nietban_02 by Nguyễn Minh Tiến

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

大般涅槃經 TAÄP II (QUYEÅ N 7 - QUYEÅ N 12)

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯 BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

願解如來真實義

我今見聞得受持

百千萬劫難遭遇

無上甚深微妙法

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.” Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.” Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BAÛY PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI Phaåm thöù tö – Phaàn boán1

uùc aáy Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö vaäy coù phaûi laø neân nöông töïa, y theo boán haïng ngöôøi Phaät ñaõ noùi treân?” Phaät daïy: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Thieän nam töû! Nhö ta ñaõ noùi, neân nöông töïa, y theo nhöõng ngöôøi nhö theá. Vì sao vaäy? Vì coù boán thöù ma. Boán thöù ma aáy laø gì? Laø ma phieàn naõo, ma naêm aám, ma cheát, vaø ma cuûa caûnh trôøi Tha hoùa töï taïi. Nhöõng kinh luaät khaùc maø caùc loaøi ma aáy thuyeát daïy cuõng coù ngöôøi thoï trì.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi coù boán thöù ma. Chuùng con laøm sao coù theå phaân bieät nhöõng ñieàu Phaät thuyeát daïy vôùi nhöõng ñieàu ma thuyeát daïy? Coù nhöõng chuùng sanh theo haïnh cuûa ma, laïi coù nhöõng chuùng sanh vaâng lôøi Phaät daïy, chuùng con laøm sao bieát ñöôïc?” Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Baûy traêm naêm sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, boïn ma Ba-tuaàn2 seõ daàn daàn laøm hö hoaïi 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây laø phaåm Taø chaùnh, thöù 7 (Taø chaùnh phaåm, ñeä thaát). Trong Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh thì ñaây laø phaåm Phaân bieät taø chaùnh, thöù 10 (Phaân bieät taø chaùnh phaåm, ñeä thaäp). Ba-tuaàn, hay coøn goïi laø Ba-tuaàn-du, teân goïi cuûa Ma vöông. Ba-tuaàn (Sanskrit: pāpīyas) dòch nghóa laø saùt giaû, aùc giaû. Ma Ba-tuaàn laø vò Thieân ma ôû caûnh trôøi Tha hoùa töï taïi.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Chaùnh phaùp. Ví nhö ngöôøi thôï saên maëc vaøo y phuïc ngöôøi tu haønh, Ma vöông Ba-tuaàn cuõng vaäy. Chuùng giaû daïng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, laïi hoùa hình caùc vò Tu-ñaø-hoaøn ñeán A-la-haùn,1 cho ñeán saéc thaân Phaät. Vôùi hình haøi höõu laäu,2 Ma vöông giaû laøm thaân voâ laäu ñeå phaù hoaïi Chaùnh phaùp. Ñeán luùc ma Ba-tuaàn phaù hoaïi Chaùnh phaùp, chuùng seõ noùi raèng: ‘Thuôû xöa Boà Taùt ôû treân trôøi Ñaâu-suaát,3 cheát ñi roài môùi sanh veà thaønh Ca-tyø-la nôi cung vua Baïch Tònh.4 Ñoù laø nhaân choã cha meï aùi duïc hoøa hôïp maø sanh ra thaân aáy.’ “Hoaëc noùi raèng: ‘Neáu ai sanh trong coõi ngöôøi maø ñöôïc ñaïi chuùng chö thieân vaø nhaân loaïi theá gian cung kính, ñoù laø söï voâ lyù.’ “Ma laïi noùi raèng: ‘Töø thuôû xöa kia, ngaøi ñaõ töøng tu khoå haïnh vaø boá thí moïi thöù, nhö: ñaàu, maét, tuyû naõo, thaønh quaùch, giang sôn, cho ñeán vôï con. Nhôø vaäy, nay ngaøi ñöôïc 1

Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán A-la-haùn: Ñoù laø boán Thaùnh quaû. Töø thaáp ñeán cao laø: 1.Tu-ñaø-hoaøn (Sanskrit: śrotanni) dòch nghóa: Nhaäp löu, Döï löu, laø baäc baét ñaàu döï vaøo haøng Thaùnh quaû. 2.Tö-ñaø-haøm (Sanskrit: sakṛḍāgāmin), dòch nghóa: Nhaát lai, coøn chia laøm hai baäc laø Nhaát lai höôùng, töùc baäc môùi chöùng nhaäp, vaø Nhaát lai quaû, töùc laø baäc ñaõ chöùng quaû troïn veïn. Ñaây laø quaû vò chæ coøn taùi sanh moät laàn nöõa tröôùc khi ñaït giaûi thoaùt roát raùo. 3. A-na-haøm (Sanskrit: anāgāmin), dòch nghóa: Baát lai, Baát hoaøn, laø baäc khoâng coøn phaûi trôû laïi voøng sanh töû vì nghieäp quaû. 4. A-la-haùn (Sanskrit: arhat), dòch nghóa laø Baát sanh, laø baäc ñaõ dieät tröø heát caùc phieàn naõo, ñoaïn dieät nghieäp sanh töû. Höõu laäu, voâ laäu: Thaân hình höõu laäu laø thaân hình coøn phieàn naõo: Khi saùu caên ñoái vôùi saùu traàn thì coù söï laäu tieát, ræ ra, caûm xuùc. Ñoù laø noùi nhöõng chuùng sanh coøn löu chuyeån trong ba coõi. Thaân hình voâ laäu laø thaân hình cuûa baäc döùt phieàn naõo, cuûa Thaùnh nhaân, thaân taâm chaúng bò níu keùo bôûi ngoaïi duyeân. Ñaâu-suaát thieân: phieân aâm töø Phaïn ngöõ Tuṣita, cuõng ñoïc laø Ñaâu-suaát-ñaø, dòch nghóa laø Hyû Tuùc hay Dieäu Tuùc, laø coõi trôøi naèm giöõa Daï-ma thieân (Yāma) vaø Laïc Bieán hoùa thieân. Phaàn Noäi vieän cuûa coõi trôøi naøy laø nôi Boà Taùt Di-laëc thuyeát phaùp, neân cuõng ñöôïc xem nhö moät coõi Tònh ñoä. Phaàn Ngoaïi vieän laø nôi chö thieân höôûng thuï moïi nieàm vui, moïi söï khoaùi laïc, neân goïi laø Hyû Tuùc. Baïch Tònh: caùch goïi teân khaùc, cuõng chæ vua Tònh Phaïn.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thaønh Phaät ñaïo. Bôûi nhaân duyeân aáy, ngaøi ñöôïc söï cung kính cuûa caùc loaøi chuùng sanh: loaøi ngöôøi, chö thieân, caønthaùt-baø, a-tu-la, ca-laàu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø.’ “Neáu coù kinh luaät naøo thuyeát daïy nhö theá, neân bieát raèng ñoù laø thuyeát cuûa ma. “Thieän nam töû! Nhö coù kinh luaät naøo noùi raèng: ‘Nhö Lai chaùnh giaùc thaønh Phaät ñaõ laâu roài, nay môùi thò hieän thaønh Phaät ñaïo. Vì ngaøi muoán ñoä thoaùt caùc chuùng sanh neân thò hieän coù cha meï, nöông theo choã aùi duïc hoøa hôïp cuûa cha meï maø sanh ra. Ngaøi tuøy thuaän theá gian neân laøm vieäc nhö vaäy.’ Neân bieát raèng kinh luaät nhö theá thaät laø choã thuyeát daïy cuûa Nhö Lai. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai coù theå tuøy thuaän kinh luaät maø Phaät ñaõ thuyeát, töùc nhieân ñoù laø Boà Taùt. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Luùc môùi sanh Nhö Lai höôùng veà möôøi phöông ñi baûy böôùc theo moãi phöông. Ñieàu aáy khoâng theå tin.’ Ñoù laø thuyeát cuûa ma. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Luùc môùi ra ñôøi, Nhö Lai höôùng veà möôøi phöông ñi baûy böôùc theo moãi phöông, ñoù laø phöông tieän thò hieän cuûa Nhö Lai.’ Nhö vaäy goïi laø kinh luaät maø Nhö Lai ñaõ thuyeát. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai coù theå tuøy thuaän kinh luaät maø Phaät ñaõ thuyeát, taát nhieân ñoù laø Boà Taùt. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Khi Boà Taùt sanh ra roài, vua cha sai ngöôøi ñöa Ngaøi ñeán thieân töø.1 Chö thieân ñöôïc thôø phuïng nôi ñoù thaáy Ngaøi vaøo thaûy ñeàu böôùc xuoáng leã kính Ngaøi. Vì vaäy neân ai naáy ñeàu toân xöng ngaøi laø Phaät.’ 1

Thieân töø: Mieáu, ñeàn thôø caùc vò thieân thaàn trong ñaïo Baø-la-moân.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi coù keû vaán naïn raèng: ‘Chö thieân xuaát hieän tröôùc, Phaät ra ñôøi sau; nhö vaäy laøm sao chö thieân leã kính Phaät?’ Neân bieát raèng lôøi vaán naïn nhö vaäy töùc laø thuyeát cuûa Ma Ba-tuaàn. “Nhö coù kinh noùi raèng: ‘Khi Phaät böôùc vaøo mieáu thôø thieân thaàn, caùc töôïng thaàn vaø chö thieân nôi aáy nhö Maheâ-thuû-la, Ñaïi Phaïm thieân vöông, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân thaûy ñeàu chaép tay, kính leã döôùi chaân Phaät.’ Kinh luaät nhö vaäy laø thuyeát cuûa Phaät. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai coù theå tuøy thuaän kinh luaät maø Phaät ñaõ thuyeát, taát nhieân ñoù laø Boà Taùt. “Nhö coù kinh luaät noùi raèng: ‘Khi Boà Taùt laøm thaùi töû, vì loøng tham Ngaøi ñi boán phöông tìm cöôùi vôï, roài Ngaøi ôû nôi thaâm cung höôûng thuï naêm thöù duïc laïc,1 vui söôùng ñuû ñieàu.’ Kinh luaät nhö theá laø do Ma Ba-tuaàn noùi ra vaäy. “Nhö coù thuyeát noùi raèng: ‘Boà Taùt ñaõ lìa boû loøng tham ñoái vôùi vôï con, gia thuoäc töø laâu, cho ñeán ñoái vôùi vieäc thuï höôûng naêm thöù duïc laïc thöôïng dieäu ôû coõi trôøi Ba möôi ba2 ngaøi cuõng chæ cuõng xem nhö ñaøm daõi nhô nhôùp, huoáng chi laø söï vui thích ôû nhaân gian? [Vì theá,] ngaøi caïo boû raâu toùc, xuaát gia tu hoïc ñaïo.’ Kinh luaät nhö theá laø do Phaät thuyeát. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai coù theå tuøy thuaän kinh luaät maø Phaät ñaõ thuyeát, taát nhieân ñoù laø Boà Taùt. 1

Naêm thöù duïc laïc (Nguõ duïc): 1. Saéc duïc: Maét öa thích, chaïy theo hình saéc toát ñeïp. 2. Thanh duïc: Tai öa thích, chaïy theo tieáng eâm dòu, haøi hoøa. 3. Höông duïc: Muõi öa thích, chaïy theo muøi thôm. 4. Vò duïc: Löôõi öa thích, chaïy theo moùn ngon. 5. Xuùc duïc: Thaân theå öa thích, chaïy theo söï xuùc chaïm eâm aùi. Coõi trôøi Ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân): Töùc laø Ñao-lôïi thieân (Sanskrit: trāyastriṃśa), thuoäc Duïc giôùi. Ñao-lôïi thieân coù 33 caûnh, neân goïi teân nhö theá. Ñeá Thích (Thích-ñeà-hoaøn-nhaân) laø vò vua trôøi cai quaûn nguï ôû caûnh giöõa. Khi sanh leân 33 caûnh trôøi aáy, chuùng sanh ñeàu höôûng moïi söï duïc laïc do naêm caên caûm xuùc vôùi naêm traàn.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhö coù keû noùi raèng: ‘Khi Phaät ôû taïi thaønh Xaù-veä, trong tinh xaù Kyø-ñaø, ngaøi coù cho pheùp caùc tyø-kheo thu nhaän vaø chöùa tröõ nhöõng thöù nhö noâ tyø, toâi tôù, boø, deâ, voi, ngöïa, löøa, la, gaø, heo, meøo, choù, vaøng, baïc, löu ly, chaân chaâu, pha leâ, xa cöø, maõ naõo, san hoâ, hoå phaùch, ngoïc thaïch, ngoïc bích, noài ñoàng vaø noài saét, maâm ñoàng lôùn vaø maâm ñoàng nhoû, cuøng moïi vaät duïng...; coù cho pheùp laøm ruoäng, laøm vöôøn, buoân baùn ñoåi chaùc, chöùa tröõ thoùc luùa... Vì loøng ñaïi töø thöông xoùt chuùng sanh, Phaät cho chöùa tröõ moïi vaät aáy vaø laøm moïi vieäc nhö vaäy.’ Kinh luaät nhö theá laø do ma thuyeát. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Khi Phaät ôû taïi thaønh Xaù-veä, trong tinh xaù Kyø-ñaø, xöù sôû cuûa quyû Na-leâ-laâu. Luùc aáy, nhaân vì oâng baø-la-moân Coå-ñeâ-ñöùc cuøng vua Ba-tö-naëc, Nhö Lai coù daïy raèng: Tyø-kheo chaúng neân thu nhaän vaø chöùa tröõ vaøng, baïc, löu ly, pha leâ, chaân chaâu, xa cöø, maõ naõo, san hoâ, hoå phaùch, ngoïc thaïch, ngoïc bích, noâ tyø, toâi tôù, ñoàng nam, ñoàng nöõ, caùc loaïi thuù vaät nhö: boø, deâ, voi, ngöïa, löøa, la, gaø, heo, meøo, choù, noài ñoàng vaø noài saét, maâm ñoàng lôùn vaø maâm ñoàng nhoû, vaø moïi thöù giöôøng, muøng, chieáu, goái nhieàu maøu saéc... “[Vò tyø-kheo cuõng khoâng neân laøm] nhöõng vieäc maø ngöôøi ñôøi caàn ñeán ñeå möu sanh nhö laøm nhaø cöûa, laøm ruoäng, laøm vöôøn, buoân baùn, ñoåi chaùc, töï laøm thöùc aên, xay gaïo, giaõ gaïo, luyeän chuù thuaät giöõ mình, taäp luyeän chim öng duøng ñeå ñi saên, xem sao ñoaùn meänh, suy tính vieäc neân hö, xem töôùng keû nam ngöôøi nöõ, theo chieâm bao maø ñoaùn nhöõng vieäc laønh döõ, [hoaëc ñoaùn thai nhi] laø nam, laø nöõ, hay chaúng phaûi nam chaúng phaûi nöõ... saùu möôi boán ngheà gioûi; laïi coù möôøi taùm pheùp chuù thuaät löøa doái ngöôøi, caùc thöù ngheà kheùo leùo, hoaëc noùi voâ soá vieäc thoâng tuïc cuûa ngöôøi ñôøi; duøng höông taùn, höông boät, höông pheát, höông xoâng, 68

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

moïi thöù hoa keát laïi; laøm ngheà hôùt toùc, söûa toùc, gian taø bôï ñôõ, tham lôïi khoâng chaùn, vui thích choã naùo nhieät, noùi chuyeän giôõn cöôøi, tham aên caù thòt, pha cheá thuoác ñoäc, duø thôm, duøng duø loïng quyù, ñi giaøy da, laøm ra quaït loâng, röông traáp, caùc thöù hình veõ; chöùa tröõ luùa thoùc, caùc loaïi luùa maïch, caùc loaïi ñaäu cuøng caùc thöù döa, traùi... “[Vò tyø-kheo cuõng khoâng ñöôïc] gaàn guõi thaân maät vôùi vua chuùa, con vua, quan chöùc cao caáp cuøng caùc phuï nöõ, noùi cöôøi lôùn tieáng hoaëc nín laëng, khoâng noùi naêng chi caû; thöôøng nghi ngôø ñoái vôùi caùc phaùp, hay noùi baäy baï, chuyeän daøi, vaén, toát, xaáu, laønh, döõ, öa maëc aùo ñeïp... “Neáu ngöôøi xuaát gia töï mình khen ngôïi caùc söï vieäc baát tònh nhö theá tröôùc maët thí chuû, laïi vaøo ra, ñi chôi ñeán nhöõng choã baát tònh nhö tieäm baùn röôïu, nhaø daâm nöõ, choã côø baïc... nhöõng ngöôøi nhö vaäy, Phaät chaúng cho ôû chung vôùi caùc tyø-kheo. Hoï neân ra khoûi taêng ñoaøn, hoaøn tuïc maø laøm haïng toâi tôù trong theá gian cho ngöôøi khaùc sai khieán. Hoï ví nhö coû daïi laãn trong ñaùm luùa, caàn phaûi loaïi boû ñi.’ “Nhöõng kinh luaät naøo daïy nhö treân, neân bieát raèng ñeàu laø thuyeát cuûa Nhö Lai. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai tuøy thuaän thuyeát cuûa Phaät, ngöôøi aáy töùc laø Boà Taùt. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Boà Taùt vì muoán cuùng döôøng thieân thaàn neân vaøo mieáu thaàn, nhö nhöõng choã thôø Ñaïi töï taïi thieân, Vi-ñaø thieân, Ca-chieân-dieân thieân...’ [Lôøi noùi nhö vaäy laø khoâng ñuùng, vì] sôû dó Phaät vaøo nhöõng nôi ñoù laø ñeå ñieàu phuïc caû haøng trôøi, ngöôøi. Neáu noùi raèng khoâng phaûi nhö vaäy thì thaät laø voâ lyù! “Laïi nhö coù keû noùi raèng: ‘Boà Taùt khoâng theå vaøo nôi ngoaïi ñaïo taø luaän ñeå bieát oai nghi cuûa hoï, vaên chöông vaø 69

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

kyõ ngheä cuûa hoï, khoâng theå hoøa hôïp vôùi boïn ñaùnh thueâ, chaúng nhaän söï cung kính cuûa keû nam, ngöôøi nöõ, quoác vöông, ñaïi thaàn, cuõng chaúng bieát pha cheá caùc moùn thuoác. Vì chaúng bieát caùc vieäc nhö vaäy môùi xöng laø Nhö Lai, neáu bieát laø thuoäc veà boïn taø kieán. Laïi nöõa, Nhö Lai coù loøng bình ñaúng ñoái vôùi keû oaùn vaø ngöôøi thaân, nhö coù ngöôøi duøng dao caét thòt ngaøi hay coù ngöôøi duøng höông thôm thoa pheát leân thaân ngaøi, ñoái vôùi hai ngöôøi aáy ngaøi ñeàu khoâng xem laø coù söï toát hôn hay toån haïi gì caû. Ngaøi chæ giöõ möùc khoaûng giöõa, cho neân môùi ñöôïc xöng laø Nhö Lai.’ Kinh luaät nhö vaäy, neân bieát raèng ñoù laø choã thuyeát cuûa ma. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Boà Taùt thò hieän vaøo mieáu thôø thieân thaàn vaø ôû trong phaùp ngoaïi ñaïo xuaát gia tu ñaïo; thò hieän bieát oai nghi, leã tieát cuûa ngoaïi ñaïo vaø theá nhaân, hieåu roõ taát caû vaên chöông, kyõ ngheä cuûa hoï, thò hieän vaøo thö ñöôøng, nhöõng choã kyõ xaûo, kheùo hoøa hôïp vôùi boïn ñaùnh thueâ; ñoái vôùi ñaïi chuùng, ñoàng nam, ñoàng nöõ, hoaøng haäu, cung phi, myõ nöõ, nhaân daân, tröôûng giaû, baø-la-moân, vua chuùa, ñaïi thaàn, cho ñeán haïng baàn cuøng, ngaøi laø baäc toái toân toái thöôïng. Ngaøi laïi ñöôïc caùc haïng ngöôøi aáy cung kính, Ngaøi cuõng coù theå thò hieän laøm moïi vieäc vöøa keå ñoù. Tuy ôû nôi nhöõng ngöôøi taø kieán, nhöng ngaøi chaúng coù loøng luyeán aùi, döôøng nhö hoa sen khoâng nhieãm buïi dô. Vì ñoä taát caû chuùng sanh, ngaøi kheùo thi haønh moïi phöông tieän aáy, tuøy thuaän theá phaùp.’ Kinh luaät nhö vaäy, neân bieát chính laø choã thuyeát daïy cuûa Nhö Lai. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai coù theå tuøy thuaän thuyeát cuûa Phaät thì ngöôøi aáy laø Ñaïi Boà Taùt. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Nhö Lai vì chuùng toâi maø giaûi thuyeát kinh luaät. Nhö noùi raèng trong caùc phaùp xaáu aùc, duø 70

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

toäi naëng, toäi nheï hay toäi thaâu-lan-giaø1 thì taùnh toäi ñeàu laø naëng, trong giôùi luaät cuûa chuùng toâi hoaøn toaøn khoâng phaïm vaøo. Töø laâu chuùng toâi thoï laõnh vaø laøm theo nhöõng phaùp maø caùc oâng chaúng tin. Chuùng toâi leõ naøo laïi boû giôùi luaät cuûa mình ñeå theo giôùi luaät cuûa caùc oâng sao? Giôùi luaät cuûa caùc oâng laø do ma thuyeát; giôùi luaät cuûa chuùng toâi môùi laø do Phaät cheá ñònh. Ñöùc Nhö Lai tröôùc ñaõ noùi ra phaùp aán chín boä.2 Chín caùi aán aáy in saâu vaøo kinh luaät cuûa chuùng toâi; chuùng toâi chöa heà nghe moät caâu, moät chöõ naøo veà kinh ñieån Phöông ñaúng. Nhö Lai dieãn thuyeát voâ löôïng kinh luaät, nhöng thuyeát kinh Phöông ñaúng ôû nôi naøo? Trong kinh luaät chuùng toâi chöa töøng nghe nhaéc ñeán teân möôøi boä kinh!3 Neáu coù thì neân bieát chaéc chaén laø do Ñieàu-ñaït4 1

Toäi thaâu-lan-giaø, phieân aâm töø tieáng Phaïn laø sthūlātyayaḥ, cuõng ñöôïc ñoïc laø taùtthaâu-la hay thoå-la-giaø, Haùn dòch nghóa laø ñaïi toäi hay thoâ toäi hay ñaïi chöôùng thieän ñaïo. Trong giôùi luaät xeáp ñaây laø moät toäi naèm trong Luïc tuï hoaëc Thaát tuï, khoâng thuoäc trong Nguõ thieân. Noùi chung, ngöôøi phaïm caùc toäi ba-la-di (pārājika) hoaëc taêng-giaø baø-thi-sa (saṅghāvaśeṣa) nhöng coøn ôû möùc ñoä chöa caáu thaønh toäi thì goïi chung laø thaâu-lan-giaø. Chaúng haïn, toäi troäm caép nhöng chæ troäm ñöôïc soá tieàn quaù ít (ngaøy xöa laø döôùi 5 tieàn), hoaëc möôïn ñoà vaät roài khoâng traû... hoaëc toäi gieát ngöôøi nhöng chæ do cho ngöôøi duøng thuoác quaù lieàu.v.v... Vì theá, trong giôùi luaät thì thaâu-lan-giaø ñöôïc xem laø nheï hôn caùc toäi ba-la-di vaø taêng taøn, nhöng naëng hôn taát caû caùc toäi khaùc. Phaùp aán chín boä: Chín boä kinh: 1. Tu-ña-la (sūtra), dòch nghóa laø Kheá kinh. 2. Kyø daï (geya) dòch nghóa laø ÖÙng tuïng, hay Truøng tuïng, 3. Hoøa-ca-la-na (vyākaraṇa), cuõng ñoïc laø Hoa-giaø-la-na, dòch nghóa laø Thoï kyù. 4. Giaø-ñaø (gāthā), dòch nghóa laø Phuùng tuïng, Coâ khôûi tuïng. 5. Öu-ñaø-na (udāna), dòch nghóa laø Töï thuyeát. 6. Y-ñeá-muïc-ña-giaø (itivṛttaka) dòch nghóa laø Boån söï. 7. Xaø-ñaø-giaø (jātaka), dòch nghóa laø Boån sanh. 8. Tyø-phaät-löôïc (vaipulya), dòch nghóa laø Phöông quaûng. 9. A-phuø-ñaø-ñaït-ma (addhutadharma), dòch nghóa laø Vò taèng höõu. YÙ noùi quyeát ñònh chæ coù 9 boä kinh maø thoâi, nhöng theo Ñaïi thöøa thì coù möôøi hai boä kinh, goàm 9 boä ñaõ keå treân vaø theâm ba boä nöõa laø: 1. Ni-ñaø-na (nidāna), dòch nghóa laø Nhaân duyeân. 2. A-ba-ñaø-na (avadana), dòch nghóa laø Thí duï. 3. Öu-bañeà-xaù (upadeśa), dòch nghóa laø Luaän nghóa. Goïi chung laø Möôøi hai boä kinh, hay Möôøi hai boä kinh Ñaïi thöøa, Phöông ñaúng kinh. Nhöõng ngöôøi khoâng tin nhaän caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa cho raèng chæ coù 9 boä kinh ñaõ keå treân môùi laø do Phaät thuyeát, coøn nhöõng kinh Ñaïi thöøa, Phöông ñaúng chæ laø nguïy taïo! Ñieàu-ñaït: teân khaùc cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña, ñeä töû phaûn nghòch cuûa Phaät. OÂng voán coù taøi naêng, cuõng ñaõ theo Phaät xuaát gia, nhöng vì kieâu maïn, töï thaáy mình taøi gioûi,

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laøm ra. Ñieàu-ñaït laø ngöôøi aùc, vì muoán dieät phaùp laønh neân taïo ra kinh Phöông ñaúng. Chuùng ta chaúng tin nhöõng kinh nhö vaäy, vì chính ma thuyeát dieãn kinh aáy. Taïi sao vaäy? Ñaõ phaù hoaïi Phaät phaùp, laïi coøn noùi lôøi phaûi traùi ñaûo ñieân. Nhöõng lôøi nhö vaäy chæ coù trong kinh cuûa caùc oâng maø chaúng coù trong kinh cuûa chuùng toâi. Trong kinh luaät cuûa chuùng toâi, Nhö Lai coù noùi raèng: ‘Sau khi ta vaøo Nieát-baøn, ôû coõi ñôøi xaáu aùc seõ coù kinh luaät baát chaùnh goïi laø Ñaïi thöøa Phöông ñaúng kinh ñieån.’ ÔÛ ñôøi vò lai, seõ coù nhöõng tyø-kheo xaáu nhö vaäy. “Phaät coù daïy raèng: ‘Vöôït hôn caû chín boä kinh coù kinh ñieån Phöông ñaúng.’ Nhö ai coù theå thaáu hieåu ñöôïc nghóa naøy, thì neân bieát raèng ngöôøi aáy thaáu hieåu kinh luaät moät caùch ñuùng ñaén, lìa xa taát caû nhöõng söï vaät baát tònh, [luoân] nhieäm maàu trong saùng nhö vaàng traêng troøn. “Neáu coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhö Lai ñoái vôùi heát thaûy kinh luaät, thuyeát daïy nghóa lyù nhieàu nhö caùt soâng Haèng, nhöng trong luaät cuûa chuùng toâi laïi chaúng coù nhöõng nghóa lyù aáy, neân chuùng toâi bieát laø khoâng coù. Neáu laø coù, taïi sao trong luaät cuûa chuùng toâi khoâng thaáy Nhö Lai giaûng thuyeát? Vì vaäy neân nay chuùng toâi khoâng theå tin nhaän.’ Neân bieát raèng nhöõng ngöôøi noùi nhö vaäy laø coù toäi. “Keû aáy laïi noùi raèng: ‘Kinh luaät [cuûa chuùng toâi] nhö theá naøy môùi neân thoï trì. Vì sao vaäy? Vì kinh luaät aáy giuùp toâi ñöôïc ít tham muoán, bieát ñuû, döùt tröø phieàn naõo; vì ñoù laø trí hueä Nieát-baøn, taïo ñöôïc nhaân phaùp laønh.’ Ngöôøi noùi nhö vaäy chaúng phaûi laø ñeä töû cuûa ta. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Vì muoán ñoä chuùng sanh, Nhö Lai coù thuyeát giaûng kinh Phöông ñaúng.’ Neân bieát raèng, ngöôøi noùi nhö vaäy thaät laø ñeä töû cuûa Phaät. Neáu ai chaúng muoán thay Phaät laõnh ñaïo taêng ñoaøn neân tìm moïi caùch aùm haïi Phaät, sau phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

thoï trì kinh Phöông ñaúng, neân bieát raèng ngöôøi aáy chaúng phaûi ñeä töû Phaät, chaúng phaûi vì Phaät phaùp maø xuaát gia, töùc laø ñeä töû cuûa boïn ngoaïi ñaïo taø kieán. “Kinh luaät ñuùng nhö [ñaõ phaân bieät treân ñaây] laø do Phaät thuyeát daïy, baèng khoâng phaûi nhö vaäy töùc laø do ma thuyeát. Neáu ai tuøy thuaän choã thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Neáu ai tuøy thuaän choã thuyeát cuûa Phaät, taát nhieân ngöôøi aáy laø Boà Taùt. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù keû noùi raèng: ‘Nhö Lai chaúng phaûi do voâ löôïng coâng ñöùc maø thaønh töïu, ngaøi vaãn laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, bôûi ngaøi ñaït ñöôïc choã phaùp khoâng neân tuyeân thuyeát leõ voâ ngaõ, nghòch vôùi theá gian.’ Kinh luaät nhö vaäy goïi laø choã thuyeát cuûa ma. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhö Lai Chaùnh giaùc khoâng theå nghó baøn, laïi do voâ löôïng coâng ñöùc maø thaønh töïu, cho neân Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi.’ Kinh luaät nhö vaäy môùi laø choã thuyeát daïy cuûa Phaät. “Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa Phaät töùc laø Boà Taùt. “Nhö coù tyø-kheo thaät chaúng phaïm toäi ba-la-di.2 Moïi ngöôøi ñeàu cho raèng phaïm toäi ba-la-di laø gioáng nhö caây ña-la bò chaët.3 Nhöng tyø-kheo aáy thaät khoâng coù phaïm toäi chi caû. Vì sao vaäy? Ta thöôøng daïy raèng: ‘Trong boán toäi bala-di, neáu phaïm moät toäi thì nhö hoøn ñaù bò taùch ra, khoâng 1

Nguyeân baûn coù boán chöõ “phuïc höõu nhaân ngoân” ôû vò trí ñaàu caâu naøy, nhöng chuùng toâi xeùt thaáy laø thöøa trong ñoaïn vaên naøy, vì caû ñoaïn naøy ñeàu laø lôøi Phaät daïy. Ba-la-di (Pārājika), Haùn dòch laø Khí, töùc laø döùt boû, cuõng dòch laø Cöïc aùc. Ñaây laø loaïi toäi naëng neà nhaát, ngöôøi phaïm vaøo phaûi bò truïc xuaát, khoâng coøn ñöôïc soáng chung trong chuùng taêng (baát coäng truï). Caây ña-la khi bò chaët ngang roài thì khoâng theå ñaâm choài ñöôïc nöõa, gioáng nhö caây döøa, neân ví vôùi ngöôøi phaïm troïng toäi ba-la-di, khoâng coøn cöùu chöõa gì ñöôïc.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theå gaén lieàn laïi nöõa.’ Neáu ai töï noùi raèng mình chöùng ñaéc quaû thaùnh1 thì keû aáy goïi laø phaïm ba-la-di. Vì sao vaäy? Vì thaät khoâng coù choã ñaéc phaùp maø coá yù giaû hieän hình töôùng ñaéc phaùp. Ngöôøi nhö vaäy laø gaây nhaân toäi loãi khieán ñôøi sau chaúng ñöôïc laøm ngöôøi.2 Ñoù goïi laø ba-la-di. “Nhö coù vò tyø-kheo ít tham muoán, bieát ñuû, giöõ giôùi thanh tònh, ôû nôi vaéng veû yeân tónh. Ñöùc vua hoaëc caùc quan ñaïi thaàn nhìn thaáy tyø-kheo aáy, nghó raèng vò aáy ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn, lieàn ñeán tröôùc vò aáy maø taùn thaùn, cung kính leã baùi, noùi raèng: ‘Vò ñaïi sö nhö theá naøy, sau khi boû thaân seõ ñaït ñöôïc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ “Nghe ñöôïc lôøi aáy, vò tyø-kheo lieàn ñaùp raèng: ‘Thaät toâi chöa ñöôïc ñaïo quaû sa-moân, xin ñaïi vöông ñöøng xöng taùn raèng toâi ñaõ chöùng ñaéc ñaïo quaû. Xin ñaïi vöông ñöøng noùi lôøi [khieán toâi thaønh keû] khoâng töï bieát ñuû.3 Khoâng töï bieát ñuû, ñoù laø khi nghe ngöôøi khaùc baûo raèng mình chöùng ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà maø laëng thinh chaáp nhaän. Neáu nay toâi laëng thinh chaáp nhaän ñieàu aáy, chö Phaät seõ quôû traùch. Chö Phaät thöôøng khen ngôïi haïnh töï bieát ñuû, neân toâi troïn ñôøi vui veû tu taäp theo haïnh töï bieát ñuû. Töï bieát ñuû, ñoù laø toâi töï bieát chaéc mình chöa chöùng ñaéc ñaïo quaû, nay ñaïi vöông xöng taùn raèng toâi ñaõ ñaéc quaû, toâi khoâng daùm nhaän, ñoù goïi laø töï bieát ñuû.’ “Ñöùc vua noùi raèng: ‘Ñaïi sö [khieâm cung nhö theá] quaû thaät ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn, nhö Phaät khoâng khaùc.’ Lieàn 1

Nguyeân baûn duøng “quaù nhaân phaùp”, nghóa laø phaùp hôn ngöôøi, ñaây ñöôïc duøng ñeå chæ keû voïng xöng ñaõ chöùng thaùnh quaû, thuoäc toäi ñaïi voïng ngöõ, vì lôøi noùi doái nhöõng vieäc khaùc khoâng ñöôïc xem laø ñaïi voïng ngöõ, khoâng thuoäc toäi ba-la-di. Nguyeân baûn dung “thoái thaát nhaân phaùp”, chæ tröôøng hôïp laøm maát khaû naêng ñöôïc taùi sanh trong loaøi ngöôøi, phaûi rôi vaøo caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Baát tri tuùc: khoâng bieát ñuû, nghóa laø mong caàu thaùi quaù, duø ñöôïc bao nhieâu cuõng chaúng ñuû. Bieát ñuû töùc laø bieát haøi loøng, thích nghi vôùi hoaøn caûnh thaät cuûa mình.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

tuyeân caùo vôùi taát caû nhaân daân trong thaønh, ngoaøi thaønh, cuøng caùc phi taàn trong cung, raèng vò tyø-kheo aáy ñaõ ñaéc quaû sa-moân. Nhôø vaäy, nhöõng ai nghe bieát thaûy ñeàu ñem loøng cung kính tin theo, cuùng döôøng toân troïng vò tyø-kheo aáy. “Nhö vò tyø-kheo aáy môùi thaät laø ngöôøi ñöùc haïnh thanh tònh, laø nhaân duyeân giuùp cho nhieàu ngöôøi ñöôïc phöôùc ñöùc lôùn. Tyø-kheo nhö vaäy thaät khoâng heà phaïm toäi ba-la-di. Vì sao vaäy? Vì nhöõng ngöôøi ñeán tröôùc vò aáy ñeàu töï sanh loøng hoan hyû, taùn thaùn, cuùng döôøng. Vò tyø-kheo nhö vaäy laøm sao laïi phaïm toäi? Neáu nhö noùi raèng tyø-kheo aáy coù toäi, thì neân bieát raèng ñoù laø kinh ñieån do ma thuyeát. “Laïi coù tyø-kheo giaûng thuyeát theo kinh ñieån trong kho taøng giaùo phaùp raát saâu xa cuûa Phaät raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; nhôø taùnh Phaät aáy coù theå döùt tröø ñöôïc caùc daây troùi buoäc cuûa voâ löôïng phieàn naõo, ñaéc thaønh quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, chæ tröø haïng nhaátxieån-ñeà maø thoâi.’ Neáu coù ñöùc vua hoaëc ñaïi thaàn thöa hoûi raèng: ‘Tyø-kheo! OÂng seõ thaønh Phaät hay chaúng thaønh Phaät? OÂng coù taùnh Phaät hay chaêng?’ Tyø-kheo aáy ñaùp raèng: ‘Hieän nay trong thaân toâi quyeát ñònh coù taùnh Phaät; coøn vieäc thaønh Phaät hay khoâng chöa theå bieát roõ.’ Vua noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Neáu khoâng phaûi keû nhaát-xieån-ñeà thì chaéc chaén seõ thaønh Phaät.’ Tyø-kheo aáy ñaùp raèng: ‘Ñuùng vaäy, quaû thaät nhö lôøi ñaïi vöông!’ Duø vò aáy noùi chaéc raèng mình coù taùnh Phaät, cuõng chaúng phaïm toäi ba-la-di. “Laïi coù vò tyø-kheo, ngay luùc xuaát gia, suy xeùt nhö theá naøy: ‘Nay toâi quyeát ñònh seõ thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Ngöôøi nhö vaäy, duø chöa ñaéc thaønh ñaïo quaû voâ thöôïng, nhöng cuõng ñaõ ñöôïc phöôùc voâ löôïng voâ bieân. Giaû söû coù ai noùi raèng ngöôøi aáy phaïm ba-la-di, thì taát caû caùc tyø-kheo khoâng ai laø chaúng phaïm. Vì sao vaäy? Ta ñaây thuôû 75

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

xöa trong taùm möôi öùc kieáp, thöôøng xa lìa taát caû moïi vaät baát tònh, ít tham muoán, bieát ñuû, troïn veïn oai nghi, kheùo tu theo Chaùnh phaùp voâ thöôïng cuûa Nhö Lai, neân cuõng töï bieát chaéc raèng mình coù taùnh Phaät. Nhôø ñoù nay ta ñaéc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñöôïc xöng laø Phaät, coù ñaïi töø bi. “Kinh luaät nhö treân laø do Phaät thuyeát. Neáu nhöõng ai chaúng coù theå tuøy thuaän theo ñoù, aáy laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai tuøy thuaän theo ñoù töùc laø Ñaïi Boà Taùt. “Neáu coù keû noùi raèng: ‘Khoâng coù boán toäi ba-la-di, möôøi ba toäi taêng taøn,1 hai phaùp baát ñònh,2 ba möôi toäi xaû ñoïa,3 chín möôi ñôn ñoïa,4 boán phaùp saùm hoái,5 moät traêm ñieàu 1

Tieáng Phaïn laø Saṅghāvaśeṣa, dòch aâm laø taêng-giaø-baø-thi-sa, coøn goïi laø Taêng taøn, laø moät toäi danh trong giôùi luaät nhaø Phaät ñöôïc xeáp döôùi caùc toäi troïng ba-la-di. Tyø-kheo maéc toäi naøy thì döïa vaøo chuùng taêng maø thaønh taâm saùm hoái. Neáu khoâng saùm hoái thì xem nhö maéc toäi ba-la-di. Trong giôùi luaät coù 13 toäi bò xeáp vaøo loaïi naøy, neân goïi laø möôøi ba taêng-taøn. Nhò baát ñònh phaùp: Töùc laø tröôøng hôïp phaïm toäi khoâng theå xaùc ñònh roõ raøng. Coù hai tröôøng hôïp khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc roõ raøng toäi danh, do coù nhöõng yeáu toá khoâng roõ, neân coù theå bò gheùp vaøo caùc toäi khaùc nhau. Vieäc xaùc ñònh caùc toäi naøy do chuùng taêng quyeát ñònh döïa vaøo yù kieán cuûa moät ngöôøi thöù ba coù ñuû uy tín vaø bieát roõ söï vieäc phaïm toäi. Tieáng Phaïn laø Naihsargik-pātayantika, dòch aâm laø Ni-taùt-kyø ba-daät-ñeà. Ni-taùt-kyø, Haùn dòch nghóa laø Taän xaû, nghóa laø töø boû heát taát caû; ba-daät-ñeà, Haùn dòch nghóa laø ñoïa, nghóa laø rôi vaøo choã xaáu aùc. Ngöôøi phaïm toäi naøy phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeå tröø toäi, tröôùc heát phaûi mang taát caû taøi vaät lieân quan ñeán tröôùc chuùng taêng maø xaû boû heát, sau ñoù môùi chaân thaønh saùm hoái tröôùc chuùng taêng. Vì vaäy, pheùp saùm hoái naøy cuõng goïi laø Xaû ñoïa. Ba möôi tröôøng hôïp phaïm toäi naøy ñöôïc goïi laø Tam thaäp xaû ñoïa. Tieáng Phaïn laø Pātayantika, Haùn dòch nghóa laø ñoïa, nghóa laø rôi vaøo choã xaáu aùc. Noùi chung, chín möôi phaùp ba-daät-ñeà naøy khaùc vôùi ba möôi phaùp ni-taùt-kyø badaät-ñeà laø khoâng coù lieân quan ñeán taøi vaät ñeå phaûi xaû boû, neân chæ caàn chí thaønh saùm hoái tröôùc chuùng taêng. Neáu chuùng taêng nhaän cho söï saùm hoái ñoù thì ngöôøi phaïm toäi chæ caàn töï xeùt laïi taâm mình, quyeát loøng hoái caûi laø ñöôïc. Tieáng Phaïn laø Pratideśanīya, dòch aâm laø Ba-la-ñeà ñeà-xaù-ni, thöôøng goïi taét laø Ñeà-xaù-ni, Haùn dòch nghóa laø Ñoái tha thuyeát höôùng bæ hoái, nghóa laø ngöôøi phaïm toäi phaûi höôùng veà ngöôøi khaùc ñeå caàu saùm hoái.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

phaûi hoïc,1 baûy phaùp döùt söï tranh caõi2.v.v... khoâng coù caû toäi thaâu-lan-giaø, naêm toäi nghòch3 cuøng toäi nhaát-xieån-ñeà. Nhö tyø-kheo phaïm moät trong nhöõng toäi aáy thì phaûi ñoïa ñòa nguïc, coøn ngoaïi ñaïo thì ñöôïc sanh coõi trôøi. Vì sao vaäy? Vì ngoaïi ñaïo khoâng coù giôùi naøo ñeå phaïm caû. Giôùi ñoù laø do Nhö Lai vì muoán cho ngöôøi ta khieáp sôï neân môùi thò hieän thuyeát daïy vaäy thoâi.’ “Laïi coù keû noùi raèng: ‘Phaät coù daïy: Caùc tyø-kheo neáu muoán haønh daâm thì neân côûi phaùp phuïc,4 maëc y phuïc theá tuïc roài haõy laøm vieäc daâm duïc. Laïi nöõa, neân nghó töôûng raèng: Neáu ta laøm chuyeän daâm duïc thì khoâng coù toäi loãi. Luùc Nhö Lai coøn taïi theá, cuõng coù nhöõng tyø-kheo quen laøm chuyeän daâm duïc, nhöng cuõng ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh, hoaëc sau khi maïng chung ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Xöa nay thöôøng coù nhöõng ngöôøi laøm nhö vaäy chöù chaúng phaûi moät mình ta. Hoaëc coù ngöôøi phaïm boán troïng giôùi, hoaëc coù keû phaïm 1

Tieáng Phaïn laø Śikṣākaranīya, dòch aâm laø Thöùc-xoa-ca-la-ni, Haùn dòch nghóa laø öng ñöông hoïc, hay öùng hoïc taùc, nghóa laø caàn phaûi hoïc. Coøn goïi laø ñoät-kieát-la (Duşkŗta), dòch nghóa laø aùc taùc, nghóa laø nhöõng haønh vi khoâng toát. Caùc giôùi naøy thöôøng ñöôïc goïi chung laø Baùch chuùng hoïc phaùp, bôûi vì phaùp naøy coù moät traêm ñieàu caàn phaûi hoïc hoûi vaø noi theo, quy ñònh chi tieát caùch öùng xöû haøng ngaøy, taïo neân oai nghi teá haïnh cuûa ngöôøi xuaát gia. Nhöõng phaùp naøy raát chi ly, khoâng nhaát thieát moãi khi phaïm vaøo ñeàu phaûi bò xöû phaït, nhöng laø khuoân maãu raát quan troïng cho moãi ngöôøi ñeå soáng toát ñôøi soáng tu taäp. Ngöôøi xuaát gia phaûi luoân luoân ghi nhôù vaø moãi khi coù phaïm vaøo phaûi töï mình baøy toû ra vaø saùm hoái. Laø baûy phöông phaùp hoøa giaûi phaûi ñöôïc aùp duïng khi coù söï baát hoøa hoaëc tranh chaáp giöõa caùc tyø-kheo. Neáu khoâng tuaân theo baûy phöông phaùp naøy ñeå döùt söï tranh caõi thì xem laø phaïm giôùi. Tieáng Phaïn laø pañcanantaryakarmāṇi, Haùn dòch laø Nguõ nghòch hay Nguõ voâ giaùn nghieäp, nghóa laø naêm toäi nghòch, khi phaïm vaøo phaûi ñoïa ñòa nguïc voâ giaùn, chòu söï khoå sôû khoâng giaùn ñoaïn. Ñaây laø naêm toäi naëng nhaát ñoái vôùi moïi chuùng sanh, bao goàm: gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, laøm thaân Phaät chaûy maùu vaø phaù hoøa hôïp taêng. Phaùp phuïc: y phuïc cuûa ngöôøi xuaát gia, vì ngöôøi xuaát gia maëc y phuïc ñuùng theo lôøi Phaät daïy neân goïi laø phaùp phuïc.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Naêm giôùi, hoaëc coù keû laøm taát caû moïi luaät nghi baát tònh, maø coøn ñaït ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh ñoù thoâi! Maëc duø Nhö Lai coù noùi raèng keû phaïm toäi ñoät-caùt-la1 seõ ñoïa ñòa nguïc trong moät thôøi gian baèng taùm traêm vaïn naêm ôû coõi trôøi Ñao-lôïi, nhöng ñoù cuõng laø caùch Nhö Lai thò hieän ñeå laøm cho ngöôøi ta khieáp sôï maø thoâi. Neáu noùi raèng caùc toäi töø ba-la-di cho ñeán ñoät-caùt-la, naëng nheï chaúng khaùc gì nhau, ñoù laø lôøi sai traùi cuûa caùc luaät sö, laïi baûo raèng do Phaät cheá ñònh. Vaäy neân bieát chaéc raèng ñoù khoâng phaûi laø lôøi Phaät thuyeát daïy.’ “Nhöõng lôøi leõ nhö treân chính laø kinh luaät cuûa ma. “Laïi nhö coù keû noùi raèng: ‘Ñoái vôùi giôùi luaät, duø phaïm giôùi nhoû cho ñeán caùc giôùi raát nhoû cuõng seõ bò quaû baùo khoå sôû, keùo daøi voâ haïn.’ “Ñaõ bieát nhö vaäy roài, haõy kheùo thaän troïng phoøng hoä laáy thaân taâm, nhö con ruøa thaän troïng co ruùt vaøo trong mu ruøa.2 “Neáu nhö coù ngöôøi daïy luaät laïi noùi raèng: ‘Nhöõng vieäc phaïm giôùi thaûy ñeàu khoâng coù toäi baùo gì caû.’ Khoâng neân gaàn guõi vôùi ngöôøi nhö vaäy. Nhö Phaät coù thuyeát keä raèng: 1 2

Ñoät-caùt-la, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Duṣkṛta, dòch nghóa laø aùc taùc hoaëc aùc khaåu, tuøy theo tröôøng hôïp phaïm toäi thuoäc thaân nghieäp hay khaåu nghieäp. Caâu naøy coù phaàn khoâng hôïp vaên caûnh, vì ñoaïn tröôùc vaø ñoaïn sau ñeàu ñang trình baøy nhöõng caùch hieåu sai traùi. Trong baûn Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån, noäi dung ñoaïn naøy coù veû nhö hôïp lyù hôn, xin trích ñeå quyù ñoäc giaû tham khaûo: 越

比尼罪最為微細,若有比丘犯此一一微細律儀,知而藏覆如龜藏六, 當知是輩不可習近。(Vieät tì-ni toäi toái vi vi teá, nhöôïc höõu tyø-kheo phaïm

thöû nhaát nhaát vi teá luaät nghi, tri nhi taøng phuù nhö quy taøng luïc, ñöông tri thò boái baát khaû taäp caän.) Toäi vieät tì-ni heát söùc nhoû nhaët khoù thaáy, neáu coù tyø-kheo naøo phaïm vaøo baát cöù ñieàu nhoû nhaët naøo trong luaät nghi, ñaõ bieát laø phaïm toäi laïi coøn che giaáu kyõ nhö con ruøa che giaáu ñaàu ñuoâi vaø töù chi, neân bieát raèng haïng ngöôøi nhö vaäy khoâng theå gaàn guõi. So saùnh hai ñoaïn naøy thì thaáy coù nhöõng töø ngöõ töông ñoàng, nhöng caùch dieãn ñaït yù nghóa laïi khaùc haún nhau. Xin tuøy ñoäc giaû caân nhaéc.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Neáu phaïm loãi khoâng nhaän,1 Ñeàu goïi laø noùi doái. Khoâng tin coù ñôøi sau, Vieäc aùc naøo cuõng laøm. “Cho neân ñöøng gaàn guõi vôùi haïng ngöôøi aáy. “Trong Phaät phaùp luoân [giöõ gìn söï] thanh tònh nhö theá, huoáng chi phaïm toäi thaâu-lan-giaø, toäi taêng-taøn hay toäi bala-di maø noùi laø khoâng coù toäi ñöôïc sao? Cho neân caàn phaûi phoøng hoä giöõ mình moät caùch nghieâm caån vaø saâu saéc ñoái vôùi nhöõng phaùp nhö vaäy. Neáu khoâng caàn phaûi giöõ gìn phoøng hoä thì coøn gì goïi laø giôùi caám? “Trong kinh ñieån ta coù daïy raèng: Neáu coù keû phaïm töø boán toäi naëng ba-la-di cho ñeán caùc toäi cöïc kyø nhoû nhaët nhö caùc toäi ñoät-kieát-la, ñeàu phaûi tröøng trò moät caùch nghieâm khaéc. Neáu chuùng sanh chaúng nghieâm giöõ giôùi caám, laøm sao thaáy ñöôïc taùnh Phaät? Tuy taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, nhöng nhaát thieát phaûi nhôø söï trì giôùi môùi thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Nhôø thaáy taùnh Phaät môùi thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Trong chín boä kinh [ta thuyeát daïy tröôùc] khoâng coù kinh Phöông ñaúng, cho neân khoâng noùi vieäc coù taùnh Phaät. Maëc duø nhöõng kinh aáy khoâng noùi, nhöng phaûi bieát raèng thaät coù taùnh Phaät. Neáu ai noùi nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy thaät laø ñeä töû cuûa ta.” 1

Nguyeân baûn duøng “若過一法- nhöôïc quaù nhaát phaùp”, baûn Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn duøng “若犯微細罪- nhöôïc phaïm vi teá toäi” ñeàu khoâng lieân quan gì ñeán vieäc noùi doái. Tham khaûo sôù giaûi thì caâu keä naøy haøm yù: “Khi thuyeát giôùi (boá-taùt), neáu ngöôøi coù phaïm giôùi maø ñöôïc hoûi trong ba laàn vaãn laëng thinh khoâng ñaùp thì xem laø phaïm toäi voïng ngöõ.” Chính vì nghóa naøy maø baûn cuûa ngaøi Phaùp Hieån dòch caâu thöù hai laø “默然妄語者- maëc nhieân voïng ngöõ giaû” chöù khoâng phaûi “是名妄語- thò danh voïng ngöõ”. Tham khaûo nghóa naøy neân chuùng toâi dòch nhö treân.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Theo nhö lôøi daïy treân thì taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Nhöng trong chín boä kinh, chöa töøng nghe noùi ñeán ñieàu aáy. Neáu ai noùi raèng coù taùnh Phaät, haù chaúng phaûi laø phaïm ba-la-di sao?”1 Phaät daïy: “Thieän nam töû! Theo nhö oâng vöøa noùi ñoù, thaät khoâng coù vieäc phaïm ba-la-di. Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi noùi: ‘Bieån caû chæ coù baûy vaät baùu maø thoâi, khoâng coù taùm thöù baùu.’ Ngöôøi aáy khoâng coù toäi. Laïi nhö coù ngöôøi noùi: ‘Trong chín boä kinh, khoâng coù [noùi] taùnh Phaät.’ Ngöôøi naøy cuõng khoâng coù toäi. Vì sao vaäy? Trong bieån ñaïi trí Ñaïi thöøa, ta noùi raèng coù taùnh Phaät. Ñoù laø leõ maø ngöôøi trong hai thöøa [Thanh vaên vaø Duyeân giaùc] khoâng thaáy bieát ñöôïc. Cho neân noùi khoâng coù taùnh Phaät laø khoâng coù toäi. Caûnh giôùi aáy laø choã thaáy bieát cuûa chö Phaät, haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc khoâng theå hieåu noåi. “Thieän nam töû! Neáu ai chaúng nghe ñöôïc phaùp taïng heát söùc saâu kín cuûa Nhö Lai thì laøm sao bieát raèng coù taùnh Phaät? “Theá naøo goïi laø phaùp taïng heát söùc saâu kín? Ñoù laø chæ kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. “Thieän nam töû! Coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo noùi lyù ngaõ thöôøng, hoaëc noùi lyù ngaõ ñoaïn. Nhö Lai chaúng phaûi theá, ngaøi noùi lyù höõu ngaõ maø cuõng noùi lyù voâ ngaõ. Ñoù goïi laø Trung ñaïo. Nhö coù keû noùi raèng: ‘Phaät noùi lyù Trung ñaïo: Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Bôûi phieàn naõo che laáp taùnh Phaät aáy neân chaúng thaáy chaúng bieát. Vì theá caàn 1

YÙ caâu hoûi naøy laø xem vieäc “nhaän coù taùnh Phaät” ñoàng vôùi vieäc “voïng xöng chöùng thaùnh”, töùc laø toäi ñaïi voïng ngöõ, moät trong boán toäi ba-la-di.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

phaûi sieâng tu phöông tieän ñeå döùt heát phieàn naõo.’ Neáu ai thuyeát ñöôïc nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng phaïm vaøo [moät trong] boán toäi troïng.1 Neáu ai khoâng thuyeát ñöôïc nhö vaäy thì goïi laø phaïm toäi ba-la-di. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Toâi ñaõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Vì toâi coù taùnh Phaät. Coù taùnh Phaät, aét phaûi thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà. Bôûi nhaân duyeân aáy, nay toâi ñaõ thaønh töïu Boà-ñeà.’ Neân bieát raèng ngöôøi noùi nhö vaäy laø phaïm toäi ba-la-di. Vì sao vaäy? Tuy coù taùnh Phaät, nhöng vì chöa tu taäp caùc phöông tieän thieän phaùp neân chöa thaáy taùnh Phaät. Vì chöa thaáy taùnh Phaät neân chöa ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân phaùp Phaät laø thaâm saâu, khoâng theå nghó baøn.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Coù vò vua hoûi raèng: ‘Theá naøo laø tyø-kheo phaïm vaøo loãi voïng xöng chöùng thaùnh?’2 Phaät daïy Ca-dieáp: “Nhö coù vò tyø-kheo vì lôïi döôõng, vì moùn aên vaät uoáng maø laøm theo nhöõng caùch nònh hoùt, gian nguïy, doái traù, nghó raèng: ‘Laøm sao ñeå khieán nhöõng ngöôøi theá gian bieát roõ raèng ta laø baäc khaát só? Nhôø nhaân duyeân aáy, ta seõ ñöôïc lôïi döôõng lôùn, danh döï lôùn.’ Tyø-kheo aáy vì raát ngu si, trong ñeâm thöôøng suy nghó raèng: ‘Thaät ta chöa chöùng ñaéc boán quaû sa-moân.3 Phaûi laøm theá naøo khieán 1 2 3

Töùc laø boán toäi ba-la-di, cuï theå laø gieát ngöôøi, troäm caép, daâm duïc vaø voïng ngoân chöùng thaùnh. Nguyeân vaên laø “quaù nhaân phaùp”. Ñaây laø caùch noùi taét, chæ vò tyø-kheo chöa ñaéc quaû nhöng töï cho laø mình ñaõ chöùng quaû, ñaéc phaùp hôn ngöôøi. Töùc laø boán Thaùnh quaû, töø A-na-haøm ñeán A-la-haùn.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngöôøi theá gian tin raèng ta ñaõ chöùng ñaéc boán quaû aáy? Laïi laøm theá naøo ñeå khieán nhöõng öu-baø-taéc vaø öu-baø-di cuøng noùi veà ta raèng: Ñoù laø ngöôøi phöôùc ñöùc, thaät laø baäc thaùnh nhaân.’ Vò tyø-kheo suy nghó nhö vaäy, chính laø ngöôøi caàu lôïi döôõng chöù khoâng phaûi caàu phaùp. Khi ñi laïi, luùc vaøo ra, tôùi lui, nghæ ngôi, maëc aùo, oâm baùt... khoâng ñeå maát oai nghi, laïi ngoài moät mình nôi choã troáng traûi, vaéng laëng, döôøng nhö baäc A-la-haùn, khieán moïi ngöôøi theá gian ñeàu noùi raèng: ‘Ñoù laø vò tyø-kheo xöùng ñaùng baäc nhaát, oâng aáy tinh caàn khoå haïnh, tu phaùp tòch dieät.’ Ngöôøi aáy luoân nghó raèng: ‘Nhôø nhaân duyeân aáy, ta seõ ñöôïc nhieàu ñeä töû. Moïi ngöôøi cuõng seõ cuùng döôøng cho ta nhieàu aùo quaàn, ñoà aên thöùc uoáng, thuoác men, vaø coù nhieàu nöõ nhaân seõ kính troïng, yeâu quyù ta.’ Neáu tyø-kheo hay tyø-kheo ni naøo coù vieäc laøm vaø suy nghó nhö vaäy thì phaïm vaøo toäi voïng xöng chöùng thaùnh. “Laïi coù vò tyø-kheo, vì muoán kieán laäp Chaùnh phaùp voâ thöôïng lieàn ngoài yeân nôi choã troáng traûi vaéng laëng. Vò aáy chaúng phaûi laø A-la-haùn, nhöng muoán laøm cho ngöôøi ta goïi mình laø A-la-haùn, laø vò tyø-kheo toát laønh, laø vò tyø-kheo tòch tónh, khieán voâ löôïng ngöôøi ñôøi sanh loøng tin. Vò aáy nghó raèng: ‘Nhôø nhaân duyeân aáy, ta seõ ñöôïc voâ soá tyø-kheo theo keà caän; nhaân ñoù ta seõ giaùo hoùa nhöõng tyø-kheo phaù giôùi cuøng nhöõng öu-baø-taéc, 1 khieán cho heát thaûy ñeàu giöõ giôùi. Nhôø nhaân duyeân aáy, ta seõ kieán laäp Chaùnh phaùp, môû mang saùng toû phaùp Voâ thöôïng cuûa Nhö Lai, chæ baøy khai môû giaùo phaùp Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, ñoä thoaùt heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh, kheùo giaûi nghóa choã naëng, choã nheï trong kinh luaät maø Nhö Lai ñaõ thuyeát.’ 1

Tieáng Phaïn laø Upāsaka, dòch aâm laø Öu-baø-taéc, dòch nghóa laø cö só nam, töùc laø ngöôøi ñeä töû Phaät nhöng chöa xuaát gia, chæ thoï giôùi vaø tu taäp trong ñôøi soáng gia ñình.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Vò tyø-kheo aáy laïi noùi raèng: “Nay ta cuõng coù taùnh Phaät. Coù kinh ñieån goïi laø kho taøng saâu kín cuûa Nhö Lai; theo kinh aáy thì ta chaéc chaén seõ ñöôïc thaønh töïu Phaät ñaïo, döùt heát caùc daây troùi buoäc laø voâ löôïng phieàn naõo. Ta seõ thuyeát giaûng vôùi voâ soá caùc vò öu-baø-taéc raèng: ‘Caùc oâng thaûy ñeàu coù taùnh Phaät. Caùc oâng vaø toâi ñaây, chuùng ta ñeàu coù theå truï yeân trong caûnh giôùi cuûa Nhö Lai, thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, döùt heát caùc daây troùi buoäc cuûa voâ löôïng phieàn naõo.’ Ngöôøi noùi ra leõ ñoù theo caùch nhö vaäy khoâng heà phaïm vaøo loãi voïng xöng chöùng thaùnh. Ñoù goïi laø Boà Taùt. “Neáu noùi raèng phaïm toäi ñoät-caùt-la ñeàu seõ ñoïa ñòa nguïc trong moät thôøi gian taùm traêm vaïn naêm tính theo naêm thaùng ôû coõi trôøi Ñao-lôïi, thoï caùc toäi baùo, vaäy sao laïi daùm coá yù phaïm toäi thaâu-lan-giaø? Trong phaùp Ñaïi thöøa, neáu coù tyø-kheo phaïm toäi thaâu-lan-giaø thì khoâng neân gaàn guõi vôùi tyø-kheo aáy. Theá naøo laø toäi thaâu-lan-giaø theo kinh Ñaïi thöøa? Nhö coù vò tröôûng giaû taïo laäp chuøa Phaät, duøng nhöõng daây hoa maø cuùng döôøng Phaät. Keá ñoù, coù thaày tyø-kheo thaáy trong chuoãi hoa coù sôïi daây keát, khoâng hoûi xin maø [töï yù] laáy, ñoù laø phaïm toäi thaâu-lan-giaø. Duø [coù ngöôøi] bieát ñeán hay khoâng cuõng ñeàu laø phaïm toäi. “Neáu vì loøng tham maø phaù hoaïi thaùp Phaät cuõng laø phaïm toäi thaâu-lan-giaø. Ngöôøi nhö vaäy khoâng neân gaàn guõi. “Nhö vua, ñaïi thaàn thaáy nhöõng thaùp thôø hö muïc, yù muoán tu boå, cuùng döôøng xaù-lôïi. Ví nhö coù ngöôøi nhaët ñöôïc traân baûo ôû trong thaùp aáy lieàn göûi cho tyø-kheo gìn giöõ. Ñöôïc traân baûo roài, thaày tyø-kheo aáy töï do söû duïng.1 Tyø-kheo nhö 1

Löôïc yù ñoaïn naøy trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì hieåu laø: “Vì cung kính neân giao phoù tieàn baïc cho moät vò tyø-kheo [ñeå lo vieäc xaây thaùp],

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaäy goïi laø baát tònh, thöôøng gaây ra nhieàu söï tranh chaáp. Ngöôøi cö só toát khoâng neân gaàn guõi cuùng döôøng, cung kính tyø-kheo nhö vaäy. Haïng tyø-kheo nhö vaäy khaùc naøo nhöõng keû voâ caên, nhöõng keû löôõng caên, nhöõng keû caên taùnh khoâng xaùc ñònh. “Haïng ngöôøi caên taùnh khoâng xaùc ñònh thì khi ham muoán ngöôøi nöõ, [caên trong] thaân lieàn bieán ra nöõ caên; khi ham muoán ngöôøi nam, [caên trong] thaân lieàn bieán ra nam caên.1 Haïng tyø-kheo [phaïm toäi] nhö vaäy cuõng ví nhö keû caên taùnh xaáu xa, chaúng phaûi nam chaúng phaûi nöõ, [vì tyø-kheo aáy laø] chaúng phaûi xuaát gia cuõng chaúng phaûi taïi gia. Khoâng neân gaàn guõi cuùng döôøng, cung kính haïng tyø-kheo nhö vaäy. “Trong ñaïo Phaät, phaùp cuûa sa-moân laø neân sanh loøng töø bi che chôû, nuoâi döôõng chuùng sanh, cho ñeán ñoái vôùi con kieán cuõng neân thí cho söï an oån khoâng sôï seät. Phaùp cuûa sa-moân laø lìa xa vieäc uoáng röôïu, cho ñeán chaúng ngöûi muøi röôïu. Phaùp cuûa sa-moân laø khoâng ñöôïc noùi doái, cho ñeán trong giaác moäng cuõng khoâng nghó ñeán söï noùi doái. Phaùp cuûa sa-moân laø khoâng sanh loøng daâm duïc, cho ñeán trong luùc naèm moäng cuõng khoâng sanh loøng daâm duïc. Ñoù laø phaùp cuûa sa-moân.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nhö coù tyøkheo naèm mô thaáy mình laøm chuyeän daâm duïc, nhö vaäy coù phaïm giôùi chaêng?” Phaät daïy: “Khoâng phaïm. Nhöng ñoái vôùi vieäc daâm duïc, neân töôûng ñoù laø vieäc oâ ueá nhô nhôùp, cho ñeán khoâng heà coù yù töôûng cho ñoù laø vieäc trong saïch, thöôøng lìa xa moái phieàn 1

nhöng tyø-kheo naøy laïi duøng tieàn baïc aáy ñeå söû duïng rieâng...” Vì theá neân haïng ngöôøi naøy tuy coù ham muoán maø khoâng theå haønh daâm, ví nhö vò tyø-kheo phaïm toäi kia khoâng coù khaû naêng tu taäp Chaùnh phaùp.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

naõo löu luyeán ngöôøi nöõ. Neáu khi chieâm bao thaáy mình laøm chuyeän daâm duïc, luùc tænh giaác neân sanh loøng hoái haän. “Tyø-kheo khaát thöïc, trong khi [tieáp xuùc] thoï nhaän ñoà cuùng döôøng, neân coù tö töôûng nhö ñang gaëp luùc ñoùi keùm phaûi aên thòt con [ñeå soáng]! Neáu thaáy loøng daâm duïc phaùt sanh phaûi lìa boû ngay. Neân bieát raèng phaùp moân nhö vaäy laø kinh luaät cuûa Phaät thuyeát. Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa ma, ñoù laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhö ai tuøy thuaän thuyeát cuûa Phaät, ñoù goïi laø Boà Taùt. “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Phaät cho pheùp tyø-kheo thöôøng ñöa leân moät chaân, laëng thinh chaúng noùi, gieo mình vaøo löûa döõ, töø treân nuùi cao maø nhaûy xuoáng, chaúng traùnh tai naïn hieåm nguy, uoáng thuoác ñoäc, tuyeät thöïc, naèm treân tro treân ñaát, töï troùi tay chaân, saùt haïi chuùng sanh, chuyeân ngheà buøa chuù...1 Nhöõng ngöôøi doøng chieân-ñaø-la, nhöõng keû voâ caên, löôõng caên hoaëc caên taùnh khoâng xaùc ñònh, cuøng nhöõng keû caên thaân chaúng ñuû... nhöõng haïng ngöôøi nhö vaäy, Nhö Lai thaûy ñeàu cho pheùp xuaát gia tu ñaïo.’ Ñoù goïi laø thuyeát cuûa ma. “Phaät chæ cho pheùp duøng naêm loaïi thöùc aên laáy töø loaøi boø cuøng caùc thöù duø, ñöôøng... Phaät cuõng cho maëc aùo baèng vaûi deät töø tô taèm vaø ñi giaøy da.3 Tröø nhöõng thöù aáy ra, nhö coù ngöôøi noùi: ‘Phaät cho pheùp maëc aùo vaûi toát ñeïp ñaét tieàn,4 2

1 2

3 4

Ñoaïn naøy mieâu taû nhöõng phaùp tu cuûa caùc phaùi ngoaïi ñaïo vaøo thôøi ñöùc Phaät. Naêm moùn laáy töø loaøi boø (nguõ chuûng ngöu vò): Naêm moùn aên do con boø caùi cung caáp: 1. nhuõ (söõa töôi). 2. laïc (kem). 3. sanh toâ (bô soáng). 4. thuïc toâ (bô chín). 5. ñeà-hoà. Nay coù nghóa laø nhöõng saûn phaåm ñöôïc cheá bieán töø söõa. Ñoaïn naøy yù noùi nhöõng phaåm vaät coù nguoàn goác töø ñoäng vaät ñöôïc Phaät cho pheùp duøng, vaø chæ haïn cheá trong cac thöù naøy maø thoâi. Nguyeân baûn duøng ma-ha-laêng-giaø, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Mahāraṅga, dòch nghóa laø ñaïi giaù y, chæ caùc loaïi aùo toát ñeïp, ñaét tieàn.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät cho pheùp chöùa tröõ taát caû nhöõng haït gioáng, caây coû ñeàu laø loaøi coù maïng soáng. Phaät ñaõ thuyeát nhö vaäy roài môùi nhaäp Nieát-baøn.’ Neáu coù kinh luaät naøo noùi nhö vaäy, neân bieát raèng ñoù laø thuyeát cuûa ma. “Ta chaúng heà cho pheùp tyø-kheo thöôøng ñöa leân moät chaân [nhö boïn ngoaïi ñaïo]. Ta vì [truyeàn] phaùp maø cho pheùp [tyøkheo] ñi, ñöùng, ngoài, naèm. Ta cuõng khoâng heà cho pheùp tyøkheo uoáng thuoác ñoäc, tuyeät thöïc, ñoát mình trong ñaùm löûa naêm ngoïn, troùi buoäc tay chaân, saùt haïi chuùng sanh, chuyeân ngheà buøa chuù, duøng ngoïc thaïch, ngaø voi, giaøy da, chöùa tröõ haït gioáng, [ta cuõng khoâng noùi raèng] caây coû ñeàu coù maïng soáng, [ta cuõng khoâng cho pheùp] maëc aùo vaûi toát ñaét giaù... Neáu ai noùi raèng Theá Toân noùi ra nhöõng ñieàu nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy laø quyeán thuoäc cuûa ngoaïi ñaïo, khoâng phaûi ñeä töû cuûa ta. “Ta chæ cho pheùp aên naêm moùn laáy ôû loaøi boø cuøng laø daàu, ñöôøng, ta cho pheùp ñi giaøy da, maëc aùo baèng vaûi deät töø tô taèm. Ta coù daïy raèng boán ñaïi1 ñeàu khoâng coù thoï maïng. Neáu kinh luaät naøo noùi nhöõng ñieàu nhö vaäy, ñoù laø Phaät thuyeát. Neáu ai tuøy thuaän thuyeát cuûa Phaät, neân bieát raèng ñoù laø ñeä töû chaân thaät cuûa ta. Neáu ai chaúng theo thuyeát cuûa Phaät, ñoù laø quyeán thuoäc cuûa ma. Neáu ai tuøy thuaän kinh luaät cuûa Phaät, neân bieát raèng ngöôøi aáy laø Ñaïi Boà Taùt. “Thieän nam töû! Töôùng traïng khaùc nhau giöõa thuyeát cuûa ma vaø thuyeát cuûa Phaät, nay ta ñaõ vì oâng maø phaân bieät giaûng roäng roõ raøng nhö vaäy.” 1

Boán ñaïi, töùc laø Töù ñaïi, goàm ñaát, nöôùc, gioù vaø löûa. Theo quan ñieåm ngaøy xöa, boán ñaïi laø boán yeáu toá caên baûn taïo thaønh vaät chaát. Ñaát töôïng tröng cho söï raén chaéc, nöôùc töôïng tröng cho söï aåm öôùt, gioù töôïng tröng cho söï chuyeån ñoäng, vaø löûa töôïng tröng cho hôi noùng, nhieät naêng hay naêng löôïng. Taát caû moïi vaät chaát trong vuõ truï ñeàu hoäi ñuû 4 yeáu toá naøy vôùi nhöõng tyû leä caân ñoái khaùc nhau.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nay con môùi bieát roõ ñöôïc töôùng traïng khaùc nhau giöõa thuyeát cuûa ma vaø thuyeát cuûa Phaät. Nhôø ñoù con môùi thaâm nhaäp ñöôïc vaøo nhöõng yù nghóa saâu xa cuûa phaùp Phaät.” Phaät khen Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng ñaõ coù theå hieåu roõ vaø phaân bieät ñöôïc nhö vaäy, ñoù goïi laø thoâng minh trí hueä.” 1 “Thieän nam töû! Noùi veà söï khoå, khoâng goïi laø thaùnh ñeá. Vì sao vaäy? Neáu noùi raèng khoå laø khoå thaùnh ñeá, thì taát caû nhöõng loaøi boø, deâ, löøa, ngöïa cuøng chuùng sanh ôû ñòa nguïc, leõ ra ñeàu phaûi coù thaùnh ñeá!2 “Thieän nam töû! Neáu coù ngöôøi khoâng bieát ñöôïc caûnh giôùi thaâm saâu cuûa Nhö Lai, ñoái vôùi phaùp thaân vi maät thöôøng truï chaúng bieán maø cho raèng ñoù laø thaân do aên uoáng [maø thaønh] chöù khoâng phaûi phaùp thaân, chaúng bieát oai löïc ñaïi ñöùc cuûa Nhö Lai. Nhö vaäy goïi laø khoå. Vì sao vaäy? Vì khoâng bieát neân phaùp thaáy laø chaúng phaûi phaùp, chaúng phaûi phaùp thaáy laø phaùp. Neân bieát raèng ngöôøi nhö vaäy aét phaûi ñoïa vaøo neûo döõ, luaân chuyeån maõi trong sanh töû, nuoâi lôùn caùc moái phieàn naõo troùi buoäc, chòu nhieàu khoå naõo. “Neáu ai bieát ñöôïc raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi, hoaëc nghe ñöôïc hai tieáng thöôøng truï, duø chæ nghe qua moät laàn cuõng ñöôïc sanh leân caùc coõi trôøi. Roài veà sau, ñeán luùc giaûi thoaùt roài môùi coù theå chöùng bieát leõ Nhö 1

Theo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì töø ñaây baét ñaàu quyeån thöù 5, phaåm Töù ñeá thöù 11 (Töù ñeá phaåm, ñeä thaäp nhaát). Coù leõ Nam baûn caên cöù vaøo ñaây neân töø choã naøy cuõng baét ñaàu phaåm Töù ñeá, thöù 10 (Töù ñeá phaåm, ñeä thaäp). Töø ñoaïn naøy baét ñaàu giaûng veà Töù ñeá, cuõng goïi laø Töù thaùnh ñeá, bao goàm Khoå ñeá (duḥkhasatya), Taäp khoå ñeá (samudayasatya), Dieät khoå ñeá (duḥkhanirodhasatya) vaø Ñaïo ñeá (mārgasatya).

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Lai thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi. Khi chöùng bieát roài lieàn noùi: ‘Thuôû xöa toâi ñaõ töøng nghe nghóa aáy, nay ñöôïc giaûi thoaùt môùi thaät söï chöùng bieát. Ngaøy tröôùc vì khoâng bieát ñöôïc vaäy neân toâi phaûi luaân chuyeån maõi trong sanh töû, laên loän khoâng cuøng. Töø nay toâi môùi coù ñöôïc trí hueä chaân thaät.’ Neáu bieát ñöôïc vaäy, môùi thaät laø tu taäp leõ khoå, ñöôïc nhieàu lôïi ích. Neáu khoâng bieát vaäy thì duø coù chuyeân caàn tu hoïc cuõng khoâng ñöôïc ích lôïi gì. Ñoù goïi laø roõ bieát leõ khoå, goïi laø Khoå thaùnh ñeá. Neáu khoâng theå tu taäp nhö vaäy thì goïi laø khoå chöù khoâng phaûi Khoå thaùnh ñeá. “Noùi veà Khoå taäp ñeá, ngöôøi naøo ñoái vôùi phaùp chaân thaät khoâng phaùt sanh trí hueä chaân thaät, thoï nhaän nhöõng vaät baát tònh, nhö toâi trai, tôù gaùi... thöôøng ñoái vôùi nhöõng vieäc khoâng ñuùng phaùp maø goïi laø Chaùnh phaùp, laøm cho Chaùnh phaùp phaûi döùt maát, khoâng theå truï theá laâu daøi. Vì nhaân duyeân aáy neân khoâng bieát ñöôïc taùnh phaùp. Vì khoâng bieát neân khi luaân chuyeån trong sanh töû thöôøng chòu nhieàu khoå naõo, khoâng ñöôïc sanh leân caùc coõi trôøi vaø khoâng ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh. Neáu coù söï roõ bieát saâu xa, khoâng phaù hoaïi Chaùnh phaùp, nhôø nhaân duyeân aáy lieàn ñöôïc sanh leân caùc coõi trôøi vaø ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh. Neáu khoâng roõ bieát veà Khoå taäp ñeá maø noùi raèng Chaùnh phaùp laø khoâng thöôøng truï neân laø phaùp sanh dieät, do nhaân duyeân aáy trong voâ soá kieáp phaûi luaân chuyeån trong sanh töû, chòu moïi khoå naõo. Neáu roõ bieát raèng phaùp laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi, ñoù goïi laø roõ bieát leõ taäp, goïi laø Taäp thaùnh ñeá. Neáu khoâng theå tu taäp nhö vaäy, ñoù goïi laø taäp chöù khoâng phaûi Taäp thaùnh ñeá. 88

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Noùi veà Khoå dieät ñeá, neáu ai thöôøng tu taäp, hoïc theo phaùp [chaáp] khoâng thì laø baát thieän. Vì sao vaäy? Vì döùt boû taát caû caùc phaùp, phaù hoaïi kho taøng giaùo phaùp chaân thaät cuûa Nhö Lai. Tu hoïc nhö vaäy goïi laø tu [chaáp leõ] khoâng. Ngöôøi tu taäp [ñuùng leõ] khoå dieät thì ngöôïc vôùi caùch tu cuûa taát caû ngoaïi ñaïo. Neáu noùi raèng tu taäp [chaáp] leõ khoâng laø Dieät ñeá thì heát thaûy ngoaïi ñaïo ñeàu tu phaùp [chaáp] khoâng, leõ ra ñeàu phaûi coù Dieät ñeá! “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Thaät coù taïng Nhö Lai, duø khoâng theå thaáy ñöôïc, nhöng neáu tröø döùt heát moïi phieàn naõo thì seõ theå nhaäp vaøo taïng Nhö Lai.’ Neáu ai phaùt taâm nhö vaäy, duø chæ moät nieäm, nhôø nhaân duyeân ñoù ñoái vôùi caùc phaùp lieàn ñöôïc töï taïi. “Neáu ngöôøi tu taäp [nhöõng töôùng traïng] voâ ngaõ, roãng khoâng vaéng laëng [roài cho ñoù laø] taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, thì trong voâ soá kieáp seõ löu chuyeån trong sanh töû, chòu nhieàu khoå naõo. Neáu ai khoâng tu taäp theo caùch nhö vaäy, thì duø coù phieàn naõo cuõng mau choùng döùt tröø. Vì sao vaäy? Nhôø roõ bieát ñöôïc taïng saâu kín cuûa Nhö Lai.1 Ñoù goïi laø Khoå dieät thaùnh ñeá. Nhö ai tu taäp leõ dieät nhö vaäy, aáy laø ñeä töû cuûa ta. Nhö ai khoâng tu taäp nhö vaäy, ñoù goïi laø tu phaùp [chaáp] khoâng, chaúng phaûi tu Dieät thaùnh ñeá. 1

Chuùng toâi ñaõ tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån khi chuyeån dòch ñoaïn naøy. Ñaây laø ñoaïn vaên töông ñöông: 若復修行於如來性作空無我相,當知是輩如蛾投火。Nhöôïc phuïc tu haønh ö Nhö Lai taùnh taùc khoâng, voâ ngaõ töôùng, ñöông tri thò boái nhö nga ñaàu hoûa. (Neáu tu haønh maø ñoái vôùi taùnh Nhö Lai laïi khôûi leân caùc töôùng traïng khoâng, voâ ngaõ, neân bieát nhöõng keû aáy gioáng nhö thieâu thaân lao vaøo ngoïn löûa.) Nhö vaäy, haøm yù ñoaïn naøy laø chæ roõ nhöõng caùch tu taäp khoâng döïa treân söï roõ bieát chaân thaät veà theå taùnh Nhö Lai ñeàu khoâng theå ñaït ñöôïc keát quaû.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Noùi veà Ñaïo thaùnh ñeá, ñoù laø Phaät baûo, Phaùp baûo, Taêng baûo cuøng Chaùnh giaûi thoaùt. Coù nhöõng chuùng sanh vì loøng ñieân ñaûo neân noùi raèng: ‘Khoâng coù Phaät, Phaùp, Taêng cuøng Chaùnh giaûi thoaùt; söï luaân chuyeån trong sanh töû chæ nhö huyeãn hoùa.’ Do nhaân duyeân tu taäp kieán giaûi [sai laàm] nhö vaäy neân phaûi luaân chuyeån trong Ba coõi, maõi maõi chòu söï khoå naõo naëng neà. Neáu coù theå sanh taâm thaáy raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi; Phaùp, Taêng, Giaûi thoaùt cuõng laø nhö vaäy; chæ nhôø vaøo moät nieäm aáy maø trong voâ soá kieáp lieàn ñöôïc nhöõng quaû baùo hoaøn toaøn theo yù muoán. Vì sao vaäy? Thuôû xöa chính ta ñaõ vì boán söï ñieân ñaûo, ñoái vôùi vieäc khoâng ñuùng phaùp maø cho laø Chaùnh phaùp, neân phaûi chòu voâ soá quaû baùo aùc nghieäp. Nay ta döùt heát nhöõng kieán giaûi [ñieân ñaûo] aáy neân thaønh Phaät Chaùnh giaùc. Ñoù goïi laø Ñaïo thaùnh ñeá. “Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Tam baûo1 laø voâ thöôøng.’ Tu taäp theo kieán giaûi aáy laø sai laàm, chaúng phaûi Ñaïo thaùnh ñeá. Neáu ai thöôøng tu taäp nieäm töôûng raèng: ‘Tam baûo laø thöôøng truï’ thì ngöôøi aáy laø ñeä töû cuûa ta. “Duøng söï thaáy bieát chaân chaùnh maø tu taäp boán phaùp thaùnh ñeá, ñoù goïi laø Töù thaùnh ñeá.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nay con môùi roõ bieát ñöôïc vieäc tu taäp phaùp Töù thaùnh ñeá heát söùc saâu xa.” Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Noùi veà Boán ñieân ñaûo, ñoái vôùi choã khoâng phaûi khoå maø sanh ra tö töôûng khoå, ñoù goïi laø ñieân ñaûo. Khoâng phaûi khoå, ñoù laø Nhö Lai; 2

1 2

Tam Baûo: Ba ngoâi baùu laø Phaät, Phaùp vaø Taêng. Theo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh thì töø ñaây baét ñaàu phaåm Töù ñaûo thöù 12 (Töù ñaûo phaåm ñeä thaäp nhò). Nam baûn cuõng phaân chia töông töï, töø ñaây baét ñaàu phaåm Töù ñaûo thöù 11 (Töù ñaûo phaåm ñeä thaäp nhaát).

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

sanh ra tö töôûng khoå, laø cho raèng Nhö Lai voâ thöôøng, bieán ñoåi. “Neáu noùi raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, ñoù laø toäi khoå raát lôùn. Nhö noùi raèng Nhö Lai boû thaân khoå naøy maø vaøo Nieátbaøn, döôøng nhö cuûi heát thì löûa taét, ñoù goïi laø khoâng phaûi khoå maø sanh ra tö töôûng khoå. Nhö vaäy laø ñieân ñaûo. “Giaû söû ta noùi raèng ‘Nhö Lai laø thöôøng’, nhö vaäy töùc laø ngaõ kieán.1 Do ngaõ kieán neân coù voâ löôïng toäi. Vì vaäy neân phaûi noùi raèng ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng’. Vaäy neáu noùi Nhö Lai laø voâ thöôøng aét ta phaûi ñöôïc vui. Nhöng Nhö Lai laø voâ thöôøng thì ñoù laø khoå, neáu ñaõ laø khoå thì laøm sao ñöôïc vui? Vì ñoái vôùi söï khoå maø sanh tö töôûng [cho laø] vui neân goïi laø ñieân ñaûo. “Ñoái vôùi söï vui maø sanh tö töôûng [cho laø] khoå, ñoù laø ñieân ñaûo. Söï vui ñoù, töùc laø Nhö Lai; söï khoå ñoù, laø Nhö Lai voâ thöôøng. Neáu noùi ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng’, ñoù laø ñoái vôùi söï vui maø sanh ra tö töôûng [cho laø] khoå. Nhö Lai thöôøng truï, ñoù goïi laø vui. Neáu ta noùi raèng ‘Nhö Lai laø thöôøng’, vì sao Nhö Lai laïi nhaäp Nieát-baøn? Neáu noùi raèng Nhö Lai khoâng phaûi söï khoå, vì sao laïi boû thaân naøy maø theå nhaäp caûnh giôùi Dieät ñoä? Vì ñoái vôùi söï vui maø sanh ra tö töôûng [cho laø] khoå neân goïi laø ñieân ñaûo. “Nhö treân goïi laø söï ñieân ñaûo thöù nhaát. “[Ñoái vôùi söï] voâ thöôøng laïi töôûng laø thöôøng; [ñoái vôùi söï] thöôøng toàn laïi töôûng laø voâ thöôøng, ñoù goïi laø ñieân ñaûo. Voâ thöôøng ñoù, laø khoâng tu taäp phaùp khoâng. Vì khoâng tu taäp phaùp khoâng neân thoï maïng ngaén nguûi. Neáu noùi raèng 1

Ngaõ kieán: kieán chaáp cho raèng thöïc söï coù moät baûn ngaõ toàn taïi ñoäc laäp, ñoái laäp vôùi thöïc taïi beân ngoaøi.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng tu taäp phaùp roãng khoâng vaéng laëng maø ñöôïc tröôøng thoï, ño laø laø ñieân ñaûo. Ñaây laø söï ñieân ñaûo thöù nhì. “[Ñoái vôùi söï vieäc] voâ ngaõ maø töôûng laø ngaõ, [thaät coù] ngaõ maø töôûng laø voâ ngaõ, ñoù goïi laø ñieân ñaûo. Ngöôøi theá gian noùi höõu ngaõ, phaùp Phaät cuõng noùi höõu ngaõ. Tuy ngöôøi theá gian noùi höõu ngaõ, nhöng khoâng coù taùnh Phaät. Nhö vaäy goïi laø ñoái vôùi voâ ngaõ maø sanh ra tö töôûng [cho laø] coù ngaõ. Ñoù goïi laø ñieân ñaûo. Phaùp Phaät noùi coù ngaõ, ngaõ ñoù laø taùnh Phaät. Ngöôøi theá gian noùi laø phaùp Phaät laø voâ ngaõ. Ñoù goïi laø ñoái vôùi ngaõ maø sanh ra tö töôûng [cho laø] voâ ngaõ. Neáu nhö noùi raèng: ‘Phaùp Phaät nhaát ñònh laø voâ ngaõ, cho neân Nhö Lai daïy ñeä töû tu taäp voâ ngaõ’, nhö vaäy laø ñieân ñaûo. Ñoù goïi laø söï ñieân ñaûo thöù ba. “[Ñoái vôùi söï vieäc] tònh maø töôûng laø baát tònh, baát tònh laïi töôûng laø tònh, ñoù goïi laø ñieân ñaûo. “Tònh töùc laø Nhö Lai thöôøng truï. Nhö Lai thöôøng truï, ñoù chaúng phaûi laø thaân do aên uoáng [maø thaønh], chaúng phaûi thaân phieàn naõo, chaúng phaûi thaân xaùc thòt, chaúng phaûi thaân [toàn taïi nhôø] gaân coát chaèng chòt. Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng, ñoù laø thaân do aên uoáng [maø thaønh], laø thaân phieàn naõo, laø thaân xaùc thòt, laø caùi thaân [toàn taïi nhôø] gaân coát chaèng chòt. Phaùp, Taêng, Giaûi thoaùt ñeàu laø döùt heát.” Ñoù goïi laø ñieân ñaûo. “[Ñoái vôùi söï vieäc] baát tònh maø töôûng laø tònh, ñoù goïi laø ñieân ñaûo. Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Trong thaân ta ñaây khoâng coù gì laø baát tònh. Bôûi khoâng coù gì laø baát tònh, neân chaéc raèng seõ vaøo ñöôïc choã thanh tònh. Nhö Lai daïy raèng phaûi tu pheùp quaùn baát tònh, ñoù chæ laø hö voïng maø thoâi.’ Nhö vaäy laø ñieân ñaûo. Ñoù goïi laø söï ñieân ñaûo thöù tö. 92

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Keå töø hoâm nay con môùi ñöôïc choã thaáy bieát chaân chaùnh. Baïch Theá Toân! Con töï thaáy raèng töø tröôùc ñeán nay taát caû chuùng con chæ laø keû taø kieán. 1 “Baïch Theá Toân! Trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu2 coù thaät coù caùi ngaõ hay chaêng?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Caùi ngaõ ñoù, töùc laø nghóa cuûa taïng Nhö Lai. Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, ñoù töùc laø yù nghóa cuûa ngaõ. Caùi nghóa cuûa ngaõ ñoù, töø xöa ñeán nay thöôøng bò voâ löôïng phieàn naõo che laáp neân chuùng sanh khoâng thaáy ñöôïc. “Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñaøn baø ngheøo khoù, trong nhaø choân giaáu moät kho vaøng roøng raát lôùn, nhöng heát thaûy moïi ngöôøi trong gia ñình ñeàu khoâng bieát laø ôû choã naøo. Luùc aáy coù moät ngöôøi ngoaøi kheùo bieát phöông tieän chæ baøy, lieàn noùi vôùi ngöôøi ñaøn baø ngheøo raèng: ‘Nay toâi möôùn chò laøm coâng, chò coù theå caøo doïn coû raùc cho toâi chaêng?’ Ngöôøi ñaøn baø ñaùp: ‘Toâi khoâng theå laøm vieäc aáy. Neáu toâi coù theå chæ cho con toâi choã choân giaáu vaøng roài thì toâi seõ laäp töùc ñi laøm vieäc cho oâng.’ Ngöôøi kia noùi: ‘Toâi bieát caùch, coù theå chæ choã choân vaøng cho con chò.’ Ngöôøi ñaøn baø noùi: ‘Ngöôøi trong 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 8, phaåm Taùnh Nhö Lai thöù 12 (Nhö Lai taùnh phaåm ñeä thaäp nhò). Theo Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh thì töø ñaây cuõng baét ñaàu phaåm Taùnh Nhö Lai, nhöng laø phaåm thöù 13 (Nhö Lai taùnh phaåm ñeä thaäp tam). Hai möôi laêm caûnh (Nhò thaäp nguõ höõu): Trong tam giôùi (Duïc giôùi, Saéc giôùi, Voâ saéc giôùi) coù taát caû 25 caûnh, moãi caûnh ñeàu coù chuùng sanh höõu tình, cho neân goïi laø Nhò thaäp nguõ höõu. - Duïc giôùi coù 14 caûnh: 1. Ñòa nguïc, 2. Suùc sanh, 3. Ngaï quyû, 4. A-tu-la, 5. Phaát-baø-ñeà, 6. Coà-da-ni, 7. Uaát-ñan-vieät, 8. Dieâm-phuø-ñeà, 9. Töù thieân vöông, 10. Tam thaäp tam thieân, 11. Dieäm ma thieân, 12. Ñaâu suaát thieân, 13. Hoùa laïc thieân, 14. Tha hoùa töï taïi thieân. - Saéc giôùi coù 7 caûnh: 1. Sô thieàn, 2. Ñaïi phaïm vöông, 3. Nhò thieàn, 4. Tam thieàn, 5. Töù thieàn, 6.Voâ töôûng, 7. Tònh cö A-na-haøm. - Voâ saéc giôùi coù 4 caûnh: 1. Khoâng xöù, 2. Thöùc xöù, 3. Baát duïng xöù, 4. Phi töôûng phi phi töôûng xöù. Coäng chung laø 25 caûnh giôùi.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhaø toâi coøn khoâng ai bieát choã, huoáng chi oâng laøm sao bieát ñöôïc?’ Ngöôøi kia noùi: ‘Toâi quaû thaät bieát ñöôïc.’ Ngöôøi ñaøn baø lieàn noùi: ‘Toâi cuõng muoán thaáy, vaäy oâng haõy chæ cho toâi.’ Ngöôøi aáy lieàn ñaøo ngay trong nhaø, loä ra kho chöùa vaøng roøng. Ngöôøi ñaøn baø thaáy vaäy heát söùc vui möøng, cho laø vieäc kyø laï, laáy laøm toân kính ngöôõng moä ngöôøi kia. “Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy. Taát caû chuùng sanh ñeàu chaúng thaáy ñöôïc taùnh Phaät aáy, cuõng nhö ngöôøi ñaøn baø ngheøo khoù kia chaúng bieát kho baùu cuûa mình choân ôû choã naøo. “Thieän nam töû! Nay ta chæ baøy cho heát thaûy chuùng sanh caùi taùnh Phaät maø hoï saün coù. Taùnh Phaät aáy bò caùc phieàn naõo che laáp, cuõng nhö ngöôøi ñaøn baø ngheøo khoù kia coù kho vaøng roøng nhöng khoâng theå thaáy ñöôïc. Nay Nhö Lai chæ baøy cho taát caû chuùng sanh kho baùu taùnh giaùc cuûa hoï, aáy laø taùnh Phaät. Thaáy vieäc aáy roài, loøng hoï trôû neân vui veû, quy ngöôõng Nhö Lai. Ngöôøi coù taøi phöông tieän chæ baøy töùc laø Nhö Lai. Ngöôøi ñaøn baø ngheøo khoù töùc laø taát caû voâ löôïng chuùng sanh. Kho vaøng roøng aáy töùc laø taùnh Phaät. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñaøn baø kia sanh döôõng ñöôïc moät ñöùa con, thuôû nhoû maéc beänh. Ngöôøi meï buoàn raàu, chaïy ñi tìm röôùc thaày thuoác. Thaày thuoác ñeán roài, beøn troän laãn ba thöù thuoác: bô, söõa vaø ñöôøng pheøn roài cho ñöùa treû uoáng, daën doø raèng: ‘Ñöùa con cuûa coâ ñaõ uoáng thuoác roài, ñöøng cho noù buù. Phaûi ñôïi thuoác tieâu heát môùi cho buù trôû laïi.’ Lieàn ñoù, ngöôøi ñaøn baø lieàn laáy chaát ñaéng boâi leân vuù mình vaø noùi vôùi con: “Vuù meï coù boâi chaát ñoäc, con ñöøng ñuïng tôùi nöõa.” Ñöùa treû khaùt söõa muoán buù, nhöng nghe noùi coù ñoäc beøn traùnh xa. Ñeán khi thuoác ñöùa con uoáng vaøo ñaõ tieâu heát, ngöôøi meï môùi duøng nöôùc saïch röûa vuù cuûa mình, roài goïi con raèng: ‘Laïi ñaây, meï cho buù.’ Ñöùa treû aáy, maëc duø 94

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

ñoùi khaùt, nhöng tröôùc ñaõ nghe noùi coù ñoäc neân khoâng daùm laïi. Ngöôøi meï laïi noùi raèng: ‘Vì con uoáng thuoác neân meï phaûi boâi chaát ñoäc leân vuù. Nay thuoác aáy ñaõ tieâu, meï ñaõ röûa vuù saïch roài, vaäy con neân laïi ñaây buù, khoâng coøn ñaéng nöõa.’ Nghe nhö vaäy roài, ñöùa treû lieàn trôû laïi buù söõa. “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, vì muoán cöùu ñoä taát caû chuùng sanh neân ngaøi daïy tu phaùp voâ ngaõ. Tu nhö vaäy roài, döùt haún ñöôïc taâm chaáp ngaõ maø nhaäp Nieát-baøn. Vì muoán döùt tröø caùc kieán giaûi sai laàm cuûa theá gian neân ngaøi thò hieän phaùp xuaát theá. Laïi vì muoán chæ baøy cho theá gian thaáy söï chaáp ngaõ laø hö voïng, khoâng chaân thaät, neân daïy tu phaùp voâ ngaõ ñeå laøm cho thaân ñöôïc thanh tònh. Ví nhö ngöôøi ñaøn baø kia, vì [baûo veä] ñöùa con neân boâi chaát ñaéng leân vuù. Nhö Lai cuõng theá, vì daïy tu phaùp khoâng neân noùi raèng caùc phaùp ñeàu voâ ngaõ. Laïi nhö ngöôøi ñaøn baø kia khi röûa saïch vuù roài beøn goïi con ñeán cho buù. Nay ta cuõng theá, [ñeán luùc thích hôïp neân] thuyeát daïy veà taïng Nhö Lai. Vì theá chö tyø-kheo khoâng neân sôï seät. Nhö ñöùa treû kia, nghe meï goïi maø trôû laïi buù söõa. Chö tyø-kheo cuõng vaäy, neân töï phaân bieät: Taïng saâu kín cuûa Nhö Lai khoâng theå khoâng coù.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Thaät khoâng coù caùi ngaõ. Vì sao vaäy? Luùc ñöùa treû môùi sanh ra khoâng hieåu bieát chi caû. Neáu coù caùi ngaõ, taát nhieân luùc sanh ra phaûi töï coù hieåu bieát. Vì nghóa ñoù maø bieát chaéc laø khoâng coù caùi ngaõ. “Neáu nhaát ñònh coù caùi ngaõ, thì khi ngöôøi ta ñaõ sanh roài leõ ra khoâng heà cheát. Neáu noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät thöôøng truï, thì leõ ra khoâng coù töôùng traïng hö hoaïi. Neáu khoâng coù töôùng traïng hö hoaïi, vì sao laïi coù söï khaùc bieät nhau nhö saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø, vôùi chieân-ñaø-la vaø suùc vaät? 95

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nay thaáy coù raát nhieàu nghieäp duyeân khaùc nhau, nhieàu caûnh giôùi khaùc nhau. Neáu nhaát ñònh coù caùi ngaõ, thì taát caû chuùng sanh leõ ra chaúng coù keû hôn ngöôøi keùm. Vì nghóa ñoù maø bieát chaéc laø taùnh Phaät chaúng phaûi phaùp thöôøng coøn. Neáu noùi raèng taùnh Phaät nhaát ñònh laø thöôøng coøn, vì duyeân côù gì laïi coù nhöõng keû saùt haïi, troäm cöôùp, daâm duïc, noùi hai löôõi, noùi lôøi hung döõ, noùi doái, noùi theâu deät, tham lam, saân khueå, taø kieán? “Neáu taùnh ngaõ laø thöôøng, taïi sao khi uoáng röôïu roài ngöôøi ta laïi say söa meâ loaïn? Neáu taùnh ngaõ laø thöôøng, thì keû muø ñaùng leõ phaûi thaáy ñöôïc hình saéc, keû ñieác nghe ñöôïc aâm thanh, keû caâm noùi ñöôïc ra lôøi, keû queø coù theå böôùc ñi! Neáu taùnh ngaõ laø thöôøng, thì ngöôøi ta khoâng neân traùnh haàm löûa, nöôùc luït, thuoác ñoäc, göôm ñao, keû aùc, caàm thuù! “Neáu caùi ngaõ laø thöôøng, thì nhöõng vieäc ñaõ traûi qua roài leõ ra khoâng queân! Neáu khoâng queân, vì sao coù ngöôøi laïi töï hoûi raèng: ‘Toâi ñaõ töøng gaëp ngöôøi naøy ôû ñaâu?’ Neáu caùi ngaõ laø thöôøng, leõ ra chaúng coù nhöõng vieäc nhö nhoû tuoåi, lôùn tuoåi, giaø nua... hoaëc nhöõng khi theá löïc suy vi, höng thònh, nhôù laïi chuyeän ñaõ qua! “Neáu caùi ngaõ laø thöôøng thì noù truù nguï ôû ñaâu? ÔÛ trong nöôùc boït, nöôùc muõi, trong caùc maøu saéc xanh, vaøng, ñoû, traéng ñoù chaêng? Neáu caùi ngaõ laø thöôøng, leõ ra phaûi ôû khaép trong thaân, cuõng nhö chaát duø meø, lan traøn khoâng coù choã hôû! Neáu thaân bò chaët ñöùt, ngay luùc aáy leõ ra caùi ngaõ cuõng phaûi ñöùt ñoaïn!” Phaät daïy Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ví nhö vò vua kia coù moät ñaïi löïc só. Khoaûng giöõa hai chaân maøy löïc só aáy coù moät haït chaâu kim cöông. Trong khi ñaáu söùc vôùi löïc só khaùc, ngöôøi aáy laáy ñaàu maø huùc keû ñòch. Nhaân ñoù, haït chaâu nôi traùn bò luùn vaøo phía trong lôùp da, nhöng ngöôøi aáy hoaøn 96

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

toaøn khoâng bieát vieäc aáy. Roài choã traùn aáy laïi sanh ra gheû ñoäc, löïc só lieàn röôùc löông y ñeán ñieàu trò cho mình. “Luùc aáy, coù vò thaày thuoác saùng suoát hieåu raønh phöông döôïc, lieàn bieát raèng gheû ñoäc aáy laø do haït chaâu naèm trong thaân theå. Haït chaâu aáy luùn xuoáng döôùi da, naèm yeân ôû ñoù. Luùc aáy, vò löông y doø hoûi löïc só raèng: ‘Haït chaâu gaén nôi traùn oâng baây giôø ôû ñaâu?’ Löïc só kinh haûi, ñaùp raèng: ‘Ñaïi sö y vöông! Hoùa ra haït chaâu nôi traùn toâi ñaõ maát roài sao? Haït chaâu aáy hieän nay ôû ñaâu? Chaúng phaûi ñaõ coù pheùp thuaät aûo hoùa gì ñoù chaêng?’ Noùi roài buoàn raàu, than khoùc. “Luùc aáy, vò löông y duøng lôøi eâm dòu, khuyeân lôn löïc só raèng: ‘OÂng chôù neân buoàn raàu khoå naõo thaùi quaù. Nhaân khi oâng giao ñaáu, haït baûo chaâu ñaõ luùn vaøo trong thaân theå. Hieän nay noù ôû döôùi lôùp da, aûnh hieän ra ngoaøi. Trong khi oâng giao ñaáu, vì loøng saân khueå raát maïnh neân haït chaâu bò eùp vaøo thaân theå maø oâng khoâng töï bieát.’ “Luùc aáy, löïc só khoâng tin lôøi löông y, noùi raèng: ‘Neáu noù ôû döôùi da, maùu muû baát tònh, vì sao noù chaúng troài ra? Neáu noù ôû taïi trong gaân, leõ ra khoâng thaáy ñöôïc noù. Nay vì sao oâng doái gaït toâi?’ “Khi aáy vò löông y laáy kieáng soi tröôùc maët löïc só, haït chaâu hieån hieän roõ raøng trong kieáng. Löïc só thaáy vaäy roài laáy laøm kinh quaùi, cho laø vieäc laï luøng ñaëc bieät. “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy. Vì hoï chaúng hay thaân caän thieän tri thöùc, cho neân duø coù taùnh Phaät nhöng thaûy ñeàu chaúng thaáy ñöôïc. Taùnh Phaät bò che laáp bôûi tham daâm, saân khueå, ngu si, cho neân ñoïa nôi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, a-tu-la, chieân-ñaø-la, saùt-lî, baøla-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø. Hoï sanh vaøo bao nhieâu hoaøn caûnh 97

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhö vaäy, laø bôûi loøng hoï khôûi ra moïi thöù nghieäp duyeân. Tuy mang thaân ngöôøi, nhöng hoï bò ñieác, ñui, caâm, ngoïng, queø cuït... Trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, hoï nhaän chòu moïi thöù quaû baùo. Vì taâm hoï bò che laáp bôûi tham daâm, saân khueå, ngu si, neân hoï khoâng bieát ñeán taùnh Phaät. Nhö löïc só kia, trong khi haït chaâu baùu choân khuaát trong ngöôøi thì cho laø ñaõ maát roài. Chuùng sanh cuõng theá, vì khoâng thaân caän thieän tri thöùc neân khoâng bieát ñeán kho baùu Nhö Lai vi dieäu saâu kín. Hoï tu hoïc leõ voâ ngaõ chæ nhö haïng phaøm phu, tuy noùi leõ höõu ngaõ nhöng cuõng chaúng bieát chaân taùnh cuûa ngaõ.1 Caùc ñeä töû cuûa ta cuõng nhö theá, vì chaúng bieát thaân caän thieän tri thöùc, cho neân tu hoïc leõ voâ ngaõ maø chaúng bieát choã cuûa voâ ngaõ. Ñaõ khoâng bieát ñöôïc chaân taùnh cuûa voâ ngaõ, noùi chi ñeán vieäc coù theå bieát ñöôïc chaân taùnh cuûa höõu ngaõ? “Thieän nam töû! Nhö Lai daïy raèng heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, cuõng ví nhö vò löông y kia chæ cho ngöôøi löïc só haït chaâu kim cöông quyù giaù. Chuùng sanh vì bò che laáp bôûi voâ löôïng phieàn naõo neân khoâng thaáy bieát ñöôïc taùnh Phaät. Neáu döùt heát phieàn naõo, baáy giôø seõ chöùng bieát roõ raøng taùnh Phaät, cuõng nhö ngöôøi löïc só kia khi soi trong göông saùng thaáy ñöôïc haït chaâu quyù baùu. “Thieän nam töû! Taïng Nhö Lai saâu kín nhö vaäy, khoâng 1

Tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån, ñoaïn naøy ñöôïc dòch laø: 於世俗我修無我想,不解如來良醫方便密教,作無我想而不能知真實之我。 Ö theá tuïc ngaõ tu voâ ngaõ töôûng, baát giaûi Nhö Lai löông y phöông tieän maät giaùo, taùc voâ ngaõ töôûng nhi baát naêng tri chaân thaät chi ngaõ. (Ñoái vôùi caùi ngaõ cuûa theá tuïc maø tu taäp tö töôûng voâ ngaõ, khoâng hieåu roõ ñöôïc phöông tieän daïy doã saâu kín cuûa vò löông y Nhö Lai, neân tuy khôûi tö töôûng voâ ngaõ maø khoâng theå bieát ñöôïc caùi ngaõ chaân thaät.) Döïa theo ñaây thì coù theå hieåu laø ñoaïn naøy ñaïi löôïc muoán chæ roõ söï khaùc bieät giöõa caùi ngaõ do phaøm phu chaáp giöõ vôùi caùi ngaõ chaân thaät voâ ngaõ, töùc laø taùnh Phaät, hay taùnh Nhö Lai. Qua ñoù chæ ra raèng vieäc tu taäp phaùp voâ ngaõ neáu khoâng ñöôïc ñaët treân moät nhaän thöùc ñuùng thaät veà theå taùnh Nhö Lai thì cuõng seõ khoâng khaùc gì vôùi keû phaøm phu chaáp ngaõ.

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

theå suy löôøng, khoâng theå thuyeát giaûng, nghó baøn. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ôû Tuyeát sôn1 coù moät vò thuoác goïi laø laïc vò. Vò thuoác raát ngoït, nhöng naèm khuaát döôùi luøm caây saâu khoâng ai thaáy ñöôïc. Coù ngöôøi nghe muøi thôm, bieát raèng ôû choã ñaát aáy coù moùn thuoác ñoù. Thuôû xöa coù vò vua Chuyeån luaân2 vì moùn thuoác aáy maø taïo ra ôû khaép nôi trong Tuyeát sôn nhöõng caùi oáng tre ñeå tieáp nhaän noù. Caây thuoác aáy khi giaø chín, töø döôùi ñaát troài leân chui vaøo oáng tre, muøi vò vöøa phaûi thích hôïp. Sau khi vò vua Chuyeån luaân aáy qua ñôøi, thuoác laïi trôû neân chua, maën, ngoït, ñaéng, cay hoaëc nhaït. Thuoác aáy voán coù moät muøi vò, nhöng khi ngöôøi ta mang noù ñeán xöù naøy hay xöù khaùc, noù laïi bieán thaønh nhöõng muøi vò khaùc. Khi thuoác aáy coøn ôû taïi nuùi, muøi vò noù vaãn vöøa phaûi thích hôïp, nhöng keû phaøm nhaân ít phöôùc, duø coù duøng rìu buùa maø chaët ñoán, ñaøo xôùi, toán coâng khoå nhoïc cuõng chaúng ñöôïc moùn thuoác aáy. Chæ khi coù Thaùnh vöông xuaát hieän ôû ñôøi, nhôø nhaân duyeân phöôùc ñöùc môùi ñöôïc moùn thuoác aáy vôùi muøi vò vöøa phaûi thích hôïp. “Thieän nam töû! Taïng Nhö Lai saâu kín, muøi vò cuõng nhö theá. Vì bò röøng caây raäm raïp phieàn naõo3 che bít, chuùng sanh voâ minh chaúng theå thaáy ñöôïc. Muøi vò duy nhaát cuûa moùn

Tuyeát Sôn: töùc laø nuùi Hy-maõ-laïp sôn (Himalaya) ôû phía baéc AÁn Ñoä. Dòch nghóa laø Tuyeát Sôn. Goïi nhö vaäy laø vì treân ñænh nuùi quanh naêm boán muøa ñeàu coù tuyeát phuû. Vua Chuyeån luaân (Chuyeån luaân vöông): vò vua coù söùc maïnh goàm thaâu ñöôïc taát caû caùc vua khaùc, cuõng goïi laø chuyeån luaân thaùnh vöông, vì khi vò vua naøy ra ñôøi thì töï nhieân xuaát hieän caùc baùu vaät ñeå vua söû duïng, trong ñoù coù caùi baùnh xe coù ngaøn caây caêm xe, giuùp vua chinh phaït moïi nôi trong thieân haï. Röøng caây raäm raïp phieàn naõo (Phieàn naõo toøng laâm) phieàn naõo nhieàu voâ soá, ví nhö caây coái moïc xen nhau trong röøng raäm, neân goïi laø röøng caây raäm raïp phieàn naõo (phieàn naõo toøng laâm). Cuõng vieát: Röøng phieàn naõo (Phieàn naõo laâm).

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuoác kia, ví vôùi taùnh Phaät. Vì phieàn naõo, cho neân töø nôi taùnh Phaät aáy, xuaát hieän raát nhieàu muøi vò khaùc, nhö ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, trôøi, ngöôøi, nam, nöõ, chaúng phaûi nam chaúng phaûi nöõ, saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø. Taùnh Phaät laø huøng maõnh, khoâng theå hö hoaïi, cho neân khoâng ai phaù hoaïi ñöôïc. Nhö coù keû phaù hoaïi ñöôïc, aét phaûi laøm ñöùt ñoaïn taùnh Phaät. Nhöng taùnh Phaät nhö vaäy chaúng bao giôø coù theå bò ñöùt ñoaïn. Neáu noùi taùnh aáy coù theå ñöùt ñoaïn thì thaät voâ lyù. Nhö taùnh ngaõ aáy, chính laø taïng Nhö Lai saâu kín. Taïng saâu kín nhö vaäy khoâng gì coù theå laøm cho hö hoaïi, tieâu dieät. Tuy khoâng theå laøm hö hoaïi, nhöng [khi bò che laáp] laïi khoâng theå thaáy ñöôïc. Nhö ñaõ thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, lieàn chöùng bieát ñöôïc noù. Vì nhaân duyeân aáy, khoâng ai coù theå phaù hoaïi ñöôïc taùnh Phaät.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Neáu khoâng coù keû huûy hoaïi ñöôïc, leõ ra khoâng theå coù nhöõng nghieäp baát thieän?” Phaät daïy Ca-dieáp: “Thaät coù söï gieát haïi. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh vaãn ôû trong naêm aám.1 Neáu laøm hö hoaïi naêm aám, goïi laø gieát haïi. Neáu coù gieát haïi, töùc ñoïa vaøo ñöôøng döõ. Do nghieäp baùo nhaân duyeân neân coù caùc doøng saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø cuøng chieân-ñaø-la, hoaëc nam, hoaëc nöõ, hay chaúng phaûi nam

100

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

chaúng phaûi nöõ, caùc töôùng traïng khaùc nhau ôû trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu cuûa chuùng sanh, luaân chuyeån trong voøng sanh töû. Nhöõng keû chöa ñaït quaû thaùnh coá chaáp sai laàm raèng coù ngaõ, töôùng traïng cuûa caùi ngaõ aáy lôùn nhoû xeâ xích döôøng nhö haït coû, hoaëc nhö haït gaïo, haït ñaäu, cho ñeán ngoùn tay caùi hay ngoùn chaân caùi... Cöù nhö vaäy maø hö voïng sinh ra ñuû caùch suy töôûng, öùc ñoaùn. Töôùng traïng cuûa voïng töôûng khoâng heà chaân thaät. Töôùng ngaõ cuûa baäc xuaát theá goïi laø taùnh Phaät. Nhaän bieát caùi ngaõ nhö vaäy goïi laø vieäc laønh cao caû hôn heát. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi kheùo bieát nôi choân giaáu kho taøng, beøn laáy duïng cuï saéc beùn maø ñaøo ñaát, xuyeân qua nhöõng hoøn ñaù, saïn, soûi, moät caùch khoâng khoù khaên gì. Chæ khi gaëp phaûi kim cöông thì khoâng theå xuyeân qua. Vì kim cöông laø chaát maø dao buùa khoâng theå laøm hö hoaïi. “Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng vaäy. Taát caû caùc vò luaän sö, thieân ma Ba-tuaàn, cuøng loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñeàu khoâng theå huûy hoaïi ñöôïc noù. Töôùng traïng cuûa naêm aám töùc laø sinh khôûi vaø taïo taùc. Töôùng traïng sinh khôûi vaø taïo taùc ví nhö ñaù soûi, coù theå ñaâm thuûng, phaù hoaïi; taùnh Phaät ví nhö kim cöông, khoâng ai laøm hö hoaïi ñöôïc. Vì nghóa aáy neân laøm hö hoaïi naêm aám goïi laø gieát haïi. “Thieän nam töû! Neân bieát chaéc raèng phaùp Phaät nhö vaäy laø khoâng theå nghó baøn!”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BAÛY

101

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN TAÙM PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI Phaåm thöù tö – Phaàn naêm

hieän nam töû! Kinh Phöông ñaúng nhö chaát cam loä, maø cuõng nhö thuoác ñoäc.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Vì sao Nhö Lai noùi raèng kinh Phöông ñaúng ví nhö cam loä maø cuõng nhö thuoác ñoäc?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng coù muoán bieát nghóa chaân thaät cuûa taïng Nhö Lai saâu kín hay chaêng?” Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Nay con quaû thaät muoán bieát nghóa chaân thaät cuûa taïng Nhö Lai saâu kín.” Luùc aáy, ñöùc Phaät lieàn thuyeát keä raèng: Coù keû uoáng cam loä, Haïi maïng maø cheát yeåu, Coù keû uoáng cam loä, Ñôøi soáng ñöôïc laâu daøi. Keû uoáng thuoác ñoäc, soáng, Ngöôøi uoáng thuoác ñoäc, cheát. Voâ ngaïi trí cam loä, AÁy laø kinh Ñaïi thöøa. Kinh Ñaïi thöøa nhö vaäy, Cuõng goïi laø ñoäc döôïc. 176

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Nhö bô söõa, ñeà-hoà, Cuøng caùc moùn ñöôøng pheøn. Tieâu hoùa ñöôïc laø thuoác, Khoâng tieâu hoùa thaønh ñoäc. Kinh Phöông ñaúng cuõng theá: Cam loä vôùi ngöôøi trí, Keû ngu meâ taùnh Phaät, Neáu duøng hoùa thaønh ñoäc. Vôùi Thanh vaên, Duyeân giaùc, Ñaïi thöøa laø cam loä. Nhö trong caùc moùn aên, Söõa laø ngon hôn heát. Cuõng vaäy ngöôøi tinh taán, Nhôø nöông theo Ñaïi thöøa, Ñaït caûnh giôùi Nieát-baøn, Thaønh baäc thaùnh kieät xuaát. Chuùng sanh roõ taùnh Phaät, Ñeàu nhö Ca-dieáp ñaây, Uoáng cam loä voâ thöôïng: Khoâng sanh cuõng khoâng cheát. Ca-dieáp! Caùc oâng neân, Kheùo phaân bieät Tam quy. Taùnh cuûa Tam quy ñoù, Thaät laø taùnh cuûa ngaõ. Neáu bieát quaùn saùt kyõ: Taùnh ngaõ coù taùnh Phaät. Neân bieát ngöôøi nhö vaäy, Ñöôïc vaøo taïng saâu kín,

177

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Bieát ngaõ vaø ngaõ sôû,1 Ngöôøi aáy ñaõ xuaát theá. Taùnh Tam baûo, Phaät phaùp Ñaùng toân kính hôn heát. Nhö ta vöøa thuyeát keä, Taùnh aáy nghóa nhö vaäy. Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp lieàn ñoïc keä raèng: Con quaû thaät khoâng bieát, Choã quy y Tam baûo. Laøm caùch naøo quy ngöôõng, Baäc cao nhaát chaúng sôï?2 Chaúng bieát choã Tam baûo, Laøm sao tu voâ ngaõ? Nöông Phaät nhö theá naøo, Cho ñöôïc söï an oån? Nöông theo phaùp theá naøo? Xin vì con giaûng roõ. Laøm sao ñöôïc töï taïi? Laøm sao khoâng töï taïi? Quy y Taêng theá naøo, Ñöôïc lôïi ích cao nhaát? Thuyeát chaân thaät theá naøo, Ñôøi sau thaønh Phaät ñaïo? 1

Ngaõ vaø ngaõ sôû: ngaõ laø ta, ngaõ sôû laø nhöõng gì thuoäc veà ta, nhöõng gì maø ta sôû höõu. Neáu bieát caùi ta (ngaõ) voán ñaõ laø khoâng thaät, thì nhöõng vaät do ta sôû höõu (ngaõ sôû) cuõng khoâng thaät coù. Baäc cao nhaát chaúng sôï (Voâ thöôïng voâ sôû uùy): toân xöng ñöùc Phaät, laø baäc cao thöôïng hôn heát, chaúng ai baèng, ñaõ tröø heát moïi lo aâu, saàu naõo, khoâng coøn coù söï sôï seät ñoái vôùi muoân phaùp.

178

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Neáu ñôøi sau chaúng thaønh, Laøm sao nöông Tam baûo? Con nay chöa döï bieát, Thöù töï vieäc quy y. Vì sao chöa mang thai, Ñaõ khôûi yù coù con? Neáu ñang khi coù thai, Goïi ñoù laø coù con. Nhö con ôû trong thai, Ngaøy sanh coøn khoâng laâu, Ñoù laø nghóa coù con. Nghieäp chuùng sanh cuõng theá. Theo nhö lôøi Phaät thuyeát, Keû ngu khoâng hieåu noåi. Do choã khoâng hieåu ñoù, Chòu sanh töû luaân hoài. Giaû danh öu-baø-taéc, Chaúng bieát nghóa chaân thaät. Xin Phaät roäng phaân bieät, Tröø döùt saïch loøng nghi. Nhö Lai ñaïi trí hueä, Xin xoùt thöông phaân bieät. Thuyeát daïy taïng Nhö Lai, Quyù baùu vaø saâu kín. Ñöùc Phaät lieàn noùi keä ñaùp raèng: Ca-dieáp! OÂng neân bieát: Nay vì oâng khai môû, 179

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Taïng vi dieäu saâu kín, Khieán oâng döùt loøng nghi. Haõy heát loøng laéng nghe. OÂng vaø chö Boà Taùt, Cuøng ñöùc Phaät thöù baûy, Laø ñoàng moät danh hieäu. Ngöôøi quy y nôi Phaät, Öu-baø-taéc chaân chaùnh, Suoát ñôøi chaúng quy y, Vôùi caùc vò thieân thaàn. Ngöôøi quy y nôi Phaùp, Lieàn boû vieäc gieát haïi. Ngöôøi quy y Thaùnh taêng, Chaúng caàu nôi ngoaïi ñaïo. Nöông Tam baûo nhö vaäy, Ñöôïc choã khoâng sôï seät. Boà Taùt Ca-dieáp lieàn ñoïc keä baïch Phaät raèng: Con nöông theo Tam baûo, Goïi ñoù laø ñöôøng chaùnh. Caûnh giôùi cuûa chö Phaät, Tam baûo ñeàu nhö nhau. Thöôøng coù taùnh ñaïi trí. Taùnh ngaõ cuøng taùnh Phaät, Voán khoâng hai, khoâng khaùc. Ñaïo naøy, Phaät khen ngôïi, Choã chaùnh taán ôû yeân, Cuõng goïi Chaùnh bieán kieán, Neân ñöôïc Phaät ngôïi khen. 180

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Con theo ñöôøng Voâ thöôïng, Baäc Thieän theä ngôïi khen, Laø cam loä baäc nhaát, Vaïn höõu thaät khoâng coù! Khi aáy, Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân phaân bieät Tam baûo [theo caùch] nhö haøng Thanh vaên vaø phaøm phu. Trong phaùp Ñaïi thöøa khoâng coù töôùng phaân bieät Ba phaùp quy y. Vì sao vaäy? ÔÛ trong taùnh Phaät voán ñaõ coù Phaùp, coù Taêng. Vì muoán hoùa ñoä haøng Thanh vaên, phaøm phu neân môùi phaân bieät noùi caùc töôùng khaùc nhau giöõa Ba quy y. “Thieän nam töû! Neáu muoán tuøy thuaän phaùp theá gian thì phaûi phaân bieät coù Ba phaùp quy y. Thieän nam töû! Boà Taùt neân suy xeùt nhö theá naøy: ‘Nay ta ñem thaân naøy quy y vôùi Phaät. Ví nhö vôùi thaân naøy ta ñöôïc thaønh Phaät ñaïo, khi thaønh Phaät roài ta chaúng neân cung kính leã baùi, cuùng döôøng chö Theá Toân. Vì sao vaäy? Vì chö Phaät ñeàu bình ñaúng nhö nhau, ñeàu laø choã quy y cuûa chuùng sanh. “Neáu muoán toân troïng phaùp thaân xaù-lôïi,1 thì neân cung kính caùc thaùp mieáu Phaät. Vì sao vaäy? Vì muoán hoùa ñoä chuùng sanh, ta cuõng khieán cho chuùng sanh ñoái vôùi thaân ta töôûng laø thaùp mieáu maø leã baùi cuùng döôøng. Nhöõng chuùng sanh nhö vaäy laáy phaùp thaân ta laøm choã quy y. Taát caû chuùng sanh ñeàu quy y phaùp taø nguïy chaúng chaân, ta seõ laàn löôït thuyeát cho hoï nghe nhöõng phaùp chaân thaät. Laïi coù 1

Phaùp thaân Xaù-lôïi. Xaù-lôïi cuûa Phaät coù hai loaïi: – Sanh thaân Xaù-lôïi: Tro coát cuûa Phaät sau khi thieâu nhuïc thaân cuûa ngaøi coøn laïi, ñöôïc thôø trong caùc chuøa thaùp. – Phaùp thaân Xaù-lôïi: Dieäu phaùp maø Phaät ñeå laïi, töùc laø giaùo phaùp thöôøng truï maø Phaät ñaõ thuyeát daïy trong kinh ñieån.

181

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöõng keû quy y taêng khoâng chaân thaät, ta seõ laøm vò taêng chaân chaùnh cho hoï quy y. “Nhö coù nhöõng ai phaân bieät Ba choã quy y, ta seõ laø choã quy y duy nhaát cho hoï, khoâng coù ba choã khaùc nhau. “Ñoái vôùi keû muø töø thuôû môùi sanh, ta seõ laø maét cuûa hoï. “Ñoái vôùi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, ta cuõng seõ laø choã quy y chaân thaät cuûa hoï.’ “Thieän nam töû! Vò Boà Taùt nhö vaäy, vì muoán cöùu ñoä voâ löôïng chuùng sanh taø aùc cuõng nhö haøng trí giaû cho neân laøm moïi Phaät söï. “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi khi vaøo traän chieán ñaáu khôûi leân yù nghó raèng: ‘ÔÛ ñaây ta laø ngöôøi taøi gioûi nhaát, taát caû quaân lính ñeàu nöông caäy nôi ta.’ “Laïi nhö coù vò vöông töû suy nghó raèng: ‘Ta seõ khuaát phuïc taát caû caùc vöông töû khaùc, ta seõ noái nghieäp baù vöông cuûa Ñaïi vöông maø ñöôïc tuøy yù haønh xöû, laøm cho caùc vò vöông töû ñeàu phaûi nöông töïa theo ta. Bôûi vaäy khoâng neân sanh taâm thaáp heøn yeáu keùm.’ Nhö caùc vò vua, vöông töû, ñaïi thaàn cuõng ñeàu nhö theá.1 “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi cuõng nhö theá, khôûi yù nghó naøy: ‘Laøm sao ñem caû ba vieäc ñoàng vaøo moät theå vôùi ta?’ Thieän nam töû! Ta chæ baøy ba vieäc, töùc laø Nieát-baøn. Nhö Lai ñoù, goïi laø baäc Voâ thöôïng só. Ví nhö thaân ngöôøi ta, caùi ñaàu laø cao nhaát, chaúng phaûi caùc chi tieát khaùc nhö tay, chaân... Phaät cuõng nhö theá, laø baäc cao troåi hôn heát, chaúng phaûi laø Phaùp, laø Taêng. Vì muoán hoùa ñoä heát thaûy chuùng 1

Caâu cuoái ñoaïn naøy coù veû nhö thöøa. Tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån khoâng coù caâu naøy.

182

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

sanh trong theá gian neân thò hieän caùc töôùng traïng khaùc nhau, ví nhö caùc naác trong moät caùi thang vaäy. Vì theá nay oâng chôù neân thoï trì [theo caùch] nhö keû phaøm phu ngu si, hieåu bieát [phaân bieät caùc] töôùng khaùc nhau cuûa Tam quy. ÔÛ trong Ñaïi thöøa, oâng haõy quyeát ñoaùn moät caùch maïnh meõ, nhanh leï, nhö con dao cöùng raén saéc beùn vaäy.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Con voán ñaõ bieát maø thöa hoûi chöù chaúng phaûi khoâng bieát. Ñoù laø con vì haøng Boà Taùt raát duõng maõnh maø thöa hoûi veà choã haïnh thanh tònh khoâng ueá nhieãm, muoán ñöôïc Nhö Lai vì chö Boà Taùt maø phaân bieät roäng thuyeát söï vieäc laï luøng ñaëc bieät, xöng döông kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Nay Nhö Lai ñem loøng ñaïi bi kheùo thuyeát dieãn, con cuõng ñöôïc truï yeân nhö vaäy trong ñoù. Choã haïnh thanh tònh cuûa Boà Taùt maø Nhö Lai thuyeát giaûng, töùc laø tuyeân thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy vaäy. “Baïch Theá Toân! Nay con cuõng seõ vì chuùng sanh maø hieån döông taïng Nhö Lai saâu kín aáy, con cuõng seõ roõ bieát Ba choã quy y chaân thaät. Neáu chuùng sanh naøo coù theå tin nhaän kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, lieàn töï nhieân thaáu roõ ñöôïc Ba choã quy y. Vì sao vaäy? Vì taïng Nhö Lai saâu kín voán coù taùnh Phaät. Nhöõng ai tuyeân thuyeát kinh ñieån naøy, thaûy ñeàu noùi raèng: ‘Trong thaân chuùng ta ñaây ñeàu coù taùnh Phaät.’ Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, aét chaúng tìm caàu ba choã quy y ôû ñaâu xa. Vì sao vaäy? Trong töông lai, töï thaân mình seõ thaønh töïu Tam baûo. Vì theá maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø nhöõng chuùng sanh khaùc thaûy ñeàu nöông theo mình, cung kính leã baùi.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chính vì nghóa aáy neân phaûi kheùo hoïc hoûi tu taäp kinh ñieån Ñaïi thöøa.” 183

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch raèng: “Taùnh Phaät nhö vaäy khoâng theå nghó baøn! Ba möôi hai töôùng toát vôùi taùm möôi veû ñeïp cuõng khoâng theå nghó baøn!” Luùc aáy, Phaät ngôïi khen Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng ñaõ thaønh töïu trí hueä saâu xa saùng suoát. Nay ta laïi seõ vì oâng giaûng roõ söï theå nhaäp vaøo taïng Nhö Lai. “Neáu ngaõ laø toàn taïi, vaäy laø phaùp thöôøng coøn chaúng lìa söï khoå. Neáu khoâng coù ngaõ thì vieäc tu haønh thanh tònh thaät chaúng coù ích lôïi gì. “Neáu noùi caùc phaùp thaûy ñeàu khoâng coù ngaõ töùc laø ñoaïn kieán. Neáu noùi raèng coù caùi ngaõ toàn taïi, töùc laø thöôøng kieán. “Neáu noùi raèng heát thaûy caùc haønh ñeàu khoâng thöôøng coøn töùc laø ñoaïn kieán. Neáu noùi raèng caùc haønh ñeàu thöôøng coøn, laïi cuõng laø thöôøng kieán. “Neáu noùi [taát caû caùc phaùp ñeàu laø] khoå töùc laø ñoaïn kieán, neáu noùi [taát caû caùc phaùp ñeàu laø] vui, laïi cuõng laø thöôøng kieán.1 “Tu taäp [theo tö töôûng] taát caû caùc phaùp ñeàu thöôøng toàn seõ rôi vaøo ñoaïn kieán. Tu taäp [theo tö töôûng] taát caû caùc phaùp ñeàu ñoaïn dieät seõ rôi vaøo thöôøng kieán. Ví nhö con saâu ño, phaàn thaân sau phaûi di chuyeån nöông theo phaàn thaân tröôùc. Ngöôøi tu taäp [theo caùc tö töôûng] thöôøng hay ñoaïn cuõng gioáng nhö vaäy, phaûi phuï thuoäc vaøo nhaân ñoaïn hay nhaân thöôøng. 1

Chuùng toâi ñaõ tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeå hieåu roõ yù caâu naøy: 一切法是苦是則斷滅說一切法是樂是則計常說. Nhaát thieát phaùp thò khoå, thò taéc ñoaïn dieät thuyeát; nhaát thieát phaùp thò laïc, thò taéc keá thöôøng thuyeát.

184

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Vì nghóa aáy, tu taäp caùc phaùp [moân] khaùc, khoå goïi laø baát thieän;1 tu taäp caùc phaùp [moân] khaùc, laïc goïi laø thieän; tu taäp caùc phaùp [moân] khaùc, voâ ngaõ laø phieàn naõo; tu taäp caùc phaùp [moân] khaùc, thöôøng goïi laø taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, ñoù laø noùi Nieát-baøn khoâng coù nôi nöông naùu truù nguï; tu taäp caùc phaùp voâ thöôøng khaùc töùc laø tieàn cuûa; tu taäp caùc phaùp thöôøng khaùc laø noùi Phaät, Phaùp, Taêng vaø giaûi thoaùt chaân chaùnh. “Neân roõ bieát choã trung ñaïo cuûa Phaät phaùp laø nhö vaäy, lìa xa caû hai beân [chaáp thöôøng vaø chaáp ñoaïn] ñeå thuyeát phaùp chaân thaät.2 Nhöõng keû phaøm phu ngu si, neáu ñoái vôùi phaùp naøy khoâng sanh nghi ngaïi thì nhö ngöôøi beänh gaày yeáu ñöôïc aên vaùng söõa, khí löïc lieàn trôû neân nheï nhaøng, nhanh nheïn. “Caùc phaùp höõu, voâ theå taùnh khoâng nhaát ñònh, ví nhö boán ñaïi, taùnh chaúng gioáng nhau, thöôøng traùi ngöôïc nhau. Ngöôøi thaày thuoác kheùo bieát ñöôïc yeáu toá naøo thaùi quaù thì laøm cho noù suy yeáu ñi.3 “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, ñoái vôùi chuùng sanh cuõng nhö ngöôøi thaày thuoác, bieát ñöôïc theå töôùng khaùc nhau 1

Nguyeân baûn caâu naøy laø: Tu dö phaùp khoå giaû giai danh baát thieän - 修餘法苦者皆名不善。 Baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh dòch caâu töông ñöông laø: Dò phaùp tu khoå giaû taéc thuyeát baát thieän phaàn. - 異法修苦者則說不善分。 So saùnh hai baûn vaø tham khaûo theâm vaên sôù giaûi thì hieåu raèng “dö phaùp” hay “dò phaùp” ôû ñaây chæ ñeán caùc phaùp [quyeàn thöøa phöông tieän] khaùc vôùi phaùp moân ñang ñöôïc thuyeát giaûng, töùc laø phaùp trung ñaïo, phaùp Ñaïi thöøa. Trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån coù theâm moät caâu giuùp roõ nghóa hôn: 計常及斷滅,是見二俱離. - Keá thöôøng caäp ñoaïn dieät, thò kieán nhò caâu ly. (Lìa boû caû hai quan ñieåm chaáp thöôøng vaø chaáp ñoaïn.) Ñoaïn naøy döïa theo quan ñieåm cho raèng con ngöôøi sôû dó coù beänh laø do söï töông khaéc, khoâng ñoàng ñeàu cuûa boán ñaïi, laøm cho cô theå phaùt trieån khoâng haøi hoøa. Vì theá, vò thaày thuoác chæ caàn ñieàu chænh ñöôïc söï maát caân ñoái ñoù laø coù theå laøm cho beänh taät maát ñi.

185

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cuûa caùc phieàn naõo, beøn vì chuùng sanh maø döùt tröø, khai môû chæ baøy taïng Nhö Lai saâu kín, taùnh Phaät thanh tònh thöôøng coøn khoâng bieán ñoåi. “Neáu noùi [taùnh Phaät] laø coù, trí hueä leõ ra khoâng theå nhieãm oâ. Neáu noùi [taùnh Phaät] laø khoâng töùc laø noùi doái. “Neáu noùi [taùnh Phaät] laø coù, leõ ra chaúng neân laëng thinh, cuõng chaúng caàn tranh luaän caõi coï, chæ caàn hieåu thaáu ñöôïc taùnh chaân thaät cuûa caùc phaùp. “Ngöôøi phaøm phu thöôøng tranh luaän caõi coï neân khoâng hieåu ñöôïc taïng Nhö Lai vi dieäu saâu kín. Neáu noùi leõ khoå, ngöôøi ngu lieàn cho raèng thaân naøy laø voâ thöôøng, raèng heát thaûy ñeàu laø khoå, nhöng khoâng bieát raèng trong thaân vaãn coù taùnh laïc. “Neáu noùi leõ voâ thöôøng, ngöôøi phaøm phu laïi cho raèng heát thaûy caùc thaân ñeàu laø voâ thöôøng, ví nhö ngoùi gaïch, ñoà goám chöa nung. Ngöôøi coù trí neân phaân bieät, chaúng neân coá chaáp raèng heát thaûy laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì trong thaân ta voán coù haït gioáng taùnh Phaät. “Neáu noùi leõ voâ ngaõ, keû phaøm phu seõ cho raèng heát thaûy phaùp Phaät ñeàu khoâng coù ngaõ. Ngöôøi coù trí neân phaân bieät, noùi voâ ngaõ ñoù chæ laø teân goïi khoâng thaät. Bieát nhö vaäy roài, chaúng neân sanh loøng nghi ngaïi. “Neáu noùi raèng taïng Nhö Lai saâu kín laø roãng khoâng, vaéng laëng, ngöôøi phaøm phu nghe vaäy beøn naûy sanh quan nieäm ñoaïn dieät. Ngöôøi coù trí neân phaân bieät, [roõ bieát] Nhö Lai laø thöôøng toàn, chaúng heà bieán ñoåi. “Neáu noùi raèng giaûi thoaùt ví nhö aûo hoùa, keû phaøm phu seõ cho raèng ñaït ñöôïc giaûi thoaùt chaân thaät laø daàn daàn 186

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

dieät maát. Ngöôøi coù trí neân phaân bieät, baäc Sö töû trong loaøi ngöôøi1 tuy coù ñeán coù ñi nhöng vaãn thöôøng truï chaúng bieán ñoåi. “Neáu noùi raèng voâ minh laø nhaân duyeân cuûa caùc haønh, keû phaøm phu nghe roài lieàn phaân bieät, naûy sanh yù töôûng [phaân bieät] hai phaùp minh vaø voâ minh. Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng phaân hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Neáu noùi raèng caùc haønh laø nhaân duyeân cuûa thöùc, keû phaøm phu lieàn cho raèng ñoù laø hai phaùp: haønh vaø thöùc.2 Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng phaân hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Neáu noùi caùc phaùp thaäp thieän, thaäp aùc, neân laøm, chaúng neân laøm, neûo laønh, neûo döõ, thieän phaùp, aùc phaùp, keû phaøm phu seõ cho raèng ñoù ñeàu laø nhöõng phaùp ñoái ñaõi. Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng phaân hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Neáu noùi raèng neân tu heát thaûy caùc phaùp khoå, keû phaøm phu seõ cho raèng coù hai phaùp phaân bieät. Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Neáu noùi raèng heát thaûy caùc haønh ñeàu laø voâ thöôøng, taïng Nhö Lai saâu kín cuõng laø voâ thöôøng, keû phaøm phu seõ cho ñoù laø hai phaùp ñoái ñaõi. Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh 1

Nhaân trung sö töû (sö töû trong loaøi ngöôøi) moät toân hieäu ñeå xöng taùn ñöùc Phaät, laø böïc duõng maõnh hôn heát trong loaøi ngöôøi, nhö sö töû laø loaøi thuù oai maõnh hôn heát trong caùc loaøi thuù. Coù khi cuõng duøng Nhaân huøng sö töû. Voâ minh, haønh, thöùc... laø nhöõng yeáu toá trong Möôøi hai nhaân duyeân (Thaäp nhò nhaân duyeân), giaûi thích veà söï hình thaønh vaø vaän haønh cuûa taát caû caùc phaùp.

187

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng phaân hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Neáu noùi raèng heát thaûy caùc phaùp ñeàu khoâng coù ngaõ, taïng Nhö Lai saâu kín cuõng khoâng coù ngaõ, keû phaøm phu seõ cho ñoù laø hai phaùp ñoái ñaõi. Ngöôøi coù trí hieåu thaáu ñöôïc taùnh aáy chaúng phaûi hai. Taùnh chaúng phaân hai ñoù töùc laø taùnh thaät. “Ngaõ vaø voâ ngaõ, taùnh chaúng phaûi hai. YÙ nghóa cuûa taïng Nhö Lai saâu kín cuõng laø nhö vaäy, khoâng theå suy löôøng, voâ löôïng voâ bieân, chö Phaät thöôøng khen ngôïi. Nay trong kinh naøy ta ñaõ thuyeát daïy heát thaûy moïi coâng ñöùc thaønh töïu. “Thieän nam töû! Ngaõ vaø voâ ngaõ, theå taùnh vôùi töôùng traïng chaúng phaân hai phaùp, oâng neân cung kính thoï trì nhö vaäy. “Thieän nam töû! OÂng cuõng neân beàn chí thoï trì, nieäm töôûng nhöõng kinh ñieån nhö theá naøy. Nhö tröôùc ñaây trong kinh Ñaïi Baùt-nhaõ Ba-la maät ta cuõng ñaõ coù thuyeát daïy raèng ngaõ vaø voâ ngaõ khoâng coù hai töôùng traïng. “Thieän nam töû! Cuõng nhö do nôi söõa maø sanh ra kem söõa, do nôi kem söõa maø coù bô soáng, do nôi bô soáng maø coù bô chín, do nôi bô chín maø coù ñöôïc ñeà-hoà. Nhö vaäy, kem söõa laø do nôi söõa maø sanh ra, hay laø töï noù sanh ra, hay laø do nôi moùn khaùc maø sanh ra? Cho ñeán ñeà-hoà, cuõng laïi nhö vaäy. Neáu do nôi moùn khaùc maø sanh ra, töùc laø do moùn aáy laøm ra, chaúng phaûi do nôi söõa maø sanh ra. Neáu chaúng phaûi do nôi söõa maø sanh ra, thì söõa chaúng coù taùc duïng gì. Neáu nhö töï noù sanh ra ñöôïc, leõ ra khoâng coù vieäc tuaàn töï noái tieáp nhau töøng moùn sanh ra! Neáu noái tieáp nhau maø 188

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

sanh ra, aét laø chaúng sanh ra cuøng nhau. Neáu chaúng sanh ra cuøng nhau thì naêm moùn aáy aét chaúng sanh ra cuøng luùc. Duø chaúng sanh ra cuøng luùc, nhöng nhaát ñònh laø khoâng phaûi töø nôi khaùc maø ñeán. “Neân bieát raèng trong söõa tröôùc ñaõ coù saün töôùng bô, nhöng vì chaát ngoït ôû trong ñoù nhieàu neân töôùng aáy töï noù chaúng hieän ra ñöôïc. Cho ñeán moùn ñeà-hoà cuõng laïi nhö vaäy. Con boø caùi kia nhôø aên uoáng, nhôø nhaân duyeân laø nöôùc vaø coû, huyeát maïch trong thaân chuyeån bieán maø thaønh söõa. Neáu noù aên coû ngoït, söõa lieàn trôû neân ngoït. Nhö noù aên nhaèm coû ñaéng, söõa cuûa noù aét phaûi ñaéng. ÔÛ Tuyeát Sôn coù moät thöù coû teân laø phì-nhò, neáu con boø caùi aên thöù coû ñoù thì söõa lieàn hoùa toaøn ñeà-hoà, chaúng coù nhöõng maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng, ñen. Do nhaân duyeân laø luùa vaø coû, neân maøu saéc vaø muøi vò cuûa söõa coù khaùc. “Caùc chuùng sanh ôû ñaây, vì nghieäp nhaân duyeân laø saùng suoát vaø voâ minh neân môùi phaùt sanh hai töôùng. Neáu voâ minh ñöôïc chuyeån hoùa thì bieán thaønh saùng suoát. Taát caû caùc phaùp thieän vaø baát thieän cuõng ñeàu nhö vaäy, [thaät] khoâng coù hai töôùng [phaân bieät].” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi: ‘Trong söõa coù kem söõa.’ Nghóa aáy laø theá naøo? Theá Toân neáu noùi raèng trong söõa nhaát ñònh coù töôùng kem, nhöng vì töôùng aáy tinh teá neân khoâng theå thaáy, vì sao laïi noùi do nhaân duyeân laø söõa maø sanh ra kem söõa? Nhö phaùp voán khoâng coù, môùi goïi laø sanh; neáu ñaõ saün coù, sao goïi laø sanh? Neáu noùi raèng trong söõa nhaát ñònh coù töôùng kem, thì ôû trong heát thaûy caùc loaïi coû, leõ ra cuõng saün coù chaát söõa. Cuõng vaäy, trong söõa leõ ra cuõng saün coù coû. Nhö noùi raèng 189

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

trong söõa nhaát ñònh khoâng coù kem söõa, vì sao nhôø nôi söõa laïi sanh ra kem? Neáu [kem söõa] laø phaùp voán khoâng coù, sau ñoù môùi sanh ra, vaäy sao trong söõa laïi chaúng sanh ra coû?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Khoâng theå noùi nhaát ñònh raèng trong söõa coù kem hay trong söõa khoâng coù kem. Cuõng khoâng theå noùi raèng do thöù khaùc maø sanh ra. Neáu noùi raèng trong söõa nhaát ñònh coù kem, taïi sao hai moùn aáy hình theå vaø muøi vò khaùc nhau? Vaäy neân khoâng theå noùi chaéc raèng trong söõa ñaõ coù saün taùnh chaát kem. Neáu noùi raèng trong söõa nhaát ñònh khoâng coù kem, taïi sao töø nôi söõa chaúng sanh ra [nhöõng thöù khaùc nhö] söøng thoû? Khi ngöôøi ta boû chaát ñoäc vaøo söõa thì moùn kem coù theå laøm cheát ngöôøi. Vaäy neân khoâng theå noùi raèng trong söõa nhaát ñònh khoâng coù taùnh chaát kem. Neáu noùi raèng kem do thöù khaùc maø sanh ra, taïi sao nöôùc laõ chaúng sanh ra kem? Vaäy neân khoâng theå noùi raèng kem do thöù khaùc sanh ra. “Thieän nam töû! Do nhaân duyeân laø coû maø con boø caùi ñaõ aên vaøo, maùu cuûa noù chuyeån hoùa ra maøu traéng; khi coû vaø maùu ñaõ khoâng coøn nöõa, nhôø phöôùc löïc cuûa chuùng sanh maø [chuùng] chuyeån hoùa thaønh söõa. Söõa aáy do nôi coû vaø maùu [boø] maø ra, nhöng khoâng theå noùi laø hai [thöù khaùc bieät], chæ coù theå noùi laø do nhaân duyeân maø sanh ra thoâi. Töø moùn kem cho tôùi moùn ñeà-hoà cuõng ñeàu nhö vaäy. Vì nghóa aáy cho neân goïi laø moùn aên do loaøi boø cung caáp. Moùn söõa aáy khoâng coøn nöõa khi coù ñuû nhaân duyeân chuyeån thaønh moùn kem. Nhaân duyeân laø nhöõng gì? Nhö men, nhö hôi aám... Vaäy neân goïi laø do nhaân duyeân maø coù. Cho ñeán moùn ñeà-hoà cuõng laø nhö vaäy. Cho neân khoâng theå noùi nhaát ñònh raèng trong söõa khoâng coù töôùng kem. Neáu noùi ngoaøi moùn söõa maø coù theå 190

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

do nôi moùn khaùc sanh ra töø moùn kem cho ñeán moùn ñeà-hoà thì thaät laø voâ lyù! “Thieän nam töû! Söï saùng suoát vôùi voâ minh cuõng vaäy. Neáu keát hôïp vôùi caùc moái phieàn naõo troùi buoäc, ñoù goïi laø voâ minh. Neáu keát hôïp vôùi taát caû phaùp laønh, ñoù goïi laø saùng suoát. Cho neân ta noùi raèng khoâng coù hai töôùng. Bôûi nhaân duyeân aáy, tröôùc ñaây ta coù noùi raèng: Tuyeát sôn coù thöù coû teân laø phì-nhò, neáu boø caùi aên thöù coû aáy thì söõa cuûa noù bieán thaønh ñeà-hoà. Taùnh Phaät cuõng laø nhö theá. “Thieän nam töû! Vì chuùng sanh baïc phöôùc neân chaúng thaáy loaøi coû aáy. Taùnh Phaät cuõng vaäy, do phieàn naõo che laáp neân chuùng sanh chaúng thaáy ñöôïc. Ví nhö bieån caû, tuy cuøng moät vò maën, nhöng trong ñoù laïi coù moät thöù nöôùc ngon quyù coù vò nhö söõa. Ví nhö Tuyeát sôn, tuy thaønh töïu ñuû caùc coâng ñöùc, sanh ra nhieàu loaïi thuoác, nhöng cuõng coù loaøi coû ñoäc. Thaân chuùng sanh cuõng vaäy, tuy coù boán ñaïi nhö loaøi raén ñoäc, nhöng trong thaân aáy cuõng coù loaøi thuoác cöïc kyø hay quyù: ñoù laø taùnh Phaät, chaúng phaûi laø phaùp do ngöôøi laøm ra, chæ vì phieàn naõo töø beân ngoaøi che laáp maát maø thoâi. Neáu ngöôøi duø thuoäc haøng saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù hay thuû-ñaø, coù theå döùt tröø nhöõng phieàn naõo aáy thì ñeàu thaáy ñöôïc taùnh Phaät, thaønh ñaïo Voâ thöôïng. “Gioáng nhö khi trôøi coù saám seùt chuyeån möa thì treân taát caû ngaø voi ñeàu sanh ra nhöõng vaân hoa.1 Neáu chaúng coù saám 1

Nguyeân vaên laø “一切象牙上皆生華“. Coù ba caùch giaûi thích. Moät thuyeát cho raèng ôû ñaây chæ loaøi coû ngaø voi (töôïng nha thaûo), khi trôøi coù saám seùt thì troå hoa. Thuyeát thöù hai cho raèng trong kinh coù noùi ñeán loaøi voi khi nghe tieáng saám thì treân ngaø cuûa chuùng troå ra hoa. Thuyeát thöù ba noùi raèng khoâng coù hoa ñöôïc sanh ra, nhöng laø treân caùc ngaø voi hieän leân nhöõng ñöôøng vaân coù hình nhö vaân hoa. Chuùng toâi xeùt raèng: Thuyeát thöù nhaát voõ ñoaùn chöõ thaûo (coû), trong kinh vaên khoâng coù; thuyeát thöù hai noùi laø “trong kinh noùi” nhöng khoâng noùi laø kinh naøo, ñaõ thöû

191

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

seùt, vaân hoa aáy taát khoâng sanh ra, cuõng chaúng coù teân goïi. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng vaäy, thöôøng bò heát thaûy phieàn naõo che laáp, khoâng theå thaáy ñöôïc. Cho neân ta noùi raèng chuùng sanh khoâng coù “ngaõ”. “Neáu ñöôïc nghe kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy, aét seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, nhö vaân hoa treân ngaø voi. Tuy ñöôïc nghe heát thaûy Tam-muoäi cuûa kheá kinh1 nhöng chaúng nghe ñöôïc kinh naøy thì chaúng bieát ñöôïc töôùng vi dieäu Nhö Lai, cuõng nhö khoâng coù saám seùt thì chaúng thaáy ñöôïc vaân hoa treân ngaø voi. “Neáu nghe ñöôïc kinh naøy töùc laø bieát ñöôïc taùnh Phaät trong taïng saâu kín maø heát thaûy caùc vò Nhö Lai ñeàu thuyeát daïy, cuõng nhö khi trôøi coù saám seùt lieàn thaáy vaân hoa treân ngaø voi. “Neáu nghe ñöôïc kinh naøy lieàn roõ bieát heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì nghóa aáy neân noùi raèng Ñaïi Nieát-baøn goïi laø taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, laøm cho phaùp thaân taêng tröôûng, cuõng nhö khi coù saám seùt thì nhöõng vaân hoa treân ngaø voi coù theå phaùt trieån.

tìm cuõng khoâng thaáy. Vì theá, chuùng toâi choïn tin theo thuyeát thöù ba. Tuy nhieân, tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì ôû choã naøy thaáy dòch laø: 譬如春月興大雲雷而未降雨,草木華果皆未萌芽, 夏時大雨一切扶疏。 Thí nhö xuaân nguyeät höng ñaïi vaân loâi nhi vò haøng vuõ, thaûo moäc hoa quaû giai vò manh nha, haï thôøi ñaïi vuõ nhaát thieát phuø sôù. (Ví nhö vaøo muøa xuaân saám seùt noåi leân nhöng chöa ñoå möa, caây coû hoa traùi ñeàu chöa naûy maàm, ñeán muøa haï trôøi ñoå möa lôùn thì môùi giuùp ích cho taát caû.) Maëc duø vaäy, khi so vôùi baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám thì nhöõng ñoaïn tieáp theo thieáu raát nhieàu chi tieát neân ôû choã naøy chuùng toâi vaãn tin vaøo baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám hôn. Kheá kinh (Sanskrit: sūtra), dòch aâm laø Tu-ña-la (修多羅), coøn goïi laø Kheá phaïm, Kheá tuyeán, töùc laø nhöõng kinh vaên kheá hôïp theo caên cô chuùng sanh maø Phaät thuyeát giaûng. Vì tuøy theo moãi haïng chuùng sanh ñeàu ñöôïc phuø hôïp neân goïi laø kheá. Cuõng hieåu theo hai nghóa laø kheá lyù (phuø hôïp veà lyù leõ) vaø kheá cô (phuø hôïp veà caên cô). Kheá kinh chæ cho haàu heát kinh ñieån do ñöùc Phaät tuøy caên cô cuûa chuùng sanh maø thuyeát ra, neân cuõng thöôøng goïi taét laø kinh.

192

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Vì nghóa lôùn lao aáy neân goïi laø Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Nhö coù keû nam ngöôøi nöõ naøo coù theå hoïc hoûi laøm theo kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy coù theå baùo ñaùp ôn Phaät, thaät laø ñeä töû Phaät.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Kyø laï thay, Theá Toân! Taùnh Phaät maø Phaät thuyeát daïy ñoù raát thaâm saâu, khoù thaáy, khoù theå nhaäp, nhö söùc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaät chaúng thaáu noåi.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Nhö choã xöng taùn cuûa oâng ñoù khoâng traùi lôøi daïy cuûa ta.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Taùnh Phaät aáy theá naøo laø raát thaâm saâu, khoù thaáy, khoù theå nhaäp?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö coù traêm ngöôøi muø, vì trò beänh maét neân tìm ñeán löông y. Luùc aáy, vò löông y duøng caùi löôïc vaøng maø caøo laáy maøng maét hoï ra, roài ñöa leân moät ngoùn tay, hoûi raèng: ‘Thaáy khoâng?’ Ngöôøi muø noùi: ‘Toâi coøn chöa thaáy.’ Laïi ñöa leân hai ngoùn, ba ngoùn, ngöôøi muø môùi noùi raèng ñaõ thaáy chuùt ít. “Thieän nam töû! Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng nhö vaäy ñoù, khi Nhö Lai chöa thuyeát daïy, voâ löôïng Boà Taùt tuy ñaõ thöïc haønh ñuû caùc haïnh ba-la-maät, 1 cho ñeán haøng Thaäp truï2 vaãn coøn chöa thaáy ñöôïc taùnh Phaät saün 1

Caùc haïnh ba-la-maät (Sanskrit: pāramitā): dòch aâm laø Ba-la-maät-ña, goïi taét laø Bala-maät, Haùn dòch nghóa laø ñaùo bæ ngaïn, nghóa laø “ñeán bôø beân kia”. Ñaây laø saùu haïnh lôùn cuûa haøng Boà Taùt, bao goàm: Boá thí, Trì giôùi, Nhaãn nhuïc, Tinh taán, Thieàn ñònh vaø Trí hueä. Thaäp truï: Haøng Boà Taùt ôû truï ôû ñòa vò thöù möôøi laø ñòa vò cao nhaát trong möôøi ñòa vò, bao goàm: 1. Phaùt taâm truï, 2. Trì ñòa truï, 3. Tu haønh truï, 4. Sanh quyù truï, 5. Phöông tieän cuï tuùc truï, 6. Chaùnh taâm truï, 7. Baát thoái truï, 8. Ñoàng chaân truï, 9. Phaùp vöông töû truï, 10. Quaùn ñænh truï.

193

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù. Ñeán khi Nhö Lai thuyeát daïy roài, hoï lieàn thaáy ñöôïc ñoâi chuùt. Caùc vò Ñaïi Boà Taùt aáy ñöôïc thaáy [taùnh Phaät] roài, thaûy ñeàu noùi raèng: ‘Laï thay, Theá Toân! Chuùng con löu chuyeån bieát bao laàn trong sanh töû, thöôøng bò leõ voâ ngaõ laøm cho laàm laïc, meâ loaïn.’ “Thieän nam töû! Caùc vò Boà Taùt nhö vaäy, chöùng ñaéc Thaäp ñòa coøn chöa thaáy roõ ñöôïc taùnh Phaät, huoáng chi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc laïi coù theå thaáy ñöôïc hay sao? “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi nhìn leân con ngoãng trôøi, con nhaïn ñang bay treân khoâng. Ñoù laø hö khoâng chaêng? Laø ngoãng trôøi, laø nhaïn chaêng? Nhìn kyõ hoài laâu môùi thaáy phaûng phaát hình con ngoãng trôøi, con nhaïn. Haøng Boà Taùt Thaäp truï laïi cuõng nhö theá, ñoái vôùi taùnh Nhö Lai, chæ thaáy bieát ñoâi chuùt maø thoâi, huoáng chi ngöôøi trong haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc laïi thaáy bieát ñöôïc sao? “Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi say röôïu kia, chaân muoán ñi xa, nhöng maét chæ thaáy maäp môø ñöôøng ñi. Haøng Boà Taùt Thaäp truï cuõng vaäy, ñoái vôùi taùnh Nhö Lai chæ thaáy bieát ñoâi chuùt maø thoâi. “Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi khaùt nöôùc ñi giöõa ñoàng hoang. Ngöôøi aáy khoå böùc vì khaùt, ñi khaép nôi tìm nöôùc, thaáy moät ñaùm caây, treân coù nhöõng con haïc traéng. Ngöôøi aáy ñang meâ muoän, chaúng phaân bieät ñöôïc aáy laø caây hay laø nöôùc. Nhìn kyõ hoài laâu môùi bieát laø haïc traéng vôùi ñaùm caây. Thieän nam töû! Haøng Boà Taùt Thaäp truï cuõng vaäy, ñoái vôùi taùnh Nhö Lai chæ thaáy bieát moät phaàn raát nhoû maø thoâi. “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ôû giöõa bieån caû, roäng ñeán voâ löôïng traêm ngaøn do-tuaàn. Ngöôøi aáy töø xa troâng thaáy 194

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

moät chieác thuyeàn lôùn, coù ñuû laàu gaùc vaø nhöõng maùi cheøo, lieàn nghó raèng: ‘Ñoù laø laàu gaùc, maùi cheøo hay laø hö khoâng?’ Nhìn hoài laâu môùi chaéc quyeát trong loøng, bieát ñoù laø laàu gaùc vaø nhöõng maùi cheøo. Haøng Boà Taùt Thaäp truï, töï trong thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai cuõng gioáng nhö vaäy. “Thieän nam töû! Ví nhö coù vò vöông töû thaân theå raát yeáu ñuoái, suoát ñeâm ñi chôi bôøi, thöùc cho ñeán saùng traéng. Baáy giôø, maét nhìn taát caû chaúng thaáy gì toû roõ. Haøng Boà Taùt Thaäp truï, tuy nôi thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai nhöng cuõng nhö vaäy, khoâng ñöôïc toû roõ. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi thö laïi1 cuûa vua, vì baän vieäc giuùp vua ñeán giöõa ñeâm môùi trôû veà nhaø. Nhaân khi trôøi chôùp loùe, nhìn thaáy moät baày boø, lieàn nghó raèng: ‘Ñoù laø boø chaêng? Hay laø ñaùm maây, nhaø cöûa?’ Nhìn moät hoài laâu, roài tuy cuõng cho ñoù laø boø nhöng vaãn coøn chöa chaéc quyeát. Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy nôi thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai, nhöng cuõng nhö vaäy, vaãn coøn chöa chaéc quyeát. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö vò tyø-kheo trì giôùi, nhìn vaøo baùt nöôùc khoâng coù truøng nhöng laïi thaáy töôùng truøng. Beøn nghó raèng: ‘Trong naøy coù vaät lay ñoäng, ñoù laø truøng chaêng? Hay laø buïi ñaát?’ Nhìn moät hoài laâu, tuy bieát ñoù laø buïi nhöng cuõng khoâng bieát moät caùch thaät toû roõ. Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy nôi thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai, nhöng cuõng gioáng nhö vaäy, chaúng thaáy thaät toû roõ. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi ôû trong boùng toái, thoaùng thaáy ñöùa treû lieàn nghó raèng: ‘Ñoù laø con boø, chim thöùu, hay laø ngöôøi ta?’ Nhìn moät hoài laâu, maëc duø 1

Thö laïi: ngöôøi laøm coâng vieäc ghi cheùp, gioáng nhö thö kyù ngaøy nay.

195

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thaáy laø ñöùa treû nhöng cuõng khoâng thaáy ñöôïc moät caùch toû roõ. Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy ôû nôi thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai, nhöng cuõng nhö theá, khoâng thaáy ñöôïc moät caùch toû roõ. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ôû trong ñeâm toái, thaáy böùc töôïng veõ Boà Taùt lieàn nghó raèng: ‘Ñoù laø töôïng Boà Taùt, töôïng Töï Taïi Thieân hay laø töôïng Ñaïi Phaïm Thieân maëc aùo nhuoäm vaäy?’ Nhìn moät hoài laâu, tuy trong yù bieát laø töôïng Boà Taùt, nhöng cuõng khoâng quyeát ñònh moät caùch toû roõ. Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy ôû nôi thaân mình thaáy ñöôïc taùnh Nhö Lai, nhöng cuõng nhö theá, khoâng thaáy ñöôïc moät caùch toû roõ. “Thieän nam töû! Taùnh Phaät saün coù nhö vaäy raát thaâm saâu, khoù thaáy bieát ñöôïc, chæ coù Phaät thaáy bieát roõ ñöôïc, coøn haøng Thanh vaên, haøng Duyeân giaùc khoâng theå ñaït tôùi. Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân bieát phaân bieät hieåu taùnh Nhö Lai nhö theá.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Taùnh Phaät nhö vaäy thaät vi teá, khoù thaáy. Laøm sao maét phaøm coù theå thaáy ñöôïc?” Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nhö coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng kia, ngöôøi trong Hai thöøa cuõng khoâng bieát noåi, nhöng nhôø coù loøng tin theo [nhöõng ñieàu thuyeát daïy trong] Kheá kinh maø coù theå bieát ñöôïc. “Thieän nam töû! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc nhôø tin theo kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø töï bieát trong thaân mình coù taùnh Nhö Lai, vieäc naøy cuõng vaäy. Thieän nam töû! Vaäy neân phaûi tinh caàn tu taäp kinh Ñaïi Nieát-baøn. Thieän nam 196

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

töû! Taùnh Phaät nhö vaäy chæ coù Phaät môùi bieát ñöôïc, chaúng phaûi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå ñaït tôùi.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Haøng phaøm phu coù taùnh chuùng sanh chöa chöùng thaùnh thaûy ñeàu noùi laø coù ngaõ. [Nghóa aáy laø theá naøo?]” Phaät daïy: “Ví nhö coù hai ngöôøi baïn thaân, moät ngöôøi laø con vua, ngöôøi kia con nhaø ngheøo heøn. Hai ngöôøi aáy cuøng qua laïi chôi thaân vôùi nhau. Baáy giôø, ngöôøi ngheøo thaáy vò vöông töû coù moät con dao raát toát, xinh ñeïp voâ cuøng, trong loøng laáy laøm ham thích. Veà sau, vöông töû mang dao aáy troán sang nöôùc khaùc. Ngöôøi ngheøo laïi ñeán nhaø khaùc nguû nhôø moät ñeâm, khi naèm moäng noùi meâ raèng: ‘Dao! Dao!’ Ngöôøi gaàn beân nghe vaäy, lieàn baét mang ñeán choã vua. Luùc aáy, vua hoûi ngöôøi aáy raèng: ‘Nhaø ngöôi noùi dao, vaäy dao ñoù ngöôi ñöôïc ôû ñaâu?’ Ngöôøi aáy ñem vieäc tröôùc thuaät laïi ñaày ñuû, taâu raèng: ‘Nhö nay beä haï coù caét xeûo thaân theå toâi, phaân raõ tay chaân toâi ñeå tìm dao aáy, thaät cuõng chaúng coù. Vò vöông töû kia vôùi toâi voán laø baïn thaân, tröôùc cuøng nhau chung soáng. Tuy maét toâi thöôøng troâng thaáy dao, nhöng chaúng daùm sôø ñeán, huoáng chi laø giöõ laáy?’ Vua laïi hoûi: ‘Trong luùc ngöôi nhìn thaáy dao, hình daïng noù gioáng nhö caùi gì?’ Ñaùp raèng: ‘Ñaïi vöông! Thaàn troâng thaáy gioáng nhö caùi söøng deâ ñen.’ Vua nghe vaäy roài, vui cöôøi noùi raèng: ‘Nay ngöôi coù theå tuøy yù ra ñi, ñöøng lo sôï chi caû. Trong kho taøng cuûa ta coøn khoâng coù con dao nhö vaäy, huoáng chi ngöôi laïi thaáy noù khi ôû beân vöông töû?’ “Luùc aáy, vua lieàn hoûi quaàn thaàn raèng: ‘Caùc khanh coù töøng thaáy con dao nhö theá khoâng?” Vua vöøa hoûi xong thì 197

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

baêng haø. Trieàu ñình laäp moät vò vöông töû khaùc leân noái ngoâi vua. Vua môùi laïi hoûi caùc quan trieàu thaàn raèng: ‘Caùc khanh coù töøng thaáy con dao nhö theá trong kho chaêng?’ Caùc quan ñaùp: ‘Chuùng toâi ñaõ töøng thaáy.’ Vua laïi hoûi: ‘Hình daïng noù gioáng nhö caùi gì?’ Ñaùp raèng: ‘Ñaïi vöông! Noù gioáng nhö caùi söøng deâ ñen.’ Vua noùi: ‘Trong kho taøng cuûa ta, choã naøo laïi coù con dao hình daïng nhö theá?’ Laàn löôït boán vò vua noái tieáp nhau ñeàu tra tìm nhöng khoâng bieát ñöôïc gì. “Sau ñoù moät thôøi gian, vò vöông töû ñaõ troán ñi ngaøy tröôùc laïi töø nöôùc ngoaøi trôû veà, ñöôïc laäp laøm vua. Khi ñaõ leân ngoâi vua roài laïi hoûi caùc quan raèng: ‘Caùc khanh coù thaáy con dao aáy chaêng?’ Ñaùp raèng: ‘Ñaïi vöông! Chuùng toâi ñeàu coù thaáy.’ Vua laïi hoûi: ‘Noù gioáng nhö vaät chi?’ Ñaùp raèng: ‘Ñaïi vöông! Maøu saéc noù trong saïch nhö hoa öu-baùt-la.” Laïi coù ngöôøi noùi: ‘Noù nhö caùi söøng deâ.’ Laïi coù ngöôøi khaùc noùi: ‘Maøu saéc noù ñoû hoàng nhö löûa.’ Laïi coù keû noùi: ‘Noù gioáng nhö con raén ñen.’ Luùc aáy vua baät cöôøi lôùn, noùi raèng: ‘Caùc khanh thaûy ñeàu chaúng thaáy ñöôïc hình daïng thaät con dao cuûa ta.’ “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi cuõng nhö vaäy, xuaát hieän ôû ñôøi thuyeát daïy töôùng thaät cuûa caùi ngaõ. Thuyeát xong lieàn rôøi ñi, cuõng ví nhö vò vöông töû caàm con dao quyù ñeïp maø troán sang nöôùc khaùc. Keû phaøm phu ngu si noùi raèng: ‘Taát caû ñeàu coù ngaõ, coù ngaõ’, cuõng ví nhö ngöôøi ngheøo nguû ôû nhaø ngöôøi khaùc noùi meâ raèng: ‘Dao! Dao!’ Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc hoûi chuùng sanh raèng: ‘Töôùng cuûa caùi ngaõ nhö theá naøo?’ Ñaùp raèng: ‘Toâi thaáy töôùng caùi ngaõ lôùn baèng ngoùn tay caùi.’ Coù keû laïi noùi: ‘Noù nhö haït gaïo, hoaëc nhö haït luùa leùp.’ Cuõng coù keû noùi: ‘Caùi ngaõ ôû trong tim, chieáu saùng nhö maët trôøi.’ Nhöõng chuùng sanh aáy chaúng bieát töôùng cuûa 198

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

caùi ngaõ, cuõng nhö caùc vò quan kia chaúng bieát hình daïng cuûa con dao. Boà Taùt thuyeát daïy töôùng ngaõ nhö vaäy, keû phaøm phu chaúng hieåu bieát, phaân bieät ra nhieàu caùch, töï taïo ra töôùng ngaõ, cuõng nhö hoûi veà hình daïng con dao maø ñaùp raèng gioáng nhö söøng deâ! Nhöõng keû phaøm phu aáy noái tieáp nhau maø khôûi leân caùc taø kieán. Vì muoán döùt tröø caùc taø kieán aáy, neân Nhö Lai môùi thò hieän thuyeát daïy leõ voâ ngaõ, cuõng nhö vua kia noùi vôùi caùc quan raèng: ‘Trong kho taøng cuûa ta chaúng heà coù con dao nhö vaäy.’ “Thieän nam töû! Caùi ngaõ chaân thaät maø hoâm nay Nhö Lai thuyeát daïy goïi laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät nhö vaäy trong Phaät phaùp ví nhö con dao quyù ñeïp. Thieän nam töû! Nhö coù keû phaøm phu coù theå kheùo giaûng noùi taùnh Phaät, töùc laø tuøy thuaän phaùp Phaät voâ thöôïng. Neáu coù keû kheùo phaân bieät, tuøy thuaän tuyeân thuyeát giaûng taùnh Phaät, neân bieát raèng ñoù chính laø Boà Taùt hieän töôùng.” [Phaät baûo Boà Taùt Ca-dieáp]: “Thieän nam töû! Heát thaûy caùc moân luaän khaùc, cuøng nhöõng chuù thuaät, ngoân ngöõ, vaên töï, ñeàu laø thuyeát cuûa Phaät, chaúng phaûi cuûa ngoaïi ñaïo.”2 1

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø Nhö Lai thuyeát daïy caên baûn cuûa chöõ?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ban sô ta thuyeát daïy nöûa chöõ, laáy ñoù laøm caên baûn. Thoï trì caùc saùch luaän, chuù thuaät, 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu phaåm Vaên töï thöù 13 (Vaên töï phaåm ñeä thaäp tam). Baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuõng phaân chia vaø goïi teân gioáng nhö vaäy, nhöng ñaây laø phaåm thöù 14 (Vaên töï phaåm ñeä thaäp töù). Caâu naøy trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån coù noäi dung khaùc haún: 一切言說咒術記論。如來所說為一切本。 Nhaát thieát ngoân thuyeát chuù thuaät kyù luaän, Nhö Lai sôû thuyeát vi nhaát thieát boån. (Taát caû nhöõng ngoân thuyeát, chuù thuaät, kyù luaän... ñeàu laáy choã thuyeát daïy cuûa Nhö Lai laøm caên baûn.)

199

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaên chöông, phaùp thaät cuûa caùc aám. Keû phaøm phu hoïc caên baûn cuûa chöõ nhö vaäy, roài sau môùi coù theå phaân bieät ñöôïc laø ñuùng phaùp hay khoâng ñuùng phaùp.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Chöõ maø Phaät daïy ñoù yù nghóa nhö theá naøo?” “Thieän nam töû! Coù möôøi boán aâm, goïi laø nghóa cuûa chöõ. Chöõ ñöôïc noùi ôû ñaây goïi laø Nieát-baøn, thöôøng truï neân khoâng löu chuyeån. Neáu khoâng löu chuyeån aét laø khoâng döùt maát. Neáu laø khoâng döùt maát töùc laø thaân kim cang cuûa Nhö Lai. Möôøi boán aâm naøy goïi laø caên baûn cuûa chöõ.1 “AÂm aùc2 nghóa laø khoâng bò phaù hoaïi. Khoâng bò phaù hoaïi goïi laø Tam baûo, ví nhö chaát kim cang. Laïi nöõa, aùc nghóa laø khoâng löu chuyeån, ræ chaûy. Khoâng löu chuyeån, ræ chaûy, töùc laø Nhö Lai. Chín loã3 cuûa Nhö Lai khoâng coù nhöõng chaát ræ chaûy, cho neân goïi laø khoâng ræ chaûy. Laïi nöõa, khoâng coù chín loã neân khoâng löu chuyeån. Khoâng löu chuyeån töùc laø thöôøng. Thöôøng töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai khoâng taïo taùc cho neân khoâng löu chuyeån. Laïi nöõa, aùc nghóa laø coâng ñöùc. Coâng ñöùc töùc laø Tam baûo. Vì theá neân goïi laø aùc. “AÂm a töùc laø A-xaø-leâ. A-xaø-leâ nghóa laø gì? Nghóa laø ôû trong theá gian ñöôïc xöng laø thaùnh. Sao goïi laø thaùnh? Thaùnh, goïi laø khoâng dính maéc, ít ham muoán, bieát ñuû, cuõng goïi laø trong saïch, coù theå cöùu ñoä chuùng sanh vöôït ra ngoaøi 1 2

Töø ñoaïn naøy trôû ñi, Phaät laàn löôït giaûng nghóa caùc aâm cuûa chöõ vieát. Chöõ vieát ñang noùi ôû ñaây laø chöõ Phaïn (Sanskrit). Töùc chöõ a gioïng ngaén trong aâm tieáng Phaïn, coù ñoä ngaân ngaén neân goïi laø a ngaén. Trong Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeàu dòch laø ñoaûn a (短阿). ÔÛ ñaây duøng chöõ aùc (噁) coù leõ vì caùch phaùt aâm a taét gioïng laïi gaàn gioáng nhö chöõ aùc. Chín loã (cöûu khoång): chæ chín loã thoâng giöõa cô theå vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi, goàm 2 loã tai, 2 loã muõi, 2 loã con maét, mieäng vaø 2 loã ñaïi, tieåu tieän.

200

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Ba coõi, 1 vöôït khoûi bieån lôùn sanh töû. Ñoù goïi laø thaùnh. “Laïi nöõa, a2 nghóa laø tieát cheá ñieàu ñoä, tu trì giôùi haïnh trong saïch, thuaän theo oai nghi. Laïi nöõa, a nghóa laø nöông theo baäc thaùnh, neân hoïc moïi oai nghi trong vieäc tôùi lui, cöû ñoäng, cuùng döôøng, cung kính leã baùi Tam Toân, 3 hieáu döôõng cha meï, tu hoïc Ñaïi thöøa. Nhöõng keû nam ngöôøi nöõ loøng laønh giöõ ñuû caùc giôùi caám cuøng caùc vò ñaïi Boà Taùt ñeàu goïi laø baäc thaùnh. Laïi nöõa, a goïi laø raên daïy, nhö noùi raèng: ‘Caùc oâng neân laøm vieäc nhö theá naøy, ñöøng laøm vieäc nhö naøy.’ Nhö ai coù theå ngaên chaën nhöõng phaùp traùi oai nghi, goïi laø baäc thaùnh. Vì theá neân goïi laø a. “AÂm öùc4 töùc laø taùnh Phaät,5 laø haïnh trong saïch roäng lôùn khoâng nhô bôïn, döôøng nhö vaàng traêng troøn. [Ñoù laø nghóa phaân bieät] caùc oâng neân laøm nhö theá naøy, khoâng neân laøm nhö theá naøy, theá naøy laø ñuùng nghóa, theá naøy laø traùi nghóa, theá naøy laø Phaät thuyeát, theá naøy laø ma thuyeát. Vì theá neân goïi laø öùc. “AÂm y6 töùc laø phaùp Phaät vi dieäu, thaâm saâu khoù ñöôïc. Nhö phaùp cuûa caùc vò vua trôøi Töï Taïi, vua trôøi Ñaïi Phaïm thì goïi laø töï taïi. Nhö coù theå gìn giöõ phaùp taát ñöôïc xöng laø hoä phaùp. Laïi nöõa, töï taïi cuõng goïi laø boán vò hoä theá. Boán vò 1 2 3 4 5

Tam höõu : Ba coõi coù nhöõng chuùng-sanh quay ñi loän laïi, sanh töû luaân hoài. AÁy laø: Duïc-giôùi, saéc-giôùi, Voâ saéc giôùi. Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeàu dòch laø tröôøng a (長阿) ñeå phaân bieät vôùi chöõ a ngaén ôû tröôùc. Tam Toân: Ba baäc ñaùng toân kính: Phaät, Phaùp, Taêng. thöôøng goïi laø Tam baûo. Töùc aâm y gioïng ngaén. Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh dòch laø ñoaûn y (短伊). Caùc baûn khaùc hieän nay ñeàu khaéc chöõ “Phaät phaùp”, nhöng chuùng toâi tin theo coå baûn. Hôn nöõa, ñoaïn tieáp theo seõ noùi veà phaùp Phaät, neân ñoaïn naøy noùi taùnh Phaät cuõng laø hôïp lyù. Trong Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh dòch laø tröôøng y (長伊).

201

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

töï taïi1 nhö vaäy aét coù theå gìn giöõ baûo veä kinh Ñaïi Nieát-baøn, laïi cuõng coù theå tuyeân thuyeát giaûng roäng moät caùch töï taïi. “Laïi nöõa, y nghóa laø coù theå vì chuùng sanh thuyeát phaùp moät caùch töï taïi. Laïi nöõa, y nghóa laø töï taïi maø thuyeát nhöõng gì? Ñoù laø thuyeát vieäc tu taäp kinh ñieån Phöông ñaúng. Laïi nöõa, y nghóa laø döùt tröø taät ñoá, cuõng nhö ngöôøi ta nhoå boû coû xaáu, khieán cho taát caû ñeàu trôû neân toát laønh. Vì theá neân goïi laø y. “AÂm uùc2 nghóa laø cao quyù nhaát, vöôït hôn taát caû, phaùt trieån cao nhaát trong heát thaûy caùc kinh laø Ñaïi Nieát-baøn. Laïi nöõa, uùc nghóa laø taùnh Nhö Lai, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc chöa töøng ñöôïc nghe. Ví nhö trong khaép thaûy caùc choán, coõi Uaát-ñan-vieät veà phöông baéc laø vöôït troäi hôn heát; neáu Boà Taùt ñöôïc nghe vaø thoï trì kinh naøy thì vöôït troäi hôn heát trong taát caû chuùng. Vì nghóa aáy, kinh naøy ñöôïc goïi laø cao quyù nhaát, vöôït troäi hôn heát. Vì theá neân goïi laø uùc. “AÂm öu,3 ví nhö vò cuûa söõa boø laø hôn heát trong caùc vò. Taùnh Nhö Lai laïi cuõng nhö theá, laø cao quyù nhaát, hôn heát trong taát caû caùc kinh, neáu coù ai phæ baùng thì neân bieát raèng ngöôøi aáy chaúng khaùc chi loaøi boø. Laïi nöõa, öu nghóa laø ngöôøi nhö theá khoâng coù trí hueä, chaùnh nieäm, phæ baùng taïng vi dieäu saâu kín cuûa Nhö Lai. Neân bieát raèng ngöôøi naøy 1

2 3

Boán vò Töï Taïi: Töùc boán vò Hoä Theá Thieân vöông, ôû löng chöøng nuùi Tu-di, coù phaän söï hoä phaùp ôû boán phöông trong theá gôùi: 1. Trì Quoác Thieân vöông, quaûn laõnh phöông ñoâng 2. Quaûng Muïc Thieân vöông, quaûn laõnh phöông taây 3. Taêng Tröôûng Thieân vöông, quaûn laõnh phöông nam 4. Ña Vaên Thieân vöông, quaûn laõnh phöông baéc. Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeàu dòch laø ñoaûn öu (短憂), töùc laø chöõ öu ngaén. Trong Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh dòch laø tröôøng öu (長憂).

202

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

raát ñaùng thöông xoùt, lìa xa taïng saâu kín cuûa Nhö Lai maø noùi phaùp voâ ngaõ. Vì theá neân goïi laø öu. “AÂm yeân1 töùc laø Nieát-baøn, taùnh phaùp cuûa chö Phaät. Vì theá neân goïi laø yeân. “AÂm hueà laø nghóa Nhö Lai. Laïi nöõa, hueà töùc laø trong moïi vieäc tôùi lui döøng nghæ, co laïi duoãi ra, moïi cöû ñoäng cuûa Nhö Lai khoâng gì laø khoâng lôïi ích cho heát thaûy chuùng sanh. Vì theá neân goïi laø hueà. “AÂm oâ goïi laø nghóa phieàn naõo. Phieàn naõo goïi laø caùc laäu. Nhö Lai ñaõ vónh vieãn ñoaïn tröø heát thaûy phieàn naõo. Vì theá neân goïi laø oâ. “AÂm baøo laø nghóa Ñaïi thöøa, laø nghóa roát raùo trong möôøi boán aâm. Kinh ñieån Ñaïi thöøa laïi cuõng nhö vaäy, laø roát raùo trong caùc kinh luaät. Vì theá neân goïi laø baøo. “AÂm am laø coù theå ngaên che heát thaûy nhöõng vaät baát tònh, ôû trong Phaät phaùp coù theå xaû boû heát thaûy vaøng baïc, vaät baùu. Vì theá neân goïi laø am. “AÂm a laø nghóa thöøa vöôït troäi hôn heát. Vì sao vaäy? Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy laø vöôït troäi hôn heát trong caùc kinh. Vì theá neân goïi laø a. “AÂm ca laø khôûi loøng ñaïi töø bi ñoái vôùi chuùng sanh, xem nhö con ruoät cuûa mình, nhö Phaät ñoái vôùi La-haàu-la, taïo neân yù nghóa maàu nhieäm hieàn thieän. Vì theá neân goïi laø ca. “AÂm khö goïi laø chaúng phaûi baïn hieàn. Chaúng phaûi baïn hieàn goïi laø dô xaáu, taïp nhaïp, chaúng tin vaøo taïng saâu kín cuûa Nhö Lai. Vì theá neân goïi laø khö. 1

Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeàu dòch laø yeát (咽).

203

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“AÂm giaø goïi laø kho chöùa. Kho chöùa ñoù laø taïng Nhö Lai saâu kín: Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì theá neân goïi laø giaø. “AÂm kính laø aâm thanh thöôøng coøn cuûa Nhö Lai. Caùi gì goïi laø aâm thanh thöôøng coøn cuûa Nhö Lai? Ñoù laø Nhö Lai thöôøng truï chaúng bieán ñoåi. Vì theá neân goïi laø kính. “AÂm nga laø töôùng hö hoaïi cuûa taát caû caùc haønh. Vì theá neân goïi laø nga. “AÂm giaø töùc laø nghóa tu söûa. Ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh neân goïi laø nghóa tu söûa. Vì theá neân goïi laø giaø. “AÂm xa laø Nhö Lai che maùt heát thaûy chuùng sanh, ví nhö caùi loïng lôùn. Vì theá neân goïi laø xa. “AÂm xaø laø giaûi thoaùt chaân chaùnh, khoâng coù töôùng giaø yeáu. Vì theá neân goïi laø xaø. “AÂm thieän laø phieàn naõo bao che raäm raïp, ví nhö röøng raäm. Vì theá neân goïi laø thieän. “AÂm nhaõ laø nghóa trí hueä, bieát taùnh phaùp chaân thaät. Vì theá neân goïi laø nhaõ. “AÂm traù laø trong coõi Dieâm-phuø-ñeà thò hieän moät nöûa thaân maø dieãn thuyeát phaùp, ví nhö moät nöûa maët traêng. Vì theá neân goïi laø traù. “AÂm thoa laø phaùp thaân ñaày ñuû, ví nhö traêng troøn. Vì theá neân goïi laø thoa. “AÂm traø, aáy laø haïng taêng ngu si, chaúng bieát nhöõng leõ thöôøng, voâ thöôøng, ví nhö treû con. Vì theá neân goïi laø traø. “AÂm toå laø chaúng bieát ôn thaày, ví nhö con deâ ñöïc. Vì theá neân goïi laø toå. “AÂm noa laø chaúng phaûi nghóa thaùnh, ví nhö ngoaïi ñaïo. 204

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Vì theá neân goïi laø noa. “AÂm ña laø nghóa Nhö Lai ôû nôi ñoù baûo caùc vò tyø-kheo raèng: ‘Neân lìa söï kinh sôï, ta seõ vì caùc oâng maø thuyeát phaùp vi dieäu.’ Vì theá neân goïi laø ña. “AÂm tha goïi laø nghóa ngu si. Chuùng sanh löu chuyeån sanh töû, quay loän nhö con taèm, con boï hung.1 Vì theá neân goïi laø tha. “AÂm ñaø goïi laø boá thí lôùn, laø noùi Ñaïi thöøa. Vì theá neân goïi laø ñaø. “AÂm ñaøn laø xöng taùn coâng ñöùc, ñoù laø noùi Tam baûo, nhö nuùi Tu-di cao ngaát, roäng lôùn, khoâng theå nghieâng ngaõ. Vì theá neân goïi laø ñaøn. “AÂm na laø Tam baûo truï yeân, khoâng nghieâng ngaõ lay ñoäng, ví nhö caùi then cöûa. Vì theá neân goïi laø na. “AÂm ba goïi laø nghóa ñieân ñaûo. Nhö noùi raèng: ‘Tam baûo thaûy ñeàu dieät heát’, neân bieát raèng ngöôøi naøy töï sanh nghi hoaëc. Vì theá neân goïi laø ba. “AÂm pha laø tai öông cuûa theá gian. Nhö noùi raèng: ‘Luùc theá gian khôûi tai öông, Tam baûo cuõng dieät maát.’ Neân bieát raèng ngöôøi naøy ngu si khoâng trí hueä, traùi nghòch yù thaùnh. Vì theá neân goïi laø pha. “AÂm baø goïi laø Möôøi söùc2 cuûa Phaät. Vì theá goïi laø baø. “AÂm phaïm goïi laø gaùnh vaùc vieäc naëng neà, coù theå nhaän 1 2

Con taèm laøm keùn, khoâng theå ra ngoaøi caùi keùn; con boï hung chui vaøo ñoáng phaân, loay hoay maõi cuõng khoâng ra khoûi ñoáng phaân. Möôøi söùc cuûa Phaät (Thaäp löïc), cuõng goïi laø Möôøi trí löïc (Thaäp trí löïc), bao goàm: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc, 2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc, 3. Tri chö thieân giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc, 4. Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc, 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc, 6. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc, 7. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc, 8. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc, 9. Tri tuùc maïng voâ laäu trí löïc, 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc.

205

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laõnh gaùnh vaùc Chaùnh phaùp voâ thöôïng. Neân bieát ngöôøi naøy laø Ñaïi Boà Taùt. Vì theá neân goïi laø phaïm. “AÂm ma laø söï tieát cheá, ñieàu ñoä nghieâm ngaët vaø cao caû cuûa caùc vò Boà Taùt, ñoù laø noùi Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì theá neân goïi laø ma. “AÂm da laø nghóa caùc vò Boà Taùt baát kyø ôû ñaâu cuõng vì chuùng sanh giaûng noùi phaùp Ñaïi thöøa. Vì theá neân goïi laø da. “AÂm ra laø nghóa coù theå phaù tröø tham duïc, saân khueå, ngu si, giaûng noùi phaùp chaân thaät. Vì theá neân goïi laø ra. “AÂm la goïi laø thöøa Thanh vaên chuyeån ñoäng chaúng döøng, coøn Ñaïi thöøa truï yeân neân khoâng nghieâng ngaõ lay ñoäng. Lìa boû thöøa Thanh vaên, tinh caàn tu taäp Ñaïi thöøa voâ thöôïng. Vì theá neân goïi laø la. “AÂm hoøa laø nghóa Nhö Lai Theá Toân vì chuùng sanh tuoân möa phaùp lôùn, ñoù laø noùi caùc loaïi chuù thuaät, kinh saùch cuûa theá gian. Vì theá neân goïi laø hoøa. “AÂm xa laø nghóa lìa xa ba muõi teân.1 Vì theá neân goïi laø xa. “AÂm sa goïi laø nghóa ñaày ñuû. Nhö ai nghe ñöôïc kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, haún laø ñaõ ñöôïc nghe vaø thoï trì heát thaûy kinh ñieån Ñaïi thöøa. Vì theá neân goïi laø sa. “AÂm ta laø nghóa vì chuùng sanh dieãn thuyeát Chaùnh phaùp, khieán cho trong loøng vui veû. Vì theá neân goïi laø ta. “AÂm ha goïi laø nghóa trong loøng vui veû. Laï thay, ñöùc Theá Toân lìa taát caû caùc haønh. Laï thay! Nhö Lai nhaäp ñaïi Nieátbaøn! Vì theá neân goïi laø ha. “AÂm traø goïi laø nghóa cuûa ma. Voâ soá caùc ma khoâng theå huûy hoaïi taïng Nhö Lai saâu kín. Vì theá neân goïi laø traø. Laïi 1

Ba muõi teân (Tam tieãn): Ba muõi teân ñoäc gieát haïi ngöôøi, chæ Ba ñoäc: tham, saân, si.

206

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nöõa, traø laø nghóa cho ñeán vieäc tuøy thuaän theá gian, thò hieän coù cha meï, vôï con. Vì theá neân goïi laø traø. “AÂm chöõ loã, löu, lö, laâu coù boán nghóa: Phaät, Phaùp, Taêng vaø phaùp ñoái ñaõi. Noùi phaùp ñoái ñaõi töùc laø tuøy thuaän theá gian. Ví nhö Ñieàu-baø-ñaït1 thò hieän phaù hoaïi chuùng taêng, hoùa ra moïi thöù hình maïo saéc töôïng vì ngöôøi muoán cheá ñònh giôùi luaät. Ngöôøi coù trí hueä thoâng suoát chaúng neân sanh loøng sôï seät ñoái vôùi vieäc aáy. Ñoù goïi laø haïnh tuøy thuaän theá gian. Vì theá neân goïi laø loã, löu, lö, laâu. “Khoâng khí ñöa vaøo nôi löôõi laïi tuøy theo muõi taïo thaønh aâm thanh, tieáng phaùt ra coù daøi, coù ngaén, tuøy theo ñoù maø hieåu nghóa. Ñeàu laø do ôû löôõi vaø raêng maø coù söï khaùc bieät nhau. Nghóa cuûa chöõ nhö theá coù theå laøm cho khaåu nghieäp cuûa chuùng sanh trôû neân trong saïch. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi nhö vaäy, chaúng phaûi nhôø ôû vaên töï roài sau môùi trôû neân trong saïch. Vì sao vaäy? Vì taùnh voán laø trong saïch. Tuy ôû trong caùc aám, nhaäp, giôùi,2 nhöng chaúng ñoàng vôùi aám, nhaäp, giôùi. Vì theá maø chuùng sanh ñeàu neân quy y nôi töï taùnh. “Caùc vò Boà Taùt do nôi taùnh Phaät neân nhìn taát caû chuùng sanh khoâng coù söï khaùc bieät nhau. Do ñoù maø nöûa chöõ laø caên baûn cuûa kinh thô, kyù luaän, vaên chöông. Laïi nöõa, nghóa cuûa nöûa chöõ töùc laø caên baûn cuûa nhöõng lôøi thuyeát daïy veà phieàn naõo. Vì theá neân goïi laø nöûa chöõ. Coøn troïn chöõ môùi laø caên baûn cuûa taát caû nhöõng lôøi thuyeát daïy veà thieän phaùp. 1 2

Ñieàu-baø-ñaït: teân goïi khaùc cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña. AÁm, nhaäp, giôùi: Ba phaàn caáu taïo neân söï hieän höõu cuûa con ngöôøi, cuûa chuùng sanh. AÁm laø Naêm aám (hay Naêm uaån): saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Nhaäp laø möôøi hai nhaäp: saùu caên nhaäp vôùi saùu traàn, saùu traàn nhaäp vôùi saùu caên. Giôùi laø möôøi taùm giôùi: do saùu caên hôïp vôùi saùu traàn vaø saùu thöùc.

207

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ví nhö ôû theá gian, keû laøm ñieàu aùc thì goïi laø ‘chaúng neân ngöôøi’, keû tu ñieàu thieän ñöôïc goïi laø ‘neân ngöôøi’. Heát thaûy kinh thô, kyù luaän nhö vaäy ñeàu laø do nôi nöûa chöõ laø caên baûn. Neáu noùi raèng Nhö Lai vaø giaûi thoaùt chaân chaùnh ñeàu ôû trong nöûa chöõ thì thaät voâ lyù. Vì sao vaäy? Vì lìa khoûi vaên töï. Cho neân Nhö Lai ñoái vôùi heát thaûy caùc phaùp ñeàu khoâng ngaên ngaïi, khoâng vöôùng maéc, thaät ñöôïc giaûi thoaùt. “Sao goïi laø hieåu roõ nghóa cuûa chöõ? Coù ngöôøi bieát raèng Nhö Lai xuaát hieän ôû theá gian coù theå tröø boû nöûa chöõ, neân goïi laø hieåu roõ nghóa chöõ. Nhö coù ngöôøi chaáp chaët nôi nghóa cuûa nöûa chöõ, ngöôøi naøy chaúng hieåu ñöôïc taùnh Nhö Lai. “Sao goïi laø nghóa khoâng coù chöõ? Ngöôøi thaân caän, tu taäp caùc phaùp chaúng laønh, ñoù goïi laø khoâng coù chöõ. Laïi nöõa, ngöôøi khoâng coù chöõ tuy thaân caän vaø tu taäp caùc phaùp laønh nhöng khoâng bieát ñöôïc Nhö Lai laø thöôøng coøn hay khoâng thöôøng coøn, laâu daøi hay chaúng laâu daøi, cuøng hai ngoâi baùu laø Phaùp vaø Taêng, ñuùng luaät hay khoâng ñuùng luaät, laø kinh hay chaúng phaûi kinh, laø ma thuyeát, Phaät thuyeát. Neáu khoâng theå phaân bieät nhö vaäy thì goïi laø chaïy theo nghóa khoâng coù chöõ. Nay ta ñaõ thuyeát xong vieäc chaïy theo nghóa khoâng coù chöõ. “Thieän nam töû! Vaäy nay caùc oâng neân lìa khoûi nöûa chöõ, kheùo hieåu ñöôïc troïn chöõ.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Chuùng con thaät neân hoïc raønh soá chöõ. Nay chuùng con ñaõ ñöôïc gaëp baäc thaày voâ thöôïng, ñöôïc ñöùc Nhö Lai aân caàn khuyeân daïy.” Phaät khen Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Keû haâm moä Chaùnh phaùp neân hoïc hoûi nhö vaäy.” 208

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Baáy giôø, Phaät baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Coù hai loaøi chim, moät loaøi teân ca-laân-ñeà,2 moät loaøi teân uyeân öông, duø khi bay ñi hay ngöøng ñaäu ñeàu theo cuøng vôùi nhau, chaúng lìa ñöôïc nhau. Nhöõng phaùp: khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ laïi cuõng nhö vaäy, chaúng lìa ñöôïc nhau.” 1

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Vì sao nhöõng phaùp khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ naøy laïi gioáng nhö chim uyeân öông vaø chim ca-laân-ñeà kia?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù nhöõng phaùp khoå, vui khaùc nhau; coù nhöõng phaùp laø thöôøng, voâ thöôøng khaùc nhau; coù nhöõng phaùp khaùc laø ngaõ, voâ ngaõ khaùc nhau. “Cuõng ví nhö haït neáp khaùc vôùi haït meø, haït meø laïi khaùc vôùi haït ñaäu, haït luùa vaø caây mía... Caùc loaïi aáy, töø phoâi maàm cho ñeán laù hoa ñeàu laø voâ thöôøng. Ñeán khi haït traùi khoâ chín, duøng ñöôïc môùi goïi laø thöôøng. Vì sao saäy? Vì laø taùnh thaät.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu nhöõng vaät aáy laø thöôøng thì ñoàng vôùi Nhö Lai hay sao?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân noùi ra lôøi aáy. Vì sao vaäy? Nhö noùi [ví duï raèng] ñöùc Nhö Lai nhö nuùi Tu-di, ñeán luùc kieáp hoaïi nuùi Tu-di suïp ñoå, luùc aáy leõ naøo Nhö Lai cuõng hö hoaïi nhö vaäy hay sao? “Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân nhaän giöõ yù nghóa nhö vaäy. Thieän nam töû! Trong taát caû caùc phaùp, chæ tröø 1 2

Theo Nam baûn vaø Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh thì töø ñaây baét ñaàu phaåm Ñieåu duï. Nam baûn laø phaåm 14, coøn trong Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh laø phaåm 15. Ca-laân-ñeà, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Kācalindikāka, cuõng ñoïc laø ca-giaø-laân-ñòa, laø moät loaøi chim bieån raát ñeïp, cuøng hoï vôùi chim uyeân öông. Caùc loaøi chim naøy con troáng vaø con maùi luoân theo saùt nhau, khoâng luùc naøo rôøi xa. Vì theá trong vaên chöông thöôøng duøng hình aûnh uyeân öông ñeå ví nhöõng caëp vôï choàng hay tình nhaân luoân gaén boù quaán quyùt nhau.

209

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

taùnh Phaät vaø Nieát-baøn, ngoaøi ra khoâng moät phaùp naøo laø thöôøng caû. Chæ vì thuaän theo leõ theá gian neân môùi noùi haït traùi laø thöôøng.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Laønh thay, laønh thay! Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy.” Phaät baûo Ca-dieáp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Thieän nam töû! Tuy laø tu taäp heát thaûy caùc pheùp ñònh trong Kheá kinh maø chöa nghe ñöôïc kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, ñeàu noùi raèng heát thaûy laø voâ thöôøng. Nghe kinh naøy roài thì duø coù phieàn naõo cuõng nhö khoâng phieàn naõo, lieàn coù theå laøm lôïi ích cho heát thaûy trôøi, ngöôøi. Vì sao vaäy? Roõ bieát thaân mình voán coù taùnh Phaät. Ñaây môùi goïi laø thöôøng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caây am-la, khi vöøa troå hoa goïi laø töôùng voâ thöôøng. Ñeán khi coù haït traùi, ñöôïc nhieàu lôïi ích, môùi goïi laø thöôøng. Nhö vaäy ñoù, thieän nam töû! Tuy laø tu taäp heát thaûy caùc pheùp ñònh trong Kheá kinh nhöng luùc chöa nghe kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ñeàu noùi raèng heát thaûy laø voâ thöôøng. Nghe kinh naøy roài thì duø coù phieàn naõo cuõng nhö khoâng phieàn naõo, lieàn coù theå laøm lôïi ích cho heát thaûy trôøi, ngöôøi. Vì sao vaäy? Roõ bieát töï thaân voán coù taùnh Phaät. Ñaây môùi goïi laø thöôøng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö chaát khoaùng vaøng, khi nung chaûy ra goïi laø töôùng voâ thöôøng. Nung chaûy xong ñaõ [tinh luyeän] thaønh vaøng roøng, ñöôïc nhieàu lôïi ích, môùi goïi laø thöôøng. Nhö vaäy ñoù, thieän nam töû! Tuy laø tu taäp heát thaûy caùc pheùp ñònh trong Kheá kinh, nhöng luùc chöa nghe kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ñeàu noùi raèng heát thaûy laø voâ thöôøng. Nghe kinh naøy roài thì duø coù phieàn naõo cuõng nhö 210

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

khoâng phieàn naõo, lieàn coù theå laøm lôïi ích cho heát thaûy trôøi, ngöôøi. Vì sao vaäy? Roõ bieát töï thaân voán coù taùnh Phaät. Ñaây môùi goïi laø thöôøng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö nhöõng haït meø khi chöa mang ñi eùp goïi laø voâ thöôøng. Khi eùp xong thaønh duø meø, ñöôïc nhieàu lôïi ích, môùi goïi laø thöôøng. Nhö vaäy ñoù, thieän nam töû! Tuy laø tu taäp heát thaûy caùc pheùp ñònh trong Kheá kinh, nhöng luùc chöa nghe kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ñeàu noùi raèng heát thaûy laø voâ thöôøng. Nghe kinh naøy roài thì duø coù phieàn naõo cuõng nhö khoâng phieàn naõo, lieàn coù theå laøm lôïi ích cho heát thaûy trôøi, ngöôøi. Vì sao vaäy? Roõ bieát töï thaân voán coù taùnh Phaät. Ñaây môùi goïi laø thöôøng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caùc doøng soâng ñeàu chaûy veà nôi bieån. Heát thaûy caùc pheùp ñònh Tam-muoäi trong Kheá kinh ñeàu quy veà kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì roát raùo kheùo daïy raèng coù taùnh Phaät. “Thieän nam töû! Vì vaäy neân ta noùi raèng: Coù nhöõng phaùp laø thöôøng, voâ thöôøng khaùc nhau, cho ñeán [ngaõ], voâ ngaõ cuõng laø nhö vaäy.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai ñaõ lìa xa muõi teân ñoäc laø söï lo nghó thöông töôûng. “Lo nghó thöông töôûng goïi laø chö thieân; Nhö Lai chaúng phaûi haøng chö thieân. Coù lo nghó thöông töôûng goïi laø ngöôøi; Nhö Lai chaúng phaûi laø ngöôøi. Lo nghó thöông töôûng goïi laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Nhö Lai chaúng phaûi [thuoäc veà] hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Vì vaäy Nhö Lai khoâng coù lo nghó thöông töôûng. Vì sao [con töøng nghe Phaät] noùi raèng Nhö Lai coù lo nghó thöông töôûng?” 211

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! [Ví nhö] coõi trôøi Voâ töôûng goïi laø khoâng coù söï nghó töôûng.1 Neáu khoâng coù söï nghó töôûng, aét laø khoâng coù thoï maïng. Neáu khoâng coù thoï maïng, laøm sao coù aám, giôùi, nhaäp? Vì nghóa aáy neân maïng soáng ôû coõi trôøi Voâ töôûng khoâng theå noùi laø coù choã xaùc ñònh. “Thieän nam töû! Ví nhö vò thaàn caây, nöông theo caây maø ôû. Ngöôøi ta khoâng theå noùi nhaát ñònh raèng vò aáy nöông theo caønh caây, loùng caây, thaân caây hoaëc laù caây. Tuy khoâng coù choã xaùc ñònh, nhöng khoâng theå noùi laø khoâng coù. Maïng soáng ôû coõi trôøi Voâ töôûng cuõng laø nhö vaäy. “Thieän nam töû! Phaùp Phaät cuõng nhö theá, raát saâu xa khoù hieåu. Nhö Lai thaät khoâng coù söï lo buoàn, khoå naõo, nhöng ñoái vôùi chuùng sanh khôûi loøng ñaïi töø bi, thò hieän coù lo nghó thöông töôûng, xem taát caû chuùng sanh nhö La-haàu-la, [nhö ñöùa con duy nhaát cuûa ngaøi.] “Laïi nöõa, thieän nam töû! Maïng soáng ôû coõi trôøi Voâ töôûng chæ rieâng Phaät môùi coù theå bieát roõ maø thoâi, ngoaøi ra khoâng ai bieát ñöôïc. Cho ñeán ôû coõi Phi töôûng phi phi töôûng2 cuõng vaäy. “Ca-dieáp! Taùnh Nhö Lai laø thanh tònh, khoâng nhieãm oâ, nhö thaân bieán hoùa, sao laïi coù söï lo buoàn, khoå naõo ôû nôi naøo? Nhöng neáu noùi raèng Nhö Lai khoâng coù söï lo nghó thöông töôûng, laøm sao Ngaøi coù theå laøm lôïi ích heát thaûy 1

Voâ töôûng thieân: töùc laø caûnh giôùi Voâ sôû höõu xöù (Asaṃjñisattvāḥ), thuoäc coõi Voâ saéc giôùi, naèm döôùi caûnh trôøi cao nhaát laø Phi töôûng phi phi töôûng xöù. Ngöôøi tu haønh ñaït ñeán Voâ töôûng ñònh thì thaàn thöùc vöôït ñeán caûnh giôùi Voâ töôûng thieân. Phi töôûng phi phi töôûng xöù (Naiva-saṃjñānāsaṃjñā-yatana): Chö thieân thaàn ôû caûnh trôøi naøy chaúng phaûi töôûng chaúng phaûi khoâng töôûng. Cuõng goïi laø Höõu ñænh thieân, laø caûnh trôøi cao nhaát trong coõi Voâ saéc giôùi (Arūpya-dhātu), cuõng laø cao nhaát trong Ba coõi. Ngöôøi tu haønh ñaït ñeán Phi töôûng phi phi töôûng ñònh thì thaàn thöùc vöôït ñeán caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng xöù.

212

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

chuùng sanh, roäng truyeàn phaùp Phaät? Neáu noùi laø khoâng coù [söï lo nghó thöông töôûng], sao coù theå noùi raèng Nhö Lai xem taát caû chuùng sanh ñoàng nhö La-haàu-la? Neáu [noùi Nhö Lai] khoâng xem chuùng sanh ñoàng nhö La-haàu-la thì ñoù aét laø lôøi noùi doái traù. “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân Phaät khoâng theå nghó baøn, Phaùp cuõng khoâng theå nghó baøn; taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng theå nghó baøn, maïng soáng ôû coõi trôøi Voâ töôûng cuõng khoâng theå nghó baøn. Nhö Lai coù lo nghó hay khoâng lo nghó, ñoù laø caûnh giôùi cuûa Phaät, khoâng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc. “Thieän nam töû! Ví nhö ôû giöõa khoâng trung thì nhaø cöûa, buïi ñaát khoâng theå ñöùng vöõng, nhöng neáu noùi raèng nhaø cöûa khoâng nöông nôi hö khoâng maø truï thì thaät voâ lyù. Vì nghóa aáy, khoâng theå noùi raèng nhaø cöûa truï nôi hö khoâng hoaëc chaúng truï nôi hö khoâng. Nhöõng keû phaøm phu tuy noùi raèng nhaø cöûa truï nôi hö khoâng, nhöng hö khoâng aáy thaät khoâng coù choã truï. Vì sao vaäy? Vì taùnh [thaät voán] laø khoâng truï. “Thieän nam töû! Caùi taâm cuõng theá, khoâng theå noùi raèng coù truï nôi aám, giôùi, nhaäp hoaëc laø khoâng truï. Maïng soáng ôû coõi trôøi Voâ töôûng cuõng laø nhö vaäy, söï lo nghó thöông töôûng cuûa Nhö Lai cuõng laø nhö vaäy. Neáu khoâng coù lo nghó thöông töôûng, sao laïi noùi raèng xem taát caû chuùng sanh ñoàng nhö La-haàu-la? Coøn neáu noùi raèng coù, sao coù theå noùi raèng taùnh [Nhö Lai] ñoàng vôùi hö khoâng? “Thieän nam töû! Ví nhö moät aûo thuaät gia, duøng pheùp hoùa ra moïi thöù cung ñieän, caùc vieäc nhö gieát haïi, nuoâi döôõng, troùi buoäc, buoâng thaû, cuøng laø hoùa ra vaøng, baïc, löu ly, vaät baùu, röøng raäm, caây coái... thaûy ñeàu khoâng coù taùnh thaät. Nhö Lai cuõng theá, tuøy thuaän theá gian maø thò hieän söï lo nghó thöông töôûng, nhöng [ñeàu laø] khoâng thaät coù. 213

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö Lai ñaõ vaøo Ñaïi Nieát-baøn, laøm sao laïi coù söï lo buoàn, khoå naõo? Neáu [ai] cho raèng Nhö Lai vaøo Nieát-baøn laø voâ thöôøng, neân bieát raèng ngöôøi aáy aét coù söï lo buoàn. Neáu [ai] noùi raèng Nhö Lai chaúng vaøo Nieát-baøn, thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng coù söï lo buoàn. Nhö Lai coù lo buoàn hay khoâng, thaät khoâng ai coù theå bieát ñöôïc. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi haï löu chæ coù theå bieát vieäc haï löu, khoâng bieát ñöôïc vieäc cuûa haøng trung löu, thöôïng löu. Ngöôøi trung löu bieát vieäc trung löu, chaúng bieát ñöôïc vieäc cuûa haøng thöôïng löu. Coøn ngöôøi thöôïng löu chaúng nhöõng bieát vieäc thöôïng löu, laïi coøn bieát luoân caùc vieäc cuûa haøng trung löu vaø haï löu. “Nhöõng ngöôøi trong haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng vaäy, ñeàu chæ hieåu bieát trong phaïm vi cuûa mình maø thoâi. Nhö Lai khoâng phaûi theá, ngaøi bieát ñöôïc caû phaïm vi cuûa mình vaø phaïm vi cuûa moïi ngöôøi khaùc. Cho neân Nhö Lai goïi laø trí hueä khoâng ngaên ngaïi, tuøy thuaän theá gian maø thò hieän moïi söï aûo hoùa. Phaøm phu maét thòt cho [söï aûo hoùa] ñoù laø chaân thaät nhöng laïi muoán bieát ñöôïc heát trí voâ ngaïi voâ thöôïng cuûa Nhö Lai, vieäc aáy thaät voâ lyù. Coù lo buoàn hay khoâng, chæ rieâng Phaät coù theå bieát maø thoâi. Bôûi nhaân duyeân naøy, [ta noùi] coù nhöõng phaùp höõu ngaõ, voâ ngaõ khaùc nhau. Vì theá noùi laø nhö taùnh cuûa chim uyeân öông vaø chim ca-laân-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Phaät phaùp ví nhö [ñoâi] chim uyeân öông cuøng ñi vôùi nhau. Chim ca-laân-ñeà vaø chim uyeân öông, vaøo giöõa muøa haï, luùc nöôùc daâng leân thì choïn vuøng ñaát cao maø ñaët chim con ñeå tieän vieäc nuoâi döôõng. Sau ñoù môùi trôû laïi choán cuõ maø yeân oån daïo chôi. Nhö Lai xuaát hieän ôû ñôøi cuõng vaäy, giaùo hoùa voâ löôïng chuùng sanh, laøm cho truï 214

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nôi Chaùnh phaùp. Cuõng nhö chim uyeân öông vaø ca-laân-ñeà kia choïn vuøng ñaát cao maø ñaët chim con, Nhö Lai cuõng vaäy, khieán cho chuùng sanh laøm xong coâng vieäc cuûa hoï roài, ngaøi môùi nhaäp Ñaïi Nieát-baøn. “Thieän nam töû! Ñaây goïi laø coù nhöõng phaùp khoå, vui khaùc nhau. Caùc haønh ñeàu laø khoå, Nieát-baøn laø vui, nhieäm maàu baäc nhaát vì ñaõ phaù tröø heát thaûy caùc haønh.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Vì sao chuùng sanh ñöôïc Nieát-baøn goïi laø vui nhaát?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ta coù daïy, caùc haønh hoøa hôïp goïi laø giaø cheát.1 Caån thaän khoâng phoùng daät, Chính laø thuoác tröôøng sanh. Phoùng daät, khoâng caån thaän, Laø ñi vaøo coõi cheát. Neáu ai khoâng phoùng daät, Seõ ñaït söï baát töû, Nhöõng ai thöôøng phoùng daät, Luoân ñi theo ñöôøng cheát. “Neáu ngöôøi phoùng daät thì goïi laø phaùp höõu vi; phaùp höõu vi ñoù laø khoå baäc nhaát. Neáu ngöôøi khoâng phoùng daät thì goïi laø Nieát-baøn, Nieát-baøn aáy goïi laø cam loä, an vui baäc nhaát. Neáu chaïy theo caùc haønh thì goïi laø choã cheát, chòu khoå baäc nhaát. Neáu ñaït tôùi Nieát-baøn thì goïi laø baát töû, thoï höôûng söï an vui maàu nhieäm baäc nhaát. Neáu khoâng phoùng daät, tuy coù goàm tuï caùc haønh cuõng goïi laø thöôøng, vui, baát töû, thaân khoâng bò phaù hoaïi. Theá naøo laø phoùng daät? Theá naøo laø khoâng phoùng daät? Nhöõng keû phaøm phu chöa chöùng thaùnh goïi laø phoùng daät, laø phaùp thöôøng [chòu söï giaø] cheát. Thaùnh 1

Ñaây chæ söï giaø cheát (laõo töû) laø moät trong 12 nhaân duyeân, voán sanh khôûi do söï hieän höõu hoøa hôïp cuûa caùc haønh. Vì theá, neáu haønh giaû ñaït ñeán caûnh giôùi “phaù tröø heát thaûy caùc haønh” nhö vöøa noùi ôû ñoaïn treân thì khoâng coøn coù söï giaø cheát.

215

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhaân xuaát theá laø khoâng phoùng daät, khoâng coù söï giaø cheát. Vì sao vaäy? Vì vaøo caûnh Nieát-baøn thöôøng toàn, an vui baäc nhaát. Vì nghóa aáy neân coù nhöõng phaùp khoå, vui khaùc nhau; coù nhöõng phaùp ngaõ, voâ ngaõ khaùc nhau. “Ví nhö ngöôøi ñöùng ôû maët ñaát ngöôùc nhìn treân khoâng, chaúng thaáy daáu chaân chim. Thieän nam töû! Chuùng sanh cuõng theá, [vì] khoâng coù thieân nhaõn [neân] ôû trong phieàn naõo khoâng töï thaáy coù taùnh Nhö Lai. Cho neân ta môùi chæ daïy leõ voâ ngaõ saâu kín. Vì sao vaäy? Nhöõng keû khoâng coù thieân nhaõn chaúng bieát ñöôïc caùi ngaõ chaân thaät, neân coá chaáp sai laàm laø coù ngaõ. Do nôi caùc phieàn naõo taïo ra nhöõng vieäc höõu vi, töùc laø voâ thöôøng. Cho neân ta noùi raèng coù nhöõng phaùp thöôøng, voâ thöôøng khaùc nhau. Baäc tinh caàn duõng maõnh, Khi ôû taïi ñænh nuùi, Ñaát baèng hay ñoàng hoang, Thöôøng thaáy haøng phaøm phu. Leân ñieän trí hueä lôùn, Ñaøi voâ thöôïng vi dieäu, Töï döùt tröø buoàn khoå, Coøn thaáy chuùng sanh khoå. “Nhö Lai ñaõ döùt heát voâ löôïng phieàn naõo, vöõng vaøng treân nuùi trí hueä, nhìn thaáy chuùng sanh thöôøng ôû trong voâ löôïng phieàn naõo.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö baøi keä Phaät vöøa thuyeát daïy aáy, nghóa lyù khoâng hôïp. Vì sao vaäy? Vaøo Nieát-baøn roài thì khoâng coù lo buoàn, khoâng coù vui veû. Laøm sao laïi leân ñieän ñaøi trí hueä? Laøm sao laïi vöõng vaøng treân ñænh nuùi maø nhìn thaáy chuùng sanh?” 216

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñieän trí hueä ñoù töùc laø Nieátbaøn. Ngöôøi khoâng lo buoàn aáy laø Nhö Lai. Ngöôøi coù lo buoàn goïi laø phaøm phu. Vì phaøm phu coù lo buoàn neân Nhö Lai khoâng lo buoàn. Ñænh nuùi Tu-di laø noùi giaûi thoaùt chaân chaùnh. Ngöôøi chuyeân caàn tinh taán ví nhö nuùi Tu-di khoâng heà ñoäng chuyeån. Maët ñaát laø haïnh höõu vi. Nhöõng ngöôøi phaøm phu ôû yeân treân ñaát aáy maø taïo taùc caùc haønh. Ngöôøi trí hueä goïi laø Chaùnh giaùc, lìa khoûi chaáp höõu,1 thöôøng truï neân goïi laø Nhö Lai. Nhö Lai thöông xoùt voâ löôïng chuùng sanh thöôøng bò truùng teân ñoäc chaáp höõu, cho neân noùi laø Nhö Lai coù söï lo nghó thöông töôûng.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu noùi Nhö Lai coù söï lo nghó thöông töôûng thì khoâng theå xöng laø baäc Chaùnh giaùc!” Phaät daïy: “Ca-dieáp! Ñoù ñeàu laø coù nhaân duyeân, tuøy nôi naøo chuùng sanh muoán ñöôïc giaùo hoùa, Nhö Lai thò hieän thoï sanh nôi ñoù. Tuy thò hieän thoï sanh, nhöng thaät khoâng coù sanh. Vì vaäy Nhö Lai goïi laø phaùp thöôøng truï, nhö caùc loaøi chim ca-laân-ñeà, uyeân öông.2

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN TAÙM

ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN KINH QUYEÅN ÑEÄ CÖÛU 1 2

Chaáp höõu: kieán chaáp sai laàm cho raèng thaät coù söï hieän höõu cuûa nhöõng yeáu toá thaät ra laø hö huyeãn. Ñaây noùi phaùp thöôøng truï vaø phaùp thò hieän cuûa Nhö Lai voán thaät khoâng taùch rôøi nhau, nhö caùc loaøi chim uyeân öông, ca-laân-ñeà luoân ñi vôùi nhau thaønh caëp.

217

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN CHÍN PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI Phaåm thöù tö – Phaàn saùu1

haät daïy: “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù nhöõng ngöôøi thaáy maët traêng khoâng hieän ra ñeàu noùi raèng traêng laën, lieàn sanh yù töôûng raèng traêng ñaõ laën maát. Nhöng taùnh cuûa maët traêng aáy thaät khoâng coù laën maát. Khi chuyeån hieän ra ôû nôi khaùc, chuùng sanh nôi ñoù laïi baûo raèng traêng moïc. Nhöng taùnh cuûa maët traêng aáy thaät khoâng coù moïc leân. Vì sao vaäy? Vì nuùi Tu-di che khuaát, neân chaúng hieän ra. Maët traêng aáy thöôøng coù, taùnh noù khoâng coù moïc leân hay laën maát. “Ñöùc Nhö Lai, ÖÙng, Chaùnh bieán tri cuõng vaäy, xuaát hieän trong coõi Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi naøy; hoaëc ôû Dieâmphuø-ñeà thò hieän coù cha meï, chuùng sanh ñeàu baûo raèng Nhö Lai sanh trong coõi Dieâm-phuø-ñeà. Hoaëc ôû Dieâm-phuø-ñeà thò hieän Nieát-baøn, taùnh Nhö Lai aáy thaät khoâng coù Nieát-baøn, Nhöng chuùng sanh ñeàu noùi raèng Nhö Lai thaät coù vaøo Ñaïi Nieát-baøn, ví nhö maët traêng laën maát. “Thieän nam töû! Taùnh Nhö Lai thaät khoâng coù sanh dieät. Vì giaùo hoùa chuùng sanh neân thò hieän sanh dieät. 1

Trong Nam baûn laø phaåm Nguyeät duï thöù 15, theo baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì ñaây cuõng laø phaåm Nguyeät duï, nhöng laø phaåm thöù 16.

268

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Thieän nam töû! Ví nhö maët traêng troøn ôû ñaây, nôi khaùc thaáy laø khuyeát; maët traêng khuyeát ôû ñaây, nôi khaùc thaáy laø troøn.1 Ngöôøi ôû Dieâm-phuø-ñeà khi thaáy traêng non ñeàu noùi laø ngaøy moàng moät, lieàn sanh yù töôûng raèng traêng non. Khi thaáy traêng troøn ñeàu noùi laø ngaøy raèm, lieàn sanh yù töôûng raèng traêng troøn ñaày. Nhöng taùnh cuûa traêng aáy thaät khoâng coù troøn khuyeát. Do nuùi Tu-di neân coù söï troøn, khuyeát. “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, ôû Dieâm-phuø-ñeà thò hieän vöøa sanh ra, hoaëc thò hieän Nieát-baøn. Luùc thò hieän môùi sanh, ví nhö traêng non, ai naáy ñeàu baûo ñoù laø ñoàng töû môùi sanh. Ngaøi ñi baûy böôùc, ví nhö maët traêng ñeâm moàng hai. Roài laïi thò hieän vaøo thö ñöôøng hoïc taäp, ví nhö maët traêng ñeâm moàng ba. Thò hieän xuaát gia, ví nhö maët traêng ñeâm moàng taùm. Ngaøi phoùng aùnh saùng vi dieäu cuûa ñaïi trí hueä, coù theå phaù deïp voâ löôïng chuùng ma, ví nhö maët traêng troøn ñaày ñeâm raèm. Hoaëc thò hieän ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp trang nghieâm thaân mình, roài thò hieän Nieát-baøn, ví nhö nguyeät thöïc. “Nhö vaäy, choã thaáy cuûa chuùng sanh chaúng ñoàng. Khi thaáy traêng khuyeát, khi thaáy traêng troøn, hoaëc coù khi thaáy nguyeät thöïc. Nhöng taùnh cuûa maët traêng aáy thaät khoâng coù taêng, giaûm, khoâng bò che khuaát, vaãn luoân troøn ñaày. Thaân Nhö Lai cuõng vaäy, cho neân goïi laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. 1

Chuùng ta khoâng theå khoâng laáy laøm ngaïc nhieân vôùi söï giaûi thích naøy vaøo thôøi ñöùc Phaät! Maõi cho ñeán nhieàu theá kyû veà sau phöông Taây vaãn chöa hieåu ñuùng ñöôïc veà hieän töôïng moïc laën cuûa maët trôøi, maët traêng, vaãn khoâng theå hình dung ñuùng raèng traùi ñaát laø moät quaû caàu lô löûng giöõa khoâng trung, nhöng töø thôøi ñoù ñöùc Phaät ñaõ moâ taû hieän töôïng moïc laën, troøn khuyeát cuûa maët traêng khoâng khaùc gì chuùng ta ngaøy nay!

269

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö traêng troøn, hieän ra ôû khaép moïi nôi, töø thaønh aáp, laøng xoùm, nuùi non, ñaàm nöôùc, gieáng nöôùc, ao hoà, boàn chaäu... heát thaûy ñeàu coù traêng hieän. Coù nhöõng chuùng sanh ñi ñöôïc traêm do-tuaàn, traêm ngaøn do-tuaàn, ñeàu thaáy maët traêng thöôøng ñi theo mình. Keû phaøm phu ngu si sanh ra yù töôûng sai laàm, noùi raèng: ‘Khi ta coøn ôû nôi thaønh aáp nhaø cöûa, ñaõ thaáy maët traêng aáy. Nay ñeán choã ñoàng hoang troáng vaéng naøy cuõng thaáy. Ñoù laø maët traêng tröôùc, hay laø maët traêng khaùc?’ Coù nhöõng keû nghó raèng maët traêng coù lôùn, coù nhoû, hoaëc nhö caùi mieäng chaäu... Laïi coù keû khaùc noùi raèng: ‘Noù lôùn baèng baùnh xe.’ Hoaëc noùi raèng: ‘Noù roäng boán möôi chín do-tuaàn.’ Ai naáy ñeàu thaáy maët traêng chieáu saùng, hoaëc coù keû thaáy noù troøn tròa nhö caùi maâm vaøng. Taùnh cuûa maët traêng aáy laø duy nhaát, nhöng chuùng sanh moãi ngöôøi ñeàu thaáy töôùng traïng cuûa noù khaùc nhau. “Thieän nam töû! Nhö Lai xuaát hieän ôû theá gian cuõng vaäy. Hoaëc coù ngöôøi hay chö thieân nghó raèng: ‘Hieän nay, Nhö Lai ôû tröôùc maët ta.’ Laïi coù nhöõng chuùng sanh khaùc cuõng nghó töôûng raèng: ‘Hieän nay, Nhö Lai ôû tröôùc maët ta.’ Hoaëc coù nhöõng keû caâm ñieác thaáy Nhö Lai cuõng caâm ñieác nhö hoï. Caùc loaøi chuùng sanh khaùc nhau, tieáng noùi khaùc nhau, thaûy ñeàu baûo raèng Nhö Lai noùi cuøng thöù tieáng vôùi hoï, ai naáy cuõng ñeàu nghó raèng: ‘Nhö Lai ôû taïi nhaø toâi, thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa toâi.’ Hoaëc coù nhöõng chuùng sanh thaáy Nhö Lai thaân töôùng roäng lôùn voâ löôïng. Laïi coù keû thaáy Nhö Lai hình töôùng nhoû beù. Hoaëc coù keû thaáy Phaät coù hình töôïng Thanh vaên. Cuõng coù keû thaáy Phaät mang hình töôïng Duyeân giaùc. Laïi coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo noùi raèng: ‘Hieän nay Nhö Lai xuaát gia hoïc ñaïo ôû trong phaùp cuûa chuùng toâi.’ 270

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Hoaëc coù nhöõng chuùng sanh laïi nghó raèng: “Hieän nay Nhö Lai chæ rieâng vì toâi maø xuaát hieän ôû theá.’ “Taùnh thaät cuûa Nhö Lai ví nhö maët traêng kia, töùc laø phaùp thaân, laø thaân khoâng sanh, laø thaân phöông tieän, tuøy thuaän theá gian maø thò hieän voâ löôïng nhaân duyeân goác nghieäp... Ngaøi ôû khaép moïi nôi thò hieän coù sanh ra, nhö maët traêng kia. Vì nghóa aáy cho neân Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö vò vua loaøi a-tu-la laø Lahaàu-la laáy tay che khuaát maët traêng, ngöôøi theá gian ñeàu baûo ñoù laø nguyeät thöïc. Vua a-tu-la aáy thaät khoâng theå nuoát maát maët traêng, chæ che khuaát aùnh saùng thoâi. Maët traêng aáy vaãn troøn ñaày khoâng hao khuyeát, chæ vì baøn tay cuûa vua a-tu-la che khuaát neân chaúng hieän ra. Neáu baøn tay aáy ruùt ñi, theá gian seõ cho raèng maët traêng laïi sanh ra, ñeàu noùi raèng: ‘Maët traêng chòu nhieàu khoå naõo.’ Nhöng duø cho traêm ngaøn vò vua a-tu-la cuõng khoâng theå laøm cho maët traêng khoå naõo! “Nhö Lai cuõng theá, ngaøi thò hieän coù nhöõng chuùng sanh ñoái vôùi Nhö Lai sanh loøng thoâ aùc, laøm thaân Phaät chaûy maùu, phaùt khôûi Naêm toäi nghòch, 1 cho ñeán thaønh keû nhaátxieån-ñeà.2 Ngaøi vì caùc chuùng sanh ñôøi vò lai maø thò hieän nhöõng vieäc phaù hoaïi Chuùng taêng, ñoaïn döùt Chaùnh phaùp vaø gaây ra nhöõng khoù khaên chöôùng ngaïi... [Thaät ra, duø] coù 1

Naêm toäi nghòch (Nguõ nghòch toäi): 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-la-haùn, 4. Phaù Hoøa hieäp Taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu. Keû phaïm Naêm toäi nghòch naøy, sau khi cheát ñoïa vaøo Ñòa nguïc Voâ giaùn, neân cuõng goïi naêm toäi aáy laø Nguõ Voâ giaùn toäi. Nhaát-xieån-ñeà (icchantika): töø dòch aâm tieáng Phaïn, chæ ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù loøng tin nôi Phaät phaùp, neân cuõng dòch nghóa laø ñoaïn thieän caên hay tín baát cuï tuùc.

271

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

traêm ngaøn voâ löôïng chuùng ma cuõng khoâng theå laøm cho thaân Nhö Lai chaûy maùu. Vì sao vaäy? Vì thaân Nhö Lai khoâng coù maùu, thòt, gaân, maïch, xöông, tuûy. Nhö Lai laø chaân thaät, khoâng theå quaáy nhieãu, phaù hoaïi. Chuùng sanh ñeàu cho raèng Phaùp, Taêng bò huûy hoaïi, Nhö Lai coù dieät maát. Nhöng taùnh Nhö Lai chaân thaät, khoâng bieán ñoåi, khoâng theå phaù hoaïi. Vì tuøy thuaän theá gian neân thò hieän nhö vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö hai ngöôøi giao ñaáu tranh taøi. Neáu duøng dao gaäy gaây ra thöông tích, laøm chaûy maùu ñoái phöông, tuy coù laøm cheát ngöôøi nhöng khoâng heà khôûi yù töôûng gieát haïi. Hình thöùc taïo nghieäp nhö vaäy laø nheï chöù khoâng phaûi naëng. Ngöôøi ñoái vôùi Nhö Lai voán khoâng coù taâm gieát haïi, tuy laøm cho thaân Phaät chaûy maùu thì nghieäp naøy cuõng nhö treân, nheï chöù khoâng naëng. Nhö Lai vì giaùo hoùa chuùng sanh ñôøi vò lai neân thò hieän nghieäp baùo nhö vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù vò löông y coá söùc daïy cho con nhöõng phöông thuoác caên baûn, daïy raèng: ‘Ñaây laø reã caây thuoác, ñaây laø thaân caây thuoác, ñaây laø hoa caây thuoác... Con neân bieát raønh moïi thöù hình daùng.’ Ngöôøi con kính vaâng lôøi cha truyeàn daïy, tinh caàn hoïc taäp, hieåu raønh caùc thöù thuoác. Veà sau, vò löông y aáy cheát ñi. Ngöôøi con khoùc keå vaø noùi raèng: ‘Cha toâi töøng daïy toâi: reã thuoác nhö theá naøy, thaân caây thuoác nhö theá naøy, hoa caây thuoác nhö theá naøy, maøu saéc hình daùng nhö theá naøy.’ “Nhö Lai cuõng theá, vì giaùo hoùa chuùng sanh neân thò hieän cheá ñònh giôùi luaät: ‘Neân thoï trì nhö theá naøy, ñöøng phaïm vaøo toäi Nguõ nghòch, phæ baùng Chaùnh phaùp cuøng laø nhaát272

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

xieån-ñeà.’ Vì ñôøi vò lai neân khôûi ra nhöõng vieäc aáy. Cho neân thò hieän ñeå khieán cho sau khi Phaät nhaäp dieät, caùc vò tyø-kheo ñeàu bieát nhö theá naøy: ‘Ñaây laø Kheá kinh, nghóa lyù thaâm saâu. Ñaây laø giôùi luaät, coù caùc hình thöùc naëng nheï khaùc nhau; ñaây laø A-tì-ñaøm,1 phaân bieät roõ raøng caùc phaùp.’ Cuõng nhö ñöùa con cuûa vò löông y kia. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö loaøi ngöôøi xem maët traêng, cöù saùu thaùng coù moät laàn nguyeät thöïc. Nhöng treân coõi trôøi kia, chæ trong moät thôøi gian ngaén maø chö thieân ñaõ thaáy nhieàu laàn nguyeät thöïc. Vì sao vaäy? Vì ngaøy ôû coõi trôøi aáy raát daøi, coøn ngaøy ôû coõi ngöôøi thì ngaén. “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, chö thieân thaûy ñeàu baûo raèng tuoåi thoï cuûa Nhö Lai laø ngaén. Cuõng nhö chö thieân kia trong moät thôøi gian ngaén ñaõ thaáy nhieàu laàn nguyeät thöïc; Nhö Lai cuõng theá, trong moät thôøi gian ngaén ñaõ thò hieän traêm ngaøn vaïn öùc laàn Nieát-baøn, döùt tröø ma phieàn naõo, ma aám, ma cheát. Cho neân traêm ngaøn vaïn öùc thieân ma 2 thaûy ñeàu bieát raèng Nhö Lai vaøo Ñaïi Nieát-baøn. Laïi coøn thò hieän voâ löôïng traêm ngaøn nhaân duyeân nghieäp ñôøi tröôùc, tuøy thuaän moïi taùnh cuûa theá gian maø thò hieän voâ löôïng voâ bieân nhö vaäy, khoâng theå nghó baøn. Cho neân Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. 1 2

Phieân aâm töø Phaïn ngöõ Abhidharma, töùc Luaän taïng, cuõng ñoïc laø A-tì-ñaït-ma. Ma phieàn-naõo, Ma aám, Ma cheát, Thieân ma: ñoù laø boán loaïi Ma. 1.Phieàn naõo ma: Do tham, saân, si sanh khôûi, laøm naõo haïi thaân vaø taâm. 2. AÁm ma (naêm aám, hay naêm uaån): bao goàm saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc, hôïp laïi thaønh thaân taâm chuùng sanh, laø nguyeân nhaân cuûa voâ soá khoå naõo. 3. Töû ma: Söï cheát laøm döùt maïng caên chuùng sanh, laø trôû ngaïi khoâng ai vöôït qua ñöôïc. 4.Thieân ma: do vò Tha hoùa töï taïi thieân (Ma vöông) laøm chuû, tìm moïi caùch ñeå ngaên caûn, gaây trôû ngaïi cho söï tu taäp, haønh trì.

273

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö maët traêng saùng, chuùng sanh ñeàu muoán nhìn ngaém, neân khen maët traêng laø ñaùng nhìn. Chuùng sanh neáu coù tham lam, saân khueå, ngu si, thì chaúng ñöôïc khen laø ñaùng nhìn. Taùnh Nhö Lai cuõng nhö maët traêng saùng aáy, thuaàn thieän, trong saïch khoâng nhô bôïn, neân raát ñaùng xöng laø ñaùng nhìn. Nhöõng chuùng sanh haâm moä Chaùnh phaùp ñeàu ngaém nhìn ngaøi khoâng chaùn, nhöõng keû aùc taâm chaúng thích ngaång maët nhìn ngaøi. Vì nghóa aáy cho neân noùi raèng: ‘Nhö Lai ví nhö traêng saùng.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö khi maët trôøi xuaát hieän, coù ba muøa khaùc nhau: muøa xuaân, muøa haï, muøa ñoâng.1 Ngaøy muøa ñoâng ngaén, ngaøy muøa xuaân vöøa phaûi, ngaøy muøa haï raát daøi. Nhö Lai cuõng theá, ôû trong coõi Tam thieân ñaïi thieân naøy, vì nhöõng ngöôøi coù ñôøi soáng ngaén nguûi vaø caùc vò Thanh vaên neân thò hieän ñôøi soáng ngaén nguûi. Nhöõng ngöôøi naøy thaáy vaäy ñeàu noùi raèng ñôøi soáng cuûa Phaät raát ngaén, ví nhö ngaøy muøa ñoâng. Phaät laïi vì chö Boà Taùt maø thò hieän ñôøi soáng vöøa phaûi, nhö troïn moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm, ví nhö ngaøy muøa xuaân. Duy chæ coù [chö] Phaät nhìn thaáy Phaät coù ñôøi soáng voâ löôïng, ví nhö ngaøy muøa haï. “Thieän nam töû! Giaùo lyù saâu kín maàu nhieäm cuûa kinh phöông ñaúng Ñaïi thöøa do Nhö Lai thuyeát giaûng, thò hieän nôi theá gian ñeå ñoå traän möa phaùp lôùn. Trong töông lai, neáu coù nhöõng ngöôøi coù theå thoï trì kinh ñieån naøy, môû baøy chæ baûo, phaân bieät laøm lôïi ích chuùng sanh, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy thaät laø Boà Taùt, ví nhö ñang muøa haï noùng böùc ñöôïc côn möa maùt meû! Neáu coù haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc nghe ñöôïc giaùo phaùp saâu kín maàu nhieäm cuûa Phaät 1

Thôøi tieát ôû AÁn Ñoä chæ coù 3 muøa nhö ñöôïc trình baøy ôû ñaây.

274

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Nhö Lai, ví nhö trong ngaøy muøa ñoâng phaûi chòu nhieàu khoå naïn buoát giaù. Haøng Boà Taùt neáu nghe ñöôïc lôøi daïy baûo saâu kín maàu nhieäm nhö theá naøy: ‘Nhö Lai laø thöôøng truï, taùnh khoâng bieán ñoåi, ví nhö ngaøy xuaân caây coái ñaâm choài naûy loäc. Nhöng taùnh Nhö Lai voán khoâng daøi ngaén, chæ vì theá gian neân thò hieän nhö vaäy, ñoù laø taùnh phaùp chaân thaät cuûa chö Phaät. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caùc ngoâi sao, ban ngaøy chaúng hieän ra. Ngöôøi ta ñeàu cho raèng ban ngaøy sao laën maát. Kyø thaät, sao aáy khoâng coù laën maát. Sôû dó khoâng hieän ra laø vì maët trôøi choùi saùng. Nhö Lai cuõng theá, Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc, cuõng nhö ngöôøi ñôøi khoâng nhìn thaáy ñöôïc caùc ngoâi sao ban ngaøy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ñang khi trôøi u aùm, maët trôøi, maët traêng khoâng hieän ra. Ngöôøi ngu baûo raèng: ‘Maët trôøi, maët traêng ñaõ maát.’ Nhöng maët trôøi, maët traêng thaät khoâng maát! Vaøo luùc Chaùnh phaùp Nhö Lai dieät maát, Tam baûo cuõng hieän ra töôùng laën khuaát nhö vaäy, thaät khoâng phaûi dieät maát haún. Vaäy neân bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng coù bieán ñoåi. Vì sao vaäy? Vì taùnh chaân thaät cuûa Tam baûo chaúng bò nhöõng ñieàu nhô xaáu laøm nhieãm oâ. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vaøo tuaàn traêng toái,1 sao choåi hieän ra luùc ban ñeâm, aùnh saùng choùi loøa, trong choác laùt roài laën maát. Chuùng sanh thaáy vaäy roài sanh ra yù töôûng cho laø ñieàm chaúng laønh. Caùc vò Phaät Bích-chi2 laïi cuõng 1

Tuaàn traêng toái (haéc nguyeät): Töø ngaøy möôøi saùu ñeán cuoái thaùng, traêng ngaøy caøng toái hôn. Ngöôïc laïi, tuaàn traêng saùng (baïch nguyeät) laø töø moàng moät ñeán ngaøy raèm, traêng ngaøy caøng saùng hôn. Phaät Bích-chi (Pratyekabuddha), cuõng ñoïc laø Bích-chi-ca, dòch nghóa laø Duyeân giaùc, Ñoäc giaùc. Phaät Bích-chi laø vò sanh ra nhaèm luùc khoâng coù Phaät ra ñôøi, nhôø quaùn xeùt 12 nhaân duyeân maø ñöôïc giaùc ngoä, neân goïi laø Duyeân giaùc. Vì töï mình

275

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhö vaäy, ra ñôøi vaøo luùc khoâng coù Phaät. Chuùng sanh thaáy vaäy roài, thaûy ñeàu cho raèng Nhö Lai haún thaät dieät ñoä, neân sanh loøng lo buoàn. Nhöng thaân Nhö Lai thaät khoâng coù dieät maát, cuõng nhö maët trôøi vaø maët traêng kia khoâng heà laën maát. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö khi maët trôøi hieän, söông muø ñeàu tan maát. Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy laïi cuõng nhö vaäy, hieän ra maïnh meõ trong ñôøi. Neáu nhö coù chuùng sanh naøo tai nghe qua kinh naøy moät laàn, lieàn coù theå dieät tröø ñöôïc taát caû nghieäp aùc voâ giaùn.1 Caûnh giôùi raát thaâm saâu cuûa Ñaïi Nieát-baøn naøy khoâng theå nghó baøn, kheùo giaûng baøy taùnh nhieäm maàu saâu kín cuûa Nhö Lai. “Vì nghóa aáy, caùc thieän nam töû, thieän nöõ nhaân neân ñoái vôùi Nhö Lai sanh taâm thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi, Chaùnh phaùp khoâng döùt maát, Taêng baûo chaúng heà tieâu dieät. Vaäy neân phaûi tu nhieàu phöông tieän, sieâng hoïc kinh ñieån naøy. Ngöôøi nhö vaäy khoâng laâu seõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. “Vì vaäy neân kinh naøy goïi laø choã thaønh töïu cuûa voâ löôïng coâng ñöùc, cuõng goïi laø Boà-ñeà khoâng theå cuøng taän. Vì khoâng cuøng taän, neân môùi xöng laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Bôûi coù aùnh saùng laønh, neân ví nhö ngaøy muøa haï,2 vaø bôûi thaân khoâng haïn löôïng neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

tu hoïc vaøo thôøi khoâng coù Phaät, ñaït ñöôïc giaûi thoaùt vaø nhaäp Nieát-baøn neân goïi laø Ñoäc giaùc. 1 Nghieäp aùc voâ giaùn: nhöõng nghieäp aùc raát naëng neà, phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn, nghóa laø phaûi chòu ñöïng nhöõng hình phaït khoå naõo khoâng luùc naøo giaùn ñoaïn. 2 Laáy yù trong ví duï tröôùc ñaây, ngaøy muøa haï raát daøi, ví nhö ñôøi soáng voâ löôïng cuûa chö Phaät.

276

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö aùnh saùng cuûa maët trôøi, maët traêng laø hôn heát, taát caû caùc loaïi aùnh saùng khaùc ñeàu khoâng saùnh ñöôïc; haøo quang cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn laïi cuõng nhö vaäy, vöôït troäi hôn heát so vôùi haøo quang Tammuoäi cuûa caùc Kheá kinh, taát caû ñeàu khoâng saùnh ñöôïc. Vì sao vaäy? Vì haøo quang cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn coù theå vaøo trong caùc loã chaân loâng cuûa chuùng sanh. Duø chuùng sanh chaúng coù taâm Boà-ñeà, nhöng coù theå vì hoï maø taïo ra nhaân duyeân Boà-ñeà. Vì vaäy neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.” 1

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät noùi raèng haøo quang cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn vaøo taát caû nhöõng loã chaân loâng cuûa chuùng sanh, duø hoï chaúng coù taâm Boà-ñeà cuõng coù theå vì hoï taïo ra nhaân Boà-ñeà. Nghóa aáy chaúng ñuùng! Vì sao vaäy? Theá Toân! Nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng, nhöõng ngöôøi laøm Naêm toäi nghòch, nhöõng keû nhaát-xieånñeà, neáu haøo quang vaøo trong thaân hoï taïo ra ñöôïc nhaân Boà-ñeà, thì nhöõng haïng ngöôøi nhö vaäy so vôùi nhöõng ngöôøi giöõ gìn giôùi haïnh trong saïch, tu taäp caùc ñieàu laønh coù khaùc gì nhau? Neáu chaúng khaùc nhau, vì sao Nhö Lai laïi giaûng nghóa Boán phaùp nöông theo?2 “Theá Toân! Laïi nhö Phaät noùi raèng: ‘Neáu coù nhöõng chuùng sanh, tai nghe qua kinh Ñaïi Nieát-baøn moät laàn, aét döùt tröø ñöôïc caùc phieàn naõo.’ Vì sao tröôùc ñoù Nhö Lai daïy raèng: ‘Coù ngöôøi ñaõ phaùt taâm ôû tröôùc chö Phaät nhieàu nhö caùt soâng 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu phaåm Boà Taùt thöù 16 (Boà Taùt phaåm ñeä thaäp luïc). Baûn Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh ñeán ñaây döùt phaåm thöù 16 (quyeån 5), baét ñaàu quyeån 6, phaåm Vaán Boà Taùt thöù 17 nhöng coù moät ñoaïn ngaén noäi dung khoâng thaáy trong baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám. Töù y: Xem laïi quyeån 6, phaåm 4, phaàn 3. Ñoù laø: 1. Y theo phaùp, chaúng y theo ngöôøi. 2. Y theo nghóa, chaúng y theo lôøi. 3. Y theo trí, chaúng y theo thöùc. 4. Y theo kinh lieãu nghóa, chaúng y theo kinh baát lieãu nghóa.

277

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Haèng, khi nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn cuõng chaúng hieåu ñöôïc nghóa?’ Neáu chaúng hieåu nghóa, laøm sao döùt tröø ñöôïc taát caû phieàn naõo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieånñeà, ngoaøi ra nhöõng chuùng sanh khaùc khi nghe ñöôïc kinh naøy roài, thaûy ñeàu coù theå taïo ñöôïc nhaân duyeân Boà-ñeà. Tieáng giaûng phaùp phaùt ra haøo quang, vaøo nôi loã chaân loâng roài thì nhaát ñònh ngöôøi aáy seõ ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Neáu ai coù theå cuùng döôøng cung kính voâ löôïng chö Phaät, môùi ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieátbaøn. Nhöõng keû baïc phöôùc aét chaúng ñöôïc nghe. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù phöôùc ñöùc lôùn môùi coù theå ñöôïc nghe vieäc lôùn nhö theá naøy. Keû tieåu nhaân haï tieän aét chaúng ñöôïc nghe. Sao goïi laø vieäc lôùn? Ñoù laø taïng raát saâu kín cuûa chö Phaät, ñoù laø taùnh Phaät. Vì nghóa aáy, cho neân goïi laø vieäc lôùn.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Vì sao ngöôøi chöa phaùt taâm Boà-ñeà coù theå taïo nhaân Boà-ñeà?” Phaät daïy: “Nhö ai coù nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy roài noùi raèng mình chaúng caàn phaùt taâm Boà-ñeà, vaø phæ baùng Chaùnh phaùp. Töùc thôøi ngöôøi aáy ñeán ñeâm naèm nguû moäng thaáy hình töôïng La-saùt, trong loøng kinh sôï. La-saùt noùi vôùi ngöôøi aáy raèng: ‘Naøy thieän nam töû! Nay neáu oâng chaúng phaùt taâm Boà-ñeà, toâi seõ laáy maïng oâng.’ Ngöôøi aáy hoaûng sôï, khi tænh giaác lieàn phaùt taâm Boà-ñeà. Ngöôøi aáy sau khi maïng chung, neáu ôû trong Ba ñöôøng döõ1 cuõng nhö ôû caùc coõi trôøi, ngöôøi, vaãn tieáp tuïc nhôù töôûng taâm Boà-ñeà. Neân bieát raèng 1

Ba ñöôøng döõ (Tam aùc ñaïo, hay Tam aùc thuù): Ñòa nguïc, Ngaï quyû, Suùc sanh. Ñoù laø ba caûnh giôùi maø nhöõng chuùng sanh taïo nhieàu nghieäp aùc phaûi thoï sanh vaøo, chòu nhieàu khoå naõo.

278

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

ñoù laø baäc Ñaïi Boà Taùt ma-ha-taùt. Vì nghóa aáy, söùc oai thaàn cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù theå khieán ngöôøi chöa phaùt taâm Boà-ñeà taïo neân nhaân Boà-ñeà. “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nhaân duyeân phaùt taâm cuûa Boà Taùt, chaúng phaûi khoâng coù nhaân duyeân. Vì nghóa aáy, kinh ñieån Ñaïi thöøa maàu nhieäm naøy quaû thaät laø do Phaät thuyeát daïy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö giöõa hö khoâng, khi keùo maây möa lôùn thì nöôùc möa truùt xuoáng maët ñaát. Treân nhöõng caây khoâ, nuùi ñaù, goø noång, cao nguyeân... nöôùc chaúng ñoïng laïi maø chaûy doàn xuoáng nôi ruoäng vöôøn, ao hoà, laøm cho ñaày traøn, lôïi ích voâ löôïng chuùng sanh. Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng nhö vaäy ñoù, töôùi traän möa phaùp lôùn, thaám nhuaàn khaép chuùng sanh. “Nhöng keû nhaát-xieån-ñeà maø phaùt taâm Boà-ñeà laø vieäc khoâng theå coù! Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö haït gioáng ñaõ hö hoûng, duø gaëp möa xuoáng cho ñeán traêm, ngaøn, vaïn kieáp cuõng khoâng theå naûy maàm. Neáu maàm sanh ra ñöôïc, ñoù laø vieäc khoâng theå coù. “Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, duø coù ñöôïc nghe kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy, cuõng khoâng heà naûy sanh caùi maàm taâm Boà-ñeà. Neáu hoï naûy sanh ra ñöôïc, ñoù laø vieäc khoâng theå coù! Vì sao vaäy? Nhöõng ngöôøi aáy ñaõ döùt maát heát thaûy caên laønh, nhö haït gioáng ñaõ hö hoûng, khoâng theå naûy sanh nhöõng maàm reã laø taâm Boà-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö haït minh chaâu ñaët vaøo choã nöôùc ñuïc. Nhôø naêng löïc cuûa haït chaâu, nöôùc lieàn laéng trong. Nhöng neáu neùm xuoáng choã buøn laày, haït chaâu cuõng khoâng theå laøm cho buøn laày trôû neân trong saïch. Kinh ñieån 279

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh phaïm Naêm toäi voâ giaùn cuøng Boán giôùi caám naëng, cuõng nhö nöôùc ñuïc, coøn coù theå laéng trong, [khieán hoï] phaùt taâm Boà-ñeà. Nhöng ñoái vôùi buøn laày nhö nhöõng keû nhaátxieån-ñeà, duø cho ñeán traêm ngaøn vaïn naêm cuõng khoâng theå laøm cho trong saïch, phaùt taâm Boà-ñeà. Vì sao vaäy? Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà naøy ñaõ döùt heát caên laønh, khoâng theå ñoùn nhaän giaùo phaùp. Ví nhö hoï ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy trong traêm ngaøn vaïn naêm, roát cuøng cuõng khoâng theå phaùt taâm Boà-ñeà. Vì sao vaäy? Vì chaúng coù taâm laønh. “Thieän nam töû! Ví nhö coù loaïi caây thuoác goïi laø caây thuoác chuùa, vöôït troäi hôn heát trong taát caû caùc loaïi thuoác. Neáu ñem hoøa vôùi kem söõa, hoaëc vôùi maät, vôùi bô, vôùi nöôùc, vôùi söõa, laøm thaønh thuoác taùn, thuoác hoaøn, roài boâi nhöõng choã gheû, xoâng mình, thoa maét... khi nhìn thaáy hoaëc ngöûi muøi [thuoác aáy] ñeàu coù theå tröø ñöôïc heát thaûy beänh taät cuûa chuùng sanh. Nhöng caây thuoác aáy chaúng heà nghó raèng: ‘Taát caû chuùng sanh, nhö ai muoán laáy reã cuûa ta thì chaúng neân laáy laù, nhö laáy laù thì ñöøng laáy reã. Nhö ai laáy thaân ta thì chaúng neân laáy voû, nhö laáy voû thì ñöøng laáy thaân.’ Tuy caây aáy chaúng khôûi caùi yù nghó nhö vaäy, nhöng noù coù theå tröø dieät taát caû beänh khoå. “Thieän nam töû! Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, coù theå döùt tröø taát caû nghieäp aùc cuûa chuùng sanh, nhö boán toäi ba-la-di, naêm toäi voâ giaùn, moïi ñieàu aùc cuûa ngöôøi ta, duø laø ôû trong hay ôû ngoaøi. Nhöõng ai chöa phaùt taâm Boà-ñeà, nhaân ñaây lieàn phaùt taâm. Vì sao vaäy? Vì kinh ñieån vi dieäu naøy laø vua trong caùc kinh, cuõng nhö caây thuoác kia laø vua trong caùc caây thuoác. Duø ai coù tu taäp kinh Ñaïi 280

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Nieát-baøn naøy hay laø chaúng tu, nhöng neáu nghe ñöôïc danh hieäu cuûa kinh naøy roài ñem loøng kính tin, thì ngöôøi aáy duø coù bao nhieâu phieàn naõo troïng beänh cuõng ñeàu tröø heát. Chæ laø khoâng theå laøm cho nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà ôû yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ví nhö moùn thuoác hay kia, duø trò ñöôïc moïi thöù beänh naëng, nhöng khoâng theå chöõa trò cho nhöõng keû nhaát ñònh phaûi cheát. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi coù gheû nôi baøn tay, caàm naém thuoác ñoäc, chaát ñoäc lieàn theo choã gheû maø vaøo trong ngöôøi. Neáu khoâng coù gheû thì chaát ñoäc chaúng theå vaøo. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, hoï khoâng coù nhaân Boà-ñeà, cuõng nhö ngöôøi khoâng coù gheû, chaát ñoäc khoâng vaøo ñöôïc. Gheû ñoù laø ví cho nhaân duyeân Boà-ñeà voâ thöôïng. Chaát ñoäc ñoù laø ví cho thuoác hay baäc nhaát. Ngöôøi khoâng coù gheû ñoù laø ví cho keû nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö kim cang, khoâng gì coù theå phaù hoaïi noù ñöôïc, nhöng noù laïi coù theå phaù hoaïi taát caû moïi vaät, chæ tröø ra mu ruøa vaø söøng deâ traéng. Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, coù theå ñaët yeân voâ löôïng chuùng sanh nôi ñaïo Boà-ñeà, duy khoâng theå khieán cho keû nhaát-xieån-ñeà taïo laäp nhaân Boà-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö loaøi coû raêng ngöïa, caây ta-la-sí, caây ni-ca-la, duø cho chaët ñöùt thaân caây vaãn tieáp tuïc moïc leân nhö cuõ, khoâng phaûi nhö caây ña-la, bò chaët roài thì khoâng moïc laïi ñöôïc. Chuùng sanh cuõng vaäy, neáu ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn, duø cho coù phaïm Boán giôùi caám naëng cuøng Naêm toäi voâ giaùn vaãn coù theå phaùt sanh nhaân duyeân 281

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà-ñeà. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà khoâng phaûi nhö vaäy, duø coù ñöôïc nghe kinh ñieån maàu nhieäm naøy cuõng khoâng theå phaùt sanh nhaân duyeân ñaïo Boà-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caây khö-ñaø-la, caây traánñaàu-ca, neáu bò chaët ngang roài chì chaúng moïc leân ñöôïc nöõa, cuõng nhö nhöõng haït gioáng ñaõ bò hö hoûng. Nhöõng keû nhaátxieån-ñeà cuõng vaäy, duø coù ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy nhöng vaãn khoâng theå phaùt sanh nhaân duyeân Boà-ñeà, nhö nhöõng haït gioáng bò hö hoûng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö möa lôùn, nöôùc chaúng ñoïng laïi giöõa khoâng trung. Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, röôùi côn möa phaùp xuoáng khaép nôi, nhöng nöôùc möa phaùp aáy chaúng ñoïng laïi ñöôïc nôi keû nhaát-xieånñeà. Keû nhaát-xieån-ñeà aáy toaøn theå kín chaët, ví nhö kim cang khoâng cho vaät theå beân ngoaøi xen vaøo.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù thuyeát keä: “Chaúng thaáy thieän khoâng laøm, Chæ thaáy aùc neân laøm, Choã aáy laø ñaùng sôï, Nhö ñöôøng hieåm xaáu aùc.” “Baïch Theá Toân! Baøi keä ñoù coù nghóa theá naøo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chaúng thaáy, ñoù laø chaúng thaáy taùnh Phaät. Thieän, töùc laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà. Chaúng laøm, nghóa laø khoâng gaàn guõi baïn hieàn. Chæ thaáy, laø thaáy khoâng coù nhaân quaû. AÙc, nghóa laø phæ baùng kinh ñieån phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Neân laøm, laø keû nhaátxieån-ñeà noùi khoâng coù kinh Phöông ñaúng. Vì nghóa aáy cho 282

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

neân keû nhaát-xieån-ñeà khoâng coù loøng höôùng veà thieän phaùp thanh tònh. Thieän phaùp laø gì? Ñoù laø Nieát-baøn. Ngöôøi höôùng ñeán Nieát-baøn laø ngöôøi coù theå tu taäp caùc haïnh hieàn thieän. Nhöng keû nhaát-xieån-ñeà khoâng coù haïnh hieàn thieän. Vì vaäy, keû aáy khoâng theå höôùng ñeán Nieát-baøn. Choã aáy laø ñaùng sôï, ñoù laø noùi söï phæ baùng Chaùnh phaùp. Nhöõng ai neân sôï? Laø nhöõng ngöôøi coù trí tueä. Vì sao vaäy? Vì keû phæ baùng Chaùnh phaùp thì khoâng coù thieän taâm vaø khoâng coù phöông tieän. Ñöôøng hieåm xaáu aùc, ñoù laø noùi caùc haønh.” Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Nhö Phaät coù thuyeát keä: “Sao bieát vieäc ñaõ laøm? Laøm sao ñöôïc phaùp laønh? ÔÛ ñaâu khoâng sôï seät, Nhö ñöôøng lôùn vua ñi?” “YÙ nghóa baøi keä naøy nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Bieát vieäc ñaõ laøm, nghóa laø baøy toû, phaùt loä caùc ñieàu aùc. Traûi qua bao ñôøi sanh töû ñaõ laøm caùc ñieàu aùc, nay baøy toû phaùt loä taát caû, cho ñeán choã khoâng cuøng taän. Vì nghóa aáy, ôû choã aáy laø khoâng sôï seät. Ví nhö moät vò vua, khi daïo chôi treân ñöôøng thì boïn troäm cöôùp ôû ñoù ñeàu chaïy troán heát. Phaùt loä nhö vaäy thì caùc ñieàu aùc seõ döùt tuyeät. Laïi nöõa, khoâng bieát vieäc ñaõ laøm laø noùi keû nhaát-xieån-ñeà ñaõ laøm moïi ñieàu aùc nhöng chaúng thaáy vieäc hoï ñaõ laøm. Ñoù laø loøng kieâu maïn cuûa keû nhaát-xieån-ñeà. Tuy hoï laøm nhieàu vieäc aùc, nhöng ñoái vôùi nhöõng vieäc aáy khoâng heà sôï seät. Vì leõ aáy neân hoï khoâng theå chöùng ñaéc Nieát-baøn, ví nhö nhöõng con khæ baét laáy maët traêng döôùi nöôùc. “Thieän nam töû! Ví nhö coù voâ löôïng chuùng sanh cuøng luùc ñaït ñöôïc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, caùc ñöùc 283

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhö Lai cuõng khoâng thaáy keû nhaát-xieån-ñeà kia thaønh ñaïo Boà-ñeà. Vì nghóa aáy, neân goïi laø khoâng bieát vieäc ñaõ laøm. Laïi nöõa, khoâng bieát vieäc cuûa ai ñaõ laøm? Ñoù laø khoâng thaáy bieát nhöõng vieäc maø Phaät ñaõ laøm. Phaät vì chuùng sanh thuyeát daïy coù taùnh Phaät. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà laên loän trong voøng sanh töû, khoâng theå thaáy bieát. Vì nghóa aáy neân goïi laø chaúng thaáy nhöõng vieäc maø Phaät ñaõ laøm. Laïi nöõa, keû nhaát-xieån-ñeà thaáy Nhö Lai buoâng boû taát caû maø vaøo Nieátbaøn, beøn cho raèng ñoù thaät laø voâ thöôøng, nhö duø heát thì ñeøn phaûi taét. Vì sao vaäy? Vì nghieäp aùc cuûa keû aáy chaúng heà giaûm bôùt chuùt naøo. Nhö coù caùc vò Boà Taùt taïo nhöõng nghieäp laønh, hoài höôùng veà quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà, tuy nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cheâ bai, phaù hoaïi, chaúng tin, nhöng caùc vò Boà Taùt vaãn boá thí cho hoï, muoán hoï cuøng ñöôïc thaønh ñaïo voâ thöôïng. Vì sao vaäy? Vì phaùp cuûa chö Phaät laø nhö theá! “Laøm aùc, chaúng thoï lieàn, Nhö söõa thaønh ra kem. Nhö tro che phuû löûa, Keû ngu khinh deå ñaïp.” “Nhaát-xieån-ñeà, goïi laø khoâng coù maét, neân khoâng thaáy con ñöôøng cuûa baäc A-la-haùn; nhö baäc A-la-haùn thì chaúng ñi theo ñöôøng sanh töû hieåm aùc. Vì khoâng coù maét neân phæ baùng kinh Phöông ñaúng, chaúng muoán tu taäp; nhö baäc A-lahaùn thì chuyeân caàn tu taäp taâm töø. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà laïi khoâng tu taäp kinh Phöông ñaúng nhö vaäy. “Nhö coù ngöôøi noùi: ‘Nay toâi chaúng tin kinh ñieån Thanh vaên, chæ tin nhaän Ñaïi thöøa, ñoïc tuïng, giaûng noùi; neân toâi chính laø Boà Taùt. Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì 284

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

coù taùnh Phaät neân trong thaân chuùng sanh coù ñuû möôøi söùc, ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp. Choã toâi thuyeát daïy cuõng chaúng khaùc gì Phaät thuyeát. Nay oâng vaø toâi cuøng phaù voâ löôïng phieàn naõo ñoäc döõ, ví nhö ngöôøi ta ñaäp beå caùi bình ñöïng nöôùc. Phaù xong caùc moái troùi buoäc aáy roài1 taát seõ ñöôïc thaáy A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Tuy keû aáy giaûng noùi nhö vaäy, nhöng töï taâm laïi chaúng tin raèng mình coù taùnh Phaät. Chæ vì lôïi döôõng neân theo nhöõng gì ñöôïc nghe maø noùi laïi theá thoâi. Keû giaûng thuyeát nhö vaäy goïi laø aùc nhaân. Nhöng keû aùc aáy khoâng thoï nhaän quaû baùo nhanh choùng nhö laø söõa bieán thaønh kem. “Ví nhö vò söù giaû cuûa vua, coù taøi ñaøm luaän, kheùo leùo veà phöông tieän, vaâng leänh ñeán nöôùc khaùc. Thaø chòu maát maïng chöù khoâng queân noùi nhöõng ñieàu vua ñaõ caên daën. Ngöôøi coù trí tueä cuõng theá, ôû giöõa nhöõng ngöôøi phaøm phu, khoâng tieác thaân maïng, chæ coát tuyeân thuyeát cho ñöôïc kinh Ñaïi thöøa Phöông ñaúng, taïng saâu kín cuûa Nhö Lai: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ “Thieän nam töû! Coù nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà giaû hình daïng nhö A-la-haùn, ôû nôi troáng traûi vaéng veû maø phæ baùng kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Nhöõng keû phaøm phu thaáy vaäy ñeàu cho raèng hoï thaät laø A-la-haùn, laø Ñaïi Boà Taùt ma-hataùt. Nhöõng tyø-kheo xaáu nhaát-xieån-ñeà aáy, ôû nôi a-lan-nhaõ2 nhöng phaù hoaïi phaùp a-lan-nhaõ. Thaáy ngöôøi khaùc ñöôïc 1 2

Caùc moái troùi buoäc (chö keát): Vì caùc phieàn naõo troùi buoäc thaân taâm cho neân goïi laø caùc moái troùi buoäc. A-lan-nhaõ, a-luyeän-nhaõ (Sanskrit: araṇya), dòch nghóa: khoâng nhaøn, nhaøn cö. Tieáng duøng ñeå chæ ñeán nhöõng nôi troáng vaéng nhö moà maõ, ñoàng hoang, röøng vaéng, nuùi cao... nôi maø nhöõng baäc xuaát gia tu haønh quyeát chí ñi ñeán ñeå taäp trung tu taäp thieàn ñònh tòch tónh, traùnh xa moïi söï tranh chaáp. Ngoaøi caùch duøng a-lannhaõ xöù ñeå chæ nhöõng nôi nhö theá, coøn duøng phaùp a-lan-nhaõ vaø haïnh a-lan-nhaõ ñeå chæ phaùp tu vaø coâng haïnh cuûa nhöõng vò naøy.

285

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

lôïi, hoï lieàn sanh loøng ganh gheùt, noùi raèng: ‘Nhöõng kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa thaûy ñeàu do thieân ma Batuaàn thuyeát daïy.’ Hoï cuõng noùi raèng: ‘Nhö Lai laø phaùp voâ thöôøng.’ Hoï huûy dieät Chaùnh phaùp, phaù hoaïi Chuùng taêng, laïi noùi raèng: ‘Ñoù laø thuyeát cuûa Ba-tuaàn, chaúng phaûi thuyeát thuaän theo ñieàu laønh.’ Hoï tuyeân thuyeát nhöõng phaùp taø aùc nhö vaäy. Hoï laøm aùc nhöng khoâng chòu quaû baùo töùc thì, cuõng nhö söõa hoùa thaønh kem; nhö ñoáng löûa phuû tro kín, keû ngu [khoâng bieát neân] khinh deå giaãm leân. Nhöõng keû nhö vaäy, goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Cho neân phaûi bieát raèng kinh ñieån vi dieäu Phöông ñaúng Ñaïi thöøa chaéc chaén thanh tònh, ví nhö haït chaâu ma-ni,1 neùm vaøo nöôùc ñuïc thì nöôùc lieàn laéng trong. Kinh ñieån Ñaïi thöøa laïi cuõng nhö vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö hoa sen, khi aùnh naéng soi chieáu thì nôû caû ra. Taát caû chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy, neáu ñöôïc nghe thaáy maët trôøi Ñaïi Nieát-baøn, ngöôøi chöa phaùt taâm cuõng seõ phaùt taâm, taïo nhaân Boà-ñeà. Vì vaäy neân ta noùi raèng haøo quang cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn vaøo nôi loã chaân loâng roài aét taïo thaønh nhaân duyeân maàu nhieäm. Keû nhaát-xieån-ñeà kia, duø coù taùnh Phaät, nhöng bò voâ löôïng toäi nhô buoäc troùi, khoâng theå ra khoûi, ví nhö con taèm ôû trong caùi keùn. Vì nghieäp duyeân aáy khoâng theå phaùt sanh nhaân Boà-ñeà maàu nhieäm, phaûi xoay chuyeån maõi trong voøng sanh töû, khoâng luùc naøo döùt ñöôïc! “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö nhöõng loaïi hoa sen öu-baùtla, baùt-ñaàu-ma, caâu-vaät-ñaàu, phaân-ñaø-lî2 thaûy ñeàu töø nôi 1

Ma-ni (Mani), dòch nghóa laø ly caáu (lìa khoûi söï dô nhôùp), laø nhö yù (theo ñuùng nhö yù muoán). Haït chaâu ma-ni laø loaïi chaâu baùu quyù nhaát, ñöôïc tin laø coù theå laøm cho ngöôøi chuû sôû höõu noù muoán gì cuõng ñöôïc nhö yù, neân goïi laø nhö yù chaâu. 2 Öu-baùt-la, baùt-ñaàu-ma, caâu-vaät-ñaàu, phaân-ñaø-lî: Boán loaïi hoa sen maøu saéc khaùc nhau. Öu-baùt-la laø hoa sen xanh, baùt-ñaàu-ma laø hoa sen hoàng, caâu-vaät-ñaàu laø hoa sen vaøng, phaân ñaø lî laø hoa sen traéng.

286

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

buøn laày maø sanh ra, nhöng chaúng heà bò buøn laày nhieãm oâ. Chuùng sanh tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn laïi cuõng nhö vaäy, tuy coù phieàn naõo, nhöng roát cuøng chaúng bò phieàn naõo nhieãm oâ. Vì sao vaäy? Vì bieát ñöôïc taùnh, töôùng vaø löïc cuûa Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ví nhö ôû xöù kia thöôøng coù nhieàu luoàng gioù trong laønh maùt meõ. Khi gioù aáy chaïm ñeán loã chaân loâng cuûa chuùng sanh thì coù theå tröø ñöôïc moïi söï böùt röùt noùng naûy. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, vaøo khaép caùc loã chaân loâng cuûa chuùng sanh, taïo ra nhaân duyeân vi dieäu Boà-ñeà, chæ tröø ñoái vôùi nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà. Vì sao vaäy? Vì hoï chaúng phaûi laø phaùp khí.1 “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù vò löông y hieåu roõ taùm loaïi thuoác, trò ñöôïc taát caû caùc beänh, chæ tröø nhöõng keû nhaát ñònh phaûi cheát. Caùc pheùp thieàn ñònh Tam-muoäi trong taát caû kheá kinh laïi cuõng nhö vaäy, coù theå trò taát caû caùc beänh phieàn naõo nhö tham duïc, saân haän, ngu si, coù theå nhoå baät nhöõng muõi teân ñoäc phieàn naõo, nhöng khoâng trò ñöôïc nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng vaø Naêm toäi voâ giaùn. “Thieän nam töû! Laïi coù moät vò löông y thoâng thaïo caùch duøng taùm loaïi thuoác, coù theå tröø moïi thöù beänh khoå cuûa chuùng sanh, duy khoâng theå trò cho keû nhaát ñònh phaûi cheát.2 Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, coù theå tröø dieät taát caû phieàn naõo cuûa chuùng sanh, khieán hoï truï yeân nôi nhaân maàu nhieäm thanh tònh cuûa Nhö Lai, 1

Phaùp khí: Caên khí cuûa ngöôøi coù theå chaán höng ñaïo Phaät, nhaän laáy phaùp taïng ñeå truyeàn baù cho ñôøi, ví nhö caùi baùt (khí) ñöïng côm cuûa vò tyø-kheo. Baäc phaùp khí laø ngöôøi coù khaû naêng thoï nhaän vaø roäng truyeàn caùc phaùp moân cuûa Phaät. Nguyeân baûn duøng “taát töû” (nhaát ñònh phaûi cheát). Theo Nam baûn thì choã naøy duøng caùch phieân aâm Phaïn ngöõ laø a-taùt-xaø (asādhya). Huyeàn öùng aâm nghóa quyeån 3 giaûi thích raèng töø naøy chæ nhöõng beänh khoâng theå trò ñöôïc (baát khaû trò beänh).

287

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khieán nhöõng keû chöa phaùt taâm lieàn ñöôïc phaùt taâm, duy tröø nhöõng keû nhaát ñònh phaûi cheát laø nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vò löông y coù theå duøng thuoác hay maø trò caùc ngöôøi beänh muø, khieán hoï troâng thaáy ñöôïc aùnh saùng maët trôøi, maët traêng, tinh tuù vaø taát caû hình saéc, chæ khoâng theå trò cho nhöõng keû muø baåm sanh. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, coù theå khai môû maét hueä cho ngöôøi trong haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, khieán hoï truï yeân nôi kinh ñieån Ñaïi thöøa voâ löôïng voâ bieân; ñoái vôùi ngöôøi chöa phaùt taâm, ngöôøi phaïm Boán giôùi caám naëng, Naêm toäi voâ giaùn, ñeàu coù theå khieán cho phaùt taâm Boàñeà, duy tröø ra keû muø baåm sanh laø nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vò löông y thoâng thaïo taùm pheùp duøng thuoác, muoán trò taát caû beänh khoå cuûa chuùng sanh, beøn duøng ñuû moïi phöông thuoác nhö thuoác gaây noân, thuoác xoå, thuoác xoa, thuoác xoâng hôi, thuoác nhoû vaøo muõi, thuoác taùn, thuoác hoaøn. Nhö coù ngöôøi ngu khoâng muoán uoáng thuoác, vò löông y ñem loøng thöông xoùt lieàn ñöa ngöôøi aáy veà nhaø, eùp phaûi uoáng thuoác. Nhôø söùc thuoác neân beänh ñöôïc döùt. Nhö coù ngöôøi ñaøn baø ñang luùc sanh con nhöng ñöùa beù chaúng loït loøng, lieàn cho uoáng thuoác. Uoáng xong lieàn sanh con ñöôïc, vaø ñöùa con cuõng an oån khoâng beänh. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, duø ñeán nôi naøo, vaøo nhaø naøo cuõng tröø ñöôïc voâ löôïng phieàn naõo cuûa chuùng sanh. Ñoái vôùi nhöõng keû chöa phaùt taâm, phaïm Boán giôùi caám naëng, Naêm toäi voâ giaùn, ñeàu coù theå khieán cho phaùt taâm, chæ tröø ra nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng vaø Naêm toäi voâ giaùn, goïi laø phaïm nhöõng ñieàu aùc naëng nhaát, nhö caây ña-la bò chaët ñöùt ngoïn, vónh 288

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

vieãn khoâng moïc trôû laïi. Neáu nhöõng keû aáy chöa phaùt taâm Boà-ñeà, laøm sao coù theå khieán hoï taïo nhaân Boà-ñeà?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh aáy, nhö trong giaác moäng thaáy mình ñoïa ñòa nguïc, chòu caùc khoå naõo, lieàn sanh loøng hoái haän: ‘Buoàn thay cho chuùng ta! Töï mình chuoác laáy toäi naøy! Neáu nay toâi ñöôïc thoaùt khoûi toäi naøy, nhaát ñònh seõ phaùt taâm Boà-ñeà. Nay töï maét toâi nhìn thaáy, thaät laø nguy khoå quaù möùc!’ Sau khi tænh moäng, nhöõng keû aáy lieàn bieát Chaùnh phaùp, ñöôïc quaû baùo lôùn. “Nhö ñöùa treû kia, daàn daàn lôùn leân thöôøng suy nghó raèng: ‘Vò thaày thuoác aáy raát hay, hieåu roõ caùc phöông thuoác. Khi ta coøn ôû trong thai, oâng aáy cho meï ta uoáng thuoác. Nhôø thuoác aáy, meï ta ñöôïc an oån. Nhôø nhaân duyeân aáy ta ñöôïc toaøn maïng. Laï thay cho meï ta! Baø chòu khoå naõo lôùn, mang ta trong thai troïn ñuû möôøi thaùng. Sau khi sanh ta ra roài, baø ñaët ta ôû choã khoâ, töï baø naèm choã öôùt, doïn boû nhöõng chaát ñaïi tieåu tieän dô daùy cuûa ta, cho ta buù môùm, nuoâi döôõng ta, chaêm soùc ta. Vì leõ aáy, ta phaûi baùo aân, heát loøng nuoâi meï, haàu haï ñeâm ngaøy, tuøy thuaän phuïng döôõng.” Nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng vaø Naêm toäi voâ giaùn, ñeán luùc laâm chung, neáu hoï nhôù tôùi kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy, duø coù phaûi ñoïa ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû hay sanh leân coõi trôøi, coõi ngöôøi, kinh ñieån naøy ñeàu seõ taïo nhaân Boà-ñeà cho hoï, chæ tröø boïn nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù vò löông y vaø ngöôøi con cuûa oâng ñeàu hieåu bieát saâu saéc, gioûi hôn caùc vò löông y khaùc, thoâng thaïo chuù thuaät voâ thöôïng tröø ñoäc. Nhö coù raén ñoäc, roàng hay boø caïp, hoï lieàn duøng chuù thuaät, nieäm chuù vaøo thuoác laøm cho chuùng trôû neân hieàn laønh. Neáu duøng thuoác aáy maø boâi leân giaøy da, khi giaøy aáy chaïm phaûi truøng 289

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñoäc thì chaát ñoäc tieâu tan, duy tröø moät thöù ñoäc goïi laø noïc roàng lôùn. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, nhö coù chuùng sanh phaïm Boán giôùi caám naëng, Naêm toäi voâ giaùn, kinh naøy coù theå tieâu dieät toäi baùo, khieán caùc chuùng sanh aáy truï yeân nôi Boà-ñeà, cuõng nhö thuoác boâi ôû giaøy da laøm tieâu caùc thöù ñoäc. Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh chöa phaùt taâm, kinh naøy lieàn khieán cho phaùt taâm vaø truï yeân nôi ñaïo Boà-ñeà. Moùn thuoác oai thaàn kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy coù theå dieät tröø caùc ñoäc, khieán chuùng sanh ñöôïc an vui, chæ khoâng tröø ñöôïc moät thöù ñoäc noïc roàng lôùn: ñoù laø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi kia, ñem moùn thuoác ñoäc coøn môùi, boâi leân moät caùi troáng lôùn, roài ñaùnh troáng aáy leân giöõa ñaùm ñoâng ngöôøi. Moïi ngöôøi tuy voâ tình nghe tieáng troáng aáy nhöng ñeàu phaûi cheát, chæ tröø moät ngöôøi, laø khoâng theå cheát ñoät ngoät. Kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, baát kyø ôû nôi ñaâu, giöõa caùc chuùng sanh, coù ai nghe tieáng giaûng kinh naøy thì caùc tham duïc, saân khueå, ngu si thaûy ñeàu tieâu dieät. Trong ñoù tuy coù ngöôøi voâ tình maø nghó töôûng ñeán kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, nhôø söùc nhaân duyeân aáy vaãn coù theå tröø dieät phieàn naõo, laøm cho caùc moái troùi buoäc phaûi töï tan bieán. Cho ñeán nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng vaø Naêm toäi voâ giaùn, khi nghe kinh naøy roài cuõng taïo ra ñöôïc nhaân duyeân Boà-ñeà voâ thöôïng, daàn daàn seõ döùt heát phieàn naõo, chæ tröø keû khoâng theå cheát ñoät ngoät laø haïng nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ñeâm toái, taát caû moïi coâng vieäc thaûy ñeàu ngöøng nghæ. Neáu coâng vieäc naøo chöa xong, phaûi chôø ñeán trôøi saùng. Ngöôøi hoïc Ñaïi thöøa, tuy tu taát caû phaùp thieàn ñònh trong Kheá kinh, nhöng phaûi chôø ñôïi maët 290

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

trôøi Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, nghe giaùo lyù saâu kín cuûa Nhö Lai, roài môùi coù theå taïo nghieäp Boà-ñeà, truï yeân nôi Chaùnh phaùp. Ví nhö trôøi möa thaám nhuaàn vaø laøm naûy nôû taát caû caùc haït gioáng lôùn leân keát thaønh traùi ngoït, tröø döùt naïn ñoùi, moïi ngöôøi ñöôïc no ñuû, vui veû. Möa phaùp voâ löôïng cuûa taïng Nhö Lai saâu kín cuõng vaäy, coù theå tröø ñöôïc taùm thöù beänh nhieät.1 Kinh naøy ra ñôøi, ví nhö traùi caây kia, coù nhieàu lôïi ích, laøm cho taát caû ñöôïc an laïc, khieán chuùng sanh thaáy ñöôïc taùnh Phaät, nhö trong hoäi Phaùp hoa coù taùm ngaøn Thanh vaên rieâng ñöôïc Phaät thoï kyù, seõ ñöôïc quaû lôùn. “Ví nhö muøa thu thaâu hoaïch, muøa ñoâng chöùa tröõ, roài khoâng coøn coâng vieäc gì nöõa caû. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, ñoái vôùi caùc phaùp laønh hoï chaúng coù coâng vieäc gì ñeå laøm nöõa caû. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät vò löông y, nghe coù con nhaø kia bò loaøi phi nhaân2 baét, beøn laáy thuoác hay roài sai baûo moät ngöôøi raèng: ‘OÂng mau ñem thuoác naøy cho ngöôøi aáy. Neáu ngöôøi aáy gaëp caùc quyû thaàn döõ, nhôø söùc thuoác naøy chuùng seõ laùnh xa. Neáu oâng chaäm treã, toâi seõ töï ñi, chôù neân ñeå ngöôøi aáy phaûi cheát uoång maïng. Neáu beänh nhaân aáy ñöôïc thaáy söù giaû vaø oai ñöùc cuûa toâi, thì lieàn döùt ñöôïc khoå naõo, vui veû an oån.’ Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy. Neáu trong haøng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baødi cuøng caùc ngoaïi ñaïo, coù nhöõng ngöôøi ñuû söùc thoï trì kinh ñieån naøy, ñoïc tuïng thoâng thaïo, laïi vì ngöôøi khaùc phaân bieät giaûng roäng, nhö töï mình sao cheùp hay nhôø ngöôøi khaùc sao 1

Taùm thöù beänh nhieät töùc laø taùm noãi khoå cuûa chuùng sanh (Baùt khoå), bao goàm: sanh, laõo, beänh, töû, xa ngöôøi yeâu meán, gaàn keû oaùn thuø, mong caàu chaúng ñöôïc, naêm aám chaúng ñieàu hoøa. 2 Phi nhaân: Chaúng phaûi ngöôøi, loaøi chuùng sanh khoâng coù thaân xaùc nhö ngöôøi.

291

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cheùp, thì nhöõng ngöôøi aáy ñeàu taïo ra nhaân duyeân Boà-ñeà. Nhö nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám, Naêm toäi nghòch, hoaëc bò taø quæ ñoäc aùc baét giöõ, neáu nghe ñöôïc kinh ñieån naøy thì taát caû nhöõng ñieàu aùc ñeàu tieâu dieät, cuõng nhö taø ma aùc quyû khi gaëp löông y lieàn phaûi traùnh xa. Neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy thaät laø Ñaïi Boà Taùt. Vì sao vaäy? Nhôø ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy trong choát laùt, laïi sanh ra yù töôûng Nhö Lai laø thöôøng toàn. “Ñöôïc nghe kinh naøy trong choác laùt coøn nhö vaäy, huoáng chi laø sao cheùp, thoï trì, ñoïc tuïng? [Cho neân nhöõng ngöôøi ñöôïc nghe kinh naøy], chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, coøn laïi ñeàu laø Ñaïi Boà Taùt. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö nhöõng keû ñieác chaúng nghe ñöôïc aâm thanh. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, duø muoán laéng nghe kinh ñieån vi dieäu naøy cuõng khoâng nghe ñöôïc. Vì sao vaäy? Vì bò ñieác vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät vò löông y thoâng ñaït heát caùc phöông thuoác, laïi theâm bieát roäng voâ soá chuù thuaät. Vò löông y aáy ñeán gaëp vua, taâu raèng: ‘Ñaïi vöông! Nay ngaøi ñang coù beänh phaûi cheát.’ Vua ñaùp raèng: ‘Khanh chaúng thaáy ñöôïc nhöõng gì trong buïng traãm, laøm sao noùi raèng traãm coù beänh phaûi cheát?’ Löông y ñaùp: ‘Nhö ngaøi khoâng tin, vaäy neân uoáng thuoác xoå. Sau khi xoå ra roài, töï ngaøi seõ thaáy bieát.’ Vua khoâng chòu uoáng thuoác xoå. Luùc aáy, vò löông y duøng söùc chuù thuaät, khieán haäu moân cuûa vua lôû loùi, laïi coù caû truøng vaø maùu laãn theo ra khi vua ñi tieâu. Thaáy vaäy roài, vua laáy laøm khieáp sôï, khen ngôïi vò löông y aáy raèng: ‘Gioûi 292

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

thay, gioûi thay! Tröôùc khanh ñaõ noùi, nhöng traãm khoâng tin. Nay môùi bieát khanh laøm chuyeän lôïi ích lôùn cho thaân traãm ñaây vaäy.” Vua lieàn cung kính vò löông y döôøng nhö cha meï. “Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, ñoái vôùi caùc chuùng sanh, duø coù tham duïc hay khoâng tham duïc, kinh naøy coù theå laøm cho phieàn naõo cuûa hoï ñeàu rôi ruïng. Caùc chuùng sanh aáy, cho ñeán trong giaác moäng ñöôïc thaáy kinh naøy, thaûy ñeàu cung kính cuùng döôøng, cuõng nhö vò vua kia cung kính vò löông y. Vò ñaïi löông y aáy, khi bieát ngöôøi beänh nhaát ñònh phaûi cheát thì khoâng ñieàu trò. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, khoâng trò ñöôïc nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö löông y thoâng thaïo taùm pheùp duøng thuoác aét coù theå lieäu trò heát thaûy caùc beänh, chæ khoâng theå trò cho keû nhaát ñònh phaûi cheát. Chö Phaät vaø chö Boà Taùt cuõng vaäy, coù theå cöùu ñoä cho heát thaûy nhöõng ngöôøi coù toäi, chæ khoâng cöùu ñöôïc nhöõng keû nhaát ñònh phaûi cheát laø nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vò löông y thoâng thaïo taùm pheùp maàu nhieäm trong saùch thuoác, laïi coøn hieåu bieát roäng hôn caû taùm pheùp aáy nöõa. Tröôùc heát, oâng ñem söï hieåu bieát cuûa mình maø daïy cho con, khieán con bieát roõ taát caû moïi thöù caây thuoác treân caïn, döôùi nöôùc hoaëc ôû nôi nuùi röøng. Cöù nhö vaäy, oâng daàn daàn daïy cho con ñuû taùm pheùp trò beänh, sau ñoù laïi daïy ñeán nhöõng phöông thuaät khaùc maàu nhieäm vaø cao troåi hôn heát. 293

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ñöùc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri cuõng vaäy, tröôùc heát ngaøi daïy cho con laø caùc vò tyø-kheo veà phöông tieän döùt tröø taát caû phieàn naõo, tu hoïc quaùn töôûng toaøn thaân voán khoâng beàn vöõng, ñoù laø ví nhö döôùi nöôùc, treân caïn, hoaëc ôû nôi nuùi röøng. Döôùi nöôùc laø ví thaân chòu khoå [mong manh] nhö boït nöôùc. Treân caïn laø ví thaân chaúng beàn vöõng nhö thaân caây chuoái. ÔÛ nôi nuùi röøng laø ví nhö ôû trong phieàn naõo maø tu taäp pheùp töôûng voâ ngaõ. Vì nghóa aáy, thaân ñöôïc goïi laø voâ ngaõ. Nhö vaäy, Nhö Lai daàn daàn daïy cho caùc ñeä töû giaùo phaùp chín boä kinh, khieán cho thoâng thuoäc roõ bieát. Keá ñoù, ngaøi môùi daïy veà taïng Nhö Lai saâu kín. Ngaøi thuyeát cho caùc ñeä töû nghe: ‘Nhö Lai laø thöôøng toàn.’ Nhö vaäy, Nhö Lai thuyeát Ñaïi thöøa Ñieån Ñaïi Nieát-baøn Kinh, ngaøi taïo nhaân Boà-ñeà cho caùc chuùng sanh ñaõ phaùt taâm hoaëc chöa phaùt taâm, chæ tröø boïn nhaát-xieån-ñeà. “Thieän nam töû! Kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy laø voâ löôïng voâ soá nhö vaäy, khoâng theå nghó baøn, chöa töøng coù! Neân bieát raèng kinh naøy laø vò löông y cao troåi hôn heát, ñaùng toân troïng nhaát, ñöùng ñaàu trong taát caû kinh ñieån. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät chieác thuyeàn lôùn töø bôø bieån beân naøy löôùt sang bôø bieån beân kia, laïi töø bôø bieån beân kia trôû veà bôø bieån beân naøy. Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri laïi cuõng nhö vaäy, ngaøi nöông chieác thuyeàn quyù Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, ñi qua laïi maø cöùu ñoä chuùng sanh. Baát kyø ôû ñaâu, heã coù nhöõng chuùng sanh coù theå cöùu ñoä, ngaøi ñeàu khieán cho hoï ñöôïc thaáy thaân Nhö Lai. Vì nghóa aáy, Nhö Lai ñöôïc xöng laø vò thuyeàn sö1 cao troåi hôn heát. 1

Thuyeàn sö: ngöôøi chæ huy con taøu treân bieån, nhö thuyeàn tröôûng ngaøy nay.

294

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Cuõng gioáng nhö khi coù thuyeàn taát phaûi coù thuyeàn sö, ñaõ coù thuyeàn sö taát phaûi coù nhöõng chuùng sanh vöôït bieån. Nhö Lai thöôøng truï, hoùa ñoä chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ôû giöõa bieån caû, duøng thuyeàn [buoàm] vöôït bieån. Neáu ñöôïc gioù thuaän, trong choác laùt coù theå ñi ñöôïc voâ soá do-tuaàn. Neáu khoâng coù gioù, duø bao nhieâu naêm cuõng chaúng rôøi khoûi vò trí ban ñaàu. Ñeán luùc thuyeàn hö hoaïi, seõ bò chìm xuoáng nöôùc maø cheát. Chuùng sanh cuõng vaäy, ôû giöõa bieån lôùn sanh töû ngu si, nöông theo thuyeàn “caùc haønh”. Neáu gaëp ñöôïc luoàng gioù Ñaïi Baùt Nieátbaøn maïnh meõ, aét seõ mau tôùi bôø ñaïo phaùp Voâ thöôïng. Neáu khoâng gaëp gioù, aét seõ löu chuyeån laâu daøi trong voâ löôïng sanh töû. Roài khi thuyeàn “caùc haønh” tan raõ, seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù nhöõng ngöôøi khoâng gaëp ñöôïc gioù lôùn, phaûi ôû laâu giöõa bieån caû, beøn töï nghó raèng: ‘Nay chuùng ta chaéc phaûi cheát taïi ñaây.’ Ñang khi nghó nhö vaäy thì boãng gaëp luoàng gioù thuaän, lieàn theo ñoù maø vöôït bieån. Hoï laïi noùi raèng: ‘Vui thích thay, ngoïn gioù naøy thaät chöa töøng coù! Giuùp chuùng ta yeân oån qua khoûi ñöôïc tai naïn giöõa bieån caû.’ Chuùng sanh cuõng vaäy, ôû laâu trong bieån caû sanh töû ngu si, khoán khoå cuøng luïy. Trong khi chöa gaëp côn gioù Ñaïi Nieát-baøn naøy, haún phaûi nghó raèng: ‘Chuùng ta chaéc chaén seõ phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû.’ Ñang khi nghó nhö vaäy thì boãng gaëp luoàng gioù Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, lieàn thuaän theo gioù maø ñi, vaøo ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, môùi bieát laø chaân thaät, phaùt sanh yù töôûng cho laø kyø laï, khen ngôïi raèng: ‘Vui thích thay! Chuùng 295

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ta töø xöa nay chöa töøng nghe thaáy taïng saâu kín nhö theá naøy cuûa Nhö Lai.” Luùc aáy hoï lieàn phaùt sanh loøng tin trong saïch ñoái vôùi kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö con raén loät da, coù cheát maát chaêng?” “Baïch Theá Toân, khoâng.” “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, ngaøi duøng phöông tieän thò hieän xaû boû thaân ñoäc döõ. Coù theå noùi raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, dieät maát chaêng?” “Baïch Theá Toân, khoâng theå.” “Trong coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy, Nhö Lai duøng phöông tieän maø xaû boû xaùc thaân, cuõng nhö con raén kia loät boû boä da cuõ. Cho neân Nhö Lai goïi laø thöôøng truï. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi thôï vaøng gaëp ñöôïc loaïi vaøng roøng toát, tuøy yù laøm ra ñuû moùn ñoà duøng. Nhö Lai cuõng vaäy, ôû trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, ngaøi coù theå thò hieän moïi thöù saéc thaân, vì muoán giaùo hoùa chuùng

296

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

sanh vöôït thoaùt khoûi sanh töû. Cho neân Nhö Lai goïi laø thaân khoâng giôùi haïn. Tuy ngaøi thò hieän ñuû moïi thaân hình, nhöng vaãn goïi laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caây am-la vaø caây dieâm phuø, moãi naêm thay ñoåi ba laàn: trong khi nôû hoa maøu saéc saùng leân röïc rôõ, luùc ñaâm choài laù xanh um raäm raïp, vaøo muøa ruïng laù laïi troâng gioáng nhö khoâ cheát. “Thieän nam töû! YÙ oâng theá naøo? Caây aáy coù thaät laø khoâ cheát hay chaêng?” “Baïch Theá Toân! Khoâng phaûi.” “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng vaäy, ôû trong Ba coõi ngaøi thò hieän ba loaïi thaân: coù khi sô sinh, coù luùc tröôûng thaønh, ñeán luùc laïi vaøo Nieát-baøn. Nhöng thaân Nhö Lai thaät chaúng phaûi laø voâ thöôøng.” Boà Taùt Ca-dieáp khen raèng: “Laønh thay, laønh thay! Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy, Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN CHÍN

297

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI Phaåm thöù tö – Phaàn baûy

hieän nam töû! Lôøi saâu kín cuûa Nhö Lai raát saâu xa, khoù hieåu. Ví nhö vò ñaïi vöông baûo quaàn thaàn: ‘Ñem tieân-ñaø-baø1 ñeán ñaây.’ Chæ moät tieáng tieân-ñaø-baø maø coù boán nghóa: moät laø muoái, hai laø caùi baùt, ba laø nöôùc, boán laø ngöïa. Boán moùn aáy ñeàu goïi cuøng moät teân. Vò quan coù trí tueä kheùo hieåu ñöôïc tieáng aáy. Nhö khi vua taém röûa, goïi tieân-ñaø-baø thì daâng nöôùc. Nhö khi vua duøng côm, goïi tieânñaø-baø thì daâng muoái. Khi vua aên xong muoán uoáng nöôùc, goïi tieân-ñaø-baø thì daâng baùt. Khi vua muoán daïo chôi, goïi tieân-ñaø-baø thì daâng ngöïa. Nhö vaäy, vò quan coù trí tueä kheùo hieåu ñöôïc boán caùch noùi saâu kín cuûa ñaïi vöông. “Kinh Ñaïi thöøa naøy cuõng vaäy, coù ñuû boán leõ voâ thöôøng...2 Vò quan Ñaïi thöøa coù trí tueä phaûi kheùo hieåu ñöôïc boán leõ aáy. Nhö khi Phaät ra ñôøi, vì chuùng sanh thuyeát giaûng Nieát-baøn cuûa Nhö Lai, ngöôøi coù trí tueä neân bieát raèng ñoù laø Nhö Lai vì nhöõng keû chaáp leõ thöôøng coøn neân môùi thuyeát daïy tö töôûng voâ thöôøng, khieán caùc vò tyø-kheo tu taäp pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng. 1

Tieân-ñaø-baø: phieân aâm töø Phaïn ngöõ saindhava, nghóa thöôøng duøng laø thaïch dieâm (muoái), nhöng theo ñoaïn naøy thì goàm ñuû boán nghóa laø dieâm, khí, thuûy, maõ (muoái, baùt ñöïng, nöôùc, ngöïa). Caùc baûn luaän giaûi thöôøng trích daãn ví duï naøy vôùi teân laø “nhaát danh töù thaät” (moät teân boán nghóa). 2 Ñoù laø caùc leõ voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ vaø khoâng.

368

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Hoaëc khi Phaät laïi daïy: ‘Chaùnh phaùp saép dieät.’ Ngöôøi coù trí tueä neân bieát raèng ñoù laø Nhö Lai vì nhöõng keû chaáp leõ vui thuù neân thuyeát daïy tö töôûng khoå, khieán caùc vò tyø-kheo thöôøng tu pheùp quaùn khoå. “Hoaëc khi Phaät laïi daïy: ‘Nay ta beänh khoå, Chuùng taêng bò phaù hoaïi.’ Ngöôøi coù trí tueä neân bieát raèng ñoù laø Nhö Lai vì nhöõng keû chaáp ngaõ neân thuyeát daïy tö töôûng voâ ngaõ, khieán caùc vò tyø-kheo tu taäp pheùp quaùn voâ ngaõ. “Hoaëc khi Phaät laïi daïy: ‘Caùi goïi laø khoâng ñoù chính laø giaûi thoaùt chaân chaùnh. Ngöôøi coù trí tueä neân bieát raèng ñoù laø Nhö Lai noùi giaûi thoaùt chaân chaùnh khoâng coù Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, khieán caùc vò tyø-kheo tu hoïc pheùp quaùn khoâng. Vì nghóa aáy, giaûi thoaùt chaân chaùnh goïi laø khoâng, cuõng goïi laø chaúng ñoäng. Goïi laø chaúng ñoäng, ñoù laø trong giaûi thoaùt khoâng coù khoå naõo. Cho neân chaúng ñoäng töùc laø giaûi thoaùt chaân chaùnh, khoâng coù hình töôùng. Goïi laø khoâng coù hình töôùng, nghóa laø khoâng coù caùc loaïi hình saéc, aâm thanh, höông vò, xuùc caûm. Cho neân goïi laø khoâng hình töôùng. Giaûi thoaùt chaân chaùnh thöôøng toàn khoâng bieán ñoåi. Trong giaûi thoaùt aáy khoâng coù söï voâ thöôøng, noùng böùc, bieán ñoåi. Cho neân giaûi thoaùt chaân chaùnh goïi laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi, trong maùt. “Coù khi Phaät laïi daïy: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Nhö Lai.’ Ngöôøi coù trí tueä neân bieát raèng ñoù laø Nhö Lai thuyeát daïy phaùp thöôøng toàn, khieán caùc vò tyø-kheo tu phaùp thöôøng chaân chaùnh. Neáu caùc vò tyø-kheo coù theå thuaän theo ñoù maø tu hoïc, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy thaät laø ñeä töû cuûa ta, kheùo bieát roõ taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, nhö vò quan coù trí tueä cuûa ñaïi vöông kia hieåu roõ ñöôïc yù vua. 369

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö vò vua aáy coøn coù lôøi saâu kín, huoáng chi Nhö Lai laïi chaúng coù sao? Thieän nam töû! Cho neân giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai thaät khoù roõ bieát ñöôïc. Chæ nhöõng ngöôøi coù trí tueä môùi coù theå hieåu ñöôïc phaùp Phaät raát thaâm saâu, chaúng phaûi haïng phaøm phu ôû theá gian coù theå ñuû söùc tin nhaän. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caây ba-la-xa, caây ca-nica, caây a-thuùc-ca, gaëp khi naéng haïn chaúng sanh hoa traùi. Cho ñeán caùc loaøi vaät khaùc treân caïn döôùi nöôùc cuõng ñeàu khoâ heùo, xaùc xô, khoâng ñöôïc thaám nhuaàn öôùt aùt, khoâng theå taêng tröôûng. Taát caû caùc loaïi caây thuoác ñeàu khoâng coøn hieäu nghieäm. “Thieän nam töû! Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy. Sau khi ta dieät ñoä, neáu coù nhöõng chuùng sanh khoâng chòu cung kính thì kinh naøy khoâng coù oai ñöùc. Vì sao vaäy? Vì caùc chuùng sanh aáy khoâng bieát ñöôïc taïng saâu kín cuûa Nhö Lai. Vì sao vaäy? Vì caùc chuùng sanh aáy keùm phöôùc ñöùc. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Khi Chaùnh phaùp Nhö Lai saép dieät maát, baáy giôø seõ coù nhieàu tyø-kheo laøm ñieàu xaáu aùc, khoâng roõ bieát taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, löôøi nhaùc chaäm chaïp, khoâng theå ñoïc tuïng, tuyeân döông, phaân bieät Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai. Ví nhö keû troäm cöôùp ngu si, vaát boû nhöõng moùn quyù baùu, laïi ñi gaùnh vaùc coû rôm! Vì hoï chaúng hieåu taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, cho neân ñoái vôùi kinh naøy löôøi nhaùc chaúng sieâng naêng. Thaät nguy hieåm ñaùng thöông thay! Ñôøi vò lai ñaùng lo sôï thay! Khoå thay cho chuùng sanh, khoâng sieâng naêng nghe vaø thoï trì kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy. Chæ coù caùc vò Ñaïi Boà Taùt môùi coù theå ñoái vôùi 370

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

kinh naøy naém ñöôïc nghóa lyù chaân thaät, khoâng troùi buoäc nôi vaên töï, tuøy thuaän khoâng traùi nghòch, vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coâ gaùi chaên boø kia muoán baùn söõa, vì tham lôïi neân theâm vaøo hai phaàn nöôùc, roài baùn cho coâ chaên boø khaùc. Coâ naøy mua ñöôïc söõa roài laïi theâm vaøo hai phaàn nöôùc nöõa, ñem baùn cho moät coâ gaùi ôû gaàn thaønh. Mua söõa roài, coâ gaùi ôû gaàn thaønh laïi theâm vaøo hai phaàn nöôùc, roài ñem baùn cho coâ gaùi ôû trong thaønh. Coâ gaùi ôû trong thaønh mua söõa roài laïi theâm vaøo hai phaàn nöôùc, keá ñem ra chôï baùn. Luùc aáy, coù moät ngöôøi cöôùi vôï cho con, caàn loaïi söõa toát ñeå ñaõi khaùch lieàn ñeán chôï ñeå mua, nhöng coâ gaùi baùn söõa aáy ñoøi giaù ñaét hôn gaáp nhieàu laàn. Ngöôøi aáy noùi raèng: ‘Söõa cuûa coâ pha nhieàu nöôùc, chaúng ñuùng nhö lôøi höùa cuûa coâ. Nhöng ngay hoâm nay toâi caàn ñaõi khaùch neân môùi mua.” Ngöôøi aáy nhaän laáy söõa, veà nhaø naáu thaønh moùn chaùo söõa nhöng neám chaúng coù vò söõa. Tuy chaúng coù vò söõa, nhöng so vôùi vò ñaéng thì vaãn hôn caû nghìn laàn. Vì sao vaäy? Vì vò söõa laø hôn heát trong taát caû caùc muøi vò. “Thieän nam töû! Sau khi ta vaøo Nieát-baøn, luùc Chaùnh Phaùp chöa döùt, coøn khoaûng taùm möôi naêm, baáy giôø ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà kinh naøy seõ ñöôïc löu truyeàn khaép nôi. Luùc aáy coù nhöõng tyø-kheo xaáu aùc cöôùp laáy kinh naøy roài chia ra nhieàu phaàn, coù theå laøm maát ñi maøu saéc, höông thôm vaø vò ngon cuûa Chaùnh phaùp. Nhöõng keû xaáu aùc aáy, tuy cuõng ñoïc tuïng kinh ñieån naøy, nhöng laøm maát ñi nghóa lyù coát yeáu saâu kín cuûa Nhö Lai, ñöa vaøo nhöõng lôøi leõ hoa myõ voâ nghóa cuûa theá gian. Hoï cheùp ñoaïn tröôùc ra sau, ñoaïn sau ra tröôùc, roài laïi cheùp ñoaïn tröôùc vaø ñoaïn sau vaøo giöõa, cheùp ñoaïn giöõa vaøo nôi ñoaïn tröôùc vaø ñoaïn sau. Neân bieát raèng caùc tyø-kheo xaáu aáy laø baïn höõu cuûa ma. Hoï thaâu nhaän 371

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaø chöùa tröõ moïi vaät baát tònh, noùi raèng: ‘Nhö Lai coù cho pheùp toâi chöùa tröõ taát caû.’ Nhö coâ gaùi chaên boø kia pha theâm nhieàu nöôùc vaøo söõa, caùc tyø-kheo xaáu aùc cuõng vaäy, hoï pha laãn nhöõng lôøi theá tuïc laøm sai laàm [yù nghóa] kinh naøy, khieán nhieàu chuùng sanh chaúng nhaän ñöôïc söï thuyeát daïy chaân chaùnh, chaúng coù ñöôïc baûn cheùp kinh chaân chaùnh, cuõng chaúng ñöôïc nhaän giöõ kinh naøy moät caùch chaân chaùnh ñeå toân troïng, ngôïi khen, cuùng döôøng cung kính. Caùc tyøkheo xaáu aác aáy vì lôïi döôõng neân khoâng theå truyeàn baù, löu haønh kinh naøy moät caùch roäng raõi. Choã truyeàn baù löu haønh cuûa hoï thaät quaù ít oi, khoâng ñaùng keå. “Nhö coâ gaùi chaên boø ngheøo khoå kia baùn söõa qua nhieàu ngöôøi, cho ñeán khi naáu thaønh chaùo thì chaúng coøn muøi vò cuûa söõa. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, löu chuyeån nhieàu nôi maø trôû neân moûng manh, nhaït nheõo, chaúng coøn khí vò. Tuy chaúng coøn khí vò, nhöng vaãn coøn hôn caùc kinh khaùc caû ngaøn laàn. Cuõng nhö muøi vò söõa kia so vôùi vò ñaéng vaãn coøn hôn caû ngaøn laàn. Vì sao vaäy? Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy, so vôùi kinh ñieån cuûa Thanh vaên laø baäc cao troåi, cuõng nhö söõa boø laø vò ngon hôn heát trong taát caû caùc muøi vò. Vì nghóa aáy neân goïi kinh naøy laø Ñaïi Nieát-baøn. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Taát caû moïi ngöôøi, ai cuõng caàu ñöôïc laøm thaân nam töû. Vì sao vaäy? Vì taát caû ngöôøi nöõ ñeàu phaûi chòu moïi söï xaáu keùm. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö nöôùc tieåu cuûa con muoãi thì khoâng theå laøm cho khaép coõi ñaát naøy thaám öôùt. Loøng duïc khoù thoûa cuûa ngöôøi nöõ cuõng gioáng nhö vaäy. Ví nhö mang heát thaûy coõi ñaát naøy vo laïi thaønh nhöõng vieân nhoû nhö haït caûi, vôùi soá ñaøn oâng nhieàu nhö soá haït caûi aáy cuøng 372

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

aên naèm vôùi moät ngöôøi ñaøn baø cuõng khoâng theå ñuû! Giaû söû ñaøn oâng nhieàu ñeán nhö soá caùt soâng Haèng cuøng laøm vieäc daâm duïc vôùi moät ngöôøi ñaøn baø, cuõng khoâng theå ñuû! “Thieän nam töû! Ví nhö bieån caû, heát thaûy nöôùc möa treân trôøi ñoå xuoáng vaø nöôùc ôû traêm soâng ñeàu chaûy doàn veà, nhöng bieån vaãn chöa töøng ñaày traøn. Ngöôøi ñaøn baø cuõng theá, ví nhö taát caû [loaøi ngöôøi] ñeàu laø ñaøn oâng, cuøng aên naèm vôùi moät ngöôøi ñaøn baø cuõng vaãn khoâng ñuû!1 “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö caây a-thuùc-ca, caây ba-traùla, caây ca-ni-ca, ñeán muøa xuaân troå hoa, loaøi ong ñeán huùt laáy heát vò tinh teá trong saéc ñeïp vaø höông thôm cuûa caùc hoa aáy, nhöng vaãn khoâng bieát chaùn. Ngöôøi ñaøn baø ham muoán ñaøn oâng cuõng nhö theá, chaúng heà bieát chaùn. “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân nhöõng keû nam ngöôøi nöõ ñöôïc nghe kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy thöôøng neân cheâ boû thaân töôùng nöõ nhaân vaø caàu ñöôïc thaân nam töû. Vì sao vaäy? Vì kinh ñieån Ñaïi thöøa naøy coù töôùng tröôïng phu, aáy laø taùnh Phaät. Neáu ai khoâng bieát taùnh Phaät aét khoâng coù töôùng nam töû. Vì sao vaäy? Vì chaúng töï bieát mình coù taùnh Phaät. “Nhö ai khoâng bieát ñöôïc taùnh Phaät, ta goïi nhöõng ngöôøi aáy laø nöõ nhaân. Nhö ai töï bieát mình coù taùnh Phaät, ta noùi raèng ngöôøi aáy coù töôùng tröôïng phu.2 1

ÔÛ ñaây muoán nhaán maïnh yù nghóa laø tính duïc khoâng bao giôø coù theå thoûa maõn hoaøn toaøn. Bôûi vì söï thoûa maõn tính duïc cuõng chính laø nguyeân nhaân laøm sanh khôûi tính duïc ôû möùc ñoä cao hôn, vaø voøng laån quaån nhö theá seõ maõi maõi toàn taïi, phaùt trieån, tröø khi ngöôøi tu coù theå ñoaïn tröø taän goác reã cuûa tính duïc. Trong nhieàu kinh ñieån khaùc, ñöùc Phaät thöôøng ñöa ra ví duï ngöôøi khaùt uoáng nöôùc muoái, caøng uoáng laïi caøng khaùt nhieàu hôn nöõa. Theo caùch phaân bieät nhö neâu trong ñoaïn naøy thì söï khaùc bieät giöõa hình töôùng nam nöõ khoâng coøn quan troïng nöõa, cuõng khoâng coù yù nghóa gì trong söï xaùc ñònh naêng löïc giaûi thoaùt cuûa moät ngöôøi.

373

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhö coù nhöõng ngöôøi nöõ naøo coù theå bieát raèng töï thaân quyeát coù taùnh Phaät, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy töùc laø nam töû. “Thieän nam töû! Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy goàm thaâu caùc coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Vì thuyeát giaûng ñöôïc taïng saâu kín cuûa Nhö Lai. Cho neân nhöõng keû nam ngöôøi nöõ naøo muoán mau choùng bieát ñöôïc taïng saâu kín cuûa Nhö Lai thì neân tuøy phöông tieän maø sieâng naêng tu taäp kinh naøy.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Ñuùng nhö vaäy, nhö vaäy! Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy, nay con nhôø coù töôùng tröôïng phu neân ñöôïc vaøo taïng saâu kín cuûa Nhö Lai. Hoâm nay ñöùc Nhö Lai vöøa khai ngoä cho con, nhaân ñoù con chaéc chaén seõ ñöôïc thoâng ñaït.” Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng tuøy thuaän phaùp theá gian maø noùi nhö vaäy.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa: “Con chaúng tuøy thuaän phaùp theá gian.” Phaät khen Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Nay oâng ñaõ bieát ñöôïc muøi vò cuûa phaùp cao troåi hôn heát, raát thaâm saâu khoù bieát, theá maø oâng ñöôïc bieát. Nhö loaøi ong huùt laáy muøi vò tinh teá nhaát, oâng cuõng nhö vaäy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö nöôùc tieåu cuûa con muoãi chaúng theå thaám öôùt khaép coõi ñaát naøy. Söï löu haønh phaân boá cuûa kinh naøy trong töông lai cuõng vaäy, [khoâng theå naøo ñuû khaép]. Cuõng nhö nöôùc tieåu cuûa loaøi muoãi, kinh naøy veà thuôû Chaùnh phaùp saép dieät seõ bò maát ñi ôû coõi ñaát naøy tröôùc heát. Neân bieát raèng ñoù töùc laø töôùng suy cuûa Chaùnh phaùp. 374

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vöøa qua heát muøa haï, thaùng ñaàu muøa thu trôøi möa lieân mieân nhieàu ngaøy. Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, vì caùc vò Boà Taùt ôû phöông Nam maø seõ tuoân möa phaùp thaám ñaãm khaép nôi. Khi Chaùnh phaùp saép döùt maát, kinh naøy seõ ñeán xöù Keá Taân,1 ñaày ñuû khoâng thieáu, ñöôïc choân giaáu trong loøng ñaát. Hoaëc coù ngöôøi tin, hoaëc coù ngöôøi khoâng tin, phaùp vò cam loä cuûa kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa naøy cuõng seõ naèm saâu trong loøng ñaát. Kinh naøy maát ñi roài, taát caû caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa cuõng ñeàu seõ döùt maát. Neáu nhö ai coù ñöôïc kinh naøy, ñaày ñuû khoâng thieáu, ñoù laø baäc cao quyù vöôït troäi giöõa loaøi ngöôøi. Caùc vò Boà Taùt neân bieát raèng Chaùnh phaùp voâ thöôïng cuûa Nhö Lai coøn chaúng bao laâu nöõa seõ döùt maát.” Luùc aáy, Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Nay Thuaàn-ñaø coøn coù loøng nghi, xin Nhö Lai phaân bieät [giaûng noùi] laàn nöõa ñeå döùt tröø loøng nghi cuûa oâng aáy.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng aáy coù loøng nghi nhö theá naøo haõy noùi ra ñi, ta seõ döùt tröø cho.” Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Thuaàn-ñaø coù loøng nghi raèng: ‘Nhö Lai thöôøng truï laø nhôø söùc thaáy bieát ñöôïc taùnh Phaät. Neáu thaáy taùnh Phaät roài laø thöôøng, thì luùc chöa thaáy ñaùng leõ phaûi laø voâ thöôøng. Nhöng neáu tröôùc ñaõ voâ thöôøng, veà sau ñaùng leõ cuõng nhö theá. Vì sao vaäy? Nhö nhöõng vaät ôû theá gian tröôùc voán laø khoâng, nay laïi thaønh coù, roài töø coù trôû laïi thaønh khoâng. Nhöõng vaät nhö vaäy ñeàu laø voâ thöôøng. Theo nghóa aáy thì chö Phaät, Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc chaúng khaùc gì nhau.” 1

Nöôùc Keá Taân, tieáng Phaïn laø Gāndhāra, cuõng phieân aâm laø Kieàn-ñaø-la, laø moät nöôùc thuoäc AÁn Ñoä thôøi coå, naèm ôû phía baéc löu vöïc Nguõ Haø, vuøng haï du soâng Kabul, thuoäc taây baéc AÁn Ñoä ngaøy nay.

375

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Luùc aáy, Theá Toân lieàn thuyeát keä raèng: Voán laø coù maø nay thaønh khoâng, Voán laø khoâng maø nay thaønh coù, Neáu noùi trong Ba ñôøi coù phaùp,1 Thaät khoâng theå coù nghóa nhö theá! “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân chö Phaät, Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc coù choã khaùc nhau maø cuõng khoâng khaùc nhau.” Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi ngôïi khen raèng: “Laønh thay! Ñuùng nhö lôøi daïy cuûa Theá Toân. Nay con môùi hieåu raèng chö Phaät, Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc coù choã khaùc nhau maø cuõng khoâng khaùc nhau.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy raèng taùnh cuûa chö Phaät, Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc voán khoâng khaùc bieät. Xin Nhö Lai phaân bieät giaûng roäng ñeå laøm lôïi ích an vui cho heát thaûy chuùng sanh.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haõy nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ. Ta seõ vì caùc oâng maø giaûng noùi. “Thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi con nhaø tröôûng giaû kia, nuoâi raát nhieàu boø söõa, coù ñuû caùc saéc loâng, thöôøng giao cho moät ngöôøi chaên giöõ, chaêm soùc. Moät hoâm, ngöôøi aáy muoán cuùng teá nôi ñeàn thôø neân vaét heát söõa cuûa caùc con boø, cho vaøo moät caùi thuøng. Ngöôøi aáy thaáy söõa toaøn moät maøu traéng, laáy laøm kinh quaùi, nghó raèng: ‘Boø coù maøu loâng khaùc nhau, vì sao söõa laïi chæ coù moät maøu?’ Ngöôøi aáy lieàn suy nghó raèng: ‘Nhö vaäy, taát caû ñeàu do nhaân duyeân nghieäp baùo cuûa chuùng sanh neân khieán cho söõa chæ coù moät maøu.’ 1

Ba ñôøi (Tam theá), töùc laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

376

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Thieän nam töû! Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt cuõng vaäy, thaûy ñeàu ñoàng moät taùnh Phaät, cuõng nhö chaát söõa kia [cuøng moät maøu] vaäy. Vì sao theá? Vì thaûy ñeàu döùt saïch phieàn naõo. Nhöng chuùng sanh vaãn noùi raèng Phaät, Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu coù khaùc bieät. Coù nhöõng vò Thanh vaên vaø ngöôøi phaøm phu coù loøng nghi ñoái vôùi Ba thöøa: ‘Taïi sao khoâng khaùc nhau?’ Caùc chuùng sanh aáy laâu veà sau môùi töï hieåu ra raèng taát caû Ba thöøa ñeàu ñoàng moät taùnh Phaät, cuõng nhö ngöôøi chuû boø kia tænh ngoä maø hieåu raèng maøu saéc cuûa söõa laø do nhaân duyeân nghieäp baùo cuûa chuùng sanh. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö chaát khoaùng vaøng ñöôïc nung luyeän saïch heát caën baån thaønh vaøng roøng, töø ñoù môùi coù giaù trò voâ cuøng. Thieän nam töû! Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt cuõng theá, ñeàu ñöôïc thaønh töïu cuøng moät taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì döùt tröø phieàn naõo, cuõng nhö khoaùng vaøng kia loïc boû nhöõng chaát caën baån. Vì nghóa aáy neân taát caû chuùng sanh ñeàu cuøng moät taùnh Phaät chaúng khaùc gì nhau. Vì tröôùc ñöôïc nghe taïng saâu kín cuûa Nhö Lai neân sau môùi thaønh Phaät, töï nhieân ñöôïc roõ bieát, cuõng nhö oâng tröôûng giaû kia bieát ñöôïc söõa chæ coù moät maøu. Vì sao vaäy? Vì ñaõ döùt saïch voâ soá phieàn naõo.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, thì Phaät vôùi chuùng sanh coù khaùc gì nhau? Thuyeát giaûng nhö vaäy thaät quaù sai laàm! Neáu nhö chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì nhaân duyeân gì maø nhöõng ngöôøi nhö oâng Xaù-lôïi-phaát ñeàu vaøo Nieát-baøn baäc haï? Haøng Duyeân giaùc ñeàu vaøo Nieát-baøn baäc trung? Haøng Boà Taùt laïi vaøo Nieát-baøn baäc thöôïng? Taát caû moïi ngöôøi neáu 377

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cuøng moät taùnh Phaät, vì sao chaúng cuøng vaøo Nieát-baøn cuûa Nhö Lai?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nieát-baøn maø chö Phaät Theá Toân chöùng ñaéc khoâng phaûi choã chöùng ñaéc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Vì nghóa aáy, Ñaïi Baùt Nieát-baøn goïi laø söï hieän höõu toát ñeïp. Theá gian duø khoâng coù Phaät vaãn coù nhöõng ngöôøi trong Hai thöøa chöùng ñaéc hai baäc Nieát-baøn.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Nghóa aáy nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Traûi qua voâ löôïng voâ bieân a-taêng-kyø kieáp môùi coù moät ñöùc Phaät ra ñôøi chæ baøy giaûng roõ Ba thöøa. “Thieän nam töû! Nhö oâng vöøa noùi ñoù, Boà Taùt vôùi haøng Nhò thöøa chaúng khaùc bieät nhau. Tröôùc ñaây, ôû taïng saâu kín cuûa Nhö Lai trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy ñaõ coù thuyeát giaûng nghóa ñoù. Caùc vò A-la-haùn chöa phaûi [ñaït ñeán] söï hieän höõu toát ñeïp. Vì sao vaäy? Vì taát caû caùc vò A-la-haùn [cuoái cuøng] ñeàu seõ ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn naøy. Vì nghóa aáy neân Ñaïi Baùt Nieát-baøn môùi coù ñöôïc nieàm vui hoaøn toaøn, roát raùo. Vì theá neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Nhö Phaät vöøa daïy, nay con môùi bieát ñöôïc nghóa khaùc nhau vaø chaúng khaùc nhau. Vì sao vaäy? Vì taát caû Boà Taùt, Thanh vaên, Duyeân giaùc, [cuoái cuøng roài] trong ñôøi vò lai ñeàu seõ veà nôi Ñaïi Baùt Nieát-baøn, cuõng nhö caùc doøng nöôùc ñeàu veà nôi bieån caû. Cho neân haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaûy ñeàu goïi laø thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng. Vì nghóa aáy neân coù choã khaùc nhau maø cuõng khoâng khaùc nhau.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø taùnh khaùc nhau?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haøng Thanh vaên ví nhö söõa, haøng Duyeân giaùc ví nhö kem söõa, haøng Boà Taùt ví nhö bô 378

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

söõa, chö Phaät Theá Toân ví nhö ñeà-hoà.1 Vì nghóa aáy, trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy ta noùi boán loaïi taùnh khaùc bieät nhau.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch: “Taùnh töôùng cuûa taát caû chuùng sanh laø nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö con boø caùi môùi sanh con, söõa vaø maùu chöa phaân bieät. Taùnh phaøm phu laãn loän caùc phieàn naõo cuõng gioáng nhö vaäy.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch: “Trong thaønh Caâu-thi-na coù ngöôøi doøng chieân-ñaø-la teân laø Hoan Hyû. Phaät coù thoï kyù cho ngöôøi aáy raèng, nhôø moät laàn phaùt taâm maø seõ mau choùng ñöôïc thaønh ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh giaùc trong theá giôùi naøy, naèm trong soá moät ngaøn ñöùc Phaät seõ ra ñôøi. Vì sao Nhö Lai chaúng thoï kyù cho nhöõng ngöôøi nhö toân giaû Xaù-lôïi-phaát, Muïc-kieàn-lieân... ñöôïc sôùm thaønh Phaät ñaïo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù nhöõng Thanh vaên, Duyeân giaùc hoaëc Boà Taùt phaùt theä nguyeän raèng: ‘Toâi seõ hoä trì Chaùnh phaùp raát laâu, roài sau môùi thaønh Phaät ñaïo voâ thöôïng.’ Vì [nhöõng ngöôøi] phaùt nguyeän nhanh choùng môùi thoï kyù [cho hoï] nhanh choùng [thaønh Phaät]. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö nhaø buoân kia coù moät vaät baùu voâ giaù, mang ñeán chôï baùn. Nhöõng keû ngu nhìn thaáy khoâng bieát, cheâ cöôøi. Ngöôøi chuû vaät baùu noùi to raèng: ‘Haït chaâu baùu cuûa toâi ñaây giaù trò voâ cuøng.’ Hoï nghe roài laïi cöôøi nöõa, thaûy ñeàu baûo nhau raèng: ‘Ñaây chaúng phaûi haït chaâu thaät, chæ laø pha leâ thoâi.’ 1

Söõa, kem söõa, bô, ñeà-hoà... laø caùc moùn aên laàn löôït ñöôïc cheá bieán töø söõa boø, trong ñoù ñeà-hoà laø moùn tinh khieát nhaát, ngon vaø quyù nhaát.

379

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng vaäy. Neáu nghe vieäc mau choùng thoï kyù, aét seõ bieáng nhaùc, cheâ cöôøi, khinh deå, nhö nhöõng keû ngu kia chaúng bieát vaät baùu thaät. “Trong ñôøi vò lai seõ coù nhöõng tyø-kheo khoâng chòu chuyeân caàn tu taäp thieän phaùp; hoï baàn cuøng khoán khoå, böùc thieát vì noãi ñoùi khaùt, vì theá môùi xuaát gia ñeå ñöôïc no aám taám thaân. Taâm yù hoï deå duoâi, ñôøi soáng gian taø, bôï ñôõ nònh hoùt. Neáu hoï nghe haøng Thanh vaên ñöôïc Nhö Lai thoï kyù sôùm thaønh Phaät, aét hoï seõ cöôøi to, khinh maïn, cheá nhaïo. Neân bieát raèng ñoù laø boïn phaù giôùi, hoï töï noùi raèng chöùng ñaéc quaû thaùnh. “Vì leõ aáy neân tuøy theo söï phaùt nguyeän nhanh choùng maø ñöôïc thoï kyù nhanh choùng. Ngöôøi [phaùt taâm] hoä trì Chaùnh phaùp [daøi laâu] thì thoï kyù laâu xa môùi thaønh Phaät.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Boà Taùt ma-ha-taùt laøm theá naøo ñeå quyeán thuoäc khoûi bò hö hoaïi?” Phaät baûo Ca-dieáp raèng: “Nhö nhöõng Boà Taùt naøo chuyeân caàn tinh taán, doác loøng hoä trì Chaùnh phaùp, nhôø nhaân duyeân aáy, quyeán thuoäc khoûi bò hö hoaïi.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Do nhaân duyeân naøo maø moâi mieäng cuûa chuùng sanh khoâ khan, noùng phoûng?” Phaät daïy Ca-dieáp raèng: “Nhö ai khoâng bieát raèng Tam baûo laø thöôøng toàn, do nhaân duyeân aáy moâi mieäng hoï bò khoâ khan, noùng phoûng. Ví nhö ngöôøi trong mieäng khoù chòu, chaúng phaân bieät ñöôïc saùu vò: ngoït, ñaéng, cay, chua, maën, 380

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nhaït. Taát caû chuùng sanh ngu si khoâng trí tueä, chaúng bieát Tam baûo laø phaùp thöôøng toàn, neân goïi laø moâi mieäng khoâ khan, noùng phoûng. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù chuùng sanh chaúng bieát Nhö Lai laø thöôøng truï, neân bieát raèng hoï laø nhöõng keû ñui muø baåm sanh. Nhöõng ai bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, duø chæ coù maét thòt nhöng ta cuõng goïi hoï laø coù thieân nhaõn. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö ai coù theå bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy tu taäp kinh ñieån naøy ñaõ laâu. Ta noùi raèng nhöõng ngöôøi aáy laø coù thieân nhaõn. Duø ai coù thieân nhaõn maø khoâng bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng toàn thì ta goïi nhöõng keû aáy laø mang maét thòt. Haïng ngöôøi aáy thaäm chí khoâng bieát ñöôïc thaân theå tay chaân cuûa chính hoï, cuõng khoâng theå laøm cho keû khaùc bieát ñöôïc. Vì nghóa aáy neân goïi laø keû mang maét thòt. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö Lai thöôøng vì taát caû chuùng sanh maø laøm cha meï. Vì sao vaäy? Taát caû chuùng sanh, ñuû moïi hình töôùng, chuûng loaïi, nhö loaøi coù hai chaân, boán chaân, nhieàu chaân, hoaëc khoâng coù chaân, Phaät chæ duøng moät gioïng noùi maø thuyeát phaùp vôùi hoï, nhöng chuùng sanh loaøi naøo cuõng hieåu ñöôïc, thaûy ñeàu khen raèng: ‘Hoâm nay Nhö Lai vì toâi maø thuyeát phaùp.’ Bôûi nghóa aáy, neân goïi Nhö Lai laø cha meï. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö ngöôøi kia sanh moät ñöùa con môùi ñöôïc möôøi saùu thaùng. Tuy coù noùi chuyeän, nhöng treû chöa theå hieåu ñöôïc. Cha meï muoán daïy treû noùi, tröôùc heát phaûi noùi moät gioïng theo noù, roài daàn daàn môùi daïy noù. Vaäy gioïng noùi theo nhö treû cuûa cha meï coù goïi laø khoâng ñuùng hay chaêng?” 381

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Baïch Theá Toân! Khoâng phaûi vaäy.” “Thieän nam töû! Chö Phaät Nhö Lai cuõng vaäy, tuøy theo ñuû loaïi tieáng noùi cuûa chuùng sanh maø thuyeát phaùp, vì muoán giuùp cho hoï truï yeân nôi Chaùnh phaùp. Tuøy theo yù muoán cuûa chuùng sanh maø thò hieän ñuû moïi hình töôùng. Nhö Lai noùi theo ñoàng moät gioïng noùi vôùi chuùng sanh, vaäy coù goïi laø khoâng ñuùng hay chaêng?” “Baïch Theá Toân! Khoâng phaûi vaäy. Vì sao? Vì choã thuyeát daïy cuûa Nhö Lai döôøng nhö tieáng sö töû roáng, tuøy theo ñuû moïi aâm thanh cuûa theá gian maø dieãn giaûi, thuyeát giaûng giaùo phaùp maàu nhieäm.”

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI Phaåm thöù naêm - Phaàn moät1

uùc aáy, töø nôi khoaûng giöõa hai chaân maøy treân traùn, Theá Toân phoùng ra haøo quang ñuû caùc maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng, hoàng, tía, chieáu ñeán thaân Thuaàn-ñaø. Thuaàn-ñaø chaïm haøo quang aáy roài lieàn cuøng vôùi quyeán thuoäc mang nhöõng thöùc aên ngon ñeán choã Phaät, muoán ñöôïc cuùng döôøng Nhö Lai vaø caùc vò tyø-kheo taêng laàn sau cuøng. Nhöõng baùt ñóa ñuû loaïi chöùa ñaày thöùc aên ñöôïc ñöa ñeán phía tröôùc ñöùc Phaät. Luùc aáy coù nhöõng vò thieân nhaân oai ñöùc lôùn ñeán ngaên phía tröôùc maët vaø vaây quanh baûo Thuaàn-ñaø raèng: “Thuaànñaø! Haõy ñöùng laïi ñoù, chôù voäi cuùng döôøng.” 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 10, phaåm Ñaïi chuùng thöa hoûi thöù 17 (Nhaát thieát ñaïi chuùng sôû vaán ñeä thaäp thaát). Theo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì töø ñaây baét ñaàu phaåm Tuøy hyû thöù 18, thuoäc quyeån 6.

382

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Ñang luùc aáy, Nhö Lai laïi phoùng ra voâ löôïng voâ bieân ñuû loaïi haøo quang. Ñaïi chuùng chö thieân chaïm phaûi haøo quang naøy roài lieàn ñeå cho Thuaàn-ñaø ñi ñeán choã Phaät maø daâng hieán leã cuùng. Luùc aáy, chö thieân vaø taát caû chuùng sanh thaûy ñeàu töï mang nhöõng vaät thöïc cuùng döôøng cuûa mình ñeán phía tröôùc Phaät, quyø moïp xuoáng baïch Phaät raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai cho pheùp chö tyø-kheo thoï nhaän caùc moùn aên naøy.” Luùc aáy, chö tyø-kheo bieát laø ñaõ ñuùng giôø, beøn ñaép y, oâm baùt, ñònh taâm an oån. Luùc aáy, Thuaàn-ñaø vì Phaät vaø chö Taêng maø saép xeáp caùc toøa sö töû quyù baùu, treo caùc phöôùn, loïng baèng luïa, chuoãi ngoïc höông hoa... Luùc aáy, coõi Tam thieân ñaïi thieân ñöôïc trang nghieâm vi dieäu, döôøng nhö coõi nöôùc An Laïc ôû phöông taây.1 Baáy giôø Thuaàn-ñaø ñöùng tröôùc Phaät, öu bi thaûm ñaïm, baïch Phaät moät laàn nöõa: “Nguyeän ñöôïc Nhö Lai ñem loøng thöông xoùt, truï laïi coõi theá naøy moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm.” Phaät baûo Thuaàn-ñaø: “Nhö oâng muoán ta truï laâu coõi theá, vaäy haõy mau cuùng döôøng laàn cuoái cuøng ñeå cho troïn veïn haïnh Boá thí Ba-la-maät2 cuûa oâng.” Baáy giôø, taát caû caùc vò Ñaïi Boà Taùt vaø chö thieân, loaøi ngöôøi, tuy khaùc mieäng maø ñoàng aâm, thaûy ñeàu noùi leân nhöõng lôøi naøy: “Laï thay, Thuaàn-ñaø! Ngöôøi ñöôïc phöôùc ñöùc lôùn, coù theå khieán Nhö Lai thoï nhaän böõa cuùng döôøng cuoái cuøng cao troåi hôn heát. Chuùng ta ñaây khoâng coù phöôùc neân moïi leã vaät baøy ra phaûi bò deïp boû.” 1 2

Coõi nöôùc An Laïc ôû phöông taây: Töùc laø Cöïc Laïc theá giôùi cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ñaøn Ba-la-maät hay Ñaøn-na Ba-la-maät (dānapāramitā), dòch nghóa: Boá thí ñoä hay Thí ñoä, moät haïnh trong saùu haïnh lôùn cuûa haøng Boà Taùt.

383

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Baáy giôø, muoán laøm cho taát caû Ñaïi chuùng ñeàu ñöôïc thoûa loøng, töø moãi loã chaân loâng nôi thaân cuûa Theá Toân lieàn hoùa ra voâ löôïng chö Phaät, moãi ñöùc Phaät coù voâ löôïng chö tyøkheo taêng [vaây quanh]. Chö Theá Toân aáy vaø voâ löôïng ñaïi chuùng thaûy ñeàu thò hieän thoï nhaän ñoà cuùng döôøng cuûa chö thieân vaø loaøi ngöôøi. Ñöùc Thích-ca Nhö Lai töï ngaøi thoï nhaän böõa côm maø Thuaàn-ñaø cuùng döôøng. Luùc aáy, moùn côm vöøa naáu chín maø Thuaàn-ñaø daâng leân ñöôïc laáy ôû nöôùc Ma-kieät-ñaø,1 chöùa ñaày taùm hoäc.2 Nhôø söùc thaàn cuûa Phaät maø coù theå laøm cho taát caû chuùng hoäi ñeàu no ñuû. Baáy giôø, Thuaàn-ñaø nhìn thaáy nhö vaäy roài, trong loøng laáy laøm vui veû, phaán khôûi voâ cuøng. Taát caû ñaïi chuùng cuõng vaäy. Laïi nöông theo yù Phaät, taát caû ñaïi chuùng ñeàu nghó raèng: “Nay Nhö Lai ñaõ thoï nhaän ñoà daâng cuùng cuûa chuùng ta, aét khoâng bao laâu nöõa seõ vaøo Nieát-baøn.” Nghó nhö vaäy roài, ai laáy ñeàu caûm thaáy buoàn vui laãn loän. Khi aáy, ñaát ñai ôû röøng caây tuy nhoû heïp nhöng nhôø söùc thaàn cuûa Phaät neân moãi khoaûng ñaát nhö ñaàu kim cuõng ñeàu coù voâ löôïng chö Phaät Theá Toân cuøng quyeán thuoäc ngoài thoï thöïc. Moùn aên cuûa taát caû caùc vò ñeàu khoâng khaùc bieät nhau. Luùc aáy, chö thieân, loaøi ngöôøi, a-tu-la ñeàu than khoùc saàu thaûm, cuøng noùi lôøi naøy: “Hoâm nay Nhö Lai ñaõ thoï böõa 1

Ma-kieät-ñaø (Magadha), cuõng ñoïc laø Ma-giaø-ñaø hay Ma-kieät-ñeà, hoaëc Ma-yeát-ñaø, laø moät trong 16 nöôùc lôùn ôû AÁn Ñoä vaøo thôøi ñöùc Phaät. Coù thôøi Ma-kieät-ñaø ñaõ töøng laø quoác gia lôùn nhaát, kinh ñoâ laø thaønh Vöông Xaù (Rjagraha). Vaøo thôøi ñöùc Phaät, vua Taàn-baø-sa-la trò vì nöôùc Ma-kieät-ñaø, bò con laø thaùi töû A-xaø-theá soaùn ngoâi vaø giam vaøo nguïc cho ñeán cheát. Vò trí hieän nay cuûa Ma-kieät-ñaø laø thuoäc veà Nam Bihar, mieàn Baéc AÁn Ñoä. 2 Hoäc: ñôn vò ño löôøng ngaøy xöa, moãi hoäc baèng 10 ñaáu.

384

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

cuùng döôøng cuoái cuøng do chuùng ta daâng hieán. Thoï cuùng döôøng roài ngaøi seõ vaøo Nieát-baøn. Roài ñaây chuùng ta coøn bieát cuùng döôøng cho ai? Chuùng ta saép vónh bieät ñöùc Ñieàu ngöï voâ thöôïng, seõ trôû neân toái taêm nhö nhöõng keû muø loøa.” Baáy giôø, ñöùc Theá Toân vì muoán an uûi taát caû ñaïi chuùng lieàn noùi keä raèng: “Caùc oâng ñöøng saàu thaûm, Phaùp Phaät ñeàu nhö vaäy. Ta vaøo coõi Nieát-baøn, Ñaõ qua voâ löôïng kieáp. Thöôøng höôûng vui toät baäc, Vónh vieãn nôi yeân oån. Nay phaûi heát loøng nghe, Ta daïy phaùp Nieát-baøn. Ta ñaõ lìa aên uoáng, Khoâng coù söï ñoùi khaùt. Nay ta vì caùc oâng, Thuyeát giaûng nguyeän tuøy thuaän, Khieán cho toaøn ñaïi chuùng, Ñeàu ñöôïc vui an oån. Nghe xong, neân tu haønh, Phaät vaø Phaùp thöôøng truï. Ví nhö quaï, chim cuù1 Cuøng ñaäu chung moät caây, 1

Quaï vaø chim cuù: Chim quaï ñi aên ban ngaøy, chim cuù ñi aên ban ñeâm, hai loaøi traùi ngöôïc nhau khoâng theå cuøng chung soáng. Ñoaïn naøy yù noùi vì ñaây laø ñieàu khoâng theå coù neân vieäc Nhö Lai döùt taát caû maø vaøo Nieát-baøn vónh vieãn cuõng laø khoâng theå coù, neân bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, chæ thò hieän Nieát-baøn maø thoâi. Caùc ñoaïn tieáp theo ñöa ra nhöõng ñieàu khoâng theå coù cuõng ñeàu ñoàng moät yù töông töï nhö ñoaïn naøy.

385

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhö anh em thaân thieát, Môùi Nieát-baøn vónh vieãn. Nhö Lai thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Chuùng sanh thöôøng toân kính, Sao döùt vaøo Nieát-baøn? Giaû söû raén, chuoät, soùi, Cuøng ôû chung moät hang, Thöông nhau nhö anh em, Môùi Nieát-baøn vónh vieãn. Nhö Lai thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Chuùng sanh thöôøng toân kính, Sao döùt vaøo Nieát-baøn? Giaû söû hoa thaát dieäp, Toûa höông hoa baø-sö; Traùi caây ca-löu-ca, Bieán thaønh traùi traán-ñaàu,1 Ta môùi vaøo Nieát-baøn. Nhö Lai thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Sao laïi boû töø bi, Vaøo maõi nôi Nieát-baøn? Giaû söû nhaát-xieån-ñeà, Ngay ñôøi naøy thaønh Phaät, 1

Ca-löu-ca (cuõng ñoïc laø ca-lu-ca hay ca-la-ca) vaø traán ñaàu (hay traán-ñaàu-ca) laø hai thöù traùi raát gioáng nhau, raát khoù phaân bieät, nhöng traùi ca-löu-ca coù ñoäc, aên vaøo phaûi cheát, coøn traùi traán-ñaàu laø loaïi traùi aên ñöôïc. (Xem laïi quyeån saùu).

386

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Thoï höôûng vui baäc nhaát, Ta môùi vaøo Nieát-baøn. Nhö Lai thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Sao laïi boû töø bi, Vaøo maõi nôi Nieát-baøn? Giaû söû toaøn ñaïi chuùng, Cuøng luùc ñeàu thaønh Phaät, Lìa haún moïi loãi laàm, Ta môùi vaøo Nieát-baøn. Nhö Lai thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Sao laïi boû töø bi, Vaøo maõi nôi Nieát-baøn? Nhö nöôùc tieåu loaøi muoãi, Öôùt ñaãm khaép maët ñaát, Nuùi non, traêm soâng suoái, Ngaäp traøn caû bieån lôùn. Neáu coù chuyeän nhö vaäy, Ta môùi vaøo Nieát-baøn. Loøng bi thöông taát caû, Ñoàng nhö La-haàu-la, Chuùng sanh thöôøng toân kính, Sao döùt vaøo Nieát-baøn? Caùc oâng vì leõ aáy, Neân haâm moä Chaùnh phaùp. 387

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chaúng neân sanh saàu naõo, Than khoùc vaø keå leå. Muoán thaønh haïnh chaân chaùnh, Neân tu Nhö Lai thöôøng, Neân quaùn phaùp theá naøy: Laâu daøi, khoâng bieán ñoåi. Laïi neân nghó theá naøy: Tam baûo ñeàu thöôøng truï. Lieàn ñöôïc che chôû lôùn, Nhö caây khoâ sanh quaû.1 Ñoù goïi laø Tam baûo. Boán chuùng2 neân nghe kyõ. Nghe roài neân vui veû, Lieàn phaùt taâm Boà-ñeà. Coù theå bieát Tam baûo Laø thöôøng truï, chaân thaät, Ñoù laø nguyeän cao nhaát, Cuûa taát caû chö Phaät. “Nhö coù nhöõng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di coù theå nöông theo lôøi nguyeän cao nhaát cuûa Nhö Lai maø phaùt nguyeän, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy khoâng heà ngu si, ñuû söùc thoï laõnh söï cuùng döôøng. Nhôø söùc nguyeän aáy, quaû baùo coâng ñöùc laø cao troåi nhaát trong theá gian, cuõng nhö baäc A-la-haùn. Neáu coù nhöõng ai khoâng theå quaùn töôûng leõ Tam 1 2

Nguyeän löïc coù theå laøm cho caây khoâ sanh ra hoa traùi, yù noùi söùc gia hoä khoâng theå nghó baøn cuûa Tam baûo. Boán chuùng: Tyø-kheo, Tyø-kheo ni, Öu-baø-taéc, Öu-baø-di. Tyø-kheo vaø Tyø-kheo ni laø hai chuùng ñeä töû xuaát gia cuûa Phaät, nam vaø nöõ. Öu-baø-taéc vaø Öu-baø-di laø hai chuùng ñeä töû taïi gia cuûa Phaät, nam vaø nöõ.

388

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

baûo thöôøng toàn, thì ñoù laø haïng chieân-ñaø-la.1 Nhöõng ai coù theå bieát leõ Tam baûo thöôøng truï, nhaân duyeân thaät phaùp thì lìa ñöôïc khoå naõo, ñaït ñöôïc an vui, khoâng phaûi chòu nhöõng söï nhieãu haïi hoaëc tai naïn.” Luùc aáy, ñaïi chuùng goàm chö thieân, loaøi ngöôøi vaø a-tu-la nghe phaùp aáy roài, sanh loøng vui veû, phaán khôûi voâ cuøng. Taâm hoï trôû neân thuaàn thuïc hieàn hoøa, kheùo tröø ñöôïc nhöõng thöù che laáp,2 khoâng coøn coù taâm phaân bieät cao thaáp, oai ñöùc thanh tònh, veû maët vui töôi, bieát raèng Phaät laø thöôøng truï. Cho neân hoï baøy ra nhöõng moùn cuùng döôøng cuûa chö thieân, raûy caùc thöù hoa, höông boät, höông thoa, vaø troãi leân nhöõng khuùc nhaïc trôøi ñeå cuùng döôøng Phaät. Baáy giôø, Phaät baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! OÂng coù thaáy vieäc ít coù trong ñaïi chuùng naøy chaêng?” Ca-dieáp thöa raèng: “Baïch Theá Toân, con ñaõ thaáy! Con thaáy caùc ñöùc Nhö Lai voâ löôïng voâ bieân khoâng theå noùi heát, thoï nhaän thöùc aên uoáng cuûa ñaïi chuùng chö thieân vaø loaøi ngöôøi cuùng döôøng. Con laïi thaáy chö Phaät thaân töôùng cao lôùn ñeïp ñeõ ngoài nôi choã ngoài chæ baèng ñaàu caây kim, laïi coù raát nhieàu ngöôøi haàu quanh maø vaãn khoâng ñuïng chaïm, chöôùng ngaïi. Con laïi thaáy ñaïi chuùng thaûy ñeàu phaùt lôøi theä nguyeän noùi ra möôøi ba baøi keä. Con cuõng bieát trong ñaïi chuùng ai naáy ñeàu töï nghó raèng: ‘Hoâm nay ñöùc Nhö Lai rieâng thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa toâi.’ 1

Chieân-ñaø-la (Candala): Trong xaõ hoäi AÁn Ñoä xöa, theo quan ñieåm cuûa ñaïo Baø-lamoân, chieân-ñaø-la laø haïng ngöôøi heøn haï hôn heát, ôû döôùi caû boán giai caáp trong xaõ hoäi: Saùt-lî, Baø-la-moân, Pheä-xaø, Thuû-ñaø-la. Töùc laø phieàn naõo, vì phieàn naõo che laáp trí tueä, laøm cho nhöõng gì chaân chaùnh khoâng theå hieån loä.

389

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Giaû söû thöùc aên uoáng maø Thuaàn-ñaø phuïng hieán ñoù nghieàn naùt thaønh nhöõng haït buïi raát nhoû, roài cuùng döôøng cho moãi vò Phaät chæ moät haït buïi ñoù thoâi cuõng khoâng ñuû soá, nhöng nhôø söùc thaàn cuûa Phaät maø ñöôïc ñaày ñuû cho ñeán heát thaûy ñaïi chuùng. Chæ coù chö Ñaïi Boà Taùt vaø nhöõng vò nhö Phaùp vöông töû Vaên-thuø-sö-lôïi môùi coù theå bieát ñöôïc vieäc ít coù nhö vaäy. Ñoù laø choã phöông tieän thò hieän cuûa Nhö Lai vaäy. Ñaïi chuùng Thanh vaên vaø haøng a-tu-la thaûy ñeàu bieát raèng Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï.” Luùc aáy, Theá Toân baûo Thuaàn-ñaø raèng: “Söï vieäc oâng thaáy hoâm nay coù phaûi laø kyø laï ít coù hay chaêng?” Thuaàn-ñaø thöa: “Quaû thaät vaäy, Theá Toân! Tröôùc con ñaõ thaáy voâ löôïng chö Phaät ñaày ñuû ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp trang nghieâm nôi thaân. Baây giôø con chæ thaáy caùc vò Ñaïi Boà Taùt töôùng maïo quyù laï, cao lôùn ñeïp ñeõ, duy thaáy thaân Phaät nhö caây thuoác chuùa1 coù caùc vò Ñaïi Boà Taùt vaây quanh.” Phaät baûo Thuaàn-ñaø: “Luùc naõy oâng nhìn thaáy voâ löôïng chö Phaät ñeàu laø do ta hoùa hieän ñeå laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh, khieán hoï ñöôïc vui veû; coøn caùc vò Ñaïi Boà Taùt aáy thì choã tu haønh ñaït ñeán ñeàu khoâng theå nghó baøn, coù theå laøm ñöôïc voâ soá Phaät söï. “Thuaàn-ñaø! Nay oâng ñaõ thaønh töïu haïnh Boà Taùt ma-hataùt, ñöôïc truï ôû haøng Thaäp ñòa, ñaõ laøm xong nhöõng vieäc caàn laøm.” 1

Nguyeân baûn duøng döôïc thuï (藥樹), trong caùc kinh vaên khaùc thöôøng duøng döôïc thoï vöông (藥樹王) hay döôïc vöông thoï (藥王樹), ñeàu ñeå chæ thaân öùng hieän ñoä sanh cuûa chö Phaät, Boà Taùt, vì caùc ngaøi thò hieän cöùu thoaùt moïi khoå naïn cho chuùng sanh, ví nhö caây thuoác chuùa laø quyù nhaát trong caùc loaïi caây thuoác, coù khaû naêng trò lieäu taát caû caùc loaïi beänh taät.

390

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Quaû nhö lôøi Phaät daïy, choã tu taäp cuûa Thuaàn-ñaø ñaõ thaønh töïu haïnh Boà Taùt, con cuõng möøng cho oâng aáy. Nay ñöùc Nhö Lai vì muoán chieáu aùnh saùng lôùn cho voâ löôïng chuùng sanh ñôøi vò lai neân thuyeát giaûng kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy. “Baïch Theá Toân! YÙ nghóa giaûng thuyeát trong taát caû Kheá kinh laø höõu dö hay voâ dö?1 Phaät daïy: “Thieän nam töû! YÙ nghóa trong caùc phaùp ta thuyeát giaûng laø höõu dö, cuõng laø voâ dö.” Thuaàn-ñaø baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät coù noùi keä: “Nhöõng gì mình coù, Boá thí heát thaûy, Chæ ñöôïc khen ngôïi, Khoâng heà thieät maát. “Baïch Theá Toân! Nghóa aáy laø theá naøo? Trì giôùi vaø phaù giôùi coù gì khaùc nhau?” Phaät daïy: “Chæ tröø [vieäc boá thí cho] moät ngöôøi, coøn ngoaøi ra heát thaûy söï boá thí ñeàu ñaùng khen ngôïi.” Thuaàn-ñaø hoûi raèng: “Taïi sao goïi laø chæ tröø moät ngöôøi?” Phaät daïy: “Ñoù laø ngöôøi phaù giôùi nhö ñaõ thuyeát giaûng trong kinh naøy.” Thuaàn-ñaø laïi baïch Phaät: “Nay con chöa hieåu, xin Phaät daïy roõ.” 1

Nghóa höõu dö, nghóa voâ dö: Nghóa höõu dö laø nghóa coøn coù theå boå khuyeát cho ñaày ñuû. Nghóa voâ dö laø nghóa troïn veïn, tuyeät ñoái, khoâng theå theâm bôùt, thay ñoåi.

391

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät baûo Thuaàn-ñaø: “Noùi phaù giôùi ñoù laø haïng nhaátxieån-ñeà. Ngoaøi ra, heát thaûy nhöõng choã boá thí ñeàu ñaùng khen ngôïi, ñöôïc quaû baùo lôùn.” Thuaàn-ñaø laïi thöa hoûi: “Noùi nhaát-xieån-ñeà nghóa laø theá naøo?” Phaät daïy: “Thuaàn-ñaø! Nhö coù tyø-kheo, tyø-kheo ni, öubaø-taéc, öu-baø-di noùi ra nhöõng lôøi thoâ aùc, phæ baùng Chaùnh phaùp, taïo nghieäp naëng nhö vaäy maø vónh vieãn khoâng hoái caûi, loøng khoâng chuùt hoå theïn. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy goïi laø höôùng theo con ñöôøng nhaát-xieån-ñeà. “Nhö coù nhöõng keû phaïm Boán toäi troïng, laøm Naêm toäi nghòch, töï bieát chaéc raèng mình ñaõ phaïm toäi naëng nhö vaäy, nhöng trong loøng khoâng heà sôï seät, hoå theïn, khoâng chòu boäc loä ra, ñoái vôùi Chaùnh phaùp khoâng heà coù loøng meán tieác, uûng hoä, xaây döïng, laïi cheâ bai khinh deå, noùi ra nhieàu ñieàu sai traùi. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, cuõng goïi laø höôùng theo con ñöôøng nhaát-xieån-ñeà. “Laïi nhö coù keû noùi raèng: ‘Khoâng coù Phaät, Phaùp, Taêng’, ñoù cuõng goïi laø höôùng theo con ñöôøng nhaát-xieån-ñeà. “Chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà nhö theá, ngoaøi ra boá thí cho taát caû ñeàu ñaùng khen ngôïi.” Luùc aáy, Thuaàn-ñaø laïi baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Noùi phaù giôùi laø nghóa nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Thuaàn-ñaø! Neáu phaïm Boán giôùi caám naëng cuøng Naêm toäi nghòch, phæ baùng Chaùnh phaùp, nhöõng ngöôøi nhö vaäy goïi laø phaù giôùi.” Thuaàn-ñaø laïi hoûi: “Phaù giôùi nhö vaäy, coøn coù theå cöùu vôùt ñöôïc chaêng?” 392

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Phaät daïy: “Thuaàn-ñaø! Neáu coù nhaân duyeân thì coù theå cöùu vôùt ñöôïc. Chaúng haïn nhö vaãn chöa côûi boû phaùp phuïc, trong taâm thöôøng töï bieát hoå theïn, sôï seät, luoân töï traùch mình raèng: ‘Chao oâi! Sao ta phaïm toäi naëng nhö theá? Quaùi laï thay! Sao ta taïo nghieäp khoå nhö theá?’ Trong loøng lieàn caûi hoái, sanh taâm hoä phaùp, muoán taïo laäp Chaùnh phaùp, nghó raèng: ‘Neáu coù ai hoä phaùp, toâi seõ cuùng döôøng. Neáu coù ai ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, toâi seõ ñeán thöa hoûi [ngöôøi aáy] vaø thoï trì, ñoïc tuïng. Khi ñoïc tuïng thoâng suoát roài, toâi laïi seõ vì ngöôøi khaùc phaân bieät giaûng roäng.’ Ta daïy raèng ngöôøi nhö vaäy chaúng phaûi laø phaù giôùi. “Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Ví nhö maët trôøi hieän ra coù theå tröø ñöôïc taát caû nhöõng söï môø mòt, toái taêm. Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy xuaát hieän höng thaïnh ôû theá gian cuõng vaäy, coù theå tröø ñöôïc caùc toäi maø chuùng sanh ñaõ laøm trong voâ löôïng kieáp. Cho neân kinh naøy daïy raèng: ‘UÛng hoä Chaùnh phaùp ñöôïc quaû baùo lôùn, cöùu vôùt nhöõng keû phaù giôùi.’ “Nhö coù ai huûy baùng Chaùnh phaùp maø coù theå töï caûi hoái, trôû veà vôùi phaùp, töï xeùt raèng taát caû nhöõng ñieàu baát thieän maø mình ñaõ laøm ñoù nhö töï haïi laáy mình, beøn sanh loøng lo sôï, kinh haõi, hoå theïn, [nghó raèng:] ‘Tröø Chaùnh phaùp naøy ra, khoâng coøn choã cöùu hoä naøo khaùc. Vaäy neân phaûi trôû veà vôùi Chaùnh phaùp.’ Neáu [ai] coù theå quay veà nöông töïa [Chaùnh phaùp] theo lôøi ta daïy nhö theá, thì boá thí cho ngöôøi aáy seõ ñöôïc phöôùc voâ löôïng. Ngöôøi aáy cuõng ñöôïc xöng laø xöùng ñaùng thoï nhaän söï cuùng döôøng. Neáu ai ñaõ phaïm nhöõng toäi aùc keå treân maø traûi qua moät thaùng hoaëc möôøi laêm ngaøy khoâng khôûi taâm quay veà nöông töïa [Chaùnh phaùp], phaùt loä [loãi laàm], thì vieäc boá thí cho ngöôøi aáy ñöôïc quaû baùo raát ít oûi. 393

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ngöôøi phaïm Naêm toäi nghòch cuõng vaäy, neáu coù theå sanh taâm hoái loãi, trong loøng luoân bieát hoå theïn: ‘Nay toâi ñaõ laøm neân nghieäp baát thieän, thaät laø khoå lôùn! Toâi neân taïo laäp vaø hoä trì Chaùnh phaùp.’ Ngöôøi nhö vaäy khoâng goïi laø phaïm Naêm toäi nghòch, neáu boá thí cho ngöôøi aáy seõ ñöôïc phöôùc voâ löôïng. Nhö ai phaïm toäi nghòch roài chaúng sanh loøng quay laïi nöông töïa [Chaùnh phaùp], hoä phaùp, neáu boá thí cho ngöôøi aáy thì phöôùc ñöùc khoâng ñaùng keå. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Veà keû phaïm toäi naëng, oâng nay haõy laéng nghe cho kyõ, ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng roäng. Neân sanh taâm nhö theá naøy: ‘Chaùnh phaùp laø kho taøng saâu kín cuûa Nhö Lai, cho neân toâi seõ hoä trì, xaây döïng.’ Boá thí cho ngöôøi nhö vaäy seõ ñöôïc quaû baùo toát ñeïp. “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ñaøn baø mang thai gaàn sanh, gaëp khi trong nöôùc loaïn laïc, lieàn troán sang nöôùc khaùc, ôû trong moät caùi mieáu thôø thaàn, roài sanh con taïi ñoù. Khi nghe raèng nöôùc cuõ cuûa mình ñöôïc yeân oån sung tuùc, beøn daét con ñònh trôû veà. Nöûa ñöôøng gaëp moät con soâng, nöôùc ngaäp traøn treà chaûy xieát. Coâ beá con leân nhöng khoâng theå loäi tôùi bôø beân kia, lieàn töï nghó raèng: ‘Nay ta thaø cuøng soáng cheát vôùi con, quyeát khoâng boû con ñeå qua soâng moät mình.’ Vöøa nghó nhö vaäy roài thì caû hai meï con lieàn chìm xuoáng nöôùc maø cheát. Sau khi cheát, coâ ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Ñoù laø nhôø loøng thöông con, muoán ñöa con qua soâng, chöù coâ aáy voán taùnh xaáu aùc. Nhôø thöông con maø coâ ñöôïc sanh leân coõi trôøi.1 1

Moät ví duï töông töï ñaõ ñöôïc oâng Thuaàn-ñaø neâu ra khi ñoái ñaùp vôùi ngaøi Vaên-thuøsö-lôïi. Xin xem laïi trang 229, Taäp 1. Caùc ví duï naøy laø nhöõng minh hoïa roõ neùt cho giaùo lyù veà “caän töû nghieäp”, cuõng laø moät cô sôû quan troïng trong giaùo phaùp Tònh ñoä. Theo ñoù, ngöôøi ñaõ taïo nhieàu nghieäp aùc nhöng neáu chí thaønh saùm hoái, tu taäp phaùp nieäm Phaät thöôøng xuyeân cho ñeán luùc laâm chung thì seõ ñöôïc Phaät A-di-ñaø vaø Thaùnh chuùng tieáp daãn. Nhöõng ai coøn hoaøi nghi veà phaùp moân Tònh ñoä coù theå

394

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

“Keû phaïm boán giôùi caám naëng, naêm toäi voâ giaùn, neáu sanh loøng hoä phaùp thì cuõng nhö vaäy. Tuy tröôùc ñaõ taïo nghieäp baát thieän nhöng nhôø hoä phaùp neân ñöôïc trôû thaønh ruoäng phöôùc cao troåi nhaát ôû theá gian. Ngöôøi hoä phaùp aáy coù quaû baùo voâ löôïng nhö vaäy.” Thuaàn-ñaø laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu keû nhaát-xieånñeà coù theå töï caûi hoái, cung kính cuùng döôøng, ngôïi khen Tam baûo. Boá thí cho keû aáy coù ñöôïc quaû baùo lôùn hay chaêng?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng chôù neân noùi ra lôøi aáy. Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi kia aên traùi am-la roài nhaû haït xuoáng ñaát. Nhöng ngöôøi aáy laïi nghó raèng: ‘Trong caùi haït naøy chaéc coù vò ngoït.’ Lieàn nhaët haït leân, ñaäp ra maø neám. Thaáy vò raát ñaéng, lieàn sanh loøng hoái tieác. Vì sôï maát gioáng traùi, ngöôøi aáy lieàn nhaët heát nhöõng maûnh haït roài troàng xuoáng ñaát, sieâng naêng chaêm soùc, tuøy theo luùc thích hôïp maø töôùi baèng bô, duø, söõa. YÙ oâng theá naøo? Haït aáy coù theå moïc leân chaêng?” Thuaàn-ñaø thöa: “Baïch Theá Toân, khoâng theå ñöôïc! Ví nhö coù ñöôïc côn möa toát laønh nhaát cuõng khoâng theå moïc maàm leân ñöôïc!” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Keû nhaát-xieån-ñeà kia laïi cuõng nhö vaäy, caên laønh ñaõ bò chaùy maát caû roài, coøn do ñaâu maø ñöôïc tröø toäi? Thieän nam töû! Neáu coøn coù theå phaùt sanh loøng laønh thì khoâng goïi laø nhaát-xieån-ñeà. “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân quaû baùo cuûa heát thaûy moïi vieäc boá thí chaúng phaûi laø khoâng khaùc nhau. Vì sao vaäy? Boá thí cho haøng Thanh vaên thì ñöôïc quaû baùo khaùc. Boá thí cho Bích-chi Phaät laïi ñöôïc quaû baùo khaùc nöõa. Chæ coù söï boá thí [cuùng döôøng] ñöùc Nhö Lai laø ñöôïc quaû baùo cao xem ñaây nhö moät daãn chöùng veà söï thuyeát daïy cuûa Phaät trong kinh ñieån Ñaïi thöøa cuõng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi giaùo nghóa veà Tònh ñoä.

395

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhaát. Cho neân ta daïy raèng: ‘Taát caû caùc vieäc boá thí chaúng phaûi laø khoâng coù khaùc bieät.’” Thuaàn-ñaø thöa hoûi: “Vì sao Nhö Lai thuyeát baøi keä aáy?” Phaät daïy: “Thuaàn-ñaø! Vì coù nhaân duyeân ta môùi thuyeát keä aáy. Trong thaønh Vöông Xaù coù moät öu-baø-taéc loøng tin khoâng trong saïch, phuïng söï boïn ngoaïi ñaïo Ni-kieàn.1 Ngöôøi öu-baø-taéc aáy coù ñeán hoûi ta veà nghóa boá thí. Vì nhaân duyeân ñoù ta môùi thuyeát baøi keä aáy. Ta cuõng vì chö Ñaïi Boà Taùt neân thuyeát giaûng nghóa cuûa kho taøng [Chaùnh phaùp] saâu kín.” Thuaàn-ñaø laïi hoûi: “Theá Toân! Nhö baøi keä aáy, yù nghóa nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Noùi ‘heát thaûy’ laø [muoán chæ ñeán moät] ít phaàn trong taát caû. Neân bieát raèng Ñaïi Boà Taùt laø baäc anh huøng trong nhaân loaïi, thaâu nhieáp nhöõng keû nghieâm trì giôùi luaät, boá thí cho ñuû moïi söï caàn duøng; laïi tröø boû keû phaù giôùi nhö tröø boû loaøi coû daïi. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö tröôùc ñaây ta coù thuyeát keä raèng: “Heát thaûy caùc soâng, Ñeàu coù khuùc quanh. Heát thaûy röøng raäm, Ñeàu laø caây coái. Heát thaûy ngöôøi nöõ, Loøng khoâng ngay thaúng, Heát thaûy töï taïi, Ñeàu ñöôïc an vui.” Luùc aáy, Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi lieàn töø choã ngoài ñöùng daäy, veùn tay aùo beân vai phaûi, quyø goái phaûi saùt ñaát, kính leã döôùi chaân Phaät roài noùi keä raèng: 1

Ni-kieàn, hay Ni-kieàn-ñaø (Nigaṇṭha), Haùn dòch nghóa laø Ly heä giaû, laø phaùi tu ngoaïi ñaïo khoâng maëc quaàn aùo (loõa theå), vì cho raèng y phuïc laø söï raøng buoäc.

396

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

“Chaúng phaûi heát thaûy soâng, Ñeàu laø chaûy uoán khuùc, Chaúng phaûi heát thaûy röøng, Ñeàu laø caây coái hôïp. Chaúng phaûi moïi ngöôøi nöõ, Loøng ñeàu khoâng ngay thaúng, Heát thaûy ngöôøi töï taïi, Chöa haún ñöôïc an vui. “Theá Toân! Phaät giaûng thuyeát keä aáy chaéc haún coøn chöa heát nghóa. Xin Phaät ruû loøng thöông xoùt giaûng giaûi nhaân duyeân aáy. “Vì sao vaäy? Trong coõi Tam thieân ñaïi thieân naøy coù moät caùi baõi teân laø Caâu-da-ni. Döôùi baõi coù moät con soâng ngay thaúng khoâng uoán khuùc, teân laø Ta-baø-da, thaúng nhö ñöôøng daây möïc, chaûy vaøo Taây haûi. Trong caùc kinh khaùc Phaät chöa töøng noùi ñeán töôùng traïng soâng naøy. Nguyeän ñöùc Nhö Lai nhaân kinh Phöông ñaúng naøy vaø kinh A-haøm maø noùi nghóa coøn laïi, ñeå cho caùc vò Boà Taùt hieåu saâu nghóa aáy. “Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi tröôùc ñaõ bieát khoaùng vaøng, nhöng sau chaúng bieát vaøng roøng. Nhö Lai cuõng theá, ngaøi hieåu bieát töôøng taän caùc phaùp, nhöng choã dieãn thuyeát chöa troïn heát nghóa. Tuy Nhö Lai giaûng nghóa chöa troïn heát, nhöng neân tuøy phöông tieän ñeå hieåu ñöôïc yù thuù. “Heát thaûy röøng raäm ñeàu laø caây coái, caâu aáy cuõng chöa troïn nghóa. Vì sao vaäy? Vì coù raát nhieàu caây quyù baèng vaøng, baïc, löu ly maø ngöôøi ta cuõng goïi laø röøng! “Heát thaûy ngöôøi nöõ loøng khoâng ngay thaúng, caâu naøy cuõng chöa troïn nghóa. Vì sao vaäy? Vì coù nhöõng phuï nöõ kheùo giöõ gìn giôùi caám, thaønh töïu coâng ñöùc, coù loøng ñaïi töø bi. 397

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Heát thaûy töï taïi ñeàu ñöôïc an vui, caâu naøy cuõng chöa troïn nghóa. Vì sao vaäy? Vì chæ coù baäc Thaùnh ñeá Thích-ca ñöôïc nuoâi döôõng trong Chaùnh phaùp, laø ñaáng Phaùp vöông Nhö Lai, khoâng tuøy thuoäc ma cheát, khoâng theå döùt maát, [môùi thaät laø töï taïi an vui]. Coøn nhöõng vò Phaïm vöông, Ñeá-thích, chö thieân... tuy coù ñöôïc töï taïi nhöng ñeàu laø voâ thöôøng. Neáu laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi môùi ñaùng goïi laø töï taïi. Nhö theá töùc laø Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng kheùo ñöôïc taøi bieän thuyeát khoâng ngaên ngaïi.1 Haõy ngöøng laïi, laéng nghe ñaây! “Vaên-thuø-sö-lôïi! Ví nhö vò tröôûng giaû, thaân thöôøng coù beänh khoå. Löông y chaån maïch, laøm cho moùn thuoác cao. Baáy giôø ngöôøi beänh vì loøng tham neân muoán uoáng nhieàu thuoác aáy. Löông y lieàn baûo raèng: ‘Neáu coù theå tieâu hoùa ñöôïc môùi neân uoáng nhieàu, coøn oâng thaân theå suy yeáu, chôù neân uoáng nhieàu. Neân bieát raèng thuoác cao aáy laø cam loä maø cuõng laø ñoäc döôïc. Neáu uoáng nhieàu maø khoâng tieâu hoùa töùc laø ñoäc döôïc. “Thieän nam töû! Nay oâng chôù neân cho raèng lôøi cuûa löông y aáy laø traùi nghóa lyù, laøm maát söï hieäu nghieäm cuûa moùn thuoác cao. Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, ngaøi vì [muoán giaùo hoùa] caùc vò quoác vöông, haäu phi, thaùi töû, vöông töû, ñaïi thaàn neân nhaân luùc vua Ba-tö-naëc cuøng vöông töû vaø caùc haäu phi cuûa vua aáy coù loøng kieâu maïn, lieàn ñieàu phuïc hoï baèng caùch thò hieän cho hoï hoaûng sôï, cuõng nhö vò löông y kia. Cho neân môùi thuyeát keä raèng: “Heát thaûy caùc soâng, Ñeàu coù khuùc quanh. 1

Nguyeân baûn duøng “laïc thuyeát chi bieän”, töùc moät trong Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi (Töù voâ ngaïi bieän), coøn goïi laø Laïc thuyeát voâ ngaïi bieän, chæ taøi bieän luaän kheùo tuøy theo caên cô chuùng sanh ñeå giuùp ngöôøi nghe naém hieåu ñöôïc Chaùnh phaùp.

398

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Heát thaûy röøng raäm, Ñeàu laø caây coái. Heát thaûy ngöôøi nöõ, Loøng khoâng ngay thaúng. Heát thaûy töï taïi, Ñeàu ñöôïc an vui.” “Vaên-thuø-sö-lôïi! Nay oâng neân bieát, nhöõng ñieàu Nhö Lai thuyeát daïy khoâng heà sai soùt. Nhö coõi ñaát naøy coù theå bò ñaûo ngöôïc, nhöng lôøi noùi cuûa Nhö Lai khoâng heà coù choã sai soùt. Vì nghóa aáy, heát thaûy nhöõng ñieàu Nhö Lai thuyeát giaûng ñeàu coøn coù nghóa khaùc.” Luùc aáy Phaät khen ngôïi Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng bieát nghóa aáy ñaõ laâu, nhöng vì loøng thöông xoùt taát caû, muoán cho chuùng sanh ñöôïc trí hueä neân oâng môùi hoûi roäng Nhö Lai veà nghóa cuûa baøi keä aáy.” Luùc aáy, Phaùp vöông töû Vaên-thuø-sö-lôïi laïi ñoái tröôùc Phaät ñoïc keä raèng: Vôùi lôøi ngöôøi khaùc, Tuøy thuaän chaúng nghòch. Ñöøng xeùt keû khaùc, Laøm hoaëc chaúng laøm. Chæ töï xeùt mình: Thieän hay baát thieän. “Theá Toân! Ngaøi thuyeát giaûng veà moùn thuoác phaùp ñoù, chaúng phaûi laø thuyeát chaùnh. ‘Vôùi lôøi ngöôøi khaùc tuøy thuaän chaúng nghòch’, nguyeän xin Nhö Lai ruû loøng thöông thuyeát giaûng leõ chaân chaùnh. Vì sao vaäy? Theá Toân thöôøng noùi: ‘Taát caû caùc moân hoïc cuûa ngoaïi ñaïo, chín möôi laêm thöù, ñeàu höôùng theo neûo aùc.’ Caùc ñeä töû Thanh vaên ñeàu noi 399

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theo ñöôøng chaân chaùnh, kheùo hoä trì caám giôùi, gìn giöõ oai nghi, thuû hoä caùc caên. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy raát haâm moä ñaïi phaùp, ñi theo ñöôøng laønh. Taïi sao trong chín boä kinh, Nhö Lai cheâ bai hoï, quôû traùch hoï? Nhö nghóa cuûa baøi keä aáy laø höôùng veà ñaâu?” Phaät baûo Vaên-thuø-sö-lôïi: “Thieän nam töû! Ta noùi baøi keä aáy chaúng phaûi vì heát thaûy chuùng sanh, chæ vì vua A-xaø-theá luùc ñoù maø thoâi. Neáu chaúng coù nhaân duyeân, chö Phaät Theá Toân khoâng heà noùi leõ traùi ngöôïc. Vì coù nhaân duyeân neân ta môùi thuyeát nhö vaäy. “Thieän nam töû! Vua A-xaø-theá gieát cha roài lieàn ñeán choã ta, muoán khuaát phuïc ta neân caät vaán raèng: ‘Naøy Theá Toân, theá naøo laø ngaøi thaät coù trí hieåu bieát taát caû, hay ngaøi khoâng phaûi hieåu bieát taát caû? Neáu laø hieåu bieát taát caû, thì Ñieàu-ñaït trong voâ soá kieáp tröôùc thöôøng oâm loøng aùc theo ñuoåi Nhö Lai ñeå gieát haïi, vì sao Nhö Lai coøn cho pheùp oâng aáy xuaát gia?’ “Thieän nam töû! Do nhaân duyeân aáy, ta vì vua A-xaø-theá maø noùi keä raèng: Vôùi lôøi ngöôøi khaùc, Tuøy thuaän chaúng nghòch, Ñöøng xeùt keû khaùc, Laøm hoaëc chaúng laøm, Chæ töï xeùt mình: Thieän hay baát thieän. “Ta laïi baûo vua aáy raèng: ‘Ñaïi vöông! Nay oâng ñaõ haïi cha, laøm neân toäi nghòch, laø toäi voâ giaùn naëng nhaát,1 leõ ra 1

Voâ giaùn: khoâng giaùn ñoaïn. Nhöõng keû phaïm vaøo 5 toäi nghòch (gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù hoøa hieäp taêng, laøm thaân Phaät chaûy maùu) sau khi cheát phaûi

400

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

neân boäc loä [saùm hoái] ñeå caàu söï trong saïch. Vì côù gì laïi chæ thaáy loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc?’ “Thieän nam töû! Vì nghóa ñoù, ta vì vua aáy maø thuyeát baøi keä naøy. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ta cuõng vì nhöõng keû nghieâm giöõ caám giôùi, [töï mình] thaønh töïu oai nghi nhöng [thöôøng löu yù] thaáy nhöõng loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc neân môùi thuyeát baøi keä naøy. Laïi nöõa, neáu ai bieát tieáp nhaän lôøi khuyeân daïy cuûa ngöôøi khaùc maø lìa xa moïi vieäc aùc, laïi khuyeân daïy ngöôøi khaùc khieán cho lìa boû moïi vieäc aùc, nhöõng ngöôøi aáy ñuùng laø ñeä töû Phaät.” Luùc aáy, ñöùc Theá Toân vì Vaên-thuø-sö-lôïi maø thuyeát baøi keä döôùi ñaây: “Ai cuõng sôï ñao tröôïng, Khoâng ai khoâng tham soáng, Suy mình ra ngöôøi khaùc, Ñöøng gieát haïi, ñaùnh ñaäp.” Lieàn ñoù, Vaên-thuø-sö-lôïi laïi ñoái tröôùc Phaät noùi keä raèng: “Khoâng phaûi ai cuõng sôï tröôïng, Khoâng phaûi ai cuõng tham soáng, Suy mình hieåu ñöôïc ngöôøi khaùc, Sieâng naêng kheùo laøm phöông tieän. “Baïch Theá Toân! Nhö Lai thuyeát baøi keä noùi phaùp nhö treân cuõng chöa troïn nghóa. Vì sao vaäy? Ví nhö caùc vò A-lahaùn hoaëc [caùc moùn baùu nhö] ngoïc nöõ, voi quí, ngöïa quí, vò thaàn chuû kho taøng cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông, duø cho haøng chö thieân, loaøi ngöôøi cuøng a-tu-la coù caàm göôm ñoïa vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn (coøn goïi laø ñòa nguïc A-tyø), chòu söï haønh haï, ñau ñôùn maõi maõi khoâng giaùn ñoaïn.

401

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

beùn maø haïi cuõng khoâng theå ñöôïc.1 Nhöõng baäc duõng só, lieät nöõ, ngöïa chuùa, thuù chuùa hay vò tyø-kheo trì giôùi, duø coù ñoái maët vôùi ñieàu gì cuõng khoâng bao giôø sôï seät. Vì nghóa aáy, Nhö Lai thuyeát baøi keä treân cuõng chöa troïn nghóa. Nhö noùi “suy mình ra ngöôøi khaùc” cuõng laø chöa troïn nghóa. Vì sao vaäy? Neáu vò A-la-haùn laáy mình maø so vôùi keû khaùc, aét laø coù nhöõng tö töôûng chaáp ngaõ vaø thoï maïng. Neáu vò aáy coù tö töôûng chaáp ngaõ vaø thoï maïng, haún phaûi lo giöõ gìn, baûo veä. Ngöôøi phaøm phu aét phaûi xem heát thaûy A-la-haùn ñeàu laø nhöõng keû coøn tu haønh. Neáu nhö vaäy thì laø taø kieán. Neáu coù taø kieán, sau khi cheát leõ ra phaûi sanh vaøo ñòa nguïc A-tyø. Laïi nöõa, khoâng theå coù vieäc vò A-la-haùn ñoái vôùi chuùng sanh laïi khôûi taâm gaây haïi; vaø voâ soá chuùng sanh cuõng khoâng theå laøm haïi ñöôïc vò A-la-haùn.” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Noùi tö töôûng chaáp ngaõ ñoù, laø noùi ñoái vôùi chuùng sanh khôûi loøng ñaïi bi, khoâng coù tö töôûng gieát haïi, laø noùi A-la-haùn coù taâm bình ñaúng. Ñöøng cho raèng ñöùc Theá Toân khoâng coù nhaân duyeân maø noùi ra leõ traùi ngöôïc. “Ngaøy tröôùc, trong thaønh Vöông Xaù coù moät ngöôøi thôï saên gioûi, gieát ñöôïc nhieàu con höôu, thænh ta ñeán aên thòt. Luùc aáy, tuy ta coù nhaän lôøi môøi thænh aáy nhöng ñoái vôùi chuùng sanh luoân khôûi loøng ñaïi bi xem nhö [con mình laø] La-haàu-la, neân môùi thuyeát keä raèng: “Neáu ngöôøi muoán tröôøng thoï, Soáng maõi ôû theá gian, Theo phaùp khoâng gaây haïi, Thoï maïng ñoàng chö Phaät.” 1

Ngoïc nöõ, voi quí, ngöïa quí, vò thaàn chuû kho taøng laø boán moùn quyù do oai ñöùc cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông maø hoùa hieän ra, neân khoâng theå laøm hö hoaïi maát.

402

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Vaø cuõng vì theá ta môùi thuyeát baøi keä naøy: Ai cuõng sôï ñao tröôïng, Khoâng ai khoâng tham soáng, Suy mình ra ngöôøi khaùc, Ñöøng gieát haïi, ñaùnh ñaäp. Phaät laïi daïy: “Laønh thay, laønh thay! Vaên-thuø-sö-lôïi! OÂng ñaõ vì caùc vò Ñaïi Boà Taùt maø thöa hoûi Nhö Lai veà nghóa lyù saâu kín nhö vaäy.” Luùc aáy, Vaên-thuø-sö-lôïi laïi ñoïc keä thöa hoûi raèng: “Kính cha meï theá naøo, Thuaän theo vaø toân troïng, Vì sao tu phaùp aáy, Ñoïa vaøo nguïc Voâ giaùn? Ñöùc Nhö Lai lieàn ñoïc keä ñaùp lôøi Vaên-thuø-sö-lôïi: “Neáu xem tham aùi laø meï, Voâ minh laïi laáy laøm cha, Tuøy thuaän toân troïng nhö theá, Chaéc chaén ñoïa nguïc Voâ giaùn.” Luùc aáy, Nhö Lai laïi vì Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi maø thuyeát laïi baøi keä naøy: “Moïi vieäc phuï thuoäc ngöôøi khaùc, Taát phaûi goïi ñoù laø khoå. Moïi vieäc do mình töï quyeát, Ñoù laø töï taïi an vui. Nhöõng ai kieâu caêng khinh maïn, Theá löïc heát söùc baïo aùc. 403

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhöõng ngöôøi hieàn laønh löông thieän, Ai ai cuõng meán cuõng thöông.” Lieàn ñoù, Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Baøi keä maø Nhö Lai thuyeát ñoù cuõng chöa troïn nghóa. Nguyeän Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt noùi roõ nhaân duyeân. Vì sao vaäy? “Nhö ngöôøi con cuûa vò tröôûng giaû, trong khi theo hoïc vôùi thaày, coù tuøy thuoäc oâng thaày hay chaêng? Neáu noùi tuøy thuoäc oâng thaày thì nghóa aáy khoâng hôïp [vôùi baøi keä treân].1 Neáu noùi khoâng tuøy thuoäc, nghóa cuõng khoâng hôïp [vôùi baøi keä treân]. Neáu noùi ñöôïc töï taïi, nghóa cuõng khoâng hôïp [vôùi baøi keä treân]. Cho neân choã thuyeát cuûa Nhö Lai coøn chöa troïn nghóa. “Laïi nöõa, Theá Toân! Ví nhö vò vöông töû kia khoâng coù söï hoïc hoûi luyeän taäp moïi thöù, ñeán khi laøm vieäc chaúng ñöôïc thaønh coâng. Nhö vaäy cuõng laø [töï quyeát] töï taïi, nhöng thöôøng phaûi khoå vì ngu si, toái taêm. Vò vöông töû nhö vaäy maø noùi laø töï taïi [an vui] thì cuõng khoâng hôïp nghóa, coøn nhö noùi phuï thuoäc ngöôøi khaùc [ñeàu laø khoå] thì nghóa aáy cuõng khoâng thích hôïp. Vì nhöõng nghóa aáy neân choã Phaät thuyeát nhö treân vaãn coøn chöa troïn nghóa. Cho neân, heát thaûy phuï thuoäc ngöôøi khaùc chöa haún ñaõ laø khoå, heát thaûy do mình töï quyeát chöa haún ñaõ ñöôïc vui. 1

Vì baøi keä treân noùi raèng “phuï thuoäc ngöôøi khaùc laø khoå” neân khoâng hôïp nghóa trong tröôøng hôïp naøy, vì theo thaày hoïc thì söï phuï thuoäc ñoù khoâng theå goïi laø khoå. Tham khaûo baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh noùi yù naøy roõ hôn: 俯仰進止悉由於師。道藝既成永得安樂。” Phuû ngöôõng taán chæ taát do ö sö, ñaïo ngheä kyù thaønh vónh ñaéc an laïc. ([Keû ñi hoïc ngheà thì] moïi sanh hoaït, haønh vi ñeàu phuï thuoäc oâng thaày, nhöng khi ñaõ thaønh ngheà thì ñöôïc an vui maõi maõi.)

404

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

“‘Nhöõng ai kieâu caêng khinh maïn, theá löïc heát söùc baïo aùc,’ ñieàu naøy cuõng laø chöa troïn nghóa. “Baïch Theá Toân! Coù nhöõng nöõ nhaân taùnh khí maïnh meõ, vì loøng kieâu maïn maø xuaát gia hoïc ñaïo, nghieâm giöõ caám giôùi, thaønh töïu oai nghi, gìn giöõ caùc caên chaúng cho voïng ñoäng. Nhö vaäy thì ‘heát thaûy kieâu caêng khinh maïn’ chöa haún ñaõ laø baïo aùc. “‘Nhöõng ngöôøi hieàn laønh löông thieän, ai ai cuõng meán cuõng thöông’, caâu aáy cuõng chöa troïn nghóa. Ví nhö coù ngöôøi trong loøng phaïm Boán caám giôùi naëng, nhöng khoâng xaû boû y phuïc ngöôøi tu, kieân trì giöõ theo oai nghi, nhöõng ngöôøi hoä trì Chaùnh phaùp thaáy vaäy ñeàu chaúng öa thích. Ngöôøi aáy ñeán luùc maïng chung, aét ñoïa ñòa nguïc. Nhö coù ngöôøi hieàn laønh ñaõ lôõ phaïm caám giôùi naëng, nhöõng ngöôøi hoä phaùp thaáy vaäy lieàn ñuoåi ra khoûi Taêng ñoaøn, khieán phaûi boû ñaïo maø trôû laïi theá tuïc. Vì nghóa aáy neân nhöõng ngöôøi hieàn laønh löông thieän chöa haún ñaõ ñöôïc taát caû moïi ngöôøi thöông meán.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI

405

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI MOÄT PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI Phaåm thöù naêm– Phaàn hai

uùc aáy, Phaät baûo Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: “Vì coù nhaân duyeân neân trong baøi keä aáy Nhö Lai môùi thuyeát giaûng khoâng troïn nghóa. Laïi cuõng coù nhaân duyeân neân chö Phaät Nhö Lai môùi thuyeát giaûng phaùp naøy. “Thuôû aáy, thaønh Vöông Xaù coù moät coâ gaùi teân laø Thieän Hieàn. Nhaân khi veà thaêm nhaø cha meï, coâ coù ñeán choã ta maø quy y Tam baûo, roài noùi ra lôøi naøy: “Heát thaûy phuï nöõ, Ñeàu chaúng töï do, Heát thaûy ñaøn oâng, Töï taïi khoâng ngaïi.” “Luùc aáy, ta bieát ñöôïc trong loøng coâ gaùi aáy, môùi vì coâ maø thuyeát giaûng baøi keä nhö vaäy.1 1

Töùc laø baøi keä vöøa noùi ôû cuoái quyeån 10: Heát thaûy phuï thuoäc ngöôøi khaùc, Taát phaûi goïi ñoù laø khoå. Heát thaûy do mình töï quyeát, Ñoù laø töï taïi an vui. Nhöõng ai kieâu caêng khinh maïn, Theá löïc heát söùc baïo aùc. Nhöõng ngöôøi hieàn laønh löông thieän, Ai ai cuõng meán cuõng thöông.

476

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Laønh thay, laønh thay! Nay oâng coù theå vì taát caû chuùng sanh maø hoûi Nhö Lai veà nghóa saâu kín nhö vaäy.” Vaên-thuø-sö-lôïi laïi ñoïc keä raèng: “Heát thaûy moïi chuùng sanh, Ñeàu soáng nhôø aên uoáng. Heát thaûy ngöôøi söùc maïnh, Trong loøng khoâng taät ñoá. Heát thaûy do aên uoáng, Neân maéc nhieàu beänh khoå, Heát thaûy do tu tònh, Neân ñöôïc höôûng an vui. “Nhö vaäy, baïch Theá Toân, hoâm nay thoï nhaän Thuaàn-ñaø cuùng döôøng moùn aên thöùc uoáng, Nhö Lai haù khoâng coù ñieàu lo sôï hay sao?” Luùc aáy, ñöùc Theá Toân laïi vì Boà Taùt Vaên-thuø maø ñoïc keä raèng: Chaúng phaûi moïi chuùng sanh, Ñeàu soáng nhôø aên uoáng, Chaúng phaûi ngöôøi söùc maïnh, Ñeàu khoâng loøng taät ñoá. Chaúng phaûi ñeàu do aên, Neân maéc phaûi beänh hoaïn, Chaúng phaûi ai tònh haïnh, Cuõng ñeàu ñöôïc an vui. “Vaên-thuø-sö-lôïi! Neáu oâng coù beänh thì ta cuõng vaäy, aét cuõng phaûi coù beänh khoå. Vì sao vaäy? Caùc vò A-la-haùn, Bích chi Phaät, Boà Taùt, Nhö Lai, thaät khoâng coù vieäc aên uoáng. Chæ 477

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vì muoán giaùo hoùa chuùng sanh neân thò hieän thoï duïng vaät thöïc maø voâ löôïng chuùng sanh daâng hieán, khieán hoï ñöôïc troïn veïn haïnh boá thí, ñeå cöùu giuùp nhöõng coõi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. Neáu noùi raèng Nhö Lai saùu naêm khoå haïnh neân thaân theå gaày yeáu, thaät khoâng theå coù. Chö Phaät Theá Toân töï mình ñaõ vöôït khoûi caùc caûnh giôùi hieän höõu, khoâng gioáng nhö keû phaøm phu, laøm sao thaân theå laïi phaûi gaày yeáu? Chö Phaät Theá Toân ñaõ tinh caàn tu taäp, ñöôïc thaân kim cang [kieân coá], chaúng gioáng nhö thaân mong manh deã hö hoaïi cuûa ngöôøi ñôøi. Caùc ñeä töû cuûa ta cuõng vaäy, khoâng theå nghó baøn, khoâng phuï thuoäc vaøo söï aên uoáng. “Heát thaûy ngöôøi söùc maïnh, trong loøng khoâng taät ñoá, caâu aáy cuõng chöa troïn nghóa. Nhö ngöôøi theá gian coù khi troïn ñôøi chaúng heà sanh loøng taät ñoá, nhöng cuõng chaúng coù söùc maïnh gì! “Heát thaûy do aên uoáng, neân maéc nhieàu beänh khoå, caâu aáy cuõng chöa troïn nghóa. Cuõng coù nhöõng ngöôøi maéc beänh do caùc ñieàu kieän beân ngoaøi, chaúng haïn nhö bò thöông do muõi nhoïn, göôm, ñao, giaùo, kích... “Heát thaûy do tu tònh, neân ñöôïc höôûng an vui, caâu aáy cuõng chöa troïn nghóa. Theá gian cuõng coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo, maëc duø tu haïnh thanh tònh nhöng chòu nhieàu khoå naõo. “Vì nghóa aáy, choã thuyeát giaûng cuûa Nhö Lai heát thaûy ñeàu chöa troïn nghóa. Ñoù goïi laø Nhö Lai chaúng phaûi khoâng coù nhaân duyeân maø thuyeát ra keä aáy. Thaät coù nhaân duyeân neân môùi thuyeát giaûng. 478

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

“Ngaøy tröôùc, ôû nöôùc Öu-thieàn-ni coù moät ngöôøi baø-lamoân teân laø Coå-ñeâ-ñöùc, ñeán choã ta ôû, muoán thoï phaùp Baùt quan trai.1 Luùc ñoù ta beøn thuyeát vôùi oâng aáy baøi keä naøy.”2 Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng gì goïi laø nghóa troïn veïn? Theá naøo goïi laø nghóa bao goàm heát thaûy?” “Thieän nam töû! Tröø ra caùc phaùp trôï ñaïo,3 coøn caùc thieän phaùp an vui thöôøng toàn ñeàu goïi laø bao goàm heát thaûy. Caùc phaùp naøy goïi laø bao goàm heát thaûy, cuõng goïi laø nghóa troïn veïn. Ngoaøi ra caùc phaùp khaùc ñeàu coù nghóa troïn veïn, cuõng coù nghóa chöa troïn veïn. [Hoâm nay] ta muoán khieán cho 1

Nguyeân baûn duøng “ñeä töù Baùt giôùi trai phaùp”, chæ phaùp tu Baùt quan trai, hay Baùt trai giôùi: töùc laø Taùm giôùi, bao goàm: töùc laø taùm ñieàu giôùi bao goàm: 1. Khoâng gieát haïi sinh maïng. 2. Khoâng troäm cöôùp, löôøng gaït, chieám ñoaït nhöõng thöù thuoäc veà ngöôøi khaùc khoâng töï yù ñöa cho mình. 3. Giöõ Phaïm haïnh thanh tònh, khoâng phaïm vaøo vieäc daâm duïc. 4. Khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi khoâng chaân thaät. 5. Khoâng uoáng caùc thöù röôïu. 6. Khoâng thoa pheát caùc loaïi daàu thôm, phaán saùp leân thaân theå. 7. Khoâng ñi xem, nghe caùc troø ca muùa, ñaøn haùt. 8. Khoâng ngoài naèm treân giöôøng gheá cao roäng. Ngoaøi ra, ngöôøi thoï giôùi coøn phaûi giöõ khoâng aên quaù giôø ngoï, nghóa laø chæ aên moät laàn trong ngaøy vaøo tröôùc giôø ngoï (giöõa tröa). Ngöôøi thoï Baùt quan trai thöôøng laø trong moät khoaûng thôøi gian moät ngaøy moät ñeâm, töø luùc ñöôïc truyeàn giôùi cho ñeán luùc xaû giôùi. Raát nhieàu chuøa hieän nay coù toå chöùc vieäc tu taäp Baùt quan trai giôùi moãi thaùng moät hoaëc hai laàn, nhöng thöôøng khoâng troïn moät ngaøy moät ñeâm maø chæ giôùi haïn trong moät ngaøy thoâi. Sôû dó goïi laø “ñeä töù” vì giôùi luaät coù hai hình thöùc laø taän hình thoï (thoï giôùi suoát ñôøi) vaø nhaät daï thoï (thoï giôùi trong thôøi gian moät ngaøy moät ñeâm); giôùi taän hình thoï coù Nguõ giôùi, Thaäp giôùi vaø Cuï tuùc giôùi laø 3 loaïi, neân giôùi nhaät daï thoï laø Baùt giôùi ñöôïc xem laø thöù tö. Ñoaïn töông öùng trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån coù noäi dung khaùc bieät vaø coù veû nhö hôïp lyù hôn, xin trích ñeå ñoäc giaû tieän tham khaûo:

時有半頭梵志與諸同止修天祠齋法來詣佛所,為降伏彼令捨異見而說此偈。- Thôøi höõu Baùn Ñaàu Phaïm chí döõ chö ñoàng chæ tu thieân töø trai phaùp

lai ngheä Phaät sôû, vò haøng phuïc bæ linh xaû dò kieán nhi thuyeát thöû keä. (Baáy giôø coù Phaïm chí Baùn Ñaàu cuøng nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo giöõ gìn trai phaùp tu theo ñaïo thôø thieân thaàn, [ta] vì muoán haøng phuïc boïn hoï, muoán laøm cho hoï töø boû kieán giaûi sai laàm neân môùi thuyeát baøi keä naøy.) Phaïm chí Baùn Ñaàu cuõng laø Baø-la-moân Coå-ñeâñöùc, chæ laø teân dòch nghóa thay vì phieân aâm. Baøi keä treân noùi raèng “Chaúng phaûi ai tònh haïnh cuõng ñeàu ñöôïc an vui” laø chæ ñeán vieäc caùc oâng naøy tin theo taø kieán, tuy giöõ trai phaùp thôø phuïng thieân thaàn nhöng vaãn khoâng ñöôïc an vui. Töùc 37 phaùp trôï ñaïo, hay Tam thaäp thaát ñaïo phaåm.

479

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöõng thieän nam töû öa chuoäng Chaùnh phaùp ñöôïc roõ bieát nhöõng yù nghóa troïn veïn vaø chöa troïn veïn nhö theá.”1 Boà Taùt Ca-dieáp trong loøng heát söùc vui söôùng, voâ cuøng phaán khích, lieàn ñoái tröôùc Phaät baïch raèng: “Kyø laï thay, Theá Toân! Ngaøi xem chuùng sanh ñeàu bình ñaúng, [heát loøng thöông yeâu] nhö La-haàu-la!” Luùc aáy, Phaät khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Choã thaáy cuûa oâng nay raát saâu xa, maàu nhieäm!” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nguyeän Nhö Lai thuyeát giaûng choã ñöôïc coâng ñöùc cuûa kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy.” Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nhö coù ai ñöôïc nghe teân kinh naøy thì caùc vò Thanh vaên, Bích chi Phaät khoâng ñuû söùc tuyeân thuyeát choã ñöôïc coâng ñöùc cuûa ngöôøi ñoù; chæ coù chö Phaät môùi coù theå bieát. Vì sao vaäy? Caûnh giôùi cuûa chö Phaät laø khoâng theå nghó baøn. [Chæ nghe teân kinh maø coøn ñöôïc coâng ñöùc nhö theá], huoáng chi laø nhöõng ngöôøi thoï trì, ñoïc tuïng thoâng suoát, sao cheùp troïn quyeån kinh naøy? Baáy giôø, chö thieân, loaøi ngöôøi vaø a-tu-la lieàn ñoái tröôùc Phaät, khaùc mieäng ñoàng lôøi maø tuïng keä raèng: Chö Phaät khoù nghó baøn, Phaùp, Taêng cuõng nhö theá. Cho neân nay khuyeán thænh, Xin Phaät taïm naùn laïi. 1

Caâu töông ñöông trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån coù veû nhö hôïp lyù hôn: 諸餘眾生樂聞法者,如來為彼或有餘說,或無餘說。 - Chö dö chuùng sanh nhaïo vaên phaùp giaû, Nhö Lai vò bæ hoaëc höõu dö thuyeát, hoaëc voâ dö thuyeát. (Ñoái vôùi caùc chuùng sanh khaùc öa thích ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, Nhö Lai vì nhöõng ngöôøi aáy maø thuyeát nghóa chöa troïn veïn, hoaëc thuyeát nghóa troïn veïn.)

480

PHAÅM ÑAÏI CHUÙNG THÖA HOÛI

Toân giaû Ñaïi Ca-dieáp, Cuøng vôùi ngaøi A-nan, Vaø ñoà chuùng hai vò, Giaây laùt seõ ñeán ñaây. Laïi vua nöôùc Ma-giaø, Ñaïi vöông A-xaø-theá, Heát loøng kính tín Phaät, Cuõng chöa ñeán nôi ñaây. Thænh nguyeän ñöùc Nhö Lai, Thöông xoùt truï giaây laùt, ÔÛ giöõa ñaïi chuùng naøy, Döùt löôùi nghi chuùng con. Luùc aáy, Nhö Lai vì ñaïi chuùng maø noùi baøi keä naøy: Tröôûng töû trong phaùp ta, AÁy laø Ñaïi Ca-dieáp, A-nan sieâng, tinh taán, Döùt ñöôïc caùc moái nghi. Caùc oâng neân xeùt kyõ A-nan baäc nghe nhieàu, Töï nhìn ñöôïc hieåu roõ, Leõ thöôøng vaø voâ thöôøng. Vaäy caùc oâng chôù neân, OÂm loøng lo buoàn quaù. Luùc aáy, ñaïi chuùng ñem moïi vaät maø cuùng döôøng Nhö Lai. Cuùng döôøng Phaät roài, ai naáy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Caùc vò Boà Taùt soá nhieàu voâ löôïng voâ bieân nhö caùt soâng Haèng ñöôïc chöùng ñaéc ñòa vò Sô ñòa.1 1

Sô ñòa: ñòa vò ñaàu tieân trong Thaäp ñòa, laø möôøi ñòa vò tu chöùng cuûa haøng Boà Taùt.

481

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân thoï kyù rieâng cho Vaên-thuø-sö-lôïi, Boà Taùt Ca-dieáp vaø Thuaàn-ñaø. Thoï kyù rieâng roài, Phaät daïy raèng: “Caùc vò thieän nam töû! Moãi ngöôøi neân töï tu trong taâm, caån thaän ñöøng phoùng daät. Nay ta thaáy ñau ôû löng, khaép thaân theå cuõng ñeàu ñau. Vaäy ta muoán naèm nhö ñöùa treû thô, cuõng nhö keû thöôøng ñau yeáu. “Vaên-thuø vaø caùc oâng neân vì Boán boä chuùng1 maø thuyeát roäng Ñaïi phaùp. Nay ta ñem phaùp naøy giao phoù laïi cho caùc oâng. Khi naøo Ca-dieáp vaø A-nan ñeán ñaây, caùc oâng laïi seõ giao phoù Chaùnh phaùp naøy cho hai ngöôøi aáy.” Luùc aáy, Nhö Lai noùi xong maáy lôøi naøy roài, vì muoán ñieàu phuïc chuùng sanh neân hieän thaân coù beänh, naèm nghieâng veà beân maët, gioáng nhö ngöôøi beänh.2

1 2

Boán boä chuùng, cuõng nhö Boán chuùng, bao goàm hai chuùng xuaát gia laø tyø-kheo vaø tyø-kheo ni; hai chuùng taïi gia laø öu-baø-taéc (nam cö só) vaø öu-baø-di (nöõ cö só). Baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån ñeán ñaây laø chaám döùt, heát quyeån 6. Nam baûn töø sau ñaây cuõng baét ñaàu phaåm Hieän beänh thöù 18 (Hieän beänh phaåm ñeä thaäp baùt.)

482

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH Phaåm thöù saùu

uùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai ñaõ lìa khoûi taát caû taät beänh, moïi söï ñau ñôùn khoå naõo ñeàu ñaõ döùt heát, khoâng coøn sôï seät chi caû. “Baïch Theá Toân! Trong taát caû chuùng sanh, coù boán muõi teân ñoäc laø nguyeân nhaân cuûa beänh. Nhöõng gì laø boán? Ñoù laø tham duïc, saân khueå, ngu si vaø kieâu maïn. Neáu coù nguyeân nhaân gaây beänh, aét phaûi coù beänh sanh; nhö caùc thöù beänh phoåi do tham aùi, noùng naûy, khí uaát leân laøm noân möûa, da thòt ngöùa ngaùy, mình maåy nhöùc moûi, loøng daï boàn choàn taùn loaïn, beänh kieát ñaïi tieän khoù khaên, tieåu tieän töøng gioït, maét xoán tai nhöùc, löng ñau buïng tröôùng, ñieân cuoàng noùng böùc, hoaëc maéc phaûi quyû mî... Ñuû caùc thöù beänh taät cuûa thaân taâm nhö vaäy, chö Phaät Theá Toân ñeàu khoâng bao giôø coøn maéc phaûi. Hoâm nay vì duyeân côù gì Nhö Lai laïi sai baûo Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: ‘Nay ta ñau löng, caùc oâng neân vì Boán boä chuùng maø thuyeát phaùp”? “Coù hai nhaân duyeân khoâng coù moïi beänh khoå. Nhöõng gì laø hai? Moät laø thöông xoùt heát thaûy chuùng sanh, hai laø cung caáp, boá thí thuoác thang cho ngöôøi coù beänh. “Töø thuôû xa xöa, trong voâ löôïng vaïn öùc kieáp, Nhö Lai trong khi tu ñaïo Boà Taùt thöôøng noùi lôøi thaân aùi, lôïi ích cho chuùng sanh, chaúng laøm cho hoï khoå naõo, boá thí ñuû moùn 483

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuoác thang cho nhöõng ngöôøi beänh taät. Vaäy duyeân côù gì nay laïi töï noùi raèng coù beänh? “Baïch Theá Toân! Theá gian coù nhöõng ngöôøi beänh duø naèm hay ngoài ñeàu khoâng yeân choã, hoaëc ñoøi aên uoáng, sai khieán ngöôøi nhaø chaêm soùc saûn nghieäp. Vì sao Nhö Lai naèm ñoù laëng thinh, chaúng daïy caùc ñeä töû Thanh vaên veà Giôùi ñoä,1 veà caùc phaùp thieàn giaûi thoaùt, Tam-ma-baït-ñeà,2 caùc phaùp tu chaùnh caàn?3 Vì sao ngaøi chaúng thuyeát kinh ñieån Ñaïi thöøa thaâm saâu nhö vaäy? Vì sao Nhö Lai chaúng duøng voâ löôïng phöông tieän daïy baûo Ñaïi Ca-dieáp, baäc Voi chuùa trong loaøi ngöôøi4 vaø caùc vò ñaïi nhaân, khieán cho ai naáy ñeàu chaúng coøn thoái lui ñoái vôùi quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Vì sao chaúng tröøng trò nhöõng tyø-kheo xaáu aùc, chöùa tröõ heát thaûy nhöõng vaät baát tònh? Ñöùc Theá Toân thaät khoâng coù beänh, vì sao laëng thinh naèm nghieâng beân maët? “Chö Boà Taùt thöôøng khi caáp thí thuoác thang cho ngöôøi beänh, ñöôïc bao nhieâu caên laønh ñeàu thí heát cho chuùng sanh, cuøng nhau hoài höôùng veà ñòa vò cuûa baäc coù trí tueä bieát heát taát caû, laø vì döùt tröø nhöõng phieàn naõo chöôùng, nghieäp chöôùng vaø baùo chöôùng cho chuùng sanh. 1 2

Giôùi ñoä: töùc Thi ba-la-maät (śīla-pāramitā), hay Thi-la ba-la-maät, töùc Giôùi ba-lamaät, hay Trì giôùi ba-la-maät, cuõng goïi laø Giôùi ñoä. Tam-ma-baït-ñeà (samādhi), töùc laø Tam-muoäi, cuõng ñoïc laø Tam-ma-ñeà hay Tamma-ñòa, Haùn dòch nghóa laø Thieàn ñònh hay Ñaïi ñònh, chæ phaùp tu ñaït ñeán choã thaân vaø taâm khoâng coøn xao ñoäng, döùt heát voïng töôûng, taø kieán, theå nhaäp Phaùp thaân cuûa chö Phaät. Caùc phaùp tu chaùnh caàn, töùc Töù chaùnh caàn (samyak-prahāṇāni), cuõng goïi laø Boán tinh taán, bao goàm: 1. Tinh taán tröø boû caùc ñieàu aùc chöa sanh khôûi (Sanskrit: anutpannapāpakākuśaladharma); 2. Tinh taán vöôït qua nhöõng ñieàu aùc ñaõ sanh khôûi (Sanskrit: utpanna-pāpakākuśala-dharma); 3. Tinh taán phaùt huy caùc ñieàu thieän ñaõ coù (Sanskrit: utpannakuśala-dharma); 4. Tinh taán laøm cho caùc ñieàu thieän phaùt sanh (Sanskrit: anutpannakuśala-dharma). Tu taäp Boán chaùnh caàn cuõng chính laø Chaùnh tinh taán trong Baùt chaùnh ñaïo. Baäc Voi chuùa trong loaøi ngöôøi: chæ caùc vò Ñaïi Boà Taùt, ñeàu laø nhöõng vò kieät xuaát nhaát trong loaøi ngöôøi.

484

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

“Phieàn naõo chöôùng, ñoù laø tham duïc, saân khueå, ngu si, phaãn noä, buoàn phieàn troùi buoäc che chöôùng, ganh gheùt keo laän, gian traù, sieåm nònh, khoâng bieát hoå theïn, ngaïo maïn khinh ngöôøi, töï cao töï ñaïi, kieâu caêng, phoùng daät, oaùn haän tranh tuïng, taø vaïy doái traù, giaû hieän hình töôùng, duøng lôïi caàu lôïi, mong caàu vieäc xaáu aùc, tham caàu thaät nhieàu, khoâng bieát cung kính, khoâng theo lôøi khuyeân daïy, gaàn guõi baïn xaáu, tham lôïi khoâng chaùn, caùc moái chaèng chòt troùi buoäc khoù gôõ, tham muoán vieäc xaáu, chaáp thaân, chaáp höõu, cho ñeán chaáp khoâng, öa naèm ham nguû, thieáu thoán chaúng vui, ham meâ aên uoáng, loøng daï ngu toái, taùn taâm voïng töôûng, nghó ñieàu baát thieän, mieäng noùi lôøi aùc, thaân laøm vieäc aùc, ham vui noùi nhieàu, caùc caên toái taêm, noùi lôøi voâ nghóa, thöôøng bò nhöõng caûm xuùc tham duïc, saân khueå, ñoäc haïi che laáp... Nhö vaäy goïi laø phieàn naõo chöôùng. “Nghieäp chöôùng, ñoù laø naêm toäi ñoïa ñòa nguïc Voâ giaùn, beänh naëng nguy kòch. “Baùo chöôùng, ñoù laø sanh vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, nhöõng keû phæ baùng Chaùnh phaùp cuøng nhöõng keû nhaátxieån-ñeà. Nhö vaäy goïi laø baùo chöôùng. “Ba loaïi che chöôùng aáy goïi laø beänh naëng. Caùc vò Boà Taùt trong voâ soá kieáp, ñang khi tu ñaïo Boà-ñeà caáp thí thuoác thang cho taát caû nhöõng ngöôøi beänh taät thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chuùng sanh maõi maõi döùt tröø ba loaïi beänh chöôùng aáy.’ “Laïi nöõa, baïch Theá Toân! Boà Taùt ma-ha-taùt, ñang khi tu ñaïo Boà-ñeà, caáp thí thuoác thang cho taát caû nhöõng ngöôøi beänh, thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chuùng sanh maõi maõi döùt tröø caùc beänh, ñöôïc thaønh töïu thaân kim cang 485

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhö Lai.’ Laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh ñeàu thaønh baäc Döôïc vöông maàu nhieäm, döùt tröø heát thaûy caùc beänh nguy kòch. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc moùn thuoác a-giaø-ñaø,1 duøng söùc thuoác aáy coù theå tröø ñöôïc heát thaûy voâ soá loaïi chaát ñoäc.’ Laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chuùng sanh khoâng coøn thoái chuyeån ñoái vôùi vôùi quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, sôùm ñöôïc thaønh töïu lieàu thuoác Phaät cao quyù nhaát, tieâu tröø heát thaûy nhöõng muõi teân ñoäc phieàn naõo.’ Laïi phaùt nguyeän: “Nguyeän cho chuùng sanh sieâng tu tinh taán, thaønh töïu thaân kim cang Nhö Lai, laøm loaïi thuoác maàu nhieäm ñieàu trò caùc thöù beänh, chaúng ñeå cho coøn coù ai sanh khôûi yù töôûng gaây goå kieän tuïng.’ Laïi cuõng phaùt nguyeän: “Nguyeän cho chuùng sanh thaønh caây thuoác lôùn, lieäu trò taát caû caùc beänh nguy kòch laø nhöõng ñieàu taø aùc.’ Laïi nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chuùng sanh nhoå boû ñöôïc nhöõng muõi teân ñoäc, thaønh töïu haøo quang Nhö Lai cao troåi nhaát.’ Laïi nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc vaøo kho taøng Chaùnh phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai, ñöôïc lieàu thuoác quyù trí hueä tröø döùt moïi beänh khoå.’ “Theá Toân! Nhö vaäy, traûi qua voâ löôïng traêm ngaøn vaïn öùc na-do-tha2 kieáp, Boà Taùt ñaõ phaùt caùc theä nguyeän aáy, khieán chuùng sanh ñeàu khoâng coù beänh hoaïn. Duyeân côù gì maø hoâm nay Nhö Lai laïi noùi raèng coù beänh? “Laïi nöõa, Theá Toân! Theá gian coù nhöõng ngöôøi beänh khoâng theå ngoài daäy, cuùi xuoáng, ngaång leân, ñi ñöùng, aên uoáng chaúng ñöôïc, nöôùc ñoå vaøo mieäng chaúng nuoát xuoáng 1 2

A-giaø-ñaø, dòch nghóa laø phoå khöù, laø loaïi thuoác coù coâng hieäu phoøng ngöøa vaø ñieàu trò ñöôïc moïi thöù beänh, moïi thöù chaát ñoäc. Na-do-tha, con soá ño löôøng raát lôùn, coù ngöôøi noùi laø vaïn öùc, coù ngöôøi noùi laø ngaøn öùc, hoaëc ngaøn vaïn öùc. Ñaây neân hieåu laø moät con soá töôïng tröng raát lôùn.

486

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

ñöôïc, khoâng coøn coù theå daïy baûo con caùi chaêm soùc nghieäp nhaø. Luùc ñoù, cha meï, vôï con, anh em, thaân thuoäc, nhöõng ngöôøi quen bieát... thaûy ñeàu nghó raèng beänh nhaân aáy nhaát ñònh phaûi cheát. “Baïch Theá Toân! Ngaøy nay Nhö Lai cuõng theá, nghieâng veà beân maët maø naèm, khoâng baøn luaän giaûng thuyeát chi caû. Coù nhöõng keû ngu trong coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy seõ nghó raèng: ‘Nhö Lai Chaùnh giaùc saép vaøo Nieát-baøn’, lieàn naûy sanh yù nghó cho laø [moïi thöù] ñeàu döùt heát. Nhöng taùnh Nhö Lai thaät roát raùo chaúng vaøo Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi. Vì nhaân duyeân aáy, Theá Toân chaúng neân noùi raèng: ‘Nay ta ñau nhöùc löng’. “Laïi nöõa, Theá Toân! Theá gian coù nhöõng ngöôøi beänh thaân theå gaày yeáu, naèm ngöûa, naèm nghieâng, hoaëc naèm luoân treân giöôøng beänh. Luùc aáy, ngöôøi nhaø sanh loøng khinh gheùt, nghó raèng beänh nhaân aáy nhaát ñònh phaûi cheát. “Nay Nhö Lai cuõng theá, ngaøi ñang bò chín möôi laêm boïn ngoaïi ñaïo1 khinh ngaïo, hoï sanh ra tö töôûng [cho raèng Nhö Lai laø] voâ thöôøng. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy noùi raèng: ‘OÂng aáy chaúng baèng chuùng ta, [vì chuùng ta] döïa vaøo caùc phaùp ngaõ, taùnh, nhaân, töï taïi, thôøi tieát, vi traàn... neân laø thöôøng truï, khoâng coù bieán ñoåi. Sa-moân Coà-ñaøm bò chuyeån dôøi vì söï voâ thöôøng, oâng aáy laø phaùp chòu söï bieán ñoåi.’ Vì nghóa aáy, hoâm nay Theá Toân chaúng neân laëng yeân, nghieâng veà beân maët maø naèm. “Laïi nöõa, Theá Toân! Theá gian coù nhöõng ngöôøi beänh, do boán ñaïi taêng giaûm khoâng hoøa hôïp nhau, khieán cho meät 1

Chín möôi laêm boïn ngoaïi ñaïo: chæ taát caû caùc giaùo phaùi ngoaïi ñaïo vaøo thôøi ñöùc Phaät. Nhieàu baûn luaän giaûi veà sau cuõng caên cöù vaøo ñaây khi noùi veà chuùng ngoaïi ñaïo thôøi ñöùc Phaät.

487

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

moûi, suy nhöôïc; vì theá khoâng theå tuøy yù ngoài hoaëc ñöùng, phaûi naèm luoân treân giöôøng beänh. Boán ñaïi cuûa Nhö Lai khoâng phaûi laø khoâng hoøa hôïp, söùc löïc nôi thaân ngaøi vaãn ñaày ñuû, khoâng heà suy yeáu! “Baïch Theá Toân! Nhö söùc löïc cuûa möôøi con boø nhoû cuõng khoâng baèng moät con boø lôùn; möôøi con boø lôùn cuõng khoâng baèng moät con boø xanh; möôøi con boø xanh cuõng khoâng baèng moät con voi nhaø; möôøi con voi nhaø cuõng khoâng baèng moät con voi röøng; möôøi con voi röøng cuõng khoâng baèng moät con voi hai ngaø; möôøi con voi hai ngaø cuõng khoâng baèng moät con voi boán ngaø; möôøi con voi boán ngaø cuõng khoâng baèng moät con voi traéng ôû Tuyeát sôn; möôøi con voi traéng ôû Tuyeát sôn cuõng khoâng baèng moät con höông töôïng; möôøi con höông töôïng cuõng khoâng baèng moät con voi xanh; möôøi con voi xanh cuõng khoâng baèng moät con voi vaøng; möôøi con voi vaøng cuõng khoâng baèng moät con voi ñoû; möôøi con voi ñoû cuõng khoâng baèng moät con voi traéng; möôøi con voi traéng cuõng khoâng baèng moät con voi nuùi; möôøi con voi nuùi cuõng khoâng baèng moät con voi öu-baùt-la; möôøi con voi öu-baùt-la cuõng khoâng baèng moät con voi ba-ñaàu-ma; möôøi con voi bañaàu-ma cuõng khoâng baèng moät con voi caâu-vaät-ñaàu; möôøi con voi caâu-vaät-ñaàu cuõng khoâng baèng moät con voi phaânñaø-lî. [Nhöng] söùc löïc cuûa möôøi con voi phaân-ñaø-lî cuõng khoâng baèng chæ moät vò löïc só trong loaøi ngöôøi; möôøi vò löïc só trong loaøi ngöôøi cuõng khoâng baèng moät vò baùt-kieàn-ñeà; möôøi vò baùt-kieàn-ñeà cuõng khoâng baèng moät vò na-la-dieân coù taùm caùnh tay; möôøi vò na-la-dieân cuõng khoâng baèng chæ moät khôùp xöông cuûa vò Boà Taùt Thaäp truï. “Theá Toân! Caùc khôùp xöông trong thaân ngöôøi phaøm, khôùp naøy chaúng chaïm khôùp kia. Caùc khôùp xöông cuûa nhöõng vò 488

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

löïc só trong loaøi ngöôøi, ñaàu khôùp xöông naøy vöøa ñuïng ñaàu khôùp xöông kia. Trong thaân cuûa nhöõng vò baùt-kieàn-ñeà, caùc khôùp xöông tieáp noái nhau. Trong thaân cuûa nhöõng vò na-ladieân, caùc khôùp xöông moùc laïi vôùi nhau. Trong thaân cuûa vò Boà Taùt Thaäp truï, caùc khôùp cuûa boä xöông lieân keát lieàn laïc vôùi nhau, döôøng nhö roàng uoán khuùc. Cho neân söùc löïc cuûa vò Boà Taùt [Thaäp truï] laø maïnh nhaát. Vaøo luùc theá giôùi hình thaønh, Boà Taùt töø nôi bôø coõi Kim cang, ñöùng daäy khoûi toøa Kim cang, ñi leân Ñaïo traøng nôi coäi caây Boà-ñeà. Boà Taùt ngoài nôi ñoù roài, trong taâm lieàn ñöôïc Möôøi söùc.1 “Nay Nhö Lai chôù neân nhö ñöùa treû sô sanh kia! Treû sô sanh ngu daïi, khoâng coù trí tueä, khoâng bieát noùi naêng. Vì leõ aáy, tuøy yù naèm ngöûa, naèm nghieâng ñeàu khoâng ai cheâ cöôøi. Nhö Lai Theá Toân coù trí hueä lôùn, soi saùng taát caû. Ngaøi laø tinh hoa trong nhaân loaïi, coù ñuû oai ñöùc lôùn, thaønh töïu thaàn thoâng, laø baäc tieân nhaân cao troåi nhaát, maõi maõi döùt tuyeät moïi söï nghi hoaëc, ñaõ nhoå xong teân ñoäc, ñi ñöùng yeân laønh, oai nghi troïn veïn, khoâng coù choã sôï seät. Nay vì sao ngaøi laïi nghieâng beân maët maø naèm, khieán ngöôøi ta vaø chö thieân phaûi öu saàu khoå naõo?” Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp lieàn ñoái tröôùc Phaät ñoïc keä raèng: Ñöùc Ñaïi thaùnh Coà-ñaøm! Xin khôûi dieãn dieäu phaùp. Chaúng neân nhö treû thô, Nhö ngöôøi beänh lieät giöôøng. Baäc thaày coõi trôøi, ngöôøi, Naèm döïa giöõa ñoâi caây, 1

Möôøi söùc: ÔÛ ñaây chæ Thaäp löïc cuûa Phaät.

489

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Keû ngu, phaøm phu thaáy, Seõ baûo laø Nieát-baøn. Chaúng bieát kinh Phöông ñaúng, Choã Phaät haønh saâu xa, Chaúng thaáy taïng saâu kín, Nhö ngöôøi muø nhìn ñöôøng. Chæ coù chö Boà Taùt, Nhö Vaên-thuø-sö-lôïi, Môùi hieåu choã saâu xa, Ví nhö baäc thieän xaï. Chö Theá Toân ba ñôøi, Caên baûn laø ñaïi bi, Ñaïi töø bi nhö vaäy, Nay ñang ôû nôi naøo? Neáu khoâng coù ñaïi bi, Thì chaúng goïi laø Phaät. Neáu Phaät vaøo Nieát-baøn, Thì chaúng goïi laø thöôøng. Xin nguyeän ñaáng Voâ thöôïng, Nghe lôøi chuùng con thænh, Vì lôïi ích chuùng sanh. Haøng phuïc heát ngoaïi ñaïo. Luùc aáy, ñöùc Theá Toân vôùi loøng ñaïi bi traøn ngaäp trong taâm, bieát ñöôïc heát thaûy nieäm töôûng cuûa moãi moät chuùng sanh. Ngaøi muoán tuøy thuaän cho hoï ñöôïc söï lôïi ích roát raùo, lieàn töø choã naèm ngoài daäy, ngoài theo kieåu keát giaø,1 saéc 1

Keát giaø: noùi ñuû laø keát giaø phu toïa, Phaïn ngöõ laø nyaṣīdat-paryaṅkam ābhujya, laø caùch ngoài theo tö theá treùo chaân, vöõng chaõi nhö hoa sen, neân cuõng goïi laø duõng kieän toïa hay lieân hoa toïa. Daân gian quen goïi laø ngoài xeáp baèng. Ñaây laø caùch ngoài ñöôïc aùp duïng trong taát caû caùc phaùp moân cuûa ñaïo Phaät, duø laø Tieåu thöøa hay Ñaïi thöøa, Tònh ñoä hay Thieàn toâng, khi haï thuû coâng phu tröôùc heát ñeàu phaûi duøng ñeán caùch ngoài an oån naøy. Neáu caû hai chaân ñeàu giao nhau thì laø toaøn giaø toïa; neáu

490

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

maët vui töôi saùng choùi nhö saéc vaøng roøng, ñoan nghieâm nhö vaàng traêng troøn, hình dung trong saïch chaúng chuùt bôïn nhô. Ngaøi phoùng haøo quang choùi saùng, traøn khaép hö khoâng. Haøo quang aáy saùng hôn caû aùnh saùng cuûa traêm ngaøn maët trôøi, chieáu khaép caùc coõi Phaät ôû möôøi phöông: ñoâng, nam, taây, baéc vaø boán phöông keá caän, cuøng phöông treân vaø phöông döôùi. Ngaøi roäng loøng ban phaùt ñuoác saùng ñaïi trí tueä cho khaép chuùng sanh, khieán hoï döùt tröø voâ minh ñen toái, khieán traêm ngaøn öùc na-do-tha chuùng sanh ñeàu ñöôïc truï yeân nôi taâm Boà-ñeà, khoâng coøn thoái chuyeån. Baáy giôø, ñöùc Theá Toân trong loøng khoâng chuùt nghi löï, nhö baäc sö töû chuùa. Ngaøi duøng ba möôi hai töôùng toát cuûa baäc ñaïi nhaân1 vaø taùm möôi veû ñeïp maø trang nghieâm thaân mình. Heát thaûy nhöõng loã chaân loâng treân thaân ngaøi, moãi moät loã chaân loâng ñeàu hieän ra moät ñoùa hoa sen. Caùc hoa sen aáy raát ñeïp, moãi hoa coù caû ngaøn caùnh, ñeàu laø maøu vaøng roøng, cuoáng hoa baèng löu ly, nhuïy hoa baèng kim cang, ñaøi hoa baèng ngoïc maân khoâi, hình lôùn vaø troøn nhö baùnh xe. Töø nôi caùc hoa sen aáy phoùng ra haøo quang ñuû maøu: xanh, vaøng, ñoû, traéng, tía vaø maøu pha leâ. Caùc haøo quang aáy ñeàu toûa chieáu ra khaép nôi, ñeán taän ñòa nguïc A-tyø, ñòa

chaân naøy gaùc treân chaân kia thì goïi laø baùn giaø toïa. Coù hai caùch aùp duïng phoå bieán: 1. Tröôùc heát ñaët chaân phaûi treân ñuøi traùi, sau ñoù ñaët chaân traùi treân ñuøi phaûi, hai loøng baøn chaân ngöûa leân, naèm treân hai baép veá, loøng baøn tay cuõng ngöûa leân, tay traùi ñaët treân tay phaûi. Caùch ngoài naøy goïi laø Haøng ma toïa. Caùc toâng Thieân Thai, Thieàn toâng... vaø ña soá caùc toâng Hieån giaùo ñeàu theo caùch ngoài naøy. 2. Tröôùc heát ñaët chaân traùi treân ñuøi phaûi, sau ñoù ñaët chaân phaûi treân ñuøi traùi, loøng baøn tay phaûi ñaët treân loøng baøn tay traùi, taát caû baøn tay vaø baøn chaân ñeàu ngöûa leân. Caùch ngoài naøy goïi laø Caùt töôøng toïa. Maät toâng goïi laø Lieân hoa toïa. Theo töôùng phaùp cuûa AÁn Ñoä thôøi coå thì taát caû caùc baäc thaùnh nhaân (ñaïi nhaân) ñeàu coù ñuû 32 töôùng toát, khoâng chæ rieâng ñöùc Phaät. Trong kinh Kim cang ñöùc Phaät cuõng töøng daïy raèng, khoâng theå duøng 32 töôùng toát ñeå xaùc ñònh ñoù laø Phaät hay khoâng phaûi Phaät.

491

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nguïc Töôûng,1 ñòa nguïc Haéc thaèng, ñòa nguïc Chuùng hieäp, ñòa nguïc Khieáu hoaùn, ñòa nguïc Ñaïi khieáu hoaùn, ñòa nguïc Taäp nhieät, ñòa nguïc Ñaïi taäp nhieät. Ñoù laø taùm coõi ñòa nguïc maø chuùng sanh thöôøng bò böùc thieát bôûi moïi noãi khoå, nhö bò ñoát, bò naáu, bò nöôùng, cheùm, ñaâm, xeû, loät... Khi chuùng sanh trong caùc coõi ñòa nguïc gaëp ñöôïc haøo quang aáy roài, caùc noãi khoå nhö treân lieàn tieâu dieät heát, trôû neân an oån, maùt meû, khoaùi laïc voâ cuøng. Trong aùnh haøo quang aáy laïi nghe coù tieáng thuyeát phaùp veà kho taøng Chaùnh phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai, raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Chuùng sanh ôû ñòa nguïc nghe nhö vaäy roài lieàn maïng chung, sanh leân caùc coõi ngöôøi, coõi trôøi. Haøo quang aáy laïi chieáu tôùi taùm thöù ñòa nguïc laïnh: ñòa nguïc A-ba-ba, ñòa nguïc A-tra-tra, ñòa nguïc A-la-la, ñòa nguïc A-baø-baø, ñòa nguïc Öu-baùt-la, ñòa nguïc Ba-ñaàu-ma, ñòa nguïc Caâu-vaät-ñaàu, ñòa nguïc Phaân-ñaø-lî. Trong caùc coõi ñòa nguïc naøy, chuùng sanh thöôøng bò böùc naõo bôûi nhöõng noãi khoå vì laïnh, nhö da thòt nöùt neû, thaân theå hö naùt... taøn haïi laãn nhau. Gaëp ñöôïc haøo quang aáy roài, moïi noãi khoå nhö vaäy ñeàu döùt tuyeät, hoï ñöôïc ñieàu hoøa, aám aùp, thích thuù. Trong aùnh haøo quang aáy, laïi cuõng nghe coù tieáng thuyeát phaùp veà kho taøng Chaùnh phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai, raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät’. Caùc chuùng sanh ôû ñòa nguïc nghe nhö vaäy roài lieàn maïng chung, sanh leân caùc coõi ngöôøi, coõi trôøi. Luùc aáy, ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy cuøng ôû caùc theá giôùi khaùc, coù bao nhieâu ñòa nguïc thaûy ñeàu troáng roãng, khoâng coøn ngöôøi chòu toäi, chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà. 1

Töôûng ñòa nguïc, coøn goïi laø Ñaúng hoaït ñòa nguïc, laø coõi ñòa nguïc maø toäi nhaân bò khoå sôû ñeán möùc töôûng nhö mình ñaõ cheát, roài nhôø coù gioù laïnh thoåi ñeán maø soáng laïi.

492

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

Trong coõi ngaï quyû, chuùng sanh bò böùc thieát vì ñoùi khaùt, toùc daøi phuû xuoáng quaán quanh thaân hình, traûi qua traêm ngaøn naêm chöa töøng ñöôïc nghe ñeán teân goïi cuûa nöôùc, [huoáng gì laø vieäc ñöôïc aên uoáng]! Khi gaëp ñöôïc haøo quang aáy, söï ñoùi khaùt cuûa hoï lieàn döùt ngay. Trong aùnh haøo quang aáy, laïi cuõng coù tieáng thuyeát phaùp veà kho taøng Chaùnh phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai, raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Chuùng sanh coõi ngaï quyû nghe nhö vaäy roài lieàn maïng chung, sanh leân caùc coõi ngöôøi, coõi trôøi. Luùc aáy, bao nhieâu coõi ngaï quyû ñeàu trôû neân troáng roãng, khoâng coøn ngöôøi chòu toäi, chæ tröø nhöõng keû phæ baùng kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Trong coõi suùc sanh, chuùng sanh gieát haïi laãn nhau, aên thòt laãn nhau. Nhöõng chuùng sanh ñoù gaëp ñöôïc haøo quang [töø caùc hoa sen cuûa Phaät chieáu ra] roài, loøng oaùn haän lieàn döùt heát. Trong haøo quang aáy cuõng coù tieáng thuyeát phaùp veà kho taøng Chaùnh phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai, raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Chuùng sanh coõi suùc sanh nghe roài lieàn maïng chung, sanh leân coõi ngöôøi, coõi trôøi. Luùc aáy, coõi suùc sanh cuõng trôû neân troáng roãng, chæ coøn laïi nhöõng keû phæ baùng Chaùnh phaùp. Treân moãi hoa sen ñeàu [hoùa hieän] coù moät ñöùc Phaät, coù vaàng haøo quang troøn ñöôøng kính moät taàm,1 maøu vaøng saùng röïc, ñoan nghieâm vi dieäu, cao troåi khoâng gì saùnh baèng. Moãi ñöùc Phaät ñeàu coù ñuû ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp trang nghieâm thaân mình. Trong caùc ñöùc Theá Toân aáy, coù vò ngoài, coù vò ñi, coù vò naèm, coù vò ñöùng, coù vò laøm saám seùt, coù vò tuoân möa, coù vò phoùng ra chôùp ñieän, coù vò laøm noåi gioù, cuõng coù vò laøm xuaát hieän khoùi löûa, thaân 1

Theo ñôn vò ño löôøng thôøi coå thì moãi taàm coù theå vaøo khoaûng 2,64 meùt.

493

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhö moät ñaùm löûa... Laïi coù vò hieän ra nuùi cao, ao suoái, soâng raïch, röøng nuùi caây coái thaûy ñeàu baèng baûy moùn baùu. Cuõng coù vò thò hieän coõi nöôùc baèng baûy moùn baùu, coù ñuû thaønh aáp, laøng xoùm, cung ñieän, nhaø cöûa... Laïi coù vò thò hieän voi, ngöïa, sö töû, coïp soùi, chim seû, phuïng hoaøng... Cuõng coù vò thò hieän khieán cho chuùng sanh ôû Dieâm-phuø-ñeà thaûy ñeàu troâng thaáy caùc coõi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. Laïi coù vò thò hieän saùu caûnh trôøi thuoäc Duïc giôùi.1 Laïi coù vò Theá Toân giaûng veà aám, giôùi, nhaäp,2 caùc yeáu toá aáy coù nhieàu söï tai haïi. Cuõng coù vò noùi phaùp Boán thaùnh ñeá.3 Hoaëc coù vò giaûng veànhaân duyeân caùc phaùp. Coù vò laïi daïy raèng caùc nghieäp phieàn naõo ñeàu do nhaân duyeân maø sanh. Cuõng coù vò noùi veà giaùo lyù ngaõ vaø voâ ngaõ. Hoaëc coù vò giaûng thuyeát veà hai phaùp khoå vaø laïc. Cuõng coù vò noùi veà thöôøng vaø voâ thöôøng. Laïi coù vò thuyeát tònh vaø baát tònh. Laïi coù vò Theá Toân vì chö Boà Taùt maø dieãn thuyeát saùu phaùp Ba-la-maät maø mình ñaõ tu haønh. Cuõng coù vò noùi choã ñöôïc coâng ñöùc cuûa chö Ñaïi Boà Taùt. Laïi coù vò noùi choã ñöôïc coâng ñöùc cuûa chö Phaät Theá Toân. Cuõng coù vò noùi choã ñöôïc coâng ñöùc cuûa ngöôøi trong haøng Thanh vaên. Laïi coù vò noùi leõ tuøy thuaän Nhaát thöøa. Cuõng coù vò noùi Ba thöøa thaønh ñaïo. Hoaëc coù vò Theá Toân thò hieän phun nöôùc ra töø hoâng beân taû, tuoân löûa ra töø hoâng beân höõu. Cuõng coù vò thò hieän ñaûn sanh, xuaát gia, ngoài nôi Ñaïo traøng taïi goác caây Boà-ñeà, chuyeån baùnh 1

Saùu caûnh trôøi thuoäc Duïc giôùi (Duïc giôùi Luïc thieân): 1. Töù thieân vöông thieân, 2. Ñao-lôïi thieân (Tam thaäp tam thieân), 3. Daï ma thieân, 4. Ñaâu-suaát thieân 5. Hoùa laïc thieân 6. Tha hoùa töï taïi thieân. 2 AÁm, giôùi, nhaäp: Ba yeáu toá hieän höõu ôû moïi chuùng sanh. AÁm laø naêm aám (hay naêm uaån): saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Nhaäp laø möôøi hai nhaäp: saùu caên nhaäp vôùi saùu traàn, saùu traàn nhaäp vôùi saùu caên. Giôùi laø möôøi taùm giôùi: saùu caên, saùu traàn, saùu thöùc. AÁm, nhaäp, giôùi töùc laø thaân taâm cuûa chuùng sanh. 3 Boán thaùnh ñeá, hay Töù thaùnh ñeá, Töù ñeá, laø giaùo phaùp veà boán chaân lyù veà ñôøi soáng do Phaät thuyeát daïy, bao goàm Khoå ñeá, Taäp khoå ñeá, Dieät khoå ñeá vaø Ñaïo ñeá.

494

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

xe dieäu phaùp, nhaäp Ñaïi Nieát-baøn. Laïi coù vò Theá Toân phaùt ra tieáng [thuyeát phaùp] huøng hoàn nhö sö söû roáng, khieán ai naáy trong hoäi cuûa ngaøi ñeàu ñaéc quaû, nhö caùc quaû thöù nhaát, thöù nhì, thöù ba, cho ñeán quaû thöù tö.1 Hoaëc coù vò giaûng thuyeát voâ löôïng nhaân duyeân lìa khoûi sanh töû. Luùc aáy, trong coõi Dieâm-phuø-ñeà coù nhöõng chuùng sanh gaëp ñöôïc haøo quang aáy roài, keû muø lieàn ñöôïc thaáy, keû ñieác ñöôïc nghe, keû caâm coù theå noùi, keû queø coù theå ñi, keû ngheøo ñöôïc cuûa caûi, keû keo laän sanh loøng boá thí, keû giaän hôøn sanh loøng töø hoøa, keû baát tín laïi sanh loøng tin... Nhö vaäy, khaép theá giôùi khoâng coøn moät chuùng sanh naøo laøm vieäc aùc, chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà. Luùc aáy, heát thaûy caùc loaøi chuùng sanh, töø chö thieân, loaøi roàng, quyû thaàn, caøn-thaùt-baø, a-tu-la, khaån-na-la, ma-haàula-giaø, la-saùt, kieän-ñaø, öu-ma-ñaø, a-baø-ma-la, loaøi ngöôøi, loaøi phi nhaân, ñeàu cuøng nhau xöôùng leân lôøi naøy: “Laønh thay, laønh thay! Baäc toân quyù cao troåi nhaát mang laïi nhieàu lôïi ích.” Noùi ra lôøi aáy roài, ai naáy ñeàu laáy laøm vui veû phaán khích, hoaëc ca hoaëc muùa, hoaëc chuyeån ñoäng thaân theå, roài mang ñuû caùc loaïi hoa ñeán raûy cuùng Phaät vaø chö taêng, nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaølî, hoa maïn-ñaø-la, hoa ma-ha maïn-ñaø-la, hoa maïn-thuø-sa, hoa ma-ha maïn-thuø-sa, hoa taùn-ñaø-na, hoa ma-ha taùn-ñaøna, hoa loâ-chi-na, hoa ma-ha loâ-chi-na, hoa höông, hoa ñaïi höông, hoa thích yù, hoa ñaïi thích yù, hoa aùi kieán, hoa ñaïi 1

Töù quaû, hay Töù thaùnh quaû: 1.Tu-ñaø-hoaøn, 2.Tö-ñaø-haøm, 3. A-na-haøm, 4. A-lahaùn. Thanh vaên thöøa xem quaû vò thöù tö, quaû A-la-haùn laø cao nhaát, laø caûnh giôùi giaûi thoaùt cuoái cuøng, Nieát-baøn cuûa ngöôøi tu taäp.

495

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

aùi kieán, hoa ñoan nghieâm, hoa ñeä nhaát ñoan nghieâm... Ai naáy laïi raûy caùc thöù höông nhö höông traàm thuûy, höông dagiaø-laâu, höông chieân-ñaøn, höông uaát kim, höông ñöôïc troän laãn nhieàu loaïi, höông ñöôïc tìm veà töø caùc vuøng bôø bieån... Laïi coøn ñem caùc loaïi côø baùu, phöôùn, loïng vaø caùc loaïi nhaïc khí coõi trôøi nhö ñaøn tranh, oáng ñòch, seânh, saét, khoâng haàu... cuøng troãi leân ñeå cuùng döôøng Phaät. Keá ñoù, hoï ñoàng tuïng keä raèng: Nay chuùng con seõ ñaïi tinh taán, Voâ thöôïng Chaùnh giaùc Löôõng tuùc toân!1 Ñaïi chuùng: chö thieân, ngöôøi chaúng roõ, Chæ coù Coà-ñaøm2 môùi thaáu ñaùo. Thuôû xöa Theá Toân vì chuùng con, Tu khoå haïnh trong voâ löôïng kieáp. Taïi sao moät ngaøy boû nguyeän xöa, Buoâng xaû thaân maïng, vaøo Nieát-baøn? Taát caû chuùng sanh khoâng theå thaáy Taïng saâu kín cuûa Phaät Theá Toân. Vì nhaân duyeân aáy, khoù ra khoûi, Luaân hoài sanh töû, ñoïa aùc ñaïo. Nhö Phaät coù daïy: A-la-haùn, Taát caû ñeàu seõ ñeán Nieát-baøn. Choã Phaät haïnh thaâm saâu nhö vaäy, Phaøm phu ngu heøn sao bieát ñöôïc? Thí phaùp cam loä cho chuùng sanh, Ñeå giuùp döùt tröø phieàn naõo vaäy. Neáu ai uoáng cam loä ñoù roài, 1

Voâ thöôïng Chaùnh giaùc Löôõng tuùc Toân: danh hieäu toân xöng ñöùc Phaät. Voâ thöôïng: cao troåi hôn heát. Chaùnh giaùc: baäc giaùc ngoä chaân chaùnh. Löôõng tuùc toân: baäc ñaùng toân troïng vì coù ñuû hai maët phöôùc vaø trí. Coà-ñaøm (Gautama): Moät teân goïi khaùc cuûa ñöùc Phaät Thích-ca, ñaëc bieät nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo thôøi aáy thöôøng goïi ngaøi laø sa-moân Coà-ñaøm.

496

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

Chaúng coøn chòu sanh, giaø, beänh, cheát. Nhö Lai duøng ñoù maø lieäu trò, Traêm ngaøn voâ löôïng caùc chuùng sanh, Khieán ai maéc phaûi caùc beänh naëng, Taát caû ñeàu khoûi, khoâng coøn beänh. Theá Toân töø laâu döùt beänh khoå, Neân ñöôïc xöng laø Phaät thöù baûy.1 Hoâm nay xin Phaät röôùi möa phaùp, Thaám nhuaàn maàm coâng ñöùc chuùng con. Ñaïi chuùng, chö thieân vaø loaøi ngöôøi ñoïc keä thænh Phaät nhö vaäy roài lieàn ñöùng yeân. Trong khi ñaïi chuùng tuïng keä aáy, taát caû chö Phaät ngöï treân caùc toøa sen töø coõi Dieâm-phuø-ñeà leân tôùi trôøi Tònh cö,2 thaûy ñeàu nghe roõ. Luùc aáy, Phaät baûo Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng ñaõ coù ñuû trí hueä thaâm saâu vaø vi dieäu nhö vaäy, trí hueä aáy khoâng theå bò taát caû chuùng ma vaø ngoaïi ñaïo phaù hoaïi. “Thieän nam töû! OÂng ñaõ truï yeân, taát caû caùc luoàng gioù taø aùc seõ khoâng laøm cho oâng nghieâng ngaõ ñöôïc. “Thieän nam töû! OÂng nay ñaõ thaønh töïu bieän taøi laïc thuyeát. OÂng ñaõ töøng cuùng döôøng chö Phaät Theá Toân ñôøi quaù khöù 1

Phaät thöù baûy: Töø Phaät Thích-ca veà tröôùc coù baûy ñöùc Phaät ra ñôøi, maø ngaøi laø vò thöù baûy: 1. Phaät Tyø-baø-thi (Sanskrit: Vipaśyin), 2. Phaät Thi-khí (Sanskrit: Śikhī), 3. Phaät Tyø-xaù-phuø (Sanskrit: Visvabhū), 4. Phaät Ca-la-ca-toân-ñaïi (Sanskrit: Krakucchanda), 5. Phaät Caâu-na-haøm-maâu-ni (Sanskrit: Kanakamuni), 6. Phaät Ca-Dieáp (Sanskrit: Kāyśāpa), 7. Phaät Thích-Ca Maâu-Ni (Sanskrit: Śākyamuni). Trôøi Tònh cö: goàm naêm caûnh trôøi laø Voâ töôûng thieân, Voâ phieàn thieân, Voâ nhieät thieân, Thieän kieán thieân vaø Saéc cöùu caùnh thieân. Nhöõng vò ñaéc quaû thöù ba, quaû A-na-haøm, sau khi xaû boû thaân maïng thì thaàn thöùc sanh leân caûnh trôøi Tònh-cö, ôû ñoù cho ñeán khi nhaäp Nieát-baøn.

497

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhieàu nhö soá caùt voâ löôïng soâng Haèng, cho neân môùi coù theå thöa hoûi Nhö Lai Chaùnh giaùc veà nghóa nhö vaäy. “Thieän nam töû! Thuôû xöa, caùch nay voâ löôïng voâ bieân öùc na-do-tha traêm ngaøn vaïn kieáp, ta ñaõ döùt tröø goác beänh, lìa haún nhöõng söï naèm, döïa... “Ca-dieáp! Veà thuôû quaù khöù, caùch nay voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp, coù moät ñöùc Phaät ra ñôøi, hieäu laø Voâ Thöôïng Thaéng Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân. Ngaøi coù thuyeát kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy vôùi haøng Thanh vaên, môû baøy chæ baûo, phaân bieät, hieån phaùt nghóa lyù. Thuôû aáy, ta cuõng laøm moät vò Thanh vaên trong ñoà chuùng cuûa ñöùc Phaät aáy, thoï trì kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn naøy, ñoïc tuïng thoâng suoát, sao cheùp troïn quyeån kinh, laïi vì ngöôøi khaùc maø môû baøy chæ baûo, phaân bieät, thuyeát giaûng nghóa lyù. Ta laïi ñem caên laønh aáy hoài höôùng ñeán quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Thieän nam töû! Töø thuôû ñoù cho ñeán nay, ta chöa töøng coù nhöõng nghieäp duyeân khoå naõo hoaëc nghieäp döõ khieán ñoïa aùc ñaïo nhö: phæ baùng Chaùnh phaùp, laøm keû nhaát-xieån-ñeà, mang thaân hoaøng moân,1 thaân khoâng caên, thaân hai caên,2 phaûn nghòch vôùi cha meï, gieát A-la-haùn, phaù chuøa thaùp, huûy hoaïi Chuùng taêng, laøm thaân Phaät chaûy maùu, phaïm Boán caám giôùi naëng. Töø ñoù ñeán nay, thaân taâm ta luoân ñöôïc 1

Thaân hoaøng moân: Hoaøng moân laø nhöõng quan hoaïn maëc aùo vaøng trong cung caám cuûa vua, laø nhöõng ngöôøi ñaõ töï thieán maát döông vaät. Thaân hoaøng moân laø thaân ngöôøi nam nhöng chaúng phaûi nam giôùi, vì khoâng coù döông vaät. 2 Khoâng caên, hai caên: Nhöõng ngöôøi coù boä phaän sanh duïc baát thöôøng, hoaëc khoâng coù döông vaät, hoaëc döông vaät raát nhoû, hoaëc coù caû döông vaät laãn aâm vaät nhöng caû hai ñeàu nhoû khaùc thöôøng.

498

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

an oån, khoâng coù caùc khoå naõo. “Ca-dieáp! Nay ta thaät khoâng coù baát cöù beänh taät gì. Vì sao vaäy? Vì chö Phaät Theá Toân töø laâu ñaõ lìa xa heát thaûy beänh taät. “Ca-dieáp! Chuùng sanh chaúng bieát giaùo phaùp saâu kín cuûa kinh Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, cho neân noùi raèng Nhö Lai thaät coù beänh. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai laø sö töû trong loaøi ngöôøi’, nhöng Nhö Lai thaät chaúng phaûi sö töû! Lôøi noùi nhö vaäy töùc laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai laø roàng lôùn trong loaøi ngöôøi’, nhöng traûi qua voâ löôïng kieáp ta ñaõ lìa boû nghieäp [suùc sanh] aáy roài. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai laø ngöôøi, laø trôøi’, nhöng ta thaät chaúng phaûi ngöôøi, chaúng phaûi trôøi, cuõng chaúng phaûi quyû thaàn, caøn-thaùt-baø, a-tu-la, ca-laâu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la giaø, chaúng phaûi ngaõ, chaúng phaûi [coù thoï] maïng, chaúng phaûi nhôø döôõng duïc maø thaønh, chaúng phaûi linh hoàn, chaúng phaûi laøm, chaúng phaûi khoâng laøm, chaúng phaûi thoï, chaúng phaûi khoâng thoï, chaúng phaûi Theá Toân, chaúng phaûi Thanh vaên, chaúng phaûi thuyeát, chaúng phaûi khoâng thuyeát. Nhöõng lôøi noùi nhö vaäy ñeàu laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Naøy Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai nhö bieån caû, nhö nuùi chuùa Tu-di’, nhöng Nhö Lai thaät chaúng phaûi vò maën [cuûa bieån], cuõng chaúng phaûi [to lôùn vaø raén chaéc] nhö nuùi ñaù. Neân bieát raèng nhöõng lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp 499

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai nhö hoa phaân-ñaø-lî’, nhöng ta thaät chaúng phaûi hoa phaân-ñaø-lî. Lôøi noùi nhö vaäy töùc laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai nhö cha meï’, nhöng Nhö Lai thaät khoâng phaûi cha meï. Lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai laø ñaïi thuyeàn sö’, nhöng Nhö Lai thaät chaúng phaûi laø thuyeàn sö. Lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai nhö vò thöông chuû’,1 nhöng Nhö Lai thaät chaúng phaûi laø thöông chuû. Lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai coù theå haøng phuïc ma’, nhöng Nhö Lai thaät khoâng coù loøng aùc, muoán cho keû khaùc phaûi khuaát phuïc mình. Lôøi noùi nhö vaäy thaûy ñeàu laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Ví nhö noùi ‘Nhö Lai coù theå trò gheû ñoäc’, nhöng ta thaät chaúng phaûi laø thaày thuoác trò beänh gheû. Lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Nhö tröôùc ñaây ta coù noùi: ‘Nhö coù keû nam ngöôøi nöõ loøng laønh bieát tu chænh söûa trò ba nghieäp cuûa thaân, khaåu vaø yù, khi ngöôøi aáy boû thaân maïng, duø thaân quyeán coù ñem thi haøi thieâu trong löûa, hoaëc thaû xuoáng nöôùc, hoaëc ñeå nôi nghóa ñòa, baáy giôø choàn, soùi, caàm thuù tranh nhau maø aên thaân xaùc aáy, coøn taâm thöùc ngöôøi aáy lieàn sanh veà 1

Thöông chuû: Ngöôøi daãn ñaàu moät ñoaøn ngöôøi ñi buoân baùn baèng ñöôøng boä hoaëc ñöôøng thuûy.

500

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

coõi laønh. Nhöng thaät ra taâm thöùc aáy khoâng coù ñi laïi, cuõng khoâng coù choã ñeán, chæ laø tröôùc sau coù choã gioáng nhau, noái tieáp nhau, töôùng maïo chaúng khaùc. Lôøi noùi nhö vaäy cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. “Ca-dieáp! Nay ta noùi raèng ta coù beänh, cuõng laø nhö vaäy, cuõng laø giaùo phaùp saâu kín cuûa Nhö Lai. Cho neân ta sai baûo Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: ‘Nay ta ñau nhöùc löng. Caùc oâng neân vì boán chuùng maø thuyeát phaùp.’ “Ca-dieáp! Nhö Lai Chaùnh giaùc thaät khoâng coù beänh maø phaûi naèm nghieâng beân maët, ngaøi cuõng khoâng buoâng heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn. “Ca-dieáp! Ñaïi Nieát-baøn aáy töùc laø thieàn ñònh thaâm saâu cuûa chö Phaät. Thieàn ñònh nhö vaäy chaúng phaûi laø choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå laøm ñöôïc. “Ca-dieáp! Tröôùc oâng coù hoûi: ‘Vì sao Nhö Lai naèm töïa chaúng daäy, chaúng ñoøi aên uoáng, chaúng daïy baûo ngöôøi nhaø vieäc xaây döïng söï nghieäp?’ “Ca-dieáp! Taùnh cuûa hö khoâng voán khoâng coù ngoài daäy, ñoøi hoûi aên uoáng, daïy baûo ngöôøi nhaø vieäc xaây döïng söï nghieäp. Cuõng khoâng coù söï ñi laïi, sanh dieät, giaø treû, hieän ra hay maát ñi, thöông toån, beå naùt, giaûi thoaùt, troùi buoäc. Cuõng chaúng töï noùi, chaúng noùi keû khaùc. Cuõng chaúng töï hieåu, chaúng hieåu keû khaùc, chaúng phaûi yeân laønh, chaúng phaûi beänh hoaïn... “Thieän nam töû! Chö Phaät Theá Toân cuõng vaäy, döôøng nhö hö khoâng. Laøm sao coù caùc loaïi beänh khoå? “Ca-dieáp! Theá gian coù ba loaïi beänh naëng khoù trò: moät laø phæ baùng Ñaïi thöøa, hai laø phaïm Naêm toäi nghòch, ba laø nhaát-xieån-ñeà. Ba loaïi beänh aáy laø naëng nhaát trong ñôøi, 501

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chaúng phaûi söùc cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt coù theå lieäu trò noåi. “Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi coù beänh nhaát ñònh phaûi cheát thì khoù maø trò ñöôïc. Duø coù khaùm beänh, chaêm soùc töû teá, cho duøng thuoác thang; hoaëc khoâng khaùm beänh, khoâng chaêm soùc, khoâng cho duøng thuoác thang, beänh aáy vaãn chaéc chaén laø khoâng theå lieäu trò. Neân bieát raèng ngöôøi beänh aáy nhaát ñònh phaûi cheát, khoâng nghi ngôø gì nöõa! “Thieän nam töû! Ba loaïi ngöôøi noùi treân cuõng vaäy, duø cho caùc vò Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt coù thuyeát phaùp hay khoâng thuyeát phaùp [cho hoï nghe] cuõng khoâng theå khieán hoï phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Ca-dieáp! Ví nhö ngöôøi beänh, neáu ñöôïc khaùm beänh, chaêm soùc töû teá, cho duøng thuoác thang, aét coù theå khoûi beänh. Neáu khoâng coù ba vieäc aáy thì khoâng theå khoûi beänh. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng vaäy, nhôø nöông theo Phaät, Boà Taùt, ñöôïc nghe Chaùnh phaùp roài lieàn coù theå phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; khoâng theå khoâng nhôø nghe Chaùnh phaùp maø coù theå phaùt taâm. “Ca-dieáp! Ví nhö coù loaïi beänh, duø coù xem beänh, chieàu thuaän theo yù, duøng thuoác thang, hoaëc khoâng xem beänh, chieàu thuaän theo yù, duøng thuoác thang, cuõng vaãn ñöôïc khoûi beänh. Coù moät haïng ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy, duø gaëp Thanh vaên hay chaúng gaëp Thanh vaên, duø gaëp Duyeân giaùc hay chaúng gaëp Duyeân giaùc, duø gaëp Boà Taùt hay chaúng gaëp Boà Taùt, duø gaëp Nhö Lai hay chaúng gaëp Nhö Lai, duø ñöôïc nghe Chaùnh phaùp hay chaúng ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, vaãn töï nhieân ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù laø nhöõng ngöôøi hoaëc vì thaân mình, hoaëc vì thaân ngöôøi, 502

PHAÅM THÒ HIEÄN BEÄNH

hoaëc vì sôï seät, hoaëc vì lôïi döôõng, hoaëc vì nònh bôï, hoaëc vì doái gaït ngöôøi khaùc maø sao cheùp kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, [laïi heát loøng] thoï trì, ñoïc tuïng, cung kính cuùng döôøng, vì ngöôøi khaùc maø giaûng giaûi kinh naøy. “Ca-dieáp! Coù naêm haïng ngöôøi tu taäp kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy coøn coù choã sai laàm, chöa phaûi laø Nhö Lai. Ñoù laø naêm haïng ngöôøi naøo? “Moät laø nhöõng ngöôøi caét ñöùt ba moái troùi buoäc,1 ñaït ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn, khoâng ñoïa ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, coøn taùi sanh baûy laàn trong coõi trôøi ngöôøi, vónh vieãn döùt tröø caùc noãi khoå, vaøo nôi Nieát-baøn. Ca-dieáp! Ñoù goïi laø haïng ngöôøi thöù nhaát coøn coù choã sai laàm. Haïng ngöôøi aáy trong töông lai, traûi qua taùm vaïn kieáp seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ñala Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Hai laø nhöõng ngöôøi caét ñöùt ba moái troùi buoäc, giaûm daàn tham, saân, si, ñaït ñöôïc quaû Tö-ñaø-haøm, goïi laø Nhaát vaõng lai,2 vónh vieãn döùt tröø caùc noãi khoå, vaøo nôi Nieát-baøn. Cadieáp! Ñoù goïi laø haïng ngöôøi thöù nhì coøn coù choã sai laàm. Haïng ngöôøi aáy trong töông lai, traûi qua saùu vaïn kieáp seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Ba laø nhöõng ngöôøi caét ñöùt naêm moái troùi buoäc,3 ñaït ñöôïc quaû A-na-haøm, chaúng coøn trôû laïi coõi naøy, vónh vieãn döùt tröø caùc noãi khoå, vaøo nôi Nieát-baøn. Ñoù goïi laø haïng ngöôøi 1

Ba keát (Tam keát), hoaëc Ba keát phöôïc (Tam keát phöôïc), laø ba moái troùi buoäc: 1. Kieán keát, hay Thaân kieán: troùi buoäc bôûi caùi thaân, baûn ngaõ, chaáp coù mình döïa treân thaân theå (ngaõ kieán); 2. Giôùi thuû keát hay Giôùi caám thuû kieán: troùi buoäc do giöõ theo taø giôùi, hoaëc quaù coá chaáp vaøo giôùi luaät; 3. Nghi keát, hay Nghi kieán: troùi buoäc do nghi ngôø Chaùnh phaùp, chaân lyù. 2 Nhaát vaõng lai, hay Nhaát lai, nghóa laø coøn moät laàn taùi sanh. 3 Nguõ haï keát: Naêm moái troùi buoäc chuùng sanh, khieán hoï ôû nôi Duïc giôùi. Ñoù laø: Ba troùi buoäc ñaõ noùi treân: Thaân keát, Giôùi caám thuû keát vaø Nghi keát, theâm hai ñieàu nöõa laø: 1. Tham keát: troùi buoäc do loøng tham lam; 2. Saân keát: troùi buoäc do loøng saân haän.

503

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thöù ba coøn coù choã sai laàm. Haïng ngöôøi aáy trong töông lai, traûi qua boán vaïn kieáp seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. “Boán laø nhöõng ngöôøi döùt tuyeät tham duïc, saân khueå, ngu si, ñaït ñöôïc quaû A-la-haùn, khoâng coøn phieàn naõo, vaøo nôi Nieát-baøn, nhöng chöa thaønh töïu haïnh kyø laân ñöùng rieâng moät mình. Ñoù goïi laø haïng ngöôøi thöù tö coøn coù choã sai laàm. Haïng ngöôøi aáy trong töông lai, traûi qua hai vaïn kieáp seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Naêm laø nhöõng ngöôøi döùt tuyeät tham duïc, saân khueå, ngu si, thaønh töïu quaû Phaät Bích chi, khoâng coøn phieàn naõo, vaøo nôi Nieát-baøn. Ngöôøi aáy thaät ñaõ thaønh töïu haïnh kyø laân ñöùng rieâng moät mình. Ñoù goïi laø haïng ngöôøi thöù naêm coøn coù choã sai laàm. Haïng ngöôøi aáy trong töông lai, traûi qua moät vaïn kieáp seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø naêm haïng ngöôøi coøn coù choã sai laàm, chaúng phaûi laø Nhö Lai.”

504

PHAÅM THAÙNH HAÏNH Phaåm thöù baûy – Phaàn moät1

uùc aáy, ñöùc Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt neân ñoái vôùi kinh Ñaïi Nieátbaøn naøy, chuyeân taâm suy xeùt veà naêm haïnh. Nhöõng gì laø naêm haïnh? Moät laø Thaùnh haïnh, hai laø Phaïm haïnh, ba laø Thieân haïnh, boán laø Anh nhi haïnh vaø naêm laø Beänh haïnh. “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thöôøng neân tu taäp naêm coâng haïnh aáy. Laïi coøn moät haïnh nöõa goïi laø haïnh Nhö Lai, ñoù laø noùi kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn. “Ca-dieáp! Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp Thaùnh haïnh nhö theá naøo? Boà Taùt ma-ha-taùt hoaëc theo Thanh vaên, hoaëc theo Nhö Lai, ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy; nghe roài lieàn sanh loøng tin. Tin roài neân suy xeùt raèng: ‘Chö Phaät Theá Toân coù ñaïo cao troåi hôn heát, coù Chaùnh phaùp lôùn lao, coù Ñaïi chuùng tu haønh chaân chaùnh, laïi coù kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Nay ta neân vì loøng aùi moä vaø ham muoán kinh Ñaïi thöøa maø lìa boû vôï con, quyeán thuoäc thaân aùi, nôi aên choán ôû, vaøng baïc traân baûo, chuoãi ngoïc toát ñeïp, höông hoa kyõ nhaïc, toâi tôù haàu haï gaùi trai lôùn nhoû, voi ngöïa xe coä, boø deâ gaø choù... moïi thöù.’ “Laïi suy xeùt raèng: ‘Ñôøi soáng gia ñình chaät heïp tuø tuùng, döôøng nhö lao nguïc, heát thaûy phieàn naõo ñeàu do ñoù maø sanh ra. Xuaát gia thì roäng raõi thoaùng ñaõng, döôøng nhö hö khoâng, taát caû phaùp laønh do ñoù maø naûy nôû, taêng tröôûng. Neáu ôû nhaø thì chaúng ñöôïc suoát ñôøi tu taäp haïnh thanh tònh. Nay ta neân caïo raâu xuoáng toùc, xuaát gia hoïc ñaïo.’ Suy 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 11, phaåm Thaùnh haïnh thöù 19, phaàn moät.

505

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

xeùt nhö vaäy roài, töï thaáy nhaát ñònh phaûi xuaát gia tu hoïc ñaïo Boà-ñeà voâ thöôïng chaân chaùnh. “Khi Boà Taùt muoán xuaát gia nhö vaäy, thieân ma Ba-tuaàn heát söùc khoå naõo, töï noùi raèng: ‘Boà Taùt aáy roài seõ cuøng ta khôûi cuoäc chieán tranh.’ Thieän nam töû! Nhöng vò Boà Taùt nhö vaäy coù lyù naøo laïi gaây söï chieán tranh vôùi keû khaùc? “Luùc aáy, Boà Taùt lieàn ñeán Taêng phöôøng.1 Neáu gaëp ñöôïc Nhö Lai vaø ñeä töû Phaät, oai nghi ñaày ñuû, caùc caên an tònh, trong loøng lieàn ñöôïc nhu hoøa, trong saïch, tòch dieät, lieàn caàu xin xuaát gia, caïo raâu xuoáng toùc, maëc ba taám phaùp y.2 Khi xuaát gia roài, nghieâm giöõ moïi giôùi caám, oai nghi troïn ñuû, ñi ñöùng an tònh, khoâng xuùc phaïm baát cöù ai; cho ñeán ñoái vôùi toäi nhoû cuõng sanh loøng sôï seät. Taâm giöõ giôùi cuûa Boà Taùt aáy beàn chaéc nhö kim cang. “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi duøng moät caùi phao ñeå bôi qua bieån caû. Baáy giôø, giöõa bieån coù moät quyû la-saùt baùm theo ngöôøi aáy hoûi xin caùi phao. Nghe xong, ngöôøi aáy lieàn suy nghó raèng: ‘Nay neáu ta cho caùi phao, aét phaûi bò cheát chìm.’ Beøn ñaùp raèng: “La-saùt! Thaø ngöôi gieát ta ñi, chöù ngöôi khoâng theå laáy caùi phao naøy.’ “La-saùt laïi noùi raèng: ‘Neáu oâng khoâng theå cho toâi caû caùi phao, thì xin thöông tình cho toâi phaân nöûa.’ Ngöôøi aáy cuõng khoâng chòu. “La-saùt laïi noùi: ‘Neáu khoâng theå cho toâi phaân nöûa, mong oâng ruû loøng cho toâi moät phaàn ba.’ Ngöôøi aáy cuõng chaúng thuaän. “La-saùt laïi naên næ: ‘Neáu chaúng ñöôïc vaäy, cuõng neân thí 1 2

Taêng phöôøng: Nôi tu taäp cuûa chö taêng, nhö chuøa chieàn, tinh xaù... Ba taám phaùp y: Boä phaùp phuïc cuûa vò tyø-kheo goàm ba taám y laø y an-ñaø-hoäi, y uaátña-la-taêng vaø y taêng-giaø-leâ. Ngöôøi ñaõ xuaát gia chæ ñöôïc maëc caùc y naøy, khoâng ñöôïc söû duïng y phuïc cuûa ngöôøi theá tuïc.

506

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

cho toâi moät mieáng chæ baèng baøn tay.’ Ngöôøi aáy cuõng nhaát ñònh khoâng chòu. “La-saùt laïi noùi: ‘Nay neáu oâng khoâng theå cho toâi moät mieáng baèng baøn tay, toâi ñaây phaûi chòu ñoùi khoå böùc baùch. Caàu xin oâng giuùp cho toâi moät maûnh nhoû baèng haït buïi cuõng ñöôïc.’ “Ngöôøi aáy ñaùp raèng: ‘Choã ñoøi hoûi cuûa oâng thaät cuõng khoâng nhieàu. Nhöng nay toâi phaûi vöôït bieån, khoâng bieát gaàn xa nhö theá naøo. Neáu toâi cho oâng duø moät maûnh nhoû, hôi trong phao seõ theo ñoù maø thoaùt daàn ra heát. Nhö vaäy toâi bieát nhôø vaøo ñaâu ñeå vöôït qua bieån caû? Giöõa ñöôøng aét phaûi chìm xuoáng nöôùc maø cheát!’ “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt giöõ gìn giôùi caám cuõng vaäy, nhö ngöôøi vöôït bieån kheùo giöõ gìn caùi phao. Boà Taùt trong khi giöõ gìn giôùi caám nhö vaäy, thöôøng coù boïn la-saùt hung döõ laø caùc phieàn naõo ñeán noùi raèng: “OÂng neân tin toâi, toâi chaúng bao giôø laïi ñi löøa doái oâng. Neáu chæ phaù Boán giôùi caám naëng thoâi, coøn giöõ ñuû caùc giôùi khaùc; nhôø nhaân duyeân aáy seõ vaãn ñöôïc yeân oån, vaøo Nieát-baøn.’ Luùc aáy, Boà Taùt neân ñaùp raèng: ‘Thaø ta giöõ giôùi caám aáy maø vaøo ñòa nguïc A-tyø chöù quyeát khoâng huûy phaïm ñeå sanh leân coõi trôøi.’ “La-saùt phieàn naõo laïi noùi raèng: ‘Nhö oâng khoâng theå phaù Boán giôùi caám naëng, vaäy neân phaù caùc giôùi taêng taøn. Nhôø nhaân duyeân aáy, oâng seõ ñöôïc yeân oån, ñöôïc vaøo Nieát-baøn.’ Boà Taùt cuõng khoâng neân nghe theo lôøi xuùi giuïc aáy. “La-saùt laïi noùi raèng: ‘Nhö oâng khoâng theå phaïm caùc giôùi taêng taøn, cuõng neân phaïm toäi thaâu-lan-giaø. Nhôø nhaân duyeân aáy, oâng seõ ñöôïc yeân oån vaø seõ vaøo Nieát-baøn.” Luùc aáy, Boà Taùt cuõng chaúng nghe theo. 507

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“La-saùt laïi xuùi giuïc raèng: ‘Nhö oâng khoâng theå phaïm thaâu-lan-giaø, vaäy oâng coù theå phaïm xaû ñoïa. Nhôø nhaân duyeân aáy, oâng seõ ñöôïc yeân oån, ñöôïc vaøo Nieát-baøn.’ Luùc aáy Boà Taùt cuõng chaúng nghe theo. “La-saùt lại noùi raèng: ‘Nhö oâng khoâng theå phaïm xaû ñoïa, neân phaïm ba-daät-ñeà. Nhôø nhaân duyeân aáy, oâng seõ ñöôïc yeân oån, ñöôïc vaøo Nieát-baøn.’ Luùc aáy, Boà Taùt cuõng chaúng nghe theo. “La-saùt noùi tieáp raèng: ‘Nhö oâng khoâng theå phaïm ba-daätñeà, toâi xin oâng haûy huûy phaù giôùi ñoät-kieát-la. Nhôø nhaân duyeân aáy, oâng seõ ñöôïc yeân oån, ñöôïc vaøo Nieát-baøn.’ “Luùc aáy, Boà Taùt töï suy nghó raèng: ‘Ngaøy nay, neáu ta phaïm toäi ñoät-kieát-la vaø khoâng töï boäc loä, aét ta khoâng theå sang ñeán bôø beân kia cuûa bieån sanh töû maø ñöôïc Nieát-baøn.’ Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi caùc giôùi nhoû nhaát trong giôùi luaät cuõng giöõ gìn moät caùch kieân coá, taâm beàn chaéc nhö kim cang. “Boà Taùt ma-ha-taùt giöõ gìn Boán giôùi caám naëng cho ñeán caùc giôùi ñoät-kieát-la,1 kieân trì caån troïng nhö nhau, khoâng coù sai khaùc. Neáu Boà Taùt giöõ gìn ñöôïc kieân trì nhö vaäy töùc laø thaønh töïu ñuû naêm phaàn cuûa giôùi. Ñoù laø thaønh töïu giôùi laøm thanh tònh caùc nghieäp caên baûn cuûa Boà Taùt; giôùi laøm thanh tònh caùc haønh vi lieân quan khaùc tröôùc ñaây vaø sau naøy; giôùi laøm thanh tònh söï nhaän thöùc, thaáy bieát, xa lìa nhöõng nhaän thöùc sai laàm, xaáu aùc; giôùi laøm thanh tònh moïi yù nieäm, luoân duy trì, giöõ gìn chaùnh nieäm; vaø giôùi hoài 1

Ñoät-kieát-la (Duşkŗta) hay Baùch chuùng hoïc phaùp (100 ñieàu caàn phaûi hoïc) laø nhöõng giôùi nhoû nhaët nhaát trong giôùi luaät cuûa vò tyø-kheo, quy ñònh chi tieát caùch öùng xöû haøng ngaøy, taïo neân oai nghi teá haïnh cuûa ngöôøi xuaát gia. Nhöõng phaùp naøy raát chi ly, nhoû nhaët vaø khoâng nhaát thieát moãi moãi khi phaïm vaøo ñeàu phaûi bò xöû phaït, nhöng laïi laø khuoân maãu raát quan troïng ñeå vò tyø-kheo coù theå soáng toát ñôøi soáng tu taäp.

508

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

höôùng [moïi coâng ñöùc] veà quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “Ca-dieáp! Vò Boà Taùt ma-ha-taùt naøy laïi coù ñuû hai thöù giôùi. Moät laø giôùi nhaän laõnh thoï hoïc nhöõng kieán thöùc theá tuïc, hai laø giôùi thaønh töïu Chaùnh phaùp. Neáu Boà Taùt giöõ giôùi thaønh töïu Chaùnh phaùp thì khoâng bao giôø laøm vieäc aùc. Neáu muoán giöõ giôùi nhaän laõnh thoï hoïc nhöõng kieán thöùc theá tuïc thì tröôùc phaûi theo ñuùng phaùp taùc baïch töù Yeát-ma roài sau môùi ñöôïc thoï nhaän. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù hai thöù giôùi: moät laø giôùi coù tính chaát quan troïng, hai laø giôùi nhaèm ngaên ngöøa söï ganh gheùt cuûa theá gian. Giôùi coù tính chaát quan troïng laø noùi Boán giôùi caám naëng. Giôùi ngaên ngöøa söï ganh gheùt cuûa theá gian laø khoâng laøm [nhöõng ñieàu nhö] buoân baùn, caân non, ñong thieáu, doái gaït ngöôøi khaùc, caäy theá löïc keû khaùc, chieám ñoaït taøi vaät ngöôøi khaùc, coá yù haïi ngöôøi, phaù hoaïi söï thaønh coâng cuûa ngöôøi khaùc, [löôøi nhaùc] nguû ngaøy, laøm ruoäng, troàng caây, khueách tröông söï nghieäp rieâng; khoâng [vì lôïi maø] nuoâi voi, ngöïa, boø, deâ, laïc ñaø, löøa, gaø, choù, khæ, chim seû, chim keùt, chim coäng maïng, caâu-chæ-la, choù soùi, coïp, beo, meøo, choàn... hoaëc caùc thuù döõ khaùc; khoâng tích luõy, chöùa giöõ nhöõng thöù nhö xe coä, keû haàu haï trai, gaùi, lôùn, nhoû... hoaëc vaøng, baïc, löu ly, pha leâ, chaân chaâu, xa cöø, maõ naõo, san hoâ, ngoïc bích, caùc thöù ngoïc thaïch, cheùn baùt baèng ñoàng ñoû, thieác traéng vaø baèng thau, y phuïc deät baèng loâng thuù hoaëc gheùp baèng loâng chim, taát caû caùc gioáng luùa, gaïo, luùa maïch lôùn, luùa maïch nhoû, ñaäu, meø, baép, neáp, ñoà aên coøn soáng hoaëc naáu chín... “[Ngöôøi giöõ giôùi] chæ aên moãi ngaøy moät böõa, ñaê aên roài thì khoâng aên nöõa. Neáu ñi khaát thöïc hoaëc khi aên chung vôùi Chuùng taêng thöôøng töï bieát no buïng thì döøng, khoâng nhaän söï môøi thænh ñaëc bieät. Khoâng aên thòt, khoâng uoáng 509

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

röôïu, khoâng aên naêm moùn cay noàng.1 Nhôø vaäy trong thaân khoâng coù muøi hoâi, thöôøng ñöôïc chö thieân vaø taát caû ngöôøi ñôøi cung kính cuùng döôøng, toân troïng ngôïi khen. [Nhöõng keû] nhanh chaân böôùc voäi vì mieáng aên, roát cuøng khoâng theå ñöôïc soáng laâu. [Ngöôøi giöõ giôùi chæ] nhaän laõnh y phuïc vöøa ñuû che thaân; duø ñi tôùi ñaâu cuõng luoân coù ñuû ba taám phaùp y vaø bình baùt, khoâng lìa hai moùn aáy, nhö con chim khoâng lìa ñoâi caùnh. “[Ngöôøi giöõ giôùi] khoâng tích luõy chöùa giöõ caùc loaïi cuû reã, thaân, maét gheùp, nhaùnh gheùp, haït gioáng cuûa caây. Khoâng tích luõy chöùa giöõ kho baùu nhö vaøng, baïc, ñoà aên uoáng chaát chöùa nôi nhaø beáp vaø trong kho laãm, aùo quaàn, ñoà trang söùc, giöôøng cao roäng lôùn, giöôøng baèng ngaø voi vaø baèng vaøng, nhöõng moùn theâu deät saëc sôõ chaúng neân duøng laøm neäm ngoài. Khoâng chöùa tröõ nhöõng chieáu deät baèng caùc nguyeân lieäu nhoû mòn. Khoâng ngoài treân baønh voi, yeân ngöïa... Khoâng ñöôïc duøng loaïi vaûi nhoû mòn vaø ñeïp maø traûi giöôøng naèm. ÔÛ ñaàu giöôøng khoâng ñöôïc ñeå hai caùi goái, cuõng khoâng ñöôïc nhaän giöõ goái raát ñeïp maøu ñoû hoaëc goái baèng caây sôn theáp maøu vaøng. Khoâng khi naøo xem söï ñaáu nhau cuûa voi, ngöïa, chieán xa, quaân ñoäi, [cho ñeán] ñaøn oâng, ñaøn baø, boø, deâ, traâu, gaø, tró, keùt... cuõng khoâng ñöôïc coá yù ñeán xem chieán traän. “[Ngöôøi giöõ giôùi cuõng] khoâng ñöôïc laéng nghe nhöõng tieáng saùo, ñòch, oác tuø vaø, tieáng troáng, tieáng ñaøn caàm, ñaøn saét, ñaøn tranh, ñaøn khoâng haàu... cuøng moïi tieáng ca nhaïc muùa haùt, chæ tröø [nhöõng aâm thanh ñeå daâng leân] cuùng döôøng Phaät. Khoâng tham gia caùc troø vui ñaùnh côø, baøi baïc, troø ba-la-taéc.2 Khoâng xem caùc loaøi sö töû, voi ñaáu nhau, 1

Naêm moùn cay (nguõ vò taân): 1. toûi (ñaïi toaùn), 2. haønh (caùch thoâng), 3. heï (töø thoâng), 4. kieäu (lan thoâng), 5. neùn (höng cöø). Naêm moùn naøy coù vò cay noàng, kích thích söï ham muoán nhuïc duïc, neân ngöôøi xuaát gia khoâng neân aên. Troø ba-la-taéc: Phaïn ngöõ prāsaka, moät troø chôi ñaëc bieät ôû AÁn Ñoä thôøi coå, goàm 2 ngöôøi chia ra hai phe, cöôõi treân voi hoaëc ngöïa, xoâng vaøo ñaáu tröôøng ñeå tranh

510

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

khoâng chôi ñaùnh côø, saùu moân côø baïc aên thua, ñaùnh caàu, neùm ñaù, thaûy hoà, daét ñöôøng, chôi côø taùm ñöôøng quanh thaønh,1 [noùi chung] heát thaûy moïi troø vui ñuøa bôõn côït ñeàu khoâng neân tham döï vaøo hoaëc ñeán xem... “[Ngöôøi giöõ giôùi cuõng] khoâng ñöôïc xem töôùng tay, chaân, maët, maét... Khoâng ñöôïc duøng moùng chaân, moùng tay, göông soi, coû thi, nhaønh döông, baùt thuû, soï ngöôøi maø laøm queû boùi. Cuõng khoâng ñöôïc ngöôùc nhìn caùc vì sao treân trôøi, tröø khi laø ñeå phaù tan côn buoàn nguû. Khoâng ñöôïc nhaän nhöõng söù maïng ñi laïi do keû coù quyeàn chöùc giao phoù, khoâng ñem vieäc ngöôøi naøy noùi vôùi ngöôøi kia, ñem vieäc ngöôøi kia noùi vôùi ngöôøi naøy... Khoâng bôï ñôõ nònh hoùt, soáng baèng taø maïng.2 Cuõng khoâng ñöôïc noùi vieäc vua quan, troäm cöôùp, ñaáu tranh, aên uoáng, cuøng nhöõng vieäc thaát muøa ñoùi keùm, lo aâu sôï seät, no ñuû, vui söôùng, an oån trong coõi nöôùc. “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø giôùi maø vò Boà Taùt giöõ theo ñeå ngaên ngöøa söï ganh gheùt cuûa theá gian. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt giöõ troïn nhöõng giôùi ngaên che, cheá ngöï nhö vaäy, cuõng khoâng heà xem nheï hôn caùc giôùi coù tính chaát quan troïng.

nhau moät vò trí ñònh tröôùc, ai ñöôïc laø thaéng. Trong kinh vaên Haùn taïng ñoâi khi cuõng goïi troø chôi naøy laø töôïng maõ ñaáu, nhöng thaät ra chæ laø troø chôi cöôõi treân löng voi, ngöïa chöù voi vaø ngöïa thaät khoâng ñaáu nhau. Côø taùm ñöôøng quanh thaønh: Nguyeân baûn laø “baùt ñaïo haønh thaønh”. Theo Thuïy öùng baûn khôûi kinh thì ñaây laø moät troø chôi gioáng nhö ñaùnh côø, duøng taùm böùc veõ laøm ñöôøng ñi cho caùc quaân côø, moâ phoûng söï kieän thaùi töû ra khoûi thaønh xuaát gia coù boán vò thieân vöông theo chaân ngöïa thaùi töû... Tuy khoâng hieåu cuï theå nhöng coù theå bieát ñaây laø moät troø giaûi trí thôøi ñoù. Taø maïng: Traùi vôùi chaùnh maïng, nghóa laø sanh soáng baèng nhöõng haønh vi, ngheà nghieäp taø vaïy, khoâng chaân chaùnh. Taø maïng cuûa ngöôøi cö só laø nhöõng ngheà nghieäp gaây toån haïi ñeán ngöôøi khaùc, nhöng ñoái vôùi vò tyø-kheo thì chaùnh maïng laø phaûi duøng vieäc khaát thöïc ñuùng phaùp ñeå nuoâi soáng, neân neáu laøm baát cöù vieäc gì khoâng ñuùng Chaùnh phaùp ñeå kieám soáng ñeàu goïi laø taø maïng, chaúng haïn nhö taát caû caùc ngheà nghieäp cuûa theá gian.

511

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt sau khi thoï trì caùc giôùi caám nhö vaäy roài, lieàn phaùt nguyeän raèng: ‘Thaø [toâi] ñem thaân naøy lao vaøo haàm saâu löûa döõ chöù quyeát khoâng bao giôø huûy phaïm caùc giôùi caám maø chö Phaät thôøi quaù khöù, vò lai vaø hieän taïi ñaõ cheá ñònh, [chaúng haïn nhö] laøm nhöõng vieäc khoâng trong saïch vôùi ngöôøi nöõ thuoäc doøng saùt-lî, baøla-moân, tröôûng giaû hay cö só...’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Thaø ta duøng saét noùng ñaép quanh thaân hình chöù quyeát khoâng bao giôø daùm nhaän y phuïc cuûa ngöôøi ñaøn vieät coù tín taâm khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Thaø ta boû hoøn saét noùng vaøo mieäng nuoát chöù quyeát khoâng bao giôø daùm duøng ñeán nhöõng thöùc aên uoáng cuûa ngöôøi ñaøn vieät coù tín taâm khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø naèm treân saét noùng chöù quyeát khoâng bao giôø daùm thoï nhaän giöôøng naèm, neäm goái cuûa ngöôøi ñaøn vieät coù tín taâm khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Thaø thaân ta phaûi chòu ñöïng ba traêm muõi giaùo chöù quyeát khoâng bao giôø daùm nhaän thuoác men cuûa ngöôøi ñaøn vieät coù tín taâm khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø nhaûy vaøo noài saét noùng chöù quyeát khoâng bao giôø daùm thoï nhaän phoøng oác, nhaø cöûa cuûa ngöôøi ñaøn vieät coù tín taâm khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø töï duøng chuøy saét ñaäp naùt toaøn thaân 512

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

naøy thaønh buïi nhoû chöù quyeát khoâng bao giôø daùm thoï nhaän söï cung kính leã baùi cuûa caùc haøng saùt-lî, baø-la-moân, tröôûng giaû, cö só... khi töï mình ñaõ phaù giôùi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø duøng löôõi ñao, giaùo baèng saét noùng maø töï khoeùt hai maét ra chöù quyeát khoâng bao giôø ñem taâm nhieãm oâ nhìn nhöõng hình saéc ñeïp beân ngoaøi.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø laáy duøi saét töï ñaâm thuûng loã tai chöù quyeát khoâng bao giôø ñem taâm nhieãm oâ maø laéng nghe nhöõng aâm thanh hay laï [cuûa theá tuïc].’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø laáy dao beùn töï caét boû muõi mình chöù quyeát khoâng bao giôø ñem taâm nhieãm oâ maø tham ngöûi caùc muøi thôm.’ “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø laáy dao beùn töï caét ñöùt löôõi mình chöù quyeát khoâng bao giôø ñem taâm nhieãm oâ maø tham ñaém nhöõng vò ngon.” “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø duøng löôõi buùa saéc beùn töï chaët ñöùt thaân mình, chöù quyeát khoâng bao giôø ñem taâm nhieãm oâ maø tham ñaém nhöõng söï xuùc chaïm eâm aùi.’ “Vì sao vaäy? Vì nhöõng nhaân duyeân aáy coù theå laøm cho ngöôøi tu haønh ñoïa vaøo nôi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt giöõ gìn giôùi caám. Boà Taùt ma-ha-taùt giöõ gìn caùc giôùi caám nhö vaäy roài, lieàn boá 513

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thí [moïi coâng ñöùc thaønh töïu] cho heát thaûy chuùng sanh. Vì nhaân duyeân aáy, nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu giöõ gìn giôùi caám, ñöôïc giôùi thanh tònh, giôùi toát laønh, giôùi khoâng thieáu soùt, giôùi khoâng bò huûy phaù, giôùi Ñaïi thöøa, giôùi khoâng thoái chuyeån, giôùi tuøy thuaän, giôùi roát raùo, giôùi thaønh töïu ñaày ñuû caùc phaùp ba-la-maät. “Thieän nam töû! Khi Boà Taùt ma-ha-taùt tu trì giôùi thanh tònh nhö vaäy, lieàn ñöôïc baét ñaàu truï vaøo ñòa vò Baát ñoäng.1 Sao goïi laø ñòa vò Baát ñoäng? Boà Taùt truï vaøo ñòa vò Baát ñoäng thì khoâng coøn coù nhöõng söï dao ñoäng, sa ñoïa, thoái chuyeån hay taùn thaát. “Thieän nam töû! Ví nhö nuùi Tu-di, loác xoaùy vaø nhöõng côn gioù maïnh khoâng theå laøm cho nuùi aáy lay ñoäng, suïp ñoå, ñaåy luøi hay vôõ naùt. Vò Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò Baát ñoäng cuõng vaäy, khoâng heà bò dao ñoäng vì hình saéc, aâm thanh, höông vò, xuùc caûm... khoâng coøn bò sa ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, khoâng theå thoái lui trôû laïi ñòa vò Thanh vaên, Phaät Bích chi, khoâng bò nhöõng luoàng gioù taø kieán laøm cho taùn loaïn maø rôi vaøo neáp soáng taø vaïy khoâng chaân chaùnh. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Baát ñoäng coøn coù nghóa laø khoâng bò dao ñoäng bôûi tham duïc, saân khueå, ngu si; khoâng sa ñoïa coøn coù nghóa laø khoâng rôi vaøo Boán caám giôùi naëng; khoâng thoái chuyeån coøn coù nghóa laø khoâng thoái lui, buoâng boû giôùi luaät maø quay veà ñôøi soáng theá tuïc; khoâng taùn thaát coøn coù nghóa laø khoâng vì traùi nghòch vôùi kinh ñieån Ñaïi thöøa maø phaûi bò taùn loaïn, hö hoaïi maát. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng khoâng bò caùc ma phieàn naõo laøm khuynh ñoäng, khoâng bò ma naêm 1

Baát ñoäng ñòa (Acalā-bhūmi), laø ñòa vò tu chöùng thöù 8 trong Thaäp ñòa cuûa haøng Boà Taùt. Ñaït ñeán ñòa vò naøy, Boà Taùt khoâng coøn bò dao ñoäng bôûi baát kyø moät caûnh ngoä naøo, vaø ñaõ bieát chaéc khi naøo mình seõ thaønh töïu quaû vò Phaät.

514

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

aám laøm sa ñoïa. Cho ñeán khi [saép thaønh ñaïo] ngoài nôi ñaïo traøng döôùi coäi caây Boà-ñeà, tuy coù chuùng ma töø coõi trôøi ñeán quaáy phaù cuõng khoâng theå laøm cho Boà Taùt thoái lui ñoái vôùi quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Boà Taùt cuõng khoâng coøn bò ma cheát laøm taùn hoaïi. “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp Thaùnh haïnh. “Thieän nam töû! Sao goïi laø Thaùnh haïnh? Thaùnh haïnh, ñoù laø choã haønh trì cuûa Phaät vaø Boà Taùt. Vì theá neân goïi laø Thaùnh haïnh. “Vì sao goïi chö Phaät, Boà Taùt laø thaùnh nhaân? Vì caùc vò aáy coù phaùp cuûa baäc thaùnh, thöôøng quaùn xeùt taùnh roãng khoâng vaéng laëng cuûa caùc phaùp. Vì nghóa aáy, neân goïi laø thaùnh nhaân. Vì coù giôùi cuûa baäc thaùnh neân goïi laø thaùnh nhaân. Vì coù ñònh, hueä cuûa baäc thaùnh neân goïi laø thaùnh nhaân. Vì coù Baûy moùn baùu cuûa baäc Thaùnh laø: tín, giôùi, taøm, quyù,1 ña vaên, trí hueä, xaû ly, cho neân goïi laø Thaùnh nhaân. Laïi coù baûy Thaùnh giaùc2 neân goïi laø Thaùnh nhaân. Vì nghóa aáy, neân laïi goïi laø Thaùnh haïnh.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI MOÄT 1

Taøm vaø quyù: Taøm coù nghóa laø töï hoå theïn vôùi chính mình veà nhöõng vieäc sai traùi ñaõ maéc phaûi. Quyù coù nghóa laø xaáu hoå vôùi ngöôøi khaùc vì ñaõ laøm chuyeän sai traùi. Nhö vaäy, ngöôøi coù ñuû hai ñöùc taøm vaø quyù thì daãu coù hay khoâng coù söï chöùng kieán cuûa ngöôøi khaùc cuõng chaúng heà phaïm vaøo nhöõng ñieàu xaáu aùc. Baûy Thaùnh giaùc (bodhipākṣikadharma), hay Thaát Thaùnh giaùc, cuõng goïi laø Thaát giaùc chi, Thaát giaùc yù, bao goàm: 1. Traïch phaùp giaùc chi (dharmapravicaya) 2. Tinh taán giaùc chi (vīrya) 3. Hyû giaùc chi (prīti) 4. Khinh an giaùc chi (praśabdhi) 5. Nieäm giaùc chi (smṛti) 6. Ñònh giaùc chi (samādhi) vaø 7. Xaû giaùc chi (upekṣā).

515

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI HAI PHAÅM THAÙNH HAÏNH Phaåm thöù baûy – Phaàn hai

aïi nöõa, thieän nam töû! Thaùnh haïnh cuûa Boà Taùt maha-taùt laø quaùn saùt thaân naøy töø ñaàu ñeán chaân, trong ñoù duy chæ toaøn laø nhöõng thöù nhö toùc, loâng, moùng tay, moùng chaân, raêng, caùc thöù dô nhôùp, da, thòt, gaân, xöông, tyø, thaän, tim, phoåi, gan, maät, ruoät, daï daøy, hai taïng sanh vaø thuïc, caùc cô quan ñaïi, tieåu tieän, nöôùc muõi, nöôùc mieáng, nöôùc maét, nhöõng lôùp môõ, da moûng boïc ôû ngoaøi môõ, tuûy xöông, muû, maùu, naõo, caùc maïch töø naõo cho ñeán ngoùn chaân caùi... “Trong khi Boà Taùt chuyeân taâm quaùn saùt nhö vaäy, lieàn suy xeùt raèng: ‘Trong nhöõng thöù ñoù coù gì laø ngaõ? Caùi ngaõ thuoäc veà ai? Noù naèm ôû choã naøo? Caùi gì thuoäc veà ngaõ?’ “Boà Taùt laïi suy nghó raèng: ‘Boä xöông laø ta chaêng? Lìa boä xöông laø ta chaêng?’ “Luùc baáy giôø, Boà Taùt lieàn loaïi boû da vaø thòt, chæ quaùn xeùt rieâng boä xöông traéng. Laïi suy xeùt raèng: ‘Maøu saéc cuûa 576

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

xöông coù khaùc nhau nhö xanh, vaøng, traéng1... cho ñeán [xaùm tro] nhö maøu loâng chim caâu. Töôùng traïng cuûa xöông nhö vaäy cuõng chaúng phaûi laø caùi ngaõ. Vì sao vaäy? Caùi ngaõ ñoù chaúng phaûi xanh, vaøng, traéng cho ñeán [xaùm tro] nhö maøu loâng chim caâu.’ “Khi Boà Taùt chuù taâm quaùn töôûng nhö vaäy lieàn döùt tröø ñöôïc söï ham muoán ñoái vôùi hình saéc. “Boà Taùt laïi xeùt nghó raèng: ‘Boä xöông naøy do nhaân duyeân maø sanh. Nhaân nôi xöông baøn chaân maø choáng chòu xöông maét caù; nhaân nôi xöông maét caù maø choáng chòu xöông oáng chaân; nhaân nôi xöông oáng chaân maø choáng chòu xöông ñaàu goái; nhaân nôi xöông ñaàu goái maø choáng chòu xöông ñuøi; nhaân nôi xöông ñuøi maø choáng chòu xöông mu; nhaân nôi xöông mu maø choáng chòu xöông chaäu; nhaân nôi xöông chaäu maø choáng chòu xöông soáng; nhaân nôi xöông soáng maø choáng chòu gaân coát; laïi nhaân nôi xöông soáng maø phía treân coù xöông coå; nhaân nôi xöông coå maø choáng chòu xöông haøm; nhaân nôi xöông haøm maø choáng chòu boä raêng, treân heát laïi coù xöông soï; laïi nhaân nôi xöông coå maø choáng chòu xöông vai; nhaân nôi xöông vai maø choáng chòu xöông caùnh tay; nhaân nôi xöông caùnh tay maø choáng chòu xöông coå tay; nhaân nôi xöông coå tay maø choáng chòu xöông baøn tay; nhaân nôi xöông baøn tay maø choáng chòu xöông ngoùn tay.’ “Khi Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt nhö vaäy, thaáy heát thaûy nhöõng xöông hieän coù trong thaân ñeàu [laø nhöõng phaàn] taùch 1

Nguyeân baûn duøng “thanh hoaøng xích baïch...”, Nam baûn boû chöõ “xích”, chuùng toâi theo vì thaáy hôïp lyù: khoâng thaáy xöông coù maøu ñoû bao giôø. Coù leõ cuïm töø “thanh hoaøng xích baïch” ñöôïc duøng theo thoùi quen. Hôn nöõa, ngay trong moät ñoaïn sau cuõng thaáy vieát laø: “nhö thanh saéc, quaùn hoaøng, baïch, caùp saéc dieäc phuïc nhö thò...” nghóa laø khoâng coù chöõ “xích” (maøu ñoû).

577

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

rôøi rieâng bieät [keát hôïp trong söï phuï thuoäc laãn nhau]. Quaùn xeùt ñöôïc nhö vaäy roài lieàn döùt tröø ba thöù ham muoán: moät laø ham muoán nhan saéc, hai laø ham muoán daùng veû, ba laø ham muoán xuùc chaïm.1 “Khi Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xöông maøu xanh, lieàn thaáy coõi ñaát naøy veà boán phöông ñoâng, taây, nam, baéc vaø boán phöông keá caän,2 hai phöông treân, döôùi, thaûy ñeàu coù töôùng maøu xanh. “Cuõng nhö maøu xanh, khi quaùn nhöõng maøu vaøng, traéng, xaùm cuõng ñeàu nhö vaäy. “Khi Boà Taùt ma-ha-taùt thöïc hieän pheùp quaùn nhö vaäy, töø khoaûng giöõa hai chaân maøy lieàn phoùng ra nhöõng haøo quang xanh, vaøng, ñoû, traéng, xaùm. Trong moãi loaïi haøo quang aáy, Boà Taùt ñeàu nhìn thaáy coù hình Phaät. Thaáy nhö vaäy roài, lieàn töï hoûi raèng: ‘Nhö thaân naøy laø do nhöõng nhaân duyeân baát tònh hoøa hieäp maø thaønh, sao laïi coù theå ngoài, daäy, ñi, ñöùng, co laïi, duoãi ra, cuùi xuoáng, ngaång leân, nhìn xem, nhaùy maét, ho hen, khoùc loùc, vui cöôøi...? ÔÛ trong thaân aáy khoâng coù chuû, vaäy ai sai khieán nhö vaäy?’ Töï hoûi nhö vaäy roài, hình töôïng chö Phaät trong haøo quang kia boãng nhieân khoâng coøn nöõa. “Boà Taùt laïi nghó raèng: ‘Hoaëc giaû thöùc laø ngaõ chaêng, cho neân khieán chö Phaät chaúng vì ta maø thuyeát daïy?’ Laïi quaùn 1

Ba söï ham muoán (Tam duïc): 1. Hình maïo duïc: ham muoán nhan saéc, thaân hình ñeïp ñeõ cuûa keû khaùc; 2. Tö thaùi duïc: Ham muoán daùng veû, cung caùch ñi ñöùng cuûa keû khaùc; 3. Teá xuùc duïc: Ham muoán söï xuùc chaïm meàm maïi, eâm dòu vôùi keû khaùc. 2 Boán phöông keá caän (töù duy): laø caùc phöông ñoâng nam, ñoâng baéc, taây nam vaø taây baéc. Khaùi nieäm möôøi phöông (thaäp phöông) thöôøng duøng trong ñaïo Phaät laø xuaát phaùt töø ñaây, bao goàm caùc phöông ñoâng, taây, nam, baéc, ñoâng nam, ñoâng baéc, taây nam, taây baéc, cuøng vôùi hai phöông treân, döôùi.

578

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

thöùc naøy laàn löôït sanh dieät, döôøng nhö doøng nöôùc chaûy, cuõng khoâng phaûi ngaõ. “Boà Taùt laïi xeùt nghó raèng: ‘Neáu thöùc khoâng phaûi ngaõ thì hôi thôû ra vaøo coù leõ laø ngaõ chaêng?’ Laïi xeùt raèng: ‘Hôi thôû ra vaøo ñoù chính laø taùnh gioù, maø taùnh gioù aáy cuõng laø trong boán ñaïi.1 Trong boán ñaïi aáy, caùi naøo laø ngaõ? Ñaát chaúng phaûi ngaõ, nöôùc, löûa, gioù laïi cuõng chaúng phaûi ngaõ.’ “Boà Taùt laïi nghó raèng: ‘Trong thaân naøy heát thaûy ñeàu khoâng coù caùi ngaõ. Chæ coù taâm nhö côn gioù hoøa hieäp vôùi caùc nhaân duyeân maø hieän ra ñuû moïi thöù haønh vi, söï vieäc. Cuõng ví nhö nhöõng thöù do söùc thaàn chuù, aûo thuaät taïo thaønh, laïi cuõng ví nhö caùi ñaøn khoâng haàu,2 tuøy theo yù ngöôøi chôi maø phaùt ra aâm thanh. Cho neân thaân naøy laø khoâng trong saïch nhö vaäy, do caùc nhaân duyeân giaû hôïp maø thaønh. “Vaäy do nôi ñaâu maø sanh ra tham duïc? Neáu bò ngöôøi khaùc nhuïc maï, laïi do nôi ñaâu maø sanh saân khueå? Thaân naøy cuûa ta chöùa 36 thöù,3 thaûy ñeàu laø hoâi thoái, khoâng trong saïch, vaäy do nôi ñaâu coù ngöôøi bò maï nhuïc?’ Neáu nghe tieáng 1

Boán ñaïi (töù ñaïi): boán yeáu toá caáu thaønh vaät chaát theo quan ñieåm xöa, goàm coù ñaát, nöôùc, löûa, gioù (ñòa, thuûy, hoûa, phong). Hieåu theo yù nghóa töôïng tröng thì ñaây laø boán tính chaát phoå bieán cuûa vaät chaát: ñaát töôïng tröng cho ñoä raén chaéc, keát caáu cuûa vaät chaát; nöôùc töôïng tröng cho ñoä aåm, söï hieän dieän cuûa nöôùc trong vaät chaát; löûa töôïng tröng cho nhieät naêng hay naêng löôïng, haøm chöùa trong moïi vaät chaát; vaø gioù töôïng tröng cho söï chuyeån ñoäng, thay ñoåi cuûa caùc phaân töû caáu thaønh vaät chaát. 2 Ñaøn khoâng haàu: moät loaïi nhaïc cuï ngaøy xöa, gioáng ñaøn saét nhöng nhoû hôn, coù 23 daây. 3 Ba möôi saùu thöù (Tam thaäp luïc vaät): Moät caùch lieät keâ töôïng tröng caùc chi tieát hôïp thaønh thaân ngöôøi, bao goàm: 12 thöù ngoaøi thaân: toùc, loâng, moùng, raêng, döû gheøn, nöôùc maét, nöôùc mieáng, ñaøm daõi, phaãn, nöôùc tieåu, caùu gheùt, moà hoâi; 12 thöù trong thaân: da, da non, maùu, thòt, gaân, maïch, xöông, tuûy, môõ trong, môõ ngoaøi, naõo, maïc; 12 cô quan noäi taïng: gan, maät, ruoät, daï daøy, laùch, caät, tim, phoåi, sanh taïng (tam tieâu), thuïc taïng (baøng quang), ñaøm traéng, ñaøm ñoû. Cuõng coù theå hieåu 36 thöù laø caùch noùi töôïng tröng chæ cho söï keát hôïp cuûa raát nhieàu boä phaän, cô quan chi tieát khaùc nhau taïo thaønh cô theå.

579

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

maï nhuïc, lieàn suy xeùt raèng: ‘Do nôi tieáng naøo thaáy ñöôïc söï maï nhuïc?’ Lieàn xeùt trong moãi tieáng rieâng reõ khoâng tieáng naøo coù theå thaáy ñöôïc söï maï nhuïc. Neáu moãi tieáng khoâng theå thaáy söï maï nhuïc, thì nhieàu tieáng hôïp laïi cuõng khoâng theå thaáy söï maï nhuïc. Vì nghóa aáy maø khoâng neân sanh taâm saân haän.’ “Neáu ngöôøi khaùc ñaùnh ñaäp mình, cuõng neân xeùt raèng: ‘Söï ñaùnh ñaäp ñoù, do ñaâu maø sanh?’ Laïi xeùt raèng: “Do coù tay ngöôøi, dao gaäy, vaø thaân ta neân môùi coù caùi goïi laø ñaùnh ñaäp. Nay vì duyeân côù gì ta laïi noåi giaän vôùi ngöôøi khaùc? Chính do caùi thaân naøy cuûa ta töï chuoác laáy tai haïi aáy. Do caùi thaân naêm aám maø ta thoï laõnh, cuõng ví nhö nhaân caùi ñích môùi coù muõi teân baén truùng. Thaân ta cuõng theá, bôûi coù thaân neân môùi coù söï ñaùnh ñaäp. Neáu ta khoâng nhaãn chòu, taâm taát phaûi taùn loaïn. Neáu taâm taùn loaïn, taát phaûi maát chaùnh nieäm. Neáu maát chaùnh nieäm, taát khoâng theå quaùn xeùt yù nghóa thieän vaø baát thieän. Neáu khoâng theå quaùn xeùt yù nghóa thieän vaø baát thieän taát seõ laøm vieäc aùc. Do taïo nhaân duyeân aùc, aét phaûi ñoïa vaøo nhöõng caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. “Baáy giôø, Boà Taùt ñaõ quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn ñöôïc Boán nieäm xöù.1 Ñaït ñöôïc Boán nieäm xöù roài, aét seõ ñöôïc truï ôû ñòa 1

Töù nieäm xöù (Boán choã nieäm töôûng): 1. Nieäm taâm voâ thöôøng (Taâm nieäm xöù): luoân thaáy bieát raèng taâm nieäm voâ thöôøng, noái tieáp sanh dieät, khoâng coù gì beàn chaéc, ñaùng coá chaáp 2. Nieäm thoï thò khoå (Thoï maïng xöù): luoân thaáy bieát raèng moïi caûm thoï ñeàu laø khoå, khoâng coù gì ñeå meâ ñaém, tham tieác. 3. Nieäm phaùp voâ ngaõ (Phaùp nieäm xöù): luoân thaáy bieát raèng heát thaûy caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân maø sanh, giaû hôïp thaønh töôùng, trong ñoù khoâng coù phaùp naøo coù theå goïi laø ngaõ. 4. Nieäm thaân baát tònh (Thaân nieäm xöù): luoân thaáy bieát raèng thaân naøy do nhaân duyeân giaû hôïp, goàm nhöõng vaät chaát baát tònh, nhô nhôùp, khoâng beàn chaéc, khoâng coù gì ñeå tham ñaém, chaáp giöõ. Boà Taùt do nôi boán nieäm xöù naøy maø luoân thaáy ñöôïc taùnh thaät cuûa caùc phaùp.

580

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

vò Kham nhaãn.1 Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò aáy roài, aét coù theå nhaãn chòu ñoái vôùi söï tham duïc, saân khueå, ngu si, cuõng coù theå nhaãn chòu ñoái vôùi nhöõng söï laïnh noùng, ñoùi khaùt, muoãi moøng, chí raän, gioù maïnh, söï xuùc chaïm hung döõ, moïi thöù dòch beänh, ngöôøi aùc khaåu chöûi maéng hay ñaùnh ñaäp, haønh haï... Moïi khoå naõo veà thaân taâm ñeàu coù theå nhaãn chòu ñöôïc taát caû. Vì theá neân goïi laø truï ôû ñòa vò Kham nhaãn.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Boà Taùt chöa ñöôïc truï ôû ñòa vò Baát ñoäng, trong khi giöõ giôùi thanh tònh, coù nhaân duyeân gì coù theå phaù giôùi chaêng?” “Thieän nam töû! Boà Taùt chöa ñöôïc truï ôû ñòa vò Baát ñoäng, khi coù nhaân duyeân coù theå phaù giôùi.” Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân, ñoù laø nhöõng nhaân duyeân gì?” Phaät baûo Ca-dieáp: “Neáu Boà Taùt bieát laø duøng nhaân duyeân phaù giôùi thì coù theå khieán ngöôøi khaùc thoï trì vaø öa chuoäng, ngöôõng moä kinh ñieån Ñaïi thöøa, laïi coù theå khieán ngöôøi khaùc ñoïc tuïng thoâng suoát, sao cheùp troïn quyeån kinh, vì ngöôøi khaùc maø thuyeát giaûng roäng, khoâng coøn thoái lui ñoái vôùi quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, thì vò Boà Taùt naøy vì nhöõng vieäc nhö vaäy coù theå phaù giôùi. Luùc aáy, Boà Taùt neân nghó raèng: ‘Ta thaø ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø ñeå chòu toäi trong moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm, nhöng nhaát thieát phaûi [duøng phöông tieän] khieán cho nhöõng ngöôøi nhö vaäy khoâng coøn thoái chuyeån ñoái vôùi quaû vò A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà.’ 1

Kham nhaãn ñòa: Ñòa vò ban sô trong möôøi ñòa vò (Thaäp ñòa) cuûa haøng Boà Taùt, cuõng goïi laø Hoan hyû ñòa.

581

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ca-dieáp! Vì nhaân duyeân aáy, vò Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå huûy phaïm giôùi thanh tònh.” Luùc aáy, Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu coù Boà Taùt giöõ gìn, baûo veä nhöõng ngöôøi nhö vaäy, khieán hoï khoâng coøn thoái chuyeån ñoái vôùi taâm Boà-ñeà, thì khoâng coù lyù naøo vì söï [phöông tieän] huûy phaïm giôùi haïnh thanh tònh nhö vaäy maø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø.” Baáy giôø, Phaät ngôïi khen Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: “Laønh thay, laønh thay, ñuùng nhö oâng vöøa noùi ñoù! Ta nhôù laïi thuôû xöa, ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy ta laøm moät vò Ñaïi quoác vöông teân laø Tieân Döï, thöôøng aùi moä, töôûng nhôù, kính troïng kinh ñieån Ñaïi thöøa. Loøng vua thuaàn thieän, khoâng coù nhöõng ñieàu thoâ aùc, taät ñoá, tham lam keo kieät; mieäng vua thöôøng noùi ra nhöõng lôøi thaân aùi, hieàn laønh, thöôøng ñem thaân baûo veä che chôû nhöõng keû baàn cuøng, coâ ñoäc, thöôøng laøm vieäc boá thí, tinh taán, chaúng heà beâ treã. “Thuôû aáy khoâng coù Phaät, Thanh vaên, Duyeân giaùc ra ñôøi. Ta vì aùi moä kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa neân trong 12 naêm lo phuïng söï caùc thaày baø-la-moân, cung caáp moïi söï caàn duøng. Qua 12 naêm, vieäc cuùng döôøng ñaõ xong, ta beøn noùi raèng: ‘Nay caùc thaày neân phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ “Coù thaày baø-la-moân noùi: ‘Ñaïi vöông! Taùnh Boà-ñeà aáy voán laø khoâng coù, kinh ñieån Ñaïi thöøa cuõng vaäy. Sao ñaïi vöông laïi khieán cho con ngöôøi vaø vaïn vaät ñoàng nhö hö khoâng?’ “Thieän nam töû! Thuôû aáy, trong loøng ta toân troïng Ñaïi thöøa neân vöøa nghe thaày baø-la-moân aáy phæ baùng kinh Phöông ñaúng nhö vaäy, ta lieàn gieát cheát ngay. 582

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Nhaân duyeân laø nhö vaäy, maø töø aáy ñeán nay ta khoâng heà ñoïa vaøo ñòa nguïc. “Thieän nam töû! Nhôø söï uûng hoä, giöõ gìn kinh ñieån Ñaïi thöøa môùi coù ñöôïc theá löïc voâ löôïng nhö vaäy.” Ñöùc Phaät laïi baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Ca-dieáp! Coøn coù Thaùnh haïnh goïi laø Töù thaùnh ñeá. Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo goïi laø Töù thaùnh ñeá. “Ca-dieáp! Khoå laø töôùng böùc baùch. Taäp laø töôùng coù söùc sanh tröôûng. Dieät laø töôùng tòch dieät. Ñaïo laø töôùng Ñaïi thöøa. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoå laø töôùng hieän ra. Taäp laø töôùng chuyeån ñoåi. Dieät laø töôùng döùt tröø. Ñaïo laø töôùng coù naêng löïc döùt tröø. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoå ñoù, coù ba töôùng khoå laø töôùng khoå vì söï khoå, töôùng khoå vì caùc haønh vaø töôùng khoå vì hoaïi dieät.1 Taäp, laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Dieät, laø döùt tröø heát thaûy hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Ñaïo laø tu taäp giôùi, ñònh, hueä. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Phaùp höõu laäu coù hai loaïi: phaùp coù nhaân vaø phaùp coù quaû. Phaùp voâ laäu cuõng coù hai loaïi: phaùp coù nhaân vaø phaùp coù quaû. Quaû cuûa phaùp höõu laäu goïi laø khoå. Nhaân cuûa phaùp höõu laäu goïi laø taäp. Quaû cuûa phaùp voâ laäu goïi laø dieät. Nhaân cuûa phaùp voâ laäu goïi laø ñaïo. 1

Ba töôùng khoå (khoå khoå, haønh khoå vaø hoaïi khoå). Töôùng khoå vì söï khoå: caùc noãi khoå nhö taät beänh, ñoùi khaùt, noùng laïnh... noái nhau khoâng döùt. Caùi khoå naøy vöøa döùt thì caùi khoå khaùc tieáp theo, laøm cho chuùng sanh ñau khoå. Töôùng khoå vì caùc haønh: do caùc haønh laø voâ thöôøng neân vaïn vaät trong theá gian ñeàu laø thöôøng, lieân tuïc bieán ñoåi. Söï voâ thöôøng thay ñoåi cuûa chuùng laøm cho ngöôøi ta phaûi khoå. Töôùng khoå vì hoaïi dieät: Vaïn vaät trong theá gian ñeàu phaûi hö hoaïi, baûn thaân moãi ngöôøi cuõng nhö heát thaûy nhöõng con ngöôøi vaø söï vaät mình yeâu thích ñeàu phaûi hoaïi dieät. Ñieàu aáy laøm cho chuùng sanh phaûi khoå.

583

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù taùm töôùng goïi laø khoå. Ñoù laø: sanh laø khoå, giaø laø khoå, beänh laø khoå, cheát laø khoå, yeâu meán phaûi lìa xa laø khoå, oaùn gheùt phaûi gaëp nhau laø khoå, mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå, naêm aám baïo phaùt laø khoå.1 “Vì phaùt sanh taùm töôùng khoå neân goïi laø taäp. Choã khoâng coù taùm phaùp khoå aáy goïi laø dieät. Möôøi söùc,2 Boán ñöùc chaúng sôï,3 Ba choã nieäm,4 taâm ñaïi bi, ñoù goïi laø ñaïo. “Thieän nam töû! Sanh laø töôùng xuaát hieän. Coù naêm loaïi: moät laø vöøa môùi xuaát hieän, hai laø ñaõ thaønh hình, ba laø ngaøy caøng phaùt trieån lôùn leân, boán laø ra khoûi thai, naêm laø sanh ra thaønh chuûng loaïi. 1

Taùm noãi khoå naøy thöôøng ñöôïc goïi chung laø Baùt khoå. Möôøi söùc cuûa Phaät (Thaäp löïc), cuõng goïi laø Möôøi trí löïc (Thaäp trí löïc), bao goàm: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc, 2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc, 3. Tri chö thieân giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc, 4. Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc, 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc, 6. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc, 7. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc, 8. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc, 9. Tri tuùc maïng voâ laäu trí löïc, 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc. 3 Boán ñöùc chaúng sôï (Töù voâ sôû uùy), cuõng goïi laø Töù voâ uùy. Bao goàm: a. Nhaát thieát trí voâ sôû uùy b. Laäu taän voâ sôû uùy c. Thuyeát chöôùng ñaïo voâ sôû uùy d. Thuyeát taän khoå ñaïo voâ sôû uùy Ñoù laø boán ñöùc chaúng sôï cuûa Phaät. Laïi coù boán ñöùc chaúng sôï cuûa haøng Boà Taùt: a. Toång trì baát vong thuyeát phaùp voâ uùy b. Taän tri phaùp döôïc, caäp tri chuùng sanh caên duïc taùnh taâm, thuyeát phaùp voâ uùy c. Thieän naêng vaán ñaùp, thuyeát phaùp voâ uùy d. Naêng ñoaïn vaät nghi, thuyeát phaùp voâ uùy 4 Ba choã nieäm (Tam nieäm xöù): cuõng goïi laø Tam nieäm truï hay Tam chaùnh nieäm xöù. 1. Ñeä nhaát nieäm xöù: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng khoâng coù töôùng suy giaûm, neân duø chuùng sanh khoâng heát loøng nghe phaùp cuõng chaúng sanh taâm lo laéng. 2. Ñeä nhò nieäm xöù: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng khoâng coù töôùng taêng tieán, neân duø chuùng sanh heát loøng nghe phaùp cuõng chaúng sanh taâm vui möøng. 3. Ñeä tam nieäm xöù: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng caùc töôùng sanh töû, Nieát-baøn ñeàu khoâng theå naém baét, vì theá thöôøng sanh taâm buoâng xaû, thöôøng laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh nhöng khoâng heà coù yù nieäm laøm lôïi ích chuùng sanh. 2

584

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Nhöõng gì laø giaø? Giaø coù hai loaïi: moät laø giaø ñi trong töøng giaây phuùt, hai laø giaø luùc cuoái ñôøi. Laïi coù hai loaïi: moät laø giaø trong khi taêng tröôûng, lôùn leân; hai laø giaø trong khi hoaïi dieät. [Nhöõng traïng thaùi] nhö vaäy ñeàu goïi laø giaø. “Theá naøo laø beänh? Ñoù laø noùi boán ñaïi nhö boán con raén ñoäc khoâng hoøa hôïp nhau. Laïi coù hai loaïi beänh: moät laø beänh nôi thaân, hai laø beänh nôi taâm. Thaân beänh coù naêm loaïi: moät laø do nöôùc, hai laø do gioù, ba laø do söùc noùng, boán laø do nhieàu nguyeân nhaân laãn loän, naêm laø do nguyeân nhaân töø beân ngoaøi. “Beänh do nguyeân nhaân töø beân ngoaøi coù boán loaïi: moät laø do gaéng göôïng laøm nhöõng vieäc vöôït quaù söùc mình, hai laø do sô yù teù ngaõ, ba laø do dao gaäy, gaïch ñaù, boán laø do caùc loaøi quyû mî vöôùng maéc. “Taâm beänh cuõng coù boán loaïi: moät laø phaán khích, hai laø khieáp sôï, ba laø lo buoàn, boán laø ngu si. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Beänh cuûa thaân taâm thöôøng coù ba loaïi. Nhöõng gì laø ba? Moät laø do nghieäp baùo, hai laø do khoâng lìa xa ñöôïc nhöõng [taùc ñoäng] ñoái nghòch xaáu aùc, ba laø do thôøi tieát thay ñoåi. “[Töø ñoù] sanh ra söï phaân bieät [caùc beänh] theo nhaân duyeân, teân goïi, caûm thoï. [Phaân bieät beänh theo] nhaân duyeân laø nhö caùc thöù beänh [truùng] phong, [beänh nhieãm nöôùc].v.v... [Phaân bieät beänh theo] teân goïi laø nhö beänh taâm muoän (trong loøng buoàn böïc) beänh söng phoåi, beänh thöôïng khí (hôi ñöa leân), beänh ho nghòch, beänh khieáp nhöôïc, beänh kieát lî... [Phaân bieät beänh theo] caûm thoï laø nhö beänh nhöùc ñaàu, beänh ñau maét, beänh tay chaân nhöùc moûi... Nhö theá ñeàu goïi chung laø beänh. 585

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhöõng gì goïi laø cheát? Cheát nghóa laø xaû boû caùi thaân ñang coù. Xaû boû caùi thaân ñang coù, cuõng coù hai tröôøng hôïp: moät laø do thoï maïng ñaõ heát maø cheát, hai laø do nhaân duyeân beân ngoaøi maø cheát. “Thoï maïng ñaõ heát maø cheát laïi coù ba loaïi: moät laø thoï maïng ñaõ döùt nhöng phöôùc ñöùc chöa döùt, hai laø phöôùc ñöùc ñaõ döùt nhöng thoï maïng chöa döùt, ba laø caû phöôùc ñöùc vaø thoï maïng ñeàu döùt heát. “Do nhaân duyeân beân ngoaøi maø cheát cuõng coù ba tröôøng hôïp: moät laø chaúng phaûi soá phaàn cuûa mình nhöng töï haïi maø cheát, hai laø bò keû khaùc haïi maø cheát, ba laø cuøng cheát vôùi keû khaùc. “Laïi coù ba loaïi cheát: moät laø cheát phoùng daät, hai laø cheát phaù giôùi, ba laø cheát maïng caên hö hoaïi. “Sao goïi laø cheát phoùng daät? Neáu coù ngöôøi phæ baùng Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, Baùt-nhaõ ba-la-maät, ñoù goïi laø cheát phoùng daät.1 Sao goïi laø cheát phaù giôùi? Huûy phaïm nhöõng giôùi caám maø chö Phaät quaù khöù, vò lai, hieän taïi cheá ñònh. Ñoù goïi laø cheát phaù giôùi.2 Sao goïi laø cheát maïng caên hö hoaïi? Xaû boû thaân naêm aám.3 Ñoù goïi laø cheát maïng caên hö hoaïi. Nhö vaäy goïi raèng cheát laø noãi khoå lôùn lao! “Nhöõng gì goïi raèng yeâu meán phaûi lìa xa laø khoå? Nhöõng vaät mình yeâu meán bò phaù hoaïi, lìa tan. Nhöõng vaät mình yeâu meán bò hö hoaïi, lìa tan cuõng coù hai tröôøng hôïp: moät laø 1

Ngöôøi naøy tuy maïng caên chöa döùt nhöng phaïm vaøo toäi huûy baùng kinh ñieån Ñaïi thöøa neân xem nhö ñaõ cheát, khoâng theå cöùu vaõn. 2 Tuy maïng caên chöa döùt nhöng huûy phaïm caám giôùi neân xem nhö ñaõ cheát, khoâng theå cöùu vaõn. 3 Naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc.

586

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ôû coõi ngöôøi, naêm aám bò hö hoaïi, hai laø ôû coõi trôøi naêm aám bò hö hoaïi. Naêm aám maø ngöôøi ta vaø chö thieân yeâu meán, phaân bieät, keå ñeám ra coù voâ soá thöù loaïi. Nhö vaäy goïi raèng yeâu meán phaûi lìa xa laø khoå. “Sao goïi raèng oaùn gheùt phaûi gaëp nhau laø khoå? [Ñoù laø khi] nhöõng gì mình khoâng yeâu meán laïi phaûi cuøng tuï hoïp moät nôi. Nhöõng gì mình khoâng yeâu meán laïi phaûi cuøng tuï hoïp moät nôi cuõng coù ba tröôøng hôïp. AÁy laø: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Ba caûnh khoå aáy, phaân bieät keå ñeám ra coù ñeán voâ soá thöù loaïi. Nhö vaäy goïi raèng oaùn gheùt phaûi gaëp nhau laø khoå. “Sao goïi raèng mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå? Mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå cuõng coù hai tröôøng hôïp: moät laø ñaët nieàm hy voïng, mong caàu maø khoâng theå ñöôïc; hai laø toán coâng gaéng söùc raát nhieàu nhöng chaúng ñöôïc keát quaû. Nhö vaäy ñeàu goïi raèng mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå. “Sao goïi raèng naêm aám baïo phaùt laø khoå? Caùi khoå naêm aám baïo phaùt aáy laø khoå sanh, khoå giaø, khoå beänh, khoå cheát, khoå yeâu meán phaûi lìa xa, khoå oaùn gheùt phaûi gaëp nhau, khoå mong caàu maø chaúng ñöôïc. [Nhöõng noãi khoå naøy ñeàu coù caên baûn phaùt sanh töø söï tuï hoïp, xung khaéc vaø tan raõ cuûa naêm aám neân] nhö vaäy goïi raèng naêm aám baïo phaùt laø khoå. “Ca-dieáp! Do nôi sanh laø caên baûn maø coù baûy thöù khoå kia, töø khoå giaø cho ñeán khoå naêm aám baïo phaùt. “Ca-dieáp! Söï giaø yeáu khoâng phaûi taát caû ñeàu coù. Nhö Phaät vaø chö thieân nhaát ñònh khoâng coù söï giaø yeáu. Coøn trong nhaân loaïi thì khoâng nhaát ñònh: keû coù, ngöôøi khoâng. “Ca-dieáp! Trong Ba coõi, coù thoï thaân thì khoâng ai laø khoâng coù sanh, nhöng töôùng giaø thì khoâng nhaát ñònh. Cho 587

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

neân sanh laø caên baûn cuûa taát caû. Chuùng sanh ôû theá gian vì söï ñieân ñaûo che laáp trong taâm neân tham ñaém töôùng sanh, gheâ sôï nhöõng töôùng giaø, cheát. Ca-dieáp! Boà Taùt khoâng phaûi nhö theá, quaùn xeùt töø töôùng sanh ra ban ñaàu ñaõ thaáy choã tai haïi roài! “Ca-dieáp! Nhö coù moät coâ gaùi kia vaøo nhaø keû khaùc. Coâ gaùi aáy ñoan chaùnh, veû maët vaø hình töôùng ñeàu raát ñeïp, laïi coøn duøng chuoãi ngoïc toát ñeå trang ñieåm treân thaân. Chuû nhaø nhìn thaáy coâ lieàn hoûi raèng: ‘Coâ teân hoï gì? Laø ngöôøi cuûa ai?’ Coâ gaùi ñaùp raèng: ‘Toâi ñaây chính laø Coâng Ñöùc Ñaïi Thieân.’ Chuû nhaân laïi hoûi: ‘Coâ ñeán ñaây ñeå laøm gì?’ Coâ gaùi ñaùp: ‘Nhöõng nôi toâi ñeán ñeàu coù theå ñöôïc ban cho ñuû caùc loaïi vaøng, baïc, löu ly, pha leâ, traân chaâu, san hoâ, hoå phaùch, xa cöø, maõ naõo, voi, ngöïa, xe coä, toâi trai, tôù gaùi, keû haàu ngöôøi haï...’ Chuû nhaø nghe xong sanh loøng vui möøng, phaán khích voâ cuøng, lieàn noùi raèng: ‘Nay toâi coù phöôùc ñöùc neân khieán coâ ñeán nhaø toâi.’ Ngöôøi aáy lieàn ñoát höông, raûy hoa, cuùng döôøng, cung kính leã baùi. “Luùc aáy, ngoaøi cöûa laïi coù moät coâ gaùi khaùc hình daïng xaáu xí, aùo quaàn raùch naùt, dô baån, da thòt nöùt neû, saéc dieän giaø nua, nhôït nhaït... Chuû nhaø thaáy vaäy laïi hoûi raèng: ‘Coâ teân hoï gì? Laø ngöôøi cuûa ai?’ Coâ gaùi ñaùp raèng: ‘Toâi teân laø Haéc AÙm.’ Laïi hoûi: ‘Vì sao coâ coù teân laø Haéc AÙm?’ Coâ gaùi ñaùp: ‘Nhöõng nôi toâi ñi ñeán, coù theå laøm cho moïi thöù cuûa caûi, ñoà quyù trong nhaø aáy ñeàu hao toån, suy giaûm.’ Nghe xong, chuû nhaø lieàn caàm dao beùn noùi raèng: ‘Neáu coâ khoâng ñi ngay ta seõ gieát cheát coâ.’ Coâ gaùi ñaùp raèng: ‘OÂng thaät quaù ngu si, chaúng coù chuùt trí hueä.’ Chuû nhaø hoûi: ‘Sao laïi goïi laø ngu si, khoâng coù trí hueä?’ Coâ gaùi ñaùp: ‘Ngöôøi ôû trong nhaø oâng ñoù 588

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

laø chò cuûa ta. Chò aáy vôùi ta thöôøng cuøng ñi vôùi nhau. Neáu oâng ñuoåi ta, cuõng laø ñuoåi chò aáy.’ “Chuû nhaân trôû vaøo nhaø hoûi Coâng Ñöùc Thieân raèng: “Beân ngoaøi coù moät coâ gaùi noùi laø em cuûa coâ, coù thaät vaäy chaêng?’ Coâng Ñöùc Thieân noùi: ‘Thaät laø em toâi. Toâi vôùi coâ em ñoù thöôøng ñi chung vôùi nhau, chöa töøng xa lìa. Ñeán ôû nôi naøo thì toâi thöôøng laøm vieäc toát, em toâi thöôøng laøm vieäc xaáu, toâi thöôøng laøm lôïi ích, em toâi thöôøng gaây suy giaûm, toán hao. Neáu yeâu meán toâi, cuõng phaûi yeâu meán em toâi. Nhö cung kính toâi, cuõng phaûi cung kính em toâi.’ “Chuû nhaø lieàn noùi: ‘Neáu coù vieäc toát laãn xaáu nhö vaäy thì toâi ñaây khoâng caàn caû hai, caùc coâ cöù tuøy yù maø ñi ñi.’ Baáy giôø, hai coâ gaùi cuøng ñöa nhau ñi, ñònh trôû veà choã cuõ. Chuû nhaø thaáy hoï ñi roài, trong loøng vui veû, phaán khích voâ cuøng. “Luùc aáy, hai coâ gaùi cuøng ñi vôùi nhau, ñeán moät nhaø ngheøo kia. Ngöôøi nhaø ngheøo aáy nhìn thaáy hai coâ roài, trong loøng vui veû, lieàn thænh môøi raèng: ‘Töø nay trôû ñi xin hai coâ cöù ôû laïi nhaø toâi.’ Coâng Ñöùc Thieân noùi: ‘Tröôùc ñaây chuùng toâi vöøa bò ngöôøi khaùc ñuoåi ñi. Côù sao oâng laïi thænh môøi caû hai chuùng toâi ôû laïi?’ Ngöôøi nhaø ngheøo ñaùp raèng: “Nay coâ nghó ñeán toâi, toâi vì coâ maø cuõng cung kính coâ kia. Cho neân toâi thænh môøi caû hai coâ cuøng ôû laïi nhaø toâi.’ “Ca-dieáp! Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng nhö theá, chaúng nguyeän sanh leân caûnh trôøi, vì coù sanh taát phaûi coù giaø, beänh, cheát. Vì vaäy neân döùt heát, chöa töøng khôûi loøng yeâu meán. Nhöõng keû phaøm ngu chaúng bieát choã tai haïi cuûa giaø, beänh, cheát neân ham thích caû hai phaùp soáng vaø cheát. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö coù ñöùa treû doøng baø-la-moân, ñang luùc quaù ñoùi, thaáy ôû trong ñoáng phaân ngöôøi coù moät traùi am589

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

la lieàn ñöa tay nhaët laáy. Ngöôøi coù trí thaáy vaäy, quôû traùch raèng: ‘Caäu laø ngöôøi doøng baø-la-moân thanh tònh, sao laïi nhaët traùi dô trong ñoáng phaân?’ Ñöùa treû aáy nghe xong, theïn ñoû maët, ñaùp raèng: ‘Toâi thaät khoâng aên, chæ muoán laáy röûa cho saïch roài neùm boû.’ Ngöôøi coù trí kia lieàn baûo noù raèng: ‘Maøy thaät quaù ngu si, neáu ñònh neùm boû thì tröôùc ñoù chaúng neân nhaët laáy.’ “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, ñoái vôùi caùi sanh, chaúng thoï cuõng chaúng boû, nhö ngöôøi coù trí kia quôû traùch ñöùa treû. Nhöõng keû phaøm phu öa soáng gheùt cheát, nhö ñöùa treû kia nhaët traùi roài laïi vöùt ñi. “Laïi nöõa Ca-dieáp! Ví nhö coù ngöôøi mang nhieàu thöùc aên ñuû caùc maøu saéc, höông vò, ñeán choã ngaõ tö ñöôøng ñeå baùn. Coù ngöôøi töø xa ñeán, ñoùi keùm suy nhöôïc, thaáy côm vaø thöùc aên coù ñuû caùc maøu saéc, höông vò lieàn döøng laïi, hoûi raèng: ‘Ñaây laø nhöõng moùn gì?’ Ngöôøi chuû noùi: ‘Ñaây laø nhöõng thöùc aên ngon nhaát, coù ñuû maøu saéc, höông vò. Nhö ai aên vaøo thì ñöôïc hình saéc toát ñeïp, coù söùc maïnh, tröø ñöôïc ñoùi khaùt, ñöôïc gaëp chö thieân. Chæ coù moät ñieàu tai haïi laø phaûi cheát.’ Ngöôøi aáy nghe roài lieàn nghó raèng: ‘Nay toâi chaúng caàn hình saéc, söùc maïnh, gaëp chö thieân, cuõng chaúng muoán cheát.’ Lieàn hoûi raèng: ‘Neáu aên vaøo phaûi cheát, vaäy nay oâng mang baùn thöùc aên naøy ñeå laøm chi?’ Ngöôøi chuû thöùc aên ñaùp raèng: ‘Ngöôøi coù trí chaúng bao giôø chòu mua, duy coù nhöõng keû ngu khoâng hieåu vieäc aáy, traû cho toâi nhieàu tieàn, vì tham maø aên.’ “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng nhö theá, chaúng nguyeän sanh leân coõi trôøi, ñöôïc hình saéc toát, söùc maïnh, gaëp chö thieân. Vì sao vaäy? Vì nhöõng vieäc aáy cuõng chaúng khoûi caùc söï khoå naõo. Nhöõng keû phaøm ngu, tuøy choã sanh ra ñeàu 590

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñem loøng tham meán. Laø vì khoâng thaáy ñöôïc nhöõng söï giaø, beänh, cheát [laø khoå]. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö caây coù ñoäc, reã noù coù theå laøm cheát ngöôøi, thaân noù cuõng coù theå laøm cheát ngöôøi, cho ñeán voû caây, hoa, traùi, haït... thaûy ñeàu coù theå laøm cheát ngöôøi. Thieän nam töû! Trong 25 caûnh giôùi hieän höõu, tuøy choã thoï sanh maø thoï nhaän naêm aám cuõng vaäy, heát thaûy ñeàu coù theå laøm cheát ngöôøi. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö phaån dô, duø nhieàu hay ít cuõng ñeàu hoâi thoái. Thieän nam töû! Söï sanh ra cuõng vaäy, duø cho soáng laâu ñeán taùm vaïn naêm, hoaëc chæ ñöôïc möôøi tuoåi cuõng ñeàu laø chòu khoå. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö caùi haàm nguy hieåm, beân treân coù coû che phuû, beân caïnh meùp haàm laïi coù nhieàu cam loä. Nhö ai aên ñöôïc chaát cam loä aáy thì soáng ñeán ngaøn naêm, tröø tuyeät caùc beänh, an oån khoaùi laïc. Nhöõng keû phaøm ngu vì tham aên moùn aáy, khoâng bieát laø phía döôùi coù caùi haàm raát saâu, lieàn ñi tôùi ñeå laáy, baát ngôø tröôït chaân, sa xuoáng haàm maø cheát. Ngöôøi trí ñaõ bieát neân lìa boû, laùnh xa. “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, cho ñeán nhöõng moùn aên ngon nhaát ôû coõi trôøi coøn chaúng tham muoán, huoáng gì moùn aên ôû coõi ngöôøi? Keû phaøm tuïc cho ñeán ôû nôi ñòa nguïc coøn nuoát laáy nhöõng hoøn saét noùng, huoáng chi nhöõng moùn aên ngon thònh soaïn ôû coõi trôøi, coõi ngöôøi, laøm sao coù theå khoâng aên? “Ca-dieáp! Bôûi nhöõng thí duï aáy, vaø coøn voâ soá thí duï khaùc nöõa, neân bieát raèng söï sanh thaät laø noãi khoå raát lôùn. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt söï sanh laø khoå. 591

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ca-dieáp! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt giaø laø khoå? Söï giaø nua coù theå khieán cho ngöôøi ta phaûi bò ho hen, khí nghòch ñöa leân; coù theå laøm tieâu maát söùc maïnh, trí nhôù; laøm maát ñi tuoåi thanh nieân traùng kieän, khoaùi laïc, ngaïo maïn töï cao, an oån thoûa chí; laøm cho löng coøng, chaäm chaïp bieáng nhaùc, bò ngöôøi khaùc khinh cheâ. “Ca-dieáp! Ví nhö trong hoà nöôùc coù ñaày hoa sen nôû ra ñeïp ñeõ, töôi taén, troâng raát ñaùng öa thích. Boãng gaëp khi trôøi ñoå côn möa ñaù xuoáng, phaù hoaïi taát caû. Thieän nam töû! Caùi giaø cuõng theá, coù theå phaù hoaïi saéc ñeïp tuoåi thanh xuaân! “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö vua kia coù moät vò quan trí tueä, kheùo bieát caùch duøng binh. Coù moät vua khaùc ñoái ñòch, choáng laïi. Vua aáy lieàn sai vò quan coù trí ñi ñaùnh phaït. Vò quan baét ñöôïc vua kia ñem veà noäp leân. Caûnh giaø cuõng nhö theá, baét laáy caùi saéc ñeïp traùng kieän ñem noäp cho vua cheát. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö caùi truïc xe gaõy khoâng theå duøng vaøo vieäc gì. Caùi giaø cuõng vaäy, khoâng theå duøng vaøo vieäc gì ñöôïc nöõa. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö moät nhaø raát giaøu, coù nhieàu cuûa caûi, vaät quyù, vaøng baïc, löu ly, san hoâ, hoå phaùch, xa cöø, maõ naõo... Neáu giaëc cöôùp vaøo nhaø aáy coù theå cöôùp giaät laøm cho maát saïch. Thieän nam töû! Saéc ñeïp vaø tuoåi thanh xuaân traùng kieän cuõng vaäy, thöôøng bò giaëc cöôùp laø caùi giaø cöôùp maát. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö ngöôøi ngheøo tham aên moùn ngon, tham maëc vaûi luïa toát, tuy coù hy voïng nhö vaäy nhöng khoâng coù ñöôïc. Thieän nam töû! Caùi giaø cuõng vaäy, tuy coù 592

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

loøng tham muoán thoï höôûng giaøu coù, vui söôùng, thoûa thích trong naêm moùn duïc,1 nhöng khoâng theå ñöôïc vaäy. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö con ruøa ôû treân caïn, thöôøng nhôù nghó ñeán nöôùc. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng theá, ñaõ bò khoâ heùo vì giaø yeáu thì loøng thöôøng nhôù nghó ñeán naêm moùn duïc ñaõ thoï höôûng thôøi trai treû. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö muøa thu coù hoa sen, ai cuõng muoán nhìn ngaém, ñeán khi heùo taøn, ai cuõng chaùn cheâ. Thieän nam töû! Saéc ñeïp tuoåi xuaân cuõng vaäy, ai naáy ñeàu öa thích. Ñeán khi giaø yeáu thì ai cuõng chaùn cheâ. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö caây mía eùp laáy nöôùc roài thì chaúng coøn vò ngoït. Thieän nam töû! Saéc ñeïp tuoåi xuaân cuõng vaäy, khi bò caùi giaø eùp ñeán roài thì khoâng coøn [thöïc hieän ñöôïc] ba vieäc: moät laø xuaát gia, hai laø ñoïc tuïng [kinh ñieån], ba laø ngoài thieàn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö maët traêng troøn, ban ñeâm saùng nhieàu, coøn ban ngaøy khoâng ñöôïc vaäy. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng nhö vaäy, luùc tuoåi thanh xuaân daùng veû nghieâm trang, hình maïo to khoûe; ñeán luùc giaø thì suy yeáu, hình dung khoâ heùo, tieàu tuïy. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö moät vò vua thöôøng duøng chaùnh phaùp trò nöôùc chaên daân, loøng daï chaân thaät, khoâng taø vaïy, giaøu ñöùc töø bi, thöôøng haønh boá thí. Baáy giôø bò nöôùc ñòch phaù hoaïi, vua troâi daït troán traùnh, cuoái cuøng ñeán moät nöôùc khaùc. Nhaân daân nöôùc aáy thaáy vua lieàn sanh loøng thöông 1

Naêm moùn duïc (Nguõ duïc): Naêm söï öa thích, vui thoûa vôùi traàn caûnh, bao goàm söï ñaém vui vôùi hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò giaùc vaø xuùc giaùc. Söï ñam meâ cuûa chuùng sanh tuy raát nhieàu nhöng khoâng ra ngoaøi 5 moùn duïc naøy.

593

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

xoùt, thaûy ñeàu noùi raèng: ‘Ñaïi vöông thuôû xöa trò nöôùc theo chaùnh phaùp, muoân daân khoûi söï oan uoång, vì sao trong sôùm chieàu ñaõ troâi daït tôùi ñaây?’ Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng theá, khi bò söï giaø yeáu laøm cho baïi hoaïi roài, thöôøng ca ngôïi nhöõng vieäc ñaõ laøm vaøo thuôû traùng nieân. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö caây ñeøn chaùy ñöôïc nhôø nôi daàu thaép. Khi daàu saép heát thì ñeøn khoâng theå chaùy ñöôïc laâu. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng nhö theá, chæ nhôø nôi loaïi daàu traùng nieân. Khi daàu traùng nieân ñaõ heát, ngoïn ñeøn giaø yeáu laøm sao coøn chaùy ñöôïc laâu? “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö con soâng khoâ caïn khoâng theå laøm lôïi ích cho loaøi ngöôøi, loaøi phi nhaân, cho ñeán caùc loaøi chim, thuù... Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng vaäy, bò caùi khoâ caïn cuûa tuoåi giaø roài thì khoâng theå laøm lôïi ích baát cöù coâng vieäc naøo caû. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö caây cao ñöùng caïnh meù soâng, neáu gaëp gioù lôùn aét phaûi ngaõ nhaøo. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng nhö vaäy, ñöùng ven bôø nguy hieåm laø caûnh giaø, khi gioù cheát thoåi tôùi, taát khoâng ñöùng vöõng nöõa ñöôïc. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö chieác xe bò gaõy truïc, khoâng theå chôû ñoà. Thieän nam töû! Keû giaø roài cuõng vaäy, khoâng theå hoïc hoûi baát cöù phaùp laønh naøo. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö ñöùa treû con, bò moïi ngöôøi xem thöôøng. Thieän nam töû! Keû giaø cuõng vaäy, thöôøng bò heát thaûy moïi ngöôøi khinh cheâ. “Ca-dieáp! Vì nhöõng thí duï aáy vaø voâ soá thí duï khaùc, neân bieát raèng söï giaø ñoù thaät laø noãi khoå raát lôùn. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quaùn söï giaø laø khoå. 594

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Ca-dieáp! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt beänh laø khoå? Goïi laø beänh ñoù, coù theå laøm maát heát moïi söï an oån, vui söôùng, ví nhö möa ñaù laøm toån haïi luùa maï. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö ngöôøi coù keû thuø, trong loøng thöôøng lo buoàn maø oâm laáy söï sôï seät. Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy, vì sôï beänh khoå neân trong loøng thöôøng lo buoàn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö coù ngöôøi [thanh nieân] töôùng maïo ñeïp ñeõ tuaán tuù, hoaøng haäu cuûa vua [troâng thaáy] ñoäng loøng yeâu thöông, sai ngöôøi eùp buoäc goïi ñeán ñeå cuøng laøm vieäc maây möa. Baáy giôø vua baét ñöôïc lieàn sai ngöôøi khoeùt moät con maét, caét moät loã tai, chaët ñöùt moät tay vaø moät chaân. Luùc aáy, ngöôøi naøy hình dung ñoåi laï, ai naáy ñeàu cheâ gheùt. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng nhö theá, tröôùc thôøi dung maïo ñoan nghieâm, tai maét ñaày ñuû, ñeán khi ñaõ bò beänh khoå vaây quanh böùc baùch thì moïi ngöôøi ñeàu gheùt boû, cheâ bai. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö nhöõng loaïi caây chuoái, caây tre, caây lau, caây saäy, con la, khi coù traùi hoaëc coù con thì phaûi cheát. Thieän nam töû! Ngöôøi ta cuõng theá, coù beänh thì phaûi cheát. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö vua Chuyeån luaân, vò ñaïi thaàn caàm quaân thöôøng ôû phía tröôùc, coøn vua ñi phía sau. Laïi nhö vua caù, vua kieán, vua oác, vua traâu cuøng vò thöông chuû thì ñi phía tröôùc, trong khi caû ñoaøn ñeàu ñi theo sau, khoâng heà rôøi boû. Thieän nam töû! Vua cheát cuõng theá, thöôøng theo sau vò ñaïi thaàn laø beänh, chaúng heà rôøi boû. Cuõng nhö caùc vò vua caù, vua kieán, vua oác, vua traâu cuøng vò thöông chuû, vua beänh thöôøng ñi tröôùc vaø ñoaøn cheát luoân theo sau. 595

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ca-dieáp! Nhaân duyeân cuûa beänh laø khoå naõo, lo raàu, buoàn naûn, thaân taâm chaúng yeân, hoaëc bò keû oaùn thuø, giaëc cöôùp böùc baùch, laøm haïi, phaù hoaïi phao noåi, ruùt boû caàu coáng, cuõng coù theå cöôùp maát caên baûn chaùnh nieäm, laïi coù theå phaù hoaïi saéc ñeïp, söùc maïnh, söï yeân vui cuûa tuoåi traùng nieân, tröø boû loøng hoå theïn, coù theå laøm cho thaân taâm trôû neân noùng naûy, böùt röùt. “Bôûi nhöõng thí duï aáy vaø voâ soá nhöõng thí duï khaùc, neân bieát raèng beänh khoå ñoù laø noãi khoå raát lôùn. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt beänh laø noãi khoå. “Ca-dieáp! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt söï cheát laø khoå? Goïi laø cheát ñoù, laø coù theå ñoát chaùy, tieâu dieät. “Ca-dieáp! Nhö naïn löûa noåi leân coù theå ñoát chaùy taát caû, chæ tröø caûnh trôøi Nhò thieàn söùc löûa chaúng tôùi. Thieän nam töû! Löûa cheát cuõng vaäy, coù theå ñoát chaùy taát caû, chæ tröø Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, theá löïc noù chaúng tôùi. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö naïn luït noåi leân, taát caû ñeàu bò cuoán troâi, nhaán chìm, chæ tröø caûnh trôøi Tam thieàn, söùc nöôùc chaúng tôùi. Thieän nam töû! Traän luït cheát cuõng theá, noù cuoán troâi, nhaán chìm taát caû, chæ tröø Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö naïn gioù baõo noåi leân, coù theå thoåi bay taát caû, laøm cho tieâu tan, dieät maát, chæ tröø caûnh trôøi Töù thieàn, söùc gioù chaúng tôùi. Thieän nam töû! Côn baõo cheát cuõng theá, noù thoåi bay maát heát thaûy moïi vaät ñang coù, chæ tröø Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn.” 596

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Caûnh trôøi Töù thieàn ñoù, do nhaân duyeân gì maø gioù khoâng theå thoåi, nöôùc khoâng theå troâi, löûa khoâng theå chaùy?” Phaät daïy Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Caûnh trôøi Töù thieàn ñoù, trong ngoaøi ñeàu döùt saïch heát thaûy moïi loãi laàm, tai hoïa. Thieän nam töû! Choã loãi laàm tai hoïa ôû caûnh trôøi Sô thieàn laø beân trong coù giaùc quan, beân ngoaøi coù naïn löûa. Choã loãi laàm tai hoïa ôû caûnh trôøi Nhò thieàn laø beân trong coù söï vui möøng, beân ngoaøi coù naïn luït. Choã loãi laàm tai hoïa ôû caûnh trôøi Tam thieàn laø beân trong coù hôi thôû gaáp, beân ngoaøi coù naïn gioù baõo. “Thieän nam töû! Caûnh trôøi Töù thieàn ñoù, trong ngoaøi ñeàu döùt saïch heát thaûy moïi loãi laàm, tai hoïa. Cho neân caùc naïn [gioù, nöôùc, löûa ñeàu] khoâng theå tôùi. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi cuõng nhö theá, nhôø truï yeân ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn cho neân moïi loãi laàm, tai hoïa trong ngoaøi ñeàu döùt saïch. Vì vaäy neân vua cheát chaúng tôùi ñöôïc. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö chim kim sí1 coù theå nuoát vaøo vaø tieâu hoùa heát thaûy nhöõng loaøi roàng, caù, vaøng, baïc cuøng moïi vaät baùu khaùc, chæ tröø chaát kim cang laø khoâng theå tieâu hoùa. Thieän nam töû! Caùi cheát cuõng nhö chim kim sí kia, coù theå nuoát vaøo vaø tieâu hoùa taát caû chuùng sanh, nhöng khoâng theå tieâu ñöôïc vò Boà Taùt ma-ha-taùt truï yeân nôi Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö ven bôø soâng coù caùc loaïi caây coû, gaëp traän nöôùc luït traøn qua, thaûy ñeàu troâi giaït, bò cuoán vaøo bieån caû, chæ tröø caây döông lieãu, nhôø caây aáy meàm deûo. 1

Chim kim sí (Kim sí ñieåu): Chim caùnh vaøng, cuõng goïi laø chim ñaïi baøng, laø loaøi chim coù hình theå lôùn nhaát.

597

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh laïi cuõng nhö theá, thaûy ñeàu cuoán theo doøng nöôùc troâi vaøo bieån cheát, chæ tröø Boà Taùt truï nôi Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö [vò löïc só coõi trôøi laø] na-la-dieân coù theå khuaát phuïc heát thaûy caùc löïc só khaùc, chæ tröø côn gioù lôùn maø thoâi. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù chöôùng ngaïi. Thieän nam töû! Caùi cheát cuõng nhö vò na-la-dieân kia, coù theå khuaát phuïc heát thaûy chuùng sanh, chæ tröø Boà Taùt truï nôi Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù chöôùng ngaïi. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö coù ngöôøi kia ñoái vôùi keû mình oaùn thuø caêm gheùt laïi giaû laøm ra veû thaân thieän, thöôøng theo ñuoåi nhö boùng vôùi hình, rình raäp chôø luùc thuaän tieän ñeå gieát. Nhöng keû oaùn thuø aáy thaät caån thaän, phoøng bò chaéc chaén, nghieâm ngaët, laøm cho ngöôøi kia khoâng theå naøo gieát ñöôïc. Thieän nam töû! Caùi cheát cuõng nhö ngöôøi coù oaùn thuø kia, thöôøng rình raäp chuùng sanh, chôø dòp ñeå gieát, chæ khoâng gieát ñöôïc vò Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì vò Boà Taùt naøy khoâng bao giôø löôøi nhaùc, buoâng thaû phoùng tuùng. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö [khi trôøi] thình lình ñoå xuoáng traän möa lôùn baèng chaát kim cang, aét seõ laøm hö hoaïi moïi loaøi caây thuoác, caây coái nôi röøng nuùi, ñaát, caùt, ngoùi gaïch, soûi ñaù, vaøng, baïc, löu ly, heát thaûy moïi vaät, chæ khoâng theå laøm hö hoaïi chaát kim cang thaät. Thieän nam töû! Caùi cheát cuõng nhö traän möa kim cang kia, coù theå phaù hoaïi taát caû chuùng sanh, chæ tröø baäc Boà Taùt kim cang truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö chim kim sí, coù theå aên thòt caû loaøi roàng, chæ khoâng theå aên thòt nhöõng chuùng sanh naøo 598

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñaõ thoï Tam quy y. Thieän nam töû! Caùi cheát cuõng nhö chim kim sí kia, coù theå aên ñöôïc heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh, chæ tröø vò Boà Taùt truï ôû ba pheùp ñònh. Nhöõng gì laø ba pheùp ñònh? Ñoù laø [caùc phaùp]: khoâng, voâ töôùng vaø voâ nguyeän.1 “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Nhö con raén ñoäc ma-la, nhöõng ai ñaõ bò noù caén thì duø coù thaàn chuù, thuoác hay maàu nhieäm nhaát cuõng khoâng laøm gì ñöôïc! Chæ coù tinh chuù A-kieät-ña môùi coù theå chöõa khoûi. Noïc ñoäc cuûa caùi cheát cuõng vaäy, heát thaûy moïi phöông thuoác ñeàu voâ hieäu! Chæ tröø söùc chuù thuaät cuûa Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn. “Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö coù ngöôøi bò vua giaän, neáu bieát duøng lôøi dòu ngoït, hieàn hoøa cuøng vôùi cuûa caûi, vaät quyù maø daâng leân vua thì coù theå thoaùt toäi. Thieän nam töû! Caùi cheát chaúng gioáng nhö vua kia, cho duø coù ñem lôøi dòu ngoït, cuøng vôùi tieàn taøi, traân baûo maø daâng leân, cuõng chaúng thoaùt ñöôïc. “Thieän nam töû! Ngöôøi nhaän laáy caùi cheát töùc laø ñang ôû nôi tai naïn nguy hieåm maø khoâng coù chuùt tieàn cuûa, löông thöïc naøo; phaûi ñi ñeán choã xa xoâi dieäu vôïi maø khoâng coù baïn ñoàng haønh, ñi suoát ngaøy ñeâm maø chaúng bieát ñaâu laø bôø beán, saâu thaúm, u aùm, chaúng coù aùnh ñeøn, khoâng coù cöûa vaøo nhöng thaät coù xöù sôû; tuy khoâng coù choã ñau nhöng khoâng theå ñieàu trò, ñi laïi khoâng ai ngaên caûn nhöng roát cuøng khoâng theå thoaùt; khoâng coù choã phaù hoaïi nhöng ai thaáy cuõng buoàn lo, caêm giaän; chaúng phaûi laø hình saéc döõ 1

Cuõng goïi laø Tam giaûi thoaùt moân (vimokṣa), laø ba pheùp quaùn töôûng, thieàn ñònh giuùp ngöôøi tu taäp ñaït ñeán söï giaûi thoaùt. Khoâng (śūnyatā) laø nhaän bieát ngaõ vaø phaùp ñeàu troáng khoâng; voâ töôùng (ānimitta) laø nhaän bieát heát thaûy caùc phaùp ñeàu bình ñaúng, voâ töôùng; voâ nguyeän (apraṇihita) laø nhaän bieát sanh töû laø khoå, döùt heát moïi ham muoán, coù theå ñaït ñeán Nieát-baøn.

599

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

tôïn nhöng khieán ngöôøi sôï seät; loä roõ beân mình maø khoâng theå hay bieát. “Ca-dieáp! Vì nhöõng thí duï aáy vaø voâ soá thí duï khaùc, neân bieát raèng söï cheát thaät laø noãi khoå raát lôùn. Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt söï cheát laø noãi khoå. “Ca-dieáp! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt söï yeâu meán phaûi lìa xa laø khoå? Noãi khoå phaûi lìa xa choã yeâu meán ñoù coù theå laø caên baûn cuûa moïi noãi khoå, nhö baøi keä ta thuyeát ñaây: “Yeâu meán sanh lo buoàn, Yeâu meán sanh sôï haõi, Neáu lìa boû yeâu meán, Coøn lo gì, sôï gì?”1 “Do nhaân duyeân aùi luyeán, aét phaûi sanh ra lo raàu, khoå naõo. Do lo raàu, khoå naõo, aét phaûi khieán cho chuùng sanh trôû neân giaø yeáu. Khoå vì phaûi lìa xa choã yeâu meán laø noùi khi maïng soáng ñaõ heát. Thieän nam töû! Do nôi söï bieät ly maø coù theå phaùt sanh ñuû moïi khoå naõo nhoû nhaët khaùc. Nay ta seõ vì oâng maø phaân bieät noùi roõ. “Thieän nam töû! Vaøo thôøi quaù khöù, ngöôøi ta soáng laâu voâ löôïng. Baáy giôø, ôû theá gian coù moät vò vua teân laø Thieän Truï. Vua aáy töø luùc coøn thô aáu, lôùn leân laøm thaùi töû lo vieäc cai trò, cho ñeán luùc leân ngoâi vua, caû thaûy laø taùm vaïn boán ngaøn 1

Noäi dung baøi keä naøy ñöôïc ghi laïi trong keä soá 212 cuûa kinh Phaùp cuù nhö sau:

從喜愛生憂，從喜愛生怖；離喜愛無憂，何處有恐怖。(Tuøng hyû aùi

sanh öu, tuøng hyû aùi sanh boá, ly hyû aùi voâ öu, haø xöù höõu khuûng boá. - Töø hyû aùi sanh ra lo laéng, töø hyû aùi sanh sôï seät. Xa lìa hyû aùi thì chaúng coøn lo laéng, coøn coù gì phaûi khieáp sôï?)

600

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

naêm. Baáy giôø, treân ñænh ñaàu vua boãng moïc leân moät böôùu thòt. Böôùu aáy meàm nhuyeãn nhö boâng ñaâu-la-mieân, loaïi boâng meàm nhuyeãn nhaát theá gian. Böôùu daàn daàn lôùn leân nhöng khoâng ñau nhöùc chi caû. Khi ñuû möôøi thaùng, böôùu aáy töï vôõ, sanh ra moät beù trai hình dung kyø laï, ñoan chaùnh chaúng ai saùnh baèng, hình saéc daùng veû phaân bieät roõ raøng, baäc nhaát trong nhaân loaïi. Vua cha laáy laøm vui söôùng, ñaët teân [cho ñöùa con kyø laï aáy] laø Ñænh Sanh. “Veà sau, vua Thieän Truï ñem vieäc nöôùc maø giao phoù cho Ñænh Sanh, roài lìa boû cung ñieän, vôï con, quyeán thuoäc, vaøo nuùi hoïc ñaïo tu haønh troïn taùm vaïn boán ngaøn naêm. “Moät hoâm, nhaèm ngaøy raèm, Ñænh Sanh ôû treân laàu cao, taém goäi thoï trai. Boãng ñaâu töø phöông ñoâng coù moät baùnh xe baùu baèng vaøng hieän ra. Baùnh xe aáy coù moät ngaøn caây nan hoa vaø coù ñuû caùc boä phaän, töï nhieân hình thaønh maø khoâng phaûi do baøn tay thôï laøm ra. Baùnh xe aáy hieän ra roài laïi töï nhieân bay ñeán tröôùc maët vua Ñænh Sanh. “Ñaïi vöông Ñænh Sanh lieàn nghó raèng: ‘Töø tröôùc, ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân ñaït ñöôïc Nguõ thoâng1 noùi raèng: Neáu vò vua doøng saùt-ñeá-lôïi, nhaèm ngaøy raèm ôû treân laàu cao taém goäi thoï trai, neáu coù baùnh xe baùu baèng vaøng coù moät ngaøn caây nan hoa vaø coù ñuû caùc boä phaän, töï nhieân hình thaønh maø khoâng phaûi do tay thôï laøm ra, töï nhieân bay ñeán 1

Tieân Nguõ thoâng (Nguõ thoâng tieân): laø nhöõng vò aån cö treân nuùi cao, giöõ haïnh thanh tònh, ñöôïc pheùp thaàn thoâng vaø thoï maïng laâu daøi. Naêm pheùp thaàn thoâng cuûa caùc vò naøy (Nguõ Thoâng) laø: 1. Thieân nhaõn thoâng: maét thaáy caùc coõi chuùng sanh 2. Thieân nhó thoâng: tai nghe caùc thanh aâm ôû caùc nôi 3. Tha taâm thoâng: bieát ñöôïc tö töôûng cuûa chuùng sanh. 4. Thaàn tuùc thoâng: bieán hoùa nhieàu pheùp thuaät linh nghieäm phi thöôøng 5. Tuùc maïng thoâng: bieát caùc ñôøi tröôùc cuûa chuùng sanh, nhôù ñöôïc caùc ñôøi tröôùc cuûa mình.

601

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Vua laïi nghó raèng: ‘Nay ta neân thöû xem.’ Vua lieàn laáy tay traùi naâng baùnh xe vaøng aáy leân. Keá ñoù, tay maët caàm lö höông, quyø xuoáng phaùt lôøi nguyeän raèng: ‘Neáu baùnh xe vaøng naøy laø thaät, chaúng phaûi hö doái, thì xin haõy töï ñi moät ñöôøng nhö nhöõng baùnh xe cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.’ “Vua phaùt nguyeän xong, baùnh xe baèng vaøng aáy lieàn bay leân hö khoâng, ñi khaép möôøi phöông vaø trôû veà truï nôi baøn tay traùi cuûa vua. Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng phaán khích, laïi noùi raèng: ‘Nay ta chaéc raèng seõ laøm ñöôïc Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Sau ñoù chaúng laâu, laïi coù con baïch töôïng quyù baùu hieän ra, hình dung ñoan nghieâm nhö hoa sen traéng, chaân, ngaø vaø voøi voi ñeàu chaám ñaát. Vua Ñænh Sanh lieàn nghó raèng: ‘Töø tröôùc, ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân ñaït ñöôïc Nguõ thoâng noùi raèng: Neáu vò vua doøng saùt-ñeá-lôïi, nhaèm ngaøy raèm ôû treân laàu cao taém goäi thoï trai, neáu coù baïch töôïng quyù baùu hình dung ñoan nghieâm nhö hoa sen traéng, chaân, ngaø vaø voøi voi ñeàu chaám ñaát, hieän ra öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ Vua laïi nghó raèng: ‘Nay ta neân thöû xem.’ Vua lieàn naâng lö höông, quyø xuoáng phaùt lôøi nguyeän raèng: ‘Neáu baïch töôïng quyù baùu naøy laø thaät, chaúng phaûi hö doái, haõy ñi moät ñöôøng nhö nhöõng baïch töôïng cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.’ “Vua phaùt nguyeän xong, baïch töôïng aáy lieàn ra ñi töø saùng ñeán chieàu, ñuû khaép taùm phöông, ñeán taän bôø bieån caû, 602

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

roài trôû veà ñöùng ôû choã cuõ. Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng thích yù. Ngöôøi laïi nghó raèng: ‘Nay ta chaéc seõ ñöôïc laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Sau ñoù chaúng laâu, laïi coù con ngöïa baùu maøu xanh bieác tuyeät ñeïp, loâng ñuoâi maøu vaøng roøng [hieän ñeán]. Ñænh Sanh thaáy vaäy roài, laïi nghó raèng: ‘Töø tröôùc ta töøng nghe nhöõng vò tieân nhaân ñaït ñöôïc Nguõ thoâng noùi raèng: Neáu coù vua Chuyeån luaân, vaøo ngaøy raèm ôû treân laàu cao taém goäi thoï trai, boãng coù con ngöïa quyù maøu xanh bieác tuyeät ñeïp, loâng ñuoâi maøu vaøng roøng, hieän ñeán öùng haàu, neân bieát raèng vua aáy töùc laø Thaùnh vöông.’ “Vua laïi nghó raèng: ‘Nay ta neân thöû xem.’ Vua lieàn naâng lö höông, quyø xuoáng phaùt nguyeän raèng: ‘Neáu ngöïa quyù maøu xanh bieác naøy laø thaät, chaúng phaûi hö doái, haõy ñi moät ñöôøng nhö nhöõng ngöïa quyù cuûa caùc vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông trong quaù khöù ñaõ ñi.’ Vua phaùt lôøi nguyeän aáy roài, ngöïa quyù lieàn ra ñi töø saùng tôùi chieàu, ñi khaép taùm phöông, ñeán taän bôø bieån caû, roài trôû veà ñuùng choã cuõ. Luùc aáy, Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng phaán khích, laïi noùi raèng: ‘Nay ta chaéc raèng seõ ñöôïc laøm baäc Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù moät myõ nhaân hình dung ñoan chính, xinh ñeïp baäc nhaát, khoâng cao khoâng thaáp, chaúng traéng chaúng ñen. Töø caùc loã chaân loâng treân thaân coâ laïi toûa ra muøi höông chieân-ñaøn, trong mieäng bay ra muøi thôm nhö hoa sen xanh. Maét coâ coù theå nhìn xa ñeán moät do-tuaàn,1 tai cuõng coù theå nghe xa, muõi cuõng coù theå ngöûi xa ñeán nhö vaäy. Löôõi coâ lôùn roäng, khi theø ra coù theå che truøm 1

Moät do-tuaàn (yojana), cuõng ñoïc laø do-dieân hay du-thieän-na, töông ñöông khoaûng 9.216 meùt.

603

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caû khuoân maët, hình theå da deû mòn maøng xinh ñeïp, coù maøu nhö ñoàng ñoû. Myõ nhaân aáy laïi thoâng minh saùng suoát, ñoái vôùi chuùng sanh thöôøng noùi lôøi eâm dòu. Khi coâ duøng tay sôø vaøo aùo vua, lieàn coù theå bieát ñöôïc thaân vua ñang an vui hay coù beänh, laïi coù theå bieát ñöôïc trong loøng vua ñang nghó ñeán nhöõng ñieàu gì. Luùc aáy, vua Ñænh Sanh laïi nghó raèng: ‘Neáu coù ngöôøi myõ nhaân kheùo bieát ñöôïc trong loøng vua, aáy laø baùu vaät voâ giaù.’ “Roài sau ñoù chaúng bao laâu, trong cung vua töï nhieân xuaát hieän haït chaâu ma-ni quyù baùu, coù maøu xanh thuaàn nhö löu ly, lôùn baèng baép ñuøi ngöôøi, coù theå ôû trong choã toái chieáu ra aùnh saùng xa ñeán moät do-tuaàn. Neáu khi trôøi ñoå möa, haït möa lôùn nhö truïc baùnh xe, haït chaâu aáy coù theå hoùa ra caây loïng quyù che khaép moät do tuaàn, chaúng ñeå cho haït möa naøo coù theå rôi xuoáng trong khoaûng aáy. Baáy giôø, Ñænh Sanh laïi nghó raèng: ‘Nhö vua Chuyeån luaân maø ñöôïc haït chaâu naøy, aét phaûi laø Thaùnh vöông.’ “Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù vò quan Chuû taïng thaàn töï nhieân xuaát hieän. Vò aáy coù nhieàu cuûa caûi traân baûo, giaøu coù voâ löôïng, kho baùu ñaày traøn, khoâng thieáu moùn chi. Vò aáy coù caëp maét nhìn thaáu suoát beân döôùi loøng ñaát, thaáy ñöôïc kho taøng aån khuaát ôû moïi nôi, tuøy yù vua caàn duøng bao nhieâu, vò aáy ñeàu coù theå lieäu kieám ñöôïc ñuû cho vua duøng. “Luùc aáy, Ñænh Sanh laïi muoán thöû xem. Vua lieàn cuøng ngoài thuyeàn vôùi vò Chuû taïng thaàn aáy ñi ra bieån caû, baûo raèng: ‘Nay ta muoán coù nhöõng moùn traân baûo laï.’ Nghe xong, vò Chuû taïng thaàn lieàn laáy hai baøn tay maø khuaáy nöôùc bieån. Luùc aáy, nôi möôøi ñaàu ngoùn tay cuûa vò aáy boãng xuaát hieän möôøi kho baùu, ngöôøi daâng leân Thaùnh vöông vaø 604

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

taâu raèng: ‘Ñaïi vöông caàn nhöõng thöù chi, xin tuyø yù duøng. Coøn dö bao nhieâu, xin traû laïi bieån caû.’ Luùc aáy, Ñænh Sanh laáy laøm vui möøng phaán khích voâ cuøng, laïi noùi raèng: ‘Nay ta chaéc chaén raèng ta seõ laø Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Sau ñoù chaúng bao laâu, laïi coù vò quan Chuû binh thaàn töï nhieân xuaát hieän. Vò naøy duõng maõnh thao löôïc, möu trí baäc nhaát, kheùo bieát söû duïng caû boán loaïi quaân.1 Khi nhaän traùch nhieäm chieán ñaáu, aét Thaùnh vöông xuaát hieän. Neáu khoâng nhaän traùch nhieäm chieán ñaáu, lieàn ruùt lui chaúng hieän. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa khuaát phuïc, coù theå laøm cho khuaát phuïc, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát phuïc, coù theå ñuû söùc baûo veä, giöõ gìn. “Baáy giôø, vua Ñænh Sanh nghó raèng: ‘Neáu vua Chuyeån luaân ñöôïc quaân ñoäi quyù baùu naøy, chaéc chaén phaûi laø Chuyeån luaân Thaùnh vöông.’ “Moät hoâm, Chuyeån luaân Thaùnh vöông Ñænh Sanh hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: ‘Caùc khanh neân bieát laø coõi Dieâm-phuøñeà naøy ñaõ ñöôïc an oån, phoàn thaïnh. Nay traãm coù ñuû baûy moùn baùu vaø moät ngaøn ñöùa con trai, vaäy neân laøm vieäc gì nöõa?’ “Caùc quan taâu raèng: ‘Vaâng, taâu Ñaïi vöông, Phaát-baø-ñeà ôû phöông ñoâng chöa qui thuaän uy ñöùc cuûa ngaøi, neân ñeán ñoù thaûo phaït.’ “Luùc aáy, Thaùnh vöông cuøng vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö khoâng maø ñeán coõi Phaát-baø1

Boán loaïi quaân trong quaân ñoäi ngaøy xöa, bao goàm: 1. Töôïng binh: quaân söû duïng voi chieán 2. Maõ binh: quaân söû duïng ngöïa chieán 3. Xa binh: quaân söû duïng caùc loaïi chieán xa 4. Boä binh: quaân chæ thuaàn ñaùnh boä.

605

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñeà ôû phöông ñoâng. ÔÛ chaâu aáy, nhaân daân thaûy ñeàu vui loøng qui thuaän. “Vua laïi hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: ‘Chaâu Dieâm-phuø-ñeà vaø chaâu Phaát-baø-ñeà ñaõ ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu qui thuaän. Traãm coù ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con trai, vaäy neân laøm vieäc gì nöõa?’ “Caùc quan taâu raèng: ‘Daï, taâu Ñaïi vöông, Coà-ñaø-ni ôû phöông taây haõy coøn chöa quy thuaän ñöùc lôùn cuûa ngaøi.’ Luùc aáy, Thaùnh vöông vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay treân hö khoâng maø ñeán Coà-ñaø-ni ôû phöông taây. Khi vua ngöï tôùi ñoù roài, nhaân daân coõi aáy cuõng quy phuïc ñöùc lôùn cuûa ngaøi. “Vua laïi hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: ‘Chaâu Dieâm-phuø-ñeà, chaâu Phaát-baø-ñeà vaø chaâu Coà-ñaø-ni nay ñeàu ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu quy thuaän. Traãm coù ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con trai, vaäy neân laøm vieäc gì nöõa?’ “Caùc quan taâu raèng: “Taâu Ñaïi vöông! Uaát-ñan-vieät ôû phöông baéc haõy coøn chöa qui thuaän.” “Luùc aáy, Thaùnh vöông vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö khoâng maø ñeán chaâu Uaát-ñanvieät ôû phöông baéc. Khi vua ngöï tôùi ñoù roài, nhaân daân ôû coõi aáy ñeàu vui loøng qui thuaän ñöùc lôùn cuûa ngaøi. “Vua laïi phaùn vôùi caùc ñaïi thaàn raèng: ‘Boán coõi thieân haï ñeàu ñöôïc an oån, phoàn thaïnh, nhaân daân thaûy ñeàu qui thuaän ñöùc lôùn cuûa ta. Ta coù ñuû baûy baùu vaø moät ngaøn ñöùa con trai, vaäy neân laøm vieäc gì nöõa?’ 606

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Caùc quan ñaùp raèng: ‘Daï, Thaùnh vöông! ÔÛ coõi trôøi Ba möôi ba1 maïng soáng cuûa chö thieân raát laâu daøi, an oån, khoaùi laïc. Chö thieân ôû ñoù thaân hình ñoan nghieâm khoâng chi saùnh baèng. Cung ñieän maø hoï ôû, giöôøng nguû, gheá ngoài ñeàu toaøn baèng baûy moùn baùu. Hoï döïa vaøo phöôùc löïc coõi trôøi neân chöa chòu ñeán quy hoùa. Nay coù theå ñeán ñoù maø laøm cho hoï khuaát phuïc.’ “Luùc aáy, Thaùnh vöông laïi cuøng vôùi baûy baùu cuûa ngaøi vaø taát caû quaân binh ñeàu bay leân hö khoâng, leân tôùi cung trôøi Ñao-lôïi, nhìn thaáy moät caùi caây maøu xanh luïc. Thaùnh vöông lieàn hoûi caùc ñaïi thaàn raèng: ‘Ñoù laø maøu saéc gì vaäy?’ Ñaïi thaàn ñaùp raèng: ‘Ñoù laø maøu saéc cuûa caây ba-lôïi-chaát-ñala. Chö thieân ôû coõi trôøi Ñao-lôïi naøy, trong ba thaùng muøa haï thöôøng vui chôi döôùi coäi caây aáy.’ Laïi thaáy maøu traéng döôøng nhö maây baïc, vua hoûi ñaïi thaàn raèng: ‘Ñoù laø maøu saéc gì vaäy?’ Ñaïi thaàn ñaùp raèng: ‘Laø maøu saéc cuûa Thieän phaùp ñöôøng. Chö thieân ôû Ñao-lôïi thöôøng hoïp laïi trong ñoù, luaän baøn vieäc ôû coõi trôøi vaø coõi ngöôøi.’ “Luùc aáy vò Thieân chuû Thích-ñeà-hoaøn-nhaân bieát raèng vua Ñænh Sanh ñaõ ñeán ôû beân ngoaøi, beøn ra nghinh tieáp. Gaëp nhau roài, naém tay cuøng leân Thieän phaùp ñöôøng, phaân choã maø ngoài. “Luùc aáy, hai vua hình dung töôùng maïo y heät nhö nhau, duy chæ caëp maét coù phaàn hôi khaùc nhau thoâi. Ngay luùc aáy, 1

Caûnh trôøi Ba möôi Ba: (Tam thaäp tam thieân, 三十三天) cuõng goïi laø Ñao-lôïi thieân (忉利天, Phaïn ngöõ: Trayastrimsa) vì Ñao-lôïi thieân goàm 33 coõi trôøi. Boán phöông, moãi phöông coù 8 coõi trôøi, vôùi 1 coõi trôøi ôû trung taâm laø 33. Moãi coõi trôøi coù moät vò Thieân Ñeá cai quaûn, ôû trung taâm coù thaønh goïi laø Hyû Kieán, coù ñöùc Ñeá Thích ngöï taïi Thieän Phaùp Ñöôøng laø vò chuû quaûn cao nhaát.

607

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Thaùnh vöông khôûi yù nghó raèng: ‘Nay ta coù neân töø boû ngoâi vua kia maø ôû laïi ñaây laøm Thieân vöông chaêng?’ “Thieän nam töû! Luùc baáy giôø Ñeá-thích thoï trì, ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, laïi vì ngöôøi khaùc maø môû mang, chæ baûo, phaân bieät giaûng noùi, chæ ñoái vôùi nghóa lyù saâu xa chöa thoâng ñaït ñeán möùc cuøng toät maø thoâi. Nhôø söùc nhaân duyeân cuûa vieäc thoï trì, ñoïc tuïng, vì ngöôøi khaùc maø phaân bieät giaûng roäng [kinh ñieån Ñaïi thöøa] neân coù oai ñöùc raát lôùn. “Thieän nam töû! Vì Ñænh Sanh ñoái vôùi Ñeá-thích sanh khôûi loøng xaáu aùc neân lieàn bò ñoïa laïc, [laäp töùc] rôi trôû laïi coõi Dieâm-phuø-ñeà, oâm loøng nhôù töôûng söï chia lìa giöõa coõi ngöôøi vaø coõi trôøi maø phaùt sanh khoå naõo raát lôùn. Sau laïi maéc beänh naëng, lieàn phaûi boû maïng. “Ñeá-thích luùc baáy giôø töùc laø Phaät Ca-dieáp sau naøy, coøn Chuyeån luaân Thaùnh vöông thuôû aáy töùc laø tieàn thaân cuûa ta. “Thieän nam töû! Neân bieát raèng caùi khoå yeâu meán phaûi chia lìa ñoù thaät laø khoå lôùn. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-hataùt coøn nhôù tôùi nhöõng noãi khoå vì chia lìa aáy trong caùc ñôøi quaù khöù cuûa mình, huoáng chi Boà Taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn maø chaúng quaùn xeùt noãi khoå yeâu meán phaûi chia lìa trong ñôøi hieän taïi naøy sao? “Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn xeùt söï khoå vì oaùn gheùt phaûi gaëp nhau? Thieän nam töû! Vò Boà Taùt ma-ha-taùt aáy nhìn thaáy ôû caùc coõi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, coõi ngöôøi, coõi trôøi, thaûy ñeàu coù söï khoå vì oaùn gheùt phaûi gaëp nhau. “Ví nhö ngöôøi ta xeùt thaáy nhöõng caûnh troùi giam, goâng cuøm nôi lao nguïc laø khoå lôùn, Boà Taùt ma-ha-taùt laïi cuõng nhö vaäy, xeùt thaáy taát caû muoân loaøi thoï sanh trong naêm 608

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñöôøng1 ñeàu laø noãi khoå lôùn vì phaûi gaëp gôõ ngöôøi mình oaùn gheùt. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù moät ngöôøi kia thöôøng sôï söï goâng cuøm, xieàng khoùa cuûa keû oaùn thuø, beøn lìa boû cha meï, vôï con, quyeán thuoäc, traân baûo, saûn nghieäp maø troán ñi xa. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laïi cuõng nhö vaäy, vì sôï seät sanh töû beøn tu haønh troïn veïn saùu phaùp ba-la-maät,2 vaøo nôi Nieát-baøn. “Ca-dieáp! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn quaùn xeùt vieäc oaùn gheùt phaûi gaëp nhau laø khoå. “Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn quaùn xeùt vieäc mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå? Noùi mong caàu ñoù laø moïi thöù ñeàu doác loøng caàu. Doác loøng caàu coù hai tröôøng hôïp: moät laø caàu phaùp laønh, hai laø caàu phaùp chaúng laønh. Phaùp laønh chöa ñaït ñöôïc laø khoå, phaùp chaúng laønh chöa döùt boû ñöôïc laø khoå. “Ñoù laø löôïc noùi qua veà naêm aám baïo phaùt laø khoå. Cadieáp! Ñoù goïi laø Khoå ñeá.” Luùc aáy Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi veà caùi khoå naêm aám baïo phaùt, nghóa aáy khoâng thích hôïp. Vì sao vaäy? Tröôùc ñaây Phaät coù noùi vôùi Thíchma-nam raèng: ‘Neáu hình saéc laø khoå thì heát thaûy chuùng sanh chaúng neân caàu hình saéc. Neáu coù ngöôøi caàu, töùc khoâng 1 2

Naêm ñöôøng (Nguõ ñaïo): Naêm caûnh giôùi thoï sanh cuûa chuùng sanh do taïo nghieäp, bao goàm: 1. Ñòa nguïc 2. Suùc sanh 3. Ngaï quyû 4. Coõi ngöôøi 5. Coõi trôøi. Saùu phaùp Ba-la-maät (Luïc ba-la-maät), cuõng goïi laø Luïc ñoä, bao goàm: 1. Boá thí Bala-maät 2. Trì giôùi Ba-la-maät 3. Nhaãn nhuïc Ba-la-maät 4. Tinh taán Ba-la-maät 5. Thieàn ñònh Ba-la-maät 6. Trí hueä Ba-la-maät.

609

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

goïi laø khoå.’ Laïi nhö Phaät coù daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Coù ba loaïi caûm thoï: caûm thoï khoå, caûm thoï vui, vaø caûm thoï khoâng vui khoâng khoå.’ Laïi nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Neáu coù ngöôøi bieát tu haønh theo phaùp laønh, aét ñöôïc höôûng söï vui thích.’ Laïi nhö Phaät coù daïy: ‘Trong thieän ñaïo coù saùu söï xuùc chaïm taïo ra vui thích, nhö maét thaáy hình saéc ñeïp lieàn sinh loøng vui thích. Tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù ñoái vôùi caùc phaùp toát ñeïp töông öùng cuõng vaäy.’ Nhö Phaät coù thuyeát keä raèng: “Giöõ giôùi aét ñöôïc vui, Thaân khoâng chòu caùc khoå, Giaác nguû ñöôïc yeân oån, Khi thöùc loøng vui veû. Nhö luùc laõnh aùo côm, Tuïng taäp roài kinh haønh,1 Coâ ñoäc nôi röøng nuùi, Nhö vaäy laø vui nhaát! Neáu ñoái vôùi chuùng sanh, Ngaøy ñeâm thöôøng tu töø, Nhaân ñoù thöôøng ñöôïc vui, Vì khoâng toån haïi ai. Ít muoán, bieát ñuû, vui, Nghe nhieàu roõ bieát, vui, 1

Kinh haønh: ñi chaäm raõi vaø nhieáp taâm, chung quanh ñieän Phaät hoaëc saân chuøa, am, tònh thaát, thöôøng laø vaøo nhöõng giôø nhaát ñònh trong ngaøy.

610

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

La-haùn khoâng ñaém chaáp,1 Cuõng goïi laø ñöôïc vui. Boà Taùt ma-ha-taùt, Roát cuøng ñeán bôø kia,2 Moïi vieäc ñaõ laøm xong, Goïi laø vui baäc nhaát. “Baïch Theá Toân! Nhö trong caùc kinh noùi veà töôùng vui thích, yù nghóa laø nhö vaäy. Nay nhö Phaät vöøa noùi ñoù, laøm sao phuø hôïp vôùi nghóa aáy?”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI HAI

HEÁT TAÄP II

1 2

La-haùn khoâng ñaém chaáp (Voâ tröôùc A-la-haùn): Vò A-la-haùn laø ngöôøi ñaõ tröø saïch phieàn naõo, khoâng coøn vöôùng maéc, ñaém chaáp nôi traàn caûnh. Töùc laø ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt, vì kinh Phaät ví söï meâ laàm cuûa chuùng sanh laø bôø beân naøy (thöû ngaïn), caûnh giôùi giaûi thoaùt cuûa chö Phaät laø bôø beân kia (bæ ngaïn).

611