhaát. Tieáp ñoù, ngaøi nhaän lôøi thænh caàu ñeán vieáng thaêm vò hoaøng töû xöù Tsang laø Karma Phuntsog Namgyal, ngöôøi hieän ñang naém quyeàn ôû haàu heát caùc vuøng laõnh thoå cuûa Taây Taïng sau khi trieàu ñaïi Rinpung suïp ñoå.

136

CHÖYING DORJE (1604 - 1674) Naêm 21 tuoåi, ngaøi chính thöùc thoï giôùi cuï tuùc ñeå trôû thaønh moät vò tyø-kheo. Vaøo thôøi ñieåm naøy, ngaøi ñaõ nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Töø ñoù, ngaøi taäp trung moïi noã löïc tu taäp vaøo vieäc thöïc haønh thieàn ñònh.

Vaøo thôøi ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi, moái quan heä giöõa phaùi Gelugpa (Caùch-loã) vaø phaùi Karma Kagyu khoâng ñöôïc toát ñeïp. Ñöùc vua Desi Karma Tenkyong Wangpo cuûa xöù Tsang laø ngöôøi tin theo phaùi Karma Kagyu vaø hieän ñang naém giöõ quyeàn cai trò treân haàu heát caùc vuøng laõnh thoå cuûa Taây Taïng. Ñöùc Karmapa Chöying Dorje ñaõ döï baùo tröôùc veà nhöõng cuoäc chieán tranh vaø xung ñoät chính trò saép xaûy ra, khi phaùi Gelugpa (Caùchloã) muoán lieân keát vôùi ngöôøi Moâng Coå ñeå choáng laïi phaùi Karma Kagyu. Ngaøi nhaän bieát raèng söï quan taâm veà chính trò seõ loâi keùo quaân ñoäi Moâng Coå vaøo vieäc uûng hoä phaùi Gelugpa, vaø trong cuoäc xung ñoät naøy ngaøi seõ phaûi rôøi khoûi mieàn trung Taây Taïng trong moät thôøi gian daøi. Vì theá, ngaøi mang taát caû nhöõng taøi saûn sôû höõu cuûa mình phaân phaùt cho ngöôøi ngheøo, vaø ñoàng thôøi chæ ñònh Goshir Gyaltsab laøm ngöôøi ñaïi dieän cho ngaøi.

Quaû nhieân, quaân ñoäi Moâng Coå do Ñaïi Haõn Gushri chæ huy ñaõ taán coâng Shigatse vaø sau ñoù tieáp tuïc taán coâng haàu heát caùc vuøng cuûa Taây Taïng, gaây ra nhöõng söï taøn phaù vaø huûy hoaïi phaàn lôùn ñaát nöôùc, roài cuoái cuøng bao vaây vaø khoáng cheá tu vieän Tsurphu cuûa ñöùc Karmapa, nôi ñaët truï sôû chính cuûa phaùi Karma Kagyu.

137

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ñöùc Karmapa Chöying Dorje bò buoäc phaûi rôøi khoûi vuøng naøy. Vaøo ñeâm xaûy ra cuoäc chieán loaïn, nhieàu ngöôøi nhìn thaáy ngaøi naém tay ngöôøi tuøy tuøng cuûa ngaøi vaø caû hai cuøng bay boång giöõa khoâng trung, vöôït qua nhöõng ñoaøn quaân lính ñang vaây chaët beân döôùi. Baèng caùch ñoù, ngaøi ñaõ thoaùt khoûi söï vaây haõm cuûa quaân ñoäi vaø ñi thaúng ñeán nhöõng vuøng röøng nuùi hoang vaéng cuûa Bhutan vaø soáng taïi ñaây trong 3 naêm. Sau ñoù hoï ñi ñeán vuøng ñaát maø ngaøy nay laø mieàn baéc cuûa tænh Yunnan, thuoäc Trung Hoa. Caùc tu vieän ôû ñaây vui möøng ñoùn tieáp ngaøi vaø ñöôïc ngaøi truyeàn daïy giaùo phaùp. Trong suoát thôøi gian sau ñoù, khi ñöùc Karmapa ñi qua baát cöù nôi naøo ngaøi cuõng ñeàu truyeàn daïy giaùo phaùp vaø khôi daäy tinh thaàn tu taäp, ñoàng thôøi ngaøi cuõng thaønh laäp ñöôïc moät soá chuøa vaø tu vieän.

Traûi qua 20 naêm sau ñoù, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi môùi coù theå trôû veà queâ höông cuûa mình. Vaøo luùc naøy, ngaøi phaùt hieän caùc haäu thaân cuûa Shamar Yeshe Nyingpo, Goshir Gyaltsab, vaø Pawo Rinpoche. Ngaøi coâng nhaän caùc haäu thaân naøy vaø truyeàn daïy giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho hoï.

Vaøo thôøi ñieåm naøy, boái caûnh chính trò taïi Taây Taïng ñaõ thay ñoåi laâu daøi. Ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù naêm, Ngawang Lobsang Gyatso (1617-1682) ñaõ trôû thaønh ngöôøi chính thöùc naém giöõ chính quyeàn, vaø vai troø naøy veà sau tieáp tuïc ñöôïc chuyeån giao cho caùc haäu thaân taùi 138

CHÖYING DORJE (1604 - 1674) sinh cuûa ngaøi. Moái quan heä giöõa hai phaùi Caùch-loã vaø Karma Kagyu vì theá cuõng khoâng coøn caêng thaúng nöõa. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi, Chöying Dorje, vieân tòch vaøo naêm 1674, khi ngaøi ñöôïc 70 tuoåi. Ngaøi ñeå laïi moät di thö baùo tröôùc veà söï taùi sinh cuûa mình cuøng nhöõng chæ daãn chi tieát ñeå nhaän bieát. Goshir Gyaltsab Norbu Sangpo trôû thaønh ngöôøi thay theá taïm thôøi cuûa ngaøi taïi Tsurphu. Sau leã hoûa taùng, xaù-lôïi ngaøi ñöôïc thu thaäp vaø nhaäp thaùp thôø phuïng taïi Tsurphu. Shamar Yeshe Nyingpo ñöôïc choïn laøm ngöôøi keá thöøa giaùo phaùp cuûa ngaøi.

Shamar Yeshe Nyingpo sinh naêm 1631 taïi vuøng Golok thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi xaùc nhaän laø haäu thaân taùi sinh ñôøi thöù baûy cuûa Shamar. OÂng heát söùc thaønh tín vaø noã löïc tu taäp theo söï chæ daãn cuûa ñöùc Karmapa Chöying Dorje. OÂng nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu vaø coù nhieàu bieåu hieän chöùng ñaéc veà caùc phaùp thieàn ñònh Ñaïi thuû aán (Mahamudra) cuõng nhö Ñaïi cöùu caùnh (Dzogchen). Yeshe Nyingpo vieân tòch vaøo naêm Thoå Tuaát (1694), khi oâng ñöôïc 63 tuoåi. OÂng laø ngöôøi ñaõ nhaän bieát vaø trôû thaønh thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù 11: Yeshe Dorje.

139

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng

Ñaïi sö thöù möôøi moät:

YESHE DORJE (1676- 1702)

Ñ

aïi sö Yeshe Dorje sinh naêm Hoûa Thìn (1676) ôû vuøng Mayshö thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình Phaät töû thuaàn thaønh. Töø khi coøn raát nhoû, ñöùa beù ñaõ thöôøng keå cho cha meï nghe veà nhöõng giaác mô kyø laï cuûa em. Ban ñaàu, moïi ngöôøi raát thích thuù vôùi nhöõng caâu chuyeän do em keå laïi, nhöng daàn daàn hoï nhaän ra laø coù nhöõng yù nghóa raát saâu xa vaø maàu nhieäm trong hieän töôïng laï thöôøng naøy.

Khi tin ñoàn veà moät em beù vôùi nhöõng giaác mô kyø laï ñöôïc lan ra, caùc vò Shamar Yeshe Nyingpo vaø Gyaltsab Norbu Sangpo ñaõ göûi nhöõng ngöôøi ñaïi dieän cuûa hoï ñeán tìm hieåu vaø xaùc nhaän ñöôïc nhieàu chi tieát quan troïng.

Tieáp theo ñoù, caên cöù vaøo nhöõng chæ daãn ñöôïc ñeå laïi trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi, Shamar Yeshe Nyingpo vaø Gyaltsab Norbu Sangpo nhaän bieát ñöôïc em beù naøy chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa.

140

YESHE DORJE (1676- 1702) Yeshe Dorje ñöôïc ñoùn tieáp long troïng taïi chuøa Dechen Yangbachen, do Shamar Rinpoche laøm truï trì. Sau ñoù, em ñöôïc ñöa ñeán Tsurphu ôû mieàn trung Taây Taïng vaø chính thöùc trôû thaønh vò Karmapa ñôøi thöù möôøi moät sau moät nghi leã ñaêng quang ñöôïc toå chöùc taïi tu vieän Tsurphu, döôùi söï chuû trì cuûa Shamar Yeshe Nyingpo.

Yeshe Dorje thoï Nguõ giôùi vôùi söï truyeàn thuï cuûa Shamar Rinpoche. Sau ñoù, ngaøi baét ñaàu vieäc hoïc taäp giaùo phaùp döôùi söï chæ daïy cuûa caùc vò Shamar Rinpoche, Gyaltshap Rinpoche vaø Karma Thinleypa.

Yeshe Dorje nhaän söï truyeàn thöøa Ñaïi thuû aán (mahamudra) vaø caùc giaùo phaùp khaùc töø vò Shamar.

Ngaøi cuõng ñöôïc hoïc veà caùc giaùo phaùp bí truyeàn (Terma), laø nhöõng phaàn giaùo phaùp cuûa ngaøi Lieân Hoa Sinh (Padmasambhava) nhöng töø laâu giaáu kín vaø chæ ñöôïc khaùm phaù gaàn ñaây do moät soá baäc thaày ñuû cô duyeân.

Ngaøi hoïc caùc giaùo phaùp naøy vôùi Yong-ge Mingur Dorje vaø Taksham Nüden Dorje. Ñieàu naøy töông öùng vôùi lôøi döï baùo cuûa ngaøi Lieân Hoa Sinh tröôùc ñaây raèng vò Karmapa ñôøi thöù möôøi moät seõ naém giöõ ñöôïc moät phaàn giaùo phaùp bí truyeàn.

Sau khi Shamar Yeshe Niyingpo vieân tòch, Karmapa Yeshe Dorje ñeán hoïc vôùi Yong-ge Mingur Dorje vaø Taksham Nüden Dorje. Chính trong thôøi gian naøy ngaøi ñöôïc tieáp thu troïn veïn nhöõng phaàn giaùo lyù bí truyeàn do 2 vò naøy naém giöõ.

141

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Vaøo naêm Thuûy Tuaát (1682), ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù naêm vieân tòch. Trong khi chôø ñôïi haäu thaân taùi sinh cuûa ngaøi, vò nhieáp chính laø Desi Sangye Gyalsho taïm thôøi naém giöõ moïi quyeàn haïn. Vò naøy vaãn tieáp tuïc chính saùch hoøa giaûi giöõa caùc toâng phaùi. Moät trong nhöõng ñeä töû cuûa Karmapa Yeshe Dorje laø Karma Tendzin Thargye cuõng laø ngöôøi phuïng söï cho ñöùc Ñaït-lai Laït-ma.

Karmapa Yeshe Dorje laø moät baäc ñaïi ñaïo sö coù khaû naêng thöïc hieän nhieàu pheùp thaàn thoâng maàu nhieäm.

Ngaøi ñaõ nhaän bieát vaø xaùc nhaän hoùa thaân laàn thöù taùm cuûa vò Shamarpa laø Palchen Chökyi Dhondrup, ñöôïc sinh ra gaàn ngoïn nuùi Jomo Gangkar taïi Nepal. Maëc duø ñaây laø moät ñòa ñieåm raát xa xoâi, nhöng qua nhöõng linh aûnh nhìn thaáy trong khi nhaäp ñònh, ngaøi ñaõ coù theå ñöa ra nhöõng chæ daãn chi tieát ñeå phaùi ñoaøn tìm kieám do ngaøi cöû ñeán coù theå deã daøng tìm ra em beù hoùa thaân naøy. Em beù ñöôïc ñöa veà Tsurphu vaø ñöôïc chính ñöùc Karmapa toå chöùc nghi leã coâng nhaän em laø ngöôøi keá thöøa doøng Shamarpa, vôùi moät vöông mieän maøu ñoû ñöôïc ñoäi leân ñeå töôïng tröng cho vai troø ñöùng ñaàu phaùi naøy. Sau ñoù, Palchen Chökyi Dhondrup trôû thaønh ñeä töû lôùn cuûa ñöùc Karmapa vaø ñöôïc giao traùch nhieäm keá thöøa daãn daét toâng phaùi.

Karmapa Yeshe Dorje cuõng nhaän bieát vaø coâng nhaän haäu thaân taùi sinh cuûa Siyu laø Tenpi Nyingche vaø haäu thaân taùi sinh cuûa Pawo Rinpoche laø Chokyi Dondrup.

142

YESHE DORJE (1676- 1702) Ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi moät laø vò coù ñôøi soáng ngaén nguûi nhaát trong soá caùc vò Karmapa. Maëc duø vaäy, trong quaõng ñôøi ngaén nguûi cuûa mình, ngaøi ñaõ hôïp nhaát ñöôïc caû hai phaàn giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu vaø doøng Nyingma (Ninh-maõ). Söï giaùo hoùa cuûa ngaøi ñöôïc thöïc hieän moät caùch sieâu vieät vaø hoaøn haûo. Moät laàn, khi trong caùc ñeä töû coù moät soá ngöôøi hoaøi nghi veà giaùo phaùp hoùa thaân, ngaøi laäp töùc hoùa hieän ra cuøng luùc nhieàu thaân khaùc nhau, moãi thaân chæ daïy cho moät ngöôøi ñeä töû. Vôùi söï hieån baøy naøy, moïi söï nghi ngôø veà khaû naêng hoùa thaân cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt ñeàu ñöôïc xoùa saïch.

Ngaøi vieân tòch vaøo naêm 1702, sau khi ñaõ ñeå laïi cho Shamar Palchen Chökyi Döndrup moät di thö noùi roõ chi tieát veà laàn taùi sinh keá tieáp. Vaøo hoâm ngaøi vieân tòch, raát nhieàu ñeä töû nhìn thaáy ngaøi hieän ra trong moät maët trôøi choùi saùng cuøng vôùi hai vò ñaïo sö khaùc. Sau leã hoûa taùng, caùc ñeä töû thu thaäp xaù-lôïi cuûa ngaøi roài nhaäp thaùp thôø phuïng taïi Tsurphu.

Ngöôøi keá thöøa ñöùc Karmapa trong thôøi gian chôø ñôïi hoùa thaân cuûa ngaøi laø Palchen Chökyi Dhondrup. Vò naøy sinh naêm 1695 trong moät gia ñình ngöôøi Nepal, taïi Yolmo (Helambu) thuoäc laõnh thoå Nepal. Ñöùc Karmapa Yeshe Dorje ñaõ nhaän bieát ñöôïc söï sinh ra cuûa oâng nhôø vaøo nhöõng linh aûnh ñöôïc thaáy trong thieàn ñònh, vaø ñaõ cöû ñeán moät phaùi ñoaøn tìm kieám vôùi nhöõng chæ daãn chính xaùc ñeå hoï coù theå deã daøng tìm ñöôïc oâng. OÂng ñöôïc 143

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cha meï cho pheùp rôøi Nepal ñeå ñeán Taây Taïng vaøo naêm leân 7 tuoåi, vaø ñöôïc ñöùc Karmapa coâng nhaän laø hoùa thaân ñôøi thöù taùm cuûa vò Shamar.

Sau ñoù, Palchen Chökyi Dhondrup nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu töø ñöùc Karmapa, vaø cuõng ñöôïc hoïc taäp vôùi vò Treho thöù ba laø Tendzin Dhargye, vôùi Goshir Dhönyö Nyingpo vaø nhieàu vò thaày khaùc nöõa. OÂng ñaõ thöïc hieän nhöõng chuyeán ñi du hoùa ñeán Trung Hoa vaø Nepal ñeå truyeàn baù roäng raõi nhöõng giaùo phaùp maø oâng ñaõ hoïc ñöôïc cuõng nhö laøm lôïi ích cho nhieàu ngöôøi. OÂng vieân tòch vaøo naêm Thuûy Tyù (1732), khi ñöôïc 37 tuoåi. OÂng laø ngöôøi ñaõ truyeàn laïi toaøn boä giaùo phaùp doøng Karma Kagyu cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi hai: Changchup Dorje.

Trong soá caùc ñeä töû cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi moät coøn coù caùc vò noåi tieáng khaùc nhö Tewo Rinpoche, Karma Tendzin Thargye...

144

Ñaïi sö thöù möôøi hai:

CHANGCHUP DORJE (1703 - 1732)

Ñ

aïi sö Changchup Dorje sinh naêm 1703 ôû gaàn Yangtse, taïi Kyile Tsaktor, thuoäc tænh Derge, mieàn ñoâng Taây Taïng. Gia ñình ngaøi voán thuoäc doøng doõi vua Trisong Detsun tröôùc ñaây. Tuy vaäy, vaøo luùc sinh ra ngaøi thì cha ngaøi laø moät ngöôøi ngöôøi chuû loø goám.

Khoâng laâu tröôùc khi ngaøi ra ñôøi, ngöôøi cha ñaõ nhaän ñöôïc lôøi döï baùo cuûa ñaïi sö Yong-ge Mingur Dorje raèng gia ñình oâng saép coù moät ñieàu laønh troïng ñaïi.

Khi môùi ñöôïc 2 thaùng tuoåi, moät hoâm ñöùa beù boãng thoát ra thaønh lôøi: “Ta laø Karmapa.” Söï kieän kyø laï naøy nhanh choùng ñöôïc loan truyeàn khaép nôi. Vì theá, ñaïi sö Chökyi Dhöndrup ñaõ göûi ngay moät phaùi ñoaøn ñeán ñeå xaùc minh söï vieäc. Sau khi tìm ñeán nôi, phaùi ñoaøn naøy tin chaéc raèng ñöùa beù maø hoï gaëp ñöôïc chính laø vò Karmapa taùi sinh, vaø hoï ngay laäp töùc ñöa ñöùa beù ñeán gaëp vò Shamarpa. Vò naøy tieáp xuùc vôùi ñöùa treû vaø töùc thôøi coù theå döïa vaøo nhöõng chæ daãn trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñeå nhaän ra ñaây chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi.

145

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Vò Karmapa treû tuoåi ñöôïc hoïc taäp giaùo phaùp vôùi nhieàu baäc ñaïo sö xuaát chuùng. Nhöõng vò thaày ñaàu tieân cuûa ngaøi laø Tsuglak Tenpi Nyingje, Situ Chokyi Jungnay vaø Nyenpa Tulku.

Naêm leân 7 tuoåi, ngaøi ñöôïc ñöa ñeán Karma Gön ñeå tieáp tuïc vieäc hoïc. Sau ñoù, ngaøi ñeán tu vieän ôû Kampo Gangra ñeå noã löïc thöïc haønh thieàn ñònh. Moät thôøi gian sau ngaøi laïi ñi ñeán Nangchen, roài ñeán Tsurphu ñeå hoïc taäp caùc phaàn giaùo phaùp cao hôn.

Vaøo luùc naøy, ngöôøi Moâng Coå tieán ñaùnh mieàn trung Taây Taïng, caùc vò Lapzang Khan, Minling Lotsawa Dharma Śrī, Padma Gyurme Gyaltsho vaø nhieàu ñaïo sö khaùc cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ) bò gieát cheát. Tình hình trôû neân hoãn loaïn, roái ren vaø keùo daøi trong 4 naêm, khieán cho caùc tu vieän Mindroling, Dorje Drag vaø raát nhieàu tu vieän, chuøa chieàn khaùc bò huûy hoaïi. Nhieàu thaùnh tích, taøi saûn, kho taøng bò cöôùp phaù. Phaûi ñôïi ñeán khi ñöùc Ñaït-lai Laït-ma thöù baûy laø Kelsang Gyatso (1708-1757) töø tænh Kham trôû veà Tsurphu thì tình hình môùi laéng dòu, quaân Moâng Coå ruùt ñi. Vaøo luùc naøy, ngaøi coù ñeán vieáng thaêm ñöùc Ñaït-lai Laït-ma Kelsang Gyatso vaø cuùng döôøng moät soá phaåm vaät.

Taïi Tsurphu, ngaøi chia seû giaùo phaùp saâu xa cuûa doøng Karma Kagyu vôùi vò thaày noåi tieáng cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ) laø Laït-ma Katok Tsewang Norbu, vaø vò naøy 146

CHANGCHUP DORJE (1703 - 1732) cuõng chia seû vôùi ngaøi nhöõng giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa phaùi Nyingma.

Nhaän thaáy tình hình chính trò taïi Taây Taïng vaãn coøn nhieàu roái ren, hoãn loaïn, Karmapa Changchup Dorje ñaõ leân ñöôøng sang AÁn Ñoä vaø Nepal ñeå chieâm baùi caùc thaùnh tích Phaät giaùo. Cuøng ñi vôùi ngaøi coù caùc vò Shamar Rinpoche, Situ Rinpoche vaø Gyaltsap Rinpoche. Khi ñeán Kathmandu, phaùi ñoaøn ñöôïc vua Jagajayamalla vui möøng tieáp ñoùn moät caùch long troïng vaø cung kính.

Trong thôøi gian löu laïi Nepal, ngaøi coù ñeán thaêm vieáng vaø leã baùi thaùnh tích Yanglayshod, nôi vò ñaïo sö Lieân Hoa Sinh (Padmasambhava) ñaõ thaønh töïu phaùp moân thieàn ñònh Kim cöông trí, döùt saïch moïi chöôùng ngaïi treân ñöôøng tu taäp.

Vaøo luùc naøy, vò quoác vöông ñaõ khaån khoaûn thænh caàu ngaøi ban phuùc ngaên chaën moät traän dòch beänh ñang hoaønh haønh vaø caàu nguyeän möa xuoáng ñeå chaám döùt moät giai ñoaïn haïn haùn nghieâm troïng. Ngaøi chaáp nhaän lôøi thænh caàu cuûa vò quoác vöông vaø ñeà nghò taát caû moïi ngöôøi cuøng quaùn töôûng veà ñöùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm. Sau buoåi quaùn töôûng, ngaøi thöïc hieän moät leã taåy tònh baèng caùch duøng nöôùc saïch raûy leân hö khoâng vaø quaùn töôûng nöôùc aáy laøm saïch cho caû vuøng. Moät traän möa boãng nhieân ñoå xuoáng vaø naïn dòch cuõng hoaøn toaøn chaám döùt. Quoác vöông Nepal vui möøng toå chöùc moät buoåi leã troïng theå ñeå cuøng vôùi taát caû quaàn thaàn vaø nhaân daân baøy toû loøng toân kính ñaïo haïnh cuûa ngaøi.

147

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Khi sang ñeán AÁn Ñoä, ngaøi ñaõ vieáng thaêm vaø leã baùi raát nhieàu thaùnh tích maø tröôùc ñaây ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ töøng xuaát hieän.

Treân ñöôøng trôû veà Taây Taïng, ngaøi nhaän ñöôïc moät lôøi thænh caàu cuûa hoaøng ñeá Theá Toâng (töùc Ung Chính) nhaø Thanh, mong ñöôïc ngaøi ñeán giaûng phaùp taïi Trung Hoa. Ngaøi chaáp nhaän lôøi thænh caàu nhöng khoâng ñi Trung Hoa ngay maø tieáp tuïc trôû veà Tsurphu.

Tröôùc khi leân ñöôøng sang Trung Hoa, ngaøi daønh moät thôøi gian ñeå aån cö tu taäp thieàn ñònh. Sau ñoù, ngaøi vieáng thaêm thuû ñoâ Lhasa vaø töø ñoù thöïc hieän moät chuyeán ñi veà mieàn nam Taây Taïng. Trong chuyeán ñi naøy, ngaøi truyeàn giaûng giaùo phaùp cho raát nhieàu ñeä töû. Ngaøi cuõng ñaõ gaëp ñöôïc Surmang Trungpa Rinpoche vaø truyeàn thuï Saùu phaùp Du-giaø cuûa Naropa cuøng vôùi giaùo phaùp Ñaïi thuû aán. Sau ñoù, ngaøi giao quyeàn daãn daét phaùi Karma Kagyu cho ñaïi sö Situ Chokyi Jungnay trong thôøi gian ngaøi vaéng maët, roài leân ñöôøng sang Trung Hoa. Chuyeán ñi Trung Hoa cuûa ngaøi khôûi ñaàu vaøo naêm 1725, coù vò Shamar Rinpoche thaùp tuøng. Khi ñeán tænh Amdo, ngaøi coù toå chöùc moät buoåi leã long troïng ñeå taát caû moïi ngöôøi cuøng nhau caàu nguyeän cho hoøa bình theá giôùi.

Khi ñi ngang qua hoà Kokonor, ngaøi cuõng toå chöùc moät buoåi leã töông töï nhö vaäy.

Sau khi ñeán Trung Hoa, ngaøi noã löïc thöïc hieän vieäc truyeàn giaûng giaùo phaùp ôû nhieàu nôi. Treân ñöôøng hoaèng 148

hoùa, ngaøi luoân ñöôïc caùc giôùi chöùc caàm quyeàn taïi moãi ñòa phöông tieáp ñoùn long troïng. Thoâng qua nhöõng buoåi tieáp xuùc vôùi hoï, ngaøi coá gaéng truyeàn daïy tö töôûng baát baïo ñoäng vaø loøng töø bi, toân troïng söï soáng. Ñoái vôùi moät soá Phaät töû thuaàn thaønh, ngaøi cuõng truyeàn daïy caùc phaùp moân tu taäp saâu xa hôn.

Naêm 1732, ngaøi vaø nhöõng ngöôøi cuøng ñi ñeán Lan Chu. Taïi ñaây, ngaøi raèng bieát thôøi ñieåm vieân tòch ñaõ ñeán gaàn neân göûi veà cho vò Tai Situpa ñôøi thöù taùm laø Chokyi Jungney moät di thö, trong ñoù baùo tröôùc nhöõng chi tieát veà söï taùi sinh cuûa ngaøi. Sau ñoù, ngaøi chaáp nhaän maéc beänh ñaäu muøa vaø vieân tòch vaøo ngaøy 30 thaùng 10 naêm Thuûy Tyù (1732). Vò Sharma Rinpoche cuõng maéc beänh sau ngaøi 2 ngaøy vaø roài cuõng vieân tòch. Chokyi Jungney trôû thaønh ngöôøi keá thöøa giaùo phaùp cuûa ngaøi taïi Taây Taïng.

Chokyi Jungney sinh naêm Thoå Maõo (1700) taïi vuøng Derge, thuoäc tænh Kham, mieàn ñoâng Taây Taïng. OÂng cuõng ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi laø Situ Panchen.

OÂng ñaõ hoïc taäp vôùi vò Shamar ñôøi thöù taùm laø Chökyi Dhöndrup vaø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi hai laø Changchup Dorje vaø nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Ngoaøi ra, oâng cuõng töøng noã löïc hoïc hoûi vôùi nhieàu baäc thaày khaùc, chaúng haïn nhö Rikdzin Tsewang Norbu.

149

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng

Chökyi Jungney ñaõ ñeán gaëp ñöùc Karmapa vaø Shamar Chökyi Dhöndrup khi hoï ñang treân ñöôøng ñeán Trung Hoa, vaøo khoaûng naêm 1725.

OÂng laø moät trong soá caùc hoïc giaû noåi tieáng ñöông thôøi taïi Taây Taïng, vaø cuõng laø moät baäc thaày uyeân thaâm veà thieàn ñònh. Trong söï nghieäp hoaèng phaùp cuûa oâng coù moät thaønh töïu noåi baät nhaát laø khaûo ñính vaø ñoác thuùc vieäc khaéc baûn goã in caùc giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu vaø Tengyu baèng tieáng Taây Taïng, döôùi söï baûo trôï cuûa ñöùc vua xöù Derge. Ñaây laø moät aán baûn noåi tieáng, ñöôïc caû theá giôùi bieát ñeán vôùi teân goïi laø aán baûn Derge, vaø ñöôïc xem laø nhöõng baûn in chính xaùc nhaát cuûa caùc phaàn giaùo phaùp quan troïng trong truyeàn thoáng Taây Taïng.1 Hoaït ñoäng hoaèng hoùa cuûa Situ Panchen phaùt trieån maïnh meõ vaø lan roäng. OÂng ñaõ khoâi phuïc, tu söûa vaø xaây döïng môùi nhieàu tu vieän, trung taâm tu hoïc ôû khaép nôi treân ñaát nöôùc Taây Taïng vaø xöù Jang.

Situ Panchen laø ngöôøi ñaõ nhaän bieát vaø xaùc nhaän hoùa thaân taùi sinh laàn thöù möôøi ba cuûa ñöùc Karmapa vaø hoùa thaân taùi sinh cuûa Shamar Rinpoche. Chính oâng ñaõ truyeàn laïi toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho vò Karmapa ñôøi thöù möôøi ba: Düdul Dorje. OÂng vieân tòch vaøo naêm 1774, khi ñöôïc 74 tuoåi.

1

Trích töø saùch “Kam tshang yab sras dang dpal spungs dgon pa” cuûa Karma Gyaltsen, aán baûn Szechwan, caùc trang 85 - 88 vaø 167 - 214.

150

Ñaïi sö thöù möôøi ba:

DÜDUL DORJE (1733 - 1797)

Ñ

aïi sö Düdul Dorje sinh vaøo thaùng 8 naêm Thuûy Ngöu (1733) taïi laøng Chaba Drony ôû Nyen Chawatrong thuoäc mieàn nam Taây Taïng. Ngay khi ngaøi vöøa sinh ra, Kathok Rigdzin Tsewang Norbu nhìn thaáy moät linh aûnh trong khi nhaäp ñònh, qua ñoù oâng thaáy roõ nôi vò Karmapa taùi sinh.

Ngay khi vöøa lôùn leân, ñöùa beù ñaõ laøm cho taát caû moïi ngöôøi kinh ngaïc khi keå laïi moät caùch chi tieát nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong ñôøi soáng tröôùc ñaây. Tin ñoàn veà hoùa thaân cuûa vò Karmapa laäp töùc lan truyeàn khaép nôi, vaø Tai Situpa Chökyi Jungney ñaõ tìm ñöôïc ñöùa beù moät caùch khaù deã daøng. Theo ñuùng nhöõng chæ daãn trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù 12, vò naøy xaùc nhaän ñöùa beù naøy chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Ñöùa treû ñöôïc ñöa veà Tsurphu vaøo naêm 4 tuoåi. Leã ñaêng quang ñöôïc toå chöùc bôûi ñaïi sö Goshir Gyaltsab Rinpoche ñeå chính thöùc coâng nhaän ñaây laø vò Karmapa 151

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñôøi thöù möôøi ba. Düdul Dorje ñöôïc trao cho chieác vöông mieän maøu ñen truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu. Ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù baûy laø Kelsang Gyatso cuøng vôùi vò Thuû töôùng ñöông nhieäm cuûa chính quyeàn Taây Taïng laø Pholha Sonam Thobjay ñeàu göûi lôøi chuùc möøng ñeán vò Karmapa vöøa chính thöùc nhaän cöông vò ñöùng ñaàu phaùi Karma Kagyu.

Naêm leân 8 tuoåi, vò Karmapa ñaõ ñöôïc vò thaày daïy chính laø Tai Situpa Chokyi Jungnay truyeàn thuï toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. Ngaøi cuõng hoïc taäp vôùi nhieàu baäc thaày sieâu vieät khaùc cuûa caû hai phaùi Nyingma (Ninh-maõ) vaø Karma Kagyu, chaúng haïn nhö Kathok Rigdzin Tsewang Norbu, Karma Kagyu Trinley Shingta, Pawo Tsuklak Gawa...

Naêm 14 tuoåi, ngaøi thoï giôùi sa-di vôùi Situ Rinpoche taïi Tsurphu. Leã truyeàn giôùi ñöôïc toå chöùc tröôùc pho töôïng Phaät Thích-ca do chính ñöùc Karmapa ñôøi thöù hai laø Karma Pakshi ñaõ kieán taïo tröôùc ñaây. Vieäc hoïc taäp cuûa ngaøi ñöôïc tieáp tuïc cho ñeán khi ngaøi trôû thaønh moät baäc ñaïo sö uyeân baùc veà heát thaûy moïi phaàn giaùo phaùp khaùc nhau.

Ngaøi thoï giôùi tyø-kheo vaøo naêm 21 tuoåi, do Situ Rinpoche laøm vò thaày truyeàn giôùi. Sau ñoù, ngaøi noã löïc thöïc haønh Saùu phaùp Du-giaø cuûa Naropa vaø giaùo phaùp Ñaïi thuû aán. Trong söï tu taäp cuûa ngaøi, nhöõng tính caùch 152

DÜDUL DORJE (1733 - 1797) cuûa moät vò hoïc giaû vaø moät baäc thaày thieàn ñònh ñöôïc phoái hôïp haøi hoøa vaø maõnh lieät, taïo neân söùc maïnh töï nhieân cuûa loøng ñaïi bi môû roäng ñeán khaép muoân loaøi.

Ngaøi thöïc söï thöông yeâu caùc loaøi thuù vaät, chim choùc, vaø coù theå laøm cho chuùng caûm nhaän ñöôïc söï thöông yeâu ñoù. Caùc loaøi vaät khaùc nhau thöôøng tuï taäp ñeán moät caùch ñoâng ñaûo chung quanh nhöõng nôi ngaøi tu taäp thieàn ñònh.

Coù moät laàn ngoâi ñeàn Jo-kang ôû Lhasa, nôi coù pho töôïng Jo-wo noåi tieáng, bò ñe doïa bôûi nöôùc töø soâng Tsangpo daâng leân raát nhanh. Tröôùc ñaây, vò Guru Rinpoche ñaõ thaáy tröôùc vieäc naøy vaø ñeå laïi moät lôøi döï baùo, trong ñoù noùi raèng chæ coù ñöùc Karmapa môùi coù ñuû khaû naêng ngaên chaën traän luït naøy, vì noù thöïc söï gaây ra bôûi söùc maïnh cuûa Long vöông (Nāga).

Vì theá, giôùi chöùc chính quyeàn ôû Lhasa ñaõ göûi lôøi thænh caàu ngaøi laäp töùc ñeán Lhasa ñeå cöùu nguy. Vaøo luùc aáy, ngaøi ñang ôû Tsurphu vaø bieát raèng khoâng theå naøo ñeán Lhasa kòp thôøi ñeå ngaên chaën traän luït. Ngaøi lieàn vieát moät laù thö vaø chuù nguyeän vaøo ñoù vôùi taâm ñaïi bi cuûa Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, roài ñoát laù thö ñeå göûi ñeán cho Long vöông. Sau ñoù, ngaøi môùi leân ñöôøng ñeán Lhasa.

Khi ngaøi ñeán nôi thì quaû nhieân laø nöôùc luït ñaõ ruùt ñi töø tröôùc ñoù. Ngaøi ñeán vieáng ñeàn Jokhang ñeå xaùc ñònh laø pho töôïng Jowo vaãn coøn nguyeân veïn khoâng hö haïi.

Trong dòp naøy, ngaøi ban cho pho töôïng moät chieác khaên 153

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng quaøng traéng (kata). Töông truyeàn pho töôïng ñaõ ñöa tay ra ñeå ñoùn nhaän, vaø tö theá thay ñoåi naøy vaãn coøn giöõ nguyeân cho ñeán nay.

Moät laàn khaùc, ñöùc Karmapa Dudul Dorjé ñöôïc thænh caàu ban phuùc cho moät tu vieän ôû Powo Gyaldzong thuoäc mieàn ñoâng nam Taây Taïng, caùch Tsurphu moät quaõng ñöôøng raát xa. Ngaøi nhaän lôøi nhöng vaãn ôû yeân taïi Tsurphu vaø vaøo ñuùng ngaøy laøm leã caàu phuùc cuûa tu vieän, ngaøi ban phuùc cho tu vieän aáy baèng caùch neùm leân khoâng trung nhöõng haït gaïo ñaõ coù söï chuù nguyeän cuûa ngaøi. Taïi tu vieän ôû Powo Gyaldzong xa xoâi kia, moïi ngöôøi ñeàu nhìn thaáy roõ nhöõng haït gaïo ban phuùc cuûa ngaøi rôi xuoáng töø giöõa khoâng trung.

Naêm 1772, Karmapa Düdul Dorje vaø Tai Situpa ñaõ cuøng vôùi Kathok Rigdzin Tsewang Norbu phaùt hieän hoùa thaân taùi sinh cuûa vò Shamar ñôøi thöù möôøi laø Mipham Chödrup Gyatso, ngöôøi em trai cuûa ñöùc Ban-thieàn Laïtma ñôøi thöù tö, Palden Yeshe.

Naêm 1774, trong khi thieàn ñònh ngaøi nhìn thaáy moät linh aûnh vaø bieát raèng hoùa thaân môùi cuûa vò Situ vöøa ñöôïc sinh ra. Ngaøi cöû moät phaùi ñoaøn tìm kieám ñeán nôi ngaøi ñaõ bieát, vaø vôùi nhöõng chæ daãn cuûa ngaøi hoï tìm ñöôïc hoùa thaân cuûa vò Situ. Ngaøi ñaõ toå chöùc moät buoåi leã ñeå chính thöùc coâng nhaän vò Situ môùi laø Pema Nyingche Wangpo. Vò naøy veà sau chính laø ngöôøi ñöôïc choïn ñeå noái tieáp truyeàn thoáng Karma Kagyu.

154

DÜDUL DORJE (1733 - 1797) Ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba coù moät neáp soáng cöïc kyø giaûn dò. Maëc duø ngaøi thöôøng xuyeân nhaän ñöôïc nhöõng khoaûn cuùng döôøng lôùn lao, keå caû vaøng baïc vaø nhieàu taøi saûn quyù giaù khaùc, nhöng bao giôø ngaøi cuõng phaân phaùt taát caû nhöõng thöù aáy cho ngöôøi ngheøo khoå hoaëc daønh ñeå hoã trôï cho vieäc in aán, phaùt haønh kinh ñieån.

Ngaøi vieân tòch vaøo naêm 1797, sau khi ñeå laïi moät di thö noùi roõ nhöõng chi tieát veà söï taùi sinh saép tôùi. Sau leã hoûa taùng, caùc ñeä töû thu thaäp xaù-lôïi cuûa ngaøi ñeå thôø phuïng trong moät ngoâi thaùp baèng baïc taïi Tsurphu. Hoï cuõng ñuùc moät pho töôïng baïc phoûng theo chaân dung ngaøi ñeå thôø phuïng. Trong soá caùc ñeä töû cuûa ngaøi coù nhöõng vò noåi baät nhaát laø Pema Nyinje Wangpo, Sangye Nyenpa Tulku, Pawo Tsuglak Chogyal, Khamtrul Jigme Senge, Ladakhi, Drukchen Kunzig Chokyi Nangwa, Hemi Gyalsay ...

Situpa Wangpo Pema Nyinchey ñöôïc choïn laøm ngöôøi keá thöøa giaùo phaùp cuûa ngaøi. Tuy nhieân, vò naøy coøn phaûi traûi qua moät thôøi gian tieáp tuïc hoïc taäp vôùi baäc thaày laø Mipham Chödrub Gyatso.

Mipham Chödrub Gyatso sinh naêm 1742 taïi Tashi Tse ôû vuøng Tsang thuoäc mieàn trung Taây Taïng. OÂng laø em trai ñöùc Ban-thieàn Laït-ma ñôøi thöù tö Lobsang Palden Yeshe ôû chuøa Tashi Lhunpo. OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba cuøng vôùi vò Situ Chökyi Jungne phaùt hieän 155

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng vaø coâng nhaän laø hoùa thaân taùi sinh laàn thöù möôøi cuûa vò Shamar.

OÂng ñaõ hoïc hoûi vaø nghieân cöùu giaùo phaùp trong nhieàu naêm vôùi Situ Chökyi Jungney cuõng nhö vôùi Pawo Tsuklak Gawa vaø Rikdzin Tsewang Norbu. Vì theá, oâng trôû thaønh moät vò hoïc giaû uyeân baùc cuõng nhö moät baäc thaày uyeân thaâm veà thieàn ñònh.

OÂng ñaõ ñeán Nepal vaøo nhöõng naêm thaäp nieân 1780.

Taïi ñaây, oâng tieáp tuïc thöïc haønh nhöõng haïnh nguyeän cuûa moät vò Boà Taùt. OÂng toå chöùc vieäc tu söûa ngoâi thaùp Swayambhu, moät thaùnh tích noåi tieáng, cuõng nhö giuùp ñôõ cho raát nhieàu taêng sinh ñang hoïc taäp ôû Nepal vaø Taây Taïng.

OÂng vieân tòch vaøo naêm 1793 taïi Nepal, ôû moät nôi gaàn ngoâi thaùp Boudhanath. Moät trong nhöõng coâng vieäc quan troïng nhaát maø oâng ñaõ thöïc hieän ñöôïc laø truyeàn thuï toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho ngöôøi keá thöøa cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba laø vò Situ ñôøi thöù chín, Pema Nyinje Wangpo.

Pema Nyinje Wangpo sinh vaøo naêm Moäc Ngoï (1774) taïi Yilhung thuoäc mieàn ñoâng Taây taïng. OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba phaùt hieän vaø xaùc nhaän laø hoùa thaân ñôøi thöù chín cuûa vò Situ Rinpoche, vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc vò Shamar Chödrup Gyatso vaø Pawo Tsuklak Gawa.

Tröôùc ñaây, ñaïi sö Lieân Hoa Sinh (Padmasambhava) ñaõ coù lôøi döï baùo veà söï taùi sinh naøy.

156

DÜDUL DORJE (1733 - 1797) OÂng hoïc taäp vaø nghieân cöùu, thöïc haønh giaùo phaùp vôùi nhieàu baäc thaày noåi tieáng, ñaëc bieät laø vôùi ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba vaø vò Shamar ñôøi thöù möôøi. Sau ñoù, oâng trôû thaønh moät hoïc giaû uyeân baùc vaø moät baäc thaày veà thieàn ñònh.

Söï nghieäp hoaèng phaùp cuûa oâng lan roäng khaép ñaát nöôùc Taây Taïng. OÂng ñaõ thaønh laäp nhieàu trung taâm tu hoïc vaø töï mình giaûng daïy, truyeàn baù roäng raõi giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. OÂng cuõng khuyeán khích vaø khôi daäy truyeàn thoáng tu taäp thieàn ñònh theo phöông phaùp cuûa doøng Karma Kagyu. OÂng cuõng tröôùc taùc nhieàu taùc phaåm giaù trò ñeå höôùng daãn ngöôøi tu hoïc. Caùc taùc phaåm naøy ñöôïc truyeàn laïi trong ba tuyeån taäp.

Sau khi nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu, oâng trôû thaønh thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán laø Thekchok Dorje. OÂng ñaõ truyeàn laïi toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho ñöùc Karmapa Thekchok Dorje. OÂng cuõng coù moät ñeä töû kieät xuaát khaùc nöõa laø Jamgon Kongtrul Lodro Thaye. OÂng vieân tòch vaøo naêm 1853.

157

Ñaïi sö thöù möôøi boán:

THEKCHOK DORJE (1798 - 1868)

Ñ

aïi sö Theckchok Dorje sinh vaøo naêm Hoûa Tî (1798) taïi laøng Danang, vuøng Salmo Gang ôû tænh Kham, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng. Ngaøi sinh ra vaøo khoaûng giöõa muøa ñoâng, nhöng boãng nhieân caùc loaøi hoa quanh vuøng ñeàu nôû roä, vaø ngöôøi ta nhìn thaáy nhöõng moáng caàu voàng baûy saéc xuaát hieän treân baàu trôøi. Vaø ñieàu kyø laï hôn laø ñöùa beù vöøa sinh ra ñaõ coù theå phaùt aâm ñöôïc nhöõng chöõ caùi trong tieáng Sanskrit.

Tin ñoàn loan ra khaép nôi veà moät em beù sinh ra vôùi nhöõng ñieàm laønh kyø dò, vaø khoâng bao laâu ñaõ ñeán tai ñaïi sö Drukchen Kunzig Chokyi Nangwa, ngöôøi ñang naém giöõ böùc di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba, trong ñoù noùi roõ caùc chi tieát veà söï taùi sinh cuûa ngaøi. Chokyi Nangwa lieàn cöû ngay moät phaùi ñoaøn tìm kieám ñeán tænh Kham. Taïi Salmo Gang, hoï gaëp hai phaùi ñoaøn khaùc do Situ Rinpoche vaø Gyaltshap Rinpoche cöû ñeán, cuõng vôùi muïc ñích tìm kieám hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa.

Moïi ngöôøi cuøng tìm gaëp ñöôïc ñöùa beù vaø sau ñoù hoï ñeàu 158

THEKCHOK DORJE (1798 - 1868) tin chaéc raèng ñaây chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Vôùi söï cho pheùp cuûa cha meï, ñöùa beù ñöôïc ñöa veà tu vieän Ogmin.

Taïi ñaây, vò Tai Situpa ñôøi thöù chín laø Pema Nyinje Wangpo caên cöù theo di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi ba ñeå xaùc nhaän em beù chính laø hoùa thaân ñôøi thöù möôøi boán cuûa ñöùc Karmapa. Ngaøi toå chöùc moät buoåi leã chính thöùc coâng nhaän hoùa thaân cuûa ñöùc Karmapa, vaø cuõng ñoàng thôøi truyeàn giôùi sa-di cho em beù. Ñöùc Karmapa nhaän ñöôïc söï truyeàn daïy giaùo phaùp töø caû hai vò Pema Nyinche Wangpo vaø Drukchen Kunzig Chokyi Nangwa. Ngaøi ñöôïc hoïc giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu vaø caû nhöõng giaùo phaùp cuûa phaùi Nyingma (Ninh-maõ).

Sau buoåi leã ñaêng quang chính thöùc ñeå nhaän vöông mieän kim cöông maøu ñen vaø trôû thaønh vò Karmapa ñôøi thöù möôøi boán, Theckchok Dorje rôøi tu vieän Ogmin ñeå ñi ñeán Tsurphu vaø tieáp tuïc nhöõng chöông trình hoïc cao hôn.

Naêm 19 tuoåi, ngaøi thoï giôùi tyø-kheo vôùi Situ Rinpoche vaø Drukchen Chokyi Nangwa ñeå chính thöùc trôû thaønh moät vò taêng só. Vaøo luùc naøy ngaøi ñaõ coù nhieàu hoaït ñoäng hoaèng phaùp ñaùng keå nhö truøng tu, söûa chöõa caùc tu vieän vaø chuøa thaùp trong vuøng.

159

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Ñöùc Karmapa Theckchok Dorje soáng moät cuoäc soáng heát söùc ñôn giaûn vaø coù theå xem laø khuoân maãu lyù töôûng cho taát caû taêng só. Ngaøi coù naêng khieáu thi ca baåm sinh vaø taøi bieän luaän xuaát chuùng. Ngaøi cuõng tinh thoâng trong caùc ngaønh ñieâu khaéc, thuû coâng myõ ngheä vaø caû ngheä thuaät ñuùc kim loaïi.

Ngaøi tham gia tích cöïc vaøo phong traøo Ri-me, moät phong traøo keâu goïi söï chaán höng Phaät giaùo Taây Taïng thoâng qua vieäc xoùa boû moïi ranh giôùi ngaên caùch giöõa caùc toâng phaùi khaùc nhau, nhôø ñoù maø caùc hoïc giaû lôùn cuûa moãi toâng phaùi baét ñaàu coù söï quan taâm hoïc hoûi vaø chia seû nhöõng truyeàn thoáng toát ñeïp vaø giaùo phaùp cuûa caùc toâng phaùi khaùc. Phong traøo naøy ñöôïc khôûi xöôùng töø tænh Kham vaø nhanh choùng lan roäng khaép nôi, vôùi söï tham gia höôûng öùng cuûa nhieàu baäc thaày thuoäc caùc toâng phaùi khaùc nhau. Ngoaøi caùc hoïc giaû vaø caùc baäc thaày thieàn ñònh, phong traøo naøy cuõng cuoán huùt caû nhöõng ngöôøi Phaät töû thuoäc caùc ngaønh ngheà khaùc nhau.

Söï giao löu theo phong traøo chaán höng naøy ñaëc bieät phaùt trieån raát maïnh meõ giöõa hai truyeàn thoáng Karma Kagyu vaø Nyingma (Ninh-maõ), khi ñöùc Karmapa Thekchok Dorje truyeàn daïy giaùo phaùp cho Jamgon Kongtrul Rinpoche vaø Jamyang Chentse Wangpo cuûa phaùi Nyingma vaø nhaän ñöôïc söï chæ daïy cuûa vò ñaïo sö Chogyur Lingpa veà caùc Tan-tra quyù giaù cuûa phaùi naøy. Ñaïo sö Chogyur Lingpa laø ngöôøi ñaõ coù laàn nhìn thaáy 160

THEKCHOK DORJE (1798 - 1868) tröôùc caùc hoùa thaân Karmapa cho ñeán taän ñôøi thöù hai möôi moát. Ñöùc Karmapa Thekchok Dorje ñi khaép moïi nôi treân ñaát nöôùc Taây Taïng ñeå truyeàn daïy roäng raõi giaùo phaùp.

Naêm 1860, ngaøi du hoùa qua ñòa phaän tænh Kham vaø nhaän bieát ñöôïc hoùa thaân ñôøi thöù möôøi cuûa vò Situ laø Pema Kunzang ôû tu vieän Palpung. Ngaøi ñaõ coâng nhaän vaø toå chöùc leã ñaêng quang chính thöùc cho vò Situ naøy.

Cuõng taïi nôi ñaây, ngaøi truyeàn daïy giaùo phaùp cho Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye. Khi ngaøi trôû veà Tsurphu, vò naøy vaãn tieáp tuïc theo hoïc moät caùch chuyeân caàn. Moät thôøi gian ngaén tröôùc khi ñöùc Karmapa vieân tòch, Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu. Ñöùc Karmapa Thekchok Dorje vieân tòch vaøo naêm 1868, khi ñöôïc 70 tuoåi. Ngaøi ñeå laïi moät di thö noùi roõ chi tieát veà laàn taùi sinh saép tôùi cuûa mình.

Ngöôøi keá thöøa giaùo phaùp cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán laø ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye, moät baäc thaày vó ñaïi trong phong traøo Ri-me, vaø cuõng laø moät taùc giaû ñeå laïi nhieàu taùc phaåm quan troïng. Ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye sinh naêm 1813 taïi laøng Rong-gyap ôû Derge, mieàn ñoâng Taây Taïng. Söï ra ñôøi cuûa ñaïi sö ñaõ ñöôïc ñöùc Phaät Thích-ca döï baùo tröôùc trong kinh Tam-muoäi vöông (Samadhiraja-sūtra) vaø 161

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngaøi Lieân Hoa Sinh (Padmasambhava) cuõng nhieàu laàn nhaéc ñeán trong caùc phaàn giaùo phaùp bí truyeàn (Terma) cuûa ngaøi. Ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye nghieân cöùu vaø tinh thoâng giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät noùi chung, vaø giaùo phaùp Maät toâng noùi rieâng. Ngaøi cuõng am töôøng caû giaùo lyù cuûa ñaïo Bon, moät toân giaùo coå xöa cuûa Taây Taïng.

Trong soá raát nhieàu baäc thaày maø ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye theo hoïc, nhöõng vò quan troïng nhaát laø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán, Situ Pema Nyinje Wangpo, vaø ñaïi sö Khyentse. Ngaøi khoâng chæ laø moät trong caùc baäc thaày vó ñaïi naém giöõ truyeàn thoáng cuûa phaùi Karma Kagyu maø coøn laø ngöôøi naém vöõng toaøn boä giaùo phaùp boán tröôøng phaùi lôùn cuûa Phaät giaùo Taây Taïng.

Lodrö Thaye laø moät trong nhöõng teân tuoåi noåi baät nhaát cuûa phong traøo chaán höng Phaät giaùo coù teân goïi laø Ri-me ôû Taây Taïng, cuøng vôùi ñaïi sö Khyentse.

Ngaøi laø thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm Khakhyap Dorje, chòu traùch nhieäm trao truyeàn toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho ñöùc Karmapa. Ngaøi noåi tieáng laø moät baäc thaày vó ñaïi, moät hoïc giaû uyeân baùc, moät nhaø vaên, nhaø thô, nhaø ñieâu khaéc, vôùi hôn 100 taùc phaåm ñeå laïi thuoäc ñuû moïi theå loaïi. Trong soá naøy, ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát laø boä luaän vaên veà Naêm kho taøng, goàm coù Kho taøng caùc chaân ngoân 162

THEKCHOK DORJE (1798 - 1868) cuûa doøng Karma Kagyu, Kho taøng caùc chæ daãn cöông yeáu, Kho taøng caùc Maät phaùp voâ giaù, Kho taøng Phaät phaùp voâ löôïng vaø Kho taøng tri thöùc. Ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye vieân tòch vaøo naêm 1899 vaø luoân ñöôïc töôûng nhôù ñeán cuøng vôùi caùc vò ñeä töû kieät xuaát khaùc cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán nhö Jamyang Khyentse Wangpo, Dechen Chogyur Lingpa, Drukchen Mipham Chokyi Gyaltsho, Pawo Tsuglak Nyingche ...

163

Ñaïi sö thöù möôøi laêm:

KHAKHYAP DORJE (1871 - 1922)

Ñ

aïi sö Khakhyap Dorje sinh naêm 1871 taïi laøng Sheikor ôû tænh Tsang thuoäc mieàn trung Taây Taïng. Ñöùa beù sinh ra vôùi choøm loâng traéng moïc xoaén ôû khoaûng giöõa hai loâng maøy. Ñaây laø moät trong 32 töôùng toát cuûa moät vò Phaät,1 nhö tröôùc ñaây ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ töøng coù ñuû.

Ngay khi sinh ra, ngöôøi ta ñaõ nghe ñöùa beù tuïng ñoïc thaàn chuù ñaïi bi cuûa ñöùc Quaùn Theá AÂm. Chi tieát kyø laï naøy ñöôïc lan truyeàn ra khaép nôi vaø ñöùa beù nhanh choùng ñöôïc nhaän bieát bôûi caùc vò Kyabgon Drukchen, Migyur Wanggi Gyalpo, Jamgon Kongtrul, Jamyang Khyentse Wangpo, Terchen Chokgyur Lingpa vaø Pawo Tsuklak Nyinchey. Caên cöù vaøo nhöõng ñieàu ñöôïc noùi roõ trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán, taát caû caùc vò ñeàu thoáng nhaát coâng nhaän ñöùa beù khaùc thöôøng naøy chính laø hoùa thaân taùi sinh laàn thöù möôøi laêm cuûa ñöùc 1

Töôùng toát naøy ñöôïc goïi teân laø Baïch mao töôùng (白毛相), tieáng Sanskrit laø ūrṇā-keśa.

164

KHAKHYAP DORJE (1871 - 1922) Karmapa. Maëc duø vaäy, moät buoåi leã long troïng cuõng ñöôïc cöû haønh döôùi söï chuû trì cuûa hai vò Kyabgon Drukchen vaø Migyur Wanggi Gyalpo ñeå chính thöùc coâng nhaän hoùa thaân môùi cuûa ñöùc Karmapa.

Khakhyap Dorje nhaän ñöôïc moät neàn giaùo duïc toaøn dieän vaø môû roäng vôùi nhieàu vò hoïc giaû noåi tieáng, vaø cuoái cuøng ñöôïc trao truyeàn toaøn boä giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu töø ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye. Baäc thaày vó ñaïi naøy cuõng truyeàn daïy cho ngaøi nhöõng phaàn tinh yeáu cuûa haøng traêm quyeån luaän giaûi maø oâng ñaõ soaïn, bao goàm toaøn boä giaùo phaùp saâu xa cuûa taát caû caùc truyeàn thoáng Phaät giaùo khaùc nhau ôû Taây Taïng, cuøng vôùi nhöõng kieán thöùc saâu xa veà caùc laõnh vöïc y hoïc, hoäi hoïa, ngoân ngöõ... Ngaøi cuõng ñöôïc hoïc taäp vôùi nhieàu baäc thaày khaùc nöõa nhö ñaïi hoïc giaû Khenchen Tashi Ozer ôû chuøa Palpung, hay vò Pawo Rinpoche ñôøi thöù chín...

Trong taát caû caùc moân hoïc, ngaøi luoân chöùng toû laø moät ngöôøi hoïc troø chuyeân caàn vaø tinh taán, luoân noã löïc nghieân cöùu hoïc hoûi khoâng meät moûi. Ngaøi cuõng baøy toû ñöùc tin saâu xa töø raát sôùm. Naêm leân 8 tuoåi, ngaøi laäp moät baøn thôø vò Ñaïi hoä phaùp Mahakala vaø töï mình laøm moät baøi tuïng ñeå caàu nguyeän vôùi vò naøy.

Naêm leân 10 tuoåi (1881), ngaøi ñeán thaêm ñöùc Ñaït-lai Laït-ma thöù möôøi ba laø Tubten Gyatso taïi trieàu ñình 165

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ôû Lhasa khi vò naøy môùi ñöôïc 5 tuoåi. Sau ñoù, ngaøi trôû laïi Tsurphu vaø baét ñaàu theo hoïc vôùi vò ñaïi hoïc giaû Khenchen Tashi Ozer ôû chuøa Palpung. Ngaøi nhaän ñöôïc ôû vò naøy toaøn boä caùc kieán thöùc caên baûn vaø chuyeân saâu veà caû Kinh, Luaät vaø Luaän. Sau ñoù, ngaøi ñöôïc vò Pawo Rinpoche ñôøi thöù chín daïy cho saùu boä giaùo phaùp bí truyeàn (Terma) cuûa Rigdzin Jatson Nyingpo.

Vaøo naêm 1886, ngaøi ñeán hoïc vôùi ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye ôû chuøa Palpung. Vò ñaïi sö hoïc giaû naøy laø hoïc troø kieät xuaát cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi boán, raát vui möøng khi ñöôïc gaëp hoùa thaân baäc thaày cuûa mình. OÂng ñaõ laøm leã truyeàn phaùp vaø chæ daïy cho Karmapa Khakhyap Dorje boä luaän vaên veà Naêm kho taøng do chính oâng tröôùc taùc. Boä luaän vaên ñoà soä naøy coù ñeán haøng traêm quyeån, trình baøy ñaày ñuû veà caû caùc phaàn giaùo lyù vaø thöïc haønh cuûa caùc truyeàn thoáng khaùc nhau ñöôïc xeùt töø goùc ñoä cuûa caùc nhaø caûi caùch trong phong traøo chaán höng, xoùa boû ñi moïi söï ngaên caùch do thieân kieán heïp hoøi. Nhöõng nghieân cöùu hoïc hoûi mang tính toaøn dieän naøy taïo ra moät aûnh höôûng raát lôùn trong söï nghieäp hoaèng phaùp cuûa ngaøi veà sau.

Sau thôøi gian hoïc taäp taïi chuøa Palpung, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm leân ñöôøng du hoùa ñeán chuøa Dzongsar, moät chuøa lôùn cuûa phaùi Śākya (Taùt-ca). Taïi ñaây, ngaøi hoïc taäp vôùi vò ñaïi sö Jamyang Khyentse Rinpoche. Sau ñoù, khi vieáng thaêm ngoâi chuøa cuûa phaùi Drukpa Karma 166

KHAKHYAP DORJE (1871 - 1922) Kagyu ôû Sang Ngag Choling, ngaøi phaùt hieän vaø coâng nhaän hoùa thaân taùi sinh cuûa vò Drukchen vaø toå chöùc leã truyeàn Nguõ giôùi.

Naêm 1888, Karmapa Khakhyap Dorje trôû laïi chuøa Palpung ñeå tieáp tuïc theo hoïc vôùi Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye. Töø ñaây, caùc ngaønh hoïc cuûa ngaøi ñöôïc môû roäng vaø chuyeân saâu, bao goàm caùc moân nhö Phaïn vaên (Sanskrit), giaùo lyù Baùt-nhaõ, Luaät taïng, Trung quaùn luaän, Thaéng phaùp luaän, Di-laëc nguõ luaän1... Ngaøi cuõng nghieân cöùu theâm veà caùc ngaønh thieân vaên hoïc, y hoïc, ngheä thuaät...

Sau ñoù, ngaøi laïi ñeán Dzongsar ñeå nhaän leã truyeàn phaùp veà caùc giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa phaùi Śākya (Taùt-ca) do ñaïi sö Khyentse Rinpoche chuû trì. Khi trôû laïi Palpung, ngaøi ñöôïc Kongtrul Lodrö Thaye truyeàn daïy caùc giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa phaùi Shanpa Karma Kagyu. Ngaøi ñaõ noã löïc hoïc taäp vaø nghieân cöùu suoát caû ngaøy ñeâm khoâng luùc naøo ngôi nghæ.

1

Di-laëc nguõ luaän: cuõng goïi laø Nguõ boä ñaïi luaän, töông truyeàn do ngaøi Voâ Tröôùc soaïn ra theo söï chæ daïy cuûa Boà Taùt Di-laëc, goàm coù: 1.

Du-giaø sö ñòa luaän, 100 quyeån, ngaøi Huyeàn Trang ñôøi Ñöôøng dòch sang Haùn vaên; 2. Phaân bieät du-giaø luaän, chöa coù ngöôøi dòch. 3. Ñaïi thöøa trang nghieâm kinh luaän, 13 quyeån, ngaøi Ba-la-phaû-maät-ña-la dòch sang Haùn vaên vaøo ñôøi Ñöôøng; 4. Bieän trung bieân luaän tuïng, 1 quyeån, ngaøi Huyeàn Trang ñôøi Ñöôøng dòch sang Haùn vaên; 5. Kim cang baùt-nhaõ luaän, 2 quyeån, ngaøi La-thaäp dòch sang Haùn vaên vaøo ñôøi Taàn.

167

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Naêm 1890, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm xaùc nhaän hoùa thaân taùi sinh cuûa vò Situ Rinpoche thöù baûy laø Pema Wangchok Gyalpo. Vò naøy trôû thaønh moät trong caùc ñeä töû thaân caän nhaát cuûa ngaøi.

Ngaøi ñaõ tieáp tuïc caùc hoaït ñoäng Phaät söï cuõng nhö truyeàn daïy giaùo phaùp ôû khaép moïi nôi treân ñaát nöôùc Taây Taïng. Ngaøi cuõng thu thaäp ñöôïc nhieàu baûn vaên quyù hieám töø xöa ñeå laïi vaø toå chöùc vieäc khaéc baûn in laïi ñeå löu truyeàn.

Khakyab Dorje laø vò Karmapa ñaàu tieân vaø duy nhaát trong doøng Karma Kagyu chaáp nhaän vieäc laäp gia ñình.

Ngaøi laáy vôï vaø coù 3 ngöôøi con trai. Moät ngöôøi trong soá ñoù ñöôïc coâng nhaän laø hoùa thaân taùi sinh cuûa Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye. Cuoäc ñôøi ngaøi laø taám göông saùng ngôøi cuûa moät vò Boà Taùt vôùi söï khao khaùt khoâng ngöøng hoïc hoûi ñeå giuùp ñôõ vaø mang laïi lôïi ích cho heát thaûy moïi chuùng sinh.

Trong soá raát nhieàu ñeä töû cuûa ngaøi, nhöõng vò thöôøng xuyeân gaàn guõi vôùi ngaøi laø Tai Situ Pema Wangchok Gyalpo, Jamgon Kongtrul Palden Khyentse Öser vaø Beru Khyentse Lodro Mize Jampe Gocha.

Khoaûng vaøi naêm tröôùc khi vieân tòch, ngaøi trao laïi cho caùc ñeä töû taát caû nhöõng baûn vaên quyù giaù maø ngaøi ñaõ thu gom ñöôïc trong suoát cuoäc ñôøi, bao goàm caùc tröôùc taùc cuûa ñaïi sö Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye vaø cuûa chính ngaøi, cuøng vôùi nhieàu phaàn giaùo phaùp bí truyeàn do ngaøi phaùt 168

KHAKHYAP DORJE (1871 - 1922) hieän ñöôïc taïi xöù Tsari. Sau ñoù, ngaøi ñeán aån cö trong moät hang ñoäng treân söôøn nuùi gaàn tu vieän Tsurphu.

Gaàn tröôùc luùc vieân tòch, ñöùc Karmapa goïi vò thò giaû laø Golok Gelong Jampal Tsultrim ñeán vaø trao cho moät tuùi vaûi nhoû maøu ñoû, ñöôïc may kín laïi cuõng baèng chæ ñoû.

Ngaøi daën doø: “Ta ban cho con linh phuø hoä thaân naøy, phaûi giöõ gìn heát söùc caån thaän. Trong töông lai, khi naøo con nhaän ñöôïc moät tin vui ñeán töø tu vieän Palpung thì haõy môû tuùi vaûi naøy ra.” Ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm vieân tòch vaøo naêm Thuûy Tuaát (1922). Ngöôøi ñöôïc choïn noái tieáp truyeàn thoáng Karma Kagyu trong luùc chôø ñôïi hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi laø Pema Wangchok Gyalpo.

Pema Wangchog Gyalpo sinh naêm 1886 taïi Lithang, mieàn ñoâng Taây Taïng. OÂng ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm coâng nhaän laø hoùa thaân taùi sinh laàn thöù möôøi moät cuûa vò Situ Rinpoche.

OÂng ñaõ theo hoïc vôùi raát nhieàu baäc thaày noåi tieáng ñöông thôøi, trong ñoù coù caû caùc vò Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye vaø Khenchen Shenga Rinpoche. OÂng trôû thaønh moät hoïc giaû uyeân baùc vaø tinh thoâng kinh ñieån cuõng nhö caùc truyeàn thoáng Maät toâng.

OÂng ñaõ nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu töø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm, vaø xem ngaøi nhö vò thaày daïy chính cuûa mình.

169

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Situ Pema Wangchok vieân tòch vaøo naêm 1953. Coâng vieäc quan troïng nhaát maø oâng ñaõ thöïc hieän ñöôïc trong ñôøi laø phaùt hieän vaø coâng nhaän hoùa thaân laàn thöù möôøi saùu cuûa ñöùc Karmapa, vaø sau ñoù truyeàn daïy toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu cho vò Karmapa naøy.

Vì theá, oâng laø moät trong hai vò thaày daïy quan troïng nhaát cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu. Vò thaày thöù hai laø Palden Khyentse Öser, ngöôøi ñaõ truyeàn daïy cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu giaùo phaùp Ñaïi thuû aán (Mahamudra)

Palden Khyentse Öser sinh naêm 1904 taïi Tsurphu, laø con trai cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm. Naêm 12 tuoåi, oâng ñöôïc coâng nhaän laø hoùa thaân taùi sinh laàn thöù hai cuûa Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye.

OÂng ñaõ traûi qua nhieàu naêm hoïc taäp ôû Tsadra Rinchen Trak, truù xöù cuûa vò Jamgon Kongtrul thöù nhaát. OÂng hoïc hoûi vôùi nhieàu baäc thaày uyeân baùc vaø nhaän ñöôïc moät neàn taûng giaùo duïc toaøn dieän cuõng nhö söï truyeàn thöøa giaùo phaùp töø ñöùc Karmapa.

Sau khi hoaøn taát vieäc hoïc, oâng môû roäng hoaït ñoäng giaùo hoùa ra khaép nôi, mang laïi lôïi ích cho raát nhieàu ngöôøi ôû caû Taây Taïng vaø Trung Hoa.

Palden Khyentse Öser laø moät trong caùc baäc thaày noåi tieáng veà giaùo phaùp Ñaïi thuû aán (Mahamudra), vaø laø ngöôøi giöõ cöông vò truyeàn thuï giaùo phaùp naøy.

170

KHAKHYAP DORJE (1871 - 1922) OÂng vieân tòch vaøo naêm 1953. Trong cuoäc ñôøi hoaèng phaùp cuûa mình, chính oâng ñaõ truyeàn thuï giaùo phaùp Ñaïi thuû aán (Mahamudra) cho ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu laø Rangjung Rikpe Dorje.

171

Ñaïi sö thöù möôøi saùu:

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981)

Ñ

aïi sö Rangjung Khyapdak Rigpe Dorje, thöôøng ñöôïc bieát vôùi teân goïi laø Gyalwang Karmapa, sinh ngaøy raèm thaùng 6 naêm Moäc Tyù (1923) ôû Denkhok, vuøng Derge, thuoäc tænh Kham, mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình thuoäc doøng quyù toäc Athubsang. Meï ngaøi laø baø Kalzang Chodron ñaõ ñöôïc nhieàu baäc thaày khaùc nhau ôû Derge - trong ñoù coù caû ñaïi sö Chokyi Dorje truï trì chuøa Dzok Chen thuoäc phaùi Nyingma (Ninh-maõ) - döï baùo laø baø seõ mang thai moät vò Ñaïi Boà Taùt. Vì theá, baø lieàn ñeán ôû trong moät hang ñoäng linh thieâng, nôi tröôùc ñaây ñöùc Guru Rinpoche ñaõ töøng cö nguï. Baø ôû laïi ñaây ñeå chôø ñôïi cho ñeán khi sinh nôû.

Cuøng ñi vôùi baø coù moät vò Khenpo ñeå höôùng daãn thöïc hieän nghi leã taåy tònh. Khi saép ñeán ngaøy sinh, baøo thai boãng nhieân bieán maát hoaøn toaøn khoûi buïng meï vaø ngöôøi meï trôû laïi traïng thaùi bình thöôøng nhö ngöôøi khoâng 172

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) mang thai. Hieän töôïng kyø laï naøy chaám döùt ñuùng moät ngaøy sau ñoù, vaø ngöôøi meï caûm thaáy heát söùc khoan khoaùi, deã chòu tröôùc khi sinh nôû.

Vieäc sinh nôû dieãn ra raát deã daøng. Nhöõng ngöôøi coù maët ôû ñoù ñeàu nghe thaáy ñöùa beù vöøa sinh ra noùi vôùi meï raèng noù seõ khoâng ôû laâu vôùi baø. Kyø laï hôn nöõa, ly nöôùc maø ngöôøi ta mang ñeán cho baø khi aáy boãng hoùa thaønh moät ly söõa. Nhöõng dieãn tieán kyø laï treân khieán cho ngöôøi meï caøng tin chaéc raèng mình ñaõ haï sinh moät ñöùa con raát phi thöôøng.

Vaøo thôøi ñieåm naøy, vò Tai Situ Pema Wangchok Gyalpo trong khi thieàn ñònh nhìn thaáy moät linh aûnh veà söï taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm. Ñeå xaùc nhaän laïi nhöõng gì ñaõ thaáy, oâng lieàn cho ngöôøi ñeán tu vieän Tsurphu ñeå hoûi xem ai laø ngöôøi ñang giöõ di thö cuûa ñöùc Karmapa. Khi aáy, moïi ngöôøi môùi nhôù laïi laø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm ñaõ khoâng ñeå laïi di thö nhö taát caû caùc vò Karmapa tröôùc ñoù ñaõ töøng laøm. Caùc vò tröôûng laõo trong tu vieän Tsurphu ñaõ cho tìm kieám trong taát caû caùc di vaät ñeå laïi cuûa ngaøi, hy voïng seõ tìm ra moät manh moái naøo ñoù, nhöng taát caû ñeàu thaát voïng.

Trong khi taát caû caùc vò ñeä töû cuûa ñöùc Karmapa ñeàu luùng tuùng khoâng bieát laøm sao xaùc ñònh ñöôïc söï taùi sinh cuûa ngaøi, hoï lieàn cöû nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu tu vieän Tsurphu vaø tu vieän Palpung ñeán thænh caàu söï giuùp 173

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñôõ cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù möôøi ba laø Tubten Gyatso trong vieäc tìm kieám hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa.

Sau khi nhaäp ñònh quaùn saùt, ñöùc Ñaït-lai Laït-ma lieàn vieát moät thö phuùc ñaùp göûi ñeán tu vieän Palpung. Laù thö ñöôïc ñoùng daáu vaø nieâm kín, trong ñoù ngaøi moâ taû nhöõng chi tieát coù theå giuùp caùc vò ñeä töû tìm ra hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. Nhaän ñöôïc thö phuùc ñaùp cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma, caùc vò ôû tu vieän Palpung heát söùc vui möøng, lieàn laäp töùc thoâng baùo tin vui naøy ñeán tu vieän Tsurphu.

Khi tin möøng veà söï giuùp ñôõ cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñöôïc ñöa töø Palpung ñeán Tsurphu, vò thò giaû cuûa ñöùc Karmapa laø Golok Gelong Jampal Tsultrim boãng nhôù laïi lôøi daën doø cuûa ñöùc Karmapa tröôùc luùc vieân tòch.

OÂng lieàn laäp töùc môû tuùi vaûi maøu ñoû khaâu kín do ñöùc Karmapa ban cho ngaøy tröôùc ra. Beân trong quaû nhieân laø moät böùc di thö do chính tay ñöùc Karmapa vieát, moâ taû chi tieát veà söï taùi sinh cuûa ngaøi.

Jampal Tsultrim lieàn daâng böùc di thö leân cho caùc vò tröôûng laõo cuûa tu vieän Tsurphu, vaø hoï laäp töùc yeâu caàu caùc vò Tai Situpa, Beru Khyentse, vaø Jamgon Kontrul tieán haønh vieäc xaùc nhaän. Kyø dieäu thay, caùc chi tieát trong böùc di thö hoaøn toaøn truøng khôùp vôùi söï moâ taû trong böùc thö cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma, vaø cuõng hoaøn 174

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) toaøn phuø hôïp vôùi nhöõng linh aûnh maø Pema Wangchok Gyalpo ñaõ nhìn thaáy.

Caên cöù vaøo nhöõng chi tieát naøy, moät phaùi ñoaøn tìm kieám laäp töùc ñöôïc thaønh laäp vaø leân ñöôøng tìm ñeán nôi ñöùc Karmapa taùi sinh. Ngay khi ñeán nôi, vò Tai Situpa ñôøi thöù möôøi moät laø Pema Wangchok Gyalpo ñaõ nhanh choùng nhaän bieát ñöùa treû chính laø hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa. OÂng lieàn thænh caàu söï xaùc nhaän cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma.

Vò Karmapa taùi sinh tröôùc heát ñöôïc thoï giôùi sa-di vôùi Tai Situpa vaø Jamgon Kongtrul Rinpoche, hai vò ñeä töû xuaát saéc cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm. Sau ñoù, ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù möôøi ba laø Tubten Gyatso cuõng chính thöùc coâng nhaän söï taùi sinh naøy.

Karmapa Rangjung Rigpe Dorje vaãn ôû laïi Derge cho ñeán naêm 8 tuoåi. Khi aáy, ngöôøi ta ñaõ mang taát caû nhöõng leã phuïc vaø caû chieác vöông mieän kim cöông maøu ñen cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi laêm töø Tsurphu ñeán cho ngaøi. Naêm aáy, ngaøi chaáp nhaän lôøi môøi cuûa Situ Rinpoche vaø leân ñöôøng ñeán vieáng thaêm tu vieän Palpung. Treân ñöôøng, ngaøi döøng laïi gheù thaêm vaø laøm leã ban phuùc cho moät nhaø in cuûa tu vieän ôû Derge. Taïi ñaây, ngaøi ñöa ra lôøi döï baùo veà moät aán baûn kinh ñieån seõ ñöôïc ngaøi thöïc hieän taïi AÁn Ñoä sau naøy.

Moät buoåi leã ñaêng quang ñöôïc vò Tai Situpa toå chöùc ñeå chính thöùc coâng nhaän cöông vò cuûa ngaøi laø Karmapa 175

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñôøi thöù möôøi saùu. Sau ñoù, vò Tai Situpa cuøng ñi vôùi ngaøi ñeán Tsurphu, truï sôû cuûa caùc vò Karmapa ôû mieàn trung Taây Taïng. Taïi ñaây, ñöùc Karmapa ñöôïc chaøo möøng bôûi caùc vò Goshir Gyaltsab Rinpoche, Jamgon Kongtrul Rinpoche vaø Nenang Pawo Rinpoche.

Khoâng bao laâu sau khi ñeán Tsurphu, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñöôïc ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù möôøi ba ñoùn tieáp vaø chuû trì buoåi leã xuoáng toùc cho ngaøi. Trong khi thöïc hieän nghi leã naøy, ñöùc Ñaït-lai Laït-ma xaùc nhaän laø ñaõ nhìn thaáy vöông mieän kim cöông maøu ñen töôïng tröng cho trí tueä, laø bieåu töôïng vaãn thöôøng xuyeân hieän höõu treân ñaàu cuûa taát caû caùc vò Karmapa.

Sau buoåi leã naøy, ñöùc Karmapa chính thöùc nhaän cöông vò cuûa ngaøi taïi Tsurphu. Leã ñaêng quang laàn thöù hai ñöôïc chuû trì bôûi vò Tai Situpa vaø ngöôøi ñöùng ñaàu tröôøng phaùi Drukpa Karma Kagyu. Ngaøi tieáp nhaän söï truyeàn thöøa toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu töø caùc vò Tai Situpa Pema Wangchok Gyalpo vaø Jamgon Kongtrul Palden Khyentse Öser. Sau ñoù, ngaøi nghieân cöùu caùc kinh vaên Maät toâng vôùi ñaïi sö Gangkar Rinpoche vaø Khyentse Rinpoche. Ngaøi nhaän ñöôïc söï truyeàn thöøa giaùo phaùp Ñaïi thuû aán (Mahamudra) töø vò ñaïi sö Jamgon Kongtrul Palden Khyentse Öser, vaø cuõng nghieân cöùu, hoïc taäp vôùi raát nhieàu baäc thaày noåi tieáng ñöông thôøi khaùc nöõa.

176

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) Ñöùc Karmapa ñaõ ñeán thaêm tu vieän Lithang Pangphuk.

Taïi ñaây, ngaøi hieån thò quyeàn naêng kyø dieäu cuûa moät vò Karmapa baèng caùch ñeå laïi nhöõng daáu chaân cuûa ngaøi treân moät taûng ñaù.

Naêm 18 tuoåi (1941), ñöùc Karmapa trôû laïi Tsurphu vaø daønh raát nhieàu thôøi gian trong khoaûng töø naêm 1941 ñeán naêm 1944 ñeå soáng aån cö. Maëc duø vaäy, tu vieän Tsurphu trong suoát giai ñoaïn naøy ñaõ ñöôïc môû roäng dieän tích raát nhieàu. Ñaàu naêm 1944, ñöùc Karmapa baét ñaàu cuûng coá moái quan heä vôùi caùc nöôùc laùng gieàng theo Phaät giaùo trong vuøng Hy-maõ-laïp cuõng nhö vôùi AÁn Ñoä. Trong moät chuyeán haønh höông ñeán mieàn nam Taây Taïng, ñöùc Karmapa cuõng chaáp nhaän lôøi môøi cuûa ñöùc vua Bhutan laø Jigme Dorje Wangchuk vaø ñeán thaêm vöông quoác Bhutan. Taïi ñaây, ngaøi vaø nhöõng ngöôøi cuøng ñi ñaõ vieáng thaêm Bumthang ôû mieàn baéc Bhutan vaø nhieàu vuøng khaùc. Ñoaøn ñaõ toå chöùc vaø tham gia raát nhieàu hoaït ñoäng tín ngöôõng trong suoát thôøi gian naøy.

Naêm 1945, ngaøi thoï giôùi cuï tuùc vôùi vò Tai Situpa ñeå chính thöùc trôû thaønh moät vò tyø-kheo. Ngaøi cuõng nhaän ñöôïc söï truyeàn daïy veà nhöõng phaàn chuyeân saâu hôn cuûa giaùo phaùp doøng Karma Kagyu qua caùc buoåi leã truyeàn phaùp. Ngaøi cuõng ñöôïc vò ñaïi sö Urgyen Rinpoche truyeàn daïy cho toaøn boä giaùo phaùp cuûa doøng Nyingma, ñöôïc 177

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng truyeàn laïi bôûi vò Terton Chojur Lingpa, ngöôøi ñaõ coù nhöõng döï baùo raát quan troïng veà cuoäc ñôøi cuûa caùc ñöùc Karmapa saép tôùi cho ñeán taän theá kyû 21.

Naêm 1947, ñöùc Karmapa vaø phaùi ñoaøn cuûa ngaøi laïi haønh höông ñeán Nepal vaø AÁn Ñoä. Taïi AÁn Ñoä, ngaøi vieáng thaêm bang Sikkim ôû vuøng ñoâng baéc AÁn Ñoä, treân söôøn phía nam cuûa daõy Hy-maõ-laïp sôn. Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, Sikkim vaãn coøn laø moät vöông quoác ñoäc laäp. Ngaøi cuõng ñeán leã baùi ôû nhieàu thaùnh tích nôi ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ töøng xuaát hieän, nhö vöôøn Lam-tyø-ni (Lumbini) ôû Nepal, nôi ñöùc Phaät ñaûn sinh; thaønh Ba-lanaïi (Benares), nôi ñöùc Phaät laàn ñaàu tieân chuyeån phaùp luaân; vaø Boà-ñeà Ñaïo traøng (Bodhgaya), nôi ñöùc Phaät thaønh ñaïo.

Sau khi ñi xuyeân qua vuøng Kinnaur (thuoäc bang Himachal Pradesh, mieàn baéc AÁn Ñoä) vaø Purang ñeå vieáng thaêm nuùi Kailas,1 ñöùc Karmapa trôû veà tu vieän Tsurphu ôû Taây Taïng trong naêm 1948.

Vaøo naêm 1948, taïi Tsurphu ngaøi nhaän ñöôïc nhöõng chæ daïy cuoái cuøng veà giaùo phaùp truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu töø hai vò ñaïo sö: vò Palpung Kongtrul ñôøi 1

Nuùi Kailas naèm veà phía taây nam cuûa Taây Taïng, cao ñeán 6.714 meùt, ñöôïc ngöôøi Taây Taïng xem nhö laø nuùi Tu-di cuûa theá giôùi naøy. Ngoïn nuùi naøy laø moät trong caùc ñieåm haønh höông ñöôïc nhieàu ngöôøi Taây Taïng tìm ñeán.

178

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) thöù hai vaø vò Tai Situpa ñôøi thöù möôøi moät. Cho ñeán luùc naøy, vieäc hoïc taäp giaùo phaùp cuûa ngaøi xem nhö hoaøn taát, khoâng chæ laø giaùo phaùp cuûa doøng Karma Kagyu, maø coøn laø cuûa caùc doøng Sakya (Taùt-ca) vaø Nyingma (Ninh-maõ). Trong thöïc teá, vaøo naêm 1953 chính ngaøi ñaõ giaûng daïy giaùo phaùp cuûa Terton Chojur Lingpa (doøng Nyingma) cho Mindroling Rinpoche, ngöôøi ñöùng ñaàu doøng Nyingma vaø laø moät trong boán vò Ñaïi Laït-ma cuûa Taây Taïng.

Naêm 1954, ñöùc Karmapa cuøng vôùi ñöùc Ñaït-lai Laïtma ñôøi thöù 14 laø Tenzin Gyatso vaø nhieàu vò Laït-ma cao caáp khaùc cuøng vieáng thaêm Trung Hoa. Treân ñöôøng töø Trung Hoa trôû veà Taây Taïng, ngaøi döøng laïi ôû nhieàu nôi ñeå vieáng thaêm caùc tu vieän ôû mieàn ñoâng Taây Taïng. Cuõng trong chuyeán ñi naøy, qua moät linh aûnh nhìn thaáy trong thieàn ñònh, ngaøi nhaän bieát ñöôïc vò Tai Situpa thaày daïy cuûa mình vieân tòch trong naêm 1952 ñaõ taùi sinh. Ngaøi lieàn göûi nhöõng thoâng tin chæ daãn ñeán tu vieän Palpung ñeå yeâu caàu tìm kieám. Theo ñuùng nhöõng chæ daãn cuûa ngaøi, ngöôøi ta ñaõ tìm ñöôïc ñöùa treû taùi sinh, hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhöõng gì ngaøi nhìn thaáy trong thieàn ñònh.

Treân ñöôøng trôû veà Tsurphu, ngaøi ñaõ döøng laïi ñeå toå chöùc leã ñaêng quang cho vò Tai Situpa taùi sinh naøy taïi tu vieän Palpung.

Naêm 1956, ñöùc Karmapa cuøng vôùi moät phaùi ñoaøn cuøng ñi ñaõ ñeán Sikkim vaø töø ñoù tieáp tuïc moät cuoäc haønh 179

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng höông. Ngaøi cuøng vôùi ñöùc Ñaït-lai Laït-ma vaø ñöùc Banthieàn Laït-ma ñeán AÁn Ñoä theo lôøi môøi cuûa Hoäi Phaät giaùo Ñaïi Boà-ñeà (Mahabodhi Society) ôû AÁn Ñoä ñeå tham gia Ñaïi leã kyû nieäm 2.500 naêm ngaøy ñöùc Phaät thaønh ñaïo (Buddha Jayanti). Trong chuyeán ñi naøy, ñöùc Karmapa vaø phaùi ñoaøn laïi moät laàn nöõa gheù thaêm caùc thaùnh tích ôû AÁn Ñoä ñeå chieâm ngöôõng vaø leã baùi.

Cuõng trong chuyeán ñi naøy, ñöùc Karmapa cuûng coá moái quan heä vôùi caùc ñeä töû cuûa ngaøi laø Tashi Namgyal, ñöùc vua xöù Sikkim, vaø Ashi Wangmo, coâng chuùa xöù Bhutan. Ñöùc vua Sikkim môøi ngaøi ñeán thaêm Rumtek, moät tu vieän ôû Sikkim ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín thaønh laäp vaøo cuoái theá kyû 16. Ngaøi khoâng nhaän lôøi môøi, nhöng höùa raèng seõ ñeán ñoù trong töông lai vaøo moät luùc thích hôïp. Ñaàu naêm 1957, daân chuùng ñoå xoâ keùo veà mieàn trung Taây Taïng ñeå tî naïn. Moät soá ñeä töû lôùn cuûa doøng Karma Kagyu cuõng coù maët trong soá ngöôøi di cö tî naïn, nhö caùc vò Sangye Nyenpa Ripoche, Situ Rinpoche, Talep Rinpoche... Ngay trong giai ñoaïn roái raém naøy, ñöùc Karmapa phaùt hieän vaø coâng nhaän hoùa thaân taùi sinh cuûa caùc vò Gyaltsab Rinpoche, Palpung Jamgon Kongtrul vaø Drongsar Chentse. Tu vieän trung taâm Tsurphu trôû thaønh nôi laùnh naïn cuûa caùc vò Tulku treû tuoåi cuûa doøng Karma Kagyu töø mieàn ñoâng Taây Taïng tìm veà. Baát chaáp nhöõng khoù khaên do tình hình chieán söï gaây ra, ñöùc 180

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) Karmapa xem caùc vò naøy laø truï coät töông lai cuûa doøng Karma Kagyu neân vaãn daønh raát nhieàu söï quan taâm chaêm soùc vaø ñaøo taïo cho caùc vò.

Khi chieán tranh dieãn ra ngaøy caøng khoác lieät hôn vaø gaây thieät haïi naëng neà cho caùc tu vieän cuõng nhö ñôøi soáng tu taäp taïi Taây Taïng, ngaøi baét ñaàu nghó ñeán nhöõng giaûi phaùp ñeå baûo toaøn truyeàn thoáng tu taäp cuûa toâng phaùi. Ngaøi ñöa caùc vò Sangye Nyenpa Ripoche, Situ Rinpoche vaø Kalu Rinpoche sang Bhutan. Palpung Jamgon Kongtrul ñöôïc ñöa sang AÁn Ñoä. Vaø vaøo ñaàu naêm 1959, ngaøi thoâng baùo vôùi ñöùc Ñaït-lai Laït-ma raèng chính ngaøi cuõng seõ rôøi khoûi Taây Taïng nhaèm muïc ñích baûo toaøn Phaät phaùp.

Sau ñoù, ñöùc Karmapa rôøi khoûi Tsurphu cuøng vôùi moät phaùi ñoaøn thaùp tuøng ñoâng ñaûo, khoaûng 150 ngöôøi goàm caû taêng só vaø cö só, trong ñoù bao goàm taát caû nhöõng vò Tulku coù nhieàu naêng löïc nhaát. Ñoaøn ngöôøi ra ñi mang theo nhöõng thaùnh töôïng, xaù-lôïi vaø nhöõng thaùnh vaät khaùc do caùc vò Karmapa truyeàn laïi vaø nhanh choùng tìm ñöôøng ra khoûi Taây Taïng. Moïi keá hoaïch chi tieát cuûa chuyeán ñi ñaõ ñöôïc ngöôøi trôï lyù chính cuûa ngaøi laø Dhamchoe Yondu döï tính kyõ löôõng. Lòch trình chuyeán ñi ñöôïc tính toaùn ñeå caû ñoaøn seõ ñeán ñöôïc Bhutan maø khoâng quaù vaát vaû.

181

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Duø vaäy, ñoù laø moät chuyeán ñi ñeå laïi nhieàu aán töôïng ñaùng kinh ngaïc trong loøng moïi ngöôøi vaø thöïc söï khoâng deã daøng. Tröôùc heát, caû ñoaøn ñaõ ñi baêng qua vuøng phía nam cuûa Lodrak, nôi caùc vò ñaïo sö Marpa vaø Milarepa ñaõ saùng laäp toâng phaùi truyeàn thoáng maø hoï ñang tieáp böôùc. Taïi ñaây cuõng hieän höõu ngoâi thaùp chín taàng ñöôïc xaây moät caùch cöïc kyø coâng phu vaø tæ mæ bôûi duy nhaát moät mình ngaøi Milarepa, nhö moät söï thöû thaùch nieàm tin cuûa ngaøi ñoái vôùi baäc ñaïo sö cuûa mình. Gaàn 9 theá kyû ñaõ troâi qua nhöng ngoâi thaùp vaãn trô trô ñöùng ñoù nhö moät söï thaùch thöùc vôùi thôøi gian.

Khi caû ñoaøn saép ñeán moät söôøn nuùi coù ñoä cao 6.000 meùt naèm ôû bieân giôùi Taây Taïng vaø Bhutan, haàu heát moïi ngöôøi ñeàu meät moûi vaø muoán döøng laïi nghæ ngôi tröôùc khi vöôït ñeøo. Nhöng ñöùc Karmapa thuùc giuïc hoï tieáp tuïc ñi, vaø nhaát ñònh phaûi vöôït qua khoûi ñeøo ngay trong ngaøy hoâm aáy. Maëc duø meät moûi, taát caû moïi ngöôøi ñeàu vaâng lôøi ngaøi, vaø hoï ñaõ qua khoûi ñeøo tröôùc khi trôøi toái.

Ngay khi ñeâm vöøa xuoáng, moät côn baõo tuyeát aäp ñeán vaø con ñöôøng leân ñeøo bò laáp kín. Beân kia ñeøo, veà höôùng Taây Taïng, moät ñoaøn quaân ñuoåi theo hoï ñaõ phaûi döøng laïi vì khoâng theå vöôït qua baõo tuyeát. Caû ñoaøn ngöôøi khoâng heà hay bieát raèng hoï ñang bò ñuoåi baét laïi, nhöng quyeát ñònh saùng suoát cuûa ñöùc Karmapa ñaõ giuùp hoï vöôït thoaùt.

182

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) Nhö vaäy laø, sau chuyeán ñi keùo daøi ba tuaàn leã, ñoaøn ngöôøi ñaõ an toaøn ñeán ñöôïc mieàn baéc Bhutan vaø ñöôïc ñoùn tieáp long troïng bôûi nhieàu quan chöùc cao caáp cuûa chính phuû Bhutan cuøng vôùi vò coâng chuùa Bhutan laø Ashi Wangmo maø luùc naøy ñaõ xuaát gia thaønh moät vò tyø-kheo ni. Cuõng taïi ñaây, hai vò Tai Situpa vaø Kalu Rinpoche ñaõ tìm ñeán ñeå gia nhaäp vaøo ñoaøn.

Nhaø vua Sikkim thænh caàu ñöùc Karmapa ñaët truï sôû chính cuûa ngaøi taïi Sikkim, vaø 2 thaùng sau khi ñeán Bhutan thì ñoaøn cuûa ngaøi ñaõ rôøi Bhutan ñeán vuøng Gangtok cuûa Sikkim.

Trong soá raát nhieàu ñòa ñieåm ñöôïc ñöùc vua Tashi Namgyal cuûa Sikkim ñeà nghò, ñöùc Karmapa ñaõ choïn Rumtek. Ngaøi tuyeân boá raèng Rumtek seõ laø truï sôû chính cuûa ngaøi ôû ngoaøi nöôùc, maëc duø ngaøi vaãn hy voïng laø coù moät ngaøy seõ ñöôïc trôû veà Taây Taïng. Ñöùc Karmapa vaø ñoaøn tuøy tuøng rôøi Gangtok ñi Rumtek ngay sau khi ñöùc vua Sikkim chaáp thuaän vieäc ngaøi seõ cö truù taïi Rumtek. Maëc duø tu vieän taïi Rumtek ñaõ ñöôïc ñöùc Karmapa ñôøi thöù chín xaây döïng töø nhieàu theá kyû tröôùc ñaây, nhöng ñeán naêm 1959 thì taát caû haàu nhö ñaõ ñoå naùt. Daân cö quanh vuøng Rumtek cuõng coøn chöa phaùt trieån vaø khoâng coù ñuû nhöõng ñieàu kieän caàn thieát cho söï löu truù cuûa ñöùc Karmapa cuøng vôùi ñoaøn ngöôøi ñi theo ngaøi. Ñöùc Karmapa vaø caùc vò ñaïo sö cuøng vôùi moïi 183

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngöôøi phaûi soáng trong nhöõng caên leàu taïm. Trong thôøi gian ñoù, ñöùc Karmapa coá gaéng tìm kieám nhöõng nguoàn taøi trôï ñeå coù theå baét ñaàu xaây döïng laïi tu vieän cuõng nhö coù theå ñaûm baûo ñieàu kieän soáng cho nhöõng ngöôøi ñi theo ngaøi.

Naêm 1963, coâng vieäc xaây döïng tu vieän môùi vôùi teân goïi Shedrub Chokhor Ling ñöôïc baét ñaàu. Vieân ñaù ñaàu tieân ñöôïc ñaët xuoáng coâng trình xaây döïng naøy bôûi chính tay ñöùc vua môùi leân ngoâi cuûa Sikkim laø Palden Thondup Namgyal. Vò trôï lyù chính cuûa ñöùc Karmapa laø Dhamchoe Yongdu chòu traùch nhieäm ñieàu haønh coâng vieäc vaø kinh phí xaây döïng chuû yeáu döïa vaøo söï cuùng döôøng cuûa hoaøng gia Sikkim. Sau ñoù, khi ñöùc Karmapa gaëp gôõ Thuû töôùng Pandit Nehru cuûa AÁn Ñoä thì chính phuû AÁn Ñoä quyeát ñònh daønh moät khoaûn taøi trôï cho coâng vieäc xaây döïng taïi Rumtek laø 1,4 trieäu rupee, töông ñöông khoaûng 35.000 ñoâ-la Myõ.

Vieäc xaây döïng tu vieän Shedrub Chokhor Ling hoaøn taát vaøo naêm 1966. Nhöõng thaùnh vaät vaø xaù-lôïi mang theo töø Taây Taïng ñöôïc toân trí taïi ñaây. Vaøo ngaøy ñaàu naêm môùi theo lòch Taây Taïng, ñöùc Gyalwa Karmapa chính thöùc tuyeân boá nôi ñaây laø truï sôû môùi caùc vò Karmapa vôùi teân goïi laø Trung taâm Hoaèng phaùp (The Dharmachakra Center), laø nôi ñaùp öùng nhöõng ñieàu kieän tu taäp vaø haønh trì giaùo phaùp cho taát caû moïi ngöôøi döôùi söï daãn daét cuûa caùc ñöùc Karmapa.

184

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) Naêm 1974, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu baét ñaàu chuyeán du hoùa ñaàu tieân treân theá giôùi. Trong chuyeán ñi naøy, ngaøi vieáng thaêm Hoa Kyø, Canada vaø moät soá nöôùc chaâu AÂu. Cuøng ñi vôùi ngaøi coù caùc baäc ñaïo sö khaùc cuûa phaùi Karma Kagyu vaø raát nhieàu vò taêng só. Ngaøi ñaõ coù raát nhieàu buoåi thuyeát giaûng giaùo phaùp gaây aûnh höôûng saâu xa trong coäng ñoàng phöông Taây. Ngaøi cuõng thöïc hieän nhieàu nghi leã ban phöôùc laønh, leã truyeàn phaùp cuõng nhö ñöa ra nhöõng lôøi khuyeân daïy veà phöông thöùc tu taäp cho Phaät töû ôû nhöõng nôi ngaøi vieáng thaêm.

Vaøo khoaûng giöõa thaùng gieâng naêm 1975, ñöùc Karmapa coù ñeán Rome ñeå gaëp gôõ laàn ñaàu tieân vôùi ñöùc Giaùo hoaøng Paul Ñeä luïc.

Trong naêm 1976-1977, ñöùc Karmapa du hoùa phöông Taây moät laàn nöõa vôùi nhöõng buoåi tieáp xuùc vaø truyeàn phaùp ñöôïc môû roäng hôn. Tieáp theo ñoù laø moät chuyeán ñi daøi voøng quanh theá giôùi, ngaøi ñaõ vieáng thaêm caùc trung taâm toân giaùo treân khaép caùc chaâu luïc, gaëp gôõ caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò, toân giaùo ôû nhieàu quoác gia, cuõng nhö tieáp xuùc vôùi ñoâng ñaûo quaàn chuùng thuoäc ñuû moïi taàng lôùp trong xaõ hoäi.

Trong khoaûng hai thaäp nieân 1960 vaø 1970, hoaøng gia Bhutan ñaõ cuùng döôøng ñöùc Karmapa moät toøa laâu ñaøi vaø moät vuøng ñaát roäng ñeå ngaøi coù theå thieát laäp moät tu vieän lôùn. Moái quan heä giöõa ngaøi vaø Bhutan caøng ñöôïc cuûng coá chaët cheõ hôn nöõa qua hai thaäp kyû naøy.

185

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Vaøo ngaøy 28 thaùng 11 naêm 1979, ñöùc Karmapa ñaët neàn moùng ñaàu tieân cho vieäc xaây döïng moät trung taâm hoaèng phaùp naèm veà phía ñoâng nam New Delhi, AÁn Ñoä, trong moät buoåi leã long troïng coù söï tham döï cuûa Toång thoáng vaø Thuû töôùng AÁn Ñoä. Trung taâm hoaèng phaùp naøy döï kieán seõ laø moät cô sôû daønh cho nghieân cöùu hoïc taäp giaùo phaùp cuõng nhö thöïc haønh thieàn ñònh, vaø ñaëc bieät laø ñaûm nhaän caû vieäc phieân dòch, in aán vaø phaùt haønh kinh ñieån.

Thaùng 5 naêm 1980, ñöùc Karmapa baét ñaàu chuyeán du hoùa cuoái cuøng voøng quanh theá giôùi. Ngaøi vieáng thaêm Hy Laïp, Anh, Hoa Kyø vaø vuøng Ñoâng Nam AÙ. Trong chuyeán ñi naøy, ngaøi coù nhieàu buoåi thuyeát giaûng giaùo phaùp vaø toå chöùc caùc buoåi leã ñoäi vöông mieän kim cöông, leã truyeàn phaùp, traû lôøi phoûng vaán cuûa giôùi baùo chí, noùi chuyeän vôùi coâng chuùng vaø tham gia nhieàu hoaït ñoäng phuùc lôïi xaõ hoäi.

Ngaøy 5 thaùng 11 naêm 1981, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñeå laïi moät di thö vaø vieân tòch trong moät beänh vieän taïi Zion, moät ñòa ñieåm gaàn Chicago, thuoäc bang Illinois, Hoa Kyø. Di theå (kudung) cuûa ngaøi ñöôïc ñöa veà AÁn Ñoä baèng maùy bay.

Ngaøy 20 thaùng 12 naêm 1981, leã hoûa taùng nhuïc thaân ñöùc Karmapa ñöôïc cöû haønh ôû tu vieän taïi Rumtek. Nhaân daân AÁn Ñoä vaø haøng chuïc ngaøn ñeä töû cuûa ngaøi töø khaép 186

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) nôi treân theá giôùi ñaõ quy tuï veà ñaây ñeå tham döï buoåi leã naøy.

Ngaøy 21 thaùng 12 naêm 1981, xaù-lôïi cuûa ngaøi thu thaäp sau leã hoûa taùng ñöôïc ñaët trong moät hoäp thieâng (jangchub chorten) ñeå thôø kính.

Moät cuoäc hoïp môû roäng caùc vò laõnh ñaïo cuûa phaùi Karma Kagyu ñöôïc toå chöùc taïi Rumtek theo söï trieäu taäp cuûa Dhamchoe Yongdu, vò trôï lyù thöù nhaát cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu. Dhamchoe Yongdu ñaõ yeâu caàu boán vò Rinpoche lôùn laø Shamar Rinpoche, Tai Situ Rinpoche, Jamgon Kongtrul Rinpoche vaø Goshir Gyaltsab Rinpoche cuøng nhau thaønh laäp moät hoäi ñoàng ñeå taïm ñieàu haønh moïi hoaït ñoäng cuûa toâng phaùi. Hoäi ñoàng naøy cuõng chòu traùch nhieäm veà vieäc nghieân cöùu caùc chi tieát trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñeå tìm ra hoùa thaân taùi sinh cuûa ngaøi. Caû 4 vò Rinpoche ñaõ nhaän laõnh traùch nhieäm vaø baøy toû söï mong muoán seõ sôùm hoaøn taát ñöôïc nhöõng yù nguyeän cuûa ñöùc Karmapa.

Trong suoát cuoäc ñôøi mình, ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñaõ theå hieän taám göông maãu möïc cuûa moät vò ñaïo sö chöùng ngoä. Nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi mang laïi lôïi ích lôùn lao trong cuoäc soáng cho taát caû nhöõng ai coù may maén ñöôïc gaëp ngaøi, vaø ngay caû cho nhöõng ai chæ ñöôïc bieát ñeán nhöõng lôøi daïy aáy qua söï truyeàn tuïng, ghi cheùp.

Cuõng töông töï nhö taát caû nhöõng vò ñaïo sö chöùng ngoä töø xöa nay, ngaøi theå hieän nhöõng quyeàn naêng maàu 187

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nhieäm vaø nhöõng thaàn thoâng töï taïi maø kieán thöùc thoâng thöôøng cuûa con ngöôøi khoâng theå naøo lyù giaûi ñöôïc. Vieäc ngaøi ñeå laïi nhöõng daáu chaân treân ñaù cöùng laø moät söï thaät ñöôïc nhieàu ngöôøi truyeàn tuïng, nhöng khoâng ai coù theå giaûi thích ñöôïc laø vì sao ngaøi coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù!

Moät hoâm, khi ngaøi ñang taém ôû suoái nöôùc noùng Tarzi, nhöõng con raén ñoäc töø trong caùc khe ñaù gaàn ñoù keùo nhau boø ra vaø quaán quanh ngöôøi ngaøi, nhöng ngaøi vaãn töôi cöôøi khoâng bieåu loä chuùt gì sôï haõi. Vaø söï thaät laø chuùng khoâng heà laøm haïi ngaøi!

Coù moät laàn, tröôùc söï chöùng kieán cuûa raát ñoâng ngöôøi, ngaøi caàm treân tay moät thanh kieám to naëng vaø nheï nhaøng uoán cong noù laïi, quaán troøn vaø guùt laïi nhö theå ñoù laø moät sôïi daây meàm maïi.

Nhieàu ngöôøi ñöôïc chöùng kieán ñaõ keå laïi raèng, vôùi söï hieän dieän cuûa ngaøi, nhieàu loaøi vaät bình thöôøng voán chaúng bao giôø öa thích nhau boãng trôû neân hieàn hoøa vaø bieåu loä söï thöông yeâu, gaàn guõi nhau.

Moät laàn ôû Rumtek, sau khi chuïp aûnh ñöùc Karmapa, ngöôøi thôï nhieáp aûnh ñaõ baøng hoaøng kinh ngaïc sau khi röûa aûnh vì nhìn thaáy ôû vò trí cuûa ngaøi trong böùc aûnh laïi chaúng coù gì caû, gioáng nhö ñoù laø moät vaät theå voâ hình.

OÂng ta ñaõ khaûo saùt raát kyõ aâm baûn phim vaø baûn in phoùng ñaïi cuûa böùc aûnh nhöng khoâng tìm thaáy moät loãi kyõ thuaät naøo. Vì theá, oâng hoaøn toaøn khoâng theå ñöa ra baát cöù lôøi giaûi thích naøo cho hieän töôïng kyø laï naøy.

188

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) Nhöõng hieän töôïng maàu nhieäm nhö treân trong cuoäc ñôøi ngaøi coøn coù theå keå ra nhieàu voâ soá. Tuy nhieân, phaàn lôùn ñeàu ñöôïc truyeàn tuïng bôûi nhöõng ngöôøi Phaät töû, bôûi nhöõng ngöôøi heát loøng tin kính ngaøi. Ñieàu gaây aán töôïng nhaát ñoái vôùi theá giôùi phöông Taây coù leõ chính laø khi ngaøi theå hieän söï maàu nhieäm aáy cho caû nhöõng ngöôøi chöa töøng bieát ñeán Phaät phaùp cuõng ñöôïc chöùng kieán. Ñoù laø vaøo thôøi ñieåm ngaøi vieân tòch. Ñieàu khoâng sao giaûi thích ñöôïc ñaõ xaûy ra taïi beänh vieän American International Clinic ôû Zion thuoäc bang Illinois, Hoa Kyø, nôi ngaøi vieân tòch, vaø ñöôïc ghi cheùp laïi bôûi moät baùc só ngöôøi AÁn Ñoä laø Kotwal. OÂng naøy ñaõ chòu traùch nhieäm veà vieäc chaêm soùc söùc khoûe cho ñöùc Karmapa trong nhieàu naêm.

Vaøo thôøi ñieåm ñöùc Karmapa vieân tòch, cô theå cuûa ngaøi vaãn giöõ nguyeân tö theá thieàn ñònh trong 3 ngaøy lieàn. Suoát thôøi gian naøy, traùi tim ngaøi vaãn giöõ ñöôïc ñoä aám vaø da thòt vaãn meàm maïi nhö khi coøn soáng. Caùc baùc só ñaõ voâ cuøng kinh ngaïc khi chöùng kieán söï thaät naøy, maëc duø moïi daáu hieäu y khoa ñeàu chöùng toû laø ngaøi thöïc söï ñaõ cheát. Raát nhieàu nhaân vieân cuûa beänh vieän ñaõ tìm ñeán ñeå coù theå taän maét chöùng kieán söï kieän chöa töøng coù vaø khoâng theå giaûi thích naøy. Chæ sau 3 ngaøy, caùc daáu hieäu thoâng thöôøng cuûa söï cheát môùi baét ñaàu xuaát hieän nôi cô theå ngaøi.

189

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Trong buoåi leã hoûa taùng nhuïc thaân cuûa ñöùc Karmapa taïi tu vieän Rumtek, boán vò Rinpoche ñaõ tuaàn töï mang nhöõng voøng maïn-ñaø-la cuùng döôøng leân ngaøi. Khi ñeán löôït Tai Situpa, vò naøy tieán leân phía baéc cuûa daøn hoûa thieâu ñeå daâng voøng maïn-ñaø-la vaø chôït nhìn thaáy moät vaät gì ñoù rôi xuoáng töø di theå cuûa ñöùc Karmapa ñang boác chaùy trong ngoïn löûa. Khi Tai Situpa cho ngöôøi ñeán xem thì môùi bieát ñoù chính laø traùi tim cuûa ñöùc Karmapa, vaãn coøn nguyeân veïn duø coù hôi chaùy seùm ôû beà maët. Traùi tim naøy ñöôïc giöõ laïi nhö moät thaùnh vaät, hieän ñöôïc ñaët trong moät thaùp nhoû baèng vaøng ôû tu vieän Rumtek ñeå thôø kính.

Nhieàu haït xaù-lôïi ñöôïc tìm thaáy sau khi hoûa taùng, vaø moät soá caùc maåu xöông vaãn coøn nguyeân veïn cho thaáy chuùng ñaõ ñöôïc hình thaønh theo daùng cuûa caùc töôïng Phaät. Nhöõng hieän töôïng maàu nhieäm naøy haàu nhö laëp laïi moät caùch chính xaùc nhöõng gì ñaõ töøng xaûy ra tröôùc ñaây khi ñöùc Karmapa ñôøi thöù nhaát laø Düsum Khyenpa vieân tòch caùch ñaây 8 theá kyû!

Maáy ngaøy sau leã hoûa taùng, ñaïi sö Jamgön Kongtrul Rinpoche tình côø phaùt hieän coù nhöõng daáu chaân haøi nhi in treân voøng maïn-ñaø-la ñaët ôû phía baéc cuûa leã ñaøi. Coù leõ ñöùc Karmapa ñaõ ñeå laïi daáu hieäu cho thaáy phöông höôùng nôi ngaøi seõ taùi sinh.

Thaät ra, khoâng chæ nhöõng hieän töôïng mang tính 190

RANGJUNG RIKPE DORJE (1923 - 1981) sieâu nhieân nhö treân môùi laø maàu nhieäm, maø ngay chính cuoäc ñôøi cuûa ngaøi cuõng laø caû moät söï maàu nhieäm vaø hoaøn haûo. Döôùi söï höôùng daãn cuûa ngaøi, caùc vò Tulku vaø Rinpoche cuûa truyeàn thoáng Karma Kagyu ñaõ taïo ra ñöôïc söï quan taâm saâu saéc trong caùc coäng ñoàng daân cö ôû Hoa Kyø, chaâu AÂu vaø caû ôû vuøng Ñoâng Nam AÙ, thoâng qua caùc trung taâm hoaèng phaùp vaø tu taäp maø ngaøi ñaõ thaønh laäp vaø ñieàu haønh.

Ngaøi ñaõ daønh troïn caû ñôøi mình ñeå taïo ra neàn taûng quan troïng vaø thieát yeáu cho vieäc truyeàn giaûng giaùo phaùp cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa Phaät phaùp treân toaøn theá giôùi, thoâng qua vieäc giaùo duïc, ñaøo taïo caùc vò Laït-ma vaø taêng só treû tuoåi, nuoâi döôõng söï phaùt trieån cuûa taêng ñoaøn, vaø hoã trôï vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn cho vieäc in aán, thu thaäp vaø phieân dòch kinh ñieån cuõng nhö luaän giaûi cuûa caùc vò Toå sö.

Trong suoát cuoäc ñôøi, ngaøi ñaõ chuû trì leã xuaát gia cho nhieàu ngaøn vò taêng, nhaän bieát vaø ñaøo taïo haøng traêm vò Tulku. Ñaëc bieät, ngaøi ñaõ toå chöùc vieäc in aán vaø phaùt haønh ñeán raát nhieàu trung taâm tu hoïc baûn in ñaày ñuû cuûa Tam taïng kinh ñieån (Kinh, Luaät, Luaän) vaø nhöõng baûn sôù giaûi, luaän giaûi quan troïng keøm theo. Ñaây laø moät khoái löôïng baûn in cöïc kyø ñoà soä vaø ñoøi hoûi nhöõng khoaûn kinh phí khoång loà, nhöng ngaøi ñaõ thöïc hieän ñöôïc ñieàu ñoù chæ hoaøn toaøn döïa vaøo neáp soáng ñaïo haïnh cuûa mình.

191

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Nieàm tin maø ñöùc Karmapa taïo ra cho taát caû nhöõng ai ñaõ töøng ñöôïc tieáp xuùc vôùi ngaøi ñaõ khieán cho söï ra ñi cuûa ngaøi khoâng ñeå laïi baát cöù söï xaùo troän tinh thaàn naøo.

Moïi ngöôøi ñeàu tin chaéc raèng khoâng bao laâu ngaøi seõ trôû laïi theá giôùi naøy ñeå tieáp tuïc daãn daét hoï treân con ñöôøng vöôn leân chaân lyù giaûi thoaùt.

Vaø ñieàu naøy ñaõ trôû thaønh hieän thöïc khi tin töùc veà söï taùi sinh cuûa ngaøi taïi Taây Taïng ñöôïc chính thöùc coâng boá vaø Vaên phoøng noäi caùc cuûa ñöùc Ñaït-lai Laït-ma ñôøi thöù 14 ñaõ ra thoâng baùo xaùc nhaän vaøo ngaøy 30 thaùng 6 naêm 1992.

192

Ñaïi sö thöù möôøi baûy:

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - )

Ñ

öùc Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy sinh ngaøy 8 thaùng 5 naêm Moäc Söûu theo lòch Taây Taïng, nhaèm ngaøy 26 thaùng 6 naêm 1985, taïi Lhathok, thuoäc mieàn ñoâng Taây Taïng, trong moät gia ñình du muïc. Cha ngaøi teân laø Karma Döndrub vaø meï laø Gazi Loga. Gia ñình ngaøi sinh soáng nhôø vaøo vieäc nuoâi döôõng moät ñaøn boø khoaûng 80 con, lieân tuïc di chuyeån töø vuøng naøy ñeán vuøng khaùc treân ñoàng coû bao la, thay ñoåi tuøy theo boán muøa trong naêm.

Gia ñình ngaøi ñöôïc kính troïng trong soá khoaûng 70 gia ñình du muïc cuøng soáng chung vôùi nhau thaønh ñoaøn, vôùi khoaûng hôn 400 nhaân khaåu. Nhöõng ngöôøi daân du muïc naøy deã daøng ñöôïc nhaän ra vôùi laøn da raùm naéng vaø ñoâi goø maù luùc naøo cuõng öûng ñoû. Cuoäc soáng cuûa hoï gaén lieàn vôùi nhöõng leàu traïi lieân tuïc di chuyeån treân thaûo nguyeân.

Maëc duø vaäy, theo moät taäp quaùn ñaõ coù töø laâu ñôøi, oâng baø Döndrub ñaõ mang ñöùa con trai ñaàu tieân ñeán tu vieän Kampagar cuûa doøng Nyingma, moät trong caùc tu vieän 193

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng cuûa Khamtrul Rinpoche ñeå chuaån bò cho vieäc trôû thaønh moät taêng só trong töông lai. Sau ñoù, hoï laàn löôït haï sinh caû thaûy 5 ñöùa con, nhöng taát caû ñeàu laø con gaùi. Heát loøng mong muoán coù ñöôïc moät ñöùa con trai, hoï tìm ñeán ñaïi sö Karma Norzang ñeå thænh caàu söï giuùp ñôõ. Vò ñaïi sö naøy noåi tieáng laø Milarepa taùi sinh. Ngaøi ban cho hoï nhöõng lôøi khuyeân, vaø hoï ñaõ coá gaéng heát söùc mình thöïc hieän ñuùng nhöõng lôøi khuyeân aáy.

Theo lôøi khuyeân cuûa ñaïi sö Karma Norzang, oâng baø Döndrub thöôøng xuyeân caàu nguyeän, leã baùi, vaø keøm theo ñoù laø boá thí cho ngöôøi ngheøo khoù, thí thöùc aên cho loaøi vaät nhö chim, caù... vaø hoï cuõng haønh höông ñeán thaùnh ñòa Lhasa. Hoï ñaõ thöïc hieän nhöõng vieäc naøy vôùi taát caû söï thaønh taâm caàu nguyeän, nhöng coù leõ nhöõng haït gioáng toát laønh aáy vaãn coøn chöa ñuû thôøi gian ñeå naûy maàm, neân ñöùa con tieáp theo cuûa hoï vaãn laø con gaùi.

Vaøo luùc oâng baø Döndrub muoán tieáp tuïc thænh caàu söï ban phöôùc ñeå coù ñöôïc moät ñöùa con trai thì ñaïi sö Karma Norzang ñaõ vieân tòch. Vì theá, hoï tìm ñeán ñeå thænh caàu söï chæ daïy cuûa ñaïi sö Amdo Palden, vò truï trì ôû tu vieän Kalek, moät tu vieän doøng Karma Kagyu, voán tröôùc ñaây thuoäc veà ñöùc vua Lhatok. Thoaït tieân, ñaïi sö Amdo Palden khoâng daùm chaéc raèng coù theå giuùp ñöôïc gì cho tröôøng hôïp cuûa hai ngöôøi, nhöng sau nhieàu laàn thieàn ñònh quaùn chieáu ngaøi chaáp nhaän giuùp hai ngöôøi ñaït ñöôïc yù nguyeän. Ngaøi noùi raèng, hoï coù theå sinh ñöôïc 194

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) moät ngöôøi con trai, nhöng phaûi höùa chaéc laø seõ giao ñöùa beù cho ngaøi chaêm soùc vaø nuoâi döôõng. OÂng baø Döndrub vui möøng chaáp nhaän vaø höùa chaéc vôùi ngaøi laø hoï seõ laøm nhö vaäy. Ñaïi sö Amdo Palden lieàn toå chöùc moät buoåi leã ban phuùc cho hoï.

Khoâng bao laâu sau ñoù, baø Gazi Loga mang thai.

Trong thôøi gian mang thai, baø naèm moäng thaáy 3 con haïc traéng bay ñeán daâng leân cho baø moät baùt söõa chua.

Treân maët vaùng söõa, baø nhìn thaáy nhöõng doøng chöõ saùng röïc maøu vaøng, cho bieát raèng baø saép sinh ra moät ngöôøi con trai. Nhöõng con haïc traéng noùi vôùi baø raèng chuùng ñöôïc Guru Rinpoche sai ñeán ñeå baùo tröôùc vieäc baø seõ haï sinh moät beù trai, nhöng baø caàn phaûi giöõ kín ñieàu naøy cho ñeán thôøi ñieåm thích hôïp trong töông lai.

Moät laàn khaùc, baø mô thaáy coù 8 bieåu töôïng toát laønh xoay quanh trong moät vaàng saùng caàu voàng baûy saéc toûa ra töø vò trí traùi tim cuûa baø.

Moät ñeâm tröôùc khi ngaøi sinh ra, cha ngaøi nhìn thaáy nhöõng vaàng saùng caàu voàng treân maùi leàu hoï ñang ôû. OÂng voâ cuøng ngaïc nhieân vì maët trôøi ñaõ khuaát sau daõy nuùi töø laâu. Ñöùa beù ñöôïc sinh ra moät caùch deã daøng, khoâng ñau ñôùn, ngay tröôùc luùc nhöõng tia naéng ñaàu tieân chieáu saùng caên leàu. Cuøng luùc aáy, moät con chim lôùn ñaäu xuoáng noùc leàu vaø caát tieáng hoùt laûnh loùt.

195

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Hai ngaøy sau ñoù, trong khoâng trung boãng vang löøng aâm thanh eâm dòu vaø traàm aám nhö tieáng tuø vaø baèng voû oác. Taát caû nhöõng ngöôøi daân du muïc quanh ñoù ñeàu nghe thaáy. Ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñaõ coù moâ taû veà aâm thanh naøy trong böùc di thö cuûa ngaøi khi noùi roõ veà söï taùi sinh saép tôùi. Thoaït tieân, nhöõng ngöôøi beân ngoaøi ñeàu nghó raèng aâm thanh aáy xuaát phaùt töø beân trong caên leàu, vaø nhöõng ngöôøi trong leàu laïi cho raèng noù vang leân töø beân ngoaøi. Nhieàu ngöôøi lieân töôûng ñeán tieáng leã nhaïc thöôøng ñöôïc caát leân khi coù söï xuaát hieän cuûa caùc vò Laït-ma cao caáp, nhöng hoï laïi khoâng nhìn thaáy gì caû.

Chæ sau ñoù, moïi ngöôøi môùi bieát laø aâm thanh kyø dieäu kia ñaõ voïng xuoáng töø khoâng trung. AÂm thanh kyø dieäu naøy keùo daøi qua buoåi tröa vaø ñeán hôn 2 giôø sau ñoù. Roài nhöõng caùnh hoa töôi boãng xuaát hieän vaø rôi xuoáng töø giöõa khoâng trung. Vaø khoâng laâu sau ñoù, moïi ngöôøi ñeàu nhìn thaáy giöõa khoâng trung xuaát hieän cuøng luùc 3 maët trôøi choùi loïi, vôùi moät vaàng saùng baûy maøu bao quanh maët trôøi ôû giöõa. Hieän töôïng naøy khoâng chæ ñöôïc nhìn thaáy bôûi nhöõng ngöôøi trong vuøng, maø taát caû nhöõng ngöôøi daân ôû mieàn ñoâng Taây Taïng ñeàu xaùc nhaän laø hoï cuõng nhìn thaáy.

Khi oâng Döndrub vaø baø Loga tìm ñeán ñaïi sö Amdo Palden ñeå xin ngaøi ban moät teân goïi cho ñöùa con trai môùi ra ñôøi, theo nhö taäp quaùn cuûa ngöôøi daân Taây Taïng, ngaøi baûo hoï raèng ñaây laø moät ñöùa beù raát ñaëc bieät neân 196

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) moät vò truï trì taàm thöôøng nhö ngaøi khoâng neân ñaët teân cho noù. Ngaøi noùi raèng, phaûi laø moät baäc thaày vó ñaïi nhö vò Tai Situpa môùi coù theå ñaët teân cho ñöùa treû naøy, vaø vì theá hoï neân chôø ñôïi cho ñeán luùc ñieàu ñoù coù theå ñöôïc thöïc hieän.

Nhöng duø sao cuõng caàn coù moät teân goïi taïm thôøi cho ñöùa beù, neân cha meï ngaøi lieàn söû duïng teân goïi maø ngöôøi chò cuûa ngaøi baûo raèng ñaõ nhaän ñöôïc töø moät ngöôøi beân bôø soâng ngay sau khi ngaøi vöøa ñöôïc sinh ra. Teân goïi aáy laø Apo Gaga, trong tieáng Taây Taïng coù nghóa laø “ñöùa em trai mang laïi nieàm vui”.

Töø khi coøn raát nhoû, Apo Gaga ñaõ toû ra voâ cuøng ñaëc bieät, vôùi nhöõng naêng löïc vaø döï caûm phi thöôøng. Chaúng haïn, ngaøi coù theå noùi chính xaùc cho moïi ngöôøi bieát choã ñeå tìm kieám nhöõng con cöøu hay gia suùc bò laïc maát. Ñieàu taát nhieân laø khi tin ñoàn naøy loan ra, tu vieän Kampagar nôi cha meï ngaøi ñang soáng lieàn ñeà nghò cha meï ngaøi cho ngaøi ñeán tu vieän ñeå ñöôïc nuoâi döôõng vaø ñaøo taïo theo phöông thöùc ñaëc bieät nhaèm coù theå trôû thaønh moät vò Laït-ma mang laïi haïnh phuùc vaø lôïi ích cho nhieàu ngöôøi. Nhöng vaøo luùc ñoù, ñaïi sö Amdo Palden nhaéc laïi lôøi höùa tröôùc ñaây cuûa cha meï ngaøi, vaø nhaän ñöa ngaøi veà tu vieän Kalek ñeå oâng töï tay chaêm soùc vaø nuoâi daïy.

Tu vieän Kalek naèm caùch xa nôi gia ñình ngaøi ñang ôû neân coù phaàn baát tieän, nhöng cha meï ngaøi vaãn nhôù lôøi 197

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ñaõ höùa vaø ñoàng yù göûi ngaøi cho ñaïi sö Amdo Palden. Duø vaäy, ñeå yeân loøng hôn hoï lieàn tìm ñeán moät vò tieân tri raát gioûi trong vuøng vaø hoûi veà töông lai ñöùa beù. Vò naøy nhìn thaáy moät voû oác lôùn maøu traéng vôùi voøng xoaùy theo chieàu kim ñoàng hoà, vaø döï baùo raèng Apo Gaga seõ laø ngöôøi mang ñeán lôïi ích lôùn lao cho raát nhieàu ngöôøi, nhöng töông lai cuûa ñöùa beù chöa theå bieát roõ tröôùc luùc 8 tuoåi.

Caùch tính tuoåi cuûa ngöôøi daân Taây Taïng cuõng töông töï nhö caùch tính theo aâm lòch cuûa ngöôøi Vieät Nam, neân naêm döï baùo cuûa vò tieân tri naøy laø naêm 1992.

Em beù Apo Gaga traûi qua khoaûng 4 naêm ñöôïc daïy doã ñaëc bieät ôû tu vieän Kalek, vôùi söï daãn daét cuûa moät vò Laït-ma taùi sinh chöa ñöôïc bieát ñeán. Ngaøi coù moät caùi ngai nhoû trang troïng ôû beân caïnh ñieän thôø chính ñeå ngoài vaø moät ngöôøi haàu luùc naøo cuõng ôû beân caïnh ñeå giuùp ngaøi trong moïi vieäc. Ngaøi khoâng ñöôïc pheùp tham gia caùc troø chôi ñuøa thoâng thöôøng nhö nhöõng ñöùa treû khaùc, vaø taát caû boïn chuùng luùc naøo cuõng baøy toû söï kính troïng ñoái vôùi ngaøi.

Thænh thoaûng ngaøi coù ñeán thaêm gia ñình ôû nôi laøng du muïc ñang soáng. Nhöõng luùc naøy, cha ngaøi keå laïi raèng ngaøi thöôøng chôi ñuøa baèng caùch xaây leân nhöõng tu vieän tí hon vôùi ñaát vaø ñaù, hoaëc töï laøm moät caùi ngai nhoû roài ngoài leân ñoù vaø ñoïc nhöõng lôøi caàu nguyeän. Hoï cuõng keå raèng ngaøi thöôøng cöôõi treân löng nhöõng con thuù chaïy leân ñoài, vaø thöôøng khoùc khi thaáy chuùng bò ñaùnh ñaäp hay 198

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) gieát haïi. Ngaøi luoân bieåu loä loøng töø bi, thöông yeâu taát caû.

Ngaøi toû ra ñaëc bieät quan taâm ñeán caây coái, thöôøng xuyeân troàng vaø chaêm soùc nhöõng caây xanh. Ngaøi cuõng baøy toû söï khoâng haøi loøng khi nhìn thaáy coù ai chaët phaù caây coái.

Nhöõng doøng suoái nhoû thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng nôi ngaøi troàng xuoáng nhieàu cuïm caây xanh.

Vaøo naêm 1992, ngaøi boãng nhieân thuùc giuïc cha meï phaûi dôøi ñeán ñoàng coû muøa heø sôùm hôn moät thaùng so vôùi döï tính, nhöng khoâng giaûi thích lyù do. Maëc duø khoâng hieåu vì sao, nhöng cha meï ngaøi vaãn nghe lôøi vaø dôøi traïi sôùm hôn. Chính ñieàu naøy ñaõ giuùp hoï ñeán ñuùng vò trí döï baùo trong di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu, vaø ñuùng vaøo luùc phaùi ñoaøn tìm kieám ngaøi cuõng vöøa ñeán ñoù.

Apo Gaga ñaõ chuaån bò saün saøng moïi thöù ñeå ra ñi.

Ngaøi saép xeáp goïn gaøng moät soá ñoà vaät, haønh lyù ngay tröôùc khi nhoùm ñi tröôùc cuûa phaùi ñoaøn tìm kieám ngaøi ñeán nôi. Ngaøi thöùc daäy sôùm hôn vaøo hoâm ñoù vaø xeáp goïn moät soá quaàn aùo roài ñaët leân löng con deâ cuûa mình, moät con deâ ñaëc bieät khoâng coù söøng, vaø noùi vôùi meï raèng nhöõng tu só cuûa ngaøi ñang ñeán, vaø ngaøi ñaõ saün saøng ñeå leân ñöôøng ñi vôùi hoï veà tu vieän cuûa mình. Ngaøi noùi, neáu coù theå ñöôïc thì ngaøi seõ mang theo moät vaøi vaät kyû nieäm cuûa tu vieän Kalek. Ngöôøi anh cuûa ngaøi laø Yeshe Rabsal ñang ôû taïi Kalek khi nhoùm ñi tröôùc cuûa phaùi ñoaøn tìm kieám ngaøi vöøa ñeán. Hoï goïi Yeshe Rabsal töø 199

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng treân ñoài xuoáng ñeå noùi cho bieát raèng nhöõng tu só ñöôïc phaùi töø Tsurphu ñeán hieän ñaõ ñeán Katok vaø ñang treân ñöôøng ñeán Barkor ñeå tìm kieám hoùa thaân taùi sinh cuûa moät vò Laït-ma ñaëc bieät. Khi nghe ñöôïc tin töùc naøy, ñöùc Karmapa treû tuoåi ñaõ cöôøi lôùn vaø nhaûy muùa reo möøng.

Cha meï ngaøi ñaõ döïng leân moät caên leàu ñaëc bieät ñeå tieáp ñoùn phaùi ñoaøn. Sau nhöõng nghi thöùc chaøo hoûi thoâng thöôøng, caùc vò tu só lieàn hoûi meï ngaøi nhöõng chi tieát veà ngaøi vaø veà nhöõng giaác mô cuûa baø hoaëc cuûa baát cöù thaønh vieân naøo khaùc trong gia ñình. Cha meï ngaøi keå laïi taát caû nhöõng chi tieát veà söï ra ñôøi cuûa ngaøi, veà nhöõng daáu hieäu ñaëc bieät, veà giaác mô coù nhöõng con haïc traéng, nhöõng giaác mô cuûa cha ngaøi vaø anh ngaøi, veà con chim ñeán hoùt treân noùc leàu, veà aâm thanh kyø dieäu voïng xuoáng töø khoâng trung, veà 3 maët trôøi hieän ra... Thaät ra, nhoùm ñi tröôùc cuûa ñoaøn tìm kieám ñaõ ñöôïc nghe haàu heát nhöõng chi tieát naøy töø nhöõng ngöôøi daân du muïc khi hoï doø hoûi treân ñöôøng tìm ñeán ñaây. Laït-ma Domo thay maët cho tu vieän Tsurphu trao cho cha ngaøi moät baûn sao böùc di thö cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu vaø oâng Dondrup ngay laäp töùc nhaän hieåu ñöôïc moät caùch chính xaùc veà ñöùa con trai phi thöôøng cuûa mình.

Sau moät vaøi trao ñoåi ngaén, nhöõng vò tu só cuøng nhau thaùp tuøng ñöùc Karmapa treû tuoåi ñeán tu vieän Kalek ñeå chôø hai vò Akong Tulku Rinpoche vaø Sherab Tarchin seõ ñeán ngay trong vaøi ngaøy sau ñoù.

200

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) Khoâng bao laâu, hai vò naøy ñaõ ñeán. Vaø tin töùc veà söï phaùt hieän naøy lieàn ñöôïc göûi veà cho Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab ñang ôû AÁn Ñoä. Hai vò ngay laäp töùc thoâng baùo vieäc naøy leân ñöùc Ñaït-lai Laït-ma. Taïi tu vieän Kalek, khi nhöõng chi tieát veà hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa moät laàn nöõa ñöôïc khaúng ñònh, hai vò Akong Rinpoche vaø Sherab Tarchin lieàn daâng leân caäu beù Apo Gaga, nay ñaõ trôû thaønh ñöùc Gyalwa Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy, boä leã phuïc ñaëc bieät vaø nhöõng thaùnh vaät thieâng lieâng maø hoï thay maët hai vò Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab mang ñeán töø AÁn Ñoä.

Moät soá phaåm vaät vaø quaø taëng ñaëc bieät ñöôïc mang ñeán daâng leân cho cha meï ñöùc Karmapa ñeå baøy toû loøng bieát ôn cuûa taát caû moïi ngöôøi veà vieäc hoï ñaõ sinh thaønh vaø nuoâi döôõng ngaøi.

Moïi ngöôøi cuøng löu laïi Kalek moät thôøi gian ngaén ñeå trong khi chuaån bò cho chuyeán ñi veà Tsurphu. Hai vò Akong Rinpoche vaø Sherab Tarchin thay maët cho Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab, vaø moät phaùi ñoaøn khaùc cuõng ñöôïc cöû ñeán töø Tsurphu. Sau ñoù, taát caû cuøng thaùp tuøng ñöùc Karmapa treân ñöôøng ñeán Tsurphu, nôi maø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñaõ rôøi ñi tröôùc ñoù 33 naêm.

Tröôùc khi ñoaøn ngöôøi rôøi khoûi tu vieän Kalek, giöõa baàu trôøi ñaày söông muø cuûa hoâm aáy boãng nhieân xuaát 201

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng hieän 3 maët trôøi choùi loïi vaø haøng traêm ngöôøi quanh ñoù ñeàu coù theå nhìn thaáy roõ. Maët trôøi ôû giöõa lôùn hôn vaø coù moät quaàng saùng baûy maøu vaây quanh, trong khi hai maët trôøi beân caïnh nhoû hôn vaø coù nhöõng cuïm maây bao quanh.

Ngaøy 15 thaùng 6 naêm 1992, ñöùc Karmapa ñeán Tsurphu trong moät khung caûnh voâ cuøng caûm ñoäng khi haøng ngaøn ngöôøi daân Taây Taïng vöøa nghe tin ñaõ nhanh choùng quy tuï veà ñeå ñoùn möøng ngaøi.

Sau khi xuoáng xe, ñöùc Karmapa ñi veà tu vieän treân moät con ngöïa traéng ñöôïc toâ ñieåm xinh ñeïp vaø nghieâm trang, vôùi caùc vò taêng só vaây quanh mang nhöõng bieåu ngöõ lôùn vôùi lôøi chaøo möøng ngaøi, cuøng vôùi ñaày ñuû daøn leã nhaïc truyeàn thoáng. Ñaùm ñoâng ñoùn röôùc ngaøi thaùp tuøng theo sau, nhieàu ngöôøi trong soá ñoù cöôõi ngöïa, taïo thaønh moät quang caûnh vöøa trang nghieâm vöøa nhoän nhòp. Ñöùc Karmapa tieán vaøo tu vieän Tsurphu döôùi moät caây loïng vaøng, nghi leã chæ daønh cho nhöõng baäc ñaïi sö, vaø ñöôïc chaøo ñoùn bôûi moät ñaùm ñoâng ñang chôø saün. Rôøi khoûi löng ngöïa, ngaøi ñöôïc môøi ñeán ngoài treân moät vò trí daønh saün tröôùc ñieän thôø chính. Caùc vuõ coâng vôùi trang phuïc “sö töû tuyeát” thöïc hieän ñieäu muùa sö töû coå truyeàn chaøo ñoùn ngaøi, vaø daâng “söõa sö töû” leân ngaøi. Moät nhoùm vuõ coâng ñeo maët naï töôïng tröng cho caùc vò hoä phaùp cuûa doøng Karma Kagyu tieán ñeán chaøo ngaøi töøng ngöôøi moät 202

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) theo ñuùng nghi leã nhö ñoái vôùi caùc baäc thaùnh xöa kia, baøy toû loøng mong muoán cho cuoäc soáng cuûa ngaøi seõ ñöôïc daøi laâu vaø khoûe maïnh.

Nhöõng buoåi leã chaøo möøng ngaøi tieáp tuïc keùo daøi trong nhieàu ngaøy sau ñoù vaø ngöôøi daân Taây Taïng thuoäc ñuû moïi thaønh phaàn vaãn tieáp tuïc keùo ñeán ñeå baøy toû söï vui möøng. Moãi ngaøy, ñöùc Karmapa ñeàu thöïc hieän nghi leã ban phöôùc laønh cho taát caû moïi ngöôøi.

Ngaøy 27 thaùng 6 naêm 1992, Chính phuû Trung Quoác chính thöùc coâng nhaän ngaøi laø hoùa thaân taùi sinh ñôøi thöù 17 cuûa ñöùc Karmapa. Ngaøi trôû thaønh vò Laït-ma taùi sinh ñaàu tieân ñöôïc chính phuû Trung Quoác coâng nhaän keå töø naêm 1959. Ñieàu naøy gôïi nhôù laïi moät söï thaät laø töø 8 theá kyû qua, nhieàu hoùa thaân taùi sinh cuûa ñöùc Karmapa ñaõ töøng laø ñaïo sö cuûa caùc vò hoaøng ñeá Trung Hoa. Hai vò Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab ñaõ ñöôïc pheùp trôû veà Taây Taïng ñeå toå chöùc leã ñaêng quang chính thöùc cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy. Nhaø caàm quyeàn cuõng cho pheùp toå chöùc moät buoåi leã xuoáng toùc vaø ñaët phaùp danh cho ngaøi taïi ngoâi ñeàn Jo-kang noåi tieáng ôû Lhasa. Nôi ñaây coù moät pho töôïng Phaät Thích-ca do coâng chuùa Vaên Thaønh mang ñeán töø Trung Hoa khi baø trôû thaønh hoaøng haäu Taây Taïng vaøo theá kyû 7. Töông truyeàn pho töôïng naøy tröôùc ñoù ñaõ ñöôïc mang töø AÁn Ñoä ñeán Trung Hoa, vaø noù ñaõ ñöôïc taïo ra ôû AÁn Ñoä bôûi moät 203

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng ngheä só teân laø Visvakarman ngay trong thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá. Pho töôïng mieâu taû ñöùc Phaät vaøo naêm ngaøi ñöôïc 12 tuoåi, vaø ñaõ ñöôïc chính ñöùc Phaät ban phöôùc laønh sau khi hoaøn taát. Ngöôøi ta tin raèng baát cöù ai ñöôïc nhìn thaáy pho töôïng naøy ñeàu seõ ñöôïc nhieàu may maén.

Nhieàu phaùi ñoaøn ñaïi dieän cuûa caùc nhoùm Phaät giaùo doøng Karma Kagyu töø caùc quoác gia treân theá giôùi ñaõ chuaån bò ñeán Taây Taïng ñeå ñöôïc tham gia buoåi leã ñaêng quang cuûa baäc thaày tröôùc ñaây ñaõ khai saùng cho hoï, vaø hoï ñaõ noân noùng chôø ñôïi söï taùi sinh cuûa ngaøi töø laâu.

Theo ñuùng nhö döï baùo tröôùc ñaây cuûa ñaïi sö Chojur Lingpa, vò Tai Situpa Pema Dönyö seõ trôû thaønh thaày daïy chính cuûa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy. Döï baùo naøy ñaõ ñöôïc ñaïi sö Chojur Lingpa ñöa ra töø tröôùc ñaây gaàn moät theá kyû, khi ngaøi nhìn thaáy nhöõng linh aûnh veà caùc hoùa thaân cuûa Karmapa cho ñeán taän ñôøi thöù hai möôi moát.

Vò Tai Situpa laø ngöôøi maø ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñaõ giao laïi böùc di thö. Trong di thö cuõng coù noùi ñeán vieäc oâng seõ laø thaày daïy cuûa vò Karmapa taùi sinh.

Hai vò Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab ñeán Taây Taïng vaøo ngaøy 12 thaùng 7 naêm 1992. Hoï ñeán ngay Tsurphu sau moät ñeâm nghæ laïi thuû ñoâ Lhasa vaø vieáng thaêm tu vieän cuûa Pawo Rinpoche, thöïc hieän leã ban phöôùc cho haøng traêm tín ñoà nhieät thaønh.

204

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) Tu vieän Tsurphu ñöôïc ñöùc Karmapa Düsum Khyenpa thaønh laäp töø naêm 1190 vaø töø ñoù ñeán nay luoân laø truï sôû chính caû taát caû caùc vò Karmapa. Vaøo thôøi ñieåm tieán haønh cuoäc Caùch maïng Vaên hoùa thì Tsurphu coù ñeán 900 taêng só vaø bao goàm trong noù 4 tu vieän vôùi raát nhieàu coâng trình xaây döïng. Moät trong boán tu vieän naøy laø nôi ôû cuûa caùc vò Goshir Gyaltsab qua nhieàu laàn taùi sinh töø xöa ñeán nay. Caùc vò Goshir Gyaltsab luoân laø ngöôøi thay maët ñöùc Karmapa ñeå daãn daét toâng phaùi trong thôøi gian chuyeån tieáp giöõa hai laàn taùi sinh. Trong tieáng Taây Taïng, “gyaltsab” coù nghóa laø “ngöôøi nhieáp chính, ngöôøi thay quyeàn”.

Vò ñöùng ñaàu tu vieän Tsurphu luùc ñoù laø Drupon Dechen Rinpoche, chính laø baäc thaày ôû Rumtek tröôùc ñaây. OÂng ñaõ cuøng vôùi ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu rôøi Taây Taïng vaøo naêm 1959, mang theo moät soá nhöõng xaù-lôïi vaø thaùnh vaät töø Tsurphu ñeán Sikkim. Nhöõng xaù-lôïi vaø thaùnh vaät naøy hieän ñang ñöôïc toân trí taïi Rumtek.

Chính ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu ñaõ khuyeân oâng trôû veà Tsurphu ñeå ñoân ñoác vieäc xaây döïng laïi tu vieän naøy. Trong thöïc teá, Drupon Dechen Rinpoche ñaõ phaûi noã löïc kieán taïo laïi taát caû töø nhöõng ñoáng ñoå naùt trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhôø vaøo söï uûng hoä nhieät thaønh cuûa raát nhieàu ngöôøi.

Cuoäc gaëp gôõ ñaàu tieân giöõa ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy vaø hai vò Rinpoche laø moät buoåi tieáp xuùc mang tính 205

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng nghi thöùc truyeàn thoáng. Sau caùc nghi thöùc chaøo möøng beân ngoaøi ñieän thôø, hai vò ñöôïc ñöa ñeán ñeå leã baùi ñöùc Karmapa laàn ñaàu tieân vaø daâng phaåm vaät cuùng döôøng leân ngaøi. Nhöõng ngaøy sau ñoù, söï tieáp xuùc môùi daàn trôû neân thaân maät, côûi môû vaø vui veû vì khoâng coøn mang naëng hình thöùc leã nghi. Nhöõng moái quan heä thaønh tín, toân kính vaø yeâu thöông laãn nhau ñöôïc phaùt trieån moät caùch töï nhieân vaø maõnh lieät. Theo nieàm tin cuûa ngöôøi Taây Taïng, ba vò laø hoùa thaân cuûa ñöùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm (Avalokiteśvara), Boà Taùt Di-laëc (Maitreya) vaø Boà Taùt Kim Cang Thuû (Vajrapāṇi) vaø ñaõ töøng gaëp gôõ, giuùp ñôõ nhau trong coâng cuoäc ñoä sinh töø nhieàu theá kyû qua.

Cuõng gioáng nhö Akong Rinpoche trong hôn moät thaùng qua, hai vò Tai Situpa vaø Gyaltsab baét ñaàu khaùm phaù ra nhöõng moái quan heä chuyeån tieáp noåi baät trong tính caùch cuûa vò Karmapa ñôøi thöù möôøi baûy vôùi ñöùc Karmapa tröôùc ñaây. Ngaøi cuõng bieåu loä söï töï tin, khoâng sôï seät, luoân vui tính vaø chaân thaønh thöông yeâu vôùi moät taâm löôïng töø bi voâ haïn, khoâng khaùc gì so vôùi ñöùc Karmapa tröôùc ñaây.

Leã xuoáng toùc cuûa ñöùc Karmapa ñöôïc toå chöùc taïi ngoâi ñeàn thieâng Jo-kang ôû Lhasa, vaøo saùng sôùm ngaøy 2 thaùng 8 naêm 1992. Hai vò Tai Situpa vaø Goshir Gyaltsab tieán haønh caùc nghi leã tröôùc thaùnh töôïng ñöùc Phaät Thích-ca, töôïng tröng cho söï hieän höõu cuûa ñöùc Phaät trong buoåi leã. Ñaây laø laàn thöù hai trong lòch söû moät vò Karmapa nhaän 206

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) leã xuoáng toùc taïi ngoâi ñeàn naøy. Nhieàu phaåm vaät cuùng döôøng ñöôïc göûi ñeán daâng leân ngaøi, vaø coù caû quaø taëng töø ñöùc Ñaït-lai Laït-ma: moät lôøi caàu chuùc tröôøng thoï vaø khoûe maïnh, moät taám khaên choaøng ñaõ ñöôïc ngaøi ban phuùc, vaø moät traøng haït cuûa chính ngaøi. Caùc ñaïi dieän cuûa nhaø caàm quyeàn taïi Lhasa cuõng coù maët trong buoåi leã.

Sau buoåi leã xuoáng toùc, ñöùc Karmapa chính thöùc nhaän moät teân goïi môùi ñaõ ñöôïc döï baùo bôûi ñaïi sö Chogyur Dechen Lingpa laø Pal Khyabdak Rangjung Urgyen Trinley Dorje.

Ngaøy 27 thaùng 9 naêm 1992, hôn 20.000 Phaät töû töø khaép nôi ñaõ tuï hoïp veà Tsurphu ñeå tham döï leã ñaêng quang cuûa ñöùc Karmapa. Ngoaøi ñaïi dieän cuûa caùc trung taâm tu hoïc thuoäc truyeàn thoáng Karma Kagyu treân toaøn theá giôùi, coøn coù ñaïi dieän cuûa taát caû caùc doøng phaùi Phaät giaùo khaùc taïi Taây Taïng vaø ñaïi dieän cuûa caùc toân giaùo khaùc. Tuy nhieân, chieám ña soá trong nhöõng ngöôøi tham döï laø caùc Phaät töû Taây Taïng, nhieàu ngöôøi ñaõ phaûi vöôït haøng nghìn caây soá ñeå veà ñaây. Nhieàu vò tulku ñaõ quy tuï veà töø khaép caùc vuøng thuoäc Taây Taïng, AÁn Ñoä vaø quanh vuøng Hy-maõ-laïp. Ñoái vôùi ngöôøi daân Taây Taïng, vieäc ñöôïc hieän dieän taïi buoåi leã naøy vaø coù cô hoäi nhìn thaáy ñöùc Karmapa coù moät yù nghóa cöïc kyø to lôùn. Töø tröôùc naêm 1959, ñieàu naøy voán ñaõ laø moät truyeàn thoáng laâu ñôøi, vaø söï khao khaùt mong chôø cuûa hoï caøng ñöôïc nhaân leân 207

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng gaáp boäi vaøo thôøi ñieåm naêm 1992, khi nhìn thaáy heù ra moät tia hy voïng môùi cho töông lai Phaät phaùp cuûa ñaát nöôùc. Vì theá, trong dòp naøy vuøng thung luõng Tolung bao quanh Tsurphu trôû thaønh moät baõi caém traïi khoång loà nhoän nhòp ñaày maøu saéc.

Sau leã ñaêng quang cuûa ñöùc Karmapa, vaøo ngaøy 29 thaùng 9 naêm 1992, ñöùc Karmapa Urgyen Trinley Dorje chuû trì moät buoåi leã ban phuùc cho haøng chuïc ngaøn ngöôøi.

Buoåi leã keùo daøi trong nhieàu giôø, tuy coù söï trôï giuùp cuûa hai vò Tai Situpa vaø Gyaltsab nhöng vò Karmapa chæ môùi 7 tuoåi ñaõ boäc loä naêng löïc sieâu vieät vôùi gioïng noùi vang reàn vaø töï tin tröôùc moät cöû toïa haøng chuïc ngaøn ngöôøi. Maëc duø moïi hoaït ñoäng Phaät söï cuûa moät ñöùc Karmapa, hoùa thaân cuûa Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, ñeàu ñöôïc xem laø quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Taây Taïng, nhöng buoåi leã ban phuùc naøy ñöôïc xem nhö moät khôûi ñaàu toát laønh vaø höùa heïn nhieàu hoaït ñoäng toát ñeïp maø ngaøi chaéc chaén seõ laøm vì moïi ngöôøi trong cöông vò cuûa moät ñöùc Karmapa. Nhieàu ñieàm laønh xuaát hieän nhö ñeå laøm taêng theâm loøng tin vaø söï vui möøng cuûa nhöõng ngöôøi döï leã.

Baàu trôøi quang ñaõng vôùi chæ moät vaøi cuïm maây troâi laõng ñaõng, nhöng laïi coù tuyeát rôi nheï nhö nhöõng boâng hoa traéng ñeïp rôi xuoáng töø khoâng trung, vaø töøng baày chim ñoâng ñaûo boãng tuï veà moät caùch khaùc thöôøng trong ngaøy hoâm aáy, bay löôïn thaønh nhöõng voøng troøn cao vuùt treân baàu trôøi xanh. Nhöng aán töôïng nhaát ñoái vôùi taát caû moïi 208

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) ngöôøi laø moät moáng caàu voàng baûy maøu vó ñaïi baéc ngang qua caû baàu trôøi, hieän ra cao vuùt ôû treân caû nhöõng baày chim ñang bay, Sau khi chính thöùc nhaän cöông vò laø moät ñöùc Karmapa, Urgyen Trinley Dorje baét ñaàu giai ñoaïn hoïc taäp nghieâm tuùc vôùi caùc vò thaày chính laø Tai Situpa vaø Gyaltsabpa, cuøng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Drupon Dechen Rinpoche, ngöôøi ñöùng ñaàu tu vieän Tsurphu. Ngaøi baét ñaàu boäc loä roõ khaû naêng cuûa moät vò Karmapa taùi sinh trong vieäc hoïc taäp kinh ñieån. Ngaøi chæ caàn nghe qua moät chuû ñeà hoaëc ñoïc qua moät baûn kinh vaên naøo ñoù laø coù theå ngay laäp töùc naém hieåu ñöôïc. Ñoâi khi ngaøi coøn toû ra thoâng thaïo caû nhöõng vaán ñeà maø caùc vò thaày chöa heà ñeà caäp ñeán.

Ngaøi boäc loä söï thoâng minh, nhaïy beùn vaø moät trí nhôù phi thöôøng. Maëc duø vaäy, caùc vò thaày daïy vaãn yeâu caàu ngaøi phaûi hoïc qua taát caû caùc moân hoïc, caùc phaàn giaùo phaùp truyeàn thoáng, gioáng nhö taát caû caùc vò Karmapa tröôùc ñaây ñaõ laøm. Ñieàu naøy neâu leân moät taám göông chuyeân caàn cho taát caû moïi ngöôøi noi theo. Maëc duø vaäy, ñoái vôùi moät ngöôøi Phaät töû bình thöôøng, cho duø coù noã löïc heát söùc vaø ñöôïc söï chæ daïy taän taâm cuûa nhöõng baäc thaày vó ñaïi thì cuõng khoâng theå naøo hoaøn taát ñöôïc heát thaûy nhöõng gì maø vò Karmapa ñaõ hoïc, ñôn giaûn chæ vì ñoù laø moät khoái löôïng kieán thöùc quaù nhieàu!

209

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng Trong giai ñoaïn hoïc taäp ñaàu tieân, ngaøi ñöôïc söï trôï giuùp cuûa hai vò thaày uyeân baùc vaø nhieàu kinh nghieäm laø Omdze Thubten Zangpo vaø Lama Lodro Sherab. Sau ñoù, Lama Lodro Sherab phaûi trôû laïi vôùi tu vieän Rumtek vì ôû ñoù ñang caàn ñeán oâng. Döôùi söï höôùng daãn cuûa Omdze Thubten Zangpo, ngaøi hoïc taäp nhöõng kyõ naêng haønh leã vaø nghi thöùc truyeàn thoáng. Sau ñoù, ngaøi ñaõ vöôït qua ñöôïc kyø thi Umdze. “Umdze” coù nghóa laø “thoâng thaïo veà caùc leã nghi”, vaø bao goàm raát nhieàu phaàn nghi thöùc truyeàn thoáng khaùc nhau. Moät hoïc giaû cö só teân laø Lodro cuõng giuùp ñôõ ngaøi trong vieäc hoïc. Ñöùc Karmapa ñaõ khieán cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi kinh ngaïc khi ngaøi hoïc thuoäc loøng moät phaàn nghi thöùc taùn tuïng daøi hôn 100 trang chæ vôùi thôøi gian chöa ñeán moät thaùng, vaø moãi ngaøy chæ daønh chöa ñeán moät giôø cho vieäc hoïc nghi thöùc naøy!

Khoaûng naêm 1995, ñöùc Karmapa baét ñaàu coù nhöõng linh aûnh trong thieàn ñònh giuùp ngaøi phaùt hieän ñöôïc söï taùi sinh cuûa nhieàu vò ñaïi sö, trong ñoù coù caû nhöõng vò thaày noåi tieáng nhö Pawo Rinpoche, Jamgon Kongtrul Rinpoche vaø Dabzang Rinpoche.

Töø naêm 1992 ñeán naêm 1999, söï hieän dieän cuûa ñöùc Karmapa ñaõ mang laïi nieàm tin vaø söùc maïnh cho ñoâng ñaûo Phaät töû Taây Taïng. Ngaøi chuû trì vaø thuùc ñaåy tieáp tuïc coâng vieäc xaây döïng laïi tu vieän Tsurphu. Maëc duø tröôùc ñoù, moät soá coâng trình hö hoûng cuûa tu vieän ñaõ ñöôïc ngaøi 210

URGYEN TRINLEY DORJE (1985 - ) Drupon Dechen Rinpoche khoâi phuïc, nhöng phaûi ñeán giai ñoaïn naøy thì vieäc truøng tu môùi thöïc söï hoaøn taát, vôùi nhieàu kieán truùc phöùc taïp nguyeân sô ñöôïc khoâi phuïc ñaày ñuû vaø nhieàu coâng trình xaây döïng môùi ñöôïc theâm vaøo ñeå ñaùp öùng vôùi söï phaùt trieån cuûa tu vieän.

Ngaøy 28 thaùng 12 naêm 1999, ñöùc Karmapa quyeát ñònh rôøi khoûi Taây Taïng vì töông lai phaùt trieån cuûa Phaät phaùp. Chæ maáy ngaøy tröôùc khi böôùc sang thieân nieân kyû môùi, ngaøi cuøng vôùi moät soá ít caùc vò tuøy tuøng bí maät rôøi khoûi Tsurphu vaø tìm ñöôøng sang AÁn Ñoä. Ngaøy 5 thaùng 1 naêm 2000, ngaøi ñeán Dharamsala, AÁn Ñoä vaø laàn ñaàu tieân yeát kieán ñöùc Ñaït-lai Laït-ma. Ñöùc Karmapa löu truù taïi AÁn Ñoä vaø soáng gaàn Dharamsala. Ngaøi ñaõ thöïc hieän moät soá chuyeán ñi tham baùi caùc thaùnh tích Phaät giaùo taïi AÁn Ñoä, vaø haèng naêm ñeàu chuû trì nhöõng buoåi leã truyeàn thoáng cuûa doøng Karma Kagyu taïi Boà-ñeà Ñaïo traøng (Bodhgaya), nôi ñöùc Phaät thaønh ñaïo, vaø Loäc Uyeån (Sarnath), nôi ñöùc Phaät laàn ñaàu tieân chuyeån phaùp luaân. Ngaøi cuõng vieáng thaêm Ladakh (nôi ñònh cö cuûa ngöôøi Taây Taïng ôû mieàn nam AÁn Ñoä) vaø nhieàu nôi khaùc trong vuøng Hy-maõ-laïp.

Cuoái naêm 2001, ngaøi chuû trì moät buoåi leã quan troïng cuûa doøng Karma Kagyu, vôùi söï tham gia cuûa ñoâng ñaûo taêng só thuoäc doøng phaùi naøy töø khaép nôi treân theá giôùi, cuøng quy tuï veà ngoâi ñeàn Mahabodhi ôû Boà-ñeà Ñaïo traøng 211

Caùc vò Ñaïi sö taùi sinh Taây Taïng (Bodhgaya), ngay beân döôùi caây boà-ñeà maø tröôùc ñaây ñöùc Theá Toân ñaõ thaønh ñaïo. Ñaây laø moät nghi leã ñöôïc toå chöùc haèng naêm cuûa doøng Karma Kagyu.

Naêm 2002, ngaøi nhaän lôøi môøi cuûa Hoäi Phaät giaùo Ñaïi Boà-ñeà (Maha Bodhi Society) cuûa AÁn Ñoä, ñeán vieáng thaêm Kolkata ôû mieàn ñoâng AÁn Ñoä, nhö moät vò thöôïng khaùch danh döï.

Cuøng vôùi ñöùc Ñaït-lai Laït-ma, ngaøi cuõng tham gia moät soá hoaït ñoäng Phaät söï taïi Sarnath ôû mieàn baéc AÁn Ñoä, nôi ñöùc Phaät tröôùc ñaây ñaõ thuyeát giaûng giaùo phaùp laàn ñaàu tieân.

Hieän nay ngaøi ñang coù döï tính seõ rôøi Dharamsala ñeå ñeán tu vieän Rumtek ôû Sikkim, truï sôû chính cuûa caùc vò Karmapa ôû beân ngoaøi Taây Taïng do ñöùc Karmapa ñôøi thöù möôøi saùu laäp ra.

212