chuyenphat

ÑOAØN TRUNG COØN Hieäu ñính Nguyeãn Minh Tieán

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

LÔØI NOÙI ÑAÀU Taäp saùch naøy ñöôïc hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn bieân soaïn caùch ñaây non nöûa theá kyû, töø nhieàu nguoàn tö lieäu khaùc nhau trong Phaät giaùo, maø trong ñoù chuû yeáu laø caùc kinh Baûn sanh (chuyeän tieàn thaân ñöùc Phaät) vaø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

Muïc tieâu cuûa soaïn giaû coù theå deã daøng thaáy ñöôïc qua haàu heát noäi dung caùc caâu chuyeän, vì ñaõ ñöôïc choïn loïc moät caùch khaù nhaát quaùn xoay quanh truïc chuû ñeà chính laø caùc vaán ñeà luaân lyù, ñaïo ñöùc. Beân caïnh ñoù, nhöõng vaán ñeà nhö ñöùc tin, luaät nhaân quaû vaø caùc phaàn giaùo lyù caên baûn nhö Tam quy, Nguõ giôùi cuõng ñöôïc ñöa vaøo.

Tuy ra ñôøi khaù sôùm trong doøng vaên hoïc Phaät giaùo, nhöng cho ñeán nay, ñieåm thuù vò cuûa ñoäc giaû khi ñoïc laïi taäp saùch naøy laø vaãn coù theå nhaän ra ñöôïc nhöõng vaán ñeà quen thuoäc vôùi cuoäc soáng hieän nay cuûa baûn thaân mình. Coù theå xem ñaây laø moät söï minh hoïa phong phuù vaø lyù thuù cho nhöõng baøi giaûng veà giaùo lyù nhaø Phaät. Vaø coù leõ ñaây cuõng chính laø lyù do giuùp cho taäp saùch ñöôïc ñoäc giaû noàng nhieät ñoùn nhaän ngay töø khi vöøa môùi ra ñôøi. Naêm 1998, NXB Thuaän Hoùa ñaõ cho taùi baûn taäp saùch naøy ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ñoâng ñaûo baïn ñoïc.

Theá nhöng, nöûa theá kyû laø moät quaõng thôøi gian khaù daøi, vaø söï toàn taïi cuûa taùc phaåm khoâng coù nghóa laø noù hoaøn toaøn khoâng coù ít nhieàu nhöõng ñieåm khoâng phuø hôïp vôùi ñoäc giaû hieän nay. Thaáy ñöôïc ñieàu ñoù, tröôùc khi taùi baûn laàn naøy

5

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA chuùng toâi ñaõ tieán haønh vieäc hieäu ñính laïi toaøn boä noäi dung cuõng nhö nhuaän saéc phaàn vaên chöông trong taùc phaåm.

Trong khi laøm coâng vieäc naøy, chuùng toâi caên cöù vaøo nhöõng tö lieäu goác maø soaïn giaû ñaõ söû duïng tröôùc ñaây, phaàn lôùn laø nhöõng boä kinh maø soaïn giaû ñaõ trích ra caùc maåu chuyeän trong saùch naøy. Maët khaùc, chuùng toâi vaãn coá gaéng giöõ laïi tính chaát giaûn dò, trong saùng vaø deã hieåu cuûa taäp saùch, khoâng ñi saâu vaøo nhöõng vaán ñeà mang tính trieát hoïc hay nhöõng luaän lyù phöùc taïp, vì coù theå laø khoâng phuø hôïp laém vôùi ñoâng ñaûo ñoäc giaû thuoäc taàng lôùp bình daân. Trong moät soá caâu chuyeän, chuùng toâi khoâng söû duïng loái trích daãn nguyeân veïn trong caùc kinh nhö soaïn giaû ñaõ laøm tröôùc ñaây, maø caên cöù vaøo noäi dung caâu chuyeän ñaõ ñöôïc trình baøy trong kinh ñeå vieát laïi theo loái vaên keå chuyeän. Ñieàu naøy laø nhaèm taïo söï nhaát quaùn cho vaên phong cuûa toaøn boä saùch, vaø cuõng nhôø ñoù laøm cho nhöõng caâu chuyeän trôû neân deã hieåu vaø haáp daãn hôn.

Vôùi taâm nguyeän tieáp böôùc ngöôøi xöa, goùp phaàn taïo theâm nhöõng cuoán saùch boå ích vaø laønh maïnh, coù theå giuùp cuûng coá, vun boài nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn trong xaõ hoäi, chuùng toâi khoâng ngaïi taøi heøn söùc moïn, cuõng coá gaéng heát söùc mình ñeå laàn taùi baûn naøy noäi dung cuõng nhö hình thöùc cuûa taäp saùch ñeàu ñöôïc hoaøn thieän hôn. Maëc duø vaäy, vôùi nhöõng haïn cheá nhaát ñònh veà trình ñoä, chuùng toâi töï bieát khoù loøng traùnh khoûi ít nhieàu sô soùt. Kính mong caùc baäc cao minh roäng loøng chæ giaùo vaø quyù baïn ñoïc gaàn xa cuõng nieäm tình löôïng thöù.

NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN

6

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU Thuôû xöa, taïi thaønh Ba-la-naïi (Beùnareøs) coù moät vò vua raát nhaân töø, thöôøng noi theo ñaïo töø bi ñeå trò nöôùc vaø giaùo hoùa daân chuùng. Ngaøi raát coâng minh, khoâng bao giôø coù söï thieân vò vôùi baát cöù ai. Ngaøi cai trò hôn 60 nöôùc chö haàu goàm hôn taùm möôi quaän, coù trong tay haøng traêm thôùt voi. Trong noäi cung cuûa ngaøi coù ñeán hai chuïc ngaøn cung phi myõ nöõ. Nhöng thaät khoâng may laø ngaøi vaãn chöa coù con noái doõi.

Ngaøi haèng caàu nguyeän trôøi Phaät thaùnh thaàn, xin cho coù ñöôïc moät muïn con ñeå noái doøng. Möôøi hai naêm sau, hoaøng haäu thoï thai, roài baø thöù phi cuõng cuøng luùc thoï thai. Vua laáy laøm vui möøng, töï mình chaêm soùc cho hai baø raát thaän troïng, töï tay lo töøng mieáng aên, thöùc uoáng, cho ñeán luùc naèm khi nghæ, vua cuõng ñích thaân lo giöôøng neäm cho. Ñeán kyø nôû nhuïy khai hoa, hoaøng haäu sinh ra moät beù trai khaùu khænh, xinh ñeïp, toaøn haûo ñeán möùc khoâng cheâ vaøo ñaâu ñöôïc. Roài baø thöù phi lieàn ñoù cuõng sinh ñöôïc moät hoaøng nam. Vua heát söùc vui möøng, lieàn trieäu taäp trieàu thaàn vaø cung thænh nhieàu vò thaày danh tieáng ôû khaép nôi veà döï ñoaùn soá meänh cho hai con.

7

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Khi nhaø vua beá vò thaùi töû do hoaøng haäu sinh ra trao cho caùc thaày Baø-la-moân ñeå ñaët teân, caùc thaày hoûi raèng: “Luùc thoï thai hoaøng töû vaø khi sinh ra coù ñieàm laï gì chaêng?”

Nhöõng ngöôøi haàu ñaùp raèng: “Luùc tröôùc hoaøng haäu taùnh tình hay tham aùc, ganh gheùt vaø kieâu ngaïo. Töø khi thoï thai hoaøng töû, taùnh tình baø boãng hoaù ra khoan dung roäng raõi, thuaàn löông hieàn haäu, neùt maët luoân töôi vui, suoát ngaøy cöôøi noùi, laïi thöôøng quan taâm thaêm hoûi ngöôøi khaùc, noùi naêng ngoït ngaøo vaø laáy loøng töø taâm maø ñoái xöû vôùi taát caû moïi ngöôøi.”

Caùc thaày Baø-la-moân lieàn noùi: “Ñoù laø do thieän nghieäp cuûa thaùi töû maø hoaøng haäu ñöôïc trôû neân hieàn laønh.” Hoï lieàn ñaët teân cho thaùi töû laø Thieän Höõu (善友), nghóa laø ngöôøi baïn hieàn.

Keá ñeán, khi xem töôùng cho hoaøng töû con baø thöù phi, caùc thaày cuõng hoûi raèng: “Luùc mang thai vaø khi sinh hoaøng töû ra, coù ñieàm gì laï chaêng?”

Nhöõng ngöôøi haàu ñaùp raèng: “Luùc tröôùc, hoaøng haäu taùnh tình khoan dung roäng raõi, khoâng tham aùc, khoâng ganh gheùt vaø khoâng hay kieâu ngaïo. Keå töø khi thoï thai hoaøng töû, taùnh tình baø boãng hoaù ra khoâng thuaàn löông hieàn haäu chuùt naøo. Baø noùi ra nhöõng lôøi coäc caèn döõ tôïn vaø hay ganh gheùt oaùn giaän ngöôøi khaùc.”

8

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU Caùc thaày Baø-la-moân lieàn noùi: “Ñoù laø do aùc nghieäp cuûa ñöùa treû naøy maø khieán cho baø meï trôû neân hung aùc.”

Hoï lieàn ñaët teân laø AÙc Höõu (惡友), nghóa laø ngöôøi baïn döõ.

Hai treû ñöôïc nuoâi naáng vaø chaêm soùc nhö nhau cho ñeán naêm leân möôøi boán tuoåi.

Thieän Höõu thoâng minh hieàn laønh, thöôøng hay boá thí cho ngöôøi. Vua vaø hoaøng haäu raát thöông yeâu, traân quyù nhö tai, maét cuûa mình. Coøn AÙc Höõu thì taùnh tình hung tôïn. Vua vaø hoaøng haäu khoâng maáy haøi loøng neân tình thöông coù phaàn nhôït nhaït. AÙc Höõu ganh gheùt vôùi anh mình, thuôøng tìm caùch laøm haïi, quaáy phaù luoân.

Tuy laø em maø chaúng chòu nghe lôøi anh, laïi thöôøng ñoái nghòch, caõi laïi.

Moät hoâm, thaùi töû Thieän Höõu cuøng tuøy tuøng ra chôi beân ngoaøi thaønh. Vöøa luùc ñi ngang moät caùnh ñoàng, ngaøi nhìn quanh thaáy nhöõng noâng daân ñang caøy ruoäng, khi ñaát bò xôùi tung leân thì caùc loaøi truøng phôi mình ra. Lieàn ñoù, chim quaï bay tôùi moå laáy truøng vaø aên maát.

Thaùi töû thaáy caûnh aáy, laáy laøm caûm ñoäng vaø ñau loøng.

Töø nhoû, lôùn leân trong cung vaøng ñieän ngoïc, ngaøi ñaõ coù bao giôø nhìn thaáy chuyeän aáy ñaâu!

Thaùi töû lieàn hoûi ngöôøi haàu: “Vì sao ngöôøi ta laïi caøy ñaát ñeå cho loaøi vaät aên haïi laãn nhau nhö vaäy?” Ngöôøi 9

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA haàu ñaùp: “Taâu ñieän haï, ñaát nöôùc cuûa ngaøi maø vöõng ñöôïc, aáy laø nhôø daân. Daân maø soáng ñöôïc, laø nhôø coù mieáng aên. Muoán coù mieáng aên, phaûi nhôø vieäc caøy böøa troàng nguõ coác. Phaûi laøm theá môùi coù theå giöõ ñöôïc cuoäc soáng.” Thaùi töû suy nghó chuyeän aáy roài than raèng: “Ñau ñôùn thay! Ñau ñôùn thay!”

Laïi ñi tieáp moät quaõng xa, ngaøi gaëp nhieàu ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø ñang cuøng nhau keùo chæ quay tô. Hoï ñi qua ñi laïi, tay chaân cöû ñoäng naëng neà coi boä raát meät moûi. Thieän Höõu hoûi raèng: “Nhöõng ngöôøi aáy laøm vieäc gì vaäy?” Ngöôøi haàu traû lôøi: “Taâu ñieän haï, hoï ñang keùo chæ vaø quay tô ñeå laøm ra nhöõng aùo quaàn duøng maëc aám vaø che thaân.” Thaùi töû than raèng: “Vieäc laøm cöïc khoå, meät nhoïc thay!”

Ngaøi laïi ñi xa hôn nöõa, thaáy moät choã loø moå thòt, ngöôøi ta ñang gieát boø, laïc ñaø, ngöïa, heo vaø cöøu. Ngaøi hoûi: “Nhöõng ngöôøi aáy laø ai?” Ngöôøi haàu ñaùp: “Nhöõng ngöôøi aáy gieát thòt thuù vaät, ñem baùn ñeå laáy tieàn sinh soáng.” Thaùi töû nghe qua ruøng mình vaø noùi: “Thaät kyø laï thay! Thaät ñau ñôùn thay! Nhöõng ngöôøi aáy thaät laø hung döõ, yû söùc maïnh ñeå laøm haïi keû yeáu. Neáu ngöôøi ta gieát nhöõng sanh maïng naøy ñeå nuoâi döôõng sinh maïng kia thì toäi aùc aáy seõ chaát choàng muoân kieáp.”

Roài ngaøi ñi xa hôn nöõa, gaëp nhöõng ngöôøi ñang thaû löôùi baét chim, moät soá khaùc ñang caâu caù. Hoï duøng söï 10

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU khoân ngoan cuûa mình ñeå gieát haïi nhöõng sanh maïng khoâng coù thuø oaùn gì vôùi hoï. Thaùi töû laïi hoûi: “Nhöõng ngöôøi aáy laø ai vaø hoï laøm gì ñoù?” Ngöôøi haàu ñaùp: “Taâu ñieän haï, hoï ñang duøng löôùi baét chim vaø duøng löôõi caâu ñeå baét caù. Hoï laøm ngheà aáy ñeå nuoâi soáng baûn thaân vaø gia ñình.” Thaùi töû nghe qua nhö vaäy thì gioït nöôùc maét töø bi chaûy traøn treân maët. Ngaøi nghó raèng: “Trong traàn theá bieát bao nhieâu ngöôøi laøm ñuû caùc nghieäp aùc, toäi loãi khoâng sao keå xieát!” Ngaøi laáy laøm khoå taâm, khoâng coøn vui thuù vieäc rong chôi nöõa, lieàn baûo quay xe trôû veà cung.

Thaáy ngaøi trôû veà, vua cha hoûi: “Naøy con, taïi sao con ñi chôi veà maø laïi öu saàu nhö theá?” Thieän Höõu ñem nhöõng vieäc ñaõ gaëp maø thuaät laïi vôùi cha. Vua nghe xong, phaùn raèng: “Nhöõng ñieàu con gaëp ñoù laø taát nhieân phaûi coù trong cuoäc soáng naøy, sao con laïi laáy theá laøm buoàn?”

Thaùi töû noùi: “Taâu phuï vöông, con muoán xin moät ñieàu, khoâng bieát phuï vöông coù thuaän cho chaêng?” Vua ñaùp: “Ta yeâu con hôn heát thaûy moïi thöù treân theá gian naøy, leõ naøo ta laïi tieác vôùi con ñieàu gì?” Thaùi töû lieàn noùi: “Con muoán ñöôïc phuï vöông ban cho nhöõng cuûa baùu trong kho, vôùi nhöõng ñoà aên thöùc uoáng ñeå boá thí cho baù taùnh.” Vua noùi: “Ñöôïc, ta thuaän cho con ñieàu aáy.”

Thaùi töû Thieän Höõu lieàn sai quaân môû kho baùu, laáy vaøng baïc vaø cuûa quí chôû treân naêm traêm thôùt voi mang 11

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ra beân ngoaøi boán cöûa thaønh, truyeàn rao khaép nöôùc raèng, ai muoán coù aùo quaàn vaø vaät thöïc thì cöù töï do ñeán laáy veà duøng.

Khaép nôi trong nöôùc, ngöôøi ta nhanh choùng truyeàn cho nhau hay veà söï nhaân töø cuûa thaùi töû. Baù taùnh keùo veà ñoâng ngheït caû boán cöûa thaønh. Vaø chaúng bao laâu ñaõ phaân phaùt heát moät phaàn ba cuûa caûi trong kho. Caùc quan coi kho vaøo taâu vôùi vua raèng: “Taâu thaùnh thöôïng, ñieän haï ñaõ ban phaùt heát moät phaàn ba cuûa caûi trong kho roài. Xin thaùnh thöôïng xeùt laïi.” Vua ñaùp: “Ñoù laø vieäc laøm cuûa thaùi töû, traãm laøm theá naøo maø ngaên caám ñöôïc?”

Caùc quan coi kho nghó raèng: “Nöôùc vöõng maïnh laø nhôø coù tieàn cuûa. Neáu trong kho heát saïch tieàn cuûa, thì ñaát nöôùc laøm sao toàn taïi?” Roài chaúng bao laâu, hoï laïi taâu leân vua raèng: “Taâu beä haï! Cuûa caûi trong kho giôø thaùi töû ñaõ cho ñi gaàn heát, chæ coøn coù moät phaàn ba maø thoâi.

Xin beä haï xeùt laïi.” Vua cuõng ñaùp: “Ñoù laø vieäc laøm cuûa thaùi töû, traãm laøm theá naøo maø ngaên caám ñöôïc? Tuy vaäy, traãm cho pheùp caùc ngöôi ñöôïc tìm caùch kheùo leùo ñeå giöõ laïi, nhöng khoâng ai ñöôïc noùi thaúng vôùi thaùi töû.”

Caùc quan giöõ kho lieàn nghó caùch. Khi thaùi töû Thieän Höõu muoán môû kho, hoï baøn nhau laùnh maët ñi nôi khaùc.

Thaùi töû ñi tìm nhöng khoâng theå gaëp ñöôïc hoï, vì hoï ñaõ coá yù laùnh maët. Ngaøi hieåu ra, lieàn nghó raèng: “Nhöõng keû 12

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU thaáp heøn aáy, laøm sao laïi daùm traùi yù ta? Coù leõ cha ta ñaõ coù leänh cho hoï roài. Phaän ta laø con phaûi giöõ chöõ hieáu, neáu cha ta khoâng muoán thì ta cuõng khoâng neân laáy heát tieàn cuûa maø boá thí cho daân ngheøo. Nay neáu ta khoâng töï laøm ra ñöôïc tieàn cuûa ñeå giuùp cho daân ngheøo coù côm aên aùo maëc, thì ñaâu xöùng ñaùng laø hoaøng töû con moät vò vua danh tieáng nöõa.”

Thaùi töû lieàn ñem vieäc aáy baøn vôùi caùc vò quan vaên voõ trong trieàu. Coù vò ñaïi thaàn nhaát phaåm taâu raèng: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø neân lo vieäc ruoäng nöông. Gieo moät haït gioáng maø thu ñöôïc caû chuïc ngaøn haït luùa. Lôïi bieát bao!” Thaùi töû nhôù laïi caûnh caøy ruoäng ñaõ xem hoâm tröôùc, lieàn noùi: “Caùch naøy khoâng ñöôïc.”

Moät quan ñaïi thaàn khaùc taâu: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø neân chaên nuoâi suùc vaät. Töø moät baày coù theå sinh saûn ra raát nhanh, thaønh haøng chuïc, haøng traêm baày, lôïi voâ cuøng.” Thaùi töû nhôù ñeán caûnh gieát thòt thuù vaät, lieàn noùi: “Vì muoán lôïi maø laøm haïi sinh linh, caùch naøy cuõng khoâng ñöôïc.”

Moät oâng quan khaùc taâu: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø ñi tìm ngoïc. May maø tìm ñöôïc haït ngoïc nhö yù Ma-ni baûo chaâu thì ñuû cöùu vôùt chuùng sanh.”

Thaùi töû phaùn: “Chæ coù phöông phaùp aáy laø hôïp yù ta.”

13

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngaøi lieàn vaøo cung taâu vôùi vua cha raèng: “Taâu phuï vöông, nay con muoán ñi ra bieån tìm chaâu ngoïc. Xin cha cho con ñi.” Vua nghe qua söûng soát, khoâng noùi ñöôïc lôøi naøo. Laùt sau, ngaøi môùi phaùn vôùi thaùi töû raèng: “Giang san naøy laø cuûa con. Caùc ñoà quyù trong kho, con cöù laáy duøng bao nhieâu thì laáy. Sao con laïi muoán ra bieån caû laøm chi? Con laø hoaøng töû, töø nhoû ñeán lôùn ôû trong cung vua. Nguû thì giöôøng eâm chaên aám, aên thì haûi vò sôn haøo. Baây giôø con muoán nhoïc nhaèn cöïc khoå treân ñöôøng löu laïc, bieát ñaâu seõ phaûi chòu ñoùi khaùt laïnh luøng! Vaû laïi, ngoaøi bieån caû coù bieát bao nhieâu tai naïn ruûi ro. Coù khi bò yeâu tinh haïi maïng, hoaëc gaëp loaøi raén bieån döõ daèn, hay nhöõng loaøi caù lôùn thöôøng aên thòt ngöôøi. Laïi coøn baõo toá phong ba chaúng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Hieåm nguy nhieàu nhö theá, neân traêm ngaøn ngöôøi ñi chæ coù moät hai ngöôøi veà. Vì sao con laïi muoán ñi ra bieån caû?

Cha khoâng theå thuaän cho con ñi.”

Thieän Höõu lieàn naèm xuoáng ñaát tröôùc maët cha maø noùi raèng: “Neáu cha meï khoâng thuaän cho con ñi ra bieån caû, thì con thaø cheát nôi ñaây chöù khoâng ngoài daäy.”

Vua vaø hoaøng haäu cuøng ñeán doã daønh, khuyeân baûo thaùi töû, nhöng ngaøi noùi: “Neáu khoâng ñöôïc ñi ra bieån caû ñeå tìm ngoïc nhö yù, toâi nguyeän seõ khoâng aên uoáng gì caû.”

Vua vaø hoaøng haäu ñeàu laáy laøm lo buoàn, nhöng hoï nghó khoâng theå naøo thuaän theo yù thaùi töû. Roài troïn caû 14

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ngaøy hoâm aáy, thaùi töû quyeát khoâng aên uoáng gì. Qua ngaøy sau cuõng vaäy. Roài ba ngaøy, roài ñeán saùu ngaøy cuõng vaäy. Vua vaø hoaøng haäu laáy laøm lo laéng, sôï thaùi töû khoâng ngoài daäy ñöôïc nöõa. Ñeán ngaøy thöù baûy, vua vaø hoaøng haäu ñeán hoân chaân tay thaùi töû vaø voã veà khuyeân thaùi töû ngoài daäy aên uoáng. Hoï noùi raèng: “Thaân con soáng ñöôïc laø nhôø aên uoáng. Neáu con khoâng aên uoáng thì cheát ñi coøn gì?”

Thaùi töø ñaùp: “Neáu cha meï khoâng chòu nhaän lôøi con, thaø con cheát nôi ñaây chöù khoâng ngoài daäy.”

Baáy giôø, hoaøng haäu taâu vôùi vua raèng: “Thaùi töû ñaõ kieân quyeát khaån caàu, leõ naøo beä haï khoâng thuaän cho?

Leõ naøo beä haï laïi moät möïc ngaên caám? Beä haï nôõ naøo ñeå con phaûi cheát taïi ñaây? Xin beä haï cho pheùp con ñi ra bieån caû, cho duø hieåm nguy vaãn coøn mong coù ngaøy soáng soùt trôû veà, coøn hôn laø ñeå con naèm cheát taïi ñaây.”

Vua nghe nhö vaäy khoâng bieát laøm caùch naøo khaùc, buoäc phaûi nhaän theo lôøi cuûa thaùi töû. Thieän Höõu ngoài daäy, laáy laøm hôùn hôû, ñeán thaønh kính hoân chaân ñeå taï ôn cha meï ñaõ cho pheùp mình ra ñi.

Vua laïi hoûi thaùi töû: “Con quyeát yù ra bieån caû ñeå laøm gì?” Thaùi töû ñaùp: “Con muoán ñi tìm chaâu ngoïc veà ñeå ñuû boá thí cho chuùng sanh.”

Khi aáy, vua truyeàn leänh trong khaép nöôùc raèng: “Ai muoán ra bieån caû haõy tìm ñeán hoaøng cung. Ngöôøi naøo coù theå ñi vaø veà ñöôïc an toaøn thì ban thöôûng aùo quaàn 15

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA vaät thöïc trong baûy ñôøi vaø raát nhieàu chaâu ngoïc. Traãm seõ cho ñoùng thuyeàn lôùn ñeå caùc ngöôøi cuøng ñi, vì thaùi töû Thieän Höõu muoán ra bieån tìm chaâu ngoïc quí baùu.”

Khi leänh truyeàn ra, coù naêm traêm ngöôøi tìm ñeán vaø taâu vôùi vua raèng: “Chuùng toâi tình nguyeän ñi theo thaùi töû.”

Luùc aáy, trong nöôùc Ba-la-naïi coù moät ngöôøi laùi thuyeàn ñaõ töøng nhieàu phen ñi bieån, thoâng thaïo ñöôøng nöôùc, bieát roõ ñöôøng naøo ñi ñöôïc vaø nôi naøo hieåm nguy phaûi traùnh. Nhöng ngöôøi aáy ñaõ giaø ñeán taùm möôi tuoåi vaø hai maét ñeàu môø. Vua ngöï giaù ñeán nhaø ngöôøi aáy vaø noùi raèng: “Naøy laõo tröôïng, traãm coù moät ñöùa con chöa töøng ra khoûi cung ñieän, nay laïi muoán ñi ra bieån caû. Traãm ñeán ñeå khaån caàu laõo tröôïng cuøng ñi vôùi noù.”

Ngöôøi laùi thuyeàn kinh ngaïc than raèng: “Taâu thaùnh thöôïng, söï nguy nan khoå cöïc ôû bieån caû bieát keå sao cho xieát! Ngöôøi ñi coù ñeán haøng ngaøn, haøng vaïn maø ngöôøi veà chæ coù moät hai thoâi. Sao thaùnh thöôïng laïi sai thaùi töû ñi ñeán nôi nguy hieåm nhö vaäy?”

Vua ñaùp: “Ñoù laø yù muoán cuûa thaùi töû. Traãm vì thöông con maø phaûi nhaän theo lôøi yeâu caàu cuûa noù maø thoâi.”

Ngöôøi laùi thuyeàn lieàn noùi: “Neáu nhö theá thì toâi xin vaâng theo lôøi thaùnh thöôïng.”

Luùc aáy, Thieän Höõu lo saép ñaët cho naêm traêm keû tuyø tuøng vaø ñöa hoï ra ngoaøi bôø bieån. Ngöôøi em laø AÙc Höõu môùi nghó raèng: “Cha ta xöa nay thöông yeâu cöng chieàu 16

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU anh ta laém. Baây giôø anh aáy saép ra bieån caû ñeå tìm chaâu ngoïc. May maø anh aáy ñi veà thaønh coâng thì cha ta coù coøn xem ta ra gì nöõa ñaâu?” Nghó vaäy neân chaøng ñeán choã cha meï, noùi raèng mình cuõng muoán theo anh ra ngoaøi bieån caû ñeå tìm chaâu ngoïc. Vua cha vaø hoaøng haäu hoûi vì sao chaøng ñònh ñi. Chaøng ñaùp: “Con muoán ñi theo anh con, lôõ khi gaëp chuyeän khoâng may thì cuõng coù anh coù em, tieáp ñôõ nhau cho bôùt khoå trong vieäc ñi ñöôøng.” Vua vaø hoaøng haäu tin lôøi aáy, laáy laøm möøng rôõ lieàn thuaän cho AÙc Höõu cuøng ñi.

Moïi ngöôøi cuøng ñi ra bôø bieån. Thieän Höõu truyeàn cho thuyeàn saép saün chôø taïi beán trong baûy ngaøy, duøng 7 sôïi daây lôùn maø buoäc neo thuyeàn vaøo bôø. Moãi ngaøy, cöù trôøi vöøa höøng saùng, Thieän Höõu laïi cho ngöôøi rao lôùn caâu naøy: “Trong soá caùc ngöôøi theo ta, ai muoán ñi thì im laëng, coøn ai coù baän bòu veà gia ñình thì cöù töï do ra veà, chaúng neân vì ta maø ôû laïi. Vì sao ta baûo caùc ngöôøi nhö vaäy? Vì soá ngöôøi ñi bieån xöa nay coù ñeán haøng ngaøn haøng vaïn, maø soá ngöôøi veà chæ coù raát ít thoâi.”

Sau moãi ngaøy truyeàn rao nhö vaäy, khi thaáy taát caû moïi ngöôøi trong thuyeàn ñeàu im laëng, khoâng ai böôùc ra veà thì cho chaët bôùt moät sôïi daây neo. Ñeán ngaøy thöù baûy, ngaøi chaët sôïi daây cuoái cuøng ñeå thuyeàn ra khôi. Ngöôøi ta caêng buoàm leân, cho thuyeàn löôùt theo chieàu gioù.

Thuyeàn löôùt ñi nhieàu ngaøy treân bieån caû khoâng gaëp gì trôû ngaïi. Khi ñi tôùi moät hoøn nuùi chaâu baùu ôû giöõa bieån vaø vaøo ñeán choã coù voâ soá baùu vaät, Thieän Höõu truyeàn 17

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA leänh cho moïi ngöôøi raèng: “Naøy caùc baïn, neân bieát raèng ñöôøng ñi ñeán ñaây thaät laø xa xoâi. Caùc baïn neân thu löôïm chaâu ngoïc cho nhanh.” Neo thuyeàn laïi trong baûy ngaøy, thaùi töû laïi truyeàn leänh raèng: “Nhöõng chaâu ngoïc naøy raát quyù. Khaép coõi nöôùc ta, khoâng choã naøo coù ngoïc quí nhö theá naøy. Nhöng caùc baïn khoâng neân laáy nhieàu quaù, vì e thyeàn ñaém thì khoâng theå trôû veà. Cuõng khoâng neân laáy ít quaù, vì ñöôøng xa xoâi, e khoâng ñaùng coâng.”

Khi thuyeàn ñaõ ñaày chaâu ngoïc, Thieän Höõu chia tay vôùi nhöõng ngöôøi tuyø tuøng maø noùi raèng: “Baây giôø caùc baïn haõy cho thuyeàn trôû veà. Haõy heát söùc thaän troïng vaø deø daët ñeå veà nhaø ñöôïc an toaøn. Coøn ta, ta muoán tieáp tuïc ñi xa nöõa ñeå tìm haït ngoïc nhö yù Ma- ni baûo chaâu.

Sau khi chia tay vôùi moïi ngöôøi, Thieän Höõu cuøng vôùi ngöôøi laùi thuyeàn muø ra ñi. Ñi troïn moät tuaàn leã, nöôùc leân tôùi goái. Hai ngöôøi cöù ñi. Qua tuaàn sau, nöôùc leân tôùi coå. Ñi nöõa troïn tuaàn, nöôùc saâu phaûi bôi treân maët nöôùc.

Khi vaøo ñeán bôø bieån, thaáy caùt toaøn laø baïc traéng tinh.

Ngöôøi laùi thuyeàn muø hoûi: “Nôi ñaây coù gì laï?” Thieän Höõu ñaùp: “ÔÛ ñaây ñaát vôùi caùt thaûy ñeàu laø baïc traéng.” Ngöôøi laùi thuyeàn lieàn noùi: “Coøn chaúng bao xa seõ ñeán moät hoøn nuùi baèng baïc, ngaøi coù nhìn thaáy chaêng?” Thieän Höõu noùi: “Veà höôùng ñoâng baéc coù thaáy moät hoøn nuùi baèng baïc.” Ngöôøi laùi thuyeàn noùi: “Ñöôøng ta ñi laø voøng theo chaân nuùi.”

Khi ñeán hoøn nuùi aáy, ngöôøi laùi thuyeàn noùi: “Tieáp ñeán seõ coù moät choã toaøn laø caùt baèng vaøng.” Noùi xong, ngöôøi 18

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU laùi thuyeàn meät laém, ngaát ñi vaø naèm treân maët ñaát. Giaây laùt tænh laïi, noùi vôùi thaùi töû raèng: “Toâi bieát khoâng coøn soáng ñöôïc bao laâu nöõa, khoâng theå cuøng ñi vôùi ngaøi ñöôïc roài. Xin ngaøi cöù ñi theo höôùng ñoâng. Trong moät tuaàn leã, ngaøi seõ gaëp moät daõy nuùi baèng vaøng. Ñi qua daõy nuùi ñoù, trong moät tuaàn leã nöõa thì ñeán moät choã toaøn laø sen xanh. Ñi theâm moät tuaàn leã, ñeán moät choã toaøn laø hoa sen ñoû. Qua khoûi xöù ñoù roài, keá gaëp moät caùi thaønh laøm baèng baûy moùn baùu: ôû ngoaøi vaùch thaønh baèng vaøng, thaùp baèng baïc vaø cöûa baèng maõ naõo, coøn caùc choã khaùc trong thaønh cuõng laøm baèng maáy vaät baùu khaùc. AÁy laø ñeàn cuûa Long Vöông. Trong loã tai traùi cuûa Long vöông coù moät haït kim cöông, laø moùn baûo boái quí giaù voâ cuøng.

Coù moùn baûo boái aáy thì muoán gì ñöôïc naáy. Nhö ngaøi xin ñöôïc haït ngoïc Nhö yù aáy thì muoán coù baûo vaät gì khaùc cuõng ñöôïc caû, vaø ñoà aên, thöùc uoáng, y phuïc, thuoác men... ngaøi muoán gì cuõng ñöôïc. Heát thaûy nhöõng ñoà caàn duøng cuûa nhaân loaïi, ngaøi goïi moät tieáng thì töø treân trôøi seõ rôi xuoáng nhö möa. Vì vaäy maø ngöôøi ta goïi ñoù laø haït ngoïc nhö yù Ma-ni baûo chaâu. Neáu ngaøi xin ñöôïc noù thì coù theå tuøy nguyeän maø cöùu vôùt chuùng sanh.”

Daën doø xong, ngöôøi laùi thuyeàn taét hôi, hoàn lìa khoûi xaùc. Thaùi töû oâm ngöôøi laùi thuyeàn treân tay, than khoùc raèng: “OÂi! Sao ñôøi ngöôøi ta laïi ngaén nguûi nhö theá? Ta raát thöông tieác vì maát ñi moät ngöôøi baïn quyù.” Roài ngaøi moi caùt baèng vaøng leân, choân ngöôøi laùi thuyeàn xuoáng vaø laáp caùt laïi. Ngaøi ñi voøng theo tay maët chung quanh 19

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA moä ñeán baûy laàn ñeå toû loøng toân kính. Keá ngaøi quyø laïy roài ra ñi.

Ngaøi ñi xa nöõa, qua daõy nuùi baèng vaøng. Ñi khuaát thì ñeán moät choã moïc ñaày hoa sen xanh. Döôùi hoa sen, thaáy nhieàu loaøi raén coù ba thöù noïc: caén chaûy noïc, laïi gaàn cuõng bò noïc, vaø hôi thôû cuõng coù noïc. Loaøi raén aáy naèm quaán theo coäng sen, laáy maét maø ngoù Thieän Höõu vaø thôû kheø kheø. Nhöng thaùi töû khoâng heà gheâ sôï maø laáy loøng töø bi thöông xoùt chuùng, trong loøng ngaøi chæ toaøn ñieàu laønh, nhôø ñoù maø ngaøi ñi treân hoa sen raát töï nhieân. Raén khoâng laøm haïi ñeán ngaøi. Vaø cuõng nhôø taâm thieän neân ngaøi coù theå ñi thaúng ñeán cung ñieän cuûa Long vöông. Ngoaøi boán cöûa thaønh, coù baûy daõy haàm hoá.

Muoán vaøo trong phaûi ñi ngang qua ñoù. Maø hoá thì ñaày nhöõng con maõng xaø (raén lôùn) quaán chaët vôùi nhau, cuøng treùo ñaàu laïi maø giöõ cöûa thaønh. Thieän Höõu tôùi tröôùc cöûa thaønh. Thaáy raén, ngaøi ñònh taâm nhôù ñeán nhöõng ngöôøi daân ngheøo, nghó thaàm raèng: “Neáu hoâm nay chaúng may thaân ta vaøo mieäng raén, thì haøng trieäu daân ngheøo seõ maát ñi moät ñieàu phuùc raát lôùn lao vaäy.” Nghó vaäy roài, ngaøi ñöa baøn tay phaûi leân maø noùi vôùi ñaùm maõng xaø raèng: “Caùc ngöôi neân bieát raèng, vì muoán cöùu vôùt chuùng sanh neân hoâm nay ta môùi ñeán ra maét Long vöông.”

Maõng xaø lieàn töï nhieân traùnh sang moät beân. Thieän Höõu thong thaû ñi qua.

Qua khoûi baûy daõy haàm hoá vaø maõng xaø, ngaøi ñeán döôùi thaønh ngay tröôùc cöûa ñeàn. Thaáy hai myõ nhaân 20

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ñang deät tô baèng chaát kim, ngaøi hoûi raèng: “Hai coâ laø ai?” Myõ nhaân ñaùp: “Chuùng toâi laø theå nöõ ôû cöûa ngoaøi cuûa Long vöông.” Hoûi roài, thaùi töû ñi tieáp vaøo trong vaø ñeán cöûa trung öông. Ngaøi thaáy 4 myõ nhaân ñang keùo tô baèng baïc, laïi hoûi raèng: “Caùc coâ coù phaûi laø vôï cuûa Long vöông chaêng?” Myõ nhaân ñaùp: “Khoâng, chuùng toâi laø theå nöõ, giöõ cöûa trung öông cuûa Long vöông.” Laïi thaáy 8 myõ nhaân ñang keùo tô baèng vaøng, ngaøi hoûi: “Caùc coâ laø ai?”

Myõ nhaân ñaùp: “Chuùng toâi laø theå nöõ coi giöõ cöûa trong cuûa Long vöông.” Ngaøi lieàn noùi: “Xin caùc coâ vaøo taâu vôùi Long vöông raèng toâi laø thaùi töû Thieän Höõu, con vua nöôùc Ba-la-naïi xin vaøo beä kieán.”

Theå nöõ vaøo taâu. Long vöông nghe qua laáy laøm laï vì laøm sao ngöôøi döông theá laïi ñeán thaønh mình ñöôïc. Vua nghó raèng: “Neáu khoâng phaûi laø ngöôøi trong saïch, hieàn laønh vaø coù ñöùc lôùn thì laøm sao coù theå ñeán ñaây maø giöõ toaøn ñöôïc taùnh maïng?” Long vöông lieàn cho môøi thaùi töû vaøo vaø ñích thaân böôùc ra chaøo hoûi raát aân caàn.

Trong cung cuûa Long vöông, töø maët ñaát cho ñeán giöôøng neäm, reøm tröôùng ñeàu laø ñoà thaát baûo laáp laùnh saùng ngôøi. Vua môøi thaùi töû ngoài, roài hai beân cuøng thaêm hoûi nhau. Thaùi töû nhaân khi aáy ñem ñaïo lyù töø bi maø noùi vôùi Long vöông, giaûi thích vieäc mình xa xoâi laën loäi ñeán ñaây chæ vì thöông xoùt sinh linh ñoà thaùn, cô cöïc.

Long vöông nghe qua laáy laøm caûm phuïc, lieàn hoûi: “Ngaøi vöôït bao khoå nhoïc, khoâng ngaïi ñöôøng xa maø ñeán 21

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñaây vì chuùng sanh, aáy laø ngaøi muoán xin toâi moùn gì chaêng?” Thieän Höõu ñaùp: “Thöa ngaøi, khaép trong nöôùc toâi, chuùng sanh chòu raát nhieàu khoå sôû vì thieáu thoán thöùc aên, y phuïc vaø caùc söï caàn duøng. Nay toâi ñeán ñaây laø muoán xin haït kim cöông nôi loã tai traùi cuûa ngaøi, ñeå giuùp cho taát caû moïi ngöôøi coù ñuû caùc thöù caàn duøng.”

Long vöông noùi: “Ñieàu aáy coù theå ñöôïc. Nhöng chaúng maáy khi ngaøi ñeán ñaây, traãm muoán ngaøi löu laïi chôi trong moät tuaàn leã, roài traãm seõ taëng baûo vaät aáy cho.”

Thieän Höõu nhaän lôøi. Qua tuaàn sau, nhaän ñöôïc ngoïc kim cöông Ma-ni, ngaøi lieàn töø taï veà nöôùc. Luùc aáy, Long vöông sai nhieàu töôùng roàng bay theo, ñöa thaùi töû trôû laïi bôø bieån nôi luùc tröôùc ngaøi ñaõ chia tay vôùi ñoaøn tuøy tuøng. Ñeán ñaây, ngaøi gaëp ngöôøi em laø AÙc Höõu, lieàn ngaïc nhieân hoûi raèng: “Moïi ngöôøi treân thuyeàn ñaâu caû roài?”

AÙc Höõu ñaùp: “Anh ôi, thuyeàn ñaõ chìm maát roài. Moïi ngöôøi ñeàu cheát, duy coù moät mình em coøn soáng soùt nhôø ñeo laáy moät caùi thaây troâi. Nhöng vaøng baïc chaâu baùu ñeàu maát heát roài.”

Thaùi töû noùi: “Em ñöøng lo, con ngöôøi chæ coù maïng soáng laø quyù nhaát maø thoâi. Nay em coøn soáng laø ñöôïc roài.”.

AÙc Höõu than raèng: “Con ngöôøi ta, thaø cheát trong 22

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU giaøu sang sung söôùng coøn hôn laø soáng maø phaûi chòu caûnh ngheøo naøn.”

Thieän Höõu trong loøng thaät thaø ngay thaúng, lieàn ñem vieäc mình keå heát cho em nghe, noùi raèng: “Em chaúng may maát caû chaâu baùu, nhöng ñieàu ñoù khoâng heà gì, bôûi anh ñaõ xin ñöôïc haït kim cöông Ma-ni cuûa Long vöông. Baûo boái naøy coù theå giuùp cho ta muoán gì ñöôïc naáy.” AÙc Höõu lieàn hoûi: “Baây giôø anh ñeå ngoïc aáy ôû ñaâu?”

Thieän Höõu ñaùp: “Trong buùi toùc treân ñaàu anh.”

AÙc Höõu nghe noùi ñoäng loøng tham, trong loøng laïi thaáy giaän töùc vaø buoàn böïc, nghó raèng: “Cha ta thöôøng ngaøy vaãn heát loøng yeâu thöông haén, baây giôø haén laïi coù ñöôïc haït kim cöông Ma-ni, nhö vaäy thì töø nay veà sau cha ta coù coøn xem ta ra gì nöõa ñaâu!” Nghó nhö vaäy, AÙc Höõu môùi noùi vôùi Thieän Höõu raèng: “Anh ñöôïc baûo boái aáy thì quyù giaù bieát bao! Trong khi ñi ñöôøng nguy hieåm, chuùng ta phaûi heát söùc giöõ gìn caån thaän môùi ñöôïc.” Thaùi töû khen lôøi em laø phaûi, lieàn laáy haït kim cöông trong buùi toùc ra trao cho em vaø daën raèng: “Em phaûi giöõ kyõ, khi naøo meät moûi muoán nguû haõy giao laïi cho anh. Anh cuõng seõ giöõ noù caån thaän cho ñeán khi naøo meät moûi muoán nguû laïi giao cho em. Hai anh em ta luaân phieân maø giöõ môùi chaéc chaén. Baây giôø laø phieân cuûa em, haõy giöõ laáy.”

AÙc Höõu chôø cho anh nguû, beøn ñi tìm hai caùi gai tre khoâ raát lôùn, mang laïi ñaâm vaøo maét anh roài mang haït 23

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA kim cöông chaïy ñi. Thieän Höõu ñau quaù tænh laïi, goïi em raèng: “Naøy em ôi, boïn cöôùp ñaõ ñaâm anh muø maét vaø giöït laáy haït kim cöông ñi roài!” Khoâng nghe AÙc Höõu traû lôøi, thaùi töû laïi than raèng: “Chaéc em ta ñaõ bò boïn cöôùp naøy gieát maát roài.” Roài thaùi töû caát tieáng goïi em raát thaûm thieát, caûm ñoäng caû ñaát trôøi, nhöng quanh ñoù naøo coù ai ñaâu ñeå ñaùp lôøi ngaøi. Maõi moät hoài laâu, coù moät vò thaàn treân caây môùi goïi ngaøi maø noùi raèng: “Naøy thaùi töû, keû cöôùp hung aùc chính laø AÙc Höõu, em cuûa ngaøi ñoù. Noù ñaõ ñaâm muø maét ngaøi roài laáy haït kim cöông maø ñi. Baây giôø ngaøi coøn goïi noù maø laøm gì?”

Nghe qua lôøi aáy, Thieän Höõu laáy laøm buoàn, nhöng ñaønh phaûi daèn loøng maø chòu. Ngaøi naèm xuoáng, ñoâi maét heát söùc ñau nhöùc, xoán xang.

Coøn AÙc Höõu mang haït kim cöông veà ñeán nöôùc nhaø, vaøo ra maét vua cha vôùi hoaøng haäu vaø taâu raèng: “Con nay veà ñöôïc ñeán ñaây laø nhôø phöôùc ñöùc cuûa con raát daøy.

Coøn anh Thieän Höõu vôùi caùc baïn taøu bôûi keùm ñöùc neân thaûy ñeàu cheát chìm ngoaøi bieån caû.” Vua vaø hoaøng haäu nghe qua, than khoùc raát thaûm saàu, roài ngaõ xuoáng baát tænh. Nhöõng ngöôøi haàu phaûi chaêm soùc hoài laâu môùi tænh laïi. Hai ngöôøi baûo AÙc Höõu raèng: “Nay anh con ñaõ cheát, con coøn trôû veà ñaây laøm chi nöõa?” AÙc Höõu nghe lôøi aáy raát buoàn vaø sôï, khoâng daùm ñöa haït kim cöông ra, môùi mang ñi choân giaáu döôùi ñaát.

24

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU Trong luùc aáy, Thieän Höõu bò muø hai maét, laïi khoâng sao laáy hai caùi gai tre khoâ ra ñöôïc, neân ñau nhöùc voâ cuøng. Ngaøi gaéng göôïng doø töøng böôùc ñöôøng, ñi töø choã naøy ñeán choã kia maø thaät cuõng khoâng bieát ñöôïc laø ñang ñi ñeán ñaâu. Ngaøi chòu khoå cöïc cam go vaø chòu ñoùi khaùt haèng ngaøy, thaät laø soáng dôû cheát dôû.

Ngaøi ñi laàn hoài nhö vaäy, moät hoâm ñeán nöôùc Lyù Chaân Bang. Vua nöôùc naøy coù moät vò coâng chuùa, luùc tröôùc ñaõ höùa gaû cho thaùi töû nöôùc Ba-la-naïi, chính laø ngaøi. Ngöôøi chaên boø cuûa vua coi giöõ ñeán naêm traêm con boø. Hoâm aáy daét boø ñi aên, gaëp luùc Thieän Höõu ñang ngoài nghæ chaân beân leà ñöôøng. Baày boø ñi ngang qua ñuïng phaûi ngaøi teù xuoáng vaø muoán ñaïp ngang maø ñi. Nhöng con boø ñaàu ñaøn khi aáy lieàn ñöùng che leân treân mình thaùi töû, chôø cho caû baày ñi qua roài môùi böôùc sang moät beân, cung kính ñi moät voøng quanh ngaøi theo tay maët, roài quay ñaàu laïi vaø theø löôõi lieám vaøo hai con maét cho thaùi töû, laáy hai caùi gai tre ra. Luùc ñoù, ngöôøi chaên boø quay laïi tìm con boø ñaàu ñaøn, nhìn thaáy thaùi töû môùi ñeán hoûi xem laø ai. Thieän Höõu khi aáy töï nghó raèng: “Baây giôø ta khoâng neân ñem chuyeän mình maø thuaät laïi, vì noùi roõ nhöõng söï thaät ñaõ xaûy ra thì coù haïi cho em ta.”

Nghó vaäy roài, ngaøi ñaùp: “Toâi chæ laø keû muø loøa ñi xin aên.” Ngöôøi chaên boø xem kyõ hình theå cuûa ngaøi, thaáy khoâng gioáng ngöôøi thöôøng, lieàn noùi: “Nhaø toâi cuõng gaàn 25

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñaây, môøi oâng veà ñoù ñeå toâi chaêm soùc cho.” Roài ngöôøi chaên boø ñöa Thieän Höõu veà nhaø. OÂng sai doïn côm nöôùc theát ñaõi vaø daën taát caû moïi ngöôøi trong nhaø ñeàu phaûi heát loøng cung kính phuïc vuï. Ñöôïc hôn moät thaùng, nhöõng ngöôøi trong nhaø ñeàu chaùn ngaùn. Moät ñeâm kia, hoï noùi vôùi nhau raèng: “Nhaø ta tieàn cuûa khoâng ñöôïc dö giaû maø nay phaûi nuoâi maõi ngöôøi muø naøy, thaät khoå thay!”

Lôøi aáy loït vaøo tai Thieän Höõu. Ngaøi buoàn yù. Chôø cho heát ñeâm, ñeán saùng ngaøi noùi vôùi chuû nhaø raèng: “Hoâm nay toâi muoán ñi.” Chuû nhaø hoûi: “Coù vieäc chi laøm oâng khoâng vui hay sao maø laïi voäi ñi nhö theá?” Thieän Höõu ñaùp: “Toâi chæ laø khaùch ñeán truù taïm nhaø naøy, khoâng theå ôû quaù laâu ñöôïc.” Roài ngaøi noùi tieáp: “Neáu oâng coù loøng thöông giuùp, xin tìm cho toâi moät caây ñaøn vaø ñöa toâi ñeán choã ñoâng ngöôøi nôi thaønh thò.” Chuû nhaø y theo lôøi, mang ñeán moät caây ñaøn vaø ñöa ngaøi vaøo kinh thaønh cuûa nöôùc Lyù Chaân Bang, ñeán moät choã chôï coù ñoâng ngöôøi.

Tìm choã cho ngaøi ngoài, xong roài ngöôøi aáy môùi trôû veà.

Thieän Höõu voán coù taøi gaåy ñaøn. Tieáng ñaøn thaâm traàm, eâm dòu, laøm cho coâng chuùng raát vöøa loøng. Ngöôøi ta mang ñoà aên thöùc uoáng ñeán cho raát nhieàu, ñeán noãi ngaøi duøng ñeå phaân phaùt ñuû cho taát caû naêm traêm ngöôøi aên xin trong thaønh. Nhôø vaäy maø trong thaønh khoâng coøn ai ñoùi khaùt nöõa.

Nhaø vua coù moät caûnh vöôøn caây traùi sai oaèn, nhöng cöù bò quaï vaø chim nhoû ñeán aên phaù maõi. Ngöôøi giöõ vöôøn 26

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU nôùi vôùi Thieän Höõu raèng: “Naøy! Neáu chuù coù theå giuùp toâi ñuoåi quaï vaø chim nhoû ñeå giöõ vöôøn thì toâi seõ nhaän chaêm soùc cho chuù.” Thieän Höõu ñaùp: “Toâi laø keû muø loøa, laøm sao coù theå ñuoåi chim ñöôïc?” Ngöôøi giöõ vöôøn noùi: “Toâi coù moät caùch. Toâi coät daây treân ngoïn caây, roài gaén luïc laïc baèng ñoàng vaøo daây. Chuù ngoài döôùi goác caây, khi nghe tieáng quaï vaø tieáng chim thì giaät daây, chim seõ sôï maø bay ñi.” Thieän Höõu ñaùp: “Nhö vaäy thì coù theå ñöôïc.”

Ngöôøi giöõ vöôøn theo caùch aáy, choïn moät choã döôùi goác caây cho ngaøi ngoài canh giöõ chim. Thieän Höõu giöõ gìn caây traùi khoâng cho quaï vaø chim choùc aên phaù. Nhaân khi khoâng coù chim ñeán môùi laáy ñaøn ra gaåy ñeå giaûi khuaây.

Moät hoâm, coâng chuùa vaøo vöôøn hoa ngoaïn caûnh, coù thò nöõ theo haàu. Xa troâng thaáy moät ngöôøi muø trong vöôøn, naøng lieàn goïi ngöôøi haàu hoûi xem ñoù laø ai. Ngöôøi haàu noùi ñoù laø keû muø ñi aên xin. Coâng chuùa ñeán nhìn kyõ, boãng ñem loøng yeâu, laân la ôû ñoù maõi khoâng chòu veà. Vua nghe tin lieàn cho ngöôøi ra trieäu vaøo. Coâng chuùa khoâng nghe, laïi baûo mang thöùc aên ñeán, roài cuøng vôùi ngöôøi muø aên uoáng.

Vua thaân haønh ñeán goïi veà, nhöng coâng chuùa laïi noùi raèng: “Taâu phuï vöông, neáu phuï vöông thuaän gaû con cho ngöôøi muø naøy thì con seõ laáy laøm vui söôùng bieát bao nhieâu!” Vua nghe qua kinh ngaïc, hoûi raèng: “Con ôi, hay laø con bò yeâu tinh caùm doã, laøm cho taâm trí ñieân 27

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA loaïn maát roài? Sao con laïi muoán keát hoân vôùi moät ngöôøi muø nhö theá naøy? Con khoâng bieát laø cha meï ñaõ höùa gaû con cho thaùi töû Thieän Höõu con vua nöôùc Ba-la-naïi hay sao? Baây giôø thaùi töû ra bieån caû tìm chaâu ngoïc chöa veà, sao con laïi muoán thaønh thaân vôùi ngöôøi muø naøy?” Coâng chuùa ñaùp: “Con khoâng bieát vì sao, nhöng nay con ñaõ gaëp ngöôøi naøy thì duø cheát con nguyeän cuõng khoâng lìa xa chaøng.” Vua nghe lôøi aáy lieàn noåi traän loâi ñình, theùt quaân baét ngöôøi muø aáy giam vaøo nguïc toái.

Coâng chuùa laïi tìm vaøo nguïc, noùi vôùi Thieän Höõu raèng: “Xin anh bieát raèng nay em muoán cuøng anh keát laøm choàng vôï.” Thieän Höõu hoûi: “Coâ laø con nhaø ai maø muoán laøm vôï toâi?” Coâng chuùa ñaùp: “Em laø coâng chuùa con vua nöôùc naøy.” Thieän Höõu noùi: “Coâ laø coâng chuùa con vua, coøn toâi laø keû muø loøa ñi aên xin. Laøm sao coâ laïi coù theå theo haàu haï toâi cho ñöôïc?” Coâng chuùa noùi: “Em nguyeän seõ heát loøng toân kính anh vaø khoâng daùm laøm ñieàu gì traùi yù anh.”

Roài coâng chuùa vaøo cung naøi næ xin vôùi vua cha. Nhaø vua töùc giaän noùi: “Neáu con quyeát loøng laáy ngöôøi aáy laøm choàng, ta cuõng khoâng ngaên caûn, nhöng con khoâng coøn ñöôïc ôû trong cung ñieän naøy nöõa.” Roài vua truyeàn quaân lính ñöa hai ngöôøi ra ôû moät ngoâi nhaø nhoû heûo laùnh beân ngoaøi thaønh.

Cuøng nhau aên ôû ñeán hôn 3 thaùng. Moät hoâm, coâng 28

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU chuùa coù vieäc phaûi ñi vaéng nhöng queân khoâng baùo cho choàng bieát. Laùt sau, khi coâng chuùa veà tôùi, Thieän Höõu traùch raèng: “Em ñi vaéng maø khoâng cho anh hay. Vaäy em coù vieäc gì giaáu anh ñoù chaêng?” Coâng chuùa ñaùp: “Em khoâng coù gì phaûi giaáu gieám anh caû.” Trong luùc hôøn giaän, Thieän Höõu böïc töùc noùi: “Thaân anh muø loøa khoâng nhìn thaáy, duø em coù giaáu gieám hay khoâng laøm sao anh bieát ñöôïc?”

Coâng chuùa buoàn tuûi khoùc loùc, leä tuoân traøn treà. Trong loøng uaát öùc môùi theà thoát raèng: “Neáu em coù laøm ñieàu chi gian doái, nguyeän cho hai con maét anh ñui muø maõi maõi, coøn neáu nhö loøng em ngay thaät, xin cho maét anh môû saùng ñöôïc moät con nhö tröôùc.” Vöøa döùt lôøi theà, moät mí maét cuûa ngöôøi choàng lieàn rung ñoäng. Boãng choác môû ra, nhìn thaáy ñöôïc nhö xöa. Thaùi töû khi aáy môùi nhìn thaáy ñöôïc vôï mình. Coâng chuùa möøng quaù, lieàn noùi: “Anh thaáy khoâng, lôøi theà ñaõ öùng nghieäm, vaäy anh ñaõ tin em chöa?”

Thaáy choàng cöôøi, coâng chuùa laïi noùi tieáp: “Anh thaät khoâng bieát laø em ñoái vôùi anh hieàn thuïc vaø tieát haïnh ñeán möùc naøo. Em laø coâng chuùa con vua moät nöôùc lôùn, coøn anh chæ laø ngöôøi thöôøng daân muø loøa, song em vaãn heát loøng toân kính anh, theá maø anh laïi khoâng tin em!”

Thieän Höõu khi aáy lieàn cöôøi maø hoûi laïi: “Theá em coù bieát anh laø ai chaêng?” Coâng chuùa ñaùp: “Sao laïi khoâng 29

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA bieát, anh laø ngöôøi ñi aên xin ôû thaønh naøy.” Thieän Höõu noùi: “Khoâng, anh chính laø thaùi töû Thieän Höõu, con vua nöôùc Ba-la-naïi.”

Coâng chuùa nhìn chaøng söûng soát, noùi raèng: “Anh thaät laø ngöôøi laõng taâm maát trí, sao daùm noùi lôøi phaïm thöôïng nhö vaäy? Thaùi töû Thieän Höõu con vua nöôùc Bala-naïi ñaõ ñi ra bieån caû chöa veà, sao anh daùm töï xöng laø ngaøi? Roõ raøng laø moät ñieàu doái traù.”

Thieän Höõu oân toàn ñaùp: “Töø khi cha meï sinh ra ñeán nay, anh chöa heà noùi doái.” Coâng chuùa noùi: “Duø anh noùi doái hay noùi thaät, laøm sao em bieát ñöôïc?”

Thieän Höõu ngöôùc maët leân trôøi noùi: “Neáu anh noùi doái thì nguyeän cho ñoâi maét phaûi chòu muø loøa maõi maõi, baèng nhö anh noùi thaät thì nguyeän cho con maét coøn laïi cuõng saùng nhö xöa ñeå laøm chöùng cho anh vaäy!” Lôøi nguyeän vöøa döùt, con maét coøn laïi cuõng rung ñoäng vaø roài môû ra, nhìn thaáy roõ raøng nhö xöa.

Thaùi töû baây giôø hai maét saùng roõ, göông maët trôû laïi khoâi ngoâ tuaán tuù khaùc thöôøng. Veû ñeïp cuûa thaùi töû luùc naøy quaû laø treân ñôøi khoâng ai saùnh kòp.

Coâng chuùa thaáy vaäy vui möøng khaáp khôûi, döôøng nhö vöøa ñöôïc thaàn tieân ban phöôùc. Naøng nhìn kyõ khaép caû toaøn thaân thaùi töû, nhaát laø ñoâi maét saùng ñeïp khieán cho naøng xem hoaøi khoâng thoûa. Roài coâng chuùa lieàn vaøo 30

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU cung vaø taâu leân vua cha raèng: “Choàng con chính laø thaùi töû Thieän Höõu, con vua nöôùc Ba-la-naïi.”

Vua nghe qua lieàn noùi: “Con haún ñaõ ñieân loaïn maát roài. Thaùi töû Thieän Höõu ñi ra bieån caû vaãn chöa veà, sao con daùm nhaän keû aên xin laø thaùi töû?” Coâng chuùa ñaùp: “Khoâng phaûi nhö vaäy ñaâu. Neáu phuï vöông khoâng tin, xin cöù töï ñi maø xem coù phaûi hay chaêng!”

Vua lieàn ñi xem, nhìn thaáy ñuùng laø thaùi töû Thieän Höõu. Vua lo laéng, töï nghó raèng: “Neáu vua xöù Ba-la-naïi hay bieát ñöôïc vieäc naøy, ngaøi seõ raát buoàn veà söï cö xöû cuûa ta xöa nay vôùi thaùi töû.” Vua lieàn xin loãi thaùi töû veà vieäc töø tröôùc ñeán nay khoâng nhìn bieát ñöôïc ngaøi. Thaùi töû noùi: “Xin beä haï ñöøng lo ngaïi. Chæ xin beä haï moät ñieàu laø haõy thöôûng coâng cho ngöôøi chaên boø cuûa beä haï.”

Vua lieàn ñem vaøng baïc, chaâu baùu, y phuïc vaûi voùc vôùi ñoà aên thöùc uoáng maø thöôûng ngöôøi chaên boø. Ngöôøi aáy raát vui möøng, caûm taï vaø noùi raèng: “Toâi chæ coù chuùt ôn moïn vôùi thaùi töû maø nay ñöôïc thöôûng nhieàu cuûa caûi quí giaù, thaät laø quaù ñaùng vaäy.” Roài oâng ñi noùi vôùi heát thaûy moïi ngöôøi raèng: “Vôùi vieäc laøm thieän nhoû nhaët maø keát quaû ñaõ nhö theá naøy, ñeán nhö nhöõng vieäc ñaïi töø bi thì söï ban thöôûng taát laø voâ cuøng voâ taän.” Moïi ngöôøi nghe oâng noùi ñeàu laáy laøm vui, ai ai cuõng phaùt taâm aên ôû hieàn laønh vaø giuùp ñôõ ngöôøi khaùc.

Ngaøy tröôùc, khi coøn ôû trong cung vua, thaùi töû Thieän Höõu coù nuoâi moät con haïc traéng. Ngaøi thöông yeâu noù 31

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA laém, khi aên khi nguû hay ñi ñöùng naèm ngoài, luùc naøo cuõng coù con haïc traéng aáy ôû gaàn beân ngaøi. Moät hoâm, hoaøng haäu beân nöôùc Ba-la-naïi nhôù con quaù, ñeán beân loàng con haïc traéng vaø noùi raèng: “Ngaøy con ta coøn ôû ñaây thì ngöôi thöôøng gaàn guõi vôùi noù. Baây giôø con ta ñi ra bieån caû laâu naêm chöa trôû veà. Ta nhöõng ngoùng troâng, khoâng roõ noù soáng cheát theá naøo, khoâng bieát ngöôi coù thöông nhôù thaùi töû hay khoâng?” Nghe qua nhöõng lôøi aáy, con haïc traéng lieàn baät khoùc, ñaùp raèng: “Taâu leänh baø, nay neáu leänh baø muoán sai con ñi tìm thaùi töû thì con raát vui loøng vaâng leänh.” Hoaøng haäu lieàn vieát moät phong thö roài ñeo vaøo coå con haïc, thaû noù ra khoûi loàng ñeå ñi tìm thaùi töû.

Luùc tröôùc, haïc ñaõ coù hoûi thaùi töû bieån caû ôû nôi naøo.

Nay noù coøn nhôù, beøn löôùt treân khoâng bay nhanh veà höôùng bieån. Chim bay ñi roài, hoaøng haäu coù yù möøng, thaàm nghó raèng: “Mong laø con haïc seõ coù theå doø tìm maø bieát ñöôïc con ta coøn soáng hay ñaõ cheát.”

Haïc traéng bay ra ngoaøi bieån caû, bay ngang qua bieån vaø tìm kieám khaép nôi, nhöng khoâng thaáy ñöôïc gì caû.

Haïc bay daàn tôùi tröôùc cung vua nöôùc Lyù Chaân Bang, töø xa troâng thaáy thaùi töû ñöùng tröôùc ñeàn vua. Haïc beøn haï thaáp vaø ñaùp xuoáng gaàn thaùi töû. Noù möøng quaù lieàn keâu leân nhöõng tieáng raát caûm ñoäng. Thaùi töû nhìn thaáy laù thö cuûa meï nôi coå haïc. Ngaøi nhaän laáy, cung kính ñaët treân ñaàu maø laøm leã roài môùi môû ra ñoïc. Ñoïc thö xong 32

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ngaøi môùi bieát raèng cha meï vì ngaøy ñeâm lo raàu vaø luoáng troâng mong con neân caëp maét ñaõ muø roài. Ngaøi lieàn vieát moät böùc thö göûi veà cho cha meï, thuaät laïi heát moïi vieäc.

Roài ngaøi ñeo thö vaøo nôi coå con haïc. Haïc traéng laáy laøm vui möøng, bay thaúng veà thaønh Ba-la-naïi.

Vua vaø hoaøng haäu ñöôïc thö cuûa thaùi töû thì vui möøng khoân xieát, lieàn phaùt taâm boá thí raát nhieàu. OÂng baø khi aáy môùi bieát raèng Thieän Höõu bò naïn khoå vì em laø AÙc Höõu ñaõ cöôùp laáy haït kim cöông vaø coøn laáy gai tre maø ñaâm muø maét. Hai ngöôøi lieàn sai quaân baét AÙc Höõu giam ngay vaøo trong nguïc. Tieáp ñoù lieàn sai söù sang nöôùc Lyù Chaân Bang xin ñoùn thaùi töû veà. Vua nöôùc naøy lieàn laäp töùc cho moät ñoaøn thuyeàn lôùn hoä toáng ñöa ngay thaùi töû theo ñöôøng bieån veà nöôùc Ba-la-naïi.

Vua laïi cho ngöôøi ñi tröôùc truyeàn rao trong daân chuùng raèng: “Thaùi töû Thieän Höõu ñi ra bieån caû nay ñaõ trôû veà.” Vua nöôùc Ba-la-naïi sai baøy yeán tieäc, saép ñaët nhöõng ngöôøi ñaøn ca, haùt xöôùng giuùp vui vaø doïn deïp ñöôøng saù, treo ñeøn keát hoa suoát doïc ñöôøng, laïi coù troáng keøn inh oûi. Vua vaø hoaøng haäu thaân haønh cöôõi voi ra taän ngoaøi bôø bieån ñoùn thaùi töû. Daân chuùng trong nöôùc, töø giaø ñeán treû hay tin thaùi töû trôû veà bình an ñeàu laáy laøm möøng rôõ, keùo nhau ñi ñoùn röôùc ñöùng chaät caû hai beân ñöôøng.

Thieän Höõu gaëp laïi cha meï, vui möøng khoân xieát, lieàn quyø xuoáng laïy tröôùc maët hai ngöôøi. OÂng baø vì maét ñaõ 33

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA HAI VUA HIEÀN ÑÖÙC muø neân khoâng theå nhìn thaáy con, beøn laáy tay sôø ñaàu vaø hoûi raèng: “Con coù ñöôïc khoûe khoâng? Cha meï nhôù con vaø buoàn khoå bieát bao!” Thaùi töû cuõng thaêm hoûi söùc khoûe cha meï vaø ngoû lôøi caûm ôn heát thaûy caùc vò quan quaân, daân chuùng ñaõ ñeán chaøo ñoùn ngaøi.

Veà cung roài, Thieän Höõu môùi hoûi vua cha raèng: “Baây giôø em con ôû ñaâu?” Vua ñaùp: “Con coøn hoûi ñeán thaèng hung aùc aáy laøm gì? Noù ñaõ bò nhoát trong nguïc roài.”

Thieän Höõu noùi: “Con muoán phuï vöông tha em con ra ñeå con ñöôïc thaêm em.” Thaùi töû khaån khoaûn caàu xin ñeán ba laàn, vua khoâng nôû töø choái, môùi truyeàn thaû AÙc Höõu ra. Chaøng ñeán tröôùc anh, tay chaân bò troùi, coå bò xieàng.

Thieän Höõu thaáy em nhö theá thì noùi vôùi cha vaø meï xin môû xieàng ra cho em. Roài Thieän Höõu chaïy laïi oâm laáy em, keå heát nhöõng vieäc ñaõ xaûy ra cho mình. Roài ngaøi hoûi ñeán haït kim cöông. Phaûi hoûi ñeán ba laàn AÙc Höõu môùi chòu chæ ra nôi choân giaáu.

Thaùi töû tìm ñöôïc haït kim cöông roài, lieàn ñeán gaàn cha meï, quyø xuoáng ñoát höông traàm leân vaø nguyeän raèng: “Neáu quaû ñaây laø ngoïc nhö yù coù theå giuùp ta muoán gì ñöôïc naáy, thì ta caàu xin cho ñoâi maét cuûa cha meï ta saùng laïi nhö xöa!” Nguyeän vöøa döùt lôøi, vua vaø hoaøng haäu ñaõ môû maét ra ñöôïc vaø nhìn thaáy con. Caû nhaø oâm nhau vui möøng khoân xieát.

Keá ñeán ngaøy raèm sau ñoù, Thieän Höõu cho laäp moät ñaøn traøng thaät lôùn. Roài ngaøi taém röûa saïch seõ, cho 34

THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ñoát höông traàm vaø böôùc leân ñaøi, laøm leã tröôùc haït kim cöông Ma-ni, phaùt nguyeän raèng: “Vì söï haïnh phuùc cuûa chuùng sanh khaép coõi Ta-baø, neân ta môùi chòu khoå cöïc ñi tìm haït kim cöông naøy. Nay coù lôøi khaån nguyeän lôïi laïc cho heát thaûy chuùng sanh!” Lieàn ñoù, moät luoàng thanh khí boãng traøn tôùi, ñuoåi heát maây vaø sa muø. Baàu trôøi quang ñaõng trong ngaàn. Vöøa luùc aáy, ôû khaép nôi trong nöôùc, bao nhieâu nhöõng ñoà dô baån ñeàu bò gioù cuoán ñi maát heát. Roài khaép nôi ñeàu thaáy luùa thoùc ñoå xuoáng nhö möa, toaøn nhöõng loaïi haït raát thôm, raát ngoït, raát meàm, raát mòn. Luùa ñoå ñaày möông, ñaày ñöôøng, ngaäp leân ñeán goái. Roài ñeán caùc loaïi y phuïc toát, vaûi voùc, ñoà trang ñieåm, vaøng baïc, caùc ñoà quyù baùu cuõng töø treân trôøi rôi xuoáng nhieàu voâ keå. Noùi chung, heát thaûy moïi thöù maø con ngöôøi caàn duøng ñeàu töï nhieân coù ñöôïc raát nhieàu. Thaät laø, Boà Taùt thöông xoùt khaép chuùng sanh, laáy loøng töø bi maø ban boá khaép nôi giuùp hoï ñöôïc thoaû loøng.

Caâu chuyeän treân laø moät chuyeän tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni. Sau khi keå cho ñaïi chuùng nghe xong chuyeän naøy, Phaät daïy ngaøi A-nan raèng: “Vua xöù Ba-la-naïi thuôû aáy, nay laø vua Tònh Phaïn cha ta. Hoaøng haäu thuôû aáy nay laø meï ta, baø Ma-da phu nhaân. Hoaøng töû AÙc Höõu nay chính laø Ñeà-baø-ñaït-ña (Devadatta). Coøn thaùi töû Thieän Höõu nay chính laø ta ñaây.”

35

HAI VUA HIEÀN ÑÖÙC Thuôû aáy, ñöùc Phaät ñang ôû trong vöôøn Kyø Thoï Caáp Coâ Ñoäc, gaàn thaønh Xaù-veä (Śrāvāsti).

Moät hoâm, vua nöôùc Caâu-taùt-la (Kosala) vöøa pheâ duyeät xong moät vuï aùn khoù xöû, ngaøi ngöï duøng côm saùng. AÊn xong, röûa tay vaãn coøn öôùt, ngaøi ngoài leân long xa, ñi ñeán nôi Phaät ngöï, cuùi ñaàu laøm leã döôùi chaân Phaät, roài ngoài moät beân Phaät. Ñöùc Theá Toân lieàn hoûi raèng: “Hoâm nay, vì sao beä haï coù theå raûnh roãi maø ñeán ñaây luùc ban ngaøy?”

Vua thöa raèng: “Baïch Theá Toân, hoâm nay con vöøa pheâ xong moät vuï aùn khoù xöû, ñaõ phaûi maát raát nhieàu thì giôø. Vì theá, aên côm xong, röûa tay vaãn coøn öôùt, con ñeán ñaây thaêm vieáng Theá Toân.”

Phaät phaùn: “Laønh thay! Ñaïi vöông neân theo ñaïo ñöùc maø pheâ xöû caùc vuï aùn. AÁy laø con ñöôøng toát ñeïp daãn leân thieân giôùi vaäy. Song ta khoâng laáy laøm laï maø thaáy ñaïi vöông phaùn xöû theo ñaïo lyù, laø vì coù ta ñaây, coù theå giuùp cho ñaïi vöông nhöõng yù kieán ñuùng ñaén, ñuùng theo ñaïo lyù. Ñieàu ta laáy laøm laï laø coù nhöõng vò vua xöa kia, duø khoâng gaëp Phaät ra ñôøi, khoâng ñöôïc nghe lôøi Phaät daïy, chæ nghe theo yù kieán cuûa caùc vò hieàn trieát thoâi maø cuõng coù theå phaùn xöû caùc vuï aùn theo ñaïo ñöùc, trò nöôùc theo ñaïo lyù, vaø khi cheát cuõng ñöôïc sinh veà thieân giôùi.”

36

HAI VUA HIEÀN ÑÖÙC Nghe Phaät noùi vaäy, vua Caâu-taùt-la lieàn thöa hoûi veà söï tích caùc vò vua hieàn ñöùc ngaøy xöa. Nhaân ñoù, ñöùc Phaät môùi thuaät laïi söï hieàn ñöùc cuûa hai vò vua nhö sau ñaây: Thuôû xöa, vaøo thôøi vua Phaïm-ma-ña-ta (Brahmadatta) trò vì ôû Ba-la-naïi (Beùnareøs), coù vò Boà Taùt giaùng sanh vaøo loøng cuûa chaùnh haäu. Ngaøi ñöôïc ban pheùp laønh khi coøn ôû trong thai vaø ngaøi ra khoûi loøng meï moät caùch yeân oån. Ñeán khi ñaët teân cho ngaøi, ngöôøi ta goïi laø Phaïm-maña-ta Caâu-ma-la (Brahmadatta Kumāra). Ngaøi lôùn leân daàn daàn. Khi ñöôïc möôøi saùu tuoåi, ngaøi ñi ñeán thaønh Ñaécsoa-chi-la (Takasacilā) vaø hoïc qua heát caùc moân hoïc.

Khi vua cha baêng haø, ngaøi leân ngoâi vaø trò vì theo ñaïo ñöùc. Ngaøi pheâ xöû, phaùn xeùt caùc vuï aùn moät caùch caàn maãn. Vì ngaøi trò vì theo ñaïo lyù, caùc cuoäc xeùt xöû ñeàu thuaän theo ñaïo lyù, neân khoâng coù nhöõng vuï caùo gian. Vaø nhöõng vuï kieän tuïng ngaøy caøng thöa thôùt laém. Nôi trieàu vua chaúng coøn nghe tieáng la loái cuûa nhöõng keû tranh tuïng. Caùc quan toøa ngoài caû ngaøy nôi coâng ñöôøng maø chaúng thaáy ai ñeán thöa baåm gì, neân daàn daàn cuõng thoâi khoâng ñeán coâng ñöôøng nöõa. Phoøng xöû aùn trong toaø aùn boû troáng khoâng duøng ñeán.

Khi aáy, nhaø vua töï nghó raèng: “Nhôø ta trò nöôùc theo ñaïo lyù neân khoâng coøn ai ñeán tranh tuïng, khoâng coøn nghe lôøi thöa kieän cuûa ai, toaø aùn ñöôïc boû troáng. Baây giôø ta neân töï tìm laáy nhöõng taùnh xaáu cuûa ta. Neáu thaáy 37

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñöôïc ta coù tính xaáu naøo, ta seõ töï xöû laáy ñeå caûi hoái vaø giöõ loøng theo ñöùc haïnh.

Nghó nhö vaäy roài, ngaøi beøn hoûi nhöõng keû chung quanh: “Coù ai bieát ñöôïc nhöõng taùnh xaáu cuûa ta chaêng?”

Tröôùc heát, ngaøi hoûi nhöõng keû trong cung, nhöng khoâng ai noùi ra ñöôïc taùnh xaáu naøo cuûa ngaøi. Ai cuõng thoát ra nhöõng lôøi ca ngôïi coâng ñöùc ngaøi. Nhaø vua töï nghó raèng: “Vì hoï sôï ta, neân duø ta coù taùnh xaáu hoï cuõng chæ nhaän laø taùnh toát maø thoâi.” Ngaøi beøn hoûi nhöõng ngöôøi ôû ngoaøi cung, nhöng cuõng khoâng thaáy ai noùi ñöôïc. Ñoaïn ngaøi hoûi nhöõng ngöôøi trong thaønh phoá, roài ñeán nhöõng ngöôøi ôû caùc chaâu quaän vaø nhöõng ngöôøi ôû trong laøng ngoaøi boán cöûa thaønh. Song cuõng khoâng nghe ai keå ra ñöôïc taùnh xaáu naøo cuûa ngaøi, chæ nghe noùi toaøn coâng haïnh cuûa ngaøi maø thoâi.

Khi aáy, vua nghó raèng: “Nhö vaäy, ta neân ñi hoûi ôû taän nhöõng nôi queâ muøa, xa thaønh thò.” Ngaøi beøn taïm giao moïi vieäc cho caùc quan, ngoài leân moät coã xe vaø chæ ñem theo moät ngöôøi ñaùnh xe thoâi. Ngaøi thay ñoåi y phuïc thöôøng daân, ñeå cho khoâng ai nhaän bieát, roài ra khoûi thaønh.

Ngaøi ñi hoûi khaép nhöõng keû ôû nhaø queâ, ñi daàn cho ñeán caùc vuøng xa taän bieân giôùi, song ôû ñaâu cuõng khoâng nghe ngöôøi ta noùi ñeán choã xaáu cuûa ngaøi, hoï chæ noùi toaøn nhöõng vieäc toát, nhöõng coâng ñöùc cuûa ngaøi. Theá roài, töø bieân giôùi ngaøi môùi theo con ñöôøng lôùn maø trôû veà kinh ñoâ.

38

HAI VUA HIEÀN ÑÖÙC Luùc baây giôø, ôû nöôùc Caâu-taùt-la (Kosala), coù vua Malî-ca (Malica) cuõng trò vì theo ñaïo lyù. OÂng vua naøy cuõng coá tìm ra nhöõng taùnh xaáu cuûa mình. Nhöng töø trong thaønh, ngoaøi quaän cho ñeán taän vuøng queâ, khoâng moät ai chæ ra ñöôïc taùnh xaáu naøo cuûa ngaøi, ai cuõng keå ra nhöõng coâng ñöùc cuûa ngaøi. Ngaøi ñi daàn ñeán moät choã kia thì tình côø xe cuûa hai vua ngöôïc chieàu gaëp nhau ôû moät quaõng ñöôøng heïp beân döôùi thung luõng. Ñöôøng heïp ñeán noãi khoâng ñuû choã ñeå hai xe cuøng qua. Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Ma-lî-ca baûo ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua ôû Ba-lanaïi raèng: “Anh haõy ñöa xe ra beân leà ñöôøng ñeå xe ta ñi qua.”

Ngöôøi kia ñaùp laïi: “Anh phaûi traùnh xe ra beân leà ñöôøng môùi phaûi, vì trong xe naøy cuûa toâi coù ñöùc vua thaønh Ba-la-naïi, ngaøi Phaïm-ma-ña-ta.”

Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Ma-lî-ca noùi: “Nhöng trong xe cuûa toâi laø ñöùc vua ôû nöôùc Caâu-taùt-la, ngaøi Ma-lî-ca.

Vì theá, anh neân lui xe vaø nhöôøng ñöôøng cho ta.”

Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Ba-la-naïi suy nghó raèng: “ÔÛ beân xe kia cuõng laø moät oâng vua. Ta bieát phaûi laøm sao ñaây? Hay ta hoûi tuoåi cuûa ngaøi, ai nhoû tuoåi hôn thì nhöôøng ngöôøi lôùn.” Nghó vaäy roài, lieàn hoûi ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua nöôùc Caâu-taùt-la. Nhöng hoùa ra hai oâng vua laïi cuøng moät tuoåi nhö nhau. Hai beân laïi so qua veà söï roäng raõi cuûa ñaát nöôùc, soá binh só, söï giaøu coù, danh tieáng, chuûng toäc vaø gia quyeán. Nhöng caû hai vua ñeàu 39

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA trò vì moät nöôùc roäng ba traêm do-tuaàn, vôùi soá binh só, söï giaøu coù, danh tieáng, chuûng toäc vaø gia quyeán ñeàu gioáng nhö nhau.

Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Ba-la-naïi laïi suy nghó raèng: “Baây giôø, neáu oâng vua beân kia coù ñöùc haïnh hôn thì ta seõ nhöôøng choã ngay.” Lieàn hoûi veà ñöùc haïnh. Ngöôøi ñaùnh xe kia ñaùp: “Vua cuûa toâi ñöùc haïnh nhö theá naøy.

Ngöôøi laáy nhöõng taät xaáu maø cho laø taùnh toát.” Roài ngaâm leân maáy caâu thô naøy: Vôùi ngöôøi maïnh meõ, huøng cöôøng.

Vua toâi caøng maïnh chaúng nhöôøng söùc ai; Vôùi ngöôøi nho nhaõ, vaên taøi, Vua toâi cuõng bieát xöû baøi aùi eâm.

Gaëp ngöôøi oân haäu, thanh lieâm, Thì ngöôøi toû daï moät nieàm troïng taêng; Gaëp ngöôøi hung aùc laêng nhaêng, Thì ngöôøi tröøng trò thaúng baêng môùi vöøa.

Vua toâi nhö theá hieåu chöa?

Vaäy anh haõy traùnh xe thöa choã naøy.

Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua nöôùc Ba-la-naïi noùi: “AÁy laø nhöõng ñöùc haïnh cuûa vua anh ñoù sao?” Ngöôøi kia ñaùp: “Phaûi. Coøn nhöõng taùnh toát cuûa vua anh nhö theá naøo?”

Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua nöôùc Ba-la-naïi noùi: “Anh haõy nghe ñaây.” Roài oâng ñoïc baøi keä döôùi ñaây: Laáy lôøi eâm aùi, ngoït buøi, Phuïc thaâu keû giaän, khuyeân môøi keû saân.

40

THÍ THAÂN CHO COÏP Laáy loøng töø thieän thi aân, Thì ngöôøi hung aùc ñoåi daàn taùnh xöa.

Loøng nhaân boá ñöùc thích öa, Dieät loøng boûn seûn, giuùp thöøa chuùng sanh.

Noùi lôøi chaân thaät, hieàn laønh, Nhöõng ñieàu xaûo ngöõ chaúng ñaønh thoát ra.

Vua toâi haønh thieän theá laø, Nhö anh chòu phuïc, lui ra traùnh ñöôøng.

Nghe xong baøi keä, vua Ma-lî-ca vaø ngöôøi ñaùnh xe, caû hai cuøng xuoáng xe, môû ngöïa, keùo xe lui ra nhöôøng ñöôøng cho vua Ba-la-naïi. Vua Ba-la-naïi nhaân dòp aáy maø truyeàn daïy ñaïo nghóa cho vua Ma-lî-ca. Roài ngaøi trôû veà Ba-la-naïi, lo laøm caùc vieäc töø thieän, boá thí vaø cuùng döôøng. Sau khi baêng haø, ngaøi ñöôïc sinh leân coõi trôøi vaø ñöôïc höôûng ngoâi vò ñích ñaùng.

Vua Ma-lî-ca ñöôïc lôøi truyeàn daïy aáy, cuõng trôû veà kinh ñoâ, lo laøm caùc vieäc töø thieän, boá thí vaø cuùng döôøng.

Sau khi baêng haø, ngaøi cuõng ñöôïc sinh leân coõi trôøi vaø höôûng ngoâi vò xöùng ñaùng. Ñöùc Phaät keå xong caâu chuyeän aáy roài baûo vua nöôùc Caâu-taùt-la raèng: “Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Ma-lî-ca, nay laø toân giaû Muïc-kieàn-lieân (Maudgalyāyana), nhaø vua thuôû aáy nay laø A-nan (Ānanda). Ngöôøi ñaùnh xe cuûa vua Bala-naïi nay laø Xaù-lî-phaát (Śāriputra), coøn vua Ba-la-naïi thuôû aáy nay chính laø ta ñaây.”

41

THÍ THAÂN CHO COÏP Thuôû aáy, ñöùc Theá Toân coøn laø moät vò Boà Taùt. Ngaøi thöôøng nhaân töø boá thí, noùi ra lôøi laønh vaø raát soát saéng giuùp ñôøi. Nhôø coù trí hueä ñaày ñuû, ngaøi coù theå traùnh ñöôïc söï laàm laïc trong nhöõng côn xuùc ñoäng vì quaù thöông xoùt chuùng sanh. Nhôø vaäy, ngaøi thöôøng giuùp cho heát thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc an vui, haïnh phuùc.

Thuôû aáy, coù moät gia ñình Baø-la-moân danh giaù vaø thoâng thaùi, thöôøng laøm troøn phaän söï cuûa mình vaø aên ôû chaân thaät. Ñöùc Boà Taùt giaùng sanh vaøo gia ñình aáy.

Töø khi ra ñôøi, ngaøi ñöôïc moät nhaø sö ban pheùp laønh.

Lôùn leân, nhôø trí thoâng minh saün coù, nhôø söï caàn maãn vaø tìm toøi hoïc hoûi, neân ngaøi thoâng thaïo heát thaûy caùc moân vaên chöông, trieát hoïc, toân giaùo vaø myõ thuaät.

Ngaøi gaëp ñöôïc nhieàu söï may maén vaø saün coù raát nhieàu ñöùc tính coù theå giuùp cho ngaøi thaønh coâng vöôït böïc treân con ñöôøng danh lôïi cuûa ñôøi soáng theá tuïc. Song ñaõ töøng haønh ñaïo neân taâm trí ngaøi trôû neân trong saïch, höôùng ñeán vieäc xuaát gia caàu ñaïo chöù khoâng maøng gì nhöõng söï phuù quyù vinh hoa.

Ngaøi töø boû gia ñình leân röøng aån cö, döùt boû taát caû söï quyeán luyeán theá tuïc, vaø giöõ taâm thanh tònh nhôø noi 42

THÍ THAÂN CHO COÏP theo ñaïo lyù trong saïch. Roài ngaøi trôû veà giaùo hoaù cho heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc thoaùt khoûi caùc nghieäp aùc vaø ñöôïc taâm yeân oån.

Taám loøng thanh tònh vaø ñöùc töø bi cuûa ngaøi toûa roäng, khieán cho heát thaûy con ngöôøi vaø muoân thuù ñeàu muoán ñeán gaàn ngaøi. Vaø quanh ngaøi khoâng coøn coù söï gieát haïi, xaâm phaïm laãn nhau. Ngay caû caùc loaøi thuù ñoäc aùc vaø hung döõ nhö raén reát, hoå baùo cuõng trôû neân hieàn töø, thuaàn haäu.

Cuoäc ñôøi trong saïch cuûa ngaøi, söï daäp taét caùc aùi luyeán, duïc voïng trong taâm, vaø söï an ñònh trong loøng ngaøi vôùi ñöùc töø bi voâ löôïng thöông xoùt taát caû chuùng sanh laøm cho taát caû chuùng sanh ñeàu caûm nhaän ñöôïc vaø thöông quyù ngaøi.

Ngaøi döùt boû söï ham muoán, soáng chaân thaät khoâng doái gaït, khoâng chaïy theo danh lôïi vaø nhöõng cuoäc vui theá tuïc taàm thöôøng. Do ñoù maø chö thieân ôû caùc coõi trôøi cuõng tìm ñeán ngaøi ñeå toû loøng toân kính vaø ñaët nieàm tin nôi söï giaùo hoùa cuûa ngaøi.

Khi ngaøi aån cö treân nuùi, nhieàu ngöôøi kính moä ñöùc ñoä cuûa ngaøi ñaõ lìa boû gia ñình, cha meï, thaân quyeán, xuaát gia laøm ñeä töû cuûa ngaøi.

Ngaøi giaùo hoaù cho ñeä töû bieát soáng theo ñieàu laønh, bieát phoøng hoä caùc giaùc quan khoâng chaïy theo duïc laïc, giöõ taâm yù thanh tònh trong cuoäc soáng aån cö, nuoâi döôõng loøng töø bi vaø nhieàu ñöùc haïnh khaùc.

43

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Soá ñeä töû ñöôïc ngaøi giaùo hoaù raát ñoâng, nhöõng ngöôøi ñöôïc ngaøi ñoä thoaùt raát nhieàu. Vaøo thôøi cuûa ngaøi, cöûa ñòa nguïc döôøng nhö ñaõ ñoùng chaët, neûo giaûi thoaùt roäng theânh thang.

Moät hoâm, ngaøi ñi vaøo moät choán nuùi saâu ñeå ngoài thieàn, coù vò ñeä töû laø A-si-ta (Ajita) theo haàu. (Vò naøy laø tieàn thaân cuûa ñöùc Di Laëc.) Ngaøi nhìn thaáy trong ñoäng ñaù coù moät con coïp meï vöøa môùi sanh con, söï ñau ñôùn laøm cho noù meät nhoïc ueå oaûi laém.

Coïp meï troâng raát gaày oám, maét saâu, da buïng xeáp töøng lôùp. Noù nhìn maáy con coïp con vöøa sanh ra nhö nhöõng mieáng moài. Trong khi ñoù, nhöõng con coïp con toû veû tin caäy nôi meï, chöïc ñeán gaàn tìm vuù ñeå buù. Song coïp meï boãng gaàm leân raát to, choàm ñeán muoán voà laáy nhöõng con coïp con nhö voà moài. Ñöùc Boà Taùt nhìn thaáy tình caûnh coïp meï muoán aên con, loøng ngaøi xuùc ñoäng voâ cuøng, taâm töø bi rung chuyeån vì naïn khoå cuûa chuùng sanh.

Cho hay, ñoái vôùi nhöõng baäc ñaïi töø maãn, duø baûn thaân mình chòu naïn khoå ñeán ñaâu cuõng khoâng heà nao nuùng, maø thaáy ngöôøi khaùc phaûi chòu ñöïng duø laø moät noãi khoå nhoû cuõng ñau loøng xoùt daï!

Luùc aáy, ñöùc Boà Taùt ñoäng loøng töø bi thoát leân raèng: “Xem kìa, ñoù cuõng laø noãi khoå trong cuoäc soáng ôû ñôøi!

Haõy nhìn coïp meï vôùi baày con kia, chæ vì quaù ñoùi maø 44

THÍ THAÂN CHO COÏP queân ñi tình maãu töû, saép aên thòt con ñeå ñöôïc no loøng.

Than oâi! Loøng vò kyû cuûa chuùng sanh thaät laø ñaùng sôï, vì muoán giöõ laáy thaân mình maø phaïm vaøo nhöõng toäi aùc gheâ gôùm, cho ñeán nhö coïp meï kia coøn muoán aên thòt con mình!”

Roài ngaøi quay sang baûo ngöôøi ñeä töû: “Con haõy ñi tìm moùn gì ñoù cho coïp meï aên ñôõ ñoùi ñeå cöùu baày con noù. Coøn ta ôû ñaây, ta seõ coá laøm cho noù queân caùi yù ñònh quaù ñoäc aùc aáy.” Vò ñeä töû vaâng lôøi, nhanh chaân chaïy ñi ngay.

Thaät ra, ñöùc Boà Taùt ñaõ duøng caùi phöông tieän aáy ñeå kheùo leùo ñöa ngöôøi ñeä töû traùnh ñi nôi khaùc, vì trong thaâm taâm ngaøi ñaõ naûy sinh moät yù ñònh khaùc roài. Ngaøi nghó raèng: “Ta saün coù ñaây moät xaùc thaân baèng xöông thòt ñeå coù theå tuøy yù söû duïng, sao phaûi ñi tìm thöùc aên cho coïp ôû nôi khaùc cho xa? Hôn nöõa, duø tìm nhöng chöa chaéc ñaõ coù, maø nhö theá thì hoùa ra ta cuõng khoâng soáng ñöôïc troïn veïn theo ñaïo töø bi. Nghó cho cuøng, caùi xaùc thaân baèng xöông thòt naøy cuõng ñaâu coù hoaøn toaøn thuoäc veà ta? Noù voán giaû hôïp, nay coøn mai maát ta khoâng laøm chuû ñöôïc, noù ngaøy caøng suy yeáu, khi tan raõ roài thì nhô nhôùp, thoái tha. Nay coù dòp duøng noù maø cöùu giuùp chuùng sanh, baäc hieàn nhaân caøng thoûa yù bieát bao!

Ngöôøi ta ôû ñôøi, vì chaïy theo cuoäc soáng sung söôùng ích kyû, neân thaáy ngöôøi khaùc ñau khoå maø ñaønh laøm ngô, hoaëc laø muoán cöùu giuùp maø khoâng ñuû phöông tieän, taøi 45

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA löïc. Coøn nhö ta ñaây, nhìn thaáy chuùng sanh ñau khoå ta ñaâu coù vui söôùng gì! Ta laïi saün coù phöông tieän maø cöùu giuùp, nôõ naøo laïi laøm ngô sao?”

Roài ngaøi laïi nghó: “Neáu ta coù theå cöùu giuùp chuùng sanh, song laïi laøm ngô tröôùc caûnh khoå, nhö vaäy coù khaùc naøo laø phaïm toäi. Thaáy söï naïn khoå cuûa chuùng sanh, trong loøng ta noùng naûy boàn choàn nhö ñaùm röøng trong côn hoûa hoaïn. Nay ta neân töï mình döùt boû söï soáng cuûa caùi xaùc thaân heøn haï nhô nhôùp naøy, möôïn duøng noù maø laøm moùn aên boá thí cho coïp meï ñeå noù khoûi gieát baày con. Vieäc laøm naøy coù theå neâu göông cho nhöõng ai coù loøng thöông ngöôøi xoùt vaät, khuyeán khích nhöõng ai chöa coù ñuû quyeát taâm cöùu vaät giuùp ngöôøi, laøm vui cho nhöõng keû öa thích söï boá thí, vaø laøm thích yù nhöõng ngöôøi coù loøng löông thieän…”

Suy nghó nhö vaäy xong, ngaøi töï ñeán gaàn hang coïp, gieo mình xuoáng ñaát. Nghe tieáng ñoäng cuûa thaân ngaøi ngaõ xuoáng, coïp meï veånh tai nhìn ra. AÁy laø luùc noù vöøa ñònh voà laáy coïp con, song ñaõ kòp döøng laïi vaø nhìn ra.

Noù thaáy moät thaân ngöôøi vöøa ngaõ xuoáng tröôùc hang, lieàn möøng rôõ nhaûy ra vaø voà laáy, xeù ra aên moät caùch ngon laønh.

Luùc aáy, vò ñeä töû ñi tìm thöùc aên khoâng coù, ñaønh quay trôû laïi. Ñeán nôi, khoâng nhìn thaáy thaày, oâng töï hoûi raèng: “Thaày ta ñaõ ñi ñaâu roài?” Roài oâng nhìn quanh 46

THÍ THAÂN CHO COÏP vaø thaáy con coïp ñang aên xaùc cuûa thaày ngay tröôùc cöûa hang. OÂng chôït hieåu ra moïi vieäc, laáy laøm ngaïc nhieân vaø caûm phuïc heát söùc neân queân caû söï ñau buoàn vì vöøa maát ñi moät baäc thaày vó ñaïi. OÂng kính phuïc cöû chæ töø bi voâ löôïng cuûa thaày, töï nhuû vôùi mình raèng: “OÂi! Ñoái vôùi loaøi vaät chòu ñau khoå maø ngaøi coøn toû loøng töø bi döôøng aáy. OÂi! Ngaøi coù löu taâm ñeán söï soáng vaø nieàm vui cuûa rieâng mình ñaâu! Ñöùc töø bi cuûa ngaøi ñaõ ñaït ñeán choã cuøng toät roài vaäy! Ñoái vôùi söï vieäc cao thöôïng theá naøy thì nhöõng cuoäc danh lôïi baát nghóa cuûa theá gian chæ laø buïi baëm nhoû nhaët maø thoâi.

“OÂi! Loøng töø bi cuûa ngaøi coù söùc maïnh phi thöôøng vöôït qua heát thaûy moïi söï sôï haõi. OÂi! Taâm boá thí cuûa ngaøi thaät laø khoâng bôø beán, ngay ñeán thaân maïng cuûa mình cuõng khoâng heà tham tieác. Caùi thaân maïng cuûa ngaøi voán tích chöùa nhieàu coâng ñöùc maø ngaøi coøn huyû ñi ñeå boá thí, huoáng gì laø thaân xaùc cuûa nhöõng keû thaáp heøn nhö chuùng con thaät coù ñaùng gì ñeå tham tieác. OÂi! Baäc ñaïi töø ñaïi bi ñaùng toân kính thay!”

Roài vò ñeä töû trôû veà ñem tin aáy truyeàn ra vôùi caùc vò ñeä töû khaùc. Heát thaûy moïi ngöôøi khi hay bieát söï vieäc ñeàu toû loøng kính phuïc vaø heát söùc caûm ñoäng. Hoï keùo nhau ñeán choã hang coïp, mang höông hoa ñeán cuùng döôøng leã baùi treân khoaûng ñaát chæ coøn trô laïi maáy khuùc xöông cuûa ñöùc Boà Taùt.

47

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Caâu chuyeän treân chæ laø moät trong raát nhieàu caâu chuyeän töông töï nhö vaäy. Trong voâ soá nhöõng tieàn thaân maø ngaøi ñaõ traûi qua tröôùc ñaây, ñöùc Phaät vì loøng töø bi thöông xoùt ñaõ töøng cöùu giuùp vaø mang laïi söï an vui, haïnh phuùc cho voâ soá chuùng sanh. Ngaøi khoâng heà nghó ñeán töï thaân, ñaõ töøng nhieàu laàn ñem thaân maïng mình boá thí cho nhöõng chuùng sanh ñoùi khoå.

NAI CÖÙU NGÖÔØI Ñoái vôùi nhöõng baäc ñaïi töø bi, söï ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc cuõng chính laø ñau khoå cuûa mình. Duø khoâng töï mình gaùnh chòu, nhöng nhìn thaáy ngöôøi khaùc ñau khoå cuõng sinh taâm thöông xoùt vaø caûm thaáy nhö chính mình ñang ñau khoå.

Vaøo thôøi ñöùc Phaät Thích-ca coøn tu ñaïo Boà Taùt, coù moät caâu chuyeän nhö theá naøy: Trong moät caùnh röøng saâu kia, coù caû traêm ngaøn thöù caây vaø daây leo moïc daøy khít vôùi nhau, chaèng chòt qua laïi. Trong ñoù coù caû traêm ngaøn loaøi thuù vaät, nhö: nai, meånh, mang, heo, boø, voi, traên, beo, coïp, choù soùi, sö töû, gaáu... Caùc loaøi thuù qua laïi soáng chung töï do trong röøng, khoâng heà coù boùng daùng con ngöôøi. Thaät laø moät 48

NAI CÖÙU NGÖÔØI caûnh thong dong, töï taïi, sung söôùng voâ ngaàn ñoái vôùi muoâng thuù.

Thuôû aáy, coù moät con nai chuùa tuyeät ñeïp, loâng mòn nhö tô vaø saùng nhö vaøng roøng, treân thaân mình nai laø nhöõng ñöôøng soïc coù nhieàu haït chaâu ñuû maøu choùi saùng. Ñoâi maét hieàn haäu vaø trong treûo cuûa nai saùng laáp laùnh nhö hai haït kim cöông. Söøng vaø moùng cuûa nai cuõng laø nhöõng moùn chaâu baùu lay ñoäng. Nai chuùa chính laø hieän thaân cuûa Boà Taùt ñeå giaùo hoùa cöùu ñoä chuùng sanh ñang mang thaân caàm thuù.

Nai chuùa töï bieát thaân theå cuûa mình deã gôïi loøng tham cuûa loaøi ngöôøi, vaø caùi goïi laø tình thöông cuûa loaøi ngöôøi thì mong manh laém. Bôûi vaäy nai xa laùnh vaøo taän röøng saâu, thích ôû nôi aáy chöù khoâng ñeå cho ai troâng thaáy. Nai chuùa lanh lôïi vaø khoân ngoan laém. Nhieàu ngöôøi thôï saên ñaõ töøng tìm ñuû caùch nhö giaêng löôùi, ñaët baãy, ñaøo hoá... song nai luoân bieát ñöôïc vaø traùnh neù moät caùch taøi tình.

Coù moät ñoaøn thuù ñi theo nai chuùa, nghe theo lôøi chæ daïy cuûa nai nhö moät oâng thaày vaø oai quyeàn cuûa nai chuùa ñoái vôùi baày thuù nhö moät oâng cha.

Moät hoâm, nai chuùa ñang ôû trong röøng saâu. Gaàn ñoù coù moät con suoái lôùn, nöôùc chaûy raát xieát vì vöøa qua nhöõng traän möa lôùn. Baát chôït nai nghe coù tieáng keâu cöùu raát thaûm thieát cuûa moät ngöôøi bò doøng nöôùc cuoán: “Cöùu toâi vôùi! Cöùu toâi vôùi! Coù ai khoâng, cöùu toâi vôùi!”

49

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Tieáng keâu cöùu laøm cho taám loøng Boà Taùt nai chuùa phaûi xuùc ñoäng. Ngaøi thoát ra tieáng ngöôøi vaø lôùn tieáng traán an ngöôøi bò naïn raèng: “Ñöøng sôï! Ñöøng sôï!” Roài ngaøi nhanh choùng nhaûy ra khoûi röøng saâu, tìm ñeán beân bôø suoái. Ngaøi nhìn thaáy moät ngöôøi ñang chôi vôi giöõa gioøng.

Taâm töø bi chuyeån ñoäng, ngaøi khoâng nghó gì ñeán thaân maïng mình coù theå gaëp hieåm nguy, chæ moät loøng nghó ñeán vieäc cöùu vôùt ngöôøi kia. Ngaøi loäi nhanh xuoáng doøng nöôùc xieát, nhanh choùng bôi ra ñeán giöõa doøng, ñeán beân ngöôøi bò naïn vaø goïi lôùn: “OÂng haõy bình tónh, cöù nöông döïa vaøo thaân toâi, toâi seõ dìu oâng vaøo bôø.” Nhöng naïn nhaân luùc aáy ñang run raåy, maát caû bình tónh tónh, khoâng laøm theo lôøi ngaøi maø vöøa baùm ñöôïc ñeán gaàn ñaõ leo haún leân löng ngaøi. Nöôùc chaûy raát xieát, coõng thaân ngöôøi raát naëng, nhöng ngaøi coù taâm töø bi vôùi söï duõng maõnh cuûa moät taâm hoàn cao thöôïng heát loøng cöùu ngöôøi, neân coá söùc loäi ñöôïc vaøo bôø.

Khi ñöa ñöôïc naïn nhaân vaøo bôø, ngaøi möøng laém, queân heát caû noãi meät moûi vaø ñau ñôùn. Roài ngaøi ñem hôi aám cuûa thaân mình maø aáp uû cho naïn nhaân qua côn reùt laïnh. Khi ngöôøi aáy ñaõ tænh taùo vaø hoài phuïc, ngaøi môùi chæ ñöôøng caën keõ cho anh ta ra khoûi röøng.

Duø laø thaân quyeán, anh em hay baèng höõu cuõng chöa haún ñaõ coù ñöôïc cöû chæ xaû thaân cöùu ngöôøi nhö vaäy.

50

NAI CÖÙU NGÖÔØI Haønh vi cöùu giuùp cuûa ngaøi laøm cho ngöôøi kia heát söùc caûm ñoäng. Khi ñaõ tænh hoàn sau côn khieáp sôï, ngöôøi kia môùi nhaän ra thaân theå cuûa ngaøi röïc rôõ vaø saùng ñeïp voâ song, Anh ta söûng soát ngaém nhìn vaø kính neå laém, lieàn quyø xuoáng laïy vaø thöa raèng: “Hoâm nay ngaøi xaû thaân cöùu toâi soáng soùt. Vieäc laøm naøy, cho duø laø vôùi nhöõng ngöôøi thöông yeâu nhau töø thuôû nhoû, vôùi nhöõng ngöôøi baïn thaân hay baø con thaân thuoäc, cuõng khoâng deã gì laøm ñöôïc. Giôø ñaây, maïng soáng naøy laø cuûa ngaøi. Neáu ngaøi coù vieäc caàn ñeán noù, toâi xin vui loøng daâng hieán noù cho ngaøi. Neáu nhö ngaøi coù baát cöù ñieàu gì caàn ñeán xin cho bieát, toâi nguyeän ñem thaân maïng naøy maø phuïng söï cho ngaøi.”

Nai chuùa khen raèng: “Ñoái vôùi moät ngöôøi bieát giöõ theo ñaïo lyù, söï bieát ôn laø vieäc bình thöôøng, khoâng ai laáy laøm laï. Song ñoái vôùi coõi traàn theá vôùi nhöõng söï baïi hoaïi thöôøng xaûy ra, thì söï bieát ôn ñaõ trôû neân moät ñöùc tính hieám coù. Nay toâi daën oâng ñieàu naøy, neáu nhö oâng nhôù ôn toâi, xin oâng ñöøng keå chuyeän naøy ra cho baát cöù ai bieát. Vì thaân hình toát ñeïp nhö thaân hình toâi ñaây voán laø mieáng moài ngon cho loaøi ngöôøi theøm muoán, maø caùi loøng thöông xoùt cuûa con ngöôøi laïi yeáu ôùt laém, moät khi loøng tham ñaõ daáy leân thì hoï deã daøng queân heát söï lieâm sæ. OÂng giöõ kín ñöôïc chuyeän naøy töùc laø giöõ gìn ñöôïc maïng soáng cho toâi. Xin oâng haõy nhôù lôøi toâi daën.”

51

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngöôøi kia höùa seõ nhôù lôøi vaø khoâng noùi ra cho ai bieát. Sau ñoù, anh ta quyø laïy, ñi nhieãu voøng quanh nai chuùa moät caùch cung kính roài môùi töø bieät trôû veà nhaø.

Thuôû aáy, baø hoaøng haäu trong xöù aáy thöôøng naèm moäng thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu coù thaät. Duø cho giaác moäng cuûa baø coù laï luøng ñeán ñaâu nhöng cuõng thöôøng öùng nghieäm thaønh söï thaät. Roài moät hoâm, baø nguû meâ vaø moäng thaáy moät con nai chuùa ngöï treân moät caùi ngai, thaân hình ñeïp ñeõ voâ cuøng, toaøn thaân coù nhöõng haït ngoïc lôùn nhoû ñuû maøu choùi saùng, laïi coù trieàu thaàn chaàu theo, vaø nai chuùa noùi ñöôïc tieáng ngöôøi maø giaûng daïy ñaïo phaùp. Baø laáy laøm xao xuyeán, ngaïc nhieân. Ngay luùc aáy thì coù tieáng troáng trong thaønh laøm baø thöùc giaác. Baø lieàn vaøo cung ñeán gaàn ñöùc vua, ñöôïc vua aân caàn ñoùn tieáp vaø yeâu meán.

Baø ñem giaác moäng laï thuaät laïi vaø taâu vôùi vua raèng: “Taâu beä haï, trong cung ñieän cuûa beä haï ñaõ coù ñuû caùc thöù chaâu baùu, vaät quyù trong thieân haï, nhöng chöa töøng coù vaät naøo quyù baùu baèng con nai chuùa aáy, thaân hình noù coù ñaày chaâu ngoïc quyù giaù töï nhieân. Nay beä haï neân cho ngöôøi coá söùc baét con nai chuùa aáy veà. Ñoù môùi thaät laø baùu vaät coù moät khoâng hai trong thieân haï.”

Taát nhieân laø vua tin theo lôøi hoaøng haäu. Ngaøi nghe theo lôøi taâu cuûa baø, moät laø ñeå ñeïp loøng baø, hai laø vì loøng tham con nai quyù. Vua truyeàn leänh cho caùc tay thôï 52

NAI CÖÙU NGÖÔØI saên trong khaép nöôùc, baûo phaûi tìm cho baèng ñöôïc con nai aáy. Vaø moãi ngaøy, taïi kinh thaønh ngöôøi ta truyeàn rao nhö theá naøy: “Chuyeän coå tích coù ghi cheùp veà moät con nai maøu vaøng roøng, khaép mình coù caû traêm haït chaâu chieáu saùng.

Coù nhieàu ngöôøi ñaõ troâng thaáy noù. Vaäy ai ñem mang noäp hoaëc chæ ñöôøng cho vua baét noù thì ñöôïc phong thöôûng moät thoân aáp phoàn thaïnh maø cai trò cuøng vôùi möôøi ngöôøi myõ nöõ.”

Ngöôøi ñöôïc nai chuùa cöùu maïng ngaøy tröôùc nay ñang soáng ôû kinh thaønh. Haèng ngaøy laéng tai nghe roõ lôøi truyeàn rao aáy, ngöôøi nghó tôùi söï ngheøo khoù cuûa mình thì buoàn raàu chaùn ngaùn, boãng naûy ra yù xaáu. Nhöng ngöôøi cuõng nghó tôùi ôn cöùu maïng cuûa nai chuùa vaø lôøi daën doø khi chia tay. Moät ñaøng laø loøng tham ñoái vôùi söï vinh hoa phuù quyù, moät ñaøng laø söï bieát ôn ñoái vôùi keû ñaõ cöùu maïng mình. Trong loøng anh ta ray röùt, daèn vaët khoâng thoâi, nöûa muoán giöõ phaän ngheøo maø laøm ngöôøi toát, nöûa laïi muoán boâi maët moät phen ñeå höôûng laáy söï giaøu coù, vinh hoa.

Anh ta ngaøy naøo cuõng suy nghó: “Ta bieát laøm sao baây giôø? Ta neân giöõ laáy ñaïo ñöùc, hay neân choäp laáy cô hoäi naøy ñeå ñöôïc giaøu sang? Ta neân troïn nghóa vôùi ngöôøi ôn hay neân cöùu laáy söï ngheøo khoù cuûa gia ñình? Ta neân giöõ laøm ngöôøi löông thieän hay neân theo söï öùng xöû cuûa 53

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA keû theá tuïc taàm thöôøng? Ta neân choïn söï giaøu sang sung söôùng hay choïn theo göông saùng cuûa nhöõng baäc hieàn löông? Ta neân vì söï sung söôùng trong hieän taïi hay neân nghó ñeán quaû baùo xaáu xa phaûi gaùnh chòu ñôøi sau?”

Roài söï tham lam daàn daàn chieám laáy taâm yù cuûa ngöôøi, noù xuùi giuïc ngöôøi nghó raèng: “Hay laø ta cöù choïn laáy söï giaøu sang. Ñöôïc giaøu coù roài, ta seõ nuoâi naáng cha meï, baø con, thaân quyeán... Ta seõ boá thí vaø cuùng ñöôøng, seõ lo laøm nhöõng vieäc phöôùc thieän ñeå coù coâng ñöùc cho töông lai.”

Roài ngöôøi cho raèng yù töôûng aáy laø thích hôïp vôùi mình. Ngöôøi boû qua vieäc nhôù töôûng ñeán ôn cöùu maïng ngaøy tröôùc, beøn ñeán hoaøng cung xin ñöôïc vaøo gaëp ñöùc vua. Ngöôøi taâu raèng: “Muoân taâu beä haï, toâi bieát con nai quyù vaø choã ôû cuûa noù. Beä haï cöù cho ngöôøi ñi theo toâi. Toâi seõ chæ ra choã ôû cuûa noù.”

Vua nghe lôøi aáy möøng laém, ñaùp raèng: “Khanh haõy daãn ñöôøng cho ta. Ta seõ ñích thaân ñi baét noù.” Roài vua maëc quaàn aùo ñi saên, coù caû moät ñoaøn quaân theo hoä toáng.

Ngaøi ngöï ra khoûi kinh thaønh vaø ñi theo ngöôøi kia maø ñi ñeán caùnh röøng nôi nai chuùa soáng. Ngaøi cho quaân lính vaây buûa khaép chung quanh caùnh röøng. Roài ngaøi töï tay caàm cung teân, choïn nhöõng tay thieän xaï vaø duõng só khoûe maïnh theo haàu, theo chaân ngöôøi chæ ñöôøng maø tieán saâu vaøo röøng. Ñeán giöõa röøng, ngöôøi kia töø xa nhìn 54

NAI CÖÙU NGÖÔØI thaáy nai chuùa ñang nghæ ngôi thong thaû treân baõi coû, beøn chæ cho vua: “Taâu beä haï, con nai ôû kia kìa! Beä haï haõy nhìn xem cho kyõ!” Ngay khi ngöôøi aáy ñöa tay ra maø chæ con nai, thì baøn tay aáy boãng ñöùt ngang nôi coå tay maø rôi ruïng xuoáng nhö bò moät löôõi göôm saéc cheùm ngang qua. Ñoái vôùi haïng ngöôøi voâ ôn baïc nghóa, laáy oaùn traû ôn nhö vaäy, thì quaû baùo ñaõ ñeán ngay trong hieän taïi.

Khi aáy, vua nhìn thaáy ñöôïc nai chuùa. Trong ñaùm röøng xanh, thaân theå cuûa nai hieän ra vôùi nhöõng haït chaâu saùng röïc, nhö haøo quang saùng ñeïp toûa ra chung quanh laøm cho ai nhìn thaáy cuõng bò loâi cuoán. Vua laáy laøm thích thuù, muoán mau choùng baét ñöôïc nai chuùa neân lieàn giöông cung leân vaø ñeán gaàn hôn ñeå baén…

Khi aáy, nai chuùa boãng nghe tieáng reo hoø daäy leân khaép boán phöông taùm höôùng, lieàn giaät mình töï bieát raèng: “Ta ñaõ bò bao vaây khaép heát moïi ngaõ roài!” Ngaøi nhìn thaáy nhaø vua ñang tieán ñeán gaàn maø baén mình.

Khi aáy, ngaøi vaãn bình tónh, thoát ra tieáng ngöôøi moät caùch roõ raøng vaø noùi vôùi vua raèng: “Ñaïi vöông, xin haõy taïm döøng tay ñöøng baén. Toâi coù ñieàu muoán bieát, xin ngaøi giaûi thích cho toâi. Töø xöa nay toâi aån cö choán naøy, xa caùch haún vôùi ngöôøi ñôøi, laøm sao ngaøi coù theå bieát ñöôïc choã toâi soáng maø tìm ñeán ñaây. Ai ñaõ chæ ñöôøng cho ngaøi?”

55

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Vua nghe nai thoát ra tieáng ngöôøi thì laáy laøm kinh ngaïc, voäi döøng tay haï caây cung xuoáng. Roài khi nghe roõ caâu hoûi cuûa nai chuùa, oâng lieàn haát tay chæ vaøo teân baát nghóa: “Chính laø ngöôøi ñoù ñaõ chæ ñöôøng cho ta.” Nai chuùa nhìn bieát ngöôøi kia, lieàn noùi raèng: “Ngöôøi ôi, nay ngöôøi laøm chuyeän baát nghóa naøy chính laø töï haïi laáy mình, ngöôøi coù bieát khoâng?”

Vua nghe caâu aáy thì laáy laøm laï, lieàn hoûi nai raèng: “Ngaøi quôû traùch ñoù laø veà chuyeän gì? Toâi nghe ngaøi noùi ra ñöôïc tieáng ngöôøi, loøng toâi kinh ngaïc laém. Hôõi thuù linh, ngaøi noùi ñoù laø nhaèm vaøo ai? Laø ngöôøi, laø thuù hay laø chim?”

Nai chuùa ñaùp: “Tröôùc ñaây ngöôøi naøy saép cheát ñuoái, nhôø toâi ra söùc cöùu soáng. Nay toâi vì anh ta maø bò haïi.

Nhöng vieäc aùc naøy cuûa anh ta voán laø töï haïi laáy mình, chæ vì tham lam, ngu si neân khoâng bieát ñoù thoâi.”

Vua nghe noùi môùi hieåu ra söï tình, trong loøng khinh bæ, ñöa maét nhìn ngöôøi kia moät caùch gaét gao, veû maët chöùa ñaày söï haêm doïa. Vua xaúng gioïng phaùn hoûi: “Coù phaûi tröôùc ñaây ngöôi ñöôïc nai cöùu soáng hay khoâng?”

Ngöôøi kia vöøa sôï, vöøa xaáu hoå, moà hoâi ñoå nhö taém, maët taùi xanh, aáp uùng ñaùp raèng: “Daï... phaûi...”

Vua quaùt to: “Thaät ñaùng xaáu hoå quaù!”

Roài vua giöông cung ñònh baén cheát anh ta. Song nai chuùa nhìn thaáy kòp, ñoäng loøng töø bi lieàn chaïy ñeán 56

NAI CÖÙU NGÖÔØI ñöùng chaën ngang tröôùc maët vua vaø noùi: “Ñaïi vöông, toäi aùc cuûa anh ta ñaõ bò tröøng trò roài, ngaøi khoâng caàn ra tay tröøng trò nöõa. Khi söï tham lam ñaõ khoáng cheá trong loøng ngöôøi ta thì hoï deã daøng queân maát ñaïo lyù vaø nhöõng vieäc hôïp theo leõ phaûi. Khi söï ngheøo khoù aùm aûnh trong taâm trí ngöôøi ta, thì hoï deã sa vaøo caùc moái tham duïc, baùm theo danh lôïi cuõng nhö con thieâu thaân khôø khaïo lao ñeán choã aùnh ñeøn. Xin ñaïi vöông môû roäng loøng thöông, ñöøng giaän giöõ laøm gì. Ngöôøi aáy laøm vieäc naøy laø vì muoán ñöôïc ban thöôûng, xin ngaøi cöù ban thöôûng cho anh ta khoûi hoaøi coâng. Coøn thaân toâi ñaây, toâi chaáp nhaän ñeå cho ngaøi baét laáy!” Ñöùc vua raát caûm ñoäng vì taám loøng töø bi cuûa nai chuùa ñoái vôùi keû haïi mình. Ngaøi nhìn nai moät caùch kính neå vaø phaùn raèng: “Laønh thay! Laønh thay! Ñoái vôùi ngöôøi haïi maïng ngaøi maø ngaøi coøn toû loøng töø nhö vaäy! Vôùi taám loøng ñaïi ñöùc aáy, ngaøi môùi xöùng laø ñaùng laøm ngöôøi, coøn nhö chuùng toâi ñaây chæ mang laáy caùi hình daùng con ngöôøi maø thoâi! Ngaøi ñaõ môû loøng thöông maø xin ban thöôûng cho haén ta, toâi xin nghe theo. Coøn ngaøi, toâi xin ñöôïc ñeå cho ngaøi töï do ñi khaép trong nöôùc cuûa toâi, baát luaän choã naøo.”

Nai chuùa ñaùp: “Toâi nhaän lôøi cuûa ñaïi vöông. Mong raèng söï gaëp gôõ naøy seõ giuùp ích cho caû ñoâi beân.”

Vua lieàn thænh nai chuùa leân long xa nhö moät baäc thaày, duøng nghi leã troïng haäu maø ñöa veà kinh ñoâ, tieáp 57

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñaõi nhö baäc thöôïng khaùch. Vua laïi môøi nai chuùa leân moät caùi ngai lôùn, roài trieäu taäp caùc quan vaên voõ vaø phi taàn trong cung noäi ñeán, thænh caàu nai chuùa thuyeát phaùp.

Vua noùi: “Thöa ngaøi, hieän nay noùi veà ñaïo lyù thì söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi chia ra laém neûo. Ngaøi bieát ñöôïc söï chaân thaät, xin ngaøi truyeàn daïy cho chuùng toâi.”

Khi aáy, nai chuùa theå hieän taâm ñòa cuûa haøng Boà Taùt, vì ñöùc vua vaø ñaïi chuùng, duøng lôøi leõ eâm dòu vaø huøng hoàn maø thuyeát phaùp: “Naøy ñaïi vöông, chæ moät taâm töø bi laø ñuû bao quaùt heát thaûy moïi ñaïo lyù. Ngöôøi coù taâm töø bi thì troïn ñôøi khoâng gieát haïi sinh maïng chuùng sanh; khoâng troäm cöôùp, löôøng gaït taøi saûn cuûa keû khaùc; khoâng laøm vieäc taø daâm vôùi vôï hoaëc choàng cuûa ngöôøi khaùc; khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, gaây haän thuø hay gaây chia reõ ngöôøi khaùc; vaø khoâng uoáng röôïu ñeå giöõ laáy söï tænh taùo, saùng suoát maø haønh ñaïo töø bi. Giöõ troïn ñöôïc nhöõng ñieàu aáy chính laø gieàng moái caên baûn nhaát maø cuõng laø cao caû nhaát trong taát caû caùc ñaïo lyù.

“Naøy ñaïi vöông! Neáu con ngöôøi coù ñöôïc taâm töø bi, thì duø cho ñoái vôùi baø con thaân quyeán hay vôùi keû xa laï, cuõng khoâng theå nghieâng theo söï baát coâng vaø ñoäc aùc maø laøm haïi ñeán ngöôøi.

“Chính vì khoâng chòu nuoâi döôõng taâm töø bi, con ngöôøi môùi thöôøng xuyeân phaïm vaøo nhöõng ñieàu aùc baèng 58

NAI CÖÙU NGÖÔØI tö töôûng, lôøi noùi vaø vieäc laøm, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaân thuoäc cuõng nhö ñoái vôùi keû xa laï.

“Ai muoán ñieàu thieän thì neân nuoâi döôõng loøng töø bi, vì do nôi ñoù maø sanh ra ñöôïc nhöõng quaû laønh. Cuõng nhö möa xuoáng coù theå giuùp cho caây coái ñôm hoa keát traùi, loøng töø bi taêng tröôûng cuõng vaäy, coù theå giuùp cho naûy sinh ñaày ñuû moïi ñöùc taùnh toát laønh.

“Neáu trong taâm mình bieát nuoâi döôõng loøng töø bi, mình seõ khoâng sa ngaõ vaøo neûo aùc. Neáu taâm yù mình trong saïch, thì lôøi noùi vaø vieäc laøm ñeàu khoâng phaïm vaøo caùc ñieàu aùc. Loøng töø bi thöông xoùt luoân muoán cöùu giuùp, mang laïi söï lôïi ích cho moïi ngöôøi, do ñoù maø caøng laøm taêng tröôûng taâm boá thí, laøm phaùt sanh taâm nhaãn nhuïc, cuøng vôùi nhieàu ñöùc taùnh toát ñeïp khaùc nöõa.

“Ngöôøi coù taâm töø bi khoâng laøm cho keû khaùc taùn loaïn, luoân mang laïi söï an oån cho ngöôøi khaùc, vì chính mình ñaõ ñöôïc an oån roài. Ngöôøi coù taâm töø bi ñaët loøng tin caäy nôi moïi ngöôøi khaùc nhö vôùi ngöôøi thaân thích cuûa mình. Ngöôøi coù taâm töø bi khoâng bò söï thuùc giuïc cuûa loøng saân haän, khoâng bò löûa giaän ñoát thieâu, vì trong loøng luoân saün coù söï töôi nhuaän maùt meû cuûa ñöùc töø bi.

“Toùm laïi, heát thaûy caùc vò hieàn nhaân thaùnh trieát ñeàu khuyeân neân laáy vieäc nuoâi döôõng loøng töø bi laøm ñaïo lyù caên baûn nhaát. Ai nuoâi döôõng ñöôïc loøng töø bi thì cuõng laøm taêng tröôûng taát caû caùc ñöùc tính toát ñeïp khaùc. Naøy 59

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñaïi vöông, ngaøi neân thöông laáy taát caû moïi ngöôøi nhö thöông con caùi cuûa mình, nhö thöông chính baûn thaân mình. Neáu ngaøi bieát nuoâi döôõng loøng töø bi, laøm taêng tröôûng moïi ñieàu thieän, taát caû thaàn daân ñeàu seõ ñem loøng caûm phuïc, kính meán ngaøi, laøm cho danh phaän, ngoâi vò cuûa ngaøi ngaøy caøng trôû neân cao quyù vaø vöõng chaéc.”

Vua ñöôïc nghe baøi thuyeát phaùp aáy, raát laáy laøm hoan hyû. Ngaøi phaùt nguyeän cuøng vôùi daân chuùng trong thaønh phoá vaø nôi thoân daõ khaép nöôùc ngaøi ñeàu seõ gaéng söùc laøm theo lôøi daïy aáy. Töø ñoù, ngaøi ban leänh ra khaép nôi trong nöôùc, baûo veä cho heát thaûy caùc loaøi chim muoâng caàm thuù ñeàu ñöôïc an oån töï do, khoâng coøn bò loaøi ngöôøi laøm haïi.

NGÖÔØI KYÕ NÖÕ Thuôû tröôùc, sau khi ñöùc Phaät Thích-ca thaønh ñaïo vaø ñi hoaèng hoùa ñöôïc möôøi baûy naêm, ôû thaønh Vöông Xaù, coù moät ngöôøi kyõ nöõ noåi danh taøi saéc, teân laø Ri-ma-ti (Crimati).

Baáy giôø, ñöùc Phaät vaø caùc vò ñeä töû ñang nguï taïi tinh xaù trong khu vöôøn Truùc Laâm. Haèng ngaøy, caùc vò ñeä töû oâm bình baùt ñi hoaù trai trong thaønh. Coâ kyõ nöõ Ri-ma60

NGÖÔØI KYÕ NÖÕ ti tuy laø keû giang hoà phong nguyeät, töøng laøm say ñaém nhieàu khaùch taøi hoa phoùng tuùng chôi bôøi, nhöng laïi coù tín taâm, thöôøng daâng côm cuùng döôøng cho chö taêng.

Caùc vò sa-moân moãi khi khaát thöïc ñeán nhaø coâ ñeàu nhaän ñöôïc raát nhieàu thöùc aên. Moät hoâm, coù vò sa-moân kia, nhaân trong moät luùc buoâng thaû taâm yù môùi nhìn thaúng vaøo maët coâ. Töø ñoù veà sau, vò naøy vöôùng laáy khoái tình saâu naëng vì coâ.

Moät böõa kia, coâ ñau naëng, nhöng cuõng göôïng daäy maø cuùng döôøng cho caùc sö. Coâ tuy ñang luùc ñau oám, khoâng aên maëc trang ñieåm, song cuõng muoán tieáp röôùc quyù thaày, neân thænh vaøo nhaø ñeå coâ daâng vaät thöïc cuùng döôøng. Luùc aáy, cuõng coù vò sa-moân si tình cuøng ñi. Thaày thaáy coâ y phuïc sô saøi laïi caøng loä roõ veû xinh ñeïp saéc saûo.

Thaày caøng bò ñaém saâu vaøo tình aùi, khoâng sao choáng laïi noåi söùc maïnh cuûa aùi tình. Böõa aáy, thaày veà ñeán tinh xaù, khoâng aên uoáng nöõa, tìm choã vaéng veû ngoài moät mình, luoáng nhöõng thöông töôûng ñeán coâ kyõ nöõ. Ñöùc Phaät hieåu thaáu ñöôïc ñieàu aáy. Chaúng bao laâu, coâ kyõ nöõ khoâng qua khoûi côn beänh neân lìa traàn. Coâ khoâng coù ngöôøi thaân keû thuoäc, neân ñaõ cheát roài maø ngöôøi ngoaøi khoâng ai hay bieát. Ñöùc Phaät muoán giuùp cho vò sa-moân kia thoaùt khoûi löôùi tình, neân ngaøi ñôïi qua boán ngaøy roài môùi daãn caùc vò ñeä töû cuøng ñeán nhaø coâ. Luùc aáy, caùi xaùc cuûa ñaõ coâ thaønh ra thoái tha, hoâi haùm.

61

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Khi moïi ngöôøi ñaõ nhìn thaáy xaùc cheát ngöôøi kyõ nöõ, ñöùc Phaät môùi chæ vaøo ñoù maø phaùn hoûi vua Taàn-baø-sa-la coù maët taïi ñoù raèng: “Vaät gì ôû nôi ñoù vaäy?” Vua ñaùp: “AÁy laø xaùc cheát cuûa coâ Ri-ma-ti.”

Phaät laïi hoûi: “Ngaøy coâ aáy coøn soáng, ngöôøi ta daùm boû ra baïc traêm, baïc ngaøn ñeå ñöôïc chung vui trong moät ñeâm. Baây giôø, coù ai muoán traû chöøng phaân nöûa soá tieàn ñoù ñeå mua vui vôùi coâ nöõa chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, trong nöôùc toâi chaéc chaén khoâng coù ai chòu boû ra duø moät ñoàng ñieáu vì caùi xaùc aáy. Maø duø coù cho khoâng, cuõng chaúng ai nhaän laõnh laøm gì.”

Lieàn ñoù, Phaät noùi vôùi caùc vò ñeä töû quanh ngaøi raèng: “Ñaây laø xaùc cheát cuûa coâ kyõ nöõ Ri-ma-ti, xöa noåi danh laø tay ca nhi taøi saéc, ñeïp ñeõ hôn ngöôøi. Caùi saéc ñeïp aáy ñaõ laøm cho coâ ñöôïc bieát bao ngöôøi yeâu thöông, maø baây giôø laïi khoâng coøn ai ñoaùi hoaøi ñeán nöõa. Trong traàn theá, moïi thöù ñeàu tan raõ, moïi thöù ñeàu chæ laø nhaân duyeân giaû hôïp.”

Nghe Phaät daïy lôøi naøy, chín möôi hai ngaøn ngöôøi lieàn khi aáy hieåu ra ñöôïc phaùp Töù dieäu ñeá (Boán chaân lyù), vaø rieâng vò sa-moân kia lieàn ñöôïc giaûi thoaùt khoûi löôùi duïc tình.

62

VÒ DANH Y Vaøo thôøi ñöùc Phaät ñang ôû taïi tinh xaù trong khu vöôøn Truùc Laâm gaàn thaønh Vöông Xaù, thì thaønh Tyø-xaùly cuõng laø moät xöù sôû noåi danh veà söï giaøu sang, sung tuùc. Caû hai thaønh ñeàu khoâng keùm gì nhau, neân vua chuùa ñoâi beân ñeàu tranh ñua, ai cuõng muoán laøm cho xöù sôû cuûa mình ngaøy caøng toát ñeïp hôn. Thaønh Tyø-xa-ly khi aáy coù ñöôïc 7.707 ñeàn ñaøi, 7.707 ngoâi thaùp, 7.707 vöôøn hoa, 7.707 caùi hoà, vaø coù ñöôïc baûo boái quyù giaù danh tieáng hôn heát laø moät ñoaù hoa khoâi teân laø Am-rabaùt-ly-ca (Āmrapālikā). Coâ naøy laø moät myõ nhaân nhieàu taøi ngheä, raát xinh ñeïp vaø tinh thoâng aâm nhaïc.

Moät hoâm, coù oâng nhaø giaøu beân thaønh Vöông Xaù sang thaønh Tyø-xaù-ly coù vieäc, ñöôïc gaëp coâ hoa khoâi Am-ra-baùt-ly-ca. Khi trôû veà, oâng ñeán taâu vôùi vua raèng: “Thaønh Tyø-xaù-ly coù moät coâ kyõ nöõ noåi danh taøi saéc, maø xöù ta laïi chaúng coù coâ naøo ñeå saùnh baèng thì thaät laø thua keùm, ñaùng xaáu hoå laém.” Vua nghe lôøi oâng lieàn truyeàn leänh tuyeån choïn kyõ nöõ. Vua laïi hoûi oâng nhaø giaøu aáy raèng: “Khanh coù bieát laø trong thaønh naøy coù con gaùi nhaø ai ñuû taøi saéc ñeå trôû thaønh hoa khoâi chaêng?”

Luùc aáy, trong thaønh Vöông Xaù coù naøng Xaùt-la-hoa-ty (Sālavati) raát xinh ñeïp maën maø. OÂng nhaø giaøu lieàn tieán cöû coâ aáy. Thaät oâng ta coù maét tinh ñôøi. Chaúng bao laâu, 63

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA coâ Xaùt-la-hoa-ty ñöôïc hoïc taäp xong caùc moân kyõ nhaïc, beøn noåi danh khaép nôi, laïi coøn xuaát saéc hôn caû coâ Amra-baùt-ly-ca beân Tyø-xaù-ly. Tieàn khaùch thöôûng cho coâ cuõng nhieàu hôn, nhö coâ kia moãi ñeâm haàu röôïu ñaùnh ñaøn ñöôïc thöôûng naêm chuïc ñoàng vaøng, thì coâ naøy laïi ñöôïc ñeán nhöõng moät traêm ñoàng vaøng. Ñöôïc ít laâu, coâ Xaùt-la-hoa-ty coù thai. Vì muoán giöõ kín nheïm chuyeän naøy, ñeå khaùch laøng chôi khoâng chaùn boû mình, coâ lieàn giaû vôø ñau naëng vaø daën ngöôøi giöõ cöûa khoâng cho khaùch vaøo nhaø. Ñuùng ngaøy thaùng, coâ sanh ra ñöôïc moät beù trai. Coâ baûo con haàu gaùi ñaët ñöùa nhoû trong moät caùi roå, böng ñi xa vaø boû ôû moät choã ñaát hoang.

Tình côø, hoaøng thaùi töû ñi ngang qua ñoù. Ngaøi nhìn thaáy moät baày quaï bay quanh phía treân ñöùa beù, lieàn sai quaân haàu ñeán xem coù vaät gì ôû ñoù laøm cho baày quaï tuï laïi. Quaân haàu ñeán xem veà ñaùp: “Coù moät ñöùa treû môùi sinh.” Ngaøi hoûi: “Noù coøn soáng hay khoâng?” Quaân haàu taâu raèng: “Coøn soáng.” Thaùi töû truyeàn ñem ñöùa nhoû veà cung nuoâi naáng. Nhôø vaäy maø noù ñöôïc soáng soùt. Ngöôøi ta môùi ñaët teân cho noù laø Só-hoa-ca (Jivaka), coù nghóa laø “coøn soáng hay khoâng”. Ñöùa nhoû raát choùng lôùn vaø raát thoâng minh lanh lôïi.

Moät hoâm, noù ñi tìm cha nuoâi noù laø oâng hoaøng töû ñeå hoûi veà cha meï ruoät cuûa mình. OÂng hoaøng ñaùp: “Ta khoâng 64

VÒ DANH Y bieát cha meï cuûa ngöôi. Nhöng ta ñaõ nuoâi ngöôi, thì ta laø cha ngöôi vaäy.”

Baáy giôø, chaøng Só-hoa-ca lôùn khoân, ñònh kieám ngheà laøm aên. Chaøng môùi leùn oâng hoaøng maø ñi ñeán thaønh Ñaéc-xoa-thi-la (Takshacilā), hoïc ngheà thuoác vôùi moät cuï danh y. Chaøng vaøo hoïc, nhôø coù thieân tö, laïi heát söùc chuyeân caàn, neân tieán boä raát nhanh. Hoïc ñeán baûy naêm trôøi nhöng thaày vaãn chöa cho ra ngheà. Chaøng thoái chí, moät hoâm môùi thöa hoûi thaày raèng ñeán bao giôø môùi coù theå hoïc xong ngheà thuoác. Vò thaày khoâng traû lôøi ngay, hoûi laïi raèng: “Thaày muoán sai con moät vieäc, con coù vui loøng laøm chaêng?” Chaøng ñaùp: “Con xin vaâng lôøi thaày.”

OÂng thaày noùi: “Naøy, con haõy ñi khaép trong xöù naøy, tìm xem coù loaïi caây naøo khoâng laøm thuoác ñöôïc thì böùng mang veà ñaây cho thaày.” Chaøng Só-hoa-ca vaâng lôøi, ñi khaép caùc nôi maø khoâng thaáy caây naøo khoâng laøm thuoác ñöôïc, lieàn trôû veà thuaät laïi vôùi thaày. Baáy giôø, oâng thaày môùi noùi: “Ñöôïc, vaäy laø con ñaõ hoïc xong ngheà thuoác roài ñoù. Con coù theå duøng noù maø laøm keá sinh nhai.” Roài thaày caáp cho chaøng löông thöïc ñi ñöôøng vaø cho pheùp chaøng ra ñi.

Só-hoa-ca trôû laïi thaønh Vöông Xaù. Ñöôøng xa, ñi laâu, löông thöïc vöøa caïn heát thì chaøng vöøa ñeán xöù Xaùt-cô-ta.

Boãng gaëp moät dòp may ñeå chaøng ra tay maø thöû ngheà 65

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA thuoác cuûa mình. Trong thaønh aáy coù ngöôøi vôï cuûa moät ñaïi thöông gia ñau beänh nhöùc ñaàu ñaõ baûy naêm trôøi, uoáng ñuû thuoác cuûa caùc nhaø danh y khaép nôi maø beänh khoâng thuyeân giaûm. Chaøng nghe bieát vieäc aáy, lieàn ñi thaúng ñeán nhaø oâng ñaïi thöông gia aáy, baûo ngöôøi giöõ cöûa vaøo tin cho baø chuû hay raèng coù moät vò löông y muoán vaøo trò beänh cho baø. Ngöôøi giöõ cöûa vaøo baåm baùo, baø chuû hoûi: “Thaày aáy troâng nhö theá naøo?” Ngöôøi giöõ cöûa thöa: “Thaày aáy coøn treû laém.” Baø chuû lieàn noùi: “Ta khoâng muoán tieáp ngöôøi aáy ñaâu. Nhöõng thaày thuoác coøn nhoû tuoåi thì laøm ñöôïc troø troáng gì? Ñaõ coù bieát bao vò löông y danh tieáng, nhaän cuûa ta bieát bao nhieâu tieàn vaøng maø coøn khoâng theå trò laønh beänh ta, huoáng hoà laø moät thaày thuoác beù con?”

Ngöôøi giöõ cöûa ñem maáy lôøi aáy maø thuaät laïi vôùi Sóhoa-ca. Chaøng khoâng thoái chí, baûo ngöôøi giöõ cöûa raèng: “Anh trôû vaøo thöa raèng, cöù ñeå toâi hoát thuoác. Neáu beänh khoâng thuyeân giaûm thì toâi khoâng laáy moät ñoàng tieàn naøo caû.”

Ngöôøi giöõ cöûa vaøo thöa laïi vôùi baø chuû. Baø chuû baèng loøng cho pheùp chaøng vaøo. Chaøng xem maïch xong, thaáy roõ caên beänh, beøn baûo ngöôøi ñem cho mình moät chuùt bô.

Baø chuû sai ñem ra, chaøng hoaø vôùi nhieàu thöù thuoác thaûo moäc vaø ñöa cho baø chuû uoáng.

Khi aáy, thaáy bô traøn ra ngoaøi, baø chuû lieàn goïi ñöùa tôù gaùi laáy ñoà ra maø höùng laáy. Chaøng thaáy vaäy thì töï nhuû raèng: “Baø naøy thaät laø haø tieän quaù laém, cho ñeán moät 66

VÒ DANH Y chuùt bô maø cuõng baûo ngöôøi höùng laáy khoâng boû maát.

Nhö theá naøy thì e raèng baø traû coâng cho mình chaúng ñöôïc bao nhieâu.”

Baø chuû thoaùng thaáy neùt maët chaøng loä veû buoàn neân hoûi, chaøng lieàn noùi thaät yù nghó cuûa mình. Baø chuû cöôøi noùi: “Khoâng phaûi vaäy, chuùng toâi laø ngöôøi noäi trôï, khoâng quen xa xæ, hoang phí. Duø moät chuùt bô thöøa cuõng coù theå ñeå cho toâi tôù trong nhaø duøng ñöôïc, hoaëc ñeå laøm daàu thaép ñeøn cuõng ñeàu coù ích. Coøn vieäc trò beänh xin thaày chôù lo, toâi höùa seõ ñeàn ñaùp ôn thaày xöùng ñaùng.”

Baø chuû quaû thaät giöõ ñuùng nhö lôøi. Só-hoa-ca trò döùt ñöôïc beänh roài, baø thöôûng cho thaày 4.000 ñoàng tieàn vaøng, vaø con, reå vôùi choàng baø, moãi ngöôøi cuõng ñeàu traû ôn thaày 4.000 ñoàng tieàn vaøng nöõa. Choàng baø laïi coøn bieáu theâm cho thaày moät ñöùa tôù trai, moät ñöùa tôù gaùi, moät con ngöïa vôùi moät chieác xe. Thaày Só-hoa-ca môùi chöõa beänh laàn ñaàu maø ñöôïc ñeán 16.000 ñoàng tieàn vaøng, khoâng keå hai ñöùa tôù vôùi ngöïa vaø xe. Thaày möøng laém, lieàn trôû veà thaønh Vöông Xaù, daâng heát leân oâng hoaøng, ngöôøi ñaõ coù coâng ôn nuoâi döôõng vaø daïy doã mình. Nhöng oâng hoaøng khoâng nhaän, laïi coøn phong cho thaày laøm löông y ñeå trò beänh trong cung.

Khi aáy, vua Taàn-baø-sa-la ñau naëng, ñöôïc thaày chöõa cho khoûi beänh. Vua muoán troïng thöôûng, môùi truyeàn leänh cho caùc cung phi côûi heát ñoà nöõ trang maø daâng cho thaày. Nhöng thaày khoâng nhaän söï taëng thöôûng ñoù.

67

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Vua lieàn phong cho thaày laøm chöùc Ngöï y, giao cho thaày lo vieäc trò beänh trong hoaøng cung vaø trò beänh cho caùc vò ñeä töû cuûa ñöùc Phaät. Thaày raát vui maø nhaän laáy traùch nhieäm cao quyù aáy.

Baáy giôø, taïi thaønh Vöông Xaù, coù moät oâng nhaø giaøu mang beänh nhöùc ñaàu ñaõ baûy naêm. OÂng aáy ñaõ caàu ñeán caùc nhaø löông y coù danh tieáng, ngöôøi naøo cuõng nhaän laáy raát nhieàu tieàn baïc, maø khoâng ai giuùp ñöôïc cho beänh oâng thuyeân giaûm. Hoï coøn döï ñoaùn raèng oâng saép cheát.

Moãi ngöôøi ñoaùn ngaøy cheát cuûa oâng khaùc nhau nhöng cuõng khoâng cheânh leäch maáy. Töïu trung, coù ngöôøi noùi oâng seõ cheát trong naêm ngaøy, nhöõng ngöôøi khaùc thì noùi laø oâng seõ cheát trong baûy ngaøy.

Nhaân daân trong thaønh Vöông Xaù ai naáy ñeàu thöông xoùt oâng nhaø giaøu aáy, vì haèng ngaøy oâng thöôøng laøm nhieàu ñieàu toát ñeïp, phöôùc thieän, treân laø ñöùc vua, döôùi laø daân chuùng, ai cuõng khen oâng laø ngöôøi ñöùc ñoä. Vì theá, daân chuùng trong thaønh môùi cuøng nhau keùo ñeán xin vua cho quan Ngöï y trò beänh cho oâng. Vua vui loøng pheâ chuaån, laäp töùc phaùi thaày Só-hoa-ca ñi trò beänh cho oâng nhaø giaøu.

Thaày ñöôïc leänh vua, beøn ñeán nhaø ngöôøi beänh, xem maïch xong môùi hoûi raèng: “Nhö toâi trò cho oâng heát beänh, oâng traû coâng toâi theá naøo?”

68

VÒ DANH Y “Thöa thaày, toâi seõ ñem heát cuûa caûi maø daâng taëng thaày vaø theo laøm ngöôøi haàu cho thaày.”

Só-hoa-ca laïi noùi: “Ñöôïc, toâi coù theå trò döùt beänh cho oâng. Nhöng oâng coù theå naèm nghieâng moät beân suoát trong baûy thaùng ñöôïc chaêng?”

“Daï ñöôïc.”

“Vaø oâng coù chaéc chaén seõ naèm nghieâng phía beân kia suoát trong baûy thaùng nöõa ñöôïc chaêng?”

“Daï thöa thaày, chaéc chaén ñöôïc.”

“Roài oâng seõ naèm ngöûa cuõng suoát trong baûy thaùng, ñöôïc khoâng?”

“Daï, cuõng ñöôïc.”

Theá laø thaày Só-hoa-ca baét ñaàu trò beänh. Thaày baûo oâng kia naèm xuoáng, duøng daây buoäc chaët oâng vaøo giöôøng.

Roài thaày laáy con dao thaät nhoû maø moå treân soï, laáy ra hai con saâu, moät con nhoû vaø moät con lôùn. Khi aáy thaày môùi noùi vôùi ngöôøi nhaø raèng: “Caùc vò thaày thuoác kia noùi raèng beänh nhaân seõ cheát trong naêm ngaøy, vì hoï thaáy ñöôïc con saâu lôùn. Hoï bieát noù ñang aên vaøo soï, neân ñoaùn laø oâng phaûi cheát trong naêm ngaøy. Caùc vò khaùc noùi raèng oâng seõ cheát trong baûy ngaøy, laø vì caùc vò naøy thaáy ñöôïc con saâu nhoû. Tuy hoï noùi khaùc nhau nhöng cuõng khoâng sai leäch maáy.”

69

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngöï y noùi roài, beøn duøng thuoác boù ròt choã soï ñaõ moå ra. Ñöôïc baûy ngaøy, beänh nhaân thöa vôùi oâng raèng naèm nghieâng moät beân hoaøi chòu khoâng noåi. Thaày noùi: “OÂng ñaõ höùa vôùi toâi raèng oâng coù theå naèm ñöôïc baûy thaùng maø!”

OÂng nhaø giaøu ñaùp: “Thaày ôi, toâi thaø toâi chòu cheát chöù naèm maõi moät beân ñeán baûy thaùng, toâi khoâng chòu noåi.”

Thaày baûo: “Thoâi ñöôïc, vaäy toâi cho oâng trôû sang beân kia vaø phaûi naèm yeân nhö vaäy suoát trong baûy thaùng.” Ñöôïc moät tuaàn, beänh nhaân laïi than raèng naèm nghieâng beân kia cuõng khoâng chòu noåi. Ngöï y laïi cho pheùp oâng naèm ngöûa ra trong baûy thaùng.

Nhöng qua tuaàn nöõa, beänh nhaân cuõng than raèng naèm ngöûa maõi khoâng chòu noåi. Khi aáy, thaày Só-hoata mæm cöôøi noùi raèng: “OÂng laõo ôi! Neáu toâi khoâng noùi tröôùc raèng oâng phaûi naèm ñeán ba kyø baûy thaùng thì e raèng oâng ñaâu coù naèm yeân ñöôïc ba kyø baûy böõa. Bôûi vaäy, toâi phaûi noùi theá ñeå oâng coá söùc maø chòu, chöù beänh cuûa oâng naèm yeân ñöôïc ba tuaàn leã nhö vaäy laø vöøa ñuû roài.

Thoâi, oâng coù theå ngoài daäy, töø nay oâng ñaõ heát beänh roài.

Nhöng oâng coøn nhôù lôøi höùa hoâm tröôùc chöù?”

“Daï nhôù, toâi seõ ñem heát tieàn cuûa vaø thaân maïng cuûa toâi maø ñeàn ñaùp ôn thaày.”

70

VÒ DANH Y “AÁy chaúng qua toâi ñuøa vôùi oâng ñoù thoâi, chöù toâi ñaâu caàn nhieàu tieàn ñeán theá, vaø toâi ñaâu daùm nhaän oâng laøm ngöôøi haàu. OÂng haõy traû ôn ñöùc vua moät traêm ngaøn ñoàng, vaø traû coâng cho toâi cuõng baáy nhieâu ñoù laø ñuû roài.”

Töø ñoù, danh tieáng Ngöï y caøng theâm löøng laãy, lan ñeán taän caùc xöù xa. Caùc nôi ñeàu nhôø thaày trò beänh, vaø chöa bao giôø thaày cho thuoác maø beänh laïi khoâng laønh. Ñaõ gioûi ngheà thuoác, thaày laïi coøn tuùc trí ña möu.

Neân khi thaày trò ñöôïc moät tröôøng hôïp ñaëc bieät naøy thì moïi ngöôøi ñeàu phuïc taøi. Soá laø vua beân xöù U-sa-di-nít (Ujjayini) ñau beänh vaøng da, ñaõ môøi heát caùc nhaø danh y ñeán maø bao nhieâu thuoác men ñeàu toû ra voâ hieäu. Nghe tieáng ñoàn xa, vua phaùi söù thaàn sang taän nôi röôùc thaày Só-hoa-ca.

Thaày ñeán nôi, xem beänh xong, taâu raèng: “Taâu beä haï, keû haï thaàn ñònh naáu bô ñeå laøm thuoác cho beä haï.”

Vua giaãy naåy: “Traãm khoâng muoán uoáng thuoác coù bô, vì traãm gheâ tôûm moùn ñoù laém. Thaày phaûi tìm loaïi thuoác khaùc maø cho traãm uoáng.”

Thaày trôû veà suy nghó raèng: “Beänh cuûa vua maø khoâng duøng bô thì khoâng theå döùt ñöôïc. Ta phaûi naáu bô cho chín, laøm cho bô maát muøi vaø gioáng heät nhö nöôùc traø maùt môùi ñöôïc.” Thaày lieàn laáy bô maø hoøa vôùi nhieàu thöù 71

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA thuoác coû, laøm thaønh moät thöù traø maùt khoâng coøn muøi vò cuûa bô. Nhöng thaày bieát raèng roài ñaây theá naøo vua cuõng nhaän ra mình bò gaït, vì khi uoáng vaøo buïng roài thì vua seõ bieát laø bô. Thaày laïi bieát vua laø moät ngöôøi noùng giaän, chaéc khi aáy theá naøo cuõng truyeàn leänh xöû töû thaày, neân thaày phaûi tính tröôùc, lieäu beà xa chaïy cao bay.

Thaày suy nghó nhö vaäy, roài vaøo taâu vôùi vua raèng: “Taâu beä haï! Boïn löông y chuùng toâi thöôøng hay ñi laáy thuoác nhaèm nhöõng giôø baát thöôøng, vaäy xin beä haï cho pheùp keû haï thaàn ñöôïc tuøy tieän ñi khaép caùc nôi ñeå tìm thuoác maø daâng leân beä haï.” Vua chuaån y, lieàn truyeàn leänh cho thaày ñöôïc tuøy tieän muoán ñi ñaâu thì ñi, khoâng ai ñöôïc ngaên caûn. Khi aáy, thaày daâng thuoác cho vua uoáng xong, lieàn thaúng ra taøu ngöïa, choïn moät con ngöïa coù taøi chaïy nhanh hôn heát, laø con ngöïa caùi teân La-ra-hoaty-ca, coù theå ñi moät ngaøy ñeán naêm möôi daëm. Thaày leân löng ngöïa roài, nhanh choùng ra khoûi thaønh thaúng ñöôøng chaïy suoát. Chaúng bao laâu thuoác thaám, vua bieát mình ñaõ uoáng bô. Vua giaän laém, truyeàn raèng: “Só-hoaca ñaõ cho ta uoáng bô. Vaäy caùc ngöôi töùc toác ñi tìm noù veà ñaây cho ta.”

Ngöôøi haàu taâu raèng: “Taâu beä haï! Thaày aáy ñaõ cöôõi con ngöïa La-ra-hoa-ty-ca maø ra khoûi thaønh roài.” Vua lieàn cho ñoøi moät ngöôøi töôùng gioûi teân laø Caùt-ka, coù taøi 72

VÒ DANH Y ñi nhanh gaáp 10 laàn ngöôøi thöôøng. Vua phaùn: “Naøy Caùt-ka, khanh haõy ñi nhanh theo cho kòp Só-hoa-ca vaø laøm theá naøo ñöa haén trôû laïi ñaây, noùi raèng traãm muoán gaëp haén. Nhöng phaûi thaän troïng, vì haén laø ngöôøi nhieàu möu laém keá. Neáu haén coù môøi khanh aên uoáng moùn gì thì nhôù laø khoâng ñöôïc aên.” Caùt-ca vaâng leänh ra ñi, theo kòp Só-hoa-ca, vaø gaëp luùc thaày ñang ngoài aên moät caùch raát bình tónh. Thaày laïi môøi raèng: “Môøi oâng aên vôùi toâi.”

“Daï khoâng, beä haï ñaõ coù lôøi daën toâi khoâng ñöôïc aên nhöõng thöùc aên maø thaày môøi.”

Luùc aáy, thaày Só-hoa-ca ñang aên moät traùi xoaøi vaø uoáng nöôùc. Trong moùng tay thaày coù saün moät chuùt thuoác, thaày kheùo leùo ñeå thuoác vaøo mieáng xoaøi vaø môøi Caùt-ka aên. Anh ta thaáy thaày aên ngon laém maø khoâng coù vieäc gì, neân yeân taâm caàm laáy aên. Nhöng aên chöa ñöôïc nöûa mieáng vaø uoáng nöôùc vaøo lieàn bò xaây xaåm vaø möûa ra döõ doäi. Anh ta sôï quaù than khoùc raèng: “Thaày oâi! Chaéc toâi cheát quaù, xin thaày cöùu toâi!”

Só-hoa-ca noùi: “Khoâng sao ñaâu, khoâng bao laâu roài seõ töï khoûi. Coøn baây giôø, toâi vì vua ñang giaän muoán baét toâi maø gieát, neân toâi phaûi chaïy xa. OÂng veà noùi laïi vôùi ñöùc vua laø toâi ñi khoâng trôû laïi nöõa.”

73

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Thaày noùi roài, ñeå con ngöïa quyù laïi cho Caùt-ka vaø thaúng ñöôøng ñi nhanh veà thaønh Vöông-xaù.

Tôùi nôi, thaày thuaät laïi vôùi vua. Vua khen thaày laø ngöôøi möu trí tuyeät vôøi. Coøn ôû nöôùc kia, tuy nhaø vua töùc giaän trong moät luùc, nhöng roài cuõng nguoâi daàn, laïi ñöôïc döùt beänh neân vua ñoåi giaän laøm vui. Chính luùc tröôùc giaän bao nhieâu, baây giôø laïi vui baáy nhieâu vaø nhôù ñeán ôn thaày trò beänh. Vua lieàn phaùi söù sang thaønh Vöông Xaù, môøi Ngöï y trôû laïi ñeå vua ban thöôûng, muoán vaät chi vua cuõng ban thöôûng cho. Nhöng thaày khoâng ñi nöõa, vaø noùi raèng vua muoán ban thöôûng vaät gì cuõng ñöôïc.

Vua lieàn göûi sang bieáu thaày hai caây gaám raát ñeïp. Thaày nhaän laõnh nhöng khoâng duøng maø daâng cuùng Phaät, vì thaày cho raèng ngoaøi ñöùc Phaät vaø vua Taàn-baø-sa-la, khoâng coøn ai xöùng ñaùng ñeå maëc y phuïc baèng gaám caû.

Só-hoa-ca khoâng chæ laø vò löông y danh tieáng, ñöôïc vinh döï lo vieäc trò beänh cho vua vaø caùc vò ñeä töû cuûa Phaät, maø oâng coøn laø moät ngöôøi coù tín taâm saâu vöõng.

OÂng thöôøng cuùng döôøng Phaät vaø chö taêng töø nhöõng moùn quyù giaù cho ñeán caû nhöõng vaät duïng caàn duøng haèng ngaøy. OÂng cuõng goùp phaàn giaùo hoùa daân chuùng trong thaønh cuõng nhö khaép caùc vuøng queâ nôi oâng ñeán trò beänh, laøm cho raát nhieàu ngöôøi phaùt taâm quy y Tam baûo vaø nöông theo ñaïo Phaät.

74

MEÏ CHEÁT CON SOÁNG Thuôû aáy, Phaät ñang ôû trong vöôøn Kyø Thoï Caáp Coâ Ñoäc, gaàn thaønh Xaù Veä, vôùi chuùng ñeä töû moät ngaøn hai traêm naêm möôi ngöôøi.

Luùc ñoù, coù moät vò vua tin theo ñaïo Baø-la-moân, heát loøng tin caäy nôi caùc thaày Baø-la-moân. Vua coù moät ngöôøi phi taàn treû tuoåi, xinh ñeïp, ñöôïc vua yeâu thöông nhaát.

Baø naøy coù thai, saép ñeán kyø sanh nôû. Nhöõng phi taàn khaùc cuûa vua ñem loøng ganh gheùt baø naøy, laáy vaøng baïc mua chuoäc moät thaày Baø-la-moân, baûo thaày tìm caùch maø haïi baø aáy.

Thaày Baø-la-moân nhaän vaøng baïc roài, moät hoâm tìm ñeán gaëp vua taâu raèng: “Ngöôøi phi taàn ñang coù thai laø moät ngöôøi keùm ñöùc laém. Neáu sanh con ra sau naøy seõ coù hoaï lôùn trong nöôùc.”

Vua nghe maáy lôøi aáy, laáy laøm sôï seät, môùi hoûi thaày Baø-la-moân raèng: “Baây giôø phaûi laøm sao?” Thaày Baø-lamoân ñaùp: “Chæ coù moät caùch thoâi, laø phaûi gieát caû hai meï con ñi thì môùi khoûi hoaï.”

Vua noùi: “Maïng soáng con ngöôøi ta quyù giaù laém, laøm sao traãm coù theå voâ côù gieát ñi cho ñöôïc?” Thaày Baø-lamoân noùi: “Neáu khoâng laøm vieäc aùc nhoû, veà sau theá naøo 75

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA beä haï cuõng phaûi maéc hoaï to, aét seõ phaûi maát nöôùc vaø boû maïng.”

Vua tin theo nhöõng lôøi aáy cuûa thaày Baø-la-moân, neân ngöôøi phi taàn ñang saép sanh nôû phaûi bò cheát oan. Ngöôøi ta ñem choân baø sô saøi ngoaøi baõi ñaát hoang. Khoâng ngôø ñöùa con trong buïng baø khoâng cheát maø töï chui ra ñöôïc. Noù soáng trong moà, oâm laáy phaân nöûa thaân mình cuûa ngöôøi meï chöa tan raõ maø muùt laáy söõa. Nhôø vaäy maø ñöôïc soáng soùt. Roài nhö moät pheùp laï, noù chui theo keõ ñaát maø ra khoûi moà, boø leâ trong baõi ñaát hoang, aên nhöõng saâu boï reã caây, uoáng nhöõng söông moùc maø lôùn leân. Ñeán naêm ñöôïc ba tuoåi, noù laân la veà caùc xoùm laøng gaàn ñoù, ñöôïc ngöôøi ta thöông cho aên maø soáng, toái laïi quay veà nguû ôû beân moà meï noù.

Khi ñöùa nhoû ñöôïc saùu tuoåi, ñöùc Phaät töø bi bieát heát thaûy caâu chuyeän thöông taâm cuûa meï con noù, laïi bieát ñaõ ñeán luùc coù theå cöùu noù thoaùt khoûi cuoäc soáng u toái xöa nay. Ngaøi lieàn cuøng vôùi caùc vò ñeä töû tìm ñeán baõi ñaát hoang nôi noù sinh soáng, goïi noù ñeán vaø hoûi raèng: “Con laø con caùi nhaø ai?” Ñöùa nhoû vöøa nhìn thaáy ñöùc Phaät vôùi daùng veû töø bi hoan hyû thì vui möøng laém, noù ñaùp: “Con töø nhoû lôùn leân khoâng bieát cha meï. Haèng ngaøy veà xoùm xin aên, toái laïi veà ñaây nguû. Hoâm nay gaëp ñöôïc ngaøi, xin ngaøi cho con theo vôùi.” Phaät laïi hoûi: “Con muoán theo ta laøm gì?” Noù ñaùp: “Con muoán ñöôïc nhö caùc vò ñeä töû cuûa ngaøi ñaây. Xin ngaøi nhaän cho.”

76

MEÏ CHEÁT CON SOÁNG Ñöùc Phaät lieàn nhaän ñöa noù veà tinh xaù. Khi nhìn thaáy chuùng taêng oai nghi, phuùc haäu, noù caøng laáy laøm thích laém. Noù thöa vôùi Phaät raèng: “Con cuõng muoán ñöôïc laøm moät vò sö.” Phaät lieàn duøng tay vuoát toùc noù, toùc lieàn ruïng heát, vaø coù moät boä aùo caø sa hieän ra treân thaân noù. Ñöùc Phaät laïi ñaët phaùp danh cho laø Sieâu Töû.

Thaày Sieâu Töû tu haønh tinh taán, laïi thoâng minh saùng daï, nghe ñaâu hieåu ñaáy, neân tö töôûng thaày tieán boä raát nhanh choùng. Trong baûy ngaøy, thaày thoâng hieåu ñaïo lyù vaø chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn, coù ñuû thaàn thoâng töï taïi.

Moät hoâm, ñöùc Phaät goïi thaày Sieâu Töû ñeán daïy raèng: “Con ñaõ giaûi thoaùt khoûi moïi phieàn tröôïc cuûa theá gian roài. Nay ta cho con bieát raèng cha cuûa con laø moät vò quoác vöông, xöa nay vaãn tin theo ngoaïi ñaïo taø kieán. Con neân ñeán ñoù tìm caùch maø cöùu ñoä cho vua cha.”

Thaày vaâng lôøi, cung kính leã Phaät roài lui ñi. Roài thaày duøng thaàn thoâng hieän ñeán tröôùc cung vua, xin ñöôïc vaøo ra maét ñöùc vua. Quaân haàu vaøo taâu raèng: “Beân ngoaøi coù moät vò sa-moân muoán ñöôïc gaëp beä haï.” Vua lieàn cho vaøo.

Hai beân chuû khaùch chaøo hoûi xong, nhaø vua lieàn ñeán ñöùng tröôùc thaày vaø hoûi: “Baïch thaày, traãm coù moät vieäc lo buoàn, khoâng phaûi neân laøm theá naøo?”

Thaày Sieâu Töû hoûi: “Beä haï lo buoàn vieäc vieäc chi?”

77

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Vua noùi: “Traãm nay ñaõ lôùn tuoåi, khoâng coøn soáng ñöôïc bao laâu, maø vaãn chöa coù ngöôøi keá vò. Vì theá neân traãm lo buoàn.”

Thaày Sieâu Töû nghe vua noùi lôøi aáy xong thì boãng nhieân thaày baät cöôøi. Vua laáy laøm giaän, sai quaân ñuoåi ra. Quaân lính ñeán loâi thaày ñi, thaày lieàn hieän thaân bay leân hö khoâng, ñöùng giöõa hö khoâng, roài hieän ra nhieàu pheùp thaàn bieán khaùc, laøm cho moïi ngöôøi ñeàu troâng thaáy. Vua thaáy vaäy laáy laøm khieáp sôï, laáy laøm hoái haän, noùi raèng: “Traãm thaät laø ngöôøi coù maét khoâng troøng, chaúng phaân chaân giaû. Nay ñaïi ñöùc coù gì chæ daïy xin noùi ra cho.”

Thaày Sieâu Töû töø treân hö khoâng laïi hieän xuoáng tröôùc maët vua vaø noùi: “Naøy beä haï, nhö coù ngöôøi ñang ñoùi khaùt, laïi mang nhöõng moùn cao löông myõ vò saün coù trong nhaø mình ra vaát boû ngoaøi baõi ñaát hoang, roài ñi than vaõn vôùi moïi ngöôøi raèng: Toâi ñoùi quaù! Toâi ñoùi quaù!

Beä haï nghó sao veà ngöôøi aáy?”

Vua noùi: “AÁy thaät laø ngöôøi ngu xuaån vaø chuyeän aáy thaät ñaùng buoàn cöôøi.”

Thaày Sieâu Töû noùi: “Beä haï cuõng khoâng khaùc chi ngöôøi aáy. Töø bao laâu nay vaãn mong caàu moät ñöùa con trai noái nghieäp, theá maø coù ngöôøi phi töû saép haï sanh vöông töû laïi ñem gieát boû choân ngoaøi baõi ñaát hoang, nay laïi than 78

MEÏ CHEÁT CON SOÁNG vaõn lo buoàn veà noãi khoâng con caùi, haù chaúng ñaùng cöôøi laém sao?”

Vua nghe noùi taùi maët, vöøa sôï vöøa buoàn, nhôù laïi toäi aùc ñaõ laøm, lieàn noùi: “Ñaïi ñöùc quaû laø thaàn thoâng dieäu trí, coù theå bieát heát caû moïi chuyeän trong thaâm cung. Traãm naêm xöa laøm vieäc aùc ñoäc aáy cuõng laø vì tin theo lôøi caùc thaày Baø-la-moân, nay nghó laïi hoái haän thì chuyeän ñaõ roài. Xin ñaïi ñöùc nghó caùch cöùu ñoä cho.”

Thaày Sieâu Töû noùi: “Lôøi noùi cuûa thaày Baø-la-moân laø voâ caên cöù, beä haï laïi muø quaùng tin theo. Trong vieäc naøy beä haï khoâng phaûi laø khoâng coù loãi. Nay muoán caûi taø quy chaùnh thì vaãn coøn kòp ñoù. Mong beä haï sôùm bieát tìm ñöôøng ngay neûo thaúng maø ñi.”

Vua quyø xuoáng thöa raèng: “Lôøi ñaïi ñöùc daïy thaät laø thaáu tình ñaït lyù. Töø nay traãm xin ñöôïc quy y theo ñaïi ñöùc.”

Thaày Sieâu Töû noùi: “Baàn taêng tuy ñaõ ñaït ñöôïc quaû vò giaûi thoaùt, nhöng haõy coøn keùm xa ñöùc Phaät. Nay Phaät ñang coøn taïi theá, beä haï neân ñeán quy y vôùi ngaøi.”

Ngay khi ñoù, vua ra leänh cho quan quaân chuaån bò long xa ñeå vua ngöï ñeán tinh xaù leã Phaät. Ñeán nôi, vua cung kính leã Phaät, phaùt nguyeän quy y Tam baûo vaø giöõ theo Nguõ giôùi, laøm ngöôøi cö só tu taäp taïi gia.

79

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Phaät daïy raèng: “Naøy ñaïi vöông, sa-moân Sieâu Töû ñaây chính laø con cuûa ngöôøi vôï coù thai maø ngaøi ñaõ gieát, vì tin theo lôøi aùc cuûa moät thaày Baø-la-moân. Ngöôøi meï ñaõ cheát choân döôùi moä, nhöng may laø ñöùa con ñaõ ñuû thaùng töï chui ra. Nhôø coù phaân nöûa thaân mình ngöôøi meï chöa phaân raõ, vaãn coøn söõa maø ñöùa con ñöôïc buù. Khi leân saùu tuoåi, noù theo ta maø hoïc ñaïo. Nay trôû thaønh sa-moân Sieâu Töû ñaây.”

Vua nghe maáy lôøi cuûa Phaät, hieåu ra söï thaät thì caøng laáy laøm sôï haõi. Phaät laïi keå tieáp cho vua nghe moät caâu chuyeän nhö theá naøy: Ngaøy tröôùc coù moät vò vua teân Phu-soâ-ta. Trong nöôùc oâng ta coù moät ngöôøi daân ngheøo khoâng nhaø cöûa, thöôøng ngaøy ñi laøm thueâ cho caùc nhaø giaøu. Ngöôøi aáy thöôøng giöõ vieäc daét boø ra cho aên ngoaøi ñoàng. Khi thaáy nhaân daân trong nöôùc cung kính caùc vò sa-moân, ngöôøi aáy môùi theo hoûi raèng: “Vì sao caùc oâng cung kính nhöõng vò aáy?”

Hoï ñaùp: “Chuùng ta thôø Phaät, troïng taêng, ngaøy sau seõ ñöôïc höôûng phuùc.” Ngöôøi aáy laïi hoûi: “Höôûng phuùc nhö theá naøo?” Hoï ñaùp: “Ngöôøi naøo coù loøng laønh, thöôøng cuùng döôøng caùc vò sa-moân, thì ngaøy sau duø ôû ñaâu cuõng ñöôïc yeân oån, laïi ñöôïc keû khaùc thöông meán, kính troïng vaø khoâng gaëp naïn khoå.”

Khi ñoù, ngöôøi aáy töï nghó raèng: “Ta cuõng raát muoán cuùng döôøng caùc vò sa-moân ñeå ngaøy sau ñöôïc höôûng 80

MEÏ CHEÁT CON SOÁNG phuùc, nhöng ta ngheøo quaù, phaûi ñi giöõ boø thueâ cho ngöôøi. Chính mình khoâng coù ñuû thöùc aên haèng ngaøy, thì laáy gì maø cuùng döôøng cho caùc vò sa-moân?”

Roài ngöôøi aáy laïi nghó: “Ñöôïc roài, ta coù theå vaét laáy söõa boø maø cuùng döôøng.” Nghó sao laøm vaäy, ngöôøi aáy laáy loøng thaønh maø vaét laáy söõa boø cuùng döôøng cho caùc vò sa-moân. Caùc vò aáy thoï nhaän roài chuù nguyeän raèng: “Nguyeän cho nhaø ngöôi ñöôïc höôûng phöôùc ñôøi ñôøi!”

Töø ñoù veà sau, traûi qua nhieàu kieáp luaân hoài, ngöôøi aáy luoân ñöôïc höôûng nhieàu phöôùc laønh. Cho ñeán moät ñôøi kia, ngöôøi aáy ñöôïc laøm vua, trong luùc ñi saên vôùi trieàu thaàn coù hoaøng haäu ñi theo. Ñi chöa ñeán röøng, thaáy moät con boø caùi giöõa ñoàng. Hoaøng haäu töø tröôùc chöa ñi saên bao giôø neân baûo maáy ngöôøi thôï saên baén noù cho mình xem. Vua ngaàn ngöø, noùi: “AÁy laø boø cuûa daân nuoâi, chaúng phaûi boø röøng. Vaû laïi, khoâng neân gieát boø caùi, e laø noù ñang coù mang.” Nhöng hoaøng haäu khoâng nghe, baûo thôï saên baén cheát con boø.

Ngay luùc ñoù, ngöôøi chuû boø ñeán, thaáy con boø caùi ñang coù mang cuûa mình ñaõ bò baén cheát, lieàn roïc buïng ñem ñöôïc con boø con coøn soáng ra maø nuoâi. Ngöôøi aáy laáy laøm oaùn giaän, theà raèng: “Voâ côù maø gieát boø cuûa ta, ngaøy sau ta theà phaûi traû thuø naøy.”

Nhaø vua thuôû aáy, sanh ra laøm Sieâu Töû ñaây, phaûi chòu caùi khoå chöa ra khoûi loøng meï maø meï ñaõ cheát roài, 81

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA vì ngaøy tröôùc khoâng caûn ñöôïc hoaøng haäu ñeå cho con boø con phaûi sinh ra maø khoâng coù meï. Hoaøng haäu thuôû aáy taâm ñòa aùc ñoäc, muoán gieát con boø meï chæ ñeå xem chôi, nay sanh laøm meï cuûa Sieâu Töû, phaûi bò ngöôøi ta gieát oan ñeå traû moái nôï cuõ. Coøn thaày Baø-la-moân xuùi giuïc vua gieát meï thaày, aáy laø ngöôøi chuû con boø caùi ngaøy tröôùc, vì loøng oaùn haän maø ñeo ñuoåi theo nhau ñeå traû thuø. Nhöng thaày Sieâu Töû sôû dó muoân phaàn chaéc cheát maø vaãn coøn soáng ñöôïc, laø nhôø ñôøi tröôùc ñaõ coù loøng thaønh daâng söõa cuùng döôøng cho caùc vò sa-moân.

Phaät daïy: “Nhaân quaû ôû ñôøi nhö boùng theo hình, khoâng heà sai chaïy. Ngöôøi laøm laønh taát phaûi ñöôïc höôûng phöôùc, ngöôøi laøm aùc taát phaûi mang laáy hoaï.”

Vua nghe Phaät thuyeát xong, hieåu thaáu lyù nhaân quaû, tín taâm saâu vöõng, chöùng ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn laø quaû ñaàu tieân trong boán Thaùnh quaû. Nhöõng ngöôøi theo vua ñeàu phaùt taâm thoï trì Nguõ giôùi, tu phaùp Thaäp thieän (möôøi ñieàu laønh).

82

NGÖÔØI THÔÏ TIEÄN VÔÙI NGÖÔØI THÔÏ VEÕ Thuôû xöa, ôû moät vuøng veà phía baéc AÁn Ñoä coù anh thôï tieän raát taøi tình. Anh ta tieän ra ñöôïc moät töôïng myõ nhaân baèng goã raát xinh ñeïp. Khi laáy aùo quaàn maø maëc vaøo, laáy ñoà nöõ trang ñeo vaøo, thì troâng gioáng heät nhö ngöôøi thaät. Anh laïi kheùo leùo ñaët nhöõng maùy moùc beân trong töôïng goã aáy, laøm cho myõ nöõ cuûa anh coù theå caát tay dôû chaân, ñi laïi uyeån chuyeån nhö ngöôøi thaät.

Cuõng vaøo thôøi aáy, ôû moät vuøng veà phía nam AÁn Ñoä, coù moät anh thôï veõ ñaïi taøi. Anh coù theå veõ raát nhanh, maø veõ ra hình töôïng gì cuõng sinh ñoäng vaø gioáng heät nhö caûnh thaät.

Anh thôï tieän nghe tieáng anh thôï veõ, môùi saép ñaët moät böõa yeán tieäc vaø môøi anh thôï veõ ñeán chôi. Khi nhaäp tieäc, anh thôï tieän ñaët töôïng myõ nöõ ñöùng gaàn, roài kheùo leùo ñieàu khieån myõ nöõ böng röôïu daâng leân, thænh thoaûng laïi böôùc ñi maáy böôùc ra chieàu duyeân daùng, uyeån chuyeån nhö thaät. Hai ngöôøi cuøng nhau aên uoáng vui veû.

Quaû nhieân, anh thôï veõ thaät söï bò laàm. Trong suoát cuoäc vui anh cöù thænh thoaûng ñöa maét nhìn myõ nöõ, 83

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA caøng nhìn caøng thaáy ñeïp, caøng ñem loøng say ñaém. Anh thôï tieän thaáy boä daïng aáy thì bieát laø anh thôï veõ ñaõ bò löøa, laáy laøm khoaùi chí. Anh môùi keùo daøi cuoäc vui cho ñeán taän ñeâm khuya. Roài anh vôø kieáu töø veà phoøng mình nghæ, vieän côù nhaø chaät choäi neân keâ moät caùi giöôøng ñeå löu anh thôï veõ nghæ laïi ngay trong phoøng khaùch. Roài anh ñeå töôïng myõ nöõ ôû ñoù maø ñi.

Chuû nhaø ñi roài, anh thôï veõ hí höûng ñöôïc moät dòp hieám coù ñeå gaàn guõi myõ nhaân cho thoûa loøng. Anh môùi leân tieáng choøng gheïo maáy caâu, thì thaáy coâ naøng vaãn cöù laëng thinh ñöùng yeân. Anh ngôõ laø myõ nhaân quaù e theïn neân khoâng daùm môû lôøi, lieàn böôùc laïi gaàn naém laáy tay naøng. Chöøng ñoù anh môùi nhaän ra laø moät pho töôïng goã.

Anh thôï veõ khi aáy vöøa buoàn cöôøi, vöøa hoå theïn, vì bieát laø chuû nhaø coá yù ñaùnh löøa mình.

Khi aáy, anh thôï veõ suy nghó vaø noùi raèng: “Chuû nhaø coá yù ñaùnh löøa ta, ta phaûi nghó caùch ñaùp laïi môùi ñöôïc.”

Anh nghó ra ñöôïc moät keá, môùi ñeán choã vaùch phoøng veõ hình mình vôùi aùo quaàn mình ñang maëc, vaø veõ moät sôïi daây phía treân, nhìn vaøo gioáng heät nhö ngöôøi ñang treo coå töï vaãn. Veõ xong, môùi ñoùng cöûa laïi maø chui xuoáng gaàm giöôøng.

Raïng saùng, chuû nhaø thöùc daäy böôùc ra, thaáy moät caùnh cöûa beân phoøng khaùch chöa ñoùng lieàn ñeán gheù maét nhìn vaøo. Boãng anh cheát ñieáng caû ngöôøi vì nhìn 84

NGÖÔØI THÔÏ TIEÄN VÔÙI NGÖÔØI THÔÏ VEÕ thaáy khaùch ñaõ thaét coå töï vaãn ngay trong phoøng. Chuû nhaø laáy laøm sôï haõi, nghó raèng: “Thoâi cheát roài, mình chæ coát laøm chuyeän ñuøa côït cho vui, ngôø ñaâu anh ta thaát chí ñeán noãi töï vaãn, chuyeán naøy phaûi mang laáy hoïa lôùn vaøo thaân maát roài.”

Anh lieàn hoái haû ñi tìm moät con dao, xoâ cöûa phoøng vaøo, chaïy thaúng ñeán choã hình veõ, tay caàm dao toan caét sôïi daây maø ñöa xaùc cheát xuoáng. Khi aáy, anh thôï veõ môùi töø döôùi döôùi giöôøng boø ra cöôøi lôùn. Anh thôï tieän bò löøa, laáy laøm xaáu hoå.

Anh thôï veõ khi aáy môùi cöôøi noùi raèng: “Anh ñaõ gaït ñöôïc toâi, giôø toâi cuõng ñaùnh löøa ñöôïc anh, xem nhö chuùng ta hoøa nhau vaäy.”

Chuû vôùi khaùch ñeàu khoâng ai keùm ai, ñeàu phuïc taøi cuûa nhau, keát thaønh ñoâi baïn thaân thieát. Khi aáy, hai ngöôøi môùi baøn vôùi nhau raèng: “Trong cuoäc ñôøi naøy, ngöôøi ta vaãn thöôøng tìm ñuû moïi caùch kheùo leùo, tinh vi ñeå doái gaït laãn nhau, ngaãm kyõ ra coù khaùc naøo caâu chuyeän vöøa roài cuûa hai anh em ta.”

Roài hai ngöôøi cuøng thaáy ñöôïc söï giaû taïo trong nhöõng vieäc tranh nhau ôû ñôøi, cuøng thaáy ñöôïc nhöõng coâng danh quyeàn theá ñeàu chæ nhö boït nöôùc, nhö söông tan, lieàn cuøng nhau döùt heát söï quyeán luyeán ôû coõi traàn maø tìm ñeán xuaát gia theo Phaät.

85

HOÏC PHAÛI SUY XEÙT

Thuôû xöa, coù hai ngöôøi baïn cuøng hoïc moät thaày. Moät hoâm, hai ngöôøi cuøng ñi qua moät xöù kia. Ñi ñöôøng, thaáy daáu chaân moät con voi. Moät ngöôøi döøng laïi quan saùt chung quanh roài noùi: “Con voi naøy laø voi caùi, bò muø con maét beân phaûi, ñang coù thai con voi con cuõng laø voi caùi, treân löng noù coù moät ngöôøi ñaøn baø cuõng ñang mang thai moät beù gaùi.”

Ngöôøi kia laáy laøm laï, hoûi: “Sao anh bieát?”

“Toâi bieát laø nhôø nhöõng ñieàu thaày daïy vaø söï suy xeùt cuûa toâi. Neáu anh khoâng tin thì hai ta cuøng ñi tìm hieåu xem coù ñuùng vaäy chaêng.”

Hai ngöôøi lieàn ñi nhanh ñeán, gaëp ñöôïc con voi, thì ñuùng nhö lôøi anh kia ñaõ noùi. AÁy laø con voi caùi coù mang, bò muø maét phaûi, laïi chôû treân löng moät ngöôøi ñaøn baø cuõng ñang coù thai. Hôn theá nöõa, veà sau voi sanh ra con ñuùng laø voi caùi, ngöôøi ñaøn baø cuõng sanh ra moät beù gaùi.

Thaáy anh kia ñoaùn ñònh chính xaùc nhö vaäy, anh baïn cuøng hoïc môùi than raèng: “Chuùng ta cuøng hoïc moät thaày, sao toâi laïi khoâng bieát, coøn anh thì gioûi ñeán theá!”

86

HOÏC PHAÛI SUY XEÙT Ñeán khi veà, ngöôøi aáy môùi vaøo thöa vôùi thaày: “Baïch thaày, hai anh em chuùng con cuøng ñi treân ñöôøng, gaëp daáu chaân voi. Anh baïn con ñaây xeùt ñoaùn bieát ñöôïc ñuû ñieàu, khoâng maûy may sai leäch. Coøn con vì sao khoâng theå bieát ñöôïc. Phaûi chaêng nhöõng gì thaày daïy cho chuùng con chaúng ñöôïc ñoàng ñeàu nhö nhau?”

OÂng thaày lieàn hoûi anh hoïc troø gioûi xeùt ñoaùn raèng: “Laøm sao maø con bieát ñöôïc nhöõng ñieàu aáy?”

“Baïch thaày, con nhôø nhöõng ñieàu thaày daïy laâu nay, keát hôïp vôùi söï suy xeùt cuûa mình maø bieát ñöôïc. Khi so saùnh choã daáu chaân voi vôùi choã coù nöôùc tieåu voi, con bieát laø voi caùi. Con xem daáu chaân voi luùn saâu hôn bình thöôøng, neân bieát laø noù coù mang, laïi daáu chaân beân phaûi luùn xuoáng saâu hôn, con bieát ñoù laø coù chöûa voi caùi. Con thaáy coû ôû phía beân phaûi coøn y nguyeân, con bieát laø noù bò muø maét phaûi neân khoâng thaáy choã coû aáy, con thaáy coù theâm daáu nöôùc tieåu gaàn choã voi ngöøng, beân caïnh coù daáu chaân ngöôøi, neân con bieát voi coù chôû ngöôøi. Laïi so saùnh daáu chaân vôùi daáu nöôùc tieåu, con bieát ñoù laø moät ngöôøi ñaøn baø. Con thaáy daáu chaân ngöôøi ñaøn baø luùn xuoáng saâu hôn bình thöôøng, neân bieát laø baø ta ñang coù thai, laïi thaáy daáu chaân beân phaûi luùn saâu hôn daáu chaân beân traùi, neân con bieát ngöôøi aáy ñang mang thai moät beù gaùi. Nhöõng leõ aáy ñeàu laø nhôø thaày daïy maø bieát, roài con xeùt ñoaùn theo vôùi nhöõng gì nhìn thaáy maø hieåu ñöôïc moïi vieäc.”

87

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA OÂng thaày nghe xong, môùi hoûi anh hoïc troø kia raèng: “Nhöõng lyù leõ maø baïn con vöøa noùi, ta coù daïy cho con hay chöa?” Anh kia hoå theïn noùi: “Thöa thaày, ñaõ coù daïy.”

OÂng thaày töø toán noùi: “Trong vieäc hoïc, heát thaûy nhöõng nghóa lyù saâu xa ngöôøi hoïc ñeàu phaûi bieát suy xeùt cho thaáu ñaùo. Phaûi bieát vaän duïng söï hieåu bieát cuûa mình maø suy xeùt theo nhöõng gì xaûy ra trong thöïc teá.

Nhôø vaäy môùi thaáy ñöôïc choã coù ích cuûa vieäc hoïc. Neáu chæ hoïc thuoäc loøng nhöõng nguyeân taéc, lyù leõ, maø thieáu söï suy xeùt, öùng duïng, thì roát cuøng hoïc cuõng chaúng ích gì. Roài coù khi quay laïi traùch thaày, maø thaày naøo coù giaáu gieám chi ñaâu!”

LEÃ VU LAN Luùc aáy, ñöùc Phaät ngöï trong vöôøn Kyø Thoï Caáp Coâ Ñoäc, gaàn thaønh Xaù Veä. Ñaïi ñöùc Muïc-kieàn-lieân (Mahāmaudgalyāyana) laø vò ñeä töû lôùn cuûa Phaät, ñaõ chöùng ñaéc ñöôïc Luïc thoâng, döùt boû heát moïi trieàn phöôïc cuûa theá gian. Trong moät buoåi tham thieàn, ngaøi duøng thaàn nhaõn maø quan saùt khaép trong ba coõi, môùi nhìn thaáy meï mình tröôùc ñaây laø baø Thanh-ñeà hieän ñang phaûi chòu laøm thaân quyû ñoùi trong ñòa nguïc. Ngaøi ñau xoùt hieän ñeán taän nôi böng côm daâng cho meï. Baø Thanh-ñeà loøng 88

LEÃ VU LAN ñaày tham lam, vöøa nhaän ñöôïc baùt côm lieàn laáy moät tay che laïi (vì sôï nhöõng quyû khaùc giaønh laáy), coøn tay kia boác aên. Loøng tham aáy laøm cho côm vöøa tôùi mieäng baø lieàn hoùa thaønh than löûa, khoâng theå aên ñöôïc.

Ngaøi Muïc-kieàn-lieân khoâng sao cöùu ñöôïc meï, lieàn quay veà baïch Phaät, caàu xin cöùu hoä. Ñöùc Phaät daïy raèng: “Meï oâng toäi nghieäp raát naëng, phaûi nhôø ñeán söï hoä nieäm vaø oai ñöùc cuûa chö taêng möôøi phöông môùi coù theå cöùu ñöôïc.”

Phaät lieàn daïy oâng nhaân ngaøy raèm thaùng 7 laø ngaøy Töï töù, chö taêng khaép nôi vöøa traûi qua 3 thaùng an cö chuyeân taâm tu taäp, neân thieát leã cuùng döôøng ñeå nhôø söï caàu nguyeän chung cuûa caùc vò. Muïc-kieàn-lieân theo lôøi Phaät daïy, thieát leã cuùng döôøng chö taêng. Quaû nhieân, söùc maïnh chuù nguyeän cuûa chö taêng sau ñoù ñaõ caûm hoùa ñöôïc meï ngaøi, ngay trong ngaøy aáy thoaùt thaân ngaï quyû ñöôïc sinh veà coõi trôøi.

Muïc-kieàn-lieân theo lôøi Phaät daïy cöùu ñöôïc meï ra khoûi thaân ngaï quyû, trong loøng laáy laøm vui möøng hoan hyû, lieàn ñöùng giöõa ñaïi chuùng maø thöa hoûi Phaät raèng: “Baïch ñöùc Theá Toân, nay meï con ñaõ nhôø söùc chuù nguyeän cuûa chö taêng möôøi phöông neân ñöôïc thoaùt khoûi thaân ngaï quyû. Töø nay veà sau, neáu nhöõng ai coù loøng hieáu thaûo, thaønh taâm daâng leã cuùng döôøng chö taêng vaøo ngaøy raèm thaùng baûy, chaúng bieát coù theå nhôø ñoù maø cöùu ñoä ñöôïc cha meï hay chaêng?”

89

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Phaät daïy: “Laønh thay, Muïc-kieàn-lieân! Ñieàu oâng muoán hoûi cuõng laø ñieàu ta muoán noùi. Naøy thieän nam töû, veà sau nhöõng ñeä töû cuûa ta, duø laø xuaát gia hay taïi gia, duø laø haøng quan töôùc hay thöù daân, baát kyø laø ai cuõng ñeàu neân giöõ haïnh hieáu töø ñoái vôùi cha meï ñôøi naøy vaø ñoái vôùi oâng baø cha meï trong baûy ñôøi ñaõ qua. Ñeán ngaøy raèm thaùng baûy, laø ngaøy Töï töù cuûa chö taêng, neân saém söûa caùc thöù leã vaät maø daâng cuùng chö taêng möôøi phöông.

Nhö vaäy coù theå caàu nguyeän cho cha meï hieän tieàn ñöôïc soáng laâu, höôûng nhieàu phöôùc laïc, traùnh khoûi nhöõng söï ñau oám vaø caùc ñieàu khoå naõo hoaïn naïn. Nhaân ñoù, cha meï trong baûy ñôøi tröôùc cuõng nhôø söùc chuù nguyeän maø ñöôïc thoaùt khoûi caùc ñöôøng aùc nhö ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, ñöôïc sanh laøm ngöôøi hoaëc sanh leân coõi trôøi, ñöôïc höôûng söï an vui, haïnh phuùc.”

Roài Phaät laïi daïy raèng: “Trong haøng ñeä töû cuûa ta, taát caû ñeàu phaûi giöõ loøng hieáu thuaän vaø toân kính cha meï oâng baø, phaûi bieát töôûng nhôù ñeán coâng ôn sanh thaønh döôõng duïc vaø thôø kính oâng baø, toå tieân. Haèng naêm, ñeán raèm thaùng baûy, phaûi vì loøng hieáu thaûo, vì loøng bieát ôn cha meï oâng baø, ñeán daâng leã vaät cuùng döôøng chö taêng, ñeå nhôø caùc vò chuù nguyeän cho cha meï hieän tieàn vaø cha meï trong baûy ñôøi ñaõ qua. Laøm nhö theá laø ñeå ñeàn ñaùp coâng ôn sanh döôõng cuûa cha meï. Cho neân, taát caû ñeä töû caàn phaûi vaâng giöõ theo phaùp naøy.”

90

LEÃ VU LAN Muïc-kieàn-lieân vaø boán chuùng ñeä töû cuûa Phaät nghe Phaät giaûng xong phaùp naøy ñeàu vui möøng tin nhaän vaø laøm theo.

Ngaøy leã naøy xöa ñöôïc goïi laø hoäi Vu-lan-boàn. Vu-lanboàn (盂蘭盆) laø töø do ngöôøi Trung Hoa phieân aâm töø tieáng Sanskrit laø Ullambana. Ta ñoïc theo aâm Haùn Vieät, laâu daàn Vieät hoùa, khoâng xem laø töø phieân aâm nöõa, neân thoâng thöôøng vaãn goïi laø leã Vu Lan. Cuõng danh töø naøy, ngöôøi Trung Hoa dòch theo nghóa laø cöùu ñaûo huyeàn (救 倒懸), nghóa laø cöùu noãi khoå bò treo ngöôïc. Bò treo ngöôïc ôû ñaây chæ noãi khoå cuøng cöïc maø nhöõng ngöôøi taïo nhieàu aùc nghieäp phaûi chòu ñöïng nôi ñòa nguïc. Vì theá, Vu-lanboàn hieåu theo nghóa ñaày ñuû laø nghi thöùc leã cuùng vaø caàu nguyeän ñeå cöùu ñoä nhöõng ngöôøi ñang chòu noãi khoå cuøng cöïc nôi ñòa nguïc.

Töø ñoù ñeán nay ñaõ maáy ngaøn naêm, haøng Phaät töû vaãn duy trì phaùp naøy. Moãi naêm, ñeán ngaøy raèm thaùng baûy, ôû haàu heát caùc nöôùc AÙ Ñoâng, ñaïi leã Vu Lan ñöôïc toå chöùc raát lôùn. Nhieàu ñaøn traøng ñöôïc laäp ra vaø haøng Phaät töû ai ai cuõng tuøy theo söùc mình maø saém söûa leã vaät daâng leân cuùng döôøng chö taêng.

91

KEÛ DOÁT HAY CAÕI Luùc aáy, ñöùc Phaät ngöï trong vöôøn Kyø Thoï Caáp Coâ Ñoäc, gaàn thaønh Xaù Veä. Moät hoâm, chö taêng oâm bình baùt ñi vaøo thaønh Xaù Veä maø khaát thöïc. Trôøi chöa ñuùng ngoï, caùc vò môùi baøn vôùi nhau raèng: “Baây giôø coøn sôùm, ta khoan vaøo thaønh. Toát hôn ta neân vaøo nghæ trong caên phoøng troáng ôû ñaèng kia, chôø moät laùt nöõa haõy vaøo thaønh.”

Moïi ngöôøi ñeàu ñoàng yù, cuøng nhau keùo vaøo caên phoøng troáng ñeå taïm nghæ trong choác laùt. Khoâng ngôø ñoù laø phoøng giaûng thuyeát cuûa moät nhoùm Baø-la-moân. Caùc vò sa-moân lieàn chaøo hoûi caùc thaày Baø-la-moân roài ñeán choã coù gheá troáng maø ngoài.

Luùc aáy, caùc thaày Baø-la-moân ñang tranh caõi vôùi nhau raát döõ doäi veà nhöõng nghóa lyù trong kinh ñieån cuûa hoï.

Trong khi tranh caõi, chaúng ai chòu nhöôøng ai, ngöôøi naøo cuõng nhaän laø mình ñuùng, neân thaønh ra caøng luùc caøng caêng thaúng hôn. Moät thaày noùi raèng: “Ta noùi ñaây laø ñuùng theo ñaïo lyù maø ta ñaõ hieåu thaáu, coøn caùc ngöôøi noùi ñoù, laøm sao laïi goïi laø ñaïo lyù?”

Moät thaày khaùc noùi: “Ta noùi ñaây laø ñuùng theo ñaïo ñöùc, tö töôûng cuûa ta laø ñaùng ñöôïc thi haønh, coøn tö töôûng cuûa caùc ngöôøi khoâng ñaùng thi haønh, vieäc phaûi noùi tröôùc, caùc ngöôøi laïi noùi sau, coøn vieäc phaûi noùi sau, 92

KEÛ DOÁT HAY CAÕI caùc ngöôøi laïi ñem ra noùi tröôùc. Theo ñaïo ñöùc trieát lyù thì caùc ngöôøi ñeàu sai laàm.”

Moät thaày khaùc cuõng khoâng vöøa, ra boä hung döõ quaùt theùt raèng: “Caùc ngöôøi chæ laø caõi böôùng maø khoâng hieåu nghóa, nhö vaäy thì tranh caõi maø laøm gì? Roõ thaät laø doát maø muoán baøn ñaïo lyù, laøm sao hieåu thaáu? Vieäc hoïc hoûi cuûa caùc ngöôøi khoâng ra gì, doát naùt voâ cuøng, neáu gaëp ngöôøi caät vaán thì lieäu phaûi ñoái ñaùp laøm sao?”

Caû boïn tranh caõi gay gaét moät hoài, khoâng ai nhöôøng ai, cho ñeán luùc taát caû ñeàu giaän döõ, böïc töùc, roài hoï xoâ vaøo aåu ñaû, ñaùnh ñaäp, ñaâm cheùm nhau, gaây neân moät traän hoãn chieán raát kòch lieät, caøng ngaøy caøng haêng maùu hôn nöõa.

Caùc vò sa-moân thaáy coâng cuoäc aåu ñaû nhö vaäy thì laëng leõ ñöùng daäy lui ra, cuøng nhau vaøo thaønh khaát thöïc. Khaát thöïc xong, trôû veà tinh xaù, caùc vò môùi ñem chuyeän vöøa qua thöa hoûi Phaät raèng: “Baïch ñöùc Theá Toân, chuùng con thaáy raèng nhöõng ngöôøi Baø-la-moân aáy cuõng coù chí coá gaéng hoïc hoûi, muoán tìm thaáu chaân lyù, nhöng khoâng hieåu theo caùch aáy thì ñeán bao giôø hoï môùi ñaït ñöôïc chaân lyù, xin ñöùc Theá Toân töø bi chæ daïy cho.”

Phaät daïy raèng: “Nhöõng ngöôøi aáy, khoâng chæ laø ngu doát toái taêm ôû moät ñôøi naøy maø thoâi ñaâu.”

Roài Phaät keå cho chö tyø-kheo nghe caâu chuyeän sau ñaây: 93

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Thuôû xöa, coù moät vò vua raát moä ñaïo Phaät. Vua hoïc hieåu ñaïo raát nhieàu, nhöng trieàu thaàn cuûa vua phaàn ñoâng khoâng thoâng hieåu ñaïo lyù. Hoï khoâng chòu nghieân cöùu hoïc hoûi kinh ñieån, chæ laáy choã hieåu bieát heïp hoøi cuûa mình ñeå phaùn ñoaùn moïi vieäc. Vì theá maø hoï thöôøng tranh caõi nhau veà taát caû moïi söï vieäc. Ai cuõng cho laø mình hieåu bieát, khoâng ai chòu laéng nghe ngöôøi khaùc. Ñöùc vua muoán giuùp cho hoï boû ñi caùch nhìn heïp hoøi maø môû roäng taàm maét, neân ngaøi nghó ra moät keá raát hay. Vua truyeàn leänh cho quan quaân ñi khaép nôi trong nöôùc, tìm nhöõng ngöôøi bò muø töø luùc môùi sanh ra maø daãn veà thaønh.

Khi quan quaân ñöa caùc ngöôøi muø veà ñeán roài, vua môùi truyeàn trieäu taäp heát trieàu thaàn ñeán tröôùc saân roàng ñeå xem ñaùm ngöôøi muø. Roài ngaøi sai daét ñeán moät con voi.

Sau ñoù, vua baûo daét töøng ngöôøi ñeán cho hoï sôø vaøo con voi. Khi ai naáy ñeàu ñaõ ñöôïc sôø vaøo con voi, vua truyeàn cho hoï lui ra vaø laáy gheá cho boïn hoï ngoài chôø.

Baáy giôø, con voi lôùn laém, neân trong ñaùm ngöôøi muø aáy chaúng ai sôø ñöôïc heát con voi. Coù ngöôøi sôø ñöôïc vaøo chaân voi, coù ngöôøi laïi tình côø chaïm phaûi caùi ñuoâi, laïi coù ngöôøi sôø nôi buïng voi; coù ngöôøi sôø vaøo hoâng, coù ngöôøi sôø löng, coù ngöôøi laïi sôø nhaèm tai voi, keû khaùc nöõa laïi sôø ñaàu, laïi coù keû sôø nhaèm ngaø voi, voøi voi...

Chôø boïn hoï ñaõ ngoài yeân choã, ñöùc vua môùi truyeàn cho ngöôøi ra hoûi raèng: “Vöøa roài, taát caû caùc ngöôi ñeàu 94

KEÛ DOÁT HAY CAÕI ñaõ ñöôïc sôø vaøo con voi. Baây giôø, töøng ngöôøi haõy theo choã bieát cuûa mình maø moâ taû cho ta nghe xem hình daïng con voi laø nhö theá naøo. Ai noùi ñuùng seõ ñöôïc troïng thöôûng.” Ñaùm ngöôøi muø ñeàu nhao nhao leân, cho ñoù chuyeän quaù deã, vì hoï môùi vöøa ñöôïc taän tay sôø vaøo con voi, ñaâu coù xa laï gì. Theá roài, ngöôøi thì noùi: “Con voi gioáng nhö caây coät to.” Ngöôøi khaùc laïi noùi: “Con voi gioáng nhö caùi choåi.” Laïi coù ngöôøi noùi: “Con voi gioáng nhö caùi maët troáng lôùn.” Ngöôøi khaùc lieàn caõi laïi: “Khoâng phaûi, con voi gioáng nhö caùi vaùch töôøng.” Moät ngöôøi nöõa töø naõy giôø vaãn chöa leân tieáng ñöôïc, töùc toái heùt raèng: “Caùc anh noùi sai caû roài, con voi gioáng nhö caùi quaït lôùn...”

Theá roài, caû boïn khoâng ai chòu ai. Ai cuõng keå chaéc laø mình noùi ñuùng, coøn nhöõng ngöôøi khaùc laø sai. Boïn hoï caõi nhau ngaøy caøng gay gaét, cho ñeán luùc lao vaøo aåu ñaû, ñaùnh ñaäp nhau ñeán söùt ñaàu, loã traùn vaãn khoâng ai chòu nhöôøng ai...

Khi aáy, vua truyeàn ngaên heát boïn hoï laïi, roài môùi noùi raèng: “Taát caû caùc ngöôi ñeàu noùi ñuùng vôùi choã bieát cuûa mình. Nhöng con voi thì to, maø choã bieát cuûa caùc ngöôi laïi quaù nhoû, moãi ngöôøi chæ naém hieåu ñöôïc moät phaàn nhoû cuûa con voi maø thoâi. Nay caùc ngöôi khoâng chòu laéng nghe hoïc hoûi ngöôøi khaùc, khaêng khaêng cöù cho raèng mình ñaõ bieát heát moïi chuyeän, bieát heát chaân lyù, roát cuøng caùc ngöôi chaúng bieát ñöôïc gì caû.”

95

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Roài vua sai quan quaân ñöa traû boïn hoï ai veà choã naáy vaø ban cho moãi ngöôøi moät moùn tieàn.

Baáy giôø vua môùi quay sang caùc vò trieàu thaàn cuûa mình maø daïy raèng: “Caùc khanh cuõng gioáng nhö boïn ngöôøi muø naøy. Chaân lyù cuûa ñaïo Phaät raát thaâm saâu, vi dieäu, caùc khanh khoâng heà chòu nghieân taàm, hoïc hoûi, chæ coá chaáp laáy choã hieåu bieát nhoû nhoi, heïp hoøi cuûa mình, suoát ngaøy chæ bieát tranh caõi vôùi nhau, raèng ta ñuùng, ngöôøi sai... Ngaãm ra thaät chaúng coù ai nhaän hieåu ñöôïc chaân lyù caû.”

Roài vua môùi ñoïc cho moïi ngöôøi nghe baøi keä naøy: Caùc ngöôi khoâng khaùc nhöõng ngöôøi muø, Khoâng hieåu maø khoe thaät quaù ngu.

Bieát moät, töôûng mình laø bieát heát, Troïn kieáp tranh nhau vaãn mòt muø.

Vua laïi daïy raèng: “Nhöõng keû chæ hoïc theo nhöõng saùch vôû heïp hoøi, chöa töøng tìm hieåu nhöõng kinh ñieån saâu xa, thaâm thuyù, khoâng theå hieåu ñöôïc chaân lyù cuûa söï vaät, nhöõng keû aáy coù khaùc naøo nhöõng ngöôøi muø.”

Roài töø ñoù vua khuyeán khích caùc quan lôùn nhoû trong trieàu ñeàu neân tìm hoïc kinh Phaät vaø ñeán nghe chö taêng giaûng phaùp.

Phaät daïy chö tyø-kheo raèng: “Ñöùc vua thuôû aáy nay chính laø ta. Nhöõng ngöôøi muø thuôû aáy nay laø caùc thaày 96

CHIA GIA TAØI Baø-la-moân maø caùc ngöôi ñaõ gaëp. Hoï doát naùt laïi caøng doát naùt hôn chæ vì söï tranh caõi voâ boå, khoâng chòu laéng nghe hoïc hoûi ngöôøi khaùc. Vaø vì khoâng chòu hoïc hoûi kinh ñieån chaân chaùnh neân hoï cuõng chaúng theå coù ñöôïc söï tieán boä treân ñöôøng tri thöùc.”

CHIA GIA TAØI Thuôû aáy, Phaät ñang ôû nôi tinh xaù trong khu vöôøn Truùc Laâm, gaàn thaønh Vöông Xaù.

Coù boán anh em con nhaø quyù phaùi, cha meï vöøa maát, cuøng nhau tranh chia gia taøi, moãi ngöôøi moät yù khoâng ai chòu ai.

Baáy giôø, hoï gaëp ñöôïc tröôûng laõo Xaù-lî-phaát, laáy laøm möøng laém, thöa raèng: “Anh em chuùng toâi xin nhôø ñaïi ñöùc phaân xöû chuyeän naøy, anh em toâi nguyeän seõ nghe theo lôøi ñaïi ñöùc maø khoâng tranh caõi nöõa.”

Tröôûng laõo Xaù-lî-phaát nhìn qua bieát laø 4 anh em naøy coù theå ñoä vaøo cöûa Phaät, môùi ñaùp raèng: “Toâi coøn coù thaày laø ñöùc Phaät, laø baäc cao quyù nhaát trong tam giôùi.

Caùc anh em coù theå theo toâi ñeán haàu ngaøi, theá naøo cuõng ñöôïc moät lôøi chæ daïy thoaû loøng.”

97

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Boán anh em vaâng lôøi, theo Xaù-lî-phaát ñeán tinh xaù trong vöôøn Truùc Laâm ñeå baùi kieán ñöùc Phaät. Phaät nhìn thaáy boïn hoï töø xa thì mæm cöôøi, treân ñænh ñaàu phoùng ra nhöõng ñaïo haøo quang naêm saéc choùi saùng chung quanh.

AÁy laø ñieàm laønh ngaøi saép hoùa ñoä cho nhöõng keû coù caên duyeân vôùi Phaät phaùp. Boán anh em ñeán laïy chaøo Phaät vaø baïch raèng: “Baïch ñöùc Theá Toân, boán anh em chuùng con khôø daïi quaù, gia taøi cha meï ñeå laïi khoâng bieát chia nhau theá naøo laø hôïp lyù, xin ngaøi ban cho moät lôøi ñeå anh em chuùng con thoâi khoâng tranh nhau nöõa.”

Phaät daïy raèng: “Caùc ngöôøi haõy laéng tai nghe caâu chuyeän naøy, roài sau ñoù ta seõ phaân xöû chuyeän cuûa caùc ngöôi.”

Roài ñöùc Phaät keå cho hoï nghe caâu chuyeän sau ñaây: Thuôû xöa, coù moät vò vua teân laø Qui Lieâu. Vua coù beänh naëng, ngöï y xem beänh baûo raèng neáu ñöôïc söõa sö töû caùi hoaø vôùi thuoác cho vua uoáng môùi heát beänh. Vua lieàn truyeàn rao khaép nöôùc raèng: “Ai coù theå tìm ñöôïc söõa sö töû caùi ñem ñeán cho vua, vua seõ chia phaân nöûa giang san vaø gaû con gaùi uùt cho.”

Coù moät ngöôøi kia nghó laø mình coù theå laáy ñöôïc söõa cuûa sö töû caùi, lieàn leân ñöôøng ñi tìm. Ngöôøi aáy voán raát khoân ngoan, ña möu tuùc trí. Ban ñaàu, anh ta vaøo taän röøng saâu, doø tìm cho ñöôïc nôi sö töû thöôøng hay veà 98

CHIA GIA TAØI nghæ. Keá ñoù, anh môùi gieát moät con cöøu, ñem theo vaøi cheù röôïu ngon vaøo nuùi. Roài anh chôø cho ñeán luùc sö töû ñaõ ñi khoûi, lieàn mang thòt cöøu vôùi röôïu ñaët vaøo trong hang.

Sö töû veà, thaáy thòt beùo röôïu ngon môùi aên uoáng no say vaø laên ra nguû li bì. Anh ta lieàn vaøo hang vaét laáy ñöôïc söõa vaø ra veà. Ñeán chieàu toái, ñöôøng veà vaãn coøn raát xa, anh ta môùi gheù vaøo moät laøng kia maø nghæ ñeâm. Luùc aáy, coù moät vò A-la-haùn ñi du phöông cuõng döøng nghæ trong laøng ñoù, tình côø naèm gaàn anh ta. Ñi ñöôøng meät moûi, anh ta ñaët löng xuoáng thì nguû meâ man. Vò A-la-haùn khi aáy nhôø coù thaàn thoâng quaùn chieáu neân thaáy ñöôïc trong khi anh ta ñang say nguû thì caùc boä phaän trong cô theå anh ta baét ñaàu tranh caõi nhau veà coâng traïng vöøa roài, boä phaän naøo cuõng giaønh phaàn coâng lôùn veà mình.

Chaân noùi tröôùc raèng: “Nhôø ta neân môùi vaøo nuùi maø laáy ñöôïc söõa sö töû.” Tay caõi laïi raèng: “Khoâng coù ta, laøm sao maø vaét ñöôïc söõa? AÁy chaúng phaûi laø coâng lôùn phaûi thuoäc veà ta hay sao?” Con maét noùi: “Nhôø coù ta môùi nhìn thaáy ñöôïc sö töû, coâng ta môùi ñaùng laø hôn heát.” Loã tai laïi noùi: “Neáu khoâng coù ta thì laøm sao nghe ñöôïc leänh vua ñeå ñi laáy söõa? Quaû laø coâng ñaàu phaûi veà ta.” Löôõi noùi: “Caùc anh cöù khoe taøi maø ñoaït coâng toâi ñi. Thoâi ñeå ngaøy mai caùc anh seõ thaáy, soáng cheát do ai ñònh ñoaït thì bieát.”

99

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Hoâm sau, anh chaøng ñem söõa veà ñeán kinh ñoâ, vaøo taâu vôùi vua raèng: “Toâi ñaõ vaét ñöôïc söõa sö töû roài, coøn ñeå ngoaøi thaønh chôø leänh beä haï.” Vua phaùn: “Ñem vaøo cho traãm xem coù thaät vaäy chaêng?”

Anh ta mang söõa vaøo. Vua vöøa neám söõa, thì caùi löôõi anh ta la leân raèng: “Ñaây khoâng phaûi söõa sö töû, maø laø söõa löøa.” Vua nghe lôøi aáy, noåi traän loâi ñình, heùt lôùn raèng: “Ngöôi noùi vôùi ta laø söõa sö töû, sao daùm ñem söõa löøa maø gaït ta?”

Vua lieàn truyeàn leänh loâi ra cheùm ngay. Nhöng luùc aáy, vò A-la-haùn nguû gaàn vôùi ngöôøi hoâm tröôùc bieát roõ moïi chuyeän, ngaøi duøng thaàn thoâng hieän ra tröôùc maët vua, noùi raèng: “Ñaây ñuùng thaät laø söõa sö töû. Toái hoâm qua, baàn taêng coù nghæ chung moät choã vôùi ngöôøi naøy, ñöôïc nghe caùc boä phaän trong cô theå cuûa ngöôøi tranh nhau coâng ñaàu trong vieäc laáy söõa sö töû, ai cuõng giaønh laø phaàn cuûa mình. Sau roát, baàn taêng coù nghe caùi löôõi giaän thoát leân raèng: ‘Thoâi ñeå ngaøy mai caùc anh seõ thaáy, soáng cheát do ai ñònh ñoaït thì bieát.’ Bôûi vaäy cho neân baây giôø caùi löôõi noù muoán giaønh phaàn hôn maø haïi cheát caùc boä phaän khaùc. Beä haï cöù ñem söõa maø pha vôùi thuoác, neáu uoáng heát beänh thì coù theå bieát chaéc laø söõa sö töû.”

Vua tin lôøi vò A-la-haùn, lieàn laáy söõa hoøa vôùi thuoác maø uoáng, quaû nhieân khoûi beänh. Vua giöõ lôøi höùa, gaû coâng chuùa uùt cho ngöôøi tìm ñöôïc söõa vaø chia cho ngöôøi phaân nöûa giang san.

100

CHIA GIA TAØI Baáy giôø, vò A-la-haùn môùi baûo vua raèng: “Trong cô theå cuûa moät ngöôøi, maø caùc boä phaän coøn tranh coâng nhau nhö vaäy, huoáng gì laø caû muoân ngöôøi, ai cuõng muoán cuõng ñoaït phaàn hôn veà mình thì khoå bieát bao!.”

Ngöôøi kia ñöôïc thoaùt cheát, trong loøng vui möøng khoân xieát, lieàn phaùt taâm töø boû cuoäc soáng theá tuïc, khoâng maøng ñeán phaàn thöôûng to taùt maø vua vöøa ban cho, chæ theo xin vò A-la-haùn nhaän mình laøm ñeä töû. Nhôø thoâng minh, sôùm tröø döùt moïi duïc voïng, neân khoâng bao laâu anh ta thoâng hieåu ñaïo lyù vaø cuõng chöùng quaû A-la-haùn.

Nhaø vua cuõng nhaân dòp aáy maø hieåu ñöôïc ñaïo lyù cuûa Phaät, laáy laøm vui möøng maø quy y Tam baûo, thoï trì Nguõ giôùi vaø tu haønh theo Thaäp thieän ñaïo.

Boán anh em nghe ñöùc Phaät keå xong caâu chuyeän aáy lieàn tænh ngoä, khoâng coøn nghó ñeán chuyeän tranh nhau gia taøi nöõa. Hoï xin ñöôïc xuaát gia tu haønh theo Phaät. Ñöùc Phaät khen raèng: “Laønh thay! Laønh thay!” Roài ngaøi ñöa tay sôø vaøo ñaàu hoï, töùc thì raâu toùc ñaàu ruïng saïch vaø aùo caø-sa hieän ra treân mình hoï. Loøng tham muoán ñaõ döùt, khoâng bao laâu caû boán ngöôøi boïn hoï ñeàu chöùng quaû A-la-haùn. Ñaïi ñöùc A-nan khi aáy thöa hoûi Phaät raèng: “Baïch ñöùc Theá Toân, boán ngöôøi aáy coù nhaân duyeân gì maø môùi vöøa nhaäp haøng tyø-kheo chöa bao laâu ñaõ thoâng hieåu ñaïo lyù vaø chöùng quaû A-la-haùn?”

101

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Phaät daïy raèng : “Thuôû xöa, khi toân giaû Xaù-lî-phaát laø moät tyø-kheo thì boïn hoï laø boán thöông gia, cuøng nhau mua moät boä aùo maø cuùng döôøng cho vò tyø kheo aáy. Toân giaû Xaù-lî-phaát thuôû aáy coù lôøi nguyeän ñoä cho hoï ñöôïc giaûi thoaùt. Vì theá neân ngaøy nay hoï ñöôïc Xaù-lî-phaát daãn daét ñeán ñaây vaø ñöôïc giaûi thoaùt.”

VAÄT TRAÛ ÔN, NHÔN TRAÛ OAÙN Thuôû tröôùc, coù moät nöôùc lôùn kia, nhaø vua nhôø hoïc thoâng kinh ñieån neân hieåu bieát raát saâu xa. Thaáy roõ ñöôïc söï giaû taïm cuûa cuoäc ñôøi, vua töï nghó raèng: “Moät mai ta thaùc roài, thaân theå tan ra thaønh ñaát, cuoäc danh lôïi naøy coøn coù yù nghóa gì ñaâu?”

Vua lieàn töø boû cung ñieän, xa neûo lôïi danh, döùt ñöôøng vui söôùng, thoï phaùp xuaát gia laøm moät vò tyø-kheo. Vò tyø-kheo naøy tu haønh tinh taán, nghieâm trì giôùi luaät, vaøo taän trong röøng saâu nuùi thaúm ñeå chuyeân taâm tu taäp, coù ñeán hôn ba möôi naêm chöa töøng trôû laïi choán thò thaønh.

Moät hoâm, ngaøi ñang ngoài thieàn döôùi moät goác caây lôùn. Gaàn ñoù coù moät caùi hang raát saâu khoâng coù ñöôøng 102

VAÄT TRAÛ ÔN, NHÔN TRAÛ OAÙN leân. Boãng coù moät anh thôï saên, vì ham ñuoåi theo moài maø saåy chaân teù xuoáng hang. Saùng hoâm aáy anh vöøa baén ñöôïc moät con quaï vaø moät con raén, cuøng nhoát trong caùi tuùi vaûi ñeo sau löng cuõng rôùt theo xuoáng hang. Ngöôøi thôï saên caát tieáng keâu la thaûm thieát. Vò tyø-kheo nghe tieáng keâu cöùu döôùi hang saâu, voäi ñi tìm moät sôïi daây daøi thaû xuoáng hang. Anh thôï saên naém laáy daây maø treøo leân.

Nhaân khi teù xuoáng hang, caùi tuùi vaûi bò traày raùch neân quaï vaø raén môùi ngoi ñaàu ra ñöôïc. Vò tyø-kheo thaáy theá lieàn môû tuùi cöùu hai con vaät aáy ra.

Baáy giôø, anh thôï saên quyø laïy noùi raèng: “Maïng soáng cuûa toâi may maø coøn ñöôïc laø nhôø ôn lôùn cuûa ngaøi. Vaäy toâi nguyeän troïn ñôøi ghi nhôù vaø doác söùc ñeàn ñaùp.”

Vò tyø-kheo noùi: “Ta tröôùc ñaây laø vua moät nöôùc lôùn giaøu maïnh. Laàu ñaøi, dinh thöï, baûo vaät, cung phi... chaúng coù vua naøo khaùc coù nhieàu hôn ta. Söï höôûng thuï cuûa ta ñaõ thoaû, ta muoán ñieàu chi thì coù ñieàu aáy, chaúng khaùc naøo nhö vöøa keâu leân trong röøng naøy thì lieàn coù tieáng vang doäi laïi lieàn. Nhöng ta ngoài treân ngoâi vua, thaáy trieàu thaàn quan töôùc ñaày nhöõng söï ganh gheùt tranh giaønh. Ta laïi nghó raèng, saéc ñeïp, tieáng hay, muøi thôm, vò ngon ngoït, cuøng laø aùo quaàn chaûi chuoác, vôùi nhöõng ham muoán duïc voïng laø saùu löôõi göôm cheùm naùt thaân naøy, saùu muõi teân ñaâm thuûng tim mình. Saùu vieäc nhô nhuoác xaáu xa aáy laøm cho con ngöôøi phaûi ôû maõi trong 103

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA voøng luaân hoài maø chòu ñau khoå luoân luoân. Xeùt nhö theá cho neân ta môùi boû ngoâi vua maø ñi laøm moät thaày tu. Ta doác loøng tìm ñaïo lyù chaân chính töø bi, khoâng coøn tham ñaém muøi theá tuïc, chæ mong thaønh chaùnh quaû maø ñoä chuùng sanh ra khoûi nôi khoå haûi. Ta ñaõ coù taâm nguyeän lôùn lao ñoù, ñaâu coøn muoán thoï nhaän söï ñeàn ñaùp cuûa ngöôi. Vaäy ngöôi cöù veà nhaø ñi. Vaø nhö coù baø con thaân thích, haõy khuyeân hoï neân laùnh döõ laøm laønh, nhö vaäy laø ñöôïc roài.”

Anh thôï saên noùi: “Toâi khoâng phaûi laø ngöôøi theo ñaïo Phaät, nhöng toâi ñaõ thaáy nhieàu ngöôøi ngoaïi ñaïo cuõng aên ôû hieàn töø nhö tín ñoà nhaø Phaät, thöôøng cöùu giuùp ngöôøi khaùc maø khoâng maøng ñeán danh lôïi chi caû. Ngaøi ñaây ñaõ laø moät baäc chaân tu, toâi muoán môøi ngaøi khi naøo gheù vaøo nhaø toâi chôi.”

Roài anh thôï saên töø bieät ra veà. Anh ta ñi roài, con quaï môùi noùi: “Thöa ngaøi, toâi khoâng kheùo noùi nhöõng lôøi bieát ôn nhö ngöôøi kia, nhöng cuõng xin tìm caùch baùo ñaùp ôn cöùu maïng cuûa ngaøi.” Roài noù bay ñi.

Khi aáy, con raén noùi: “Toâi teân laø Traên. Ngaøy sau neáu ngaøi coù vieäc chi caàn ñeán, xin cöù goïi teân toâi thì toâi xin ñeán ñeå ñeàn ñaùp ôn cöùu maïng cuûa ngaøi.” Roài noù boø ñi.

Veà phaàn anh thôï saên, tuy ngoaøi mieäng noùi lôøi bieát ôn nhöng trong loøng nghó ñeán vieäc soång maát con quaï 104

VAÄT TRAÛ ÔN, NHÔN TRAÛ OAÙN vôùi con raén thì ñaâm ra böïc töùc. Ñaõ vaäy, laø ngöôøi ngoaïi ñaïo neân anh ta voán khoâng öa caùc vò tyø-kheo tu theo ñaïo Phaät.

Moät hoâm, vò tyø-kheo nhaân ñi ra bìa röøng, môùi tieän ñöôøng gheù ñeán nhaø anh thôï saên. Anh ta nhìn thaáy töø xa, lieàn goïi ngöôøi vôï maø daën raèng: “Laõo tyø-kheo aáy chaúng theo moät ñaïo vôùi ta. Nhö laõo coù vaøo nhaø, thì mình cöù naáu côm cho ngon, nhöng naáu cho thaät chaäm.

Heã quaù ngoï thì laõo khoâng theå aên ñöôïc.” Chò vôï nghe lôøi daën, thaáy vò tyø-kheo vaøo nhaø lieàn ra boä aân caàn giöõ laïi ñeå doïn côm maø ñaõi. Song chò ta coá yù laøm thaät chaäm chaïp, thaønh ra trôøi ñaõ quaù ngoï maø côm naáu chöa xong.

Vò tyø-kheo thaáy vaäy thì kieáu ra veà.

Veà phaàn con quaï, noù bay veà toå roài thì cöù nghó maõi khoâng bieát laøm sao ñeàn ñaùp ôn cöùu maïng cuûa vò tyøkheo. Theá roài. Cuoái cuøng noù nghó ra moät caùch, lieàn bay ñeán kinh thaønh, leûn vaøo cung vua. Thaáy hoaøng haäu ñang nguû say, treân buùi toùc coù ñính moät haït kim cöông lôùn choùi saùng röïc rôõ. Quaï lieàn caép laáy haït kim cöông roài bay trôû veà, mang ñeán daâng cho vò tyø-kheo.

Hoaøng haäu thöùc daäy, tìm khoâng thaáy haït kim cöông quyù, môùi baùo vôùi vua raèng haït kim cöông ñaõ maát roài.

Vua truyeàn rao trong nhaân daân raèng: “Ai tìm ñöôïc haït kim cöông, nhaø vua seõ thöôûng cho moät ngaøn caân vaøng, moät ngaøn caân baïc, moät ngaøn con boø vaø moät ngaøn con ngöïa.”

105

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Vò tyø-kheo nhaän loøng thaønh cuûa con quaï daâng cho haït kim cöông, nhöng ngaøi naøo coù muoán duøng noù laøm gì. Nghó thöông caûnh nhaø ngöôøi thôï saên ngheøo khoù, ngaøi môùi mang haït kim cöông aáy ñeán cho anh ta. Ngôø ñaâu, anh ta ñaõ nghe leänh vua truyeàn, neân lieàn baét troùi vò tyø-kheo vaø ñem noäp leân vua ñeå laõnh thöôûng.

Vua hoûi vò tyø-kheo raèng: “Haït kim cöông naøy do ñaâu maø ngaøi coù?” Vì tyø-kheo suy nghó raèng: “Neáu ta noùi thaät, e raèng loaøi quaï trong caû nöôùc naøy seõ bò gieát caû.

Coøn nhö nhaän raèng ta laáy haït kim cöông naøy, thì traùi vôùi ñaïo lyù cuøa ngöôøi tu haønh, khoâng xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa ñöùc Phaät vaäy.”

Nghó nhö vaäy, ngaøi beøn im laëng khoâng noùi gì caû.

Vua töùc giaän, sai mang ra duøng tröôïng ñaùnh raát naëng neà. Nhöng duø bò cöïc hình ñau ñôùn, ngaøi cuõng khoâng ñem loøng oaùn giaän ai caû. Ngaøi khôûi loøng töø bi maø khaán nguyeän raèng: “Trong traàn theá coøn coù nhieàu ngöôøi ngu si maø haønh xöû sai vôùi ñaïo lyù nhö theá, ngaøy sau khoâng traùnh khoûi phaûi chòu quaû baùo naëng neà. Ta nguyeän tu haønh thaønh Phaät maø cöùu vôùt cho heát thaûy boïn hoï.”

Vua thaáy ngaøi chòu ñoøn ñau maø khoâng môû mieäng van xin, laïi sanh loøng giaän döõ, theùt quaân haàu raèng: “Baét laõo naøy ñem choân soáng ñi, chæ ñeå loù caùi ñaàu leân thoâi, ñôïi vaøi hoâm seõ gieát.”

Quaân lính mang ngaøi ra choã ñoàng troáng, choân caû thaân hình xuoáng chæ chöøa loù caùi ñaàu leân treân maët ñaát.

106

VAÄT TRAÛ ÔN, NHÔN TRAÛ OAÙN Ñeâm ñeán, ngaøi vöøa ñoùi vöøa khaùt nöôùc quaù, khoâng bieát laøm sao môùi nhôù laïi vaø goïi teân con raén. Raén lieàn boø ñeán. Thaáy aân nhaân laâm naïn, noù cuùi ñaàu xuoáng ñaát laïy chaøo vaø hoûi raèng: “Sao ngaøi laïi ra ñeán noâng noãi naøy?”

Vò tyø-kheo môùi ñem ñaàu ñuoâi töï söï maø thuaät laïi. Con raén khoùc, voäi boø ñi tìm thöùc aên nöôùc uoáng mang ñeán cho ngaøi roài than raèng: “Loøng töø bi cuûa ngaøi roäng lôùn nhö trôøi ñaát maø sao phaûi naïn khoå nhö theá naøy! Ñeå toâi nghó caùch cöùu ngaøi.” Ñeâm aáy, raén lieàn boø vaøo cung vua caén cheát thaùi töû.

Nguyeân laø nhaø vua chæ coù moät ngöôøi con trai duy nhaát.

Raén caén cheát thaùi töû roài môùi trôû laïi choã thaày tyø-kheo, noùi raèng: “Nay thaùi töû ñaõ bò cheát vì noïc ñoäc cuûa toâi, nhöng coù thuoác giaûi naøy cuûa toâi thì coù theå cöùu ngöôøi soáng laïi. Ngaøi haõy nhaän laáy thuoác giaûi naøy, ngaøy mai cöùu soáng thaùi töû thì vua nhaân ñoù coù theå tha maïng cho ngaøi.” Roài raén ñeå thuoác giaûi laïi beân caïnh thaày tyø-kheo maø boø ñi.

Saùng hoâm sau ngöôøi ta môùi phaùt hieän thaùi töû ñaõ bò raén caén cheát. Nhaø vua ñau ñôùn voâ cuøng, truyeàn rao khaép nôi raèng: “Nhö ai cöùu soáng ñöôïc thaùi töû, traãm seõ chia cho phaân nöûa giang san maø höôûng söï vinh hoa phuù quí.”

Roài khoâng ai ñeán cöùu ñöôïc thaùi töû, ngöôøi ta môùi ñem xaùc thaùi töû vaøo nuùi ñeå thieâu. Khi khieâng xaùc ñi ngang qua choã choân vò tyø-kheo, ngaøi lieàn goïi laïi maø 107

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA noùi raèng: “Haõy khoan thieâu xaùc thaùi töû ñaõ, baàn taêng coù theå cöùu soáng ñöôïc.” Quaân haàu nghe maáy lôøi aáy, lieàn hoái haû taâu laïi vôùi vua. Nhaø vua möøng laém, truyeàn ñöa ngay ñeán choã ngaøi vaø noùi: “Nhö thaät ñaïi ñöùc coù theå cöùu soáng thaùi töû, traãm seõ tha toäi cho ñaïi ñöùc, vaø traãm cuõng seõ chia cho ngaøi phaân nöûa giang san ñeå cuøng laøm vua nhö traãm.”

Vò tyø-kheo laáy thuoác giaûi cuûa raén caïy mieäng thaùi töû ñoå vaøo, giaây laùt lieàn soáng laïi. Nhaø vua möøng vui khoân xieát, truyeàn chia phaân nöûa ñaát nuôùc cuûa mình cho vò tyø-kheo. Nhöng ngaøi töø choái khoâng nhaän.

Baáy giôø, vua môùi ngaïc nhieân hoûi raèng: “Baïch ñaïi ñöùc, neáu nhö ngaøi khoâng tham laáy phaân nöûa giang san cuûa traãm, thì coù lyù naøo ngaøi laïi laø ngöôøi aên caép haït kim cöông kia? Vaäy söï thaät laø nhö theá naøo, xin ngaøi cho traãm bieát. Vì sao ngaøi laø ngöôøi hoaøn toaøn trong saïch laïi chaáp nhaän hình phaït maø khoâng moät lôøi than vaõn keâu oan?”

Vò tyø-kheo lieàn noùi: “Taâu beä haï, neáu muoán baàn taêng noùi ra söï thaät, xin beä haï giao troïn quyeàn cho baàn taêng ñöôïc phaùn xöû nhöõng keû lieân quan.” Vua öng thuaän. Vò tyø-kheo lieàn ñem heát ñaàu ñuoâi caâu chuyeän keå laïi cho vua nghe. Vua nghe roài trong loøng xuùc ñoäng, nöôùc maét traøn ra treân maët, vöøa caûm phuïc ñöùc ñoä cuûa moät vò chaân tu, vöøa hoå theïn vì söï phaùn xeùt sai laàm cuûa mình.

108

VAÄT TRAÛ ÔN, NHÔN TRAÛ OAÙN Lieàn khi aáy, vua truyeàn leänh baét gieát caû nhaø ngöôøi thôï saên vaø tru di caû ba hoï. Nhöng vò tyø-kheo lieàn noùi raèng: “Xin beä haï giöõ lôøi ñaõ höùa, giao quyeàn cho baàn taêng ñöôïc quyeát ñònh.” Vua lieàn hoûi: “Ñaïi ñöùc phaùn xöû theá naøo?” Vò tyø-kheo ñaùp: “Vieäc laøm thieän hay aùc cuûa moãi ngöôøi ñeàu töï coù quaû baùo töông xöùng. Beä haï khoâng caàn phaûi naëng tay tröøng trò. Xin tha cho ngöôøi naøy ñöôïc veà queâ sinh soáng. Vaø xin ñöøng laøm haïi ñeán loaøi quaï trong nöôùc naøy.”

Vua heát loøng caûm phuïc ñöùc töø bi cuûa ngaøi, nhaân ñoù lieàn xin ñöôïc quy y Tam baûo, thoï trì Nguõ giôùi vaø tu haønh theo Thaäp thieän ñaïo.

CUÙNG DÖÔØNG MOÄT BUÏM CAÙT Moät hoâm, ñöùc Phaät ñang ôû gaàn thaønh Xaù Veä, trong vöôøn Kyø Thoï, cuøng vôùi ñaïi chuùng vaøo thaønh khaát thöïc, coù ñaïi ñöùc A-nan theo haàu.

Treân ñöôøng, coù moät ñaùm treû ñang chôi ñuøa. Chuùng noù laáy ñaát maø ñaép thaønh ñeàn ñaøi, kho laãm, roài laáy caùt ñoå vaøo kho giaû laøm löông thöïc luùa gaïo. Khi ñöùc Phaät ñi ngang qua, moät ñöùa treû vöøa nhìn thaáy lieàn muoán cuùng döôøng cho ngaøi. Noù laáy “gaïo caùt” trong kho maø ñem ra, ñi laïi daâng leân cho ñöùc Phaät. Ngaøi nhaän laáy vaø toû daáu 109

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA raát haøi loøng, khoâng khaùc gì khi coù moät vò quoác vöông phaùt taâm cuùng döôøng vaø quy y Tam baûo. Roài ngaøi daïy A-nan raèng: “OÂng haõy giöõ laáy naém caùt naøy, mang veà toâ leân treân vaùch phoøng cuûa ta.”

A-nan laøm theo lôøi Phaät daïy nhöng trong loøng thaéc maéc khoâng hieåu ñöôïc, lieàn thöa hoûi raèng: “Baïch ñöùc Theá Toân, chæ laø moät ñöùa nhoû cuùng döôøng naém caùt giaû laøm gaïo, sao ngaøi laïi haøi loøng vaø traân troïng ñeán theá.”

Phaät daïy raèng: “Duø moät naém caùt, maø loøng ñöùa treû aáy raát thaønh kính, neân phöôùc baùu voâ löôïng. Ñöùa treû cuùng döôøng naém caùt cho ta ñoù chaúng phaûi taàm thöôøng. Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, veà sau noù seõ sanh ra laøm moät vò quoác vöông teân laø A-duïc. Coøn nhöõng treû cuøng chôi vôùi noù, veà sau seõ laø trieàu thaàn cuûa vua A-duïc. Vua aáy seõ laøm röïc rôõ ñaïo ta, laáy caû ñaát nöôùc maø phuïng söï ngoâi Tam baûo, laïi laäp neân voâ soá chuøa chieàn.”

Ngaøi A-nan laïi hoûi raèng: “Chæ cuùng döôøng moät naém caùt, sao laïi coù theå veà sau laäp neân voâ soá chuøa chieàn?”

Phaät daïy: “Thieän caên aáy chaúng phaûi chæ trong moät ñôøi naøy maø thoâi. Thuôû xöa, vaøo thôøi Phaät Ca-dieáp ra ñôøi, ñöùa treû aáy laø moät vò quoác vöông, heát loøng uûng hoä ñaïo Phaät vaø khuyeán khích nhaân daân tu haønh, laïi taïo ra raát nhieàu töôïng Phaät, chuøa thaùp... Nhôø nhaân laønh aáy, sau naáy noù seõ laøm vua hieäu laø A-duïc vaø taïo döïng ñöôïc nhieàu caûnh chuøa thaùp ñeå thôø Phaät vaø ngoïc xaùlôïi.”

110

QUYÛ MEÏ MAÁT CON Luùc ñöùc Phaät thuyeát phaùp ôû nöôùc Ñaïi-ñaâu thì ôû trong nöôùc aáy coù moät ngöôøi ñaøn baø sinh ñöôïc nhieàu con, vaø raát thöông yeâu con cuûa mình, nhöng laïi thöôøng baét con ngöôøi khaùc veà aên thòt.

Nhöõng ngöôøi laøm cha meï ôû nöôùc Ñaïi-ñaâu raát lo laéng, luùc naøo cuõng sôï con mình bò baét maát.

Caùc vò tyø-kheo ñi khaát thöïc veà mang chuyeän naøy keå cho ñöùc Phaät nghe, ngaøi bieát ngay ñaây khoâng phaûi laø moät ngöôøi ñaøn baø bình thöôøng. Ngaøi bieát trong nöôùc naøy coù moät con quyû raát thích baét treû con aên thòt, vaø khoâng theå duøng moät vaøi caâu noùi maø caûm hoùa noù ñöôïc. Ñöùc Phaät lieàn sai moät vò tyø-kheo, thöøa luùc quyû meï vaéng nhaø baét ñöùa con uùt maø noù thöông yeâu nhaát teân laø Taàn-giaø-la ñöa veà tinh xaù.

Khi quyû meï veà tôùi nhaø khoâng thaáy ñöùa con uùt beù boûng cuûa mình, noù ñau khoå boû aên boû uoáng, khoùc loùc khoâng ngöøng, chæ trong maáy ngaøy thoâi maø töôûng chöøng nhö muoán hoùa ñieân leân ñöôïc.

Khi aáy, ñöùc Phaät lieàn ñeán gaëp noù, hoûi raèng: – Ngöôi coù vieäc gì maø khoùc loùc thaûm thöông nhö theá?

Quyû meï nhìn thaáy ñöùc Phaät, taïm ngöøng khoùc moät luùc, chuøi nöôùc maét maø traû lôøi: 111

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA – Vì luùc con vaéng nhaø, khoâng bieát ai ñaõ leûn vaøo baét maát ñöùa con deã thöông nhaát cuûa con ñi roài!

– Ngöôi khoâng ôû nhaø giöõ con, ñeå cho ngöôøi khaùc leûn vaøo baét maát, vaäy luùc ñoù ngöôi ñi ñaâu? Ngöôi ñi ra ngoaøi ñeå laøm gì?

Khi nghe ñöùc Phaät hoûi nhö theá, quyû meï giaät mình, vì luùc con cuûa noù bò baét cuõng chính laø luùc noù leûn vaøo nhaø ngöôøi khaùc ñeå baét con ngöôøi ta.

Quyû meï noùi ñieàu aáy cho ñöùc Phaät nghe xong, luùc ñoù noù môùi thaáy mình taøn nhaãn vaø sai laàm. Trong loøng khôûi leân moät nieäm hoái haän, noù lieàn phuû phuïc xuoáng ñaát ñaûnh leã ñöùc Phaät. Ñöùc Phaät laïi hoûi: – Ngöôi coù thöông con cuûa ngöôi khoâng?

– Taàn-giaø-la laø ñöùa nhoû maø con thöông yeâu nhaát, moät khaéc cuõng khoâng muoán rôøi noù ra. Con khoâng theå naøo soáng maø khoâng coù noù. Khoâng coù noù, con chæ muoán cheát maø thoâi! Ñöùc Phaät lieàn nhaân ñoù ñeå khai thò cho noù: – Ngöôi thöông con cuûa mình nhö theá naøo thì ngöôøi khaùc cuõng thöông con cuûa hoï nhö vaäy. Ngöôi ñau khoå vì maát con, maø laïi ñi baét con ngöôøi ta ñeå aên thòt, thì ngöôøi ta cuõng ñau khoå khoâng khaùc gì ngöôi. Baây giôø ngöôi coù muoán tìm thaáy con cuûa ngöôi khoâng?

112

QUYÛ MEÏ MAÁT CON – Neáu coù ai tìm ñöôïc Taàn-giaø-la veà cho con, thì baûo con laøm gì con cuõng laøm caû. Ñöùc Phaät bieát laø quyû meï ñaõ chuyeån taâm hoái haän roài, lieàn noùi: – Ta coù theå giuùp ngöôi tìm laïi con ngöôi, nhöng ngöôi coù thaät söï aên naên veà vieäc baét con ngöôøi khaùc ñeå aên thòt hay khoâng?

– Con raát aên naên! Theá Toân, xin ngaøi töø bi chæ giaùo cho con. Ngaøi daïy con laøm gì con seõ laøm theo nhö vaäy! Ñöùc Phaät noùi: – Töø nay trôû ñi, thöù nhaát ngöôi khoâng ñöôïc saùt sinh, thöù hai khoâng ñöôïc troäm caép, thöù ba khoâng ñöôïc taø daâm, thöù tö khoâng ñöôïc voïng ngöõ, thöù naêm khoâng ñöôïc aên uoáng böøa baõi, maø phaûi laáy tình thöông cuûa ngöôøi meï hieàn maø lo laéng cho con caùi cuûa taát caû moïi ngöôøi.

Quyû meï hoûi: – Khoâng cho con aên thòt treû con thì töø giôø veà sau con bieát aên moùn gì?

– Ta seõ daïy caùc ñeä töû cuûa ta moãi laàn ñöôïc cuùng döôøng seõ trích moät phaàn thöùc aên boá thí cho ngöôi duøng tröôùc.

113

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Quyû meï voâ cuøng vui möøng, nhaän laõnh lôøi giaùo huaán cuûa ñöùc Phaät moät caùch thaønh khaån. Ñöùc Phaät ñöa ñöùa con Taàn-giaø-la traû laïi cho quyû meï.

Noù möøng rôõ khoân cuøng, beøn phaùt nguyeän töø nay veà sau seõ hoä trì taát caû treû con cuûa loaøi ngöôøi.

Ngaøy nay, khi aên côm ngöôøi xuaát gia phaûi trích ra tröôùc moät phaàn thöùc aên ñeå laøm phaùp thí thöïc, chính laø do chuyeän naøy maø ra vaäy.

KEÛ HAÏ TIEÄN ÑAÉC ÑAÏO Vaøo thôøi ñöùc Phaät, tuy xaõ hoäi AÁn Ñoä phaân chia giai caáp vaø naïn kyø thò giai caáp raát naëng neà, nhöng ngaøi truyeàn daïy phaùp bình ñaúng vaø xoùa boû hoaøn toaøn giai caáp. Trong taêng ñoaøn, ngaøi ñoái xöû bình ñaúng vôùi taát caû moïi ngöôøi, cho duø laø moãi ngöôøi ñeàu coù xuaát thaân khaùc nhau. Khi ñaõ xuaát gia theo Phaät, duø tröôùc ñaây laø haøng vöông toân quyù toäc hay keû baàn tieän haï löu, heát thaûy ñeàu ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng nhö nhau. Chæ coù moät söï khaùc bieät duy nhaát trong taêng ñoaøn laø söï khaùc bieät veà möùc ñoä tieán trieån treân ñöôøng tu taäp maø thoâi. Ñaây chính laø ñieåm ñaëc bieät trong toå chöùc taêng ñoaøn Phaät giaùo maø khoâng moät toân giaùo naøo khaùc vaøo thôøi aáy coù ñöôïc.

114

KEÛ HAÏ TIEÄN ÑAÉC ÑAÏO Luùc aáy, trong thaønh Xaù-veä, coù moät ngöôøi raát ngheøo khoå, phaûi laøm ngheà ñoå phaân cho thieân haï ñeå kieám soáng. So veà söï phaân chia giai caáp trong xaõ hoäi AÁn Ñoä baáy giôø thì anh ta bò xem laø thuoäc veà giai caáp thaáp heøn nhaát. Moät hoâm, anh ta ñang ñi treân ñöôøng thì nhìn thaáy ñöùc Phaät vôùi caùc vò ñeä töû vaây quanh töø xa tieán ñeán, anh voäi vaõ tìm choã traùnh xa ra beân leà ñöôøng.

Nhöng ñöùc Phaät ñaõ nhìn thaáy, lieàn cho goïi anh ta ñeán.

Anh ta sôï seät thöa raèng: “Toâi laø ngöôøi thaáp heøn nhô nhôùp, laøm sao daùm ñeán gaàn ngaøi.”

Phaät daïy raèng : “Khoâng sao ñaâu! Duø anh coù laøm ngheà gì, thuoäc veà giai caáp naøo, thì cuõng vaãn laø con ngöôøi, cuõng coù theå tu taäp ñeå ngaøy sau ñöôïc ñaéc ñaïo nhö ta ñaây.”

Anh ta nghe Phaät daïy nhö theá thì laáy laøm laï, coù phaàn hoaøi nghi khoâng bieát mình coù nghe laàm hay khoâng, lieàn thöa hoûi laïi: “Baïch ngaøi, coù phaûi ngaøi vöøa noùi laø con ñaây cuõng coù theå tu haønh ñeå ngaøy sau ñöôïc ñaéc ñaïo gioáng nhö ngaøi?”

Phaät daïy: “Ñuùng vaäy, mieãn laø anh coù nieàm tin vaøo Tam baûo vaø tu taäp ñuùng theo chaùnh phaùp.”

Ngöôøi ñoå phaân nghe vaäy thì vui möøng khoân xieát, lieàn quyø xuoáng ngay giöõa ñöôøng maø xin ñöôïc xuaát gia theo Phaät. Phaät daïy caùc vò ñeä töû ñöa ngöôøi aáy veà tinh xaù vaø nhaän cho xuaát gia ñöùng vaøo haøng tyø-kheo.

115

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngöôøi aáy boãng nhieân ñöôïc thoaùt khoûi kieáp soáng thaáp heøn, khoâng coøn bò ngöôøi trong thaønh khinh khi haát huûi, töï thaáy vui möøng sung söôùng khaùc naøo nhö ñöôïc taùi sinh vaøo moät ñôøi soáng môùi. Töø ñoù coá coâng tu taäp thieàn ñònh khoâng moät phuùt naøo ngôi nghæ taïm döøng. Nhôø noã löïc tinh taán vöôït böïc neân chæ trong möôøi ngaøy ñaõ thaáu hieåu ñaïo lyù saâu xa, chöùng ñaéc thaùnh quaû A-la-haùn, coù ñuû caùc pheùp thaàn thoâng töï taïi.

Baáy giôø, ñöùc vua trong thaønh nghe tin raèng Phaät ñaõ nhaän cho moät ngöôøi ñoå phaân xuaát gia laøm sa-moân thì raát laáy laøm ngaïc nhieân vaø suy nghó raèng: “Töø xöa nay haøng ñeä töû cuûa Phaät ñeàu toaøn laø nhöõng ngöôøi quí phaùi. Nay laïi coù theâm moät ngöôøi thuoäc giai caáp haï tieän thaáp heøn, vaäy neáu traãm coù thænh chö sa-moân ñeán cuùng döôøng thì laøm sao phaân bieät ñöôïc? Roài trong haøng samoân bieát ñoái xöû vôùi keû haï tieän aáy theá naøo cho phaûi pheùp? Quyeát ñònh naøy cuûa ñöùc Phaät haún laø khoâng ñuùng roài. Ñeå traãm ñích thaân ñeán thöa vôùi ngaøi.”

Nghó roài, vua xa giaù ñi ngay ñeán tinh xaù ñeå gaëp Phaät. Gaàn ñeán tinh xaù, vua nhìn thaáy beân ñöôøng coù moät vò sa-moân ñang ngoài treân taûng ñaù lôùn maø khaâu aùo, daùng veû raát uy nghi. Khi thaáy xa giaù nhaø vua xoân xao ñi tôùi, vò sa-moân aáy lieàn khoan thai aån mình vaøo trong taûng ñaù, ung dung nhö ngöôøi ta ñi vaøo moät khoaûng ñaát troáng vaäy. Khi xa giaù ñi qua, vò aáy laïi töø trong taûng ñaù 116

KEÛ HAÏ TIEÄN ÑAÉC ÑAÏO hieän hình ra ngoaøi, ngoài treân taûng ñaù tieáp tuïc khaâu aùo nhö khoâng coù chuyeän gì xaûy ra.

Khi vaøo tinh xaù leã Phaät roài, ñöùc vua môùi chaép tay thöa hoûi raèng: “Khi traãm vaøo ñaây, phía tröôùc tinh xaù thaáy coù vò sa-moân thaàn thoâng töï taïi, ra vaøo taûng ñaù lôùn nhö ngöôøi ta ra vaøo choã ñaát troáng. Vò aáy laø ai maø coù thaàn thoâng vaø uy nghi nhö theá? Traãm laáy laøm kính phuïc vaø ngöôõng moä laém!” Ñöùc Phaät daïy: “Hoâm nay beä haï ñeán ñaây gaëp ta chính laø vì ngöôøi naøy ñoù.”

Vua ngaïc nhieân chöa kòp hieåu ra, Phaät lieàn noùi: “Ngöôøi aáy tröôùc ñaây laøm ngheà ñoå phaân cho moïi ngöôøi trong thaønh naøy. Nay xuaát gia laøm sa-moân, nhôø tinh taán tu taäp neân ñaõ chöùng thaùnh quaû A-la-haùn, coù ñöôïc thaàn thoâng töï taïi, döùt saïch moïi tham muoán, raøng buoäc.”

Baáy giôø, vua hieåu ra, khoâng coøn daùm ñem chuyeän phaân bieät giai caáp ra noùi nöõa. Ñöùc Phaät hieåu thaáu trong taâm yù vua, neân muoán nhaân ñaây döùt saïch nhöõng tö töôûng, ñònh kieán sai laàm cuûa vua, lieàn daïy raèng: “Naøy ñaïi vöông, chuùng ta khoâng neân döïa vaøo ñòa vò xaõ hoäi hay thaønh phaàn xuaát thaân maø phaùn ñoaùn giaù trò, phaåm chaát cuûa moät con ngöôøi. Ngöôøi ta sanh ra ôû ñôøi coù söï khaùc bieät nhau chaúng qua laø do nôi nghieäp quaû ñaõ taïo töø trong quaù khöù. Nhöng nghieäp quaû ñaõ do mình 117

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA taïo thì cuõng coù theå do mình thay ñoåi ñöôïc. Chæ caàn bieát tu taâm döôõng taùnh, laùnh döõ laøm laønh, tu taäp theo chaùnh phaùp, thì duø ñôøi nay coù xuaát thaân heøn haï cuõng coù theå ñaït ñöôïc nhöõng thaùnh quaû cao quyù.”

Vua nghe xong lieàn noùi: “Baïch Theá Toân, traãm ñaõ hieåu roài! Töø nay traãm raát vui loøng maø toû loøng cung kính ñoái vôùi taát caû caùc vò sa-moân, khoâng coøn phaân bieät theo giai caáp xuaát thaân cuûa caùc vò aáy nöõa.” °°° Vieäc xoùa boû söï phaân bieät giai caáp ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay laø vieäc raát bình thöôøng vaø ai ai cuõng coù theå hieåu ñöôïc tính ñuùng ñaén cuûa noù. Theá nhöng caùch ñaây hôn 25 theá kyû maø ñöùc Phaät ñaõ neâu ra vaø thöïc haønh ñöôïc ñieàu naøy trong moät xaõ hoäi phaân chia giai caáp raát naëng neà nhö xaõ hoäi AÁn Ñoä, ñieàu ñoù quaû thaät laø chöa töøng thaáy ôû baát cöù toân giaùo hay neàn trieát hoïc naøo khaùc.

AÙnh saùng bình ñaúng ñoù roài sau ñaõ daàn lan ra khaép coõi AÙ chaâu, cho ñeán lan roäng treân toaøn theá giôùi. Trong khi nhaân loaïi coøn chìm ñaém trong nhöõng tö töôûng vaø ñònh kieán sai laàm thì trí tueä giaùc ngoä cuûa ñöùc Phaät ñaõ sôùm nhaän ra phaåm chaát cao ñeïp saün coù nôi taát caû moïi con ngöôøi. Ngaøi ñaõ chæ roõ raèng, phaåm chaát chaân chính trong hieän taïi cuûa moät con ngöôøi phaûi ñöôïc ño löôøng baèng nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc, coøn söï giaøu sang, quyeàn theá, cho ñeán nhöõng ñòa vò cao sang trong xaõ hoäi chaúng 118

CON CHOÙ GIÖÕ CUÛA qua chæ laø do nôi nghieäp quaû ñaõ taïo tröôùc ñaây maø thoâi.

Vì theá, ngaøi khoâng xem troïng moät vò quoác vöông hôn moät ngöôøi ñoå phaân thueâ cho thieân haï, cuõng nhö ngaøi xem thöôøng moät oâng hoaøng tham lam cuøng doøng toäc vôùi mình, nhöng laïi xem troïng moät anh thôï caïo ngheøo khoù maø coù taâm höôùng thieän.

CON CHOÙ GIÖÕ CUÛA Thuôû tröôùc, Phaät vaø chuùng ñeä töû moãi ngaøy ñeàu mang bình baùt ñeán töøng nhaø ñeå khaát thöïc. Moät hoâm, ngaøi ñi khaát thöïc ñeán nhaø moät ngöôøi teân laø Ñoâ-ñeà. Khi aáy, chuû nhaø ñi vaéng. Trong nhaø coù moät con choù ñang aên moät dóa thöùc aên. Thaáy Phaät böôùc vaøo, noù lieàn nhaûy xoå laïi vaø suûa raân leân. Phaät lieàn noùi vôùi noù raèng: “Ngöôi ñaõ ñeán nöôùc naøy maø coøn chöa bieát aên naên toäi tröôùc hay sao?” Con choù beøn cuïp ñuoâi xuoáng, riu ríu ñi laïi naèm trong xoù, xem veû buoàn raàu laém. Ñoâ-ñeà ñi beân ngoaøi veà, thaáy con choù khoâng vui nhö moïi böõa, môùi hoûi ngöôøi nhaø. Ngöôøi nhaø thuaät laïi chuyeän ñöùc Phaät ñeán khaát thöïc, coù noùi moät caâu roài con choù buoàn raàu nhö theá. Ñoâ-ñeà giaän laém, lieàn thaúng ñeán tinh xaù maø hoûi Phaät cho roõ söï tình. Phaät ñaùp: “Ta chæ noùi söï thaät vôùi con choù aáy thoâi. Ñôøi tröôùc, noù chính laø cha cuûa ngöôi. Suoát ñôøi cha ngöôi boûn seûn, tham tieác töøng ñoàng xu caéc baïc, 119

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA tuy giaøu coù maø keo kieät laém, chaúng bao giôø boá thí cho ai laáy moät ñoàng xu. Bôûi loøng tham tieác cuûa caûi, neân khi thaùc môùi taùi sinh laøm kieáp choù trong nhaø ñeå tieáp tuïc giöõ cuûa. Vaäy maø vaãn coøn chöa tænh ngoä. Baây giôø ngöôi haõy veà baûo noù chæ choã choân giaáu vaøng baïc ngaøy tröôùc cho.” Ñoâ-ñeà nghe noùi nöûa tin nöûa ngôø, veà noùi vôùi con choù raèng: “Ñôøi tröôùc ngöôi laøm cha ta. Nay ta laø con trong nhaø, coù quyeàn thöøa höôûng gia taøi naøy. Vaäy haõy chæ choã choân vaøng baïc cho ta.” Con choù lieàn chui xuoáng döôùi boä vaùn, laáy chaân maø caøo ñaát. Ñoâ-ñeà sai ngöôøi laáy cuoác xeûng ñaøo ñaát choã aáy leân, quaû thaät beân döôùi choân giaáu raát nhieàu vaøng baïc.

Lieàn ñoù, Ñoâ-ñeà phaùt taâm theo Phaät, quy y Tam baûo, caàu Phaät chæ daïy ñaïo lyù cho. Ñöùc Phaät daïy raèng: “Nhaân quaû ôû ñôøi naøy nhö boùng theo hình, ai gieát haïi sanh linh thì tuoåi thoï keùm. Ai khoâng gieát haïi sanh linh thì ñöôïc soáng laâu. Ai sanh ra ngheøo heøn laø bôûi ñôøi tröôùc boûn seûn vaø troäm cöôùp cuûa ngöôøi. Vì theá, ñöôïc giaøu coù thì neân boá thí ñeå gieo nhaân laønh. Ai ñöôïc giaøu coù vaø soáng laâu laø nhôø ñôøi tröôùc taïo nhieàu thieän nghieäp. Nhaân quaû khoâng sai chaïy, töï mình laøm mình chòu, khoâng theå traùnh truùt cho ai. Laïi nöõa, yù muoán sanh ra lôøi noùi, vieäc laøm. Ñaõ noùi, ñaõ laøm töùc laø taïo nghieäp. Noùi lôøi laønh, laøm vieäc laønh thì ñöôïc höôûng phöôùc; noùi lôøi aùc, laøm vieäc aùc thì taát phaûi mang laáy hoaï.

120

THAÙI TÖÛ TRONG BUÏNG CAÙ Thuôû xöa, coù moät ngöôøi laøm ruoäng, sau cheát ñöôïc ñaàu thai laøm con vua. Ñôøi tröôùc laø ngöôøi ñi caøy, ñôøi sau laïi laø moät oâng hoaøng, chuyeän aáy ngaãm ra thaät ít coù. Ñoù laø nhôø ngöôøi aáy ñaõ tu nhaân tích ñöùc trong nhieàu ñôøi tröôùc, thöôøng cuùng döôøng taêng chuùng vaø boá thí cho keû ñoùi ngheøo, laïi coù nguyeän giöõ troïn moät ñôøi khoâng heà saùt sanh haïi maïng.

Moät hoâm, hoaøng haäu boàng thaùi töû ñi chôi treân caàu, ra ñeán ñoaïn giöõa soâng, coù con caù lôùn laém quaãy ñuoâi ñaäp nöôùc voït leân raát maïnh, laøm hoaøng haäu giaät mình saåy tay khieán hoaøng töû rôùt xuoáng nöôùc. Lieàn ñoù, con caù haû mieäng ra nuoát maát thaùi töû vaøo buïng roài loäi ñi.

Thaùi töû ôû trong buïng caù ñeán baûy ngaøy maø khoâng cheát, cuõng khoâng ñoùi, khoâng khaùt. Luùc aáy, caù loäi ñi raát xa, ñeán moät nöôùc khaùc thì bò daân chaøi baét ñöôïc. Thaáy con caù to laï thöôøng, hoï môùi ñem daâng leân cho vua nöôùc aáy.

Luùc ngöôøi nhaø beáp cuûa vua saép laøm thòt con caù, thaùi töû ôû trong buïng caù keâu lôùn raèng: “Caùc ngöôøi laøm caù cho thaän troïng, keûo phaïm nhaèm ta!” Ai naáy nghe vaäy ñeàu laáy laøm kinh haõi, nhöng cuõng ñaùnh baïo maø ñeán chaët ñaàu caù, thì thaáy thaùi töû ôû trong boø ra. Moïi ngöôøi thaáy 121

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA roõ raøng laø moät beù trai xinh ñeïp ñeõ khoâi ngoâ, beøn daâng leân vua vaø keå laïi moïi chuyeän.

Vua voán khoâng coù con, muoán nhaän ngay caäu beù con mình, laäp laøm thaùi töû. Nhöng caâu chuyeän ly kyø veà vieäc tìm ñöôïc thaùi töû trong buïng caù ñaõ lan truyeàn nhanh choùng trong nhaân daân, chaúng bao laâu lieàn ñeán tai vò vua cha cuûa thaùi töû. Ngaøi lieàn sai söù sang xin ñoùn thaùi töû veà. Nhöng vua beân naøy laïi khoâng thuaän trao traû, noùi raèng mình ñaõ tìm ñöôïc thì taát nhieân phaûi thuoäc veà mình. Hai beân giaèng co nhau maõi, chaúng ai chòu ai, moãi ngöôøi ñeàu quyeát giaønh veà phaàn mình, ñaõ saép phaûi ñoäng binh ñao ñeå phaân thaéng baïi.

Nhöng cuõng may laø hai vua ñeàu coù ñaïo taâm, ñeàu ñaõ quy y Tam baûo. Vì theá, cuoái cuøng hoï ñoàng yù tìm ñeán moät vò sa-moân ñaïo cao ñöùc troïng ñeå nhôø phaân xöû. Vò naøy sau khi hoûi roõ ñaàu ñuoâi caâu chuyeän, lieàn khuyeân daïy raèng: “Neáu hoaøng haäu beân naøy khoâng sanh ra thaùi töû, thì laøm sao coù thaùi töû ñeå hai vua tranh nhau?

Nhöng thaùi töû ñaõ vaøo buïng caù, möôøi phaàn chaéc cheát caû möôøi, neáu vua beân kia khoâng baét ñöôïc caù maø kòp thôøi cöùu thaùi töû ra, thì bieát ñaâu thaùi töû chaúng ñaõ phaûi boû maïng roài? Moät beân coù coâng sanh ra, moät beân coù coâng cöùu maïng, xem ra cuõng ñoàng nhö nhau. Nay ta coù moät caùch, giuùp cho hai beân coù theå hoøa thuaän vôùi nhau, maø beân naøo cuõng ñöôïc thöông yeâu, nuoâi döôõng thaùi töû.

AÁy laø neân döïng leân moät cung ñieän ôû choã bieân giôùi hai 122

VÌ HIEÁU QUEÂN THUØ nöôùc, ñeå thaùi töû ôû nôi cung ñoù vaø laäp ngöôøi laøm thaùi töû caû hai nöôùc.” Hai vua cho laø phaûi, thuaän tình vôùi nhau, trôû veà cuøng cho ngöôøi chung söùc xaây döïng cung ñieän nguy nga cho thaùi töû ôû. Veà sau, hai vua ñeàu giao vieäc trò nöôùc cho thaùi töû.

AÁy laø moät ngöôøi laøm ruoäng maø sau ñöôïc ñaàu thai laøm hoaøng töû, sau laïi laøm vua hai nöôùc, ñeàu laø nhôø coù loøng töø thieän cöùu giuùp chuùng sanh. Hôn nöõa, thaùi töû ôû trong buïng caù baûy ngaøy maø vaãn soáng, aáy laø nhôø ñôøi tröôùc giöõ giôùi chaúng saùt sanh haïi maïng bao giôø.

VÌ HIEÁU QUEÂN THUØ Thuôû xöa, coù moät vò vua raát hieàn haäu, nhaân töø.

Vua khoan dung, ñöùc ñoä, khoâng duøng ñeán hình phaït nghieâm khaéc. Nhaân daân trong nöôùc nhôø ñöùc lôùn cuûa ngaøi ñeàu ñöôïc yeân oån, laøm aên phaùt ñaït, ngöôøi ngöôøi ñeàu trôû neân giaøu coù.

Trong khi aáy, vua nöôùc laùng gieàng laïi raát hung aùc, baïo taøn, thöôøng hay haønh haï, tröøng phaït daân chuùng.

Khaép trong nöôùc, ngöôøi ngöôøi ñeàu ta thaùn, chaúng ñöôïc yeân oån laøm aên, neân cuûa caûi löông thöïc trong nöôùc ngaøy moät caïn kieät.

123

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Moät hoâm, vò vua hung döõ nghó raèng: “Vua laùng gieàng cuûa ta sao trong nöôùc laïi ñöôïc giaøu coù ñeán theá kia?

Ngöôøi ta noùi vua aáy hieàn laém, khoâng heà saùt sanh haïi maïng. Coù leõ trong nöôùc cuûa ngöôøi, khoâng coøn lo ñeán vieäc quaân binh nöõa! Neáu ta keùo quaân sang ñaùnh laáy thì coøn chi deã baèng?” Vua baøn vôùi trieàu thaàn. Ai naáy ñeàu cho laø phaûi vaø nhaän raèng vua thaät cao trí.

Beân kia, vò vua nhaân töø nghe tin coù quaân giaëc keùo ñeán muoán ñaùnh laáy nöôùc mình. Vua coøn löôõng löï chöa muoán ra quaân ñoái ñòch. Baù quan ñeàu taâu raèng: “Trong trieàu, coøn coù nhieàu töôùng taøi coù theå ñaùnh lui quaân giaëc.

Xin beä haï cöù sai ñi laø giöõ nöôùc ñöôïc yeân.” Nhöng vua suy nghó kyõ vaø phaùn raèng: “Neáu traãm cho binh töôùng ra choáng cöï, thì duø thaéng hay thua, traãm cuõng ñeàu khoâng nôõ. Neáu traãm thaéng, thì quaân giaëc seõ phaûi tan raõ vaø cheát choùc, coøn neáu traãm thua, aét nguy cho quaân lính vôùi nhaân daân cuûa traãm. Hai ñieàu thaûy ñeàu baát lôïi cho baäc hieàn nhaân. Traãm khoâng muoán laøm khoå haïi baù taùnh maø giöõ laáy ngoâi vò sung söôùng rieâng moät mình.”

Vua noùi nhö vaäy, nhöng caùc quan ñeàu cho laø moät söï sæ nhuïc cho ñaát nöôùc, neân hoïp baøn cuøng nhau quyeát choáng quaân giaëc. Vua khoâng ngaên caûn ñöôïc cuoäc chieán, cuõng khoâng muoán döï vaøo cuoäc saùt haïi töông taøn, neân ngaøi noùi vôùi thaùi töû raèng: “Baây giôø, cha con ta neân laùnh khoûi nöôùc naøy. Ngöôøi ta muoán giaønh laáy ngoâi vua, thì ta cöù boû ñoù cho hoï tuøy tieän maø cöôùp laáy, mieãn laø 124

VÌ HIEÁU QUEÂN THUØ baù taùnh khoâng phaûi bò saùt haïi laø cha vui loøng roài. Cha con ta leân nuùi cao aån daät, khoâng coøn bò loâi keùo vaøo cuoäc tranh cöôùp laãn nhau ôû coõi traàn tuïc naøy.” Thaùi töû vaâng lôøi, hai cha con cuøng ra khoûi thaønh.

Vua khoâng ra leänh choáng cöï, neân quaân giaëc nhanh choùng tieán ñeán kinh thaønh maø khoâng phaûi cheùm gieát gì nhieàu. Qua hoâm sau, quaân giaëc chieám thaønh, truyeàn leänh truy naõ vua raèng: Ai naïp maïng vua, seõ ñöôïc thöôûng moät ngaøn caân vaøng.

Vua vaøo taän röøng saâu, ngoài döôùi goác caây maø tham thieàn. Roài ngaøi chöùng ñaéc ñaïo quaû, thaáu lyù chaân khoâng, beøn ñoäng loøng thöông haïi cho muoân loaøi chuùng sanh phaûi chìm noåi nôi bieån luaân hoài, ñaém meâ trong tröôøng danh lôïi, chaïy theo söï tham lam giaû doái cuûa traàn theá.

Boãng ñaâu coù moät ngöôøi Baø-la-moân ñi ñeán gaëp vua vaø noùi raèng: “Toâi laø keû cuøng khoå, ngheøo ñoùi laém. Toâi nghe ngöôøi ta noùi raèng tìm ñöôïc vua thì seõ ñöôïc giuùp tieàn, toâi caát coâng ñi tìm nhöng ñi maõi maø khoâng bieát oâng aáy ôû choã naøo.”

Vua ñaùp raèng: “Hôõi oâi! Ta chính laø vua ñaây. Nhöng nay nöôùc ñaõ maát roài, ta cuøng con ta aån daät nôi non cao, khoâng coøn cuûa caûi gì caû. Hieän giôø ta cuõng ngheøo khoù nhö ngöôi, cuõng khoâng coù tieàn baïc nhö ngöôi. Nhöng ta coù moät caùch coù theå giuùp ngöôi. Vò taân vöông muoán ban thöôûng cho keû baét ñöôïc ta mang noäp. Vaäy ngöôi cöù 125

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA baét laáy ta ñöa veà kinh thaønh thì seõ ñöôïc giaøu coù sung tuùc.”

Ngöôøi Baø-la-moân noùi: “Toâi khoâng ñaønh laøm nhö vaäy.”

Vua ñaùp: “Khoâng, ngöôi cöù laøm theo yù ta ñi. Ñôøi soáng cuûa con ngöôøi chaúng qua nhö côn gioù thoaûng. Neáu soáng maø voâ ích, thì soáng coù yù nghóa gì. Nhö ta cheát maø cöùu giuùp ñöôïc ngöôi khoûi söï ngheøo ñoùi, caùi cheát aáy môùi thaät coù yù nghóa.”

Ngöôøi Baø-la-moân thaáy vua ñaõ quyeát, khoâng theå choái töø, lieàn noùi raèng: “Neáu beä haï coù töø taâm nhö theá, xin theo toâi veà kinh thaønh.”

Roài ngöôøi Baø-la-moân giao noäp vua, ñöôïc troïng thöôûng theo lôøi truyeàn rao. Coøn vua thì bò boû vaøo nguïc toái, roài sau bò xöû thieâu treân giaøn hoaû. Daân chuùng nghe tin thöông xoùt laém vaø tuï taäp ñeán ñeå vónh bieät vua, ai naáy ñeàu caûm ñoäng rôi nöôùc maét. Luùc aáy, thaùi töû giaû daïng moät ngöôøi buoân cuûi ñeå duøng trong vieäc thieâu, neân ñöôïc ñöùng tröôùc vua cha maø tieãn bieät vaø quyeát chôø dòp ñeå baùo thuø. Nhöng ñöùc vua töø thieän khuyeân thaùi töû raèng: “Con haõy noi theo göông cha, giöõ loøng töø bi nhö cha, aáy laø con coù hieáu vôùi cha vaäy. Ñoái vôùi heát thaûy moïi ngöôøi, cho ñeán ñoái vôùi keû gieát cha, con haõy cöù laáy loøng nhaân aùi vaø khoan dung maø ñoái xöû.”

Roài vua bò thieâu cheát. Thaùi töû ñau loøng laém, lieàn laùnh leân non cao ñeå khuaây khoaû taác saàu. Ngaøi nhôù ñeán 126

VÌ HIEÁU QUEÂN THUØ thuø cha, loøng oaùn haän, quyeát chí baùo thuø. Maø vì chöa traû ñöôïc thuø, neân trong loøng u uaát, töùc toái. Laém khi, vì söï thuø haän uaát öùc maø ngaøi phaûi thoå huyeát. Thaùi töû theà raèng: “Noù ñaõ gieát cha ta moät caùch gôùm gheâ, ta phaûi baùo thuø. Ta phaûi laáy maïng noù maø baùo thuø.”

Roài vì thuø haän nung naáu, ngaøi khoâng theå ôû yeân nôi choán non cao. Ngaøi tìm veà kinh thaønh, ñeán xin vaøo laøm ngöôøi haàu cho moät oâng quan ñaïi thaàn. Vì ngaøi laø ngöôøi baët thieäp, khoân ngoan, neân raát ñöôïc loøng chuû.

Khoâng bao laâu, quan ñaïi thaàn laáy laøm yeâu chuoäng ngaøi vaø cho vaøo laøm keû taâm phuùc hoä veä.

Moät hoâm, quan ñaïi thaàn hoûi raèng: “Nhaø ngöôi coù coøn gioûi ngheà gì khaùc nöõa chaêng?”

Ngaøi ñaùp: “Toâi laøm ngheà gì cuõng ñöôïc, nhöng gioûi hôn heát laø naáu aên.”

Theá laø ngaøi ñöôïc giao cho vieäc naáu aên. Moät böõa noï, vò vua chinh phuïc ngöï laïi nhaø quan ñaïi thaàn döï tieäc.

Ngaøi aên uoáng ngon laønh, raát laáy laøm vöøa mieäng, môùi bieát raèng quan ñaïi thaàn coù ngöôøi ñaàu beáp gioûi. Vua lieàn phaùn baûo quan ñaïi thaàn cho ngöôøi ñaàu beáp aáy vaøo cung lo vieäc ngöï thieän. Do ñoù, thaùi töû ñöôïc phong chöùc quan troâng coi vieäc yeán tieäc cho vua. Daàn daàn, vua ñem loøng tin caäy, ban thöôûng vaø phong theâm chöùc töôùc. Roài sau heã vua ngöï ñeán ñaâu thì coù thaùi töû ôû ñoù, khoâng maáy khi rôøi xa.

127

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Cho ñeán moät hoâm, vua aáy ñi saên cuõng cho thaùi töû theo haàu beân caïnh. Vua aáy vì ham ñuoåi theo con moài maø laïc vaøo taän röøng saâu, khoâng bieát loái ra. Trôøi daàn toái, hai ngöôøi ñaønh tìm choã nghæ laïi trong röøng. Vua meät moûi, beøn giao göôm cho thaùi töû ñöùng canh, coøn mình thì goái ñaàu treân ñuøi thaùi töû maø nguû raát say.

Luùc aáy, thaùi töû nghó raèng: “Baây giôø, keû nghòch ñaõ vaøo tay ta, coøn ñôïi chöøng naøo? Ñaàu noù ñaõ naèm döôùi löôõi göôm, coøn ñeå maø laøm gì?” Thaùi töû lieàn tuoát göôm ra... nhöng nghó ñeán lôøi troái traêng cuûa cha, ngaøi laïi nheø nheï tra göôm vaøo. Vua thöùc giaác, noùi raèng: “Traãm mô maøng thaáy coù ngöôøi muoán cheùm traãm, khanh coù thaáy ai chaêng?”

Thaùi töû ñaùp: “Beä haï vì quaù meät nhoïc, neân sanh ra meâ saûng ñoù thoâi. Coù tieåu thaàn hoä veä ñaây, vieäc gì maø beä haï phaûi lo?” Vua yeân taâm nguû laïi. Thaùi töû thaáy vua ñaõ nguû say, ba laàn toan haï thuû, ba laàn laïi tra göôm vaøo voû.

Sau roát, vì töùc quaù môùi la leân raèng: “Vì lôøi troái traêng cuûa cha ta, ta tha cho ngöôi, hôõi keû gieát cha ta.”

Khi aáy, vua lieàn tænh daäy vaø hoûi raèng: “Traãm vöøa mô thaáy ngöôøi con cuûa tieân vöông nöôùc naøy tha thöù cho traãm maø khoâng baùo thuø. Vaäy khanh coù hieåu ñieàm aáy chaêng?”

Thaùi töû laáy laøm caûm xuùc, ñaùp raèng: “Ngöôøi con cuûa tieân vöông ñoù chính laø toâi ñaây. Toâi ñaõ toan xuoáng tay 128

VÌ HIEÁU QUEÂN THUØ traû thuø, nhöng phuï vöông khi thaùc coù lôøi troái traêng, khoâng cho toâi laáy oaùn traû oaùn, baûo phaûi laáy loøng töø bi maø tha thöù taát caû theo göông chö Phaät. Vì theá neân toâi khoâng nôõ haïi maïng beä haï, ñaõ ba phen toan xuoáng göôm, ba phen laïi tra göôm vaøo voû.” Vua nghe nhö vaäy laáy laøm xuùc ñoäng, hoå theïn veà vieäc laøm ñaõ qua cuûa mình, lieàn noùi: “Thoâi thì khanh cöù gieát traãm ñi, traãm vui loøng chòu cheát ñeå ñeàn laïi toäi aùc cuûa mình ñaõ laøm.”

Thaùi töû noùi: “Toâi khoâng theå traùi lôøi daïy cuûa cha. Ñaõ noùi roõ söï thaät cho beä haï bieát, giôø ñaây xin chòu toäi. Tuøy beä haï phaùn xöû.”

Roài hai ngöôøi cuøng im laëng hoài laâu. Cho ñeán khi trôøi höøng saùng. Baáy giôø, vua aáy raát hoái haän, noùi raèng: “Traãm thaät laø ngöôøi chaúng bieát phaân bieät toát xaáu, ñaõ gieát cheát moät baäc ñaïi töø ñaïi bi nhö cha cuûa khanh. AÁy laø moät loãi laàm quaù lôùn vaäy. Tieân vöông thaät laø moät vò thaùnh, luoân yeâu thöông vaø tha thöù, cöùu giuùp ngöôøi khaùc. Coøn khanh cuõng xöùng ñaùng laø moät baäc ñaïi hieàn, coù theå vì chöõ hieáu vaø noi theo ñaïo töø bi maø deïp boû oaùn thuø.”

Trôøi saùng roõ, vua phaân vaân chaúng bieát ñi loái naøo coù theå ra khoûi röøng. Thaùi töû lieàn noùi: “Khoâng sao, toâi vaãn bieát ñöôøng ra, nhöng hoâm qua laø muoán laøm cho beä haï laïc loái ñoù thoâi.”

129

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Hai ngöôøi ra khoûi röøng, gaëp quaàn thaàn chôø ñoùn raát ñoâng. Vua lieàn hoûi baù quan raèng: “Caùc khanh coù bieát vò thaùi töû con cuûa tieân vöông baây giôø ôû ñaâu chaêng?”

Ai naáy ñeàu ñaùp raèng: “Thaùi töû ñaõ chaïy laïc maát töø luùc vua tröôùc bò thieâu cheát, khoâng coøn ai bieát toâng tích ôû ñaâu caû.”

Vua lieàn naém tay thaùi töû vaø keå heát moïi chuyeän cho baù quan nghe, khen raèng thaùi töû laø moät ngöôøi con hieáu, vaâng theo lôøi troái traêng cuûa cha maø xoùa boû oaùn thuø. Roài vua tuyeân boá traû laïi ñaát nöôùc naøy cho thaùi töû trò vì.

Töø ñoù, thaùi töû leân ngoâi, noái nghieäp vò vua cha töø thieän. Daân chuùng khaép nôi ñeàu ca tuïng coâng ñöùc cuûa ngaøi.

CAÙI CHEÁT CUÛA ÑAØN BAØ Thuôû xöa, coù moät laàn coâng chuùa con Long vöông leân traàn theá ñi chôi, ruûi bò ñaùm treû chaên boø tinh nghòch baét troùi vaø ñaùnh ñaäp. Vò vua trong nöôùc aáy ñi ngang qua, thaáy vaäy lieàn sai quaân caûn ñaùm chaên boø laïi, môû troùi thaû coâ beù ra.

130

CAÙI CHEÁT CUÛA ÑAØN BAØ Coâ veà ñeán thuûy cung, khoùc loùc vôùi cha. Long vöông hoûi raèng: “Sao con khoùc?” Coâng chuùa noùi: “Con ñi chôi treân traàn, bò oâng vua ñaùnh con.” Long vöông noùi: “Caùc baäc vua chuùa voán hieàn töø, ñöùc ñoä, coù lyù naøo laïi voâ côù ñaùnh con?”

Roài Long vöông chôø ñeán toái, hoaù laøm moät con raén nhoû, boø vaøo trong cung, ñeán gaàn giöôøng nguû cuûa vua, nghe vua noùi vôùi hoaøng haäu raèng: “Hoâm nay traãm ñi ra ngoaøi thaønh, gaëp ñaùm chaên boø ñaùnh moät coâ beù, traãm ñaõ cöùu laáy vaø thaû noù ra.”

Hoâm sau, Long vöông hieän thaønh hình ngöôøi, ñeán gaëp vua taâu raèng: “Beä haï coù ôn raát lôùn vôùi toâi. Ñöùa beù gaùi bò ngöôøi ta ñaùnh ñaäp ñöôïc beä haï giaûi cöùu hoâm qua chính laø con gaùi toâi. Toâi ñaây laø Long vöông, vaäy beä haï coù mong muoán ñieàu chi, toâi höùa seõ giuùp cho.”

Vua noùi: “Nhöõng ñoà quyù giaù trong cung traãm ñaõ coù nhieàu, khoâng caàn theâm gì nöõa. Baây giôø traãm chæ muoán hieåu ñöôïc tieáng noùi cuûa caùc loaøi caàm thuù.” Long vöông noùi: “Ñöôïc, vaäy thì trong baûy ngaøy, beä haï phaûi aên chay vaø giöõ mình trong saïch, tinh khieát. Sau baûy ngaøy, toâi seõ giuùp cho beä haï nghe hieåu tieáng caùc loaøi caàm thuù.

Nhöng beä haï khoâng ñöôïc ñeå loä vieäc naøy cho ai bieát.”

Vua laøm ñuùng theo lôøi Long vöông. Quaû nhieân, töø ñoù vua nghe hieåu ñöôïc tieáng noùi cuûa caùc loaøi caàm thuù.

131

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Moät hoâm, vua ñang daïo chôi vôùi hoaøng haäu ngoaøi vöôøn, thaáy coù moät ñoâi böôùm vôøn bay gaàn ñoù. Vua nghe con böôùm caùi baûo vôùi con böôùm ñöïc kieám ñoà cho noù aên.

Con ñöïc noùi: “Ai lo phaän naáy, khoâng ai laïi kieám giuùp cho ai.” Böôùm caùi naên næ raèng, vì noù coù chöûa neân bay xa khoâng ñöôïc. Vua thích quaù baät cöôøi to.

Hoaøng haäu hoûi: “Vì sao beä haï cöôøi?” Baø hoûi luoân ba laàn, vua cuõng cöù ñaùp raèng khoâng theå noùi ñöôïc. Hoaøng haäu giaän noùi: “Neáu beä haï khoâng noùi cho toâi bieát, toâi seõ töï vaãn cho beä haï coi.” Vua vaãn khoâng theå noùi ra, loøng buoàn chaúng bieát laøm sao môùi boû ra ngoaøi thaønh ñi daïo. Ñeán moät choã ven soâng coû caây xanh toát lieàn ñöùng ñoù ngaém caûnh.

Long vöông bieát choã khoù xöû trong loøng vua, lieàn hoaù ra moät baày cöøu ñang loäi ngang soâng. Moät con cöøu caùi noùi vôùi con cöøu ñöïc raèng: “Anh ôi! Laïi ñaây dìu em ñi vôùi.” Cöøu ñöïc ñaùp: “Cöù gaéng söùc loäi ñi, goïi ta maø laøm gì?” Cöøu caùi noùi: “Neáu anh khoâng laïi ñaây dìu em ñi, em seõ töï vaãn cho anh coi. Anh khoâng thaáy nhö taám loøng oâng vua sao? Nhö vôï oâng aáy maø töï vaãn, oâng aáy seõ buoàn maø cheát theo ñaáy.” Cöøu ñöïc ñaùp: “OÂng vua aáy laø keû ñieân neân môùi cheát vì ñaøn baø. Nhö em coù muoán cheát thì cöù cheát, ôû ñaây coøn caû traêm con cöøu caùi, ta laïi khoâng choïn ñöôïc con naøo hay sao?”

Vua nghe caâu chuyeän ñoái ñaùp aáy chôït coù choã hieåu ra, 132

THAÁT TIEÁT VÔÙI CHOÀNG töï nghó raèng: “Ta laøm vua moät nöôùc lôùn maø trí khoân khoâng baèng moät con cöøu.”

Khi vua trôû veà cung, hoaøng haäu laïi noùi raèng: “Neáu beä haï khoâng noùi cho toâi bieát vì sao beä haï cöôøi, thì toâi seõ cheát lieàn nôi ñaây.” Vua ñaùp: “Thì naøng cöù cheát ñi, trong cung cuûa ta coøn bao nhieâu laø myõ nöõ, chaû leõ khoâng choïn ñöôïc ngöôøi naøo hay sao?”

Laï thay, theá maø hoaøng haäu vaãn khoâng chòu cheát!

THAÁT TIEÁT VÔÙI CHOÀNG Thuôû xöa, coù moät chaøng thieáu nieân con nhaø quyù phaùi, khoâi ngoâ tuaán tuù hôn ngöôøi. Chaøng cho ñuùc moät pho töôïng myõ nöõ baèng vaøng vaø thöa vôùi cha meï raèng: “Khi naøo gaëp ñöôïc coâ gaùi ñeïp nhö töôïng naøy, con xin cöôùi veà laøm vôï.”

Luùc ñoù, trong moät nöôùc khaùc, coù moät naøng tuyeät saéc giai nhaân, cuõng ñuùc moät pho töôïng nam töû baèng vaøng, khoâi ngoâ tuaán tuù voâ cuøng, cuõng thöa vôùi cha meï raèng: “Khi naøo gaëp ñöôïc chaøng trai ñeïp nhö töôïng naøy, con xin laáy laøm choàng.”

Cha meï hai beân ñeàu nghe chuyeän aáy, môùi ñính hoân cho ñoâi treû vaø roài cöôùi gaû cho nhau.

133

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Cuõng vaøo thôøi aáy, vò vua trong nöôùc hình dung ñeïp ñeõ, thöôøng laáy göông soi maët töï ngaém mình, roài hoûi baù quan raèng: “Trong ñôøi, coøn coù ai ñeïp baèng traãm ñaây chaêng?” Moät vò quan ñaùp: “Keû haï thaàn nghe raèng ôû vuøng kia coù moät chaøng trai khoâi ngoâ tuaán tuù khoâng ai baèng.” Vua lieàn phaùi söù ñi vôøi chaøng trai aáy ñeán cho vua xem maët. Khi söù giaû ñeán nôi, noùi vôùi chaøng trai raèng: “Nhaø vua nghe danh ngaøi laø baäc hieàn nhaân, neân muoán thænh ngaøi veà trieàu.” Chaøng lieàn söûa soaïn haønh lyù, ngöïa xe vaø leân ñöôøng. Ñi ñöôïc moät quaõng xa, chaøng chôït nghó raèng: “Vua cho vôøi ta ñeán, coù leõ vì troïng söï hoïc thöùc cuûa ta chaêng?”

Nghó vaäy, chaøng lieàn quay xe trôû laïi ñeå laáy maáy pho kinh söû maø xem laïi. Khoâng ngôø laø nhaân ñoù môùi baét gaëp vôï mình ñang ngoaïi tình vôùi moät ngöôøi laï maët.

Chaøng ngaïc nhieân, giaän vaø theïn quaù, göông maët bieán ñoåi trôû neân kyø dò, khoù coi laém. Quan haàu caän thaáy chaøng nhö vaäy, ngôõ laø vì ñöôøng saù xa xuoâi meät nhoïc neân maët maøy bieán saéc, beøn cho taïm nghæ ngoaøi thaønh maáy ngaøy, chöa daùm ñöa vaøo gaëp vua. Ñeán moät ñeâm khuya, chaøng vì buoàn môùi ñi daïo loanh quanh, baát ngôø baét gaëp hoaøng haäu töø trong cung leûn ñi ra ngoaïi tình vôùi quan giöõ ngöïa.

Baáy giôø, chaøng môùi tænh ngoä, töï nghó raèng: “Hoaøng haäu maø coøn ngoaïi tình, huoáng chi laø vôï ta? Vieäc naøy 134

THAÁT TIEÁT VÔÙI CHOÀNG hoùa ra chaúng phaûi laø moät söï thöôøng tình ñoù sao!”

Chaøng lieàn queân heát söï buoàn raàu vaø göông maët trôû laïi xinh ñeïp nhö xöa.

Saùng ra, quan haàu caän ñöa chaøng vaøo chaàu vua. Vua hoûi: “Khanh ñeán ñaõ ba ngaøy, sao nay môùi beä kieán?”

Chaøng ñaùp: “Khi toâi ra ñi moät quaõng ñöôøng, chôït nhôù laø queân mang theo maáy moùn ñoà. Toâi trôû veà nhaø ñeå laáy, baét gaëp vôï toâi ngoaïi tình vôùi keû khaùc. Toâi giaän laém, cho neân göông maët lieàn maát heát veû ñeïp. Vì theá, toâi phaûi chôø ôû ngoaøi thaønh ñeán ba ngaøy. Hoài khuya naøy, toâi nhìn thaáy hoaøng haäu leûn ra ngoaïi tình vôùi quan giöõ ngöïa. Ñaõ laø vôï vua maø coøn laøm nhö vaäy, huoáng laø haøng daân nöõ taàm thöôøng nhö vôï toâi. Toâi lieàn boû heát söï buoàn raàu, cho neân göông maët toâi xinh ñeïp laïi nhö xöa.”

Vua nghe lôøi aáy thì than raèng: “Phaûi, vôï traãm maø coøn lang chaï, thì vôï cuûa baù taùnh coù thaát tieát cuõng laø söï thöôøng.”

Roài töø ñoù vua keát laøm baïn thaân vôùi chaøng trai aáy.

Hai ngöôøi raát hôïp yù nhau.Ít laâu sau, vua cuõng boû ngoâi vua, cuøng chaøng vaøo choán röøng nuùi, xuaát gia tu haønh theo ñaïo Phaät. Caû hai ñeàu hieåu ra moät ñieàu raèng: “Gaàn guõi ñaøn baø thì raát khoù loøng maø laøm ñöôïc nhöõng vieäc cao quyù.”

Nhôø döùt boû luyeán aùi, khoâng bao laâu hai ngöôøi ñaõ thoâng hieåu ñaïo lyù vaø chöùng ñaéc quaû giaûi thoaùt.

135

XAÛO NGÖÕ VÔÙI CHOÀNG Thuôû xöa, coù moät ngöôøi doøng doõi quí phaùi, vì sôï vôï ngoaïi tình neân giöõ vôï ôû moät nôi kín ñaùo, khoâng cho ai thaáy ñöôïc. Ngöôøi vôï sai ñöùa ôû ñaøo moät caùi ngaùch thoâng ra beân ngoaøi vaø thöôøng thoâng daâm vôùi anh thôï baïc.

Veà sau, choàng nghe phong phanh, môùi sanh nghi maø hoûi vôï. Nhöng vôï caõi raèng: “Caû ñôøi em khoâng khi naøo laøm chuyeän nhô nhuoác aáy. Sao anh laïi noùi oan cho em?” Choàng ñaùp: “Oan hay khoâng, roài ñaây seõ bieát. Ñeå ta daãn mình laïi choã caây boà-ñeà maø theà.”

Nguyeân laø caây boà-ñeà aáy coù quyû thaàn raát thieâng, nhöõng söï gian doái neáu ñeán ñoù theà thoát ñeàu bò vaïch traàn. Nhöõng keû theà ñoäc maø maéc vaøo lôøi theà thì ñeàu phaûi chòu söï öùng nghieäm lôøi ñaõ theà.

Ngöôøi vôï khoâng theá töø choái, ñaønh chòu cuøng choàng ñeán ñoù theà thoát, heïn hoâm sau seõ ñi. Nhöng roài coâ sôï laém, vì söï linh thieâng ôû choán aáy, khoâng theå noùi böøa nhöõng lôøi gian doái. Roài coâ nghó ra moät caùch, môùi leûn ra noùi vôùi anh thôï baïc raèng: “Söï tình baây giôø ñaõ theá, bieát tính theá naøo? Em coù moät keá naøy, laø anh haõy giaû ñieân, boû xoûa toùc tai roài ra giöõa chôï gaëp ai oâm naáy. Laøm theá naøo cuõng phaûi oâm cho ñöôïc toâi tröôùc khi toâi ñi ñeán choã theà.”

136

XAÛO NGÖÕ VÔÙI CHOÀNG Roài hoï y theo keá aáy. Khi ngöôøi choàng ñöa vôï ñeán choã theà, coâ môùi noùi raèng: “Xöa nay anh giöõ em ôû maõi trong phoøng kín, chöa bieát ñeán chôï buùa, vaäy nhaân ñaây xin anh daét em gheù qua choã ñoù cho bieát.” Ngöôøi choàng ñoàng yù. Khi ñi tôùi chôï, thình lình coâ ta bò anh thôï baïc giaû laøm ngöôøi ñieân chaïy tôùi oâm laáy vaø ñeø ra treân ñaát.

Coâ goïi ngöôøi choàng maø la lôùn raèng: “Sao anh ñeå yeân cho ngöôøi ta haõm hieáp em?” Ngöôøi choàng noùi: “Noù laø thaèng ñieân.”

Roài hai vôï choàng ñi ñeán choã caây boà ñeà thieâng ñeå theà thoát. Khi aáy coâ ta môùi maïnh daïn maø theà raèng: “Toâi xin theà laø töø tröôùc ñeán nay, ngoaøi choàng toâi ra chæ duy nhaát coù ngöôøi ñieân khi naõy oâm ñöôïc toâi maø thoâi. Neáu khoâng ñuùng vaäy xin chòu cheát theâ thaûm.”

Maø lôøi coâ noùi laø thaät, cho neân coâ khoûi cheát. Ngöôøi choàng theïn laém, nghó laø mình ñaõ nghi oan cho vôï. Ngôø ñaâu caû ñeán quyû thaàn cuõng phaûi chòu thua lôøi xaûo ngoân aáy, huoáng hoà laø anh.

Nhöõng söï gaït gaãm nhö theá, ngöôøi ñaøn oâng thöôøng maéc phaûi luoân, nhöng hoï vaãn thöôøng töï cho mình laø haïng ngöôøi tri thöùc, khoâng theå bò laàm. Cho hay, bò ngöôøi ngoaøi gaït gaãm coøn coù theå ñeà phoøng ñöôïc, nhöng bò vôï nhaø gaït gaãm thì thaät voâ phöông traùnh neù.

137

BIEÁT CHUYEÄN ÑÔØI SAU Thuôû xöa, coù hai ngöôøi baïn thaân. Vôï cuûa hai ngöôøi ñeàu coù thai cuøng luùc, môùi ñính öôùc vôùi nhau theá naøy: “Neáu hai treû sanh ra, moät trai, moät gaùi, thì ngaøy sau cho keát laøm vôï choàng.” Sau quaû nhieân laø moät nhaø sanh trai, moät nhaø sanh gaùi. Nhöng roài cuoäc soáng troâi noåi, moãi ngöôøi löu laïc moät phöông khoâng coøn bieát gì tin töùc cuûa nhau.

Roài chaúng may ngöôøi cha ñöùa beù trai cheát sôùm. Lôùn leân moà coâi cha, chaøng trai chæ soáng vôùi meï, thöôøng ñi buoân baùn nuoâi meï, chöa tính ñeán chuyeän gia thaát.

Moät hoâm, trong khi ñi baùn haøng, chaøng tình côø laïi gheù ñuùng vaøo nhaø ngöôøi baïn cuûa cha mình ngaøy xöa, ngöôøi ñaõ sanh ra ñöùa con gaùi. Cha naøng hoûi thaêm queâ quaùn, cha meï cuûa chaøng. Chaøng ñem chuyeän nhaø thöa laïi ñaønh raønh. Nghe xong, cha naøng laáy laøm ngaïc nhieân, möøng rôõ noùi raèng: “Hoài cha chaùu coøn soáng, cuøng ta keát tình baèng höõu vaø coù cuøng ta giao öôùc raèng, neáu sanh con ra moät trai, moät gaùi, thì cho keát laøm vôï choàng. Ta coù yù tìm chaùu ñaõ laâu nhöng khoâng bieát ôû nôi naøo, neân con gaùi ta coøn chöa daùm gaû choàng.” Chaøng 138

BIEÁT CHUYEÄN ÑÔØI SAU trai thöa raèng: “Naøo chaùu coù hay bieát gì ñaâu!” Ngöôøi cha coâ gaùi baûo chaøng cöù veà hoûi laïi meï thì roõ.

Chaøng veà nhaø ñem chuyeän aáy keå laïi vôùi meï. Baø meï nhaän laø coù thaät. Chaøng môùi trôû qua beân nhaø coâ gaùi.

Doïc ñöôøng, boãng thaáy moät caùi suoái nöôùc chaûy maõi vaøo moät caùi soï, maø soï khoâng ñaày. Chaøng sôï laém. Ñi nöõa, gaëp moät caùi caây traùi chín sai oaèn. Chaøng ñöa tay toan haùi ít traùi ñeå aên, thì bao nhieâu traùi khaùc ñeàu noùi roä leân raèng: “Naøy, haùi toâi ñi! Naøy, haùi toâi ñi.” Chaøng ta sôï quaù, chaïy ñi raát mau vaø vaáp chaân teù. Ñi nöõa, vöøa tôùi nhaø coâ gaùi thì coù moät con choù chaïy ra chaøo, quyø hai chaân tröôùc xuoáng vaø theø löôõi lieám chaân chaøng.

Nhöng trong buïng choù, laïi coù tieáng choù suûa leân toan caén chaøng. Chaøng saûng soát, teù naèm treân ñaát. Laùt sau, chaøng môùi hoaøn hoàn ñöùng daäy. Gaëp ngöôøi cha coâ gaùi ñi ra ñeå ñoùn chaøng, chaøng beøn ñem heát nhöõng chuyeän khi naõy maø thuaät laïi.

OÂng giaø vaøo nhaø noùi vôùi con gaùi. Naøng giaûi thích raèng: “Ñi doïc ñöôøng thaáy suoái nöôùc chaûy maõi vaøo moät caùi soï khoâng ñaày, nghóa laø trong nhöõng ñôøi sau, ngöôøi ta tom goùp taát caû nhöõng tieàn cuûa chaâu baùu ñeå daâng leân cho moät ngöôøi, maø khoâng khi naøo thoaû caùi loøng tham lam cuûa ngöôøi aáy. Thaáy caây sai oaèn traùi chín, muoán haùi ít traùi maø aên, nhöng traùi laïi giaønh nhau maø baûo phaûi haùi mình, nghóa laø khi hoûi cöôùi coâ gaùi lôùn trong nhaø, 139

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA thì coâ gaùi nhoû ngaên laïi vaø hoûi sao chaúng cöôùi mình.

Con choù chaïy ra chaøo, chaân thì quyø, löôõi thì lieám, maø trong buïng laïi suûa leân vaø muoán caén, nghóa laø ngöôøi ñôøi beà ngoaøi raát dòu ngoït, maø beà trong chöùa nhöõng göôm ñao, veû maët ra tuoàng vui veû maø taám loøng ñaày nhöõng möu keá ñoäc ñòa. AÁy laø nhöõng vieäc trong caùc ñôøi sau, chöù baây giôø thì chöa coù.”

Chaøng trai naøy vôùi coâ gaùi noï, moät ngöôøi thaáy, moät ngöôøi hieåu nhöõng chuyeän ñôøi sau, thaät raát xöùng ñoâi vöøa löùa, ñöôïc keát nghóa traêm naêm theo lôøi giao öôùc cuûa hai ngöôøi cha laø baïn vôùi nhau, quaû thaät laø nhaân duyeân tieàn ñònh.

YÙ NGHÓA CUOÄC ÑÔØI Thuôû xöa, veà ñôøi vua Kieâu Lieân, trong nöôùc coù moät caây ñaïi thoï. Thaät laø moät caây to lôùn laï thöôøng, thaân troøn ñeán naêm, saùu möôi daëm. Beân döôùi goác caây chu vi ño ñöôïc taùm traêm boán möôi daëm, cao ñeán boán ngaøn daëm, caønh laù toûa ra caùc höôùng ñeán hai ngaøn daëm. Caây aáy coù naêm phía: phía tröôùc coù traùi ñuû cho vua ngöï duøng vôùi caùc cung phi, phía keá nuoâi ñuû caùc quan trieàu thaàn, phía thöù ba nuoâi troïn caû nhaân daân trong nöôùc, phía thöù tö nuoâi ñuû caùc vò taêng, vaø phía thöù naêm nuoâi soáng taát caû caùc loaøi caàm thuù.

140

YÙ NGHÓA CUOÄC ÑÔØI Traùi caây to nhö caùi voø ñöïng nöôùc, aên vaøo coù muøi thôm ngoït nhö maät. Khoâng coù ai giöõ gìn, maø cuõng khoâng coù ai haùi troäm nhöõng traùi aáy ñeå aên moät mình.

Thuôû aáy, con ngöôøi ta tuoåi thoï coù ñeán 84 ngaøn naêm.

Trong cuoäc soáng, chæ phaûi khoå veà maáy ñieàu naøy: noùng, laïnh, ñoùi, khaùt, ñaïi tieåu tieän, tình aùi vaø giaø, beänh.

Ngöôøi ta chöa phaûi chòu ñöïng caû traêm ngaøn noãi khoå nhö ñôøi sau naøy. Ñaøn baø thuôû aáy ñeán naêm traêm tuoåi môùi laáy choàng.

Coù moät vò tröôûng giaû giaøu coù teân laø A-lyù-nieân. Tuy giaøu coù hôn ngöôøi, nhöng oâng thöôøng suy nghó raèng cuoäc ñôøi ngaén nguûi laém. Khoâng coù ai ñöôïc soáng maõi khoâng cheát. Söï giaøu sang phuù quyù cuõng khoâng theå keùo daøi maõi maõi, vaø thöôøng ngöôøi ta vì noù maø luî thaân.

OÂng nghó: “Toát hôn laø ta neân boá thí cuûa caûi cho keû ngheøo, vì duø hieän taïi ta coù ñöôïc may maén giaøu sang, nhöng naøo coù giöõ ñöôïc laâu? Toát hôn laø ta neân döùt boû ñôøi soáng gia ñình baän roän, döùt boû cuoäc soáng traàn tuïc, giöõ cho tinh thaàn trong saïch vaø soáng cuoäc soáng xuaát gia trau gioài ñaïo ñöùc.”

Nghó nhö vaäy, tröôûng giaû A-lyù-nieân lieàn töø boû taát caû gia saûn ñoà soä cuûa mình, tìm ñeán caùc vò tröôûng laõo taêng ñaïo cao ñöùc troïng maø phaùt nguyeän qui y Tam baûo vaø thoï giôùi xuaát gia.

141

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Daân chuùng noi göông oâng , khoâng bao laâu cuõng ruû nhau caû ngaøn ngöôøi cuøng xuaát gia theo Phaät. Ai cuõng thaáy ñöôïc ñôøi ngöôøi laø giaû taïm, coù thònh taát coù suy, coù thaønh taát coù hoaïi, coù sinh taát coù dieät, chæ coù ñaïo lyù chaân thaät laø beàn vöõng maø thoâi.

Khi coù raát ñoâng ngöôøi xuaát gia, cuøng ñi theo oâng Alyù-nieân maø tu taäp, oâng môùi giaûng thuyeát vôùi moïi ngöôøi raèng: “Ñôøi ngöôøi ngaén nguûi, chæ thoaùng qua nhö boùng chôùp. Ta neân döùt boû söï tham lam vaø aùi luyeán trong ñôøi naøy ñeå ñöôïc an höôûng söï vui beàn vöõng trong nhöõng ñôøi sau. Khoâng ai soáng maõi maø khoûi cheát. Vaäy ta neân dieät loøng duïc voïng, döùt boû söï tham lam vaø boá thí cho keû ngheøo khoù. Ta neân vöôït qua söï ñam meâ taàm thöôøng vaø caùc neûo taø kieán. Ngöôøi ta soáng coù ñöôïc bao laâu, sao coù theå xem ñoù laø laâu daøi? Ñôøi ngöôøi chæ nhö haït möa sa treân maët nöôùc, boït vaêng leân roài tan maát lieàn. Ñôøi ngöôøi nhö aùnh chôùp, nhö tia ñieän xeït, nhö nhaùy maét... laïi coøn ngaén nguûi hôn theá nöõa. Ñôøi ngöôøi nhö thoi ñöa, thoi deät vöøa qua, thì ñôøi cuõng vöøa döùt... Maø trong caùi cuoäc ñôøi ngaén nguûi aáy, laïi coù bieát bao söï nguy nan khoå cöïc! Ngöôøi ta nhö con vaät bò daét ra loø moå, caøng böôùc caøng ñi gaàn ñeán choã maïng vong, moãi moät ngaøy qua cuõng nhö con vaät aáy böôùc theâm moät böôùc ñeán choã bò gieát thòt, laïi coøn ngaén nguûi hôn theá nöõa. Ñôøi ngöôøi 142

CHUYEÄN NGÖÔØI HAI VÔÏ troâi nhanh nhö nöôùc treân non cao cuoàn cuoän ñoå xuoáng, khoâng khi naøo ngöøng laïi, moãi ngaøy troâi qua laïi caøng ñeán gaàn vôùi caùi cheát. Ngöôøi ta soáng treân ñôøi chòu laém söï saàu öu, khoå naõo. Ñôøi laø giaû taïm, thaáy ñöôïc söï giaû taïm aáy môùi coù theå nöông theo ñaïo chaân thaät, tu taâm döôõng taùnh vaø cöùu giuùp chuùng sanh.”

CHUYEÄN NGÖÔØI HAI VÔÏ Thuôû xöa, coù moät ngöôøi trung nieân coù hai baø vôï, moät treû moät giaø. Khi ñeán nhaø ngöôøi vôï treû thì chò ta noùi raèng: “Em tuoåi coøn nhoû maø anh thì giaø. Soáng vôùi anh, em bò ngöôøi ñôøi cöôøi cheâ, em buoàn quaù. Thoâi anh haõy ñeán nhaø chò aáy maø soáng.” Ngöôøi aáy muoán soáng vôùi vôï nhoû, beøn nhoå bôùt maáy sôïi toùc baïc treân ñaàu cho ra veû treû trung hôn.

Roài khi ñeán nhaø ngöôøi vôï lôùn tuoåi hôn, chò naøy laïi noùi raèng: “Toâi ñaõ giaø, ñaàu baïc caû roài, maø anh thì ñaàu toùc ñen möôùt theá kia coi sao ñöôïc.” Anh ta cuõng muoán ñöôïc ôû vôùi baø vôï naøy, neân môùi ñeå laïi maáy sôïi toùc baïc maø nhoå bôùt maáy sôïi toùc ñen.

Thay qua ñoåi laïi nhieàu laàn nhö vaäy, toùc treân ñaàu anh bò nhoå gaàn heát. Hai ngöôøi vôï baây giôø thaáy anh xaáu 143

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA xa dò hôïm quaù, beøn boû haún khoâng theøm soáng vôùi anh nöõa.

Ngöôøi naøy thuôû tröôùc voán laø moät con choù, soáng trong moät nhaø naèm ôû khoaûng giöõa hai ngoâi chuøa, caùch nhau moät con soâng. Chuøa beân naøy veà höôùng ñoâng, chuøa beân kia veà höôùng taây. Khi choù nghe tieáng chuoâng ôû chuøa naøo, noù bieát chuøa ñoù coù leã cuùng, lieàn chaïy ñeán ñeå ñöôïc caùc thaày cho aên. Moät hoâm, caû hai chuøa cuøng coù leã cuùng, cuøng neän chuoâng moät löôït. Choù ta vöøa bôi ñeán giöõa soâng, boãng nghe tieáng chuoâng gioùng giaû ôû caû hai bôø ñoâng taây. Muoán qua chuøa beân naøy, thì sôï chuøa beân kia coù ñoà aên ngon hôn. Coøn muoán trôû laïi beân kia, thì sôï beân naøy coù ñoà aên ngon hôn. Phaân vaân löôõng löï nhö vaäy maõi, moät hoài laâu ñuoái söùc maø cheát chìm.

Ngöôøi vì quaù tham saéc duïc maø bò hai vôï ñuoåi xua, coù khaùc naøo ñôøi tröôùc laøm con choù, bôûi tham mieáng aên ngon neân phaûi cheát chìm. Söï tham lam laøm cho con ngöôøi ta trôû neân ngu toái, chìm ñaém maõi trong bieån luaân hoài. Nhaát laø söï tham saéc duïc, noù ñaøy ñoaï vaø vuøi laáp bieát bao cuoäc ñôøi, gaây ra nhöõng söï sæ nhuïc raát gôùm gheâ!

144

HAÏT KIM CÖÔNG Thuôû tröôùc, coù moät thaày tyø-kheo ñi khaát thöïc thöôøng gheù nhaø moät ngöôøi thôï kim hoaøn, bôûi ngöôøi naøy thöôøng hay cuùng döôøng vaät thöïc cho thaày.

Moät hoâm, ngöôøi thôï kim hoaøn cuõng cuùng döôøng thaày moät böõa côm nhö thöôøng leä. Thaày ñang duøng côm thì ngöôøi thôï coù vieäc phaûi ra ngoaøi. Ngöôøi thôï khi aáy sô yù coù ñeå moät haït kim cöông raát quyù ôû ngay treân baøn.

Thaày tyø-kheo duøng côm xong khoâng daùm ñi ra vì chuû nhaø chöa veà, e coù ngöôøi laï vaøo laáy maát haït kim cöông aáy. Baát ngôø, trong nhaø coù nuoâi moät con chim keùc, noù nhìn thaáy haït kim cöông laáp laùnh boãng bay xuoáng ñôùp laáy vaø nuoát luoân vaøo buïng.

Khi ngöôøi thôï trôû veà, nhôù ñeán haït kim cöông, khoâng thaáy ôû treân baøn lieàn hoûi thaày tyø-kheo raèng: “Naõy giôø toâi ñi vaéng, coù ai vaøo ñaây chaêng?”

Thaày tyø-kheo traû lôøi: “Khoâng, chæ coù moät mình baàn taêng ngoài ñaây thoâi.”

Ngöôøi thôï kim hoaøn baáy giôø nghi cho thaày tyø-kheo laáy haït kim cöông, môùi xaúng gioïng: “Vaäy thì haït kim cöông toâi ñeå treân baøn naøy ñaâu maát roài?”

Thaày tyø-kheo laëng thinh.

145

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngöôøi thôï gaëng hoûi nhieàu laàn, thaày vaãn laëng thinh.

Anh ta noåi noùng vaø nghi quyeát cho thaày ñaõ laáy haït kim cöông, beøn duøng caây ñaùnh ñaäp thaúng tay, quyeát laøm cho thaày traû laïi. Thaày tyø-kheo bò ñoøn, maùu ra leânh laùng. Nhöng heã ngöôøi thôï hoûi ñeán haït kim cöông thì thaày chæ noùi raèng: “Baàn taêng khoâng coù laáy haït kim cöông cuûa oâng.”

Sau roát, thaày tyø-kheo bò ñoøn nhieàu quaù, ngaõ xuoáng ngaát xæu, maùu phun ñaày. Con keùc thaáy maùu, lieàn bay xuoáng toan uoáng. Nhöng vöøa luùc aáy, ngöôøi thôï vung caây ñaùnh thaày tyø-kheo, laïi va nhaèm con keùc sa xuoáng cheát töôi. Chuû nhaø vaãn coøn giaän sao thaày lôùn gan giaáu maõi, neân cöù ñaùnh maõi. Thaày thaáy con keùc ñaõ cheát roài, thì môùi ñöa tay ngaên laïi maø noùi raèng: “Haït kim cöông maø oâng nghi toâi laáy, laø con keùc naøy ñaây luùc naõy ñaõ ñaõ nuoát vaøo buïng roài.”

Ngöôøi thôï môùi thoâi ñaùnh, laáy dao moå buïng con keùc ra, quaû nhieân thaáy haït kim cöông cuûa mình.

Baáy giôø, ngöôøi thôï kim hoaøn laáy laøm hoái haän, quyø xuoáng xin loãi thaày tyø-kheo vaø hoûi raèng: “Thaày quaû laø ngöôøi ngay thaät, sao tröôùc khoâng noùi ra cho toâi bieát, ñeå toâi phaûi naëng tay xuùc phaïm.”

Thaày tyø-kheo ñaùp raèng: “Nhö baàn taêng noùi ra, thì con keùc phaûi bò haïi. Baàn taêng tu haønh giöõ theo ñaïo 146

NGÖÔØI THÔÏ NHUOÄM lyù, khoâng nôõ laøm haïi ñeán ai, duø laø loaøi vaät cuõng vaäy.

Thaø laø baàn taêng chòu ñoøn, duø ñeán cheát cuõng khoâng oaùn traùch.”

Chuû nhaø caøng theâm hoái haän vaø kính phuïc thaày laém.

Coøn thaày tyø-kheo tuy bò ñoøn ñau ñôùn, maø thaàn saéc vaãn ung dung nhö thöôøng, khoâng loä veû giaän hôøn chi caû.

NGÖÔØI THÔÏ NHUOÄM Thuôû tröôùc, coù moät laõo thôï nhuoäm soùi ñaàu, thöôøng ngaøy ñem vaûi ra bôø soâng maø giaët vôùi ñöùa con trai. Giaët xong, laõo môùi xaû, vaét cho raùo nöôùc, roài ñem phôi naéng. Ñoà khoâ, laõo xeáp laïi vaø boû vaøo bao, roài ñem veà nhaø.

Coâng vieäc ñeàu ñaën ngaøy naøo cuõng theá.

Moät hoâm, trôøi naéng gaét laém, loùa caû maét laøm laõo khoâng thaáy ñöôøng. Gaàn leà ñöôøng coù moät caây lôùn, laõo môùi laáy bao vaûi ñeå goái ñaàu, roài naèm nguû döôùi goác caây.

Boãng ñaâu coù con muoãi bay laïi ñaäu treân caùi ñaàu soùi cuûa laõo maø huùt maùu. Ñöùa con nhìn thaáy, töùc giaän laém. Noù nghó raèng: “Cha mình nhaân luùc meät moûi naèm nghæ, maø con muoãi khoán kieáp naøy noù daùm ñeán huùt maùu, thaät ñaùng giaän quaù.”

Lieàn ñoù, saün caùi ñoøn gaùnh moät beân, noù môùi giô cao maø ñaäp thaät maïnh vaøo con muoãi. Muoãi cheát, maø laõo 147

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA giaø toäi nghieäp laõnh moät ñoøn chí töû vaøo ñaàu cuõng cheát töôi.

Caùc nhaø thoâng thaùi thöôøng noùi raèng: “Thaø ñoái nghòch vôùi ngöôøi khoân ngoan coøn hôn thaân thieän vôùi keû daïi doät. Chuyeän naøy cuõng töông töï nhö chuyeän “Con gaáu vaø oâng giaø” cuûa thi só phaùp La Fontaine: Coù oâng giaø kia laøm baïn vôùi con gaáu. Nhaân moät böõa oâng nguû tröa, coù con ruoài ñaäu treân traùn oâng. Gaáu giaän oâm ñaù neùm xuoáng, coá gieát con ruoài, laøm cho oâng giaø cuõng heát ñöôøng soáng!

CHIM PHUÏNG Thuôû xöa, coù moät con chim phuïng chuùa, coù ñeán naêm traêm vôï ñeïp theo haàu. Nhöng vì chim phuïng say meâ moät con coâng maùi saéc xanh neân boû caû 500 coâ vôï maø laøm baïn traêm naêm vôùi con coâng maùi.

Con coâng maùi naøy keùn aên laém. Noù thích traùi ñaøo vaø nhöõng traùi ngon ngoït. Moãi ngaøy, chim phuïng ñeàu phaûi ñi kieám thöùc aên veà cho tình nhaân.

Moät hoâm, hoaøng haäu trong cung ñau naëng, naèm moäng thaáy chim phuïng, laïi nghe coù tieáng ngöôøi maùch raèng: neáu ñöôïc aên thòt chim phuïng thì seõ khoûi beänh.

148

CHIM PHUÏNG Hoaøng haäu thöùc daäy, keå laïi giaác moäng cho vua hay.

Vua truyeàn leänh cho quaân binh phaûi ñi khaép nôi saên tìm cho ñöôïc chim phuïng. Hoaøng haäu thì noùi: “Ai baét ñöôïc chim phuïng ñem veà ñaây, ta seõ gaû coâng chuùa cho vaø thöôûng moät ngaøn caân vaøng.”

Nhöõng ngöôøi thôï saên trong xöù chia nhau ñi khaép nôi ñeå tìm chim phuïng. Trong soá ñoù coù moät ngöôøi gaëp ñöôïc chim phuïng ñi vôùi con coâng maùi maøu xanh, taïi choã maø chuùng thöôøng ñeán kieám aên. Ngöôøi thôï saên aáy lieàn laáy maät ong troän vôùi baùnh, ñeå ôû maáy choã gaàn ñoù maø nhöû cho chim phuïng tôùi laáy veà cho coâng maùi aên. Ñöôïc naêm ba laàn, roài anh ta laáy baùnh vôùi maät ong maø treùt khaép thaân mình, sau ñoù ngoài co moät choã im lìm khoâng ñoäng ñaäy. Chim phuïng tôùi saùt beân ñeå laáy thöùc aên, lieàn bò anh thôï saên toùm laáy.

Chim phuïng bò baét roài, môùi noùi raèng: “Anh chòu nhieàu khoù nhoïc, baøy ra möu chöôùc tinh xaûo nhö vaäy ñeå coá baét laáy toâi, chaéc laø cuõng vì moái lôïi naøo ñoù. Nay neáu anh chòu thaû toâi ra, toâi seõ chæ cho anh moät hoøn nuùi baèng vaøng. Anh coù theå tôùi ñoù tha hoä laáy vaøng veà maø laøm giaøu hôn caû thieân haï.”

Anh thôï saên ñaùp: “Hoaøng haäu coù höùa raèng, heã ai baét ñöôïc mi thì thöôûng cho moät ngaøn caân vaøng vaø gaû coâng chuùa cho.” Noùi roài khoâng chòu thaû maø ñem chim phuïng veà daâng noäp leân vua.

149

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Chim phuïng bò ñöa ñeán choã vua, lieàn noùi: “Muoân taâu beä haï! Neáu chæ vì trò beänh hoaøng haäu maø baét toâi, xin mang cho toâi moät chuùt nöôùc, toâi seõ hoïa moät caâu linh phuø vaøo ñoù thì nöôùc coù theå trò döùt beänh hoaøng haäu.

Neáu khoâng hieäu nghieäm, toâi cam chòu toäi.”

Vua nghe theo, roài mang nöôùc ñaõ ñöôïc chim phuïng hoïa linh phuø cho hoaøng haäu uoáng, beänh lieàn döùt ngay.

Hoaøng haäu coøn trôû neân xinh ñeïp tuyeät saéc hôn xöa.

Chim phuïng laïi noùi: “Taâu beä haï! Baây giôø toâi muoán loäi xuoáng hoà naøy maø ñoïc moät caâu thaàn chuù. Nöôùc hoà seõ trôû thaønh nöôùc thuoác. Heát thaûy daân gian, ai coù beänh chæ vieäc ñeán ñaây muùc nöôùc naøy uoáng, seõ ñöôïc maïnh khoeû nhö thöôøng. Neáu chaúng linh nghieäm, toâi chòu xöû toäi.”

Vua öng thuaän. Chim phuïng loäi xuoáng hoà vaø ñoïc thaàn chuù. Roài heát thaûy daân trong xöù nghe tieáng, beøn keùo nhau ñeán uoáng nöôùc döôùi hoà. Baáy giôø, keû ñieác ñöôïc nghe, keû muø ñöôïc thaáy, keû caâm ñöôïc noùi, keû böôùu ñöôïc laønh... Noùi chung, nöôùc aáy trò ñöôïc heát thaûy caùc loaïi beänh taät.

Hoaøng haäu döùt beänh roài vaø trong nöôùc khoâng coøn ai ñau oám nöõa, taát khoâng coøn ai ñeå yù muoán haïi chim phuïng. Phuïng bieát nhö vaäy, taâu vôùi vua raèng: “Beä haï tha maïng soáng cho toâi, toâi ñaõ vì ôn aáy maø cöùu beänh 150

CHIM PHUÏNG khoå cho heát caû nhaân daân trong nöôùc cuûa beä haï. Nhö vaäy cuõng coù theå goïi laø ñeàn ñaùp nhau roài. Nay xin beä haï ñeå cho toâi ñi.” Vua baèng loøng.

Chim phuïng ñöôïc thaû ra, bay leân ngoïn caây cao vaø noùi raèng: “Trong ñôøi naøy coù ba keû ñieân.” Vua hoûi: “Ba keû aáy laø ai?” Chim phuïng ñaùp: “Keû thöù nhaát laø toâi, keû thöù hai laø ngöôøi thôï saên, vaø keû thöù ba chính laø beä haï.”

Vua noùi: “Vì sao ngöôi noùi theá, haõy giaûi thích cho ta nghe xem?”

Phuïng ñaùp raèng: “Saéc ñeïp cuûa ñaøn baø laø ngoïn löûa, noù ñoát chaùy tinh thaàn vaø thaân theå chuùng ta, vaø laøm luî caû cuoäc ñôøi ta nöõa. Toâi ñaõ boû naêm traêm ngöôøi vôï maø say meâ theo moät con coâng maùi. Toâi phaûi ñi kieám ñoà aên ngon laønh maø cung phuïng cho noù, thaønh ra toâi laø keû noâ leä cuûa vôï. Roài toâi bò ngöôøi thôï saên baét ñöôïc. AÁy cuõng vì ñi kieám thöùc aên ñeå nuoâi noù maø suyùt nöõa thaân maïng toâi ñaõ khoâng coøn. AÁy laø toâi ñieân.

“Coøn vôùi ngöôøi thôï saên, toâi ñaõ thaät tình höùa chæ cho anh ta moät hoøn nuùi baèng vaøng, maø anh ta laïi khoâng keå gì ñeán moái lôïi lôùn lao aáy, chæ tin troïn vaøo lôøi huyeãn hoaëc vaø phaàn thöôûng nhoû nhoi cuûa hoaøng haäu. Anh ta laïi coøn mong seõ ñöôïc keát duyeân vôùi coâng chuùa. Trong ñôøi, caùc leõ ñieân khuøng voâ lyù ñeàu gioáng heät theo ñoù caû.

Ngöôøi ta khoâng ngoù ngaøng gì ñeán chaân lyù, maø laïi chæ 151

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA töôûng ñeán nhöõng vieäc doái traù xaûo mî maø thoâi. Naøo laø hoï ngaû nghieâng nôi töûu ñieám traø ñình, naøo laø hoï ñaém vaøo nhöõng cuoäc vui suoát saùng thaâu ñeâm, naøo laø hoï meâ muoäi trong voøng hoa nguyeät taø daâm... Nhöõng toäi aùc aáy sanh ra laém vieäc nguy haïi, tan nhaø naùt cöûa, roài nhöõng keû si meâ aáy ñeán cheát phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Maø duø nhöõng keû aáy coù muoán trôû laïi sanh laøm ngöôøi töû teá, thì cuõng chaúng deã chuùt naøo. Hoï bò aùc nghieäp loâi keùo, coù khaùc naøo moät con chim ñaõ maát caùnh laïi muoán bay leân trôøi! Naøy beä haï, saéc duïc cuûa ñaøn baø cuõng gioáng nhö caùi söï ñoäc aùc cuûa boïn yeâu quyû, noù coù theå laøm cho tan naùt cöûa nhaø, maø keû ñaõ meâ maãn ñaém say vaøo ñoù laïi yeâu quyù voâ cuøng. Ngöôøi thôï saên kia boû moái lôïi lôùn maø tin vaøo lôøi huyeãn hoaëc cuûa moät ngöôøi ñaøn baø! Vì theá neân toâi noùi laø anh ta ñieân.

“Coøn nhö beä haï, ñaõ coù ñöôïc vò danh y coù thaàn döôïc cöùu ñöôïc nhaân daân caû nöôùc. Heát thaûy caùc beänh khoå ñeàu nhaát loaït tieâu tröø, thieân haï ñöôïc haân hoan, giaø treû ñöôïc vui cöôøi. Theá maø beä haï khoâng tìm caùch giöõ laïi maø ñeå cho nhaø danh y aáy ra ñi. Cho neân toâi noùi beä haï ñieân.”

152

CON CHOÀN MUOÁN CÖÔÙI COÂNG CHUÙA Thuôû xöa, coù moät vò tu só laùnh mình trong ñoäng nuùi saâu maø tuïng kinh. Coù moät con choàn thöôøng ñeán nghe kinh. Noù hieåu ñöôïc ít nhieàu trong caùc ñoaïn kinh, töï cho nhö vaäy laø mình khoân ngoan laém. Noù môùi nghó raèng: “Nay ta ñaõ hieåu ñöôïc lôøi giaûng trong kinh, ta phaûi laøm vua trong loaøi thuù môùi xöùng!” Noù nghó nhö vaäy, beøn ñöùng daäy ñi.

Roài noù gaëp moät con caùo oám, lieàn xoâng tôùi toan gieát.

Con caùo oám hoûi: “Sao anh muoán gieát toâi?” Noù ñaùp: “Ta laø chuùa caùc loaøi vaät. Ngöôi gaëp ta khoâng haï mình, mang toäi khi quaân. Toäi aáy laø toäi cheát neân ta gieát ngöôi.” Con caùo sôï noùi: “Xin ngaøi tha cho, toâi seõ theo haàu ngaøi.”

Roài hai con cuøng ñi tôùi nöõa. Con ñi tröôùc gaëp moät con caùo khaùc. Noù cuõng ñoøi gieát. Con naøy phaûi xin toäi vaø nguyeän theo haàu noù nhö con tröôùc. Cöù vaäy, noù ñi tôùi maõi, chieâu moä ñöôïc caû thaûy gioáng choàn caùo.

Roài noù duøng choàn caùo maø laøm chuùa caû thaûy loaøi voi.

Keá noù laïi duøng loaøi voi maø laøm chuùa caû thaûy loaøi coïp.

Sau noù laïi duøng loaøi coïp maø ñöùng ñaàu caû thaûy loaøi sö töû. Sau roát, noù töï xöng laø chuùa teå caùc loaøi vaät.

153

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Khi noù laøm chuùa thuù, noù laïi nghó raèng: “Baây giôø, ta ñaõ nghieãm nhieân laø moät vò thieân töû. Ta khoâng neân cöôùi vôï taàm thöôøng trong loaøi caàm thuù.”

Noù lieàn cöôõi treân moät con voi lôùn maø ñi ñeán thaønh Ba-la-naïi. Phía sau, quaân thuù saép haøng noái ñuoâi nhau haèng haø sa soá. Vua trong thaønh phaùi söù ra hoûi raèng: “Caùc ngöôi laø loaøi thuù, sao laïi daùm raàm roä keùo veà ñaây nhö vaäy?” Choàn ñaùp: “Ta laø vua loaøi thuù, nay ta ñeán ñaây laø xin cöôùi coâng chuùa trong cung. Coù thuaän theo thì toát, baèng khoâng chòu gaû coâng chuùa cho ta, ta seõ ñaïp naùt caû thaønh naøy.” Söù giaû trôû veà ñem lôøi aáy taâu leân vua.

Vua hoäi quaàn thaàn baøn caùch ñoái phoù. Caùc quan ñeàu taâu raèng: “Beä haï neân trao coâng chuùa cho noù. Vì sao? Laø vì trong nöôùc ta chæ coù voi vôùi ngöïa laø maïnh hôn heát.

Ta coù voi vôùi ngöïa, maø chuùng noù laïi coù sö töû. Heã ngöïa vôùi voi nghe hôi sö töû thì hoaûng sôï maø boø moïp xuoáng ñaát. Nhö vaäy, ra traän aét ta phaûi thua, cuõng ñuû bò maáy con thuù aáy ñaïp cheát. Beä haï khoâng neân tieác moät ngöôøi con maø laøm maát caû ñaát nöôùc.”

Luùc aáy, duy coù moät oâng quan ñaïi thaàn laø ngöôøi thoâng minh, möu trí, leân tieáng taâu raèng: “Haï thaàn ñoïc saùch coå kim, chöa töøng thaáy coù coâng chuùa laïi ñem gaû cho moät con thuù heøn. Tuy haï thaàn laø keû taøi sô trí thieån, 154

CON CHOÀN MUOÁN CÖÔÙI COÂNG CHUÙA nhöng chæ muoán gieát quaùch con caùo aáy ñi vaø thaû cho caùc loaøi thuù phaân nhau ñi töù taùn.”

Vua hoûi laøm theá naøo. Quan ñaïi thaàn aáy ñaùp: “Beä haï cöù phaùi söù sang ñònh ngaøy giao chieán, roài giao öôùc vôùi noù raèng, ñeán ngaøy ñoù neáu nhö ñeå sö töû ñi tieân phong, thì phaûi ñaùnh nhau tröôùc roài môùi roáng sau. Con choàn taát ngôõ raèng mình sôï tieáng roáng cuûa sö töû, theá naøo noù cuõng ñeå sö töû ñi tieân phong vaø baét roáng tröôùc roài môùi ñaùnh sau. Ñeán ngaøy aáy, beä haï chæ vieäc truyeàn cho trong thaønh ai naáy ñeàu nheùt chaët loã tai laïi vaø chôø xem keát quaû.”

Vua nghe theo lôøi, cho söù ra ñònh ngaøy giaùp chieán vaø y theo keá cuûa quan ñaïi thaàn. Ñeán ngaøy giaùp traän, vua laïi phaùi söù sang giao heïn laïi nhö tröôùc. Roài vua cho quaân keùo ra.

Khi hai beân giaøn quaân chænh teà, saép ñaùnh nhau, choàn lieàn ra leänh cho sö töû roáng leân. Nhöng choàn ta vöøa nghe tieáng roáng cuûa sö töû, traùi tim lieàn vôõ ra laøm baûy maûnh, ngaõ nhaøo töø treân löng voi xuoáng ñaát. Lieàn ñoù, bao nhieâu loaøi thuù khaùc ñeàu chaïy töù taùn heát.

155

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA

LAÁY ÑUOÂI LAØM ÑAÀU Thuôû xöa, coù moät con raén lôùn, haèng ngaøy ñi kieám aên trong röøng. Moät hoâm, ñuoâi raén vôùi ñaàu raén sanh chuyeän ñoái nghòch caõi vaõ nhau. Ñuoâi thaáy mình cöù phaûi theo sau maõi, coøn ñaàu thì ñöôïc ñi tröôùc moät caùch oai veä thì töùc laém, phaøn naøn. Noù ñoøi ñöôïc ñi tröôùc. Ñuoâi môùi noùi raèng, mình khoûe vaø to hôn, ñaùng laõnh phaàn tröôùc. Nhöng ñaàu noùi raèng, mình phaûi ñi tröôùc luoân, bôûi vì coù tai ñeå nghe, coù maét ñeå thaáy, khoûi bò laàm laïc, vaø nhaát laø coù mieäng ñeå aên maø giuùp cho ñuoâi ñöôïc soáng. Noù laäp luaän raèng, nhö mieäng maø khoâng chòu aên nöõa, thì ñuoâi soáng theá naøo? Ñaàu laïi coøn noùi raèng, mình rôø raãm ñöôïc taát caû, thì caùi traùch nhieäm ñaøng anh phaûi thuoäc veà mình.

Nhöng ñuoâi khoâng chòu thua, caõi laïi raèng: “Neáu khoâng coù toâi thì laøm sao anh ñi ñöôïc? Roài neáu toâi quaán vaøo goác caây trong naêm ba ngaøy, chöøng aáy mieäng anh laáy gì maø aên, chaúng phaûi anh seõ cheát ñoùi hay sao?”

Roài ñuoâi noùi sao laøm vaäy, lieàn quaán chaët vaøo goác caây, khieán raén khoâng theå boø ñi ñaâu ñöôïc maø kieám aên.

Qua maáy ngaøy, ñaàu ñoùi khaùt quaù, ngoùc daäy khoâng noåi, sôï cheát, beøn chòu thua vaø nhaän ñuoâi laøm beà treân maø nhöôøng cho ñi tröôùc. Noù noùi: “Thoâi, töø nay anh cöù ñi 156

SÖ TÖÛ VAØ CON CHIM NHOÛ tröôùc, coøn toâi thì theo sau.” Ñaàu noùi xong, hai ñaøng ñeàu thay böïc ñoåi ngoâi.

Nhöng ñi tröôùc ñöôïc moät laùt, ñeán moät caùi hoá coù löûa ñang chaùy maïnh. Ñuoâi voán khoâng quen ñi tröôùc, tröôøn ngay vaøo ñaùm löûa bò boûng da chaùy thòt, ñau ñôùn voâ ngaàn. Cuõng may, khi aáy ñaàu hoaûng quaù khoâng coøn nhöôøng nhòn gì nöõa, môùi quay ngoaéc laïi maø boø traùnh ra xa, nhôø vaäy maø raén khoûi cheát chaùy.

Töø ñoù, ñuoâi chaúng bao giôø coøn tranh ñi tröôùc nöõa.

SÖ TÖÛ VAØ CON CHIM NHOÛ Moät buoåi saùng kia, vöøa môùi raïng ñoâng, vua sö töû thöùc daäy, ñöùng yeân khoâng lay ñoäng. Roài chuùa sôn laâm roáng leân moät tieáng chaán ñoäng caû ñaát trôøi. Lieàn ñoù, caùc loaøi thuù ñeàu naèm moïp, caùc loaøi chim ñeàu xeáp caùnh rôi xuoáng. Khi aáy sö töû môùi ñi kieám aên. Gaëp moät con voi, sö töû gieát voi vaø xeù thòt aên töôi. Chaúng may coù moät caùi xöông voi chaën ngang nôi cuoáng hoïng, khoâng caùch chi laáy ra ñöôïc. Sö töû bò maéc xöông, laáy laøm ñau nhöùc, soáng thì khoù chòu, maø cheát cuõng khoâng xong!

Boãng ñaâu coù moät con chim nhoû ñang baét saâu, thaáy sö töû reân la thì döøng laïi ñöùng nhìn. Sö töû lieàn môû toaùc haøm ra vaø noùi raèng: “Naøy chim ôi! Nhö ngöôi gaéng cöùu 157

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñöôïc ta thì ta khoâng queân ôn ngöôi. Veà sau, kieám ñöôïc moài ta seõ chia cho ngöôi.”

Chim nghe noùi ñoäng loøng, môùi bay vaøo mieäng sö töû vaø raùng heát söùc moå rôùt mieáng xöông ra. Sö töû nhôø ñoù maø thoaùt hieåm.

Vaøi hoâm sau, sö töû ñi kieám aên, ñöôïc thòt raát nhieàu.

Chim nhoû ñaäu gaàn ñoù, ngoû lôøi xin chuùt ít ñoà aên. Sö töû khoâng theøm ñaùp, laïi ngaâm moät baøi thô ñeå cheá nhaïo chim raèng: Oai quyeàn moät coõi chuùa sôn laâm, Quen taùnh nhai bay, luõ thuù caàm.

Maëc söùc aên töôi, xöông chaát ñoáng.

Tha hoà xôi noùng, thòt ñaày maâm.

Vì ngöôi troùt daïi neân ta baûo, Naøy chuùa ñaõ dung thaû khoûi haøm.

Moät luùc khaù thöông neân chaúng nôõ, Sao maøy laïi voäi phuï ôn thaâm?

AÁy laø noù baûo con chim nhoû phaûi nhôù ôn noù ñaõ tha cho thoaùt ra khoûi haøm maø khoâng nhai xaùc. Ñaõ vaäy sao coøn daùm ñoøi hoûi noù chia thöùc aên cho?

Chim nhoû nghe xong lieàn ngaâm moät baøi hoaï laïi raèng: Nhoû nhen chuùt phaän choán sôn laâm.

Neân chaúng neà chi maïng tieåu caàm.

158

SÖ TÖÛ VAØ CON CHIM NHOÛ Naøo phaûi keå ra ôn chuùt daï, Maø sao laïi tieác thòt ñaày maâm?

Ví chaêng ñoù troïn lôøi nguyeàn tröôùc, Thì tôù coøn phen cöùu laáy haøm.

Veïn veõ ñoâi beân ta xöû kheùo, Taám loøng quaân töû tôù ghi thaâm.

AÁy laø noù nhaéc kheùo, giöõ theo leã pheùp cuûa keû beà döôùi, nhöng cuõng ngaàm ñe sö töû raèng “laàn naøy coøn laàn khaùc”. Song sö töû chaúng ñeám xæa gì ñeán, boû ñi.

Chim môùi nghó raèng: “Mình ra ôn cöùu laáy maïng noù, maø noù trôû laïi khinh thò mình. Baây giôø ta phaûi quyeát theo sau maø traû thuø. Neáu chaúng röûa ñöôïc haän, theà chaúng ñoäi trôøi chung.”

Töø ñoù, chim cöù bay theo maõi. Ñaâu ñaâu, noù cuõng baùm saùt theo sö töû maø chôø dòp. Moät böõa kia, sö töû gieát raát nhieàu con thuù, aên thaät no neâ roài naèm laên ra nguû, khoâng lo sôï ñeà phoøng chi caû. Chim nhoû môùi bay laïi gaàn, ñaäu leân traùn sö töû, roài duøng heát söùc löïc maø moå loït ra heát moät troøng maét. Sö töû ñau ñôùn saûng soát, vuøng daäy ngoù quanh quaát chaúng thaáy ai, duy chæ coù moät con chim nhoû ñaäu treân caây, môùi hoûi raèng: “Vì sao ngöôi laïi moå ñui maét ta?”

Chim chaäm raõi ñaùp laïi raèng moät baøi thô raèng: Naøy ai laø keû phuï ôn saâu. Ñem taám loøng nhaân chuoác laáy thuø.

159

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Raøy ñaõ dung cho coøn moät maét, AÁy laø giuùp ñoù nghóa thaâm saâu.

Chuùa laâm oai döõ töøng ngang ngöûa, Chim choùc thaân heøn deã khaät khuø!

Raøy kíp ñoâi ta thoâi taùch neûo, Cuõng ñöøng ñeå haän maõi cho nhau.

SÖ TÖÛ VAØ CHOÙ SOÙI Thuôû xöa, treân daõy Hy-maõ-laïp sôn coù moät con sö töû chuùa sôn laâm, laøm chuùa ñeán naêm traêm con sö töû khaùc.

Sö töû chuùa ngaøy caøng giaø, thöôøng bò beänh, cho neân thaân hình gaày oám, maét môø.

Moät hoâm, chuùa sö töû daét naêm traêm con sö töû ñi, ruûi suïp chaân teù xuoáng moät caùi haàm khoâ. Naêm traêm con sö töû lieàn boû ñi, khoâng theøm cöùu. Luùc ñoù, gaàn haàm coù moät con choù soùi nhoû. Thaáy sö töû chuùa bò naïn, noù nghó raèng: “Mình ôû nuùi naøy ñöôïc bình yeân vaø ñöôïc aên thòt no neâ, thoaû thích, aáy laø nhôø ñöùc lôùn cuûa ngaøi. Nay vua bò naïn, nôõ naøo ngoài ngoù cho ñaønh?”

Baáy giôø gaàn haàm coù moät vuõng nöôùc lôùn, choù soùi beøn laáy chaân maø taùt nöôùc qua haàm. Cho ñeán khi nöôùc ngaäp ñaày haàm, sö töû môùi nhôø ñoù noåi leân maø ra khoûi.

Cho neân nhaân ñaây môùi coù thô raèng: 160

QUAÏ, CHOÙ SOÙI VAØ NHAØ SÖ Oai theá vang löøng thaûy chuùng gheâ, Coøn khi nhôø ñeán boïn heøn queâ.

Chôù khinh keû thaáp taøi sô sieån, Huøm maïnh nhaèm phen choù cöùu veà.

Thi só La Fontaine coù chuyeän nguï ngoân “Sö töû vaø chuoät” noäi dung khaù töông töï vôùi chuyeän naøy. OÂng cuõng cho raèng, duø ngöôøi coù söùc maïnh vaø oai theá ñeán ñaâu, cuõng coù khi phaûi nhôø ñeán nhöõng keû thaáp heøn hoaëc yeáu keùm hôn mình. Trong chuyeän cuûa oâng, chuùa sôn laâm nhaân khi ngoaïn caûnh bò vöôùng baãy, vaãy vuøng maõi khoâng sao ra ñöôïc, may nhôø coù con chuoät ñeán caén ñöùt daây maø cöùu thoaùt cho. Cuõng nhö choù soùi nhoû nhen kia taùt nöôùc maø cöùu ñöôïc chuùa sö töû ra khoûi haàm.

QUAÏ, CHOÙ SOÙI VAØ NHAØ SÖ Thuôû xöa, coù moät ngöôøi cheát, ngöôøi nhaø ñem thaây ra boû trong röøng, döôùi goác caây. Lieàn ñoù, coù moät con choù röøng vaø moät con quaï tìm ñeán ñeå aên thaây cheát. Hai con gaëp nhau, chaøo hoûi vaø khen taëng nhau laém lôøi. Quaï ngaâm thô khen choù soùi raèng: Chuùa laâm quaû thaät toát hình dung, Ñaàu laùng nhö sö tröôùc cöûa khoâng.

Loâng laù mòn maøng, nai deã saùnh?

Dòu daøng töôùng taù ñieäu phuø dung.

161

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Choù nghe, laáy laøm khoaùi yù, ñöùng döôùi goác caây ngöôùc leân hoaï laïi raèng: Naøy ai treân ñoù tieáng ung dung, Ngoân ngöõ ra maøu saéc vôùi khoâng.

Trí tueä saùng soi cuøng boán höôùng, Thaùnh hieàn ñaâu keùm ñöùc nhieâu dung.

Quaï nghe, heát söùc vui loøng, beøn ngaâm theâm moät baøi nöõa taëng choù raèng: Ñöôøng ñöôøng thaùnh ñeá haù thöôøng nhaân?

Bôûi bieát ngaøi ñaây tôù ñeán gaàn.

Vua caû, loaøi höôu naøo daùm ví, Roõ raøng long theå ñeïp möôøi phaân.

Choù laïi caøng khoaùi yù hôn, hoaï laïi raèng: Lôøi ngay voán cuûa böïc cao nhaân, Ta laïi bieát ta, haù chaúng gaàn?

Quaân töû moät phen cuøng hoäi hieäp, AÂu laø xôi thòt moät vaøi phaân.

Gaàn ñoù coù moät vò sö ñaõ laùnh mình vaøo nôi thanh tónh ñeå tu taäp. Thaät laø moät ngöôøi trong saïch, thoâng minh, laïi ñang doác chí tu hoïc.

Nhaø sö nghe hai con vaät quaùi gôû khen taëng nhau qua laïi nhö vaäy, beøn nghó raèng: “Hai con vaät naøy cöù ca tuïng nhau baèng nhöõng lôøi hoa myõ caàu kyø ñeán voâ lyù, khoâng coù choã naøo laø thaønh thaät caû.”

162

QUAÏ, CHOÙ SOÙI VAØ NHAØ SÖ Ngaøi lieàn ñoïc leân moät baøi thô raèng: Nhoá nhaêng bay nhöõng noùi doâng daøi, Haún thaät laø bay laùo caû hai.

AÅn nuùp aên theo ba mieáng thuùi, Laïi coøn muùa meùp vôùi khoe taøi.

Quaï nghe nhaø sö chaâm bieám nhö theá thì giaän laém, môùi ngaâm hoaï laïi raèng: Côù chi laõo troïc baûo doâng daøi, Huøm, phuïng töøng öa thòt caû hai.

Theá söï nguoâi chöa muøi tuïc luî?

Coøn mong cöôùp laáy saéc hay taøi?

Nhaø sö thaáy con quaï naøy coøn ra söùc caõi böôùng, beøn ñoïc theâm moät baøi nöõa raèng: Loái caây hoâi haùm thuùi khoân taøy, Caàm thuù ñaâu coøn leùo haùnh ñaây.

Moät naém ñaát hoang nôi raäm coû.

Ba beà röøng vaéng choã choân thaây.

Khen cho quaï, soùi laø khoân vaäy.

Tieác baáy phuïng, huøm chaúng bieát thay!

Hai maët gaàm aên ngöôøi cheát ruïc, Laïi coøn xöng tuïng khaùch cao tay!

Söï ñôøi vaãn theá. Nhöõng keû doát vaø baát taøi laïi thöôøng hay hôïm mình khoe khoang, nhaát laø khi coù ai taâng boác vaø bôï ñôõ, thì hoï caøng vui thích bieát bao! Nhö coù ai tröïc taâm noùi thaúng, hoï chaúng bao giôø chòu nghe ñeå söûa mình, maø laïi coøn sanh loøng oaùn gheùt nöõa.

163

MEØO VAØ GAØ Thuôû tröôùc, trong moät khu röøng raát lôùn coù moät con meøo caùi thöôøng ñi rình baét moài. Moät hoâm, meøo ñi caû ngaøy maø chaúng ñöôïc mieáng aên naøo. Noù ñoùi buïng laém vaø theøm aên ñeán chaûy nöôùc daõi. Roài noù nhìn leân caây, thaáy con gaø röøng ñang ñaäu treân ñoù, maäp maïp vaø loâng laù töôi toát laém. Gaø voán hieàn laønh, hay thöông meán caùc loaøi vaät khaùc. Nhöng meøo thaáy gaø thì ñaõ muoán haïi maïng roài. Noù môùi nheø nheï ñeán gaàn döôùi caây, ngöôùc ñaàu leân, duøng lôøi dòu ngoït maø ngaâm moät baøi thô töù tuyeät ñeå duï doã raèng: Duyeân ñaâu ta kheùo gaëp nhau ñaây, Phaän thieáp thaàm yeâu nhöõng baáy chaày.

Chaøng neáu chaúng cheâ laø thaáp thoûi.

Thì xin môøi xuoáng ñeå sum vaày.

Gaø ôû treân caây nghe xong hoïa laïi raèng: Tình côø maø hoäi ñoù cuøng ñaây, Ta thaät möøng cho bieát chaúng chaây.

Nhöng tôù hai chaân, ngöôøi boán caúng.

Laøm sao coù theå ñöôïc sum vaày?

Meøo thaáy coù hôi traéc trôû, nhöng cuõng coá boài tieáp moät baøi thô nöõa raèng: 164

MEØO VAØ GAØ Trong baáy laâu nay lòch duyeät nhieàu, Goùt heøn raûo khaép daùm ñaâu kieâu.

Phoàn hoa laém keû mình quen bieát, Thoân daõ nhö ngöôi, tôù môùi chieàu.

Quaân töû oai nghieâm xem ñaõ thích, Thuyeàn quyeân ñaàm thaám thaáy maø yeâu.

Hay laø tô nguyeät xui ta ñoù, Coù nghóa traêm naêm keát chæ ñieàu.

Gaø nghe töùc cöôøi, vì thaáy meøo töôûng mình laø daïi neân cöù theo voã veà maõi. Tuy vaäy, gaø cuõng ñaùp laïi baèng moät baøi taùm caâu: Ta daãu chöa khoân cuõng ít nhieàu, Ngoùn ngheà nhö theá môùi laø kieâu.

Trôù treâu vôùi moå löøa ñaâu maéc, Saâu saéc cuøng ai gaït bôûi chieàu.

Hai chöõ a dua maø baûo thích, Moät nieàm gao gaét aáy raèng yeâu.

Nôï duyeân gì laï maø ngöôi ñaët?.

Chaúng nghóa traêm naêm, mieáng thòt ñieàu!

Meøo nghe gaø mieät thò maø khoâng thoái chí, cöù duøng luoân caùi ngheà “ngoït buøi ñaùnh laän”. Cho neân noù môùi tieáp moät baøi nöõa raèng: Taøi töû giai nhaân nôï saün saøng, Theá maø nôõ phuï khaùch ña mang.

Vui chi caùi kieáp bay thô thaån, Söôùng baáy cuoäc ñôøi nghæ raûnh rang.

165

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖASANH RA TRONG LÖÛA Ví ñoù muoán vaày tình nhaãm tòch,(1) Thì ñaây nguyeàn veïn nghóa taøo khang.(2) Cuøng nhau vì neát caøng öu meán, Cuøng boùng ñoâi beân thieáp vôùi chaøng.

Gaø ñaõ töùc cöôøi laém roài, nhöng vaãn coù yù khoân, neáu laëng thinh thì thaønh ra baát taøi, neân cuõng ñaùp laïi raèng: Traùo trôû laø ngöôi ñöùa soã saøng, Baïc tình laïi daùm noùi ña mang.

No neâ bay khaép ca thong thaû. Ñoùi khoù doâng cuøng thoát tieáng ran.

Maét ñuïc, loâng hoàng ñaâu nhaãm tòch?

Hieàn nhaân, tuïc töû deã taøo khang?

Thoâi ñöøng noùi nöõa maø voâ ích, Treân döôùi rieâng hai chaúng thieáp chaøng.

Roài gaø muoán döùt chuyeän maø bay ñi, neân ñoïc moät baøi töù tuyeät ñeå ñaäp tan caùi aûo moäng löøa bòp cuûa meøo.

Thô raèng: Raøy ta muoán daïy ñöùa si taâm, Chôù töôûng laø ta deã maéc laàm.

Leõ aùc chaúng qua chaân lyù caû.

Haún maøy chöa hieåu ñaïo cao thaâm!

Nhaãm tòch (衽席): chieác chieáu traûi giöôøng, yù noùi tình vôï choàng, chung chaên goái.

(2) Ñuùng ra laø tao khang (糟糠), ta quen ñoïc laø taøo khang: nghóa ñen laø baõ röôïu vaø gaïo naùt, chæ nhöõng moùn aên cuûa ngöôøi raát ngheøo; nghóa boùng duøng chæ tình vôï choàng töø thuôû coøn haøn vi, ngheøo khoù.

(1)

166

VÖÔÏN VAØ RUØA Thuôû xöa, coù con vöôïn ôû treân moät caây lôùn trong röøng. Vöôïn raát hieàn laønh, khoâng saùt sanh haïi maïng, ñoùi thì aên hoa quaû, khaùt thì uoáng nöôùc khe. Vöôïn coù laøm baïn vôùi moät con ruøa. Caû hai thaân nhau, raát hôïp yù nhau. Ruøa thöôøng ñeán chôi choã vöôïn, cuøng nhau aên uoáng vaø ñaøm ñaïo raát thích chí, nhaát laø hay baøn veà luaân lyù, ñaïo ñöùc laém.

Vôï ruøa thaáy choàng thöôøng hay ñi chôi, ñoaùn raèng choàng ñi theo choù ñieám meøo ñaøng. Môùi hoûi choàng raèng: “Mình cöù ñi hoaøi, vaäy chöù mình tôùi nhaø ai ñoù? Em sôï laø mình meâ sa theo traêng hoa ñaøng ñieám thì vieäc nhaø phaûi hoûng maát.” Choàng cöù tình thaät ñaùp: “Toâi laøm baïn vôùi anh vöôïn. Anh aáy khoân ngoan hieàn haäu laém, vaû laïi coøn thoâng hieåu ñaïo lyù nöõa. Heã toâi ñi ra, töùc laø ñeán chôi nhaø anh aáy, cuøng nhau ñem kinh saùch ra maø baøn luaän, hoïc theo vieäc nhaân töø hieàn ñöùc chöù naøo coù chôi bôøi leâu loûng ñaâu.”

Nhöng vôï ruøa khoâng tin, cöù ngôø raèng choàng coøn coù yù gì khaùc, maø nhö vaäy chaéc phaûi laø ñoàng möu vôùi anh vöôïn. Noù nghó vaäy neân giaän anh vöôïn laém, môùi töï nghó raèng: “Anh aáy quyeán ruõ choàng ta, laøm cho choàng ta tôùi lui maõi. Ta phaûi laäp keá maø gieát quaùch ñi, choàng ta môùi khoâng coøn ra khoûi nhaø nöõa.”

167

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Chò ta lieàn giaû ñau, noùi raèng meät yeáu laém, vaø naèm lieät treân giöôøng. Choàng chaêm soùc kyõ löôõng, thuoác men ñuû moùn, nhöng beänh cöù ngaøy caøng theâm traàm troïng.

Vôï ruøa noùi vôùi choàng raèng: “Beänh em khaùc vôùi beänh thöôøng. Mình lo laéng vaø thuoác men cho laém cuõng voâ ích. Baây giôø chæ coù moät vaät aên vaøo laø döùt beänh, aáy laø maät cuûa anh vöôïn laøm baïn vôùi mình ñoù. Nhö ñöôïc caùi maät cuûa anh aáy, maïng soáng cuûa em môùi mong cöùu ñöôïc.”

Choàng noùi: “Anh vöôïn laø baàu baïn vôùi toâi, cö xöû heát tình vôùi toâi, laáy loøng thaønh thaät maø ñaõi toâi. Baây giôø baûo toâi haïi maïng aûnh ñeå cöùu maïng em sao ñaønh?”

Vôï noùi: “Mình vôùi em laø tình vôï nghóa choàng, tuy hai maø nhö moät. Nhöng mình laïi boû maëc em cheát ñeå giöõ laáy con vöôïn xa laï kia. Nhö vaäy thì coù coøn gì laø tình nghóa vôï choàng.”

Choàng bò vôï xuùi giuïc maõi cuõng xieâu loøng, vaû anh ta cuõng thöông vôï laém, neân ñaùnh baïo ñeán nhaø vöôïn vaø noùi raèng: “Ñaõ nhieàu phen toâi laïi nhaø anh, nhöng anh chöa sang nhaø toâi. Vaäy hoâm nay toâi môøi anh qua beân toâi duøng côm.” Vöôïn noùi: “Toâi ôû treân ñaát lieàn, coøn anh ôû döôùi nöôùc, laøm sao toâi xuoáng nhaø anh cho ñöôïc?” Ruøa ñaùp: “Ñeå toâi coõng anh treân löng toâi. Anh cöù leo leân ñi, trong tình anh em khoâng coù chi phaûi ngaïi.”

168

VÖÔÏN VAØ RUØA Vöôïn ngoài treân löng ruøa maø ñi. Khi ñeán nöûa ñöôøng, ruøa môùi noùi raèng: “Toâi muoán xin anh giuùp cho moät vieäc, nhöng khoâng bieát yù anh theá naøo? Soá laø vôï toâi ñau naëng, muoán xin caùi maät cuûa anh ñeå aên cho laønh beänh.”

Vöôïn ñaùp: “Cô khoå! Sao anh khoâng noùi sôùm? Toâi laïi boû queân caùi maät treân caây roài. Vaäy thì ta trôû laïi cho mau ñeå laáy maø ñem theo.”

Ruøa lieàn quaøy ñaàu coõng vöôïn trôû laïi. Ñeán nôi, vöôïn phoùng ñöôïc leân caây roài thì nhaûy nhoùt coi boä raát vui veû.

Ruøa hoûi raèng: “Sao anh khoâng laáy maät xuoáng maø ñi vôùi toâi, laïi ôû treân caây maø nhaûy nhoùt?” Vöôïn ñaùp: “Trong ñôøi haún khoâng coøn ai khôø daïi hôn anh nöõa. Toâi chæ coù moät caùi maät, laøm sao laïi boû queân treân caây ñöôïc? Naøy, luùc tröôùc chuùng ta laø baèng höõu, toâi ñem heát tình yù maø ñaõi anh, coøn anh thì laïi nghe lôøi xuùi giuïc cuûa ñaøn baø maø muoán haïi maïng toâi. Thoâi töø ñaây chuùng ta neân taùch nhau moãi ngöôøi moät ngaû laø hay hôn caû.”

Ruøa nghe vöôïn noùi, laáy laøm xaáu hoå, ruït ñaàu boø ñi moät nöôùc.

Cuõng nhö con ruøa aáy, treân ñôøi naøy cuõng khoâng ít ngöôøi caïn xeùt, chæ vì nghe theo lôøi xuùi giuïc cuûa ñaøn baø maø phaïm vaøo nhieàu ñieàu toäi loãi, thaønh ra beø baïn vaø thaân thuoäc phaûi xa lìa.

169

BAÀY NGÖÏA XAY LUÙA Thuôû xöa, trong xöù AÁn Ñoä coù moät vò vua nuoâi ñeán naêm traêm con ngöïa chieán. Trong nöôùc thaùi bình ñaõ laâu, khoâng xaûy ra nhöõng chuyeän binh ñao. Vua thaáy ngöïa chieán khoâng coøn duøng ñeán maø phaûi saên soùc toán hao, neân ñònh duøng ngöïa laøm vieäc khaùc ñeå sinh lôïi.

Nghó vaäy, vua môùi truyeàn leänh duøng caû thaûy naêm traêm con ngöïa chieán aáy vaøo vieäc keùo coái xay luùa. Toäi nghieäp! Ngöïa voán quen giong ruoåi trong vieäc chieán tranh, maø nay phaûi ñi maõi theo moät voøng troøn ñeå keùo coái xay luùa thì laøm sao ñöôïc? Neân chuùng vuøng vaãy maø cöôõng laïi. Nhöng theo leänh vua, ngöôøi ta quyeát reøn cho chuùng laøm ñöôïc coâng vieäc môùi, lieàn bòt maét ngöïa laïi, laáy daây buoäc vaøo coái, roài laáy roi quaát ngöïa keùo ñi voøng troøn maø xay luùa caû ngaøy. Ban ñaàu chöa quen, nhöng laâu daàn roài ngöïa cuõng xay luùa ñöôïc. Nhaø vua laáy laøm haøi loøng veà quyeát ñònh saùng suoát cuûa mình, vì ít ra thì chuùng cuõng coù vieäc laøm ñeå sinh lôïi. Laâu daàn, naêm traêm con ngöïa chieán thuaàn cuûa vua trôû thaønh baày ngöïa chuyeân xay luùa.

Ngaøy kia, boãng coù quaân giaëc keùo ñeán xaâm laán, vaây chaët caû thaønh. Baáy giôø, vua truyeàn leänh daét ngöïa ra, thaéng yeân cöông vaøo nhö tröôùc ñeå ra traän ñaùnh giaëc.

Nhöng quaân töôùng vöøa cöôõi leân, thì ngöïa vuøng vaãy 170

BAÀY NGÖÏA XAY LUA khoâng chòu xoâng ra traän, laïi cöù chaïy quanh maõi voøng troøn. Quaân töôùng duøng roi maø ñaùnh raát nhöng caøng ñaùnh ngöïa caøng chaïy, cuõng chæ chaïy voøng troøn loanh quanh maø thoâi. Bôûi theá, quaân nhanh choùng chieám ñöôïc thaønh vaø baét gieát vua.

theo ñau, theo giaëc

Coù taøi trí maø ñem duøng vaøo nhöõng vieäc taàm thöôøng, thaáp keùm, töôûng cuõng laø moät söï tai haïi khoâng nhoû vaäy. Taâm trí ta khaùc naøo con ngöïa chieán, caàn phaûi trau gioài, reøn luyeän noù, taäp cho noù chieán thaéng ñöôïc nhöõng phieàn naõo, meâ duïc, ñeå tinh thaàn ngaøy caøng trôû neân thanh cao. Neáu ñeå noù chaïy theo nhöõng tham muoán nhoû nhaët, taàm thöôøng, thì coù khaùc naøo nhöõng con ngöïa chieán kia phaûi ñi xay luùa? Roát cuøng, ta phaûi bò luõ giaëc tham duïc khoáng cheá maø gaây bao toäi loãi, tinh thaàn phaûi sa vaøo choã ngu si thaáp heøn maõi maõi.

QUAÛ BAÙO HIEÄN TIEÀN Trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 31, ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni coù keå laïi cho Boà Taùt Sö Töû Hoáng nghe caâu chuyeän tieàn thaân cuûa ngaøi nhö sau: Ta nhôù laïi thuôû xöa, ta sanh ôû mieàn nam AÁn Ñoä, taïi thaønh Phuù-ñan-na, trong moät nhaø Baø-la-moân. Thuôû aáy, 171

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA coù vò vua teân laø Ca-la-phuù, taùnh tình baïo aùc, kieâu maïn töï ñaïi, laïi ñang tuoåi thanh xuaân cöôøng traùng, ham meâ naêm duïc.

Thuôû aáy, vì muoán ñoä chuùng sanh, ta ôû phía ngoaøi thaønh, ngoài yeân tham thieàn. Nhaèm luùc tieát trôøi ñaàu xuaân, traêm hoa ñua nôû, vua aáy daãn theo quyeán thuoäc cuûa mình cuøng vôùi cung nhaân theå nöõ, ra ngoaøi thaønh maø du ngoaïn.

Vua ñi vaøo trong röøng moät röøng caây, maëc tình vui thuù. Khi aáy, caùc theå nöõ beøn boû vua maø ñi daïo chôi, sau cuøng ñeán choã ta ngoài. Luùa aáy, muoán döùt loøng tham muoán cuûa caùc coâ, ta môùi thuyeát phaùp cho caùc coâ nghe.

Roài vua ñi tìm caùc coâ, nhìn thaáy ta lieàn sanh aùc taâm, phaùn hoûi ta raèng: “Nay oâng ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn roài sao?”

Ta ñaùp: “Chaúng ñaéc.”

Laïi hoûi: “OÂng ñaõ ñaéc quaû Nieát-baøn roài chaêng?”

Ta ñaùp: “Chaúng ñaéc.”

Laïi hoûi nöõa: “Nay nhö oâng chöa ñaéc hai quaû aáy, töùc laø ngöôøi coøn ñaày phieàn naõo tham duïc, laøm sao laïi coù theå maëc tình nhìn ngoù caùc nöõ nhaân cuûa traãm?”

172

QUAÛ BAÙO HIEÄN TIEÀN Ta lieàn ñaùp raèng: “Ñaïi vöông! Ngaøi neân bieát raèng, nay toâi chöa ñoaïn tröø heát phieàn naõo tham duïc, nhöng trong taâm toâi thaät khoâng coù moät maûy may vöôùng maéc.”

Vua noùi: “Laõo ngu si naøy! Coù nhöõng tieân nhaân chæ hôùp khí trôøi, aên traùi caây maø soáng, nhöng thaáy saéc ñeïp coøn tham. Huoáng hoà ngöôi ñang tuoåi thaïnh traùng, chöa ñoaïn tham duïc, laøm sao thaáy saéc maø baûo laø khoâng vöôùng maéc?”

Ta ñaùp: “Ñaïi vöông! Thaáy saéc chaúng vöôùng, thaät khoâng do ôû söï hôùp khí trôøi vaø aên traùi caây, maø laø do bieát buoäc taâm vaøo nhöõng leõ voâ thöôøng, baát tònh.”

Vua phaùn: “Neáu mình khinh thò keû khaùc maø sanh söï phæ baùng, laøm sao ñaùng goïi laø ngöôøi tu trì tònh giôùi?”

Ta ñaùp: “Ñaïi vöông! Neáu ai coù loøng ñoá kî, môùi coù phæ baùng. Toâi khoâng coù loøng ñoá kî, sao ngaøi noùi toâi phæ baùng?”

Vua laïi hoûi: “Ñaïi ñöùc! Sao goïi laø giôùi?” “Ñaïi vöông! Nhaãn nhuïc goïi laø giôùi.”

“Neáu nhaãn laø giôùi, vaäy ta seõ caét tai cuûa oâng. Neáu oâng nhaãn ñöôïc, ta seõ bieát oâng laø ngöôøi trì giôùi.”

173

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Vua lieàn caét tai cuûa ta. Baáy giôø ta bò caét tai maø thaàn saéc vaãn khoâng bieán ñoåi. Thaáy vieäc aáy roài, quaàn thaàn cuûa vua lieàn can giaùn vua raèng: “Chaúng neân haïi theâm vò Ñaïi só aáy.”

Vua phaùn vôùi caùc quan raèng: “Laøm sao caùc ngöôi bieát raèng oâng aáy laø Ñaïi só?”

Caùc quan ñaùp: “Vì chuùng toâi thaáy raèng, ñang luùc thoï khoå maø veû maët oâng aáy vaãn an nhieân khoâng heà bieán ñoåi.”

Vua laïi noùi raèng: “Traãm seõ thöû laàn nöõa, ñeå xem coù bieán hay laø chaúng bieán.”

Lieàn ñoù, vua xeûo muõi ta, chaët tay chaân ta.

Baáy giôø, ta ñaõ traûi qua voâ löôïng voâ bieân ñôøi soáng maø tu taäp töø bi, thöông xoùt chuùng sanh khoå naõo, cho neân khi bò haønh hình nhö theá, boán vò thieân vöông ñem loøng phaãn noä, ñoå möa xuoáng baèng moïi thöù: caùt, saïn, soûi ñaù...

Vua thaáy vaäy raát kinh sôï, beøn ñeán tröôùc choã ta ngoài, quyø moïp xuoáng baïch raèng: “Xin ngaøi thöông xoùt, nghe toâi saùm hoái!”

Ta noùi: “Ñaïi vöông! Trong loøng toâi khoâng saân haän, khoâng heà giaän ngaøi.”

174

SANH RA TRONG LÖÛA Vua hoûi: “Ñaïi ñöùc! Laøm sao toâi bieát ñöôïc raèng loøng ngaøi khoâng saân haän?”

Ta lieàn laäp lôøi nguyeän raèng: “Neáu quaû thaät toâi khoâng coù saân haän, thì khieán thaân toâi bình phuïc nhö xöa!” Ta phaùt nguyeän vöøa xong, thaân theå lieàn bình phuïc.

Phaät keå xong caâu chuyeän naøy, daïy raèng: “AÁy goïi laø quaû baùo hieän tieàn do haïnh nguyeän cuûa moät vò Ñaïi Boà Taùt.”

SANH RA TRONG LÖÛA Luùc aáy, ñöùc Phaät ñeán nguï taïi thaønh Chieâm-baø (Campaka), kinh ñoâ xöù An-ga.

Baáy giôø, trong thaønh coù moät vò ñaïi tröôûng giaû khoâng con keá töï. OÂng naøy theo phuïng söï 6 oâng thaày ngoaïi ñaïo, goïi laø Luïc sö, ñeå nhôø hoï caàu cho oâng ñöôïc coù con noái doøng.

Roài chaúng bao laâu, ngöôøi vôï mang thai. Tröôûng giaû möøng laém, ñeán choã Luïc sö, vui veû hoûi raèng: “Thöa caùc ngaøi, vôï toâi ñang mang thai, khoâng bieát ñoù laø trai hay gaùi?”

Luïc sö ñaùp raèng: “Baø seõ sanh con gaùi.”

175

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Nghe roài, tröôûng giaû laáy laøm buoàn khoå, phieàn muoän.

Coù ngöôøi baïn ñeán chôi, hoûi tröôûng giaû raèng: “Taïi sao anh saàu naõo nhö vaäy?”

Tröôûng giaû ñaùp raèng: “Vôï toâi mang thai, toâi chöa bieát laø trai hay gaùi, neân coù ñeán hoûi caùc thaày Luïc sö.

Caùc thaày daïy raèng: “Nhö töôùng phaùp cuûa chuùng ta, aét baø seõ sanh con gaùi.” Toâi töï xeùt raèng mình ñaây tuoåi giaø, giaøu coù voâ cuøng, neáu chaúng coù con trai, thì laáy ai noái doøng? Vì theá neân toâi saàu khoå.”

Ngöôøi baïn aáy noùi raèng: “Anh khoâng coù trí tueä. Töø tröôùc tôùi nay, anh chaúng nghe bieát gì sao? Ba anh em caùc ngaøi Öu-laâu-taàn-loa Ca-dieáp laø ñeä töû cuûa ai? Cuûa Phaät hay cuûa Luïc sö? Neáu Luïc sö laø baäc Nhaát thieát trí, taïi sao anh em Ca-dieáp boû ñi maø chaúng thôø, laïi ñeán laøm ñeä töû Phaät.

“Laïi nöõa, ngaøi Xaù-lî-phaát vôùi Muïc-kieàn-lieân, roài caùc vò quoác vöông, ñaïi vöông Taàn-baø-sa-la, caùc vò phu nhaân cuûa caùc vua, phu nhaân Maït-lî... cho ñeán caùc vò tröôûng giaû coù danh cuûa caùc nöôùc nhö Tu-ñaït-ña... Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, haù chaúng phaûi ñeàu ñeán laøm ñeä töû Phaät hay sao?

“Cho ñeán Quæ vöông Khoaùng Daõ haïi ngöôøi, vua Axaø-theá hung baïo, con voi say Hoä Taøi muoán haïi Phaät, Öông-quaät-ma-la aùc taâm maõnh lieät muoán gieát caû meï mình... nhöõng haïng quæ thaàn, ngöôøi, vaät nhö theá, haù 176

SANH RA TRONG LÖÛA chaúng phaûi ñeàu ñöôïc Nhö Lai ñieàu phuïc cho trôû neân hieàn löông, thuaàn haäu hay sao?

“Naøy anh baïn, Nhö Lai Theá toân thaáy bieát taát caû caùc phaùp moät caùch voâ ngaïi, cho neân toân xöng laø Phaät. Lôøi cuûa ngaøi noùi ra ñeàu laø chaân lyù duy nhaát, cho neân xöng laø Nhö Lai. Ngaøi ñoaïn tröø heát phieàn naõo, cho neân xöng laø A-la-haùn. Choã thuyeát daïy cuûa Theá Toân laø chaân thaät khoâng phaân hai leõ. Luïc sö ngoaïi ñaïo voán khoâng ñöôïc nhö theá, laøm sao anh coù theå tin hoï ñöôïc?

“Hieän nay, Nhö Lai ñang an truï gaàn ñaây, neáu anh muoán bieát roõ, neân ñeán choã ngaøi maø thöa hoûi.”

Tröôûng giaû lieàn ñi vôùi ngöôøi baïn aáy, ñeán choã Phaät ngöï, cuùi ñaàu vaø maët laøm leã saùt chaân Phaät, ñi nhieãu quanh Phaät ba voøng, roài chaép tay quyø moïp xuoáng, thöa raèng: “Theá Toân! Ngaøi ñoái vôùi chuùng sanh laø bình ñaúng khoâng hai, loøng thöông xoùt khoâng phaân bieät keû oaùn, ngöôøi thaân. Con nay bò daây aùi luyeán troùi buoäc, chöa theå döùt boû söï phaân bieät giöõa keû oaùn vôùi ngöôøi thaân. Nay con muoán thöa hoûi Nhö Lai Theá Toân, nhöng töï thaáy raát theïn thuoàng, sôï seät, neân chöa daùm phaùt ra lôøi.

“Baïch Theá Toân! Vôï con mang thai, Luïc sö ñeàu noùi raèng seõ sanh con gaùi. Xin ngaøi daïy cho vieäc aáy theá naøo?”

177

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Phaät daïy: “Tröôûng giaû! Ñöùa con maø vôï ngöôi ñang mang thai ñoù, chaéc chaén laø moät beù trai. Treû aáy sanh ra roài seõ coù phöôùc ñöùc khoâng ai saùnh baèng.”

Nghe lôøi Phaät daïy nhö theá, tröôûng giaû raát vui veû, beøn laïy töø trôû veà nhaø.

Khi aáy, Luïc sö nghe noùi Phaät ñaõ noùi roõ raèng ñöùa treû saép chaøo ñôøi laø con trai vaø coù phöôùc ñöùc lôùn, hoï lieàn sanh loøng taät ñoá. Hoï duøng traùi am-la, hoaø vôùi thuoác ñoäc, ñem ñeán nhaø tröôûng giaû, noùi vôùi ngöôøi raèng: “Khoaùi thay! Sa moân Coà-ñaøm noùi hay veà töôùng cuûa vôï con ngöôi. Khi naøo vôï ngöôi saép sanh, neân cho uoáng thuoác naøy. Uoáng thuoác naøy roài, ñöùa con seõ ñöôïc ñoan chaùnh, baø meï khoâng coù beänh hoaïn.”

Tröôûng giaû vui veû, thoï laõnh ñoäc ñöôïc cuûa hoï, ñöa cho vôï uoáng. Uoáng roài, baø aáy cheát. Luïc sö ngoaïi ñaïo laáy laøm möøng rôõ, ñi khaép thaønh thò, reâu rao raèng: “Sa moân Coà-ñaøm ñaõ noùi tröôùc raèng vôï tröôûng giaû aáy seõ sanh con trai, ñöùa con aáy seõ coù phöôùc ñöùc lôùn, trong thieân haï chaúng ai hôn. Nay ñöùa con chöa sanh maø ngöôøi meï ñaõ maát maïng.”

Khi aáy, tröôûng giaû maát vôï lieàn sanh taâm baát tín ñoái vôùi Phaät. OÂng ta môùi y theo cheá phaùp, taåm lieäm quan quaùch, ñöa ra ngoaøi thaønh, chaát nhieàu cuûi khoâ, laáy löûa maø thieâu xaùc.

178

SANH RA TRONG LÖÛA Khi aáy, Phaät duøng ñaïo nhaõn thaáy roõ moïi vieäc, lieàn daïy ngaøi A-nan raèng: “Ñem aùo ñeán cho ta, ta muoán ñeán ñoù phaù dieät taø kieán.”

Ngay luùc ñoù, Thieân vöông Tyø-sa-moân phaùn vôùi ñaïi töôùng Ma-ni-baït-ñaø raèng: “Nay Nhö Lai muoán ngöï ñeán vuøng moà maû aáy, khanh neân mau tôùi ñoù tröôùc, doïn deïp queùt röûa saïch seõ, ñaët toøa sö töû trang nghieâm, cuøng vôùi höông hoa tinh khieát thôm ñeïp maø trang hoaøng choã ñaát ngaøi saép ñeán.”

Roài Phaät ñi ñeán choã thieâu xaùc vôï tröôûng giaû. Nhìn thaáy ñöùc Phaät töø xa ñi laïi, Luïc sö lieàn noùi vôùi moïi ngöôøi raèng: “Sa moân Coà-ñaøm ñeán vieáng choã moà maû naøy ñaëng kieám thòt aên chôù gì?”

Khi aáy, coù nhöõng ñeä töû xuaát gia chöa ñaéc phaùp nhaõn, cuøng vôùi nhieàu ngöôøi trong haøng nam cö só, ai naáy ñeàu oâm loøng hoå theïn, baïch vôùi Phaät raèng: “Ngöôøi ñaøn baø aáy quaû ñaõ cheát roài, xin ngaøi khoâng neân ñeán ñoù.”

Toân giaû A-nan lieàn noùi vôùi moïi ngöôøi raèng: “Haõy chôø moät chuùt! Ñôïi xem Nhö Lai seõ môû roäng caûnh giôùi cuûa chö Phaät.”

Khi Phaät ñaõ ñeán nôi, ngöï leân toaø sö töû, tröôûng giaû trong loøng böïc töùc, vaën hoûi Phaät raèng: “Ngaøi xöa nay khoâng noùi hai lôøi neân ñöôïc xöng laø Theá Toân! Nay ngaøi 179

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA noùi quyeát laø sanh con trai, maø ngöôøi meï ñaõ cheát thaät roài, laøm sao sanh con trai?”

Phaät noùi: “Tröôûng giaû!. Luùc tröôùc ngöôi thaät khoâng coù hoûi ta raèng ngöôøi meï thoï maïng daøi hay ngaén, ngöôi chæ hoûi ta raèng caùi thai maø ngöôøi meï ñang mang laø trai hay gaùi maø thoâi. Chö Phaät Nhö Lai chaúng heà noùi hai lôøi. Cho neân ngöôi phaûi bieát raèng, ngöôi chaéc ñöôïc con trai.”

Luùc aáy, töû thi bò löûa thieâu, buïng nöùt toaïc moät ñöôøng.

Trong ñoù, ñöùa con hieän ra, ngoài ñoan trang trong löûa, döôøng nhö chim uyeân öông ñaäu treân toaø sen.

Luïc sö ngoaïi ñaïo thaáy vaäy lieàn noùi raèng: “Yeâu mò!

Coà-ñaøm thaät kheùo laøm troø aûo thuaät!”

Tröôûng giaû nhìn thaáy con roài, trong loøng vui veû, gaën hoûi Luïc sö ngoaïi ñaïo raèng: “Neáu caùc oâng noùi laø aûo thuaät, sao caùc oâng chaúng laøm nhö vaäy thöû xem?”

Baáy giôø, ñöùc Phaät baûo Kyø-baø raèng: “Ngöôi haõy ñeán boàng ñöùa treû aáy laïi ñaây.”

Kyø-baø vöøa muoán ñi, Luïc sö ñöùng caûn tröôùc maët, noùi vôùi Kyø-baø raèng: “Choã hoùa taùc aûo thuaät cuûa sa-moân CoàÑaøm, vò taát ñaõ laø chaéc chaén, coù khi ñöôïc, coù khi chaúng ñöôïc. Neáu nhö chaúng ñöôïc, taát laø coù haïi cho ngöôi. Sao nay ngöôi voäi tin lôøi oâng aáy?”

180

SANH RA TRONG LÖÛA Kyø-baø ñaùp raèng: “Ví daàu Nhö Lai sai toâi vaøo ñòa nguïc A-tyø, nôi ñoù coù löûa maïnh, löûa coøn chaúng ñoát toâi ñöôïc, huoáng chi löûa theá gian!”

Lieàn ñoù, Kyø-baø ung dung böôùc vaøo ñoáng löûa, döôøng nhö loäi xuoáng doøng soâng vaø ôû döôùi nöôùc trong maùt meû.

Roài oâng boàng ñöùa treû aáy ra, ñi ñeán choã Phaät, trao ñöùa treû cho Phaät.

Nhaän ñöùa treû aáy roài, Phaät noùi vôùi tröôûng giaû raèng: “Ñôøi soáng cuûa taát caû chuùng sanh chaúng phaûi nhöùt ñònh, döôøng nhö chuùt boït treân maët nöôùc. Nhöng neáu chuùng sanh coù nghieäp quaû naëng ñaày, thì duø löûa cuõng chaúng thieâu cheát ñöôïc, duø ñoäc cuõng chaúng haïi cheát ñöôïc. Ñaây laø nghieäp quaû cuûa treû naøy, chöù chaúng phaûi do ta hoaù taùc.”

Baáy giôø, tröôûng giaû baïch raèng: “Laønh thay! Theá Toân! Ñöùa treû naøy maø coù ñöôïc thaät laø meänh trôøi, nguyeän Nhö Lai ñaët teân cho noù.”

Phaät daïy: “Tröôûng giaû! Treû naøy sanh trong löûa maïnh. Löûa goïi laø Thoï-ñeà,(1) vaäy ñaët teân noù laø Thoï-ñeà.

Nhöõng chuùng sanh ñöôïc chöùng kieán söï vieäc naøy, coù voâ soá ngöôøi phaùt taâm theo Phaät.

(Theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 30)

(1)

Thoï-ñeà (樹提), dòch aâm tieáng Phaïn laø Tejas.

181

ÑÖÙC COÅ PHAÄT THÍCH-CA Thuôû xöa, coù moät theá giôùi goïi teân laø coõi Ta-baø, coù ñöùc Phaät Theá Toân hieäu laø Thích-ca Maâu-ni. Ngaøi ôû giöõa ñaïi chuùng maø thuyeát giaûng kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

Thuôû aáy, coù moät ngöôøi nghe baïn höõu lan truyeàn raèng coù ñöùc Phaät ñang thuyeát giaûng kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn vôùi ñaïi chuùng. Ngöôøi aáy nghe roài, trong loøng hoan hyû, phaùt nguyeän cuùng döôøng. Nhöng ngöôøi ngheøo khoù laém, chaúng coù vaät chi ñeå cuùng döôøng caû.

Ngöôøi aáy trôû veà nhaø, treân ñöôøng ñi gaëp ñöôïc moät ngöôøi khaùc, beøn noùi raèng: “Toâi muoán baùn thaân naøy, oâng coù theå mua hay chaêng?”

Ngöôøi kia ñaùp: “Nhaø toâi coù moät vieäc khoâng ai laøm ñöôïc. Nhö chuù coù theå laøm, toâi seõ mua chuù.”

Ngöôøi aáy lieàn hoûi raèng: “Nhaø oâng coù vieäc chi maø khoâng ai laøm ñöôïc.”

Ngöôøi kia ñaùp raèng: “Toâi coù beänh kyø quaùi, löông y hoát thuoác, daën moãi ngaøy phaûi aên ba laïng thòt ngöôøi.

Neáu nhö chuù coù theå moãi ngaøy caét laáy ba laïng thòt trong thaân mình maø chu caáp cho toâi, toâi seõ mua veà vaø nuoâi döôõng chuù, vôùi giaù naêm ñoàng tieàn vaøng.”

182

ÑÖÙC COÅ PHAÄT THÍCH CA Ngöôøi aáy nghe vaäy laáy laøm hoan hyû, nhaän lôøi vaø noùi raèng: “OÂng trao tieàn cho toâi, roài cho toâi heïn trong baûy ngaøy. Coâng vieäc cuûa toâi xong, toâi seõ theo oâng.”

Ngöôøi kia ñaùp: “Baûy ngaøy thì khoâng ñöôïc, haõy thoûa thuaän theá naøy, toâi cho chuù nghæ moät ngaøy.”

Ngöôøi aáy baèng loøng. Nhaän ñuû tieàn roài, lieàn ñi ngay ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu vaø maët leã saùt chaân Phaät, roài mang heát soá tieàn vaøng vöøa nhaän ñöôïc maø cuùng döôøng.

Sau ñoù, ngöôøi ôû trong phaùp hoäi thaønh taâm laéng nghe Phaät thuyeát giaûng Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Tuy thaønh taâm laéng nghe, nhöng taâm trí ngöôøi aáy coøn ngu toái, chæ coù theå thoï trì ñöôïc moät baøi keä sau ñaây maø thoâi:

如來證涅槃 永斷於生死 若有至心聽 常得無量樂 Dòch aâm: Nhö-lai chöùng Nieát-baøn, Vónh ñoaïn ö sanh töû.

Nhöôïc höõu chí taâm thính.

Thöôøng ñaéc voâ löôïng laïc.

Dòch nghóa: Nhö lai chöùng Nieát-baøn, Döùt haún cuoäc sanh töû.

183

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ai chí taâm laéng nghe, Thöôøng an vui khoân xieát.

Thoï trì baøi keä aáy roài, ngöôøi aáy lieàn ñeán nhaø ngöôøi chuû ñaõ boû tieàn mua thaân mình.

Töø ñoù, tuy moãi ngaøy ngöôøi aáy ñeàu phaûi caét xeûo ba laïng thòt treân thaân theå ñeå trao cho chuû, nhöng nhôø nhaân duyeân nhôù töôûng baøi keä treân, neân ngöôøi chaúng laáy laøm ñau ñôùn. Chòu ñöïng söï ñau ñôùn aáy cho ñeán troïn ñuû moät thaùng.

Roài nhôø coâng ñöùc thoï trì baøi keä trong kinh, beänh cuûa ngöôøi chuû qua moät thaùng ñöôïc laønh, maø thaân ngöôøi aáy duø bò caét xeûo cuõng bình phuïc, thaäm chí khoâng coù ñeå laïi moät veát seïo naøo caû. Ngöôøi aáy thaáy söï kyø dieäu nhieäm maàu nhö theá, lieàn phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh cho ñeán khi thaønh quaû Phaät.

Uy löïc cuûa moät baøi keä trong kinh coøn lôùn lao nhö vaäy, huoáng hoà laø ai coù theå thoï trì, ñoïc tuïng ñöôïc troïn boä kinh?

Ngöôøi thuôû aáy thoï trì baøi keä, khoâng phaûi ai xa laï maø chính laø tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni ôû hieän kieáp naøy. Ngaøi nhôø coù nhaân duyeân thoï trì moät baøi keä trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn do ñöùc coå Phaät Thíchca Maâu-ni thuyeát giaûng, thaáy ñöôïc söï lôïi ích lôùn lao 184

QUÆ THAÀN KHOAÙNG DAÕ nhö vaäy, neân ñaõ phaùt nguyeän raèng ngaøy sau khi thaønh Phaät cuõng seõ laáy hieäu laø Thích-ca Maâu-ni.

(Theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 22)

QUÆ THAÀN KHOAÙNG DAÕ ÔÛ caùc chuøa coù leä, tröôùc khi thoï trai thöôøng coù nghi thöùc thí thöïc cho cho quæ thaàn Khoaùng Daõ. Leä thí thöïc aáy laø xuaát phaùt töø söï tích döôùi ñaây: Moät thuôû noï, ñöùc Phaät ñi du hoùa ñeán cuïm röøng kia, thuoäc veà tuï laïc Khoaùng Daõ. Phía döôùi röøng coù moät quæ thaàn, cuõng coù teân goïi laø Khoaùng Daõ. Vò aáy aên toaøn maùu thòt, ñaõ gieát raát nhieàu chuùng sanh ñeå nuoâi thaân mình.

Quyû aáy hung haêng laém, neân ngöôøi trong xoùm aáy phaân chia nhau maø ñöa ngöôøi ñeán noäp maïng cho quyû, khoâng daùm troán traùnh, sai chaïy. Khi aáy ñaõ ñeán luùc quæ thaàn saép aên thòt moät ngöôøi.

Luùc aáy, ñöùc Phaät vì loøng töø bi, lieàn giaûng roäng nhöõng leõ coát yeáu cuûa Phaät phaùp cho quæ thaàn aáy nghe. Nhöng quyû aáy baïo aùc, ngu si voâ trí, neân chaúng chòu thoï nhaän giaùo phaùp.

Phaät lieàn hoaù thaân laøm moät vò Ñaïi löïc quyû, ñeán laøm naùo ñoäng cung ñieän cuûa quyû Khoaùng Daõ, khieán cho 185

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA chaúng ñöôïc yeân oån. Quyû aáy lieàn daét nhöõng quyeán thuoäc cuûa mình ra khoûi cung ñieän ñaëng ñaùnh ñuoåi Ñaïi löïc quyû. Nhöng vöøa nhìn thaáy Ñaïi löïc quyû, quyû Khoaùng Daõ ñaõ hoàn xieâu phaùch taùn, hoaûng sôï teù nhaøo xuoáng ñaát, meâ man khoâng bieát gì nöõa, döôøng nhö ñaõ cheát. Ñöùc Phaät ñem loøng töø maãn, duøng tay xoa nheï thaân hình quyû. Quyû lieàn tænh laïi vaø ngoài daäy, töï nghó raèng: “May thay! Hoâm nay ta coøn soáng laïi ñöôïc! Vò Ñaïi löïc quyû vöông ñaây coù oai ñöùc lôùn, laïi coù loøng töø maãn neân ñaõ tha toäi cho ta.”

Lieàn ñoù, ôû tröôùc maët Ñaïi löïc quyû vöông, quyû Khoaùng Daõ phaùt khôûi loøng laønh. Ñöùc Phaät lieàn khi aáy hieän trôû laïi thaân Phaät, laïi giaûng thuyeát vôùi quyû Khoaùng Daõ moïi leõ phaùp yeáu, khieán cho quyû aáy thoï giôùi khoâng saùt sanh.

Ngay hoâm aáy, ngöôøi trong thoân Khoaùng Daõ ñöa ñeán moät vò tröôûng giaû tôùi phieân noäp maïng cho quyû. Khi nhaän ñöôïc ngöôøi aáy, quyû khoâng aên thòt nhö tröôùc nöõa maø ñem daâng cho Phaät. Phaät lieàn nhaän laáy, roài ñoåi teân vò tröôûng giaû aáy laø Thuû tröôûng giaû roài thaû cho veà.

Luùc aáy, quæ thaàn Khoaùng Daõ baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân! Toâi vaø quyeán thuoäc xöa nay soáng nhôø maùu thòt maø thoâi. Nay thoï giôùi khoâng saùt sanh, chuùng toâi bieát laøm sao maø soáng?”

186

QUÆ THAÀN KHOAÙNG DAÕ Phaät daïy: “Töø nay, caùc ñeä töû cuûa ta khi tu haønh ôû baát kyø choã naøo, ñeàu seõ boá thí moùn aên vaät uoáng cho caùc ngöôi.”

Vì nhaân duyeân aáy, Phaät coù daïy caùc tyø-kheo ñieàu giôùi nhö theá naøy: “Töø nay veà sau, ñeä töû Phaät phaûi thöôøng thí thöïc cho quæ Khoaùng Daõ. Neáu nhö töï vieän naøo khoâng tuaân theo pheùp thí thöïc naøy, neân bieát raèng ñoù chaúng phaûi choã ôû cuûa ñeä töû Phaät, maø laø ñoà ñaûng quyeán thuoäc cuûa ma.”

(Theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 16)

187

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI Chö Phaät, Boà Taùt thöôøng tu taäp taâm töø bi, cho neân khi ñoái dieän vôùi nhöõng hoaøn caûnh nguy nan thì coù taâm töø aáy phaùt ra uy löïc kyø dieäu ñeå baûo veä caùc ngaøi hoaëc ñeå cöùu giuùp chuùng sanh. Trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, caùc quyeån 15 vaø 16 coù cheùp laïi nhieàu tröôøng hôïp linh dieäu veà uy löïc cuûa loøng töø bi, chuùng toâi xin theo noäi dung trong kinh maø löôïc keå laïi döôùi ñaây.

Coù moät luùc, Ñeà-baø-ñaït-ña xuùi giuïc vua A-xaø-theá laøm haïi Nhö-lai. Luùc aáy, ñöùc Phaät cuøng vôùi caùc vò ñeä töû ñi khaát thöïc vaøo thaønh Vöông Xaù. Vua A-xaø-theá lieàn cho con voi döõ Hoä Taøi uoáng röôïu ñeán say cuoàng roài thaû ra, muoán cho voi aáy laøm haïi Phaät vaø caùc ñeä töû.

Luùc ñoù, voi say hung döõ ñaïp cheát raát nhieàu ngöôøi, maùu ñoå ra leânh laùng khaép nôi, muøi maùu boác leân tanh noàng khaép nôi caøng laøm cho voi theâm haêng maùu. Noù thaáy nhöõng ngöôøi ôû gaàn Phaät maëc aùo maøu ñoû, ngôõ laø maùu, lieàn hung haêng xoâng tôùi. Trong caùc ñeä töû cuûa Phaät, nhöõng ngöôøi chöa chöùng thaùnh quaû ñeàu sôï chaïy töù taùn, chæ tröø ngaøi A-nan laø khoâng chaïy.

Trong thaønh Vöông Xaù, taát caû nhaân daân ñeàu ñoàng thôøi keâu khoùc, than vaõn raèng: “Ñaùng buoàn thay! Ñaùng 188

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI buoàn thay! Hoâm nay ñöùc Nhö Lai chaéc phaûi cheát maát!

Taïi sao chæ trong moät buoåi mai maø Chaùnh giaùc phaûi taùn hoaïi?”

Luùc aáy, Ñeà-baø-ñaït-ña laáy laøm vui veû, thoát leân raèng: “Sa-moân Coà-ñaøm cheát ñi laø phaûi laém!. Töø nay trôû ñi, chaéc chaén laø oâng aáy chaúng coøn treân ñôøi naøy nöõa. Khoaùi thay! Sung söôùng thay! Chuû yù cuûa ta nay ñöôïc toaïi nguyeän!

Luùc aáy, ñöùc Phaät muoán haøng phuïc con voi say hung döõ Hoä Taøi, lieàn nhaäp ñònh töø bi, roài duoãi tay ra chæ noù.

Töùc thôøi, töø nôi naêm ngoùn tay cuûa Phaät hieän ra naêm con sö töû. Voi thaáy vaäy hoaûng sôï, phuû phuïc ngay xuoáng ñaát nôi chaân ñöùc Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, ôû naêm ngoùn tay cuûa Nhö Lai thaät ra khoâng coù sö töû. Ñoù laø söùc thieän caên tu töø cuûa Nhö Lai, khieán cho con voi aáy nhìn thaáy nhö theá vaø chòu khuaát phuïc.

Moät luùc khaùc, khi Phaät ñònh nhaäp Nieát-baøn, môùi ñi veà phía thaønh Caâu-thi-na. Ñöôïc nöûa ñöôøng, ngaøi nhìn thaáy coù naêm traêm ngöôøi löïc só ñang doïn deïp, queùt töôùc ñöôøng saù. Ngay giöõa ñöôøng coù moät hoøn ñaù. Hoï muoán deïp hoøn ñaù aáy, nhöng duøng heát söùc maø khoâng sao nhaác noåi. Luùc aáy, ñöùc Phaät laáy laøm thöông xoùt, taâm töø bi phaùt khôûi maïnh meõ. Lieàn ñoù, Phaät duøng ngoùn chaân 189

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA caùi haát hoøn ñaù to aáy leân hö khoâng, roài ñöa tay ra ñoùn laáy, ñaët naèm yeân trong baøn tay maët. Roài ngaøi thoåi cho ñaù aáy tan thaønh buïi, sau ñoù laøm cho buïi aáy hôïp trôû laïi thaønh hoøn ñaù. Söùc thaàn thoâng maàu nhieäm aáy khieán cho loøng kieâu ngaïo cuûa caùc löïc só aáy bò döùt saïch.

Khi aáy, Phaät môùi thuyeát giaûng cho hoï nghe veà nhöõng leõ coát yeáu trong Phaät phaùp, khieán cho caû boïn hoï ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän seõ tinh taán tu haønh thaønh Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät ra Nhö Lai khoâng heà laáy ngoùn chaân caùi maø haát hoøn ñaù to leân hö khoâng, ñaët noù vaøo loøng baøn tay, thoåi cho tan thaønh buïi, roài laøm cho hieäp laïi nhö cuõ. Neân bieát raèng, ñoù laø söùc maïnh cuûa loøng töø bi, khieán cho caùc löïc só ñeàu nhìn thaáy söï vieäc roõ raøng nhö vaäy.”

Cuõng vaøo thôøi Phaät coøn taïi theá, ôû mieàn nam AÁn Ñoä coù moät thaønh lôùn teân laø Thuû-ba-la. Trong thaønh coù moät tröôûng giaû teân laø Lö-chí, laøm Ñaïo chuû moät chuùng tu haønh. OÂng ta laø moät ngöôøi ñaõ töøng laøm raát nhieàu vieäc thieän trong quaù khöù, vaø ñaõ töøng ñöôïc gaëp raát nhieàu ñöùc Phaät ra ñôøi.

Trong thaønh Thuû-ba-la, taát caû nhaân daân ñeàu tin theo taø ñaïo, heát loøng phuïng söï caùc thaày tu loõa theå cuûa phaùi Ni-kieàn.

190

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI Luùc aáy, vì muoán hoùa ñoä cho tröôûng giaû Lö-chí vaø nhaân daân trong thaønh Thuû-ba-la, ñöùc Phaät lieàn rôøi khoûi thaønh Vöông Xaù maø ñeán thaønh aáy.

Boïn loõa theå phaùi Ni-kieàn khi nghe bieát raèng ñöùc Phaät saép ñeán thaønh Thuû-ba-la, lieàn nghó raèng: “Neáu sa moân Coà-ñaøm ñeán ñaây, chaéc haún nhaân daân ôû ñaây seõ boû chuùng ta maø tin theo oâng aáy. Nhö vaäy, hoï seõ khoâng coøn chu caáp, phuïng söï chuùng ta nöõa. Chuùng ta seõ ngheøo khoù, thieáu thoán, laøm sao coù theå töï sinh soáng ñöôïc?”

Boïn Ni-kieàn beøn cuøng nhau phaân taùn ra khaép thaønh, reâu rao vôùi nhaân daân ôû thaønh aáy raèng: “Sa-moân Coàñaøm nay saép ñeán ñaây. Nhöng sa moân aáy laø ngöôøi phuï raãy cha meï, chaïy ñoâng chaïy taây. OÂng ta ñeán ñaâu thì khieán cho ñaát ñai vaø luùa thoùc ôû ñoù maát muøa, nhaân daân ngheøo ñoùi, cheát choùc, dòch beänh xaâm haïi, khoâng theå giaûi cöùu. Coà-ñaøm laø keû voâ laïi. Ñi theo oâng ta chæ toaøn laø boïn La-saùt, quæ thaàn hung döõ. Nhöõng keû khoâng cha khoâng meï, coâ ñôn cuøng quaãn môùi ñeán vôùi oâng ta, hoûi han vaø chòu laøm moân ñoà cuûa oâng ta. Nhöng nhöõng ñieàu maø oâng ta coù theå daïy, chaúng qua chæ toaøn laø thuyeát hö khoâng. OÂng ta ñeán nôi naøo thì nôi aáy khoâng bao giôø ñöôïc an laïc.”

Nhöõng ngöôøi daân trong thaønh nghe lôøi aáy thì ñem loøng sôï seät, lieàn ñaûnh leã boïn Ni-kieàn aáy maø baïch raèng: “Ñaïi sö! Nay chuùng toâi bieát phaûi laøm sao ñaây?”

191

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Boïn Ni-kieàn ñaùp: “Sa-moân Coà-ñaøm taùnh öa thích röøng caây, suoái chaûy, nöôùc trong. ÔÛ ngoaøi thaønh, nôi naøo coù nhöõng caûnh vaät aáy, neân phaù huyû heát ñi. Caùc ngöôi neân keùo nhau ñi ra khoûi thaønh, ñeán nhöõng nôi coù caây coái vöôøn röøng thì chaët ñoán cho heát, ñöøng ñeå laïi chi caû. Coøn nhöõng suoái, gieáng, ao nöôùc thì neân truùt phaån dô vaøo. Haõy ñoùng chaët caùc cöûa thaønh, moãi nôi ñeàu saép ñaët binh khí nghieâm chænh, nôi vaùch thaønh neân phoøng hoä, giöõ gìn cho kieân coá. Neáu ngöôøi aáy ñi ñeán, ñöøng cho ai ñi tôùi tröôùc maët oâng ta. Caùc ngöôi laøm nhö theá thì seõ ñöôïc an oån. Chuùng ta cuõng seõ tìm moïi caùch ñeå laøm cho oâng Coà-ñaøm aáy cöù theo ñöôøng cuõ maø trôû veà.”

Nhaân daân trong thaønh aáy nghe vaäy roài thaûy ñeàu cung kính, vaâng leänh thi haønh. Hoï beøn ñoán chaët caây coái, laøm oâ ueá caùc nguoàn nöôùc, roài boá trí binh khí, caét cöû ngöôøi tuaàn phoøng vaø hoä veä moät caùch nghieâm ngaët.

Khi aáy, ñöùc Phaät vöøa ñeán thaønh Thuû-ba-la, thaáy caây coái vöôøn röøng ñeàu bò chaët phaù taøn heùo, laïi coù nhöõng ngöôøi nghieâm bò binh khí ñang phoøng veä ôû caùc vaùch thaønh. Thaáy caûnh hoang taøn nhö vaäy, Phaät laáy laøm thöông xoùt, lieàn môû loøng töø bi höôùng veà nhöõng caây coái bò chaët phaù. Ngay khi aáy caây coái lieàn xanh töôi trôû laïi nhö cuõ, laïi coøn naûy nôû sinh soâi theâm nhieàu caây choài môùi, um tuøm raäm raïp. Nhöõng nguoàn nöôùc gieáng, soâng suoái, ao hoà, thaûy ñeàu trôû neân trong saïch, ñaày traøn. Caùc 192

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI vaùch thaønh boãng hoùa ra trong suoát nhö maøu löu ly, khieán cho töø beân trong thaønh nhaân daân ñeàu nhìn thaáy ñöùc Phaät vaø ñaïi chuùng oai nghi röïc rôõ. Roài cöûa thaønh töï nhieân môû roäng, khoâng coøn ai coù theå ngaên caûn ñöôïc.

Caùc moùn binh khí töï nhieân ñeàu hoùa thaønh nhöõng thöù hoa laù xinh ñeïp, meàm maïi.

Khi aáy, tröôûng giaû Lö-chí daãn ñaàu taát caû nhaân daân trong thaønh, cuøng ñeán nôi Phaät ngöï. Ñöùc Phaät lieàn giaûng cho hoï nghe moïi leõ coát yeáu trong Phaät phaùp, khieán cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh tinh taán cho ñeán khi thaønh töïu quaû Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc vò ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät Nhö Lai chaúng heà bieán hoaù ra moïi thöù caây coái xanh toát, nöôùc saïch ñaày traøn soâng raïch ao hoà... Nhö Lai cuõng chaúng coù laøm cho vaùch thaønh aáy hoùa ra trong suoát nhö löu ly, laøm cho nhaân daân ñöôïc nhìn thaáy Phaät. Nhö Lai cuõng chaúng coù môû cöûa thaønh, bieán hoùa ñoà binh khí thaønh hoa laù. Neân bieát raèng, ñoù ñeàu do söùc maïnh cuûa loøng töø bi, khieán cho taát caû nhöõng ngöôøi aáy thaáy vieäc nhö vaäy.”

Cuõng vaøo thôøi ñöùc Phaät, trong thaønh Xaù-veä coù moät ngöôøi phuï nöõ Baø-la-moân, hoï Baø-tö-traù. Baø chæ coù moät ñöùa con trai maø thoâi. Baø raát yeâu thöông noù, nhöng noù chaúng may bò beänh maát ñi.

193

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Luùc aáy, söï buoàn phieàn ñau ñôùn xaâm chieám loøng baø, khieán baø cuoàng loaïn maát trí. Baø loaõ loà thaân theå maø khoâng bieát theïn, ñi lang thang ñeán caùc ngaõ tö ñöôøng, la khoùc thaát thanh, roài gaøo theùt raèng: “Con ôi! Con ôi!

Con ñi ñeán choán naøo?” Baø ñi khaép trong caùc thaønh aáp, khoâng bieát meät moûi.

Nhöng ngöôøi phuï nöõ aáy laïi voán laø ngöôøi ñaõ coù caên laønh, vun troàng coäi ñöùc töø thôøi chö Phaät thuôû xöa.

Baáy giôø, ñöùc Phaät khôûi loøng töø maãn ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ toäi nghieäp aáy. Ngay luùc aáy, baø ta lieàn ñöôïc nhìn thaáy Phaät, nhöng trong taâm töôûng raèng Phaät laø ñöùa con ñaõ maát cuûa baø. Baø ta lieàn tænh taùo nhö xöa, ñeán tröôùc ñöùc Phaät vaø oâm hoân thaân Phaät. Ñöùc Phaät lieàn daïy ngaøi A-nan raèng: “Ngöôi haõy ñem aùo laïi ñaây cho nöõ nhaân naøy maëc.” Khi baø coù aùo maëc vaøo roài, ñöùc Phaät lieàn giaûng cho baø nghe moïi leõ coát yeáu trong Phaät phaùp. Nghe phaùp xong, baø laáy laøm vui veû thích chí. Baø lieàn phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh thaønh Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät ra Nhö Lai chaúng coù hieän hình laø con cuûa baø aáy, baø cuõng chaúng phaûi laø meï cuûa Nhö Lai, cuõng chaúng coù ñeán oâm hoân thaân Phaät. Neân bieát raèng ñoù laø ñeàu laø söùc maïnh 194

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI cuûa loøng töø bi, khieán cho ngöôøi phuï nöõ aáy thaáy vieäc nhö vaäy.”

Cuõng vaøo thôøi ñöùc Phaät, trong thaønh Ba-la-naïi coù moät ngöôøi nöõ cö só teân laø Ma-ha Tö-na-ñaït-ña. Ngöôøi phuï nöõ aáy ñaõ gieo troàng caùc caên laønh trong ñôøi quaù khöù, ñaõ ñöôïc gaëp voâ soá chö Phaät ra ñôøi. Ngöôøi nöõ cö só aáy coù xin pheùp chuùng taêng, trong chín möôi ngaøy muøa haï ñöôïc phuïng thí thuoác thang cho nhöõng vò tyø-kheo ñau oám.

Trong chuùng taêng khi aáy coù moät thaày tyø-kheo coù beänh naëng. Thaày thuoác xem maïch, noùi chaéc raèng: “Neân duøng moùn thòt laøm thuoác. Neáu oâng duøng ñöôïc thòt, beänh oâng seõ döùt. Neáu oâng chaúng duøng ñöôïc thòt, maïng oâng phaûi maát.”

Luùc aáy, ngöôøi nöõ cö só kia nghe ñöôïc lôøi cuûa thaày thuoác, lieàn mang tieàn vaøng ñi khaép caùc chôï, rao hoûi raèng: “Ai coù thòt baùn, toâi seõ ñoåi baèng vaøng, vaøng vôùi thòt caân löôïng baèng nhau.”

Coâ ta ñi khaép thaønh thò, nhöng cuõng chaúng tìm ñöôïc thòt. Cuoái cuøng, coâ môùi trôû veà, töï tay caàm dao theûo thòt ôû baép veá mình, caét ra naáu chaùo, duøng nhieàu thöù gia vò thôm tho roài ñem daâng cho thaày tyø-kheo coù beänh. Thaày tyø-kheo aáy aên xong lieàn döùt beänh.

195

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Coøn ngöôøi nöõ cö só aáy, choã caét thòt hoaù thaønh gheû ñoäc, ñau ñôùn khoå naõo khoân xieát. Trong côn ñau ñôùn cuøng cöïc, coâ môùi lôùn tieáng nieäm raèng: “Nam moâ Phaätñaø! Nam moâ Phaät-ñaø!”

Luùc aáy, ñöùc Phaät ñang ôû taïi thaønh Xaù-veä, nghe ñöôïc tieáng nieäm Phaät, lieàn khôûi loøng ñaïi töø ñoái vôùi ngöôøi nöõ cö só aáy. Töùc thì ngöôøi nöõ cö só aáy lieàn nhìn thaáy Phaät hieän ñeán, tay caàm löông döôïc pheát leân gheû ñoäc, da thòt lieàn laønh laën nhö cuõ. Ñöùc Phaät laïi thuyeát giaûng moïi leõ coát yeáu cuûa Phaät phaùp cho coâ nghe. Nghe phaùp xong, ngöôøi nöõ cö só aáy laáy laøm vui veû, lieàn phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh tinh taán cho ñeán khi thaønh Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc vò ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät Nhö Lai chaúng coù hieän ñeán thaønh Ba-la-naïi, ñem thuoác hay maø pheát leân gheû ñoäc cuûa ngöôøi nöõ cö só aáy. Neân bieát raèng, ñoù laø do söùc maïnh cuûa loøng töø bi, khieán cho nöõ nhaân aáy thaáy coù vieäc nhö vaäy.”

Laïi coù moät laàn, Ñeà-baø-ñaït-ña loøng tham voâ ñoä, chaúng heà bieát ñuû, aên moùn bô nhieàu quaù neân bò nhöùc ñaàu, ñau buïng, raát khoå sôû. OÂng ñau ñeán möùc khoâng chòu noåi, môùi nieäm lôùn raèng: “Nam moâ Phaät-ñaø! Nammoâ Phaät-ñaø!.”

Luùc aáy, ñöùc Phaät ñang ôû taïi thaønh Öu-thieàn-ni, nghe tieáng nieäm Phaät, lieàn sanh khôûi loøng töø bi. Lieàn 196

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI ñoù, Ñeà-baø-ñaït-ña nhìn thaáy Phaät hieän ñeán, laáy tay xoa ñaàu, xoa buïng cho oâng vaø ñöa thuoác cho uoáng. OÂng ta uoáng xong lieàn bình phuïc.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät Nhö Lai chaúng coù ñeán choã Ñeà-baø-ñaït-ña, xoa ñaàu, xoa buïng, ñöa thuoác cho ngöôøi uoáng. Neân bieát raèng, ñoù ñeàu do söùc maïnh cuûa loøng töø bi, khieán cho Ñeà-baø-ñaït-ña thaáy coù vieäc nhö vaäy.”

Cuõng vaøo thôøi ñöùc Phaät, ôû nöôùc Kieàu-taùt-la coù moät boïn cöôùp ñeán naêm traêm ngöôøi, chuyeân cöôùp gieát ngöôøi, gaây haïi lôùn cho baù taùnh. Vua Ba-tö-naëc ñang cai trò taïi kinh thaønh Xaù-veä cuûa nöôùc aáy, laáy laøm lo ngaïi vì söï hoaønh haønh baïo ngöôïc cuûa chuùng, môùi sai quaân binh vaây baét hoï. Sau khi baét ñöôïc, môùi laøm cho muø maét boïn hoï roài ñem boû vaøo nôi röøng saâu ñen toái.

Nhöng nhöõng ngöôøi aáy voán tröôùc ñaây ñaõ töøng troàng caên laønh coäi ñöùc khi gaëp chö Phaät quaù khöù ra ñôøi, neân cho ñeán nay tín taâm vaãn khoâng hoaïi maát. Khi bò muø maét roài, hoï ñau ñôùn khoå naõo khoân xieát, môùi ñoàng thanh nieäm lôùn raèng: “Nam moâ Phaät-ñaø! Nam moâ Phaät-ñaø! Hoâm nay ñaây khoâng coù ai cöùu hoä chuùng toâi!” Roài hoï khoùc loùc, keâu than.

Luùc aáy, ñöùc Phaät ñang ôû taïi tinh xaù Kyø-hoaøn gaàn thaønh Xaù-veä, nghe tieáng than khoùc aáy, lieàn sanh khôûi loøng ñaïi töø bi. Töùc thì, coù moät ngoïn gioù laønh thoåi höông 197

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA vaøo choán röøng saâu ñen toái aáy. Caùc thöù höông thuoác xoâng vaøo maét cuûa nhöõng ngöôøi kia, daàn daàn hoï ñöôïc saùng maét trôû laïi, y nguyeân nhö cuõ.

Nhöõng ngöôøi aáy vöøa saùng maét ra, lieàn thaáy Nhö Lai ñang ñöùng tröôùc hoï, thuyeát phaùp vôùi hoï. Nghe phaùp xong, boïn hoï ñoàng phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh tinh taán cho ñeán khi thaønh quaû Phaät.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät Nhö Lai chaúng coù laøm ra gioù laønh thoåi höông vaøo nuùi cuøng vôùi nhöõng thöù höông thuoác trò laønh ñöôïc maét muø cuûa hoï, cuõng chaúng coù ñöùng tröôùc boïn hoï maø thuyeát phaùp.

Neân bieát raèng, ñoù ñeàu laø do söùc maïnh cuûa loøng töø bi, khieán cho boïn ngöôøi aáy thaáy coù nhöõng vieäc nhö vaäy.”

Cuõng vaøo thôøi ñöùc Phaät, thaùi töû Löu-ly laø con vua Ba-tö-naëc ôû thaønh Xaù-veä, nöôùc Kieàu-taùt-la. Vì ngu si neân pheá truaát vua cha, töï mình cöôùp laáy ngoâi vua.

Thaùi töû laïi nhôù tôùi moät moái thuø haän xa xöa, neân laøm haïi nhieàu ngöôøi thuoäc doøng hoï Thích-ca ôû thaønh Catyø-la-veä. Ngöôøi baét ñöôïc moät vaïn hai ngaøn nöõ nhaân hoï Thích-ca, môùi ñem caét tai, xeûo muõi, chaët ñöùt heát tay chaân roài xoâ xuoáng haøo saâu.

Nhöõng ngöôøi nöõ aáy bò khoå sôû ñau ñôùn cuøng cöïc, lieàn ñoàng thanh nieäm lôùn raèng: “Nam moâ Phaät-ñaø! Nam moâ Phaät-ñaø! Nay chaúng coù ai cöùu hoä chuùng toâi.” Roài hoï laïi keâu la, than khoùc thaûm thieát.

198

UY LÖÏC CUÛA LOØNG TÖØ BI Nhöõng ngöôøi nöõ naøy voán ñaõ töøng troàng caùc caên laønh ñoái tröôùc chö Phaät trong quaù khöù.

Luùc aáy, ñöùc Phaät ñang ôû taïi tinh xaù trong vöôøn Truùc Laâm gaàn thaønh Vöông Xaù. Nghe tieáng khoùc la cuûa boïn hoï, ngaøi lieàn khôûi loøng ñaïi töø. Töùc thì, caùc ngöôøi nöõ aáy thaáy Phaät hieän ñeán thaønh Ca-tyø-la-veä, duøng nöôùc maø röûa caùc veát thöông cho hoï vaø duøng thuoác maø ñaép leân cho hoï. Daàn daàn, hoï heát ñau nhöùc, loã tai, loã muõi, tay chaân cuõng laønh laën trôû laïi y nguyeân nhö cuõ.

Baáy giôø, ñöùc Phaät môùi thuyeát nhöõng leõ coát yeáu cuûa Phaät phaùp cho hoï nghe, khieán caû thaûy ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà, nguyeän tu haønh tinh taán cho ñeán khi thaønh quaû Phaät. Ngay hoâm aáy, hoï tìm ñeán choã baø tyø-kheo ni Ñaïi AÙi Ñaïo, xin xuaát gia thoï giôùi cuï tuùc.

Veà sau, Phaät daïy caùc ñeä töû raèng: “Luùc aáy, thaät Nhö Lai chaúng coù hieän ñeán thaønh Ca-tyø-la-veä, chaúng coù duøng nöôùc röûa caùc veát thöông vaø duøng thuoác chöõa laønh cho caùc nöõ nhaân aáy. Neân bieát raèng, ñeàu laø do söùc maïnh cuûa loøng töø, khieán caùc nöõ nhaân aáy thaáy coù vieäc nhö vaäy.”

199

UÛNG HOÄ CHAÙNH PHAÙP Ñöùc Phaät coù daïy raèng, ngöôøi coù theå hoä trì chaùnh phaùp, ñôøi sau seõ thaønh töïu ñöôïc thaân theå raén chaéc beàn bæ nhö kim cang, chaúng heà hö hoaïi.

Thuôû xöa, ñöùc Phaät cuõng ñaõ töøng coù nhaân duyeân hoä trì chaùnh phaùp, neân ngaøy nay môùi thaønh töïu thaân kim cang thöôøng truï, chaúng heà hö hoaïi.

Phaät laïi daïy raèng, ngöôøi hoä trì chaùnh phaùp duø chaúng thoï naêm giôùi, chaúng tu oai nghi, coù theå duøng caùc loaïi vuõ khí, phöông tieän, söùc maïnh maø baûo veä cho caùc vò tyø-kheo trong saïch, giöõ gìn giôùi haïnh.

Nhö coù vò tyø-kheo, trong khi heát loøng tuyeân döông chaùnh phaùp, coù nhöõng keû phaù giôùi nghe ñöôïc, laáy laøm oaùn haän, lieàn keùo ñeán haõm haïi vò aáy. Vò phaùp sö aáy, nhö coù bò chuùng haïi cheát, cuõng ñaùng ñöôïc goïi laø böïc Trì giôùi, coù lôïi cho mình vaø lôïi laïc cho moïi ngöôøi. Vì nhaân duyeân aáy, ñöùc Phaät taùn thaùn nhöõng vò quoác vöông, quaàn thaàn, teå töôùng, cö só... bieát heát loøng uûng hoä vaø baûo veä ngöôøi thuyeát phaùp.

Trong ñôøi quaù khöù, caùch nay ñaõ voâ soá kieáp, taïi thaønh Caâu-thi-na coù Phaät ra ñôøi hieäu laø Hoan Hyû Taêng Ích.

200

UÛNG HOÄ CHAÙNH PHAÙP Thuôû aáy, caûnh giôùi cuûa ñöùc Phaät aáy roäng lôùn, trang nghieâm, saïch seõ, doài daøo, an laïc. Nhaân daân phoàn thaïnh, khoâng heà bò naïn ñoùi khaùt, ñeàu gioáng nhö chö caùc vò Boà Taùt ôû coõi nöôùc An Laïc. Ñöùc Phaät aáy truï theá giaùo hoaù chuùng sanh ñeán voâ löôïng kieáp. Sau roát, ngaøi ñeán röøng caây Ta-la coù hai caây Ta-la soùng ñoâi maø nhaäp Nieát-baøn.

Sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, chaùnh phaùp truï ôû theá gian voâ löôïng öùc naêm. Roài ñeán khoaûng hôn boán möôi naêm tröôùc khi chaùnh phaùp dieät, coù moät vò tyø-kheo trì giôùi teân laø Giaùc Ñöùc. Vò naøy coù nhieàu ñoà ñeä theo haàu chung quanh, coù khaû naêng tuyeân döông chaùnh phaùp, giaûng roäng ñöôïc 9 boä kinh ñieån laø: Tu-ña-la, Kyø-daï, Thoï-kyù, Giaø-ñaø, Öu-ñaø-na, Y-ñeá-muïc-ña-giaø, Xaø-ñaøgia, Tyø-phaät-löôïc, A-phuø-ñaø-ñaït-ma. Vò naøy nghieâm caám caùc tyø-kheo khoâng ñöôïc nuoâi döôõng toâi tôù, boø, deâ cuøng chöùa tröõ taøi vaät khoâng ñuùng theo giôùi luaät.

Khi aáy, coù nhieàu tyø-kheo phaù giôùi nghe oâng tuyeân thuyeát nhö vaäy, thaûy ñeàu sanh loøng aùc. Hoï caàm dao, xaùch gaäy, keùo nhau ñeán raát ñoâng, aùp böùc vò phaùp sö chaân chính aáy.

Baáy giôø, vò vua trong nöôùc teân laø Höõu Ñöùc, nghe bieát vieäc aáy, vì loøng uûng hoä chaùnh phaùp, lieàn ngöï ñeán 201

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA choã phaùp sö, chieán ñaáu maõnh lieät choáng laïi nhöõng tyøkheo ñoäc aùc phaù giôùi kia ñeå baûo veä cho phaùp sö khoûi söï nguy haïi.

Vì boïn aùc taêng aáy raát ñoâng, neân sau traän chieán ñaáu aáy thaân vua phaûi chòu nhieàu thöông tích, khaép ngöôøi khoâng coøn moät choã naøo laønh laën.

Tyø-kheo Giaùc Ñöùc khi aáy taùn thaùn ñöùc vua raèng: “Laønh thay! Laønh thay! Vua quaû thaät laø ngöôøi uûng hoä chaùnh phaùp. Ñôøi sau thaân vua aét seõ trôû thaønh voâ löôïng phaùp khí.”

Baáy giôø, vua ñöôïc nghe thuyeát phaùp xong, loøng raát hoan hyû, truùt hôi töø boû coõi traàn, lieàn sanh ra ôû nöôùc Phaät A-suùc, laøm ñeä töû baäc nhaát cuûa ñöùc Phaät aáy. Nhöõng nhaân daân vaø quyeán thuoäc theo vua, hoaëc coù coâng chieán ñaáu hay coù loøng tuyø hyû, taát caû ñeàu ñaït ñöôïc taâm Boà Taùt khoâng thoái chuyeån, khi maïng chung ñeàu ñöôïc sanh veà nuôùc cuûa phaät A-suùc.

Tyø-kheo Giaùc Ñöùc, veà sau vieân tòch cuõng ñöôïc vaõng sanh veà nöôùc Phaät A-suùc.

Phaät daïy raèng, vaøo luùc chaùnh phaùp saép dieät taän, neân thoï trì vaø uûng hoä Phaät Phaùp nhö vaäy ñoù.

202

UÛNG HOÄ CHAÙNH PHAÙP Vò vua heát loøng uûng hoä chaùnh phaùp vaøo thuôû aáy, chính laø tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni.

Ngöôøi uûng hoä chaùnh phaùp ñöôïc quaû baùo toát ñeïp khoâng theå nghó baøn, nhôø nhaân duyeân aáy maø ñöùc Phaät coù ñuû caùc töôùng ñeïp trang nghieâm nôi thaân, thaønh töïu ñöôïc thaân khoâng theå hö hoaïi.

Vì theá, Phaät daïy raèng caùc haøng tyø-kheo, tyø-kheo ni, cö só nam, cö só nöõ, ñeàu neân heát loøng heát söùc hoä trì chaùnh phaùp. Quaû baùo cuûa vieäc hoä phaùp thaät to lôùn khoân löôøng.

(Theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån ba)

203

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG Vaøo thôøi quaù khöù, ngöôøi ta soáng laâu voâ löôïng. Baáy giôø, ôû theá gian coù moät vò vua teân laø Thieän Truï. Vua aáy töø thuôû coøn treû ñöôïc laäp laøm thaùi töû ñaõ naém quyeàn chính, keá ñoù leân ngoâi vua, soáng troïn cuoäc ñôøi laø taùm vaïn boán ngaøn tuoåi.

Thuôû aáy, vua chaúng coù con. Nhöng moät ngaøy kia treân ñænh ñaàu vua boãng noåi leân moät caùi boïc baèng thòt.

Caùi boïc aáy meàm maïi, nhuyeãn mòn. Noù lôùn leân daàn daàn, nhöng chaúng laøm cho vua ñau ñôùn chi caû. Qua moät thôøi gian, caùi boïc aáy boãng vôõ ra, trong boïc coù moät beù trai hình dung tuaán tuù, ñeïp ñeõ chaúng ai baèng. Vua laáy laøm sung söôùng, lieàn ñaët teân con laø Ñænh Sanh.

Roài sau, vua Thieän Truï ñem vieäc nöôùc maø giao laïi cho thaùi töû Ñænh Sanh. Vua lìa boû cung ñieän, vôï con, quyeán thuoäc, vaøo nuùi saâu tu haønh vaø soáng troïn taùm vaïn boán ngaøn tuoåi.

Moät hoâm, nhaèm ngaøy raèm, Ñænh Sanh ôû treân laàu cao, taém goäi thoï trai. Boãng ñaâu, töø phöông ñoâng coù moät 204

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG moùn baùu laø baùnh xe baèng vaøng hieän ra. Baùnh xe aáy coù moät ngaøn caây nan hoa, vaø coù ñuû caùc boä phaän. Baùnh xe aáy hieän ra roài töï nhieân bay ñeán tröôùc maët vua Ñænh Sanh. Ñaïi vöông lieàn nghó raèng: “Töø tröôùc, ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân ñaït Nguõ thoâng noùi raèng: “Neáu vò vua doøng saùt-ñeá-lî, nhaèm ngaøy raèm, ôû taïi laàu cao, taém goäi thoï trai, nhö coù baùnh xe baèng vaøng coù ñuû moät ngaøn caây nan hoa vaø ñuû caùc boä phaän, töï nhieân bay laïi öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Vua laïi nghó raèng: “Ñeå ta thöû xem.” Vua lieàn laáy tay traùi naâng baùnh xe vaøng aáy leân. Keá ñoù, tay maët caàm lö höông, quyø xuoáng phaùt theä raèng: “Neáu baùnh xe vaøng naøy laø thaät, chaúng phaûi hö giaû, thì haõy töï ñi moät ñöôøng nhö nhöõng baùnh xe cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.”

Vua phaùt theä xong, baùnh xe baèng vaøng aáy lieàn bay leân hö khoâng, ñi khaép möôøi phöông vaø trôû veà truï nôi baøn tay traùi cuûa vua. Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng thích yù. Ngöôøi nghó raèng: “Nay ta chaéc raèng seõ laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Sau ñoù chaúng laâu, laïi coù moät moùn baùu khaùc laø con voi traéng ñeïp hieän ra. Vua Ñænh Sanh lieàn nghó raèng: 205

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA “Töø tröôùc, ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân ñaït Nguõ thoâng noùi raèng: “Neáu vò vua doøng saùt-ñeá-lî, nhaèm ngaøy raèm, ôû taïi laàu cao, taém goäi thoï trai, nhö coù con voi traéng ñeïp töï nhieân hieän ra öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.” Vua laïi nghó raèng: “Nay ta thöû xem.” Vua lieàn naâng lö höông, quyø xuoáng phaùt theä raèng: “Neáu vaät baùu voi traéng naøy laø thaät, chaúng phaûi hö giaû, haõy ñi moät ñöôøng nhö nhöõng voi traéng quyù cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.”

Vua phaùt theä xong, voi traéng quyù aáy lieàn ra ñi töø saùng tôùi chieàu, ñuû khaép taùm phöông, ñeán taän bôø bieån caû, roài trôû veà ñöùng ôû choã cuõ. Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng thích yù. Ngöôøi laïi nghó raèng: “Nay ta chaéc seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Sau ñoù chaúng laâu, laïi coù moät vaät baùu khaùc nöõa laø con ngöïa maøu xanh da trôøi, choùi saùng nhö ngoïn löûa, loâng ñuoâi nhö vaøng roøng. Ñænh Sanh thaáy vaäy roài, laïi nghó raèng: “Töø tröôùc ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân nguõ thoâng noùi raèng: Neáu coù vua Chuyeån luaân, nhaèm ngaøy raèm, ôû taïi laàu cao, taém goäi thoï trai, boãng coù con ngöïa quyù maøu xanh da trôøi, choùi saùng nhö ngoïn löûa, loâng ñuoâi nhö vaøng roøng, hieän laïi öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy töùc laø Thaùnh vöông.”

206

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG Vua laïi nghó raèng: “Nay ta thöû xem.” Vua lieàn naâng lö höông, quyø xuoáng phaùt theä raèng: “Neáu ngöïa quyù maøu xanh da trôøi naøy laø thaät, chaúng phaûi hö giaû, haõy ñi moät ñöôøng nhö nhöõng ngöïa quyù cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.” Vua phaùt lôøi theà aáy roài, ngöïa quyù lieàn ñi töø saùng tôùi chieàu, ñi khaép taùm phöông, ñeán taän bôø bieån caû, roài trôû veà ñuùng choã cuõ. Luùc aáy, Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng thích yù. Ngaøi laïi noùi raèng: “Nay ta chaéc raèng seõ laøm baäc Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù moät myõ nhaân hình dung ñoan chính, ñeïp ñeõ chaúng ai baèng, töø caùc loã chaân loâng nôi thaân laïi toûa ra muøi thôm nhö hoa sen xanh.

Maét cuûa myõ nhaân aáy coù theå troâng xa, thaáy ñöôïc nhöõng vaät ôû caùch moät do-tuaàn,(1) tai coù theå nghe xa, muõi coù theå ngöûi xa, cuõng vôùi khoaûng caùch baèng nhö vaäy. Löôõi cuûa myõ nhaân aáy raát lôùn vaø roäng, khi theø ra coù theå truøm caû maët, laïi mòn vaø moûng ñeïp, maøu nhö ñoàng ñoû.

Myõ nhaân aáy laïi thoâng minh saùng suoát, thöôøng noùi lôøi eâm dòu vôùi heát thaûy moïi ngöôøi. Khi myõ nhaân aáy duøng tay sôø vaøo aùo vua, lieàn coù theå bieát raèng thaân vua ñang an laïc hay coù beänh, laïi coù theå bieát ñöôïc trong loøng vua ñang nghó nhöõng ñieàu gì.

(1)

Töông ñöông khoaûng 9.216 meùt.

207

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laïi nghó raèng: “Neáu coù ngöôøi myõ nhaân kheùo bieát ñöôïc trong taâm vua, aáy laø baùu vaät voâ giaù.”

Roài sau ñoù chaúng bao laâu, trong cung vua töï nhieân xuaát hieän moät vaät baùu nöõa laø haït chaâu Ma-ni, coù maøu xanh löu ly, coù theå ôû trong choã toái chieáu ra aùnh saùng xa tôùi moät do tuaàn. Neáu khi trôøi ñoå möa, haït möa lôùn nhö caùi truïc baùnh xe, haït chaâu aáy coù theå hoùa ra caây loïng quyù che khaép moät do tuaàn, chaúng ñeå cho haït möa naøo coù theå rôi xuoáng trong khoaûng aáy.

Baáy giôø, Ñænh Sanh laïi nghó raèng: “Nhö vua Chuyeån luaân maø ñöôïc haït chaâu naøy, aét laø Thaùnh vöông.”

Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù moät vò quan vaên goïi laø Chuû taïng thaàn töï nhieân tìm ñeán. Vò aáy coù nhieàu cuûa caûi traân baûo, giaøu coù voâ löôïng, kho baùu ñaày traøn, khoâng thieáu moùn chi. Vò aáy coù caëp maét nhìn suoát phía döôùi ñaát, thaáy ñöôïc kho taøng aån khuaát ôû caùc nôi, yù vua muoán caàn bao nhieâu, vò aáy ñeàu coù theå lieäu kieám ñöôïc ñuû cho vua duøng.

Luùc aáy, Ñænh Sanh laïi muoán thöû xem. Vua cuøng ngoài thuyeàn vôùi vò Chuû taïng thaàn aáy, vaøo nôi bieån caû, phaùn vôùi Chuû taïng thaàn raèng: “Nay ta muoán coù nhöõng moùn traân baûo laï.” Nghe xong, vò Chuû taïng thaàn lieàn laáy hai baøn tay maø quaäy nöôùc döôùi bieån caû. Luùc aáy, ôû nôi möôøi 208

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG ñaàu ngoùn tay cuûa vò aáy boãng xuaát hieän möôøi kho baùu, ngöôøi daâng leân Thaùnh vöông vaø taâu raèng: “Ñaïi vöông caàn nhöõng chi, tuyø yù duøng. Coøn dö bao nhieâu, toâi xin traû laïi bieån caû.” Luùc aáy, Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng thích yù voâ cuøng. Vua laïi noùi raèng: “Nay ta chaéc chaén raèng ta seõ laø Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù vò quan voõ goïi laø Chuû binh thaàn töï nhieân tìm ñeán. Vò aáy raát duõng löôïc, traùng kieän, ña möu tuùc trí, thoâng thaïo binh phaùp, nhö xeùt thaáy ñaùnh ñöôïc thì mang binh tieán ñaùnh giuùp Thaùnh vöông, nhö bieát ñaùnh chaúng ñöôïc thì thoái binh aån khuaát. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa khuaát phuïc, vò aáy khieán hoï khuaát phuïc, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát phuïc, thì ra tay baûo hoä cho hoï.

Luùc aáy, vua Ñænh Sanh nghó raèng: “Neáu vua Chuyeån luaân ñöôïc vò töôùng soaùi taøi gioûi aáy, chaéc chaén phaûi laø Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Luùc aáy vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông Ñænh Sanh môùi phaùn hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: “Caùc khanh neân bieát, coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy ñaõ ñöôïc an oån, phoàn thaïnh. Nay ta coù ñuû baûy moùn baùu vaø moät ngaøn ñöùa con, vaäy caùc khanh noùi xem phaûi laøm vieäc chi nöõa?”

Caùc quan taâu raèng: “Taâu Ñaïi vöông! Phaát-baø-ñeà ôû phöông ñoâng chöa qui thuaän ñöùc cuûa vua. Ngaøi neân ñeán ñoù maø thaûo phaït.”

209

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Luùc aáy, Thaùnh vöông vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö khoâng maø ñeán coõi Phaát-baøñeà ôû phöông ñoâng. ÔÛ chaâu aáy, nhaân daân thaûy ñeàu vui loøng qui thuaän.

Vua laïi phaùn vôùi caùc ñaïi thaàn raèng: “Chaâu Dieâmphuø-ñeà vaø chaâu Phaát-baø-ñeà ñaõ ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu qui thuaän. Traãm coù ñaày ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con, vaäy caùc khanh noùi xem phaûi laøm vieäc chi nöõa?”

Caùc quan taâu raèng: “Daï! Ñaïi vöông! Coà-ñaø-ni ôû phöông taây haõy coøn chöa quy thuaän ñöùc lôùn cuûa ngaøi.”

Luùc aáy, Thaùnh vöông vôùi baûy baùu cuûa Ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay treân khoâng maø ñeán Coà-ñaø-ni ôû phöông taây. Khi vua ngöï tôùi ñoù roài, nhaân daân ôû coõi aáy laïi cuõng quy phuïc ñöùc lôùn cuûa ngaøi.

Vua laïi phaùn hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: “Chaâu Dieâmphuø-ñeà, chaâu Phaát-baø-ñeà vaø chaâu Coà-ñaø-ni nay ñeàu ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu quy thuaän.

Traãm coù ñaày ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con. Vaäy caùc khanh noùi xem phaûi laøm vieäc chi nöõa?”

Caùc quan taâu raèng: “Taâu Ñaïi vöông! Uaát-ñan-vieät ôû phöông baéc haõy coøn chöa qui thuaän.”

210

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG Luùc aáy, Thaùnh vöông vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö khoâng maø ñeán chaâu Uaát-ñanvieät ôû phöông baéc. Khi vua ngöï tôùi ñoù roài, nhaân daân ôû coõi aáy ñeàu vui loøng qui thuaän ñöùc lôùn cuûa ngaøi.

Vua laïi phaùn vôùi caùc ñaïi thaàn raèng: “Boán coõi thieân haï ñeàu ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu qui thuaän ñöùc lôùn cuûa ta. Ta coù ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con, vaäy caùc khanh noùi xem giôø phaûi laøm vieäc chi nöõa?”

Caùc quan ñaùp raèng: “Daï! Thaùnh vöông! ÔÛ mieàn Ba möôi Ba caûnh trôøi,(1) ñôøi soáng cuûa chö thieân raát laâu daøi, an oån, khoaùi laïc. Chö thieân ôû ñoù thaân hình ñoan nghieâm khoâng chi saùnh baèng. Cung ñieän maø hoï ôû, giöôøng nguû, giöôøng nghæ, ñoà loùt naèm, ñeàu baèng baûy thöù baùu. Hoï caäy phöôùc ôû caûnh tieân, neân chöa chòu ñeán quy hoùa. Nay ñaïi vöông neân ñeán ñoù maø laøm cho hoï khuaát phuïc.”

Luùc aáy, Thaùnh vöông nghe theo lôøi aáy, cuøng vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö (1)

Ba möôi Ba caûnh trôøi: (Tam thaäp tam thieân, 三十三天) cuõng goïi laø Ñaolôïi thieân (忉利天, Phaïn: Trayastrimsa) vì Ñao-lôïi thieân goàm 33 caûnh trôøi.

Boán phöông, moãi phöông coù 8 caûnh trôøi, vôùi 1 caûnh trôøi ôû trung taâm laø 33.

Moãi caûnh coù moät vò Thieân Ñeá cai quaûn, ôû trung taâm coù thaønh goïi laø Hyû Kieán, coù ñöùc Ñeá Thích ngöï taïi Thieän Phaùp Ñöôøng.

211

CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA khoâng, leân tôùi cung trôøi Ñao-lôïi, nhìn thaáy moät caùi caây maøu xanh luïc. Thaùnh vöông lieàn hoûi caùc ñaïi thaàn: “Ñoù laø caây gì vaäy?” Ñaïi thaàn ñaùp raèng: “Ñoù laø caây Ba-lòchaát-ña-la. Chö thieân ôû caûnh trôøi Ñao-lî naøy, trong ba thaùng muøa haï thöôøng vui chôi ôû coäi caây aáy.”

Vua laïi thaáy moät toøa nhaø ñeïp raát uy nghieâm, maøu traéng döôøng nhö maây baïc. Vua laïi hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: “Ñoù laø toøa nhaø gì vaäy?” Ñaïi thaàn ñaùp raèng: “Ñoù laø Thieän phaùp ñöôøng. Chö thieân ôû Ñao-lî thöôøng hoïp laïi trong ñoù, luaän vieäc thieân thöôïng vaø nhaân gian.”

Luùc aáy vò Thieân chuû Thích-ñeà-hoaøn-nhaân bieát raèng vua Ñænh Sanh ñaõ ñeán, coøn ôû ngoaøi, beøn ra nghinh tieáp. Gaëp nhau roài, vò Thieân chuû chaép tay môøi leân Thieän phaùp ñöôøng, phaân choã maø ngoài.

Luùc aáy, hai vua hình dung töôùng maïo y heät nhö nhau, duy chæ caëp maét coù phaàn hôi khaùc nhau maø thoâi.

Ngay luùc aáy, Thaùnh vöông coù caùi yù töôûng naøy: “Nay ta coù neân töø boû ngoâi vua kia maø ôû laïi nôi ñaây laøm Thieân vöông chaêng?”

Thuôû aáy, Ñeá Thích laø baäc cao ñöùc, ñaõ töøng thoï trì, ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, môû mang, chæ baûo, phaân bieät, dieãn thuyeát vôùi nhöõng keû khaùc. Chæ ñoái vôùi nghóa lyù thaâm saâu chöa thoâng ñaït ñeán möùc cuøng toät maø thoâi.

Nhôø söùc nhaân duyeân thoï trì, ñoïc tuïng, phaân bieät vaø 212

CHUYEÅN LUAÂN THAÙNH VÖÔNG thuyeát roäng vôùi nhöõng keû khaùc, neân ñöôïc oai ñöùc raát lôùn.

Coøn Ñænh Sanh, tuy coù phöôùc ñöùc lôùn ñöôïc sanh laøm baäc Chuyeån luaân Thaùnh vöông, nhöng do loøng tham muoán ngoâi vò Thieân chuû maø khôûi leân taâm nieäm chaúng laønh ñoái vôùi Ñeá Thích, lieàn phaûi rôi xuoáng coõi Dieâmphuø-ñeà.

Vua Ñænh Sanh töø ñoù laïi oâm loøng mong muoán, nhôù töôûng caûnh trôøi, neân trong taâm phaûi chòu khoå naõo lôùn.

Laâu ngaøy phaùt thaønh beänh naëng, cuoái cuøng phaûi maïng chung.

Chuyeån luaân Thaùnh vöông Ñænh Sanh khoâng phaûi ai khaùc maø chính laø moät tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thíchca Maâu-ni, coøn vò Ñeá-thích coù oai ñöùc cao hôn ngaøi chính laø tieàn thaân cuûa Phaät Ca-dieáp, vò Phaät ñaõ ra ñôøi tröôùc Phaät Thích-ca.

(Theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån ba)

213