nietban_03

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

大般涅槃經 TAÄP III (QUYEÅ N 13 - QUYEÅ N 18)

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯 BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

願 解 如 來 真 實 義

我 今 見 聞 得 受 持

百 千 萬 劫 難 遭 遇

無 上 甚 深 微 妙 法

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.”

Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.” Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI BA PHAÅM THAÙNH HAÏNH Phaåm thöù baûy – Phaàn ba

P

haät daïy Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng thaät kheùo hoûi Nhö Lai nghóa aáy!

Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh khi chòu ít khoå hôn lieàn sanh ra tö töôûng traùi ngöôïc cho laø vui söôùng. Cho neân töôùng khoå maø hoâm nay ta thuyeát daïy so veà caên baûn cuõng khoâng khaùc bieät.”

Luùc aáy Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Nhö Phaät daïy raèng chuùng sanh khi chòu ít khoå hôn lieàn sanh ra tö töôûng cho laø vui söôùng, vaäy thì nhöõng söï ít khoå khaùc nhö giaø, beänh, cheát, yeâu meán phaûi lìa xa, mong caàu khoâng ñöôïc, oaùn gheùt phaûi gaëp nhau, naêm aám baïo phaùt, leõ ra cuõng ñeàu coù choã vui söôùng.

“Baïch Theá Toân! Sanh nôi thaáp keùm, ñoù laø noùi Ba caûnh döõ.1 Sanh nôi trung bình, ñoù laø noùi coõi ngöôøi. Sanh nôi cao quyù, ñoù laø noùi coõi trôøi. Nhö coù ngöôøi laïi hoûi: ‘Neáu khi ñöôïc ít vui laïi sanh ra tö töôûng cho laø khoå, ñöôïc vui söôùng trung bình sanh ra tö töôûng cho laø khoâng khoå khoâng vui, ñöôïc vui söôùng nhieàu lieàn sanh ra tö töôûng cho laø vui söôùng.’

Vaäy phaûi traû lôøi nhö theá naøo?

1

Ba caûnh döõ (Tam aùc thuù) laø nhöõng caûnh: ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Cuõng goïi laø Ba ñöôøng aùc (Tam aùc ñaïo).

74

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Baïch Theá Toân! Nhö noùi khi chòu ít khoå hôn maø sanh ra tö töôûng cho laø vui söôùng, con chöa töøng thaáy coù ngöôøi naøo saép phaûi chòu ñaùnh ngaøn laàn maø khi bò ñaùnh moät laàn ñaàu laïi sanh ra tö töôûng vui söôùng! Neáu chaúng sanh tö töôûng aáy, sao noùi raèng khi chòu ít khoå hôn lieàn sanh ra tö töôûng vui söôùng?”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñuùng nhö lôøi oâng noùi. Vì nghóa aáy neân khoâng coù caùi tö töôûng vui söôùng.

Vì sao vaäy? Cuõng nhö ngöôøi kia, saép phaûi chòu ñaùnh moät ngaøn laàn, nhöng vöøa chòu ñaùnh xong moät laàn lieàn ñöôïc giaûi thoaùt. Luùc ñoù, ngöôøi aáy lieàn sanh tö töôûng vui söôùng.

Cho neân bieát raèng, [ngöôøi aáy] ñoái vôùi vieäc khoâng vui söôùng maø sai laàm sanh ra tö töôûng vui söôùng.”

Ca-dieáp noùi: “Baïch Theá Toân! Ngöôøi aáy khoâng phaûi vì chòu ñaùnh moät laàn maø phaùt sanh tö töôûng vui söôùng, chính laø vì ñöôïc thoaùt [khoûi nhöõng laàn coøn laïi] neân sanh ra tö töôûng vui söôùng.”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Cho neân ngaøy xöa ta vì Thích-manam1 maø daïy veà söï vui söôùng trong naêm aám,2 chaúng phaûi lôøi hö doái.

“Ca-dieáp! Coù ba söï caûm thoï vaø ba söï khoå. Ba söï caûm thoï laø: caûm thoï vui söôùng, caûm thoï ñau khoå, caûm thoï khoâng 1 2

Thích-ma-nam: Moät trong naêm vò tyø-kheo thuoäc nhoùm oâng Kieàu-traàn-nhö, quy y tröôùc nhaát vôùi Phaät taïi Loäc Uyeån, gaàn thaønh Ba-la-naïi.

Naêm aám (Nguõ aám, cuõng goïi laø Nguõ uaån): laø nhöõng yeáu toá caáu thaønh heát thaûy moïi chuùng sanh, ñöôïc keå ra nhö sau: 1. Saéc aám: Naêm caên, naêm traàn vaø nhöõng vaät höõu hình.

2. Thoï aám: Ñoái caûnh sanh caûm thoï vui söôùng, buoàn khoå hoaëc khoâng vui khoâng khoå.

3. Töôûng aám: Ñoái caûnh nhaän ra söï ñen, traéng, nhoû, to, daøi, ngaén, ñaøn oâng, ñaøn baø.v.v...

4. Haønh aám: Ñoái caûnh sanh loøng ham muoán hoaëc gheùt giaän.

5. Thöùc aám: Ñoái caûnh lieàn nhaän bieát, phaân bieät.

75

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vui khoâng khoå. Ba söï khoå laø: khoå vì söï khoå, khoå vì caùc haønh vaø khoå vì söï hö hoaïi.

“Thieän nam töû! Caûm thoï ñau khoå ñoù laø [chòu ñöïng ñuû] ba söï khoå: khoå vì söï khoå, khoå vì caùc haønh vaø khoå vì söï hö hoaïi. Coøn hai caûm thoï kia laø khoå vì caùc haønh vaø khoå vì söï hö hoaïi.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy neân giöõa choán sanh töû thaät coù caûm thoï vui söôùng. Baäc Ñaïi Boà Taùt thaáy roõ taùnh thaät cuûa khoå ñau vaø vui söôùng chaúng heà lìa nhau neân môùi daïy raèng: ‘Taát caû ñeàu laø khoå.’

“Thieän nam töû! Giöõa choán sanh töû thaät khoâng coù gì laø vui söôùng. Chæ vì chö Phaät, Boà Taùt tuøy thuaän theá gian neân daïy raèng coù vui söôùng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu chö Phaät vaø Boà Taùt tuøy thuaän theá tuïc maø noùi thì ñoù coù phaûi laø hö voïng chaêng? Nhö Phaät coù daïy: ‘Tu haønh ñieàu thieän, aét höôûng quaû baùo vui söôùng; giöõ giôùi thì ñöôïc an vui, thaân khoâng chòu khoå; cho ñeán laøm xong moïi vieäc thì ñoù laø söï vui söôùng toät böïc. Nhöõng kinh nhö vaäy noùi veà söï caûm thoï vui söôùng, coù phaûi laø hö doái chaêng? Neáu laø hö doái, thì chö Phaät Theá Toân tu ñaïo Boà-ñeà trong voâ löôïng traêm ngaøn muoân öùc kieáp laâu xa, ñaõ lìa boû söï noùi doái, nay laïi noùi ra nhö vaäy laø yù nghóa gì?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö treân ñaõ noùi, baøi keä giaûng veà nhöõng caûm thoï vui söôùng töùc laø caên baûn cuûa ñaïo Boà-ñeà, laïi cuõng coù theå nuoâi lôùn quaû vò Chaùnh ñaúng chaùnh giaùc.

Bôûi nghóa aáy neân tröôùc ñaây trong kinh ta coù noùi veà töôùng vui söôùng nhö vaäy.

76

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Ví nhö ôû theá gian, nhöõng thöù caàn ñeán trong ñôøi soáng coù theå laø nguyeân nhaân cuûa vui söôùng, neân goïi ñoù laø vui söôùng. Nhöõng thöù aáy laø: saéc ñeïp phuï nöõ, röôïu ngon, moùn aên thònh soaïn, vò ngoït, luùc khaùt gaëp nöôùc uoáng, luùc laïnh gaëp löûa aám, aùo quaàn, voøng chuoãi, voi ngöïa, xe coä, toâi trai tôù gaùi, vaøng baïc, löu ly, san hoâ, chaân chaâu, kho laãm luùa thoùc... Nhöõng thöù nhö vaäy laø choã caàn ñeán cuûa theá gian, coù theå laø nguyeân nhaân cuûa vui söôùng, cho neân goïi laø vui söôùng.

“Thieän nam töû! Nhöõng thöù nhö vaäy laïi cuõng coù theå sanh ra ñau khoå. Do ngöôøi phuï nöõ maø laøm cho ngöôøi ñaøn oâng sanh ra nhöõng söï ñau khoå, lo buoàn, than khoùc, cho ñeán boû maïng. Do nôi röôïu ngon, moùn aên thònh soaïn... heát thaûy caùc thöù cho ñeán kho laãm luùa thoùc... maø laøm cho ngöôøi ta sanh moái lo laéng buoàn phieàn lôùn. Vì nghóa aáy, heát thaûy ñeàu laø khoå, thaät khoâng coù töôùng vui söôùng.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi taùm noãi khoå, bieát roõ laø khoå neân khoâng coù khoå.

“Thieän nam töû! Heát thaûy haøng Thanh vaên, Bích-chi Phaät chaúng bieát nguyeân nhaân cuûa vui söôùng. Vì nhöõng ngöôøi nhö vaäy neân ôû trong choã ít khoå maø noùi laø coù töôùng vui söôùng. Chæ coù Boà Taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn môùi coù theå roõ bieát nguyeân nhaân cuûa ñau khoå vaø nguyeân nhaân cuûa vui söôùng nhö vaäy.1 “Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn maø quaùn saùt Taäp ñeá?

1

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 12, phaåm Thaùnh haïnh phaàn thöù 2.

77

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn Taäp ñeá aáy laø nhaân duyeân cuûa caùc aám.1 Goïi laø taäp, aáy laø quay laïi luyeán aùi choã sôû höõu. Luyeán aùi coù hai loaïi: moät laø luyeán aùi töï thaân, hai laø luyeán aùi nhöõng thöù caàn ñeán.

“Laïi chia ra hai loaïi: moät laø khi chöa ñöôïc naêm moùn duïc2 thì heát loøng mong caàu; hai laø khi ñaõ caàu ñöôïc roài thì coá chòu ñöïng maø meâ ñaém baùm giöõ theo.

“Laïi chia ra ba loaïi: moät laø luyeán aùi ôû Duïc giôùi, hai laø luyeán aùi ôû Saéc giôùi, ba laø luyeán aùi ôû Voâ saéc giôùi.

“Laïi chia ra ba loaïi: moät laø luyeán aùi do nhaân duyeân nghieäp, hai laø luyeán aùi do nhaân duyeân phieàn naõo, ba laø luyeán aùi do nhaân duyeân khoå.

“Ngöôøi xuaát gia coù boán thöù luyeán aùi. Nhöõng gì laø boán?

Moät laø y phuïc, hai laø thöùc aên uoáng, ba laø ñoà duøng naèm ngoài,3 boán laø thuoác thang trò beänh.

“Laïi chia ra coù naêm loaïi, töùc laø tham ñaém vöôùng maéc naêm aám. Tuøy theo nhöõng thöù caàn ñeán, heát thaûy ñeàu luyeán aùi vöôùng maéc, neáu phaân bieät tính ñeám seõ thaønh ra voâ löôïng voâ bieân.

“Thieän nam töû! Luyeán aùi laïi coù hai loaïi: moät laø luyeán aùi thieän, hai laø luyeán aùi baát thieän. Luyeán aùi baát thieän, chæ coù keû ngu môùi caàu. Luyeán aùi thieän laø choã caàu cuûa chö Boà Taùt.

Veà phaùp luyeán aùi thieän, laïi cuõng chia ra hai loaïi: baát thieän 1 2

3

Caùc aám, hay naêm aám, bao goàm: saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám.

Naêm moùn duïc: Naêm ñieàu thoûa maõn ñoái vôùi naêm giaùc quan, nhö maét ñöôïc nhìn ngaém nhöõng thöù xinh ñeïp, tai ñöôïc nghe nhöõng aâm thanh eâm dòu, muõi ñöôïc ngöûi nhöõng muøi höông thôm tho, löôõi ñöôïc neám nhöõng vò ngon ngoït, thaân ñöôïc xuùc chaïm nhöõng thöù meàm maïi, trôn nhuyeãn. Ñoà duøng naèm, ngoài: laø nhöõng thöù nhö giöôøng, meàn, chieáu, goái..

78

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

vaø thieän. Ngöôøi caàu Nhò thöøa1 goïi laø baát thieän, ngöôøi caàu Ñaïi thöøa goïi laø thieän.

“Thieän nam töû! Choã luyeán aùi cuûa phaøm phu goïi laø taäp, khoâng goïi laø ñeá. Choã luyeán aùi cuûa Boà Taùt goïi laø Thaät ñeá, khoâng goïi laø taäp. Vì sao vaäy? Boà Taùt vì cöùu ñoä chuùng sanh neân thoï sanh, chaúng phaûi vì luyeán aùi maø thoï sanh.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö ôû trong caùc kinh khaùc, Phaät vì chuùng sanh thuyeát daïy raèng nghieäp laø nhaân duyeân, hoaëc daïy raèng loøng kieâu maïn, hoaëc saùu xuùc,2 hoaëc voâ minh laø nhaân duyeân cuûa naêm aám baïo phaùt. Hoâm nay vì nghóa gì maø khi thuyeát giaûng Boán Thaùnh ñeá, chæ rieâng noùi taùnh luyeán aùi laø nhaân cuûa naêm aám?”

Phaät khen Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay!

Thieän nam töû! Nhö oâng vöøa noùi, caùc nhaân duyeân ñoù chaúng phaûi laøm ra, chaúng phaûi laø nguyeân nhaân, chæ vì naêm aám caàn thieát phaûi coù nhaân nôi luyeán aùi.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò ñaïi vöông neáu ra ñi tuaàn du thì caùc vò ñaïi thaàn, quyeán thuoäc ñeàu phaûi theo haàu. Luyeán aùi cuõng nhö vaäy. Tuøy choã coù luyeán aùi, caùc keát söû3 cuõng ñeàu ñi theo ñeán. Ví nhö caùi aùo trôn laùng, khi coù buïi lieàn baùm vaøo, baùm vaøo roài lieàn ñi theo aùo. Luyeán aùi cuõng nhö vaäy.

Tuøy choã coù luyeán aùi, caùc nghieäp keát4 cuõng ôû ñoù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ñaát aåm coù theå sanh caùc 1 2

3 4

Nhò thöøa: chæ hai thöøa Thanh vaên vaø Duyeân giaùc, cuõng goïi laø Tieåu thöøa vaø Trung thöøa.

Saùu xuùc (Luïc xuùc): Saùu söï tieáp xuùc giöõa saùu caên ôû trong vaø saùu traàn ôû ngoaøi. Bao goàm: 1. Maét tieáp xuùc vôùi hình saéc, 2. Tai tieáp xuùc vôùi aâm thanh, 3. Muõi tieáp xuùc vôùi muøi höông, 4. Löôõi tieáp xuùc vôùi vò neám, 5. Thaân tieáp xuùc vôùi caùc vaät theå, 6.

YÙ tieáp xuùc vôùi caùc phaùp.

Keát söû: nhöõng söï troùi buoäc vaø sai söû, töùc laø caùc phieàn naõo.

Nghieäp keát: nghieäp vaø caùc phieàn naõo troùi buoäc.

79

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

maàm caây. Luyeán aùi cuõng vaäy, coù theå sanh ra heát thaûy caùc maàm nghieäp vaø phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi Thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn quaùn xeùt saâu xa söï luyeán aùi ñoù, noùi chung coù chín loaïi: Moät laø nhö moùn nôï chöa traû heát, hai laø nhö ngöôøi vôï La-saùt, ba laø nhö thaân caây hoa ñeïp coù con raén ñoäc quaán quanh, boán laø nhö moùn aên ñoäc chaúng neân aên nhöng phaûi göôïng aên, naêm laø nhö ngöôøi ñaøn baø daâm ñaõng, saùu laø nhö haït ma-laâu-ca,1 baûy laø nhö choã thòt loài ra nôi gheû ñoäc, taùm laø nhö traän gioù baõo, chín laø nhö sao choåi.

“Sao goïi laø nhö moùn nôï traû chöa heát? Thieän nam töû!

Ví nhö ngöôøi cuøng khoå, nôï tieàn ngöôøi khaùc. Tuy coù traû nôï, muoán cho heát nhöng vaãn chöa heát, neân ngöôøi aáy bò phaûi giam trong nguïc chöa ñöôïc thaû ra. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng vaäy, do taùnh luyeán aùi vaãn chöa heát neân khoâng theå thaønh töïu quaû vò Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nhö moùn nôï traû chöa heát.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö ngöôøi vôï la-saùt? Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi laáy vôï laø la-saùt nöõ. La-saùt nöõ aáy, moãi khi sanh con roài lieàn aên thòt con. AÊn heát thòt con roài laïi aên thòt choàng. Thieän nam töû! Luyeán aùi cuõng nhö la-saùt nöõ kia, baùm theo chuùng sanh, sanh ra con laø caùc caên laønh, nhöng sanh ra roài laïi aên heát. AÊn heát caùc caên laønh roài laïi aên caû chuùng sanh, khieán hoï phaûi ñoïa vaøo [nhöõng caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö ngöôøi vôï la-saùt.

1

Ma-laâu-ca: teân Phaïn ngöõ laø Maruka, moät loaïi daây thuoäc loaïi kyù sinh treân thaân caây khaùc, soáng maõi ôû ñoù cho ñeán khi caây chuû khoâ cheát. Caùc baûn kinh khaùc cuõng phieân aâm laø ma-giaø, ma-loã-giaø hoaëc ma-laâu-giaø.

80

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö thaân caây hoa ñeïp coù con raén ñoäc quaán quanh? Ví nhö ngöôøi öa thích hoa ñeïp, chaúng thaáy nôi thaân caây hoa aáy coù moái nguy laø con raén ñoäc, lieàn ñeán haùi hoa. Haùi roài lieàn bò raén caén cheát ngay. Heát thaûy ngöôøi phaøm phu cuõng ñeàu nhö vaäy, ham meâ loaøi hoa laø naêm moùn duïc, chaúng thaáy moái nguy raén ñoäc laø luyeán aùi, neân lieàn nhaän laáy, bò con raén ñoäc luyeán aùi caén moå, cheát ñi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö thaân caây hoa ñeïp coù con raén ñoäc quaán quanh.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö moùn aên [coù ñoäc] chaúng neân aên nhöng cuõng göôïng aên? Ví nhö coù ngöôøi gaëp moùn aên [coù ñoäc] chaúng neân aên nhöng cuõng göôïng aên. AÊn xong ñau buïng thoå taû maø cheát. Luyeán aùi cuõng nhö moùn aên ñoäc kia, chuùng sanh trong Naêm ñöôøng1 tham ñaém göôïng aên.

Vì nhaân duyeân aáy neân phaûi ñoïa vaøo Ba ñöôøng aùc,2 chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö moùn aên [coù ñoäc] chaúng neân aên nhöng cuõng göôïng aên.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö ngöôøi ñaøn baø daâm ñaõng?

Ví nhö keû ngu si cuøng tö thoâng vôùi ngöôøi ñaøn baø daâm ñaõng. Ngöôøi ñaøn baø aáy kheùo duøng ñuû caùch vuoát ve chieàu chuoäng, giaû caùch thöông yeâu roài chieám laáy heát tieàn baïc, taøi saûn cuûa keû ngu si aáy. Khi laáy heát tieàn roài lieàn xua ñuoåi ñi. Luyeán aùi cuõng nhö ngöôøi ñaøn baø daâm ñaõng kia, keû ngu si khoâng coù trí tueä, tö thoâng vôùi noù, lieàn bò chieám ñoaït heát thaûy phaùp laønh. Phaùp laønh ñaõ heát lieàn bò xua ñuoåi, ñoïa 1

2

Naêm ñöôøng (Nguõ ñaïo): Naêm caûnh giôùi thoï sanh cuûa chuùng sanh, bao goàm ba caûnh döõ laø ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh vaø caûnh giôùi loaøi ngöôøi (coõi ngöôøi), caûnh giôùi cuûa chö thieân (coõi trôøi).

Ba ñöôøng aùc (Tam aùc ñaïo), töùc laø Ba caûnh döõ (Tam aùc thuù), bao goàm ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

81

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaøo ba ñöôøng aùc, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö ngöôøi ñaøn baø daâm ñaõng.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö haït ma-laâu-ca? Ví nhö haït ma-laâu-ca, khi chim nuoát haït aáy vaøo buïng roài, noù theo phaân chim maø rôi xuoáng ñaát. Hoaëc nhaân khi gioù thoåi bay ñeán baùm ôû phía döôùi thaân caây, roài naûy nôû lôùn daàn leân, quaán chaët quanh caây ni-caâu-ñaø, khieán caây naøy khoâng lôùn leân ñöôïc, cho ñeán phaûi khoâ cheát. Luyeán aùi cuõng nhö haït ma-laâu-ca kia, noù [phaùt trieån leân thì] troùi chaët keû phaøm phu, khieán nhöõng phaùp laønh khoâng theå taêng tröôûng, cho ñeán phaûi khoâ cheát. Phaùp laønh ñaõ khoâ cheát roài, sau khi maïng chung phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö haït ma-laâu-ca.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö thòt loài ra trong gheû ñoäc?

Ví nhö ngöôøi bò gheû ñoäc ñaõ laâu, trong gheû sanh ra thòt loài. Ngöôøi aáy phaûi sieâng naêng ñieàu trò, khoâng ñöôïc buoâng thaû. Neáu nhö buoâng thaû, gheû ñoäc lieàn lôùn theâm, laïi sanh truøng trong aáy. Do nhaân duyeân aáy maø boû maïng. Naêm aám cuûa ngöôøi phaøm phu ngu si cuõng nhö gheû ñoäc kia, trong ñoù sanh ra thòt loài laø luyeán aùi. Phaûi sieâng naêng ñieàu trò choã thòt loài luyeán aùi ñoù. Neáu chaúng ñieàu trò, khi maïng chung seõ ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö thòt loài ra trong gheû ñoäc.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö traän gioù baõo? Ví nhö traän gioù baõo coù theå dôøi non laät nuùi, nhoå baät reã saâu cuûa caây to.

Luyeán aùi cuõng nhö traän gioù baõo lôùn kia, ñoái vôùi cha meï maø sanh loøng döõ, coù theå nhoå baät reã saâu caây Boà-ñeà voâ thöôïng cuûa nhöõng ngöôøi nhö Ñaïi trí Xaù-lî-phaát, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö traän gioù baõo.

82

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Sao goïi laø nhö sao choåi? Ví nhö khi sao choåi xuaát hieän thì trong thieân haï, heát thaûy nhaân daân ñeàu ñoùi keùm, beänh hoaïn, laïi theâm moïi söï khoå naõo. Luyeán aùi cuõng nhö sao choåi kia, coù theå laøm döùt heát thaûy caùc haït gioáng caên laønh, khieán cho ngöôøi phaøm phu trôû neân coâ ñoäc, cuøng khoå, ñoùi keùm, sanh caùc beänh phieàn naõo, laên loän trong voøng sanh töû, chòu ñuû moïi khoå naõo, chæ tröø haøng Boà Taùt maø thoâi. Ñoù goïi laø nhö sao choåi.

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn quaùn saùt luyeán aùi troùi buoäc coù chín loaïi nhö theá.

“Thieän nam töû! Vì nghóa ñoù neân nhöõng ngöôøi phaøm phu coù khoå maø khoâng coù ñeá; haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc coù khoå, coù khoå ñeá maø khoâng chaân thaät. Caùc vò Boà Taùt hieåu roõ ñöôïc khoå, khoâng khoå, neân khoâng coù khoå maø coù chaân thaät.

“Nhöõng keû phaøm phu coù taäp, khoâng coù ñeá; haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc coù taäp, coù taäp ñeá. Caùc vò Boà Taùt hieåu roõ taäp, khoâng taäp, neân khoâng coù taäp maø coù chaân ñeá.

“Haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc coù dieät, khoâng chaân thaät. Boà Taùt ma-ha-taùt coù dieät, coù chaân ñeá.

“Haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc coù ñaïo, khoâng chaân thaät. Boà Taùt ma-ha-taùt coù ñaïo, coù chaân ñeá.1 “Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn nhìn thaáy dieät vaø dieät ñeá? Ñoù laø noùi döùt tröø heát thaûy phieàn naõo. Neáu phieàn naõo döùt thì goïi laø thöôøng coøn. Daäp taét löûa phieàn naõo thì goïi laø tòch dieät. Vì phieàn naõo ñaõ döùt neân ñöôïc höôûng vui. Chö Phaät, 1

Caùc ñoaïn kinh vaên treân phaân bieät phaùp tu Töù ñeá cuûa haøng Nhò thöøa vaø haøng Boà Taùt Ñaïi thöøa. Nhò thöøa cuõng tu phaùp Töù ñeá, coù ñuû Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo nhöng do chöa lieãu ngoä roát raùo neân khoâng ñaït ñöôïc söï chaân thaät. Haøng Boà Taùt döïa treân söï lieãu ngoä roát raùo veà caùc phaùp neân ñaït ñeán söï chaân thaät, giaûi thoaùt roát raùo. Phaàn tieáp theo laàn löôït noùi roõ hôn veà phaùp tu Töù ñeá cuûa haøng Boà Taùt.

83

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt vì caàu nhaân duyeân neân goïi laø tònh. Khoâng coøn trôû laïi trong hai möôi laêm caûnh neân goïi laø xuaát theá. Vì laø xuaát theá neân goïi laø ngaõ, laø thöôøng. Ñoái vôùi hình saéc, aâm thanh, höông vò, caûm xuùc, nam nöõ, sanh truï dò dieät, khoå vui, khoâng khoå khoâng vui... ñeàu khoâng chaáp giöõ töôùng maïo, cho neân goïi laø taát caùnh tòch dieät, laø chaân ñeá. Thieän nam töû! Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn nhö vaäy, quaùn xeùt Dieät thaùnh ñeá.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn quaùn Ñaïo thaùnh ñeá nhö theá naøo? Thieän nam töû! Ví nhö ôû choã toái, nhôø coù ñeøn maø thaáy ñöôïc caùc vaät lôùn nhoû. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, nhôø coù Baùt Thaùnh ñaïo maø thaáy ñöôïc heát thaûy caùc phaùp, ñoù laø: thöôøng, voâ thöôøng, höõu vi, voâ vi, coù chuùng sanh, khoâng coù chuùng sanh, vaät, chaúng phaûi vaät, khoå, vui, ngaõ, tònh, baát tònh, phieàn naõo, chaúng phaûi phieàn naõo, nghieäp, chaúng phaûi nghieäp, thaät, chaúng thaät, thöøa, chaúng phaûi thöøa, bieát, chaúng bieát, ñaø-la-phieâu,1 chaúng phaûi ñaø-la-phieáu, caàu-na,2 chaúng phaûi caàu-na, thaáy, chaúng thaáy, saéc, chaúng phaûi saéc, ñaïo, chaúng phaûi ñaïo, hieåu, chaúng hieåu. Thieän nam töû! Boà Taùt truï ôû Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn nhö vaäy, quaùn xeùt Ñaïo Thaùnh ñeá.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu Baùt Thaùnh ñaïo chính laø Ñaïo Thaùnh ñeá thì nghóa chaúng hôïp nhau. Vì sao vaäy? Coù khi Nhö Lai daïy raèng: Ñöùc tin laø ñaïo, coù theå ñoä thoaùt caùc laäu.3 1

2 3

Ñaø-la-phieáu (Dravya): dòch nghóa laø Chuû ñeá hay Sôû y ñeá, laø moät trong 6 ñeá cuûa Thaéng luaän. Cuõng dòch laø Thöïc cuù nghóa, laø thöïc phaùp cuûa 9 loaïi: ñaát, nöôùc, gioù, löûa, khoâng, thôøi, phöông, nghóa vaø yù.

Caàu-na (Guṇa): dòch nghóa laø Y chæ hay Ñöùc cuù nghóa, laø moät trong saùu cuù nghóa cuûa Thaéng luaän.

Laäu: söï ræ chaûy, tieát ra, chæ caùc phieàn naõo, vì coù theå laøm cho thaân taâm bò ræ chaûy nhöõng thöù baát tònh, khoâng giöõ ñöôïc söï thanh tònh.

84

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Coù khi laïi daïy raèng: Ñaïo laø khoâng phoùng daät. Chö Phaät Theá Toân nhôø khoâng phoùng daät neân thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù cuõng laø phaùp trôï ñaïo cuûa haøng Boà Taùt.

“Laïi coù khi daïy raèng: Tinh taán laø ñaïo. Nhö baûo A-nan raèng: Neáu ngöôøi naøo sieâng tu tinh taán aét seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Hoaëc coù khi daïy raèng: Haõy quaùn thaân nieäm xöù1. Neáu ngöôøi naøo chuù taâm tinh caàn tu taäp phaùp thaân nieäm xöù seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam Boà-ñeà.

“Hoaëc coù khi daïy raèng: Chaùnh ñònh laø ñaïo. Nhö Phaät baûo Ñaïi ñöùc Ma-ha Ca-dieáp2 raèng: Chaùnh ñònh chaân thaät laø Ñaïo, khoâng phaûi khoâng chaùnh ñònh laø ñaïo. Neáu nhaäp chaùnh ñònh môùi coù theå suy xeùt söï sanh dieät cuûa naêm aám, khoâng phaûi khoâng nhaäp ñònh maø coù theå suy xeùt ñöôïc.

“Hoaëc coù khi chæ daïy moät phaùp, neáu ngöôøi tu taäp coù theå laøm cho chuùng sanh thanh tònh, döùt tröø heát thaûy öu saàu khoå naõo, daàn daàn chöùng ñaéc Chaùnh phaùp. Ñoù laø phaùp nieäm Phaät Tam-muoäi.

“Hoaëc laïi daïy raèng: Tu pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng goïi laø ñaïo. Nhö baûo caùc vò tyø-kheo raèng: Neáu ai thöôøng tu pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng coù theå thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Hoaëc daïy raèng: ÔÛ nôi troáng khoâng vaéng laëng, ngoài moät 1

2

Thaân nieäm xöù: Moät phaùp trong Töù nieäm xöù (goàm coù: thaân, thoï, taâm vaø phaùp) Thaân nieäm xöù daïy quaùn thaân laø baát tònh, baèng caùch quaùn töôûng caùc moùn taïo thaønh thaân nhö: da, thòt, xöông, gaân, ruoät, gan, tim, phoåi... ñeå thaáy raèng heát thaûy ñeàu laø baát tònh, khoâng thöôøng coøn. Cuõng quaùn töôûng thaân ngöôøi sau khi cheát tan raõ, hoâi thoái, khoâng thöôøng coøn. Ñaïi ñöùc Ma-ha Ca-dieáp: Moät trong 10 ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, thuoäc haøng Thanh vaên, ñaõ chöùng quaû A-la-haùn, ñöôïc ñöùc Phaät khen laø Ñeä nhaát tu haïnh ñaàu ñaø, khaùc vôùi vò Boà Taùt Ca-dieáp ñang thöa hoûi Phaät.

85

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

mình maø suy xeùt thì coù theå nhanh choùng ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Coù khi laïi daïy raèng: Vì ngöôøi khaùc giaûng phaùp, ñoù goïi laø ñaïo. Neáu nghe phaùp roài, töùc tröø döùt löôùi nghi. Döùt nghi roài seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi coù khi daïy raèng: Trì giôùi laø ñaïo. Nhö baûo A-nan raèng: Neáu ai tinh caàn tu taäp giöõ gìn giôùi caám, ngöôøi aáy aét seõ vöôït qua khoûi noãi khoå lôùn sanh töû.

“Hoaëc coù khi daïy raèng: Gaàn guõi baïn hieàn laø ñaïo. Nhö baûo A-nan raèng: Neáu gaàn guõi vôùi thieän tri thöùc seõ ñöôïc ñaày ñuû giôùi haïnh thanh tònh. Neáu coù chuùng sanh naøo ñöôïc gaàn guõi vôùi ta, aét seõ ñöôïc phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Coù khi daïy raèng: Tu taâm töø laø ñaïo. Ngöôøi tu hoïc ñöùc töø, döùt caùc phieàn naõo, ñöôïc choã khoâng coøn xao ñoäng.

“Coù khi daïy raèng: Trí tueä laø ñaïo. Nhö luùc tröôùc Phaät coù vì tyø-kheo ni Ba-xaø-ba-ñeà maø daïy raèng: Naøy caùc baø! Nhö caùc vò Thanh vaên duøng göôm trí tueä coù theå chaët ñöùt caùc phieàn naõo ræ chaûy.

“Hoaëc coù khi Nhö Lai daïy raèng: Boá thí laø ñaïo. Nhö luùc tröôùc Phaät baûo vua Ba-tö-naëc raèng: Ñaïi Vöông neân bieát, thuôû xöa ta thöôøng laøm nhieàu vieäc boá thí roäng raõi. Nhôø nhaân duyeân aáy maø ngaøy nay ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Baïch Theá Toân! Neáu Baùt Thaùnh ñaïo laø Ñaïo ñeá thì caùc kinh nhö vaäy chaúng phaûi laø sai traùi hay sao? Neáu caùc kinh aáy khoâng phaûi laø sai traùi, vaäy duyeân côù gì maø trong ñoù khoâng daïy raèng Baùt Thaùnh ñaïo laø Ñaïo Thaùnh ñeá? Neáu trong ñoù khoâng daïy, leõ naøo luùc tröôùc Nhö Lai ñaõ nhaàm 86

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

laãn? Nhöng con bieát chaéc raèng chö Phaät Nhö Lai töø laâu ñaõ lìa xa moïi söï nhaàm laãn.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng vì muoán bieát choã saâu kín trong kinh ñieån vi dieäu Ñaïi thöøa cuûa haøng Boà Taùt neân môùi hoûi nhö vaäy. Thieän nam töû! Nhöõng kinh nhö vaäy, thaûy ñeàu thuoäc veà Ñaïo ñeá. Thieän nam töû! Nhö ta ñaõ noùi, neáu coù ngöôøi tin ñaïo, loøng tin ñaïo naøy laø caên baûn cuûa ñöùc tin, coù theå trôï giuùp cho ñaïo Boà-ñeà. Vaäy neân nhöõng lôøi ta daïy ñoù khoâng coù söï nhaàm laãn.

“Thieän nam töû! Nhö Lai kheùo bieát voâ soá phöông tieän, vì muoán giaùo hoùa chuùng sanh neân taïo ra ñuû moïi caùch thuyeát phaùp nhö vaäy. Thieän nam töû! Ví nhö vò löông y thaáu hieåu moïi thöù nguyeân nhaân gaây beänh cuûa chuùng sanh, lieàn tuøy theo töøng beänh maø pha cheá caùc moùn thuoác, cuõng nhö bieát roõ nhöõng thöù caám kî ñoái vôùi thuoác. Chæ coù nöôùc laø chaúng naèm trong nhöõng thöù caám kî. Hoaëc cho uoáng nöôùc göøng, nöôùc cam thaûo, nöôùc caây teá taân, nöôùc ñöôøng pheøn ñen, nöôùc a-ma-laëc, nöôùc ni-baø-la, nöôùc baùt-truù-la, hoaëc cho uoáng nöôùc laïnh, nöôùc noùng, nöôùc nho, nöôùc thaïch löïu...

Thieän nam töû! Vò löông y aáy bieát raønh caùc chöùng beänh cuûa chuùng sanh, duø coù nhieàu thöù caám kî ñoái vôùi thuoác nhöng nöôùc chaúng heà bò caám kî. Nhö Lai cuõng theá, kheùo bieát phöông tieän, chæ nôi moät töôùng phaùp maø tuøy theo caùc chuùng sanh neân phaân bieät giaûng thuyeát ñuû moïi thöù teân goïi hình töôùng. Caùc chuùng sanh kia ñeàu tuøy choã giaûng thuyeát cuûa Phaät maø nhaän bieát. Nhaän bieát roài lieàn tu taäp, döùt tröø phieàn naõo, cuõng nhö nhöõng ngöôøi beänh kia nhôø nghe theo lôøi daïy cuûa vò löông y maø tröø döùt beänh taät.

87

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi kia kheùo hieåu ñöôïc nhieàu thöù tieáng khaùc nhau trong ñaïi chuùng. Moïi ngöôøi trong ñaïi chuùng bò noùng khaùt, moãi ngöôøi ñeàu keâu leân: ‘Toâi muoán uoáng nöôùc. Toâi muoán uoáng nöôùc.’ Ngöôøi aáy lieàn laáy nöôùc trong maùt, roài tuøy theo ngoân ngöõ cuûa moãi ngöôøi maø noùi raèng: Ñaây laø nöôùc, hoaëc noùi laø ba-ni, uaát-trì, sa-lî-lam, sa-lî, baø-da, cam loä hay söõa boø.1 Ngöôøi aáy duøng voâ soá teân goïi cuûa nöôùc ñeå noùi vôùi ñaïi chuùng. Thieän nam töû!

Nhö Lai cuõng vaäy, ngaøi ñem moät Thaùnh ñaïo maø vì caùc vò Thanh vaên dieãn thuyeát ñuû moïi caùch, töø caùc phaùp nhö tín caên cho ñeán Baùt Thaùnh ñaïo.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi thôï vaøng, duøng moät chaát vaøng maø tuøy yù laøm ra ñuû caùc moùn xaâu chuoãi, trang söùc, nhö laø keïp, khoùa, daây chuyeàn, voøng, xuyeán, thoa, maõo thieân quan, tyû aán... Tuy caùc moùn aáy ñeàu khaùc bieät nhau, nhöng cuõng khoâng ngoaøi chaát vaøng. Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng vaäy, duøng moät ñaïo Phaät maø tuøy theo chuùng sanh phaân bieät ñuû caùch ñeå vì hoï giaûng thuyeát.

“Hoaëc ngaøi daïy chæ coù moät, ñoù laø moät ñaïo cuûa chö Phaät, khoâng coù hai. Hoaëc laïi daïy hai phaùp, ñoù laø ñònh vaø tueä.

Roài laïi daïy coù ba phaùp, aáy laø: kieán, trí vaø tueä. Laïi daïy boán phaùp: kieán ñaïo, tu ñaïo, voâ hoïc ñaïo, Phaät ñaïo. Laïi daïy coù naêm phaùp: tín haønh ñaïo, phaùp haønh ñaïo, tín giaûi thoaùt ñaïo, kieán ñaùo ñaïo, thaân chöùng ñaïo. Laïi daïy coù saùu phaùp: Tu-ñaø-hoaøn ñaïo, Tö-ñaø-haøm ñaïo, A-na-haøm ñaïo, A-la-haùn ñaïo, Bích-chi Phaät ñaïo, Phaät ñaïo. Laïi daïy coù baûy phaùp: Nieäm giaùc phaàn, Traïch phaùp giaùc phaàn, Tinh taán giaùc phaàn, Hyû giaùc phaàn, Tröø giaùc phaàn, Ñònh giaùc 1

Ñaây ñeàu laø teân goïi cuûa nöôùc trong caùc ngoân ngöõ khaùc nhau.

88

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

phaàn, Xaû giaùc phaàn. Laïi daïy taùm phaùp laø: Chaùnh kieán, Chaùnh tö duy, Chaùnh ngöõ, Chaùnh nghieäp, Chaùnh maïng, Chaùnh tinh taán, Chaùnh nieäm, Chaùnh ñònh. Laïi daïy chín phaùp laø Taùm Thaùnh ñaïo vaø Tín. Laïi daïy möôøi phaùp laø Möôøi söùc. Laïi daïy möôøi moät phaùp laø Möôøi söùc vaø Ñaïi töø.

Laïi daïy möôøi hai phaùp laø Möôøi söùc vaø Ñaïi töø, Ñaïi bi. Laïi daïy möôøi ba phaùp laø: Möôøi söùc, Ñaïi töø, Ñaïi bi vaø Nieäm Phaät Tam-muoäi. Laïi daïy möôøi saùu phaùp laø: Möôøi söùc, Ñaïi töø, Ñaïi bi, Nieäm Phaät Tam-muoäi vaø Ba chaùnh nieäm xöù1 cuûa chö Phaät. Laïi daïy hai möôi ñaïo laø: Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï,2 Ñaïi töø, Ñaïi bi, Nieäm Phaät Tam-muoäi vaø Ba chaùnh nieäm xöù...

“Thieän nam töû! Ñaïo naøy laø moät theå; ngaøy tröôùc Nhö Lai vì chuùng sanh maø phaân bieät ñuû moïi caùch.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö moät thöù löûa nhöng do vaät ñoát neân coù raát nhieàu teân, nhö löûa caây, löûa coû, löûa caùm, löûa traáu, löûa phaân boø, phaân ngöïa... Thieän nam töû! Ñaïo Phaät cuõng vaäy, chæ coù moät khoâng hai, nhöng vì chuùng sanh maø phaân bieät ra ñuû moïi caùch.

1

2

Ba chaùnh nieäm xöù (Tam chaùnh nieäm xöù): cuõng goïi laø Tam nieäm truï hay Tam nieäm xöù, töùc ba choã an truï cuûa chö Phaät, duøng taâm bình ñaúng maø quaùn saùt chuùng sanh. 1. Khi Phaät thuyeát phaùp, quaùn xeùt phaùp giôùi bình ñaúng, roát raùo khoâng heà coù söï thoái giaûm, neân tuy chuùng sanh khoâng coù söï chuù taâm nghe phaùp, Phaät cuõng khoâng sanh loøng lo buoàn, töùc laø ñeä nhaát nieäm xöù; 2. Laïi quaùn xeùt phaùp giôùi bình ñaúng, roát raùo khoâng coù choã ñaït ñeán, neân tuy chuùng sanh heát loøng nghe phaùp, Phaät cuõng khoâng sinh taâm vui möøng, töùc laø ñeä nhò nieäm xöù; 3. Laïi quaùn xeùt phaùp giôùi bình ñaúng, sanh töû hay Nieát-baøn roát cuøng ñeàu khoâng coù choã ñaït ñeán, neân thöôøng haønh taâm xaû, laøm lôïi ích cho heát thaûy chuùng sanh nhöng khoâng khôûi taâm thaáy coù chuùng sanh naøo ñöôïc lôïi ích caû, töùc laø ñeä tam nieäm xöù.

Boán ñöùc chaúng sôï (Töù voâ sôû uùy, cuõng goïi laø Töù voâ uùy): a. Boán ñöùc voâ uùy cuûa quaû vò Phaät laø: 1. Nhaát thieát trí voâ sôû uùy; 2. Laäu taän voâ sôû uùy; 3. Thuyeát chöôùng ñaïo voâ sôû uùy; 4. Thuyeát taän khoå ñaïo voâ sôû uùy. b. Boán ñöùc voâ uùy cuûa haøng Boà Taùt laø: 1. Toång trì baát vong, thuyeát phaùp voâ uùy; 2. Taän tri phaùp döôïc caäp tri chuùng sanh caên duïc taùnh taâm, thuyeát phaùp voâ uùy; 3. Thieän naêng vaán ñaùp, thuyeát phaùp voâ uùy; 4. Naêng ñoaïn vaät nghi, thuyeát phaùp voâ uùy.

89

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö chæ moät thöùc maø phaân bieät noùi laø saùu. Nhö ôû nôi con maét thì goïi laø nhaõn thöùc, cho ñeán ôû nôi yù cuõng goïi teân khaùc ñi nhö theá.1 Thieän nam töû! Ñaïo cuõng nhö vaäy, chæ moät khoâng hai. Nhö Lai vì giaùo hoùa chuùng sanh maø phaân bieät ñuû moïi caùch.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö saéc phaùp chæ laø moät, nhöng choã thaáy cuûa maét thì goïi laø hình saéc, choã nghe cuûa tai thì goïi laø aâm thanh, choã ngöûi bieát cuûa muõi thì goïi laø muøi höông, choã neám bieát cuûa löôõi thì goïi laø vò neám, choã nhaän bieát cuûa thaân thì goïi laø xuùc chaïm. Thieän nam töû! ñaïo cuõng nhö vaäy, chæ moät khoâng hai. Nhö Lai vì giaùo hoùa chuùng sanh maø phaân bieät ñuû moïi caùch.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy cho neân laáy Baùt Thaùnh ñaïo maø goïi laø Ñaïo Thaùnh ñeá. Thieän nam töû! Boán Thaùnh ñeá naøy2 ñöôïc chö Phaät Theá Toân laàn löôït thuyeát daïy. Nhôø nhaân duyeân ñoù, voâ löôïng chuùng sanh ñöôïc thoaùt khoûi sanh töû.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Coù moät laàn tröôùc ñaây, khi Phaät ôû trong röøng Thi-thuû beân bôø soâng Haèng.

Luùc aáy Phaät caàm moät naém laù caây, hoûi chö tyø-kheo raèng: ‘Laù caây ta ñang naém trong tay laø nhieàu, hay laø laù cuûa heát thaûy caây coû treân maët ñaát laø nhieàu?’ Chö tyø-kheo ñaùp raèng: ‘Baïch Theá Toân! Taát caû nhöõng laù caây coû treân maët ñaát laø nhieàu, khoâng theå tính ñeám. Nhöõng laù caây maø Nhö Lai naém trong tay ñoù thaät quaù ít khoâng ñaùng noùi.’

1

2

Coù nghóa laø: ôû nôi tai nghe goïi laø nhó thöùc, ôû nôi muõi ngöûi goïi laø tî thöùc, ôû nôi löôõi neám goïi laø thieät thöùc, ôû nôi thaân xuùc chaïm goïi laø thaân thöùc, ôû nôi yù suy töôûng goïi laø yù thöùc, ñeàu laø goïi teân khaùc ñi tuøy theo nôi coâng naêng öùng duïng, nhöng vaãn chæ laø moät thöùc duy nhaát maø thoâi.

Boán Thaùnh ñeá (Töù ñeá) hay Boán ñeá, cuõng töùc laø Ñaïo Thaùnh ñeá vöøa noùi treân, bao goàm: Khoå ñeá, Taäp ñeá, Dieät ñeá, Ñaïo ñeá, laø boán chaân lyù ñöôïc Phaät thuyeát daïy veà baûn chaát ñôøi soáng vaø söï tu taäp ñaït ñeán giaûi thoaùt.

90

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Luùc aáy, Phaät daïy raèng: ‘Chö tyø-kheo! Taát caû nhöõng phaùp maø ta bieát roõ, ví nhö [soá laù cuûa caây coû] moïc treân maët ñaát. Nhöõng phaùp maø ta vì chuùng sanh thuyeát daïy chæ nhö soá laù ta naém trong tay.’ Baïch Theá Toân! Theo lôøi Phaät noùi luùc aáy thì Nhö Lai roõ bieát voâ löôïng caùc phaùp. Neáu caùc phaùp aáy ñeàu naèm trong Boán ñeá, nhö vaäy ñeàu laø nhöõng phaùp ñaõ thuyeát. Coøn neáu chaúng naèm trong Boán ñeá, thì leõ ra phaûi coù ñeán Naêm ñeá!”

Luùc aáy, Phaät khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Vieäc oâng hoûi ta hoâm nay ñoù coù theå laøm lôïi ích, an oån, khoaùi laïc cho voâ löôïng chuùng sanh.

Thieän nam töû! Caùc phaùp nhö vaäy thaûy ñeàu ñaõ thaâu nhieáp vaøo trong Boán Thaùnh ñeá.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Neáu caùc phaùp aáy ñeàu naèm trong Boán ñeá, taïi sao Nhö Lai noùi raèng khoâng coù thuyeát daïy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tuy laø naèm trong aáy, nhöng khoâng goïi laø ñaõ thuyeát daïy. Vì sao vaäy? Thieän nam töû!

Hieåu bieát veà Boán Thaùnh ñeá, coù hai baäc trí tueä. Moät laø baäc trung, hai laø baäc thöôïng. Baäc trung laø trí tueä cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Baäc thöôïng laø trí tueä cuûa chö Phaät, Boà Taùt.

“Thieän nam töû! Roõ bieát caùc aám1 laø khoå, ñoù goïi laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät caùc aám coù voâ löôïng hình töôùng, thaûy ñeàu laø khoå, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

1

Caùc aám: töùc laø Naêm aám (Nguõ aám), goàm coù saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám.

91

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Roõ bieát caùc nhaäp,1 ñoù goïi laø cöûa vaøo,2 cuõng goïi laø khoå, ñoù goïi laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät caùc nhaäp coù voâ löôïng hình töôùng, thaûy ñeàu laø khoå, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát caùc giôùi,3 ñoù goïi laø phaân,4 cuõng goïi laø taùnh, cuõng goïi laø khoå, ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät caùc giôùi coù voâ soá hình töôùng, thaûy ñeàu laø khoå, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát töôùng hö hoaïi cuûa saéc,5 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät caùc saéc coù voâ soá töôùng hö hoaïi, thaûy ñeàu laø khoå, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

1

2 3

4

5

Caùc nhaäp: töùc laø Möôøi hai nhaäp (Thaäp nhò nhaäp), nghóa laø saùu caên nhaäp vôùi saùu traàn vaø saùu traàn nhaäp vôùi saùu caên. Nhö nhaõn (con maét) nhaäp vôùi saéc (hình saéc) thì goïi laø nhaõn nhaäp, saéc nhaäp vôùi nhaõn thì goïi laø saéc nhaäp. Vì theá coù caû thaûy 12 nhaäp.

Hieåu roõ caên nhaäp vôùi traàn, traàn nhaäp vôùi caên, trong vaø ngoaøi thieäp nhaäp vôùi nhau neân goïi laø choã cöûa ra vaøo.

Caùc giôùi: töùc laø möôøi taùm giôùi (Thaäp baùt giôùi), nghóa laø saùu caên ôû trong, saùu traàn ôû ngoaøi, saùu thöùc ôû khoaûng giöõa nhaän bieát, hôïp vôùi nhau thaønh ra coù söï phaân bieät, nhaän bieát caùc phaùp.

Do saùu caên ôû trong, saùu traàn ôû ngoaøi, saùu thöùc ôû giöõa hôïp thaønh 18 giôùi laø nhöõng choã phaân bieät nhaän bieát caùc saéc phaùp, neân goïi caùc giôùi laø phaân, nghóa laø choã phaân chia, phaân bieät.

Saéc: hay saéc töôùng, chæ chung moïi bieåu hieän cct nhaän bieát ñöôïc cuûa vaät chaát, goàm caû naêm caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân), naêm traàn (hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, ñoái töôïng xuùc chaïm) vaø moïi vaät höõu hình. Saéc cuõng laø moät trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc).

92

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Roõ bieát töôùng nhaän bieát cuûa caûm thoï,1 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät caùc caûm thoï coù voâ soá töôùng nhaän bieát, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát töôùng naém giöõ cuûa töôûng,2 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät töôûng aáy coù voâ soá töôùng naém giöõ, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû!

Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát töôùng taïo taùc cuûa haønh,3 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät haønh aáy coù voâ soá töôùng taïo taùc, ñoù khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû!

Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát töôùng phaân bieät cuûa thöùc,4 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät thöùc aáy coù voâ soá töôùng trí, ñoù 1

2

3

4

Thoï: töùc laø caûm thoï, sanh ra do söï tieáp xuùc giöõa taâm vaø caûnh. Tuøy theo tính chaát cuûa söï tieáp xuùc ñoù maø coù caûm thoï vui söôùng (laïc thoï), ñau khoå (khoå thoï) hoaëc khoâng vui khoâng khoå. Thoï cuõng laø moät trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc).

Töôûng: Laø nhöõng khaùi nieäm khaùc nhau ñöôïc taïo ra tuøy theo töøng ñoái töôïng khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh, nhö ñen, traéng, nhoû, to, daøi, ngaén, ñaøn oâng, ñaøn baø...

Töôûng cuõng laø moät trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc).

Haønh: Laø söï taïo taùc cuûa ba nghieäp thaân, khaåu vaø yù, ñeàu do khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh khôûi taâm ham muoán hoaëc gheùt giaän. Haønh cuõng laø moät trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc).

Thöùc: Laø khaû naêng nhaän bieát vaø phaân bieät khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh. Tuøy choã nhaän bieát vaø phaân bieät maø chia ra saùu thöùc laø nhaõn thöùc, nhó thöùc, tî thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc vaø yù thöùc. Thöùc cuõng laø moät trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc).

93

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng phaûi laø choã bieát ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát nhaân duyeân luyeán aùi coù theå sanh ra Naêm aám, ñoù laø trí tueä baäc trung. Moät ngöôøi sanh khôûi loøng luyeán aùi voâ löôïng voâ bieân, ñoù laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå bieát ñöôïc. Coù theå bieát ñöôïc choã luyeán aùi sanh khôûi nhö vaäy cuûa taát caû chuùng sanh, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Roõ bieát choã dieät tröø phieàn naõo, ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät ñöôïc caùc phieàn naõo khoâng theå ñeám keå, choã dieät tröø phieàn naõo laïi cuõng nhö vaäy, khoâng theå ñeám keå, ñoù khoâng phaûi choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc bieát ñöôïc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Bieát töôùng cuûa ñaïo thì coù theå lìa phieàn naõo, ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät töôùng cuûa ñaïo voâ löôïng voâ bieân, choã lìa phieàn naõo cuõng voâ löôïng voâ bieân, ñoù khoâng phaûi choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc bieát ñöôïc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

“Thieän nam töû! Hieåu bieát Theá ñeá,1 ñoù laø trí tueä baäc trung. Phaân bieät Theá ñeá laø voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå ñeám keå, ñoù khoâng phaûi choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc bieát ñöôïc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.

1

Theá ñeá: chaân lyù hay söï thaät nhìn töø goùc ñoä cuûa theá gian, cuõng goïi laø chaân lyù hay söï thaät töông ñoái.

94

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Taát caû caùc haønh voâ thöôøng, caùc phaùp voâ ngaõ, Nieát-baøn tòch dieät, ñoù laø Ñeä nhaát nghóa,1 goïi laø trí tueä baäc trung. Bieát Ñeä nhaát nghóa laø voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå ñeám keå, ñoù khoâng phaûi laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc bieát ñöôïc, goïi laø trí tueä baäc thöôïng. Nhöõng nghóa nhö vaäy ta cuõng chaúng heà thuyeát trong kinh khaùc.”

Luùc aáy Ñaïi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân!

Theá ñeá vaø Ñeä nhaát nghóa ñeá maø Phaät daïy ñoù, yù nghóa nhö theá naøo?

“Baïch Theá Toân! Trong Ñeä nhaát nghóa coù Theá ñeá hay khoâng? Trong Theá ñeá coù Ñeä nhaát nghóa hay khoâng? Neáu coù, töùc chæ laø moät maø thoâi. Neáu khoâng, chaúng phaûi Nhö Lai ñaõ noùi lôøi hö doái roài sao?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Theá ñeá töùc laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.”

“Theá Toân! Neáu nhö vaäy töùc laø khoâng coù hai ñeá.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù phöông tieän kheùo leùo, tuøy thuaän chuùng sanh maø daïy raèng coù hai ñeá. Thieän nam töû!

Neáu theo nhö lôøi noùi, haún phaûi coù hai phaùp: moät laø phaùp theá gian, hai laø phaùp xuaát theá gian.

“Thieän nam töû! Choã hieåu bieát cuûa ngöôøi xuaát theá goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá. Choã hieåu bieát cuûa ngöôøi theá gian goïi laø Theá ñeá.

“Thieän nam töû! Naêm aám hoøa hieäp thì goïi teân ñoù laø ngöôøi naøy, ngöôøi kia.2 Chuùng sanh phaøm phu tuøy theo ñoù 1 2

Ñeä nhaát nghóa, hay Ñeä nhaát nghóa ñeá, laø chaân lyù hay söï thaät nhìn töø goùc ñoä thaät taùnh cuûa caùc phaùp, cuõng goïi laø chaân lyù hay söï thaät tuyeät ñoái.

Thöïc theå con ngöôøi maø chuùng ta nhìn thaáy thaät ra chæ laø söï hoäi ñuû nhaân duyeân hoøa hôïp cuûa naêm aám. Ngöôøi theá gian nhaän laàm ñoù laø nhöõng thöïc theå toàn taïi ñoäc laäp, goïi teân phaân bieät ngöôøi naøy, ngöôøi kia...

95

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

maø goïi teân, goïi laø Theá ñeá. Hieåu roõ trong caùc aám khoâng coù nhöõng teân goïi ngöôøi naøy, ngöôøi kia; lìa khoûi caùc aám cuõng khoâng coù teân goïi ngöôøi naøy, ngöôøi kia, ngöôøi xuaát theá ñoái vôùi hình töôùng vaø theå taùnh nhö theá coù theå roõ bieát, goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù nhöõng phaùp thaät coù vaø coù teân goïi; hoaëc coù nhöõng phaùp khoâng thaät coù nhöng coù teân goïi. Thieän nam töû! Phaùp khoâng thaät coù nhöng coù teân goïi, ñoù laø Theá ñeá; phaùp thaät coù vaø coù teân goïi, ñoù laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Thieän nam töû! Caùc phaùp nhö baûn ngaõ,1 chuùng sanh, thoï maïng, tri kieán, döôõng duïc, tröôïng phu, ngöôøi taïo taùc, ngöôøi thoï nhaän,2 aûo aûnh luùc trôøi noùng,3 caûnh hoùa thaønh,4 loâng ruøa, söøng thoû,5 voøng löûa xoaùy quanh, caùc aám, giôùi, nhaäp..., ñoù goïi laø Theá ñeá. Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo, ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

1

2

3

4 5

Ñaây chæ caùi “baûn ngaõ” maø chuùng sanh nhaän laàm töø söï keát hôïp cuûa naêm aám.

Baûn ngaõ ñoù chæ laø keát quaû cuûa söï hoøa hôïp nhaân duyeân, khoâng thaät coù. Khi nhaân duyeân khoâng coøn ñuû thì “baûn ngaõ” aáy cuõng tan raõ. Caàn phaân bieät vôùi caùi “ngaõ” hay “chaân ngaõ” ñöôïc thuyeát daïy trong kinh naøy, laø thaät taùnh baûn lai thöôøng toàn, khoâng hoaïi maát.

Ngöôøi taïo taùc (taùc giaû), ngöôøi thoï nhaän (thoï giaû), ñeàu laø nhöõng khaùi nieäm ñöôïc xaây döïng treân caùi “ngaõ” khoâng coù thaät. Neáu thaáy ñöôïc caùi “ngaõ” ñaõ khoâng thaät thì khoâng coøn coù caùi goïi laø ngöôøi taïo taùc söï vieäc hay ngöôøi nhaän chòu söï vieäc aáy nöõa.

AÛo aûnh luùc trôøi noùng: Ngöôøi ñi trong sa maïc hay treân ñöôøng lôùn vaøo luùc naéng noùng, do khoâng khí noùng boác leân maø nhìn thaáy töø xa lung linh huyeàn aûo hieän ra ñuû thöù aûo aûnh, coù khi cuõng tuøy söï töôûng töôïng cuûa mình, nhö thaáy coù nöôùc (ñang khaùt nöôùc), coù ngöôøi ñi laïi, coù nhaø cöûa, caây coái... ñeàu laø nhöõng aûo aûnh khoâng thaät.

Hoùa thaønh, töùc caøn-thaùt-baø thaønh, laø caûnh thaønh quaùch do caøn-thaùt-baø hoùa hieän ra, tuy nhìn thaáy roõ raøng nhöng khoâng thaät coù.

Loâng ruøa, söøng thoû: ví duï raát thöôøng duøng trong kinh ñieån, ñeå chæ nhöõng vieäc hoaøn toaøn khoâng coù thaät, cuõng nhö ruøa chaúng heà coù loâng, thoû chöa töøng coù söøng.

96

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Theá phaùp coù naêm loaïi: moät laø danh theá, hai laø cuù theá, ba laø phöôïc theá, boán laø phaùp theá, naêm laø chaáp tröôùc theá.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø danh theá? Keû nam, ngöôøi nöõ, bình baùt, y phuïc, xe coä, phoøng oác..., nhöõng thöù nhö vaäy goïi laø danh theá.1 “Sao goïi laø cuù theá? Boán caâu thaønh moät baøi keä, caùc baøi keä nhö vaäy goïi laø cuù theá.2 “Sao goïi laø phöôïc theá? Nhöõng vieäc nhö ñoùng cuoán, keát laïi, troùi buoäc, chaáp tay, ñoù goïi laø phöôïc theá.3 “Sao goïi laø phaùp theá? Nhö ñaùnh chuoâng nhoùm taêng, noåi troáng thuùc quaân, thoåi voû oác bieát giôø, ñoù goïi laø phaùp theá.4 “Sao goïi laø chaáp tröôùc theá? Ví nhö nhìn ra xa thaáy ngöôøi maët aùo nhuoäm, lieàn sanh ra tö töôûng chaáp tröôùc, noùi ñoù laø sa-moân,5 chaúng phaûi baø-la-moân.6 Nhö thaáy coù guùt daây maø 1

Caùc phaùp nhoùm naøy laø taát caû söï vaät ñöôïc theá gian ñaët cho teân goïi (danh), neân goïi laø danh theá.

2 Caùc phaùp nhoùm naøy laø chæ chung loaïi vaên thô, döïa theo vaàn ñieäu nhaát ñònh (nhö töù cuù nhaát keä...) ñeå vieát ra thaønh caâu (cuù), thaønh quyeån, nhaèm moâ taû söï vaät.

3 Caùc phaùp nhoùm naøy chæ chung nhöõng söï raøng buoäc, níu troùi, höõu hình cuõng nhö voâ hình, nhö noùi theâ troùc töû phöôïc (vôï con troùi buoäc), cho neân goïi laø phöôïc theá.

4 Caùc phaùp nhoùm naøy chæ chung nhöõng quy ñònh, öôùc leä, pheùp taéc (phaùp) do ngöôøi theá gian ñaët ra trong sanh hoaït, neân goïi laø phaùp theá.

5 Sa-moân: Vò xuaát gia tu haønh theo ñaïo Phaät, maëc y phuïc nhuoäm maøu cho xaáu ñi.

Vì theá neân khi thaáy ngöôøi maëc aùo nhuoäm thì döïa vaøo choã ñaõ bieát trong tö töôûng maø coù ñònh kieán ngay raèng ñoù laø vò sa-moân, khoâng phaûi baø-la-moân.

6 Baø-la-moân: Tu só ñaïo baø-la-moân, khi maëc y phuïc thöôøng laáy daây thaét guùt roài choaøng ngang qua thaân. Vì theá neân khi thaáy ngöôøi coù choaøng daây thaét guùt thì döïa vaøo choã ñaõ bieát trong tö töôûng maø coù ñònh kieán ngay raèng ñoù laø vò baø-la-moân, khoâng phaûi sa-moân.

97

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

choaøng treân thaân lieàn nghó raèng: Ñoù laø baø-la-moân, chaúng phaûi sa-moân. Nhö vaäy, goïi laø chaáp tröôùc theá.1 “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø naêm loaïi Theá phaùp. Thieän nam töû! Neáu coù chuùng sanh naøo ñoái vôùi naêm loaïi Theá phaùp aáy maø taâm khoâng ñieân ñaûo, hieåu bieát ñuùng nhö thaät, ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö ñoát chaùy, caét ñöùt, cheát maát, hö hoaïi, ñoù goïi laø Theá ñeá. Khoâng ñoát chaùy, khoâng caét ñöùt, khoâng cheát maát, khoâng hö hoaïi, ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù taùm töôùng khoå goïi laø Theá ñeá.

Khoâng sanh, khoâng giaø, khoâng beänh, khoâng cheát, khoâng chia lìa ngöôøi thöông yeâu, khoâng gaëp gôõ keû oaùn cöøu, khoâng mong caàu chaúng ñöôïc, khoâng naêm aám baïo phaùt, ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi coù theå laøm ñöôïc nhieàu vieäc, khi chaïy ñua thì goïi laø vaän ñoäng vieân, khi caét gaët laïi goïi laø thôï gaët, khi naáu aên goïi laø ñaàu beáp, khi laøm nhöõng ñoà goã thì goïi laø thôï moäc, khi laøm nhöõng ñoà vaøng baïc thì goïi laø thôï kim hoaøn. Moät ngöôøi nhö vaäy coù nhieàu teân goïi.

“Phaùp cuõng nhö theá, thaät chæ laø moät nhöng coù nhieàu teân. Do cha meï hoøa hôïp sanh ra, ñoù goïi laø Theá ñeá. Do Möôøi hai nhaân duyeân hoøa hôïp maø sanh, ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.”

1

Caùc phaùp nhoùm naøy laø nhöõng ñònh kieán sanh ra do nhöõng ñieàu ñaõ bieát töø tröôùc qua kinh nghieäm hay hoïc hoûi, do coù söï coá chaáp vaøo nhöõng ñònh kieán aáy (chaáp tröôùc) ñeå phaùn ñoaùn söï vieäc neân goïi laø chaáp tröôùc theá.

98

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

Ñaïi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Thaät ñeá maø Phaät daïy ñoù, yù nghóa nhö theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Noùi Thaät ñeá ñoù, goïi laø phaùp chaân thaät. Thieän nam töû! Neáu phaùp khoâng chaân thaät, chaúng goïi laø Thaät ñeá.

“Thieän nam töû! Thaät ñeá ñoù, khoâng coù söï ñieân ñaûo. Khoâng coù ñieân ñaûo môùi goïi laø Thaät ñeá.

“Thieän nam töû! Thaät ñeá ñoù, khoâng coù söï hö doái. Neáu coù hö doái, chaúng goïi laø Thaät ñeá.

“Thieän nam töû! Thaät ñeá ñoù, goïi laø Ñaïi thöøa. Khoâng phaûi Ñaïi thöøa, chaúng goïi laø Thaät ñeá.

“Thieän nam töû! Thaät ñeá ñoù, chính laø lôøi Phaät daïy, khoâng phaûi thuyeát cuûa ma. Neáu laø thuyeát cuûa ma, khoâng phaûi thuyeát cuûa Phaät thì khoâng goïi laø Thaät ñeá.

“Thieän nam töû! Thaät ñeá ñoù, chæ moät ñaïo thanh tònh, chaúng coù hai.

“Thieän nam töû! Coù thöôøng, coù laïc, coù ngaõ, coù tònh, ñoù goïi laø nghóa cuûa Thaät ñeá.”

Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu laáy chaân thaät laø Thaät ñeá, thì phaùp chaân thaät töùc laø Nhö Lai, laø hö khoâng, laø taùnh Phaät. Neáu laø nhö vaäy thì Nhö Lai, hö khoâng vaø taùnh Phaät ñeàu khoâng coù khaùc bieät.”

Phaät baûo Vaên-thuø-sö-lôïi: “Coù khoå, coù ñeá, coù chaân thaät; coù taäp, coù ñeá, coù chaân thaät; coù dieät, coù ñeá, coù chaân thaät; coù ñaïo, coù ñeá, coù chaân thaät.

“Thieän nam töû! Nhö Lai chaúng phaûi khoå, chaúng phaûi ñeá, laø chaân thaät. Hö khoâng chaúng phaûi khoå, chaúng phaûi ñeá, 99

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø chaân thaät. Taùnh Phaät chaúng phaûi khoå, chaúng phaûi ñeá, laø chaân thaät.

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Noùi raèng khoå laø töôùng voâ thöôøng, töôùng coù theå döùt ñoaïn, ñoù laø Thaät ñeá. Taùnh Nhö Lai khoâng phaûi khoå, khoâng phaûi voâ thöôøng, khoâng theå döùt ñoaïn, cho neân laø chaân thaät. Hö khoâng, taùnh Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi raèng taäp laø coù theå laøm cho naêm aám hoøa hôïp maø sanh, cuõng goïi laø khoå, cuõng goïi laø voâ thöôøng, laø töôùng coù theå döùt ñoaïn, ñoù laø Thaät ñeá. Thieän nam töû! Nhö Lai chaúng phaûi laø taùnh taäp nhö vaäy, chaúng phaûi do nhaân caùc aám, chaúng phaûi töôùng coù theå döùt ñoaïn, cho neân laø chaân thaät. Hö khoâng, taùnh Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Noùi raèng dieät laø dieät tröø phieàn naõo, cuõng laø thöôøng, voâ thöôøng. Choã chöùng ñaéc cuûa haøng Nhò thöøa1 goïi laø voâ thöôøng. Choã chöùng ñaéc cuûa chö Phaät goïi laø thöôøng, cuõng goïi laø phaùp chöùng, ñoù laø Thaät ñeá. Thieän nam töû! Taùnh Nhö Lai chaúng goïi laø dieät, coù theå dieät tröø phieàn naõo, chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng, khoâng goïi laø chöùng bieát, thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, neân laø chaân thaät. Hö khoâng, taùnh Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Noùi raèng ñaïo laø coù theå döùt tröø phieàn naõo, cuõng laø thöôøng, voâ thöôøng, laø phaùp coù theå tu, goïi laø Thaät ñeá. Nhö Lai chaúng phaûi ñaïo, coù theå döùt tröø phieàn naõo, chaúng phaûi thöôøng, voâ thöôøng, chaúng phaûi phaùp coù theå tu, thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, neân laø chaân thaät. Hö khoâng, taùnh Phaät cuõng laø nhö vaäy.

1

Nhò thöøa: Thanh vaên thöøa vaø Duyeân giaùc thöøa, cuõng goïi laø Tieåu thöøa vaø Trung thöøa.

100

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi chaân thaät ñoù, töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai laø chaân thaät. Chaân thaät ñoù, töùc laø hö khoâng.

Hö khoâng laø chaân thaät. Chaân thaät ñoù, töùc laø taùnh Phaät.

Taùnh Phaät laø chaân thaät.

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Coù ñau khoå, coù nguyeân nhaân cuûa ñau khoå, coù söï chaám döùt ñau khoå, coù caùch ñoái trò ñau khoå. Nhö Lai chaúng phaûi laø khoå, cho ñeán chaúng phaûi laø ñoái trò ñau khoå, neân laø chaân thaät, khoâng goïi laø ñeá. Hö khoâng, taùnh Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Khoå, aáy laø phaùp höõu vi, höõu laäu, khoâng vui söôùng. Nhö Lai chaúng phaûi höõu vi, chaúng phaûi höõu laäu, hoàn nhieân saâu laéng an vui, laø chaân thaät, chaúng phaûi ñeá.”

Vaên-thuø-sö-lôïi laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy, khoâng coù ñieân ñaûo goïi laø Thaät ñeá. Neáu vaäy, trong Boán ñeá coù Boán ñieân ñaûo1 hay chaêng? Neáu coù, vì sao laïi daïy raèng khoâng ñieân ñaûo goïi laø Thaät ñeá, heát thaûy ñieân ñaûo khoâng goïi laø chaân thaät?”

Phaät baûo Vaên-thuø-sö-lôïi: “Heát thaûy phaùp ñieân ñaûo ñeàu naèm trong Khoå ñeá. Nhö chuùng sanh naøo coù taâm ñieân ñaûo thì goïi laø ngöôøi ñieân ñaûo. Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi khoâng nhaän lôøi daïy baûo cuûa cha meï vaø caùc baäc toân tröôûng, hoaëc coù nhaän cuõng khoâng theo ñoù maø laøm. Nhöõng keû nhö vaäy goïi laø ñieân ñaûo. Nhöõng keû ñieân ñaûo nhö vaäy khoâng theå laø khoâng khoå, chính laø khoå vaäy.”

Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Nhö Phaät coù daïy khoâng hö 1

Boán ñieân ñaûo (Töù ñieân ñaûo, cuõng goïi laø Töù ñaûo): Boán tö töôûng sai traùi, ngöôïc laïi vôùi chaân lyù. Ñoù laø: 1. Voâ thöôøng cho laø thöôøng, thöôøng cho laø voâ thöôøng; 2. Khoå cho laø vui, vui cho laø khoå. 3. Khoâng coù ngaõ cho laø coù ngaõ, coù ngaõ cho laø khoâng coù ngaõ. 4. Baát tònh cho laø tònh, tònh cho laø baát tònh.

101

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

doái töùc laø Thaät ñeá. Neáu vaäy, neân bieát raèng hö doái haún khoâng phaûi laø Thaät ñeá.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû hö doái ñeàu vaøo trong Khoå ñeá. Nhö coù chuùng sanh naøo doái gaït keû khaùc, do nhaân duyeân aáy ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quæ. Nhöõng phaùp nhö vaäy goïi laø hö doái. Hö doái nhö vaäy khoâng theå laø khoâng khoå, chính laø khoå vaäy. Ñoù laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø chö Phaät Theá Toân ñeàu xa lìa khoâng laøm, neân goïi laø hö doái. Söï hö doái nhö vaäy, chö Phaät vaø nhöõng vò trong haøng Nhò thöøa ñeàu ñaõ tröø döùt, neân goïi laø Thaät ñeá.”

Vaên-thuø-sö-lôïi laïi baïch Phaät: “Nhö lôøi Phaät daïy, Ñaïi thöøa laø Thaät ñeá, vaäy neân bieát raèng caùc thöøa Thanh vaên vaø Bích-chi Phaät1 haún laø khoâng chaân thaät!”

Phaät daïy: “Vaên-thuø-sö-lôïi! Hai thöøa aáy cuõng laø thaät, cuõng laø khoâng thaät. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc döùt tröø caùc phieàn naõo neân goïi laø thaät. Voâ thöôøng chaúng truï, laø phaùp bieán ñoåi neân goïi laø khoâng thaät.”

Vaên-thuø-sö-lôïi noùi: “Nhö Phaät coù daïy: Neáu laø lôøi Phaät thuyeát thì goïi laø thaät, neân bieát raèng lôøi ma thuyeát haún laø khoâng thaät. Baïch Theá Toân! Nhö lôøi ma thuyeát coù thaâu nhieáp vaøo trong Thaùnh ñeá hay chaêng?”

Phaät daïy: “Vaên-thuø-sö-lôïi! Lôøi cuûa ma thuyeát thaâu nhieáp vaøo trong hai ñeá laø Khoå ñeá vaø Taäp ñeá. Noùi chung heát thaûy 1

Bích-chi Phaät thöøa cuõng chính laø Duyeân giaùc thöøa. Vò Bích-chi Phaät nhôø quaùn saùt 12 nhaân duyeân maø chöùng ñaéc quaû vò, neân cuõng goïi laø Duyeân giaùc Phaät. Laïi ra ñôøi vaøo luùc khoâng coù Phaät, töï mình tu taäp theo Kinh ñieån maø ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt neân cuõng goïi laø Ñoäc giaùc Phaät. Söï giaûi thoaùt cuûa caùc vò naøy chöa hoaøn toaøn roát raùo, neân thuoäc veà Trung thöøa, khoâng phaûi Ñaïi thöøa, chöa ñaït ñeán quaû vò Phaät Theá Toân.

102

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

nhöõng ñieàu khoâng phaûi Chaùnh phaùp, khoâng phaûi giôùi luaät thì khoâng theå laøm cho ngöôøi ta ñöôïc lôïi ích. Duø coù thuyeát giaûng suoát ngaøy cuõng chaúng coù ai nhôø ñoù maø thaáy ñöôïc khoå, döùt tröø nguyeân nhaân cuûa khoå, chöùng ñöôïc choã döùt tröø ñau khoå, tu taäp ñaïo giaûi thoaùt. Ñoù goïi laø hö doái. Hö doái nhö vaäy goïi laø thuyeát cuûa ma.”

Vaên-thuø-sö-lôïi noùi: “Nhö Phaät coù daïy, chæ moät ñaïo thanh tònh, chaúng coù hai. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo cuõng noùi raèng: ‘Ta coù moät ñaïo thanh tònh, chaúng coù hai.’ Neáu noùi raèng chæ moät ñaïo laø Thaät ñeá, thì so vôùi ngoaïi ñaïo kia coù gì khaùc bieät? Neáu khoâng khaùc bieät thì khoâng neân noùi raèng chæ moät ñaïo thanh tònh!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng keû ngoaïi ñaïo coù Khoå ñeá, Taäp ñeá, nhöng hoï khoâng coù Dieät ñeá, Ñaïo ñeá. Trong choã khoâng phaûi dieät maø naûy sanh tö töôûng ñoù laø dieät, trong choã khoâng phaûi ñaïo maø naûy sanh tö töôûng ñoù laø ñaïo, trong choã khoâng phaûi quaû maø naûy sanh tö töôûng ñoù laø quaû, trong choã khoâng phaûi nhaân maø naûy sanh tö töôûng ñoù laø nhaân. Vì nghóa aáy, hoï khoâng coù moät ñaïo thanh tònh duy nhaát khoâng phaân bieät.”

Vaên-thuø-sö-lôïi baïch raèng: “Nhö lôøi Phaät daïy: Coù thöôøng, coù laïc, coù ngaõ, coù tònh, ñoù laø thaät nghóa. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo leõ ra laø coù Thaät ñeá, coøn trong Phaät phaùp laïi khoâng coù. Vì sao vaäy? Vì nhöõng keû ngoaïi ñaïo cuõng noùi raèng: ‘Caùc haønh1 laø thöôøng.’ Theá naøo laø thöôøng? Duø vöøa yù hay khoâng vöøa yù, heát thaûy caùc nghieäp baùo ñeàu phaûi nhaän chòu chaúng 1

Caùc haønh (Chö haønh): Nhöõng phaùp veà taâm, veà caûnh thöôøng hay dôøi ñoåi, nhöõng phaùp höõu vi, do nhaân duyeân sanh, goïi laø caùc haønh. Kinh Phaät coù daïy raèng: “Caùc haønh laø voâ thöôøng.”

103

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

heà sai maát. Noùi vöøa yù, ñoù laø quaû baùo cuûa Möôøi ñieàu laønh.1 Noùi khoâng vöøa yù, ñoù laø quaû baùo cuûa Möôøi ñieàu aùc.2 Neáu noùi raèng ‘caùc haønh ñeàu voâ thöôøng’, vaäy ngöôøi taïo nghieäp sau khi cheát maát ôû nôi naøy, coøn ai laïi ôû nôi kia maø chòu quaû baùo? Vì nghóa aáy neân caùc haønh chính laø thöôøng. Nhaân duyeân saùt sanh cuõng goïi laø thöôøng!

“Baïch Theá Toân! Neáu noùi raèng ‘caùc haønh ñeàu voâ thöôøng’, thì keû gieát haïi vaø keû bò gieát haïi, caû hai ñeàu laø voâ thöôøng.

Neáu laø voâ thöôøng, vaäy ai ôû ñòa nguïc maø chòu toäi baùo? Neáu noùi chaéc chaén coù ngöôøi chòu toäi baùo nôi ñòa nguïc, thì neân bieát raèng caùc haønh thaät chaúng phaûi voâ thöôøng.

“Baïch Theá Toân! Chuyeân taâm ghi nhôù cuõng goïi laø thöôøng.

Nhö choã ghi nhôù trong möôøi naêm, thaäm chí ñeán traêm naêm cuõng chaúng heà queân maát, cho neân laø thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng thì nhöõng vieäc mình ñaõ thaáy töø tröôùc coøn ai nhôù, ai nghó? Vì nhaân duyeân aáy, heát thaûy caùc haønh ñeàu chaúng phaûi voâ thöôøng.

“Theá Toân! Heát thaûy moïi söï nhôù töôûng cuõng goïi laø thöôøng.

Nhö coù ngöôøi tröôùc kia ñaõ nhìn thaáy roõ moät ngöôøi khaùc töø 1

2

Möôøi ñieàu laønh (Thaäp thieän): 1. Khoâng saùt sanh, thöôøng laøm vieäc tha thöù vaø phoùng sanh. 2. Khoâng troäm caép, thöôøng tu haïnh boá thí, giuùp ñôõ, san seû vôùi moïi ngöôøi. 3. Khoâng taø daâm, luoân giöõ loøng chung thuûy moät vôï moät choàng. 4. Khoâng noùi doái, luoân noùi lôøi chaân thaät. 5. Khoâng noùi lôøi trau chuoát, thoâ tuïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi coù yù nghóa, coù ích lôïi. 6. Khoâng noùi ñaâm thoïc, gaây chia reõ, thöôøng noùi nhöõng lôøi taïo ra söï ñoaøn keát, thöông yeâu nhau. 7. Khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, gaây toån haïi, thöôøng noùi nhöõng lôøi oân hoøa, nhu thuaän. 8. Khoâng tham lam, luoân quaùn xeùt raèng moïi thöù cuûa caûi vaät chaát ñeàu chæ laø giaû taïm, khoâng thöôøng toàn. 9. Khoâng saân khueå, thöôøng tu taäp haïnh töø bi, nhaãn nhuïc. 10. Khoâng ngu meâ, taø kieán, thöôøng saùng suoát tu taäp theo chaùnh kieán.

Möôøi ñieàu aùc (Thaäp baát thieän hay Thaäp aùc): Laø ngöôïc laïi vôùi Möôøi ñieàu laønh vöøa keå treân, cuï theå laø: 1. Saùt sanh, 2. Troäm cöôùp, 3. Taø daâm, 4. Voïng ngöõ, 5. YÛ ngöõ, 6. Löôõng thieät, 7. AÙc khaåu, 8. Tham lam, 9. Saân haän, 10. Si meâ.

104

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñaàu ñeán chaân. Veà sau, neáu coù gaëp lieàn nhôù laïi ngay. Neáu laø voâ thöôøng thì nhöõng söï nhôù töôûng vieäc tröôùc kia leõ ra phaûi maát roài!

“Theá Toân! Caùc ngheà nghieäp, vieäc laøm, ñeàu nhôø söï hoïc hoûi, reøn luyeän laâu ngaøy, nhö töø khi môùi hoïc phaûi traûi qua ba naêm, hoaëc naêm naêm... môùi ñöôïc thoâng thaïo, cho neân laø thöôøng.

“Theá Toân! Trong pheùp tính toaùn, töø soá moät ñeán soá hai, töø soá hai ñeán soá ba... cho ñeán soá traêm ngaøn. Neáu laø voâ thöôøng, ñaùng leõ soá moät ban ñaàu phaûi maát. Soá moät ban ñaàu neáu maát, laøm sao coù ñeán soá hai? Nhö vaäy chæ thöôøng coù soá moät, roát cuøng cuõng chaúng coù soá hai! Vì soá moät khoâng maát môùi coù ñeán soá hai, cho ñeán soá traêm ngaøn, cho neân laø thöôøng.

“Theá Toân! Nhö trong pheùp tuïng ñoïc, phaûi ñoïc kinh A-haøm boä thöù nhaát, keá ñeán A-haøm boä thöù nhì, roài ñeán boä thöù ba, thöù tö.1 Neáu laø voâ thöôøng, thì vieäc ñoïc tuïng roát cuõng khoâng ñeán ñöôïc boä thöù tö. Vì coù nhaân duyeân laø söï tuïng ñoïc taêng daàn nhö vaäy neân goïi laø thöôøng.

“Theá Toân! Bình baùt, y phuïc, xe coä... nhö ngöôøi thieáu nôï; hình töôùng treân maët ñaát, nuùi soâng, röøng raäm, caây coái coû laù laøm thuoác, chuùng sanh trò beänh, thaûy ñeàu laø thöôøng, cuõng laïi nhö vaäy.

“Theá Toân! Taát caû ngoaïi ñaïo ñeàu noùi raèng: ‘Caùc haønh laø thöôøng.’ Neáu caùc haønh laø thöôøng, töùc laø Thaät ñeá!

1

A-haøm (Āgama) : Teân goïi chung caùc kinh Tieåu thöøa, dòch nghóa laø Phaùp quy (muoân phaùp ñeàu theo veà), cuõng dòch laø Voâ tyû phaùp (phaùp khoâng chi saùnh baèng).

Caû thaûy coù boán boä A-haøm laø: 1. Tröôøng A-haøm, 2. Trung A-haøm, 3. Taïp A-haøm, 4. Taêng nhaát A-haøm.

105

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng coù söï vui söôùng. Vì sao bieát ñöôïc? Ngöôøi thoï nhaän, chaéc chaén seõ ñöôïc quaû baùo vöøa yù. Theá Toân! Noùi chung nhöõng ngöôøi thoï nhaän söï vui söôùng chaéc chaén seõ ñöôïc nhö vaäy, ñoù laø nhöõng caûnh giôùi Ñaïi Phaïm Thieân vöông, Ñaïi Töï Taïi thieân, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân, Tyø Nöõu thieân, cuøng coõi ngöôøi, coõi trôøi. Vì nghóa aáy neân goïi laø quyeát ñònh coù söï vui söôùng.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng coù söï vui söôùng, vì coù theå khieán chuùng sanh naûy sanh loøng mong caàu: keû ñoùi mong caàu thöùc aên, keû khaùt mong caàu thöùc uoáng, keû laïnh mong caàu ñöôïc aám, keû noùng mong caàu ñöôïc maùt, keû cöïc khoå mong caàu ñöôïc nghæ ngôi, keû maéc beänh mong caàu ñöôïc khoûi, keû tham duïc mong caàu saéc ñeïp. Neáu khoâng coù söï vui söôùng, vì sao nhöõng keû aáy laïi mong caàu?

Bôûi coù keû mong caàu neân bieát raèng coù söï vui söôùng.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng boá thí coù theå ñöôïc vui söôùng. Ngöôøi ñôøi thích boá thí cho sa-moân, baø-lamoân, nhöõng keû baàn cuøng khoán khoå caùc moùn aùo quaàn, thöùc aên uoáng, ñoà nguû, thuoác thang, voi ngöïa, xe coä, höông boät, höông thoa, caùc thöù hoa, phoøng oác, nhaø cöûa, choã nöông döïa, ñeøn ñuoác... Laøm ñuû caùc vieäc boá thí nhö vaäy laø vì muoán raèng ñôøi sau seõ ñöôïc quaû baùo vöøa yù. Vì vaäy neân bieát raèng chaéc chaén coù söï vui söôùng.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng vì coù nhaân duyeân neân bieát raèng coù söï vui söôùng. Nhö noùi ngöôøi ñöôïc vui söôùng laø vì coù nhaân duyeân neân goïi laø caûm xuùc vui söôùng. Neáu khoâng coù vui söôùng laøm sao coù nhaân duyeân?

106

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

Nhö khoâng coù söøng thoû, haún khoâng coù nhaân duyeân. Bôûi coù nhaân duyeân vui söôùng, neân bieát raèng coù söï vui söôùng.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng vì coù caùc caûnh giôùi cao, thaáp vaø trung bình neân bieát laø coù söï vui söôùng. Caûnh giôùi thaáp ñöôïc vui söôùng laø caûnh Thích-ñeà hoaøn-nhaân. Caûnh giôùi trung bình ñöôïc vui söôùng laø caûnh Ñaïi Phaïm Thieân vöông. Caûnh giôùi cao ñöôïc vui söôùng laø caûnh Ñaïi Töï Taïi thieân. Bôûi coù ba caûnh giôùi cao, thaáp vaø trung bình nhö vaäy, neân bieát raèng coù söï vui söôùng.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng coù söï thanh tònh. Vì sao vaäy? Neáu khoâng coù söï thanh tònh thì leõ ra khoâng khôûi loøng tham muoán. Neáu coù khôûi loøng tham muoán, neân bieát laø coù söï thanh tònh.

“Laïi coù keû noùi raèng: vaøng, baïc, traân baûo, löu ly, pha leâ, xa cöø, maõ naõo, san hoâ, chaân chaâu, ngoïc bích, ngoïc ñaù, suoái nöôùc chaûy, ao taém, aåm thöïc, y phuïc, hoa höông, höông boät, höông thoa, ñeøn ñuoác... nhöõng vaät nhö vaäy ñeàu laø phaùp thanh tònh.

“Laïi nöõa, coù söï thanh tònh, nhö noùi naêm aám laø vaät chöùa thanh tònh, vì chöùa nhöõng vaät thanh tònh nhö laø ngöôøi ta, chö thieân, caùc vò tieân, A-la-haùn, Bích-chi Phaät, Boà Taùt, chö Phaät. Vì nghóa aáy neân goïi laø thanh tònh.

“Theá Toân! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng coù ngaõ, vì coù söï nhìn thaáy, coù khaû naêng taïo taùc. Ví nhö coù ngöôøi vaøo nhaø thôï goám, tuy chaúng thaáy ngöôøi thôï aáy nhöng nhìn thaáy nhöõng ñoà ngheà laøm goám lieàn bieát chaéc raèng nhaø aáy 107

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù thôï goám. Caùi ngaõ cuõng vaäy, do thaáy hình saéc neân bieát raèng coù ngaõ. Neáu khoâng coù ngaõ thì ai nhìn thaáy hình saéc?

Nghe bieát aâm thanh cho ñeán tieáp xuùc vôùi caùc phaùp, cuõng laø nhö theá.1 “Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Do hình töôùng maø bieát ñöôïc. Nhöõng gì laø hình töôùng? Hôi thôû nhanh chaäm, con maét nhìn nhaùy, maïng soáng, ñem loøng nhaän chòu nhöõng söï ñau khoå, vui söôùng, tham lam, mong caàu, giaän döõ. Nhöõng phaùp nhö vaäy ñeàu laø hình töôùng cuûa ngaõ.

Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ laø vì bieát phaân bieät muøi vò. Nhö coù ngöôøi aên traùi caây, nhìn thaáy ñaõ bieát ñöôïc vò. Vì theá neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Vì thöïc hieän ñöôïc caùc coâng vieäc. Nhö caàm lieàm coù theå caét coû, caàm rìu coù theå ñoán caây, caàm bình chöùa nöôùc, leân xe coù theå cöôõi ñi...

Nhöõng vieäc nhö vaäy laø do caùi ngaõ coù khaû naêng thöïc hieän.

Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Ngay khi sanh ra ñaõ muoán ñöôïc buù môùm, laø do thoùi quen töø ñôøi tröôùc. Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Vì coù söï hoøa hieäp laøm lôïi ích cho nhöõng chuùng sanh khaùc. Ví nhö bình baùt, y phuïc, xe coä, ruoäng vöôøn, nhaø cöûa, nuùi röøng caây coái, voi, ngöïa, boø, deâ. Nhöõng vaät nhö vaäy, neáu hoøa hieäp haún coù lôïi ích. Naêm aám trong thaân ngöôøi cuõng vaäy, töø con maét cho 1

Caâu naøy toùm laïi vieäc saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn, theo laäp luaän cuûa ngoaïi ñaïo cho raèng thaûy ñeàu laø baèng chöùng söï hieän dieän cuûa caùi ngaõ.

108

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñeán caùc giaùc quan khaùc neáu hoøa hôïp haún coù lôïi ích cho ngöôøi. Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Laø vì coù nhöõng phaùp ngaên che. Nhö coù vaät neân coù ngaên che, chöôùng ngaïi.

Neáu khoâng coù vaät thì khoâng coù ngaên che. Neáu coù ngaên che thì bieát laø coù ngaõ. Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Laïi nöõa, noùi coù ngaõ, vì sao bieát ñöôïc? Vì coù söï phaân chia ra cuøng nhoùm, khoâng cuøng nhoùm. Thaân thieát vaø khoâng thaân thieát, ñoù chaúng phaûi laø cuøng nhoùm. Chaùnh phaùp, taø phaùp cuõng chaúng phaûi cuøng nhoùm. Trí vaø voâ trí, cuõng chaúng phaûi cuøng nhoùm. Sa-moân, chaúng phaûi sa-moân; baøla-moân, chaúng phaûi baø-la-moân; con, chaúng phaûi con; ngaøy, chaúng phaûi ngaøy; ñeâm, chaúng phaûi ñeâm; ngaõ, chaúng phaûi ngaõ... nhöõng phaùp nhö vaäy laø cuøng nhoùm vaø khoâng cuøng nhoùm. Bôûi vaäy neân bieát raèng nhaát ñònh coù ngaõ.

“Theá Toân! Nhöõng keû ngoaïi ñaïo duøng ñuû caùch ñeå noùi raèng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Neân bieát raèng nhaát ñònh coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Theá Toân! Vì nghóa aáy neân nhöõng keû ngoaïi ñaïo cuõng coù theå noùi raèng: Ta coù chaân ñeá.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù vò sa-moân, baø-la-moân naøo coù thöôøng, coù laïc, coù ngaõ, coù tònh, hoï chaúng phaûi laø sa-moân, baø-la-moân. Vì sao vaäy? Vì meâ muoäi nôi sanh töû, lìa xa baäc Ñaïi ñaïo sö thoâng hieåu taát caû. Haïng sa-moân, baøla-moân aáy chìm ñaém trong caùc duïc, vì phaùp laønh cuûa hoï bò yeáu ôùt, maát ñi. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo naøy bò troùi buoäc trong nguïc tuø cuûa tham duïc, saân khueå vaø ngu si, cam taâm höôûng thuï söï vui söôùng.

109

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy bieát raèng nghieäp quaû töï laøm töï chòu, nhöng chöa theå lìa xa phaùp xaáu aùc. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy khoâng töï sanh soáng theo Chaùnh phaùp, chaùnh maïng. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù löûa trí tueä neân khoâng theå tieâu tröø.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy tham ñaém vöôùng chaáp nôi naêm moùn duïc laïc ôû haøng cao quyù toát ñeïp nhöng laïi coù raát ít phaùp laønh, vì khoâng sieâng naêng tu taäp. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy muoán ñaït ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh nhöng khoâng giöõ ñuùng theo giôùi luaät neân khoâng theå thaønh töïu.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy muoán ñöôïc vui söôùng nhöng khoâng theå caàu ñöôïc nhaân duyeân cuûa söï vui söôùng. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy chaùn gheùt moïi khoå naõo nhöng vieäc laøm cuûa hoï chöa theå lìa xa nhöõng nhaân duyeân gaây ñau khoå.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy tuy bò con raén ñoäc boán ñaïi1 buoäc troùi, nhöng vaãn coøn laøm vieäc buoâng thaû, khoâng theå caån thaän. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy bò voâ minh che laáp, lìa xa caùc baïn laønh, vui thích ôû trong ñaùm löûa lôùn höøng höïc cuûa Ba coõi voâ thöôøng maø khoâng theå thoaùt ra.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy maéc phaûi beänh nan y phieàn 1

Töù ñaïi: Boán thaønh phaàn caên baûn cuûa moïi vaät chaát trong vuõ truï theo quan ñieåm ngaøy xöa, ñoù laø: ñaát, nöôùc, gioù vaø löûa. Ñaát töôïng tröng cho ñoä raén chaéc, nöôùc töôïng tröng cho söï aåm öôùt, gioù töôïng tröng cho söï chuyeån ñoäng, löûa töôïng tröng cho nguoàn naêng löôïng hay nhieät naêng cuûa vaät chaát. Taát caû vaät chaát trong vuõ truï ñeàu do boán tính chaát naøy hoøa hôïp theo nhöõng tyû leä khaùc nhau maø taïo thaønh.

Thaân theå con ngöôøi cuõng khoâng phaûi ngoaïi leä, neân ñöôïc goïi laø thaân töù ñaïi. Vì thaân töù ñaïi laø coäi nguoàn cuûa moïi söï tham duïc, khoå naõo neân xem noù nhö laø con raén ñoäc.

110

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

naõo nhöng laïi khoâng caàu tìm baäc löông y coù trí tueä lôùn.

Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy, trong töông lai seõ traûi qua ñöôøng xa hieåm trôû voâ cuøng, nhöng khoâng bieát tích luõy caùc phaùp laønh ñeå laøm haønh trang, löông thöïc mang theo, töï laøm toát ñeïp cho mình.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy thöôøng bò haïi bôûi tai hoïa ñoäc ñòa vaø daâm duïc nhöng hoï laïi oâm giöõ laáy ñaùm söông ñoäc naêm moùn duïc. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy coù loøng saân haän boác cao nhöng hoï laïi gaàn guõi nhöõng ngöôøi baïn xaáu.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy thöôøng bò voâ minh che laáp nhöng laïi tìm caàu nhöõng phaùp taø aùc. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy thöôøng bò nhöõng taø kieán meâ hoaëc nhöng trong choã aáy laïi naûy sanh tö töôûng thaân thieän.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy caàu ñöôïc aên traùi ngoït nhöng laïi gieo haït gioáng ñaéng. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy ôû trong nhaø toái phieàn naõo nhöng laïi lìa xa ngoïn ñuoác saùng trí tueä lôùn.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy, tuy khoå böùc vì côn khaùt phieàn naõo nhöng laïi uoáng vaøo thöù nöôùc maën laø caùc moùn tham duïc. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy troâi daït chìm ñaém trong doøng soâng lôùn sanh töû khoâng bôø beán nhöng laïi lìa xa vò thuyeàn sö gioûi nhaát.

“Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy meâ hoaëc, ñieân ñaûo, noùi raèng caùc haønh laø thöôøng. Caùc haønh neáu laø thöôøng thì thaät laø voâ lyù!1 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 12, baét ñaàu quyeån 13, phaåm Thaùnh haïnh phaàn sau (Thaùnh haïnh phaåm chi haï).

111

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ta xeùt thaáy caùc haønh ñeàu laø voâ thöôøng.

Vì sao bieát ñöôïc? Laø do nhaân duyeân. Neáu coù caùc phaùp do duyeân maø sanh, haún bieát ñöôïc laø voâ thöôøng. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy khoâng coù phaùp naøo laïi khoâng do duyeân sanh.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät laø khoâng sanh, khoâng dieät, khoâng ñeán, khoâng ñi; khoâng thuoäc quaù khöù, khoâng thuoäc vò lai, khoâng thuoäc hieän taïi; khoâng phaûi do nhaân taïo taùc, cuõng chaúng phaûi khoâng do nhaân taïo taùc; khoâng taïo taùc, khoâng ngöôøi taïo taùc; khoâng phaûi töôùng, khoâng phaûi voâ töôùng; chaúng phaûi coù teân, chaúng phaûi khoâng teân, chaúng phaûi teân goïi; chaúng phaûi hình saéc, chaúng daøi, chaúng ngaén; chaúng phaûi choã thaâu nhieáp, naém giöõ cuûa caùc aám, giôùi, nhaäp. Vì theá neân goïi laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp. Phaùp töùc laø thöôøng. Thieän nam töû! Thöôøng töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø Taêng. Taêng töùc laø thöôøng. Vì nghóa aáy neân nhöõng phaùp do nhaân sanh ra chaúng goïi laø thöôøng. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy khoâng coù phaùp naøo laø khoâng do nhaân sanh ra.

“Thieän nam töû! Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy chaúng thaáy ñöôïc taùnh Phaät, Nhö Lai vaø phaùp. Cho neân nhöõng lôøi maø hoï noùi ra ñeàu laø sai laàm, hö doái, khoâng coù chaân ñeá. Nhöõng keû phaøm phu tröôùc thaáy nhöõng vaät nhö bình baùt, y phuïc, xe coä, nhaø cöûa, thaønh quaùch, soâng raïch, nuùi röøng, nam nöõ, voi ngöïa, boø deâ.. veà sau laïi thaáy nhöõng hình daïng cuõng töông töï nhö theá, lieàn cho ñoù laø thöôøng.1 Neân bieát, thaät ra ñoù chaúng phaûi thöôøng.

1

Nhöõng gì chuùng ta nhìn thaáy tröôùc maét tuy coù daùng veû, hình töôùng töông töï nhö tröôùc ñaây, nhöng thaät ra taát caû ñeàu bieán ñoåi vaø hö hoaïi trong töøng saùt-na. Vì vaäy, nhöõng gì ta nhìn thaáy tröôùc kia vaø hieän nay khoâng phaûi laø moät söï vaät. Hay noùi caùch khaùc, khoâng coù söï vaät naøo laø thöôøng toàn qua thôøi gian caû.

112

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Heát thaûy caùc phaùp höõu vi ñeàu laø voâ thöôøng. Hö khoâng voâ vi neân laø thöôøng. Taùnh Phaät voâ vi neân laø thöôøng. Hö khoâng töùc laø taùnh Phaät; taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø voâ vi; voâ vi töùc laø thöôøng; thöôøng töùc laø phaùp; phaùp töùc laø Taêng; Taêng töùc laø voâ vi.

Voâ vi ñoù, töùc laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Caùc phaùp höõu vi noùi chung coù hai loaïi: phaùp hình saéc vaø phaùp khoâng hình saéc. Phaùp khoâng hình saéc laø caùc phaùp taâm vaø taâm sôû.1 Phaùp hình saéc laø nhöõng thöù nhö ñaát, nöôùc, löûa, gioù...2 “Thieän nam töû! Taâm goïi laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì baûn taùnh noù laø phan duyeân,3 tuøy choã tieáp xuùc maø phaân bieät. Thieän nam töû! Taùnh cuûa nhaõn thöùc laø bieán ñoåi, cho ñeán taùnh cuûa yù thöùc cuõng laø bieán ñoåi,4 neân laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Caûnh giôùi cuûa hình saéc laø bieán ñoåi, cho ñeán caûnh giôùi cuûa phaùp laø bieán ñoåi,5 neân laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Söï töông öùng cuûa nhaõn thöùc laø bieán ñoåi, cho ñeán söï töông öùng cuûa yù thöùc laø bieán ñoåi, neân laø voâ thöôøng.

1 2 3

4 5

Nguyeân baûn duøng taâm soá, laø caùch dòch cuõ chæ taâm sôû, bao goàm heát thaûy nhöõng tình yù, nghó töôûng do trong taâm caûm xuùc, suy tính.

Töùc laø Töù ñaïi, duøng ñeå chæ chung cho heát thaûy vaät chaát.

Phan duyeân: nöông theo, vòn theo caùc duyeân. Ví nhö nhaân moät chuyeän naøy maø nghó ñeán caùc chuyeän khaùc, laïi ñeán caùc chuyeän khaùc nöõa, nhö sôïi daây leo boø maõi ñeán khoâng cuøng, goïi laø phan duyeân. Taâm yù nöông theo saùu traàn laøm duyeân, naûy sanh nhöõng yù töôûng suy xeùt, möu tính maõi maõi khoâng döøng, goïi laø phan duyeân.

Nhaõn thöùc... cho ñeán yù thöùc...: Nghóa laø noùi toùm caû saùu thöùc: nhaõn thöùc, nhó thöùc, tî thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc vaø yù thöùc ñeàu nhö vaäy.

Caûnh giôùi cuûa hình saéc... cho ñeán caûnh giôùi cuûa phaùp...: Nghóa laø noùi toùm caû saùu traàn: saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp ñeàu nhö vaäy.

113

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Neáu taâm laø thöôøng thì ñaùng leõ rieâng moät nhaõn thöùc cuõng ñuû duyeân theo heát thaûy caùc phaùp!

Thieän nam töû! Neáu nhaõn thöùc laø bieán ñoåi, cho ñeán yù thöùc cuõng laø bieán ñoåi, thì bieát ñoù laø voâ thöôøng. Vì caùc phaùp coù choã töông tôï nhö nhau, trong moãi khoaûnh khaéc thöôøng sanh ra vaø dieät maát, neân keû phaøm phu thaáy vaäy lieàn cho ñoù laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Vì hình töôùng cuûa caùc nhaân duyeân coù theå hö hoaïi neân cuõng goïi laø voâ thöôøng. Chaúng haïn nhö nhaân coù con maét, coù hình saéc, coù aùnh saùng, coù söï suy xeùt, môùi sanh ra söï nhaän bieát cuûa maét. Khi sanh ra söï nhaän bieát cuûa tai thì laïi do nôi caùc nhaân khaùc bieät, chaúng phaûi cuøng caùc nhaân nhö söï nhaän bieát cuûa maét. Cho ñeán söï nhaän bieát cuûa yù ñeàu khaùc bieät, cuõng laø nhö vaäy.1

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI BA

1

Cho ñeán söï nhaän bieát cuûa yù...: Nghóa laø noùi toùm caû saùu thöùc, töø nhaõn thöùc cho ñeán yù thöùc ñeàu do caùc nhaân khaùc nhau maø sanh ra.

114

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI BOÁN PHAÅM THAÙNH HAÏNH Phaåm thöù baûy – Phaàn boán

L

aïi nöõa, thieän nam töû! Nhaân duyeân hö hoaïi cuûa caùc haønh laø khaùc nhau, cho neân taâm goïi laø voâ thöôøng.

Chaúng haïn nhö taâm tu taäp [quaùn töôûng] voâ thöôøng laø khaùc, taâm tu taäp [quaùn töôûng] caùc phaùp khoå, khoâng, voâ ngaõ cuõng khaùc. Neáu taâm laø thöôøng, leõ ra chæ thöôøng tu phaùp [quaùn töôûng] voâ thöôøng. Nhö vaäy khoâng theå quaùn ñöôïc caùc phaùp khoå, khoâng, voâ ngaõ, huoáng hoà coù theå quaùn caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh? Vì nghóa aáy neân trong phaùp cuûa ngoaïi ñaïo khoâng theå thaâu nhieáp giöõ laáy thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Thieän nam töû! Neân bieát raèng taâm phaùp nhaát ñònh laø voâ thöôøng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Vì taâm taùnh khaùc nhau neân goïi laø voâ thöôøng. Chaúng haïn nhö taâm taùnh cuûa haøng Thanh vaên laø khaùc, taâm taùnh cuûa haøng Duyeân giaùc laø khaùc, taâm taùnh cuûa chö Phaät laïi cuõng khaùc.

“Heát thaûy ngoaïi ñaïo coù ba thöù taâm. Moät laø taâm xuaát gia, hai laø taâm taïi gia, ba laø taâm taïi gia muoán xa lìa. Taâm 178

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

töông öùng vôùi vui söôùng laø khaùc, taâm töông öùng vôùi khoå laø khaùc, taâm töông öùng vôùi vieäc chaúng khoå chaúng vui laø khaùc. Taâm töông öùng vôùi tham duïc laø khaùc, taâm töông öùng vôùi saân khueå laø khaùc, taâm töông öùng vôùi ngu si laø khaùc... Heát thaûy ngoaïi ñaïo, taâm töông öùng cuûa hoï cuõng khaùc nhau. Chaúng haïn nhö taâm töông öùng vôùi ngu si laø khaùc, taâm töông öùng vôùi nghi hoaëc laø khaùc, taâm töông öùng vôùi taø kieán laø khaùc. Nhöõng luùc tôùi lui, giöõ theo oai nghi, taâm aáy cuõng khaùc.

“Thieän nam töû! Neáu taâm laø thöôøng thì ngöôøi ta khoâng theå phaân bieät ñöôïc caùc maøu, chaúng haïn nhö maøu xanh, maøu vaøng, maøu ñoû, maøu traéng, maøu tím... Thieän nam töû!

Neáu taâm laø thöôøng thì nhöõng vieäc ñaõ nhôù nghó leõ ra khoâng theå queân maát! Thieän nam töû! Neáu taâm laø thöôøng thì trong vieäc tuïng ñoïc leõ ra khoâng coù söï tieán trieån.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu taâm laø thöôøng, leõ ra khoâng theå noùi raèng: ñaõ laøm, ñang laøm, seõ laøm. Neáu coù ‘ñaõ laøm, ñang laøm, seõ laøm’, phaûi bieát raèng taâm aáy nhaát ñònh laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Neáu taâm laø thöôøng, haún khoâng coù oaùn thuø hay thaân thieän, hoaëc chaúng oaùn chaúng thaân. Neáu taâm laø thöôøng, haún khoâng neân noùi laø ‘vaät cuûa toâi’, ‘vaät cuûa ngöôøi khaùc’, hoaëc cheát, hoaëc soáng... Neáu taâm laø thöôøng, tuy coù choã laøm nhöng leõ ra laø khoâng coù söï phaùt trieån.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân bieát raèng taâm taùnh coù nhieàu loaïi khaùc nhau. Vì coù khaùc nhau neân bieát raèng laø

179

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Nay ta ñaõ giaûng giaûi leõ voâ thöôøng trong choã phaùp khoâng hình saéc. Nghóa aáy ñaõ roõ. Ta laïi seõ vì oâng maø giaûng leõ voâ thöôøng cuûa hình saéc.

“Saéc aáy laø voâ thöôøng, voán khoâng coù sanh, vì sanh ñaõ dieät. Beân trong thì nhö thaân ngöôøi luùc môùi vaøo thai, giai ñoaïn ca-la-ra1 voán khoâng coù sanh, vì sanh ñaõ bieán ñoåi.

Beân ngoaøi thì nhö caùc maàm caây voán khoâng coù sanh, vì sanh ñaõ bieán ñoåi. Vì theá neân bieát raèng taát caû phaùp hình saéc ñeàu laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Nhöõng hình saéc ôû trong thaân ñeàu [lieân tuïc] bieán ñoåi theo töøng thôøi ñieåm. Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra laø khaùc, khi ôû thôøi kyø an-phuø-ñaø laø khaùc, khi ôû thôøi kyø giaø-na laø khaùc, khi ôû thôøi kyø naém tay laø khaùc, khi ôû thôøi kyø thaønh hình baøo thai laø khaùc, khi ôû thôøi kyø sô sanh laø khaùc, khi ôû thôøi kyø haøi nhi laø khaùc, khi ôû thôøi kyø nhi ñoàng laø khaùc, maõi cho ñeán khi giaø nua, moãi luùc ñeàu coù bieán ñoåi...

“Nhöõng hình saéc beân ngoaøi cuõng vaäy: maàm caây laø khaùc, thaân caây laø khaùc, cho ñeán caønh, laù, hoa, traùi... ñeàu laø khaùc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Cho ñeán muøi vò beân trong cuõng luoân ñoåi khaùc. Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra laø khaùc, cho ñeán thôøi kyø giaø nua, moãi luùc ñeàu bieán ñoåi... Muøi vò beân ngoaøi cuõng vaäy, maàm caây, thaân caây, caønh, laù, hoa, traùi... moãi luùc ñeàu coù vò khaùc nhau...

“Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra, söùc löïc laø khaùc, cho ñeán khi giaø nua söùc löïc cuõng khaùc. Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra, hình daùng 1

Giai ñoaïn ñaàu tieân khi baøo thai hình thaønh.

180

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

laø khaùc, ñeán khi giaø nua hình daïng laïi khaùc nöõa. Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra, quaû baùo laø khaùc, ñeán khi giaø nua, quaû baùo laïi khaùc nöõa. Khi ôû thôøi kyø ca-la-ra, teân goïi laø khaùc, ñeán khi giaø nua, teân goïi cuõng khaùc.

“Hình saéc trong thaân hö hoaïi roài hôïp laïi, neân bieát laø voâ thöôøng. Hình saéc beân ngoaøi nhö caây coái cuõng hö hoaïi roài hôïp laïi, neân bieát laø voâ thöôøng. Cöù tuaàn töï theo thöù lôùp sanh ra, neân bieát laø voâ thöôøng.

“Theo thöù lôùp sanh ra laø nhö töø thôøi kyø ca-la-ra cho tôùi luùc giaø nua. Theo thöù lôùp sanh ra laø nhö töø maàm caây cho tôùi quaû, haït... neân bieát laø voâ thöôøng.

“Caùc hình saéc coù theå dieät maát, neân bieát laø voâ thöôøng.

Söï dieät maát ôû thôøi kyø ca-la-ra laø khaùc, cho ñeán söï dieät maát ôû thôøi kyø giaø nua laø khaùc. Söï dieät maát cuûa maàm caây laø khaùc, cho ñeán söï dieät maát cuûa traùi caây laø khaùc... neân bieát laø voâ thöôøng. Keû phaøm phu khoâng hieåu bieát, thaáy choã sanh ra töông töï lieàn cho laø thöôøng. Vì nghóa aáy neân goïi laø voâ thöôøng.

“Neáu laø voâ thöôøng töùc laø khoå; neáu laø khoå töùc laø baát tònh.

Thieän nam töû, nhaân vì tröôùc ñaây Ca-dieáp coù hoûi vieäc aáy, ta ñaõ giaûi ñaùp roài.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Caùc phaùp laø voâ ngaõ. Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp goàm coù phaùp hình saéc vaø phaùp khoâng coù hình saéc. Caùc phaùp coù hình saéc chaúng phaûi laø ngaõ. Vì sao vaäy? Vì coù theå bò phaù hoûng, bò hö hoaïi, bò xeù raùch, bò ñaùnh ñaäp, sanh ra roài lôùn daàn leân. Coøn caùi ngaõ thì khoâng theå bò phaù hoûng, bò hö hoaïi, bò xeù raùch, bò ñaùnh 181

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñaäp, khoâng sanh ra roài lôùn daàn leân. Vì nghóa aáy neân bieát caùc phaùp coù hình saéc chaúng phaûi laø ngaõ. Caùc phaùp khoâng hình saéc cuõng chaúng phaûi laø ngaõ. Vì sao vaäy? Vì do nhaân duyeân maø sanh ra.

“Thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo nhôø chuyeân taâm suy nghó maø bieát laø coù ngaõ, thì taùnh cuûa söï chuyeân taâm suy nghó ñoù thaät chaúng phaûi ngaõ. Neáu laáy söï chuyeân taâm suy nghó maø cho laø taùnh cuûa ngaõ, thì nhöõng vieäc trong quaù khöù haún phaûi coù choã queân maát. Vì coù choã queân maát, neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo nhôø nghó nhôù maø bieát raèng coù ngaõ, vì khoâng nghó nhôù neân bieát chaéc laø voâ ngaõ. Nhö noùi: ‘Coù ngöôøi baøn tay ñeán saùu ngoùn.’ Vöøa nghe vaäy lieàn hoûi raèng: ‘Tröôùc ñaây toâi coù gaëp ngöôøi aáy ôû ñaâu kìa?’ Neáu laø coù ngaõ, leõ ra khoâng caàn hoûi laïi. Vì coù hoûi nhau neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Thieän nam töû! Nhö coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo vì coù choã ngaên che maø bieát raèng coù ngaõ. Thieän nam töû! Bôûi coù söï ngaên che neân bieát chaéc laø voâ ngaõ. Nhö noùi: ‘Ñieàu-ñaït’1 thì chaúng bao giôø noùi ‘chaúng phaûi Ñieàu-ñaït’. Caùi ngaõ cuõng vaäy, neáu noùi chaéc laø coù ngaõ thì chaúng bao giôø laïi ngaên che caùi ngaõ. Bôûi coù ngaên che caùi ngaõ neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

Neáu vì söï ngaên che maø bieát raèng coù ngaõ, nay oâng khoâng coù söï ngaên che, nhaát ñònh phaûi laø voâ ngaõ!

“Thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo laáy vieäc 1

Ñieàu-ñaït (Devadatta), cuõng goïi laø Ñieàu-baø Ñaït-ña, Ñeà-baø, Ñeà-baø Ñaït-ña, moät vò ñeä töû xuaát gia cuûa Phaät, doøng hoï Thích, ñoái vôùi Phaät laø anh em chuù baùc, laø anh ruoät cuûa A-nan. Ñieàu-ñaït laø ngöôøi aùc, xuùi giuïc Thaùi töû A-xaø-theá gieát cha maø soaùn ngoâi. Laïi laø ngöôøi gaây chia reõ trong giaùo hoäi Taêng-giaø, muoán thay Phaät laõnh ñaïo Giaùo hoäi.

182

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

cuøng nhoùm, chaúng cuøng nhoùm maø bieát raèng coù ngaõ; vaäy thì vì khoâng cuøng nhoùm leõ ra khoâng coù ngaõ! Coù nhöõng phaùp khoâng coù gì cuøng nhoùm, aáy laø: Nhö Lai, hö khoâng, taùnh Phaät. Caùi ngaõ cuõng vaäy, thaät khoâng coù gì cuøng nhoùm.

Vì nghóa aáy neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo laáy teân goïi maø bieát raèng coù ngaõ, trong nhöõng phaùp voâ ngaõ cuõng coù teân goïi ngaõ, nhö ngöôøi ngheøo heøn coù teân laø Phuù Quyù. Nhö noùi: ‘Ta cheát’. Neáu laø ta cheát, thì laø töï ta gieát ta.

Nhöng caùi ngaõ thaät khoâng theå gieát. Taïm goïi laø ‘gieát ta’, cuõng nhö ngöôøi luøn thaáp maø coù teân laø Ngöôøi Cao Lôùn. Vì nghóa aáy, neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo thaáy treû vöøa sanh ra ñaõ bieát ñoøi buù maø cho raèng coù ngaõ.

Thieän nam töû! Neáu laø coù ngaõ thì heát thaûy treû con leõ ra khoâng boác laáy phaån dô, löûa, raén, thuoác ñoäc... Vì nghóa aáy neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ba vieäc maø heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù söï hieåu bieát nhö nhau. Ñoù laø: söï daâm duïc, söï aên uoáng vaø söï khieáp sôï. Vì vaäy neân voâ ngaõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo vì töôùng maïo maø bieát raèng coù ngaõ. Thieän nam töû! Vì coù töôùng neân voâ ngaõ. Vì khoâng töôùng cuõng laø voâ ngaõ. Nhö ngöôøi ñang nguû khoâng theå ñi, ñöùng, cuùi xuoáng, ngaång leân, nhìn, nhaùy maét, chaúng bieát khoå, vui, leõ ra laø khoâng coù ngaõ. Neáu laáy vieäc ñi, ñöùng, cuùi xuoáng, ngaång leân, nhìn, nhaùy maét maø bieát laø coù ngaõ, thì ngöôøi maùy baèng goã1 leõ 1

Ngöôøi ñöôïc laøm baèng goã, beân trong khoeùt roãng coù ñaët maùy moùc khieán cho coù theå cöû ñoäng, ñi, ñöùng, nhaùy maét... nhö ngöôøi thaät. Theo moâ taû naøy thì cuõng töông töï nhö caùc ngöôøi maùy hieän nay, nhöng coù hình thöùc ñôn sô hôn.

183

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ra cuõng coù ngaõ! Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, chaúng ñi, chaúng ñöùng, chaúng cuùi xuoáng, chaúng ngaång leân, chaúng nhìn, chaúng nhaùy maét, chaúng khoå, chaúng vui, chaúng tham, chaúng giaän, chaúng si, chaúng laøm. Nhö Lai nhö vaäy, chaân thaät coù ngaõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo thaáy ngöôøi khaùc aên traùi caây, trong mieäng chaûy nöôùc mieáng, do ñoù bieát raèng coù ngaõ. Thieän nam töû! Bôûi coù nhôù töôûng neân nhìn thaáy thì chaûy nöôùc mieáng, nöôùc mieáng ñoù chaúng phaûi ngaõ. Ngaõ cuõng chaúng phaûi laø nöôùc mieáng, chaúng phaûi vui, chaúng phaûi buoàn, chaúng phaûi ngaùp, chaúng phaûi cöôøi, chaúng phaûi naèm, chaúng phaûi ngoài, chaúng phaûi ñoùi, chaúng phaûi no... Vì nghóa aáy neân bieát chaéc laø voâ ngaõ.

“Thieän nam töû! Nhöõng keû ngoaïi ñaïo aáy ngu si nhö treû con, khoâng coù phöông tieän trí tueä, khoâng roõ bieát caùc leõ thöôøng, voâ thöôøng, khoå, vui, tònh, baát tònh, ngaõ, voâ ngaõ, thoï maïng, chaúng phaûi thoï maïng, chuùng sanh, chaúng phaûi chuùng sanh, thaät, chaúng phaûi thaät, coù, chaúng phaûi coù. ÔÛ trong Phaät phaùp, hoï chæ naém ñöôïc moät phaàn raát nhoû, hö doái cho raèng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, nhöng thaät chaúng bieát thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Nhö ngöôøi muø töø luùc môùi sanh, khoâng bieát maøu cuûa söõa, lieàn hoûi moät ngöôøi khaùc: ‘Maøu cuûa söõa gioáng caùi gì?’

Ngöôøi kia ñaùp: ‘Maøu traéng nhö voû oác.’ Ngöôøi muø laïi hoûi: ‘Maøu cuûa söõa coù gioáng nhö tieáng thoåi voû oác1 chaêng?’ Ñaùp raèng: ‘Khoâng phaûi.’ Laïi hoûi: ‘Maøu cuûa voû oác gioáng caùi gì?’ Ñaùp: ‘Nhö chaùo neáp.’ Ngöôøi muø laïi hoûi: ‘Söõa coù meàm deûo 1

Ngöôøi xöa duøng voû oác ñeå thoåi leân aâm thanh vang xa nhö tieáng tuø-vaø.

184

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

nhö chaùo neáp chaêng? [Ñaùp raèng: ‘Khoâng phaûi.’ Laïi hoûi:] Chaùo neáp gioáng caùi gì?’ Ñaùp: ‘Gioáng nhö möa tuyeát.’ Ngöôøi muø laïi hoûi: ‘Chaùo neáp coù laïnh nhö tuyeát chaêng? [Ñaùp raèng: ‘Khoâng phaûi.’ Laïi hoûi:] Tuyeát gioáng caùi gì?’ Ñaùp: ‘Gioáng nhö con haïc traéng.’

“Ngöôøi muø töø luùc môùi sanh aáy, tuy nghe boán caùch so saùnh nhö vaäy, nhöng roát cuoäc cuõng chaúng bieát ñöôïc maøu thaät cuûa söõa. Nhöõng keû ngoaïi ñaïo kia cuõng vaäy, roát cuoäc cuõng chaúng bieát ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân trong phaùp Phaät môùi coù chaân lyù chaân thaät, ngoaïi ñaïo khoâng coù ñöôïc.”

Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Thaät ít coù thay, Theá Toân!

Nay Nhö Lai saép buoâng xaû taát caû maø vaøo Nieát-baøn, duøng phöông tieän chuyeån baùnh xe phaùp Voâ thöôïng,1 phaân bieät Chaân ñeá nhö vaäy!”

Phaät baûo Vaên-thuø-sö-lôïi: “Hoâm nay vì sao oâng ñoái vôùi Nhö Lai laïi naûy sanh tö töôûng [cho raèng Nhö Lai saép vaøo] Nieát-baøn?

“Thieän nam töû! Nhö Lai thaät laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi, khoâng coù vaøo Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhö coù yù cho raèng: ‘Ta laø Phaät, ta thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ta laø phaùp, phaùp laø cuûa ta. Ta laø ñaïo, ñaïo laø cuûa ta. Ta laø Theá Toân, Theá Toân laø cuûa ta. Ta laø Thanh vaên, Thanh vaên laø cuûa ta. Ta coù theå thuyeát phaùp, khieán ngöôøi khaùc nghe vaø tin nhaän. Ta chuyeån baùnh xe Phaùp, ngoaøi ra nhöõng ngöôøi khaùc khoâng 1

Chuyeån baùnh xe phaùp voâ thöôïng (Chuyeån Voâ thöôïng Phaùp luaân): Cuõng goïi laø Chuyeån Ñaïi Phaùp luaân, chæ vieäc Phaät thuyeát phaùp Ñaïi thöøa. Khi Phaät thuyeát phaùp laàn ñaàu ôû thaønh Ba-la-naïi, giaûng phaùp Tieåu thöøa thì chæ goïi laø Chuyeån Phaùp luaân.

185

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theå.’ Nhö Lai khoâng bao giôø coù nhöõng yù nghó nhö vaäy. Cho neân Nhö Lai khoâng coù chuyeån baùnh xe Phaùp.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi coù nhöõng yù töôûng hö doái cho raèng: ‘Ta laø maét, maét laø cuûa ta. Cho ñeán tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng laø nhö vaäy.1 Ta laø saéc, saéc laø cuûa ta; cho ñeán phaùp cuõng laø nhö vaäy.2 Ta laø ñaát, ñaát laø cuûa ta, cho ñeán nöôùc, löûa, gioù cuõng laø nhö vaäy.’3 [Nhöõng yù töôûng nhö vaäy ñeàu laø hö doái.]

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Ta laø tín, tín laø cuûa ta. Ta laø ña vaên,4 ña vaên laø cuûa ta. Ta laø Ñaøn bala-maät,5 Ñaøn ba-la-maät laø cuûa ta. Ta laø Thi-la ba-la-maät,6 Thi-la ba-la-maät töùc laø cuûa ta. Ta laø Saèn-ñeà ba-la-maät,7 Saèn-ñeà ba-la-maät laø cuûa ta. Ta laø Tyø-leâ-da ba-la-maät,8 Tyøleâ-da ba-la-maät laø cuûa ta. Ta laø Thieàn ba-la-maät,9 Thieàn ba-la-maät laø cuûa ta. Ta laø Baùt-nhaõ ba-la-maät,10 Baùt-nhaõ ba-la-maät laø cuûa ta. Ta laø Boán nieäm xöù,11 Boán nieäm xöù laø 1

Ñaây keå chung saùu caên: maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù. Ñaây keå chung saùu traàn: saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp.

3 Ñaây keû chung töù ñaïi: ñaát, nöôùc, löûa, gioù.

4 Ña vaên: nghe nhieàu, chæ vieäc ñöôïc nghe thuyeát giaûng nhieàu kinh ñieån. Nhö trong haøng ñeä töû Phaät coù ngaøi A-nan ñöôïc Phaät khen ngôïi laø Ña vaên ñeä nhaát.

5 Ñaøn ba-la-maät: töùc Thí ñoä, Boá thí ba-la-maät, moät trong saùu phaùp ba-la-maät.

6 Thi-la ba-la-maät: töùc Trì giôùi ñoä, Trì giôùi ba-la-maät, moät trong saùu ba-la-maät..

7 Saèn-ñeà ba-la-maät: töùc Nhaãn ñoä, Nhaãn nhuïc ba-la-maät, moät trong saùu ba-la-maät.

8 Tyø-leâ-da ba-la-maät: töùc Tinh taán ñoä, Tinh taán ba-la-maät, moät trong saùu ba-la-maät.

9 Thieàn ba-la-maät: töùc Thieàn ñoä, Thieàn ñònh ba-la-maät, moät trong saùu ba-la-maät.

10 Baùt-nhaõ ba-la-maät: töùc Tueä ñoä, Trí tueä ba-la-maät, moät trong saùu ba-la-maät.

11 Boán nieäm xöù (Töù nieäm xöù): Boán choã quaùn töôûng, suy xeùt cuûa ngöôøi tu taäp, goàm coù: Quaùn thaân baát tònh (Thaáy roõ söï nhô nhôùp cuûa thaân theå do vaät chaát caáu thaønh, deã tan raõ, hö hoaïi), quaùn thoï thò khoå (Thaáy roõ taát caû moïi caûm thoï ñeàu laø khoå naõo, khoâng chìm ñaém, say meâ trong ñoù), quaùn taâm voâ thöôøng (Thaáy roõ moïi taâm nieäm thöôøng bieán ñoåi, sanh dieät trong töøng saùt-na) vaø quaùn phaùp voâ ngaõ (Thaáy roõ taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng thaät coù moät baûn ngaõ toàn taïi ñoäc laäp, chæ laø do nhaân duyeân hoøa hôïp maø sanh ra).

2

186

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

cuûa ta. Boán chaùnh caàn,1 Boán nhö yù tuùc,2 Naêm caên,3 Naêm söùc,4 Baûy phaàn giaùc,5 Taùm Thaùnh ñaïo6 laïi cuõng nhö vaäy.’

1

Boán chaùnh caàn (Töù chaùnh caàn): Boán phaùp tu chuyeân caàn cuûa ngöôøi tu taäp, goàm coù: 1. Chuyeân caàn gìn giöõ khoâng phaïm vaøo nhöõng toäi loãi ñaõ phaïm, 2. Chuyeân caàn gìn giöõ khoâng phaïm vaøo nhöõng toäi loãi chöa phaïm, 3. Chuyeân caàn thöïc hieän nhöõng ñieàu thieän chöa laøm, 4. Chuyeân caàn phaùt trieån nhöõng ñieàu thieän ñaõ laøm ñöôïc.

2 Boán nhö yù tuùc (Töù nhö yù tuùc): Cuõng goïi laø Töù thaàn tuùc, boán phaùp tu coù theå giuùp ngöôøi tu taäp coù ñöôïc thaàn löïc, thaàn thoâng, nghóa laø söùc maïnh vöôït qua taát caû chöôùng ngaïi treân ñöôøng tu taäp, bao goàm: 1. Duïc nhö yù tuùc (loøng mong muoán tha thieát, khaùt khao giaûi thoaùt, yù chí kieân trì trong tu taäp); 2. Tinh taán nhö yù tuùc, hay Caàn nhö yù tuùc (phaùt trieån nghò löïc maïnh meõ trong tu taäp, luoân chuyeân caàn, tinh taán tu taäp chaùnh phaùp); 3. Taâm nhö yù tuùc (nhaát taâm, taäp trung taâm yù vaøo söï tu taäp, chuù taâm); 4. Traïch phaùp nhö yù tuùc (nghieân taàm, hoïc hoûi giaùo lyù, phaân bieät roõ chaùnh phaùp, taø phaùp).

3 Naêm caên (Nguõ caên): Naêm phaùp caên baûn, ñöôïc xem laø coäi goác, ñieàu kieän ñeå sanh khôûi caùc phaùp tu khaùc, cuõng goïi laø Nguõ thuø thaéng caên, bao goàm: Tín caên (loøng tin, ñöùc tin saâu vöõng vaøo Tam baûo, vaøo giaùo phaùp giaûi thoaùt do Phaät chæ daïy, chaúng haïn nhö Töù thaùnh ñeá...), Caàn caên hay Tinh taán caên, cuõng goïi laø Nguyeän caên (tinh taán, chuyeân caàn vaø phaùt nguyeän duõng maõnh trong vieäc tu taäp thieän phaùp, höôùng ñeán giaûi thoaùt), Nieäm caên (luoân nghó nhôù, nieäm töôûng ñeán chaùnh phaùp) Ñònh caên (tu taäp ñònh löïc, nhieáp taâm khoâng taùn loaïn) vaø Tueä caên (trí tueä saùng suoát, phaân bieät roõ chaân lyù vaø nhöõng ñieàu hö doái, chaùnh phaùp vaø taø phaùp).

4 Naêm söùc (Nguõ löïc): Naêm nguoàn söùc maïnh giuùp ngöôøi tu taäp khi sanh khôûi thì coù theå vöôït qua moïi khoù khaên, chöôùng ngaïi. Naêm söùc maïnh ñoù laø: tín löïc (söùc maïnh cuûa ñöùc tin), nguyeän löïc (söùc maïnh cuûa taâm nguyeän, quyeát thöïc hieän ñieàu ñaõ phaùt nguyeän), nieäm löïc (söùc maïnh nghó nhôù, nieäm töôûng ñeán chaùnh phaùp, phaù ñöôïc taát caû moïi taø nieäm, taïp nieäm), ñònh löïc (söùc maïnh cuûa söï ñònh taâm, nhieáp taâm) vaø tueä löïc (söùc maïnh cuûa trí tueä saùng suoát).

5 Baûy phaàn giaùc (Thaát giaùc chi): Baûy phaàn saùng suoát goùp phaàn taïo neân trí tueä giaûi thoaùt, hay baûy söï hieåu bieát chaân chaùnh veà nhöõng khía caïnh khaùc nhau treân ñöôøng tu taäp, bao goàm: Traïch phaùp giaùc chi (söï saùng suoát phaân bieät chaùnh phaùp vaø taø phaùp, choïn löïa ñuùng giaùo phaùp chaân chaùnh ñeå haønh trì), Tinh taán giaùc chi (söï saùng suoát bieát tinh taán, chuyeân caàn tu hoïc chaùnh phaùp), Hyû giaùc chi (söï saùng suoát bieát vui söôùng, hoan hyû khi ñöôïc chaùnh phaùp), Khinh an giaùc chi (söï saùng suoát thanh thaûn nheï nhaøng, tröø boû moïi chöôùng ngaïi treân ñöôøng tu taäp), Nieäm giaùc chi (söï saùng suoát thöôøng nieäm töôûng chaùnh phaùp, Tam baûo), Ñònh giaùc chi (söï saùng suoát an truù trong chaùnh ñònh, khoâng taùn loaïn taâm yù) vaø Xaû giaùc chi (söï saùng suoát buoâng boû caùc taø phaùp, aùc phaùp).

6 Taùm Thaùnh ñaïo (Baùt Chaùnh ñaïo hay Baùt Thaùnh ñaïo): Taùm phaùp chaân chaùnh maø ngöôøi tu taäp phaûi noi theo ñeå tröø döùt moïi nguyeân nhaân cuûa khoå naõo. Baùt Chaùnh ñaïo bao goàm: Chaùnh kieán (thaáy bieát chaân chaùnh), Chaùnh tö duy (suy nghó chaân

187

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

[Nhöõng yù töôûng nhö vaäy ñeàu laø hö doái.] Thieän nam töû!

Nhö Lai chaúng bao giôø coù nhöõng yù nghó [hö doái] nhö theá, neân Nhö Lai thaät khoâng coù chuyeån baùnh xe Phaùp.

“Thieän nam töû! Neáu noùi [Nhö Lai] laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi, sao laïi noùi raèng Phaät chuyeån baùnh xe Phaùp?

Cho neân hoâm nay oâng khoâng neân noùi raèng ‘Nhö Lai phöông tieän chuyeån baùnh xe Phaùp’.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù nhaân laø con maét, coù caùc duyeân laø hình saéc, aùnh saùng, söï suy xeùt. Nhaân vaø duyeân hoøa hôïp maø sanh ra söï thaáy bieát cuûa maét, töùc laø nhaõn thöùc.

Thieän nam töû! Con maét khoâng nghó raèng: ‘Ta coù theå sanh ra nhaõn thöùc.’ Hình saéc, aùnh saùng, söï suy xeùt cuõng ñeàu khoâng nghó raèng: ‘Ta sanh ra nhaõn thöùc.’ Nhaõn thöùc laïi cuõng khoâng nghó raèng: ‘Ta coù theå töï sanh ra.’ Thieän nam töû! Nhöõng phaùp nhö vaäy, do nhaân vaø duyeân hoøa hôïp neân ñöôïc goïi laø söï thaáy.

“Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá. Nhaân coù saùu phaùp ba-la-maät, ba möôi baûy phaùp trôï Boà-ñeà, neân roõ bieát heát caùc phaùp. Laïi nhaân coù yeát haàu, löôõi, raêng, moâi, mieäng, lôøi leõ, gioïng noùi, neân vì Kieàu-traàn-nhö maø thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân, goïi laø chuyeån baùnh xe Phaùp. Vì nghóa aáy neân khoâng goïi laø ‘Nhö Lai chuyeån baùnh xe phaùp’.1

1

chaùnh), Chaùnh ngöõ (lôøi noùi chaân chaùnh), Chaùnh nghieäp (haønh ñoäng, vieäc laøm chaân chaùnh), Chaùnh maïng (nuoâi soáng baèng ngheà nghieäp chaân chaùnh), Chaùnh tinh taán (tinh taán, chuyeân caàn ñuùng chaùnh phaùp), Chaùnh nieäm (nieäm töôûng chaân chaùnh, duy trì söï tænh thöùc khoâng voïng nieäm) vaø Chaùnh ñònh (thieàn ñònh chaân chaùnh). Baùt Chaùnh ñaïo cuõng chính laø Ñaïo ñeá trong Töù ñeá. Taát caû caùc phaùp vöøa keå treân cuõng goïi chung laø 37 phaùp trôï ñaïo, hay 37 phaàn Boà-ñeà, bao goàm: 4 Nieäm xöù, 4 Chaùnh caàn, 4 Nhö yù tuùc, 5 Caên, 5 Söùc, 7 Giaùc phaàn, 8 phaàn Thaùnh ñaïo.

Vì vieäc thuyeát phaùp cuûa Phaät cuõng laø do hoäi ñuû caùc nhaân duyeân nhö vöøa keå treân maø coù, chaúng phaûi chæ rieâng ñöùc Nhö Lai töï laøm ra vieäc aáy.

188

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Neáu nhö khoâng chuyeån thì goïi ñoù laø Phaùp. Phaùp ñoù laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ví nhö nhaân coù ñoà ñaùnh löûa,1 nhaân söï chaø xaùt, nhaân baøn tay, nhaân phaân boø khoâ maø sanh ra löûa.2 Ñoà ñaùnh löûa khoâng noùi raèng: ‘Ta coù theå sanh ra löûa.’

Söï chaø xaùt, baøn tay, phaân boø, moãi thöù cuõng khoâng nghó raèng: ‘Ta coù theå sanh ra löûa.’ Löûa cuõng chaúng noùi raèng: ‘Ta coù theå töï sanh ra.’

“Nhö Lai cuõng vaäy, nhaân nôi saùu phaùp ba-la-maät cho ñeán vì Kieàu-traàn-nhö maø thuyeát phaùp, goïi laø chuyeån baùnh xe Phaùp. Nhö Lai khoâng nghó raèng: ‘Ta chuyeån baùnh xe Phaùp.’

“Thieän nam töû! Neáu khoâng sanh ra, töùc goïi laø chuyeån baùnh xe Phaùp moät caùch chaân chaùnh. Chuyeån baùnh xe phaùp nhö vaäy, goïi laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ví nhö nhaân coù söõa, coù nöôùc, coù söï khuaáy ñaûo, coù bình chöùa, coù sôïi daây,3 coù tay ngöôøi vôùt laáy, maø coù moùn bô. Söõa khoâng nghó raèng: ‘Ta coù theå laøm ra bô.’

Caùc yeáu toá khaùc, cho ñeán tay ngöôøi cuõng khoâng nghó raèng: ‘Ta coù theå laøm ra bô.’ Moùn bô cuõng khoâng noùi raèng: ‘Ta coù theå töï laøm ra.’ Bôûi nhieàu duyeân hoøa hôïp neân môùi thaønh moùn bô. Nhö Lai cuõng vaäy, chaúng bao giôø nghó raèng: ‘Ta chuyeån baùnh xe phaùp.’

1

2 3

Ñoà ñaùnh löûa: duïng cuï ngaøy xöa ñöôïc duøng ñeå laáy löûa, nhôø vaøo ñoä nhaùm vaø söï chaø xaùt maïnh maø phaùt sanh tia löûa. Duïng cuï naøy coù theå laø moät mieáng tre khoâ coù voû nhaùm, hoaëc moät mieáng ñaù nhaùm maø khi chaø xaùt coù theå sanh ra löûa.

Phaân boø khoâ ñöôïc duøng nhö chaát deã baét löûa, vaø ñeå giöõ löûa tröôùc khi cho theâm cuûi khoâ vaøo.

Nhöõng thöù caàn thieát trong quaù trình laøm bô söõa.

189

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Neáu chaúng laøm ra [nhö vaäy], ñoù goïi laø chuyeån baùnh xe Phaùp moät caùch chaân chaùnh. Chuyeån baùnh xe phaùp nhö vaäy, töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ví nhö nhaân coù haït gioáng, coù ñaát, coù nöôùc, coù söï aám aùp, coù gioù, coù phaân boùn, coù thôøi tieát, coù ngöôøi troàng tæa... neân maàm caây ñöôïc sanh ra. Thieän nam töû! Haït gioáng khoâng noùi raèng: ‘Ta coù theå sanh ra maàm caây.’ Caùc yeáu toá khaùc, cho ñeán ngöôøi troàng tæa cuõng ñeàu chaúng noùi raèng: ‘Ta coù theå sanh ra maàm caây.’ Maàm caây cuõng khoâng noùi raèng: ‘Ta coù theå töï sanh ra.’ Nhö Lai cuõng theá, khoâng bao giôø nghó raèng: ‘Ta chuyeån baùnh xe phaùp.’

“Thieän nam töû! Neáu khoâng taïo taùc, aáy goïi laø chuyeån baùnh xe phaùp moät caùch chaân chaùnh. Chuyeån baùnh xe phaùp nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ví nhö nhaân coù caùi troáng, coù khoaûng khoâng, coù da bòt troáng, coù ngöôøi, coù duøi troáng, hôïp laïi maø phaùt ra tieáng. Caùi troáng chaúng nghó raèng: ‘Ta coù theå phaùt ra tieáng.’ Caùc yeáu toá khaùc, cho ñeán caùi duøi troáng cuõng ñeàu nhö vaäy. Tieáng troáng cuõng chaúng noùi: ‘Ta coù theå töï phaùt ra.’ Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, chaúng bao giôø nghó raèng: ‘Ta chuyeån baùnh xe phaùp.’

“Thieän nam töû! Chuyeån baùnh xe Phaùp, ñoù goïi laø khoâng taïo taùc; khoâng taïo taùc töùc laø chuyeån baùnh xe Phaùp. Chuyeån baùnh xe Phaùp töùc laø Nhö Lai. Thieän nam töû! Chuyeån baùnh xe Phaùp [nhö theá] ñoù môùi laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät Theá Toân, chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå roõ bieát ñöôïc.

190

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Hö khoâng khoâng sanh ra, khoâng xuaát hieän, khoâng taïo taùc, khoâng phaûi phaùp höõu vi. Nhö Lai cuõng vaäy, khoâng sanh ra, khoâng xuaát hieän, khoâng taïo taùc, khoâng phaûi phaùp höõu vi. Nhö taùnh Nhö Lai, taùnh Phaät cuõng vaäy, khoâng sanh ra, khoâng xuaát hieän, khoâng taïo taùc, khoâng phaûi phaùp höõu vi.

“Thieän nam töû! Ngoân ngöõ cuûa chö Phaät Theá Toân coù hai phaàn: moät laø ngoân ngöõ theá gian, hai laø ngoân ngöõ xuaát theá gian. Thieän nam töû! Nhö Lai vì haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc maø giaûng thuyeát baèng ngoân ngöõ theá gian, vì caùc vò Boà Taùt maø giaûng thuyeát baèng ngoân ngöõ xuaát theá gian.

“Thieän nam töû! Trong ñaïi chuùng ñaây cuõng coù hai haïng: moät laø haïng caàu Tieåu thöøa, hai laø haïng caàu Ñaïi thöøa.

Ngaøy xöa, ôû thaønh Ba-la-naïi ta vì haøng Thanh vaên maø chuyeån baùnh xe Phaùp. Hoâm nay, ôû taïi thaønh Caâu-thi-na naøy ta laàn ñaàu tieân vì caùc vò Boà Taùt maø chuyeån baùnh xe Ñaïi phaùp.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù hai haïng ngöôøi: haïng caên taùnh trung bình vaø haïng caên taùnh cao toät. Tröôùc ñaây ôû thaønh Ba-la-naïi ta ñaõ chuyeån baùnh xe phaùp cho haïng ngöôøi caên taùnh trung bình. Nay ôû nôi naøy, taïi thaønh Caâuthi-na, ta chuyeån baùnh xe ñaïi phaùp cho haïng ngöôøi caên taùnh cao toät, haøng voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi,1 laø caùc vò nhö Boà Taùt Ca-dieáp ñaây.

“Thieän nam töû! Vôùi haïng ngöôøi caên taùnh keùm coûi nhaát thì Nhö Lai chaúng bao giôø vì hoï maø chuyeån baùnh xe Phaùp.

1

Voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi (Nhaân trung töôïng vöông): Caùch noùi tyû duï ñeå toân xöng nhöõng baäc cao quyù nhaát. Vì voi chuùa laø oai duõng nhaát trong loaøi voi, neân duøng hình aûnh voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi ñeå bieåu thò söï oai duõng, maïnh meõ vaø cao quyù nhaát.

191

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Haïng caên taùnh keùm coûi nhaát, ñoù laø nhöõng keû nhaát-xieånñeà.1 “Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi caàu Phaät ñaïo cuõng coù hai haïng: moät laø haïng tinh taán baäc trung, hai laø haïng tinh taán baäc thöôïng. Tröôùc ñaây, ôû thaønh Ba-la-naïi ta ñaõ chuyeån baùnh xe phaùp cho haïng tinh taán baäc trung. Nay ôû nôi naøy, taïi thaønh Caâu-thi-na, ta chuyeån baùnh xe Ñaïi phaùp cho haïng tinh taán baäc thöôïng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Tröôùc ñaây khi ôû thaønh Bala-naïi ta chuyeån baùnh xe Phaùp laàn ñaàu, coù taùm vaïn chö thieân vaø ngöôøi ta ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn.2 Nay ôû nôi naøy, taïi thaønh Caâu-thi-na, coù taùm möôi vaïn öùc ngöôøi ñöôïc ñòa vò khoâng coøn thoái chuyeån3 ñoái vôùi quaû vò A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khi ôû thaønh Ba-la-naïi, Ñaïi Phaïm thieân vöông cuùi ñaàu saùt ñaát thænh ta chuyeån baùnh xe Phaùp. Nay ôû nôi naøy, taïi thaønh Caâu-thi-na, Boà Taùt Cadieáp cuùi ñaàu saùt ñaát thænh ta chuyeån baùnh xe Phaùp.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khi xöa ta ôû thaønh Ba-la-naïi kia chuyeån baùnh xe Phaùp, giaûng thuyeát nhöõng phaùp voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Nay ôû nôi naøy, taïi thaønh Caâu-thi-na, chuyeån baùnh xe Phaùp, giaûng thuyeát nhöõng phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ta xöa ôû thaønh Ba-la-naïi kia 1 2

3

Nhaát-xieån-ñeà: ngöôøi ñaõ ñaùnh maát hoaøn toaøn nieàm tin vaøo Tam baûo. Vì khoâng coù ñöùc tin neân khoâng theå tieáp nhaän baát cöù giaùo phaùp naøo.

Quaû Tu-ñaø-hoaøn: Quaû ñaàu tieân trong boán quaû Tieåu thöøa. Tu-ñaø-hoaøn dòch nghóa laø Nghòch löu (ñi ngöôïc doøng nöôùc), Nhaäp löu (vaøo doøng), hay Döï löu (döï vaøo doøng), vôùi nghóa laø baét ñaàu böôùc vaøo haøng caùc vò thaùnh.

Khoâng thoái chuyeån (Baát thoái chuyeån): Ñòa vò tu haønh cuûa haøng Boà Taùt, khi khoâng coøn thoái lui nöõa, chæ thaúng tieán daàn ñeán muïc ñích laø quaû Phaät.

192

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

chuyeån baùnh xe Phaùp, nhöõng lôøi noùi ra taän caûnh trôøi Phaïm thieân cuõng nghe. Nay Nhö Lai ôû thaønh Caâu-thi-na chuyeån baùnh xe Phaùp, nhöõng lôøi noùi ra thaáu suoát caùc theá giôùi cuûa chö Phaät ôû phöông ñoâng nhieàu nhö soá caùt hai möôi soâng Haèng. Veà caùc phöông nam, phöông taây, phöông baéc, boán phöông phuï, phöông treân vaø phöông döôùi cuõng ñeàu vang xa nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Chö Phaät Theá Toân giaûng thuyeát baát cöù ñieàu gì cuõng ñeàu goïi laø chuyeån baùnh xe Phaùp. Thieän nam töû! Ví nhö vò Thaùnh vöông coù baùnh xe quyù, vôùi nhöõng keû chöa haøng phuïc coù theå khieán cho haøng phuïc; nhöõng keû ñaõ haøng phuïc roài laïi coù theå khieán cho ñöôïc an oån. Thieän nam töû! Nhöõng söï giaûng thuyeát cuûa chö Phaät Theá Toân cuõng vaäy, nhöõng ai chöa ñieàu phuïc voâ löôïng phieàn naõo coù theå khieán cho ñieàu phuïc; nhöõng ai ñaõ ñieàu phuïc roài, laïi khieán cho sanh khôûi caùc caên laønh.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò Thaùnh vöông coù baùnh xe quyù, aét coù theå tieâu dieät heát thaûy giaëc thuø. Nhö Lai thuyeát phaùp cuõng vaäy, coù theå khieán cho heát thaûy giaëc phieàn naõo ñeàu trôû neân tónh laëng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö vò Thaùnh vöông coù baùnh xe quyù, treân döôùi ñeàu xoay chuyeån.1 Nhö Lai thuyeát phaùp cuõng vaäy, coù theå khieán cho nhöõng chuùng sanh teä aùc ôû nhöõng caûnh giôùi thaáp2 ñöôïc sanh leân coõi ngöôøi, coõi trôøi, cho ñeán vaøo trong Phaät ñaïo.

1

2

Treân döôùi ñeàu xoay chuyeån (haï thöôïng hoài chuyeån): Baùnh xe quyù cuûa vò Chuyeån luaân vöông do caûm öùng maø hieän ra, coù boán loaïi khaùc nhau laø vaøng, baïc, ñoàng, thieát (kim, ngaân, ñoàng, thieát) tuøy theo ñöùc ñoä cuûa vò vua aáy, nhöng taát caû ñeàu coù coâng naêng giuùp vua haøng phuïc keû thuø. Baùnh xe aáy coù khaû naêng töï bay ñi trong khaép boán coõi thieân haï, ñaùnh tan nhöõng keû thuø cuûa vua roài töï trôû veà nôi vua ngöï.

Nhöõng caûnh giôùi thaáp: chæ ba caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

193

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vì theá neân hoâm nay oâng khoâng neân xöng taùn raèng: ‘Nhö Lai laïi chuyeån baùnh xe Phaùp ôû ñaây.’”

Luùc aáy, Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Con chaúng phaûi laø khoâng bieát nghóa aáy. Sôû dó thöa hoûi laø vì muoán ñöôïc lôïi ích cho chuùng sanh.

“Baïch Theá Toân! Töø laâu con ñaõ bieát raèng chuyeån baùnh xe Phaùp thaät laø caûnh gôùi cuûa chö Phaät Nhö Lai, chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc.”

Baáy giôø, Theá Toân baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø choã thöïc haønh Thaùnh haïnh cuûa vò Boà Taùt truï nôi kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Do yù nghóa gì maø goïi laø Thaùnh haïnh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Thaùnh laø danh xöng cuûa chö Phaät Theá Toân. Vì nghóa aáy neân goïi laø Thaùnh haïnh.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Theá Toân! Neáu laø haïnh cuûa chö Phaät, aét khoâng phaûi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt coù theå tu haønh.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chö Phaät Theá Toân truï yeân ôû kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy maø ñöa ra nhöõng lôøi chæ baøy phaân bieät nhö vaäy, dieãn thuyeát yù nghóa. Vì nghóa aáy neân goïi laø Thaùnh haïnh. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt ñöôïc nghe nhö vaäy roài lieàn coù theå kính caån laøm theo, neân goïi laø Thaùnh haïnh.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khi ñöôïc Thaùnh haïnh naøy roài, aét ñöôïc truï nôi ñòa vò Voâ sôû uùy.1 Thieän nam töû!

Nhö coù Boà Taùt naøo truï nôi ñòa vò Voâ sôû uùy, aét khoâng coøn 1

Ñòa vò khoâng coøn phaûi sôï seät baát cöù ñieàu gì, do chöùng ñaéc ñöôïc thaät taùnh cuûa taát caû caùc phaùp.

194

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

trôû laïi sôï seät tham duïc, saân khueå, ngu si, sanh, giaø, beänh, cheát. Cuõng khoâng coøn sôï seät nhöõng ñöôøng aùc nhö ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû.

“Thieän nam töû! Söï aùc coù hai loaïi: moät laø a-tu-la,1 hai laø trong coõi ngöôøi. Trong coõi ngöôøi coù ba haïng aùc: moät laø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, hai laø nhöõng keû phæ baùng kinh ñieån Phöông ñaúng,2 ba laø nhöõng keû phaïm Boán toäi nghieâm troïng.3 Thieän nam töû! Truï ôû ñòa vò Voâ sôû uùy roài, caùc vò Boà Taùt khoâng bao giôø sôï rôi vaøo nhöõng ñieàu aùc nhö vaäy, cuõng khoâng sôï seät haøng sa-moân, baø-la-moân, ngoaïi ñaïo taø kieán, Thieân ma Ba-tuaàn, cuõng khoâng coøn sôï thoï sanh vaøo hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu.4 Vì vaäy neân ñòa vò aáy goïi laø Voâ sôû uùy.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò Voâ sôû uùy coù hai möôi laêm pheùp Tam-muoäi vöôït qua ñöôïc hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu.

Thieän nam töû! Boà Taùt chöùng ñöôïc Voâ caáu Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi ñòa nguïc.

1

2 3

4

A-tu-la: Moät caûnh giôùi trong saùu neûo luaân hoài (luïc ñaïo), dòch nghóa laø phi thieân, tuy gioáng chö thieân nhöng chaúng phaûi chö thieân, ñòa vò cuûa a-tu-la thaáp hôn chö thieân. A-tu-la nam thì hình töôùng xaáu, hay noùng giaän, hieáu chieán. A-tula nöõ thì ñeïp ñeõ.

Kinh phöông ñaúng, cuõng töùc laø kinh ñieån Ñaïi thöøa.

Boán toäi nghieâm troïng (Töù troïng caám), cuõng goïi laø Töù ba-la-di: Laø caùc toäi maø vò tyø-kheo phaïm vaøo phaûi bò truïc xuaát khoûi Taêng ñoaøn. Ñoù laø caùc toäi: daâm duïc, troäm caép, gieát ngöôøi vaø noùi doái raèng mình chöùng thaùnh quaû. Veà caùc toäi thöù ba vaø thöù tö, gieát ngöôøi xem laø toäi ba-la-di, phaûi truïc xuaát, coøn gieát haïi sanh maïng cuûa loaøi vaät goïi chung laø saùt sanh, thuoäc veà giôùi thöù 61 trong 90 giôùi ba-daät-ñeà; chöa chöùng thaùnh quaû maø noùi doái raèng mình chöùng thaùnh quaû, goïi laø ñaïi voïng ngöõ, xeáp vaøo toäi ba-la-di, phaûi truïc xuaát, coøn caùc toäi noùi doái khaùc goïi laø tieåu voïng ngöõ, thuoäc veà giôùi thöù nhaát trong 90 giôùi ba-daät-ñeà.

Hai möôi laêm caûnh (Nhò thaäp nguõ höõu): Bao goàm heát thaûy nhöõng caûnh giôùi trong Tam giôùi. Vì theá, cuõng ñoàng nghóa vôùi nhöõng danh töø nhö Tam giôùi, Ba coõi, Tam höõu.

195

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chöùng ñöôïc Voâ thoái Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi suùc sanh.

Chöùng ñöôïc Taâm laïc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi ngaï quyû.

Chöùng ñöôïc Hoan hyû Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi a-tu-la.

Chöùng ñöôïc Nhaät quang Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi Phaát-baø-ñeà.

Chöùng ñöôïc Nguyeät quang Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi Coà-da-ni.

Chöùng ñöôïc Nhieät dieäm Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi Uaát-ñan-vieät.

Chöùng ñöôïc Nhö huyeãn Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi Dieâm-phuø-ñeà.

Chöùng ñöôïc Nhaát thieát phaùp baát ñoäng Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Töù Thieân Vöông.

Chöùng ñöôïc Toài phuïc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Ba möôi ba.

Chöùng ñöôïc Duyeät yù Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Dieäm-ma.

Chöùng ñöôïc Thanh saéc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Ñaâu-suaát.

Chöùng ñöôïc Hoaøng saéc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Hoùa laïc.

Chöùng ñöôïc Xích saéc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Tha hoùa töï taïi.

Chöùng ñöôïc Baïch saéc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Sô thieàn.

196

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

Chöùng ñöôïc Chuûng chuûng Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Ñaïi phaïm.

Chöùng ñöôïc Song Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Nhò thieàn.

Chöùng ñöôïc Loâi aâm Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Tam thieàn.

Chöùng ñöôïc Chuù vuõ Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Töù thieàn.

Chöùng ñöôïc Nhö hö khoâng Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Voâ töôûng.

Chöùng ñöôïc Chieáu kính Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Tònh cö A-na-haøm.

Chöùng ñöôïc Voâ ngaïi Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Khoâng xöù.

Chöùng ñöôïc Thöôøng Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Thöùc xöù.

Chöùng ñöôïc Laïc Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Baát duïng xöù höõu.

Chöùng ñöôïc Ngaõ Tam-muoäi coù theå vöôït qua coõi trôøi Phi töôûng, phi phi töôûng xöù.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt chöùng ñöôïc hai möôi laêm pheùp Tam-muoäi döùt tröø ñöôïc hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Thieän nam töû! Hai möôi laêm pheùp Tam-muoäi aáy goïi laø Tam-muoäi vöông, laø vua cuûa caùc pheùp Tam-muoäi.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khi nhaäp vaøo caùc pheùp Tam-muoäi vöông naøy, neáu muoán thoåi naùt nuùi chuùa Tu-di thì coù theå tuøy yù laøm ñöôïc ngay. Neáu muoán bieát heát yù nghó trong taâm cuûa chuùng sanh trong Tam thieân Ñaïi thieân theá 197

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

giôùi, lieàn coù theå bieát ñöôïc ngay. Neáu muoán ñem chuùng sanh trong Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi ñaët vaøo moät loã chaân loâng treân thaân mình, thì tuøy yù laøm ñöôïc ngay, laïi cuõng coù theå laøm cho caùc chuùng sanh aáy khoâng caûm thaáy bò doàn eùp. Neáu muoán hoùa ra voâ löôïng chuùng sanh ñaày khaép caû Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi, cuõng coù theå tuøy yù laøm ñöôïc. Muoán phaân moät thaân ra thaønh nhieàu thaân, roài khieán nhieàu thaân aáy hôïp laïi thaønh moät thaân. Tuy laøm nhöõng vieäc nhö theá, nhöng trong taâm khoâng coù choã vöôùng maéc, luoân tinh khieát nhö hoa sen.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khi nhaäp vaøo caùc pheùp Tam-muoäi vöông naøy, lieàn ñöôïc truï nôi ñòa vò töï taïi. Boà Taùt truï ôû ñòa vò töï taïi aáy thì coù söùc töï taïi, muoán sanh ra ôû xöù naøo lieàn ñöôïc sanh ñeán ñoù.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò Thaùnh vöông thoáng laõnh boán coõi thieân haï1 tuøy yù ñi laïi, khoâng gì coù theå chöôùng ngaïi.

Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, trong heát thaûy moïi nôi, muoán sanh nôi naøo thì tuøy yù sanh ñeán ñoù.

“Thieän nam töû! Khi Boà Taùt ma-ha-taùt thaáy trong taát caû chuùng sanh ôû ñòa nguïc coù keû coù theå giaùo hoùa, khieán cho truï nôi caên laønh ñöôïc, lieàn töùc thôøi sanh vaøo trong ñòa nguïc. Boà Taùt tuy sanh ra [trong ñòa nguïc] nhöng chaúng phaûi do nghieäp quaû cuûa mình. Boà Taùt ma-ha-taùt truï nôi ñòa vò töï taïi, do söùc nhaân duyeân maø sanh vaøo trong ñoù.

Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tuy ôû ñòa nguïc nhöng khoâng chòu nhöõng noãi khoå nhö ñoát chaùy, cöa xeû naùt thaân.

1

Boán coõi thieân haï (Töù thieân haï): Boán chaâu ôû boán phöông nuùi Tu-di, döôùi quyeàn thoáng laõnh cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông khi vò vua aáy ra ñôøi: Phöông baéc laø Caâu-loâ chaâu, hay Uaát-ñan-vieät chaâu, phöông nam laø Thieäm-boä chaâu, hay Dieâm-phuø-ñeà chaâu, phöông taây laø Ngöu-hoùa chaâu hay Coà-da-ni chaâu, phöông ñoâng laø Thaéng-thaàn chaâu hay Phaát-baø-ñeà chaâu.

198

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Choã thaønh töïu coâng ñöùc nhö vaäy cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt laø voâ löôïng voâ bieân, traêm ngaøn vaïn öùc, khoâng theå noùi heát, huoáng chi laø coâng ñöùc cuûa chö Phaät laïi coù theå noùi heát ñöôïc sao?”

Luùc aáy, trong chuùng coù moät vò Boà Taùt teân laø Truï Voâ Caáu Taïng Vöông, coù oai ñöùc lôùn, thaønh töïu thaàn thoâng, ñöôïc pheùp ñaïi toång trì,1 ñaày ñuû caùc pheùp Tam-muoäi, ñöôïc ñöùc khoâng sôï seät, töø choã ngoài ñöùng daäy veùn y baøy beân vai phaûi, quyø goái phaûi saùt ñaát, chaép tay baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa daïy, choã thaønh töïu coâng ñöùc vaø trí tueä cuûa chö Phaät, Boà Taùt laø voâ löôïng voâ bieân, traêm ngaøn vaïn öùc, thaät khoâng theå noùi heát. Nhöng yù con cho laø cuõng khoâng baèng kinh ñieån Ñaïi thöøa naøy. Vì sao vaäy? Vì nhôø söùc cuûa kinh Phöông ñaúng Ñaïi thöøa naøy maø coù theå sanh ra A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà cuûa chö Phaät Theá Toân.”

Baáy giôø, Phaät lieàn khen ngôïi: “Laønh thay, laønh thay!

Thieän nam töû! Ñuùng nhö vaäy, ñuùng nhö lôøi oâng vöøa noùi ñoù, caùc kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa khaùc tuy coù voâ löôïng coâng ñöùc, nhöng neáu muoán so vôùi kinh naøy thì khoâng theå ñöôïc. Coâng ñöùc cuûa kinh naøy vöôït hôn gaáp traêm laàn, ngaøn laàn, traêm ngaøn vaïn öùc laàn, cho ñeán so saùnh tính toaùn cuõng khoâng theå noùi heát!

“Thieän nam töû! Ví nhö töø boø söõa sanh ra söõa, töø söõa sanh ra kem söõa, töø kem söõa sanh ra bô soáng, töø bô soáng sanh ra bô chín, töø bô chín sanh ra ñeà-hoà. Ñeà-hoà laø moùn toát nhaát, ngöôøi naøo aên vaøo thì caùc beänh ñeàu döùt, vì caùc loaïi thuoác ñeàu coù trong ñoù.

“Thieän nam töû! Ñöùc Phaät cuõng nhö theá. Töø Phaät noùi ra 1

Toång trì (Ñaø-la-ni), nghóa laø naém giöõ taát caû, haøm yù coù theå naém giöõ ñöôïc voâ löôïng phaùp Phaät khoâng ñeå maát ñi.

199

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Möôøi hai boä kinh, töø Möôøi hai boä kinh maø coù Tu-ña-la, töø Tu-ña-la maø coù kinh Phöông ñaúng, do kinh Phöông ñaúng maø coù kinh Baùt-nhaõ Ba-la-maät, töø kinh Baùt-nhaõ Ba-lamaät maø coù kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, cuõng nhö chaát ñeà-hoà.

Noùi ñeà-hoà laø ví nhö taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân noùi raèng coâng ñöùc cuûa Nhö Lai laø voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå noùi heát.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät ngôïi khen thì kinh Ñaïi Nieát-baøn cuõng nhö ñeà-hoà laø moùn aên toát nhaát, ngon quyù nhaát. Neáu ngöôøi naøo ñöôïc aên thì caùc beänh ñeàu döùt, vì caùc loaïi thuoác ñeàu coù trong ñoù. Con ñöôïc nghe lôøi naøy roài, laïi coù yù rieâng raèng: ‘Neáu ngöôøi naøo khoâng theå nghe vaø tin nhaän kinh naøy, neân bieát raèng ngöôøi aáy laø quaù ngu si, khoâng coù taâm laønh.’

“Baïch Theá Toân! Con nay thaät söï coù theå nhaãn chòu söï loät da mình laøm giaáy, chích maùu töï thaân laøm möïc, laáy tuûy trong xöông mình laøm nöôùc, cheû xöông mình laøm buùt ñeå sao cheùp kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. Khi sao cheùp ra roài, con seõ ñoïc tuïng cho ñöôïc thoâng suoát, sau ñoù seõ vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng nghóa kinh naøy.

“Baïch Theá Toân! Neáu coù nhöõng chuùng sanh tham ñaém tieàn baïc, cuûa caûi, con seõ boá thí cho hoï tieàn baïc, sau ñoù laáy kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø khuyeân hoï ñoïc. Neáu laø ngöôøi toân quí, tröôùc heát con seõ duøng lôøi eâm aùi tuøy thuaän yù hoï, sau ñoù daàn daàn seõ ñem kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy maø khuyeân hoï ñoïc. Neáu laø keû taàm thöôøng daân daõ, con seõ duøng oai theá eùp buoäc hoï phaûi ñoïc kinh naøy. Neáu laø nhöõng keû kieâu caêng khinh maïn, con seõ theo haàu haï, tuøy thuaän yù hoï ñeå khieán hoï vui veû, sau ñoù môùi duøng kinh Ñaïi Nieát-baøn 200

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

naøy ñeå daïy baûo, chæ daãn hoï. Neáu coù nhöõng keû phæ baùng kinh Ñaïi thöøa, con seõ duøng theá löïc maø khuaát phuïc hoï, sau ñoù môùi khuyeân hoï ñoïc kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. Neáu coù nhöõng ai öa thích kinh Ñaïi thöøa, con seõ ñích thaân ñeán choã nhöõng vò aáy cung kính cuùng döôøng, ngôïi khen toân troïng.”

Luùc aáy, ñöùc Phaät thay, laønh thay! OÂng ham muoán kinh Ñaïi thaáu kinh Ñaïi thöøa, Ñaïi thöøa.

khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh nay raát öa thích kinh ñieån Ñaïi thöøa, thöøa, tin nhaän kinh Ñaïi thöøa, hieåu kính tin vaø toân troïng, cuùng döôøng

“Thieän nam töû! OÂng nay nhôø nhaân duyeân coù taâm laønh ñoù seõ vöôït hôn caû voâ löôïng voâ bieân, caùc vò Ñaïi Boà Taùt nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, ôû ngay tröôùc caùc vò aáy maø thaønh töïu quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Chaúng bao laâu nöõa, oâng cuõng seõ roäng vì ñaïi chuùng maø dieãn thuyeát kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy, cuøng nhöõng yù nghóa cuûa Nhö Lai, taùnh Phaät, kho taøng saâu kín cuûa chö Phaät.

“Thieän nam töû! Vaøo ñôøi quaù khöù, khi maët trôøi Phaät ñaïo chöa moïc leân,1 ta laøm moät thaày baø-la-moân, tu theo haïnh Boà Taùt, coù theå thoâng ñaït taát caû kinh luaän cuûa ngoaïi ñaïo.

Ta tu haïnh tòch dieät, ñaày ñuû oai nghi, trong taâm thanh tònh, chaúng bò phaù hoaïi bôûi nhöõng ngoaïi caûnh laøm naûy sanh yù töôûng tham duïc, daäp taét löûa saân haän, thoï trì caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Ta ñi khaép nôi tìm caàu kinh ñieån Ñaïi thöøa, nhöng thaäm chí chöa töøng ñöôïc nghe ñeán teân goïi Phöông ñaúng.

“Thuôû aáy ta ôû taïi Tuyeát sôn.2 Nuùi aáy thanh tònh, coù suoái 1 2

Nghóa laø khi chöa coù Phaät ra ñôøi.

Töùc laø daõy nuùi Hy-maõ-laïp sôn (Himalaya). Do treân ñænh nuùi quanh naêm tuyeát phuû neân goïi laø Tuyeát sôn (nuùi tuyeát).

201

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chaûy, ao taém, caây goã, caây thuoác moïc ñaày maët ñaát. Khaép nôi ñeàu coù suoái chaûy trong veo giöõa caùc khe ñaù, coù nhieàu thöù hoa thôm toâ ñieåm, chim choùc, muoâng thuù nhieàu khoâng keå xieát, traùi caây ngon ngoït sai oaèn ñuû loaïi, khoù noùi heát ñöôïc... Laïi coù voâ soá nhöõng cuû sen, reã ngoït, reã thôm cuûa caây xanh.

“Thuôû aáy, moät mình ta ôû trong nuùi, chæ aên caùc loaïi traùi caây. AÊn roài ngoài thieàn, chuù taâm suy xeùt. Traûi qua voâ soá naêm cuõng chaúng nghe coù Nhö Lai ra ñôøi, [chaúng nghe] coù teân kinh ñieån Ñaïi thöøa.

“Thieän nam töû! Trong khi ta tu khoå haïnh khoù khaên nhö vaäy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân1 vaø chö thieân [nhìn thaáy] thaûy ñeàu heát söùc kinh ngaïc, laáy laøm kyø laï, lieàn cuøng nhau hoäi hoïp. Ai naáy baûo nhau cuøng noùi ra baøi keä raèng: Ngöôøi ngöôøi ñeàu chæ cho nhau, Tuyeát sôn thanh tònh coù ngöôøi ngoài yeân, Lìa xa tham duïc naõo phieàn, Laø vua coâng ñöùc trang nghieâm muoân phaàn! Ñaõ lìa xa tham, maïn, saân, Maõi maõi döùt tröø sieåm nònh, ngu si.

Mieäng ngöôøi chaúng noùi ñieàu chi, Xaáu xa, thoâ aùc, hoaëc lôøi khoù nghe.

“Baáy giôø, trong hoäi coù moät vò thieân töû2 teân laø Hoan Hyû, laïi ñoïc keä raèng: Ngöôøi aáy lìa xa tham duïc, Chuyeân caàn, thanh tònh, sieâng tu phaùp laønh, 1

2

Thích-ñeà-hoaøn-nhaân, goïi ñuû laø Thích-ca Ñeà-hoaøn Nhaân-ñaø-la, thöôøng goïi laø Ñeá-thích, vò vua cuûa coõi trôøi thöù ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân), hay coøn goïi laø coõi trôøi Ñao-lôïi, thuoäc Duïc giôùi.

Thieân töû: teân goïi chung cuûa chö thieân, khaùc vôùi töø thieân töû duøng ñeå chæ vò vua ôû coõi ngöôøi.

202

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

Chaúng mong Ñeá-thích ngoâi cao, Cuøng laø ñòa vò chö thieân coõi trôøi?

Neáu tu phaùp ngoaïi ñaïo thì, Theo caùc haïnh khoå ngu si sai laàm, Haún nhieàu tham muoán mong caàu, Ngoâi cao Ñeá-thích ñöùng ñaàu chö thieân!

“Luùc aáy laïi coù moät vò Tieân thieân töû1 vì Ñeá-thích maø ñoïc keä raèng: Naøy Ñeá-thích Kieàu-thi-ca!2 Chôù neân lo laéng sanh ra buoàn phieàn.

Ngoaïi ñaïo tu haønh khoå haïnh, Chöa haún ñaõ caàu Ñeá-thích ngoâi cao.

“Vò aáy ñoïc keä xong laïi noùi raèng: ‘Naøy Kieàu-thi-ca! Trong ñôøi coù baäc ñaïi só vì chuùng sanh neân chaúng tham tieác thaân mình; vì muoán lôïi ích chuùng sanh neân tu voâ löôïng khoå haïnh ñuû caùch. Ngöôøi nhö vaäy thaáy roõ moïi toäi loãi sai laàm trong choán sanh töû neân duø coù nhìn thaáy traân baûo ñaày khaép maët ñaát, treân nuùi cao, trong bieån lôùn, cuõng chaúng sanh loøng tham ñaém, chæ xem ñoù nhö baõi nöôùc boït nhô nhôùp. Baäc ñaïi só nhö vaäy ñaõ buoâng xaû heát tieàn baïc, chaâu baùu, vôï con luyeán aùi, ñaàu, maét, tuûy, naõo, tay, chaân caùc thöù, nhaø cöûa phoøng oác, voi ngöïa xe coä, toâi trai tôù gaùi... Cuõng chaúng caàu sanh leân coõi trôøi, chæ mong cho heát thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc an vui, sung söôùng. Theo nhö choã toâi hieåu thì baäc ñaïi só nhö vaäy luoân thanh tònh khoâng nhieãm oâ, ñaõ maõi maõi döùt saïch moïi phieàn naõo troùi buoäc, chæ duy nhaát 1 2

Ngöôøi tu phaùp khoå haïnh döùt heát moïi tham duïc neân sau khi maïng chung lieàn ñöôïc sanh leân coõi trôøi, goïi laø tieân thieân töû.

Kieàu-thi-ca: teân goïi cuûa ñöùc Ñeá-thích.

203

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

mong caàu quaû vò Voâ thöôïng chaùnh ñaúng chaùnh giaùc maø thoâi.’

“Thích-ñeà-hoaøn-nhaân laïi hoûi: ‘Nhö oâng noùi ñoù, ngöôøi naøy aét laø thaâu nhieáp ñöôïc heát thaûy chuùng sanh ôû theá gian! “‘Naøy Ñaïi tieân! Neáu nhö theá gian naøy coù Phaät ra ñôøi nhö caây to boùng maùt,1 seõ döùt tröø ñöôïc con raén ñoäc phieàn naõo cuûa heát thaûy chö thieân, ngöôøi ñôøi vaø a-tu-la. Neáu chuùng sanh ñöôïc ôû döôùi boùng maùt cuûa ñöùc Phaät thì caùc ñoäc phieàn naõo aét ñöôïc döùt saïch.

“Naøy Ñaïi tieân! Ngöôøi naøy neáu nhö trong ñôøi töông lai seõ thaønh baäc Thieän theä,2 aét seõ giuùp chuùng ta coù theå tieâu dieät ñöôïc voâ löôïng phieàn naõo nhö löûa döõ. Vieäc nhö vaäy thaät khoù tin. Vì sao vaäy? Coù voâ löôïng traêm ngaøn chuùng sanh phaùt taâm caàu quaû Voâ thöôïng chaùnh ñaúng chaùnh giaùc, nhöng khi gaëp ñoâi chuùt nghòch duyeân lieàn bò lay ñoäng, thoái chuyeån ñoái vôùi quaû Voâ thöôïng chaùnh ñaúng chaùnh giaùc. Cuõng nhö hình maët traêng döôùi nöôùc, khi nöôùc xao ñoäng thì maët traêng aáy lieàn xao ñoäng; laïi nhö böùc tranh veõ, laøm thaønh thì khoù nhöng phaù hoûng raát deã. Taâm Boà-ñeà cuõng vaäy, phaùt taâm thaät khoù nhöng hoaïi maát raát deã. “Ñaïi tieân! Ví nhö coù nhieàu ngöôøi töï trang bò nhöõng baèng aùo giaùp, binh khí kieân coá, muoán xoâng leân phía tröôùc deïp 1

2

Nguyeân vaên duøng Phaät thuï, nghóa laø Phaät ví nhö caây ñaïi thuï, taøn caây che maùt cho chuùng sanh. Ñöôïc gaàn Phaät thì döùt heát söï noùng naûy cuûa phieàn naõo, thaân taâm maùt meû, vaâng laøm theo lôøi Phaät daïy thì döùt heát caùc beänh do phieàn naõo gaây ra, cuõng gioáng nhö ngöôøi ñöôïc vaøo naáp döôùi boùng caây ñaïi thoï thì moïi söï noùng naûy ñeàu khoâng coøn.

Thaønh baäc Thieän theä, nghóa laø thaønh quaû Phaät. Thieän theä laø moät trong 10 danh hieäu toân xöng cuûa ñöùc Phaät. Thieän nghóa laø toát laønh; theä nghóa laø ñi qua, khoâng coøn trôû laïi. Thieän theä nghóa laø baäc ñaõ vieân maõn moïi ñieàu laønh, maõi maõi khoâng coøn chòu nghieäp quaû thoï sanh trong luaân hoài.

204

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

giaëc, nhöng khi laâm traän khieáp sôï lieàn thoái lui, tan raõ.

Voâ löôïng chuùng sanh cuõng vaäy, phaùt khôûi taâm Boà-ñeà, töï trang bò cho mình raát kieân coá, nhöng khi thaáy nhöõng loãi laàm choán sanh töû thì trong loøng sanh ra khieáp sôï lieàn thoái lui, tan raõ. “Ñaïi tieân! Toâi ñaõ nhìn thaáy voâ löôïng chuùng sanh nhö vaäy, sau khi phaùt taâm roài ñeàu bò lay ñoäng, thoái chuyeån.

Cho neân hoâm nay tuy thaáy ngöôøi naøy tu khoå haïnh, khoâng phieàn naõo noùng naûy, luoân soáng trong söï kieåm thuùc theo ñaïo phaùp,1 coù haïnh thanh tònh, nhöng vaãn chöa theå tin ñöôïc. Nay toâi caàn phaûi töï mình ñeán ñoù thöû thaùch, ñeå xem ngöôøi aáy quaû thaät coù theå nhaän laõnh gaùnh vaùc ñöôïc traùch nhieäm lôùn lao laø thaønh töïu quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà hay chaêng. “Ñaïi tieân! Nhö xe coù hai baùnh thì môùi duøng chuyeân chôû ñöôïc, chim coù hai caùnh môùi ñuû söùc bay ñi. Ngöôøi tu khoå haïnh aáy cuõng vaäy. Tuy toâi thaáy ngöôøi aáy giöõ beàn caám giôùi, nhöng chöa bieát laø coù trí tueä saâu xa hay chaêng. Neáu coù trí tueä saâu xa thì bieát raèng coù theå nhaän laõnh gaùnh vaùc ñöôïc traùch nhieäm lôùn lao laø thaønh töïu quaû vò A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. “Ñaïi tieân! Ví nhö con caù coù nhieàu tröùng nhöng soá tröùng ñöôïc nôû thaønh caù con raát ít. Nhö caây am-la coù nhieàu hoa nhöng ñaäu quaû raát ít. Voâ löôïng chuùng sanh phaùt taâm Boàñeà, nhöng ñeán khi thaønh töïu thì raát ít, khoâng ñaùng keå. “Ñaïi tieân! Toâi vaø oâng haõy cuøng ñeán ñoù thöû thaùch ngöôøi aáy. Ñaïi tieân! Ví nhö vaøng thaät, phaûi thöû qua ba caùch môùi 1

Soáng trong söï kieåm thuùc theo ñaïo phaùp: nguyeân vaên duøng ñaïo kieåm, nghóa laø thöôøng kieåm ñieåm ñaïo haïnh cuûa mình, töï xem xeùt ñaïo ñöùc cuûa mình, laáy ñaïo ñöùc laøm khuoân pheùp, khoâng bao giôø vöôït ra khoûi ñoù.

205

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

bieát ñöôïc laø thaät. Ba caùch aáy laø: nung, ñaäp vaø maøi. Muoán thöû thaùch vò khoå haïnh kia, cuõng neân nhö vaäy.’

“Luùc aáy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân töï bieán thaân mình thaønh hình töôùng la-saùt1 raát ñaùng sôï, haï xuoáng nôi Tuyeát sôn, caùch choã ta khoâng xa roài ñöùng ñoù. Luùc aáy la-saùt trong loøng khoâng sôï seät, söùc maïnh khoù ñöông, laïi coù taøi bieän thuyeát maïch laïc. Vôùi gioïng thanh tao nhaõ nhaën, la-saùt aáy ñoïc leân nöûa baøi keä maø ñöùc Phaät quaù khöù ñaõ töøng thuyeát: Caùc haønh voâ thöôøng, Laø phaùp sanh dieät. “Ñoïc nöûa baøi keä aáy roài, la-saùt lieàn ñeán ñöùng ngay ôû phía tröôùc ta, hieän ra töôùng maïo hình daïng heát söùc ñaùng sôï, quay nhìn khaép nôi, quan saùt caû boán höôùng.

“Ta vöøa nghe ñöôïc nöûa baøi keä naøy, trong loøng sanh ra vui möøng. Cuõng ví nhö coù ngöôøi khaùch buoân ñi qua vuøng nguy hieåm, ñang ñeâm laïc maát baïn ñoàng haønh, lo laéng tìm kieám, hoûi han khaép nôi, boãng nhieân gaëp laïi baïn, loøng sanh ra vui möøng, heát söùc phaán khích. Laïi ví nhö ngöôøi mang beänh ñaõ laâu, chöa gaëp ñöôïc löông y chaån beänh, cho thuoác hay, roài sau boãng nhieân laïi gaëp ñöôïc thaày, ñöôïc thuoác. Nhö ngöôøi chìm ñaém nôi bieån caû boãng nhieân gaëp ñöôïc taøu thuyeàn. Nhö ngöôøi ñang khaùt gaëp ñöôïc ly nöôùc trong maùt. Nhö ngöôøi bò keû oaùn thuø röôït ñuoåi boãng nhieân ñöôïc cöùu thoaùt. Nhö ngöôøi bò troùi ñaõ laâu boãng nghe tin ñöôïc thaû ra. Laïi nhö ngöôøi laøm ruoäng ñang khi naéng haïn maø gaëp côn möa. Laïi nhö ngöôøi ñi xa trôû veà nhaø, ngöôøi nhaø gaëp ñöôïc heát söùc vui möøng.

1

La-saùt: Loaøi hung thaàn aùc quyû, dòch nghóa laø baïo aùc, khaû uùy (ñaùng gheâ sôï). Loaøi naøy hình töôùng raát gheâ sôï, thích aên thòt ngöôøi.

206

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

“Thieän nam töû! Ta luùc aáy nghe ñöôïc nöûa baøi keä kia roài, trong loøng cuõng heát söùc vui möøng nhö vaäy. Ta lieàn töø choã ngoài ñöùng daäy, laáy tay veùn toùc, nhìn quanh boán höôùng maø hoûi raèng: ‘Vöøa nghe noùi keä ñoù laø ai noùi ra vaäy?’ Baáy giôø nhìn maõi cuõng chaúng thaáy ngöôøi naøo khaùc, chæ thaáy coù moät quyû la-saùt, ta lieàn hoûi raèng: ‘Ai môû cöûa giaûi thoaùt nhö vaäy? Ai coù theå phaùt ra tieáng noùi cuûa chö Phaät nhö saám reàn? Trong choán sanh töû nhö giaác nguû meâ, ai laø ngöôøi rieâng mình thöùc tænh, noùi leân nhöõng lôøi nhö vaäy? ÔÛ choán naøy ai laø ngöôøi coù theå chæ baøy ñöôøng ñi, ñaïo vò cao quyù nhaát cho chuùng sanh ñoùi khoù? Voâ löôïng chuùng sanh chìm ñaém trong bieån khoå sanh töû, ai coù theå ôû trong aáy laøm vò ñaïi thuyeàn sö?1 Chuùng sanh thöôøng bò côn beänh naëng phieàn naõo troùi buoäc, ai coù theå vì hoï maø laøm vò löông y?

Noùi ra nöûa baøi keä aáy laøm khai môû, böøng tænh taâm toâi, nhö moät nöûa vaàng traêng, nhö hoa sen ñang daàn nôû ra.’

“Thieän nam töû! Baáy giôø ta nhìn maõi khoâng thaáy ai khaùc, chæ thaáy quyû la-saùt. Ta laïi nghó raèng: ‘Phaûi chaêng la-saùt ñaây vöøa ñoïc baøi keä aáy?’ Nhöng roài laïi sanh nghi, cho raèng khoâng phaûi vaäy. Vì sao? Vì thaáy hình thuø raát ñaùng sôï. Neáu nhö ngöôøi ñöôïc nghe maáy caâu keä aáy thì taát caû nhöõng hình töôùng xaáu xa gheâ sôï aét ñöôïc döùt saïch. Taïi sao ngöôøi coù hình dung töôùng maïo nhö vaäy laïi coù theå ñoïc baøi keä aáy? Trong löûa ñoû khoâng leõ sanh ra hoa sen! Khoâng theå trong aùnh saùng maët trôøi laïi sanh ra nöôùc laïnh!

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta laïi nghó raèng: ‘Nay ta khoâng coù trí tueä, bieát ñaâu la-saùt aáy laïi chaúng ñöôïc gaëp chö Phaät 1

Ñaïi thuyeàn sö: Vò thuyeàn tröôûng taøi ba, thoâng thaïo moïi ñöôøng nöôùc treân bieån caû, coù theå chæ huy con taøu vöôït bieån ñeán nôi an toaøn.

207

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

quaù khöù, nöông theo nôi chö Phaät maø nghe ñöôïc nöûa baøi keä aáy. Nay ta neân hoûi nghóa nöûa baøi keä aáy.’ Ta lieàn ñeán tröôùc maët la-saùt, noùi raèng: ‘Laønh thay, Ñaïi só! Ngaøi ôû nôi ñaâu maø nghe ñöôïc nöûa baøi keä aáy cuûa baäc Ly boá uùy1 trong quaù khöù ñaõ noùi ra? Ñaïi só ôû nôi ñaâu maø ñöôïc nöûa haït chaâu nhö yù2 naøy? Ñaïi só! YÙ nghóa cuûa nöûa baøi keä naøy môùi laø Chaùnh ñaïo cuûa chö Phaät Theá Toân ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. Heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh ôû theá gian thöôøng bò maïng löôùi daøy ñaëc cuûa caùc taø kieán3 vaây phuû, che laáp, troïn ñôøi ôû trong phaùp ngoaïi ñaïo maø chaúng heà nghe ñöôïc choã thuyeát giaûng nghóa khoâng cuûa baäc xuaát theá Thaäp löïc theá huøng.4 “Thieän nam töû! Khi nghe ta hoûi nhö vaäy roài, la-saùt lieàn 1 2

3 4

Ly boá uùy: Ngöôøi ñaõ lìa khoûi söï sôï seät, cuõng nhö Voâ uùy hay Voâ sôû uùy, ñeàu laø nhöõng caùch noùi toân xöng ñöùc Phaät.

Chaâu nhö yù (Nhö yù chaâu): Cuõng goïi laø Ma-ni baûo chaâu, haït ngoïc quyù ñaëc bieät coù theå giuùp ngöôøi sôû höõu noù muoán gì ñöôïc naáy (nhö yù), neân goïi laø chaâu nhö yù. Nöûa baøi keä cuûa Phaät cuõng quyù baùu ñaëc bieät nhö theá neân ví nhö nöûa haït chaâu nhö yù.

Taø kieán: nguyeân baûn duøng “chö kieán”, chæ cho caùc yù kieán, caùc sôû kieán laàm laïc, thieân leäch cuûa keû phaøm phu, ngoaïi ñaïo, neân chuùng toâi dòch thaúng laø taø kieán.

Thaäp löïc theá huøng: Ñöùc Theá huøng coù ñuû möôøi trí löïc, laø toân hieäu cuûa Phaät. Phaät coù ñuû 10 trí löïc laø: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc: Trí löïc bieát söï, lyù ñuùng hay chaúng ñuùng, phaân bieät vieäc toát coù quaû toát vaø vieäc xaáu coù quaû xaáu.

2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc: Trí löïc roõ bieát nhaân quaû cuûa chuùng sanh trong ba ñôøi: quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

3. Tri chö thieàn giaûi thoaùt tam muoäi trí löïc: Trí löïc roõ bieát caùc möùc ñoä tu haønh cuûa chuùng sanh, bieát söùc thaéng tình duïc baèng söï tham thieàn tónh löï.

4. Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc: Trí löïc roõ bieát caên taùnh cuûa taát caû chuùng sanh cao hoaëc thaáp.

5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc: Trí löïc roõ bieát chuùng sanh hieåu ñaïo nhö theá naøo, bieát roõ caùc caùch nhaän hieåu cuûa theá gian vaø xuaát theá gian.

6. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc: Trí löïc roõ bieát caùc caûnh giôùi gioáng nhau hoaëc khaùc nhau, caùc caûnh giôùi trong möôøi phöông, baát luaän laø caûnh giôùi naøo.

7. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc: Trí löïc bieát heát phaàn haønh höõu laäu cuûa luïc ñaïo ñeán ñaâu vaø phaàn haønh Nieát-baøn voâ laäu ñeán ñaâu, nghóa laø bieát heát caùc con ñöôøng maø chuùng sanh noi theo ñeå ñöôïc giaûi thoaùt.

208

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

ñaùp raèng: ‘Ñaïi baø-la-moân! Nay oâng chaúng neân hoûi toâi nghóa aáy. Vì sao vaäy? Ñaõ nhieàu ngaøy roài toâi khoâng aên chi caû. Toâi ñi khaép nôi tìm kieám maø chaúng ñöôïc moùn chi. Toâi ñoùi khaùt khoå naõo, trong loøng roái loaïn neân noùi meâ saûng, ñoù chaúng phaûi laø choã hieåu bieát thaät trong loøng toâi. Giaû söû nay toâi coù theá löïc maø bay ñi, daïo nôi hö khoâng, tôùi chaâu Uaát-ñan-vieät, cho ñeán mieàn thieân thöôïng, ñi moïi nôi ñeå tìm moùn aên, cuõng khoâng tìm ñöôïc. Vì nhaân duyeân aáy toâi môùi noùi ra lôøi ñoù.’

“Thieän nam töû! Khi aáy ta laïi noùi vôùi la-saùt raèng: ‘Ñaïi só! Neáu oâng ñoïc cho toâi nghe troïn baøi keä, toâi seõ laøm ñeä töû cuûa oâng suoát ñôøi. “Ñaïi só! Choã oâng noùi ra luùc naõy thaät chöa troïn lôøi, cuõng chöa troïn nghóa. Vì duyeân côù gì maø oâng khoâng muoán noùi heát?

“Noùi chung thì vieäc boá thí tieàn cuûa aét phaûi coù luùc caïn kieät, coøn nhaân duyeân thí phaùp khoâng theå heát ñöôïc. Tuy khoâng theå heát ñöôïc nhöng laïi ñöôïc nhieàu lôïi ích. Nay toâi ñaõ nghe nöûa baøi keä noùi phaùp aáy roài, loøng sanh ra hoaøi nghi, kinh ngaïc. Mong oâng coù theå vì toâi tröø döùt loøng nghi aáy, noùi ra troïn baøi keä aáy roài, toâi seõ suoát ñôøi laøm ñeä töû cho oâng.’

8. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc: Trí löïc thaáy bieát moïi vieäc cuûa chuùng sanh trong voâ löôïng theá giôùi, thaáy bieát thoâng suoát chaúng bò ngaên ngaïi; thaáy bieát cuoäc sanh töû vaø vieäc thieän aùc cuûa hoï.

9. Tri tuùc maïng voâ laäu trí löïc: Trí löïc voâ laäu bieát caùc ñôøi tröôùc raát xa cuûa chuùng sanh.

10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc: Trí löïc ñoaïn haún caùc taäp khí, laøm cho caùc thoùi quen taùnh xaáu ñeàu döùt tuyeät.

Toân xöng Phaät laø baäc theá huøng (baäc anh huøng giöõa theá gian) vì ngaøi coù ñuû Thaäp trí löïc nhö treân, huøng maõnh hôn heát, coù theå cheá phuïc ñöôïc heát thaûy chuùng ma.

209

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“La-saùt ñaùp raèng: ‘OÂng thaät khoân ngoan thaùi quaù, chæ bieát lo cho baûn thaân maø chaúng bieát xeùt nghó cho toâi. Nay toâi khoå böùc vì ñoùi, thaät khoâng theå noùi ra.’

“Ta lieàn hoûi: ‘Vaäy thöùc aên cuûa oâng laø moùn gì?’

“La-saùt ñaùp: ‘OÂng chaúng caàn phaûi hoûi, neáu toâi noùi ra seõ khieán cho nhieàu ngöôøi sôï seät.’

“Ta laïi hoûi: ‘Toâi ôû nôi ñaây moät mình, khoâng coøn ngöôøi naøo khaùc caû. Toâi ñaõ khoâng sôï, sao oâng laïi chaúng noùi ra?’

“La-saùt ñaùp: ‘Moùn aên cuûa toâi chæ duy nhaát laø thòt töôi coøn aám cuûa con ngöôøi. Thöùc uoáng cuûa toâi chæ duy nhaát laø maùu noùng cuûa ngöôøi. Vì toâi baïc phöôùc neân chæ duøng ñöôïc caùc moùn ñoù thoâi. Toâi ñaõ ñi khaép nôi tìm kieám, moûi meät raõ rôøi maø khoâng theå tìm ñöôïc. Tuy trong ñôøi coù raát nhieàu ngöôøi, nhöng hoï ñeàu coù phöôùc ñöùc, laïi theâm ñöôïc chö thieân baûo veä, toâi khoâng coù söùc maïnh neân khoâng theå gieát hoï.’

“Thieän nam töû! Ta laïi noùi raèng: ‘OÂng chæ caàn noùi ra cho troïn baøi keä aáy. Toâi nghe keä roài toâi seõ duøng thaân naøy maø phuïng thí cuùng döôøng cho oâng. “Ñaïi só! Giaù nhö toâi cheát roài thì thaân naøy khoâng coù choã duøng, seõ laøm moùn aên cho coïp, soùi vaø caùc loaøi chim döõ. Sau ñoù toâi cuõng khoâng ñöôïc maûy may phöôùc baùo. Nay toâi vì caàu quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà seõ lìa boû caùi thaân khoâng beàn chaéc naøy ñeå ñöôïc thaân kieân coá.’

“La-saùt ñaùp: ‘Coù ai tin ñöôïc nhöõng lôøi nhö vaäy cuûa oâng, chæ vì taùm chöõ1 maø coù theå lìa boû thaân theå mình yeâu meán hay sao?’

“Thieän nam töû! Ta lieàn ñaùp raèng: ‘OÂng thaät khoâng coù trí tueä. Ví nhö coù ngöôøi kia thí cho keû khaùc moùn ñoà baèng 1

Taùm chöõ: Trong nguyeân vaên nöûa baøi keä coøn laïi coù 2 caâu, moãi caâu 4 chöõ neân caû thaûy coøn thieáu 8 chöõ.

210

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

saønh ñeå ñöôïc moùn ñoà baèng baûy baùu.1 Toâi cuõng nhö vaäy, xaû boû thaân khoâng beàn chaéc naøy ñeå ñöôïc thaân kim cang.2 OÂng noùi raèng: Coù ai tin ñöôïc? Nay toâi coù ngöôøi laøm chöùng: Ñaïi Phaïm thieân vöông, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân vaø boán vò Thieân vöông ñeàu coù theå laøm chöùng vieäc aáy. Laïi coù chö Boà Taùt thieân nhaõn, vì muoán lôïi ích cho voâ löôïng chuùng sanh neân tu haønh Ñaïi thöøa, coù ñuû saùu phaùp ba-la-maät, caùc vò aáy cuõng coù theå chöùng bieát. Laïi coù chö Phaät Theá Toân möôøi phöông, vì lôïi ích cho chuùng sanh cuõng coù theå chöùng minh cho vieäc toâi vì taùm chöõ maø xaû boû thaân maïng naøy.’

“La-saùt laïi noùi: ‘Neáu oâng coù theå xaû thaân nhö vaäy, haõy laéng nghe ñaây! Toâi seõ vì oâng noùi ra nöûa baøi keä coøn laïi.’

“Thieän nam töû! Luùc aáy, ta nghe nhö vaäy trong loøng laáy laøm vui veû, lieàn côûi taám aùo da höôu ñang maëc traûi ra laøm phaùp toøa cho la-saùt aáy, baïch raèng: ‘Hoøa thöôïng! Xin thænh ngaøi ngoài leân toøa naøy.’ Roài ta ôû tröôùc maët la-saùt, chaép tay quyø moïp, thöa raèng: ‘Thænh hoøa thöôïng vì con noùi ra nöûa baøi keä coøn laïi, khieán cho ñöôïc ñaày ñuû, troïn veïn.’

“La-saùt lieàn noùi: Sanh dieät döùt roài, Tòch dieät laø vui.

“Baáy giôø, la-saùt noùi aáy keä roài baûo ta raèng: ‘Boà Taùt maha-taùt, nay oâng ñaõ nghe troïn nghóa baøi keä. Sôû nguyeän cuûa oâng ñaõ ñöôïc troïn ñuû. Neáu muoán lôïi ích cho caùc chuùng sanh, baây giôø xin haõy thí thaân cho toâi.’

1 2

Baûy baùu (thaát baûo): baûy moùn quyù giaù laø vaøng, baïc, löu ly, pha leâ, xa-cöø, xích chaâu, maõ naõo.

Thaân kim cang (Kim cang thaân): Thaân beàn chaéc khoâng gì coù theå laøm hö hoaïi ñöôïc, cuõng khoâng töï hö hoaïi theo thôøi gian. Ñaây laø caùch noùi ñeå ví vôùi thaân Phaät.

211

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Thuôû aáy ta suy xeùt saâu xa yù nghóa baøi keä aáy. Veà sau ôû khaép nôi, hoaëc treân ñaù, hoaëc treân vaùch töôøng, caây coái, nôi ñöôøng saù, ta ñeàu vieát leân baøi keä aáy.

“Khi ñoù ta lieàn maëc ñuû y phuïc vì e raèng sau khi cheát thaân theå phaûi loõa loà, roài treøo leân moät caây cao.

“Vò thaàn caây hoûi ta raèng: ‘Laønh thay! Nhaân giaû, ngaøi muoán laøm gì vaäy?’

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta ñaùp raèng: ‘Toâi muoán xaû thaân ñeå traû giaù baøi keä.’

“Vò thaàn caây hoûi: ‘Baøi keä aáy coù ích lôïi gì?’

“Ta ñaùp: ‘Nhöõng caâu keä aáy laø cuûa chö Phaät quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai thuyeát daïy, khai môû phaùp khoâng cuûa Chaùnh ñaïo. Toâi vì phaùp naøy xaû boû thaân maïng, chaúng vì lôïi döôõng, danh voïng, cuûa caûi, traân baûo, chaúng vì caùc ngoâi vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông, Boán Ñaïi thieân vöông, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân, Ñaïi Phaïm Thieân vöông cuøng moïi söï vui söôùng trong coõi ngöôøi, coõi trôøi. Chæ vì muoán lôïi ích cho heát thaûy chuùng sanh neân xaû boû thaân naøy.’

“Thieän nam töû! Khi ta xaû boû thaân maïng laïi noùi ra lôøi naøy: ‘Nguyeän cho taát caû nhöõng keû keo laän thaûy ñeàu nhìn thaáy toâi lìa boû thaân naøy! Nhö coù ngöôøi ít laøm vieäc boá thí, khôûi taâm cao ngaïo cuõng khieán cho ñöôïc nhìn thaáy toâi vì moät baøi keä maø xaû boû thaân maïng naøy nhö vaát boû coû caây.’

“Noùi xong lôøi aáy, ta lieàn buoâng mình töø treân caây cao maø rôi xuoáng. Khi ta rôi chöa ñeán maët ñaát thì giöõa hö khoâng boãng phaùt ra raát nhieàu aâm thanh. AÂm thanh aáy vang leân ñeán taän caûnh trôøi Saéc cöùu caùnh.1 Baáy giôø, la-saùt hieän 1

Coõi trôøi Saéc cöùu caùnh (A-ca-ni-traù thieân), laø coõi trôøi thöù 18 thuoäc Saéc giôùi, ôû treân caû coõi trôøi Töù thieàn.

212

PHAÅM THAÙNH HAÏNH

nguyeân hình Ñeá-thích, giöõa khoâng trung ñoùn laáy thaân ta vaø ñaët yeân treân maët ñaát.

“Khi aáy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân cuøng chö thieân, Ñaïi Phaïm Thieân vöông, thaûy ñeàu cuùi ñaàu laøm leã döôùi chaân ta, ngôïi khen raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Ngaøi quaû thaät laø Boà Taùt, coù theå laøm lôïi ích lôùn cho voâ löôïng chuùng sanh, muoán thaép leân caây ñuoác phaùp lôùn giöõa choán voâ minh taêm toái. Vì chuùng toâi meán tieác Chaùnh phaùp lôùn lao cuûa Nhö Lai neân môùi cuøng nhau ñeán quaáy roái ngaøi. Xin ngaøi nhaän cho söï saùm hoái toäi loãi cuûa chuùng toâi. Veà sau ngaøi nhaát ñònh seõ thaønh Phaät ñaïo, nguyeän xin cöùu ñoä chuùng toâi.’

“Baáy giôø, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân vaø chö thieân cuøng leã baùi döôùi chaân ta, töø bieät maø ñi, boãng nhieân maát daïng.

“Thieän nam töû! Nhö ta thuôû aáy vì nöûa baøi keä maø xaû boû thaân naøy. Do nhaân duyeân aáy lieàn vöôït qua ñöôïc ñuû möôøi hai kieáp, thaønh Phaät tröôùc Boà Taùt Di-laëc.

“Thieän nam töû! Ta ñöôïc voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy ñeàu do nôi söï cuùng döôøng Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai. Thieän nam töû! Caùc oâng nay cuõng theá, phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, aét laø ñaõ vöôït leân hôn caû caùc vò Boà Taùt nhieàu voâ löôïng voâ bieân nhö soá caùt soâng Haèng.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, tu taäp Thaùnh haïnh.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI BOÁN

213

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI LAÊM PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Phaåm thöù taùm – Phaàn moät1

T

hieän nam töû! Theá naøo laø haïnh thanh tònh cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt? Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï nôi kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, truï nôi Baûy phaùp laønh, ñöôïc ñuû haïnh thanh tònh.

“Nhöõng gì laø baûy? Moät laø bieát phaùp, hai laø bieát nghóa, ba laø bieát luùc thích hôïp, boán laø bieát ñuû, naêm laø töï bieát mình, saùu laø bieát roõ ngöôøi quanh mình, baûy laø bieát phaân bieät keû treân ngöôøi döôùi.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt bieát phaùp?

Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt roõ bieát Möôøi hai boä kinh: Tu-ña-la, Kyø-daï, Thoï kyù, Giaø-ña, Öu-ñaø-na, Ni-ñaø-na, A-ba-ñaø-na, Y-ñeá-muïc-ña-giaø, Xaø-ñaø-giaø, Tyø-phaät-löôïc, A-phuø-ñaø-ñaït-ma vaø Öu-ba-ñeà-xaù.

“Thieän nam töû! Nhöõng gì goïi laø kinh Tu-ña-la? Töø ñoaïn khôûi ñaàu ‘Toâi ñöôïc nghe ñuùng nhö theá naøy’2 cho ñeán phaàn 1 2

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 14, phaåm Haïnh thanh tònh thöù 20, phaàn 1 (Phaïm haïnh phaåm ñeä nhò thaäp chi nhaát).

Nguyeân vaên chöõ Haùn laø: ‘Nhö thò ngaõ vaên’, ñöôïc xem laø phaàn khôûi ñaàu cho taát caû nhöõng kinh do Phaät thuyeát.

286

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

keát thuùc noùi raèng ‘vui veû kính caån vaâng laøm theo’. Heát thaûy nhö vaäy ñeàu goïi laø kinh Tu-ña-la.1 “Nhöõng gì goïi laø kinh Kyø-daï? Phaät coù daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Thuôû xöa, ta vaø caùc oâng ñeàu ngu si khoâng trí tueä, khoâng nhìn thaáy ñuùng thaät Boán chaân ñeá, vì vaäy maø löu chuyeån daøi laâu trong sanh töû, chìm ñaém trong bieån lôùn khoå naõo.

“Nhöõng gì laø Boán chaân ñeá? Ñoù laø Khoå, Taäp, Dieät vaø Ñaïo.’ Khi Phaät ñaõ thuyeát giaûng xong Kheá kinh2 nhö vaäy vôùi caùc vò tyø-kheo, laïi coù nhöõng chuùng sanh caên trí nhanh nhaïy, vì muoán nghe phaùp neân tìm ñeán choã Phaät, lieàn hoûi moïi ngöôøi raèng: ‘Nhö Lai môùi vöøa thuyeát giaûng ñieàu chi?’

Luùc aáy, Phaät bieát nhö vaäy lieàn theo noäi dung kinh ñaõ thuyeát giaûng maø ñoïc keä tuïng raèng: Xöa, ta cuøng caùc oâng, Chaúng thaáy Boán chaân ñeá, Neân löu chuyeån daøi laâu, Trong bieån khoå sanh töû.

Neáu thaáy ñöôïc Boán ñeá, AÉt döùt ñöôïc sanh töû.

Sanh töû ñaõ döùt roài, Khoâng thoï sanh caùc caûnh.3 1

2 3

Tu-ña-la (Sūtra), dòch nghóa laø kheá kinh, phaùp boån, chæ chung nhöõng kinh ñieån do Phaät thuyeát daïy ñeå chuùng sanh vaâng laøm theo nhaèm ñaït ñeán söï giaûi thoaùt.

Vì theá maø khôûi ñaàu baèng “nhö thò ngaõ vaên” ñeå xaùc tín ñoù chính laø lôøi do Phaät ñaõ töøng noùi ra, ngaøi A-nan nghe vaø thuaät laïi; roài keát thuùc baèng “hoan hyû phuïng haønh” ñeå nhaán maïnh laø kinh chæ coù giaù trò khi ngöôøi nghe “vui veû vaâng laøm theo”. Neáu khoâng thöïc haønh theo lôøi Phaät daïy thì duø coù ñoïc tuïng bao nhieâu kinh ñieån cuõng khoâng theå ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt.

Kheá kinh: töùc laø kinh Tu-ña-la vöøa noùi ôû treân.

Töùc chæ cho 25 caûnh giôùi hieän höõu (Nhò thaäp nguõ höõu) trong caû Ba coõi: Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû söï thoï sanh cuûa chuùng sanh ñeàu khoâng ra ngoaøi 25 caûnh giôùi hieän höõu naøy.

287

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhö vaäy goïi laø kinh Kyø-daï.1 “Nhöõng gì goïi laø kinh Thoï kyù?2 Nhö coù nhöõng kinh luaät maø trong khi Nhö Lai thuyeát giaûng coù thoï kyù quaû Phaät cho chö thieân hoaëc loaøi ngöôøi, [chaúng haïn nhö:] ‘Naøy A-daät-ña!3 Veà ñôøi vò lai seõ coù vò vua teân laø Höôùng-khö, vaøo khi aáy oâng seõ thaønh Phaät hieäu laø Di-laëc.’4 Nhö vaäy goïi laø kinh Thoï kyù.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Giaø-ñaø?5 Tröø kinh Tu-ña-la vaø caùc phaàn giôùi luaät, ngoaøi ra nhö coù thuyeát nhöõng baøi keä boán caâu, chaúng haïn nhö: Khoâng laøm caùc vieäc aùc, Thaønh töïu moïi ñieàu laønh, Giöõ taâm yù trong saïch, Chính lôøi chö Phaät daïy.

“Nhö vaäy ñeàu goïi laø kinh Giaø-ñaø.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Öu-ñaø-na?6 Nhö ñöùc Phaät vaøo giôø 1

2

3 4

5

6

Kyø-daï (Geya), dòch nghóa laø truøng tuïng, öùng tuïng. Sau khi Phaät thuyeát giaûng phaàn Kheá kinh xong thì duøng nhöõng keä tuïng naøy ñeå truøng tuyeân, noùi laïi nhöõng nghóa ñaõ thuyeát giaûng, neân goïi laø Truøng tuïng.

Kinh Thoï kyù (Vyākaraṇa), dòch aâm laø Hoøa-ca-la-na, nghóa laø noùi tröôùc cho bieát veà nhöõng quaû vò maø ai ñoù seõ ñöôïc thaønh töïu trong töông lai. Ñöùc Phaät duøng trí tueä giaùc ngoä maø thaáy bieát ñöôïc, neân noùi ra nhaèm muïc ñích saùch taán vieäc tu taäp cho caùc ñeä töû.

A-daät-ña (Ajita): dòch nghóa laø ‘voâ naêng thaéng’, töùc laø Boà Taùt Di-laëc.

Di-laëc: (Maitreya), dòch nghóa laø Töø Thò (慈氏), cuõng coù teân laø Voâ Naêng Thaéng ( 無能勝), hoaëc theo aâm Haùn Vieät laø A-daät-ña, laø moät vò ñaïi Boà Taùt vaø cuõng laø vò Phaät trong töông lai, ñaõ ñöôïc Phaät Thích-ca thoï kyù. Coõi giaùo hoaù cuûa ngaøi hieän naøy laø trôøi Ñaâu-suaát.

Kinh Giaø-ñaø (Gāthā) dòch nghóa laø ‘coâ khôûi tuïng’, ‘phuùng tuïng’, cuõng ñoïc laø keä-ñaø hay keä, nghóa laø nhöõng baøi keä do coù nhaân duyeân thích hôïp maø Phaät noùi ra rieâng reõ chöù khoâng ñeå truøng tuïng Kheá kinh, cuõng khoâng nhaèm noùi giôùi luaät.

Kinh Öu-ñaø-na (Udāna), dòch nghóa: Töï thuyeát hay Voâ vaán töï thuyeát.

288

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

boâ1 vaøo thieàn ñònh, vì haøng chö thieân maø [hoùa hieän leân coõi trôøi] giaûng roäng nghóa coát yeáu cuûa phaùp. Luùc aáy, chö tyøkheo ñeàu nghó raèng: ‘Hieän giôø [khoâng bieát] Nhö Lai ñang laøm vieäc chi?’ Ñeán saùng hoâm sau Phaät ra khoûi thieàn ñònh, tuy khoâng coù ai thöa hoûi nhöng duøng tha taâm trí2 töï noùi ra raèng: ‘Caùc tyø-kheo neân bieát raèng ñôøi soáng cuûa taát caû chö thieân raát laâu daøi. Tyø kheo caùc oâng! Laønh thay cho nhöõng keû vì ngöôøi khaùc, chaúng caàu lôïi cho mình! Laønh thay cho nhöõng keû ít ham muoán! Laønh thay cho nhöõng keû töï bieát ñuû! Laønh thay cho haïnh vaéng laëng yeân tónh!’ Nhöõng kinh nhö vaäy khoâng coù ai thöa hoûi maø Phaät töï thuyeát giaûng.

Nhö vaäy goïi laø kinh Öu-ñaø-na.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Ni-ñaø-na?3 Nhö caùc kinh keä vì ngöôøi khaùc maø giaûng thuyeát choã nguyeân nhaân, nguoàn goác cuûa söï vieäc. Ví nhö ôû thaønh Xaù-veä coù ngöôøi thanh nieân giaêng löôùi baét chim. Khi baét ñöôïc roài thì nhoát trong loàng, cho uoáng nöôùc, aên luùa no ñuû, sau môùi thaû cho bay ñi. Ñöùc Theá Toân bieát roõ nhaân duyeân töø ñaàu ñeán cuoái, neân ñoïc keä daïy raèng: Chôù khinh toäi nhoû, Cho laø khoâng haïi.

Gioït nöôùc tuy beù, Daàn ñaày boàn to.4 1 2 3 4

Giôø boâ: caùch duøng cuõ, khoaûng giöõa giôø thaân, töùc laø töø 4 ñeán 5 giôø chieàu.

Tha taâm trí: Trí tueä roõ bieát taâm yù cuûa ngöôøi khaùc, cuõng goïi laø Tha taâm thoâng.

Kinh Ni-ñaø-na (Nidāna), dòch nghóa laø ‘nhaân duyeân’, laø nhöõng kinh Phaät thuyeát giaûng veà lyù nhaân duyeân, nhaân quaû.

Ngöôøi thanh nieân naøy chæ baét chim ñeå laøm thuù vui, nhoát vaøo loàng cho aên no ñuû roài thaû ra, nghó raèng nhö theá chaúng phaûi vieäc gaây toäi. Ñöùc Phaät roõ bieát nhaân quaû neân daïy baøi keä treân ñeå chæ roõ, duø laø vieäc aùc nhoû nhöng tích luõy nhieàu ngaøy cuõng thaønh moái tai haïi lôùn.

289

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ñoù goïi laø kinh Ni-ñaø-na.

“Nhöõng gì goïi laø kinh A-ba-ñaø-na?1 Nhö trong giôùi luaät coù noùi ra nhöõng thí duï, nhö vaäy goïi laø kinh A-ba-ñaø-na.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Y-ñeá-muïc-ña-giaø?2 Nhö Phaät coù daïy: ‘Chö tyø-kheo neân bieát raèng, khi ta ra ñôøi, nhöõng phaùp ta thuyeát dieãn goïi laø Giôùi kinh. Luùc Phaät Cöu-löu-taàn3 ra ñôøi, nhöõng phaùp maø ñöùc Phaät aáy thuyeát dieãn goïi laø Troáng cam loä. Khi Phaät Caâu-na-haøm-maâu-ni4 ra ñôøi, phaùp maø ngaøi thuyeát dieãn goïi laø Phaùp kính.5 Khi Phaät Ca-dieáp6 ra ñôøi, phaùp maø ñöùc Phaät aáy thuyeát dieãn goïi laø Phaân bieät khoâng.’ Nhö vaäy goïi laø kinh Y-ñeá-muïc-ña-giaø.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Xaø-ñaø-giaø?7 Nhö Phaät Theá Toân khi coøn laøm Boà Taùt, tu caùc phaùp khoå haïnh. Chaúng haïn nhö daïy raèng: ‘Chö tyø-kheo neân bieát raèng thôøi quaù khöù ta ñaõ töøng laøm höôu, laøm gaáu, laøm mang, laøm thoû, laøm vua, laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông, laøm roàng, laøm chim kim sí... Khi coøn tu ñaïo Boà Taùt ta coù thoï caùc thaân aáy.’ Nhö vaäy goïi laø kinh Xaø-ñaø-giaø.

1 2 3 4 5 6 7

A-ba-ñaø-na (Avadāna), dòch nghóa laø ‘thí duï’, laø nhöõng kinh Phaät duøng caùc thí duï ñeå laøm roõ yù nghóa giaùo phaùp.

Kinh Y-ñeá-muïc-ña-giaø (Itivṛttaka), dòch nghóa laø ‘baûn söï’, laø nhöõng kinh noùi veà söï ra ñôøi, thuyeát phaùp cuûa chö Phaät.

Phaät Cöu-löu-taàn (Krakucchanda), cuõng vieát laø Phaät Caâu-löu-toân, Ca-la-ca-toânñaïi, laø moät vò Phaät quaù khöù tröôùc Phaät Caâu-na-haøm-maâu-ni.

Phaät Caâu-na-haøm maâu-ni (Kanakamouni) cuõng laø moät vò Phaät trong quaù khöù, keá tieáp Phaät Cöu-löu-taàn.

Phaùp kính: Taám göông phaùp.

Ca-dieáp (Kayapa): Moät vò Phaät quaù khöù, ra ñôøi tröôùc Phaät Thích-ca.

Kinh Xaø-ñaø-giaø (Jātaka), dòch nghóa laø boån sanh, laø nhöõng kinh noùi veà tieàn thaân ñöùc Phaät khi coøn tu ñaïo Boà Taùt.

290

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Nhöõng gì goïi laø kinh Tyø-phaät-löôïc?1 AÁy laø kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, nghóa lyù roäng lôùn nhö hö khoâng.

Nhö vaäy goïi laø kinh Tyø-phaät-löôïc.

“Nhöõng gì goïi laø kinh A-phuø-ñaø-ñaït-ma?2 Nhö Boà Taùt khi môùi sanh ra, chaúng coù ai naâng ñôõ maø böôùc ñi baûy böôùc, phoùng haøo quang lôùn, quaùn chieáu khaép möôøi phöông! Laïi nhö con vöôïn tay böng baùt maät ñeán hieán cuùng Nhö Lai! Nhö con choù treân ñaàu coù vaù traéng, ñeán ngoài beân Phaät maø nghe phaùp. Nhö Ma Ba-tuaàn bieán laøm con traâu xanh, ñi giöõa nhöõng cheùn baùt baèng saønh, laøm cho cheùn baùt chaïm nhau khua ñoäng nhöng chaúng beå vôõ caùi naøo. Nhö Phaät vöøa ñaûn sanh, khi vaøo ñeàn thôø chö thieân khieán cho caùc töôïng chö thieân ñeàu phaûi böôùc xuoáng maø leã kính ngaøi! Nhöõng kinh thuyeát vieäc nhö vaäy goïi laø kinh A-phuø-ñaø-ñaït-ma.

“Nhöõng gì goïi laø kinh Öu-ba-ñeà-xaù?3 Nhö trong caùc kinh do Phaät Theá Toân thuyeát dieãn, noùi ra nhöõng baøi bieän luaän nghóa lyù, phaân bieät giaûng roäng, chæ roõ caùc hình töôùng, dung maïo. Nhö vaäy goïi laø kinh Öu-ba-ñeà-xaù.

“Neáu Boà Taùt coù theå hieåu roõ ñöôïc caû möôøi hai boä kinh nhö vaäy, goïi laø bieát phaùp.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt bieát nghóa? Boà Taùt maha-taùt neáu ñoái vôùi taát caû ngoân ngöõ vaên töï ñeàu hieåu bieát saâu roäng yù nghóa, nhö vaäy goïi laø bieát nghóa.

1 2

3

Kinh Tyø-phaät-löôïc (Vaipulia), dòch nghóa laø Phöông quaûng kinh, töùc laø kinh ñieån Ñaïi thöøa.

Kinh A-phuø-ñaø-ñaït-ma (Adbhūta-dharma), dòch nghóa laø ‘vò taèng höõu’, chöa töøng coù, nghóa laø trong kinh thuyeát giaûng nhöõng söï vieäc maø tröôùc ñaây ngöôøi ñôøi chöa töøng nghe noùi ñeán.

Kinh Öu-ba-ñeà-xaù (Upadeśa), dòch nghóa laø Luaän nghò, laø nhöõng kinh coù noäi dung bieän luaän, phaân bieät roõ chính taø, phaûi traùi.

291

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt bieát luùc thích hôïp? Thieän nam töû! Boà Taùt kheùo bieát ñöôïc luùc naøo neân tu tòch tónh, luùc naøo neân tu tinh taán, luùc naøo neân tu xaû ñònh,1 luùc naøo neân cuùng döôøng Phaät, luùc naøo neân cuùng döôøng thaày, luùc naøo neân tu caùc phaùp boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, ñaày ñuû caû phaùp Baùt-nhaõ Ba-la-maät. Nhö vaäy goïi laø bieát phaûi thôøi.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt töï bieát ñuû? Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt töï bieát ñuû trong nhöõng vieäc nhö aên uoáng, y phuïc, thuoác men, ñi ñöùng, naèm ngoài, thöùc nguû, noùi, im.2 Nhö vaäy goïi laø bieát ñuû.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt töï bieát mình? Boà Taùt aáy töï bieát raèng mình coù loøng tin nhö theá naøo, giöõ giôùi nhö theá naøo, ña vaên nhö theá naøo, haïnh xaû nhö theá naøo, trí tueä nhö theá naøo, ñeán vaø ñi nhö theá naøo, chaùnh nieäm nhö theá naøo, thieän haïnh nhö theá naøo, hoûi nhö theá naøo, ñaùp nhö theá naøo. Nhö vaäy goïi laø töï bieát mình.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt bieát roõ ngöôøi quanh mình?

Thieän nam töû! Vò Boà Taùt bieát roõ ñaây laø nhoùm ngöôøi saùt-lî, ñaây laø nhoùm ngöôøi baø-la-moân, ñaây laø nhoùm ngöôøi cö só, ñaây laø nhoùm caùc vò sa-moân... roõ bieát heát caùc nhoùm ngöôøi nhö theá. Laïi bieát raèng khi ôû trong moãi nhoùm aáy neân ñi laïi nhö theá naøo, ñöùng ngoài nhö theá naøo, thuyeát phaùp nhö theá naøo, hoûi ñaùp nhö theá naøo.... Nhö vaäy goïi laø bieát roõ ngöôøi quanh mình.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt bieát phaân bieät keû treân ngöôøi döôùi? Thieän nam töû! Ngöôøi coù hai haïng: moät laø 1 2

Xaû ñònh: ra khoûi thieàn ñònh, chaám döùt traïng thaùi nhaäp ñònh, cuõng goïi laø xuaát ñònh.

Nghóa laø bieát chöøng möïc maø khoâng tham caàu thaùi quaù.

292

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ngöôøi coù ñöùc tin, hai laø ngöôøi khoâng coù ñöùc tin. Boà Taùt neân bieát, ngöôøi coù ñöùc tin laø toát, ngöôøi khoâng coù ñöùc tin laø khoâng toát.

“Laïi nöõa, trong nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi thöôøng ñeán chuøa, hai laø ngöôøi khoâng ñeán chuøa. Boà Taùt neân bieát, ngöôøi coù ñeán chuøa laø toát, ngöôøi khoâng ñeán chuøa goïi laø khoâng toát.

“Ngöôøi ñeán chuøa laïi cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi coù leã baùi, hai laø ngöôøi khoâng leã baùi. Boà Taùt neân bieát, ngöôøi coù leã baùi laø toát, ngöôøi khoâng leã baùi laø khoâng toát.

“Ngöôøi leã baùi laïi cuõng coù hai haïng: moät laø nghe phaùp, hai laø khoâng nghe phaùp. Boà Taùt neân bieát: ngöôøi nghe phaùp laø toát, ngöôøi khoâng nghe phaùp laø khoâng toát.

“Ngöôøi nghe phaùp laïi cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi heát loøng chuù yù laéng nghe, hai laø ngöôøi khoâng chuù yù laéng nghe. Boà Taùt neân bieát, ngöôøi heát loøng nghe phaùp laø ngöôøi toát, ngöôøi khoâng heát loøng nghe phaùp laø khoâng toát.

“Ngöôøi heát loøng nghe phaùp laïi cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi bieát suy xeùt nghóa lyù, hai laø ngöôøi khoâng suy xeùt nghóa lyù. Boà Taùt neân bieát, ngöôøi bieát suy xeùt nghóa lyù laø toát, ngöôøi khoâng suy xeùt nghóa lyù laø khoâng toát.

“Ngöôøi bieát suy xeùt nghóa lyù cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi [hieåu roài] laøm theo nhö lôøi daïy, hai laø ngöôøi khoâng laøm theo. Ngöôøi laøm theo nhö lôøi daïy laø toát, ngöôøi khoâng laøm theo laø khoâng toát.

“Ngöôøi laøm theo nhö lôøi daïy laïi cuõng coù hai haïng: moät laø ngöôøi caàu [ñöôïc quaû vò cuûa] thöøa Thanh vaên, khoâng theå 293

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laøm lôïi ích an oån cho heát thaûy chuùng sanh khoå naõo, hai laø ngöôøi hoài höôùng veà Voâ thöôïng Ñaïi thöøa, lôïi ích cho nhieàu ngöôøi, khieán cho ñöôïc an vui. Boà Taùt neân bieát, coù theå laøm lôïi ích cho nhieàu ngöôøi, khieán hoï ñöôïc an vui, ñoù laø vieäc thieän cao quyù nhaát.

“Thieän nam töû! Nhö trong caùc vaät quyù baùu, haït chaâu nhö yù laø hôn heát; trong caùc muøi vò, vò cam loä laø hôn heát.

[Cuõng vaäy,] haøng Boà Taùt nhö theá laø baäc cao quyù hôn heát trong nhaân loaïi vaø chö thieân, khoâng ai so saùnh ñöôïc.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt truï nôi kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, truï nôi baûy phaùp laønh. Boà Taùt truï nôi baûy phaùp laønh nhö theá roài lieàn ñöôïc ñaày ñuû caùc haïnh thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Caùc haïnh thanh tònh aáy laø: töø, bi, hyû vaø xaû.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu ai thöôøng tu taâm töø thì coù theå döùt tröø saân khueå; tu taäp taâm bi cuõng döùt ñöôïc saân khueå. Nhö vaäy sao noùi laø Boán taâm voâ löôïng? Cöù suy theo nghóa maø noùi thì leõ ra chæ coù ba maø thoâi!

“Baïch Theá Toân! Taâm töø coù ba duyeân: moät laø duyeân chuùng sanh, hai laø duyeân vôùi phaùp, ba laø khoâng duyeân.

Caùc taâm bi, hyû, xaû laïi cuõng nhö vaäy. Neáu theo nghóa aáy thì leõ ra chæ coù ba, khoâng neân noùi laø coù boán!

“Duyeân chuùng sanh laø duyeân vôùi naêm aám, nguyeän mang laïi cho chuùng sanh söï vui veû. Ñoù goïi laø duyeân chuùng sanh.

“Duyeân vôùi phaùp laø duyeân vôùi nhöõng vaät maø caùc chuùng sanh caàn duøng, ñem nhöõng vaät aáy maø thí cho chuùng sanh. Ñoù goïi laø duyeân vôùi phaùp.

294

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Khoâng duyeân töùc laø duyeân vôùi Nhö Lai. Nhö vaäy goïi laø khoâng duyeân.

“Taâm töø phaàn nhieàu laø duyeân vôùi nhöõng chuùng sanh ngheøo tuùng. Baäc ñaïi sö laø Nhö Lai ñaõ vónh vieãn lìa xa söï ngheøo tuùng, höôûng nieàm vui cao caû nhaát. Neáu duyeân vôùi chuùng sanh aét khoâng duyeân vôùi Phaät. Ñoái vôùi phaùp cuõng vaäy.1 Vì nghóa aáy, duyeân vôùi Nhö Lai goïi laø khoâng duyeân.

“Baïch Theá Toân! Taâm töø duyeân vôùi heát thaûy chuùng sanh, nhö duyeân vôùi cha meï, vôï con, thaân thuoäc... Vì nghóa aáy neân goïi laø duyeân chuùng sanh.

“Duyeân vôùi phaùp laø khoâng thaáy coù cha meï, vôï con, thaân thuoäc... chæ thaáy heát thaûy caùc phaùp ñeàu do duyeân maø sanh.

Nhö vaäy goïi laø duyeân vôùi phaùp.

“Khoâng duyeân laø khoâng truï ôû töôùng phaùp vaø töôùng chuùng sanh. Nhö vaäy goïi laø khoâng duyeân.

“Caùc taâm bi, hyû, xaû laïi cuõng nhö theá. Cho neân ñaùng leõ chæ coù ba taâm, khoâng coù tôùi boán!

“Theá Toân! Coù hai haïng ngöôøi, moät laø ngöôøi theo choã thaáy bieát maø laøm, hai laø ngöôøi theo choã yeâu meán maø laøm.

Ngöôøi theo choã thaáy bieát maø laøm thöôøng tu töø bi, ngöôøi theo choã yeâu meán maø laøm thöôøng tu hyû xaû. Theo nhö nghóa naøy thì leõ ra chæ coù hai taâm, khoâng coù tôùi boán!

“Baïch Theá Toân! Noùi laø voâ löôïng cuõng goïi laø khoâng giôùi haïn. Vì khoâng theå bieát ñöôïc giôùi haïn ñeán ñaâu neân goïi laø voâ löôïng. Neáu laø voâ löôïng thì leõ ra chæ laø moät, khoâng neân noùi laø boán! Neáu noùi laø boán, laøm sao coù theå laø voâ löôïng?

Vaäy neân leõ ra chæ laø moät, khoâng coù tôùi boán!”

1

Nghóa laø, neáu duyeân vôùi phaùp cuõng laø khoâng duyeân vôùi Phaät.

295

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Chö Phaät Nhö Lai vì chuùng sanh maø giaûng thuyeát nhöõng choã phaùp yeáu, lôøi leõ saâu kín, raát khoù maø thaáu hieåu troïn veïn. Coù khi caùc ngaøi vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng moät nhaân duyeân, nhö noùi: ‘Nhöõng gì laø moät nhaân duyeân? Ñoù laø taát caû caùc phaùp höõu vi.’

“Thieän nam töû! Hoaëc coù khi laïi thuyeát daïy [phaân bieät thaønh] hai loaïi laø nhaân vaø quaû. Hoaëc thuyeát daïy ba loaïi laø phieàn naõo, nghieäp, khoå. Hoaëc noùi boán loaïi laø voâ minh, caùc haønh, sanh vaø giaø cheát. Hoaëc noùi naêm loaïi laø thoï, aùi, thuû, höõu vaø sanh. Hoaëc noùi saùu loaïi laø nhaân vaø quaû trong ba ñôøi.1 Hoaëc noùi baûy loaïi laø thöùc, danh saéc, saùu nhaäp, xuùc, thoï, aùi vaø thuû. Hoaëc noùi taùm loaïi laø, [trong Möôøi hai nhaân duyeân] tröø ra voâ minh, haønh, sanh vaø giaø cheát, coøn laïi taùm moùn. Hoaëc noùi chín loaïi laø, nhö trong Thaønh kinh2 coù noùi: tröø ra voâ minh, haønh, thöùc, coøn laïi chín nhaân duyeân.

Hoaëc noùi möôøi moät loaïi, nhö Phaät vì Taùt-giaø laø keû tin theo ngoaïi ñaïo Ni-kieàn-töû maø thuyeát raèng, [trong Möôøi hai nhaân duyeân], tröø ra moät phaùp sanh, coøn laïi möôøi moät phaùp. Hoaëc noùi ñuû Möôøi hai nhaân duyeân, nhö khi ôû thaønh Vöông Xaù vì nhoùm oâng Ca-dieáp maø thuyeát ñaày ñuû Möôøi hai nhaân duyeân, töø voâ minh cho tôùi sanh, giaø, beänh, cheát.

“Thieän nam töû! Gioáng nhö chæ moät nhaân duyeân nhöng vì chuùng sanh maø phaân bieät nhieàu caùch khaùc nhau, taâm phaùp voâ löôïng cuõng laø nhö vaäy. Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân ñoái vôùi haïnh saâu kín cuûa chö Phaät khoâng neân sanh loøng nghi ngaïi.

1 2

Ba ñôøi: quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

Töùc laø Baùt thaønh kinh (八城經), naèm trong boä Trung A haøm kinh (60 quyeån) thuoäc Haùn taïng, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 1, kinh soá 26.

296

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Nhö Lai Theá Toân coù phöông tieän lôùn lao, voâ thöôøng [coù theå] noùi laø thöôøng; thöôøng [coù theå] noùi laø voâ thöôøng. Vui [coù theå] noùi laø khoå; khoå [coù theå] noùi laø vui. Baát tònh [coù theå] noùi laø tònh, tònh [coù theå] noùi laø baát tònh. Ngaõ [coù theå] noùi laø voâ ngaõ; voâ ngaõ [coù theå] noùi laø ngaõ. Ñoái vôùi chaúng phaûi chuùng sanh [coù theå] noùi laø chuùng sanh; ñoái vôùi chuùng sanh thaät [coù theå] noùi laø chaúng phaûi chuùng sanh. Chaúng phaûi vaät [coù theå] noùi laø vaät, vaät [coù theå] noùi laø chaúng phaûi vaät. Chaúng phaûi thaät [coù theå] noùi laø thaät; thaät [coù theå] noùi laø chaúng phaûi thaät. Chaúng phaûi caûnh [coù theå] noùi laø caûnh; caûnh [coù theå] noùi laø chaúng phaûi caûnh. Khoâng phaûi sanh [coù theå] noùi laø sanh; sanh [coù theå] noùi laø khoâng phaûi sanh. Cho ñeán voâ minh [coù theå] noùi laø minh; minh [coù theå] noùi laø voâ minh. Saéc [coù theå] noùi laø chaúng phaûi saéc, chaúng phaûi saéc [coù theå] noùi laø saéc. Khoâng phaûi ñaïo [coù theå] noùi laø ñaïo; ñaïo [coù theå] noùi laø khoâng phaûi ñaïo.

“Thieän nam töû! Nhö Lai duøng voâ löôïng phöông tieän nhö vaäy laø vì muoán ñieàu phuïc chuùng sanh, haù coù theå laø hö doái hay sao?

“Thieän nam töû! Hoaëc coù nhöõng chuùng sanh tham muoán cuûa caûi, ta lieàn hieän ñeán nôi nhöõng ngöôøi ñoù, töï hoùa thaân laøm vua Chuyeån luaân. Trong voâ soá naêm ta cung caáp moïi thöù tuøy theo söï caàn duøng cuûa hoï, sau ñoù môùi giaùo hoùa, khieán hoï truï yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Neáu coù nhöõng chuùng sanh tham ñaém naêm moùn duïc,1 trong voâ soá naêm ta duøng naêm moùn duïc toát ñeïp maø laøm cho 1

Tham ñaém naêm moùn duïc: meâ ñaém trong söï thoûa maõn 5 giaùc quan laø maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân, nghóa laø chaïy theo hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám vaø söï xuùc chaïm cho ñöôïc thoûa yù.

297

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hoï ñöôïc thoûa yù. Sau ñoù môùi khuyeân baûo, giaùo hoùa, khieán hoï truï yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Neáu coù nhöõng chuùng sanh saün ñöôïc söï giaøu sang phuù quyù, ta lieàn ñeán nôi nhöõng ngöôøi ñoù, trong voâ soá naêm laøm keû haàu haï cho hoï sai khieán, taát baät boân ba ñeå chu caáp, chaêm soùc hoï. Khi ñöôïc hoï tin yeâu roài, ta seõ khuyeân baûo, giaùo hoùa, khieán hoï truï yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Neáu coù nhöõng chuùng sanh tính tình ngang ngöôïc, hung baïo, luoân töï cho mình ñuùng, caàn phaûi coù ngöôøi quôû traùch, can giaùn. Ta lieàn daïy doã, quôû traùch, khích leä, ñoân ñoác, giaûng giaûi vôùi hoï trong voâ soá traêm ngaøn naêm, khieán cho taâm hoï ñöôïc ñieàu phuïc, roài sau ñoù ta laïi khuyeân baûo, khieán hoï truï yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö Lai duøng ñuû moïi phöông tieän nhö vaäy trong voâ soá naêm, khieán caùc chuùng sanh ñöôïc truï yeân nôi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, haù coù theå laø hö doái hay sao? Chö Phaät Nhö Lai tuy ôû trong moïi caûnh xaáu aùc nhöng chaúng heà nhieãm oâ, cuõng gioáng nhö hoa sen kia.

“Thieän nam töû! Neân hieåu nghóa cuûa Boán [taâm] voâ löôïng laø nhö vaäy. Thieän nam töû! Taâm voâ löôïng coù boán theå taùnh, neáu ai tu haønh theo ñoù thì sanh leân coõi trôøi Ñaïi phaïm.

Thieän nam töû! Vì taâm voâ löôïng naøy chia thaønh boán nhoùm neân goïi laø boán.

“Ngöôøi tu taâm töø coù theå döùt tröø tham duïc; ngöôøi tu taâm bi coù theå döùt tröø saân haän; ngöôøi tu taâm hyû coù theå döùt heát nhöõng ñieàu khoâng vui; ngöôøi tu taâm xaû coù theå giuùp chuùng sanh [khaùc] döùt tröø tham duïc vaø saân khueå. Thieän nam töû!

Vì nghóa aáy neân goïi laø boán, chaúng phaûi laø moät, hai hay ba.

298

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Theo nhö oâng noùi, taâm töø coù theå döùt ñöôïc loøng saân haän, taâm bi cuõng vaäy, neân leõ ra phaûi noùi laø ba. Nay oâng khoâng neân caät vaán nhö theá. Vì sao vaäy?

Thieän nam töû! Söï oaùn giaän coù hai loaïi: moät laø coù theå daãn ñeán gieát ngöôøi, hai laø coù theå ñaùnh ñaäp ngöôøi. Tu taâm töø aét coù theå ngaên döùt ñöôïc söï gieát haïi; tu taâm bi aét coù theå ngaên döùt ñöôïc söï ñaùnh ñaäp. Thieän nam töû! Vì nghóa aáy, haù khoâng phaûi laø boán ñoù sao?

“Laïi nöõa, saân haän coù hai loaïi, moät laø saân haän vôùi chuùng sanh, hai laø saân haän vôùi ñoái töôïng chaúng phaûi chuùng sanh.1 Ngöôøi tu taâm töø döùt ñöôïc saân haän vôùi chuùng sanh; ngöôøi tu taâm bi döùt ñöôïc saân haän vôùi ñoái töôïng chaúng phaûi chuùng sanh.

“Laïi nöõa, saân haän coù hai loaïi, moät laø coù nhaân duyeân, hai laø khoâng coù nhaân duyeân. Ngöôøi tu taâm töø döùt ñöôïc saân haän coù nhaân duyeân, ngöôøi tu taâm bi döùt ñöôïc saân haän khoâng coù nhaân duyeân.

“Laïi nöõa, saân haän coù hai loaïi, moät laø taäp tính töø laâu xa trong quaù khöù, hai laø taäp tính môùi coù trong ñôøi hieän taïi.

Ngöôøi tu taâm töø döùt ñöôïc saân haän do taäp tính töø laâu xa trong quaù khöù; ngöôøi tu taâm bi döùt ñöôïc saân haän do taäp tính trong ñôøi hieän taïi.

“Laïi nöõa, saân haän coù hai loaïi, moät laø saân haän vôùi thaùnh nhaân, hai laø saân haän vôùi phaøm phu. Ngöôøi tu taâm töø döùt ñöôïc saân haän vôùi thaùnh nhaân; ngöôøi tu taâm bi döùt ñöôïc saân haän vôùi phaøm phu.

1

Nhö noùng giaän vôùi ngöôøi khaùc laø saân haän vôùi chuùng sanh, noùng giaän vôùi söï vieäc khoâng vöøa yù laø vôùi ñoái töôïng chaúng phaûi chuùng sanh.

299

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, saân haän coù hai loaïi, moät laø baäc cao, hai laø baäc vöøa. Ngöôøi tu taâm töø döùt ñöôïc saân haän baäc cao; ngöôøi tu taâm bi döùt ñöôïc saân haän baäc vöøa.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân goïi laø boán. Sao coù theå caät vaán raèng chæ neân coù ba, chaúng phaûi boán?

“Ca-dieáp! Vì theá neân taâm voâ löôïng naøy döïa theo caùc nhoùm khaùc nhau maø phaân ra laøm boán. Laïi theo taâm löôïng maø neân goïi laø boán. Neáu taâm löôïng coù töø aét khoâng coù bi, hyû, xaû. Vì nghóa aáy maø neân keå laø boán, khoâng neân bôùt ñi.

“Thieän nam töû! Vì choã thöïc haønh khaùc nhau maø neân goïi laø boán. Trong khi thöïc haønh taâm töø thì khoâng coù bi, hyû, xaû. Cho neân phaûi coù boán.

“Thieän nam töû! Vì laø voâ löôïng neân cuõng goïi laø boán.

“Voâ löôïng coù boán loaïi: Coù taâm voâ löôïng coù duyeân maø khoâng ñöôïc töï taïi; coù taâm voâ löôïng ñöôïc töï taïi maø khoâng coù duyeân; coù taâm voâ löôïng vöøa coù duyeân vöøa ñöôïc töï taïi; coù taâm voâ löôïng khoâng coù duyeân maø cuõng khoâng ñöôïc töï taïi.

“Theá naøo laø taâm voâ löôïng coù duyeân maø khoâng ñöôïc töï taïi? Ñoù laø duyeân vôùi voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh nhöng chaúng ñöôïc pheùp Tam-muoäi töï taïi. Hoaëc coù ñöôïc nhöng khoâng oån ñònh, luùc coù luùc khoâng.

“Theá naøo laø taâm voâ löôïng ñöôïc töï taïi maø khoâng coù duyeân? Nhö coù duyeân vôùi cha meï, anh chò em, muoán laøm cho hoï ñöôïc an vui, ñoù chaúng phaûi laø duyeân voâ löôïng.

“Theá naøo laø taâm voâ löôïng vöøa coù duyeân vöøa ñöôïc töï taïi? Ñoù laø noùi chö Phaät, Boà Taùt.

300

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Theá naøo laø taâm voâ löôïng khoâng coù duyeân maø cuõng khoâng ñöôïc töï taïi? Ñoù laø noùi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, khoâng ñöôïc roäng duyeân vôùi voâ löôïng chuùng sanh, cuõng khoâng ñöôïc töï taïi.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân goïi laø Boán [taâm] voâ löôïng, chaúng phaûi choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå roõ bieát ñöôïc, thaät laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät Nhö Lai. “Thieän nam töû! Boán vieäc nhö vaäy [ôû nôi] haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc tuy cuõng goïi laø voâ löôïng, nhöng thaät nhoû nhoi khoâng ñaùng keå; chæ [ôû nôi] chö Phaät, Boà Taùt môùi ñaùng goïi laø voâ löôïng voâ bieân.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Ñuùng thaät nhö vaäy, ñuùng nhö lôøi Phaät daïy! Caûnh giôùi cuûa chö Phaät Nhö Lai chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå ñaït ñeán.

“Baïch Theá Toân! Lieäu coù vò Boà Taùt naøo truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, ñöôïc taâm töø bi maø khoâng phaûi laø taâm ñaïi töø, ñaïi bi hay chaêng?”

Phaät daïy: “Naøy thieän nam töû, quaû thaät coù nhö vaäy! Neáu Boà Taùt ñoái vôùi chuùng sanh phaân bieät thaønh ba nhoùm: moät laø nhöõng ngöôøi thaân yeâu, hai laø nhöõng keû oaùn gheùt, ba laø nhöõng ngöôøi khoâng oaùn khoâng thaân. Trong soá nhöõng ngöôøi thaân yeâu, laïi phaân ra thaønh ba haïng laø thöông nhieàu, thöông ít vaø trung bình. Ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt cuõng phaân ra [ba haïng] nhö vaäy. Vò Boà Taùt ma-hataùt aáy ñoái vôùi nhöõng ngöôøi mình thöông yeâu nhieàu lieàn mang ñeán cho hoï nieàm vui lôùn lao. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi mình thöông yeâu ít vaø ôû möùc trung bình cuõng vaãn ñem 301

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

loøng bình ñaúng maø mang ñeán cho hoï nieàm vui lôùn lao. Ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt nhieàu chæ mang ñeán cho hoï chuùt ít nieàm vui. Ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt ôû möùc trung bình thì mang ñeán cho hoï nieàm vui trung bình. Ñoái vôùi keû ít oaùn gheùt nhaát thì mang ñeán cho hoï nieàm vui lôùn nhaát.

“Vò Boà Taùt nhö vaäy laïi daàn daàn tu taäp ñeå thay ñoåi taêng tieán hôn. Ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt nhieàu cuõng mang ñeán cho hoï nieàm vui trung bình. Ñoái vôùi keû oaùn gheùt ôû möùc trung bình vaø ít thì mang ñeán cho hoï nieàm vui lôùn nhaát.

“Roài laïi tieáp tuïc tu taäp thay ñoåi [tieán boä] hôn nöõa. Ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt nhieàu cuõng nhö ít, cuõng nhö ôû möùc trung bình, ñeàu bình ñaúng mang laïi cho hoï nieàm vui lôùn nhaát.

“Neáu ñoái vôùi nhöõng keû mình oaùn gheùt nhaát maø mang ñeán cho hoï nieàm vui lôùn nhaát thì luùc aáy coù theå noùi laø ñaõ thaønh töïu ñöôïc taâm töø. Vò Boà Taùt aáy luùc baáy giôø duø ñoái vôùi cha meï hay ñoái vôùi nhöõng keû mình oaùn gheùt nhaát cuõng ñeàu coù loøng bình ñaúng, chaúng xem laø khaùc bieät nhau.

“Thieän nam töû! Nhö vaäy goïi laø tu ñöôïc taâm töø, khoâng phaûi laø ñaïi töø.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Vì duyeân côù chi maø Boà Taùt ñöôïc taâm töø nhö vaäy vaãn chöa ñöôïc goïi laø ñaïi töø?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì söï tu taäp [nhö vaäy laø] thaønh töïu moät caùch khoù khaên neân khoâng goïi laø ñaïi töø. Vì sao vaäy? Ñaõ töø laâu xa trong voâ soá kieáp quaù khöù tích chöùa nhieàu phieàn naõo, chöa tu phaùp laønh, cho neân khoâng theå trong moät ngaøy maø ñieàu phuïc ñöôïc taâm.

302

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Ví nhö haït ñaäu khoâ cöùng, duøi ñaâm maõi cuõng khoâng baùm vaøo ñöôïc. Phieàn naõo kieân coá, beàn chaët cuõng nhö vaäy, tuy suoát ngaøy ñeâm chuù taâm khoâng taùn loaïn, cuõng khoù ñieàu phuïc ñöôïc.

“Laïi nhö con choù nhaø chaúng heà sôï ngöôøi, con höôu röøng thaáy ngöôøi thì sôï chaïy. Saân haän khoù ñaåy luøi, nhö giöõ maõi con choù nhaø; taâm töø deã maát, nhö con höôu röøng kia. Vaäy neân taâm naøy raát khoù ñieàu phuïc. Vì nghóa aáy maø khoâng goïi laø ñaïi töø.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö khaéc chöõ treân ñaù thì coøn maõi, coøn vaïch treân maët nöôùc thì maát ngay, khoâng theå toàn taïi. Saân haän cuõng nhö khaéc [chöõ] treân ñaù, caùc caên laønh nhö vaïch treân maët nöôùc. Vaäy neân taâm naøy raát khoù ñieàu phuïc.

“Nhö ñoáng löûa lôùn chieáu saùng ñöôïc laâu, coøn tia ñieän chôùp thì khoâng heà löu laïi. Saân haän cuõng nhö ñoáng löûa, taâm töø nhö tia ñieän chôùp. Vaäy neân taâm naøy raát khoù ñieàu phuïc. Vì nghóa aáy maø khoâng goïi laø ñaïi töø.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû Sô ñòa1 goïi laø ñaïi töø. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Keû xaáu aùc nhaát goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Boà Taùt truï ôû Sô ñòa trong khi tu taäp ñaïi töø, ñoái vôùi nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng khoâng thaáy coù gì khaùc bieät, khoâng thaáy loãi laàm cuûa hoï, neân khoâng sanh saân haän.

Vì nghóa aáy neân ñöôïc goïi laø ñaïi töø.

1

Sô ñòa: Ñòa vò ñaàu tieân trong Thaäp ñòa, cuõng goïi laø Hoan hyû ñòa (Pramuditābhūmi) Ñaït ñeán ñòa vò naøy, Boà Taùt ñöôïc hoan hyû treân ñöôøng tu hoïc, phaùt taâm cöùu ñoä cho taát caû chuùng sanh thoaùt khoûi luaân hoài, khoâng coøn nghó ñeán baûn thaân mình nöõa.

Boà Taùt vì theá thöïc hieän haïnh boá thí khoâng caàu phöôùc ñöùc, chöùng ñöôïc tính voâ ngaõ cuûa taát caû caùc phaùp.

303

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vì chuùng sanh maø tröø boû nhöõng vieäc voâ ích, ñoù goïi laø ñaïi töø. Mong muoán mang ñeán cho chuùng sanh voâ löôïng nhöõng ñieàu lôïi ích, vui veû, ñoù goïi laø ñaïi bi. Ñoái vôùi chuùng sanh trong loøng sanh hoan hyû, ñoù goïi laø ñaïi hyû. Khoâng coù gì ñeå oâm giöõ, baûo veä, ñoù goïi laø ñaïi xaû.

“Nhö khoâng thaáy coù baûn ngaõ vaø caùc töôùng phaùp, khoâng thaáy coù thaân mình, thaáy heát thaûy caùc phaùp ñeàu bình ñaúng khoâng phaân hai, ñoù goïi laø ñaïi xaû.

“Töï mình vaát boû söï vui söôùng, mang nieàm vui ñeán cho ngöôøi khaùc, ñoù goïi laø ñaïi xaû.

“Thieän nam töû! Chæ Boán [taâm] voâ löôïng aáy môùi coù theå giuùp Boà Taùt taêng tröôûng ñaày ñuû saùu phaùp ba-la-maät maø thoâi, ngoaøi ra caùc haïnh tu khaùc ñeàu khoâng coù khaû naêng aáy.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tröôùc tieân phaûi ñaït ñöôïc Boán taâm voâ löôïng cuûa theá gian, tieáp ñoù môùi phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, sau nöõa môùi ñöôïc Boán taâm voâ löôïng xuaát theá gian.

“Thieän nam töû! Nhaân choã voâ löôïng cuûa theá gian maø ñöôïc choã voâ löôïng xuaát theá gian. Vì nghóa aáy, neân goïi laø ñaïi voâ löôïng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Tröø boû nhöõng vieäc voâ ích vaø mang ñeán nhöõng ñieàu lôïi ích, vui veû, thaät ra khoâng coù choã laøm. Suy nghó nhö vaäy töùc laø quaùn xeùt moät caùch hö doái, khoâng thaät coù lôïi ích.

“Theá Toân! Ví nhö vò tyø-kheo trong khi quaùn xeùt söï baát tònh, thaáy y phuïc ñang maëc ñuùng laø hình töôùng cuûa da maø thaät chaúng phaûi da; thaáy nhöõng moùn ñang aên ñeàu laø hình 304

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

töôùng cuûa loaøi saâu boï maø thaät chaúng phaûi saâu boï... Vò aáy quaùn xeùt moùn cheø ñaäu, nghó raèng ñoù laø phaân seät maø thaät chaúng phaûi phaân; quaùn xeùt moùn kem söõa ñang aên gioáng nhö tuûy naõo maø thaät chaúng phaûi naõo; quaùn xeùt xöông naùt nhö boät caùm maø thaät chaúng phaûi caùm... Boán voâ löôïng taâm cuõng laø nhö vaäy, khoâng theå laøm lôïi ích cho chuùng sanh moät caùch chaân thaät, khieán hoï ñöôïc vui. Tuy mieäng noùi raèng mang ñeán cho chuùng sanh nieàm vui, nhöng thaät laø chaúng ñöôïc [nhö vaäy]. Quaùn xeùt nhö vaäy chaúng phaûi laø hö doái ñoù sao?

“Baïch Theá Toân! Neáu chaúng phaûi hö doái, maø thaät coù mang ñeán nieàm vui, vaäy sao chuùng sanh chaúng nhôø oai ñöùc cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt maø heát thaûy ñeàu ñöôïc vui?

“Neáu quaû thaät chaúng ñöôïc vui, thì nhö Phaät coù daïy: ‘Ta nhôù laïi thuôû xöa, ta chæ tu moät taâm töø, traûi qua baûy laàn thaønh hoaïi cuûa theá giôùi naøy, ta chaúng thoï sanh ôû ñaây.

Khi theá giôùi thaønh, ta sanh ôû coõi Phaïm thieân. Khi theá giôùi hoaïi, ta sanh ôû coõi Quang aâm thieân. Khi sanh ôû caûnh Phaïm thieân thì coù theá löïc töï taïi, chaúng ai hôn ñöôïc, cao troåi hôn heát trong soá ngaøn vò thieân nhaân coõi Phaïm thieân, goïi laø Ñaïi Phaïm Vöông. Heát thaûy chuùng sanh ñoái vôùi ñòa vò cuûa ta ñeàu cho laø cao caû nhaát. Trong ba möôi saùu laàn thoï thaân laøm Ñao-lôïi Thieân vöông, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân, voâ löôïng traêm ngaøn laàn laøm Chuyeån luaân vöông...’ Chæ tu moät taâm töø maø ñöôïc quaû baùo ôû hai coõi trôøi ngöôøi nhö vaäy, neáu laø khoâng chaân thaät thì laøm sao hôïp vôùi nghóa aáy?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng quaû thaät laø duõng maõnh, khoâng coù gì sôï seät.”

305

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ngay khi aáy, Phaät vì Ca-dieáp maø ñoïc keä raèng: Neáu vôùi moãi chuùng sanh, Chaúng sanh loøng saân haän, Nguyeän mang ñeán nieàm vui, Goïi laø tu taâm töø. Ñoái vôùi caùc chuùng sanh, Neáu phaùt khôûi taâm bi, Goïi laø haït gioáng thaùnh, Ñöôïc phöôùc baùo voâ löôïng.

Ví nhö tieân nguõ thoâng1 Ñaày khaép maët ñaát naøy, Coù vua Ñaïi töï taïi, Phuïng caáp choã an oån, Voi, ngöïa, moïi ñoà duøng.

Phöôùc baùo phuïng thí ñoù, So vôùi tu taâm töø, Chæ moät phaàn möôøi saùu!

“Thieän nam töû! Vieäc tu taâm töø khoâng phaûi voïng töôûng, maø laø chaân thaät. Neáu laø taâm töø cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thì goïi laø hö doái. Taâm töø cuûa chö Phaät, Boà Taùt laø chaân thaät khoâng hö doái. Vì sao bieát ñöôïc nhö vaäy?

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, quaùn töôûng ñaát thaønh vaøng, vaøng thaønh ñaát; ñaát hoùa thaønh töôùng nöôùc, nöôùc hoùa thaønh töôùng ñaát; nöôùc hoùa thaønh töôùng löûa, löûa hoùa thaønh töôùng nöôùc; ñaát hoùa thaønh töôùng gioù, gioù hoùa thaønh töôùng ñaát... thaønh töïu ñuùng nhö yù, khoâng heà coù söï hö doái!

1

Tieân nguõ thoâng: Nhöõng ngöôøi tu tieân ñaõ ñöôïc naêm pheùp thaàn thoâng.

306

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng Boán taâm voâ löôïng cuûa Boà Taùt laø söï suy xeùt chaân thaät, chaúng phaûi khoâng chaân thaät.

Laïi nöõa, thieän nam töû! Sao goïi laø söï suy xeùt chaân thaät? Vì coù theå döùt tröø moïi phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Ngöôøi tu taâm töø coù theå döùt tröø tham duïc, ngöôøi tu taâm bi coù theå döùt tröø saân haän, ngöôøi tu taâm hyû coù theå döùt tröø söï khoâng vui, ngöôøi tu taâm xaû coù theå döùt tröø caùc töôùng tham, saân vaø chuùng sanh. Vì vaäy neân goïi laø söï suy xeùt chaân thaät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boán taâm voâ löôïng cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå laøm caên baûn cho heát thaûy caùc ñieàu laønh.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng ñöôïc nhìn thaáy nhöõng chuùng sanh ngheøo tuùng thì khoâng coù duyeân ñeå phaùt sanh loøng töø. Neáu chaúng phaùt sanh loøng töø, aét khoâng khôûi taâm roäng raõi boá thí. Boá thí laø nhaân duyeân khieán chuùng sanh ñöôïc vui veû, an oån. Nhö laø moùn aên thöùc uoáng, xe coä, y phuïc, höông hoa, giöôøng naèm, nhaø cöûa, ñeøn ñuoác... Trong khi boá thí nhö vaäy, trong loøng khoâng coù söï troùi buoäc, chaúng sanh tham chaáp, quyeát ñònh hoài höôùng veà quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Trong loøng luùc aáy khoâng coù choã nöông döïa, maõi maõi döùt tröø moïi voïng töôûng, chaúng phaûi vì sôï seät, chaúng vì danh döï hay vì lôïi döôõng, cuõng chaúng caàu söï khoaùi laïc ôû hai coõi trôøi ngöôøi, chaúng sanh loøng kieâu maïn, chaúng mong ñeàn ñaùp, cuõng chaúng vì doái gaït ngöôøi khaùc. Vì theá neân laøm vieäc boá thí maø khoâng mong caàu phuù quí.

“Trong khi laøm vieäc boá thí, chaúng thaáy coù ngöôøi nhaän boá thí, chaúng thaáy nhöõng söï giöõ giôùi hay phaù giôùi, laø 307

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ruoäng phöôùc hay chaúng phaûi ruoäng phöôùc,1 [khoâng coù söï phaân bieät] ñaây laø ngöôøi quen bieát, ñaây laø ngöôøi khoâng quen bieát... Trong khi boá thí chaúng phaân bieät coâng cuï, chaúng löïa choïn ngaøy giôø, nôi choán... Laïi cuõng chaúng keå khi ñoùi keùm hay luùc sung tuùc, vui veû; chaúng thaáy nhaân quaû, chaúng thaáy laø chuùng sanh hay chaúng phaûi chuùng sanh, laø coù phöôùc hay chaúng phaûi phöôùc.

“Tuy chaúng thaáy ngöôøi thí, ngöôøi nhaän thí cuøng nhöõng vaät thí, cho ñeán chaúng thaáy laø coù hay khoâng coù quaû baùo, nhöng vaãn thöôøng laøm vieäc boá thí, khoâng heà giaùn ñoaïn.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt thaáy coù söï phaù giôùi hay giöõ giôùi, cho ñeán coù hay khoâng coù quaû baùo...,2 thì maõi maõi khoâng theå laøm ñöôïc vieäc boá thí [chaân thaät]. Neáu khoâng boá thí [chaân thaät] thì khoâng troïn veïn haïnh Boá thí Ba-la-maät.

Neáu khoâng troïn veïn haïnh Boá thí Ba-la-maät thì khoâng theå thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi, treân thaân bò truùng muõi teân ñoäc. Thaân nhaân cuûa ngöôøi aáy muoán cho ñöôïc bình yeân, lieàn môøi löông y ñeán ruùt muõi teân ra ñeå tröø ñoäc. Ngöôøi aáy laïi noùi: ‘Khoan ñaõ, ñöøng chaïm tôùi. Toâi ñang suy xeùt xem muõi teân ñoäc naøy töø ñaâu baén tôùi? Ngöôøi baén laø ai, thuoäc doøng saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù hay thuû-ñaø?’ Roài ngöôøi aáy laïi suy nghó: ‘Teân aáy laøm baèng goã gì, hay laø baèng tre, hay laø baèng goã caây lieãu? Muõi teân bòt saét ñöôïc reøn ñuùc ôû ñaâu? Coù cöùng chaêng? Meàm chaêng? Loâng gaén ôû muõi teân aáy laáy ôû 1

2

Ruoäng phöôùc (phöôùc ñieàn): ngöôøi coù ñöùc ñoä xöùng ñaùng nhaän söï cuùng döôøng cuûa ngöôøi khaùc goïi laø ruoäng phöôùc, vì ai cuùng döôøng cho ngöôøi aáy thì ñöôïc phöôùc baùo nhieàu hôn so vôùi boá thí cho nhöõng ngöôøi khoâng coù ñöùc ñoä. Tuy nhieân, ñoái vôùi vò Boà Taùt tu taäp taâm töø thì khoâng thaáy coù söï khaùc bieät nhö theá.

Nghóa noùi toùm laïi moïi söï phaân bieät nhö vöøa keå treân.

308

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

caùnh chim gì? Chim quaï, dieàu haâu hay keân keân? Chaát ñoäc ôû teân aáy do ñaâu maø coù, laø chaát ñoäc töï nhieân hay do con ngöôøi baøo cheá, hay laø noïc cuûa raén ñoäc?...’

“Keû ngu si nhö vaäy, roát cuoäc cuõng chaúng bieát ñöôïc gì, maø chaúng maáy choác phaûi boû maïng.

“Thieän nam töû! Boà Taùt cuõng nhö vaäy, neáu khi laøm vieäc boá thí maø phaân bieät ngöôøi nhaän thí, phaân bieät giöõ giôùi hay phaù giôùi, cho ñeán coù hay khoâng coù quaû baùo, thì maõi maõi khoâng theå laøm ñöôïc vieäc boá thí [chaân thaät]. Neáu khoâng boá thí thì khoâng troïn veïn haïnh Boá thí Ba-la-maät. Neáu khoâng troïn veïn haïnh Boá thí Ba-la-maät thì khoâng theå thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khi laøm vieäc boá thí, ñoái vôùi chuùng sanh coù loøng töø bình ñaúng, xem nhö con mình. Laïi nöõa, khi laøm vieäc boá thí, ñoái vôùi chuùng sanh khôûi loøng bi maãn, ví nhö cha meï chaêm soùc ñöùa con ñang beänh. Khi laøm vieäc boá thí thì trong loøng hoan hyû, nhö cha meï thaáy con ñöôïc khoûi beänh. Sau khi boá thí thì trong loøng buoâng xaû heát, nhö cha meï thaáy con ñaõ lôùn khoân, ñuû söùc töï lo vieäc möu sinh.

“Vò Boà Taùt ma-ha-taùt naøy, do taâm töø neân khi boá thí moùn aên thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng. Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho chuùng sanh ñöôïc moùn aên trí tueä lôùn, sieâng naêng tinh taán höôùng veà Ñaïi thöøa Voâ thöôïng.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc moùn aên trí tueä toát laønh, chaúng caàu ñöôïc moùn aên cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc moùn aên nieàm vui Chaùnh phaùp, chaúng caàu moùn aên luyeán aùi. Nguyeän cho chuùng sanh 309

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñeàu ñöôïc moùn aên Baùt-nhaõ Ba-la-maät, ñeàu ñöôïc ñaày ñuû, goàm naém söùc voâ ngaïi, taêng tröôûng caên laønh. Nguyeän cho chuùng sanh hieåu roõ töôùng khoâng, ñöôïc thaân voâ ngaïi nhö hö khoâng. Nguyeän cho chuùng sanh thöôøng laøm keû thoï nhaän, thöông xoùt heát thaûy maø laøm ruoäng phöôùc cho moïi ngöôøi.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt trong khi tu taâm töø, khi coù boá thí moùn aên neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt, do taâm töø neân khi boá thí thöùc uoáng thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng. Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho chuùng sanh ñöôïc thaúng ñeán doøng soâng Ñaïi thöøa, uoáng nöôùc Taùm vò,1 vöôït nhanh ñeán ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà, lìa khoûi söï khoâ khaùt cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc, khao khaùt mong caàu Phaät thöøa voâ thöôïng, döùt tröø côn khaùt phieàn naõo, khao khaùt mong caàu vò Chaùnh phaùp, lìa khoûi luyeán aùi trong sanh töû, öa thích Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, troïn ñuû Phaùp thaân, ñöôïc caùc pheùp Tam-muoäi, nhaäp vaøo bieån caû trí tueä saâu xa.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc vò cam loä vaø caùc vò xuaát theá Boà-ñeà, vaéng veû tónh laëng lìa xa caùc duïc. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc ñaày ñuû voâ löôïng traêm ngaøn phaùp vò. Coù ñuû vò 1

Nöôùc taùm vò (Baùt vò thuûy), cuõng goïi laø nöôùc taùm coâng ñöùc (baùt coâng ñöùc thuûy).

Theo ngaøi Huyeàn Trang, taùm vò coâng ñöùc aáy laø: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch 2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh 3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït 4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi 5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt 6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ 7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo 8. Tröôûng döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên

310

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

phaùp roài ñöôïc thaáy taùnh Phaät. Thaáy taùnh Phaät roài coù theå thuyeát giaûng Chaùnh phaùp nhö möa tuoân xuoáng. Tuoân möa phaùp roài, taùnh Phaät seõ bao truøm khaép caû nhö hö khoâng!

“Laïi nguyeän cho coù voâ löôïng nhöõng chuùng sanh khaùc ñeàu ñöôïc moät vò phaùp duy nhaát laø vò Ñaïi thöøa, chaúng phaûi caùc vò Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc thuaàn moät vò ngoït, khoâng coù saùu vò khaùc nhau!1 Nguyeän cho chuùng sanh chæ caàu ñöôïc vò Chaùnh phaùp, vò voâ ngaïi cuûa vieäc laøm theo phaùp Phaät, khoâng caàu ñöôïc vò naøo khaùc nöõa. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt, do taâm töø maø trong khi boá thí thöùc uoáng neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø khi boá thí xe coä neân phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng. Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng sanh ñöôïc thaønh töïu Ñaïi thöøa, ñöôïc truï nôi Ñaïi thöøa, ñöôïc coã xe lôùn khoâng thoái lui, ñöôïc coã xe khoâng ñoäng chuyeån, ñöôïc coã xe coù choã ngoài baèng kim cang. Chaúng caàu caùc thöøa Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi, chæ höôùng veà Phaät thöøa, coã xe khoâng ai coù theå haøng phuïc ñöôïc, coã xe khoâng thieáu keùm, coã xe khoâng lui maát, coã xe cao quyù nhaát, coã xe coù Möôøi söùc,2 coã 1

2

Saùu vò khaùc nhau: laø caùc vò ngoït, chua, maën, ñaéng, cay, nhaït. Saùu vò naøy laø saùu vò chính, ñöôïc pha laãn vôùi tyû leä khaùc nhau taïo thaønh taát caû nhöõng vò maø löôõi chuùng ta coù theå neám bieát.

Möôøi söùc cuûa Phaät, töùc laø Thaäp löïc: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc: Bieát roõ tính khaû thi vaø tính baát khaû thi trong moïi tröôøng hôïp.

2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc: Bieát roõ luaät nhaân quaû, quaû baùo, töùc laø nghieäp naøo taïo quaû naøo.

3. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc: Bieát roõ nguyeân nhaân naøo daãn ñeán con ñöôøng taùi sanh naøo.

311

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

xe coâng ñöùc lôùn, coã xe chöa töøng coù, coã xe hieám coù, coã xe raát khoù ñöôïc, coã xe voâ bieân, coã xe cuûa baäc [coù trí tueä] roõ bieát taát caû. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø trong khi boá thí xe coä neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø khi boá thí y phuïc neân phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng.

Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng sanh ñöôïc maëc ‘y phuïc bieát hoå theïn’,1 laáy phaùp giôùi che thaân, xeù raùch taám aùo chö kieán,2 côûi boû y phuïc khoûi caùi thaân moät thöôùc saùu taác3 naøy lieàn ñöôïc thaân maøu vaøng roøng, choã xuùc chaïm caûm thoï ñeàu meàm maïi nhu nhuyeãn khoâng ngaên ngaïi, saéc saùng trôn laùng, da thòt mòn nhuyeãn, coù voâ löôïng aùnh thöôøng quang,4 khoâng coù hình saéc, lìa khoûi hình saéc.

1

2 3 4

4. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc: Bieát roõ caùc theá giôùi vôùi nhöõng yeáu toá thaønh laäp cuûa noù.

5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc: Bieát roõ caên taùnh rieâng bieät cuûa moãi chuùng sanh.

6. Tri nhaát thieát chuùng sanh taâm tính trí löïc: Bieát roõ caên cô hoïc ñaïo cao thaáp cuûa moïi chuùng sanh.

7. Tri chö thieàn giaûi thoaùt Tam-muoäi trí löïc: Bieát taát caû caùc caùch thieàn ñònh.

8. Tri tuùc meänh voâ laäu trí löïc: Bieát roõ caùc tieàn kieáp cuûa chính mình.

9. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc: Bieát roõ söï hoaïi dieät vaø taùi sanh cuûa chuùng sanh.

10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc: Bieát caùc phaùp oâ nhieãm seõ chaám döùt nhö theá naøo.

Hoå theïn (taøm quyù): hai ñöùc tính coù theå giuùp chuùng ta xa lìa moïi ñieàu xaáu xa, toäi loãi. Khi ta laøm moät vieäc xaáu, phaûi bieát xaáu hoå khi coù ngöôøi khaùc bieát ñöôïc, vaø töï theïn vôùi chính mình duø khoâng coù ai bieát ñöôïc. Nhö vaäy goïi laø bieát hoå theïn.

Ngöôøi khoâng bieát hoå theïn thì baát cöù ñieàu xaáu xa naøo cuõng coù theå thöïc hieän ñöôïc.

Coøn ngöôøi bieát hoå theïn thì trong baát cöù hoaøn caûnh naøo, duø coù bò ngöôøi khaùc phaùt giaùc hay khoâng, cuõng luoân töï bieát ñieàu ñaõ laøm sai cuûa mình ñeå vónh vieãn tröø döùt.

Chö kieán: ñaây duøng chæ caùc yù kieán, sôû kieán, kieán giaûi, quan nieäm sai laàm cuûa ngoaïi ñaïo, keû phaøm phu vaø haøng Nhò thöøa.

Caùi thaân moät thöôùc saùu taác: chæ thaân phaøm phu, thaân xaùc thòt.

Thöôøng quang: aùnh haøo quang thöôøng toûa chieáu ra töø nôi thaân Phaät, cuõng goïi laø Thaân quang. Khaùc vôùi Phoùng quang laø aùnh haøo quang phoùng ra khi coù nhöõng nhaân duyeân nhaát ñònh.

312

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Nguyeän cho khaép thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc thaân khoâng hình saéc, vöôït khoûi heát thaûy hình saéc, ñöôïc vaøo Ñaïi Baùt Nieát-baøn khoâng coù hình saéc. Thieän nam töû! Boà Taùt maha-taùt, do taâm töø maø trong khi boá thí y phuïc neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø khi boá thí caùc loaïi höông hoa, höông pheát, höông boät, höông troän laãn... neân phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng.

Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc loaïi hoa Tam-muoäi cuûa chö Phaät, Baûy phaàn giaùc1 laø baûy daây hoa ñeïp vaán quanh ñænh ñaàu. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc hình töôùng ñeïp nhö traêng troøn, nhöõng maøu saéc nhìn thaáy ñeàu ñeïp ñeõ baäc nhaát. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu thaønh töïu moät töôùng traêm phöôùc trang nghieâm.

Nguyeän cho chuùng sanh tuøy yù ñöôïc nhìn thaáy caùc maøu saéc haøi loøng. Nguyeän cho chuùng sanh thöôøng gaëp baïn laønh, ñöôïc muøi höông khoâng ngaên ngaïi, lìa khoûi caùc muøi hoâi thoái. Nguyeän cho chuùng sanh coù ñuû caùc caên laønh, voán laø loaïi traân baûo quyù giaù hôn heát.

“Nguyeän cho chuùng sanh nhìn nhau moät caùch hoøa nhaõ eâm ñeïp, vui veû, khoâng coù lo buoàn, ñau khoå, caùc ñieàu laønh ñeàu ñaày ñuû, khoâng buoàn phieàn nhau. Nguyeän cho chuùng sanh coù ñaày ñuû höông giôùi luaät. Nguyeän cho chuùng sanh giöõ theo giôùi khoâng ngaên ngaïi, toûa höông thôm ngaøo ngaït ñaày khaép möôøi phöông. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giôùi kieân coá, giôùi beàn vöõng, giôùi khoâng hoái tieác, giôùi hieåu bieát 1

Baûy phaàn giaùc (Thaát giaùc chi): laø nhoùm thöù saùu trong ba möôi baûy Boà-ñeà phaàn, goàm coù: traïch phaùp, tinh taán, hyû, khinh an, nieäm, ñònh vaø xaû.

313

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

taát caû; lìa khoûi nhöõng keû phaù giôùi, ñaït ñöôïc choã khoâng coøn giôùi, ñöôïc giôùi chöa töøng coù, giôùi cuûa baäc khoâng coøn thaày daïy, giôùi khoâng taïo taùc, giôùi khoâng phoùng ñaõng, giôùi khoâng oâ nhieãm, giôùi ñaõ laøm xong, giôùi cöùu caùnh, ñöôïc giôùi bình ñaúng. Duø ñöôïc thoa pheát höông thôm treân thaân hay bò ñaâm cheùm thaân theå cuõng ñeàu xem nhö nhau, khoâng sanh loøng yeâu thöông hay gheùt boû.

“Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giôùi cao caû nhaát, giôùi Ñaïi thöøa, chaúng phaûi giôùi Tieåu thöøa. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc troïn veïn Trì giôùi ba-la-maät,1 gioáng nhö giôùi maø chö Phaät ñaõ thaønh töïu. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu duøng caùc phaùp boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí tueä ñeå huaân taäp, tu haønh.

“Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc thaønh töïu hoa sen vi dieäu Ñaïi Baùt Nieát-baøn, toûa höông thôm ñaày khaép möôøi phöông. Nguyeän cho chuùng sanh chæ aên thuaàn moùn ngon cao quyù nhaát laø Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, nhö con ong huùt nhuïy hoa chæ thuaàn laáy höông vò tinh tuùy. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc thaønh töïu caùi thaân un ñuùc bôûi voâ löôïng coâng ñöùc.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø trong khi boá thí hoa höông neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø khi boá thí giöôøng naèm neân phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng. Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng 1

Nguyeân vaên duøng Thi ba-la-maät, noùi ñuû laø Thi-la ba-la-maät, töùc laø Trì giôùi ba-la-maät, moät trong saùu phaùp ba-la-maät. Cuõng goïi laø Trì giôùi ñoä.

314

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

sanh ñeàu ñöôïc giöôøng naèm cuûa ñaáng Thieân trung thieân,1 ñöôïc trí tueä lôùn, ngoài nôi choã Töù thieàn,2 naèm treân giöôøng Boà Taùt naèm, chaúng naèm treân giöôøng cuûa haøng Thanh vaên, Phaät Bích-chi, lìa boû chaúng naèm treân giöôøng xaáu aùc!

“Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng yeân vui, lìa khoûi giöôøng sanh töû, thaønh töïu giöôøng sö töû Ñaïi Nieát-baøn.

Nguyeän cho chuùng sanh khi ñaõ ngoài treân giöôøng aáy roài laïi vì voâ löôïng chuùng sanh khaùc maø thò hieän thaàn thoâng oai maõnh vaø töï taïi. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc truï nôi cung ñieän lôùn Ñaïi thöøa naøy, vì caùc chuùng sanh khaùc maø dieãn thuyeát taùnh Phaät.

“Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc ngoài treân giöôøng cao quyù nhaát, khoâng bò caùc phaùp theá gian khuaát phuïc. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng nhaãn nhuïc, lìa khoûi söï ngheøo khoå ñoùi reùt nôi sanh töû. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng khoâng sôï seät, maõi maõi lìa xa heát thaûy giaëc thuø phieàn naõo.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng thanh tònh, heát loøng caàu ñaïo Voâ thöôïng chaân chaùnh. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng phaùp laønh, thöôøng ñöôïc baïn laønh uûng hoä.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc giöôøng naèm nghieâng hoâng maët, nöông theo phaùp maø chö Phaät ñaõ thöïc haønh. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø maø trong khi thí giöôøng naèm neân kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø neân khi thí nhaø cöûa, choã ôû thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng. Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc ôû trong nhaø Ñaïi thöøa, tu haønh theo nhöõng 1 2

Thieân trung thieân: vò cao quyù nhaát trong caùc coõi trôøi, vôùi yù nghóa toân xöng Phaät, vì Ngaøi laø ñaáng toân quyù khoâng chæ trong loaøi ngöôøi maø caû ñoái vôùi haøng chö thieân.

Töù thieàn: Boán möùc ñoä thieàn ñònh, bao goàm töø thaáp leân cao laø: Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn vaø Töù thieàn.

315

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

haïnh laønh cuûa caùc baïn laønh, tu haïnh ñaïi bi, saùu haïnh bala-maät, haïnh ñaïi chaùnh giaùc, heát thaûy ñaïo haïnh cuûa haøng Boà Taùt, haïnh roäng lôùn voâ bieân nhö hö khoâng! Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc chaùnh nieäm, lìa xa caùc nieäm töôûng xaáu aùc. Nguyeän cho chuùng sanh thaûy ñeàu ñöôïc truï yeân nôi thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, maõi maõi lìa xa boán tö töôûng ñieân ñaûo!1 Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc nhaän giöõ ngoâi nhaø taâm yù xuaát theá. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu laø choã chöùa ñöïng trí tueä cao caû nhaát, roõ bieát taát caû. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc vaøo ngoâi nhaø cam loä! Nguyeän cho chuùng sanh töø khi môùi phaùt taâm cho ñeán roát cuøng ñeàu thöôøng vaøo ngoâi nhaø Ñaïi thöøa Nieát-baøn. Nguyeän cho chuùng sanh ñeán ñôøi vò lai thöôøng ôû nôi cung ñieän maø caùc vò Boà Taùt cö nguï.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø neân trong khi thí nhaø cöûa, choã ôû thöôøng kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø neân khi thí ñeøn ñuoác thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Choã boá thí cuûa toâi hoâm nay xin cho taát caû chuùng sanh cuøng ñöôïc höôûng.

Nhôø nhaân duyeân naøy khieán cho khaép thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc voâ löôïng aùnh saùng, truï yeân trong phaùp Phaät. Nguyeän cho chuùng sanh thöôøng ñöôïc aùnh saùng chieáu soi saùng roõ.

Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc hình saéc vi dieäu, saùng töôi baäc nhaát. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc maét thanh tònh, khoâng coù nhöõng söï ngaên che. Nguyeän cho chuùng sanh coù ngoïn ñuoác trí tueä lôùn, kheùo hieåu raèng khoâng coù caùc töôùng ngaõ, nhaân, chuùng sanh vaø thoï giaû.2 Nguyeän cho 1 2

Boán tö töôûng ñieân ñaûo (Töù ñieân ñaûo): nhöõng caùch nhìn nhaän sai laàm, traùi ngöôïc cuûa chuùng sanh veà söï vaät, do nôi voâ minh che laáp, khoâng nhaän ra thaät töôùng.

Caùc töôùng ngaõ, nhaân, chuùng sanh vaø thoï giaû (ngaõ töôùng, nhaân töôùng, chuùng sanh töôùng vaø thoï giaû töôùng): Caùc töôùng sai laàm maø chuùng sanh chaáp chaët laáy, cho laø coù thaät. Trong kinh Kim cang giaûng raát roõ veà vieäc khoâng coù 4 töôùng naøy. Neáu vò

316

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

chuùng sanh ñeàu ñöôïc thaáy taùnh Phaät thanh tònh nhö hö khoâng. Nguyeän cho maét thòt1 cuûa chuùng sanh ñöôïc thanh tònh, thaáy suoát caùc theá giôùi möôøi phöông nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc aùnh saùng cuûa Phaät chieáu khaép möôøi phöông. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc maét khoâng ngaên ngaïi, thaûy ñeàu thaáy ñöôïc taùnh Phaät thanh tònh. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc aùnh saùng trí tueä lôùn, chieáu phaù heát thaûy söï toái taêm vaø nhöõng keû nhaát-xieånñeà. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc aùnh saùng voâ löôïng, chieáu khaép voâ löôïng theá giôùi chö Phaät. Nguyeän cho chuùng sanh thaép leân ngoïn ñeøn Ñaïi thöøa, lìa khoûi ngoïn ñeøn Nhò thöøa.2 Nguyeän cho aùnh saùng maø chuùng sanh coù ñöôïc seõ tieâu dieät söï toái taêm cuûa voâ minh, coù söùc chieáu saùng khaép nôi, hôn caû söùc chieáu cuûa ngaøn maët trôøi. Nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc aùnh saùng hoûa chaâu,3 tieâu dieät heát söï toái taêm trong Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi. Nguyeän cho chuùng sanh coù ñuû naêm thöù maét4 thaáu bieát caùc töôùng cuûa phaùp,5 thaønh

1 2 3 4

5

Boà Taùt coøn thaáy coù caùc töôùng ngaõ, nhaân, chuùng sanh vaø thoï giaû thì ñoù khoâng thöïc söï laø Boà Taùt. Töôùng ngaõ laø chaáp thaáy coù moät baûn ngaõ cuûa mình, toàn taïi ñoäc laäp, caàn phaûi vun boài, baûo veä. Töôùng nhaân laø nhìn thaáy coù ngöôøi khaùc toàn taïi khaùc bieät vôùi mình, do söï phaân bieät ñoù maø coù söï tranh chaáp, maâu thuaãn. Töôùng chuùng sanh laø nhìn thaáy coù taát caû caùc loaøi chuùng sanh khaùc bieät vôùi mình, moãi loaøi thoï sanh trong nhöõng caûnh giôùi khaùc nhau, khaùc vôùi baûn thaân mình. Töôùng thoï giaû laø cho raèng moãi chuùng sanh ñeàu coù moät thaân maïng, thaät coù toàn taïi vaø chaám döùt theo tuoåi thoï. Caùc töôùng naøy noùi chung ñeàu laø choã thaáy bieát sai leäch, khoâng ñuùng vôùi thaät töôùng, thaät taùnh. Vì theá Phaät daïy laø khoâng coù boán töôùng naøy.

Maét thòt (nhuïc nhaõn): laø con maét höõu hình maø chuùng sanh hieän coù, cuõng goïi laø maét phaøm.

Chæ hai thöøa Thanh vaên vaø Duyeân giaùc.

Hoûa chaâu: haït chaâu quyù chieáu aùnh saùng röïc rôõ, saéc nhö löûa chaùy.

Naêm thöù maét (Nguõ nhaõn): goàm coù Nhuïc nhaõn, Thieân nhaõn, Tueä nhaõn, Phaùp nhaõn vaø Phaät nhaõn. Chæ coù baäc giaùc ngoä hoaøn toaøn môùi coù ñuû naêm thöù maét naøy.

Chuùng sanh phaøm tuïc chæ coù nhuïc nhaõn. Ngöôøi tu haønh tuøy theo möùc ñoä chöùng ñaéc maø laàn löôït ñöôïc theâm caùc loaïi maét khaùc, cho ñeán Phaät laø baäc giaùc ngoä hoaøn toaøn môùi coù Phaät nhaõn.

Phaùp töôùng: Töôùng traïng, hình töôùng cuûa caùc phaùp. Moãi söï vaät coù hình töôùng rieâng bieät hieän ra beân ngoaøi vaø theå taùnh khoâng hình töôùng. Ngöôøi phaøm tuïc chæ

317

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

baäc giaùc ngoä khoâng coù thaày daïy.1 Nguyeän cho chuùng sanh khoâng coù moïi kieán chaáp, voâ minh. Nguyeän cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc aùnh saùng vi dieäu Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn chæ baøy cho roõ bieát taùnh Phaät chaân thaät cuûa mình. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt do taâm töø neân khi thí ñeøn ñuoác thöôøng kieân trì phaùt nguyeän nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Caên laønh cuûa heát thaûy Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt cho ñeán chö Phaät Nhö Lai ñeàu laáy ñöùc töø laøm caên baûn. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp taâm töø coù theå sanh ra voâ löôïng caên laønh nhö vaäy. Ñoù laø noùi caùc phaùp quaùn baát tònh, quaùn hôi thôû ra vaøo, quaùn sanh dieät voâ thöôøng, Boán nieäm xöù,2 Baûy phöông tieän,3 Ba quaùn xöù,4 Möôøi hai nhaân duyeân5 nhöõng pheùp quaùn veà voâ

1

2 3

4 5

thaáy hình töôùng maø khoâng thaáy theå taùnh neân khoâng theå thaáy bieát caùc hình töôùng aáy ñuùng nhö chuùng thaät coù. Baäc tu haønh chöùng ngoä thaáu suoát caû hình töôùng vaø thöïc taùnh caùc phaùp, neân môùi coù theå roõ bieát caùc töôùng cuûa phaùp ñuùng nhö thaät coù.

Baäc giaùc ngoä khoâng coù thaày daïy (Voâ sö giaùc): Vì söï giaùc ngoä roát raùo chæ coù theå do trí tueä cuûa chính mình ñaït ñöôïc, khoâng theå nhôø nôi söï daïy baûo cuûa ngöôøi khaùc, neân khoâng coù thaày daïy. Chæ coù Phaät laø baäc giaùc ngoä roát raùo, neân Voâ sö giaùc cuõng laø danh hieäu ñeå toân xöng ngaøi.

Bao goàm caùc phaùp quaùn nieäm laø: Quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï thò khoå, quaùn taâm voâ thöôøng vaø quaùn phaùp voâ ngaõ.

Baûy phöông tieän: Baûy thöøa phöông tieän ñeå daãn daét taát caû chuùng sanh ñeán choã giaûi thoaùt. Tuy raèng giaûi thoaùt roát raùo chæ coù moät, nhöng do caên taùnh sai khaùc cuûa chuùng sanh maø giaû laäp coù 7 thöøa khaùc nhau neân goïi laø phöông tieän, bao goàm: Nhaân thöøa, Thieân thöøa, Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa, Taïng giaùo Boà Taùt thöøa, Thoâng giaùo Boà Taùt thöøa vaø Bieät giaùo Boà Taùt thöøa. Caû baûy thöøa naøy ñeàu laø phöông tieän baøy ra ñeå daãn daét chuùng sanh thaúng ñeán Phaät thöøa, laø quaû vò giaûi thoaùt roát raùo duy nhaát.

Ba quaùn xöù: Töùc laø Ba nieäm xöù, cuõng vieát Tam nieäm truï, Tam chaùnh nieäm xöù.

Möôøi hai nhaân duyeân (Thaäp nhò nhaân duyeân), cuõng goïi laø thuyeát Duyeân khôûi hay Nhaân duyeân sanh, nhöng vì bao goàm möôøi hai nhaân duyeân neân thöôøng ñöôïc goïi laø Möôøi hai nhaân duyeân. Ñoù laø: 1. Voâ minh, chæ söï ngu si khoâng thaáu hieåu chaân lyù, cuï theå laø Töù dieäu ñeá; 2. Haønh, chæ moïi haønh ñoäng taïo nghieäp, coù theå laø toát, xaáu hay trung tính. Haønh coù theå ôû trong ba daïng: thaân, khaåu vaø yù; 3. Thöùc, laø yeáu toá neàn taûng cho ñôøi soáng saép tôùi. Thöùc seõ quy ñònh nôi thoï sanh

318

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ngaõ, Noaõn phaùp,1 Ñænh phaùp,2 Nhaãn phaùp,3 Theá ñeä nhaát phaùp,4 Kieán ñaïo,5 Tu ñaïo,6 Boán chaùnh caàn, Boán nhö yù, caùc caên, caùc löïc, Baûy phaàn Boà-ñeà, Taùm phaàn thaùnh ñaïo, Boán

1

2

3

4

5

6

vaø tính chaát toát xaáu cuûa ñôøi soáng môùi, tuøy theo haønh toát, xaáu; 4. Danh saéc, laø toaøn boä moïi bieåu hieän taâm lyù vaø vaät lyù cuûa chuùng sanh, do naêm uaån (hay naêm aám) taïo thaønh; 5. Caên, hay saùu caên, chæ naêm giaùc quan (nhaõn caên, nhó caên, tæ caên, thieät caên vaø thaân caên) vaø khaû naêng suy nghó (yù caên); 6. Xuùc, hay luïc xuùc, laø söï tieáp xuùc, xuùc chaïm giöõa saùu caên vôùi saùu traàn, töùc laø toaøn boä moïi bieåu hieän cuûa theá giôùi beân ngoaøi; 7. Thoï, hay caûm thoï, laø caûm xuùc, caûm giaùc cuûa chuùng sanh khi xuùc chaïm vôùi theá giôùi beân ngoaøi, goàm coù nhöõng caûm xuùc vui thích (laïc thoï), khoù chòu (khoå thoï) vaø khoâng vui khoâng khoå; 8. AÙi, chæ söï luyeán aùi xuaát phaùt töø ham muoán, voâ minh; 9. Thuû, söï chaáp giöõ, chieám höõu moïi ñoái töôïng laøm cuûa mình; 10. Höõu, laø toaøn boä nhöõng bieåu hieän cuûa söï toàn taïi, nhö söï soáng, theá giôùi.

11. Sanh, söï ra ñôøi cuûa moät chuùng sanh, hay noùi ñuùng hôn laø söï baét ñaàu moät ñôøi soáng môùi sau khi ñaõ keát thuùc ñôøi soáng tröôùc ñoù; 12. Laõo töû, hay giaø cheát, laø tieán trình khoâng theå traùnh khoûi cuûa moïi chuùng sanh sau khi ñaõ baét ñaàu moät ñôøi soáng môùi, nghóa laø phaûi giaø cheát theo thôøi gian, tuøy theo thoï maïng cuûa mình.

Noaõn phaùp: cuõng goïi laø Noaõn vò, laø moät trong boán phaùp maø ngöôøi tu taäp theo Thanh vaên thöøa laàn löôït chöùng ñaéc, bao goàm: Noaõn phaùp, Ñænh phaùp, Nhaãn phaùp vaø Theá ñeä nhaát phaùp. Noaõn phaùp laø phaùp ñaàu tieân, giuùp ngöôøi ta coù theâm trí löïc vaø tinh taán treân ñöôøng tu hoïc. Ñænh phaùp, phaùp thöù hai cuûa Thanh vaên thöøa, sau Noaõn phaùp. Do caùc caên laønh ñöôïc sanh ra neân goïi laø Ñænh phaùp. Phaùp naøy giuùp caùc caên laønh ñöôïc taêng tröôûng ñaày ñuû.

Nhaãn phaùp: laø phaùp nhaãn nhuïc, phaùp thöù ba cuûa Thanh vaên thöøa, sau Ñænh phaùp. Ngöôøi ñaéc phaùp naøy coù söï nhaãn chòu ñoái vôùi moïi phaùp neân coù theå tu taäp Töù ñeá ñeå ñaït tôùi giaûi thoaùt.

Theá ñeä nhaát phaùp, laø phaùp cao nhaát cuûa theá gian, nhöng chöa ñaït ñeán quaû Thaùnh. Ngöôøi ñaéc phaùp naøy lìa xa caùc phieàn naõo thoâ laäu nhöng chöa ñöôïc hoaøn toaøn giaûi thoaùt, phaûi tieáp tuïc tu phaùp Töù ñeá môùi coù theå chöùng ñöôïc caùc möùc thieàn töø Sô thieàn cho ñeán Töù thieàn.

Kieán ñaïo: Duøng con maét trí tueä chaân chaùnh, kieán giaûi ngay thaät maø nhaän ra tính chaát khoå, baát tònh cuûa cuoäc ñôøi, vaø söï an laïc, giaûi thoaùt trong ñôøi soáng ñaïo haïnh. Ñaây laø choã chöùng ñaéc ñaàu tieân cuûa ngöôøi tu hoïc, so trong boán möùc ñoä chöùng ñaéc laàn löôït laø: Kieán ñaïo, Tu ñaïo, Voâ hoïc ñaïo vaø Phaät ñaïo. Do tænh giaùc veà cuoäc soáng maø coù theå Kieán ñaïo. Do Kieán ñaïo maø coù theå khôûi söï Tu ñaïo. Do Tu ñaïo maø ñöôïc trí tueä Voâ hoïc ñaïo, töùc laø quaû vò A-la-haùn. Do ñöôïc Voâ hoïc ñaïo maø tieáp tuïc tu haønh caùc thaùnh haïnh ñeå ñöôïc Phaät ñaïo, töùc laø quaû vò Nhö Lai. Giai ñoaïn tu taäp tieáp theo ngay sau giai ñoaïn Kieán ñaïo vöøa trình baøy treân.

319

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thieàn, Boán voâ löôïng taâm, Taùm giaûi thoaùt,1 Taùm thaéng xöù,2 Möôøi nhaát thieát nhaäp, caùc phaùp Tam-muoäi Khoâng, Voâ töôùng, Voâ nguyeän, Voâ tranh, Tha taâm trí3 cuøng caùc thaàn thoâng, Tri baûn teá trí,4 Thanh vaên trí, Duyeân giaùc trí, Boà Taùt trí vaø Phaät trí.

“Thieän nam töû! Caùc phaùp nhö vaäy ñeàu laáy ñöùc töø laøm caên baûn. Thieän nam töû, vì nghóa aáy neân ñöùc töø laø chaân thaät, chaúng phaûi hö doái. Nhö coù ngöôøi hoûi raèng: ‘Ñieàu gì laø caên baûn cuûa taát caû nhöõng ñieàu laønh?’ Neân ñaùp: ‘Chính laø ñöùc töø.’ Vì nghóa aáy cho neân ñöùc töø laø chaân thaät, chaúng phaûi hö doái.

“Thieän nam töû! Coù theå laøm ñöôïc nhöõng ñieàu laønh, ñoù goïi laø suy xeùt chaân thaät. Suy xeùt chaân thaät, ñoù goïi laø coù ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø töùc laø Ñaïi thöøa; Ñaïi thöøa töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. 1

2

3 4

Taùm giaûi thoaùt (Baùt giaûi thoaùt): laø taùm pheùp thieàn ñònh giaûi thoaùt, bao goàm: 1.

Noäi höõu saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc giaûi thoaùt: ÔÛ trong saéc giôùi, quaùn noäi saéc vaø ngoaïi saéc, nhaèm tröø boû taâm ham thích saéc theå; 2. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc giaûi thoaùt: Khoâng quaùn noäi saéc, quaùn ngoaïi saéc, nhaän ngoaïi saéc laø oâ nhieãm; 3. Tònh thaân taùc chöùng cuï tuùc taùc giaûi thoaùt: Quaùn töôûng veà thanh tònh nhöng khoâng chaáp giöõ; 4. Khoâng voâ bieân xöù giaûi thoaùt: Vöôït qua saéc theå, quaùn töôûng raèng hö khoâng laø voâ bieân; 5. Thöùc voâ bieân xöù giaûi thoaùt: Ñaït ñeán yù nieäm thöùc laø voâ bieân; 6. Voâ sôû höõu xöù giaûi thoaùt: Ñaït ñòa vò trong taâm khoâng coøn coù vaät gì; 7. Phi töôûng Phi phi töôûng xöù giaûi thoaùt: Ñaït ñeán möùc ñònh Phi töôûng phi phi töôûng xöù; 8. Dieät taän ñònh giaûi thoaùt: Ñaït möùc ñònh Dieät thoï töôûng xöù.

Taùm thaéng xöù (Baùt thaéng xöù): 1. Noäi höõu saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc thieåu thaéng xöù, 2. Noäi höõu saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc ña thaéng xöù, 3. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc thieåu thaéng xöù, 4. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc ña thaéng xöù, 5.

Thanh thaéng xöù, 6. Hoaøng thaéng xöù, 7. Xích thaéng xöù, 8. Baïch thaéng xöù.

Tha taâm trí: Trí tueä saùng suoát thaáy bieát ñöôïc taâm nieäm cuûa ngöôøi khaùc. Cuõng goïi laø Tha taâm thoâng, moät trong Nguõ thoâng.

Trí tueä saùng suoát cuûa chö Phaät thaáy bieát ñöôïc coäi nguoàn vaø giôùi haïn cuûa taát caû caùc phaùp, neân goïi laø Baûn teá trí.

320

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Ñöùc töø töùc laø ñaïo Boà-ñeà. Ñaïo Boà-ñeà töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø töùc laø Ñaïi phaïm [thieân]. Ñaïi phaïm [thieân] töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø coù theå vì taát caû chuùng sanh maø laøm cha meï. Cha meï laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø chính laø caûnh giôùi khoâng theå nghó baøn cuûa chö Phaät. Caûnh giôùi khoâng theå nghó baøn cuûa chö Phaät chính laø ñöùc töø vaäy. Neân bieát raèng ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø taùnh Phaät cuûa chuùng sanh.

Taùnh Phaät aáy töø laâu bò phieàn naõo ngaên che, neân khieán cho chuùng sanh khoâng theå thaáy ñöôïc. Taùnh Phaät töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø ñaïi khoâng.1 Ñaïi khoâng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø hö khoâng, hö khoâng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø thöôøng; thöôøng töùc laø Phaùp; Phaùp töùc laø Taêng; Taêng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø laïc. Laïc töùc laø Phaùp. Phaùp töùc laø Taêng. Taêng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø tònh. Tònh töùc laø Phaùp. Phaùp töùc laø Taêng. Taêng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. 1

Ñaïi khoâng: nghóa khoâng roát raùo cuûa Ñaïi thöøa, vì ñoái vôùi nghóa khoâng thieân leäch (thieân khoâng) cuûa Tieåu thöøa neân goïi laø Ñaïi khoâng, chæ caûnh khoâng tòch roát raùo cuûa Ñaïi thöøa, töùc laø caûnh giôùi Nieát-baøn.

321

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ñöùc töø laø [chaân] ngaõ. [Chaân] ngaõ töùc laø Phaùp. Phaùp töùc laø Taêng. Taêng töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø cam loä, cam loä töùc laø ñöùc töø. Ñöùc töø laø taùnh Phaät; taùnh Phaät töùc laø Phaùp. Phaùp töùc laø Taêng. Taêng laø ñöùc töø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø ñaïo Voâ thöôïng cuûa taát caû chö Boà Taùt. Ñaïo ñöùc töø aáy laø. Ñöùc töø töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Ñöùc töø laø voâ löôïng caûnh giôùi cuûa chö Phaät Theá Toân! Voâ löôïng caûnh giôùi ñöùc töø aáy laø. Neân bieát raèng, ñöùc töø aáy töùc laø Nhö Lai. “Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø voâ thöôøng, voâ thöôøng laø ñöùc töø, thì neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø khoå, khoå töùc laø ñöùc töø, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø baát tònh, baát tònh töùc laø ñöùc töø, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø voâ ngaõ, voâ ngaõ töùc laø ñöùc töø, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø voïng töôûng, voïng töôûng töùc laø ñöùc töø, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø chaúng goïi laø Boá thí Ba-lamaät, ñöùc töø chaúng coù boá thí, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên...

322

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Cho ñeán Trí tueä Ba-la-maät cuõng laø nhö vaäy.1 “Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø khoâng theå laøm lôïi ích cho chuùng sanh, thì ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø chaúng vaøo nôi ñaïo Nhaát thöøa,2 neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø khoâng theå hieåu roõ caùc phaùp, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø khoâng theå thaáy taùnh Nhö Lai, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø thaáy raèng heát thaûy caùc phaùp ñeàu coù hình töôùng, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø höõu laäu,3 thì ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø höõu vi,4 thì ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø khoâng theå truï nôi Sô truï,5 ñöùc töø chaúng phaûi sô truï, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

1 2

3 4 5

Cho ñeán... cuõng laø nhö vaäy: Ñaây noùi toùm laïi caû saùu phaùp ba-la-maät: boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí tueä cuõng ñeàu laø nhö vaäy.

Nhaát thöøa: Moät thöøa duy nhaát, töùc laø Phaät thöøa, nghóa laø ñaõ vöôït qua taát caû moïi phöông tieän giaû laäp, ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo, khoâng coøn coù thöøa naøo khaùc maø chæ coù duy nhaát moät Phaät thöøa.

Höõu laäu: Coù söï ræ chaûy, chæ vieäc saùu caên ñoái vôùi saùu traàn coøn sanh khôûi nhöõng phieàn naõo, luyeán meán.

Höõu vi: Coù taïo taùc, chæ chung caû vieäc coù duïng yù taïo taùc, coù nhaân duyeân taïo taùc. Ñaây ñeàu laø caùc phaùp voâ thöôøng, khoå naõo.

Sô truï: töùc laø Phaùt taâm truï, ñòa vò ñaàu tieân trong Thaäp truï cuûa haøng Boà Taùt.

Goàm coù: 1. Phaùt taâm truï, 2. Trì ñòa truï, 3. Tu haønh truï, 4. Sanh quyù truï, 5. Phöông tieän cuï tuùc truï, 6. Chaùnh taâm truï, 7. Baát thoái truï, 8. Ñoàng chaân truï, 9. Phaùp vöông töû truï, 10. Quaùn ñænh truï.

323

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø khoâng theå coù ñöôïc Möôøi söùc cuûa Phaät, Boán ñöùc chaúng sôï, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø chæ ñaït ñöôïc boán Thaùnh quaû sa-moân, neân bieát raèng ñöùc töø aáy laø cuûa haøng Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø coù, laø khoâng, laø chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, thì ñöùc töø nhö vaäy khoâng phaûi laø choã maø haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi coù theå nghó baøn ñöôïc.

“Thieän nam töû! Neáu ñöùc töø laø khoâng theå nghó baøn, Phaùp laø khoâng theå nghó baøn, taùnh Phaät laø khoâng theå nghó baøn, Nhö Lai cuõng khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn, tu taäp ñöùc töø nhö vaäy, duø trong giaác nguû say cuõng khoâng thaät nguû say, vì luoân chuyeân caàn tinh taán.

Tuy thöôøng tænh giaùc maø cuõng khoâng tænh giaùc, vì khoâng heà coù söï nguû meâ. Trong giaác nguû say, tuy coù chö thieân baûo veä, cuõng khoâng phaûi baûo veä, vì khoâng heà laøm vieäc xaáu aùc.

Trong giaác nguû khoâng coù aùc moäng, vì khoâng heà coù vieäc baát thieän, lìa khoûi söï nguû meâ. Sau khi maïng chung tuy sanh leân caûnh Phaïm thieân nhöng cuõng khoâng coù choã sanh, vì ñöôïc tuøy yù töï taïi.

“Thieän nam töû! Ngöôøi tu ñöùc töø coù theå ñöôïc thaønh töïu voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng coù theå thaønh töïu voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc nhö vaäy.

324

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Chö Phaät Nhö Lai cuõng ñöôïc thaønh töïu voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc nhö vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Choã suy xeùt cuûa vò Ñaïi Boà Taùt aét laø chaân thaät; choã suy xeùt cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng phaûi laø chaân thaät. Vaäy taïi sao heát thaûy chuùng sanh khoâng nhôø oai löïc cuûa Boà Taùt maø ñöôïc höôûng söï vui söôùng, khoaùi laïc? Neáu caùc chuùng sanh thaät chaúng ñöôïc vui, neân bieát raèng choã tu taâm töø cuûa Boà Taùt laø khoâng coù lôïi ích!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñöùc töø cuûa Boà Taùt chaúng phaûi laø khoâng coù lôïi ích. Thieän nam töû! Coù nhöõng chuùng sanh hoaëc phaûi thoï khoå, hoaëc khoâng phaûi thoï khoå. Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh nhaát ñònh phaûi thoï khoå thì ñöùc töø cuûa Boà Taùt cuõng khoâng coù lôïi ích gì; ñoù laø noùi nhöõng keû nhaátxieån-ñeà. Nhöng ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh khoâng nhaát ñònh phaûi thoï khoå thì ñöùc töø cuûa Boà Taùt seõ coù lôïi ích, giuùp nhöõng chuùng sanh aáy ñöôïc höôûng söï vui khoaùi.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi xa troâng thaáy caùc loaøi sö töû, coïp, beo, choù soùi, quyû la-saùt... töï nhieân sanh ra sôï seät, hoaëc ñi ñeâm troâng thaáy caùi goác caây cuõng sanh ra sôï seät. Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi nhö vaäy töï nhieân maø sanh ra sôï seät.1 Nhöõng chuùng sanh nhö vaäy khi gaëp ngöôøi tu töø, töï nhieân seõ ñöôïc vui. Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân choã tu töø cuûa Boà Taùt laø söï suy xeùt chaân thaät, chaúng phaûi khoâng coù lôïi ích.

“Thieän nam töû! Ta daïy raèng ñöùc töø naøy coù voâ löôïng moân, aáy laø noùi thaàn thoâng.

1

Nghóa laø söï sôï seät do aùm aûnh trong loøng, chaúng phaûi do ñoái töôïng beân ngoaøi gaây ra. Cho neân nhìn thaáy caùi goác caây maø cuõng ñem loøng sôï seät, vì laàm cho ñoù laø vaät coù theå gaây haïi.

325

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö Ñeà-baø-ñaït1 xuùi giuïc vua A-xaø-theá, muoán laøm haïi Nhö Lai. Luùc aáy, ta vaøo thaønh lôùn Vöông Xaù, laàn löôït ñi khaát thöïc theo töøng nhaø. Vua A-xaø-theá lieàn thaû con voi Hoä Taøi ñang say röôïu ñieân cuoàng ra, muoán laøm haïi ta vaø caùc ñeä töû.

“Luùc baáy giôø con voi aáy ñaïp cheát raát nhieàu ngöôøi. Ngöôøi cheát roài laïi coù muøi maùu tanh xoâng leân raát nhieàu. Voi ngöûi thaáy muøi maùu tanh laïi theâm cuoàng say, nhìn thaáy nhöõng ngöôøi theo haàu beân ta maëc aùo maøu ñoû neân ngôõ laø maùu lieàn chaïy nhanh ñeán. Trong caùc ñeä töû cuûa ta, nhöõng ngöôøi chöa lìa haún ñöôïc loøng duïc thaûy ñeàu sôï haõi boû chaïy töù taùn, chæ coøn duy nhaát coù A-nan thoâi.

“Luùc aáy, trong thaønh lôùn Vöông Xaù, taát caû nhaân daân ñoàng thôøi keâu khoùc, keå leå, than tieác raèng: ‘Quaùi laï thay!

Hoâm nay ñöùc Nhö Lai aét seõ cheát maát! Vì sao Baäc Chaùnh giaùc laïi phaûi chòu söï taùn hoaïi chæ trong choác laùt?’

“Luùc aáy, Ñieàu-ñaït laáy laøm vui möøng, nghó raèng: ‘Sa-moân Coà-ñaøm cheát ñi laø toát laém! Töø nay trôû ñi thaät khoâng coøn nhìn thaáy oâng ta nöõa. Möu keá aáy thaät tuyeät vôøi! Ta seõ ñöôïc toaïi nguyeän!’

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø ta vì muoán haøng phuïc con voi Hoä Taøi neân lieàn nhaäp ñònh khôûi taâm töø, duoãi tay ra chæ vaøo noù. Töùc thôøi, töø nôi naêm ñaàu ngoùn tay cuûa ta hieän ra naêm con sö töû. Voi aáy thaáy vaäy laáy laøm hoaûng sôï ñeán noãi ñaïi tieåu tieän ngay nôi ñoù, roài naèm phuïc xuoáng, cuùi ñaàu saùt ñaát leã kính döôùi chaân ta.

1

Ñeà-baø-ñaït: töùc Ñeà-baø-ñaït-ña, cuõng goïi laø Ñieàu-ñaït, moät ngöôøi cuõng thuoäc doøng toäc Thích-ca, laø anh em hoï vôùi ñöùc Phaät vaø ngaøi A-nan. OÂng naøy cuõng xuaát gia theo Phaät, nhöng coù taâm aùc nghòch muoán thay Phaät laõnh ñaïo caû taêng ñoaøn.

Raát nhieàu laàn Ñeà-baø-ñaït-ña ñaõ duøng möu keá haïi Phaät nhöng ñeàu thaát baïi.

326

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Luùc aáy ôû naêm ñaàu ngoùn tay cuûa ta thaät khoâng heà coù sö töû. Chính laø do söùc caên laønh tu töø cuûa ta khieán cho con voi aáy phaûi chòu ñieàu phuïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khi ta ñònh vaøo Nieát-baøn, vöøa môùi caát böôùc ñi veà phía thaønh Caâu-thi-na boãng gaëp naêm traêm ngöôøi [thuoäc toäc hoï] Löïc-só ñang söûa sang, queùt doïn vaø röôùi nöôùc treân ñöôøng. Giöõa ñöôøng coù moät taûng ñaù lôùn, nhöõng ngöôøi naøy muoán khieâng vaát ñi nhöng cuøng nhau coá heát söùc maø vaãn khoâng nhaác noåi. Luùc aáy, ta laáy laøm thöông xoùt, phaùt khôûi taâm töø. Nhöõng ngöôøi [thuoäc toäc hoï] Löïc-só aáy lieàn thaáy ta duøng ngoùn chaân caùi nhaác hoøn ñaù aáy leân, haát boång leân hö khoâng roài ñöa tay ñoùn laáy, ñaët yeân trong loøng baøn tay phaûi. Ta laïi thoåi cho ñaù naùt thaønh buïi nhoû, roài khieán cho buïi aáy hôïp laïi thaønh taûng ñaù, khieán loøng cao ngaïo cuûa nhöõng ngöôøi [thuoäc toäc hoï] Löïc-só aáy lieàn maát haún.1 Sau ñoù ta vì hoï maø thuyeát giaûng ñuû moïi choã phaùp yeáu, khieán hoï phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà.

“Thieän nam töû! Luùc aáy Nhö Lai thaät khoâng heà duøng ngoùn chaân maø nhaác hoøn ñaù to aáy, haát leân hö khoâng, ñaët nôi loøng baøn tay phaûi, thoåi cho naùt thaønh buïi, roài laøm cho hôïp laïi nhö cuõ.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù chính laø do söùc thieän caên cuûa taâm töø, khieán caùc löïc só nhìn thaáy nhöõng vieäc nhö vaäy.

1

Nhö coù noùi ôû ñaàu kinh, toäc hoï Löïc-só (Licchavī) hay Ly-xa, Lôïi-xa, Leä-xa, Luaätxa, leâ-xa-bì, li-xa-bì... ñeàu laø nhöõng caùch phieân aâm khaùc nhau. Ñaây laø toäc hoï coù quyeàn theá nhaát thaønh Caâu-thi-na vaøo thôøi aáy, neân hoï thöôøng caïo ngaïo, khinh deå nhöõng ngöôøi thuoäc toäc hoï khaùc.

327

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Mieàn nam Thieân Truùc1 coù moät thaønh lôùn teân laø Thuû-ba-la. Trong thaønh coù vò tröôûng giaû2 Lö-chí laø ngöôøi daãn daét nhöõng ngöôøi khaùc tu haønh. Vò aáy trong quaù khöù ñaõ töøng ôû nôi voâ soá caùc ñöùc Phaät troàng nhieàu caên laønh.

“Thieän nam töû! Trong thaønh lôùn aáy, heát thaûy nhaân daân ñeàu tin phuïc taø ñaïo, phuïng söï phaùi Ni-kieàn.3 “Baáy giôø, ta vì muoán hoùa ñoä tröôûng giaû Lö-chí [vaø nhaân daân ôû ñoù], lieàn töø thaønh Vöông Xaù hoùa hieän ñeán thaønh aáy. Caùch thaønh khoaûng saùu möôi laêm do-tuaàn, ta hieän thaân [nhö ngöôøi thöôøng] ñi boä ñeán thaønh ñeå hoùa ñoä nhöõng ngöôøi ôû ñoù.

“Boïn ngoaïi ñaïo Ni-kieàn nghe bieát tin ta saép ñeán thaønh Thuû-ba-la lieàn nghó raèng: ‘Neáu sa-moân Coà-ñaøm ñeán ñaây, daân chuùng seõ töø boû chuùng ta, khoâng coøn chu caáp phuïng söï chuùng ta nöõa. [Khi aáy] chuùng ta seõ ngheøo cuøng ñoùi thieáu, laøm sao töï soáng ñöôïc?’

“Boïn Ni-kieàn aáy lieàn phaân taùn ra khaép nôi, reâu rao vôùi daân trong thaønh aáy raèng: ‘Nay sa-moân Coà-ñaøm muoán ñeán ñaây, nhöng sa-moân aáy laø ngöôøi ñaõ boû cha boû meï lang baït khaép ñoù ñaây. OÂng aáy ñi ñeán ñaâu thì khieán cho ñaát ñai luùa 1 2

3

Thieân Truùc: Teân goïi cuûa xöù AÁn Ñoä ngaøy xöa.

Tröôûng giaû, cö só, saùt-lî vaø baø-la-moân laø boán giai caáp ôû AÁn ñoä, coù söï phaân bieät giöõa cao quyù vaø thaáp heøn, ñöôïc xeáp theo thöù töï töø treân xuoáng döôùi nhö sau ñaây: a) Baø-la-moân: Giai caáp goàm nhöõng vò tu só, giaùo só, coù quyeàn thöïc hieän caùc nghi leã toân giaùo. b) Saùt-lî hay saùt-ñeá-lî: Giai caáp caàm quyeàn goàm vua chuùa, caùc quan vaên voõ. c) Tröôûng giaû, hay pheä-xaù: Giai caáp thöông nhaân, nhöõng ngöôøi buoân baùn. d) Cö só hay thuû-ñaø-la: Giai caáp noâng daân, laøm ruoäng, vaø nhöõng ngöôøi laøm ngheà tieåu thuû coâng ngheä.

Ni-kieàn, hay Ni-kieàn-ñaø: Dòch nghóa laø Ly heä giaû, laø phaùi tu haønh ngoaïi ñaïo, khoâng maëc quaàn aùo (loõa theå), vì hoï cho raèng y phuïc laø nhöõng thöù raøng buoäc.

328

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

thoùc ôû ñoù maát muøa, nhaân daân ngheøo ñoùi, ngöôøi cheát nhö raï, beänh dòch xaâm haïi khoâng theå cöùu thoaùt... Coà-ñaøm laø keû khoâng mang ñeán baát cöù lôïi ích gì. Ñi theo oâng ta toaøn laø boïn quæ thaàn, la-saùt hung döõ. Nhöõng keû khoâng cha khoâng meï, coâ ñoäc cuøng quaån môùi ñeán hoïc hoûi vaø laøm ñeä töû oâng ta. OÂng ta chæ coù theå giaûng daïy duy nhaát moät thuyeát hö khoâng maø thoâi! OÂng ta ñeán choã naøo thì choã aáy töùc thôøi khoâng ñöôïc an vui.’

“Nhöõng ngöôøi daân nôi aáy nghe roài ñem loøng sôï seät, cuùi ñaàu leã kính boïn Ni-kieàn, baïch raèng: ‘Ñaïi sö! Nay chuùng toâi bieát phaûi laøm sao?’

“Boïn Ni-kieàn ñaùp: ‘Sa-moân Coà-ñaøm coù tính öa thích röøng caây, suoái chaûy nöôùc trong. Beân ngoaøi thaønh neáu coù nhöõng caûnh vaät nhö theá, neân phaù hoaïi heát ñi. Caùc oâng neân keùo nhau ra ngoaøi thaønh, ñeán nhöõng nôi coù caây coái vöôøn röøng thì ñoán phaù cho heát, ñöøng ñeå laïi gì caû. Coøn nhöõng nôi coù suoái, gieáng, ao nöôùc thì neân ñoå phaån dô vaøo ñoù. Haõy ñoùng chaët caùc cöûa thaønh, chuaån bò binh khí [canh phoøng] cho nghieâm ngaët. Nôi caùc vaùch thaønh caàn phoøng thuû thaät kieân coá. Neáu oâng aáy ñi ñeán, khoâng cho ai ñöôïc ñeán tröôùc maët oâng aáy. Neáu khoâng coù ai ñeán tröôùc maët oâng aáy, moïi ngöôøi seõ ñöôïc an oån. Chuùng ta cuõng seõ saép ñaët moïi phöông caùch ñeå laøm cho oâng Coà-ñaøm aáy phaûi theo ñöôøng cuõ maø quay trôû veà.’

“Nhaân daân nôi aáy nghe vaäy roài, thaûy ñeàu cung kính vaâng theo, cuøng nhau chaët phaù caây coái, laøm dô baån caùc nguoàn nöôùc, saép ñaët binh khí nghieâm ngaët, phoøng thuû moät caùch kieân coá.

329

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Luùc ta ñeán thaønh aáy, khoâng coøn thaáy caây coái vöôøn röøng chi caû, chæ thaáy nhöõng ngöôøi trang bò binh khí, phoøng thuû ôû caùc vaùch thaønh. Thaáy vieäc nhö vaäy roài, ta laáy laøm thöông xoùt, ñem taâm töø höôùng veà khaép nôi.

[Ngay laäp töùc], caây coái lieàn moïc leân nhö cuõ, laïi coøn sanh naûy theâm nhieàu caây khaùc, nhieàu khoâng keå xieát. Soâng, hoà, suoái, gieáng nöôùc ñeàu trôû neân trong saïch, ñaày traøn, nhö maøu löu ly xanh, laïi sanh ra nhieàu thöù hoa che traøn beân treân maët nöôùc. Vaùch thaønh boãng hoùa ra maøu löu ly trong suoát xanh bieác. Töø trong thaønh, nhaân daân ñeàu ñöôïc nhìn thaáy roõ ta vaø ñaïi chuùng. Cöûa thaønh töï nhieân môû roäng, khoâng ai coù theå ngaên laïi ñöôïc. Caùc thöù binh khí ñeàu hoùa thaønh nhöõng loaïi hoa ñeïp.

“Tröôûng giaû Lö-chí laøm baäc thöôïng thuû1 daãn ñaàu, nhaân daân trong thaønh thaûy ñeàu theo sau, cuøng ñi ñeán choã ta. Ta 1

Thöôïng thuû: ngöôøi ñöùng ñaàu, daãn ñaàu, giöõ vò trí toân quyù, cao caû nhaát trong moät taäp theå.

330

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

lieàn vì moïi ngöôøi maø thuyeát giaûng ñuû moïi leõ coát yeáu trong phaùp Phaät, khieán cho heát thaûy nhöõng ngöôøi aáy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta thaät chaúng heà hoùa ra moïi thöù caây coái, nöôùc chaûy trong saïch ñaày traøn soâng raïch, ao hoà, cuõng khoâng heà bieán thaønh aáy ra maøu löu ly trong suoát xanh bieác, laøm cho nhaân daân thaáy roõ ñöôïc ta, vaø cuõng khoâng heà môû cöûa thaønh, bieán ñoà binh khí thaønh caùc loaïi hoa.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc caên laønh cuûa taâm töø, khieán cho nhöõng ngöôøi daân nôi aáy nhìn thaáy moïi söï vieäc nhö vaäy.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI LAÊM

331

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI SAÙU PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Phaåm thöù taùm – Phaàn hai

L

aïi nöõa, thieän nam töû! Trong thaønh Xaù-veä coù ngöôøi phuï nöõ thuoäc doøng baø-la-moân, hoï Baø-tö-traù, chæ coù duy nhaát moät ñöùa con trai raát möïc thöông yeâu, nhöng noù laïi bò beänh cheát ñi.

“Luùc aáy, söï buoàn raàu ñoäc haïi xaâm chieám trong loøng khieán ngöôøi ñaøn baø aáy cuoàng loaïn maát caû baûn taùnh. Baø loõa loà hình theå khoâng bieát xaáu hoå, ñi ñeán caùc ngaõ tö ñöôøng, keâu khoùc thaát thanh raèng: ‘Con oâi! Con oâi! Con ñi ñeán choán naøo?’ Baø ñi khaép trong thaønh aáp, khoâng bieát meät moûi.

“Ngöôøi ñaøn baø naøy ñaõ töøng ôû nôi chö Phaät tröôùc ñaây troàng caùc caên laønh.

“Thieän nam töû! Ta ñoái vôùi ngöôøi ñaøn baø aáy lieàn khôûi taâm töø thöông xoùt. Ngay luùc aáy, baø lieàn ñöôïc nhìn thaáy ta, laïi töôûng ta laø con cuûa baø, taâm trí lieàn [tænh taùo] trôû laïi nhö xöa, chaïy ñeán oâm laáy thaân ta, hoân vaøo mieäng ta.

388

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Baáy giôø, ta baûo thò giaû1 A-nan: ‘OÂng haõy mang y phuïc laïi ñaây cho ngöôøi phuï nöõ naøy maëc.’ Khi baø maëc y phuïc vaøo roài, ta lieàn vì baø aáy maø thuyeát giaûng moïi ñieàu coát yeáu trong phaùp Phaät. Ngöôøi ñaøn baø aáy nghe phaùp xong sanh taâm vui veû phaán khích, phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta thaät chaúng phaûi laø con cuûa baø aáy, baø chaúng phaûi meï ta, cuõng chaúng coù vieäc ñeán oâm ta.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc thieän caên laønh cuûa taâm töø, khieán cho ngöôøi ñaøn baø aáy thaáy coù nhöõng söï vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Trong thaønh Ba-la-naïi coù moät ngöôøi nöõ cö só2 teân laø Ma-ha Tö-na-ñaït-ña, trong quaù khöù ñaõ töøng troàng caùc caên laønh tröôùc voâ löôïng chö Phaät. Ngöôøi nöõ cö só aáy coù phaùt nguyeän ñöôïc phuïng thí thuoác thang cho nhöõng vò taêng ñau oám trong thôøi gian 90 ngaøy nhaäp haï.3 “Luùc aáy, trong chuùng taêng coù moät thaày tyø-kheo beänh naëng. Thaày thuoác xem maïch baûo raèng: ‘Neân duøng moùn thòt laøm thuoác. Neáu ñöôïc aên thòt seõ khoûi beänh, neáu khoâng aên thòt thì chaúng bao laâu nöõa seõ phaûi cheát.’

“Luùc aáy, ngöôøi nöõ cö só nghe ñöôïc lôøi noùi cuûa thaày thuoác, lieàn mang vaøng ñi khaép töø chôï buùa ñeán laøng queâ, lôùn 1

Thò giaû: ngöôøi ñeä töû ñöôïc giao nhieäm vuï theo haàu thaày. Ngaøi A-nan ñöôïc choïn laøm thò giaû cuûa Phaät, luùc naøo cuõng coù maët beân caïnh Phaät.

2 Nöõ cö só (öu-baø-di): ngöôøi nöõ ñeä töû tin Phaät tu taïi gia, thoï Tam quy y, thoï trì Nguõ giôùi.

3 Töùc laø 3 thaùng an cö cuûa chö taêng vaøo muøa möa, cuõng goïi laø keát haï.

389

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

tieáng hoûi raèng: ‘Ai coù thòt baùn khoâng? Toâi duøng vaøng ñeå mua. Neáu ai baùn thòt, toâi seõ ñoåi ngang baèng soá vaøng.’ Coâ ñi khaép caû thaønh thò nhöng chaúng tìm ñöôïc ai baùn thòt caû.

Ngöôøi nöõ cö só aáy lieàn töï tay caàm dao caét thòt ôû ñuøi mình, naáu chín vôùi nhieàu thöù gia vò thôm tho roài ñem daâng cho thaày tyø-kheo bò beänh. Tyø-kheo aáy aên xong lieàn ñöôïc khoûi beänh. “[Nhöng roài] choã veát thöông cuûa ngöôøi nöõ cö só aáy laïi hoùa thaønh gheû ñoäc, ñau ñôùn khoå naõo khoâng chòu noåi, coâ lieàn lôùn tieáng nieäm raèng: ‘Nam-moâ Phaät-ñaø! Nam-moâ Phaät-ñaø!’

“Luùc aáy, ta ñang ôû thaønh Xaù-veä, nghe tieáng nieäm Phaät aáy, lieàn khôûi taâm ñaïi töø ñoái vôùi ngöôøi nöõ cö só aáy. Coâ aáy lieàn nhìn thaáy ta caàm thuoác hay ñeán thoa pheát leân gheû ñoäc, khieán cho da thòt trôû neân laønh laën nhö cuõ. Ta lieàn vì coâ aáy maø thuyeát phaùp. Nghe phaùp xong, coâ aáy sanh loøng vui veû, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta thaät khoâng heà ñeán thaønh Bala-naïi, cuõng khoâng heà duøng thuoác thoa pheát leân gheû ñoäc cho ngöôøi nöõ cö só aáy.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc caên laønh cuûa taâm töø, khieán ngöôøi nöõ cö só aáy thaáy coù nhöõng söï vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñieàu-ñaït laø keû xaáu aùc, loøng tham khoâng bieát ñuû, aên quaù nhieàu chaát bô söõa neân nhöùc ñaàu, ñau buïng, heát söùc khoå naõo, khoâng sao chòu ñöïng noåi, môùi nieäm raèng: ‘Nam-moâ Phaät-ñaø! Nam-moâ Phaät-ñaø!’

390

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Luùc aáy, ta ñang ôû taïi thaønh Öu-thieàn-ni, nghe tieáng nieäm Phaät aáy lieàn sanh taâm töø. Baáy giôø Ñieàu-ñaït lieàn nhìn thaáy ta ñeán ñoù, laáy tay xoa ñaàu, xoa buïng vaø ñöa thuoác muoái cho, baûo phaûi uoáng vaøo. Uoáng xong lieàn bình phuïc.

“Thieän nam töû! Ta thaät ra khoâng heà ñeán choã cuûa Ñieàuñaït, cuõng chaúng heà xoa ñaàu, xoa buïng vaø ñöa thuoác baûo uoáng.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc caên laønh cuûa taâm töø, khieán cho Ñieàu-ñaït thaáy coù nhöõng söï vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! ÔÛ nöôùc Kieàu-taùt-la1 coù moät boïn cöôùp ñeán naêm traêm teân. Boïn chuùng cöôùp ñoaït cuûa caûi, gaây haïi raát nhieàu. Vua Ba-tö-naëc laáy laøm lo ngaïi vì söï hoaønh haønh baïo ngöôïc cuûa chuùng, lieàn sai quaân binh vaây baét.

Baét ñöôïc roài moùc maét caû boïn, mang boû vaøo moät nôi röøng raäm ñen toái.

“Boïn cöôùp aáy voán tröôùc ñaây ñaõ töøng troàng caên laønh nôi chö Phaät quaù khöù. Khi bò moùc maát maét roài, hoï heát söùc ñau ñôùn khoå sôû, cuøng nhau keâu leân raèng: “Nam-moâ Phaät-ñaø!

Nam-moâ Phaät-ñaø! Nay chuùng toâi khoâng coù ai cöùu giuùp!’

Hoï khoùc loùc, keâu than nhö vaäy.

“Luùc aáy, ta ôû taïi tinh xaù Kyø-hoaøn,2 nghe tieáng than 1 2

Kieàu-taùt-la, cuõng ñoïc laø Caâu-taùt-la, laø moät nöôùc lôùn ôû AÁn Ñoä vaøo thôøi ñöùc Phaät, kinh thaønh laø Xaù-veä.

Tinh xaù Kyø-hoaøn. Tinh xaù (精舍) laø nôi tinh khieát, saïch seõ, yeân tónh, caùc vò xuaát gia taäp trung nôi ñaây ñeå hoïc ñaïo vaø tham thieàn. Raát nhieàu ngöôøi ñoïc laø tònh xaù vì nhaàm laãn giöõa chöõ tinh (精) vaø chöõ tònh (淨), aâm ñoïc gaàn nhau, nghóa cuõng coù phaàn gioáng nhau. Tinh xaù Kyø-hoaøn laø vuøng ñaát tröôùc cuûa tröôûng giaû Kyø-

391

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoùc aáy lieàn sanh taâm töø. Baáy giôø lieàn coù côn gioù maùt thoåi caùc thöù höông thuoác töø trong Höông sôn ñeán xoâng ñaày vaøo maét nhöõng ngöôøi aáy, khoâng bao laâu hoï lieàn ñöôïc saùng maét trôû laïi nhö tröôùc.

“Boïn cöôùp aáy môû maét ra lieàn nhìn thaáy Nhö Lai ñöùng tröôùc hoï, vì hoï maø thuyeát phaùp. Nghe phaùp roài lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Luùc aáy ta thaät khoâng heà laøm ra gioù thoåi caùc thöù höông thuoác trong Höông sôn, cuõng khoâng heà ñöùng tröôùc nhöõng ngöôøi aáy maø thuyeát phaùp cho hoï nghe.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc caên laønh cuûa taâm töø khieán cho boïn cöôùp aáy thaáy coù nhöõng vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Thaùi töû Löu-ly1 vì ngu si neân pheá truaát vua cha, töï mình leân ngoâi; laïi nhôù tôùi thuø haän xöa neân taøn haïi raát nhieàu ngöôøi hoï Thích,2 baét moät vaïn hai ngaøn phuï nöõ hoï Thích maø caét tai, xeûo muõi, chaët ñöùt tay chaân vaø xoâ nhaøo xuoáng haàm hoá.

“Baáy giôø, nhöõng ngöôøi phuï nöõ aáy thaân chòu khoå naõo,

1

2

hoaøn (cuõng ñoïc laø Kyø-ñaø), do oâng Caáp Coâ Ñoäc mua laïi roài xaây döïng thaønh tinh xaù, cuùng döôøng cho ñöùc Phaät vaø Giaùo hoäi. Tröôûng giaû Kyø-hoaøn baùn phaàn ñaát aáy nhöng khoâng baùn caây coái treân ñaát, maø töï mình daâng cuùng cho ñöùc Phaät vaø Giaùo hoäi. Vì vaäy, nôi naøy coù teân goïi ñaày ñuû laø Kyø thoï Caáp Coâ Ñoäc vieân, nghóa laø khu vöôøn cuûa oâng Caáp Coâ Ñoäc, caây coái cuûa tröôûng giaû Kyø-hoaøn. Tinh xaù naøy raát lôùn, naèm taïi thaønh Xaù-veä, nöôùc Kieàu-taùt-la.

Thaùi töû Löu-ly, hay Tyø-löu-ly, laø con vua Ba-tö-naëc ôû thaønh Xaù-veä, nöôùc Kieàutaùt-la, ñoàng thôøi vôùi Phaät. Thaùi töû pheá vua cha, töï mình leân ngoâi. Vua Ba-tönaëc phaûi chaïy sang thaønh Vöông Xaù nöôùc Ma-kieät-ñaø maø nöông naùu vôùi vua A-xaø-theá. Sau khi ñuoåi vua cha ra khoûi nöôùc, Thaùi töû Löu-ly xöng vöông. Keá ñoù, nhôù ñeán moái thuø xöa giöõa nöôùc mình vôùi nöôùc Ca-tyø-la-veä, lieàn mang quaân sang ñaùnh, gieát raát nhieàu ngöôøi trong hoï Thích-ca.

Hoï Thích: töùc laø hoï Thích-ca, doøng hoï maø ñöùc Phaät ñaõ ñaûn sanh trong ñoù.

392

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

cuøng noùi ra lôøi naøy: ‘Nam-moâ Phaät-ñaø! Nam-moâ Phaät-ñaø!

Nay chuùng toâi chaúng coù ai cöùu giuùp.’ Roài laïi keâu gaøo than khoùc lôùn hôn.

“Nhöõng ngöôøi phuï nöõ naøy tröôùc ñaõ töøng troàng caùc caên laønh nôi chö Phaät quaù khöù.

“Luùc aáy ta ôû taïi Truùc Laâm,1 nghe tieáng than khoùc lieàn khôûi taâm töø. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ aáy lieàn nhìn thaáy ta ñeán thaønh Ca-tyø-la, duøng nöôùc röûa veát thöông cho hoï, roài duøng thuoác ñaép leân. Khoâng bao laâu hoï lieàn heát ñau ñôùn, tai, muõi, tay, chaân ñeàu ñöôïc laønh laïi nhö cuõ.

“Luùc aáy ta vì hoï maø thuyeát giaûng nhöõng leõ coát yeáu cuûa phaùp Phaät, khieán cho taát caû cuøng phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Hoï lieàn tìm ñeán choã baø Tyø-kheo ni Ñaïi AÙi Ñaïo2 ñeå xuaát gia, thoï giôùi cuï tuùc.

“Thieän nam töû! Nhö Lai luùc aáy thaät khoâng coù ñeán thaønh Ca-tyø-la, cuõng khoâng heà duøng nöôùc röûa veát thöông, ñaép thuoác cho döùt söï ñau khoå.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø do söùc caên laønh cuûa taâm töø, khieán nhöõng ngöôøi phuï nöõ aáy thaáy coù nhöõng söï vieäc nhö vaäy.

“Caùc taâm bi, taâm hyû cuõng [coù voâ löôïng thaàn thoâng] nhö vaäy.

1

2

Truùc Laâm, cuõng goïi laø Truùc Vieân, vì nôi aáy coù raát nhieàu tre, truùc, naèm gaàn thaønh Vöông Xaù nöôùc Ma-kieät-ñaø cuûa vua Taàn-baø-sa-la. Vua Taàn-baø-sa-la sau khi quy y Phaät ñaõ xaây döïng moät tinh xaù taïi ñaây, goïi laø Tinh xaù Truùc laâm, daâng cuùng cho ñöùc Phaät vaø chö taêng ñeå laøm choã tu taäp vaø truyeàn baù Phaät phaùp.

Tyø-kheo ni Ñaïi AÙi Ñaïo, töùc laø baø tyø-kheo ni Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà, laø baø dì cuûa ñöùc Phaät, ñaõ nuoâi döôõng ngaøi töø thuôû beù sau khi Hoaøng haäu Ma-da qua ñôøi. Baø laø moät trong nhöõng vò tyø-kheo ni ñaàu tieân cuûa Ni chuùng, ñöôïc Phaät cho pheùp thaâu nhaän caùc phuï nöõ khaùc xuaát gia tu hoïc.

393

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân söï suy xeùt cuûa vò Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp taâm töø laø chaân thaät, chaúng phaûi hö doái.

“Thieän nam töû! Noùi laø voâ löôïng, töùc laø khoâng theå nghó baøn. Nhöõng vieäc laøm cuûa vò Boà Taùt laø khoâng theå nghó baøn.

Nhöõng vieäc laøm cuûa chö Phaät cuõng khoâng theå nghó baøn.

Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng khoâng theå nghó baøn!1 “Laïi nöõa, thieän nam töû! Khi Boà Taùt ma-ha-taùt ñaõ tu taäp caùc ñöùc töø, bi, hyû thì ñöôïc truï ôû ñòa vò Cöïc aùi nhaát töû.2 “Thieän nam töû! Vì sao ñòa vò aáy goïi laø Cöïc aùi, laïi goïi laø nhaát töû? Thieän nam töû! Ví nhö cha meï khi thaáy con mình ñöôïc yeân oån thì trong loøng heát söùc vui veû. Boà Taùt ma-hataùt truï ôû ñòa vò naøy cuõng gioáng nhö vaäy, xem taát caû chuùng sanh ñeàu nhö ñöùa con duy nhaát cuûa mình, khi thaáy chuùng sanh tu thieän thì trong loøng heát söùc vui veû. Vì theá neân ñòa vò naøy goïi laø Cöïc aùi.

“Thieän nam töû! Ví nhö cha meï khi thaáy con beänh hoaïn thì sanh taâm khoå naõo, thöông xoùt neân buoàn raàu, khoâng heà xa rôøi. Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò naøy cuõng gioáng nhö vaäy, khi thaáy caùc chuùng sanh bò beänh phieàn naõo troùi buoäc böùc thieát thì trong loøng buoàn khoå, lo nghó nhö con mình, caùc loã chaân loâng treân thaân theå ñeàu öùa maùu. Vì theá neân ñòa vò naøy goïi laø nhaát töû.

1 2

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 14, baét ñaàu quyeån 15, phaåm Phaïm haïnh phaàn thöù hai (Phaïm haïnh phaåm ñeä nhò).

Cöïc aùi: heát loøng thöông yeâu; nhaát töû: ñöùa con moät, ñöùa con duy nhaát. Cöïc aùi nhaát töû nghóa laø ñem loøng thöông yeâu taát caû chuùng sanh bình ñaúng nhö ñöùa con duy nhaát cuûa mình.

394

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Nhö treû con luùc coøn thô daïi, boác laáy nhöõng thöù ñaát cuïc, phaån dô, gaïch ngoùi, xöông khoâ, nhaùnh caây... maø ñöa vaøo mieäng. Cha meï thaáy vaäy sôï con maéc beänh, lieàn duøng tay traùi maø giöõ ñaàu, tay phaûi moùc laáy nhöõng thöù aáy ra. Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò naøy cuõng gioáng nhö vaäy, thaáy caùc chuùng sanh Phaùp thaân chöa taêng tröôûng, coù ngöôøi duøng thaân, khaåu , yù taïo nhieàu nghieäp baát thieän. Boà Taùt thaáy vaäy roài aét phaûi duøng baøn tay trí tueä maø ñaùnh baït nhöõng nghieäp baát thieän aáy ra, khoâng muoán cho nhöõng chuùng sanh aáy phaûi löu chuyeån trong sanh töû, chòu nhöõng khoå naõo. Vì theá neân ñòa vò naøy goïi laø nhaát töû.

“Thieän nam töû! Ví nhö khi ñöùa con thöông yeâu cheát ñi, cha meï heát söùc saàu naõo, muoán cuøng cheát theo. Boà Taùt cuõng vaäy, thaáy nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà ñoïa vaøo ñòa nguïc, cuõng nguyeän cuøng sanh vaøo ñòa nguïc vôùi hoï. Vì sao vaäy?

Neáu nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà naøy trong khi thoï khoå coù sanh loøng hoái caûi, Boà Taùt lieàn vì hoï maø thuyeát phaùp, khieán hoï ñöôïc sanh moät nieäm caên laønh. Vì theá neân ñòa vò naøy goïi laø nhaát töû.

“Thieän nam töû! Ví nhö cha meï chæ coù duy nhaát moät ñöùa con. Duø ñöùa con aáy ñang nguû hay thöùc, [baäc cha meï] trong khi ñi, ñöùng, ngoài, naèm... trong loøng vaãn luoân nhôù nghó ñeán con. Neáu ñöùa con aáy coù gaây ra toäi loãi thì kheùo duøng lôøi daïy doã, khoâng laøm taêng theâm ñieàu xaáu aùc cuûa noù. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng gioáng nhö vaäy, khi thaáy chuùng sanh ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, hoaëc sanh ra trong coõi ngöôøi, coõi trôøi, laøm ra nhöõng vieäc thieän, aùc, trong loøng Boà Taùt thöôøng luoân nhôù nghó ñeán, khoâng heà buoâng boû. Neáu chuùng sanh laøm nhöõng vieäc aùc cuõng chaúng bao giôø sanh 395

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

loøng giaän döõ, laøm cho ñieàu aùc cuûa hoï taêng theâm. Vì theá neân ñòa vò naøy goïi laø nhaát töû.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö choã Phaät thuyeát daïy thaät raát saâu kín, con nay trí tueä caïn côït laøm sao coù theå hieåu thaáu ñöôïc? Neáu nhö caùc vò Boà Taùt truï ôû ñòa vò nhaát töû coù theå ñöôïc nhö vaäy, taïi sao Nhö Lai thuôû xöa laøm quoác vöông, coøn laø Boà Taùt laïi döùt maïng soáng cuûa caùc thaày baø-la-moân kia?1 Neáu ñaït ñöôïc ñòa vò aáy, aét phaûi hoä nieäm cho ngöôøi aáy; coøn nhö chöa ñaït ñöôïc, vaäy do nhaân duyeân gì [maø taïo toäi gieát ngöôøi] laïi khoâng ñoïa vaøo ñòa nguïc?

“Neáu [Nhö Lai] xem taát caû chuùng sanh ñeàu bình ñaúng nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la, vì sao laïi höôùng veà Ñeà-baø-ñaït-ña noùi ra lôøi naøy: ‘[OÂng laø] keû ngu si khoâng bieát xaáu hoå, aên ñaøm daõi cuûa ngöôøi khaùc.’ Khieán cho Ñeà-baø-ñaïtña nghe roài sanh loøng saân haän, khôûi taâm baát thieän, laøm thaân Phaät chaûy maùu. Ñeà-baø-ñaït-ña laøm vieäc aùc aáy roài, Nhö Lai laïi baùo tröôùc raèng: ‘OÂng seõ ñoïa ñòa nguïc, chòu toäi trong moät kieáp.’

“Baïch Theá Toân! Nhöõng lôøi noùi nhö vaäy sao coù theå khoâng traùi nghóa nhau? Theá Toân! OÂng Tu-boà-ñeà truï ôû Hö khoâng ñòa, moãi khi muoán vaøo thaønh khaát thöïc thì tröôùc heát caàn phaûi quaùn saùt loøng ngöôøi. Neáu coù ngöôøi naøo sanh loøng ganh gheùt vôùi oâng, thì oâng döøng laïi chaúng ñi; cho duø ñoùi laém cuõng khoâng ñi khaát thöïc. Vì sao vaäy? OÂng Tu-boà-ñeà thöôøng nghó raèng: ‘Ta nhôù laïi thuôû xöa, ñoái vôùi baäc phöôùc 1

Xin xem laïi chuyeän vua Tieân Döï, moät tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät, ñöôïc noùi ñeán ôû quyeån 12 (Taäp 2).

396

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ñieàn1 ta coù sanh ra moät nieäm aùc. Do nhaân duyeân aáy phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc lôùn, chòu ñuû moïi caûnh khoå. Nay ta thaø chòu ñoùi suoát ngaøy khoâng aên, cuõng khoâng muoán ñeå cho keû khaùc ñoái vôùi ta khôûi loøng ganh gheùt maø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, chòu nhieàu khoå naõo.’ OÂng aáy laïi nghó raèng: ‘Neáu coù chuùng sanh khoâng öa thaáy ta ñöùng thì ta seõ troïn ngaøy ngoài khoâng ñöùng daäy. Neáu coù chuùng sanh khoâng öa thaáy ta ngoài thì ta seõ ñöùng yeân troïn ngaøy khoâng thay ñoåi [ngoài xuoáng]. Ñoái vôùi nhöõng vieäc ñi laïi hay naèm xuoáng cuõng vaäy.’

“OÂng Tu-boà-ñeà vì giuùp ñôõ chuùng sanh coøn khôûi taâm ñöôïc nhö vaäy, huoáng chi laø vò Boà Taùt [saép thaønh Phaät]?

Neáu laø Boà Taùt ñaït ñöôïc ñòa vò [Cöïc aùi] nhaát töû, vì duyeân côù gì Nhö Lai laïi noùi ra lôøi thoâ naëng aáy, khieán cho chuùng sanh khôûi taâm aùc ñoäc naëng neà?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng khoâng neân vaën hoûi theo caùch nhö theá, cho raèng Phaät Nhö Lai ñaõ gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù vieäc] con muoãi duøng voøi huùt caïn nöôùc bieån, cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh. Thieän nam töû!

Ví nhö [coù nhöõng vieäc nhö] toaøn coõi ñaát naøy hoùa thaønh khoâng maøu saéc, nöôùc ñoåi taùnh thaønh khoâ, löûa chuyeån thaønh laïnh, gioù laïi laø ñöùng yeân, Tam Baûo, taùnh Phaät cuøng vôùi hö khoâng ñeàu laø voâ thöôøng, cuõng khoâng bao[coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!

1

Baäc phöôùc ñieàn: ngöôøi coù phöôùc ñöùc xöùng ñaùng nhaän söï cuùng döôøng cuûa ngöôøi khaùc, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi cuùng döôøng ñöôïc coù phöôùc ñöùc neân goïi laø phöôùc ñieàn (ruoäng phöôùc), nghóa laø mieáng ruoäng ñeå moïi ngöôøi gieo troàng phöôùc ñöùc.

397

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù nhöõng vieäc nhö] keû phaïm Boán toäi nghieâm troïng, keû nhaát-xieån-ñeà cuøng keû phæ baùng Chaùnh phaùp maø ngay trong ñôøi naøy ñöôïc thaønh töïu Möôøi söùc, ñöôïc ñöùc Khoâng sôï seät, ñöôïc ba möôi hai töôùng toát vôùi taùm möôi veû ñeïp, cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù vieäc] haøng Thanh vaên vaø Bích-chi Phaät laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi, cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù vieäc] caùc Boà Taùt ôû ñòa vò Thaäp truï maø phaïm Boán toäi nghieâm troïng, laøm keû nhaát-xieån-ñeà, phæ baùng Chaùnh phaùp, cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù vieäc] heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh ñeàu döùt maát taùnh Phaät, hoaëc nhö Nhö Lai seõ buoâng boû taát caû maø vaøo Nieát-baøn, cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Ví nhö [coù nhöõng vieäc nhö] giaêng löôùi baét giöõ ñöôïc gioù, duøng raêng caén vôõ ñöôïc saét theùp, duøng moùng tay caøo naùt ñöôïc nuùi Tu-di... cuõng khoâng bao giôø [coù vieäc] Nhö Lai gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!

“Thieän nam töû! Thaø chòu soáng chung moät choã vôùi raén ñoäc, hoaëc ñöa hai tay vaøo haøm sö töû ñoùi, hoaëc taém caû thaân hình trong than hoàng khö-ñaø-la,1 chöù ñöøng bao giôø noùi 1

Khö-ñaø-la (Khadira): teân moät loaïi caây coù goã raát raén chaéc, dòch nghóa laø kieân ngaïnh moäc hay khoâng phaù moäc. Vì goã caây naøy raén chaéc neân than cuûa noù laø loaïi than ñoát leân raát noùng.

398

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

raèng: ‘Nhö Lai Theá Toân gaây ra nhaân duyeân phieàn naõo cho chuùng sanh!’

“Thieän nam töû! Nhö Lai quaû thaät coù theå vì chuùng sanh maø döùt tröø phieàn naõo, chöù khoâng bao giôø laïi taïo ra nhaân phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Nhö oâng noùi raèng: ‘Nhö Lai xöa kia coù gieát moät thaày baø-la-moân.’ Thieän nam töû! Boà Taùt maha-taùt cho ñeán con kieán coøn khoâng coá yù gieát, huoáng chi laïi gieát nhöõng ngöôøi baø-la-moân? Boà Taùt thöôøng duøng ñuû moïi phöông tieän boá thí roäng raõi cho chuùng sanh ñöôïc thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Khi boá thí moùn aên töùc laø thí cho maïng soáng. Boà Taùt ma-ha-taùt trong thöïc haønh Boá thí Ba-la-maät thöôøng thí cho chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Tu giôùi khoâng gieát haïi thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Boà Taùt ma-ha-taùt trong khi thöïc haønh Trì giôùi Ba-la-maät laø ñaõ thí cho taát caû chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Giöõ cho lôøi noùi khoâng coù loãi thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Boà Taùt ma-ha-taùt trong khi thöïc haønh Nhaãn nhuïc Ba-la-maät thöôøng khuyeân chuùng sanh ñöøng khôûi tö töôûng oaùn thuø, daønh leõ phaûi cho ngöôøi khaùc, nhaän choã sai veà mình, khoâng tranh giaønh kieän tuïng thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Cho neân Boà Taùt trong khi thöïc haønh Nhaãn nhuïc Ba-la-maät laø ñaõ thí cho chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Tinh caàn tu thieän thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Boà Taùt ma-ha-taùt trong khi thöïc haønh Tinh taán Bala-maät thöôøng khuyeân chuùng sanh sieâng naêng tu taäp phaùp 399

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laønh. Chuùng sanh laøm theo nhö vaäy lieàn ñöôïc thoï maïng voâ löôïng. Vì theá, Boà Taùt trong khi thöïc haønh Tinh taán Ba-la-maät laø ñaõ thí cho chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Tu pheùp nhieáp taâm thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Boà Taùt ma-ha-taùt trong khi thöïc haønh Thieàn Bala-maät thöôøng khuyeân chuùng sanh tu taäp taâm bình ñaúng.

Chuùng sanh laøm theo nhö vaäy lieàn ñöôïc thoï maïng laâu daøi.

Vì theá, Boà Taùt trong khi thöïc haønh Thieàn Ba-la-maät laø ñaõ thí cho chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Khoâng buoâng lung phoùng tuùng ñoái vôùi caùc phaùp laønh thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Boà Taùt ma-hataùt, trong khi thöïc haønh Trí tueä Ba-la-maät khuyeân caùc chuùng sanh chaúng sanh taâm phoùng tuùng buoâng lung ñoái vôùi caùc phaùp laønh. Chuùng sanh laøm theo nhö vaäy roài, nhôø nhaân duyeân aáy lieàn ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Vì theá, Boà Taùt khi thöïc haønh Trí tueä Ba-la-maät laø ñaõ thí cho chuùng sanh thoï maïng voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi chuùng sanh khoâng bao giôø laïi ñoaït laáy maïng soáng!

“Thieän nam töû! OÂng vöøa hoûi raèng, khi gieát nhöõng ngöôøi baø-la-moân kia ta coù ñaït ñöôïc ñòa vò [Cöïc aùi] nhaát töû aáy hay khoâng? Thieän nam töû! Khi aáy ta ñaõ ñaït ñöôïc ñòa vò aáy roài.

Vì loøng thöông töôûng neân môùi döùt maïng soáng cuûa nhöõng ngöôøi baø-la-moân aáy, chaúng phaûi vì loøng aùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö cha meï chæ coù duy nhaát moät ñöùa con, tình thöông raát naëng. Nhöng ñöùa con aáy phaïm vaøo pheùp quan. Baáy giôø, cha meï vì khieáp sôï maø ñuoåi ñi hoaëc gieát cheát. Tuy laø ñuoåi ñi hoaëc gieát cheát, nhöng khoâng coù loøng aùc. Boà Taùt ma-ha-taùt vì hoä trì Chaùnh phaùp laïi cuõng 400

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

nhö vaäy. Neáu coù nhöõng chuùng sanh baùng boå Ñaïi thöøa, lieàn duøng roi maø ñaùnh, laøm cho hoï khoå sôû ñeå tröøng trò, hoaëc gieát cheát hoï, laø muoán cho hoï söûa ñoåi vieäc cuõ, tu taäp theo phaùp laønh. Boà Taùt thöôøng suy nghó raèng: ‘Do nhaân duyeân gì coù theå khieán cho chuùng sanh phaùt khôûi loøng tin?’ Tuøy theo phöông tieän neân baét buoäc phaûi laøm nhö vaäy.

“Nhöõng ngöôøi baø-la-moân sau khi cheát sanh vaøo ñòa nguïc A-tyø lieàn coù ba yù nghó. Moät laø töï nghó raèng: ‘Ta töø ñaâu sanh vaøo nôi naøy?’ Töùc thì töï bieát laø ñaõ töø coõi ngöôøi maø ñeán. Hai laø töï nghó raèng: ‘Nôi ta hoâm nay sanh ra laø xöù sôû naøo?’ Töùc thì töï bieát ñoù laø ñòa nguïc A-tyø. Ba laø töï nghó raèng: “Do nghieäp duyeân gì maø ta sanh ñeán choán naøy?’ Töùc thì hoï töï bieát raèng do nhaân duyeân khoâng coù loøng tin [nôi Tam baûo], baùng boå kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa maø bò nhaø vua gieát cheát, môùi sanh ñeán choán naøy.

“Suy nghó ñeán söï vieäc nhö theá roài, hoï lieàn sanh loøng tin kính ñoái vôùi kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Khoâng bao laâu sau hoï cheát ñi, lieàn ñöôïc sanh veà theá giôùi cuûa ñöùc Nhö Lai Cam Loä Coå. Thoï maïng ôû theá giôùi aáy daøi ñuû möôøi kieáp.

Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân thuôû xöa chính ta ñaõ thí cho nhöõng ngöôøi aáy thoï maïng daøi möôøi kieáp. Sao laïi goïi laø gieát haïi?

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi laøm nhöõng vieäc ñaøo ñaát, caét coû, ñoán caây, cheùm ñöùt xaùc cheát, maéng chöôûi, ñaùnh ñaäp [xaùc cheát]. Do nghieäp duyeân aáy, coù ñoïa vaøo ñòa nguïc hay chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theo nhö choã con hieåu yù nghóa lôøi Phaät daïy thì hoï phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Vì sao vaäy? Khi xöa Phaät coù vì haøng Thanh vaên maø thuyeát 401

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phaùp raèng: ‘Tyø-kheo caùc oâng, cho ñeán ñoái vôùi nhöõng caây cuûi cuõng ñöøng sanh loøng aùc. Vì sao vaäy? Heát thaûy chuùng sanh ñeàu do loøng aùc maø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.’”

Luùc aáy, Phaät khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Nhö lôøi oâng noùi ñoù, neân kheùo gìn giöõ laøm theo.

Thieän nam töû! Neáu do loøng aùc maø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, thì Boà Taùt thuôû aáy thaät khoâng coù loøng aùc. Vì sao vaäy? Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi taát caû chuùng sanh, cho ñeán loaøi saâu kieán cuõng ñeàu sanh loøng thöông xoùt, muoán laøm lôïi ích.

Vì sao vaäy? Vì Boà Taùt kheùo bieát caùc nhaân duyeân, phöông tieän. Boà Taùt duøng söùc phöông tieän, muoán cho chuùng sanh gieo troàng caùc caên laønh. Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân thuôû xöa ta ñaõ duøng phöông tieän kheùo leùo, tuy gieát cheát nhöõng ngöôøi baø-la-moân nhöng khoâng coù loøng aùc.

“Thieän nam töû! Theo giaùo phaùp cuûa ñaïo Baø-la-moân thì duø gieát cheát nhöõng con kieán chaát ñaày möôøi coã xe cuõng khoâng coù toäi baùo. Neáu gieát cheát maø chôû ñaày ñeán möôøi coã xe caùc loaøi muoãi moøng, chí raän, meøo, choàn, sö töû, coïp, soùi, gaáu, gaáu ngöïa, caùc loaïi truøng ñoäc, thuù döõ cuøng vôùi caùc loaøi coù theå laøm haïi chuùng sanh, hoaëc ñoaït maïng nhöõng quyû thaàn, la-saùt, caâu-baøn-traø, ca-la, phuù-ñôn-na, nhöõng loaøi quyû thaàn ñieân cuoàng noùng naûy coù theå gaây söï nhieãu haïi cho chuùng sanh, cuõng ñeàu khoâng coù toäi baùo. Neáu gieát ngöôøi aùc thì coù toäi baùo. Gieát roài maø khoâng hoái tieác thì phaûi ñoïa caûnh ngaï quyû. Neáu coù theå saùm hoái, trong ba ngaøy khoâng aên thì toäi aáy tieâu dieät khoâng coøn gì caû. Neáu gieát baäc hoøa thöôïng, laøm haïi cha meï, phuï nöõ hay traâu boø thì seõ phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc trong voâ soá ngaøn naêm.

“Thieän nam töû! Phaät vaø Boà Taùt bieát roõ vieäc gieát haïi coù ba möùc ñoä: naëng, raát naëng vaø naëng nhaát. Möùc ñoä naëng 402

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

laø noùi vieäc gieát haïi töø loaøi saâu kieán cho ñeán heát thaûy caùc loaøi suùc sanh, chæ tröø Boà Taùt thò hieän sanh trong caùc loaøi aáy. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt vì nhaân duyeân phaùt nguyeän neân [coù khi] thò hieän thoï thaân suùc sanh.

“Gieát haïi caùc loaøi nhö vaäy goïi laø nhaân duyeân gieát haïi ôû möùc ñoä naëng, phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, chòu ñuû nhöõng noãi khoå naõo naëng neà. Vì sao vaäy? Vì caùc loaøi suùc sanh aáy vaãn coù caên laønh, duø laø raát nhoû, neân keû gieát haïi chuùng phaûi chòu ñuû toäi baùo. Ñoù goïi laø gieát haïi ôû möùc ñoä naëng.

“Gieát haïi ôû möùc ñoä raát naëng laø noùi vieäc gieát haïi töø nhöõng keû phaøm phu cho ñeán ngöôøi ñaéc quaû A-na-haøm.1 Ñoù goïi laø gieát haïi ôû möùc ñoä raát naëng. Vì nghieäp nhaân aáy phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, chòu ñuû caùc noãi khoå ôû möùc ñoä naëng neà hôn [so vôùi möùc naëng]. Ñoù goïi laø gieát haïi ôû möùc ñoä raát naëng.

“Gieát haïi ôû möùc ñoä naëng nhaát laø noùi vieäc gieát haïi töø cha meï mình cho ñeán caùc baäc A-la-haùn, Phaät Bích-chi vaø nhöõng ngöôøi quyeát ñònh seõ laø Boà Taùt. Ñoù goïi laø gieát haïi ôû möùc ñoä naëng nhaát. Vì nghieäp nhaân aáy phaûi ñoïa vaøo Ñaïi ñòa nguïc A-tyø,2 chòu ñuû caùc noãi khoå naëng neà nhaát. Ñoù goïi laø gieát haïi ôû möùc ñoä naëng nhaát.

“Thieän nam töû! Neáu ai coù theå gieát keû nhaát-xieån ñeà thì khoâng rôi vaøo ba möùc ñoä gieát haïi keå treân. Thieän nam töû!

1

2

A-na-haøm: Quaû vò thöù ba cuûa haøng Thanh vaên thöøa, döôùi quaû A-la-haùn laø quaû thöù tö, quaû vò cao nhaát cuûa Thanh vaên thöøa. A-na-haøm dòch nghóa laø Baát lai, Baát hoaøn, vì ngöôøi ñaéc quaû A-na-haøm sau khi lìa boû thaân hieän taïi thì khoâng coøn phaûi thoï sanh trôû laïi nôi coõi ngöôøi. Ñaïi ñòa nguïc A-tyø: coøn goïi laø Ñòa nguïc Voâ giaùn. Vì toäi nhaân trong ñòa nguïc naøy phaûi chòu nhöõng noãi khoå khoâng bao giôø giaùn ñoaïn, döøng laïi, neân goïi laø “voâ giaùn”.

403

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhöõng ngöôøi baø-la-moân kia heát thaûy ñeàu laø nhaát-xieån-ñeà.

Ví nhö ñaøo ñaát, caét coû, chaët caây, cheùm ñöùt töû thi hoaëc maéng chöûi, ñaùnh ñaäp [maø khoâng khôûi loøng aùc thì] khoâng coù toäi baùo. Gieát keû nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, khoâng coù toäi baùo. Vì sao vaäy? Nhöõng ngöôøi baø-la-moân thaäm chí chaúng coù Naêm phaùp nhö ñöùc tin...,1 vì theá coù gieát cuõng khoâng ñoïa vaøo ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Tröôùc oâng coù hoûi: Nhö Lai vì sao traùch maéng Ñeà-baø-ñaït-ña laø keû ngu si [khoâng bieát xaáu hoå], aên ñaøm daõi [ngöôøi khaùc]? OÂng cuõng khoâng neân vaën hoûi nhö theá. Vì sao vaäy? Nhöõng gì chö Phaät Theá Toân noùi ra ñeàu khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Hoaëc coù lôøi noùi ñuùng thaät, ñöôïc ngöôøi ñôøi öa thích, nhöng neáu khoâng phaûi luùc, khoâng ñuùng Chaùnh phaùp, khoâng laøm lôïi ích, Phaät cuõng khoâng bao giôø noùi ra. Thieän nam töû! Laïi nhö coù lôøi noùi thoâ naëng, hö doái, khoâng phaûi luùc, khoâng ñuùng Chaùnh phaùp, ngöôøi khaùc chaúng muoán nghe, chaúng theå laøm lôïi ích, thì Phaät cuõng khoâng noùi ra.

“Thieän nam töû! Nhö coù lôøi noùi tuy laø thoâ naëng, nhöng chaân thaät khoâng hö doái, laïi ñuùng luùc, ñuùng Chaùnh phaùp, coù theå laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh, tuy laø ngöôøi nghe khoâng vui nhöng Phaät vaãn caàn phaûi noùi. Vì sao vaäy? Vì chö Phaät Theá Toân tuøy nghi hieåu bieát ñuùng taát caû caùc phaùp, bieát kheùo duøng phöông tieän.

“Thieän nam töû! Coù laàn ta du haønh ñeán cuïm röøng kia gaàn thoân Khoaùng Daõ. Coù moät quyû thaàn teân laø Khoaùng Daõ 1

Naêm phaùp nhö ñöùc tin... : Ñaây laø löôïc noùi Naêm phaùp goàm coù ñöùc tin (Tín) vaø Tinh taán, Nieäm, Ñònh vaø Tueä.

404

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ôû döôùi moät coäi caây, aên toaøn maùu thòt, gieát haïi raát nhieàu chuùng sanh, laïi laàn löôït aên thòt töøng ngöôøi trong thoân xoùm aáy.

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø ta vì quyû thaàn aáy maø roäng thuyeát nhöõng leõ coát yeáu cuûa chaùnh phaùp. Nhöng quyû aáy hung baïo ñoäc aùc, ngu si khoâng trí tueä neân khoâng nhaän laõnh giaùo phaùp. Ta lieàn hoùa thaân laøm vò quyû Ñaïi löïc, naùo ñoäng cung ñieän cuûa quyû [Khoaùng Daõ], khieán cho noù chaúng ñöôïc ôû yeân. Quyû aáy lieàn daãn theo quyeán thuoäc ra khoûi cung ñieän muoán choáng cöï vôùi ta. Nhöng khi quyû aáy vöøa nhìn thaáy ta lieàn maát caû taâm nieäm, hoaûng sôï teù nhaøo xuoáng ñaát, meâ man döùt heát moïi thöù, nhö ngöôøi ñaõ cheát.

“Ta ñem loøng töø maãn, duøng tay xoa leân thaân quyû, quyû aáy lieàn tænh laïi, ngoài daäy noùi raèng: ‘Ñaùng möøng thay, hoâm tay toâi coøn giöõ ñöôïc thaân maïng! Vò Ñaïi thaàn vöông ñaây coù oai ñöùc lôùn, laïi coù loøng töø maãn neân ñaõ tha toäi cho toâi.’

Lieàn ôû tröôùc maët ta maø sanh khôûi loøng laønh vaø ñöùc tin.

Ta lieàn hieän trôû laïi thaân Nhö Lai, vì quyû aáy maø thuyeát giaûng moïi leõ phaùp yeáu, khieán quyû thaàn aáy thoï giôùi khoâng gieát haïi.1 “Ngay hoâm aáy, trong thoân Khoaùng Daõ coù moät oâng tröôûng giaû ñeán löôït phaûi cheát. Ngöôøi trong thoân ñöa oâng tröôûng giaû ñeán cho quyû thaàn aáy. Quyû thaàn aáy nhaän roài laïi ñem daâng cho ta. Ta nhaän roài môùi ñoåi teân oâng aáy laø Thuû Tröôûng giaû [roài thaû cho veà].

“Baáy giôø, quyû aáy baïch vôùi ta raèng: ‘Theá Toân! Con vaø quyeán thuoäc chæ troâng nhôø vaøo maùu thòt ñeå soáng. Nay phaûi giöõ giôùi khoâng gieát haïi thì laøm sao ñeå soáng?’

1

Giôùi khoâng gieát haïi (baát saùt giôùi): laø giôùi ñaàu tieân trong Naêm giôùi (Nguõ giôùi) cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia.

405

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ta lieàn ñaùp raèng: ‘Töø nay ta seõ daïy caùc ñeä töû Thanh vaên, trong khi tu haønh phaùp Phaät ôû baát cöù nôi ñaâu cuõng ñeàu phaûi boá thí moùn aên vaät uoáng cho caùc ngöôi.’

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy, ta coù vì caùc tyø-kheo maø cheá ñònh ñieàu giôùi raèng: ‘Caùc oâng töø nay veà sau phaûi thöôøng thí thöïc cho quyû Khoaùng Daõ. Neáu tyø-kheo ôû nôi naøo maø khoâng boá thí nhö vaäy, neân bieát raèng ñoù chaúng phaûi ñeä töû cuûa ta maø laø quyeán thuoäc cuûa ma.’

“Thieän nam töû! Nhö Lai vì muoán ñieàu phuïc chuùng sanh neân thò hieän ñuû moïi phöông tieän nhö vaäy, khoâng heà coá yù laøm cho hoï sanh loøng sôï seät.

“Thieän nam töû! Ta cuõng coù khi duøng caây ñaùnh quyû hoä phaùp. Laïi coù moät laàn töø treân nuùi cao ta xoâ quyû ñaàu deâ teù rôi xuoáng nuùi. Ta laïi coù laàn töø treân ngoïn caây ñaùnh quyû Hoädi-haàu, coù laàn khieán cho con voi Hoä Taøi nhìn thaáy naêm con sö töû, coù laàn sai thaàn Kim cang doïa naït boïn ngoaïi ñaïo Ni-kieàn Taùt-giaø, laïi coù laàn duøng kim ñaâm quyû tieãn mao...1 Tuy ta laøm nhöõng vieäc nhö vaäy nhöng chaúng gieát cheát nhöõng quyû thaàn aáy. Chính laø ta muoán cho hoï truï yeân trong Chaùnh phaùp, neân môùi thò hieän ñuû moïi phöông tieän nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Vaøo luùc aáy ta thaät ra khoâng heà maï nhuïc Ñeà-baø-ñaït-ña. Ñeà-baø-ñaït-ña cuõng chaúng phaûi laø ngu si [khoâng bieát xaáu hoå], aên ñaøm daõi cuûa ngöôøi [khaùc], cuõng chaúng heà sanh ôû caûnh giôùi xaáu aùc laø ñòa nguïc A-tyø chòu toäi troïn moät kieáp. OÂng aáy cuõng khoâng coù phaù hoaïi Taêng ñoaøn, laøm thaân Phaät chaûy maùu, cuõng chaúng phaïm vaøo Boán toäi 1

Quyû tieãn mao: loaøi quyû coù loâng cöùng tua tuûa treân thaân nhö muõi teân.

406

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

nghieâm troïng, phæ baùng Chaùnh phaùp, kinh ñieån Ñaïi thöøa.

OÂng aáy cuõng chaúng phaûi laø keû nhaát-xieån-ñeà, cuõng chaúng phaûi Thanh vaên hay Phaät Bích-chi.

“Thieän nam töû! [Vieäc cuûa] Ñeà-baø-ñaït-ña ñoù thaät khoâng phaûi caûnh giôùi cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, chæ laø choã thaáy bieát cuûa chö Phaät. Thieän nam töû! Cho neân nay oâng khoâng neân caät vaán raèng: ‘Nhö Lai vì duyeân côù gì laïi quôû maéng, maï nhuïc Ñeà-baø-ñaït-ña?’ Ñoái vôùi caûnh giôùi cuûa chö Phaät, oâng khoâng neân sanh ra choã nghi ngôø nhö vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Ví nhö caây mía phaûi eùp naáu nhieàu laàn môùi ñöôïc ñuû vò ngoït. Con ñaây cuõng vaäy, nhôø theo Phaät ñöôïc nghe [thuyeát phaùp] nhieàu laàn neân môùi ñöôïc nhieàu phaùp vò, nhö vò xuaát gia, vò ly duïc, vò tòch dieät, vò chaùnh ñaïo.

“Theá Toân! Ví nhö vaøng thaät, traûi qua nhieàu laàn ñoát, ñaäp, naáu chaûy, tinh luyeän roài môùi trôû neân saùng ñeïp, tinh saïch, meàm deûo, ñieàu hoøa, maøu saéc saùng ñeïp, giaù trò voâ cuøng. Sau ñoù môùi ñöôïc loaøi ngöôøi vaø chö thieân quí troïng.

“Theá Toân! Nhö Lai cuõng theá, [chuùng con] caàn phaûi trònh troïng thöa hoûi ngaøi môùi ñöôïc nghe thaáy nhöõng nghóa raát thaâm saâu, khieán cho haønh giaû thoï trì, vaâng theo maø tu taäp, voâ löôïng chuùng sanh phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, sau ñoù môùi ñöôïc loaøi ngöôøi vaø chö thieân toân troïng, cung kính cuùng döôøng.”

Luùc aáy, Phaät khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Boà Taùt ma-ha-taùt vì muoán lôïi ích chuùng sanh neân thöa hoûi Nhö Lai nghóa saâu nhö vaäy. Thieän nam töû!

407

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Vì nghóa aáy neân ta theo yù oâng maø thuyeát giaûng phaùp raát saâu kín cuûa [kinh ñieån] Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Ñoù laø ñòa vò Cöïc aùi nhö nhaát töû.”1 Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi Phaät: “Baïch Theá Toân! Neáu chö Boà Taùt tu caùc taâm töø, bi, hyû thì ñöôïc ñòa vò Nhaát töû, vaäy khi tu taâm xaû thì ñöôïc ñòa vò gì?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, oâng kheùo bieát ñuùng luùc ta muoán noùi vieäc aáy maø thöa hoûi. Boà Taùt ma-ha-taùt khi tu taâm xaû aét ñöôïc truï ôû ñòa vò Bình ñaúng nhö hö khoâng,2 gioáng nhö oâng Tu-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò Bình ñaúng nhö hö khoâng thì khoâng coøn thaáy coù [söï phaân bieät giöõa]cha meï, anh em, chò em, con caùi, thaân toäc, ngöôøi quen bieát, keû oaùn thuø, keû khoâng thaân khoâng oaùn, cho ñeán chaúng thaáy coù [söï phaân bieät giöõa] caùc aám, giôùi, nhaäp, chuùng sanh, thoï maïng...

“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng chaúng coù cha meï, anh em, vôï con..., cho ñeán khoâng coù chuùng sanh, thoï maïng.

Heát thaûy caùc phaùp cuõng laø nhö vaäy, [taùnh thaät cuûa chuùng laø] khoâng coù cha meï... cho ñeán khoâng coù thoï maïng. Boà Taùt ma-ha-taùt nhìn thaáy heát thaûy caùc phaùp laø nhö vaäy, trong taâm bình ñaúng nhö hö khoâng kia. Vì sao vaäy? Vì kheùo tu taäp caùc phaùp khoâng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø khoâng?”

1

2

Ñòa vò Cöïc aùi nhö nhaát töû: nhö treân ñaõ thuyeát giaûng, cuõng laø ñòa vò Cöïc aùi, hay Cöïc aùi nhaát töû, hay Nhaát töû, ñeàu laø nhöõng teân goïi khaùc nhau ñeå chæ moät ñòa vò maø vò Boà Taùt ñaït ñeán nhôø tu taäp caùc taâm töø, bi vaø hyû. Ñòa vò bình ñaúng nhö hö khoâng (Khoâng bình ñaúng ñòa): ñòa vò maø haønh giaû coù loøng bình ñaúng ñoái vôùi caùc phaùp ñoàng nhö hö khoâng.

408

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Noùi khoâng ñoù laø: noäi khoâng, ngoaïi khoâng, noäi ngoaïi khoâng, höõu vi khoâng, voâ vi khoâng, voâ thuûy khoâng, taùnh khoâng, voâ sôû höõu khoâng, ñeä nhaát nghóa khoâng, khoâng khoâng, ñaïi khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt noäi khoâng? Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn thaáy caùc phaùp ôû trong ñeàu laø khoâng.

Caùc phaùp ôû trong ñeàu khoâng, ñoù laø: khoâng coù cha meï, keû oaùn, ngöôøi thaân, keû khoâng oaùn khoâng thaân, khoâng coù chuùng sanh, thoï maïng, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, khoâng coù moïi thöù tieàn taøi cuûa caûi... Caùc phaùp ôû trong aáy tuy coù taùnh Phaät, nhöng taùnh Phaät aáy chaúng ôû trong cuõng chaúng ôû ngoaøi. Vì sao vaäy? Taùnh Phaät laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn noäi khoâng. “[Boà Taùt quaùn xeùt] ngoaïi khoâng cuõng laø nhö vaäy, [thaáy raèng] khoâng coù caùc phaùp ôû beân ngoaøi. “[Boà Taùt quaùn xeùt] noäi ngoaïi khoâng cuõng laø nhö vaäy, [thaáy raèng khoâng coù phaùp naøo laø chaúng ôû trong cuõng chaúng ôû ngoaøi. Thieän nam töû! Duy chæ coù Nhö Lai, Phaùp, Taêng vaø taùnh Phaät laø chaúng ôû trong cuõng chaúng ôû ngoaøi.

Vì sao vaäy? Vì boán phaùp aáy laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, cho neân chaúng goïi laø khoâng. Ñoù goïi laø [Boà Taùt quaùn xeùt] noäi ngoaïi khoâng.

“Thieän nam töû! Höõu vi khoâng laø noùi caùc phaùp höõu vi heát thaûy ñeàu laø khoâng. Ñoù laø: trong khoâng, ngoaøi khoâng, trong ngoaøi ñeàu khoâng, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuõng ñeàu laø khoâng; chuùng sanh, thoï maïng, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, Ñeä nhaát nghóa cuõng ñeàu laø khoâng. Trong ñoù taùnh Phaät chaúng phaûi laø phaùp höõu vi, cho neân chaúng thuoäc veà phaùp höõu vi khoâng. Ñoù goïi laø höõu vi khoâng.

409

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt voâ vi khoâng? [Boà Taùt quaùn xeùt thaáy raèng] caùc phaùp voâ vi heát thaûy ñeàu laø khoâng. Ñoù laø noùi [nhöõng phaùp nhö]: voâ thöôøng, khoå, baát tònh, voâ ngaõ, aám, giôùi, nhaäp, töôùng chuùng sanh vaø töôùng thoï maïng, höõu vi, höõu laäu, phaùp beân trong, phaùp beân ngoaøi. Trong caùc phaùp voâ vi ñoù, boán phaùp Phaät, Phaùp, Taêng vaø taùnh Phaät khoâng phaûi höõu vi, cuõng khoâng phaûi voâ vi. Vì taùnh laø thieän neân khoâng phaûi voâ vi, vì taùnh laø thöôøng truï neân khoâng phaûi höõu vi. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn voâ vi khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt voâ thuûy khoâng?

Boà Taùt [quaùn xeùt] thaáy voøng sanh töû laø khoâng coù ñieåm khôûi ñaàu,1 heát thaûy ñeàu laø roãng khoâng vaéng laëng. Noùi khoâng ñoù laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, thaûy ñeàu laø roãng khoâng vaéng laëng, khoâng coù bieán ñoåi, [cho ñeán caùc phaùp] chuùng sanh, thoï maïng, Tam baûo, taùnh Phaät vaø phaùp voâ vi. Ñoù goïi laø Boà Taùt quaùn voâ thuûy khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt quaùn xeùt taùnh khoâng? Boà Taùt maha-taùt quaùn xeùt baûn taùnh cuûa heát thaûy caùc phaùp ñeàu laø khoâng. Caùc phaùp aáy laø: aám, giôùi, nhaäp, thöôøng, voâ thöôøng, khoå, laïc, tònh, baát tònh, ngaõ, voâ ngaõ. Quaùn xeùt taát caû nhöõng phaùp nhö vaäy ñeàu khoâng thaáy coù baûn taùnh. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt taùnh khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn voâ sôû höõu khoâng?

Ví nhö ngöôøi khoâng coù con noùi raèng ngoâi nhaø ôû troáng khoâng, roát cuoäc thaáy ñoù laø troáng khoâng vì khoâng coù ai thaân yeâu [trong ñoù]. Keû ngu si noùi raèng caùc phöông höôùng ñeàu laø khoâng. Ngöôøi ngheøo tuùng noùi raèng khoâng coù gì caû.

Nhöõng tröôøng hôïp suy tính phaân bieät nhö vaäy, hoaëc [cho 1

Voâ thuûy nghóa laø khoâng coù ñieåm khôûi ñaàu.

410

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

laø] khoâng, hoaëc chaúng phaûi khoâng. Khi Boà Taùt quaùn xeùt [taát caû nhöõng tröôøng hôïp aáy] ñeàu thaáy nhö keû ngheøo tuùng khoâng coù gì caû. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn voâ sôû höõu khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt ñeä nhaát nghóa khoâng? Thieän nam töû! Khi [Boà Taùt] quaùn xeùt Ñeä nhaát nghóa,1 thaáy raèng con maét khi sanh ra chaúng töø ñaâu maø ñeán, cho ñeán khi dieät maát cuõng chaúng ñi veà ñaâu. Voán tröôùc laø khoâng maø nay thaønh coù, ñaõ coù roài laïi trôû veà khoâng.

Suy tìm taùnh thaät cuûa ‘con maét’ thì thaáy khoâng coù maét, cuõng khoâng coù ngöôøi coù maét. Con maét ñaõ khoâng coù taùnh thaät, heát thaûy caùc phaùp cuõng laø nhö vaäy. Nhöõng gì goïi laø Ñeä nhaát nghóa khoâng? Coù nghieäp, coù baùo, khoâng thaáy coù ngöôøi taïo taùc. Caùc phaùp khoâng nhö vaäy goïi laø Ñeä nhaát nghóa khoâng. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt ñeä nhaát nghóa khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt khoâng khoâng?

Trong choã khoâng khoâng naøy chính laø choã meâ muoäi cuûa haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi. Thieän nam töû! Laø coù [maø cuõng] laø khoâng, ñoù goïi laø khoâng khoâng.2 Laø ñuùng [maø cuõng] khoâng ñuùng, ñoù goïi laø khoâng khoâng. Thieän nam töû!

Cho ñeán haøng Boà Taùt Thaäp truï maø ñoái vôùi nghóa naøy cuõng chæ thoâng ñaït ñöôïc moät phaàn raát nhoû nhö haït buïi, huoáng 1 2

Ñeä nhaát nghóa: yù nghóa roát raùo, chaân lyù tuyeät ñoái, khoâng chòu aûnh höôûng bôûi nhöõng thay ñoåi, bieán chuyeån cuûa thôøi gian vaø khoâng gian.

Nguyeân baûn duøng “是有是無是名空空“, Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh taäp giaûi giaûi thích raèng: “是有是無是名空空者,謂是有空亦空也,是無空亦空也。“ (Thò höõu thò voâ thò danh khoâng khoâng giaû, vò thò höõu khoâng dieäc khoâng daõ, thò voâ khoâng dieäc khoâng daõ. - (Laø coù, laø khoâng, goïi laø khoâng khoâng, ñoù laø noùi coù caùi khoâng cuõng laø khoâng, khoâng coù caùi khoâng cuõng laø khoâng vaäy.) Theo yù nghóa naøy thì phaûi hieåu khoâng khoâng laø yù nghóa vöôït treân vaø buoâng boû caû hai khaùi nieäm “coù” vaø “khoâng”, vaø vì theá coù theå noùi raèng noù “vöøa laø coù, vöøa laø khoâng”; nhöng cuõng coù theå hieåu theâm laø “cuõng chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng”.

411

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chi laø nhöõng ngöôøi khaùc? Thieän nam töû! Caùi khoâng khoâng naøy khoâng ñoàng vôùi choã ñaït ñöôïc pheùp Tam-muoäi Khoâng khoâng cuûa haøng Thanh vaên. Ñoù goïi laø Boà Taùt quaùn xeùt khoâng khoâng.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt ñaïi khoâng? Thieän nam töû! Noùi ñaïi khoâng ñoù laø noùi Baùtnhaõ Ba-la-maät. Ñoù goïi laø Ñaïi khoâng.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt ñaït ñöôïc nhöõng phaùp khoâng nhö vaäy, aét seõ truï ôû ñòa vò Bình ñaúng nhö hö khoâng.

“Thieän nam töû! Nay ôû trong ñaïi chuùng naøy, khi ta thuyeát dieãn nhöõng nghóa khoâng nhö vaäy thì coù caùc vò Boà Taùt ma-ha-taùt nhieàu nhö soá caùt möôøi soâng Haèng ñöôïc truï ôû ñòa vò Bình ñaúng nhö hö khoâng. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò aáy roài, ñoái vôùi taát caû phaùp khoâng coøn trì treä, ngaên ngaïi, troùi buoäc, caâu chaáp; taâm khoâng coøn meâ ñaém, phieàn muoän. Vì nghóa aáy neân goïi laø ñòa vò Bình ñaúng nhö hö khoâng.

“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng, ñoái vôùi nhöõng hình saéc ñaùng yeâu chaúng sanh tham ñaém, vôùi nhöõng hình saéc khoâng ñaùng yeâu cuõng chaúng sanh gheùt giaän. Boà Taùt maha-taùt truï ôû ñòa vò aáy cuõng vaäy, ñoái vôùi nhöõng hình saéc toát ñeïp hoaëc xaáu xí, loøng khoâng tham ñaém cuõng khoâng gheùt giaän.

“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng roäng lôùn khoâng gì baèng, coù theå dung chöùa heát thaûy muoân vaät. Boà Taùt maha-taùt truï ôû ñòa vò aáy cuõng vaäy, roäng lôùn khoâng gì baèng, coù theå dung chöùa heát thaûy caùc phaùp. Cuõng vì nghóa aáy cho neân goïi laø ñòa vò bình ñaúng nhö hö khoâng.

412

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò aáy nhìn thaáy vaø roõ bieát heát thaûy caùc phaùp, nhö laø caùc haønh, hoaëc laø caùc duyeân; hoaëc laø taùnh, hoaëc laø töôùng; hoaëc laø nhaân, hoaëc laø duyeân; hoaëc laø taâm cuûa chuùng sanh, hoaëc laø caên cô; hoaëc laø thieàn ñònh, hoaëc laø caùc thöøa; hoaëc laø thieän tri thöùc, hoaëc laø vieäc giöõ giôùi caám, hoaëc laø [choã thöïc haønh] boá thí... Taát caû nhöõng phaùp nhö vaäy, Boà Taùt thaûy ñeàu nhìn thaáy vaø roõ bieát.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû ñòa vò aáy [coù nhöõng phaùp] roõ bieát maø khoâng nhìn thaáy. Theá naøo laø roõ bieát? [Ñoù laø] roõ bieát caùc [taø] phaùp nhö nhòn ñoùi, gieo mình xuoáng vöïc saâu, ñi vaøo ñaùm löûa, nhaûy xuoáng töø treân nuùi cao, thöôøng treo moät chaân leân, duøng naêm thöù hôi noùng nung thaân, thöôøng naèm treân caùc loaïi tro, ñaát, gai nhoïn ñan keát, laù caây, coû xaáu, phaân boø; maëc loaïi aùo thoâ xaáu baèng vaûi gai, aùo loâng thuù cuûa ngöôøi ngheøo vaát boû trong nghóa ñòa, laøm saïch ñi roài maëc, aùo khaâm-baø-la,1 duøng da nai, da höôu vaø coû rôm maø laøm y phuïc; aên nhöõng thöù rau traùi, ngoù sen, baùnh daàu,2 phaân boø, reã, quaû; neáu ñi khaát thöïc thì chæ giôùi haïn ôû moät nhaø, neáu chuû nhaø khoâng cho lieàn boû ñi, duø coù goïi laïi cuõng khoâng bao giôø ngoaùi nhìn; khoâng aên thòt muoái vaø naêm moùn aên laøm töø söõa boø; nöôùc uoáng thöôøng laø nöôùc khuaáy caùm, nöôùc naáu soâi; thoï trì caùc loaïi [taø] giôùi nhö giôùi traâu, giôùi gaø, giôùi choù, giôùi chim tró;3 duøng tro boâi 1 2 3

AÙo khaâm-baø-la: loaïi aùo ngoaïi ñaïo thöôøng maëc, deät baèng loâng thuù xen laãn vôùi sôïi tô. (Theo Tueä Laâm aâm nghóa, quyeån 25) Phaàn coøn laïi cuûa caùc loaïi ñaäu sau khi ñaõ eùp laáy daàu, nhö baùnh daàu phoäng.

Ngoaïi ñaïo tin raèng thoï trì caùc giôùi naøy seõ ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Khoâng bieát cuï theå noäi dung caùc giôùi naøy, chæ thaáy trong Trí ñoä luaän, quyeån 22 coù ghi raèng: “Giôùi cuûa ngoaïi ñaïo laø giôùi traâu, giôùi höôu, giôùi choù, giôùi quyû la-saùt, giôùi caâm, giôùi ñieác.” (外道戒者,牛戒,鹿戒,狗戒,羅剎鬼戒,啞戒,聾戒。- Ngoaïi

413

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

treùt leân thaân theå, ñeå toùc daøi; khi duøng deâ cuùng teá thì ñoïc chuù tröôùc roài gieát deâ sau; thôø löûa boán thaùng, hôùp gioù baûy ngaøy; duøng traêm ngaøn thöù hoa maø cuùng döôøng chö thieân, tin raèng nhöõng choã mong caàu seõ nhôø ñoù maø thaønh töïu...

Caùc [taø] phaùp nhö treân neáu coù theå laø nhaân cuûa söï giaûi thoaùt roát raùo thì thaät laø voâ lyù. [Thaáu hieåu] nhö vaäy goïi laø roõ bieát.

“Theá naøo laø khoâng thaáy? Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng thaáy baát cöù ai thöïc haønh nhöõng phaùp nhö treân maø ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh. Ñoù goïi laø khoâng thaáy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt [truï ôû ñòa vò aáy coù nhöõng phaùp] vöøa nhìn thaáy, vöøa roõ bieát.

“Nhöõng gì laø nhìn thaáy? [Ñoù laø] nhìn thaáy nhöõng chuùng sanh naøo thöïc haønh caùc taø phaùp aáy aét phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Ñoù goïi laø nhìn thaáy.

“Theá naøo laø roõ bieát? [Ñoù laø] roõ bieát raèng nhöõng chuùng sanh naøo ra khoûi ñòa nguïc roài sanh leân coõi ngöôøi, neáu coù theå tu haønh töø Boá thí Ba-la-maät cho ñeán ñaày ñuû caùc haïnh Ba-la-maät1 thì ngöôøi aáy seõ ñöôïc vaøo choã giaûi thoaùt chaân chaùnh. Nhö vaäy goïi laø roõ bieát.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt [truï ôû ñòa vò aáy] coøn coù nhöõng phaùp vöøa nhìn thaáy, vöøa roõ bieát.

“Theá naøo laø nhìn thaáy? [Ñoù laø] nhìn thaáy caùc phaùp thöôøng vaø voâ thöôøng, khoå vaø laïc, tònh vaø baát tònh, ngaõ vaø voâ ngaõ. Nhö vaäy goïi laø nhìn thaáy.

1

ñaïo giôùi giaû, ngöu giôùi, loäc giôùi, caåu giôùi, la-saùt quyû giôùi, aù giôùi, lung giôùi.) ÔÛ ñaây tuy noäi dung coù khaùc nhöng cuõng ñeàu laø lieân quan ñeán caùc loaøi suùc vaät.

Töùc laø ñuû saùu phaùp ba-la-maät, goàm coù: Boá thí, Trì giôùi, Nhaãn nhuïc, Tinh taán, Thieàn ñònh vaø Trí tueä.

414

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Theá naøo laø roõ bieát? [Ñoù laø] roõ bieát raèng caùc ñöùc Nhö Lai chaéc chaén khoâng döùt heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn, bieát raèng thaân Nhö Lai laø kim cang, khoâng theå hö hoaïi, chaúng phaûi thaân do phieàn naõo taïo thaønh, cuõng chaúng phaûi thaân [coù theå] hoâi thoái, muïc röûa. Laïi roõ bieát ñöôïc raèng heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ñoù goïi laø roõ bieát.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt [truï ôû ñòa vò aáy] coøn coù nhöõng phaùp vöøa roõ bieát, vöøa nhìn thaáy.

“Theá naøo laø roõ bieát? [Ñoù laø] roõ bieát nhöõng chuùng sanh naøo coù ñuû loøng tin, nhöõng chuùng sanh naøo caàu phaùp Ñaïi thöøa; roõ bieát nhöõng ngöôøi naøo laø thuaän doøng, nhöõng ngöôøi naøo laø nghòch doøng, nhöõng ngöôøi naøo laø chaùnh truï; roõ bieát nhöõng chuùng sanh naøo ñaõ ñeán ñöôïc bôø beân kia. Thuaän doøng laø nhöõng keû phaøm phu, nghòch doøng laø nhöõng ngöôøi töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho tôùi Duyeân giaùc, chaùnh truï laø caùc vò Boà Taùt, ñeán ñöôïc bôø beân kia laø noùi caùc baäc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri... Nhö vaäy goïi laø roõ bieát.

“Theá naøo laø nhìn thaáy? Boà Taùt ma-ha-taùt truï ôû kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, tu taâm theo haïnh thanh tònh, duøng thieân nhaõn trong saïch nhìn thaáy nhöõng chuùng sanh taïo ba nghieäp thaân, khaåu , yù baát thieän, ñoïa vaøo [caùc ñöôøng döõ nhö] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû; thaáy nhöõng chuùng sanh tu taäp nghieäp laønh sau khi maïng chung lieàn sanh ôû hai coõi trôøi, ngöôøi; thaáy nhöõng chuùng sanh töø choã toái ñi vaøo choã toái, laïi coù nhöõng chuùng sanh töø choã toái sang choã saùng, laïi coù nhöõng chuùng sanh töø choã saùng vaøo choã toái, laïi coù nhöõng chuùng sanh töø choã saùng vaøo choã saùng. Nhö vaäy goïi laø nhìn thaáy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt [truï ôû ñòa vò aáy coù nhöõng phaùp] vöøa nhìn thaáy, vöøa roõ bieát.

415

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Boà Taùt ma-ha-taùt roõ bieát nhöõng chuùng sanh tu thaân, tu giôùi, tu taâm, tu tueä. Nhöõng ngöôøi aáy trong ñôøi hieän taïi taïo thaønh nghieäp aùc, hoaëc nhaân tham duïc, saân khueå, ngu si, nghieäp aáy leõ ra phaûi chòu toäi baùo nôi ñòa nguïc. Nhöng chính nhôø tu thaân, tu giôùi, tu taâm, tu tueä maø ñôøi hieän taïi chæ phaûi chòu toäi baùo nheï, khoâng ñoïa vaøo ñòa nguïc.

“Vì sao nghieäp aáy coù theå ñöôïc chòu toäi baùo trong hieän taïi? Nhôø saùm hoái boäc loä heát thaûy nhöõng vieäc aùc ñaõ laøm, sau khi hoái loãi roài maõi maõi khoâng daùm taùi phaïm nöõa; nhôø ñaõ bieát hoå theïn, nhôø cuùng döôøng Tam baûo, nhôø thöôøng töï quôû traùch mình. Nhôø nhöõng nhaân duyeân thieän nghieäp nhö theá maø ngöôøi aáy khoâng ñoïa ñòa nguïc, chæ phaûi chòu toäi baùo trong hieän taïi, nhö laø nhöõng vieäc nhöùc ñaàu, ñau maét, ñau buïng, ñau löng, cheát vì tai naïn, bò quôû traùch, nhuïc maï, bò ñaùnh ñaäp, giam troùi, ñoùi khaùt khoán khoå... phaûi chòu ñöïng nhöõng toäi baùo nheï nhö vaäy trong ñôøi hieän taïi. [Boà Taùt thaáu hieåu nhöõng vieäc] nhö vaäy goïi laø roõ bieát.

“Theá naøo laø nhìn thaáy? Boà Taùt ma-ha-taùt nhìn thaáy nhöõng ngöôøi chaúng bieát tu thaân, tu giôùi, tu taâm, tu tueä, taïo moät soá ít nghieäp aùc. Nhöõng nghieäp aáy leõ ra chæ phaûi chòu toäi baùo ngay trong ñôøi hieän taïi, nhöng vì khoâng bieát saùm hoái, khoâng töï quôû traùch mình, khoâng sanh loøng hoå theïn, khoâng heà coù söï sôï seät, neân soá ít nghieäp aùc cuûa ngöôøi aáy ngaøy caøng taêng tröôûng, [cho ñeán] phaûi chòu toäi baùo nôi ñòa nguïc. [Boà Taùt thaáy roõ nhöõng vieäc] nhö vaäy goïi laø nhìn thaáy.

“Laïi coù nhöõng choã [Boà Taùt] roõ bieát maø khoâng nhìn thaáy.

“Theá naøo laø roõ bieát maø khoâng nhìn thaáy? [Ñoù laø] roõ bieát raèng chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì phieàn naõo che 416

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

laáp neân khoâng theå thaáy. Ñoù goïi laø roõ bieát maø khoâng nhìn thaáy.

“Laïi coù nhöõng choã roõ bieát maø chæ nhìn thaáy moät phaàn nhoû, nhö haøng Boà Taùt Thaäp truï bieát raèng chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, nhöng khoâng thaáy ñöôïc [taùnh Phaät aáy] moät caùch saùng roõ, nhö trong ñeâm toái nhìn thaáy khoâng roõ raøng.

“Laïi coù choã nhìn thaáy vaø roõ bieát. Ñoù laø noùi caùc ñöùc Phaät Nhö Lai coù nhìn thaáy, coù roõ bieát.

“Laïi coù choã cuõng nhìn thaáy, cuõng roõ bieát, khoâng nhìn thaáy, khoâng roõ bieát. Choã nhìn thaáy vaø roõ bieát ñoù laø vaên töï ngoân ngöõ cuûa theá gian, nhö [caùc hình töôùng] nam nöõ, xe coä, bình boàn, nhaø cöûa, thaønh aáp, aùo quaàn, söï aên uoáng, nuùi soâng, vöôøn röøng, chuùng sanh, thoï maïng... Ñoù goïi laø cuõng nhìn thaáy, cuõng roõ bieát.

“Theá naøo laø khoâng nhìn thaáy, khoâng roõ bieát? Laø nhöõng lôøi noùi vi dieäu kín ñaùo cuûa baäc thaùnh nhaân, nhö: khoâng coù nam nöõ... cho ñeán vöôøn röøng... Ñoù goïi laø khoâng thaáy, khoâng bieát.

“Laïi coù choã roõ bieát maø khoâng nhìn thaáy.

“Roõ bieát vaät boá thí, roõ bieát choã cuùng döôøng, roõ bieát ngöôøi thoï nhaän, roõ bieát nguyeân nhaân, roõ bieát quaû baùo.

Nhö vaäy goïi laø roõ bieát.

“Theá naøo laø khoâng nhìn thaáy? Khoâng thaáy coù vaät boá thí, khoâng thaáy choã cuùng döôøng, khoâng thaáy ngöôøi thoï nhaän cuõng nhö quaû baùo. Nhö vaäy goïi laø khoâng nhìn thaáy.

“Söï roõ bieát cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt coù taùm loaïi, töùc laø choã roõ bieát cuûa Naêm thöù maét1 Nhö Lai.” 1

Naêm thöù maét (Nguõ nhaõn): Chö Phaät coù ñuû naêm thöù maét laø: 1. Nhuïc nhaõn, 2.Thieân nhaõn, 3. Tueä nhaõn, 4. Phaùp nhaõn, 5. Phaät nhaõn.

417

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå roõ bieát nhö vaäy thì ñöôïc nhöõng lôïi ích gì?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå roõ bieát nhö vaäy thì ñöôïc boán söï khoâng ngaên ngaïi. [Ñoù laø:] Phaùp khoâng ngaên ngaïi, Nghóa khoâng ngaên ngaïi, Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi vaø Vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi.

“Phaùp khoâng ngaên ngaïi laø roõ bieát heát thaûy caùc phaùp cuøng vôùi teân goïi cuûa caùc phaùp aáy. Nghóa khoâng ngaên ngaïi laø roõ bieát heát thaûy yù nghóa cuûa taát caû caùc phaùp, coù theå tuøy theo choã ñaët ra teân goïi cuûa caùc phaùp maø bieát nghóa. Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi laø bieát duøng lôøi leõ tuøy theo khi luaän veà chöõ nghóa, luaän veà caùch phaùt aâm ñuùng, luaän veà caùch ñoïc tuïng cuûa ngoaïi ñaïo,1 luaän veà caùch tranh bieän cuûa theá gian.

Vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi laø noùi moãi khi Boà Taùt ma-ha-taùt thuyeát giaûng thì khoâng coù ñieàu gì chöôùng ngaïi, khoâng theå bò lay chuyeån, khoâng coù gì sôï seät, khoù coù theå bò keû khaùc khuaát phuïc.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt coù theå thaáy bieát nhö vaäy lieàn ñöôïc boán trí khoâng ngaên ngaïi.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Phaùp khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt roõ bieát khaép caùc phaùp cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt, chö Phaät. Nghóa khoâng ngaên ngaïi laø 1

Nguyeân vaên duøng xieån-ñaø (闡陀). Hai chöõ xieån-ñaø tröôùc ñaây Hoøa thöôïng Thích Trí Tònh dòch laø phaùp cuù, hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn cho laø caùch ñoïc khaùc cuûa xieån-ñeà, töùc nhaát-xieån-ñeà. Chuùng toâi khoâng bieát hai vò naøy ñaõ caên cöù vaøo ñaâu ñeå hieåu khaùc nhau nhö vaäy. Tuy nhieân, trong Höõu boä Tyø-naïi-da taïp söï (有部 毘奈耶雜事), quyeån 6 coù lôøi chuù nhö sau: “Noùi xieån-ñaø ñoù laø noùi pheùp tuïng ñoïc cuûa ñaïo Baø-la-moân...” (言闡陀者,謂婆羅門讀誦之法 - Ngoân xieån-ñaø giaû, vò baø-la-moân ñoäc tuïng chi phaùp.) Baûn Anh ngöõ dòch chöõ naøy laø “prosodical ... aspect of words“ chöùng toû hoï cuõng hieåu theo caùch töông töï.

418

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

tuy coù Ba thöøa nhöng bieát raèng [roát raùo] ñeàu quy veà moät, khoâng cho laø coù töôùng khaùc nhau. Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi moät phaùp ñaët ra ñuû moïi teân goïi, traûi qua voâ soá kieáp cuõng khoâng theå noùi heát. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng coù lyù naøo laïi thuyeát dieãn ñöôïc nhö vaäy! Vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt trong voâ soá kieáp thöôøng vì chuùng sanh dieãn thuyeát caùc phaùp nhö teân goïi, nghóa lyù, ñuû moïi phaùp khaùc nhau, khoâng theå cuøng taän.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Phaùp khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tuy roõ bieát caùc phaùp nhöng khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc. Nghóa khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tuy roõ bieát caùc nghóa nhöng cuõng khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc. Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tuy roõ bieát danh töï nhöng cuõng khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc. Vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt tuy vui thích vôùi vieäc thuyeát giaûng nhö vaäy hôn taát caû nhöng cuõng khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Neáu [coù söï] naém giöõ, vöôùng maéc thì khoâng goïi laø Boà Taùt.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc töùc laø khoâng bieát phaùp. Neáu bieát phaùp töùc laø coù naém giöõ, coù vöôùng maéc. Neáu bieát maø khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc töùc laø khoâng coù choã bieát. Vì sao Nhö Lai noùi raèng roõ bieát phaùp maø khoâng naém giöõ, khoâng vöôùng maéc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù naém giöõ, coù vöôùng maéc thì chaúng goïi laø khoâng ngaên ngaïi. Khoâng coù gì naém giöõ, vöôùng maéc môùi goïi laø khoâng ngaên ngaïi.

419

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Cho neân trong taát caû Boà Taùt, neáu coù ai naém giöõ, vöôùng maéc thì aét laø chaúng ñöôïc khoâng ngaên ngaïi. Neáu chaúng ñöôïc khoâng ngaên ngaïi thì khoâng goïi laø Boà Taùt! Neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy phaûi goïi laø phaøm phu. Vì sao goïi ngöôøi coù söï naém giöõ, vöôùng maéc laø phaøm phu? Vì taát caû phaøm phu ñeàu naém giöõ, vöôùng maéc nôi saéc, cho ñeán vöôùng maéc nôi thöùc.1 Vì vöôùng maéc nôi saéc... neân sanh loøng tham. Vì sanh loøng tham neân bò saéc troùi buoäc, cho ñeán bò thöùc troùi buoäc. Vì bò troùi buoäc neân khoâng thoaùt khoûi sanh, laõo, beänh, töû, lo buoàn, khoå sôû, heát thaûy moïi phieàn naõo. Cho neân coù söï naém giöõ, vöôùng maéc thì goïi laø phaøm phu. Vì nghóa aáy neân heát thaûy phaøm phu ñeàu khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt ñaõ töøng trong voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp thaáy bieát töôùng cuûa caùc phaùp. Vì thaáy bieát neân bieát ñöôïc nghóa [thaät] cuûa phaùp. Vì thaáy töôùng cuûa phaùp vaø bieát ñöôïc nghóa [thaät], neân ôû trong saéc maø khoâng 1

Hình saéc... cho ñeán vöôùng maéc nôi thöùc: nghóa laø noùi toùm caû naêm aám (hay naêm uaån): saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc. Naêm aám laø nhöõng yeáu toá caáu thaønh söï hieän höõu cuûa moïi chuùng sanh.

420

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

bò troùi buoäc, vöôùng maéc... cho ñeán ôû trong thöùc cuõng vaäy.

Vì khoâng vöôùng maéc neân Boà Taùt ñoái vôùi saéc chaúng sanh loøng tham... cho ñeán ñoái vôùi thöùc cuõng chaúng sanh tham.

Vì khoâng tham neân khoâng bò saéc troùi buoäc..., cho ñeán khoâng bò thöùc troùi buoäc. Vì khoâng bò troùi buoäc neân ñöôïc thoaùt khoûi sanh, laõo, beänh, töû, lo buoàn, khoå sôû, heát thaûy moïi phieàn naõo. Vì nghóa aáy neân taát caû Boà Taùt ñeàu ñöôïc boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân aáy, ta vì caùc ñeä töû maø thuyeát giaûng trong Möôøi hai boä kinh raèng: ‘Keû vöôùng maéc laø bò ma troùi buoäc, neáu khoâng vöôùng maéc aét thoaùt khoûi bò ma troùi buoäc. Ví nhö ôû theá gian, keû coù toäi bò vua baét troùi, ngöôøi voâ toäi thì vua khoâng baét troùi. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, coù vöôùng maéc thì bò ma troùi buoäc, khoâng vöôùng maéc thì ma khoâng theå troùi buoäc. Vì nghóa aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng coù choã vöôùng maéc.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI SAÙU

421

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI BAÛY PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Phaåm thöù taùm – Phaàn ba

L

aïi nöõa, thieän nam töû! Phaùp khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt kheùo bieát roõ chöõ nghóa, nhôù giöõ khoâng queân maát. Nhöõng chöõ nghóa ñöôïc nhôù giöõ ñoù nhö noùi veà ñaát, veà nuùi, veà con maét, maây bay, con ngöôøi, baø meï... Vôùi heát thaûy caùc phaùp cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nghóa khoâng ngaên ngaïi laø noùi Boà Taùt tuy bieát teân goïi caùc phaùp nhöng khoâng bieát nghóa, khi ñaït ñöôïc nghóa khoâng ngaên ngaïi roài aét seõ roõ bieát ñöôïc nghóa.

“Bieát nghóa nhö theá naøo? Khi noùi raèng ñaát oâm giöõ, laø nhö ñaát oâm giöõ roäng khaép heát thaûy caùc loaøi chuùng sanh vaø khoâng phaûi chuùng sanh. Vì nghóa aáy neân goïi laø ñaát oâm giöõ. Thieän nam töû! Khi noùi raèng nuùi oâm giöõ, Boà Taùt maha-taùt lieàn suy nghó raèng: Vì sao laïi noùi laø nuùi oâm giöõ? Vì nuùi coù theå oâm giöõ laáy ñaát, khieán cho ñaát khoâng nghieâng ngaû, chaán ñoäng, neân goïi laø oâm giöõ. Vì sao laïi noùi laø maét oâm giöõ? Vì maét coù theå giöõ laáy aùnh saùng, neân goïi laø oâm giöõ. Vì sao laïi noùi laø maây oâm giöõ? Vì maây laø khí cuûa roàng, 480

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

khí aáy giöõ nöôùc, neân goïi laø maây oâm giöõ. Vì sao laïi noùi laø con ngöôøi oâm giöõ? Vì con ngöôøi coù theå giöõ laáy caùc phaùp vaø chaúng phaûi phaùp, neân goïi laø con ngöôøi oâm giöõ. Vì sao laïi noùi laø ngöôøi meï oâm giöõ? Vì ngöôøi meï coù theå oâm giöõ con caùi, neân goïi laø ngöôøi meï oâm giöõ. Boà Taùt ma-ha-taùt bieát roõ nghóa cuûa teân goïi, lôøi noùi veà heát thaûy caùc phaùp cuõng laø nhö vaäy.

“Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt duøng ñuû moïi lôøi leõ maø dieãn thuyeát moät nghóa, cuõng laø khoâng coù nghóa, ví nhö nhöõng teân goïi: nam nöõ, nhaø cöûa, xe coä, chuùng sanh... Vì sao khoâng coù nghóa? Thieän nam töû! Noùi nghóa ñoù laø caûnh giôùi cuûa Boà Taùt vaø chö Phaät, coøn lôøi leõ laø caûnh giôùi cuûa phaøm phu. Vì roõ bieát nghóa neân ñaït ñöôïc töø khoâng ngaên ngaïi.

“Vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt roõ bieát lôøi leõ, yù nghóa, cho neân trong voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp thuyeát giaûng veà lôøi leõ, yù nghóa maø vaãn khoâng cuøng taän. Nhö vaäy goïi laø vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt trong voâ löôïng voâ soá kieáp tu haønh leõ chaân thaät cuûa theá gian. Nhôø tu haønh nhö vaäy neân roõ bieát phaùp khoâng ngaên ngaïi. Laïi trong voâ löôïng voâ soá kieáp tu taäp lyù chaân thaät roát raùo neân ñaït ñöôïc nghóa khoâng ngaên ngaïi. Laïi trong voâ löôïng voâ soá kieáp reøn luyeän tu taäp luaän Tyø-giaø-la-na1 neân ñaït ñöôïc lôøi leõ khoâng ngaên 1

Tyø-giaø-la-na (Vyākaraṇa), cuõng ñoïc laø Tyø-gia-yeát-thích-nam, tröôùc ñaây cuõng trong kinh naøy ñaõ goïi laø luaän Tyø-giaø-la, dòch nghóa laø Thanh minh kyù luaän, moät boä luaän veà ngöõ hoïc cuûa AÁn Ñoä töø thôøi coå ñaïi, khoâng bieát coù töø bao giôø vaø cuõng khoâng bieát ai laø taùc giaû, neân coù töông truyeàn laø do ñöùc Phaïm thieân thuyeát daïy.

481

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngaïi. Laïi trong voâ löôïng voâ soá kieáp nhôø tu taäp dieãn thuyeát luaän lyù chaân thaät cuûa theá gian neân ñaït ñöôïc söï vui thích thuyeát giaûng khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng coù lyù naøo laïi ñaït ñöôïc boán phaùp khoâng ngaên ngaïi aáy.

Thieän nam töû! Trong chín boä kinh tröôùc ñaây1 ta daïy raèng haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi, nhöng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaät ra khoâng coù. Vì sao vaäy? Boà Taùt ma-ha-taùt vì hoùa ñoä chuùng sanh neân tu taäp boán trí khoâng ngaên ngaïi nhö theá. Haøng Duyeân giaùc tu phaùp tòch dieät, coù khuynh höôùng öa thích soáng moät mình, neáu hoùa ñoä chuùng sanh cuõng chæ bieát hieän pheùp thaàn thoâng, suoát ngaøy laëng thinh khoâng coù gì ñeå thuyeát giaûng, laøm sao coù ñöôïc boán trí khoâng ngaên ngaïi?

“Vì sao laïi laëng thinh khoâng coù gì ñeå thuyeát giaûng?

Haøng Duyeân giaùc khoâng theå thuyeát phaùp ñoä ngöôøi khieán cho ñaït ñöôïc Noaõn phaùp, Ñænh phaùp, Nhaãn phaùp, Theá ñeä nhaát phaùp cuøng nhöõng quaû vò nhö Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaøhaøm, A-na-haøm, A-la-haùn, Bích-chi Phaät, Boà Taùt ma-hataùt; khoâng theå laøm cho ngöôøi ta phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Khi baäc Duyeân giaùc ra ñôøi, theá gian khoâng coù chín boä kinh ñieån.2 Ñaây laø moät boä luaän raát lôùn, ñeà caäp ñeán nhieàu vaán ñeà vaø phöông phaùp bieän luaän neân haøng hoïc giaû AÁn Ñoä khoâng ai laø khoâng nghieân cöùu, hoïc taäp.

1 Chín boä kinh: nhöõng kinh ñieån ñöôïc thuyeát giaûng tröôùc khi Phaät tuyeân thuyeát caùc kinh Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, vì theá coù nhieàu ñieåm Phaät vì phöông tieän daãn daét nhöõng chuùng sanh chöa ñuû loøng tin maø chöa noùi ra troïn veïn chaân lyù roát raùo.

2 Vì chín boä kinh ñieån laø do Phaät thuyeát daïy, coøn baäc Duyeân giaùc ra ñôøi khi khoâng coù Phaät, nhôø quaùn saùt lyù nhaân duyeân maø chöùng ngoä, neân cuõng goïi laø Ñoäc giaùc, nghóa laø töï giaùc ngoä moät mình, vaøo thôøi khoâng coù Phaät.

482

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Vì theá neân caùc vò Duyeân giaùc khoâng coù nhöõng phaùp lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi, öa thích thuyeát dieãn khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Haøng Duyeân giaùc tuy bieát ñöôïc caùc phaùp, nhöng khoâng coù phaùp khoâng ngaên ngaïi. Vì sao vaäy? Phaùp khoâng ngaên ngaïi laø noùi söï roõ bieát töø ngöõ. Haøng Duyeân giaùc tuy bieát vaên töï, nhöng khoâng ñaït ñöôïc töø ngöõ khoâng ngaên ngaïi. Vì sao vaäy? Vì khoâng bieát phaùp cuûa hai chöõ thöôøng truï, neân haøng Duyeân giaùc khoâng ñaït ñöôïc phaùp khoâng ngaên ngaïi. Haøng Duyeân giaùc tuy bieát ñöôïc nghóa, nhöng khoâng ñaït ñöôïc nghóa khoâng ngaên ngaïi. Ngöôøi thaät bieát nghóa laø bieát raèng chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Nghóa cuûa taùnh Phaät ñoù goïi laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà. Vì nghóa aáy neân haøng Duyeân giaùc khoâng ñaït ñöôïc nghóa khoâng ngaên ngaïi. Vì theá maø taát caû caùc vò Duyeân giaùc ñeàu khoâng coù boán trí khoâng ngaên ngaïi.

“Vì sao haøng Thanh vaên khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi? Vì Thanh vaên khoâng coù ba loaïi phöông tieän kheùo leùo. Nhöõng gì laø ba loaïi? Moät laø coù nhöõng ngöôøi phaûi duøng lôøi eâm aùi dòu daøng [vôùi hoï], sau ñoù [hoï] môùi chòu laõnh thoï giaùo phaùp. Hai laø coù nhöõng ngöôøi phaûi duøng lôøi thoâ naëng [vôùi hoï], sau ñoù [hoï] môùi nhaän söï giaùo hoùa. Ba laø coù ngöôøi phaûi duøng lôøi khoâng eâm aùi cuõng khoâng thoâ naëng [vôùi hoï], sau ñoù [hoï] môùi nhaän söï giaùo hoùa. Haøng Thanh vaên khoâng coù ba loaïi phöông tieän aáy neân khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.

“Laïi nöõa, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå roõ bieát lôøi noùi vaø yù nghóa moät caùch roát raùo; khoâng coù trí tueä töï taïi roõ bieát caùc caûnh giôùi, khoâng coù Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, khoâng theå roát raùo vöôït qua con soâng lôùn Möôøi 483

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hai nhaân duyeân, khoâng theå kheùo bieát söï sai khaùc veà caên taùnh lanh lôïi hay chaäm luït cuûa chuùng sanh, chöa theå döùt heát loøng nghi veà lyù chaân thaät töông ñoái vaø tuyeät ñoái, khoâng bieát ñöôïc ñuû moïi caûnh giôùi duyeân theo cuûa taâm yù chuùng sanh, khoâng theå kheùo leùo thuyeát giaûng veà nghóa khoâng cao toät nhaát. Vì theá neân haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc ñeàu khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu heát thaûy haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc ñeàu khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi, vì sao Theá Toân laïi noùi raèng Xaù-lôïiphaát laø baäc ñöùng ñaàu veà trí tueä, Ñaïi Muïc-kieàn-lieân laø vò ñöùng ñaàu veà thaàn thoâng, Ma-ha Caâu-hy-la1 laø vò ñöùng ñaàu veà boán phaùp khoâng ngaên ngaïi? Neáu nhöõng ngöôøi aáy ñeàu khoâng coù boán phaùp khoâng ngaên ngaïi, vì sao Nhö Lai laïi daïy nhö vaäy?”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân khen ngôïi Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Ví nhö soâng Haèng coù voâ löôïng nöôùc, soâng lôùn Taân-ñaàu cuõng coù voâ löôïng nöôùc, soâng caùi Baùc-xoa cuõng coù voâ löôïng nöôùc, soâng lôùn Taát-ñaø cuõng coù voâ löôïng nöôùc, hoà A-naäu-ñaït cuõng coù voâ löôïng nöôùc, bieån 1

Ma-ha Caâu-hy-la, teân Phaïn ngöõ laø Mahā-kauṣṭhila, cuõng ñoïc laø Ma-ha Caâusaét-sæ-la, laø moät trong caùc ñeä töû chöùng quaû A-la-haùn vaøo thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá. Trong quyeån 12 kinh Taïp A-haøm coù nhaéc ñeán chuyeän ngaøi Caâu-hy-la khi ôû nuùi Kyø-xaø-quaät, Xaù-lôïi-phaát ñeán thöa hoûi veà yù nghóa cuûa Möôøi hai nhaân duyeân, ñöôïc ngaøi traû lôøi töôøng taän moïi ñieàu, neân Xaù-lôïi-phaát heát lôøi ngôïi khen, taùn thaùn.

Trong kinh Taêng nhaát A-haøm, quyeån 3, phaåm Ñeä töû coù noùi veà ngaøi Caâu-hy-la ñaït ñöôïc ñaày ñuû Boán phaùp bieän taøi (Töù bieän taøi), töùc laø boán phaùp khoâng ngaên ngaïi ñang noùi ôû ñaây. Tuy nhieân, khoâng thaáy kinh ñieån naøo noùi chi tieát veà cuoäc ñôøi vò A-la-haùn naøy, tröø ra trong Ñaïi Trí ñoä luaän (quyeån 1), Soaïn taäp baùch duyeân kinh (quyeån 10, Tröôøng Traûo Phaïm-chí duyeân) ñeàu noùi raèng ngaøi Caâu-hy-la chính laø caäu ruoät cuûa ngaøi Xaù-lôïi-phaát, tröôùc khi xuaát gia theo Phaät ñaõ töøng tu theo ngoaïi ñaïo, coù hieäu laø Phaïm chí Tröôøng Traûo (moùng tay daøi), vì oâng khoâng bao giôø caét moùng tay.

484

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

caû cuõng coù voâ löôïng nöôùc. Nöôùc ôû nhöõng nôi aáy tuy ñeàu laø voâ löôïng, nhöng choã nhieàu ít thaät coù khaùc nhau. Boán trí khoâng ngaên ngaïi cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt cuõng laø nhö vaäy. Thieän nam töû! Neáu noùi laø baèng nhau thì thaät laø voâ lyù.

“Thieän nam töû! Ta vì nhöõng keû phaøm phu maø noùi raèng Ma-ha Caâu-hy-la coù boán trí khoâng ngaên ngaïi, laø cao troåi hôn heát. Ñieàu oâng thöa hoûi coù yù nghóa nhö theá.

“Thieän nam töû! Trong haøng Thanh vaên hoaëc coù ngöôøi ñaït ñöôïc moät, hoaëc coù ngöôøi ñöôïc hai, chöù khoâng theå coù baát cöù ai ñaït ñöôïc ñuû boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö trong phaåm Phaïm haïnh naøy, Phaät coù daïy raèng: ‘Boà Taùt do thaáy bieát neân ñöôïc boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.’ Boà Taùt thaáy bieát aét laø khoâng coù choã ñöôïc, cuõng khoâng sanh taâm cho raèng khoâng coù choã ñöôïc.

“Theá Toân! Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng coù choã ñöôïc.

Neáu nhö trong taâm Boà Taùt coù choã ñöôïc, aét khoâng phaûi laø Boà Taùt, phaûi goïi laø phaøm phu. Vì sao Nhö Lai daïy raèng Boà Taùt coù choã ñaït ñöôïc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Laønh thay, laønh thay! Ta vöøa muoán noùi thì oâng laïi hoûi. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng coù choã ñöôïc. Khoâng coù choã ñöôïc, ñoù goïi laø boán phaùp khoâng ngaên ngaïi.

“Thieän nam töû! Vì nghóa gì maø khoâng coù choã ñöôïc goïi laø khoâng ngaên ngaïi? Vì neáu coù choã ñöôïc aét phaûi goïi laø coù ngaên ngaïi. Coù choã chöôùng ngaïi goïi laø boán ñieân ñaûo.

485

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vì Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng coù boán ñieân ñaûo neân ñaït ñöôïc khoâng ngaên ngaïi. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø saùng suoát. Boà Taùt ma-ha-taùt ñaït ñöôïc söï saùng suoát aáy neân goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø voâ minh. Boà Taùt döùt tröø maõi maõi söï taêm toái cuûa voâ minh neân khoâng coù choã ñöôïc. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Boà Taùt ma-ha-taùt truï yeân trong caûnh Ñaïi Nieátbaøn naøy, khoâng thaáy coù taùnh vaø töôùng cuûa heát thaûy caùc phaùp. Vì theá neân Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc, ñoù laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Boà Taùt ñaõ döùt haún hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, neân ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø Ñaïi thöøa. Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng truï nôi caùc phaùp neân ñöôïc Ñaïi thöøa. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø ñaïo cuûa Thanh vaên vaø Bích-chi Phaät. Boà Taùt ñaõ maõi maõi döùt boû ñaïo cuûa hai thöøa neân ñöôïc Phaät ñaïo.

Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø kinh Phöông ñaúng. Boà Taùt ma-ha-taùt nhôø ñoïc tuïng nhöõng kinh naøy neân ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø möôøi moät boä kinh.1 Boà Taùt khoâng tu taäp nhöõng kinh aáy, chæ toaøn thuyeát giaûng kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

1

Nghóa laø taát caû kinh ñieån cuûa Hai thöøa, tröø ra kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa.

486

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø hö khoâng. Theá gian khoâng coù vaät theå thì goïi laø hö khoâng.

Boà Taùt ñaït ñöôïc pheùp Tam-muoäi Hö khoâng, khoâng coù choã thaáy neân goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø voøng sanh töû. Heát thaûy phaøm phu ñeàu luaân chuyeån trong voøng sanh töû neân coù choã thaáy. Boà Taùt ñaõ maõi maõi döùt tröø heát thaûy sanh töû neân goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng coù choã ñöôïc, goïi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Boà Taùt ma-ha-taùt vì thaáy taùnh Phaät neân ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Boà Taùt ma-ha-taùt ñaõ döùt heát voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh neân goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø nghóa khoâng baäc nhaát. Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn nghóa khoâng baäc nhaát thaûy ñeàu khoâng coù choã thaáy. Vì theá neân Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc goïi laø naêm kieán chaáp.1 Boà Taùt ñaõ maõi maõi döùt tröø naêm kieán chaáp neân ñöôïc nghóa khoâng baäc nhaát. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Khoâng coù choã ñöôïc goïi laø A-naäu1

Naêm kieán chaáp (nguõ kieán): Naêm quan ñieåm, kieán chaáp sai laàm phaøm phu, cuûa ngöôøi chöa ñaït ñöôïc giaûi thoaùt: 1.Thaân kieán: Kieán chaáp veà söï hieneï höõu cuûa caùi thaân, cho laø moät thöïc theå cuûa mình, do ñoù maø coù “caùi ta” vaø nhöõng vaät cuûa ta. 2.

Bieân kieán: Kieán chaáp thieân leäch veà moät beân, khoâng thaáy troïn veïn ñöôïc vaán ñeà.

3. Taø kieán: Kieán chaáp taø vaïy, khoâng thaáy ñöôïc baûn chaát ñuùng thaät cuûa söï vaät, do ñoù maø khoâng tin nhaân quaû. 4. Giôùi caám thuû kieán: Kieán chaáp veà giôùi caám, caâu neä vaøo hình thöùc giöõ giôùi maø khoâng thaáy ñöôïc muïc ñích thaät söï cuûa vieäc giöõ giôùi, vì theá maø luoân coá chaáp trong baát cöù tröôøng hôïp naøo. 5. Kieán thuû kieán: Kieán chaáp luoân cho raèng laäp luaän, hoïc thuyeát hay quan ñieåm cuûa mình laø ñuùng ñaén tuyeät ñoái, khoâng chaáp nhaän baát cöù söï pheâ phaùn goùp yù hay chæ trích naøo, vì theá cuõng khoâng tieáp thu ñöôïc nhöõng ñieåm ñuùng ñaén trong yù kieán cuûa ngöôøi khaùc.

487

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Khi Boà Taùt ma-ha-taùt ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì heát thaûy ñeàu khoâng coù choã thaáy. Vì theá, Boà Taùt goïi laø khoâng coù choã ñöôïc. Coù choã ñöôïc laø Boà-ñeà cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc.

Boà Taùt ñaõ maõi maõi döùt boû Boà-ñeà cuûa hai thöøa neân goïi laø khoâng coù choã ñöôïc.

“Thieän nam töû! Choã thaéc maéc cuûa oâng cuõng laø khoâng coù choã ñöôïc. Choã thuyeát giaûng cuûa ta cuõng laø khoâng coù choã ñöôïc. Neáu coù choã ñöôïc thì ñoù laø quyeán thuoäc cuûa ma, khoâng phaûi ñeä töû Phaät.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Trong khi Phaät vì con thuyeát giaûng vieäc Boà Taùt khoâng coù choã ñöôïc, coù voâ löôïng chuùng sanh döùt ñöôïc taâm chaáp töôùng. Vì vieäc nhö theá neân con môùi daùm thöa hoûi yù nghóa khoâng coù choã ñöôïc, ñeå khieán cho voâ löôïng chuùng sanh naøy lìa xa quyeán thuoäc cuûa ma, laøm ñeä töû Phaät.

“Baïch Theá Toân! Nhö Lai ôû giöõa hai caây sa-la moïc soùng ñoâi naøy vöøa roài coù vì Thuaàn-ñaø maø thuyeát keä raèng: “Voán laø coù maø nay thaønh khoâng, Voán laø khoâng maø nay thaønh coù, Neáu noùi trong Ba ñôøi coù phaùp, Thaät khoâng theå coù nghóa nhö theá!

“Baïch Theá Toân! Nghóa aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta vì hoùa ñoä chuùng sanh maø thuyeát giaûng nhö theá. Laïi cuõng vì haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi maø thuyeát giaûng nhö theá. Laïi cuõng vì Phaùp vöông töû Vaên-thuø-sö-lôïi maø thuyeát giaûng nhö theá. Khoâng chæ rieâng vì moät mình Thuaàn-ñaø maø thuyeát baøi keä aáy. Luùc aáy Vaên-thuø-sö-lôïi vöøa muoán thöa hoûi, ta bieát roõ yù oâng aáy 488

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

neân môùi thuyeát giaûng. Khi vöøa thuyeát giaûng roài thì Vaênthuø-sö-lôïi lieàn hieåu roõ.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng ngöôøi hieåu roõ ñöôïc nghóa aáy nhö Vaên-thuø-sö-lôïi quaû thaät raát ít! Xin Nhö Lai vì ñaïi chuùng maø phaân bieät thuyeát roäng laàn nöõa.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haõy laéng nghe cho kyõ! Hoâm nay ta seõ vì caùc oâng maø giaûng giaûi laïi vieäc aáy.

“Noùi voán laø coù, ñoù laø thuôû xöa ta voán coù voâ löôïng phieàn naõo. Vì coù phieàn naõo neân nay khoâng coù Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø thuôû xöa ta voán khoâng coù Baùtnhaõ Ba-la-maät. Vì khoâng coù Baùt-nhaõ Ba-la-maät neân nay coù ñuû caùc thöù phieàn naõo troùi buoäc. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau coù phieàn naõo.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù.1 “Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø thuôû xöa ta voán coù caùi thaân do cha meï hoøa hôïp sanh ra, vì theá neân nay khoâng coù Phaùp thaân vi dieäu nhö kim cang khoâng hö hoaïi.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø thaân ta xöa voán khoâng coù ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp. Vì khoâng coù ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp, neân nay coù ñuû boán traêm leû boán2 thöù beänh khoå.

1

2

Caâu naøy ñöa ra nhaän thöùc roát raùo, tuyeät ñoái, ñeå xoùa boû caùc yù nghóa töông ñoái, quyeàn bieán trong söï thò hieän cuûa ñöùc Nhö Lai ñöôïc trình baøy trong 2 caâu treân, nhaèm chæ ñeán taùnh Nhö Lai roát raùo, töùc laø caûnh giôùi Nieát-baøn, giaûi thoaùt. Ñoàng thôøi caâu naøy cuõng laøm roõ nghóa hai caâu cuoái trong baøi keä: Neáu noùi trong Ba ñôøi thaät coù phaùp hieän höõu laø voâ lyù! Vì taát caû caùc phaùp höõu vi voán khoâng coù töï taùnh, khoâng theå töï toàn taïi nhö nhöõng thöïc theå rieâng bieät.

Boán traêm leû boán: moät caùch noùi töôïng tröng cho raát nhieàu thöù beänh khoå maø thaân ngöôøi phaûi chòu ñöïng, do töø moãi yeáu toá caáu thaønh thaân ngöôøi nhö ñaát, nöôùc, gioù, löûa ñeàu coù theå gaây ra 101 beänh khoå, neân tính chung caû boán yeáu toá laø 404 thöù beänh.

489

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau coù mang beänh khoå.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø thuôû xöa ta voán coù voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh. Bôûi coù voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh neân nay khoâng coù A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø xöa voán khoâng thaáy taùnh Phaät.

Vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân nay khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø xöa voán coù taâm phaøm phu tu khoå haïnh, roài cho laø ñaõ ñöôïc A-naäu-ñala Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; vì vieäc nhö theá neân nay khoâng theå phaù hoaïi boán thöù ma.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø thuôû xöa ta voán khoâng coù saùu phaùp ba-la-maät. Vì khoâng coù saùu phaùp ba-la-maät neân môùi tu haønh theo taâm phaøm phu khoå haïnh roài cho laø ñaõ ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau coù tu khoå haïnh.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø thuôû xöa ta coù caùi thaân do söï aên uoáng maø thaønh. Vì coù caùi thaân caàn söï aên uoáng neân nay khoâng coù phaùp thaân voâ bieân.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø voán khoâng coù Ba möôi baûy 490

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

phaùp trôï ñaïo. Vì khoâng coù Ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo neân nay hieän coù caùi thaân do aên uoáng maø thaønh. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau coù caùi thaân caàn ñeán söï aên uoáng.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø thuôû xöa ta coù taâm naém giöõ, vöôùng maéc heát thaûy caùc phaùp. Vì theá maø nay ta khoâng coù pheùp khoâng ñònh1 roát raùo.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø ta xöa voán khoâng naém ñöôïc nghóa chaân thaät cuûa trung ñaïo. Vì khoâng naém ñöôïc nghóa chaân thaät cuûa trung ñaïo neân ñoái vôùi heát thaûy caùc phaùp aét phaûi sanh taâm vöôùng maéc. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau daïy raèng heát thaûy caùc phaùp coù hình töôùng.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø khi ta vöøa môùi ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà coù nhöõng ñeä töû Thanh vaên caên taùnh chaäm luït. Vì coù nhöõng ñeä töû Thanh vaên caên taùnh chaäm luït neân ta khoâng theå dieãn thuyeát nghóa chaân thaät Nhaát thöøa.2 “Noùi voán laø khoâng, ñoù laø tröôùc ñaây khoâng coù nhöõng baäc lôïi caên, nhö voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi, laø nhöõng ngöôøi nhö Boà Taùt Ca-dieáp. Vì khoâng coù nhöõng baäc lôïi caên nhö Ca1

2

Khoâng ñònh, cuõng goïi laø phaùp Tam-muoäi Khoâng, ñaït ñöôïc nhôø quaùn saùt taùnh khoâng cuûa caùc phaùp. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt ñeàu coù tu taäp pheùp ñònh naøy, nhöng chæ coù chö Phaät môùi ñaït ñöôïc pheùp ñònh naøy ñeán möùc roát raùo.

Nghóa chaân thaät Nhaát thöøa: cuõng goïi laø Phaät thöøa, Ñaïi thöøa, laø phaùp duy nhaát ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo, khaùc vôùi giaùo phaùp cuûa Thanh vaên thöøa vaø Duyeân giaùc thöøa laø giaùo phaùp phöông tieän duøng ñeå daãn daét ngöôøi sô cô coù caên taùnh chaäm luït, neân chöa theå ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo.

491

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

dieáp neân phaûi tuøy nghi phöông tieän môû baøy chæ baûo Ba thöøa. “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau roát cuøng coù dieãn thuyeát giaùo phaùp Ba thöøa.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Noùi voán laø coù, ñoù laø tröôùc ta coù noùi raèng: ‘Coøn ba thaùng nöõa ta seõ vaøo Nieát-baøn nôi hai caây sa-la moïc soùng ñoâi.’ Vì theá neân khi aáy ta khoâng dieãn thuyeát kinh ñieån Ñaïi Phöông ñaúng Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Noùi voán laø khoâng, ñoù laø ngaøy xöa ta khoâng coù nhöõng ñaïi Boà Taùt nhö Vaên-thuø-sö-lôïi. Vì khoâng coù [nhöõng ñaïi Boà Taùt nhö Vaên-thuø-sö-lôïi] neân khi aáy ta daïy raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng.’ “[Nhöng] neáu coù baát cöù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai vaøo thuôû quaù khöù, hieän nay hay veà sau laø voâ thöôøng.’ Ñoù laø lôøi noùi voâ lyù!

“Thieän nam töû! Nhö Lai roäng vì khaép caû chuùng sanh neân tuy bieát caùc phaùp maø [coù luùc] laïi noùi laø khoâng bieát; tuy thaáy caùc phaùp maø [coù luùc] laïi noùi laø khoâng thaáy. Caùc phaùp coù töôùng nhöng [coù luùc] laïi noùi laø khoâng töôùng, caùc phaùp khoâng töôùng nhöng [coù luùc] laïi noùi laø coù töôùng. Thaät coù voâ thöôøng nhöng [coù luùc] laïi noùi laø höõu thöôøng, thaät coù höõu thöôøng nhöng [coù luùc] laïi noùi laø voâ thöôøng.

“Vôùi [caùc nghóa] laïc, ngaõ, tònh cuõng laø nhö vaäy. Phaùp Tam thöøa nhöng [coù luùc] laïi noùi laø Nhaát thöøa, phaùp Nhaát thöøa laïi tuøy nghi noùi laø coù ba. Töôùng sô löôïc nhöng [coù luùc] laïi noùi laø roäng lôùn, töôùng roäng lôùn nhöng [coù luùc] laïi noùi laø sô löôïc. Boán toäi nghieâm troïng nhöng [coù luùc] laïi noùi 492

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

laø toäi Du-lan-giaø,1 ñoái vôùi toäi Du-lan-giaø laïi [coù luùc] noùi laø boán toäi nghieâm troïng. Phaïm toäi nhöng [coù luùc] laïi noùi laø khoâng phaïm, khoâng phaïm [coù luùc] laïi noùi laø phaïm. Toäi nheï nhöng [coù luùc] laïi noùi laø naëng, toäi naëng [coù luùc] laïi noùi laø nheï. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai saùng suoát thaáy roõ caên taùnh cuûa moãi chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Tuy Nhö Lai [coù nhöõng luùc] noùi nhö theá nhöng khoâng heà coù söï hö doái. Vì sao vaäy? Lôøi noùi hö doái töùc laø toäi loãi. Nhö Lai ñaõ döùt tröø heát thaûy moïi toäi loãi, haù laïi coù lôøi hö doái hay sao?

“Thieän nam töû! Tuy Nhö Lai khoâng coù lôøi hö doái, nhöng neáu bieát chuùng sanh coù theå nhaân nôi lôøi noùi hö doái maø ñöôïc phaùp lôïi ích thì tuøy nghi phöông tieän vì hoï maø noùi ra.

“Thieän nam töû! Heát thaûy nhöõng leõ thaät töông ñoái cuûa theá gian, neáu ôû nôi Nhö Lai seõ laø yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái. Vì sao vaäy? Chö Phaät Theá Toân vì yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái maø thuyeát daïy nhöõng leõ thaät töông ñoái cuûa theá gian, giuùp cho chuùng sanh ñaït ñöôïc yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái. Neáu nhö chuùng sanh khoâng ñaït ñöôïc yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái nhö vaäy, chö Phaät khoâng bao giôø laïi thuyeát giaûng nhöõng leõ thaät töông ñoái cuûa theá gian.

“Thieän nam töû! Nhö Lai coù nhöõng luùc dieãn thuyeát nhöõng leõ thaät töông ñoái cuûa theá gian, chuùng sanh laïi cho raèng Phaät ñang thuyeát daïy yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái. Coù nhöõng luùc dieãn thuyeát yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái, chuùng 1

Du-lan-giaø (Sthūlātyayas), cuõng ñoïc laø Thaâu-lan-giaø, dòch nghóa laø Taùc ñaïi chöôùng thieän ñaïo (作大障善道), chæ nhöõng toäi ñöôïc xeáp döôùi boán toäi Ba-la-di vaø 13 toäi Taêng-taøn.

493

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

sanh laïi cho raèng Phaät ñang thuyeát daïy nhöõng leõ thaät töông ñoái cuûa theá gian. Ñoù laø caûnh giôùi raát thaâm saâu cuûa chö Phaät, chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc.

“Thieän nam töû! Vaäy neân vöøa roài oâng khoâng neân caät vaán [Nhö Lai] raèng Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng coù choã ñöôïc. Boà Taùt thöôøng ñaït ñöôïc yù nghóa chaân thaät tuyeät ñoái, sao oâng laïi caät vaán laø khoâng coù choã ñöôïc?”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! YÙ nghóa chaân thaät tuyeät ñoái roát raùo cuõng goïi laø ñaïo, cuõng goïi laø Boà-ñeà, cuõng goïi laø Nieát-baøn. Neáu vò Boà Taùt naøo noùi raèng coù ñöôïc ñaïo, coù ñöôïc Boà-ñeà, coù ñöôïc Nieát-baøn, ñoù töùc laø voâ thöôøng.

Vì sao vaäy? Neáu phaùp laø thöôøng aét laø khoâng theå ñöôïc; cuõng nhö hö khoâng, naøo coù ai ñaït ñöôïc?

“Baïch Theá Toân! Nhö nhöõng vaät ôû theá gian, xöa voán laø khoâng nay trôû thaønh coù, goïi laø voâ thöôøng. Ñaïo cuõng nhö vaäy. Neáu ñaïo coù theå ñöôïc, aét phaûi goïi laø voâ thöôøng. Neáu phaùp laø thöôøng thì khoâng theå ñaït ñöôïc, khoâng coù sanh ra, cuõng nhö taùnh Phaät laø khoâng ñaït ñöôïc, khoâng sanh ra.

“Baïch Theá Toân! Ñaïo khoâng phaûi hình saéc, cuõng chaúng phaûi khoâng hình saéc; chaúng phaûi daøi, chaúng phaûi ngaén, chaúng phaûi cao, chaúng phaûi thaáp, chaúng phaûi sanh, chaúng phaûi dieät, chaúng phaûi ñoû, traéng, xanh, vaøng... chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng. Vì sao Nhö Lai laïi daïy raèng [ñaïo] coù theå ñöôïc? Boà-ñeà, Nieát-baøn cuõng laø nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Thieän nam töû! Ñaïo coù hai loaïi, moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng. Töôùng Boà-ñeà cuõng coù hai loaïi, moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng. Nieát494

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

baøn cuõng vaäy. Ñaïo cuûa ngoaïi ñaïo goïi laø voâ thöôøng, ñaïo trong phaùp Phaät goïi laø thöôøng. Boà-ñeà cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc goïi laø voâ thöôøng, Boà-ñeà cuûa chö Phaät, Boà Taùt goïi laø thöôøng. Giaûi thoaùt cuûa ngoaïi ñaïo goïi laø voâ thöôøng, giaûi thoaùt trong phaùp Phaät goïi laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Ñaïo vôùi Boà-ñeà vaø Nieát-baøn, thaûy ñeàu goïi laø thöôøng. Heát thaûy chuùng sanh thöôøng bò voâ löôïng phieàn naõo che laáp, khoâng coù con maét trí tueä neân khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc. Nhöng chuùng sanh vì muoán ñöôïc nhìn thaáy [ñaïo, Boà-ñeà, Nieát-baøn] neân tu taäp giôùi, ñònh, tueä. Do tu haønh neân ñöôïc thaáy ñaïo, Boà-ñeà vaø Nieát-baøn. Ñoù goïi laø Boà Taùt ñöôïc ñaïo, Boà-ñeà vaø Nieát-baøn. Taùnh töôùng cuûa ñaïo thaät khoâng coù sanh, dieät. Vì nghóa aáy neân khoâng theå naém giöõ ñöôïc.

“Thieän nam töû! Ñaïo tuy khoâng hình saéc töôùng traïng coù theå thaáy, khoâng choã caân löôøng coù theå bieát, nhöng thaät coù coâng duïng. Thieän nam töû! Nhö taâm cuûa chuùng sanh, tuy chaúng phaûi hình saéc, chaúng phaûi daøi, chaúng phaûi ngaén, chaúng phaûi thoâ, chaúng phaûi mòn, chaúng phaûi buoäc, chaúng phaûi môû, chaúng phaûi phaùp nhìn thaáy ñöôïc, nhöng cuõng laø thaät coù.

“Vì nghóa aáy ta coù vì oâng Tu-ñaït1 maø daïy raèng: ‘Tröôûng giaû! Taâm laø vò chuû trong thaønh. Neáu tröôûng giaû khoâng baûo hoä taâm aét khoâng baûo hoä ñöôïc thaân vaø mieäng. Neáu baûo hoä ñöôïc taâm, aét seõ baûo hoä ñöôïc thaân vaø mieäng. Vì khoâng kheùo baûo hoä thaân vaø mieäng maø khieán cho chuùng 1

Tu-ñaït (Sudatta), hay Tu-ñaït-ña, cuõng goïi laø Tröôûng giaû Caáp Coâ Ñoäc, laø moät vò tröôûng giaû raát giaøu coù ôû thaønh Xaù-veä (Śrāvastī). OÂng thöôøng laøm nhieàu vieäc thieän vaø cuùng döôøng Tam baûo. Chính oâng ñaõ mua khu vöôøn cuûa Tröôûng giaû Kyø-ñaø roài xaây döïng Tinh xaù Kyø Vieân ñeå daâng cuùng cho Phaät vaø Giaùo hoäi.

495

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

sanh rôi vaøo ba neûo döõ.1 Baûo hoä ñöôïc thaân vaø mieäng aét seõ giuùp chuùng sanh ñöôïc [sanh vaøo] caùc caûnh giôùi coõi trôøi, coõi ngöôøi, Nieát-baøn. Ñöôïc [nhö vaäy] goïi laø chaân thaät; neáu khoâng ñöôïc goïi laø khoâng chaân thaät.

“Thieän nam töû! Ñaïo vôùi Boà-ñeà vaø Nieát-baøn cuõng laø nhö vaäy, cuõng laø coù, cuõng laø thöôøng. Neáu nhö khoâng coù, vì sao coù theå döùt tröø heát thaûy phieàn naõo? Vì laø coù neân heát thaûy Boà Taùt ñeàu thaáy bieát roõ raøng.

“Thieän nam töû! Coù hai caùch thaáy, moät laø thaáy qua töôùng maïo [coù lieân quan], hai laø thaáy roõ raøng.

“Theá naøo laø thaáy qua töôùng maïo [coù lieân quan]? Nhö thaáy khoùi töø xa, goïi laø thaáy löûa, nhöng thaät khoâng heà thaáy löûa. Tuy khoâng nhìn thaáy löûa, nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái. Thaáy chim haïc treân khoâng, lieàn noùi laø thaáy nöôùc. Tuy khoâng heà thaáy nöôùc, nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái. Nhö thaáy hoa, laù, lieàn noùi laø thaáy reã caây.

Tuy chaúng thaáy reã caây, nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái.

Nhö ngöôøi töø xa thaáy söøng boø nhoâ leân beân kia bôø giaäu, lieàn noùi laø thaáy boø. Tuy khoâng thaáy boø, nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái. Nhö thaáy ñaøn baø mang thai lieàn noùi raèng thaáy söï daâm duïc. Tuy chaúng thaáy söï daâm duïc nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái. Nhö thaáy caây sanh ra laù lieàn noùi laø thaáy nöôùc. Tuy khoâng thaáy nöôùc nhöng cuõng chaúng phaûi laø hö doái. Laïi nhö khi thaáy maây lieàn noùi laø thaáy möa. Tuy khoâng thaáy möa nhöng cuõng chaúng phaûi laø hö doái. Nhö thaáy caùc nghieäp cuûa thaân vaø mieäng lieàn noùi laø thaáy taâm.

Tuy khoâng thaáy taâm nhöng cuõng khoâng phaûi laø hö doái. Ñoù 1

Ba neûo döõ (Tam aùc thuù): bao goàm caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh.

496

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

goïi laø thaáy qua töôùng maïo [coù lieân quan].1 “Theá naøo laø thaáy roõ raøng? [Ñoù laø] nhö maét nhìn thaáy hình saéc. Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù maét trong saïch, khoâng beänh taät, töï nhìn thaáy traùi a-ma-laëc2 trong loøng baøn tay. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, roõ raøng nhìn thaáy ñaïo, nhìn thaáy Boà-ñeà, nhìn thaáy Nieát-baøn. Tuy nhìn thaáy nhö vaäy nhöng khoâng heà coù töôùng thaáy.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy, tröôùc ñaây ta coù baûo Xaù-lôïi-phaát raèng: ‘Nhöõng ñieàu maø heát thaûy moïi loaøi trong theá gian ñeàu khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ thì chæ coù Nhö Lai vaø caùc vò Boà Taùt laø thaáy heát, bieát heát, hieåu roõ ñöôïc heát.

“Xaù-lôïi-phaát! Nhöõng ñieàu maø chuùng sanh theá gian thaáy, bieát, hieåu roõ; Phaät vaø Boà Taùt cuõng thaáy, bieát, hieåu roõ.

Nhöõng ñieàu maø chuùng sanh theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, hoï cuõng khoâng töï bieát raèng mình khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ. Chuùng sanh theá gian coù choã thaáy, bieát, hieåu roõ, lieàn töï noùi raèng: ‘Toâi thaáy, toâi bieát, toâi hieåu roõ.’

“Xaù-lôïi-phaát! Nhö Lai thaáy, bieát, hieåu roõ taát caû, nhöng khoâng töï noùi raèng: ‘Ta thaáy, ta bieát, ta hieåu roõ.’ Heát thaûy caùc vò Boà Taùt cuõng nhö theá. Vì sao vaäy? Neáu Nhö Lai coù 1

2

Caùc tröôøng hôïp naøy ñeàu laø nhìn thaáy söï vieäc qua suy dieãn moái töông quan taát yeáu giöõa nhöõng töôùng maïo ñöôïc nhìn thaáy vaø söï vieäc khoâng nhìn thaáy. Tuy khoâng thaät söï nhìn thaáy, nhöng thoâng qua moái töông quan taát yeáu maø bieát chaéc raèng söï vieäc aáy ñang hieän höõu. Nhö thaáy khoùi bieát laø coù löûa, vì khoâng coù löûa thì khoâng sanh ra khoùi. Thaáy chim haïc bieát laø coù nöôùc, vì loaøi chim naøy chæ soáng gaàn nôi coù nöôùc...

Traùi a-ma-laëc: moät loaïi traùi caây gioáng nhö traùi hoà ñaøo, vò chua vaø ngoït, duøng laøm thuoác.

497

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caùc töôùng thaáy, bieát, hieåu roõ thì neân bieát raèng ñoù chaúng phaûi laø Phaät Theá Toân, chæ laø phaøm phu. Boà Taùt cuõng vaäy.”1 Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät coù baûo Xaù-lôïi-phaát raèng: ‘Nhöõng vieäc maø theá gian bieát, ta cuõng bieát; nhöõng vieäc maø theá gian khoâng bieát, ta cuõng bieát heát.’ Nghóa aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Heát thaûy ngöôøi theá gian ñeàu chaúng thaáy, chaúng bieát, chaúng hieåu roõ taùnh Phaät. Neáu thaáy, bieát, hieåu roõ ñöôïc taùnh Phaät thì chaúng phaûi ngöôøi theá gian, phaûi goïi laø Boà Taùt. Ngöôøi theá gian cuõng chaúng thaáy, chaúng bieát, chaúng hieåu roõ Möôøi hai boä kinh, Möôøi hai nhaân duyeân, Boán ñieân ñaûo, Boán thaùnh ñeá, Ba möôi baûy phaåm, A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Neáu ai thaáy, bieát, hieåu roõ [nhöõng ñieàu aáy] thì ñoù chaúng phaûi laø ngöôøi theá gian, neân goïi laø Boà Taùt. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nhöõng ñieàu theá gian chaúng thaáy, chaúng bieát, chaúng hieåu roõ.

“Nhöõng ñieàu maø theá gian thaáy, bieát, hieåu roõ laø theá naøo? Ñoù laø nhöõng vieäc nhö Phaïm thieân, Töï taïi thieân, Baùt tyù thieân, taùnh, thôøi, vi traàn, phaùp vaø phi phaùp, ñaáng chuû teå taïo ra theá giôùi, söï khôûi ñaàu vaø keát thuùc cuûa theá gian, hai kieán giaûi chaáp ñoaïn vaø chaáp thöôøng, cho raèng töø Sô thieàn cho ñeán caûnh giôùi Phi phi töôûng goïi laø Nieát-baøn. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nhöõng choã maø theá gian thaáy, bieát, hieåu roõ. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng thaáy, bieát, hieåu roõ nhöõng vieäc aáy. Boà Taùt thaáy, bieát, hieåu roõ nhö vaäy roài, neáu noùi raèng khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ töùc laø hö doái. Phaùp 1

Theo Nam baûn thi töø ñaây heát quyeån 15, baét ñaàu quyeån 16, phaåm Haïnh thanh tònh, phaàn thöù 3 (Phaïm haïnh phaåm chi tam).

498

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

hö doái töùc laø coù toäi. Bôûi coù toäi neân phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Neáu coù ai noùi raèng khoâng coù ñaïo, Boà-ñeà, Nieát-baøn, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi nhö theá laø nhaát-xieånñeà, laø quyeán thuoäc cuûa ma, phaûi goïi laø phæ baùng Chaùnh phaùp. Phæ baùng Chaùnh phaùp nhö vaäy cuõng goïi laø phæ baùng chö Phaät. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy chaúng goïi laø ngöôøi theá gian, cuõng khoâng goïi laø chaúng phaûi ngöôøi theá gian.”

Baáy giôø, Boà Taùt Ca-dieáp nghe xong lôøi Phaät daïy lieàn duøng keä tuïng maø xöng taùn raèng: Ñaïi töø thöông chuùng sanh, Khieán keû nghòch quy y.

Kheùo ruùt nhöõng teân ñoäc, Neân xöng Ñaïi y vöông.

Ngöôøi theá gian trò beänh, Beänh khoûi roài laïi sanh.

Nhöõng beänh Nhö Lai trò, Chaúng bao giôø trôû laïi.

Thuoác cam loä Theá Toân, Ban phaùt cho chuùng sanh.

Chuùng sanh duøng thuoác roài, Thoaùt khoûi voøng sanh töû.

Nay Nhö Lai vì con, Dieãn thuyeát Ñaïi Nieát-baøn.

Chuùng sanh nghe phaùp kín, Lieàn ñöôïc khoâng sanh dieät. Ñoïc keä xong, Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân!

499

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhö Phaät coù daïy: Nhöõng ñieàu maø taát caû theá gian ñeàu khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ thì Boà Taùt coù theå thaáy, bieát, hieåu roõ. Neáu Boà Taùt laø ngöôøi theá gian thì khoâng theå noùi raèng ‘theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ nhöng Boà Taùt naøy coù theå thaáy, bieát, hieåu roõ’. Coøn neáu Boà Taùt chaúng phaûi ngöôøi theá gian, laïi coøn coù töôùng traïng naøo khaùc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Noùi Boà Taùt ñoù, cuõng laø [ngöôøi] theá gian, cuõng khoâng phaûi [ngöôøi] theá gian. Khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ thì goïi laø [ngöôøi] theá gian.

Ngöôøi thaáy, bieát, hieåu roõ thì khoâng goïi laø [ngöôøi] theá gian.

OÂng hoûi raèng coøn coù töôùng traïng naøo khaùc, nay ta seõ noùi.

“Thieän nam töû! Neáu coù ai vöøa ñöôïc nghe kinh Nieát-baøn naøy lieàn sanh loøng tin kính, phaùt taâm A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà, ñoù goïi laø Boà Taùt ôû theá gian. Nhöõng ñieàu maø taát caû theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, Boà Taùt aáy cuõng ñoàng nhö ngöôøi theá gian, cuõng khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ.

“Boà Taùt ñöôïc nghe kinh Nieát-baøn naøy roài, bieát raèng coù nhöõng ñieàu maø theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, laø nhöõng ñieàu maø Boà Taùt [coù theå] thaáy, bieát, hieåu roõ. Bieát nhö vaäy roài, lieàn töï suy nghó raèng: ‘Ta caàn phaûi theo phöông tieän tu taäp nhö theá naøo ñeå coù theå thaáy, bieát, hieåu roõ?’ Lieàn töï nghó raèng: ‘Chæ caàn ñem loøng saâu vöõng tu trì giôùi haïnh thanh tònh.’

“Thieän nam töû! Baáy giôø, Boà Taùt nhôø nhaân duyeân aáy neân trong ñôøi vò lai duø sanh ra ôû nôi naøo cuõng thöôøng giöõ theo giôùi haïnh thanh tònh. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt 500

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

nhôø giôùi thanh tònh neân duø sanh ra ôû nôi naøo cuõng thöôøng khoâng coù nhöõng söï kieâu maïn, taø kieán, nghi ngôø, khoâng bao giôø noùi raèng: ‘Choã roát raùo cuûa Nhö Lai laø vaøo Nieátbaøn.’ Nhö theá goïi laø Boà Taùt tu trì giôùi haïnh thanh tònh.

“Giôùi haïnh ñaõ thanh tònh, tieáp ñoù [Boà Taùt] lieàn tu thieàn ñònh. Nhôø tu taäp thieàn ñònh neân duø sanh ra ôû nôi naøo cuõng khoâng maát chaùnh nieäm. Ñoù laø luoân nhôù ñeán nhöõng ñieàu nhö: heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, Möôøi hai boä kinh, Chö Phaät Theá Toân, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, taát caû Boà Taùt truï yeân nôi kinh Phöông ñaúng Ñaïi Nieát-baøn ñeàu thaáy taùnh Phaät. Nhöõng vieäc nhö vaäy, [Boà Taùt] ñeàu nhôù maõi khoâng queân. Nhôø tu thieàn ñònh neân ñaït ñöôïc möôøi moät phaùp khoâng.1 Ñoù goïi laø Boà Taùt tu taäp ñònh thanh tònh.

“Giôùi vaø ñònh ñaõ coù ñuû, tieáp ñoù lieàn tu trí tueä thanh tònh. Nhôø tu trí tueä neân chaúng bao giôø coù choã ñònh kieán coá chaáp, vöôùng maéc vaøo nhöõng ñieàu nhö: trong thaân coù baûn ngaõ, trong baûn ngaõ coù thaân; ñaây laø thaân, ñaây laø baûn ngaõ; chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi baûn ngaõ... Nhö theá goïi laø Boà Taùt tu tueä thanh tònh. Nhôø tu tueä neân nhöõng giôùi ñaõ thoï trì ñöôïc beàn vöõng khoâng lay ñoäng.

“Thieän nam töû! Ví nhö nuùi Tu-di khoâng bò lay ñoäng, nghieâng ngaû bôûi boán loaïi gioù.2 Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, khoâng bò lay ñoäng, nghieâng ngaû bôûi boán söï ñieân ñaûo.

1

2

Möôøi moät phaùp khoâng (thaäp nhaát khoâng), bao goàm: 1. Noäi khoâng, 2. Ngoaïi khoâng, 3. Noäi ngoaïi khoâng, 4. Höõu vi khoâng, 5. Voâ vi khoâng, 6. Voâ thuûy khoâng, 7. Taùnh khoâng, 8. Voâ sôû höõu khoâng, 9. Ñeä nhaát nghóa khoâng, 10. Khoâng khoâng, 11. Ñaïi khoâng. Caùc phaùp khoâng naøy ñaõ ñöôïc Phaät giaûng roõ trong quyeån 16.

Boán loaïi gioù (Töù phong): ñöôïc phaân ra theo taùc duïng cuûa gioù, goàm coù: truï phong, trì phong, baát ñoäng phong vaø kieân coá phong.

501

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Thieän nam töû! Boà Taùt luùc baáy giôø töï thaáy, töï bieát, töï hieåu roõ, nhöõng giôùi ñaõ thoï trì khoâng heà bò lay ñoäng, nghieâng ngaû. Nhö vaäy goïi laø choã thaáy, bieát, hieåu roõ cuûa Boà Taùt, chaúng phaûi laø [cuûa ngöôøi] theá gian.

“Thieän nam töû! Boà Taùt thaáy raèng nhöõng giôùi ñaõ thoï trì khoâng heà bò lay ñoäng, nghieâng ngaû, neân loøng khoâng hoái tieác, aân haän. Vì khoâng hoái tieác, aân haän neân ñöôïc hoan hyû. Vì hoan hyû neân ñöôïc vui thích. Vì vui thích neân trong loøng ñöôïc an oån. Vì loøng an oån neân ñöôïc pheùp ñònh khoâng lay ñoäng. Vì ñöôïc pheùp ñònh khoâng lay ñoäng neân ñöôïc choã thaáy bieát chaân thaät. Vì thaáy bieát chaân thaät neân chaùn lìa sanh töû. Vì chaùn lìa sanh töû neân ñöôïc giaûi thoaùt. Vì ñöôïc giaûi thoaùt neân thaáy roõ taùnh Phaät. Nhö theá goïi laø choã thaáy, bieát, hieåu roõ cuûa Boà Taùt, chaúng phaûi [cuûa ngöôøi] theá gian.

“Thieän nam töû! Nhö theá goïi laø nhöõng ñieàu theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, laïi chính laø choã thaáy, bieát, hieåu roõ cuûa Boà Taùt.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø Boà Taùt tu trì giôùi haïnh thanh tònh thì loøng khoâng hoái tieác, aân haän... cho ñeán thaáy roõ taùnh Phaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Giôùi cuûa ngöôøi theá gian khoâng goïi laø thanh tònh. Vì sao vaäy? Vì giôùi cuûa theá gian laø phaùp coù, taùnh khoâng oån ñònh, khoâng phaûi roát raùo, khoâng theå roäng vì heát thaûy chuùng sanh. Vì nghóa aáy neân goïi laø khoâng thanh tònh. Vì khoâng thanh tònh neân coù loøng hoái tieác, aân haän. Vì hoái tieác, aân haän neân loøng khoâng hoan hyû.

Vì khoâng hoan hyû neân khoâng ñöôïc vui thích. Vì khoâng vui thích neân khoâng ñöôïc an oån. Vì khoâng an oån neân khoâng 502

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ñöôïc pheùp ñònh khoâng lay ñoäng. Vì khoâng ñöôïc pheùp ñònh khoâng lay ñoäng neân khoâng ñöôïc choã thaáy bieát chaân thaät.

Vì khoâng ñöôïc thaáy bieát chaân thaät neân khoâng chaùn lìa. Vì khoâng chaùn lìa neân khoâng giaûi thoaùt. Vì khoâng giaûi thoaùt neân chaúng thaáy taùnh Phaät. Vì chaúng thaáy taùnh Phaät neân maõi maõi khoâng ñöôïc Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Nhö theá goïi laø giôùi cuûa theá gian khoâng thanh tònh.

“Thieän nam töû! Giôùi thanh tònh cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt laø giôùi maø chaúng phaûi giôùi, chaúng phaûi laø phaùp coù, kieân ñònh, roát raùo, vì heát thaûy chuùng sanh, neân goïi laø giôùi thanh tònh.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt ñoái vôùi giôùi thanh tònh tuy chaúng muoán sanh taâm khoâng hoái haän, nhöng taâm khoâng hoái haän aáy töï nhieân sanh ra.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi caàm caùi göông saùng, duø khoâng mong thaáy khuoân maët mình nhöng hình töôïng khuoân maët töï nhieân hieän ra. Laïi nhö ngöôøi noâng daân gieo gioáng xuoáng ñaùm ruoäng toát, duø khoâng mong naûy maàm nhöng maàm töï nhieân naûy sanh. Laïi nhö thaép ñeøn, duø chaúng mong dieät maát boùng toái nhöng boùng toái töï nhieân tieâu dieät. Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt kieân trì giôùi haïnh thanh tònh thì taâm khoâng hoái haän töï nhieân sanh ra cuõng gioáng nhö vaäy. Nhôø giôùi haïnh thanh tònh neân loøng ñöôïc hoan hyû.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñoan chaùnh, khi töï nhìn thaáy khuoân maët cuûa mình thì sanh loøng hoan hyû. Ngöôøi giöõ giôùi thanh tònh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi phaù giôùi, khi thaáy giôùi chaúng thanh tònh thì loøng khoâng hoan hyû. Nhö ngöôøi hình daùng khuyeát taät, khi nhìn thaáy khuoân maët cuûa mình 503

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng sanh loøng vui thích. Nhöõng ngöôøi phaù giôùi cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai coâ gaùi chaên boø, moät coâ oâm bình ñöïng kem söõa, moät coâ oâm bình ñöïng nöôùc uoáng, cuøng ñi vaøo trong thaønh ñeå baùn. Treân ñöôøng ñi vaáp ngaõ, hai caùi bình ñeàu beå, nhöng moät coâ vui veû, coâ kia laïi buoàn raàu. Ngöôøi giöõ giôùi vaø ngöôøi phaù giôùi cuõng gioáng nhö vaäy.

Ngöôøi giöõ giôùi thanh tònh aét loøng ñöôïc hoan hyû. Trong loøng hoan hyû lieàn suy nghó raèng: ‘Trong kinh Nieát-baøn, chö Phaät Nhö Lai coù daïy raèng nhöõng ai giöõ giôùi thanh tònh aét seõ ñöôïc Nieát-baøn. Nay ta tu taäp giôùi thanh tònh nhö vaäy, aét cuõng seõ ñöôïc.’ Bôûi nhaân duyeân aáy neân loøng ñöôïc vui thích.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Hyû vaø laïc coù gì khaùc nhau?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng laøm vieäc xaáu aùc, ñoù goïi laø hyû. Taâm thanh tònh giöõ giôùi, ñoù goïi laø laïc.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt sanh töû, goïi laø hyû; thaáy ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn, ñoù goïi laø laïc. Baäc thaáp goïi laø hyû, baäc cao goïi laø laïc. Lìa nhöõng phaùp chung cuøng vôùi theá gian goïi laø hyû, ñöôïc nhöõng phaùp khoâng chung cuøng vôùi theá gian goïi laø laïc.

“Nhôø giöõ giôùi thanh tònh neân thaân theå nheï nhaøng nhu nhuyeãn, mieäng khoâng noùi ra lôøi thoâ naëng, loãi laàm. Boà Taùt luùc baáy giôø duø coù thaáy, nghe, ngöûi, neám, xuùc chaïm, nhaän bieát... thaûy ñeàu khoâng coù vieäc xaáu aùc. Vì khoâng coù vieäc xaáu aùc neân loøng ñöôïc an oån. Vì an oån neân ñöôïc ñònh tónh. Vì 504

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

ñònh tónh neân ñöôïc thaáy bieát chaân thaät. Vì thaáy bieát chaân thaät neân chaùn lìa sanh töû. Vì chaùn lìa sanh töû neân ñöôïc giaûi thoaùt. Vì giaûi thoaùt neân ñöôïc thaáy taùnh Phaät. Nhôø thaáy taùnh Phaät neân ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn. Nhö theá goïi laø Boà Taùt giöõ giôùi thanh tònh, chaúng phaûi laø giôùi cuûa theá gian.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Nhöõng giôùi thanh tònh maø Boà Taùt ma-ha-taùt thoï nhaän, coù naêm phaùp ñeå trôï giuùp. Theá naøo laø naêm phaùp? Moät laø coù ñöùc tin, hai laø bieát theïn, ba laø bieát xaáu hoå,1 boán laø [nöông theo] nhöõng baäc thieän trí thöùc, naêm laø coù loøng toân kính giôùi.

“Nhôø lìa khoûi naêm phaùp ngaên che2 neân choã thaáy ñöôïc trong saïch. Nhôø lìa khoûi naêm kieán chaáp3 neân loøng khoâng coù nhieàu moái nghi ngôø. Nhôø lìa naêm moái nghi neân chaúng buoâng lung phoùng tuùng. Naêm moái nghi ñoù, moät laø nghi ngôø veà Phaät, hai laø nghi ngôø veà Chaùnh phaùp, ba laø nghi ngôø veà Chö taêng, boán laø nghi ngôø veà giôùi luaät, naêm laø nghi ngôø veà söï khoâng phoùng tuùng, bieáng nhaùc.

“Boà Taùt baáy giôø lieàn ñöôïc Naêm caên, ñoù laø tín, nieäm, tinh taán, ñònh vaø tueä. Nhôø coù Naêm caên neân ñöôïc naêm loaïi 1

2

3

Töï theïn vaø xaáu hoå (taøm quyù): laø hai ñöùc tính thöôøng ñi ñoâi vôùi nhau. Theïn laø caûm giaùc khi töï thaáy vieäc xaáu mình laøm laø ñaùng cheâ traùch, töï traùch laáy mình; xaáu hoå laø caûm giaùc khi vieäc xaáu mình laøm bò ngöôøi khaùc nhìn thaáy, bieát ñöôïc.

Ngöôøi bieát xaáu hoå vaãn coù theå taùi phaïm caùc vieäc xaáu, khi nghó raèng coù theå che giaáu ngöôøi khaùc, nhöng neáu bieát theïn thì khoâng theå nghó ñeán vieäc taùi phaïm, vì khoâng theå naøo töï che giaáu chính mình.

Naêm phaùp ngaên che (nguõ caùi): naêm moái phieàn naõo ngaên che söï saùng suoát cuûa taâm taùnh, goàm coù: 1. Tham duïc, 2. Saân khueå, 3. Thuïy mieân, 4. Traïo hoái, 5. Nghi ngôø chaùnh phaùp.

Naêm kieán chaáp (nguõ kieán): goàm thaân kieán, bieân kieán, taø kieán, giôùi caám thuû kieán vaø kieán thuû kieán.

505

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nieát-baøn, töø Saéc giaûi thoaùt cho ñeán Thöùc giaûi thoaùt.1 Nhö theá goïi laø Boà Taùt giöõ giôùi thanh tònh, khoâng phaûi giôùi cuûa theá gian.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø choã maø theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, nhöng chính laø choã Boà Taùt thaáy, bieát, hieåu roõ.

“Thieän nam töû! Neáu [trong soá] nhöõng ñeä töû cuûa ta thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, dieãn thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn laïi coù ngöôøi phaù giôùi, aét seõ coù ngöôøi quôû traùch, khinh khi, huûy nhuïc maø noùi raèng: ‘Neáu taïng saâu kín cuûa Phaät, kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù oai löïc, vì sao laïi khieán cho oâng huûy phaïm nhöõng giôùi ñaõ thoï trì?’ Neân bieát raèng, ngöôøi thoï trì kinh Nieát-baøn neáu huûy phaïm giôùi caám thì kinh naøy seõ khoâng coù oai löïc. Neáu kinh naøy khoâng coù oai löïc, duø hoï coù tuïng ñoïc nöõa cuõng chæ laø voâ ích. Nhöng do nôi vieäc khinh cheâ kinh Nieát-baøn neân laïi khieán cho voâ soá chuùng sanh ñoïa vaøo ñòa nguïc. [Cho neân] keû thoï trì kinh naøy maø huûy phaïm giôùi caám thì laø haïng tri thöùc xaáu aùc cuûa chuùng sanh, chaúng phaûi ñeä töû Phaät maø laø quyeán thuoäc cuûa ma. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, ta cuõng khoâng cho pheùp thoï trì kinh ñieån naøy. Thaø khoâng coù ai thoï trì, tu taäp, chöù khoâng ñeå cho nhöõng keû huûy phaïm giôùi caám thoï trì, tu taäp [kinh naøy].

“Thieän nam töû! Neáu nhöõng ñeä töû cuûa ta thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, dieãn thuyeát kinh Nieát-baøn, neân giöõ cho thaân taâm ngay thaúng chaân chaùnh, thaän troïng chôù neân chôi ñuøa bôõn côït, khinh suaát haáp taáp cöû ñoäng. Noùi chôi ñuøa bôõn 1

Töø Saéc giaûi thoaùt cho ñeán Thöùc giaûi thoaùt: Ñaây laø noùi toùm caû Naêm aám, noùi ñuû laø Saéc giaûi thoaùt,Thoï giaûi thoaùt, Töôûng giaûi thoaùt, Haønh giaûi thoaùt vaø Thöùc giaûi thoaùt.

506

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

côït laø [thuoäc veà] thaân; khinh suaát haáp taáp laø [thuoäc veà] taâm. Taâm mong caàu phaùp coù, ñoù goïi laø khinh suaát haáp taáp. Thaân taïo taùc caùc nghieäp, ñoù goïi laø chôi ñuøa bôõn côït.

Neáu ñeä töû cuûa ta mong caàu phaùp coù, taïo taùc caùc nghieäp thì khoâng neân thoï trì kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy.

Neáu ngöôøi nhö vaäy maø thoï trì kinh naøy, aét ngöôøi khaùc seõ khinh cheâ quôû traùch raèng: ‘Neáu taïng saâu kín cuûa Phaät, kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy laø coù oai löïc, sao laïi khieán cho oâng mong caàu phaùp coù, taïo taùc caùc nghieäp?’

“Neân bieát raèng neáu ngöôøi trì kinh maø mong caàu phaùp coù, taïo taùc caùc nghieäp, thì kinh naøy seõ khoâng coù oai löïc.

Neáu khoâng coù oai löïc, thì duø coù thoï trì nöõa cuõng chæ laø voâ ích. Nhöng do nôi vieäc khinh cheâ kinh Nieát-baøn naøy maø khieán cho voâ soá chuùng sanh ñoïa vaøo ñòa nguïc. [Cho neân] keû thoï trì kinh naøy maø mong caàu phaùp coù, taïo taùc caùc nghieäp thì laø haïng tri thöùc xaáu aùc cuûa chuùng sanh, chaúng phaûi ñeä töû Phaät maø laø quyeán thuoäc cuûa ma.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu ñeä töû cuûa ta thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, dieãn thuyeát kinh Nieát-baøn naøy, ñöøng thuyeát giaûng khoâng ñuùng luùc, ñöøng thuyeát giaûng khoâng ñuùng nôi, ñöøng thuyeát giaûng khi khoâng ñöôïc thöa thænh, ñöøng ñem loøng khinh deã maø thuyeát giaûng, ñöøng thuyeát giaûng tuøy tieän khaép moïi nôi, ñöøng thuyeát giaûng ñeå töï khen mình, ñöøng thuyeát giaûng ñeå cheâ bai ngöôøi khaùc, ñöøng thuyeát giaûng laøm dieät maát phaùp Phaät, ñöøng thuyeát giaûng laøm buøng chaùy maïnh meõ phaùp theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu ñeä töû cuûa ta thoï trì kinh naøy maø thuyeát giaûng khoâng ñuùng luùc... cho ñeán thuyeát giaûng laøm 507

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

buøng chaùy maïnh meõ phaùp theá gian,1 thì ngöôøi khaùc seõ khinh cheâ quôû traùch raèng: ‘Neáu taïng saâu kín cuûa Phaät, kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy laø coù oai löïc, sao laïi khieán cho oâng thuyeát giaûng khoâng ñuùng luùc... cho ñeán thuyeát giaûng laøm buøng chaùy maïnh meõ phaùp theá gian?’

“Neân bieát raèng, neáu ngöôøi trì kinh thuyeát giaûng theo nhöõng caùch nhö vaäy thì kinh naøy khoâng coù oai löïc. Neáu khoâng coù oai löïc thì duø coù thoï trì nöõa cuõng chæ laø voâ ích.

Nhöng do nôi vieäc khinh cheâ kinh Nieát-baøn maø khieán cho voâ soá chuùng sanh ñoïa vaøo ñòa nguïc. [Cho neân] keû thoï trì kinh naøy maø thuyeát giaûng khoâng ñuùng luùc... cho ñeán thuyeát giaûng laøm buøng chaùy maïnh meõ phaùp theá gian thì laø haïng tri thöùc xaáu aùc cuûa chuùng sanh, chaúng phaûi ñeä töû Phaät maø laø quyeán thuoäc cuûa ma.

“Thieän nam töû! Neáu coù ngöôøi muoán thoï trì kinh naøy, thuyeát giaûng Ñaïi Nieát-baøn, thuyeát giaûng taùnh Phaät, thuyeát giaûng taïng saâu kín cuûa Nhö Lai, thuyeát giaûng Ñaïi thöøa, thuyeát giaûng kinh Phöông ñaúng, thuyeát giaûng Thanh vaên thöøa, thuyeát giaûng Bích-chi Phaät thöøa, thuyeát giaûng giaûi thoaùt, thaáy ñöôïc taùnh Phaät, thì tröôùc heát phaûi giöõ thaân mình cho thanh tònh. Vì thaân ñöôïc thanh tònh aét seõ khoâng coù ai quôû traùch. Vì khoâng coù ai quôû traùch neân khieán cho voâ soá ngöôøi ñoái vôùi kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy phaùt sanh loøng tin trong saïch. Nhôø phaùt sanh loøng tin neân cung kính ñoái vôùi kinh naøy. Neáu nghe ñöôïc moät baøi keä, moät caâu kinh hay moät chöõ vaø thuyeát giaûng phaùp, aét seõ ñöôïc phaùt taâm 1

Nghóa laø noùi toùm laïi taát caû nhöõng ñieàu kieän khoâng neân thuyeát giaûng kinh naøy nhö vöøa noùi ôû ñoaïn treân.

508

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Neân bieát raèng ngöôøi aáy thaät laø baäc thieän tri thöùc cuûa chuùng sanh, chaúng phaûi haïng tri thöùc xaáu aùc. Ñoù chính laø ñeä töû Phaät, chaúng phaûi quyeán thuoäc cuûa ma.

“Nhö theá goïi laø Boà Taùt, chaúng phaûi [ngöôøi] theá gian.

Thieän nam töû! Ñoù goïi laø choã theá gian chaúng bieát, chaúng thaáy, chaúng hieåu roõ, nhöng chính laø choã thaáy, bieát, hieåu roõ cuûa Boà Taùt.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø choã maø theá gian khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ nhöng chính laø choã Boà Taùt thaáy, bieát, hieåu roõ? Ñoù laø noùi saùu nieäm xöù.

Nhöõng gì laø saùu? Ñoù laø: nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng, nieäm giôùi, nieäm thí vaø nieäm coõi trôøi.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø nieäm Phaät? Nhö Lai, ÖÙng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân1 thöôøng khoâng bieán ñoåi, coù ñuû Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, ñaïi Sö töû hoáng, goïi laø baäc Ñaïi Sa-moân, Ñaïi Baø-la-moân, Ñaïi tònh, roát raùo ñeán bôø beân kia, khoâng ai coù theå vöôït hôn ñöôïc. Ngaøi coù voâ kieán ñænh,2 khoâng coù söï sôï seät, khoâng bò kinh ñoäng, duy nhaát khoâng ai saùnh cuøng, töï mình giaùc ngoä khoâng thaày daïy, trí tueä nhanh nhaïy, trí tueä lôùn, trí tueä saéc beùn, trí tueä saâu xa, trí tueä giaûi thoaùt, trí tueä khoâng chung cuøng,3 trí tueä roäng khaép, trí tueä roát raùo, 1 2 3

Ñaây laø möôøi danh hieäu toân xöng Phaät, goïi chung laø Thaäp hieäu.

Moät trong caùc töôùng toát cuûa ñöùc Phaät, naèm treân ñænh ñaàu nhöng khoâng ai coù theå nhìn thaáy ñöôïc neân goïi laø Voâ kieán ñænh. Ñaây noùi söï cao troåi duy nhaát, khoâng chung cuøng vôùi trí tueä cuûa haøng phaøm phu vaø Nhò thöøa.

509

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

trí tueä nhö vaät baùu thaønh töïu. Giöõa loaøi ngöôøi, ngaøi laø voi chuùa, traâu chuùa, roàng chuùa, laø baäc tröôïng phu, laø hoa sen, hoa phaân-ñaø-lî.1 Ngaøi laø baäc thaày daãn daét ngöôøi ñôøi, laø vò ñaïi thí chuû, laø baäc thaày daïy Ñaïi phaùp. Vì ngaøi roõ bieát phaùp, roõ bieát nghóa, roõ bieát thôøi cô, bieát ñuû, bieát töï ngaõ, bieát ñaïi chuùng, roõ bieát ñuû moïi taâm taùnh cuûa chuùng sanh, roõ bieát caên cô lanh lôïi, chaäm luït hoaëc trung bình, thuyeát giaûng phaùp trung ñaïo, neân ñöôïc toân xöng laø Ñaïi Phaùp sö.

“Sao goïi laø Nhö Lai? Nhö nhöõng ñieàu maø chö Phaät quaù khöù ñaõ thuyeát giaûng laø khoâng bieán ñoåi. Theá naøo laø khoâng bieán ñoåi? Chö Phaät quaù khöù vì hoùa ñoä chuùng sanh neân thuyeát giaûng Möôøi hai boä kinh. Nhö Lai cuõng theá, neân goïi laø Nhö Lai. “Chö Phaät Theá Toân do nôi saùu phaùp ba-la-maät, ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, möôøi moät phaùp khoâng maø tieán ñeán Ñaïi Nieát-baøn. Nhö Lai cuõng theá, neân xöng hieäu Phaät laø Nhö Lai. “Chö Phaät Theá Toân vì chuùng sanh neân tuøy nghi phöông tieän khai môû, chæ baøy Ba thöøa, ñôøi soáng keùo daøi voâ löôïng, khoâng theå tính keå. Nhö Lai cuõng theá, neân xöng hieäu Phaät laø Nhö Lai. “Sao goïi laø öùng? Caùc phaùp theá gian ñeàu laø thuø oaùn. Ñöùc Phaät öùng hieän phaù hoaïi caùc phaùp aáy, neân goïi laø öùng. Boán ma laø keû thuø cuûa Boà Taùt. Chö Phaät Nhö Lai trong khi coøn tu haïnh Boà Taùt coù theå duøng trí tueä maø phaù hoaïi boán ma, cho neân goïi laø öùng. Laïi nöõa, öùng goïi laø lìa xa. Trong khi tu haïnh Boà Taùt neân lìa xa voâ löôïng phieàn naõo, neân goïi laø 1

Moät loaïi hoa sen thuaàn maøu traéng.

510

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

öùng. Laïi nöõa, öùng goïi laø vui. Chö Phaät quaù khöù trong khi tu haïnh Boà Taùt, tuy traûi qua voâ soá kieáp vì chuùng sanh chòu caùc khoå naõo nhöng khoâng luùc naøo khoâng vui, vaãn thöôøng ñöôïc vui. Nhö Lai cuõng theá, neân goïi laø öùng.

“Laïi nöõa, heát thaûy ngöôøi vaø chö thieân thöôøng neân duøng moïi thöù höông hoa, voøng chuoãi, côø phöôùn, kyõ nhaïc maø cuùng döôøng, neân goïi laø öùng [cuùng].

“Sao goïi laø Chaùnh bieán tri? Chaùnh goïi laø khoâng ñieân ñaûo. Bieán tri laø ñoái vôùi boán phaùp ñieân ñaûo khoâng coù choã naøo khoâng thoâng ñaït. Laïi nöõa, chaùnh goïi laø khoå haïnh, bieán tri laø bieát raèng nhaân nôi vieäc khoå haïnh quyeát ñònh phaûi coù quaû khoå.

“Laïi nöõa, chaùnh goïi laø ôû trong theá gian, bieán tri laø cuoái cuøng bieát chaéc ñöôïc vieäc tu taäp phaùp trung ñaïo, ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, chaùnh goïi laø coù theå tính ñeám, ño löôøng, so saùnh. Bieán tri laø khoâng theå tính ñeám, ño löôøng, so saùnh.

Cho neân xöng hieäu Phaät laø Chaùnh bieán tri.

“Thieän nam töû! Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng coù bieán tri maø cuõng khoâng coù bieán tri. Vì sao vaäy? Bieán tri ñoù, goïi laø naêm aám, möôøi hai nhaäp, möôøi taùm giôùi; Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng ñöôïc roõ bieát heát neân goïi laø bieán tri.

“Theá naøo laø khoâng bieán tri? Thieän nam töû! Giaû söû ngöôøi trong Hai thöøa1 traûi qua voâ löôïng kieáp chæ quaùn rieâng moät saéc aám2 cuõng khoâng theå roõ bieát töôøng taän. Vì nghóa aáy neân Thanh vaên vaø Duyeân giaùc khoâng coù bieán tri.

1 2

Hai thöøa: Thanh vaên thöøa vaø Duyeân giaùc thöøa.

Saéc aám: moät trong naêm aám laø saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám.

511

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Sao goïi laø Minh haïnh tuùc? Minh goïi laø ñöôïc quaû laønh voâ löôïng. Haïnh goïi laø chaân ñi. Quaû laønh ñoù laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Chaân ñi ñoù laø giôùi vaø tueä. Nhôø nôi giôùi vaø tueä laø chaân ñi maø ñaït ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá goïi laø Minh haïnh tuùc.

“Laïi nöõa, minh goïi laø chuù, haïnh goïi laø toát laønh, tuùc goïi laø quaû. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian. Chuù goïi laø giaûi thoaùt. Toát laønh goïi laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tamboà-ñeà. Quaû goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì theá goïi laø Minh haïnh tuùc.

“Laïi nöõa, minh goïi laø aùnh saùng, haïnh goïi laø nghieäp, tuùc goïi laø quaû. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian.

AÙnh saùng goïi laø khoâng buoâng thaû phoùng tuùng, löôøi nhaùc.

Nghieäp goïi laø saùu phaùp ba-la-maät. Quaû goïi laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, minh goïi laø ba söï saùng suoát. Moät laø söï saùng suoát cuûa Boà Taùt, hai laø söï saùng suoát cuûa chö Phaät, ba laø söï saùng suoát cuûa voâ minh. Söï saùng suoát cuûa Boà Taùt laø Baùt-nhaõ Ba-la-maät. Söï saùng suoát cuûa chö Phaät laø Phaät nhaõn. Söï saùng suoát cuûa voâ minh laø roát cuøng heát thaûy ñeàu laø khoâng. Haïnh laø trong voâ löôïng kieáp vì chuùng sanh maø

512

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

tu caùc nghieäp laønh. Tuùc laø thaáy roõ taùnh Phaät. Vì nghóa aáy neân goïi laø Minh haïnh tuùc.

“Sao goïi laø Thieän theä? Thieän goïi laø cao, theä goïi laø khoâng cao. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian. Cao, ñoù laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Khoâng cao, ñoù laø taâm Nhö Lai. Thieän nam töû! Neáu taâm laø cao thì chaúng goïi laø Nhö Lai. Vì theá neân toân xöng Nhö Lai laø Thieän theä.

“Laïi nöõa, thieän goïi laø thieän tri thöùc, theä laø quaû cuûa thieän tri thöùc. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian. Thieän tri thöùc laø ngöôøi môùi phaùt taâm. Quaû töùc laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

Nhö Lai khoâng boû choã phaùt taâm töø luùc ban ñaàu, ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá neân toân xöng Nhö Lai laø Thieän theä.

“Laïi nöõa, thieän laø toát ñeïp, theä laø coù. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian. Toát ñeïp laø thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Coù, goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Taùnh cuûa Nieát-baøn voán thaät laø khoâng coù, Chö Phaät Theá Toân nhaân nôi theá gian maø noùi raèng coù.

Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi theá gian thaät khoâng coù con maø noùi laø coù; thaät khoâng coù ñaïo maø noùi laø coù. Nieát-baøn cuõng vaäy, nhaân nôi theá gian maø noùi laø coù. Chö Phaät Theá Toân thaønh töïu Ñaïi Nieát-baøn neân toân xöng laø Thieän theä.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI BAÛY

513

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN MÖÔØI TAÙM PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Phaåm thöù taùm – Phaàn boán

T

hieän nam töû! Vì sao goïi laø Theá gian giaûi? Thieän nam töû! Theá gian ñoù laø naêm aám, giaûi laø roõ bieát.

Chö Phaät Theá Toân roõ bieát naêm aám neân goïi laø theá gian giaûi.

“Laïi nöõa, theá gian goïi laø naêm moùn duïc, giaûi goïi laø khoâng vöôùng maéc. Vì khoâng vöôùng maéc vaøo naêm moùn duïc neân goïi laø theá gian giaûi.

“Laïi nöõa, theá gian giaûi laø noùi voâ löôïng voâ soá theá giôùi veà phöông ñoâng maø heát thaûy Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu roõ, nhöng chö Phaät thaáy heát, bieát heát, hieåu roõ heát. Veà caùc phöông nam, taây, baéc vaø boán phöông phuï,1 phöông treân, phöông döôùi2 cuõng ñeàu nhö vaäy. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Theá gian giaûi.

1 2

Boán phöông phuï: laø caùc phöông ñoâng nam, ñoâng baéc, taây nam vaø taây baéc.

Vieäc keå ra möôøi phöông coù bao goàm phöông treân vaø phöông döôùi cho thaáy vuõ truï quan cuûa ñöùc Phaät töø thôøi aáy ñaõ raát chính xaùc, thaáy ñöôïc raèng quaû ñaát maø chuùng ta ñang soáng laø “lô löûng” vôùi khoaûng khoâng gian ôû caû beân treân vaø beân döôùi.

576

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Laïi nöõa, theá gian laø heát thaûy phaøm phu, giaûi laø roõ bieát nhaân quaû thieän aùc cuûa phaøm phu. Ñoù khoâng phaûi laø choã bieát cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc, chæ Phaät môùi coù theå roõ bieát. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Theá gian giaûi.

“Laïi nöõa, theá gian laø hoa sen, giaûi laø khoâng bò nhieãm oâ. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa theá gian. Hoa sen töùc laø Nhö Lai, khoâng bò nhieãm oâ laø Nhö Lai chaúng bò taùm phaùp1 cuûa theá gian laøm nhieãm oâ. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Theá gian giaûi.

“Laïi nöõa, theá gian giaûi laø teân goïi cuûa chö Phaät, Boà Taùt.

Vì sao vaäy? Chö Phaät, Boà Taùt thaáy roõ theá gian neân goïi laø theá gian giaûi. Thieän nam töû! Nhö nhaân vieäc aên uoáng maø coù maïng soáng, neân goïi vieäc aên uoáng laø maïng soáng. Chö Phaät, Boà Taùt cuõng vaäy, thaáy roõ theá gian neân goïi laø Theá gian giaûi.

“Vì sao goïi laø Voâ thöôïng só? Thöôïng só laø döùt tröø. Khoâng coù choã döùt tröø goïi laø voâ thöôïng só. Chö Phaät Theá Toân khoâng coù phieàn naõo neân khoâng coù choã döùt tröø. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Voâ thöôïng só.

“Laïi nöõa, thöôïng só laø tranh giaønh kieän tuïng, voâ thöôïng só laø khoâng coù tranh giaønh kieän tuïng. Nhö Lai khoâng coù tranh giaønh kieän tuïng. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Voâ thöôïng só.

1

Taùm phaùp (Baùt phaùp), cuõng goïi laø Baùt phong (Taùm ngoïn gioù), chæ taùm ñieàu laøm oâ nhieãm taâm thöùc cuûa ngöôøi theá gian, xuùi giuïc ngöôøi ta rôi vaøo con ñöôøng baát thieän. Taùm phaùp ñoù laø: lôïi (nhöõng ñieàu coù lôïi), suy (nhöõng söï baát lôïi, suy keùm), huûy (nhöõng söï maï nhuïc, xuùc phaïm), döï (nhöõng danh thôm, tieáng toát), xöng (nhöõng söï khen ngôïi, taùn tuïng), cô (nhöõng söï cheâ traùch, gheùt boû), khoå (nhöõng söï ñau ñôùn, khoå sôû), laïc (nhöõng söï möøng vui, thích thuù).

577

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thöôïng só laø lôøi noùi coù theå hoaïi maát, voâ thöôïng só laø lôøi noùi khoâng theå hoaïi maát. Lôøi noùi cuûa Nhö Lai, heát thaûy chuùng sanh ñeàu khoâng theå phaù hoaïi. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Voâ thöôïng só.

“Laïi nöõa, thöôïng só laø baäc ñöùng treân ngöôøi khaùc, voâ thöôïng só laø khoâng coù ai ñöùng treân. Ba ñôøi chö Phaät roát cuøng khoâng coù ai vöôït hôn ñöôïc. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Voâ thöôïng só.

“Thöôïng laø môùi, só laø cuõ. Chö Phaät Theá Toân theå nghieäm Ñaïi Nieát-baøn, khoâng môùi khoâng cuõ. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Voâ thöôïng só.

“Vì sao goïi laø Ñieàu ngöï tröôïng phu? Töï mình laø tröôïng phu, laïi ñieàu phuïc caùc tröôïng phu khaùc. Thieän nam töû! Noùi laø Nhö Lai, thaät chaúng phaûi tröôïng phu, cuõng chaúng phaûi khoâng tröôïng phu, nhaân vieäc ñieàu phuïc tröôïng phu neân xöng Nhö Lai laø tröôïng phu.

“Thieän nam töû! Heát thaûy keû nam, ngöôøi nöõ, neáu ai coù ñuû boán phaùp thì ñöôïc goïi laø tröôïng phu. Nhöõng gì laø boán phaùp? Moät laø gaàn guõi baäc thieän tri thöùc, hai laø coù theå nghe phaùp, ba laø suy xeùt yù nghóa, boán laø y theo lôøi daïy maø tu haønh. Thieän nam töû! Cho duø laø nam hay nöõ, coù ñuû boán phaùp aáy thì goïi laø tröôïng phu.

“Thieän nam töû! Neáu laø nam töû maø khoâng ñuû boán phaùp aáy thì chaúng ñöôïc goïi laø tröôïng phu. Vì sao vaäy? Tuy mang thaân tröôïng phu nhöng choã laøm cuõng ñoàng nhö loaøi suùc sanh.

“Nhö Lai ñieàu phuïc heát thaûy nam nöõ, cho neân xöng hieäu Phaät laø Ñieàu ngöï tröôïng phu.

578

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö vieäc cöôõi ngöïa thöôøng coù boán caùch. Moät laø chaïm vaøo loâng, hai laø chaïm vaøo da, ba laø chaïm vaøo thòt, boán laø chaïm vaøo xöông. Tuøy theo choã chaïm vaøo maø ngöïa tuaân theo yù ngöôøi cöôõi. Nhö Lai cuõng theá, duøng boán pheùp maø ñieàu phuïc chuùng sanh.

“Moät laø giaûng phaùp sanh ra, khieán hoï nhaän nghe lôøi Phaät, nhö ngöôøi cöôõi ngöïa chaïm vaøo loâng ngöïa, khieán con ngöïa tuaân theo yù.

“Hai laø giaûng phaùp sanh ra vaø giaø yeáu, chuùng sanh lieàn nhaän nghe lôøi Phaät, nhö ngöôøi cöôõi ngöïa chaïm vaøo loâng vaø da ngöïa, khieán con ngöïa tuaân theo yù.

“Ba laø giaûng phaùp sanh ra, giaø yeáu vaø beänh taät, chuùng sanh lieàn nhaän nghe lôøi Phaät, nhö ngöôøi cöôõi ngöïa chaïm vaøo loâng, da vaø thòt ngöïa, khieán con ngöïa tuaân theo yù.

“Boán laø giaûng phaùp sanh ra, giaø yeáu, beänh taät vaø cheát ñi, chuùng sanh lieàn nhaän nghe lôøi Phaät, nhö ngöôøi cöôõi ngöïa chaïm vaøo loâng, da, thòt vaø xöông ngöïa, khieán con ngöïa tuaân theo yù.

“Thieän nam töû! Ngöôøi cöôõi ngöïa ñieàu khieån ngöïa khoâng chaéc chaén coù keát quaû. Theá Toân ñieàu phuïc chuùng sanh, thì chaéc chaén khoâng sai doái. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Ñieàu ngöï tröôïng phu.

“Vì sao goïi laø Thieân nhaân sö? Thaày daïy coù hai haïng, moät laø thaày daïy vieäc laønh, hai laø thaày daïy vieäc aùc. Chö Phaät, Boà Taùt thöôøng duøng phaùp laønh daïy baûo chuùng sanh.

Nhöõng gì laø phaùp laønh? Ñoù laø noùi thaân, mieäng, vaø yù ñeàu laønh. Chö Phaät, Boà Taùt daïy baûo chuùng sanh raèng: ‘Thieän nam töû! Caùc ngöôøi neân lìa xa nghieäp baát thieän cuûa thaân.

Vì sao vaäy? Vì aùc nghieäp cuûa thaân thaät coù theå lìa xa, nhôø 579

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñoù ñöôïc giaûi thoaùt. Vì theá neân ta duøng phaùp aáy ñeå daïy baûo caùc ngöôøi. Neáu nhö aùc nghieäp khoâng lìa xa maø coù theå ñöôïc giaûi thoaùt, thì ta chaúng bao giôø daïy caùc ngöôøi phaûi lìa xa.

Neáu caùc chuùng sanh ñaõ lìa xa aùc nghieäp maø ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc,1 ñoù laø chuyeän voâ lyù.’ Nhôø lìa xa aùc nghieäp maø thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá neân chö Phaät, Boà Taùt thöôøng ñem phaùp aáy maø giaùo hoùa chuùng sanh. Veà mieäng vaø yù cuõng laø nhö vaäy. Cho neân toân xöng Phaät laø baäc thaày cao quyù nhaát.

“Laïi nöõa, thuôû tröôùc ta chöa thaønh ñaïo, hieän nay ñaõ thaønh ñaïo roài. Ta ñem choã thaønh töïu ñaïo aáy vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng. Thuôû tröôùc chöa tu haïnh thanh tònh, hieän nay ñaõ tu haønh thaønh töïu, lieàn ñem choã tu haønh cuûa mình maø thuyeát giaûng vôùi chuùng sanh. Töï mình phaù tan voâ minh, laïi vì chuùng sanh maø phaù tan maøn voâ minh cho hoï. Töï mình ñöôïc maét trong saïch, laïi vì chuùng sanh phaù tröø söï muø loøa, khieán hoï ñöôïc con maét trong saïch. Töï mình roõ bieát hai leõ chaân thaät,2 laïi vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng hai leõ chaân thaät aáy. Töï mình ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt, laïi vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng phaùp giaûi thoaùt. Töï mình vöôït qua doøng soâng lôùn sanh töû khoâng bôø meù, laïi laøm cho heát thaûy chuùng sanh cuõng ñeàu vöôït qua ñöôïc. Töï mình ñaït ñöôïc ñöùc khoâng sôï seät, laïi giaùo hoùa chuùng sanh khieán hoï khoâng coøn sôï seät. Töï mình Nieát-baøn, laïi vì chuùng sanh thuyeát dieãn Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá neân toân xöng Phaät laø baäc thaày cao quyù nhaát.

“Thieân, ñoù laø ban ngaøy. ÔÛ coõi trôøi ngaøy daøi ñeâm ngaén, vì theá neân goïi laø thieân. Laïi nöõa, thieân laø khoâng saàu naõo.

1 2

Ba ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh.

Hai leõ chaân thaät (nhò ñeá): Leõ chaân thaät töông ñoái cuûa theá gian (theá ñeá) vaø leõ chaân thaät tuyeät ñoái roát raùo xuaát theá gian (ñeä nhaát nghóa ñeá).

580

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Thöôøng thoï höôûng khoaùi laïc, vì theá neân goïi laø thieân. Laïi nöõa, thieân laø ñeøn saùng. Phaù ñöôïc söï toái taêm u aùm, laøm cho saùng roõ, vì theá neân goïi laø thieân. Laïi cuõng phaù ñöôïc söï toái taêm cuûa nghieäp xaáu aùc maø ñöôïc nghieäp laønh, sanh leân coõi trôøi, vì theá neân goïi laø thieân.

“Laïi nöõa, thieân laø toát laønh. Nhôø toát laønh neân ñöôïc goïi laø thieân. Laïi nöõa, thieân laø maët trôøi. Bôûi coù aùnh saùng, neân goïi laø thieân. Vì nhöõng nghóa nhö vaäy neân goïi laø thieân.

“Nhaân laø coù theå suy xeùt nhieàu yù nghóa. Laïi nöõa, nhaân laø thaân vaø mieäng ñeàu nhu nhuyeãn. Laïi nöõa, nhaân laø noùi söï kieâu maïn, laïi cuõng laø coù theå phaù tröø kieâu maïn.

“Thieän nam töû! Tuy Phaät laø baäc thaày daïy cao quyù nhaát cuûa heát thaûy chuùng sanh, nhöng trong kinh goïi laø baäc Thieân nhaân sö. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Trong caùc loaøi chuùng sanh, duy chæ coù chö thieân vaø nhaân loaïi laø coù theå phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, coù theå tu ñaïo Möôøi nghieäp laønh, coù theå chöùng ñaéc caùc quaû Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn, Phaät Bích-chi vaø quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân xöng hieäu Phaät laø Thieân nhaân sö.

“Vì sao goïi laø Phaät? Phaät laø tænh giaùc, roõ bieát. Töï mình ñaõ tænh giaùc, roõ bieát, laïi coù theå giuùp cho keû khaùc tænh giaùc, roõ bieát. Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi tænh giaùc, roõ bieát coù keû troäm, thì keû troäm aáy khoâng theå laøm gì ñöôïc. Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå tænh giaùc roõ bieát heát thaûy voâ löôïng phieàn naõo. Khi ñaõ roõ bieát roài, khieán cho caùc phieàn naõo khoâng theå laøm gì ñöôïc. Vì theá neân goïi laø Phaät. Vì ñaõ tænh giaùc roõ bieát, neân khoâng coøn sanh, giaø, beänh, cheát. Do ñoù goïi laø Phaät.

581

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Sao goïi laø Baø-giaø-baø?1 Baø-giaø laø phaù tröø; baø laø phieàn naõo. Vì phaù tröø phieàn naõo neân goïi laø Baø-giaø-baø; laïi vì coù theå thaønh töïu ñöôïc caùc thieän phaùp; laïi vì coù theå giaûng roõ yù nghóa caùc phaùp; laïi vì coù coâng ñöùc lôùn, khoâng ai hôn ñöôïc; laïi vì coù danh tieáng lôùn truyeàn khaép möôøi phöông; laïi vì coù theå ra ôn lôùn boá thí ñuû moïi thöù; laïi vì trong voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp ñaõ tröø boû nöõ caên;2 vì caùc leõ aáy neân toân xöng hieäu Phaät laø Baø-giaø-baø.

“Thieän nam töû! Duø laø nam hay nöõ maø coù theå nieäm töôûng ñeán Phaät nhö theá3 thì trong luùc ñi, ñöùng, ngoài, naèm, ngaøy, ñeâm, saùng, toái ñeàu thöôøng ñöôïc thaáy Phaät Theá Toân.

“Thieän nam töû! Vì sao goïi laø Nhö Lai, ÖÙng, Chaùnh bieán tri... cho ñeán Baø-giaø-baø, coù voâ löôïng coâng ñöùc vaø danh xöng lôùn nhö theá? Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt töø voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp ñaõ töøng cung kính cha meï, hoøa thöôïng, caùc baäc thaày, thöôïng toïa, tröôûng laõo. Trong voâ löôïng kieáp thöôøng vì chuùng sanh maø thöïc haønh boá thí, giöõ beàn giôùi caám, tu taäp nhaãn nhuïc, chuyeân caàn thöïc haønh tinh taán, thieàn ñònh, trí tueä, ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi hyû, ñaïi xaû, cho neân ngaøy nay môùi ñöôïc thaân kim cang vôùi ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp.

“Laïi nöõa, töø voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp Boà Taùt ñaõ töøng tu taäp caùc phaùp caên baûn: tín, nieäm, tinh taán, ñònh, tueä, cung kính cuùng döôøng caùc baäc sö tröôûng, thöôøng vì söï lôïi ích 1 2 3

Baø-giaø-baø (Bhagavat), dòch nghóa laø Theá Toân.

Tröø boû nöõ caên: nhôø thaønh töïu caùc phaùp laønh neân khoâng coøn phaûi mang thaân nöõ coù nhöõng trôû ngaïi cho vieäc tu taäp.

Nieäm töôûng ñeán Phaät nhö theá: Nieäm töôûng ñeán caùc danh hieäu Phaät vaø hieåu ñöôïc yù nghóa, coâng ñöùc cuûa möôøi danh hieäu Phaät nhö vöøa giaûng giaûi ôû nhöõng ñoaïn treân.

582

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

trong Chaùnh phaùp, chaúng vì moùn lôïi aên uoáng. Boà Taùt neáu ñöôïc gìn giöõ Möôøi hai boä kinh, khi tuïng ñoïc vaãn thöôøng vì chuùng sanh maø khieán cho ñöôïc giaûi thoaùt, an oån, khoaùi laïc, chaúng bao giôø vì baûn thaân mình. Vì sao vaäy? Boà Taùt thöôøng tu taâm xuaát theá gian cuøng vôùi caùc taâm xuaát gia, taâm voâ vi; khoâng coù taâm tranh tuïng, khoâng coù taâm nhieãm baån, khoâng coù taâm troùi buoäc, khoâng coù taâm naém giöõ vöôùng maéc, khoâng coù taâm che laáp, khoâng coù taâm ñaém chaáp leõ khoâng, khoâng coù taâm sanh töû, khoâng coù taâm nghi ngôø, khoâng coù taâm tham duïc, khoâng coù taâm saân khueå, khoâng coù taâm ngu si, khoâng coù taâm kieâu maïn, khoâng coù taâm ueá tröôïc, khoâng coù taâm phieàn naõo, khoâng coù taâm khoå; [ñaày ñuû caùc] taâm voâ löôïng, taâm quaûng ñaïi, taâm hö khoâng, taâm khoâng; khoâng coù taâm khoâng, khoâng coù taâm khoâng ñieàu phuïc, khoâng coù taâm khoâng phoøng hoä, khoâng coù taâm khoâng che giaáu, khoâng coù taâm theá gian; [ñaày ñuû caùc] taâm thöôøng ñònh, taâm thöôøng tu, taâm thöôøng giaûi thoaùt, taâm khoâng baùo traû, taâm khoâng mong caàu, taâm nguyeän laønh, taâm khoâng nhaàm laãn, taâm nhu nhuyeãn, taâm khoâng truï, taâm töï taïi, taâm voâ laäu, taâm ñeä nhaát nghóa, taâm chaúng thoái lui, taâm voâ thöôøng, taâm chaùnh tröïc, taâm khoâng nònh hoùt, taâm thuaàn thieän; khoâng coù taâm [phaân bieät] nhieàu ít, khoâng coù taâm öông ngaïnh, khoâng coù taâm phaøm phu, khoâng coù taâm Thanh vaên, khoâng coù taâm Duyeân giaùc, [chæ coù nhöõng] taâm kheùo roõ bieát, taâm roõ bieát giôùi, taâm roõ bieát giôùi sanh ra, taâm roõ bieát söï truï yeân nôi giôùi, taâm roõ bieát söï khoâng troùi buoäc vaøo giôùi.1 Vì nhöõng leõ aáy neân ngaøy nay ñöôïc Möôøi 1

Giôùi: ôû ñaây chæ 18 giôùi, laø nôi tieáp xuùc giöõa saùu caên ôû trong vôùi saùu traàn ôû ngoaøi, cuøng vôùi saùu thöùc maø sanh ra 18 giôùi (thaäp baùt giôùi). Ñaây noùi vieäc Boà Taùt roõ bieát thaät taùnh cuûa caùc giôùi, söï sanh khôûi vaø toàn taïi cuûa chuùng.

583

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, Ñaïi bi, Ba nieäm xöù, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Cho neân ñöôïc toân xöng laø Nhö Lai... cho ñeán Baø-giaø-baø. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nieäm Phaät.

“Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt nieäm Phaùp? Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt suy xeùt choã thuyeát phaùp cuûa chö Phaät laø maàu nhieäm nhaát, cao caû nhaát. Do nôi phaùp aáy coù theå khieán chuùng sanh ñöôïc höôûng quaû trong hieän taïi.

Chæ rieâng Chaùnh phaùp aáy khoâng coù thôøi tieát, laø choã thaáy cuûa con maét phaùp chöù chaúng phaûi maét thöôøng, khoâng theå duøng caùc thí duï maø so saùnh: khoâng sanh ra, khoâng xuaát hieän; khoâng truï, khoâng dieät; khoâng khôûi ñaàu, khoâng keát thuùc; voâ vi, voâ soá. Vì keû khoâng nhaø maø taïo neân nhaø cöûa, vì keû khoâng coù choã nöông veà maø taïo ra choã nöông veà, vì keû khoâng coù aùnh saùng maø taïo ra aùnh saùng, vì keû chöa ñeán ñöôïc bôø beân kia maø khieán cho ñeán ñöôïc bôø beân kia, vì choã khoâng coù höông thôm maø taïo ra höông thôm voâ ngaïi; ôû choã khoâng theå troâng thaáy maø troâng thaáy roõ raøng, khoâng ñoäng chuyeån, khoâng daøi ngaén, maõi maõi döùt tröø caùc thuù vui maø ñöôïc nieàm vui an oån, choã roát raùo nhieäm maàu; chaúng phaûi saéc hay döùt tröø saéc nhöng cuõng laø saéc... cho ñeán chaúng phaûi thöùc hay döùt tröø thöùc nhöng cuõng laø thöùc;1 chaúng phaûi nghieäp hay döùt tröø nghieäp, chaúng phaûi guùt maéc hay döùt tröø guùt maéc, chaúng phaûi vaät hay döùt tröø vaät nhöng cuõng laø vaät; chaúng phaûi giôùi hay döùt tröø giôùi nhöng cuõng laø giôùi; chaúng phaûi hieän höõu hay döùt tröø hieän höõu nhöng thaät hieän höõu; chaúng phaûi nhaäp hay döùt tröø nhaäp nhöng cuõng laø nhaäp;2 chaúng phaûi nhaân hay döùt tröø 1 2

Ñaây laø noùi toùm caû Naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc.

Nhaäp: töùc laø 12 nhaäp, do saùu caên thieäp nhaäp vôùi saùu traàn maø thaønh.

584

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

nhaân nhöng cuõng laø nhaân; chaúng phaûi quaû hay döùt tröø quaû nhöng cuõng laø quaû; chaúng phaûi hö, chaúng phaûi thaät, döùt tröø heát thaûy choã thaät nhöng cuõng laø thaät; chaúng phaûi sanh, chaúng phaûi dieät, maõi maõi döùt tröø sanh dieät nhöng cuõng laø dieät; chaúng phaûi töôùng, chaúng phaûi khoâng töôùng, döùt tröø heát thaûy töôùng nhöng cuõng laø töôùng; chaúng phaûi daïy baûo, chaúng phaûi khoâng daïy baûo nhöng cuõng laø baäc thaày; chaúng phaûi sôï seät, chaúng phaûi an oån, thöôøng döùt tröø heát thaûy söï sôï seät nhöng cuõng laø an oån; chaúng phaûi nhaãn, chaúng phaûi khoâng nhaãn, thöôøng döùt tröø maõi maõi söï khoâng nhaãn nhöng cuõng laø nhaãn; chaúng phaûi döøng, chaúng phaûi khoâng döøng, thöôøng döùt tröø heát thaûy söï döøng laéng nhöng cuõng laø döøng; heát thaûy choã cuøng toät cuûa phaùp ñeàu coù theå döùt tröø maõi maõi; heát thaûy phieàn naõo ñeàu thanh tònh; khoâng töôùng traïng, maõi maõi thoaùt khoûi caùc töôùng traïng; laø choã an truï roát raùo cho voâ löôïng chuùng sanh; coù theå dieät tröø heát thaûy nhöõng ngoïn löûa maïnh sanh töû; chính thaät laø choã chö Phaät daïo chôi döøng böôùc, thöôøng khoâng bieán ñoåi. Ñoù goïi laø Boà Taùt nieäm Phaùp.

“Theá naøo laø nieäm Taêng? Chö Phaät vaø caùc vò thaùnh taêng y theo Chaùnh phaùp maø an truï, nhaän giöõ Chaùnh phaùp, tuøy thuaän tu haønh, khoâng theå nhìn thaáy, khoâng theå naém giöõ, khoâng theå phaù hoaïi, khoâng theå nhieãu haïi, khoâng theå nghó baøn; laø ruoäng phöôùc toát ñeïp cuûa heát thaûy chuùng sanh. Tuy laø ruoäng phöôùc nhöng khoâng thoï nhaän, khoâng naém giöõ, thanh tònh khoâng caáu ueá, voâ laäu, voâ vi, roäng khaép voâ cuøng; taâm ñieàu hoøa nhu nhuyeãn, bình ñaúng khoâng phaân bieät, khoâng roái ren hoãn loaïn, thöôøng khoâng bieán ñoåi. Ñoù goïi laø nieäm Taêng.

585

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo laø nieäm giôùi? Boà Taùt suy xeùt thaáy raèng thaät coù giôùi luaät, khoâng phaù [giôùi], khoâng sô suaát [ñoái vôùi giôùi], khoâng hoaïi [maát giôùi], khoâng laøm hoãn taïp [giôùi]. Tuy [giôùi] khoâng hình saéc nhöng coù theå hoä trì; tuy khoâng theå xuùc chaïm, ñoái ñaõi nhöng kheùo tu phöông tieän coù theå ñöôïc troïn ñuû, khoâng loãi laàm; chö Phaät, Boà Taùt thöôøng khen ngôïi. Ñoù laø nhaân cuûa kinh Ñaïi Phöông ñaúng Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Thieän nam töû! [Boà Taùt xem giôùi luaät] ví nhö maët ñaát lôùn, taøu thuyeàn, voøng chuoãi, muoân daân, bieån caû, nöôùc tro, nhaø cöûa, ñao kieám, caàu coáng, thaày thuoác, thuoác hay, thuoác a-giaø-ñaø1, ngoïc baùu nhö yù, chaân, maét, cha meï, boùng maùt... khoâng ai cöôùp laáy, khoâng theå nhieãu haïi, löûa khoâng theå ñoát chaùy, nöôùc khoâng theå laøm troâi, laø naác thang ñeå böôùc leân nuùi lôùn, laø caây côø baùu nhieäm maàu cuûa chö Phaät, Boà Taùt.

Neáu truï ôû giôùi luaät naøy thì chöùng ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn; ta cuõng coù phaàn nhöng khoâng caàn ñeán. Vì sao vaäy? Neáu ta ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn aáy thì khoâng theå roäng ñoä heát thaûy chuùng sanh. Neáu ai truï ôû giôùi naøy thì ñaït ñöôïc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; ta cuõng coù phaàn vaø ñoù laø choã mong muoán cuûa ta. Vì sao vaäy? Neáu ñaït ñöôïc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ta seõ vì chuùng sanh maø roäng thuyeát phaùp nhieäm maàu ñeå cöùu vôùt, baûo hoä. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nieäm giôùi.

“Theá naøo laø nieäm thí? Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt saâu xa raèng vieäc boá thí chính laø nhaân cuûa quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Chö Phaät, Boà Taùt ñeàu thaân caän, tu taäp haïnh boá thí nhö vaäy. Ta cuõng thaân caän, tu taäp haïnh 1

A-giaø-ñaø (Agada): dòch nghóa laø Phoå khöû, moät loaïi thuoác coù theå phoøng ngöøa vaø chöõa khoûi nhieàu thöù beänh taät, giaûi caùc loaïi ñoäc döôïc.

586

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

boá thí nhö vaäy. Neáu khoâng môû roäng loøng boá thí thì khoâng theå trang nghieâm cho Boán boä chuùng.1 Boá thí tuy roát raùo khoâng theå döùt tröø moïi söï troùi buoäc, nhöng coù theå phaù tröø nhöõng phieàn naõo trong hieän taïi. Do nhaân duyeân boá thí neân thöôøng ñöôïc söï ngôïi khen, xöng tuïng cuûa chuùng sanh ôû voâ soá theá giôùi trong möôøi phöông nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng.

“Boà Taùt ma-ha-taùt khi boá thí moùn aên cho chuùng sanh, saün saøng thí caû thaân maïng. Do quaû baùo cuûa vieäc boá thí neân khi thaønh Phaät thöôøng khoâng bieán ñoåi. Do vieäc boá thí söï vui möøng neân khi thaønh Phaät thöôøng ñöôïc an vui.

Boà Taùt khi boá thí luoân caàu taøi vaät ñuùng theo nhö phaùp, chaúng laáy cuûa ngöôøi kia maø thí cho ngöôøi naøy. Vì theá neân khi thaønh Phaät ñöôïc Nieát-baøn thanh tònh. Boà Taùt khi boá thí luoân khieán chuùng sanh chaúng caàu maø ñöôïc, neân khi thaønh Phaät ñöôïc chaân ngaõ töï taïi. Do nhaân duyeân boá thí khieán cho keû khaùc ñöôïc söùc löïc, neân khi thaønh Phaät lieàn ñöôïc Möôøi söùc. Do nhaân duyeân boá thí khieán cho keû khaùc ñöôïc noùi, neân khi thaønh Phaät ñöôïc Boán phaùp khoâng ngaên ngaïi. Chö Phaät vaø Boà Taùt tu taäp haïnh boá thí naøy laøm nhaân Nieát-baøn. Ta cuõng tu taäp haïnh boá thí nhö vaäy laøm nhaân Nieát-baøn. Giaûng roäng ra thì cuõng nhö trong kinh Taïp hoa2 ñaõ noùi.

1

2

Boán boä chuùng (Töù boä chuùng), cuõng goïi laø Boán chuùng (Töù chuùng), bao goàm 2 chuùng xuaát gia laø tyø-kheo vaø tyø-kheo ni, 2 chuùng taïi gia laø cö só nam (öu-baø-taéc) vaø cö só nöõ (öu-baø-di). Haøng ñeä töû cuûa Phaät ñeàu thuoäc veà boán chuùng naøy.

Kinh Taïp hoa: Teân khaùc cuûa kinh Hoa nghieâm. Töø ñieån Phaät hoïc cuûa Ñinh Phuùc Baûo vieát: “Vaïn haïnh ví nhö hoa, duøng vaïn haïnh trang nghieâm quaû Phaät neân goïi laø Hoa nghieâm, traêm haïnh giao taïp neân goïi laø Taïp hoa.” (萬行譬如華， 以萬 行莊嚴佛果，謂之華嚴。百行交雜，謂之雜華。 (Vaïn haïnh thí nhö hoa, dó vaïn haïnh trang nghieâm Phaät quaû, vò chi Hoa nghieâm, baùch haïnh giao taïp, vò chi Taïp hoa.)

587

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo laø nieäm coõi trôøi? [Boà Taùt thöôøng nghó raèng:] ‘Coù caùc coõi trôøi Töù thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng. Neáu coù ñöùc tin thì ñöôïc sanh ôû coõi trôøi Töù thieân vöông, ta cuõng coù phaàn; neáu coù trì giôùi, ña vaên, boá thí, trí tueä thì ñöôïc sanh ôû töø coõi trôøi Töù thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng, ta cuõng coù phaàn, nhöng khoâng phaûi choã mong muoán cuûa ta. Vì sao vaäy? Töø coõi trôøi Töù Thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng ñeàu laø voâ thöôøng. Vì laø voâ thöôøng neân phaûi chòu sanh, giaø, beänh, cheát. Vì nghóa aáy neân ta khoâng mong muoán. Ví nhö troø aûo hoùa [chæ coù theå] doái gaït ngöôøi ngu, chaúng phaûi choã meâ chaáp cuûa ngöôøi coù trí tueä. Noùi nhö troø aûo hoùa, ñoù laø töø coõi trôøi Töù Thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng. Noùi ngöôøi ngu, ñoù laø heát thaûy nhöõng keû phaøm phu.

“Ta khoâng ñoàng vôùi nhöõng keû phaøm ngu. Ta töøng nghe coù coõi trôøi Ñeä nhaát nghóa, ñoù laø noùi chö Phaät, Boà Taùt thöôøng toàn khoâng bieán ñoåi. Vì laø thöôøng toàn neân khoâng coù sanh, giaø, beänh, cheát. Ta vì chuùng sanh maø tinh caàn caàu ñöôïc coõi trôøi Ñeä nhaát nghóa. Vì sao vaäy? Coõi trôøi Ñeä nhaát nghóa coù theå khieán chuùng sanh döùt tröø phieàn naõo, cuõng nhö caây nhö yù. Neáu ta coù ñöùc tin... cho ñeán coù trí tueä,1 aét seõ coù theå ñaït ñöôïc coõi trôøi Ñeä nhaát nghóa aáy, seõ vì chuùng sanh maø phaân bieät giaûng roäng veà coõi trôøi Ñeä nhaát nghóa.’ Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nieäm coõi trôøi.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt, chaúng phaûi theá gian. Ñoù laø choã maø theá gian khoâng bieát, khoâng thaáy, khoâng hieåu nhöng laø choã thaáy, bieát, hieåu roõ cuûa Boà Taùt.

1

Coù loøng tin... cho ñeán coù trí tueä: Ñaây noùi toùm laïi caùc haïnh goàm: tín, giôùi, ña vaên, boá thí, trí tueä, nhö vöøa noùi tröôùc ñoù.

588

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Neáu ñeä töû cuûa ta [coù ai] cho raèng vieäc thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng thuyeát Möôøi hai boä kinh1 cuõng khoâng coù gì khaùc bieät vôùi vieäc thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûi baøy giaûng thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn, nhö vaäy laø khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn laø taïng raát saâu kín cuûa heát thaûy chö Phaät Theá Toân. Vì laø taïng raát saâu kín cuûa chö Phaät neân laø cao troåi hôn heát. Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân kinh Ñaïi Nieát-baøn laø heát söùc kyø laï, ñaëc bieät, khoâng theå nghó baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Con cuõng bieát raèng kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy laø raát kyø laï, ñaëc bieät, khoâng theå nghó baøn. Phaät, Phaùp, Chuùng taêng cuõng laø khoâng theå nghó baøn. Boà-ñeà, Ñaïi Baùt Nieát-baøn cuûa Boà Taùt cuõng laø khoâng theå nghó baøn. Baïch Theá Toân! Vì nghóa gì laïi noùi raèng Boà Taùt laø khoâng theå nghó baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng coù ngöôøi daïy baûo maø coù theå töï mình phaùt taâm Boà-ñeà. Khi phaùt taâm roài lieàn chuyeân caàn tu taäp tinh taán. Ví nhö coù bò löûa döõ thieâu ñoát toaøn thaân cuõng chaúng heà caàu cöùu, buoâng boû loøng nhôù nghó ñeán chaùnh phaùp. Vì sao vaäy? Boà Taùt maha-taùt thöôøng töï nghó raèng: ‘Ta traûi qua voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp, hoaëc ôû nhöõng caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi ngöôøi, coõi trôøi, töøng bò ngoïn löûa phieàn naõo troùi buoäc thieâu ñoát, nhöng chöa töøng ñöôïc moät phaùp quyeát ñònh. Phaùp 1

ÔÛ ñaây coù phaàn khoâng hôïp nghóa, vì noùi 12 boä kinh laø coù bao goàm caû kinh Phöông ñaúng Ñaïi thöøa, trong ñoù coù caû kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy. Chuùng toâi e laø coù söï nhaàm laãn, ôû ñaây phaûi laø 11 boä kinh (tröø ra kinh Phöông ñaúng Ñaïi thöøa) thì môùi hôïp lyù. Loãi töông töï nhö theá naøy ñaõ gaëp moät laàn ôû ñoaïn tröôùc ñaây. (Xem trang 432, phaàn Haùn vaên)

589

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

quyeát ñònh ñoù, chính laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà. Ta vì A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì chaúng bao giôø tieác giöõ thaân taâm, maïng soáng. Ta vì A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà neân duø cho thaân theå coù naùt tan thaønh buïi nhoû cuõng khoâng bao giôø buoâng boû söï chuyeân caàn tinh taán. Vì sao vaäy? Loøng chuyeân caàn tinh taán töùc laø nhaân cuûa quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Vò Boà Taùt nhö theá, khi chöa thaáy A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà coøn chaúng tieác thaân maïng, huoáng chi khi ñaõ ñöôïc thaáy. Vì theá neân Boà Taùt laø khoâng theå nghó baøn!

“Laïi nöõa, khoâng theå nghó baøn laø noùi vieäc Boà Taùt ma-hataùt thaáy ñöôïc voâ soá toäi loãi trong voøng sanh töû, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå theo kòp. Tuy bieát trong voøng sanh töû coù voâ soá toäi loãi, nhöng [Boà Taùt] vì chuùng sanh maø vaãn ôû trong ñoù nhaän chòu khoå naõo chöù khoâng chaùn naûn xa lìa. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Boà Taùt ma-ha-taùt vì chuùng sanh neân tuy ôû taïi ñòa nguïc nhaän chòu caùc khoå naõo maø vaãn vui thích nhö ñang ôû caûnh Thieàn thöù ba1. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò tröôûng giaû thaáy nhaø mình bò chaùy lieàn voäi ra khoûi nhaø. Nhöõng ñöùa con cuûa oâng coøn ôû laïi sau, chöa thoaùt ra khoûi ñaùm chaùy. Baáy giôø, vò tröôûng giaû bieát roõ söï nguy haïi cuûa löûa, nhöng vì caùc con neân quay 1

Caûnh thieàn thöù ba (Ñeä tam thieàn): coõi thieàn thöù ba, naèm trong Töù thieàn cuûa coõi Saéc giôùi, ñaõ vöôït qua Sô thieàn vaø Nhò thieàn, lìa boû nieàm vui cuûa Sô thieàn vaø Nhò thieàn maø ñöôïc nieàm vui thaéng dieäu neân goïi laø “ly hyû dieäu laïc”. Caûnh thieàn naøy coù 3 coõi trôøi laø Thieåu tònh thieân, Voâ löôïng tònh thieân vaø Bieán tònh thieân.

590

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

vaøo cöùu, baát keå nguy hieåm. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, tuy bieát trong voøng sanh töû coù nhieàu toäi loãi aùc haïi, nhöng vì chuùng sanh maø ôû laïi trong ñoù khoâng nhaøm chaùn. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Coù voâ löôïng chuùng sanh phaùt taâm Boàñeà, thaáy trong voøng sanh töû coù nhieàu söï laàm loãi, aùc haïi neân sanh loøng thoái lui,1 chæ laøm Thanh vaên hoaëc Duyeân giaùc. Neáu Boà Taùt naøo nghe ñöôïc kinh naøy thì khoâng bao giôø thoái lui hay ñeå maát taâm Boà-ñeà maø laøm Thanh vaên, laøm Phaät Bích-chi. Vò Boà Taùt nhö vaäy duø chöa böôùc ñeán theàm ñòa vò ban sô laø Baát ñoäng ñòa, nhöng loøng beàn chaéc, khoâng thoái lui hay ñeå maát taâm Boà-ñeà. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Neáu coù ngöôøi noùi: ‘Toâi coù theå loäi qua bieån caû.’ Lôøi noùi aáy coù theå nghó baøn ñöôïc chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Lôøi noùi nhö vaäy hoaëc coù theå nghó baøn, hoaëc khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Neáu laø con ngöôøi loäi qua ñöôïc, ñoù laø khoâng theå nghó baøn; neáu laø loaøi a-tu-la loäi qua ñöôïc, ñoù laø coù theå nghó baøn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta khoâng noùi a-tu-la, chính laø noùi con ngöôøi.”

Boà Taùt Ca-dieáp noùi: “Baïch Theá Toân! Trong loaøi ngöôøi cuõng coù theå nghó baøn hoaëc khoâng theå nghó baøn. Theá Toân!

Ngöôøi coù hai haïng, moät laø thaùnh nhaân, hai laø phaøm phu.

1

Sanh loøng thoái lui: Ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà laø quyeát caàu quaû Phaät. Thoái lui nghóa laø khoâng caàu quaû Phaät nöõa, tuy vaãn tieáp tuïc tu haønh nhöng höôùng ñeán caùc quaû vò Nhò thöøa.

591

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Neáu laø phaøm phu thì khoâng theå nghó baøn, neáu laø baäc hieàn thaùnh thì coù theå nghó baøn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta ñang noùi veà phaøm phu, chaúng noùi baäc thaùnh nhaân.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu laø phaøm phu thì [lôøi noùi aáy] thaät khoâng theå nghó baøn!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi phaøm phu thaät ra khoâng theå loäi qua bieån caû; nhöng vò Boà Taùt nhö vaäy thaät coù theå vöôït qua bieån lôùn sanh töû, cho neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi duøng sôïi tô cuûa ngoù sen maø treo nuùi Tu-di, vieäc aáy coù theå nghó baøn ñöôïc chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân, khoâng theå!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt chæ trong khoaûnh khaéc coù theå tính löôøng heát thaûy sanh töû? Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt traûi qua voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp thöôøng quaùn sanh töû laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh, nhöng vì chuùng sanh maø phaân bieät dieãn thuyeát laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Tuy thuyeát giaûng nhö vaäy nhöng chaúng phaûi laø taø kieán. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi vaøo nöôùc chaúng bò cuoán troâi, vaøo löûa chaúng bò ñoát chaùy, vieäc nhö vaäy thaät laø khoâng theå nghó baøn. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, tuy ôû trong sanh töû nhöng chaúng bò sanh töû naõo haïi. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

592

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Con ngöôøi [nhaäp thai] coù ba haïng: haïng cao, haïng trung bình vaø haïng thaáp.

“Nhöõng ngöôøi haïng thaáp khi môùi nhaäp baøo thai nghó raèng: ‘Nay ta ñang ôû trong nhaø xí, nôi quy tuï cuûa moïi thöù dô nhôùp, nhö ôû trong caùi xaùc cheát, nhö ôû giöõa nhöõng gai goùc, laø nôi heát söùc toái taêm, u aùm.’ Khi vöøa ra khoûi baøo thai laïi nghó raèng: ‘Nay ta ra khoûi nhaø xí, ra khoûi choã quy tuï cuûa moïi thöù dô nhôùp... cho ñeán ra khoûi nôi heát söùc toái taêm, u aùm.’

“Nhöõng ngöôøi haïng trung bình khi môùi nhaäp baøo thai nghó raèng: ‘Nay ta vaøo giöõa röøng caây, giöõa doøng soâng trong saïch, giöõa phoøng oác, nhaø cöûa. Khi ra khoûi baøo thai, cuõng nghó laø ra khoûi nhöõng nôi aáy.

“Nhöõng ngöôøi haïng cao khi môùi nhaäp baøo thai nghó raèng: ‘Nay ta böôùc leân cung ñieän, nhaø lôùn, ôû giöõa trong choán röøng hoa, cöôõi ngöïa, cöôõi voi ñi leân nuùi cao. Khi ra khoûi baøo thai, cuõng nghó laø ra khoûi nhöõng nôi aáy.

“Boà Taùt ma-ha-taùt khi môùi nhaäp baøo thai töï bieát laø nhaäp baøo thai, khi ôû trong baøo thai töï bieát laø ôû trong baøo thai, khi ra khoûi baøo thai töï bieát laø ra khoûi baøo thai, chaúng bao giôø sanh loøng tham muoán hay saân haän, nhöng vaãn chöa böôùc ñeán theàm ñòa vò ban sô laø Baát ñoäng ñòa. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn!

“Thieän nam töû! Thaät khoâng theå duøng thí duï ñeå so saùnh vôùi A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Thieän nam töû!

Cuõng nhö khoâng theå duøng thí duï ñeå so saùnh vôùi taâm, nhöng nhöõng ñieàu ñoù ñeàu coù theå giaûng noùi ñöôïc. Boà Taùt 593

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ma-ha-taùt khoâng coù thaày ñeå thöa hoûi, thoï hoïc, nhöng vaãn coù theå ñaït ñöôïc phaùp A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

Khi ñöôïc phaùp aáy roài, loøng khoâng tham tieác, keo laän, thöôøng vì chuùng sanh maø giaûng thuyeát. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt coù caùc phaùp laø: thaân lìa xa mieäng chaúng lìa xa, mieäng lìa xa thaân chaúng lìa xa, hoaëc chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi mieäng nhöng cuõng lìa xa.

“Thaân lìa xa laø noùi vieäc lìa xa söï gieát haïi, troäm cöôùp, daâm duïc. Ñoù goïi laø thaân lìa xa mieäng chaúng lìa xa.

“Mieäng lìa xa laø noùi vieäc lìa xa söï noùi doái, noùi hai löôõi, noùi lôøi aùc ñoäc, noùi lôøi voâ nghóa. Ñoù goïi laø mieäng lìa xa thaân chaúng lìa xa.

“Phaùp lìa xa maø chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi mieäng laø noùi vieäc lìa xa söï tham lam, saân khueå, taø kieán.1 Thieän nam töû! Ñoù goïi laø chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi mieäng nhöng cuõng lìa xa.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt chaúng thaáy coù phaùp naøo laø thaân, laø nghieäp cuøng vôùi ngöôøi lìa boû, nhöng quaû thaät coù söï lìa boû. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn. Ñoái vôùi mieäng cuõng laø nhö theá.2 “Thieän nam töû! Do nôi thaân maø lìa thaân, do nôi mieäng maø lìa mieäng,3 do nôi söï saùng suoát maø lìa xa laø chaúng phaûi 1 2 3

Söï lìa xa naøy thuoäc veà yù nghieäp, neân chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi mieäng.

Nghóa laø Boà Taùt chaúng thaáy coù phaùp naøo laø mieäng, laø nghieäp cuøng vôùi ngöôøi lìa boû, nhöng thaät coù söï lìa boû.

Tu taäp caùc phaùp lìa xa cuûa thaân chính laø duøng caùi thaân ñang coù maø tu taäp. Ñoái vôùi mieäng cuõng vaäy.

594

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

thaân, chaúng phaûi mieäng.1 Thieän nam töû! Thaät coù söï saùng suoát aáy nhöng khoâng theå khieán cho Boà Taùt lìa xa. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Khoâng moät phaùp naøo coù theå hoaïi maát hay taïo taùc. Taùnh thaät cuûa caùc phaùp höõu vi laø sanh dieät ñoåi khaùc, cho neân söï saùng suoát aáy khoâng theå lìa xa.

“Thieän nam töû! Saùng suoát khoâng theå phaù tröø, löûa khoâng theå ñoát chaùy, nöôùc khoâng theå cuoán troâi, gioù khoâng theå lay ñoäng, ñaát khoâng theå oâm giöõ, sanh khoâng theå laøm cho sanh ra, giaø khoâng theå laøm cho giaø ñi, truï khoâng theå laøm cho truï laïi, hoaïi khoâng theå laøm cho hoaïi maát, tham khoâng theå laøm cho tham ñaém, saân khoâng theå laøm cho saân haän, si khoâng theå laøm cho ngu si, ñeàu do nôi taùnh thaät cuûa caùc phaùp höõu vi laø sanh dieät ñoåi khaùc.2 Cho neân Boà Taùt maha-taùt chaúng bao giôø nghó: ‘Ta duøng söï saùng suoát naøy phaù tröø phieàn naõo.’ Nhöng töï noùi raèng: ‘Ta phaù tröø phieàn naõo.’

Tuy noùi nhö vaäy nhöng chaúng phaûi laø hö doái. Vì theá neân goïi laø khoâng theå nghó baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Nay con môùi bieát raèng Boà Taùt ma-ha-taùt laø khoâng theå nghó baøn. Phaät, Phaùp, Chuùng taêng, kinh Ñaïi Nieát-baøn vôùi ngöôøi thoï trì, Boà-ñeà, Nieát-baøn laø khoâng theå nghó baøn!

“Baïch Theá Toân! Phaùp Phaät voâ thöôïng coøn bao laâu nöõa seõ döùt maát?”

1 2

Söï saùng suoát (tueä) ôû ñaây chæ söï saùng suoát cuûa yù, coù veû nhö thuoäc veà yù nghieäp, khoâng phaûi trí baùt-nhaõ.

Choã naøy giaûng roäng yù nghóa “khoâng moät phaùp naøo coù theå hoaïi maát hay taïo taùc” nhö vöøa noùi treân. Caùc phaùp höõu vi khi sanh ra vaø dieät maát thaät ra chæ laø söï bieán ñoåi khaùc ñi, thaät khoâng coù gì dieät maát hay sanh ra. Heát thaûy moïi taùc ñoäng nhö löûa chaùy, nöôùc troâi, gioù ñoäng... cuõng ñeàu laø nhö theá, thaät khoâng theå taùc ñoäng ñeán taùnh thaät cuûa caùc phaùp höõu vi, maø chæ laø taïo ra nhöõng hieän töôïng sai khaùc maø chuùng ta nhìn thaáy. Khi hieåu ñöôïc taùnh thaät cuûa caùc phaùp thì thaáy raèng taát caû chæ laø söï “sanh dieät ñoåi khaùc” maø thoâi. Kinh Kim Cang giaûng raát roõ yù nghóa naøy.

595

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu trong caùc ñeä töû ta coøn coù ngöôøi coù theå thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng thuyeát nghóa lyù kinh Ñaïi Nieát-baøn cho ñeán naêm haïnh: Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh, Thieân haïnh, Beänh haïnh, Anh nhi haïnh, ñöôïc chuùng sanh cung kính, toân troïng, taùn thaùn, cuùng döôøng baèng moïi caùch, thì neân bieát raèng luùc aáy phaùp Phaät coøn chöa döùt maát.

“Thieän nam töû! Nhö kinh Ñaïi Nieát-baøn ñöôïc löu haønh ñaày ñuû, roäng khaép, vaøo luùc caùc ñeä töû cuûa ta coù nhieàu keû huûy phaïm giôùi caám, laøm moïi ñieàu aùc, khoâng theå tin kính kinh ñieån nhö theá naøy. Bôûi khoâng tin neân hoï khoâng theå thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng thuyeát yù nghóa, khoâng ñöôïc moïi ngöôøi cung kính, toân troïng, taùn thaùn, cuùng döôøng; [ngöôøi khaùc] thaáy ngöôøi thoï trì kinh naøy lieàn khinh cheâ, phæ baùng raèng: ‘OÂng laø ngoaïi ñaïo,1 chaúng phaûi ñeä töû Phaät.’

Neân bieát raèng vaøo luùc aáy phaùp Phaät saép döùt maát.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Chính con trong khi theo haàu beân Phaät coù ñöôïc nghe raèng: ‘Chaùnh phaùp cuûa Phaät Ca-dieáp truï theá baûy ngaøy roài döùt maát.

Baïch Theá Toân! Ñöùc Nhö Lai Ca-dieáp coù kinh naøy chaêng?

Neáu coù, vì sao noùi laø döùt maát? Coøn neáu khoâng coù kinh naøy, sao Theá Toân laïi daïy raèng kinh Ñaïi Nieát-baøn laø taïng saâu kín cuûa [taát caû] caùc ñöùc Nhö Lai?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Lôøi ta noùi tröôùc ñaây chæ coù Vaên-thuø-sö-lôïi môùi hieåu ñöôïc nghóa. Nay ta seõ thuyeát giaûng laàn nöõa, oâng haõy heát loøng laéng nghe.

“Thieän nam töû! Chö Phaät Theá Toân coù hai phaùp: moät laø 1

Kinh vaên duøng “luïc sö”, chæ saùu thaày ngoaïi ñaïo, ñöùng ñaàu saùu taø phaùi cuøng thôøi vôùi ñöùc Phaät.

596

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

phaùp theá gian, hai laø phaùp Ñeä nhaát nghóa. Phaùp theá gian aét coù hö hoaïi, döùt maát. Phaùp Ñeä nhaát nghóa khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh; hai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh aét coù hö hoaïi, döùt maát; thöôøng, laïc, ngaõ, tònh khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø phaùp haøng Nhò thöøa gìn giöõ, hai laø phaùp haøng Boà Taùt gìn giöõ. Haøng Nhò thöøa gìn giöõ aét coù hö hoaïi, döùt maát; haøng Boà Taùt gìn giöõ thì khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø beân ngoaøi, hai laø beân trong.

Phaùp beân ngoaøi aét coù hö hoaïi, döùt maát; phaùp beân trong khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø höõu vi, hai laø voâ vi. Phaùp höõu vi aét coù hö hoaïi, döùt maát; phaùp voâ vi khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø coù theå ñöôïc, hai laø khoâng theå ñöôïc. Phaùp coù theå ñöôïc aét coù hö hoaïi, döùt maát; phaùp khoâng theå ñöôïc khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø phaùp chung cuøng, hai laø phaùp khoâng chung cuøng.1 Phaùp chung cuøng aét coù hö hoaïi, döùt maát; phaùp khoâng chung cuøng khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø ôû coõi ngöôøi, hai laø ôû coõi trôøi. ÔÛ 1

Phaùp chung cuøng (coäng phaùp) vaø phaùp chaúng chung cuøng (baát coäng phaùp): Chung cuøng ôû ñaây laø chung cuøng vôùi haøng Nhò thöøa, chæ nhöõng phaùp maø Boà Taùt vaø caùc vò Thanh vaên, Duyeân giaùc cuøng tu taäp. Khoâng chung cuøng laø nhöõng phaùp maø chæ coù haøng Boà Taùt tu taäp, coøn Thanh vaên, Duyeân giaùc thì hoaøn toaøn khoâng coù ñöôïc.

597

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coõi ngöôøi thì coù hö hoaïi, döùt maát; ôû coõi trôøi khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Laïi coù hai phaùp: moät laø Möôøi moät boä kinh, hai laø kinh Phöông ñaúng.1 Möôøi moät boä kinh aét coù hö hoaïi, döùt maát; kinh Phöông ñaúng khoâng coù hö hoaïi, döùt maát.

“Thieän nam töû! Neáu nhö ñeä töû cuûa ta coøn thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng thuyeát kinh ñieån Phöông ñaúng, cung kính cuùng döôøng, toân troïng, taùn thaùn, neân bieát raèng luùc aáy phaùp Phaät khoâng döùt maát.

“Thieän nam töû! OÂng vöøa hoûi ta raèng: Ñöùc Nhö Lai Cadieáp coù kinh naøy hay khoâng? Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn laø kho taøng saâu kín cuûa taát caû chö Phaät. Vì sao vaäy? Chö Phaät tuy coù Möôøi moät boä kinh, nhöng trong ñoù khoâng thuyeát daïy veà taùnh Phaät, veà thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa Nhö Lai, veà vieäc chö Phaät Theá Toân khoâng bao giôø döùt heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn. Vì vaäy neân kinh naøy goïi kho taøng saâu kín cuûa Nhö Lai. Vì laø choã maø Möôøi moät boä kinh khoâng noùi ñeán neân goïi laø kho taøng.

“Nhö ngöôøi kia coù baûy moùn quyù baùu, khoâng mang ra duøng, ñoù goïi laø kho taøng.2 Thieän nam töû! Ngöôøi aáy sôû dó taøng tröõ nhöõng vaät ñoù, laø vì vieäc töông lai. Nhöõng gì laø vieäc töông lai? Ñoù laø khi gaëp nhöõng luùc nhö luùa gaïo ñaét ñoû, quaân giaëc xaâm chieám ñaát nöôùc, hoaëc gaëp vua hung aùc thì duøng [taøi saûn aáy] ñeå chuoäc laáy maïng soáng. Hoaëc khi ñöôøng saù ñi laïi khoù khaên, tieàn baïc khoù kieám thì seõ laáy ra maø tieâu duøng.

1 2

Söï phaân chia naøy caøng cho thaáy khaû naêng nhaàm laãn giöõa con soá 12 vaø 11 boä kinh ñaõ neâu ra tröôùc ñaây laø raát coù theå coù.

Kho taøng: nôi chaát chöùa, caát giöõ kín ñaùo vaät gì.

598

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Kho taøng saâu kín cuûa chö Phaät Nhö Lai cuõng gioáng nhö vaäy, chính laø vì nhöõng tyø-kheo xaáu aùc ñôøi vò lai. Hoï chöùa tröõ nhöõng vaät baát tònh,1 hoï noùi vôùi Boán chuùng raèng Nhö Lai ñaõ buoâng boû heát taát caû maø vaøo Nieátbaøn, hoï tuïng ñoïc nhöõng saùch theá gian, chaúng cung kính kinh Phaät. Khi nhöõng vieäc xaáu aùc aáy xaûy ra ôû theá gian, Nhö Lai vì muoán tröø döùt nhöõng vieäc aùc aáy, khieán ngöôøi ta lìa xa boïn kieám soáng taø vaïy, möu caàu lôïi döôõng, lieàn dieãn thuyeát kinh naøy. Neáu vaøo luùc aáy kho taøng saâu kín laø kinh ñieån naøy laïi dieät maát chaúng hieän ra, neân bieát raèng phaùp Phaät aét laø döùt maát.

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn laø thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi. Vì sao oâng laïi caät vaán raèng vaøo thôøi Phaät Cadieáp coù kinh naøy hay khoâng? Thieän nam töû! Vaøo thôøi Phaät Ca-dieáp, chuùng sanh ít tham duïc, nhieàu trí tueä, caùc vò Ñaïi Boà Taùt thì ñieàu hoøa nhu thuaän, deã giaùo hoùa, coù oai ñöùc lôùn, ñöôïc pheùp toång trì2 khoâng queân maát, nhö voi chuùa lôùn.

Theá giôùi thanh tònh, heát thaûy chuùng sanh ñeàu bieát raèng Nhö Lai khoâng bao giôø döùt heát taát caû ñeå vaøo Nieát-baøn, maø laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. [Vì theá,] tuy coù kinh ñieån naøy nhöng khoâng caàn dieãn thuyeát.

1

2

Nhöõng vaät baát tònh: chæ chung taát caû nhöõng vaät duïng, taøi saûn maø ñöùc Phaät khoâng cho pheùp caùc vò tyø-kheo chöùa giöõ, thöôøng phaân ra coù taùm loaïi laø: 1. Ñaát ñai, vöôøn ruoäng... 2. Noâng saûn, luùa thoùc, ñaäu meø... 3. Tô luïa, vaûi voùc caùc loaïi... 4.

Toâi tôù, ngöôøi giuùp vieäc. 5. Gia suùc, caàm thuù, traâu, ngöïa... 6. Tieàn cuûa, vaøng baïc, chaâu baùu... 7. Chaên meàn, neäm goái... 8. Giöôøng naèm, gheá ngoài coù trang söùc ñoà quyù baùu. Caùch hieåu veà Baùt baát tònh ñoâi khi coù khaùc nhau ôû moät soá ngöôøi, nhöng noùi chung ñeàu ñoàng yù laø nhöõng thöù coù giaù trò ñoái vôùi theá gian nhöng khoâng giuùp ích gì cho vieäc tu taäp. Ngoaøi ra, vôùi nhöõng thöù nhu yeáu caàn cho ñôøi soáng thöôøng ngaøy, neáu vò tyø-kheo nhaän laõnh vöøa ñuû, ñuùng phaùp thì laø thanh tònh, neáu tham giöõ nhieàu hôn, khoâng ñuùng phaùp thì laø baát tònh.

Toång trì, töùc laø ñaø-la-ni (Dhāraṇi), nghóa laø naém giöõ troïn veïn taát caû.

599

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ñôøi nay chuùng sanh nhieàu phieàn naõo, ngu si, möøng giaän, khoâng coù trí tueä, nhieàu söï nghi ngôø, caên baûn loøng tin khoâng vöõng chaéc, theá giôùi khoâng thanh tònh. Heát thaûy chuùng sanh ñeàu cho raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, döùt heát taát caû ñeå vaøo Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

Vaäy neân Nhö Lai [caàn phaûi] dieãn thuyeát kinh naøy.

“Thieän nam töû! Phaùp cuûa Phaät Ca-dieáp thaät cuõng khoâng döùt maát. Vì sao vaäy? Vì laø thöôøng coøn khoâng bieán ñoåi.

“Thieän nam töû! Neáu coù nhöõng chuùng sanh thaáy ngaõ laø voâ ngaõ, thaáy voâ ngaõ laø ngaõ; thaáy thöôøng laø voâ thöôøng, thaáy voâ thöôøng laø thöôøng; thaáy laïc laø voâ laïc, thaáy voâ laïc laø laïc; thaáy tònh laø baát tònh, thaáy baát tònh laø tònh; thaáy dieät laø baát dieät, thaáy baát dieät laø dieät; thaáy toäi laø khoâng toäi, thaáy khoâng toäi laø toäi; thaáy toäi nheï laø naëng; thaáy toäi naëng laø nheï; thaáy thöøa laø chaúng phaûi laø thöøa, thaáy chaúng phaûi thöøa laø thöøa; thaáy ñaïo laø chaúng phaûi ñaïo, thaáy chaúng phaûi ñaïo laø ñaïo; thaät laø Boà-ñeà thaáy chaúng phaûi Boà-ñeà, thaät chaúng phaûi Boà-ñeà thaáy laø Boà-ñeà; thaáy khoå laø chaúng phaûi khoå, thaáy taäp laø chaúng phaûi taäp, thaáy dieät laø chaúng phaûi dieät, thaáy thaät laø chaúng thaät; thaät laø Theá ñeá thaáy laø Ñeä nhaát nghóa ñeá, thaät laø Ñeä nhaát nghóa ñeá thaáy laø Theá ñeá; thaáy quy laø chaúng quy, thaáy chaúng quy laø quy; thaät lôøi cuûa Phaät maø goïi laø lôøi cuûa ma, thaät laø lôøi cuûa ma laïi cho laø lôøi Phaät; vaøo thôøi ñaïi nhö vaäy, chö Phaät môùi thuyeát dieãn kinh Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Thaø noùi raèng voøi con muoãi huùt caïn bieån caû chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát.1 1

Caâu naøy vaø nhöõng caâu tieáp theo neâu ra toaøn nhöõng vieäc heát söùc voâ lyù, nhöng cuõng ñeàu khoâng voâ lyù baèng vieäc Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai thaät söï dieät maát.

600

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Thaø noùi raèng duøng daây troùi ñöôïc côn gioù maïnh chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát. Thaø noùi raèng duøng mieäng thoåi tan naùt nuùi Tu-di chöù khoâng theå noùi raèng phaùp Nhö Lai döùt maát. Thaø noùi raèng töø nôi löûa than khö-ñaø-la1 sanh ra hoa sen chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát. Thaø noùi raèng thuoác a-giaø-ñaø trôû thaønh thuoác ñoäc chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát. Thaø noùi raèng maët traêng coù theå laøm cho noùng, maët trôøi coù theå laøm cho laïnh, chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát. Thaø noùi raèng Boán ñaïi ñeàu maát ñi tính chaát rieâng2 chöù khoâng theå noùi raèng phaùp cuûa Nhö Lai döùt maát!

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài nhöng chöa coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu; ñöùc Phaät Theá Toân aáy lieàn vaøo Nieát-baøn, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ khoâng truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu; tuy Phaät vaøo Nieát-baøn, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ coøn truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài, tuy coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, nhöng khoâng coù haøng cö só doác 1 2

Löûa than khö-ñaø-la: löûa ñoát baèng than khö-ñaø-la, moät loaïi than raát chaéc, ñoát leân raát noùng.

Boán ñaïi (Töù ñaïi): Boán yeáu toá caáu thaønh vaät chaát, goàm ñaát, nöôùc, löûa vaø gioù.

Moãi chaát ñeàu coù tính chaát rieâng, hoaøn toaøn khaùc nhau, nhö tính chaát ñaát laø raén chaéc, tính chaát cuûa nöôùc laø aåm öôùt, tính chaát cuûa löûa laø noùng, tính chaát cuûa gioù laø chuyeån ñoäng.

601

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

loøng tin töôûng vaø kính troïng phaùp Phaät; ñöùc Phaät lieàn vaøo Nieát-baøn. Nhö vaäy, neân bieát raèng Chaùnh phaùp chaúng truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng phaùp Phaät; tuy Phaät vaøo Nieát-baøn, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ coøn truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, tuy coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng Phaät phaùp, nhöng nhöõng ñeä töû cuûa ngaøi vì tham lôïi döôõng maø dieãn thuyeát kinh phaùp, chaúng vì caàu Nieát-baøn. Ñöùc Phaät aáy dieät ñoä roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp chaúng truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng Phaät phaùp; haøng ñeä töû cuûa ngaøi khi dieãn thuyeát kinh phaùp khoâng vì tham lôïi döôõng, chæ vì caàu Nieát-baøn. Ñöùc Phaät aáy tuy dieät ñoä, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ coøn truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài, tuy coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng Phaät phaùp, nhöng nhöõng ñeä töû cuûa ngaøi thöôøng tranh giaønh kieän tuïng, tranh nhau chuyeän phaûi quaáy. Ñöùc Phaät aáy vaøo Nieát-baøn roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp chaúng truï laâu ôû theá gian.

602

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng Phaät phaùp; haøng ñeä töû cuûa ngaøi tu pheùp hoøa kính,1 khoâng tranh phaûi quaáy, cuøng toân troïng laãn nhau. Ñöùc Phaät aáy tuy vaøo Nieát-baøn nhöng neân bieát raèng Chaùnh phaùp cuûa ngaøi coøn truï laâu chaúng maát.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài, tuy coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng phaùp Phaät, haøng ñeä töû cuûa ngaøi vì Ñaïi Nieát-baøn maø dieãn thuyeát phaùp, toân troïng laãn nhau, chaúng khôûi leân vieäc tranh giaønh kieän tuïng, nhöng laïi chöùa giöõ nhöõng thöù baát tònh, töï khen ngôïi mình raèng: ‘Ta ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn’... cho ñeán quaû A-la-haùn.2 Ñöùc Phaät aáy vaøo Nieát-baøn roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp chaúng truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu, laïi coù nhieàu cö só doác loøng tin töôûng vaø kính troïng phaùp Phaät, haøng ñeä töû cuûa ngaøi vì Ñaïi Nieát-baøn maø dieãn thuyeát phaùp, kheùo tu phaùp hoøa kính, toân troïng laãn nhau, khoâng chöùa giöõ heát thaûy nhöõng thöù baát tònh, cuõng khoâng töï noùi raèng: ‘Ta ñöôïc quaû Tu-ñaøhoaøn’... cho ñeán quaû A-la-haùn. Ñöùc Theá Toân aáy tuy dieät ñoä roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ truï laâu ôû theá gian.

1

2

Töùc laø Luïc hoøa kính (saùu pheùp hoøa kính), bao goàm: thaân hoøa coäng truù, khaåu hoøa voâ tranh, yù hoøa ñoàng söï, giôùi hoøa ñoàng tu, kieán hoøa ñoàng giaûi vaø lôïi hoøa ñoàng quaân. Neáu moïi ngöôøi ñeàu soáng theo nhöõng nguyeân taéc hoøa kính naøy thì ñôøi soáng taäp theå seõ luoân coù ñöôïc söï hoøa hôïp, an oån. Ñaây noùi toùm caû boán thaùnh quaû: Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn.

603

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu... cho ñeán khoâng chöùa giöõ heát thaûy nhöõng thöù baát tònh,1 cuõng khoâng töï noùi laø ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn... cho ñeán quaû A-la-haùn, nhöng moãi ngöôøi ñeàu chaáp giöõ choã thaáy bieát cuûa mình, noùi ra ñuû moïi thuyeát khaùc nhau, nhö noùi raèng: ‘Tröôûng laõo! Chö Phaät coù cheá ñònh töø Boán toäi nghieâm troïng cho ñeán Baûy phaùp döùt söï tranh caõi, vì chuùng sanh neân coù khi ngaên caám, coù khi khai môû. Möôøi hai boä kinh cuõng laø nhö theá. Vì sao vaäy?

Phaät bieát raèng thôøi tieát ôû moãi coõi nöôùc ñeàu khaùc nhau, chuùng sanh chaúng ñoàng, coù lanh lôïi, coù chaäm luït. Vì theá neân Nhö Lai hoaëc ngaên caám, hoaëc khai môû, khi noùi laø nheï, khi noùi laø naëng. Thieän nam töû! Ví nhö löông y vì trò beänh maø cho uoáng söõa, cuõng vì trò beänh maø caám uoáng söõa.

Beänh noùng nhieät thì cho uoáng, beänh haøn laïnh thì caám uoáng. Nhö Lai cuõng vaäy, quaùn xeùt caên beänh phieàn naõo cuûa moãi chuùng sanh, coù khai môû cuõng coù ngaên caám. Tröôûng laõo! Chính toâi töøng theo Phaät nghe ñöôïc nghóa nhö vaäy.

Chæ coù toâi bieát nghóa, caùc oâng khoâng theå bieát. Chæ coù toâi hieåu luaät, caùc oâng khoâng theå hieåu. Toâi roõ bieát caùc kinh, caùc oâng khoâng theå roõ bieát.’ Ñöùc Phaät aáy dieät ñoä roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp chaúng truï laâu ôû theá gian.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu khi Phaät vöøa ra ñôøi, ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài lieàn coù nhöõng ñeä töû hieåu ñöôïc yù nghóa raát thaâm saâu... cho ñeán khoâng noùi raèng: ‘Ta ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn.’... cho ñeán quaû A-la-haùn.

Cuõng khoâng noùi raèng: ‘Chö Phaät Theá Toân... vì chuùng sanh maø ngaên caám hoaëc khai môû. Tröôûng laõo! Chính toâi töøng 1

Ñaây noùi toùm laïi taát caû nhöõng vieäc ñaõ keå chi tieát ôû nhöõng ñoaïn treân.

604

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

theo Phaät nghe ñöôïc yù nghóa nhö vaäy, Chaùnh phaùp nhö vaäy, giôùi luaät nhö vaäy.’ [Ngöôïc laïi, hoï thöôøng baûo nhau raèng:] ‘Tröôûng laõo! Chuùng ta neân y theo Möôøi hai boä kinh cuûa Nhö Lai. Neáu yù nghóa ñuùng nhö vaäy, chuùng ta neân thoï trì. Neáu khoâng ñuùng nhö vaäy, chuùng ta neân loaïi boû.’ Ñöùc Phaät Theá Toân aáy tuy dieät ñoä roài, neân bieát raèng Chaùnh phaùp seõ truï laâu ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Vaøo luùc Chaùnh phaùp saép döùt maát, seõ coù nhöõng ñeä töû Thanh vaên hoaëc noùi laø coù thaàn, hoaëc noùi laø voâ thaàn; hoaëc noùi coù thaân trung aám,1 hoaëc noùi khoâng coù thaân trung aám; hoaëc noùi coù Ba ñôøi,2 hoaëc noùi khoâng coù Ba ñôøi; hoaëc noùi coù Ba thöøa, hoaëc noùi khoâng coù Ba thöøa; hoaëc noùi taát caû ñeàu coù, hoaëc noùi taát caû ñeàu khoâng; hoaëc noùi chuùng sanh coù khôûi ñaàu, coù keát thuùc; hoaëc noùi chuùng sanh khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc; hoaëc noùi Möôøi hai nhaân duyeân laø phaùp höõu vi, hoaëc noùi caùc nhaân duyeân aáy laø phaùp voâ vi; hoaëc noùi Nhö Lai coù beänh khoå, hoaëc noùi Nhö Lai khoâng beänh khoå; hoaëc noùi Nhö Lai khoâng cho pheùp tyø-kheo aên möôøi loaïi thòt. Nhöõng gì laø möôøi? Ñoù laø thòt ngöôøi, thòt raén, thòt voi, thòt ngöïa, thòt löøa, thòt choù, thòt sö töû, thòt heo, thòt choàn, thòt khæ. Ngoaøi ra nhöõng loaïi thòt khaùc ñeàu cho pheùp aên. Hoaëc noùi laø heát thaûy caùc loaïi thòt ñeàu khoâng cho pheùp aên. Hoaëc noùi raèng tyø-kheo khoâng laøm naêm vieäc. Nhöõng gì laø naêm? Ñoù laø khoâng buoân 1

2

Thaân trung aám: Thaàn thöùc chuùng sanh sau khi cheát ñi vaøo giai ñoaïn trung gian chuyeån tieáp tröôùc khi thoï sanh vaøo moät ñôøi soáng môùi. Trong giai ñoaïn naøy, chuùng sanh mang thaân trung aám. Ñieàu naøy coù ñöôïc nhaéc ñeán trong kinh Thuû Laêng Nghieâm, quyeån 8. Ñeå hieåu chi tieát hôn veà thaân trung aám, xin quyù ñoäc giaû tìm ñoïc saùch “Ngöôøi Taây Taïng nghó veà caùi cheát” – Nguyeân Chaâu & Nguyeãn Minh Tieán - NXB Vaên hoùa Thoâng tin.

Ba ñôøi: chæ quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

605

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

baùn caùc thöù: loaøi vaät coøn soáng, vuõ khí, röôïu, söõa ñaëc, daàu meø. Ngoaøi ra ñeàu cho pheùp laøm. Hoaëc hoï noùi raèng tyø-kheo coù naêm choã khoâng ñöôïc vaøo. Nhöõng gì laø naêm? Ñoù laø: nôi gieát moå suùc vaät, nôi mua baùn daâm, quaùn röôïu, cung vua, nhaø cuûa ngöôøi thuoäc haïng chieân-ñaø-la.1 Ngoaøi ra nhöõng nôi khaùc ñeàu ñöôïc pheùp vaøo. Hoaëc noùi raèng tyø-kheo khoâng ñöôïc maëc aùo luïa kieâu-xa-da, ngoaøi ra caùc thöù vaûi khaùc ñeàu cho pheùp. Hoaëc noùi Nhö Lai cho pheùp tyø-kheo thoï nhaän vaø chöùa tröõ y phuïc, thöùc aên, giöôøng naèm, giaù trò moãi thöù möôøi muoân löôïng vaøng, hoaëc noùi laø khoâng cho pheùp. Hoaëc noùi Nieát-baøn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, hoaëc noùi Nieát-baøn chính laø döùt heát phieàn naõo troùi buoäc, khoâng coøn phaùp naøo khaùc, goïi laø Nieát-baøn; ví nhö deät sôïi laïi thì goïi laø aùo, khi aùo raùch naùt goïi laø khoâng aùo, thaät khoâng coù moät phaùp rieâng bieät goïi laø khoâng aùo. Theå cuûa Nieát-baøn cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Vaøo luùc aáy, trong soá caùc ñeä töû cuûa ta, ngöôøi thuyeát giaûng Chaùnh phaùp thì ít, keû thuyeát taø phaùp thì nhieàu; ngöôøi thoï nhaän Chaùnh phaùp thì ít, keû thoï nhaän taø phaùp thì nhieàu; ngöôøi thoï nhaän lôøi Phaät thì ít, keû thoï nhaän lôøi cuûa ma thì nhieàu.

“Thieän nam töû! Baáy giôø ôû nöôùc Caâu-thieåm-di2 coù hai haïng ñeä töû: moät laø haïng A-la-haùn, hai laø haïng phaù giôùi.

Nhöõng ñoà chuùng phaù giôùi coù naêm traêm ngöôøi, soá ñoà chuùng A-la-haùn laø moät traêm. Nhöõng keû phaù giôùi noùi raèng: ‘Nhö Lai ñaõ döùt heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn. Chính toâi töøng 1 2

Chieân-ñaø-la (Candala): giai caáp thaáp heøn nhaát trong xaõ hoäi AÁn Ñoä xöa kia.

Caâu-thieåm-di (拘睒彌) teân nöôùc thuoäc mieàn trung AÁn Ñoä, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Kauśāmbī.

606

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

theo Phaät nghe ñöôïc nghóa nhö vaäy. Boán toäi nghieâm troïng do Nhö Lai cheá ñònh, giöõ theo cuõng ñöôïc, phaïm vaøo cuõng khoâng coù toäi. Nay toâi cuõng ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn, ñöôïc Boán trí khoâng ngaên ngaïi. Nhöng A-la-haùn cuõng phaïm vaøo Boán toäi nghieâm troïng aáy. Neáu Boán toäi nghieâm troïng quaû thaät laø toäi thì A-la-haùn leõ ra khoâng bao giôø phaïm vaøo. Khi Nhö Lai coøn taïi theá noùi raèng phaûi kieân taâm giöõ giôùi, nhöng khi vaøo Nieát-baøn thì buoâng boû taát caû.’

“Khi aáy caùc tyø-kheo A-la-haùn seõ ñaùp raèng: ‘Tröôûng laõo!

Caùc oâng khoâng neân noùi raèng Nhö Lai döùt heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn. Toâi bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng coøn, chaúng bieán ñoåi. Duø khi Nhö Lai coøn taïi theá hay sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, vieäc phaïm vaøo Boán toäi nghieâm troïng vaãn coù toäi nhö nhau. Neáu noùi A-la-haùn phaïm vaøo Boán toäi nghieâm troïng, thaät khoâng ñuùng nghóa. Vì sao vaäy? Baäc Tu-ñaø-hoaøn coøn khoâng phaïm nhöõng giôùi caám aáy, huoáng chi laø A-la-haùn? Neáu tröôûng laõo noùi mình laø A-la-haùn, thì A-la-haùn khoâng bao giôø nghó raèng: Ta ñaéc quaû A-la-haùn.

A-la-haùn chæ noùi phaùp thieän, chaúng noùi phaùp baát thieän.

Nhöõng gì tröôûng laõo noùi chæ toaøn laø khoâng ñuùng phaùp.

Neáu ai ñaõ ñöôïc xem Möôøi hai boä kinh ñeàu bieát chaéc raèng tröôûng laõo khoâng phaûi A-la-haùn.

“Thieän nam töû! Khi aáy ñoà chuùng tyø-kheo phaù giôùi lieàn cuøng nhau gieát cheát caùc vò tyø-kheo A-la-haùn. Thieän nam töû! Baáy giôø Ma vöông nhaân khi caû hai chuùng tyø-kheo aáy sanh taâm saân haän lieàn laøm haïi taát caû saùu traêm tyø-kheo aáy. Luùc aáy, nhöõng keû phaøm phu cuøng nhau than tieác raèng: ‘Buoàn thay cho phaùp Phaät ñaõ ñeán luùc dieät maát!’ Nhöng Chaùnh phaùp cuûa ta thaät khoâng dieät maát.

607

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Baáy giôø, trong nöôùc aáy coù möôøi hai muoân Ñaïi Boà Taùt kheùo giöõ phaùp ta. Sao laïi noùi raèng phaùp ta dieät maát? Khi aáy trong coõi Dieâm-phuø-ñeà khoâng coù moät tyø-kheo naøo laø ñeä töû cuûa ta. Ma Ba-tuaàn duøng löûa lôùn ñoát chaùy taát caû kinh ñieån hieän coù. Neáu coù kinh ñieån naøo coøn soùt laïi thì nhöõng ngöôøi baø-la-moân lieàn cuøng nhau troäm laáy, ñi khaép nôi maø thu goùp, nhaët nhaïnh roài ñöa vaøo trong kinh ñieån cuûa hoï.

Vì leõ aáy neân khi Phaät chöa ra ñôøi, nhöõng vò Boà Taùt keùm coûi ñeàu nheï daï tin theo lôøi leõ cuûa nhöõng ngöôøi baø-la-moân.

Tuy nhöõng ngöôøi baø-la-moân noùi raèng: ‘Chuùng toâi coù trai giôùi’ nhöng thaät ra thì nhöõng keû ngoaïi ñaïo ñeàu khoâng coù.

Tuy nhöõng keû ngoaïi ñaïo cuõng noùi raèng hoï coù ngaõ, laïc, tònh, nhöng thaät ra hoï khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa ngaõ, laïc, tònh. Chính töø trong phaùp Phaät hoï laáy ra ñöôïc moät chöõ, hai chöõ... moät caâu, hai caâu... roài noùi raèng: ‘Kinh ñieån cuûa chuùng toâi coù nhöõng nghóa nhö vaäy.’”

Luùc aáy, khi Phaät daïy nhöõng lôøi nhö vaäy roài, ôû thaønh Caâu-thi-na, giöõa hai caây sa-la moïc soùng ñoâi coù voâ soá ngöôøi nghe ñöôïc, thaûy ñeàu cuøng nhau than tieác raèng: “Than oâi!

Theá gian troáng roãng! Theá gian troáng roãng!”

Boà Taùt Ca-dieáp lieàn baûo ñaïi chuùng: “Xin caùc vò ñöøng saàu naõo khoùc loùc. Theá gian chaúng phaûi laø troáng roãng, [vì] Nhö Lai laø thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi. Phaùp, Taêng cuõng vaäy.”

Khi ñaïi chuùng nghe ñöôïc lôøi aáy roài lieàn ngöng khoâng than khoùc nöõa. Heát thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà.1 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 16, baét ñaàu quyeån 17, phaåm Haïnh thanh tònh, phaàn thöù tö (Phaïm haïnh phaåm chi töù).

608

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Baáy giôø, trong thaønh lôùn Vöông Xaù coù vua A-xaø-theá laø ngöôøi taùnh tình xaáu aùc, öa laøm vieäc gieát haïi, lôøi noùi phaïm vaøo ñuû boán ñieàu aùc,1 tham lam, giaän döõ, ngu si, trong loøng luoân hung haêng, soâi suïc. Vua chæ nhìn thaáy hieän taïi, chaúng quan taâm vieäc veà sau, duøng toaøn nhöõng ngöôøi aùc laøm thaân thuoäc.

Vì tham ñaém vöôùng maéc vaøo naêm moùn duïc laïc2 tröôùc maét neân vua cha [laø Taàn-baø-sa-la] khoâng coù toäi maø [A-xaøtheá] ngang ngöôïc gieát ñi. Nhaân vieäc gieát cha roài môùi bò loøng hoái haän nung naáu, khoâng coøn muoán trang söùc treân thaân, cuõng chaúng thaáy vui vôùi vieäc ñaøn ca muùa haùt. Do loøng hoái haän nung naáu neân khaép ngöôøi vua phaùt sanh gheû ñoäc, dô nhôùp hoâi haùm, khoâng theå ñeán gaàn ñöôïc. Vua lieàn töï nghó raèng: “Nay thaân ta ñaây ñaõ chòu söï baùo öùng ngay tröôùc maét,3 quaû baùo ñòa nguïc cuõng khoâng coøn xa nöõa.”

Meï vua laø baø Vi-ñeà-hy duøng ñuû moïi thöù thuoác maø thoa xöùc cho vua, nhöng gheû ñoäc ngaøy caøng taêng theâm, khoâng giaûm bôùt chuùt naøo. Vua thöa vôùi meï raèng: “Nhöõng gheû naøy töø trong taâm maø sanh ra, chaúng phaûi sanh ra do boán ñaïi.4 Neáu noùi raèng trong chuùng sanh coù ngöôøi coù theå trò döùt ñöôïc thì thaät voâ lyù.”

1 2 3

4

Lôøi noùi phaïm vaøo ñuû boán ñieàu aùc: chæ boán ñieàu aùc cuûa khaåu nghieäp, ñoù laø: noùi doái, noùi theâu deät, noùi hai löôõi vaø noùi lôøi ñoäc aùc.

Naêm moùn duïc laïc (nguõ duïc): Söï khoaùi laïc do naêm giaùc quan ñöôïc thoûa maõn, nhö maét ñöôïc nhìn ngaém saéc ñeïp, tai ñöôïc nghe aâm thanh hoøa dòu...

Baùo öùng ngay tröôùc maét: Kinh vaên duøng “hoa baùo”, chæ söï baùo öùng do nghieäp thieän aùc chieâu caûm töùc thôøi, chöa phaûi laø keát quaû cuoái cuøng. Nhö ngöôøi troàng caây, tröôùc phaûi thaáy coù hoa roài sau môùi ñöôïc quaû.

Boán ñaïi (Töù ñaïi): Chæ chung caùc yeáu toá vaät chaát, yù noùi beänh gheû naøy khoâng do nôi nhöõng nguyeân nhaân vaät chaát.

609

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Luùc aáy, coù moät vieân ñaïi thaàn teân laø Nguyeät Xöng, ñi ñeán choã vua, ñöùng beân maø taâu raèng: “Ñaïi vöông! Vì sao laïi öu saàu tieàu tuïy, dung nhan chaúng vui? Ngaøi ñau ñôùn trong thaân chaêng? Hay laø ñau ñôùn ôû trong taâm?”

Vua ñaùp raèng: “Nay caû thaân vaø taâm cuûa ta laøm sao coù theå khoâng ñau ñôùn? Cha ta khoâng coù toäi, ta laïi ngang ngöôïc gieát haïi. Ta töøng nghe nhöõng baäc trí giaû noùi raèng: ‘ÔÛ ñôøi coù naêm haïng ngöôøi khoâng theå thoaùt khoûi ñòa nguïc, ñoù laø nhöõng ngöôøi phaïm vaøo naêm toäi nghòch.’1 Nay toäi cuûa ta ñaõ laø voâ löôïng voâ bieân, laøm sao thaân taâm ta laïi coù theå khoâng ñau ñôùn? Ñaõ vaäy, laïi khoâng coù löông y naøo coù theå chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa ta.”

Quan ñaïi thaàn Nguyeät Xöng lieàn noùi: “Xin Ñaïi vöông chôù quaù saàu khoå.” Roài oâng lieàn ñoïc baøi keä raèng: Neáu thöôøng saàu khoå, Saàu khoå caøng taêng.

Nhö ngöôøi ham nguû, Nguû caøng theâm nhieàu.

Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, ôû ñôøi coù naêm haïng ngöôøi khoâng theå thoaùt khoûi ñòa nguïc. Coù ai ñaõ ñeán [ñòa nguïc] nhìn thaáy roài trôû veà noùi laïi vôùi vua chaêng? Noùi ñòa nguïc ñoù, chæ laø lôøi noùi cuûa ngöôøi theá gian nhieàu möu trí.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nay coù moät vò ñaïi löông y teân 1

Naêm toäi nghòch (Nguõ nghòch toäi), goàm coù: 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-lahaùn, 4. Phaù hoøa hieäp taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu.

610

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

laø Phuù-lan-na,1 thaáy bieát taát caû, ñöôïc pheùp ñònh töï taïi, ñaõ tu taäp xong Phaïm haïnh thanh tònh, thöôøng vì voâ soá chuùng sanh maø dieãn thuyeát ñaïo voâ thöôïng Nieát-baøn. Ngöôøi vì caùc ñeä töû maø thuyeát daïy caùc phaùp nhö theá naøy: ‘Khoâng coù nghieäp aùc, khoâng coù quaû baùo cuûa nghieäp aùc. Khoâng coù nghieäp thieän, khoâng coù quaû baùo cuûa nghieäp thieän. Khoâng coù nghieäp vöøa thieän vöøa aùc; khoâng coù quaû baùo cuûa nghieäp vöøa thieän vöøa aùc. Khoâng coù nghieäp cao vaø nghieäp thaáp.’

“Vò thaày aáy nay ñang ôû trong thaønh Vöông Xaù. Xin ñaïi vöông ngöï giaù ñeán ñoù ñeå vò thaày aáy chöõa trò thaân taâm cho ñaïi vöông.”

Vua lieàn ñaùp raèng: “Neáu quaû thaät ngöôøi aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi cuûa ta, ta seõ quy y.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI TAÙM

HEÁT TAÄP III

1

Phuù-lan-na, töùc Phuù-lan-na Ca-dieáp, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Pūraṇa-kāśyapa, laø moät trong saùu vò thaày ngoaïi ñaïo vaøo thôøi ñöùc Phaät, thöôøng goïi chung laø Luïc sö ngoaïi ñaïo.

611