nietban_06

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

大般涅槃經 TAÄP VI (QUYEÅ N 31 - QUYEÅ N 36)

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯 BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

願 解 如 來 真 實 義

我 今 見 聞 得 受 持

百 千 萬 劫 難 遭 遇

無 上 甚 深 微 妙 法

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.”

Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.” Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät 5

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI MOÁT PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG Phaåm thöù möôøi moät – Phaàn naêm

B

oà Taùt Sö Töû Hoáng baïch: “Theá Toân! Pheùp ñònh khoâng hình töôùng goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Do ñoù Nieát-baøn goïi laø khoâng coù töôùng. Vì nhaân duyeân gì goïi laø khoâng coù töôùng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì [Nieát-baøn] khoâng coù möôøi töôùng. Nhöõng gì laø möôøi töôùng? Moät laø töôùng hình saéc, hai laø töôùng aâm thanh, ba laø töôùng muøi höông, boán laø töôùng vò neám, naêm laø töôùng xuùc chaïm, saùu laø töôùng sanh ra, baûy laø töôùng truï laïi, taùm laø töôùng hö hoaïi, chín laø töôùng nam, möôøi laø töôùng nöõ. Ñoù goïi laø möôøi töôùng. Vì khoâng coù nhöõng töôùng aáy neân goïi laø khoâng coù töôùng.

“Thieän nam töû! Neáu vöôùng maéc nôi töôùng aét coù theå sanh ra si meâ; vì si meâ neân sanh tham aùi; vì tham aùi neân bò troùi buoäc; vì chòu troùi buoäc neân phaûi thoï sanh; vì thoï sanh neân coù söï cheát; vì coù söï cheát neân laø voâ thöôøng.

“Neáu khoâng vöôùng maéc nôi caùc töôùng aét khoâng sanh ra si meâ. Vì khoâng sanh ra si meâ neân khoâng coù tham aùi. Vì khoâng coù tham aùi neân khoâng bò troùi buoäc. Vì khoâng bò troùi buoäc neân khoâng phaûi thoï sanh. Vì khoâng thoï sanh neân 72

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

khoâng coù söï cheát. Vì khoâng coù söï cheát neân goïi laø thöôøng.

Vì nghóa aáy neân Nieát-baøn laø thöôøng.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng tyøkheo naøo döùt tröø ñöôïc möôøi töôùng aáy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo thöôøng tu taäp ba loaïi töôùng [sau ñaây] aét seõ döùt tröø ñöôïc möôøi töôùng ñoù. Moät laø thöôøng tu taäp töôùng ñònh, hai laø thöôøng tu taäp töôùng trí tueä, ba laø thöôøng tu taäp töôùng buoâng xaû. Ñoù goïi laø ba loaïi töôùng [coù theå döùt tröø möôøi töôùng kia].”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch: “Theá Toân! Vì sao goïi laø caùc töôùng ñònh, trí tueä, buoâng xaû? Ñònh töùc laø tam-muoäi. Taát caû chuùng sanh ñeàu coù tam-muoäi, vì sao coøn noùi raèng tu taäp tam-muoäi? Neáu chuù taâm vaøo moät caûnh duy nhaát thì goïi laø ñònh, hay tam-muoäi. Neáu coøn duyeân theo nhöõng caûnh khaùc thì khoâng goïi laø tam-muoäi. Neáu khoâng coù ñònh thì khoâng phaûi baäc nhaát thieát trí. Khoâng phaûi baäc nhaát thieát trí laøm sao goïi laø ñònh? Neáu chæ duøng moät coâng haïnh maø ñöôïc tam-muoäi thì moïi coâng haïnh khaùc ñeàu chaúng phaûi tam-muoäi! Neáu khoâng phaûi tam-muoäi aét khoâng phaûi laø nhaát thieát trí. Neáu khoâng phaûi nhaát thieát trí, vì sao laïi goïi laø tam-muoäi? Ñoái vôùi hai töôùng trí tueä vaø buoâng xaû cuõng ñeàu nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng vöøa noùi: ‘Duyeân vôùi moät caûnh goïi laø tam-muoäi, coøn duyeân vôùi nhöõng caûnh khaùc nöõa thì khoâng goïi laø tam-muoäi.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? [Noùi] caùc duyeân khaùc ñoù cuõng chæ laø moät caûnh maø thoâi. Veà caùc coâng haïnh [khaùc nhau] cuõng vaäy.

“OÂng laïi noùi raèng: ‘Chuùng sanh voán coù tam-muoäi töø tröôùc, khoâng caàn tu taäp. Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng, Vì 73

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

sao vaäy? Noùi tam-muoäi ñaây töùc laø pheùp tam-muoäi hieàn thieän, thaät ra taát caû chuùng sanh ñeàu chöa coù! Vaäy sao coù theå noùi raèng khoâng caàn tu taäp?

“Truï yeân trong pheùp tam-muoäi hieàn thieän aáy maø quaùn xeùt taát caû caùc phaùp, ñoù goïi laø töôùng trí tueä hieàn thieän.

Khoâng thaáy coù hai töôùng tam-muoäi vaø trí tueä khaùc nhau, ñoù goïi laø töôùng buoâng xaû.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu chaáp giöõ töôùng cuûa saéc thì khoâng theå quaùn caùc töôùng thöôøng vaø voâ thöôøng cuûa saéc, ñoù goïi laø tam-muoäi. Neáu coù theå quaùn caùc töôùng thöôøng vaø voâ thöôøng cuûa saéc, ñoù goïi laø töôùng trí tueä. Duøng tam-muoäi vaø trí tueä töông ñöông nhau maø quaùn taát caû caùc phaùp, ñoù goïi laø töôùng buoâng xaû.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi kheùo caàm cöông coã xe boán ngöïa, chaïy nhanh hay chaäm ñeàu ñöôïc caû. Vì chaïy nhanh hay chaäm ñeàu ñöôïc caû neân goïi laø khoâng vöôùng maéc. Boà Taùt cuõng vaäy; neáu phaàn tam-muoäi nhieàu hôn lieàn tu taäp trí tueä; neáu phaàn trí tueä nhieàu hôn lieàn tu taäp tam-muoäi.

Tam-muoäi vaø trí tueä töông ñöông nhau goïi laø buoâng xaû.

“Thieän nam töû! Haøng Boà Taùt Thaäp truï vì söùc tueä vöôït hôn söùc ñònh neân khoâng thaáy roõ taùnh Phaät. Haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc vì söùc ñònh vöôït hôn söùc tueä neân khoâng thaáy taùnh Phaät. Chö Phaät Theá Toân do ñònh vaø tueä töông ñöông nhau neân thaáy ñöôïc taùnh Phaät moät caùch roõ raøng, khoâng ngaên ngaïi, nhö nhìn traùi am-ma-laëc trong loøng baøn tay. Thaáy roõ ñöôïc taùnh Phaät, ñoù goïi laø töôùng buoâng xaû. “[Tam-muoäi coøn goïi laø] xa-ma-tha,1 nghóa laø coù naêng 1

Xa-ma-tha: phieân aâm töø Phaïn ngöõ śamatha, laø teân goïi khaùc cuûa thieàn ñònh, thöôøng ñöôïc dòch vôùi caùc nghóa nhö laø: chæ, tòch tónh, naêng dieät...

74

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

löïc tröø dieät, vì tröø dieät ñöôïc taát caû phieàn naõo troùi buoäc.

Laïi nöõa, xa-ma-tha nghóa laø coù naêng löïc ñieàu phuïc, vì ñieàu phuïc ñöôïc caùc caên baát thieän. Xa-ma-tha laïi coù nghóa laø vaéng laëng yeân tónh, vì coù theå laøm cho ba nghieäp ñeàu vaéng laëng yeân tónh. Xa-ma-tha laïi coù nghóa laø xa lìa, vì coù theå khieán chuùng sanh xa lìa naêm duïc. Xa-ma-tha laïi coù nghóa laø coù naêng löïc laøm trong saïch, vì coù theå laøm cho ba phaùp ueá tröôïc laø tham duïc, saân khueå vaø ngu si trôû neân trong saïch. Vì nhöõng nghóa aáy neân goïi ñaây laø töôùng ñònh. “[Trí tueä coøn goïi laø] tyø-baø-xaù-na,1 nghóa laø thaáy bieát chaân chaùnh, cuõng goïi laø thaáy bieát troïn veïn roõ raøng, hoaëc coù naêng löïc thaáy bieát, hoaëc thaáy bieát khaép nôi, hoaëc tuaàn töï thaáy bieát, hoaëc thaáy bieát phaân bieät caùc töôùng rieâng bieät [cuûa caùc phaùp]. Ñoù goïi laø trí tueä. “[Buoâng xaû coøn goïi laø] öu-taát-xoa,2 nghóa laø bình ñaúng, cuõng goïi laø khoâng tranh giaønh, cuõng goïi laø khoâng quaùn xeùt, cuõng goïi laø khoâng haønh trì. Ñoù goïi laø buoâng xaû.

“Thieän nam töû! Coù hai loaïi xa-ma-tha, moät laø trong voøng theá gian, hai laø ra khoûi theá gian. Laïi coù hai loaïi [xama-tha], moät laø thaønh töïu, hai laø khoâng thaønh töïu. Thaønh töïu laø noùi chö Phaät, Boà Taùt; khoâng thaønh töïu laø noùi haøng Thanh vaên, Bích-chi Phaät.

“Laïi coù ba möùc ñoä [xa-ma-tha] laø möùc ñoä thaáp, möùc ñoä trung bình vaø möùc ñoä cao. Möùc ñoä thaáp laø noùi haïng phaøm phu; möùc ñoä vöøa laø noùi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc; möùc ñoä cao laø noùi chö Phaät, Boà Taùt.

1 2

Tyø-baø-xaù-na: phieân aâm töø Phaïn ngöõ vipaśyanā, thöôøng ñöôïc dòch vôùi caùc nghóa nhö: quaùn, kieán, chuûng chuûng quaùn saùt... Öu-taát-xoa, hay öu-taát-xaû, phieân aâm töø Phaïn ngöõ upekṣa, thöôøng ñöôïc dòch vôùi caùc nghóa nhö: xaû, bình ñaúng, trì taâm bình ñaúng, baát thieân nhaát phöông...

75

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi coù boán loaïi [xa-ma-tha]. Moät laø thoái lui, hai laø truï vöõng, ba laø tieán tôùi, boán laø coù theå laøm lôïi ích lôùn.

“Laïi coù naêm loaïi [xa-ma-tha] goïi laø Nguõ trí tam-muoäi.

Nhöõng gì laø naêm? Moät laø tam-muoäi Voâ thöïc,1 hai laø tammuoäi Voâ quaù,2 ba laø tam-muoäi Thaân yù thanh tònh nhaát taâm,3 boán laø tam-muoäi Nhaân quaû caâu laïc,4 naêm laø tammuoäi Thöôøng nieäm.5 “Laïi coù saùu loaïi [xa-ma-tha]. Moät laø pheùp tam-muoäi quaùn xöông traéng, hai laø pheùp tam-muoäi quaùn taâm töø, ba laø pheùp tam-muoäi quaùn Möôøi hai nhaân duyeân, boán laø pheùp tam-muoäi quaùn soå töùc, ñeám hôi thôû vaøo ra, naêm laø pheùp tam-muoäi chaùnh nieäm giaùc quaùn, saùu laø pheùp tammuoäi quaùn [caùc phaùp] sanh ra, toàn taïi, bieán ñoåi vaø dieät maát.

“Laïi coù baûy loaïi [xa-ma-tha], töùc laø Baûy giaùc phaàn. Moät laø Nieäm xöù giaùc phaàn, hai laø Traïch phaùp giaùc phaàn, ba laø Tinh taán giaùc phaàn, boán laø Hyû giaùc phaàn, naêm laø Tröø giaùc phaàn, saùu laø Ñònh giaùc phaàn, baûy laø Xaû giaùc phaàn.

“Laïi coù baûy loaïi [xa-ma-tha]. Moät laø tam-muoäi [cuûa haøng] Tu-ñaø-hoaøn, hai laø tam-muoäi [cuûa haøng] Tö-ñaø-haøm, ba laø tam-muoäi [cuûa haøng] A-na-haøm, boán laø tam-muoäi [cuûa 1 2 3 4

5

Voâ thöïc: khoâng aên uoáng, vì haønh giaû ñaït ñeán möùc soáng baèng söï hyû laïc trong thieàn ñònh neân thaân xaùc khoâng caàn phaûi ñöôïc nuoâi döôõng baèng thöùc aên.

Voâ quaù: khoâng coù loãi laàm, vì haønh giaû ñaït ñöôïc trí tueä nhaän bieát moïi söï vaät ñeàu ñuùng thaät nhö chuùng ñang hieän höõu neân khoâng coøn maéc phaûi loãi laàm.

Thaân yù thanh tònh nhaát taâm: haønh giaû ñaït ñöôïc söï thanh tònh caû thaân vaø taâm, döùt tröø moïi voïng nieäm, taïp nieäm, coù theå ñònh taâm vaøo moät ñoái töôïng duy nhaát.

Nhaân quaû caâu laïc: haønh giaû ñaït ñöôïc nieàm vui ngay trong khi tu taäp (nhaân) vaø cuõng ñaït ñeán nieàm vui nhôø keát quaû cuûa söï tu taäp (quaû) neân goïi laø nhaân quaû caâu laïc.

Thöôøng nieäm: thöôøng xuyeân duy trì ñöôïc chaùnh nieäm, nhôù töôûng, khoâng coøn coù söï phaân bieät giöõa luùc nhaäp ñònh hay xuaát ñònh neân goïi laø thöôøng nieäm.

76

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

haøng] A-la-haùn, naêm laø tam-muoäi [cuûa caùc vò] Phaät Bíchchi, saùu laø tam-muoäi [cuûa caùc vò] Boà Taùt, baûy laø tam-muoäi roõ bieát cuûa Nhö Lai. “Laïi coù taùm loaïi [xa-ma-tha], töùc laø taùm pheùp tam-muoäi giaûi thoaùt.

“Moät laø pheùp tam-muoäi beân trong coù töôùng hình saéc, beân ngoaøi quaùn hình saéc maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.1 “Hai laø pheùp tam-muoäi beân trong khoâng coù töôùng hình saéc, beân ngoaøi quaùn hình saéc maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.2 “Ba laø pheùp tam-muoäi töï mình chöùng ñaéc caûnh giôùi thanh tònh maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.3 “Boán laø pheùp tam-muoäi chöùng ñaéc caûnh giôùi roãng khoâng voâ bieân maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.4 “Naêm laø pheùp tam-muoäi chöùng ñaéc caûnh giôùi cuûa thöùc maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.5 “Saùu laø pheùp tam-muoäi chöùng ñaéc caûnh giôùi khoâng coù söï hieän höõu maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.6 “Baûy laø pheùp tam-muoäi chöùng ñaéc caûnh giôùi khoâng thuoäc veà coù tö töôûng hay khoâng coù tö töôûng maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.7 “Taùm laø pheùp tam-muoäi chöùng ñaéc caûnh giôùi hoaøn toaøn tòch dieät maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.8 1

Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Sô thieàn.

Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Nhò thieàn.

3 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Tam thieàn, Töù thieàn vaø ñòa vò Tònh Phaïm.

4 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Khoâng voâ bieân xöù.

5 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Thöùc voâ bieân xöù.

6 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Voâ sôû höõu xöù.

7 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Phi höõu töôûng phi voâ töôûng xöù.

8 Thaønh töïu cuûa pheùp tam-muoäi naøy laø ñaït ñeán caûnh giôùi Dieät taän ñònh.

2

77

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi coù chín loaïi [xa-ma-tha], ñoù laø chín pheùp ñònh tuaàn töï ñaït ñöôïc, goàm coù Boán möùc thieàn [töø Sô thieàn ñeán Töù thieàn], Boán khoâng xöù [goàm Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù, Phi töôûng phi phi töôûng xöù] vaø pheùp tam-muoäi Dieät taän ñònh.

“Laïi coù möôøi loaïi [xa-ma-tha] goïi laø Möôøi tam-muoäi nhaát thieát xöù.

“Nhöõng gì laø möôøi? Moät laø tam-muoäi Ñòa nhaát thieát xöù,1 hai laø tam-muoäi Thuûy nhaát thieát xöù,2 ba laø tam-muoäi Phong nhaát thieát xöù,3 boán laø tam-muoäi Thanh nhaát thieát xöù,4 naêm laø tam-muoäi Hoaøng nhaát thieát xöù,5 saùu laø tammuoäi Xích nhaát thieát xöù,6 baûy laø tam-muoäi Baïch nhaát thieát xöù,7 taùm laø tam-muoäi Khoâng nhaát thieát xöù,8 chín laø tammuoäi Thöùc nhaát thieát xöù,9 möôøi laø tam-muoäi Voâ sôû höõu nhaát thieát xöù.10 “Laïi coù nhieàu voâ soá caùc loaïi [xa-ma-tha], ñoù laø noùi [caùc pheùp tam-muoäi] cuûa chö Phaät, Boà Taùt.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø töôùng ñònh.

1

Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu coù ñòa ñaïi (tính chaát cuûa ñaát, söï cöùng chaéc).

2 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu coù thuûy ñaïi (tính chaát cuûa nöôùc, söï aåm öôùt).

3 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu coù phong ñaïi (tính chaát cuûa gioù, söï chuyeån ñoäng).

4 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø maøu xanh.

5 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø maøu vaøng.

6 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø maøu ñoû.

7 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø maøu traéng.

8 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø hö khoâng.

9 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu laø caûnh giôùi cuûa thöùc.

10 Pheùp tam-muoäi quaùn töôûng ôû khaép moïi nôi ñeàu khoâng coù söï hieän höõu.

78

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Thieän nam töû! Coù hai loaïi trí tueä, moät laø thuoäc veà theá gian, hai laø vöôït ngoaøi theá gian.

“Laïi coù ba loaïi [trí tueä]. Moät laø trí baùt-nhaõ,1 hai laø trí tyø-baø-xaù-na,2 ba laø trí xaø-na.3 “Trí baùt-nhaõ laø noùi taát caû chuùng sanh. Trí tyø-baø-xaù-na laø noùi taát caû thaùnh nhaân. Trí xaø-na laø noùi chö Phaät vaø Boà Taùt.

“Laïi nöõa, trí baùt-nhaõ goïi laø töôùng rieâng bieät, trí tyø-baøxaù-na goïi laø töôùng chung, trí xaø-na goïi laø phaù saïch caùc töôùng.

“Laïi coù boán loaïi [trí tueä], ñoù laø noùi vieäc quaùn xeùt Boán chaân ñeá.4 “Thieän nam töû! [Ngöôøi tu haønh] vì ba vieäc maø tu taäp xama-tha. Ñoù laø ba vieäc gì? Moät laø ñeå khoâng buoâng thaû, löôøi nhaùc; hai laø ñeå trang nghieâm trí tueä lôùn lao; ba laø ñeå ñaït ñöôïc söï töï do hoaøn toaøn khoâng troùi buoäc.

“Laïi nöõa, [ngöôøi tu haønh] vì ba vieäc maø tu taäp tyø-baø-xaùna. Ñoù laø ba vieäc gì? Moät laø ñeå quaùn xeùt thaáy ñöôïc quaû baùo xaáu aùc cuûa sanh töû [luaân hoài]; hai laø ñeå laøm taêng tröôûng caùc caên laønh; ba laø ñeå phaù tröø taát caû caùc phieàn naõo.”5 1 2 3 4 5

Baùt-nhaõ, phieân aâm töø Phaïn ngöõ prajñā, chæ chung cho trí tueä giuùp chuùng sanh ñaït ñeán giaûi thoaùt.

Tyø-baø-xaù-na: phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø vipaśyanā, dòch nghóa laø quaùn.

Xaø-na, phieân aâm töø Phaïn ngöõ jñāna, thöôøng dich laø trí, dieäu trí hay chaùnh trí Nieát-baøn kinh sôù giaûi thích: “Baùt-nhaõ laø tueä; tyø-baø-xaù-na laø quaùn; xaø-na laø trí.”

Boán chaân ñeá, hay Boán thaùnh ñeá, thöôøng goïi laø Töù dieäu ñeá, goàm coù: Khoå ñeá, Taäp ñeá, Dieät ñeá vaø Ñaïo ñeá.

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 28, baét ñaàu quyeån 29, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng phaàn tthöù 5 (Sö Töû Hoáng Boà Taùt phaåm chi nguõ).

79

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö trong kinh coù noùi: ‘Trí tyø-baø-xaù-na coù theå phaù tröø phieàn naõo’, vì sao coøn phaûi tu taäp xa-ma-tha?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng noùi raèng: ‘Trí tyø-baø-xaùna phaù tröø phieàn naõo.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

Luùc coù trí tueä aét khoâng coù phieàn naõo; luùc coù phieàn naõo aét khoâng coù trí tueä. Laøm sao oâng coù theå noùi raèng trí tyø-baøxaù-na coù theå phaù tröø phieàn naõo?

“Thieän nam töû! Ví nhö ñang khi saùng thì khoâng coù boùng toái; ñang khi toái thì khoâng coù aùnh saùng. Neáu noùi raèng aùnh saùng coù theå phaù tröø boùng toái thì thaät laø voâ lyù!

“Thieän nam töû! Ai laø ngöôøi coù trí tueä, ai laø ngöôøi coù phieàn naõo maø noùi raèng ‘trí tueä coù theå phaù tröø phieàn naõo’?

Neáu thaät [caû hai] ñeàu khoâng aét khoâng coù choã phaù tröø!

“Thieän nam töû! Neáu oâng noùi trí tueä coù theå phaù tröø phieàn naõo, ñoù laø ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] maø phaù tröø hay khoâng ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] maø phaù tröø? Neáu khoâng ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] maø phaù tröø [phieàn naõo] thì phaøm phu chuùng sanh leõ ra cuõng ñeàu phaù tröø ñöôïc! Neáu ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] maø phaù tröø [phieàn naõo] thì leõ ra ngay khi khôûi nieäm [tu taäp] ñaàu tieân ñaõ phaù tröø ñöôïc! Neáu nieäm khôûi ban ñaàu khoâng phaù tröø ñöôïc [phieàn naõo] thì nieäm töôûng tieáp theo sau cuõng khoâng theå phaù tröø ñöôïc. Neáu vöøa ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] lieàn phaù tröø [phieàn naõo] ngay thì [nhö vaäy] laø khoâng ñeán. Vì sao oâng laïi noùi raèng trí tueä coù theå phaù tröø [phieàn naõo]? Coøn neáu noùi raèng duø ñeán hay khoâng ñeán ñöôïc [giaûi thoaùt] cuõng ñeàu phaù tröø ñöôïc [phieàn naõo] thì thaät laø voâ lyù!

80

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Laïi nöõa, [noùi raèng] trí tyø-baø-xaù-na phaù tröø phieàn naõo laø ñôn ñoäc coù theå phaù tröø hay hôïp söùc [vôùi caùc phaùp khaùc] maø phaù tröø? Neáu ñôn ñoäc coù theå phaù tröø, vì sao Boà Taùt phaûi tu taäp Taùm chaùnh ñaïo? Neáu nhôø coù söï hôïp söùc maø phaù tröø thì bieát raèng ñôn ñoäc khoâng ñuû söùc phaù tröø. Nhöng neáu ñôn ñoäc khoâng ñuû söùc phaù tröø thì duø hôïp söùc cuõng khoâng theå [phaù tröø phieàn naõo]. Ví nhö moät ngöôøi muø khoâng thaáy ñöôïc hình saéc, duø coù [hôïp söùc] vôùi nhöõng ngöôøi muø khaùc cuõng khoâng theå thaáy ñöôïc. Trí tyø-baø-xaù-na cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö ñaát coù tính chaát cöùng chaéc, löûa coù tính chaát noùng aám, nöôùc coù tính chaát aåm öôùt, gioù coù tính chaát chuyeån ñoäng. Töø [tính chaát] cöùng chaéc cuûa ñaát cho tôùi [tính chaát] chuyeån ñoäng cuûa gioù, thaûy ñeàu khoâng phaûi do nhaân duyeân taïo taùc, ñoù laø taùnh töï nhieân nhö vaäy.

Caùc phieàn naõo cuõng gioáng nhö boán ñaïi [ñaát, löûa, nöôùc, gioù] kia, tính chaát töï nhieân cuûa chuùng laø döùt tröø. Neáu [tính chaát cuûa] chuùng laø döùt tröø, vì sao oâng laïi noùi raèng trí tueä coù theå döùt tröø phieàn naõo? Vì nghóa aáy, trí tyø-baø-xaù-na chaéc chaén laø khoâng theå phaù ñöôïc caùc phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Nhö tính chaát cuûa muoái laø maën, coù theå laøm cho vaät khaùc maën. Tính chaát cuûa maät [ong] laø ngoït, coù theå laøm cho vaät khaùc ngoït. Tính chaát cuûa nöôùc laø aåm öôùt, coù theå laøm cho vaät khaùc aåm öôùt. [Neáu noùi raèng] tính chaát cuûa trí tueä laø dieät maát, coù theå laøm cho caùc phaùp dieät maát thì nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu phaùp laø khoâng dieät maát, laøm sao trí tueä coù theå cöôõng eùp laøm cho dieät maát ñöôïc?

81

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Coøn nhö noùi raèng [tính chaát cuûa] muoái laø maën neân laøm cho vaät khaùc maën, [tính chaát] dieät maát cuûa trí tueä cuõng vaäy, khieán cho caùc phaùp khaùc phaûi tieâu dieät, nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì taùnh cuûa trí tueä laø noái nhau dieät maát trong töøng nieäm. Neáu laø dieät maát trong töøng nieäm, laøm sao noùi raèng coù theå dieät tröø caùc phaùp khaùc? Vì nghóa aáy neân taùnh cuûa trí tueä khoâng phaù tröø phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Taát caû phaùp ñeàu coù hai caùch dieät maát, moät laø baûn taùnh [cuûa chuùng] töï dieät maát, hai laø [xeùt ñeán choã] roát raùo laø dieät maát. Neáu taùnh cuûa phaùp laø töï dieät, laøm sao noùi raèng trí tueä coù theå dieät ñöôïc [caùc phaùp]?

“Neáu noùi raèng trí tueä coù theå dieät ñöôïc phieàn naõo, nhö löûa ñoát vaät, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Nhö löûa ñoát vaät aét coøn laïi tro taøn. Neáu trí tueä laø theá, leõ ra [dieät phieàn naõo roài] cuõng coøn laïi taøn tích! Nhö duøng rìu chaët caây coù theå thaáy ñöôïc veát chaët. Neáu trí tueä laø nhö theá thì ñaâu laø choã thaáy ñöôïc?

“Neáu [noùi raèng] trí tueä coù theå khieán phieàn naõo phaûi lìa xa, thì leõ ra phieàn naõo aáy phaûi xuaát hieän ôû moät nôi khaùc!

Cuõng nhö caùc thaày ngoaïi ñaïo khi lìa khoûi saùu thaønh lôùn lieàn xuaát hieän ôû thaønh Caâu-thi-na. Neáu phieàn naõo khoâng xuaát hieän ôû nôi khaùc thì bieát laø trí tueä khoâng theå khieán chuùng lìa xa!

“Thieän nam töû! Neáu taùnh cuûa taát caû caùc phaùp laø khoâng thì ai coù theå khieán cho [caùc phaùp] sanh ra ñöôïc? Ai coù theå khieán cho [caùc phaùp] dieät maát ñöôïc? Sanh dieät bieán ñoåi, thaät khoâng coù ngöôøi taïo taùc.

“Thieän nam töû! Neáu tu taäp ñònh aét seõ ñaït ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh nhö vaäy. Vì nghóa aáy, trong kinh ta coù 82

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

daïy raèng: ‘Neáu tyø-kheo tu taäp ñònh aét coù theå thaáy ñöôïc töôùng sanh dieät cuûa naêm aám.’

“Thieän nam töû! Neáu khoâng tu taäp ñònh thì nhöõng vieäc theá gian coøn khoâng theå roõ bieát, huoáng chi ñeán nhöõng vieäc vöôït ngoaøi theá gian? Neáu ngöôøi khoâng coù ñònh thì duø ôû nôi baèng phaúng cuõng bò ngaû nghieâng, taâm duyeân theo phaùp khaùc, mieäng noùi ra lôøi khaùc, tai nghe lôøi khaùc, trong loøng hieåu nghóa khaùc; muoán vieát chöõ khaùc maø tay laïi vieát ra caâu vaên khaùc; muoán ñi con ñöôøng khaùc maø chaân böôùc theo moät loái khaùc... Neáu ngöôøi coù tu taäp ñònh aét seõ ñöôïc lôïi ích lôùn, cho ñeán [thaønh töïu] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt coù ñaày ñuû hai phaùp aét ñöôïc lôïi ích lôùn. [Hai phaùp aáy laø gì?] Moät laø ñònh, hai laø trí [tueä].

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi caét coû, moät tay gom coû laïi, tay kia caàm lieàm caét. Boà Taùt ma-ha-taùt tu hai phaùp [ñònh vaø tueä] aáy cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi nhoå caây cöùng chaéc, tröôùc phaûi duøng tay lay ñoäng, sau môùi deã nhoå leân. Boà Taùt tu ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy, tröôùc duøng ñònh lay ñoäng, sau môùi duøng trí tueä nhoå baät leân.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi giaët aùo dô, tröôùc duøng nöôùc tro,1 sau duøng nöôùc trong, aùo lieàn ñöôïc saïch seõ. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

1

Nöôùc tro: ngaøy xöa khi chöa coù caùc chaát giaët taåy nhö ngaøy nay, ngöôøi ta duøng tro beáp ngaâm laáy nöôùc, ñeå loùng trong roài söû duïng khi giaët, röûa, taùc duïng cuõng töông töï nhö xaø-phoøng.

83

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö tröôùc coù ñoïc tuïng roài sau môùi hieåu nghóa. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi duõng maõnh, tröôùc phaûi töï trang bò aùo giaùp, binh khí, sau ñoù ra traän môùi thaéng ñöôïc quaân giaëc. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi thôï duøng keàm saét, oáng beå [thoåi löûa], vaät chöùa vaøng... roài môùi tuøy yù uoán naén, nung chaûy. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö taám göông [phaûi laøm cho] saùng roõ [roài môùi] soi ñöôïc khuoân maët. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö tröôùc phaûi san laáp ñaát ñai cho baèng phaúng, roài sau môùi gieo troàng; tröôùc phaûi theo thaày thoï hoïc, roài sau môùi suy xeùt nghóa lyù. Boà Taùt [duøng] ñònh vaø tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Vì nhöõng nghóa aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp hai phaùp ñònh vaø tueä coù theå ñöôïc lôïi ích lôùn lao.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp hai phaùp [ñònh vaø tueä] naøy ñieàu phuïc vaø thaâu toùm ñöôïc naêm caên, nhaãn chòu ñöôïc moïi söï khoå nhö ñoùi khaùt, noùng laïnh, ñaùnh ñaäp, maï nhuïc, thuù döõ caén xeù, muoãi moøng chích ñoát...; thöôøng nhieáp phuïc taâm khoâng ñeå cho buoâng thaû; khoâng vì lôïi döôõng maø laøm vieäc traùi vôùi Chaùnh phaùp; khoâng bò buïi nhô phieàn naõo laøm cho hoen oá; khoâng bò nhöõng söï thaáy bieát khaùc bieät taø vaïy laøm cho meâ hoaëc; thöôøng lìa xa moïi taâm töôûng xaáu aùc; khoâng bao laâu seõ thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la 84

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Tam-mieäu Tam-boà-ñeà vì muoán thaønh töïu moïi söï lôïi ích cho chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp hai phaùp [ñònh vaø tueä] naøy khoâng bò lay ñoäng bôûi boán côn gioù maïnh laø Boán söï ñieân ñaûo,1 nhö nuùi Tu-di, tuy coù boán côn gioù [töø boán phöông] thoåi maïnh nhöng khoâng theå laøm cho lay ñoäng; khoâng bò caùc taø sö ngoaïi ñaïo ñaùnh ñoå, nhö toøa [ngoài] cuûa Ñeá-thích khoâng theå chuyeån dôøi; khoâng bò caùc taø thuaät laï luøng doái gaït, thöôøng ñöôïc höôûng söï an vui maàu nhieäm khoâng gì baèng; coù theå hieåu ñöôïc nghóa lyù saâu xa kín ñaùo cuûa Nhö Lai; duø gaëp söï vui cuõng khoâng laáy laøm haân hoan, duø gaëp khoå naõo cuõng chaúng lo buoàn; chö thieân vaø ngöôøi ñôøi ñeàu cung kính ngôïi khen xöng taùn; thaáy roõ ñöôïc sanh töû vaø khoâng sanh töû; kheùo roõ bieát ñöôïc caûnh giôùi caùc phaùp vaø baûn taùnh cuûa phaùp; töï thaân coù ñuû nhöõng phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Ñoù goïi laø söï vui cuûa Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Töôùng ñònh goïi laø tam-muoäi Khoâng.

Töôùng trí tueä goïi laø tam-muoäi Voâ nguyeän. Töôùng buoâng xaû goïi laø tam-muoäi Voâ töôùng.

“Thieän nam töû! Neáu coù vò Boà Taùt ma-ha-taùt naøo kheùo roõ bieát luùc naøo neân [tu taäp] ñònh, luùc naøo neân [tu taäp] trí tueä, luùc naøo neân [tu taäp] buoâng xaû, cuõng nhö nhöõng luùc naøo khoâng neân [tu taäp ñònh, hoaëc trí tueä, hoaëc buoâng xaû], ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt thöïc haønh ñaïo Boà-ñeà.”

1

Boán ñieân ñaûo: chæ boán kieán chaáp sai laàm cuûa phaøm phu, caùc phaùp laø voâ thöôøng maø cho laø thöôøng, caùc phaùp laø khoå maø cho laø vui, caùc phaùp laø voâ ngaõ maø cho laø coù ngaõ, caùc phaùp laø baát tònh maø cho laø tònh. Do boán söï ñieân ñaûo naøy maø taïo ra moïi söï vieäc traùi ngöôïc vôùi Chaùnh kieán.

85

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát nhöõng luùc neân hoaëc khoâng neân [tu taäp ñònh, trí tueä, buoâng xaû]?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt nhaân khi ñöôïc thoï höôûng söï vui thích lieàn sanh loøng kieâu maïn lôùn; hoaëc do vieäc thuyeát phaùp ñöôïc maø sanh kieâu maïn; hoaëc nhaân söï chuyeân caàn tinh taán maø sanh kieâu maïn; hoaëc nhaân söï hieåu roõ nghóa lyù, kheùo hoûi ñaùp ñuùng luùc thích hôïp maø sanh kieâu maïn; hoaëc do gaàn guõi baïn beø xaáu aùc maø sanh kieâu maïn; hoaëc nhaân vieäc boá thí vaät mình quyù troïng maø sanh kieâu maïn; hoaëc nhaân vieäc [ñöôïc nhieàu] coâng ñöùc, phaùp laønh cuûa theá gian maø sanh kieâu maïn; hoaëc nhaân vieäc ñöôïc ngöôøi giaøu sang ôû theá gian cung kính maø sanh kieâu maïn. Trong nhöõng luùc aáy, [Boà Taùt] khoâng neân tu taäp trí tueä maø caàn phaûi tu taäp ñònh. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát luùc naøo neân hoaëc khoâng neân.

“Neáu coù Boà Taùt chuyeân caàn tinh taán tu taäp maø chöa ñaït ñöôïc söï lôïi ích laø nieàm vui cuûa [caûnh giôùi] Nieát-baøn, vì khoâng ñaït ñöôïc neân sanh loøng hoái tieác; vì caên taùnh ngu ñoän neân khoâng theå ñieàu phuïc ñöôïc naêm caên;1 vì nhöõng phieàn naõo caáu nhieãm coøn ñang quaù maïnh neân töï sanh loøng nghi [cho ñoù laø] do giôùi luaät suy keùm. Trong nhöõng luùc aáy, [Boà Taùt] khoâng neân tu taäp ñònh maø caàn phaûi tu taäp trí tueä. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát luùc naøo neân hoaëc khoâng neân.

“Thieän nam töû! Neáu hai phaùp ñònh vaø trí tueä cuûa Boà Taùt khoâng töông ñöông nhau, neân bieát raèng luùc aáy [Boà Taùt] 1

Naêm caên: ôû ñaây chæ caùc caên laø maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân.

86

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

khoâng neân tu taäp buoâng xaû. Neáu hai phaùp aáy töông ñöông nhau môùi neân tu taäp buoâng xaû. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát luùc naøo neân hoaëc khoâng neân.

“Thieän nam töû! Nhö Boà Taùt [trong khi] tu taäp ñònh vaø trí tueä maø khôûi sanh phieàn naõo, neân bieát raèng luùc aáy khoâng neân tu taäp buoâng xaû, maø neân tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh. “[Boà Taùt tu taäp] nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng, nieäm giôùi, nieäm thieân, nieäm xaû. Ñoù goïi laø tu taäp buoâng xaû.

“Thieän nam töû! Neáu coù Boà Taùt naøo tu taäp ba töôùng phaùp [ñònh, trí tueä vaø buoâng xaû] naøy, nhôø nhaân duyeân aáy seõ ñaït ñöôïc Nieát-baøn khoâng coù hình töôùng.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Vì khoâng coù möôøi töôùng1 neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn, vì laø khoâng coù töôùng. Vaäy do duyeân gì maø coøn goïi [Nieát-baøn] laø [caûnh giôùi] khoâng sanh ra, khoâng xuaát hieän, khoâng taïo taùc, laø choã nöông naùu, laø haûi ñaûo, laø choã quy y, laø an oån, laø dieät ñoä, laø Nieát-baøn, vaéng laëng an tónh, khoâng coù caùc beänh khoå, khoâng coù gì hieän höõu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì khoâng coù nhaân duyeân neân goïi laø khoâng sanh ra. Vì khoâng sanh ra neân goïi laø khoâng xuaát hieän. Vì khoâng taïo nghieäp neân goïi laø khoâng taïo taùc.

Vì khoâng vöôùng vaøo naêm kieán chaáp2 neân goïi laø choã nöông 1

2

Möôøi töôùng (Thaäp töôùng), ñaõ giaûng roõ ôû moät ñoaïn tröôùc, goàm töôùng hình saéc, töôùng aâm thanh, töôùng muøi höông, töôùng vò neám, töôùng xuùc chaïm, töôùng sanh ra, töôùng truï laïi, töôùng hoaïi dieät, töôùng nam vaø töôùng nöõ.

Naêm kieán chaáp (nguõ kieán): söï baùm chaáp vaøo naêm quan ñieåm sai laàm. Moät laø thaân kieán, chaáp raèng thaät coù thaân naøy, coù baûn ngaõ, neân cuõng goïi laø ngaõ kieán; hai laø bieân kieán, quan ñieåm thieân leäch veà moät beân, chaúng haïn nhö chaáp caùc phaùp laø thöôøng toàn hoaëc ñoaïn dieät; ba laø taø kieán, laø nhöõng quan ñieåm taø vaïy,

87

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

naùu. Vì lìa khoûi boán con soâng hung baïo1 neân goïi laø haûi ñaûo. Vì ñieàu phuïc chuùng sanh neân goïi laø choã quy y. Vì phaù saïch giaëc phieàn naõo troùi buoäc neân goïi laø an oån. Vì daäp taét hoaøn toaøn caùc thöù löûa phieàn naõo neân goïi laø dieät ñoä. Vì lìa boû heát thaûy moïi nieäm töôûng thoâ keäch vaø tinh teá neân goïi laø Nieát-baøn. Vì xa lìa söï roái ren naùo ñoäng neân goïi laø vaéng laëng an tónh. Vì döùt haún sanh töû neân goïi laø khoâng coù caùc beänh khoå. Vì taát caû ñeàu laø khoâng neân goïi laø khoâng coù gì hieän höõu.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn töôûng nhö vaäy thì luùc aáy seõ ñöôïc saùng suoát roõ raøng, thaáy ñöôïc taùnh Phaät.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Boà Taùt maha-taùt thaønh töïu bao nhieâu phaùp môùi coù theå thaáy ñöôïc Nieát-baøn khoâng hình töôùng, cho ñeán khoâng coù gì hieän höõu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thaønh töïu möôøi phaùp aét coù theå thaáy roõ Nieát-baøn khoâng hình töôùng cho ñeán khoâng coù gì hieän höõu.

“Nhöõng gì laø möôøi phaùp?

“Phaùp thöù nhaát laø ñaày ñuû loøng tin. Theá naøo goïi laø ñaày ñuû loøng tin? Ñoù laø coù loøng tin saâu raèng Phaät, Phaùp, Taêng khoâng ñuùng thaät, chaúng haïn nhö khoâng tin nhaân quaû; boán laø giôùi caám thuû kieán, laø söï baùm chaáp, caâu neä khoâng ñuùng vaøo giôùi caám, chaúng haïn nhö thoï nhaän caùc giôùi sai leäch khoâng phaûi do Phaät cheá ñònh, hoaëc khoâng bieát tuøy nghi linh ñoäng trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát, ñuùng Chaùnh phaùp; naêm laø kieán thuû kieán, coá chaáp vaøo yù kieán ñaõ coù cuûa mình laø ñuùng, khoâng laéng nghe ñeå tieáp nhaän yù kieán cuûa ngöôøi khaùc.

1 Boán con soâng hung baïo: chæ boán söï hung baïo thöôøng loâi cuoán chuùng sanh troâi laén trong sanh töû. Ñoù laø tham duïc, chaáp höõu, kieán chaáp vaø voâ minh. Veà nhöõng giaûi thích yù nghóa danh xöng Nieát-baøn ôû ñoaïn naøy, neân xem laïi Taäp 5, phaàn 1 cuûa phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng, caùc trang 291 – 292.

88

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

laø thöôøng toàn; raèng chö Phaät möôøi phöông [vì] phöông tieän [hoùa ñoä chuùng sanh] maø thò hieän; raèng taát caû chuùng sanh, cho ñeán haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng ñeàu coù taùnh Phaät.

Nhöng khoâng tin raèng Nhö Lai thaät coù sanh, giaø, beänh, cheát vaø coù tu khoå haïnh; khoâng tin raèng Ñeà-baø-ñaït-ña thaät coù phaù hoaïi Taêng ñoaøn, laøm cho thaân Phaät chaûy maùu; khoâng tin raèng Nhö Lai coù döùt taát caû maø nhaäp Nieát-baøn; khoâng tin raèng Chaùnh phaùp [coù söï] döùt maát. Ñoù goïi laø Boà Taùt coù ñaày ñuû loøng tin.

“Phaùp thöù hai laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh. Theá naøo goïi laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh? Thieän nam töû!

Nhö coù Boà Taùt töï noùi raèng giôùi haïnh cuûa mình thanh tònh, [nhöng vò aáy] tuy khoâng soáng chung vôùi ngöôøi nöõ maø khi gaëp ngöôøi nöõ thì cuøng nhau cöôøi noùi bôõn côït. Boà Taùt nhö vaäy laø phaïm vaøo loãi tham duïc, huûy phaù giôùi thanh tònh, laøm nhô nhôùp Phaïm haïnh, khieán cho giôùi haïnh trôû thaønh hoãn taïp, oâ ueá, khoâng theå goïi laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh.

“Laïi nöõa, nhö coù Boà Taùt töï noùi raèng giôùi haïnh cuûa mình thanh tònh, [nhöng vò aáy] tuy khoâng soáng chung vôùi ngöôøi nöõ, cuõng khoâng cöôøi noùi bôõn côït, maø khi töø xa nghe ñöôïc moïi thöù aâm thanh cuûa ngöôøi nöõ nhö tieáng chuoãi ngoïc, voøng vaøng va chaïm... lieàn sanh loøng luyeán aùi, tham muoán, vöôùng maéc. Boà Taùt nhö vaäy laø phaïm vaøo loãi tham duïc, huûy phaù giôùi thanh tònh, laøm nhô nhôùp Phaïm haïnh, khieán cho giôùi haïnh trôû thaønh hoãn taïp, oâ ueá, khoâng theå goïi laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh.

89

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, nhö coù Boà Taùt töï noùi raèng giôùi haïnh cuûa mình thanh tònh, [nhöng vò aáy] tuy khoâng soáng chung vôùi ngöôøi nöõ, cuõng khoâng cöôøi noùi bôõn côït, cuõng khoâng laéng tai nghe nhöõng aâm thanh cuûa ngöôøi nöõ, maø khi nhìn thaáy keû khaùc theo ñuoåi ngöôøi nöõ, hoaëc thaáy ngöôøi nöõ theo ñuoåi ngöôøi nam, lieàn sanh loøng tham muoán, vöôùng maéc. Boà Taùt nhö vaäy laø phaïm vaøo loãi tham duïc, huûy phaù giôùi thanh tònh, laøm nhô nhôùp Phaïm haïnh, khieán cho giôùi haïnh trôû thaønh hoãn taïp, oâ ueá, khoâng theå goïi laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh.

“Laïi nöõa, nhö coù Boà Taùt töï noùi raèng giôùi haïnh cuûa mình thanh tònh, [nhöng vò aáy] tuy khoâng soáng chung vôùi ngöôøi nöõ, cuõng khoâng cöôøi noùi bôõn côït, cuõng khoâng laéng tai nghe nhöõng aâm thanh cuûa ngöôøi nöõ, cuõng chaúng nhìn thaáy nhöõng caûnh nam nöõ theo ñuoåi nhau [maø sanh loøng tham muoán], nhöng [phaùt taâm giöõ giôùi chæ vì] muoán sanh leân coõi trôøi, höôûng thuï söï vui thích cuûa naêm moùn duïc.

Boà Taùt nhö vaäy laø phaïm vaøo loãi tham duïc, huûy phaù giôùi thanh tònh, laøm nhô nhôùp Phaïm haïnh, khieán cho giôùi haïnh trôû thaønh hoãn taïp, oâ ueá, khoâng theå goïi laø troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh.

“Thieän nam töû! Nhö coù Boà Taùt trì giôùi moät caùch thanh tònh maø khoâng cho ñoù laø giôùi hoaëc laø Trì giôùi Ba-la-maät; khoâng vì chuùng sanh, khoâng vì lôïi döôõng, khoâng vì [ñeå thaønh töïu] Boà-ñeà, khoâng vì [ñeå ñaït ñöôïc] Nieát-baøn, khoâng vì [chöùng ñaéc caùc quaû vò] Thanh vaên hay Phaät Bích-chi; chæ duy nhaát vì nghóa chaân thaät cao troåi nhaát maø hoä trì caám giôùi. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt troïn veïn giôùi haïnh thanh tònh.

90

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Phaùp thöù ba laø gaàn guõi caùc baäc thieän tri tri thöùc laø nhöõng ngöôøi coù theå giaûng noùi veà giôùi luaät, veà caùc phaùp ña vaên, boá thí, trí tueä... khaùc nhaän laõnh vaø thöïc haønh theo. Nhö vaäy tri thöùc cuûa Boà Taùt.

thöùc. Thieän loøng tin, veà khieán ngöôøi goïi laø thieän

“Phaùp thöù tö laø öa thích caûnh vaéng laëng an tónh. Vaéng laëng an tónh coù nghóa laø thaân taâm ñeàu vaéng laëng an tónh, quaùn saùt caùc phaùp trong caûnh giôùi phaùp heát söùc saâu xa. Ñoù goïi laø vaéng laëng an tónh.

“Phaùp thöù naêm laø tinh taán. Tinh taán coù nghóa laø chuù taâm quaùn xeùt veà Boán chaân ñeá, ví nhö coù bò neùm vaøo löûa noùng cuõng khoâng buoâng boû [söï chuù taâm quaùn xeùt aáy]. Nhö vaäy goïi laø tinh taán.

“Phaùp thöù saùu laø [tu taäp] ñaày ñuû [saùu] nieäm [xöù]. Noùi ñaày ñuû [saùu] nieäm [xöù] coù nghóa laø [thöôøng luoân nieäm töôûng chö] Phaät, nieäm töôûng Chaùnh phaùp, nieäm töôûng Chö taêng, nieäm töôûng giôùi luaät, nieäm töôûng chö thieân, nieäm töôûng söï buoâng xaû. Ñoù goïi laø ñaày ñuû [saùu] nieäm [xöù].

“Phaùp thöù baûy laø noùi lôøi nhu hoøa deã meán. Noùi lôøi nhu hoøa deã meán coù nghóa laø noùi lôøi ñuùng thaät, lôøi toát ñeïp, soát saéng thaêm hoûi nhau vaø noùi ra ñuùng luùc thích hôïp vôùi lôøi noùi chaân chaùnh. Ñoù goïi laø lôøi noùi nhu hoøa deã meán.

“Phaùp thöù taùm laø giöõ gìn baûo veä Chaùnh phaùp. Giöõ gìn baûo veä Chaùnh phaùp coù nghóa laø aùi moä Chaùnh phaùp, thöôøng öa thích söï dieãn thuyeát, ñoïc tuïng, sao cheùp, suy xeùt nghóa lyù cuûa Chaùnh phaùp; phoâ baøy truyeàn roäng, khieán cho Chaùnh phaùp ñöôïc löu truyeàn khaép nôi. Neáu gaëp ngöôøi sao cheùp, ñoïc tuïng, ngôïi khen xöng taùn vaø suy xeùt nghóa lyù [Chaùnh phaùp] lieàn vì ngöôøi aáy maø tìm kieám nhöõng 91

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

moùn caàn thieát cho söï sanh hoaït ñeå mang ñeán cuùng döôøng, chaúng haïn nhö y phuïc, thöùc aên uoáng, giöôøng chieáu, thuoác men... Vì giöõ gìn baûo veä Chaùnh phaùp maø khoâng tieác thaân maïng. Nhö vaäy goïi laø giöõ gìn baûo veä Chaùnh phaùp.

“Phaùp thöù chín laø Boà Taùt ma-ha-taùt khi thaáy ngöôøi cuøng mình tu hoïc, cuøng mình giöõ giôùi maø coù söï thieáu thoán [vaät chaát], lieàn tìm ñeán nhöõng ngöôøi khaùc maø xin laáy nhöõng moùn nhö bình baùt, y phuïc cuûa ngöôøi tu, hoaëc nhöõng thöù caàn duøng ñeå saên soùc khi coù beänh nhö aùo quaàn, thöùc aên uoáng, giöôøng naèm, choã truù nguï... ñeå cung caáp cho ngöôøi aáy.

“Phaùp thöù möôøi laø trí tueä ñaày ñuû. Noùi trí tueä coù nghóa laø söï quaùn xeùt veà nhöõng ñöùc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa Nhö Lai; raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; quaùn xeùt hai töôùng cuûa phaùp, chaúng haïn nhö khoâng vaø chaúng khoâng, thöôøng vaø voâ thöôøng, laïc vaø voâ laïc, ngaõ vaø voâ ngaõ, tònh vaø baát tònh; nhöõng phaùp coù theå döùt maát vaø nhöõng phaùp khoâng theå döùt maát; nhöõng phaùp do duyeân maø sanh vaø nhöõng phaùp do duyeân maø thaáy; nhöõng phaùp do duyeân keát thaønh quaû vaø nhöõng phaùp khoâng do duyeân keát thaønh quaû. Nhö vaäy goïi laø trí tueä ñaày ñuû.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt [thaønh töïu] ñaày ñuû möôøi phaùp, aét coù theå thaáy roõ Nieát-baøn khoâng hình töôùng.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Theá Toân! Nhö tröôùc ñaây Phaät coù baûo Thuaàn-ñaø raèng: ‘Nay oâng ñaõ ñöôïc thaáy taùnh Phaät, ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn, thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Nghóa aáy laø theá naøo?

“Baïch Theá Toân! Nhö trong kinh coù daïy raèng: ‘Boá thí cho suùc sanh ñöôïc phöôùc baùo gaáp traêm laàn nhieàu hôn [so 92

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

vôùi vaät thí]; boá thí cho haïng nhaát-xieån-ñeà ñöôïc phöôùc baùo gaáp ngaøn laàn; boá thí cho ngöôøi trì giôùi ñöôïc phöôùc baùo gaáp traêm ngaøn laàn; boá thí cho haøng ngoaïi ñaïo ñaõ döùt phieàn naõo ñöôïc phöôùc baùo voâ löôïng; cuùng döôøng nhöõng baäc Boán höôùng cuøng Boán quaû1 cho tôùi Phaät Bích-chi ñöôïc phöôùc baùo voâ löôïng; cuùng döôøng haøng Boà Taùt khoâng thoái chuyeån vaø thaân sau cuøng cuûa caùc vò Ñaïi Boà Taùt,2 baäc Nhö Lai Theá Toân, thì phöôùc baùo ñaït ñöôïc laø voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå noùi heát, khoâng theå tính ñeám, khoâng theå nghó baøn.

Neáu Ñaïi só Thuaàn-ñaø ñöôïc höôûng phöôùc baùo voâ löôïng nhö vaäy thì khoâng coù luùc döùt heát, vaäy bieát ñeán khi naøo môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?

“Baïch Theá Toân! Trong kinh laïi coù daïy: ‘Neáu ai heát loøng coá söùc taïo caùc nghieäp laønh hoaëc nghieäp döõ thì chaéc chaén ñeàu coù quaû baùo, hoaëc nhaän laáy trong ñôøi hieän taïi, hoaëc trong ñôøi keá tieáp, hoaëc trong nhöõng kieáp veà sau.’ Nghieäp laønh cuûa Thuaàn-ñaø laø [oâng aáy] heát loøng coá söùc taïo ra, vaäy neân bieát chaéc raèng oâng aáy seõ phaûi nhaän laáy phöôùc baùo.

Neáu chaéc chaén seõ phaûi nhaän laõnh phöôùc baùo thì laøm sao thaønh töïu ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Laøm sao thaáy ñöôïc taùnh Phaät?

“Baïch Theá Toân! Trong kinh laïi coù daïy: ‘Neáu boá thí cho ba haïng ngöôøi [sau ñaây] seõ ñöôïc quaû baùo khoâng bao giôø 1

2

Boán höôùng (Töù höôùng) cuøng Boán quaû (Töù quaû hay Töù thaùnh quaû): chæ caùc ñòa vò chöùng ñaéc cuûa haøng Thanh vaên töø Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán A-la-haùn. Höôùng hay höôùng vò laø caùc ñòa vò ñaõ döùt tröø kieán hoaëc, saép söûa chöùng ñaéc caùc thaùnh quaû.

Moãi thaùnh quaû coù moät höôùng vò tröôùc ñoù, nhö Tu-ñaø-hoaøn höôùng cho ñeán A-lahaùn höôùng.

Thaân sau cuøng: töùc laø laàn thoï thaân cuoái cuøng cuûa moät vò Boà Taùt tröôùc khi thaønh töïu quaû Phaät. Vò Boà Taùt naøy cuõng ñöôïc goïi laø Boà Taùt Nhaát sanh boå xöù.

93

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

döùt heát. Moät laø nhöõng ngöôøi beänh, hai laø baäc cha meï vaø ba laø caùc ñaáng Nhö Lai. “Baïch Theá Toân! Trong kinh laïi coù daïy: ‘Phaät baûo A-nan raèng: Taát caû chuùng sanh, neáu khoâng coù nghieäp trong Duïc giôùi lieàn ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

Nghieäp ôû Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi cuõng vaäy.’

“Baïch Theá Toân! Nhö trong kinh Phaùp cuù coù keä raèng: Giöõa khoâng trung, bieån caû, Hay nuùi saâu hang thaúm, Khoâng traùnh ñeán nôi naøo, Thoaùt khoûi ñöôïc nghieäp baùo.

“Laïi nöõa, oâng A-na-luaät coù noùi: ‘Baïch Theá Toân! Con nhôù thuôû xöa, nhôø boá thí moät böõa aên maø trong taùm muoân kieáp khoâng heà ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc.’

“Baïch Theá Toân! Boá thí moät böõa aên coøn ñöôïc phöôùc baùo nhö vaäy, huoáng chi Thuaàn-ñaø laáy taâm thaønh tín maø cuùng döôøng Phaät, thaønh töïu troïn veïn phaùp Boá thí Ba-la-maät?

“Baïch Theá Toân! Neáu quaû baùo cuûa vieäc laønh laø khoâng cuøng taän, thì quaû baùo cuûa nhöõng vieäc phæ baùng kinh Phöông ñaúng, phaïm naêm toäi nghòch,1 huûy boán giôùi caám naëng,2 toäi nhaát-xieån-ñeà, laøm sao coù theå cuøng taän? Neáu quaû baùo khoâng theå cuøng taän, laøm sao [nhöõng keû aáy] coù theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät, thaønh töïu ñöôïc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà?”

1

2

Naêm toäi nghòch: laø caùc toäi gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù söï hoøa hôïp cuûa Taêng ñoaøn vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu (hoaëc huûy phaù, laøm nhô nhôùp hình töôïng Phaät).

Boán giôùi caám naëng: laø caùc giôùi gieát ngöôøi, troäm cöôùp, daâm duïc vaø noùi doái raèng mình ñaõ chöùng thaùnh quaû.

94

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Chæ coù hai haïng ngöôøi ñöôïc coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân, khoâng theå tính ñeám, khoâng theå noùi heát; coù theå laøm caïn khoâ doøng soâng sanh töû hung baïo, coù theå haøng phuïc boïn ma oaùn ñoái nghòch, coù theå xoâ ngaõ ngoïn côø chieán thaéng cuûa ma [ñaõ döïng leân], coù theå quay chuyeån baùnh xe Phaùp voâ löôïng cuûa Nhö Lai. [Hai haïng ngöôøi aáy], moät laø ngöôøi kheùo hoûi, hai laø ngöôøi kheùo ñaùp.

“Thieän nam töû! Trong möôøi [trí] löïc cuûa Phaät thì trí löïc thaáu roõ nghieäp baùo1 laø saâu xa nhaát. Thieän nam töû! Coù nhöõng chuùng sanh ñoái vôùi nghieäp duyeân trong loøng xem nheï khoâng tin nhaän. Vì muoán hoùa ñoä hoï neân ta môùi noùi ra nhöõng ñieàu nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Taát caû caùc nghieäp ñöôïc taïo ra coù [theå phaân laøm hai loaïi laø] nghieäp nheï vaø nghieäp naëng. Trong moãi loaïi nghieäp naøy laïi phaân laøm hai loaïi nöõa, moät laø nghieäp nhaát ñònh vaø hai laø nghieäp khoâng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nghieäp aùc khoâng coù quaû baùo. Neáu noùi raèng nghieäp aùc nhaát ñònh coù quaû baùo, taïi sao oâng Khí Hö thuoäc haïng chieân-ñaø-la laïi ñöôïc sanh leân coõi trôøi? Taïi sao Öông-quaät-ma-la ñöôïc quaû giaûi thoaùt?

Vì nghóa aáy neân bieát raèng nghieäp taïo ra coù khi nhaát ñònh coù quaû baùo, coù khi khoâng nhaát ñònh coù quaû baùo.’

Vì muoán döùt tröø taø kieán [cho raèng nghieäp aùc khoâng coù quaû baùo] nhö vaäy neân trong kinh ta môùi daïy raèng: ‘Taát caû nhöõng nghieäp ñaõ taïo ra ñeàu phaûi coù quaû baùo.’

1

Möôøi trí löïc (Thaäp löïc hay Thaäp trí löïc) laø möôøi naêng löïc trí tueä cuûa Phaät. Trong ñoù, trí löïc thöù hai laø Nghieäp dò thuïc trí löïc (業異熟智力). Laø naêng löïc trí tueä roõ bieát taát caû nghieäp baùo trong ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai cuûa taát caû chuùng sanh, cuøng nhöõng moái quan heä nhaân quaû cuûa taát caû caùc nghieäp aáy.

95

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Coù nhöõng nghieäp naëng coù theå laøm cho thaønh nheï; coù nhöõng nghieäp nheï coù theå laøm cho thaønh naëng. Khoâng phaûi taát caû moïi ngöôøi [ñeàu nhö nhau], vì coù ngöôøi ngu si, coù ngöôøi trí tueä. Cho neân phaûi bieát raèng: Khoâng phaûi taát caû nghieäp ñeàu nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo.

Tuy khoâng nhaát ñònh phaûi coù, nhöng cuõng khoâng phaûi laø khoâng coù.

“Thieän nam töû! Trong taát caû chuùng sanh coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi trí tueä, hai laø keû ngu si. Nhôø söùc cuûa trí tueä, ngöôøi trí coù theå laøm cho nghieäp raát naëng seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc chuyeån thaønh nghieäp nheï phaûi chòu ngay trong ñôøi naøy. Keû ngu tuy taïo nghieäp nheï trong ñôøi naøy nhöng seõ phaûi chòu quaû baùo naëng ôû ñòa nguïc.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu quaû laø nhö vaäy thì leõ ra khoâng caàn phaûi caàu ñöôïc Phaïm haïnh thanh tònh vaø quaû vò giaûi thoaùt?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu taát caû nghieäp nhaát ñònh ñeàu phaûi coù quaû baùo thì khoâng caàn phaûi caàu ñöôïc Phaïm haïnh vaø giaûi thoaùt. [Nhöng] vì laø khoâng nhaát ñònh neân phaûi tu haønh Phaïm haïnh vaø quaû giaûi thoaùt.

“Thieän nam töû! Neáu coù theå lìa xa taát caû nghieäp aùc aét seõ ñöôïc quaû laønh. Neáu lìa xa nghieäp laønh aét phaûi vöôùng laáy quaû xaáu aùc. Neáu taát caû nghieäp nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo thì khoâng caàn phaûi tu taäp Thaùnh ñaïo! Neáu khoâng tu taäp Thaùnh ñaïo thì khoâng ñöôïc giaûi thoaùt. Taát caû thaùnh nhaân sôû dó tu taäp ñaïo laø vì muoán phaù tröø [hoaëc chuyeån hoùa] nhöõng nghieäp nhaát ñònh [phaûi coù quaû baùo] thaønh quaû baùo 96

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

nheï, nhöõng nghieäp khoâng nhaát ñònh [phaûi coù quaû baùo] seõ thaønh khoâng coù quaû baùo.

“Neáu taát caû nghieäp ñeàu nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo, aét khoâng caàn phaûi tu taäp Thaùnh ñaïo. [Nhöng] neáu rôøi xa vieäc tu taäp Thaùnh ñaïo maø ñöôïc giaûi thoaùt thì thaät voâ lyù! Neáu khoâng giaûi thoaùt maø ñaït ñöôïc Nieát-baøn, cuõng laø voâ lyù!

“Thieän nam töû! Neáu taát caû nghieäp nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo thì khi ñaõ taïo toaøn nghieäp laønh trong moät ñôøi, leõ ra seõ thöôøng ñöôïc höôûng söï an vui maõi maõi; khi ñaõ taïo nghieäp aùc raát naëng trong moät ñôøi, leõ ra phaûi chòu khoå naõo naëng neà maõi maõi! Neáu nghieäp quaû laø nhö theá thì khoâng theå coù söï tu taäp ñaïo, khoâng theå coù Nieát-baøn giaûi thoaùt!

“Ngöôøi naøo taïo nghieäp ñeàu phaûi chòu quaû baùo; baø-lamoân taïo nghieäp, baø-la-moân chòu quaû baùo! Neáu laø nhö vaäy, leõ ra khoâng coù giai caáp thaáp heøn, khoâng coù ngöôøi haï tieän. Ñaõ ñöôïc laøm ngöôøi thì leõ ra seõ laøm ngöôøi maõi maõi; ñaõ laø baø-la-moân thì leõ ra seõ laø baø-la-moân maõi maõi! Luùc nhoû taïo nghieäp, leõ ra phaûi chòu quaû baùo luùc nhoû, khoâng theå chòu quaû baùo luùc trung nieân hay luùc tuoåi giaø! Luùc tuoåi giaø laøm vieäc aùc, sanh vaøo ñòa nguïc; khi môùi mang thaân ñòa nguïc leõ ra chöa chòu quaû baùo lieàn maø phaûi ñôïi luùc tuoåi giaø môùi chòu quaû baùo! Neáu luùc tuoåi giaø giöõ giôùi khoâng gieát haïi, leõ ra khoâng coù quaû baùo ñöôïc tuoåi thoï luùc traùng nieân; nhöng neáu khoâng coù tuoåi thoï luùc traùng nieân, laøm sao coù luùc tuoåi giaø?

[Neâu ra nhöõng lyù nhö treân laø] vì nghieäp [ñaõ taïo] khoâng theå maát. Neáu nghieäp khoâng theå maát, laøm sao coù vieäc tu taäp ñaïo [ñeå ñaït ñöôïc] Nieát-baøn?

“Thieän nam töû! Coù hai loaïi nghieäp, moät laø nghieäp nhaát ñònh, hai laø nghieäp khoâng nhaát ñònh. Nghieäp nhaát ñònh 97

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù hai [nghóa], moät laø nhaát ñònh phaûi chòu quaû baùo, hai laø coù thôøi ñieåm nhaát ñònh phaûi chòu quaû baùo; hoaëc coù söï nhaát ñònh phaûi chòu quaû baùo nhöng khoâng coù thôøi ñieåm nhaát ñònh thoï baùo, [chæ ñôïi] khi caùc duyeân hoäi ñuû thì quaû baùo ñeán, hoaëc phaûi laõnh chòu [vaøo moät] trong ba ñôøi: ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp vaø ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Neáu coù söï chuû taâm coá yù taïo ra nhöõng nghieäp laønh döõ, roài sau ñoù sanh khôûi loøng tin töôûng saâu xa, möøng vui [ñoái vôùi nhöõng vieäc laøm ñoù]; hoaëc neáu phaùt khôûi theä nguyeän cuùng döôøng Tam baûo. [Nhöõng vieäc] nhö theá goïi laø nghieäp nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Ngöôøi trí voán coù caên laønh saâu vöõng, khoù lay chuyeån, neân coù theå laøm cho nghieäp naëng thaønh nheï.

Keû ngu si tích luõy nghieäp aùc saâu daøy neân coù theå laøm cho nghieäp nheï taïo thaønh quaû baùo naëng. Vì nghóa aáy, taát caû caùc nghieäp [naøy] ñeàu khoâng phaûi laø nhaát ñònh.

“Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng heà coù nghieäp ñòa nguïc, chæ vì chuùng sanh neân phaùt khôûi nguyeän lôùn sanh vaøo ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Thuôû xöa, khi ñôøi soáng cuûa chuùng sanh keùo daøi moät traêm naêm, soá chuùng sanh chòu quaû baùo nôi ñòa nguïc nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng. Ta thaáy vaäy lieàn phaùt nguyeän lôùn [töï mình] thoï thaân ñòa nguïc. Khi aáy [ta laø] Boà Taùt, thaät khoâng coù nghieäp baùo nhö vaäy, nhöng vì chuùng sanh neân nhaän chòu quaû baùo ñòa nguïc.

“Luùc baáy giôø, ta traûi qua voâ soá naêm ôû trong ñòa nguïc, vì caùc toäi nhaân maø phaân bieät giaûng roäng Möôøi hai boä kinh.

Moïi ngöôøi ñöôïc nghe roài lieàn phaù tröø quaû baùo xaáu aùc, khieán cho ñòa nguïc trôû neân troáng khoâng, chæ coøn laïi rieâng 98

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

haïng nhaát-xieån-ñeà. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy coù voâ löôïng chuùng sanh ñoïa vaøo loaøi suùc sanh, nhaän chòu quaû baùo cuûa nghieäp aùc. Ta thaáy nhö vaäy laïi phaùt theä nguyeän raèng: ‘Vì muoán thuyeát phaùp cöùu ñoä chuùng sanh, ta seõ [töï mình] mang caùc thaân höôu nai, gaáu, khæ, roàng, voi, chim kim sí, boà caâu, caù, ruøa, thoû, raén, traâu boø, ngöïa...

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng coù nghieäp aùc suùc sanh nhö vaäy. Vì cöùu ñoä chuùng sanh neân duøng söùc ñaïi nguyeän maø thò hieän nhaän chòu nhöõng thaân nhö theá. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy laïi coù voâ soá chuùng sanh ñoïa vaøo loaøi quyû ñoùi, chæ aên toaøn nhöõng moùn nhö ñoà noân möûa, maùu muû töø môõ, thòt chaûy ra, phaån, nöôùc tieåu, ñaøm daõi... Ñôøi soáng cuûa hoï keùo daøi voâ soá traêm ngaøn vaïn naêm nhöng chöa töøng ñöôïc nghe moät tieáng ‘nöôùc’, noùi chi ñeán vieäc ñöôïc nhìn thaáy vaø uoáng [nöôùc]? Giaû söû töø xa hoï nhìn thaáy nöôùc lieàn muoán ñi ñeán ñoù, nhöng khi ñeán nôi thì nöôùc aáy lieàn hoùa thaønh löûa noùng, thaønh maùu muû.

Neáu nhö nöôùc aáy khoâng bieán daïng thì seõ coù nhieàu ngöôøi caàm göôm giaùo maø ngaên chaën, níu giöõ hoï khoâng cho ñi tôùi.

Hoaëc coù khi trôøi ñoå möa, gioït möa vöøa chaïm thaân hoï lieàn hoùa thaønh löûa. Ñoù goïi laø quaû baùo cuûa nghieäp aùc.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng coù nhöõng quaû baùo nghieäp aùc nhö vaäy. Vì muoán giaùo hoùa chuùng sanh 99

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khieán cho hoï ñöôïc giaûi thoaùt neân phaùt theä nguyeän [töï mình] thoï thaân nhö vaäy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy ta töøng sanh ra trong nhaø ngöôøi ñoà teå baùn thòt; töøng nuoâi döôõng gaø, heo, boø, deâ, ñaët baãy, saên thuù, giaêng löôùi baét caù; töøng soáng chung vôùi keû chieân-ñaø-la, giaëc cöôùp, keû troäm... [Ta laø] Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng coù nhöõng nghieäp aùc nhö vaäy, nhöng vì muoán cöùu ñoä chuùng sanh, khieán cho hoï ñöôïc giaûi thoaùt, neân ta duøng söùc nguyeän lôùn maø thoï nhöõng thaân nhö vaäy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy ta cuõng töøng sanh ra ôû nhöõng nôi toái taêm heûo laùnh, taïo taùc nhieàu nghieäp tham duïc, saân khueå, ngu si; quen laøm nhöõng vieäc traùi vôùi Chaùnh phaùp; khoâng tin vaøo Tam baûo, khoâng tin coù quaû baùo ñôøi sau; khoâng thöôøng cung kính cha meï, caùc baäc thaân quyeán tröôûng boái, baäc kyø cöïu laõo thaønh... Thieän nam töû!

Luùc aáy [ta laø] Boà Taùt thaät khoâng coù nhöõng nghieäp xaáu nhö vaäy. Vì muoán laøm cho chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt neân ta duøng söùc nguyeän lôùn maø [thò hieän] sanh vaøo nôi aáy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy ta cuõng töøng thoï thaân ngöôøi nöõ, thaân xaáu aùc, thaân tham lam, thaân saân haän, thaân ngu si, thaân taät ñoá, thaân keo laän, thaân huyeãn hoùa, thaân doái gaït, thaân [phieàn naõo] khuaát laáp. Thieän nam töû!

Luùc baáy giôø, [ta laø] Boà Taùt cuõng khoâng coù nhöõng nghieäp 100

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

[xaáu aùc] nhö theá, chæ vì muoán cho chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt neân duøng söùc nguyeän lôùn, töï nguyeän sanh vaøo nhöõng nôi aáy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy ta cuõng töøng mang thaân hoaïn caên, khuyeát caên, löôõng caên hoaëc aùi nam aùi nöõ.1 Thieän nam töû! [Ta laø] Boà Taùt ma-ha-taùt, thaät khoâng coù nhöõng thaân do nghieäp xaáu aùc mang ñeán nhö vaäy, nhöng vì muoán khieán cho chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt neân ta duøng söùc nguyeän lôùn sanh vaøo trong nhöõng haïng ngöôøi aáy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Trong Hieàn kieáp naøy ta cuõng töøng tu taäp theo giaùo phaùp cuûa ngoaïi ñaïo Ni-kieàn-töû; tin vaø nhaän laõnh giaùo phaùp cuûa hoï, [cho raèng] khoâng coù boá thí, khoâng coù thôø töï; khoâng coù quaû baùo cuûa vieäc boá thí, thôø töï; khoâng coù nghieäp thieän, nghieäp aùc, khoâng coù quaû baùo cuûa nghieäp thieän, nghieäp aùc; khoâng coù ñôøi hieän taïi, khoâng coù ñôøi vò lai; khoâng coù caùi naøy, khoâng coù caùi kia; khoâng coù thaùnh nhaân, khoâng coù thaân bieán hoùa; khoâng coù ñaïo [phaùp daãn ñeán] Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! [Ta laø] Boà Taùt thaät khoâng coù nhöõng nghieäp aùc nhö vaäy, chæ vì muoán cho chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt neân duøng söùc nguyeän lôùn maø thoï nhaän caùc taø phaùp aáy. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt nhaän chòu nghieäp aùc khoâng thuoäc veà ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hay ñôøi veà sau.

“Thieän nam töû! Ta nhôù laïi thuôû xöa, ta vôùi Ñeà-baø-ñaïtña ñeàu laø chuû ñoaøn buoân, [trong ñoaøn] moãi ngöôøi ñeàu coù 1

Laø caùc tröôøng hôïp cô quan sanh duïc baát thöôøng, hoaëc khieám khuyeát, hoaëc khoâng phaân bieät roõ nam giôùi, nöõ giôùi.

101

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

naêm traêm thöông nhaân. Chuùng ta cuøng nhau ra giöõa bieån caû tìm ñöôïc caùc thöù traân baûo mang veà ñeå kieám lôïi. Treân ñöôøng veà, vì nhöõng duyeân nghieäp xaáu aùc neân gaëp baõo toá laøm tan naùt thuyeàn beø, ngöôøi trong ñoaøn buoân ñeàu cheát saïch. Khi aáy, ta vôùi Ñeà-baø-ñaït-ña [ñeàu ñaõ töøng giöõ giôùi] khoâng gieát haïi neân ñöôïc quaû baùo soáng laâu, [vì theá] chæ bò gioù thoåi giaït vaøo ñaát lieàn.

“Baáy giôø, Ñeà-baø-ñaït-ña tham tieác nhöõng cuûa baùu, buoàn raàu khoå naõo neân caát tieáng keâu khoùc. Ta lieàn baûo raèng: ‘Ñeàbaø-ñaït-ña! Khoâng neân khoùc loùc nhö vaäy.’ “Ñeà-baø-ñaït-ña lieàn baûo ta: ‘OÂng haõy nghe cho kyõ ñaây! Ví nhö coù moät ngöôøi ngheøo cuøng khoán khoå ñi vaøo baõi tha ma, ñöa tay naém laáy moät töû thi vaø noùi raèng: Nay xin oâng haõy cho toâi söï cheát vui, toâi seõ cho oâng söï soáng ngheøo khoán.

Baáy giôø, töû thi aáy lieàn ngoài daäy noùi vôùi ngöôøi ngheøo kia raèng: Söï soáng ngheøo khoán oâng cöù töï giöõ laáy, nay toâi raát vui trong söï cheát vui naøy, thaät khoâng ham muoán söï soáng ngheøo khoán cuûa oâng.1 “‘Hoâm nay toâi ñaõ khoâng ñöôïc söï cheát vui, laïi phaûi chòu soáng caûnh ngheøo khoán, laøm sao coù theå khoâng keâu gaøo khoùc loùc?’

“Ta lieàn an uûi raèng: ‘OÂng ñöøng buoàn raàu. Nay toâi coù hai haït chaâu giaù trò voâ cuøng, toâi seõ laáy moät haït taëng cho oâng.’ Ta noùi roài lieàn ñöa ngay haït chaâu cho Ñeà-baø-ñaït-ña, laïi baûo oâng ta raèng: ‘May coøn giöõ ñöôïc maïng soáng môùi coù ñöôïc vaät baùu naøy. Neáu khoâng coøn maïng soáng, laáy ai maø ñöôïc cuûa baùu?’

1

Ñeà-baø-ñaït-ña keå caâu chuyeän naøy coù yù noùi raèng, thaø cheát ñi coøn hôn phaûi soáng ngheøo cuøng khoán khoù; nhö ngöôøi ñaõ cheát kia thaø chòu caûnh cheát chöù khoâng muoán ñöôïc soáng laïi maø phaûi chòu caûnh ngheøo khoán.

102

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Baáy giôø ta meät moûi, beøn ñi ñeán moät goác caây naèm nghæ vaø nguû raát say. Ñeà-baø-ñaït-ña loøng tham maõnh lieät, vì thaáy ta coøn moät haït chaâu lieàn sanh loøng aùc, ñaâm muø maét ta roài giaät laáy haït chaâu [chaïy ñi maát]. Luùc aáy ta raát ñau ñôùn neân phaùt ra tieáng reân la.

“Baáy giôø coù moät coâ gaùi ñi ñeán choã ta hoûi raèng: ‘OÂng ôi, vì sao laïi reân la nhö vaäy?’ Ta beøn keå roõ ngoïn nguoàn söï vieäc. Naøng aáy nghe roài laïi hoûi: ‘OÂng teân gì?’ Ta lieàn ñaùp: ‘Toâi teân laø Noùi Thaät.’ Coâ gaùi noùi: ‘Toâi laøm sao coù theå bieát ñöôïc laø oâng noùi thaät?’ Ta lieàn phaùt lôøi theà raèng: ‘Neáu nay toâi coù loøng xaáu aùc ñoái vôùi Ñeà-baø-ñaït-ña [maø noùi lôøi khoâng thaät] thì seõ maõi maõi phaûi chòu muø loøa; nhö toâi khoâng coù loøng xaáu aùc thì maét toâi seõ ñöôïc saùng trôû laïi nhö xöa!’

“Ta vöøa noùi döùt lôøi, ñoâi maét lieàn bình phuïc nhö tröôùc.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt noùi veà quaû baùo ñôøi hieän taïi.

“Thieän nam töû! Ta nhôù laïi thuôû xöa, ta sanh trong moät nhaø Baø-la-moân ôû thaønh Phuù-ñan-na, mieàn nam Thieân Truùc.1 Thuôû aáy coù moät vò vua teân laø Ca-la-phuù, taùnh tình hung baïo ñoäc aùc, töï cao kieâu ngaïo, thôøi trai traùng dung maïo xinh ñeïp, ñaém say trong naêm moùn duïc. Baáy giôø, vì muoán cöùu ñoä chuùng sanh, ta lieàn ôû beân ngoaøi thaønh aáy ngoài yeân tham thieàn.

“Khi ñoù nhaèm ñaàu muøa xuaân, traêm hoa ñua nôû, nhaø vua cuøng quyeán thuoäc vaø caùc cung nöõ ra khoûi thaønh du ngoaïn, vaøo trong moät röøng caây, maëc tình vui höôûng thuù naêm duïc.

Caùc cung nöõ nhaân luùc khoâng coøn vui ñuøa vôùi nhaø vua lieàn 1

Thieân Truùc: teân goïi xöa kia ñöôïc duøng ñeå chæ AÁn Ñoä.

103

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

daïo chôi, sau cuøng ñeán choã ta ngoài. Luùc aáy, vì muoán döùt tröø loøng tham duïc cuûa boïn hoï, ta lieàn vì hoï maø thuyeát phaùp.

“Baáy giôø, nhaø vua ñi tìm ñeán nôi, nhìn thaáy ta lieàn sanh loøng aùc, hoûi ta raèng: ‘OÂng nay coù chöùng ñaéc quaû A-la-haùn hay khoâng?’ Ta ñaùp: ‘Khoâng.’ Vua laïi hoûi: ‘Vaäy oâng coù chöùng quaû Baát hoaøn hay khoâng?’ Ta ñaùp: ‘Khoâng.’ Vua laïi hoûi: ‘Nay oâng chöa chöùng ñaéc hai quaû aáy, töùc laø vaãn coøn ñuû phieàn naõo tham duïc, sao laïi daùm buoâng thaû töï do ngaém nhìn caùc cung nöõ cuûa traãm?’

“Ta lieàn ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Ngaøi neân bieát raèng, nay toâi tuy chöa ñoaïn tröø heát phieàn naõo tham duïc, nhöng trong loøng thaät khoâng coù söï tham muoán vöôùng maéc.’

“Vua giaän noùi: ‘Ñoà ngu! Ñôøi nay coù nhöõng vò tu tieân chæ hôùp toaøn khí trôøi, aên traùi caây, maø thaáy saéc ñeïp vaãn coøn tham muoán, huoáng chi nhö oâng ñang tuoåi traùng nieân, chöa ñoaïn tham duïc, laøm sao thaáy saéc ñeïp maø khoâng vöôùng maéc?’

“Ta ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Vieäc nhìn thaáy saéc ñeïp khoâng vöôùng maéc chaúng phaûi do nôi hôùp khí trôøi, aên traùi caây, maø do ôû söï chuù taâm vaøo nhöõng leõ voâ thöôøng, baát tònh.’

“Vua noùi: ‘Neáu coù söï khinh thöôøng maø phæ baùng keû khaùc, laøm sao goïi laø tu trì giôùi haïnh thanh tònh?’

“Ta ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Neáu coù loøng ñoá kî môùi coù söï phæ baùng. Toâi khoâng coù loøng ñoá kî, sao goïi laø phæ baùng?’

“Vua hoûi: ‘Ñaïi ñöùc! Theá naøo goïi laø giôùi?’

“Ta ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Nhaãn nhuïc goïi laø giôùi.’

104

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Vua noùi: ‘Neáu nhaãn nhuïc töùc laø giôùi, vaäy ta seõ caét tai cuûa oâng. Neáu oâng nhaãn chòu ñöôïc môùi laø ngöôøi trì giôùi.’

“Noùi roài lieàn [sai ngöôøi] caét tai cuûa ta.

“Baáy giôø, ta bò caét tai maø saéc maët vaãn khoâng thay ñoåi.

Quaàn thaàn cuûa vua thaáy vaäy lieàn can giaùn raèng: ‘Baäc ñaïi só nhö theá khoâng neân laøm haïi theâm nöõa.’

“Vua hoûi caùc quan: ‘Laøm sao caùc khanh bieát oâng aáy laø baäc ñaïi só?’

“Caùc quan thöa: ‘Vì thaáy ñang luùc [oâng aáy] chòu ñau ñôùn maø saéc maët vaãn khoâng bieán ñoåi.’

“Vua laïi noùi: ‘Ñeå ta thöû laàn nöõa môùi bieát laø coù bieán ñoåi hay khoâng!’

“Lieàn ñoù, vua [sai ngöôøi] xeûo muõi, roài chaët ñöùt tay chaân cuûa ta.

“Baáy giôø, [ta laø] Boà Taùt ñaõ traûi qua voâ löôïng voâ kieáp soáng tu taäp töø bi, thöông xoùt chuùng sanh khoå cho neân Boán vò thieân vöông [thaáy vieäc aáy lieàn] sanh phaãn noä, ñoå xuoáng moät traän möa toaøn caùt vaø soûi ñaù. vua thaáy vaäy heát söùc kinh sôï, lieàn ñeán choã ta quyø xuoáng thöa raèng: ‘Xin ngaøi thöông xoùt cho toâi ñöôïc hoái!’

bieân naõo, loøng Nhaø moïp saùm

“Ta noùi: ‘Ñaïi vöông! Loøng ta khoâng heà oaùn giaän [ngaøi], cuõng gioáng nhö [tröôùc ñaây] khoâng heà coù tham duïc.’

“Vua hoûi: ‘Ñaïi ñöùc! Laøm sao toâi bieát ñöôïc raèng trong loøng ngaøi khoâng saân haän?’

“Ta lieàn laäp lôøi theà raèng: ‘Neáu toâi quaû thaät khoâng coù saân haän thì khieán cho thaân toâi ñöôïc bình phuïc nhö cuõ!’

Phaùt nguyeän vöøa xong, toaøn thaân lieàn bình phuïc. Ñoù goïi laø Boà Taùt ma-ha-taùt noùi veà quaû baùo ñôøi hieän taïi.

105

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Veà quaû baùo ñôøi keá tieáp vaø ñôøi sau naøy cuûa caùc nghieäp laønh vaø nghieäp aùc cuõng ñeàu nhö vaäy. Khi Boà Taùt ma-ha-taùt ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tamboà-ñeà, taát caû caùc nghieäp ñeàu seõ coù quaû baùo trong ñôøi hieän taïi. Veà nhöõng nghieäp xaáu aùc coù quaû baùo trong ñôøi hieän taïi, ñoù laø nhö vò vua kia laøm ñieàu aùc, lieàn thaáy trôøi ñoå möa hung baïo, [toaøn laø caùt vôùi soûi ñaù]; laïi cuõng nhö ngöôøi kia chæ cho thôï saên choã ôû cuûa con gaáu traéng, con nai coù maøu saéc quyù, caùnh tay ngöôøi aáy lieàn [töï nhieân] rôi ruïng.1 Ñoù goïi laø nghieäp xaáu aùc chòu quaû baùo ngay trong ñôøi hieän taïi.

“Veà quaû baùo ñôøi keá tieáp, ñoù laø nhö nhöõng keû nhaát-xieånñeà, keû phaïm boán giôùi caám naëng vaø nhöõng keû phaïm naêm toäi nghòch.

“Veà quaû baùo ñôøi veà sau, ñoù laø nhö ngöôøi trì giôùi phaùt lôøi theä nguyeän saâu roäng: ‘Nguyeän trong caùc ñôøi vò lai, thöôøng ñöôïc thaân giôùi haïnh trong saïch nhö theá naøy. Vaøo luùc chuùng sanh coù ñôøi soáng keùo daøi moät traêm naêm, hoaëc taùm möôi naêm, ta seõ laøm baäc Chuyeån luaân Thaùnh vöông ñeå giaùo hoùa chuùng sanh.’

“Thieän nam töû! Neáu nghieäp nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo trong ñôøi hieän taïi, aét khoâng theå coù quaû baùo ñôøi keá tieáp [hoaëc] ñôøi veà sau. Boà Taùt ma-ha-taùt tu taäp caùc nghieäp [duyeân laønh] ñeå ñöôïc Ba möôi hai töôùng toát aét khoâng theå coù quaû baùo trong ñôøi hieän taïi. Neáu nghieäp khoâng [chaéc chaén rôi vaøo moät trong] ba loaïi quaû baùo [ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp vaø ñôøi veà sau], ñoù goïi laø khoâng nhaát ñònh.

1

Theo chuyeän tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät, con gaáu, con nai (laø tieàn thaân cuûa Phaät) ñeàu ñaõ töøng cöùu maïng ngöôøi kia. Thay vò traû ôn, oâng ta laïi daãn thôï saên ñeán chæ choã ôû cuûa gaáu, nai. Ngay khi teân vong aân aáy vöøa ñöa tay chæ, caùnh tay lieàn ñöùt rôøi khoûi ngöôøi maø rôi xuoáng ñaát.

106

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Caùc nghieäp ñeàu nhaát ñònh phaûi coù quaû baùo neân khoâng caàn tu taäp Phaïm haïnh, [khoâng caàn] Nieát-baøn giaûi thoaùt’, neân bieát raèng [nhöõng ai noùi nhö vaäy] khoâng phaûi laø ñeä töû cuûa Phaät, chính laø quyeán thuoäc cuûa ma.

“Neáu noùi raèng: ‘Caùc nghieäp coù khi nhaát ñònh coù quaû baùo, cuõng coù khi khoâng nhaát ñònh coù quaû baùo. [Tröôøng hôïp] nhaát ñònh [coù quaû baùo] laø phaûi nhaän laõnh quaû baùo trong ñôøi hieän taïi, ñôøi keá tieáp hoaëc ñôøi veà sau. [Tröôøng hôïp] khoâng nhaát ñònh [coù quaû baùo] laø khi [coù ñuû] caùc duyeân hôïp laïi thì phaûi nhaän laõnh quaû baùo, neáu caùc duyeân khoâng hôïp ñuû thì khoâng phaûi nhaän laõnh quaû baùo. Vì nghóa aáy cho neân phaûi tu Phaïm haïnh, Nieát-baøn giaûi thoaùt.’ Neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy laø ñeä töû chaân thaät cuûa Phaät, khoâng phaûi quyeán thuoäc cuûa ma.

“Thieän nam töû! Nghieäp khoâng nhaát ñònh cuûa taát caû chuùng sanh raát nhieàu, nghieäp nhaát ñònh raát ít. Vì nghóa aáy neân coù vieäc tu taäp [Chaùnh] ñaïo. Nhôø tu taäp [Chaùnh] ñaïo maø coù theå khieán cho nhöõng nghieäp nhaát ñònh naëng neà chæ phaûi nhaän laõnh quaû baùo nheï; nhöõng nghieäp khoâng nhaát ñònh thì khoâng phaûi nhaän laõnh quaû baùo trong ñôøi keá tieáp.

“Thieän nam töû! [Trong taát caû chuùng sanh] coù hai haïng ngöôøi. Haïng ngöôøi thöù nhaát luoân laøm cho nhöõng nghieäp khoâng nhaát ñònh trôû thaønh coù quaû baùo nhaát ñònh; nhöõng quaû baùo ñôøi hieän taïi trôû thaønh quaû baùo ñôøi keá tieáp; nhöõng quaû baùo nheï trôû thaønh quaû baùo naëng; [nhöõng quaû baùo] leõ ra phaûi laõnh chòu trong kieáp ngöôøi laïi trôû thaønh [quaû baùo] phaûi laõnh chòu trong ñòa nguïc.

107

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Haïng ngöôøi thöù hai coù theå laøm cho nhöõng nghieäp nhaát ñònh thaønh ra khoâng nhaát ñònh; nhöõng quaû baùo leõ ra phaûi laõnh chòu vaøo ñôøi keá tieáp trôû thaønh quaû baùo ngay trong ñôøi hieän taïi; nhöõng quaû baùo naëng thaønh ra quaû baùo nheï; [nhöõng quaû baùo] leõ ra phaûi laõnh chòu trong ñòa nguïc laïi trôû thaønh [quaû baùo] nheï trong kieáp ngöôøi.

“Hai haïng ngöôøi aáy, moät haïng laø ngu si, moät haïng laø coù trí tueä. Haïng coù trí tueä [coù theå] laøm cho [quaû baùo naëng] trôû thaønh nheï; haïng ngu si khieán cho [quaû baùo nheï] trôû thaønh naëng.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng ñaéc toäi vôùi vua. Ngöôøi coù ñoâng quyeán thuoäc [xoay xôû] thì toäi aáy [duø naëng cuõng] trôû thaønh nheï; ngöôøi coù ít quyeán thuoäc thì toäi [duø] nheï [cuõng] seõ trôû thaønh naëng.

“Keû ngu si vaø ngöôøi trí tueä cuõng gioáng nhö vaäy. Ngöôøi trí tueä coù nhieàu nghieäp laønh neân toäi naëng coù theå chòu quaû baùo nheï; keû ngu si nghieäp laønh quaù ít neân toäi nheï phaûi chòu quaû baùo naëng.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng sa xuoáng vuõng laày saâu. Moät ngöôøi to khoûe, moät ngöôøi gaày oám. Ngöôøi to khoûe coù theå ra khoûi vuõng laày, coøn ngöôøi gaày oám aét phaûi luùn saâu chìm maát.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng truùng thuoác ñoäc. Moät ngöôøi coù söùc [trì nieäm] thaàn chuù vaø coù thuoác a-giaø-ñaø;1 ngöôøi kia thì khoâng coù gì caû. Ngöôøi coù thaàn chuù vaø thuoác hay aét khoâng bò toån haïi vì ñoäc, ngöôøi khoâng coù thaàn chuù vaø thuoác, vöøa uoáng thuoác ñoäc vaøo phaûi cheát ngay.

1

A-giaø-ñaø, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø agada, dòch nghóa laø voâ beänh, chæ moät loaïi thuoác coù coâng naêng trò ñöôïc baù beänh vaø giaûi tröø ñöôïc moïi thöù thuoác ñoäc.

108

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng uoáng quaù nhieàu nöôùc gaïo. Moät ngöôøi coù [theå traïng] hoûa vöôïng, maïnh meõ; ngöôøi kia thì yeáu ôùt. Ngöôøi coù [theå traïng] maïnh meõ aét ñuû söùc tieâu hoùa; coøn ngöôøi yeáu ôùt aét [khoâng tieâu hoùa ñöôïc] phaûi thaønh beänh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng bò vua baét giöõ.

Moät ngöôøi coù trí tueä, moät ngöôøi thì ngu si. Ngöôøi coù trí tueä aét coù theå thoaùt ra ñöôïc; coøn ngöôøi ngu si khoâng bao giôø thoaùt ñöôïc!

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng ñi treân con ñöôøng hieåm trôû. Moät ngöôøi saùng maét, moät ngöôøi muø loøa.

Ngöôøi saùng maét thaúng ñöôøng ñi qua khoâng gaëp tai naïn gì; ngöôøi muø loøa phaûi bò teù ngaõ, rôi xuoáng hoá saâu hieåm trôû.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng uoáng röôïu.

Moät ngöôøi aên nhieàu thöùc aên, moät ngöôøi aên raát ít. Ngöôøi aên nhieàu thì uoáng röôïu khoâng coù haïi; ngöôøi aên quaù ít aét phaûi thaønh beänh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù hai ngöôøi cuøng ra traän ñaùnh nhau vôùi giaëc. Moät ngöôøi trang bò ñaày ñuû khí giôùi, moät ngöôøi chæ ñi tay khoâng. Ngöôøi ñaày ñuû khí giôùi coù theå ñaùnh tan quaân giaëc; coøn ngöôøi ñi tay khoâng aét khoâng theå töï baûo veä.

“Laïi coù hai ngöôøi bò phaån dô dính vaøo aùo. Moät ngöôøi bieát vaäy roài lieàn ñi giaët aùo; moät ngöôøi tuy bieát maø khoâng ñi giaët. Ngöôøi ñi giaët roài thì aùo ñöôïc saïch seõ; ngöôøi khoâng chòu giaët thì aùo ngaøy caøng dô nhôùp hôn.

“Laïi nhö coù hai ngöôøi ñeàu duøng xe ñeå ñi. Moät xe coù ñuû truïc baùnh xe vaø nan hoa; moät xe laïi khoâng coù. Xe coù ñuû 109

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

truïc vaø nan hoa thì tuøy yù ra ñi; coøn xe khoâng coù truïc vaø nan hoa aét khoâng theå di chuyeån ñöôïc.

“Laïi nhö coù hai ngöôøi cuøng nhau ñi qua ñöôøng xa vaéng veû. Moät ngöôøi mang theo löông thöïc, moät ngöôøi chæ ñi tay khoâng. Ngöôøi coù löông thöïc aét qua khoûi ñöôïc choã hieåm trôû; coøn ngöôøi ñi tay khoâng aét khoâng theå qua ñöôïc.

“Laïi nhö coù hai ngöôøi cuøng bò giaëc cöôùp. Moät ngöôøi coù kho baùu choân giaáu; moät ngöôøi khoâng [coù gì] choân giaáu.

Ngöôøi coù kho baùu ñaõ choân giaáu aét khoâng phaûi lo buoàn; ngöôøi khoâng [coù gì] choân giaáu aét phaûi sanh loøng saàu naõo.

Keû ngu si vaø ngöôøi trí tueä cuõng gioáng nhö vaäy. Ngöôøi coù kho nghieäp laønh choân giaáu thì duø nghieäp naëng cuõng chæ chòu quaû baùo nheï. Keû khoâng coù kho nghieäp laønh thì duø nghieäp nheï maø phaûi chòu quaû baùo naëng.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa daïy ñoù, khoâng phaûi taát caû caùc nghieäp ñeàu coù quaû baùo nhaát ñònh, cuõng khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu nhaát ñònh phaûi chòu quaû baùo.

“Baïch Theá Toân! Laøm sao chuùng sanh coù theå khieán cho quaû baùo nheï trong ñôøi hieän taïi laïi thaønh ra quaû baùo naëng trong ñòa nguïc? Laøm sao coù theå khieán cho quaû baùo naëng trong ñòa nguïc chuyeån thaønh quaû baùo nheï laõnh chòu trong ñôøi hieän taïi?”

Phaät daïy: “Trong taát caû chuùng sanh coù hai haïng ngöôøi, moät laø nhöõng ngöôøi coù trí tueä, hai laø nhöõng keû ngu si.

“Nhöõng ai thöôøng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä, ñoù goïi laø ngöôøi coù trí tueä. Nhöõng ai khoâng thöôøng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä, ñoù goïi laø keû ngu si.

110

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Theá naøo goïi laø khoâng tu thaân? Neáu khoâng thöôøng nhieáp phuïc naêm caên thì goïi laø khoâng tu thaân. Neáu khoâng thöôøng giöõ theo baûy phaàn giôùi thanh tònh,1 ñoù goïi laø khoâng tu giôùi. Neáu khoâng ñieàu phuïc taâm, ñoù goïi laø khoâng tu taâm.

Khoâng tu taäp Thaùnh haïnh goïi laø khoâng tu tueä.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân thì khoâng theå ñöôïc ñaày ñuû giôùi theå thanh tònh. Ngöôøi khoâng tu giôùi laø thoï nhaän vaø chöùa tröõ taùm thöù vaät baát tònh. Ngöôøi khoâng tu taâm laø vì khoâng thöôøng tu taäp ba loaïi töôùng.2 Ngöôøi khoâng tu tueä laø vì khoâng tu taäp Phaïm haïnh.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân thì khoâng theå quaùn xeùt thaân; khoâng theå quaùn xeùt saéc vaø töôùng cuûa saéc; khoâng quaùn xeùt töôùng cuûa thaân, khoâng bieát ñöôïc soá löôïng thaân; khoâng bieát ñöôïc raèng thaân naøy töø nôi ñaây ñi ñeán nôi kia; ñoái vôùi choã khoâng thuoäc veà thaân khôûi leân yù töôûng cho laø thaân; ñoái vôùi choã khoâng thuoäc veà saéc khôûi leân yù töôûng cho laø saéc. Do ñoù maø tham muoán vöôùng maéc nôi thaân vaø soá löôïng thaân cuûa mình. Ñoù goïi laø khoâng tu thaân.

“Ngöôøi khoâng tu giôùi laø noùi nhöõng ai thoï nhaän giôùi thaáp keùm, [nhö vaäy] khoâng goïi laø tu giôùi. [Chaúng haïn] nhö thoï trì giôùi thieân leäch; giöõ giôùi vì lôïi rieâng; giöõ giôùi vì lo tính cho rieâng mình, khoâng theå laøm cho khaép caùc chuùng sanh ñeàu ñöôïc an vui; khoâng vì söï giöõ gìn baûo veä Chaùnh phaùp voâ thöôïng, chæ vì ñeå ñöôïc sanh leân coõi trôøi thoï höôûng khoaùi laïc naêm duïc. [Nhö vaäy] khoâng goïi laø tu giôùi.

“Ngöôøi khoâng tu taâm, neáu taâm bò taùn loaïn thì khoâng 1

Giôùi luaät do Phaät cheá ñònh nhìn toång quaùt coù baûy phaàn, giöõ gìn troïn veïn khoâng phaïm vaøo goïi laø baûy giôùi thanh tònh. Baûy phaàn ñoù goàm coù caùc giôùi: 1. Ba-la-di, 2.

Taêng taøn, 3. Thaâu-lan-giaø, 4. Ba daät ñeà, 5. Ñeà-xaù-ni, 6. Ñoät-kieát-la, 7. AÙc thuyeát.

2 Ba loaïi töôùng ñaõ giaûng ôû tröôùc, laø töôùng ñònh, töôùng trí tueä vaø töôùng buoâng xaû.

111

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theå taäp trung veà moät moái ñeå giöõ laáy caûnh giôùi cuûa mình.

Caûnh giôùi cuûa mình töùc laø Boán nieäm xöù. Caûnh giôùi beân ngoaøi laø noùi naêm moùn duïc. Neáu khoâng thöôøng tu taäp Boán nieäm xöù thì goïi laø khoâng tu taâm. Ñoái vôùi nghieäp aùc khoâng kheùo gìn giöõ taâm mình, ñoù goïi laø khoâng tu tueä.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân khoâng theå quaùn xeùt saâu xa thaân naøy laø khoâng thöôøng toàn, khoâng an truï; laø mong manh deã maát, lieân tuïc hoaïi dieät trong töøng nieäm töôûng, chính laø caûnh giôùi cuûa ma.

“Ngöôøi khoâng tu giôùi thì khoâng theå thaønh töïu troïn veïn Trì giôùi Ba-la-maät. Ngöôøi khoâng tu taâm thì khoâng theå thaønh töïu troïn veïn Thieàn Ba-la-maät. Ngöôøi khoâng tu tueä thì khoâng theå thaønh töïu troïn veïn Baùt-nhaõ Ba-la-maät.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân thì tham muoán vöôùng maéc nôi [caùi goïi laø] thaân ta vaø thaân thuoäc veà cuûa ta; [cho raèng] thaân ta laø thöôøng haèng, khoâng coù söï bieán ñoåi.

“Ngöôøi khoâng tu giôùi, vì [söï ham muoán cuûa] töï thaân maø taïo taùc möôøi nghieäp aùc. Ngöôøi khoâng tu taâm, ñoái vôùi caùc nghieäp aùc khoâng theå thaâu nhieáp [ñieàu phuïc] ñöôïc taâm.

Ngöôøi khoâng tu tueä, vì khoâng thaâu nhieáp [ñieàu phuïc] ñöôïc taâm neân khoâng phaân bieät ñöôïc caùc phaùp thieän, aùc.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân khoâng döùt tröø ñöôïc kieán chaáp veà baûn ngaõ. Ngöôøi khoâng tu giôùi khoâng döùt tröø ñöôïc kieán chaáp caâu neä veà giôùi. Ngöôøi khoâng tu taâm [thöôøng] taïo taùc nhöõng nghieäp tham lam, saân haän, höôùng veà ñòa nguïc.

Ngöôøi khoâng tu tueä khoâng döùt tröø ñöôïc taâm ngu si.

“Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tu thaân khoâng theå quaùn xeùt raèng thaân naøy tuy khoâng töï coù laàm loãi, nhöng thöôøng laø keû thuø cuûa ta. Thieän nam töû! Ví nhö moät chaøng trai kia coù keû thuø 112

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

thöôøng theo ñuoåi, luoân rình raäp mong coù cô hoäi thuaän tieän [ñeå laøm haïi]. Ngöôøi coù trí khi bieát nhö vaäy lieàn chuù taâm caån thaän phoøng veä. Neáu khoâng caån thaän phoøng veä aét seõ bò keû thuø laøm haïi. Caùi thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, thöôøng phaûi duøng söï aên uoáng, söï [ñieàu hoøa] noùng laïnh ñeå nuoâi döôõng, giöõ gìn. Neáu khoâng thaän troïng giöõ gìn nhö vaäy, aét [thaân] seõ bò tan raõ hö hoaïi.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi baø-la-moân thôø thaàn löûa, thöôøng duøng höông hoa ngôïi khen xöng taùn, leã baùi, cuùng döôøng, phuïng söï suoát caû traêm naêm. Nhöng moät khi chaïm tay vaøo löûa thì baøn tay lieàn bò [löûa] thieâu ñoát. Tuy löûa ñöôïc söï cuùng döôøng nhö vaäy nhöng khoâng heà coù moät chuùt yù nieäm baùo ñaùp ôn ngöôøi phuïng söï. Thaân cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, tuy suoát trong nhieàu naêm [chuùng sanh] luoân duøng nhöõng höông thôm hoa ñeïp, chuoãi ngoïc, aùo quaàn, thöùc aên uoáng, choã naèm ngoài, thuoác thang trò beänh... maø phuïc vuï cho noù, nhöng moät khi gaëp phaûi nhöõng nhaân duyeân xaáu aùc ôû trong thaân hoaëc ngoaøi thaân, thaân aáy lieàn hö hoaïi dieät maát, khoâng heà nhôù töôûng ñeán caùi ôn cung caáp söï aên maëc trong nhöõng ngaøy qua!

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò vua nhoát boán con raén ñoäc trong moät caùi gioû tre, roài giao cho moät ngöôøi lo vieäc troâng nom, nuoâi döôõng. Trong boán con raén aáy, neáu coù moät con noåi giaän aét coù theå haïi ngöôøi. Ngöôøi nuoâi raén heát söùc lo sôï, thöôøng tìm ñuû caùc thöùc aên uoáng, tuøy luùc maø giöõ gìn, phoøng veä. Loaøi raén ñoäc boán ñaïi cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy. Neáu moät ñaïi trong boán ñaïi aáy noåi giaän, aét coù theå laøm hö hoaïi thaân.

113

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö moät ngöôøi beänh ñaõ laâu, phaûi heát loøng caàu thaày chöõa trò. Neáu khoâng noã löïc chöõa trò thì chaéc chaén phaûi cheát. Thaân naøy cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, phaûi thöôøng nhieáp phuïc taâm, khoâng ñeå cho buoâng thaû, löôøi nhaùc. Neáu buoâng thaû, löôøi nhaùc aét phaûi hö hoaïi.

“Thieän nam töû! Ví nhö caùi bình ñaát chöa nung khoâng chòu noåi gioù möa, ñaùnh, neùm, ñaåy, eùp... Thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng chòu noåi ñoùi khaùt, gioù möa laïnh noùng, ñaùnh ñaäp chöôûi maéng...

“Thieän nam töû! Ví nhö ung nhoït chöa muoài phaûi thöôøng kheùo giöõ gìn khoâng ñeå ngöôøi khaùc chaïm vaøo. Neáu coù ai chaïm vaøo ung nhoït aáy thì raát ñau ñôùn. Thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö con la mang thai laø töï haïi thaân mình.1 Thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy; beân trong coù [beänh] phong laïnh aét phaûi bò haïi.

“Thieän nam töû! Ví nhö caây chuoái sau khi cho traùi roài thì thaân caây phaûi khoâ ruïi. Thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Laïi nhö trong thaân caây chuoái khoâng coù gì cöùng chaéc. Thaân cuûa taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö caùc loaøi raén, chuoät, choù soùi, thöôøng oaùn gheùt laãn nhau. Boán ñaïi cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö con ngoãng chuùa khoâng thích 1

Vì con la sau khi sanh con chaéc chaén phaûi cheát.

114

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

nhöõng baõi tha ma. Boà Taùt cuõng vaäy, ñoái vôùi caùi thaân nhö baõi tha ma naøy khoâng heà ham muoán, öa thích.

“Thieän nam töû! Ví nhö haïng chieân-ñaø-la, qua baûy ñôøi noái tieáp nhau khoâng boû ñöôïc nghieäp chieân-ñaø-la neân bò ngöôøi khaùc khinh mieät. Maàm gioáng cuûa thaân naøy cuõng vaäy; maàm gioáng laø tinh huyeát xeùt cho cuøng ñeàu laø baát tònh. Vì baát tònh neân bò chö Phaät, Boà Taùt khinh cheâ, quôû traùch.

“Thieän nam töû! Thaân naøy khoâng nhö nuùi Ma-la-da1 sanh caây chieân-ñaøn, cuõng khoâng sanh ñöôïc hoa öu-baùt-la, hoa phaân-ñaø-lî, hoa chieâm-baø, hoa ma-lî-ca, hoa baø-sö-ca.

Trong thaân naøy coù chín loã2 thöôøng chaûy ra maùu muû, nhöõng chaát khoâng saïch. [Thaân naøy] sanh ra töø nôi hoâi haùm, xaáu xa ñaùng gheùt, laïi thöôøng soáng chung vôùi caùc loaøi truøng.3 “Thieän nam töû! Ví nhö trong theá gian naøy tuy coù nhöõng caûnh vöôøn röøng toát ñeïp thanh tònh, nhöng neáu ñem xaùc cheát neùm vaøo thì trôû thaønh oâ ueá, ai naáy ñeàu boû ñi, khoâng coøn tham muoán, vöôùng maéc. Trong caûnh giôùi hình saéc cuõng vaäy, tuy coù nhöõng caûnh toát ñeïp thanh tònh, nhöng vì coù thaân [baát tònh] neân chö Phaät, Boà Taùt ñeàu buoâng boû.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI MOÁT 1

2 3

Ma-la-da, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Malaya, cuõng ñoïc laø Ma-la-dieân, laø teân moät ngoïn nuùi naèm ôû mieàn nam AÁn Ñoä, thuoäc nöôùc Ma-la-da. Nôi ñaây coù nhieàu goã thôm chieân-ñaøn, ñaëc bieät laø loaïi chieân ñaøn traéng.

Chín loã: chæ 2 maét, 2 tai, 2 muõi, 1 mieäng vaø 2 loã ñaïi tieåu tieän.

Trong thaân ngöôøi luoân coù caùc loaïi truøng kyù sanh, töø nhöõng con vi truøng cöïc nhoû cho ñeán caùc loaøi giun saùn...

115

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI HAI PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG Phaåm thöù möôøi moät – Phaàn saùu

T

hieän nam töû! Neáu ai khoâng theå quaùn xeùt nhö vaäy thì goïi laø khoâng tu thaân.

“Thieän nam töû! Khoâng tu giôùi laø nhöõng ai khoâng theå quaùn xeùt raèng: ‘Giôùi laø naác thang ñi leân cuûa taát caû phaùp laønh. Giôùi cuõng laø caên baûn cuûa taát caû caùc phaùp laønh, cuõng nhö ñaát laø nguoàn goác sanh ra taát caû caây coái. Giôùi laø phaùp ñöùng ñaàu daãn daét caùc caên laønh, nhö vò thöông chuû daãn daét ñoaøn ngöôøi ñi buoân. Giôùi laø ngoïn côø chieán thaéng cuûa taát caû phaùp laønh, cuõng nhö ngoïn côø chieán thaéng cuûa vò Ñeá-thích [vua] coõi trôøi döïng leân. Giôùi coù theå döùt tröø maõi maõi taát caû caùc nghieäp aùc vaø ba ñöôøng aùc; coù theå trò laønh caùc beänh döõ, gioáng nhö loaïi caây thuoác. Giôùi laø löông thöïc ñeå duøng treân con ñöôøng sanh töû hieåm trôû. Giôùi laø aùo giaùp vaø binh khí ñeå phaù tröø boïn giaëc aùc phieàn naõo. Giôùi laø thaàn chuù linh nghieäm ñeå dieät tröø raén ñoäc phieàn naõo. Giôùi laø caây caàu baéc ngang ñeå ñi qua caùc nghieäp aùc.

“Nhöõng ai khoâng theå quaùn xeùt nhö vaäy goïi laø khoâng tu giôùi.

“Ngöôøi khoâng tu taâm laø khoâng theå quaùn xeùt raèng taâm luoân xao ñoäng nhanh nheï, khoù naém giöõ, khoù ñieàu phuïc, 182

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

chaïy ñuoåi buoâng lung nhö con voi lôùn döõ tôïn; nieäm nieäm noái nhau nhanh choùng nhö tia chôùp ñieän; xao ñoäng khoâng yeân nhö loaøi khæ vöôïn, nhö huyeãn hoùa, nhö khí noùng; chính laø nguoàn goác cuûa taát caû moïi ñieàu aùc; naêm moùn duïc khoù laøm cho thoûa maõn, chæ nhö löûa gaëp cuûi, nhö bieån caû nuoát heát caùc doøng soâng, nhö nuùi Maïn-ñaø [oâm troïn] caây coû sum sueâ. “[Ngöôøi khoâng tu taâm] khoâng theå quaùn xeùt raèng sanh töû laø hö voïng, say ñaém meâ laàm ñeán noãi tai haïi, nhö con caù nuoát löôõi caâu; [taâm] thöôøng ñi tröôùc daãn daét caùc nghieäp theo sau, nhö con soø meï daãn daét baày con;1 [voïng taâm naøy] tham muoán vöôùng maéc naêm moùn duïc, chaúng öa thích Nieát-baøn, nhö con laïc ñaø aên maät cho ñeán cheát cuõng khoâng ngoaùi nhìn tôùi coû rôm; [voïng taâm naøy] ñaém saâu trong söï vui söôùng hieän tieàn, khoâng quaùn xeùt söï nguy haïi veà sau, nhö con traâu tham aên luùa maï chaúng sôï caùi ñau gaäy ñaùnh; [voïng taâm naøy] chaïy ñuoåi laêng xaêng khaép trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, nhö gioù maïnh thoåi tung nhöõng caùnh hoa nheï; ñoái vôùi nhöõng vieäc khoâng neân mong caàu [thì voïng taâm naøy] laïi mong caàu khoâng chaùn, nhö keû ngu si mong ñöôïc thöù löûa khoâng noùng; [voïng taâm naøy] thöôøng öa thích sanh töû, chaúng mong giaûi thoaùt, nhö con saâu nhaâm-baø öa thích caây nhaâm-baø;2 [voïng taâm naøy] meâ laàm tham luyeán vöôùng maéc choán sanh töû xaáu xa nhô nhôùp, nhö keû tuø nhaân öa thích con gaùi ngöôøi cai nguïc, laïi nhö con lôïn 1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng boái maãu (貝母), laø caùch noùi taét so vôùi thí duï ñöôïc daãn trong nhieàu kinh luaän khaùc laø ngö vöông boái maãu (魚王貝母), ñöa ra hình aûnh con caù ñaàu ñaøn hay con soø khi kieám aên döôùi bieån saâu, chuùng ñi ñeán ñaâu thì caû baày theo sau ñeán ñoù, cuõng nhö taâm yù daãn daét caùc nghieäp laønh döõ theo sau.

2 Nhaâm-baø, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø nimba, cuõng ñoïc laø nhaäm-baø, nhaãmbaø, laø teân moät loaøi caây hình daùng töông töï nhö caây xoan, coù teân khoa hoïc laø azadirachtaindica.

183

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

trong chuoàng öa soáng choã nhô nhôùp. Nhöõng ai khoâng theå quaùn xeùt nhö vaäy goïi laø khoâng tu taâm.

“Ngöôøi khoâng tu tueä laø khoâng quaùn xeùt raèng trí tueä coù theá löïc maïnh meõ nhö chim kim sí, coù theå phaù tröø nghieäp aùc, phaù tröø voâ minh taêm toái, nhö aùnh saùng maët trôøi ñaåy luøi boùng caây, nhö doøng nöôùc cuoán phaêng ñi moïi vaät. Trí tueä nhö ngoïn löûa maïnh ñoát chaùy taø kieán. Trí tueä laø caên baûn cuûa taát caû caùc phaùp laønh. Trí tueä laø haït gioáng sanh ra chö Phaät, Boà Taùt. Nhöõng ai khoâng quaùn xeùt nhö vaäy goïi laø khoâng tu tueä.

“Thieän nam töû! Xeùt theo chaân lyù roát raùo, neáu ai thaáy raèng coù thaân, coù töôùng cuûa thaân, nhaân cuûa thaân, quaû cuûa thaân, thaân tích tuï, moät thaân, hai thaân... thaân naøy, thaân kia, thaân dieät maát, thaân bình ñaúng, thaân tu, ngöôøi tu [thaân]. Nhöõng ai coù choã thaáy nhö vaäy goïi laø khoâng tu thaân.

“Thieän nam töû! Neáu ai thaáy raèng coù giôùi, coù töôùng cuûa giôùi, nhaân cuûa giôùi, quaû cuûa giôùi, giôùi cao thöôïng, giôùi thaáp heøn, giôùi tích tuï, moät giôùi, hai giôùi... giôùi naøy, giôùi kia, giôùi dieät maát, giôùi bình ñaúng, giôùi tu, ngöôøi tu [giôùi], Giôùi Ba-la-maät. Nhöõng ai coù choã thaáy nhö vaäy goïi laø khoâng tu giôùi.

“Neáu thaáy raèng coù taâm, coù töôùng cuûa taâm, nhaân cuûa taâm, quaû cuûa taâm, taâm tích tuï, taâm vaø taâm sôû, moät taâm, hai taâm... taâm naøy, taâm kia, taâm dieät maát, taâm bình ñaúng, taâm tu, ngöôøi tu [taâm], [thaáy coù] caùc taâm cao caû, trung bình, thaáp keùm, taâm thieän, taâm aùc. Nhöõng ai coù choã thaáy nhö vaäy goïi laø khoâng tu taâm.

“Thieän nam töû! Neáu ai thaáy raèng coù trí tueä, coù töôùng trí tueä, nhaân cuûa tueä, quaû cuûa tueä, tueä tích tuï, moät tueä, hai 184

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

tueä... tueä naøy, tueä kia, tueä dieät maát, tueä bình ñaúng, tueä cao troåi, tueä trung bình, tueä thaáp keùm, tueä chaäm luït, tueä lanh lôïi, tueä tu, ngöôøi tu [tueä]. Nhöõng ai coù choã thaáy nhö vaäy goïi laø khoâng tu tueä.

“Thieän nam töû! Nhöõng ai khoâng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä nhö vaäy thì vôùi nghieäp aùc nhoû cuõng phaûi chòu quaû baùo xaáu aùc lôùn lao. [Nhöõng ngöôøi aáy] vì sôï seät neân thöôøng nghó raèng: ‘Ta [voán] thuoäc veà ñòa nguïc, [chæ] laøm nhöõng vieäc [khieán vaøo] ñòa nguïc.’ “[Nhöõng ngöôøi aáy] tuy nghe ngöôøi coù trí noùi veà söï khoå ôû ñòa nguïc nhöng laïi thöôøng töï nghó raèng: ‘Nhö saét ñaäp saét, ñaù laïi ñaäp ñaù, caây töï ñaäp vaøo caây, loaøi saâu löûa öa thích ôû trong löûa; thaân ñòa nguïc laø töông tôï vôùi ñòa nguïc. Neáu töông tôï vôùi ñòa nguïc thì [vaøo ñòa nguïc] coù gì laø khoå?’

“Ví nhö con nhaëng xanh ñeo dính vaøo baõi ñaøm, khoâng töï thoaùt ra ñöôïc; nhöõng ngöôøi aáy cuõng theá, tuy ôû trong toäi nhoû cuõng khoâng theå töï thoaùt ra ñöôïc, trong loøng khoâng moät chuùt aên naên hoái tieác, khoâng bieát tu thieän, thöôøng che giaáu loãi laàm. Tuy thuôû quaù khöù ñaõ töøng coù ñuû moïi nghieäp laønh nhöng bò toäi [nhoû ngaøy nay] laøm cho nhô xaáu.

“Nhöõng ngöôøi khoâng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä, tuy coù quaû baùo nheï trong ñôøi hieän taïi nhöng laïi chuyeån thaønh quaû baùo xaáu aùc raát naëng phaûi ñoïa vaøo nôi ñòa nguïc!

“Thieän nam töû! Ví nhö bình nöôùc nhoû cho vaøo moät thaêng1 muoái, nöôùc lieàn trôû neân quaù maën khoâng theå uoáng ñöôïc. Nghieäp toäi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä cuõng gioáng nhö vaäy.

1

Thaêng: ñôn vò ño löôøng ngaøy xöa, baèng moät phaàn möôøi cuûa ñaáu.

185

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi [quaù ngheøo] thieáu nôï keû khaùc chæ moät ñoàng tieàn nhöng khoâng traû noåi, vì vaäy phaûi chòu giam caàm, ñuû moïi söï khoå. Nghieäp toäi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä cuõng gioáng nhö vaäy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Vì nhaân duyeân gì maø nhöõng ngöôøi aáy laïi khieán cho quaû baùo nheï trong ñôøi hieän taïi chuyeån thaønh quaû baùo [naëng neà] phaûi laõnh chòu trong ñòa nguïc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh, neáu vöôùng ñuû vaøo naêm vieäc seõ khieán quaû baùo nheï trong ñôøi hieän taïi chuyeån thaønh quaû baùo [naëng neà] phaûi laõnh chòu trong ñòa nguïc. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø vì ngu si, hai laø vì caên laønh ít oûi, ba laø vì nghieäp aùc saâu naëng, boán laø vì khoâng bieát saùm hoái, naêm laø vì khoâng tu taäp nghieäp laønh caên baûn.

“Laïi coù naêm [nguyeân nhaân khaùc]. Moät laø vì quen hoïc vaø laøm theo nghieäp aùc, hai laø vì khoâng hoä trì naêm giôùi caên baûn,1 ba laø vì xa lìa caùc caên laønh, boán laø vì khoâng tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä, naêm laø vì gaàn guõi nhöõng keû xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Vì [nhöõng nhaân duyeân nhö treân] neân [chuùng sanh] coù theå laøm cho quaû baùo nheï trong hieän taïi chuyeån thaønh toäi naëng phaûi laõnh chòu trong ñòa nguïc.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhöõng ai coù theå laøm cho toäi baùo [naëng neà trong] ñòa nguïc coù theå trôû thaønh quaû baùo nheï nhaän chòu ngay trong ñôøi naøy?”

1

Hoä trì naêm giôùi caên baûn: nguyeân baûn Haùn vaên duøng giôùi taøi (戒財), haøm yù “giôùi laø taøi saûn quyù giaù cuûa ngöôøi tu taäp”. Taäp dò moân luaän (集異門論) quyeån 15, tôø 13 giaûi thích raèng: “Nhöõng ai lìa xa söï gieát haïi, lìa xa söï troäm caép, lìa xa taø haïnh daâm duïc, lìa xa lôøi noùi doái traù, lìa xa vieäc uoáng caùc loaïi röôïu; ñoù goïi laø giôùi taøi.”

186

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ai tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä nhö vöøa noùi treân, thöôøng quaùn xeùt caùc phaùp ñoàng nhö hö khoâng, khoâng [phaân bieät] thaáy coù trí tueä cuøng ngöôøi coù trí, chaúng thaáy coù söï ngu si cuøng keû ngu si, chaúng thaáy coù söï tu taäp cuøng ngöôøi tu taäp. Ñoù goïi laø baäc trí, coù theå tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä. Ngöôøi nhö vaäy coù theå laøm cho toäi baùo [naëng neà phaûi vaøo] ñòa nguïc trôû thaønh quaû baùo nheï nhaän chòu ngay trong hieän taïi.

“Ngöôøi nhö vaäy, ví nhö coù taïo ra nghieäp aùc heát söùc naëng neà cuõng töï suy nieäm quaùn xeùt [thaáy laø] coù theå khieán cho [nghieäp aùc aáy] trôû thaønh raát nhoû nhaët. [Ngöôøi aáy] suy nghó raèng: ‘Nghieäp [aùc] cuûa ta tuy naëng nhöng vaãn khoâng baèng nghieäp [laønh].’ Ví nhö boâng vaûi duø nhieàu ñeán traêm caân [giaù trò] cuõng khoâng baèng moät löôïng vaøng roøng. Nhö cho vaøo nöôùc soâng Haèng moät thaêng muoái thì nöôùc soâng khoâng heà coù vò maën, ngöôøi uoáng khoâng theå nhaän bieát ñöôïc. Nhö ngöôøi giaøu coù lôùn, tuy coù nôï naàn keû khaùc raát nhieàu, ñeán ngaøn muoân thöù vaät baùu, nhöng [vaãn ñuû söùc traû, neân] khoâng theå bò giam caàm hay phaûi chòu khoå. Nhö con voi tô to lôùn ñuû söùc böùt ñöùt daây xích saét maø ra ñi töï do.

“Ngöôøi coù trí tueä cuõng gioáng nhö vaäy, thöôøng suy xeùt raèng: ‘Nghieäp laønh cuûa ta taêng theâm nhieàu maïnh thì nghieäp aùc phaûi suy toån, yeáu ôùt. Ta coù theå boäc loä vaø saùm hoái ñeå tröø ñi nghieäp aùc, coù theå tu taäp trí tueä. [Neáu] trí tueä taêng theâm nhieàu maïnh thì voâ minh taêm toái phaûi suy yeáu ñi.’

“Suy nghó nhö vaäy roài lieàn gaàn guõi nhöõng baïn laønh, tu taäp Chaùnh kieán, thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh; neáu thaáy ai thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, 187

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

giaûng noùi [Möôøi hai boä kinh] lieàn sanh taâm cung kính, duøng ñuû caùc thöù y phuïc, thöùc aên uoáng, choã nguû nghæ, naèm ngoài, thuoác men, höông hoa maø cuùng döôøng, ngôïi khen xöng taùn, toân troïng. Ngöôøi aáy duø ñi ñeán ñaâu cuõng heát lôøi ngôïi khen choã hay toát, hieàn thieän cuûa ngöôøi khaùc, khoâng cheâ bai choã xaáu dôû, khieám khuyeát. Ngöôøi aáy cuùng döôøng Tam baûo, cung kính tin theo kinh Phöông ñaúng Ñaïi Nieátbaøn, raèng Nhö Lai laø thöôøng toàn, khoâng heà bieán ñoåi; raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ngöôøi nhö vaäy coù theå khieán cho toäi baùo naëng [seõ phaûi ñoïa] vaøo ñòa nguïc trôû thaønh quaû baùo nheï, nhaän chòu ngay trong ñôøi naøy.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân khoâng phaûi taát caû caùc nghieäp ñeàu coù quaû baùo nhaát ñònh, cuõng khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu nhaát ñònh phaûi nhaän laõnh quaû baùo.”1 Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu taát caû caùc nghieäp ñeàu khoâng nhaát ñònh coù quaû, neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, leõ ra phaûi tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo. Vaäy do duyeân côù gì maø taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhö taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, nhaát ñònh roài seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, vaäy caàn gì phaûi tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo?

“Baïch Theá Toân! Nhö trong kinh naøy ñaõ daïy, coù nhöõng beänh nhaân duø gaëp thaày gaëp thuoác, coù ngöôøi chaêm soùc, tuøy beänh maø cho aên uoáng; hoaëc khoâng coù ñöôïc [nhöõng ñieàu kieän aáy], roài cuõng ñeàu khoûi beänh. Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy; duø coù ñöôïc gaëp haøng Thanh vaên, Phaät 1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 29, baét ñaàu quyeån 30, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng phaàn thöù 6 (Sö Töû Hoáng Boà Taùt phaåm chi luïc)

188

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Bích-chi, Boà Taùt, caùc baäc thieän tri thöùc, ñöôïc nghe thuyeát phaùp, tu taäp Thaùnh ñaïo; hoaëc khoâng ñöôïc gaëp, khoâng ñöôïc nghe, khoâng tu taäp ñaïo, roài cuõng ñeàu seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Vì [hoï ñeàu] coù taùnh Phaät.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö khoâng ai coù theå ngaên chaën maët trôøi, maët traêng khoâng cho ñi veà phía nuùi AÙt-ña; cuõng khoâng ai coù theå ngaên chaën boán con soâng caùi khoâng cho chaûy vaøo bieån caû; cuõng khoâng ai coù theå ngaên chaën haïng nhaát-xieånñeà khieán hoï khoâng vaøo ñòa nguïc. Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng ai coù theå ngaên chaën khieán hoï khoâng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy?

Vì [hoï ñeàu] coù taùnh Phaät.

“Baïch Theá Toân! Vì nghóa aáy, taát caû chuùng sanh khoâng caàn tu taäp ñaïo. Vì nhôø söùc cuûa taùnh Phaät maø coù theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà chöù khoâng caàn ñeán söùc tu taäp Thaùnh ñaïo.

“Baïch Theá Toân! Neáu nhö haïng nhaát-xieån-ñeà, nhöõng keû phaïm Boán troïng caám, phaïm Naêm toäi nghòch ñeàu khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, thì môùi neân tu taäp. Nhöng nhôø coù taùnh Phaät neân chaéc chaén roài boïn hoï ñeàu seõ ñaït ñöôïc [A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà]; khoâng phaûi nhaân nôi vieäc tu taäp roài sau môùi ñaït ñöôïc.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö ñaù nam chaâm, tuy ôû xa [maït] saét, nhöng do söùc huùt maø [maït] saét phaûi höôùng theo noù. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, neân khoâng caàn phaûi tu taäp [Thaùnh] ñaïo.”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nhö ven bôø soâng Haèng coù baûy haïng ngöôøi vì muoán taém röûa, 189

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hoaëc vì sôï giaëc cöôùp, hoaëc vì haùi hoa maø [nhaûy] xuoáng nöôùc [ñeå qua] soâng.

“Haïng ngöôøi thöù nhaát vöøa nhaûy xuoáng nöôùc thì bò chìm haún. Vì sao vaäy? Vì yeáu ôùt khoâng söùc löïc, khoâng luyeän taäp bôi loäi.

“Haïng ngöôøi thöù nhì tuy bò chìm xuoáng nhöng roài laïi noåi leân; noåi leân roài laïi chìm haún xuoáng. Vì sao vaäy? Vì coù söùc löïc maïnh meõ neân noåi leân ñöôïc, nhöng khoâng luyeän taäp bôi loäi neân noåi leân roài laïi chìm trôû xuoáng.

“Haïng ngöôøi thöù ba chìm xuoáng roài noåi leân; noåi leân roài thì khoâng chìm xuoáng nöõa. Vì sao vaäy? Vì thaân theå naëng neân [vöøa xuoáng lieàn bò] chìm, nhöng coù söùc löïc maïnh meõ neân noåi leân ñöôïc, vaø nhôø coù luyeän taäp bôi loäi neân noåi leân roài thì coù theå ôû laïi treân maët nöôùc.

“Haïng ngöôøi thöù tö tuy bò chìm xuoáng nhöng roài laïi noåi leân; noåi leân roài thì ôû yeân treân maët nöôùc; roài sau ñoù quay nhìn khaép boán höôùng. Vì sao vaäy? Vì thaân theå naëng neân chìm; vì coù söùc löïc maïnh neân noåi trôû leân; vì coù luyeän taäp bôi loäi neân ôû laïi ñöôïc treân maët nöôùc, nhöng vì khoâng bieát mình noåi leân ôû choã naøo neân quay nhìn khaép boán höôùng.

“Haïng ngöôøi thöù naêm xuoáng nöôùc lieàn chìm, chìm roài laïi noåi; noåi leân roài thì ôû laïi treân maët nöôùc; sau ñoù quay nhìn caùc höôùng roài bôi ñi. Vì sao vaäy? Vì coù loøng sôï seät.

“Haïng ngöôøi thöù saùu rôi xuoáng nöôùc roài lieàn bôi ñi, gaëp choã caïn lieàn döøng laïi. Vì sao vaäy? Ñeå nhìn xem giaëc cöôùp ôû gaàn hay ôû xa.

190

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Haïng ngöôøi thöù baûy bôi ñöôïc ñeán bôø beân kia roài lieàn ñi leân nuùi cao, khoâng coøn lo sôï nöõa, xa lìa khoûi boïn giaëc thuø, [an oån neân] höôûng ñöôïc nieàm vui söôùng lôùn.

“Thieän nam töû! Doøng soâng lôùn sanh töû cuõng gioáng nhö vaäy. ÔÛ ñoù coù baûy haïng ngöôøi vì sôï boïn giaëc cöôùp phieàn naõo neân khôûi yù muoán vöôït qua soâng lôùn sanh töû. “[Coù nhöõng ngöôøi] xuaát gia, caïo toùc, maëc y phuïc ngöôøi tu. Nhöng xuaát gia roài laïi gaàn guõi baïn xaáu, laøm theo lôøi daïy cuûa nhöõng keû aáy, nghe vaø thoï nhaän nhöõng taø phaùp nhö laø: ‘Thaân cuûa chuùng sanh töùc laø naêm aám. Naêm aám töùc laø naêm ñaïi. Neáu chuùng sanh cheát ñi thì maõi maõi döùt boû naêm ñaïi. Vì naêm ñaïi ñaõ döùt, caàn gì phaûi tu taäp caùc nghieäp thieän aùc? Vì vaäy neân phaûi bieát raèng khoâng coù vieäc thieän, vieäc aùc cuøng nhöõng quaû baùo thieän, aùc.’ [Tin hieåu] nhö vaäy goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Nhaát-xieån-ñeà goïi laø döùt maát caên laønh. Vì döùt maát caên laønh neân chìm haún xuoáng doøng soâng sanh töû khoâng theå noåi leân. Vì sao vaäy? Vì nghieäp aùc naëng vaø khoâng coù söùc maïnh cuûa ñöùc tin. Cuõng gioáng nhö haïng ngöôøi thöù nhaát ôû ven soâng Haèng [vöøa noùi ôû treân].

“Thieän nam töû! Haïng nhaát-xieån-ñeà coù saùu nhaân duyeân khieán cho phaûi chìm saâu trong ba ñöôøng aùc khoâng theå ra khoûi. Nhöõng gì laø saùu? Moät laø vì taâm xaáu aùc quaù maïnh; hai laø vì khoâng thaáy [coù] ñôøi sau; ba laø vì öa thích tích taäp phieàn naõo; boán laø vì lìa xa caùc caên laønh; naêm laø vì nghieäp aùc ngaên che caùch trôû; saùu laø vì gaàn guõi nhöõng keû xaáu aùc.

“Laïi nöõa, coù naêm vieäc khieán cho [chuùng sanh] phaûi chìm saâu trong ba ñöôøng aùc. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø vì ôû beân caïnh vò tyø-kheo maø laøm vieäc traùi Chaùnh phaùp; hai laø vì ôû beân caïnh vò tyø-kheo ni maø laøm vieäc traùi Chaùnh 191

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phaùp; ba laø vì töï do söû duïng nhöõng ñoà vaät cuùng döôøng [cho chö Taêng],1 boán laø vì ôû beân caïnh meï mình maø laøm vieäc traùi Chaùnh phaùp, naêm laø vì ñoái vôùi naêm boä Taêng2 gaây ra nhöõng chuyeän thò phi tranh caõi qua laïi.

“Laïi nöõa, coù naêm vieäc khieán cho [chuùng sanh] phaûi chìm saâu trong ba ñöôøng aùc. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø vì thöôøng noùi raèng khoâng coù quaû baùo thieän aùc. Hai laø vì gieát haïi nhöõng chuùng sanh phaùt taâm Boà-ñeà. Ba laø vì vui thích noùi ra nhöõng chuyeän laàm loãi cuûa ngöôøi thuyeát phaùp. Boán laø vì ñoái vôùi vieäc ñuùng phaùp maø noùi laø khoâng ñuùng phaùp, ñoái vôùi vieäc khoâng ñuùng phaùp laïi noùi laø ñuùng phaùp. Naêm laø vì caàu tìm nhöõng phaùp sai laàm ñeå thoï nhaän.

“Laïi nöõa, coù ba vieäc khieán cho [chuùng sanh] phaûi chìm saâu trong ba ñöôøng aùc. Nhöõng gì laø ba? Moät laø cho raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, dieät maát maõi maõi. Hai laø cho raèng Chaùnh phaùp laø voâ thöôøng, bieán ñoåi. Ba laø cho raèng Taênggiaø thaät coù theå hoaïi dieät. Vì ba ñieàu ñoù neân thöôøng chìm saâu trong ba ñöôøng aùc.

“Haïng thöù nhì laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caên laønh neân phaûi chìm saâu khoâng sao thoaùt ra ñöôïc. Noùi thoaùt ra ñöôïc laø chæ cho vieäc gaàn guõi baïn laønh, aét seõ coù ñöôïc loøng tin. Coù loøng tin nghóa laø tin ôû vieäc boá thí vaø quaû baùo [toát ñeïp] cuûa vieäc boá thí, tin ôû vieäc laønh vaø quaû baùo [toát ñeïp] cuûa vieäc laønh, 1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “taêng-man vaät” (僧鬘物), phieân aâm töø Phaïn ngöõ, ñôøi Ñöôøng dòch nghóa laø “ñoái dieän thí”, ñöôïc giaûi thích laø “hieän tieàn ñoái dieän chi thí”. Töø ñieån Baùch khoa Phaät hoïc xeáp ñaây laø moät trong saùu loaïi “Taêng vaät”, nghóa laø taøi saûn cuûa Taêng-giaø. Vì theá, ôû ñaây ñöôïc hieåu laø nhöõng ñoà vaät ñöôïc tröïc tieáp cuùng döôøng cho Taêng-giaø.

2 Naêm boä Taêng: chæ Taêng-giaø bao goàm Sa-di, Sa-di-ni, Tyø-kheo, Tyø-kheo ni vaø Boà Taùt Taêng.

192

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

tin ôû vieäc aùc vaø quaû baùo [ñaùng sôï] cuûa vieäc aùc, tin raèng choán sanh töû laø khoå naõo, voâ thöôøng, baïi hoaïi. Ñoù goïi laø loøng tin. Coù loøng tin roài, laïi tu taäp theo giôùi haïnh thanh tònh, thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi [Möôøi hai boä kinh], thöôøng öa thích laøm vieäc boá thí, kheùo tu trí tueä. “[Nhöõng ngöôøi naøy tuy ñaõ ñöôïc nhö vaäy,] nhöng vì caên trí ngu ñoän, laïi gaëp nhöõng baïn xaáu aùc neân khoâng theå tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä; nghe nhaän theo caùc phaùp taø; hoaëc khi gaëp thôøi xaáu aùc, coõi nöôùc xaáu aùc lieàn döùt maát caùc caên laønh. Vì döùt maát caùc caên laønh neân thöôøng phaûi chìm saâu trong choán sanh töû. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng gioáng nhö haïng ngöôøi thöù nhì ôû ven soâng Haèng [vöøa noùi ôû treân].

“Haïng thöù ba laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caùc caên laønh neân vaãn phaûi chìm ñaém trong ñoù. Gaàn guõi vôùi baïn laønh neân ñöôïc goïi laø thoaùt ra khoûi. Nhöõng ngöôøi naøy tin raèng Nhö Lai laø baäc coù trí roõ bieát taát caû, thöôøng haèng khoâng bieán ñoåi, vì chuùng sanh neân môùi thuyeát dieãn nhöõng leõ cao troåi nhaát cuûa Chaùnh ñaïo; raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; raèng Nhö Lai khoâng heà hoaïi maát, Phaùp vaø Taêng cuõng laø nhö theá, khoâng heà hoaïi maát; raèng boïn nhaát-xieånñeà neáu khoâng döùt boû phaùp xaáu aùc taø kieán thì khoâng bao giôø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, caàn phaûi lìa xa nhöõng phaùp xaáu aùc aáy thì sau ñoù môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Nhöõng ngöôøi naøy sau khi khôûi loøng tin roài lieàn tu taäp theo giôùi haïnh thanh tònh. Tu taäp giôùi thanh tònh roài lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh, truyeàn baù roäng ra khaép nôi cho caùc chuùng sanh; hoï laïi öa 193

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thích laøm vieäc boá thí, tu taäp trí tueä. Nhôø caên trí lanh lôïi neân hoï [tuy chöa thoaùt khoûi sanh töû nhöng ñöôïc] an truï vöõng vaøng trong ñöùc tin vaø trí tueä, taâm khoâng coøn thoái chuyeån. Nhöõng ngöôøi naøy gioáng nhö haïng ngöôøi thöù ba ôû ven soâng Haèng, [noåi leân roài coù theå ôû laïi treân maët nöôùc].

“Haïng thöù tö laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caùc caên laønh neân vaãn phaûi chìm ñaém trong ñoù. Nhôø gaàn guõi baïn laønh neân coù ñöôïc loøng tin, goïi laø thoaùt ra khoûi. Nhöõng ngöôøi naøy coù ñöôïc loøng tin roài lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh, truyeàn roäng ra khaép nôi cho chuùng sanh; hoï laïi öa thích laøm vieäc boá thí, tu taäp trí tueä. Nhôø caên trí lanh lôïi neân hoï an truï vöõng vaøng trong ñöùc tin vaø trí tueä, taâm khoâng coøn thoái chuyeån, [coù theå] ngoaùi nhìn khaép boán phöông. Boán phöông ñoù töùc laø boán quaû sa-moân: [Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm vaø A-la-haùn]. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng gioáng nhö haïng ngöôøi thöù tö ôû ven soâng Haèng [vöøa noùi ôû treân].

“Haïng thöù naêm laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caùc caên laønh neân vaãn coøn phaûi chìm ñaém trong ñoù. Nhôø gaàn guõi baïn laønh neân thay ñoåi coù ñöôïc loøng tin, goïi laø thoaùt ra khoûi. Nhöõng ngöôøi naøy coù ñöôïc loøng tin roài lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh, truyeàn roäng ra khaép nôi cho chuùng sanh; hoï laïi öa thích laøm vieäc boá thí, tu taäp trí tueä. Nhôø caên trí lanh lôïi neân hoï an truï vöõng vaøng trong loøng tin vaø trí tueä, taâm khoâng coøn thoái chuyeån. Nhôø khoâng thoái chuyeån neân vöôït leân phía tröôùc. Vöôït leân phía tröôùc laø noùi [quaû] Phaät Bích-chi. Tuy coù theå töï cöùu ñoä 194

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

mình nhöng khoâng theå cöùu ñoä heát chuùng sanh, neân goïi laø ‘bôi ñi’. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng gioáng nhö haïng ngöôøi thöù naêm ôû ven soâng Haèng [vöøa noùi ôû treân].

“Haïng thöù saùu laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caùc caên laønh neân vaãn coøn phaûi chìm ñaém trong ñoù. Nhôø gaàn guõi baïn laønh neân ñaït ñöôïc loøng tin, goïi laø thoaùt ra khoûi. Nhöõng ngöôøi naøy coù ñöôïc loøng tin roài lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh, truyeàn roäng ra khaép nôi cho chuùng sanh; hoï laïi öa thích laøm vieäc boá thí, tu taäp trí tueä.

Nhôø caên trí lanh lôïi neân hoï an truï vöõng vaøng trong loøng tin vaø trí tueä, taâm khoâng coøn thoái chuyeån. Nhôø khoâng thoái chuyeån neân vöôït leân phía tröôùc roài ñi ñeán choã caïn. Ñi ñeán choã caïn roài lieàn truï yeân khoâng ñi nöõa. ‘Truï yeân khoâng ñi nöõa’ laø noùi haøng Boà Taùt, vì muoán ñoä thoaùt chuùng sanh neân truï yeân quaùn xeùt caùc phieàn naõo. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng gioáng nhö haïng ngöôøi thöù saùu ôû ven soâng Haèng [vöøa noùi ôû treân].

“Haïng thöù baûy laø nhöõng ngöôøi khôûi yù muoán vöôït qua doøng soâng sanh töû, nhöng vì döùt maát caùc caên laønh neân vaãn coøn phaûi chìm ñaém trong ñoù. Nhôø gaàn guõi baïn laønh neân ñaït ñöôïc loøng tin. Ñaït ñöôïc loøng tin roài, goïi laø thoaùt ra khoûi. Vì coù loøng tin neân lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh, truyeàn roäng ra khaép nôi cho caùc chuùng sanh; hoï laïi öa thích laøm vieäc boá thí, tu taäp trí tueä. Nhôø caên trí lanh lôïi neân hoï an truï vöõng vaøng trong loøng tin vaø trí tueä, taâm khoâng coøn thoái chuyeån. Nhôø khoâng thoái chuyeån neân vöôït leân phía tröôùc. Vöôït leân phía tröôùc roài lieàn sang ñeán bôø beân kia, thaúng ñöôøng leân nuùi cao, lìa khoûi moïi söï sôï seät, höôûng ñöôïc nhieàu söï an vui.

195

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nuùi ôû bôø beân kia laø ví vôùi Nhö Lai; höôûng ñöôïc nhieàu söï an vui laø ví vôùi Phaät thöôøng an truï. Ñænh nuùi cao kia laø ví vôùi Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi ôû ven soâng Haèng aáy ñeàu coù ñuû tay chaân nhöng khoâng theå bôi qua khoûi soâng. Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, quaû thaät saün coù Phaät baûo, Phaùp baûo, Taêng baûo, nhöõng yeáu nghóa cuûa caùc phaùp maø Nhö Lai thöôøng thuyeát; coù Taùm Thaùnh ñaïo, Ñaïi Nieát-baøn, nhöng ñeàu khoâng theå ñaït ñöôïc nhöõng ñieàu aáy. Ñoù khoâng phaûi loãi cuûa Nhö Lai, cuõng khoâng phaûi loãi nôi Thaùnh ñaïo, maø laø loãi cuûa chuùng sanh. Neân bieát raèng ñoù ñeàu laø nhöõng tai haïi xaáu aùc cuûa phieàn naõo. Vì nghóa aáy neân taát caû chuùng sanh khoâng ñaït ñeán Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò löông y bieát roõ beänh, chæ baøy phöông thuoác, nhöng ngöôøi beänh khoâng uoáng, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa löông y.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù vò thí chuû, duøng nhöõng vaät sôû höõu cuûa mình thí cho taát caû moïi ngöôøi, nhöng neáu coù keû khoâng nhaän thì ñoù chaúng phaûi loãi cuûa vò thí chuû.

“Thieän nam töû! Ví nhö maët trôøi moïc leân, nhöõng choã toái taêm ñeàu trôû neân saùng roõ, nhöng ngöôøi muø khoâng thaáy ñöôøng ñi, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa maët trôøi.

“Thieän nam töû! Nhö nöôùc soâng Haèng tröø ñöôïc söï khaùt, nhöng neáu keû khaùt khoâng chòu uoáng, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa nöôùc soâng Haèng.

“Thieän nam töû! Ví nhö maët ñaát sanh ra ñuû moïi thöù quaû, haït, voán laø bình ñaúng khoâng phaân bieät, nhöng neáu ngöôøi noâng phu khoâng gieo troàng, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa ñaát.

196

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Thieän nam töû! Nhö Lai vì taát caû chuùng sanh, môû baøy phaân bieät giaûng giaûi Möôøi hai boä kinh, nhöng neáu chuùng sanh khoâng thoï nhaän, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa Nhö Lai. “Thieän nam töû! Neáu tu taäp theo Chaùnh ñaïo taát nhieân seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng noùi: ‘Chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, leõ ra ñeàu ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; [vì] taùnh Phaät aáy cuõng nhö ñaù nam chaâm [saün coù tính chaát huùt maït saét].

“Laønh thay, laønh thay! Nhôø coù söùc nhaân duyeân taùnh Phaät maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, nhöng neáu noùi raèng khoâng caàn tu Thaùnh ñaïo thì nghóa aáy khoâng ñuùng.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù moät ngöôøi ñi qua vuøng hoang vaéng, ñang khaùt nöôùc vaø gaëp ñöôïc moät caùi gieáng. Gieáng aáy saâu toái, tuy khoâng thaáy ñöôïc nöôùc nhöng ngöôøi aáy bieát chaéc raèng döôùi gieáng coù nöôùc, beøn duøng phöông tieän tìm thuøng, kieám daây, muùc leân vaø thaáy ñöôïc nöôùc.

“Taùnh Phaät cuõng nhö theá. Taát caû chuùng sanh tuy coù taùnh Phaät, nhöng caàn phaûi tu taäp Thaùnh ñaïo voâ laäu, sau ñoù môùi thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù meø aét ñöôïc daàu meø. Nhöng neáu lìa boû caùc phöông tieän [ñeå eùp daàu] thì khoâng thaáy ñöôïc daàu. Ví nhö caây mía cuõng vaäy, [tuy saün coù ñöôøng nhöng neáu khoâng coù phöông tieän thì khoâng coù ñöôïc ñöôøng.]

“Thieän nam töû! Nhö coõi trôøi Ba möôi ba vaø chaâu Uaátñan-vieät ôû phöông baéc tuy laø thaät coù, nhöng neáu khoâng 197

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù thieän nghieäp, thaàn thoâng, ñaïo löïc thì khoâng theå thaáy ñöôïc.

“Cuõng nhö reã coû döôùi maët ñaát vaø nöôùc ngaàm naèm saâu döôùi ñaát, vì maët ñaát che laáp neân chuùng sanh khoâng thaáy ñöôïc. Taùnh Phaät cuõng vaäy, vì chuùng sanh khoâng tu taäp Thaùnh ñaïo neân khoâng theå thaáy ñöôïc.

“Thieän nam töû! [Nhö oâng coù thaéc maéc veà nghóa naøy]: ‘Coù nhöõng beänh nhaân cho duø ñöôïc gaëp thaày thuoác, ñöôïc ngöôøi saên soùc, duøng thuoác toát, tuøy beänh maø aên uoáng [thích hôïp], hoaëc laø khoâng gaëp ñöôïc nhöõng ñieàu kieän aáy cuõng ñeàu khoûi beänh.’

“Thieän nam töû! Ta vì haøng Boà Taùt truï ôû saùu ñòa vò ñaàu tieân maø noùi nghóa nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö ñoái vôùi chuùng sanh thì hö khoâng chaúng phaûi ôû trong, cuõng chaúng phaûi ôû ngoaøi. Vì chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi neân khoâng coù söï ngaên ngaïi. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi hieän caát giöõ tieàn baïc ôû nôi xa; tuy hieän thôøi khoâng theå tuøy yù söû duïng, nhöng coù ngöôøi hoûi ñeán aét coù theå höùa cho. Vì sao vaäy? Vì ñaõ chaéc chaén laø coù tieàn. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, chaúng phaûi ôû choã naøy, chaúng phaûi ôû choã kia, nhöng vì chaéc chaén seõ coù ñöôïc neân ta noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Ví nhö chuùng sanh taïo taùc caùc nghieäp, hoaëc thieän, hoaëc aùc, ñeàu khoâng phaûi ôû trong, cuõng khoâng phaûi ôû ngoaøi. Taùnh cuûa caùc nghieäp nhö theá laø chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, cuõng chaúng phaûi tröôùc khoâng maø 198

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

sau coù, laïi chaúng phaûi khoâng do nhaân maø coù; chaúng phaûi taïo taùc theá naøy thoï nhaän theá naøy, hoaëc taïo taùc theá naøy thoï nhaän theá aáy; hoaëc taïo taùc theá aáy thoï nhaän theá aáy, hoaëc khoâng taïo taùc, khoâng thoï nhaän. Do coù ñuû caùc ñieàu kieän hoøa hôïp vaø thôøi ñieåm thích hôïp maø coù quaû baùo.

“Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng chaúng phaûi tröôùc khoâng maø sau coù, chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi; chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng; chaúng phaûi choã naøy, chaúng phaûi choã kia, chaúng phaûi töø choã khaùc ñeán; chaúng phaûi khoâng coù nhaân duyeân; cuõng chaúng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng thaáy. Coù caùc vò Boà Taùt khi hoäi ñuû caùc ñieàu kieän nhaân duyeân hoøa hôïp lieàn thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Caùc ñieàu kieän, ñoù laø noùi haøng Ñaïi Boà Taùt ôû ñòa vò Thaäp truï, tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo, ñaït ñöôïc taâm bình ñaúng ñoái vôùi caùc chuùng sanh, khi aáy thaáy ñöôïc taùnh Phaät, khoâng goïi laø taïo taùc.

“Thieän nam töû! Nhö ñöa ra ví duï raèng [taùnh Phaät] gioáng nhö ñaù nam chaâm, nghóa aáy chaúng ñuùng. Vì sao vaäy? Ñaù khoâng huùt [maït] saét. Vì lyù do gì? Vì nghieäp [cuûa ñaù aáy] laø khoâng coù taâm.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng phaùp hieän höõu neân caùc phaùp khaùc sanh ra; coù nhöõng phaùp khoâng hieän höõu neân caùc phaùp khaùc hoaïi dieät; [thaät] khoâng coù ai laøm cho chuùng sanh ra, [cuõng] khoâng coù ai laøm cho chuùng hoaïi dieät.

“Thieän nam töû! Nhö ngoïn löûa maïnh thaät khoâng theå thieâu maát cuûi, chæ vì khi löûa hieän ra, cuûi hoaïi maát, neân goïi laø thieâu maát cuûi.

199

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ví nhö hoa höôùng döông xoay theo maët trôøi, nhöng hoa aáy khoâng heà coù loøng cung kính, khoâng coù nhaän thöùc, cuõng khoâng coù nghieäp. Chæ vì coù taùnh phaùp rieâng bieät neân töï nhieân xoay theo.

“Thieän nam töû! Nhö caây chuoái, nhaân tieáng saám maø lôùn leân. Nhöng loaøi caây naøy khoâng coù tai nghe, cuõng khoâng coù taâm yù, nhaän thöùc. Chæ vì coù phaùp naøy hieän höõu maø phaùp kia taêng tröôûng; vì phaùp naøy khoâng hieän höõu maø phaùp kia hoaïi dieät.

“Thieän nam töû! Nhö caây a-thuùc-ca, khi coù nöõ nhaân chaïm vaøo thì hoa noù nôû ra. Caây aáy khoâng coù taâm yù, cuõng khoâng coù caûm giaùc veà söï ñuïng chaïm. Chæ vì coù phaùp naøy hieän höõu maø phaùp kia sanh ra; vì phaùp naøy khoâng hieän höõu maø phaùp kia hoaïi dieät.

“Thieän nam töû! Nhö caây quít duøng xaùc thuù vaät laøm phaân boùn thì raát sai traùi. Nhöng caây quít aáy khoâng coù taâm yù, cuõng khoâng coù caûm xuùc. Chæ vì coù phaùp naøy hieän höõu maø phaùp kia sanh ra; vì phaùp naøy khoâng hieän höõu maø phaùp kia hoaïi dieät.

“Thieän nam töû! Nhö caây an-thaïch-löïu, nhôø duøng xöông nung laøm phaân boùn neân traùi sai haït nhieàu. Nhöng caây an-thaïch-löïu cuõng khoâng heà coù taâm yù, caûm xuùc. Chæ vì coù phaùp naøy hieän höõu maø phaùp kia sanh ra; vì phaùp naøy khoâng hieän höõu maø phaùp kia hoaïi dieät.

“Thieän nam töû! Ñaù nam chaâm huùt maït saét cuõng gioáng nhö vaäy: vì coù phaùp naøy hieän höõu maø phaùp kia sanh ra; vì phaùp naøy khoâng hieän höõu maø phaùp kia hoaïi dieät. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng theå do 200

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

söùc cuoán huùt [cuûa taùnh Phaät] maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Voâ minh khoâng theå haáp daãn caùc haønh; caùc haønh cuõng khoâng theå haáp daãn caùc thöùc; nhöng coù theå noùi laø voâ minh duyeân vôùi haønh, haønh duyeân vôùi thöùc. Daàu coù hay khoâng coù Phaät, coõi phaùp vaãn laø thöôøng truï [dieãn tieán nhö vaäy].

“Thieän nam töû! Phaùp thöôøng toàn laø khoâng coù choã truï.

Neáu noùi raèng taùnh Phaät truï nôi chuùng sanh, aáy laø coù choã truï, töùc laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Nhö Möôøi hai nhaân duyeân khoâng coù choã truï nhaát ñònh; neáu coù choã truï thì Möôøi hai nhaân duyeân aáy khoâng goïi laø thöôøng. Phaùp thaân cuûa Nhö Lai cuõng khoâng coù choã truï. Caùc phaùp giôùi, nhaäp, aám1 vaø hö khoâng, thaûy ñeàu khoâng coù choã truï. Taùnh Phaät cuõng theá, hoaøn toaøn khoâng coù choã truï.

“Thieän nam töû! Ví nhö boán ñaïi tuy coù naêng löïc caân baèng nhau, nhöng trong ñoù coù chaát cöùng, coù chaát noùng, coù chaát öôùt, coù chaát chuyeån ñoäng; laïi coù naëng coù nheï, coù ñoû coù traéng, coù vaøng coù ñen... Nhöng boán ñaïi aáy thaät khoâng coù nghieäp, vì thuoäc veà caùc phaùp khaùc nhau neân moãi loaïi ñeàu chaúng gioáng nhau. Taùnh Phaät cuõng theá, vì thuoäc veà phaùp khaùc nhau, neân ñeán luùc thích hôïp aét seõ hieän ra.

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh vì khoâng thoái chuyeån ñoái vôùi taùnh Phaät neân goïi laø coù taùnh Phaät. Vì coù trí tueä khoâng thoái chuyeån, neân seõ coù taùnh Phaät. Vì chaéc chaén roài 1

Caùc phaùp giôùi, nhaäp, aám: chæ chung 18 giôùi (thaäp baùt giôùi), 12 nhaäp (thaäp nhò nhaäp) vaø 5 aám (nguõ aám). Ñaây laø taát caû caùc phaùp hoøa hôïp thaønh söï hieän höõu cuûa taát caû chuùng sanh.

201

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

seõ ñöôïc, nhaát ñònh roài seõ thaáy, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù vò vua sai quan ñaïi thaàn: ‘Haõy daét moät con voi ñeán cho nhöõng ngöôøi muø xem.’ Baáy giôø, vieân quan nhaän leänh vua, taäp trung nhieàu ngöôøi muø laïi roài ñöa voi ñeán cho hoï. Nhöõng ngöôøi muø aáy ñeàu duøng tay ñeå sôø con voi. Vieân quan ñaïi thaàn trôû veà taâu leân vua raèng: ‘Thaàn ñaõ cho hoï xem voi roài.’ Nhaø vua lieàn cho goïi nhöõng ngöôøi muø aáy ñeán, hoûi töøng ngöôøi raèng: ‘Caùc oâng coù thaáy voi chaêng? Nhöõng ngöôøi muø aáy thaûy ñeàu ñaùp: ‘Toâi ñaõ thaáy roài.’ Vua lieàn hoûi: ‘Con voi gioáng nhö vaät gì?’

“Ngöôøi muø ñaõ sôø ngaø voi lieàn ñaùp: ‘Con voi coù hình daïng nhö cuû caûi.’ Ngöôøi muø ñaõ sôø nhaèm tai voi taâu: ‘Con voi coù hình daïng [troøn deïp] nhö caùi nia.’ Ngöôøi muø sôø ñaàu voi laïi noùi: ‘Con voi hình daïng [to vaø cöùng] nhö khoái ñaù.’ Ngöôøi muø ñaõ sôø voøi voi noùi: ‘Con voi coù hình daïng [troøn vaø daøi] nhö caùi chaøy. Ngöôøi muø sôø chaân voi laïi noùi: ‘Con voi coù hình daïng nhö caùi coái goã.’ Ngöôøi muø ñaõ sôø löng voi laïi noùi: ‘Con voi coù hình daïng nhö caùi giöôøng naèm.’ Ngöôøi muø sôø buïng voi thì noùi: ‘Con voi coù hình daïng [troøn to] nhö caùi lu. Keû sôø nhaèm ñuoâi voi laïi noùi: ‘Con voi coù hình daïng nhö sôïi daây thöøng lôùn.’

“Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi muø aáy thaät khoâng noùi ñöôïc [ñuû] hình theå cuûa con voi, nhöng cuõng khoâng phaûi laø khoâng noùi ñöôïc. Neáu laø caùc töôùng [nhö hoï noùi] thì chaúng phaûi voi, nhöng lìa khoûi caùc töôùng traïng aáy cuõng khoâng rieâng coù voi.

“Thieän nam töû! Vò vua aáy ví vôùi ñöùc Nhö Lai, baäc Chaùnh bieán tri vaäy; vieân quan ñaïi thaàn laø ví vôùi kinh Phöông 202

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

ñaúng Ñaïi Nieát-baøn; con voi laø ví vôùi taùnh Phaät; nhöõng ngöôøi muø laø ví vôùi taát caû chuùng sanh coøn meâ muoäi.

“Caùc chuùng sanh aáy sau khi nghe Phaät thuyeát daïy, coù keû lieàn noùi raèng: ‘Hình saéc laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Hình saéc naøy tuy dieät nhöng vaãn tuaàn töï noái nhau khoâng döùt, do ñoù môùi ñaït ñöôïc Ba möôi hai töôùng cao troåi nhaát cuûa Nhö Lai. Saéc cuûa Nhö Lai laø thöôøng, vì saéc cuûa Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng döùt maát, cho neân noùi raèng hình saéc laø taùnh Phaät. Ví nhö vaøng thaät, tuy hình chaát dôøi ñoåi nhöng maøu saéc vaãn khoâng ñoåi khaùc; hoaëc duøng laøm voøng ñeo tay, laøm löôïc, laøm maâm... nhöng maøu saéc vaãn khoâng thay ñoåi.

Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, hình chaát tuy laø voâ thöôøng nhöng saéc vaãn laø thöôøng. Cho neân noùi raèng hình saéc laø taùnh Phaät.’

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Caûm thoï laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Do nhaân duyeân laø caûm thoï môùi ñaït ñöôïc söï vui chaân thaät cuûa Nhö Lai. Caûm thoï cuûa Nhö Lai laø caûm thoï roát raùo, laø caûm thoï chaân thaät ñeä nhaát. Caûm thoï cuûa chuùng sanh tuy taùnh laø voâ thöôøng nhöng tuaàn töï tieáp noái khoâng döùt neân môùi coù theå ñaït ñeán caûm thoï thöôøng toàn cuûa Nhö Lai. Ví nhö coù ngöôøi mang hoï Kieàu-thi-ca, ngöôøi tuy voâ thöôøng nhöng hoï aáy laø thöôøng, duø traûi qua muoân ñôøi vaãn khoâng thay ñoåi. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cho neân noùi raèng caûm thoï laø taùnh Phaät.’

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Töôûng laø taùnh Phaät. Taïi sao vaäy? Nhôø nhaân duyeân laø nieäm töôûng maø coù theå ñaït ñöôïc töôûng chaân thaät cuûa Nhö Lai. Caùi töôûng cuûa Nhö Lai goïi laø caùi töôûng khoâng coù nieäm töôûng. Caùi töôûng khoâng coù nieäm töôûng ñoù chaúng phaûi nieäm töôûng chuùng sanh, chaúng 203

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phaûi nieäm töôûng nam nöõ, cuõng chaúng phaûi nieäm töôûng thuoäc veà saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc; cuõng chaúng thuoäc veà nhöõng nieäm töôûng döùt ñoaïn. Nieäm töôûng cuûa chuùng sanh tuy laø voâ thöôøng, nhöng nhôø nieäm töôûng aáy tuaàn töï noái tieáp khoâng döùt neân môùi coù theå ñaït ñöôïc caùi töôûng thöôøng toàn cuûa Nhö Lai.1 Ví nhö Möôøi hai nhaân duyeân cuûa chuùng sanh; chuùng sanh tuy dieät maát nhöng nhaân duyeân vaãn laø thöôøng. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy; cho neân noùi raèng töôûng laø taùnh Phaät.’

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Haønh laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Haønh goïi laø thoï maïng. Do nhaân duyeân laø thoï maïng naøy maø ñaït ñöôïc thoï maïng thöôøng truï cuûa Nhö Lai. Thoï maïng cuûa chuùng sanh tuy laø voâ thöôøng nhöng tuaàn töï noái tieáp khoâng döùt, neân [nhôø ñoù] môùi ñaït ñöôïc caùi thoï maïng thöôøng truï, chaân thaät cuûa Nhö Lai.2 Ví nhö Möôøi hai boä kinh, tuy keû nghe kinh vaø ngöôøi giaûng kinh ñeàu laø voâ thöôøng, nhöng kinh ñieån aáy vaãn laø thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cho neân noùi raèng haønh laø taùnh Phaät.’

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Thöùc laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy?

Do nhaân duyeân laø thöùc maø ñaït ñöôïc taâm bình ñaúng cuûa Nhö Lai. YÙ thöùc cuûa chuùng sanh tuy laø voâ thöôøng nhöng tuaàn töï tieáp noái khoâng döùt, neân môùi coù theå ñaït ñöôïc taâm thöôøng haèng vaø chaân thaät cuûa Nhö Lai. Ví nhö tính chaát cuûa löûa laø noùng aám. Löûa aáy tuy voâ thöôøng nhöng taùnh 1

2

Baûn Haùn vaên coù ba chöõ “Thieän nam töû” ôû vò trí naøy, nhöng xeùt vaên caûnh khoâng thích hôïp neân chuùng toâi ñaõ boû ñi, vì thaáy khoâng coù aûnh höôûng gì ñeán yù nghóa ñoaïn vaên.

Choã naøy trong baûn Haùn vaên cuõng coù ba chöõ “Thieän nam töû”, nhöng cuõng nhö ñoaïn treân, vì ñaây khoâng phaûi lôøi Phaät daïy tröïc tieáp neân nhöõng chöõ naøy coù leõ laø thöøa.

204

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

noùng chaúng phaûi voâ thöôøng. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cho neân noùi raèng thöùc laø taùnh Phaät.’

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Lìa caùc aám thì coù ngaõ, ngaõ aáy laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Do nhaân duyeân laø ngaõ maø ñaït ñöôïc caùi ngaõ coù Taùm ñöùc töï taïi cuûa Nhö Lai. Coù nhöõng ngoaïi ñaïo noùi raèng: Nhöõng söï ñi laïi, thaáy nghe, buoàn vui, noùi naêng giaûng thuyeát... laø ngaõ. Nhöõng töôùng ngaõ aáy tuy laø voâ thöôøng, nhöng caùi ngaõ cuûa Nhö Lai chaân thaät laø thöôøng.1 Nhö aám, nhaäp, giôùi tuy laø voâ thöôøng nhöng cuõng goïi laø thöôøng. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.’

“Thieän nam töû! Nhö nhöõng ngöôøi muø kia, moãi ngöôøi ñeàu noùi veà con voi. Tuy chöa ñaït ñeán söï thaät, nhöng quaû thaät ñeàu laø noùi veà con voi. Nhöõng keû noùi veà taùnh Phaät [nhö treân] cuõng gioáng nhö vaäy. Taùnh Phaät khoâng phaûi laø saùu phaùp [saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc vaø ngaõ], nhöng cuõng khoâng lìa ra ngoaøi saùu phaùp aáy.

“Thieän nam töû! Cho neân ta coù daïy raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi saéc, chaúng lìa saéc... cho ñeán chaúng phaûi ngaõ, chaúng lìa ngaõ.’2 “Thieän nam töû! Coù nhöõng ngoaïi ñaïo tuy noùi coù ngaõ nhöng thaät laø voâ ngaõ. Caùi ngaõ [giaû taïm] cuûa chuùng sanh töùc laø naêm aám; lìa ra ngoaøi naêm aám khoâng rieâng coù ngaõ.

“Thieän nam töû! Ví nhö coïng sen, caùnh sen, tua sen, göông sen cuøng hôïp laïi thaønh ñoùa hoa sen; lìa khoûi caùc thöù naøy thì khoâng rieâng coù hoa sen naøo khaùc. Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

1

ÔÛ ñaây cuõng thöøa ba chöõ “Thieän nam töû”, trong khi ôû ñoaïn ngay treân khoâng coù.

Vì theá chuùng toâi ñaõ boû ñi khi dòch.

2 Caâu naøy noùi toùm löôïc veà caû saùu phaùp treân ñeàu nhö vaäy.

205

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ví nhö nhöõng töôøng vaùch, caây coät, coû lôïp [thaønh maùi]... cuøng hôïp laïi goïi laø caùi nhaø; lìa khoûi nhöõng thöù aáy khoâng rieâng coù caùi nhaø naøo khaùc!

“Nhö caùc loaïi caây khö-ñaø-la, ba-la-xa, ni-caâu-ñaø, uaátñaøm-baùt... cuøng hôïp laïi thaønh khu röøng, lìa khoûi caùc thöù caây aáy khoâng rieâng coù khu röøng naøo khaùc.

“Ví nhö caùc loaïi quaân duøng xe, quaân cöôõi voi, quaân cöôõi ngöïa, quaân ñaùnh boä cuøng hôïp thaønh quaân ñoäi; lìa khoûi caùc loaïi quaân aáy khoâng rieâng coù quaân ñoäi naøo khaùc.

“Ví nhö nhöõng sôïi chæ deät xen laãn naêm maøu hoøa hôïp goïi laø taám luïa theâu; lìa khoûi nhöõng sôïi chæ naêm maøu aáy khoâng rieâng coù taám luïa theâu naøo khaùc.

“Nhö caû boán chuûng taùnh1 hôïp laïi goïi laø ñaïi chuùng; lìa khoûi caùc chuûng taùnh aáy khoâng rieâng coù ñaïi chuùng naøo khaùc.

“Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy; lìa khoûi naêm aám thì khoâng rieâng coù caùi ngaõ naøo khaùc!

“Thieän nam töû! Ñaáng Nhö Lai thöôøng truï, aét goïi laø ngaõ.

Phaùp thaân Nhö Lai khoâng giôùi haïn, khoâng ngaên ngaïi, khoâng sanh, khoâng dieät, coù Taùm ñöùc töï taïi, ñoù goïi laø ngaõ.

Chuùng sanh quaû thaät khoâng coù caùi ngaõ [chaân thaät] vaø nhöõng ñöùc thuoäc veà ngaõ nhö vaäy, chæ vì chaéc chaén hoï seõ ñaït ñöôïc nghóa khoâng chaân thaät roát raùo ñeä nhaát, cho neân goïi laø [coù] taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Ñaïi töø, ñaïi bi goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì ñaïi töø, ñaïi bi thöôøng theo Boà Taùt nhö boùng theo 1

Töùc laø boán giai caáp cuûa AÁn Ñoä vaøo thôøi Phaät taïi theá, goàm caùc giai caáp Saùt-ñeá-lî, Baø-la-moân, Thuû-ñaø-la vaø Pheä-xaù.

206

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

hình. Taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc ñaïi töø, ñaïi bi, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ñaïi töø, ñaïi bi goïi laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät goïi laø Nhö Lai. “Ñaïi hyû, ñaïi xaû goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì neáu Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng theå buoâng xaû Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu aét khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc quaû aáy neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ñaïi hyû, ñaïi xaû töùc laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Ñöùc tin lôùn lao goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì nhôø ñöùc tin maø Boà Taùt ma-ha-taùt theå ñaït ñöôïc ñaày ñuû töø Boá thí Ba-la-maät cho ñeán Baùt-nhaõ Ba-la-maät. Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ coù ñöôïc ñöùc tin neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ñöùc tin lôùn lao töùc laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Ñòa vò Nhaát töû [cuûa haøng Boà Taùt]1 goïi laø taùnh Phaät.

Vì sao vaäy? Vì nhôø nhaân duyeân laø ñòa vò naøy, Boà Taùt ñaït ñöôïc taâm bình ñaúng ñoái vôùi taát caû chuùng sanh. Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñeán ñòa vò Nhaát töû, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ñòa vò Nhaát töû töùc laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Trí löïc thöù tö [trong Thaäp löïc]2 goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì nhôø nhaân duyeân laø trí löïc naøy, Boà Taùt coù theå 1

2

Ñòa vò Nhaát töû: ñòa vò chöùng ñaéc cuûa haøng Boà Taùt, ñaït ñöôïc taâm bình ñaúng thöông yeâu taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa mình. Cuõng ñöôïc ñeà caäp ñeán tröôùc ñaây vôùi teân Cöïc aùi nhaát töû ñòa.

Trí löïc thöù tö (ñeä töù löïc) trong Thaäp löïc, töùc Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc. Ñaït ñöôïc trí löïc naøy, vò Boà Taùt coù theå roõ bieát taâm taùnh cuûa taát caû chuùng sanh, nhôø ñoù maø deã daøng tuøy duyeân hoùa ñoä.

207

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

giaùo hoùa chuùng sanh. Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc trí löïc thöù tö naøy, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Trí löïc thöù tö töùc laø taùnh Phaät.

Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Möôøi hai nhaân duyeân goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy?

Vì nhôø nhöõng nhaân duyeân aáy maø Nhö Lai thöôøng truï. Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén ñeàu coù Möôøi hai nhaân duyeân nhö vaäy neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

Möôøi hai nhaân duyeân töùc laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Boán trí khoâng ngaên ngaïi1 goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy?

Vì nhôø nhaân duyeân laø Boán trí khoâng ngaên ngaïi maø coù theå giaûng noùi yù nghóa töø ngöõ moät caùch khoâng ngaên ngaïi. Nhôø khoâng ngaên ngaïi ñoái vôùi yù nghóa cuûa töø ngöõ neân coù theå giaùo hoùa chuùng sanh. Boán trí voâ ngaïi töùc laø taùnh Phaät.

Taùnh Phaät töùc laø Nhö Lai. “Ñænh tam-muoäi2 goïi laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì tu taäp phaùp Ñænh tam-muoäi aáy aét coù theå toång nhieáp taát caû phaùp Phaät. Cho neân noùi raèng Ñænh tam-muoäi goïi laø taùnh Phaät.

Haøng Boà Taùt Thaäp truï tu taäp pheùp tam-muoäi aáy nhöng chöa ñaït ñöôïc ñaày ñuû, neân tuy thaáy ñöôïc taùnh Phaät maø chöa ñöôïc saùng roõ. Vì leõ taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc pheùp Ñænh tam-muoäi neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Nhö treân ta vöøa giaûng qua ñuû moïi phaùp 1

Boán trí khoâng ngaên ngaïi (Töù voâ ngaïi trí), goàm Phaùp voâ ngaïi trí, Nghóa voâ ngaïi trí, Töø voâ ngaïi trí vaø Nhaïo thuyeát voâ ngaïi trí.

2 Ñænh tam-muoäi: pheùp tam-muoäi cao troåi nhaát cuûa haøng Boà Taùt Thaäp ñòa, thaâu nhieáp taát caû caùc pheùp tam-muoäi khaùc.

208

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

khaùc nhau, [nhöõng phaùp aáy] taát caû chuùng sanh chaéc chaén ñeàu seõ ñaït ñöôïc, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Neáu ta daïy raèng saéc laø taùnh Phaät, chuùng sanh nghe vaäy aét khôûi sanh loøng taø vaïy ñieân ñaûo.

Vì taø vaïy ñieân ñaûo neân khi maïng chung aét phaûi sanh vaøo ñòa nguïc A-tyø. Nhö Lai thuyeát phaùp laø muoán tröø döùt tröø [nghieäp] ñòa nguïc, cho neân khoâng noùi raèng saéc laø taùnh Phaät, cho ñeán [cuõng khoâng] noùi thöùc [laø taùnh Phaät].1 “Thieän nam töû! Neáu caùc chuùng sanh thaáy roõ taùnh Phaät aét khoâng caàn tu taäp Chaùnh ñaïo. [Nhöng] haøng Boà Taùt Thaäp truï tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo coøn chæ thaáy ñöôïc ñoâi chuùt taùnh Phaät, huoáng chi nhöõng keû khoâng tu taäp leõ naøo laïi thaáy ñöôïc hay sao?

“Thieän nam töû! Nhö Vaên-thuø-sö-lôïi vaø caùc vò Boà Taùt ñaõ traûi qua voâ löôïng kieáp tu taäp Thaùnh ñaïo môùi roõ bieát taùnh Phaät, laøm sao haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi coù theå bieát ñöôïc taùnh Phaät? Neáu chuùng sanh muoán roõ bieát taùnh Phaät, caàn phaûi heát loøng thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng thuyeát, cuùng döôøng, cung kính, toân troïng, taùn thaùn kinh Nieát-baøn naøy. Nhö thaáy ai thoï trì, ñoïc tuïng... cho ñeán toân troïng, taùn thaùn kinh naøy thì neân duøng nhöõng thöù toát ñeïp nhö phoøng oác, y phuïc, thöïc phaåm, giöôøng naèm, thuoác men... ñeå cung caáp cho ngöôøi aáy, cuõng nhö phaûi ngôïi khen xöng taùn, leã baùi, thöôøng ñeán thaêm hoûi.

“Thieän nam töû! Nhöõng ai ñaõ töøng traûi qua voâ löôïng voâ bieân kieáp quaù khöù gaàn guõi cuùng döôøng voâ löôïng chö Phaät, 1

Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc cho ñeán thöùc, nghóa laø goàm caû naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc. Toùm laïi, Phaät khoâng daïy raèng naêm aám laø taùnh Phaät.

209

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

troàng saâu caên laønh, môùi coù theå ñöôïc nghe ñeán danh hieäu kinh naøy.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät laø khoâng theå nghó baøn; Phaät baûo, Phaùp baûo vaø Taêng baûo cuõng laø khoâng theå nghó baøn.

Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät nhöng khoâng bieát ñöôïc, vieäc naøy cuõng laø khoâng theå nghó baøn. Caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa Nhö Lai cuõng laø khoâng theå nghó baøn. Taát caû chuùng sanh coù theå tin vaøo kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, ñieàu ñoù cuõng laø khoâng theå nghó baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi: ‘Taát caû chuùng sanh coù theå tin vaøo kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, ñieàu ñoù cuõng laø khoâng theå nghó baøn.’

“Theá Toân! Trong ñaïi chuùng naøy coù taùm vaïn naêm ngaøn öùc ngöôøi khoâng sanh loøng tin ñoái vôùi kinh naøy. Cho neân neáu ai coù theå tin vaøo kinh naøy, ñoù goïi laø khoâng theå nghó baøn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi [khoâng sanh loøng tin] nhö vaäy, trong ñôøi vò lai chaéc chaén roài cuõng seõ coù ñöôïc loøng tin ñoái vôùi kinh naøy, seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Laøm sao vò Boà Taùt khoâng thoái chuyeån töï bieát chaéc chaén raèng mình coù taâm khoâng thoái chuyeån?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt neân duøng söï khoå haïnh maø töï nghieäm bieát taâm mình. Moãi ngaøy chæ aên moät haït meø, traûi qua baûy ngaøy; roài tieáp ñeán laø gaïo, ñaäu xanh, haït gai, luùa neáp, ñaäu traéng, moãi thöù nhö vaäy cuõng chæ aên moãi ngaøy moät haït trong suoát baûy ngaøy. Trong 210

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

moãi moät giai ñoaïn baûy ngaøy nhö vaäy ñeàu gioáng nhö trong khi aên moãi ngaøy moät haït meø, Boà Taùt thöôøng suy nghó raèng: ‘Khoå haïnh nhö theá naøy hoaøn toaøn khoâng coù lôïi ích gì caû. Vieäc khoâng lôïi ích maø [ta] coøn laøm ñöôïc, huoáng chi nhöõng vieäc coù lôïi ích leõ naøo laïi khoâng laøm? Ñoái vôùi vieäc khoâng lôïi ích maø taâm [ta] coù theå nhaãn chòu, khoâng heà thoái chuyeån, cho neân nhaát ñònh [ta] seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Nhöõng ngaøy tu haønh khoå haïnh nhö vaäy, taát caû da thòt Boà Taùt ñeàu gaày toùp, nhaên nheo, nhö traùi baàu töôi caét ñem phôi naéng; hoá maét loõm saâu vaøo [chæ coøn laáp laùnh] nhö ngoâi sao [nhìn thaáy] döôùi ñaùy gieáng; thaân khoâng coøn thòt, xöông söôøn loä ra, nhö caên nhaø tranh muïc naùt [baøy ra caùc söôøn tre]; caùc ñoát xöông soáng lieàn nhau hieän ra, troâng nhö moät sôïi daây thöøng lôùn xoaén laïi; khi ngoài nôi naøo thì [xöông baøn toïa] luùn vaøo maët ñaát nhö hình moùng chaân ngöïa; khi muoán ngoài thì guïc xuoáng, khi muoán ñöùng laïi ngaõ laên. Tuy chòu ñöïng nhöõng noåi khoå khoâng lôïi ích nhö vaäy, nhöng Boà Taùt khoâng heà thoái maát taâm Boà-ñeà.

“Laïi nöõa, Boà Taùt ma-ha-taùt vì muoán phaù tröø moïi söï khoå naõo, ban phaùt söï an vui, neân coù theå xaû boû heát moïi thöù quyù giaù ôû trong vaø ngoaøi thaân, cho ñeán caû thaân maïng, nhö ngöôøi ta vaát boû naém coû rôm. Neáu coù theå khoâng tham tieác thaân maïng, thì Boà Taùt töï bieát raèng mình chaéc chaén coù taâm khoâng thoái chuyeån, bieát chaéc raèng mình seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, Boà Taùt, vì nhaân duyeân Chaùnh phaùp maø khoeùt thaân mình laøm ñeøn, duøng da thòt ñaép quanh nhieàu lôùp, töôùi daàu vaøo maø ñoát, duøng thaân mình laøm tim ñeøn. Baáy 211

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

giôø, Boà Taùt nhaän chòu söï khoå naõo lôùn lao nhö vaäy laïi töï quôû traùch loøng mình raèng: ‘Söï khoå naøy so vôùi söï khoå ôû ñòa nguïc chöa ñöôïc moät phaàn trong traêm ngaøn muoân phaàn.

Duø ta coù chòu khoå naõo lôùn lao trong voâ löôïng traêm ngaøn kieáp cuõng hoaøn toaøn khoâng coù lôïi ích gì, nhöng neáu khoâng chòu ñöïng ñöôïc noãi khoå nhoû naøy, laøm sao coù theå ôû trong ñòa nguïc maø cöùu khoå cho chuùng sanh?’

“Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn nieäm nhö vaäy roài, töï thaân khoâng coøn thaáy khoå; taâm khoâng thoái lui, khoâng lay ñoäng, khoâng chuyeån ñoåi. Khi aáy Boà Taùt neân töï roõ bieát saâu xa raèng chaéc chaén mình seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø, vì Boà Taùt chöa tröø döùt ñöôïc neân vaãn coøn ñuû caùc phieàn naõo, nhöng vì nhaân duyeân Chaùnh phaùp maø Boà Taùt coù theå duøng ñaàu maét, tuûy naõo, tay chaân, maùu thòt cuûa mình ñeå boá thí cho keû khaùc; hoaëc duøng ñinh nhoïn ñoùng vaøo thaân, hoaëc nhaûy vaøo löûa ñoû. Luùc aáy, tuy Boà Taùt chòu ñöïng voâ löôïng khoå naõo, nhöng neáu taâm khoâng thoái lui, khoâng lay ñoäng, khoâng chuyeån ñoåi thì Boà Taùt neân bieát chaéc raèng ñaõ coù ñöôïc taâm khoâng thoái chuyeån, chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt vì muoán tröø heát khoå naõo cho taát caû chuùng sanh neân nguyeän [sanh] laøm thaân suùc vaät to lôùn thoâ keäch ñeå duøng maùu thòt cuûa chính thaân mình maø boá thí cho chuùng sanh. Khi chuùng sanh baét ñöôïc mình, Boà Taùt laïi sanh loøng thöông xoùt hoï, lieàn töï mình nín thôû, hieän töôùng nhö ñaõ cheát, ñeå nhöõng keû baét giöõ Boà Taùt khoâng phaûi sanh taâm lo ngaïi raèng ñaõ phaïm toäi gieát haïi. Tuy Boà Taùt thoï thaân suùc sanh nhöng thaät khoâng heà 212

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

coù taïo nghieäp suùc sanh. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Boà Taùt ñaõ ñöôïc taâm khoâng thoái chuyeån roài thì khoâng bao giôø taïo taùc nghieäp [ñeå phaûi sanh vaøo] trong ba ñöôøng aùc.

“Neáu trong ñôøi vò lai Boà Taùt ma-ha-taùt coù nhöõng quaû baùo cuûa nghieäp aùc nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, cuõng khoâng nhaát ñònh phaûi thoï nhaän, nhöng Boà Taùt duøng söùc nguyeän lôùn, vì taát caû chuùng sanh maø thoï nhaän taát caû. Ví nhö ngöôøi beänh bò loaøi quyû mò nhaäp vaøo, aån naáp trong thaân [khoâng ai thaáy ñöôïc]. Nhôø söùc chuù thuaät lieàn hieän ra caùc töôùng, hoaëc noùi naêng, hoaëc vui möøng, hoaëc giaän döõ, hoaëc chöûi maéng, hoaëc keâu khoùc. Nhöõng nghieäp [aùc phaûi sanh] trong ba ñöôøng aùc vaøo ñôøi vò lai cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng gioáng nhö vaäy.

“Boà Taùt ma-ha-taùt, khi thoï thaân loaøi gaáu vaãn thöôøng giaûng thuyeát Chaùnh phaùp vôùi chuùng sanh; hoaëc thoï thaân loaøi chim tró1 cuõng laø vì ñeå giaûng thuyeát Chaùnh phaùp vôùi chuùng sanh; hoaëc thoï thaân coà-ñaø, thaân höôu, thaân thoû, thaân voi, thaân deâ ñen, thaân khæ, thaân boà caâu traéng, thaân chim kim sí, caùc thaân roàng, raén... Ñang khi thoï caùc thaân suùc sanh nhö vaäy nhöng Boà Taùt khoâng heà taïo taùc caùc nghieäp aùc cuûa suùc sanh, thöôøng vì nhöõng chuùng sanh suùc sanh khaùc maø giaûng thuyeát Chaùnh phaùp, khieán hoï nghe phaùp roài lieàn ñöôïc nhanh choùng chuyeån hoùa, lìa boû thaân suùc sanh. Baáy giôø, tuy Boà Taùt thoï thaân suùc sanh nhöng khoâng heà taïo taùc caùc nghieäp aùc neân bieát chaéc raèng ñaõ coù ñöôïc taâm khoâng thoái chuyeån.

1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng ca-taân-xaø-la, laø teân phieân aâm töø Phaïn ngöõ kapiṅjara.

Danh nghóa taäp, quyeån 2 coù ñoaïn vieát: “Ca-taân-xaø-la, thöû vaân tró.” (迦頻闍 羅，此云雉。 - Ca-taân-xaø-la, xöù naøy goïi laø [chim] tró.)

213

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Gaëp thôøi ñoùi keùm, Boà Taùt ma-ha-taùt nhìn thaáy chuùng sanh ñoùi khoå beøn sanh laøm thaân ruøa, thaân caù, daøi ñeán voâ löôïng do-dieân; laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän khi chuùng sanh caét laáy thòt trong thaân ta, lieàn ngay khi aáy sanh ra thòt khaùc; nhôø aên thòt ta maø thoaùt ñöôïc noãi khoå ñoùi khaùt, roài taát caû ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà!’

“Boà Taùt phaùt nguyeän raèng: ‘Nhöõng ai nhôø ta maø ñöôïc lìa khoûi ñoùi khaùt, nguyeän cho veà ñôøi vò lai cuõng seõ nhanh choùng ñöôïc lìa xa naïn ñoùi khaùt trong Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu!’

“Boà Taùt ma-ha-taùt thoï khoå nhö vaäy maø taâm khoâng thoái chuyeån, neân bieát chaéc chaén raèng seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, gaëp thôøi coù dòch beänh lan traøn, Boà Taùt nhìn thaáy nhöõng keû beänh khoå lieàn suy nghó raèng: ‘Nhö caây thuoác chuùa, neáu ngöôøi beänh ñöôïc duøng reã, thaân hay caønh laù, hoa, quaû cuûa caây aáy ñeàu ñöôïc khoûi beänh. Nguyeän cho thaân ta ñaây cuõng gioáng nhö vaäy! Neáu ngöôøi coù beänh nghe ñöôïc tieáng ta, chaïm vaøo thaân ta, hoaëc aên thòt, uoáng maùu ta, cho ñeán duøng xöông tuûy cuûa ta ñeàu seõ ñöôïc khoûi beänh.

Nguyeän cho caùc chuùng sanh trong khi aên thòt ta khoâng sanh taâm ñoäc aùc, [thöông xoùt] nhö aên thòt con mình! Ta trò beänh cho chuùng sanh roài laïi thöôøng vì hoï thuyeát phaùp, nguyeän cho hoï seõ tin nhaän, suy xeùt vaø mang giaùo phaùp daïy cho nhöõng ngöôøi khaùc!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt vaãn coøn ñuû caùc phieàn naõo, tuy thaân chòu khoå nhöng taâm khoâng thoái luøi, khoâng lay ñoäng, khoâng chuyeån ñoåi, neân bieát chaéc raèng ñaõ ñöôïc 214

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

taâm khoâng thoái chuyeån, seõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu coù nhöõng chuùng sanh bò quyû mò laøm cho maéc beänh, Boà Taùt thaáy vaäy roài lieàn noùi: ‘Ta nguyeän laøm thaân quyû to lôùn, duõng kieän, coù nhieàu quyeán thuoäc, khieán nhöõng ngöôøi kia hoaëc nghe hoaëc thaáy [thaân ta] lieàn ñöôïc khoûi beänh!’ Boà Taùt ma-ha-taùt vì chuùng sanh maø sieâng tu khoå haïnh, tuy coù phieàn naõo nhöng khoâng heà bò nhieãm oâ trong taâm.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tuy cuõng tu haønh saùu phaùp ba-la-maät nhöng khoâng caàu ñöôïc [höôûng] quaû cuûa saùu phaùp ba-la-maät. Trong khi tu haønh saùu phaùp ba-la-maät khoâng gì hôn ñöôïc, Boà Taùt phaùt nguyeän raèng: ‘Nay ta duøng saùu phaùp ba-la-maät naøy boá thí cho taát caû chuùng sanh. Nguyeän cho moãi chuùng sanh sau khi thoï nhaän boá thí cuûa ta roài ñeàu ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. Chính ta cuõng thöïc haønh saùu phaùp bala-maät, sieâng tu khoå haïnh, nhaän chòu caùc khoå naõo. Ñang khi thoï nhaän khoå naõo, ta nguyeän khoâng thoái chuyeån taâm Boà-ñeà!’ Thieän nam töû! Khi Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn töôûng nhö theá thì goïi laø töôùng Boà-ñeà khoâng thoái chuyeån.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt laø khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Boà Taùt ma-ha-taùt roõ bieát saâu xa raèng cuoäc sanh töû coù nhieàu tai haïi, nhìn thaáy Ñaïi Nieátbaøn coù coâng ñöùc lôùn. Duø vaäy, Boà Taùt vì chuùng sanh maø thöôøng ôû choán sanh töû, nhaän chòu moïi thöù khoå naõo nhöng taâm khoâng heà thoái chuyeån. Cho neân goïi laø Boà Taùt khoâng theå nghó baøn.

215

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng caàn coù nhaân duyeân gì maø vaãn sanh loøng thöông xoùt [taát caû chuùng sanh]; Boà Taùt khoâng chòu [ôn] maø thöôøng laøm ôn [vôùi keû khaùc]. Tuy Boà Taùt laøm ôn nhöng khoâng caàu söï baùo ñaùp. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Hoaëc coù nhöõng chuùng sanh vì lôïi ích rieâng mình maø tu haønh khoå haïnh. Boà Taùt ma-hataùt chæ vì lôïi ích cho ngöôøi khaùc maø tu haønh khoå haïnh, xem ñoù laø lôïi ích cho chính mình. Cho neân cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, Boà Taùt tuy coøn ñuû moïi phieàn naõo, nhöng vì muoán phaù tröø söï khoå naõo cho caû keû oaùn laãn ngöôøi thaân, lieàn tu taäp taâm bình ñaúng. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, neáu Boà Taùt thaáy nhöõng chuùng sanh ñoäc aùc, khoâng hieàn laønh, lieàn quôû traùch naëng neà, hoaëc duøng lôøi dòu ngoït [khuyeân raên], hoaëc xua ñuoåi caùch ly, hoaëc boû maëc. Ñoái vôùi keû taùnh tình ñoäc aùc thì duøng lôøi dòu ngoït; ñoái vôùi keû kieâu maïn thì toû veû kieâu maïn hôn [caû hoï], nhöng trong loøng thaät khoâng coù chuùt kieâu maïn naøo. Ñoù goïi laø phöông tieän cuûa Boà Taùt khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, Boà Taùt tuy coøn ñuû moïi phieàn naõo, trong khi chæ coù ít taøi vaät maø keû ñeán xin laïi raát nhieàu, loøng cuõng khoâng heïp hoøi. Ñoù goïi laø Boà Taùt khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, vaøo luùc coù Phaät ra ñôøi, Boà Taùt roõ bieát coâng ñöùc cuûa Phaät. Boà Taùt laïi vì chuùng sanh maø sanh ra ôû nhöõng nôi khoâng coù Phaät, thoï thaân ôû nhöõng vuøng xa vaéng toái 216

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

taêm; hoaëc laøm nhöõng ngöôøi ñui, ñieác, queø, cuït... Ñoù goïi laø Boà Taùt khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, Boà Taùt roõ bieát saâu xa nhöõng toäi loãi, sai laàm cuûa chuùng sanh, nhöng vì muoán ñoä thoaùt chuùng sanh neân thöôøng cuøng hoï laøm vieäc. Tuy thöôøng tuøy theo yù chuùng sanh nhöng khoâng bò toäi loãi xaáu aùc laøm oâ nhieãm. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, Boà Taùt thaáy bieát roõ raøng laø khoâng coù töôùng chuùng sanh, khoâng coù phieàn naõo nhieãm oâ, khoâng coù keû tu taäp Chaùnh ñaïo lìa xa phieàn naõo. Tuy tu taäp Boà-ñeà nhöng khoâng coù haïnh Boà-ñeà, cuõng khoâng coù ngöôøi thaønh töïu Boàñeà; khoâng coù ngöôøi chòu khoå vaø khoâng coù ngöôøi phaù tröø söï khoå. Duø vaäy, Boà Taùt vaãn coù theå vì chuùng sanh maø phaù tröø söï khoå, thöïc haønh haïnh Boà-ñeà. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Laïi nöõa, Boà Taùt thoï thaân gaàn cuoái1 ôû coõi trôøi Ñaâu-suaát, ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Coõi trôøi Ñaâu-suaát laø toát ñeïp hôn heát trong Duïc giôùi.2 Nhöõng coõi trôøi thaáp hôn thì coù taâm buoâng thaû, löôøi nhaùc; nhöõng coõi trôøi cao hôn thì caùc caên aùm ñoän. Cho neân coõi trôøi Ñaâusuaát laø hôn heát. Nhöõng ai tu taäp boá thí, trì giôùi seõ ñöôïc sanh veà nhöõng coõi trôøi ôû beân treân hoaëc beân döôùi. Nhöõng ai tu taäp boá thí, trì giôùi, thieàn ñònh môùi ñöôïc sanh veà coõi trôøi Ñaâu-suaát. Heát thaûy Boà Taùt ñeàu ñaõ tröø boû nhöõng caûnh hieän höõu aáy, döùt heát caùc caûnh hieän höõu, khoâng heà taïo 1

Thaân gaàn cuoái (haäu bieân thaân): laø thaân gaàn keá vôùi thaân toái haäu, sau choùt cuûa moät vò Boà Taùt. Boà Taùt sau khi thoï thaân naøy roài môùi thoï thaân toái haäu vaø thaønh Phaät.

2 Saùu coõi trôøi trong Duïc giôùi ñöôïc keå töø döôùi leân nhö sau: 1. Töù thieân vöông thieân, 2. Ñao-lî thieân, 3. Toâ-daï-ma thieân, 4. Ñaâu-suaát thieân, 5. Hoùa laïc thieân, 6. Tha hoùa Töï taïi thieân.

217

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

taùc nhöõng nghieäp sanh veà coõi trôøi Ñaâu-suaát [nhöng vaãn] thoï thaân chö thieân ôû coõi trôøi aáy. Vì sao vaäy? Boà Taùt duø ôû caùc caûnh giôùi hieän höõu khaùc cuõng coù theå giaùo hoùa thaønh töïu cho chuùng sanh. Boà Taùt thaät khoâng coù loøng tham duïc nhöng vaãn sanh ra ôû Duïc giôùi, ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Boà Taùt ma-ha-taùt sanh ôû coõi trôøi Ñaâu-suaát coù ba vieäc vöôït troäi [hôn chö thieân ôû ñoù]: moät laø thoï maïng, hai laø hình saéc, ba laø danh xöng. Boà Taùt ma-ha-taùt thaät khoâng mong caàu ñöôïc thoï maïng, hình saéc, danh xöng. Tuy khoâng coù taâm mong caàu nhöng vaãn coù ñöôïc nhöõng söï vöôït troäi aáy.

Boà Taùt ma-ha-taùt chæ heát loøng öa thích Nieát-baøn, nhöng khi coù nhaân duyeân thì cuõng coù ba vieäc vöôït troäi aáy. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Tuy Boà Taùt ma-ha-taùt vöôït troäi hôn haún chö thieân veà ba vieäc aáy, nhöng chö thieân ñoái vôùi Boà Taùt khoâng heà sanh taâm saân haän, ñoá kî, kieâu maïn, chæ thöôøng sanh taâm hoan hyû. Boà Taùt ñoái vôùi chö thieân cuõng khoâng coù loøng kieâu maïn. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng taïo nghieäp daãn ñeán thoï maïng nhöng cuõng höôûng troïn thoï maïng ôû coõi trôøi kia, goïi laø thoï maïng vöôït troäi. Boà Taùt cuõng khoâng coù caùc nghieäp [taïo thaønh] hình saéc, nhöng ñöôïc thaân hình toát ñeïp kyø dieäu, toûa saùng khaép nôi, goïi laø hình saéc vöôït troäi. Boà Taùt maha-taùt ôû nôi cung ñieän cuûa coõi trôøi Ñaâu-suaát khoâng heà öa thích naêm moùn duïc, chæ vì thöïc haønh nhöõng vieäc thuoäc veà Chaùnh phaùp maø thoâi, vì theá maø danh xöng ñaày khaép möôøi phöông, goïi laø danh xöng vöôït troäi. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

218

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Khi Boà Taùt ma-ha-taùt töø coõi trôøi Ñaâu-suaát giaùng haï thì coõi ñaát chaán ñoäng saùu caùch, neân cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Vaøo luùc Boà Taùt giaùng haï, chö thieân caùc coõi trôøi [thuoäc] Duïc giôùi vaø Saéc giôùi ñeàu ñeán tieãn ñöa, phaùt ra nhöõng aâm thanh lôùn xöng taùn ngôïi khen Boà Taùt; hôi gioù phaùt ra töø mieäng [chö thieân] laøm cho coõi ñaát phaûi chaán ñoäng. Laïi coù vò Boà Taùt laø baäc [cao quyù nhaát nhö] voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi. Baäc cao quyù nhaát nhö voi chuùa giöõa loaøi ngöôøi ñöôïc toân xöng laø Long vöông. Khi [Boà Taùt] Long vöông aáy môùi nhaäp thai thì coù caùc vò long vöông ôû beân döôùi coõi ñaát aáy, hoaëc kinh sôï, hoaëc vui möøng. Vì theá maø coõi ñaát chaán ñoäng saùu caùch. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Boà Taùt ma-ha-taùt töï roõ bieát luùc nhaäp thai, luùc ôû trong thai, luùc ra khoûi thai; roõ bieát cha, meï; khoâng trong saïch cuõng khoâng oâ nhieãm, nhö haït chaâu quyù maøu xanh treân buùi toùc cuûa Ñeá-thích. Ñoù cuõng goïi laø khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi baùt Nieát-baøn cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng laø khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö bieån caû coù taùm ñieàu khoâng theå nghó baøn. Nhöõng gì laø taùm? Moät laø töø [trong bôø] caïn maø [ra xa bôø] daàn daàn saâu theâm.1 Hai laø ñaùy saâu khoân doø. Ba laø [khaép trong bieån] ñeàu cuøng moät vò maën. Boán laø thuûy trieàu [leân xuoáng ñeàu ñaën] khoâng bao giôø treã haïn. Naêm laø chöùa ñuû moïi thöù kho baùu. Saùu laø coù nhöõng loaøi chuùng sanh 1

Tuy baûn Haùn vaên chæ noùi “tieäm tieäm chuyeån thaâm” (漸漸轉深) nhöng neáu hieåu laø “daàn daàn saâu theâm” thì raát toái nghóa. So saùnh theâm vôùi ñoaïn ví duï ñöôïc neâu ra tieáp theo thì hieåu ôû ñaây yù noùi “bieån saâu daàn töø trong bôø ra ngoaøi khôi”, cuõng nhö giôùi luaät töø öu-baø-taéc cho ñeán tyø-kheo, nhö quaû vò töø Thanh vaên, Duyeân giaùc cho ñeán quaû Phaät.

219

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thaân hình to lôùn soáng trong ñoù. Baûy laø khoâng chöùa giöõ xaùc cheát.1 Taùm laø taát caû nhöõng doøng nöôùc chaûy, nhöõng côn möa lôùn ñeàu ñoå vaøo trong bieån caû, nhöng bieån cuõng khoâng taêng theâm hay giaûm bôùt.

“Thieän nam töû! Coù ba vieäc goïi laø daàn daàn saâu theâm.

Nhöõng gì laø ba? Moät laø phöôùc löïc cuûa chuùng sanh. Hai laø [thuyeàn buoàm] thuaän gioù maø ñi [ra xa bôø]. Ba laø nöôùc soâng chaûy vaøo [bieån caû]. “Ñoái vôùi nhöõng ñieàu [khaùc, töø ñaùy saâu khoân doø] cho ñeán khoâng taêng theâm hay giaûm bôùt, moãi ñieàu cuõng ñeàu coù ba vieäc nhö theá.

“Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng coù taùm ñieàu khoâng theå nghó baøn. “Ñieàu thöù nhaát: daàn daàn saâu theâm laø noùi [tuaàn töï töø] caùc giôùi öu-baø-taéc, giôùi sa-di, giôùi tyø-kheo, cho ñeán giôùi Boà Taùt; töø quaû Tu-ñaø-hoaøn, quaû Tö-ñaø-haøm, quaû A-na-haøm, quaû A-la-haùn, quaû Phaät Bích-chi, quaû Boà Taùt, cho ñeán quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy daïy ñuû caùc phaùp nhö theá, goïi laø daàn daàn saâu theâm.

Cho neân kinh naøy goïi laø [coù taùnh chaát] daàn daàn saâu theâm. “Ñieàu thöù hai: ñaùy saâu khoân doø laø [ví nhö] Nhö Lai Theá Toân khoâng sanh khoâng dieät, khoâng chöùng ñaéc A-naäu-ñala Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, khoâng chuyeån Phaùp luaân, khoâng aên uoáng, khoâng thoï nhaän, khoâng thöïc haønh boá thí; cho neân goïi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Taát caû chuùng sanh ñeàu 1

Nguyeân baûn Haùn vaên laø “baát tuùc töû thi” (不宿死屍), nhöng neáu hieåu laø “khoâng chöùa töû thi” thì raát mô hoà. ÔÛ ñaây thaät ra muoán noùi laø “khoâng chöùa giöõ laïi”, vì taát caû nhöõng xaùc cheát rôi xuoáng bieån ñeàu coù khuynh höôùng bò soùng xoâ ñaåy daàn vaøo bôø, neân noùi laø bieån “khoâng chöùa giöõ laïi”.

220

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

coù taùnh Phaät. Taùnh Phaät khoâng phaûi saéc, cuõng khoâng lìa ngoaøi saéc; khoâng phaûi thoï, töôûng, haønh, thöùc; cuõng khoâng lìa ngoaøi thoï, töôûng, haønh, thöùc; laø thöôøng coù theå thaáy, laø nhaân thaønh töïu, khoâng phaûi nhaân taïo taùc. Töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán haøng Phaät Bích-chi ñeàu seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; cuõng khoâng coù phieàn naõo, cuõng khoâng coù choã truï. Tuy khoâng coù phieàn naõo nhöng khoâng goïi laø thöôøng. Vì theá neân goïi laø saâu xa.

“Laïi nöõa, coù choã raát saâu xa. Trong kinh naøy khi thì noùi ngaõ, khi laïi noùi voâ ngaõ; khi thì noùi thöôøng, coù luùc laïi noùi voâ thöôøng; coù khi noùi tònh, coù khi laïi noùi baát tònh; coù khi noùi laïc, coù khi laïi noùi khoå; hoaëc khi noùi khoâng, hoaëc khi noùi chaúng phaûi khoâng; hoaëc noùi taát caû laø coù, hoaëc noùi taát caû laø khoâng; hoaëc noùi Hai thöøa, hoaëc noùi Nhaát thöøa; hoaëc noùi naêm aám laø taùnh Phaät; hoaëc thuyeát tam-muoäi Kim cang cuøng vôùi Trung ñaïo, tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm, Möôøi hai nhaân duyeân, Ñeä nhaát nghóa khoâng, töø bi, bình ñaúng ñoái vôùi taát caû chuùng sanh; hoaëc thuyeát ñænh trí, tín taâm, roõ bieát caùc caên, löïc, trí tueä khoâng vöôùng ngaïi ñoái vôùi taát caû caùc phaùp. Tuy noùi coùù taùnh Phaät nhöng khoâng noùi nhaát ñònh. Vì vaäy neân goïi laø saâu xa. “Ñieàu thöù ba: cuøng moät vò [maën laø ví vôùi] taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, ñeàu cuøng moät giaùo phaùp, cuøng moät söï giaûi thoaùt, moät nhaân, moät quaû, cuøng moät [vò] cam loä; taát caû ñeàu seõ ñaït ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Ñoù goïi laø cuøng moät vò. “Ñieàu thöù tö: thuûy trieàu [leân xuoáng] khoâng bao giôø treã haïn [laø ví] nhö trong kinh naøy cheá ñònh caùc tyø-kheo khoâng ñöôïc thoï nhaän vaø tích chöùa taùm vaät baát tònh, neáu trong caùc 221

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñeä töû cuûa ta, nhöõng ai coù theå thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng giaûi phaân bieät kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy, thaø chòu maát thaân maïng chöù khoâng bao giôø phaïm vaøo söï caám cheá aáy. Ñoù goïi laø thuûy trieàu khoâng bao giôø treã haïn. “Ñieàu thöù naêm: chöùa ñuû moïi thöù kho baùu [laø ví nhö] kinh naøy töùc laø kho baùu voâ löôïng. Cuûa baùu [trong kho] aáy laø noùi Boán nieäm xöù, Boán chaùnh caàn, Boán nhö yù tuùc, Naêm caên, Naêm löïc, Baûy phaàn giaùc, Taùm phaàn Thaùnh ñaïo, Anh nhi haïnh, Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh, Thieân haïnh, caùc phöông tieän thieän xaûo, taùnh Phaät cuûa chuùng sanh, coâng ñöùc cuûa Boà Taùt, coâng ñöùc cuûa Thanh vaên, coâng ñöùc cuûa Duyeân giaùc, Saùu phaùp Ba-la-maät, voâ soá tam-muoäi, voâ löôïng trí tueä. Ñoù goïi laø [chöùa ñuû moïi thöù] kho baùu. “Ñieàu thöù saùu: chuùng sanh thaân hình to lôùn soáng trong ñoù. Chuùng sanh thaân hình to lôùn laø ví vôùi Phaät vaø Boà Taùt.

Vì caùc ngaøi coù trí tueä lôùn neân goïi laø chuùng sanh to lôùn. Laïi vì caùc ngaøi coù thaân lôùn lao, coù taâm lôùn lao, vì [caùc ngaøi] trang nghieâm raát möïc, vì [caùc ngaøi] ñieàu phuïc maïnh meõ, vì [caùc ngaøi coù] phöông tieän to lôùn, vì [caùc ngaøi] thuyeát phaùp roäng khaép, vì [caùc ngaøi coù] theá löïc maïnh meõ, vì [caùc ngaøi coù] ñoà chuùng roäng lôùn, vì [caùc ngaøi coù] thaàn thoâng lôùn maïnh, vì [caùc ngaøi coù] loøng töø bi traûi khaép, vì [caùc ngaøi] laø thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, vì [caùc ngaøi] khoâng vöôùng ngaïi ñoái vôùi taát caû chuùng sanh, vì [caùc ngaøi] bao dung thoï nhaän taát caû chuùng sanh, cho neân goïi laø chuùng sanh thaân hình to lôùn soáng trong ñoù. “Ñieàu thöù baûy: [bieån caû] khoâng chöùa giöõ xaùc cheát. Xaùc cheát laø ví vôùi nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, phaïm vaøo boán giôùi 222

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

caám naëng,1 naêm toäi voâ giaùn,2 phæ baùng kinh Phöông ñaúng, ñieàu khoâng ñuùng Chaùnh phaùp maø noùi laø Chaùnh phaùp, ñieàu ñuùng Chaùnh phaùp laïi noùi laø khoâng ñuùng Chaùnh phaùp, thu nhaän vaø tích chöùa taùm thöù vaät baát tònh, tuøy yù söû duïng taøi saûn [ñöôïc cuùng döôøng] Phaät, [cuùng döôøng] chuùng taêng, laøm nhöõng vieäc khoâng ñuùng Chaùnh phaùp ñoái vôùi caùc vò tyøkheo hoaëc tyø-kheo ni. [Nhöõng keû nhö theá] goïi laø xaùc cheát.

Kinh Nieát-baøn naøy lìa khoûi nhöõng keû aáy neân goïi laø khoâng chöùa giöõ xaùc cheát. “Ñieàu thöù taùm: khoâng taêng theâm hay giaûm bôùt [laø ví nhö kinh naøy] vì khoâng coù giôùi haïn, vì khoâng coù ñieåm khôûi ñaàu hay keát thuùc, vì khoâng thuoäc veà hình saéc, vì khoâng do taïo taùc, vì laø thöôøng truï, vì khoâng sanh dieät, vì taát caû chuùng sanh ñeàu bình ñaúng, vì taát caû taùnh Phaät laø cuøng moät taùnh; cho neân goïi laø khoâng taêng theâm hay giaûm bôùt.

“Vì [taát caû nhöõng yù nghóa nhö] theá, kinh naøy cuõng gioáng nhö bieån caû, coù ñuû taùm ñieàu khoâng theå nghó baøn.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI HAI

1

Boán giôùi caám naëng (töù troïng caám): goàm caùc toäi gieát ngöôøi, troäm caép, daâm duïc vaø noùi doái raèng mình ñaõ chöùng quaû thaùnh.

2 Naêm toäi voâ giaùn (nguõ voâ giaùn toäi), töùc naêm toäi nghòch (nguõ nghòch toäi): gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu. Vì naêm toäi naøy chaéc chaén seõ phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn (töùc ñòa nguïc A-tyø) neân goïi laø naêm toäi voâ giaùn.

223

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI BA PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG Phaåm thöù möôøi moät – Phaàn baûy

B

oà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu noùi Nhö Lai khoâng sanh khoâng dieät laø saâu xa, coøn taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû boán caùch sanh ra: sanh ra töø tröùng, sanh ra töø baøo thai, sanh ra töø söï aåm thaáp, sanh ra töø söï bieán hoùa.1 Trong loaøi ngöôøi cuõng coù ñuû boán caùch sanh aáy. Nhö tyø-kheo Thi-baø-la, tyø-kheo Öu-baø-thi-baø-la; laïi nhö caùc baø meï cuûa tröôûng giaû Di-ca-la, tröôûng giaû Nicaâu-ñaø, tröôûng giaû Baùn-xaø-la, moãi baø naøy ñeàu coù naêm traêm ñöùa con sanh ra töø tröùng. Vaäy neân bieát raèng trong loaøi ngöôøi cuõng coù caùch sanh ra töø tröùng. Noùi veà vieäc sanh ra töø söï aåm thaáp, thì nhö Phaät coù keå chuyeän thuôû xöa khi coøn laøm Boà Taùt töøng laø vua Ñænh Sanh vaø vua Thuû Sanh; hoaëc nhö hieän nay Phaät coù noùi veà coâ Am-la vaø coâ Ca-baátña. Vaäy neân bieát raèng trong loaøi ngöôøi cuõng coù caùch sanh ra töø söï aåm thaáp. Vaøo thuôû Kieáp sô,2 taát caû chuùng sanh ñeàu sanh ra töø söï bieán hoùa. Nhö Lai Theá Toân ñaõ ñaït ñöôïc Taùm ñöùc töï taïi, do nhaân duyeân gì khoâng choïn caùch hoùa sanh?”

1 2

Boán caùch sanh naøy ñöôïc goïi laø noaõn sanh, thai sanh, thaáp sanh vaø hoùa sanh.

Kieáp sô: thuôû ban sô, kieáp sô khai cuûa moät theá giôùi.

296

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñöôïc sanh ra do boán caùch sanh. Nhöng sau khi ñaõ chöùng ñaéc Thaùnh phaùp roài thì khoâng coøn sanh ra baèng nhöõng caùch noaõn sanh, thaáp sanh... nhö tröôùc.

“Thieän nam töû! Vaøo thuôû Kieáp sô chuùng sanh ñeàu laø hoùa sanh; thuôû aáy khoâng coù Phaät ra ñôøi.

“Thieän nam töû! Neáu coù chuùng sanh mang beänh khoå môùi caàn ñeán thaày thuoác. Vaøo thuôû Kieáp sô chuùng sanh ñeàu do söï bieán hoùa maø sanh ra, tuy coù phieàn naõo nhöng beänh chöa boäc phaùt, vì theá neân Nhö Lai khoâng ra ñôøi vaøo thuôû aáy. Thuôû Kieáp sô, thaân taâm chuùng sanh khoâng chöùa ñöïng [ñöôïc Phaät phaùp] neân Nhö Lai khoâng ra ñôøi vaøo thôøi aáy.

“Thieän nam töû! Nhöõng gì lieân quan ñeán Nhö Lai Theá Toân bao giôø cuõng thuø thaéng hôn taát caû chuùng sanh, chaúng haïn nhö doøng hoï, quyeán thuoäc, cha meï... Do coù söï thuø thaéng hôn neân nhöõng giaùo phaùp do ngaøi thuyeát giaûng ñeàu ñöôïc moïi ngöôøi tin nhaän. Vì [thuø thaéng hôn] neân Nhö Lai khoâng choïn caùch hoùa sanh [gioáng nhö chuùng sanh].

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñeàu taïo nghieäp theo caùch cha con trong gia ñình noi theo nhau. Neáu Theá Toân choïn caùch hoùa thaân thì khoâng coù cha meï. Neáu khoâng coù cha meï thì laøm sao coù theå khieán cho taát caû chuùng sanh [noi theo ñeå] laøm moïi nghieäp laønh? Vì theá neân Nhö Lai khoâng choïn caùch hoùa thaân.

“Thieän nam töû! Trong Chaùnh phaùp cuûa Phaät coù hai söï phoøng hoä, moät laø söï phoøng hoä töø beân trong, hai laø söï phoøng hoä beân ngoaøi. Söï phoøng hoä töø beân trong laø noùi caùc giôùi caám; söï phoøng hoä beân ngoaøi laø [nhôø vaøo] thaân toäc, 297

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

quyeán thuoäc. Neáu Nhö Lai choïn caùch hoùa thaân thì khoâng coù söï phoøng hoä beân ngoaøi. Vì theá neân Nhö Lai khoâng choïn caùch hoùa thaân.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ngöôøi caäy nôi doøng hoï [cao quyù] cuûa mình maø sanh ra kieâu maïn. Nhö Lai vì muoán phaù tröø söï kieâu maïn nhö theá neân sanh ra trong doøng hoï cao quyù, khoâng choïn caùch hoùa thaân.

“Thieän nam töû! Nhö Lai Theá Toân thaät coù cha meï, cha teân Tònh Phaïn, meï teân Ma-da, theá maø coù chuùng sanh coøn goïi [Nhö Lai] laø huyeãn hoùa,1 vaäy sao coù theå choïn thaân hoùa sanh? Neáu Nhö Lai choïn caùch hoùa thaân, laøm sao [sau khi dieät ñoä] coù theå ñeå laïi xaù-lôïi [cho chuùng sanh]? Nhö Lai vì muoán cho chuùng sanh ñöôïc taêng theâm phöôùc ñöùc neân [thò hieän coù] thaân tan raõ [ñeå laïi xaù-lôïi] cho chuùng sanh cuùng döôøng. Vì theá neân Nhö Lai khoâng choïn caùch hoùa thaân.

“Taát caû chö Phaät ñeàu khoâng hoùa sanh, vì sao rieâng ta laïi coù theå choïn caùch hoùa thaân?”

Luùc aáy, Boà Taùt Sö Töû Hoáng lieàn chaép tay quyø xuoáng, ñaàu goái phaûi saùt ñaát, ñoïc keä xöng taùn Phaät raèng: Coâng ñöùc Nhö Lai nhieàu voâ löôïng, Nay con khoâng theå noùi cho cuøng; Xin vì chuùng sanh löôïc ñoâi neùt, Nguyeän Phaät töø bi, môû loøng nghe.

Chuùng sanh ñi giöõa maøn taêm toái, Nhaän chòu voâ vaøn traêm noãi khoå; Theá Toân cöùu giuùp xa lìa heát, Neân ñôøi xöng ngaøi baäc Ñaïi bi.

1

Ñaây noùi ñeán söï gieøm pha cuûa ngoaïi ñaïo, döïa vaøo teân cuûa hoaøng haäu Ma-da (Māyā) coù nghóa laø “huyeãn aûo, khoâng thaät” neân noùi vôùi moïi ngöôøi raèng Phaät chæ laø moät nhaø aûo thuaät gioûi, chuyeân laøm ra nhöõng söï huyeãn hoùa khoâng thaät maø thoâi.

298

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

Chuùng sanh troùi buoäc trong sanh töû, Buoâng thaû, meâ laàm, khoâng an vui; Nhö Lai mang an vui roäng thí, Khieán maõi döùt lìa sôïi töû sanh.

Vì Phaät mang an vui roäng thí, Khoâng chuoäng nieàm vui cho rieâng mình; Vì khaép chuùng sanh, tu khoå haïnh, Neân ngöôøi theá gian vui cuùng döôøng.

Thaáy ngöôøi chòu khoå, loøng ruùng ñoäng, Duø vaøo ñòa nguïc khoâng ñôùn ñau; Vì khaép chuùng sanh, chòu khoå lôùn, Neân chaúng ai hôn, thaät khoân löôøng!

Nhö Lai vì chuùng, tu khoå haïnh, Thaønh töïu ñuû saùu ba-la-maät; Taâm giöõa gioù taø khoâng lay ñoäng, Neân hôn caû ñaïi só theá gian.

Chuùng sanh thöôøng muoán ñöôïc an vui, Nhöng chaúng bieát tu nhaân an vui; Nhö Lai daïy doã khieán tu taäp, Nhö ñaáng cha laønh yeâu con moät!

Phaät thaáy naïn phieàn naõo chuùng sanh, Loøng khoå nhö meï lo con beänh; Thöôøng nghó ñuû moïi caùch trò lieäu, Neân [bieát] thaân heä thuoäc ngoaøi thaân.

Chuùng sanh taïo taùc moïi söï khoå, Taâm thöôøng ñieân ñaûo ngôõ laø vui; Nhö Lai daïy: khoå, vui chaân thaät, Neân toân xöng Phaät laø Ñaïi bi.

299

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Theá gian boïc giöõa tröùng voâ minh, Khoâng söùc trí tueä phaù voû boïc, Trí tueä Nhö Lai phaù vôõ tröùng, Neân xöng laø Meï cao quyù nhaát.

Khoâng coøn heä thuoäc trong ba ñôøi, Chaúng coù teân goïi, danh xöng giaû; Roõ bieát nghóa Nieát-baøn saâu thaúm, Neân toân xöng Phaät laø Ñaïi giaùc.

Chuùng sanh chìm ñaém soâng luaân hoài, Voâ minh muø toái khoâng vöôït thoaùt; Phaät töï sang soâng, ñöa ngöôøi sang, Neân toân xöng Phaät: Ñaïi thuyeàn sö.

Phaät roõ bieát heát moïi nhaân quaû, Laïi cuõng thoâng ñaït ñaïo tòch dieät; Ban cho chuùng sanh thuoác trò khoå, Neân ñôøi xöng laø Ñaïi y vöông.

Ngoaïi ñaïo taø kieán noùi khoå haïnh, Baûo raèng nhôø ñoù ñöôïc vui nhaát; Nhö Lai giaûng haïnh vui chaân thaät, Khieán chuùng sanh ñöôïc söï vui thích.

Nhö Lai phaù deïp ñöôøng sai leäch, Chæ baøy chuùng sanh ñöôøng chaân chaùnh; Ñi theo ñöôøng aáy ñöôïc an vui, Neân toân xöng Phaät laø Ñaïo sö.

Ta khoâng, ngöôøi cuõng khoâng taïo taùc, Khoâng cuøng taïo taùc hoaëc khoâng nhaân, Nhö Lai giaûng thuyeát vieäc chòu khoå, Vöôït hôn taát caû caùc ngoaïi ñaïo.

Thaønh töïu ñaày ñuû giôùi, ñònh, tueä, Laïi ñem phaùp aáy daïy chuùng sanh; 300

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Roäng ban giaùo phaùp khoâng tieác giöõ, Neân toân xöng Phaät: Voâ duyeân töø.

Khoâng choã taïo taùc, khoâng nhaân duyeân, Ñaït thaáu khoâng nhaân, khoâng quaû baùo; Cho neân taát caû baäc trí giaû, Toân xöng Nhö Lai: Baát caàu baùo.

Thöôøng soáng cuøng nhöõng keû buoâng thaû, Nhöng töï thaân khoâng heà buoâng thaû; Neân goïi laø: khoâng theå nghó baøn, Taùm phaùp theá gian khoâng oâ nhieãm.

Nhö Lai Theá Toân khoâng oaùn, thaân, Neân taâm bình ñaúng khoâng phaân bieät; Nay con, Sö Töû Hoáng taùn Phaät, Muoân tieáng reàn vang, sö töû roáng.1

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn moät

B

oà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai thöông xoùt taát caû chuùng sanh, nhöõng keû chöa ñieàu phuïc coù theå khieán cho ñieàu phuïc; nhöõng keû chöa thanh tònh coù theå khieán cho thanh tònh; nhöõng keû khoâng quy y coù theå khieán cho quy y; nhöõng keû chöa giaûi thoaùt coù theå khieán cho giaûi thoaùt. Ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc Taùm ñöùc töï taïi, laøm baäc Ñaïi y sö, laøm Ñaïi döôïc vöông.

1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 30, baét ñaàu quyeån 31, phaåm Boà Taùt Ca-dieáp thöù 24, phaàn ñaàu tieân (Ca-dieáp Boà Taùt phaåm ñeä nhò thaäp töù chi nhaát).

301

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Khi Phaät coøn laø Boà Taùt, tyø-kheo Thieän Tinh töøng laø con trai cuûa Phaät,1 sau khi xuaát gia lieàn thoï trì, ñoïc tuïng, phaân bieät giaûng thuyeát ñöôïc Möôøi hai boä kinh, phaù tröø heát phieàn naõo Duïc giôùi, tu taäp chöùng ñaéc Boán thieàn. Vì sao Nhö Lai coù lôøi baùo tröôùc raèng Thieän Tinh laø nhaátxieån-ñeà, laø ngöôøi heøn keùm troïn kieáp soáng trong ñòa nguïc, laø keû khoâng theå söûa trò? Vì sao Nhö Lai khoâng vì Thieän Tinh maø dieãn thuyeát Chaùnh phaùp tröôùc tieân, sau môùi vì caùc Boà Taùt? Neáu Nhö Lai Theá Toân khoâng theå cöùu ñoä tyøkheo Thieän Tinh, laøm sao coù theå xöng laø coù loøng töø bi lôùn lao, coù phöông tieän lôùn lao?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö cha meï coù ba ngöôøi con. Ngöôøi thöù nhaát bieát tin nhaän vaø vaâng lôøi, cung kính cha meï, trí tueä caên taùnh lanh lôïi, ñoái vôùi moïi vieäc ôû ñôøi ñeàu coù theå nhanh choùng roõ bieát. Ngöôøi thöù nhì khoâng cung kính, khoâng tin nhaän vaø vaâng lôøi cha meï, nhöng trí tueä caên taùnh lanh lôïi, ñoái vôùi moïi vieäc ôû ñôøi cuõng ñeàu coù theå nhanh choùng roõ bieát. Ngöôøi thöù ba khoâng cung kính, cuõng khoâng tin nhaän vaø vaâng lôøi cha meï, laïi laø keû ngu si ñaàn ñoän. Vaäy khi cha meï muoán daïy baûo thì tröôùc nhaát neân daïy baûo ñöùa con naøo? Neân gaàn guõi thöông yeâu ñöùa con naøo tröôùc? Tröôùc nhaát neân daïy baûo cho ñöùa con naøo cho roõ bieát moïi vieäc ñôøi?”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Tröôùc nhaát neân daïy baûo ngöôøi con bieát tin nhaän vaø vaâng lôøi, cung kính cha meï, trí tueä caên taùnh lanh lôïi, hieåu bieát vieäc ñôøi. Keá ñoù neân daïy cho ngöôøi con thöù nhì; sau roát môùi daïy ngöôøi 1

Phaùp Hoa huyeàn taùn, quyeån 1, daãn kinh vaên noùi raèng (vaøo thuôû aáy) Phaät coù 3 ngöôøi con trai, moät laø Thieän Tinh, hai laø Öu-baø-ma-da vaø ngöôøi thöù ba laø La-haàu.

302

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

con thöù ba. Tuy hai ñöùa con naøy khoâng bieát tin nhaän vaø vaâng lôøi, khoâng cung kính cha meï, nhöng vì loøng thöông con neân sau ñoù cuõng [töø töø] daïy baûo chuùng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai cuõng vaäy. Trong ba ngöôøi con aáy, ngöôøi thöù nhaát ví vôùi haøng Boà Taùt, ngöôøi thöù nhì ví vôùi haøng Thanh vaên, ngöôøi thöù ba ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà. Nhö kinh Tu-ña-la trong Möôøi hai boä kinh, tröôùc tieân Phaät duøng nhöõng nghóa vi teá giaûng noùi vôùi haøng Boà Taùt; sau laïi duøng nhöõng nghóa caïn hôn ñeå giaûng noùi vôùi haøng Thanh vaên; cuoái cuøng môùi duøng nhöõng nghóa theá tuïc ñeå giaûng noùi vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà, nhöõng keû phaïm naêm toäi nghòch. Tuy trong ñôøi hieän taïi khoâng coù lôïi ích gì, nhöng Phaät vì thöông xoùt maø gieo troàng haït gioáng laønh cho hoï trong nhöõng ñôøi sau.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ba loaïi ruoäng. Thöù nhaát laø ruoäng daãn nöôùc ra vaøo deã daøng, khoâng coù caùt, pheøn, soûi ñaù, gai goùc, coù theå gaët haùi gaáp traêm laàn soá gioáng gieo troàng. Thöù hai laø ruoäng khoâng coù caùt, pheøn, soûi ñaù, gai goùc, nhöng khoù khaên trong vieäc daãn nöôùc ra vaøo neân chæ coù theå gaët haùi ñöôïc phaân nöûa so vôùi loaïi ruoäng thöù nhaát.

Thöù ba laø ruoäng daãn nöôùc ra vaøo khoù khaên, coù nhieàu caùt, pheøn, soûi ñaù, gai goùc, chæ coù theå gaët haùi baèng vôùi soá gioáng ñaõ gieo, vì xen laãn raát nhieàu caây khoâ, coû daïi.

“Thieän nam töû! Ñeán thôøi vuï gieo troàng muøa xuaân, ngöôøi noâng daân tröôùc heát neân gieo troàng loaïi ruoäng naøo?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Tröôùc heát neân gieo troàng ôû loaïi ruoäng thöù nhaát. Keá ñoù gieo troàng ôû loaïi ruoäng thöù nhì. Sau choùt môùi tôùi loaïi ruoäng thöù ba.”

303

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Loaïi ruoäng thöù nhaát ví vôùi haøng Boà Taùt, loaïi ruoäng thöù nhì ví vôùi haøng Thanh vaên, loaïi ruoäng thöù ba ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ba caùi baùt. Caùi thöù nhaát nguyeân veïn, caùi thöù nhì ræ chaûy, caùi thöù ba ñaõ vôõ. Neáu muoán duøng ñöïng söõa, kem söõa, bô hay nöôùc, tröôùc heát neân choïn duøng caùi baùt naøo?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Tröôùc heát neân duøng caùi baùt nguyeân veïn. Keá ñoù môùi duøng caùi baùt ræ chaûy.

Cuoái cuøng môùi phaûi duøng ñeán caùi baùt ñaõ vôõ.”

Phaät daïy: “Caùi baùt nguyeân veïn ví vôùi haøng Boà Taùt Taêng, caùi baùt ræ chaûy ví vôùi haøng Thanh vaên, caùi baùt ñaõ vôõ ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ba ngöôøi beänh cuøng ñeán choã moät vò löông y. Ngöôøi thöù nhaát coù beänh deã trò. Ngöôøi thöù nhì coù beänh khoù trò. Ngöôøi thöù ba mang beänh khoâng theå trò.

“Thieän nam töû! Vò löông y neáu ñieàu trò thì neân choïn ngöôøi naøo tröôùc?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Tröôùc nhaát neân ñieàu trò ngöôøi deã nhaát. Keá ñoù ñeán ngöôøi thöù nhì. Sau cuøng môùi trò cho ngöôøi thöù ba. Vì sao vaäy? Laø vì nhöõng ngöôøi thaân thuoäc [cuûa hoï].”

Phaät daïy: “Beänh nhaân deã trò laø ví vôùi haøng Boà Taùt Taêng. Beänh nhaân khoù trò laø ví vôùi haøng Thanh vaên Taêng.

Beänh nhaân khoâng theå trò laø ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà.

Tuy khoâng coù quaû laønh trong ñôøi hieän taïi, nhöng Phaät 304

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

vì thöông xoùt maø gieo troàng haït gioáng laønh cho hoï trong nhöõng ñôøi sau.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò ñaïi vöông coù ba loaïi ngöïa.

Loaïi thöù nhaát ñaõ thuaàn phuïc, coøn ñang non tô, söùc löïc maïnh meõ. Loaïi thöù nhì chöa thuaàn phuïc, treû khoûe, söùc löïc maïnh meõ. Loaïi thöù ba chöa thuaàn phuïc, laïi giaø yeáu, khoâng coù söùc löïc. Nhö vua muoán cöôõi ngöïa thì tröôùc heát neân choïn loaïi ngöïa naøo?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Tröôùc heát neân choïn cöôõi loaïi ngöïa ñaõ thuaàn phuïc, coøn ñang non tô, söùc löïc maïnh meõ. Keá ñoù ñeán loaïi ngöïa thöù nhì. Sau cuøng môùi duøng ñeán loaïi ngöïa thöù ba.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöïa ñaõ thuaàn phuïc, coøn ñang non tô, söùc löïc maïnh meõ laø ví vôùi haøng Boà Taùt Taêng.

Loaïi ngöïa thöù nhì ví vôùi haøng Thanh vaên Taêng. Loaïi ngöïa thöù ba ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà. Tuy trong ñôøi hieän taïi khoâng coù lôïi ích gì, nhöng Phaät vì thöông xoùt maø gieo troàng haït gioáng laønh cho hoï trong nhöõng ñôøi sau.

“Thieän nam töû! Nhö khi môû hoäi lôùn boá thí cuùng döôøng, coù ba ngöôøi ñeán thoï nhaän. Ngöôøi thöù nhaát thuoäc doøng quyù toäc, thoâng minh, tu haønh trì giôùi. Ngöôøi thöù hai thuoäc doøng trung löu, ngu ñoän, nhöng cuõng tu haønh trì giôùi.

Ngöôøi thöù ba thuoäc doøng doõi thaáp keùm haï tieän, laïi ngu ñoän, huûy phaïm giôùi caám. Thieän nam töû! Vò ñaïi thí chuû môû hoäi aáy neân cuùng döôøng tröôùc tieân cho ngöôøi naøo?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Tröôùc tieân neân cuùng döôøng cho ngöôøi thuoäc doøng quyù toäc, caên taùnh lanh lôïi, tu haønh trì giôùi. Keá ñoù cuùng döôøng ngöôøi thöù nhì. Sau cuøng môùi ñeán ngöôøi thöù ba.”

305

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Ngöôøi thöù nhaát laø ví vôùi haøng Boà Taùt Taêng.

Ngöôøi thöù nhì ví vôùi haøng Thanh vaên Taêng. Ngöôøi thöù ba ví vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö sö töû lôùn nhöõng khi gieát con voi tô phaûi coá heát söùc, nhöng khi gieát con thoû cuõng vaäy, khoâng heà coù yù khinh thöôøng. Chö Phaät Nhö Lai cuõng theá, cho duø thuyeát phaùp vôùi haøng Boà Taùt hay vôùi haïng nhaát-xieån-ñeà, söï duïng coâng cuõng khoâng khaùc gì nhau.

“Thieän nam töû! Khi ta ôû taïi thaønh Vöông Xaù, tyø-kheo Thieän Tinh laøm thò giaû. Luùc ñaàu hoâm, ta vì Thieân Ñeáthích dieãn thuyeát yeáu nghóa cuûa Chaùnh phaùp. Theo pheùp taéc thì ñeä töû [thò giaû] phaûi chôø ñi nghæ sau thaày. Baáy giôø, Thieän Tinh thaáy ta ngoài laâu lieàn sanh loøng xaáu aùc. Thuôû aáy, moãi khi treû con ôû thaønh Vöông Xaù khoùc maõi khoâng doã nín ñöôïc thì cha meï thöôøng doïa raèng: ‘Neáu coøn khoùc nöõa ta seõ ñem giao maøy cho quyû Baïc-caâu-la.’ Baáy giôø, Thieän Tinh bò boù buoäc [theo pheùp taéc khoâng ñi nghæ ñöôïc], lieàn baûo ta raèng: ‘Thaày mau vaøo thieàn thaát ñi, quyû Baïc-caâu-la ñeán kìa!’

“Ta ñaùp: ‘OÂng thaät laø si meâ! OÂng chaúng thöôøng nghe raèng Nhö Lai Theá Toân laø baäc khoâng coøn sôï haõi ñieàu gì caû hay sao?’

“Baáy giôø, Ñeá-thích baïch raèng: ‘Theá Toân! Nhöõng ngöôøi nhö vaäy maø cuõng ñöôïc vaøo trong phaùp Phaät hay sao?’ Ta ñaùp: ‘Kieàu-thi-ca! Nhöõng ngöôøi nhö vaäy ñöôïc vaøo phaùp Phaät, cuõng coù taùnh Phaät, roài seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’

306

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Tuy ta vì Thieän Tinh thuyeát phaùp, nhöng oâng aáy hoaøn toaøn khoâng coù loøng tin nhaän!

“Thieän nam töû! Khi ta ôû taïi thaønh Thi-baø-phuù-la, nöôùc Ca-thi, tyø-kheo Thieän Tinh cuõng laøm thò giaû. Luùc aáy, ta muoán vaøo thaønh khaát thöïc. Voâ soá chuùng sanh ôû ñoù ñeàu heát loøng khaùt ngöôõng, muoán ñöôïc nhìn thaáy daáu chaân ta.

Tyø-kheo Thieän Tinh ñi theo sau lieàn coá yù xoùa heát nhöõng daáu chaân cuûa ta ñi. Nhöng roài oâng ta cuõng khoâng theå xoùa heát, chæ laøm cho chuùng sanh khôûi taâm baát thieän.

“Ta vaøo thaønh roài, thaáy ôû moät nhaø naáu röôïu coù ngöôøi ngoaïi ñaïo Ni-kieàn ngoài xoåm döôùi ñaát maø aên heøm röôïu.

“Tyø-kheo Thieän Tinh thaáy vaäy lieàn noùi: ‘Theá Toân! Neáu theá gian coù baäc A-la-haùn thì ngöôøi naøy laø vò A-la-haùn cao troåi nhaát. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi naøy daïy raèng khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’

“Ta quôû traùch raèng: ‘OÂng thaät laø si meâ! OÂng chaúng thöôøng nghe raèng vò A-la-haùn khoâng uoáng röôïu, khoâng haïi ngöôøi, khoâng doái traù, khoâng troäm cöôùp, khoâng daâm duïc hay sao? Ngöôøi naøy gieát haïi cha meï, meâ aên heøm röôïu, sao coù theå goïi laø A-la-haùn? Ngöôøi naøy sau khi cheát chaéc chaén seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Vò A-la-haùn ñaõ döùt tröø maõi maõi ba ñöôøng aùc, sao coù theå goïi ngöôøi naøy laø A-la-haùn?’

“Thieän Tinh lieàn noùi ngay: ‘Taùnh cuûa boán ñaïi coøn coù theå thay ñoåi, nhöng neáu muoán cho ngöôøi naøy chaéc chaén phaûi ñoïa ñòa nguïc A-tyø laø ñieàu khoâng theå coù!’

“Ta baûo: ‘OÂng thaät si meâ! OÂng chaúng thöôøng nghe raèng lôøi noùi cuûa chö Phaät Nhö Lai laø thaønh thaät khoâng thay ñoåi hay sao?’

307

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Tuy ta vì Thieän Tinh thuyeát phaùp, nhöng oâng aáy tuyeät nhieân khoâng coù loøng tin nhaän!

“Thieän nam töû! Khi ta cuøng vôùi tyø-kheo Thieän Tinh ôû thaønh Vöông Xaù, trong thaønh coù moät ngöôøi ngoaïi ñaïo Ni-kieàn teân laø Khoå Ñaéc thöôøng noùi raèng: ‘Phieàn naõo cuûa chuùng sanh khoâng coù nhaân, khoâng coù duyeân; söï giaûi thoaùt cuûa chuùng sanh cuõng khoâng coù nhaân, khoâng coù duyeân.’

“Tyø-kheo Thieän Tinh laïi noùi raèng: ‘Theá Toân! Neáu theá gian coù A-la-haùn thì Khoå Ñaéc laø baäc cao nhaát!’

“Ta quôû traùch raèng: ‘OÂng thaät si meâ! Ni-kieàn Khoå Ñaéc aáy thaät khoâng phaûi A-la-haùn, khoâng theå hieåu roõ ñöôïc ñaïo A-la-haùn.’

“Thieän Tinh laïi noùi raèng: ‘Vì sao A-la-haùn laïi sanh loøng taät ñoá vôùi A-la-haùn?’

“Ta ñaùp: ‘OÂng thaät si meâ! Ta ñoái vôùi A-la-haùn khoâng heà sanh loøng taät ñoá, chæ laø do oâng töï sanh ra choã thaáy bieát xaáu aùc, taø vaïy. Neáu noùi raèng Khoå Ñaéc laø A-la-haùn thì [haõy chôø xem,] sau baûy ngaøy nöõa [oâng aáy] seõ bò truùng thöïc, ñau buïng maø cheát; sau khi cheát seõ sanh vaøo loaøi quyû aên ñoà noân möûa; nhöõng baïn ñoàng hoïc cuûa oâng ta seõ khieâng xaùc cheát boû vaøo trong röøng tha ma.’1 “Baáy giôø, Thieän Tinh lieàn ñeán choã ngöôøi Ni-kieàn Khoå Ñaéc, baûo raèng: ‘Tröôûng laõo! Nay oâng ñaõ bieát vieäc naøy chöa? Sa-moân Coà-ñaøm noùi tröôùc raèng sau baûy ngaøy nöõa oâng seõ bò truùng thöïc, ñau buïng maø cheát, sau khi cheát sanh vaøo loaøi quyû aên ñoà noân möûa, caùc baïn cuøng hoïc moät thaày 1

Röøng tha ma: khu röøng ôû ngoaøi thaønh Vöông Xaù ñöôïc duøng laøm baõi tha ma vaát xaùc ngöôøi cheát. Baûn Haùn vaên duøng haøn laâm (寒林), nghóa laø khu röøng laïnh leõo, dòch yù töø Phaïn ngöõ laø Śitavana, thöôøng phieân aâm laø Thi-ñaø hay Thi-ña-baø-na.

308

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

seõ khieâng xaùc oâng boû vaøo trong röøng tha ma. Tröôûng laõo!

OÂng haõy kheùo suy tö quaùn xeùt, duøng ñuû caùc phöông tieän [thay ñoåi söï vieäc], khieán cho Coà-ñaøm phaûi rôi vaøo choã noùi lôøi hö doái.’

“Luùc aáy, Khoå Ñaéc nghe lôøi aáy roài lieàn nhòn aên töø ngaøy thöù nhaát cho ñeán ngaøy thöù saùu. Vaøo cuoái ngaøy thöù baûy môùi aên ñöôøng ñen vaøo, sau ñoù laïi uoáng nöôùc laïnh. Sau khi uoáng nöôùc laïnh lieàn bò ñau buïng maø cheát. Sau khi cheát roài, caùc baïn ñoàng hoïc lieàn khieâng xaùc oâng ta ñem vaát trong röøng tha ma. Khi aáy oâng lieàn thoï thaân cuûa loaøi quyû ñoùi aên ñoà noân möûa, ôû keà beân xaùc cheát aáy.

“Tyø-kheo Thieän Tinh nghe bieát vieäc aáy roài lieàn ñi vaøo röøng tha ma, nhìn thaáy Khoå Ñaéc thoï thaân quyû ñoùi aên ñoà noân möûa, ñang ngoài xoåm döôùi ñaát beân caïnh xaùc cheát.

Thieän Tinh lieàn hoûi: ‘Ñaïi ñöùc ñaõ cheát roài sao?’

“Khoå Ñaéc ñaùp: ‘Toâi ñaõ cheát roài.’

“Laïi hoûi: ‘Vì sao cheát?’ “Ñaùp: ‘Vì ñau buïng maø cheát.’

“Laïi hoûi: ‘Ai mang xaùc oâng ñi?’ “Ñaùp: ‘Caùc baïn ñoàng hoïc.’

“Laïi hoûi: ‘Mang boû nôi naøo?’

“Khoå Ñaéc noùi: ‘Ñoà ngu! OÂng chaúng bieát ñaây laø röøng tha ma hay sao?’

“Thieän Tinh laïi hoûi: ‘OÂng [cheát roài] thoï thaân gì?’ “Ñaùp: ‘Toâi thoï thaân quyû ñoùi aên ñoà noân möûa. Naøy Thieän Tinh! OÂng haõy nghe cho kyõ ñaây: Ñöùc Nhö Lai kheùo noùi ra nhöõng lôøi chaân thaät, ñuùng luùc, coù yù nghóa, ñuùng Chaùnh phaùp. Thieän Tinh! Ñöùc Nhö Lai noùi ra lôøi chaân thaät nhö 309

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaäy, vì sao luùc aáy oâng laïi khoâng tin? Neáu chuùng sanh naøo khoâng tin lôøi chaân thaät cuûa Nhö Lai, roài seõ phaûi thoï thaân [quyû ñoùi] nhö toâi ñaây.’

“Luùc aáy, Thieän Tinh lieàn trôû veà choã ta, noùi raèng: ‘Theá Toân! Ngöôøi Ni-kieàn Khoå Ñaéc sau khi maïng chung ñaõ sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba.’

“Ta lieàn quôû traùch raèng: ‘OÂng thaät ngu si! Baäc A-la-haùn khoâng coù choã sanh ra, sao oâng noùi raèng Khoå Ñaéc sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba?’1 “Thieän Tinh lieàn thuù thaät: ‘Baïch Theá Toân! Quaû nhö lôøi Phaät daïy, ngöôøi Ni-kieàn Khoå Ñaéc thaät chaúng sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba. Hieän oâng aáy ñaõ thoï thaân quyû ñoùi aên ñoà noân möûa.’

“Phaät daïy: ‘OÂng thaät si meâ! Chö Phaät Nhö Lai noùi ra lôøi thaønh thaät, khoâng thay ñoåi. Neáu baûo raèng Nhö Lai noùi hai lôøi, thaät khoâng theå coù.’

“Thieän Tinh lieàn noùi: ‘Luùc aáy tuy Nhö Lai ñaõ noùi nhö vaäy, nhöng ñoái vôùi vieäc aáy toâi hoaøn toaøn khoâng sanh loøng tin.’

“Thieän nam töû! Ta cuõng thöôøng vì tyø-kheo Thieän Tinh giaûng noùi phaùp chaân thaät, nhöng oâng aáy tuyeät nhieân khoâng coù loøng tin theo.

“Thieän nam töû! Tyø-kheo Thieän Tinh tuy cuõng ñoïc tuïng Möôøi hai boä kinh, chöùng ñaéc Boán thieàn, nhöng thaäm chí 1

ÔÛ ñaây ñöùc Phaät chæ roõ Thieän Tinh vì noùi doái neân ñaõ töï maâu thuaãn vôùi chính mình.

Tröôùc ñoù oâng ta tin raèng Khoå Ñaéc laø baäc A-la-haùn, nay laïi noùi doái raèng Khoå Ñaéc ñaõ sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân, töùc Ñao-lôïi thieân), nhöng thaät laø baäc A-la-haùn ñaõ ñoaïn döùt phieàn naõo thì khoâng coøn phaûi taùi sanh, laøm sao coù choã sanh ra?

310

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa moät baøi keä hay moät caâu, moät chöõ [trong kinh]. Vì gaàn guõi nhöõng baïn xaáu neân daàn sa suùt maát caû Boán thieàn. Maát caû Boán thieàn roài lieàn sanh taø kieán xaáu aùc, noùi raèng: ‘Khoâng coù Phaät, khoâng coù Phaùp, khoâng coù Nieát-baøn. Sa-moân Coà-ñaøm chæ nhôø kheùo bieát ñöôïc töôùng phaùp neân roõ ñöôïc taâm yù ngöôøi khaùc ñoù thoâi.’

“Luùc ñoù, ta baûo Thieän Tinh raèng: ‘Nhöõng phaùp do Nhö Lai thuyeát, duø laø ban ñaàu, khoaûng giöõa hay veà sau ñeàu laø hieàn thieän, toát laønh. Lôøi cuûa Nhö Lai laø kheùo leùo, nhieäm maàu, töø ngöõ chaân chaùnh, choã thuyeát giaûng khoâng laãn loän, thaønh töïu troïn veïn Phaïm haïnh thanh tònh.’

“Tyø-kheo Thieän Tinh laïi noùi raèng: ‘Tuy Nhö Lai vì toâi thuyeát phaùp, nhöng toâi thaät loøng cho raèng khoâng coù nhaân quaû.’

“Thieän nam töû! Neáu oâng khoâng tin coù nhöõng vieäc nhö vaäy, thì hieän nay tyø-kheo Thieän Tinh ñang ôû gaàn ñaây, nôi bôø soâng Ni-lieân-thieàn, chuùng ta haõy cuøng ñeán ñoù maø hoûi.”

Luùc ñoù, ñöùc Nhö Lai cuøng vôùi Ca-dieáp ñi ñeán choã Thieän Tinh. Tyø-kheo Thieän Tinh töø xa ñaõ troâng thaáy Phaät. Vöøa thaáy roài lieàn sanh loøng xaáu aùc, taø vaïy. Vì loøng xaáu aùc ñoù maø laäp töùc sa vaøo ñòa nguïc A-tyø ngay trong khi ñang soáng!

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tuy tyø-kheo Thieän Tinh ñöôïc vaøo trong phaùp Phaät coù voâ löôïng moùn baùu, nhöng khoâng thu hoaïch ñöôïc gì, thaäm chí khoâng coù ñöôïc lôïi ích cuûa moät phaùp naøo caû! Ñoù laø do söï buoâng thaû, löôøi nhaùc; do [gaàn guõi] nhöõng baïn beø xaáu aùc, hieåu bieát sai laàm.

“Ví nhö ngöôøi ñi vaøo bieån caû, nhìn thaáy nhieàu thöù traân baûo, nhöng khoâng laáy ñöôïc gì caû chæ vì löôøi nhaùc. Laïi ví 311

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhö ngöôøi ñi vaøo bieån caû, tuy nhìn thaáy traân baûo chaát ñoáng, nhöng vì ñuoái söùc neân cheát, hoaëc bò aùc quyû la-saùt gieát cheát. Thieän Tinh cuõng vaäy, tuy vaøo ñöôïc trong phaùp Phaät roài nhöng laïi bò quyû la-saùt lôùn laø nhöõng baïn höõu xaáu aùc gieát haïi.

“Thieän nam töû! Cho neân Nhö Lai vì loøng thöông xoùt thöôøng daïy raèng: ‘Thieän Tinh coù nhieàu söï buoâng thaû, löôøi nhaùc.’

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi voán dó baàn cuøng ngheøo khoù, ngöôøi khaùc nhìn thaáy tuy coù ñem loøng thöông xoùt nhöng khoâng saâu ñaäm. Vôùi keû voán xöa heát söùc giaøu coù, sau bò maát heát taøi saûn, ngöôøi khaùc nhìn thaáy aét sanh loøng thöông xoùt raát saâu ñaäm.

“Tyø-kheo Thieän Tinh cuõng vaäy. OÂng aáy ñaõ töøng thoï trì, ñoïc tuïng Möôøi hai boä kinh, ñaït ñöôïc Boán thieàn, nhöng veà sau laïi sa suùt maát ñi, thaät ñaùng thöông thay! Cho neân ta noùi: ‘Tyø-kheo Thieän Tinh coù nhieàu söï buoâng thaû, löôøi nhaùc. Vì coù nhieàu söï buoâng thaû, löôøi nhaùc neân döùt maát caùc caên laønh. Ñoái vôùi oâng aáy, nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe bieát ñeán thaûy ñeàu ñem loøng thöông xoùt moät caùch saâu ñaäm, cuõng nhö ngöôøi ta thöông xoùt keû heát söùc giaøu coù laïi trôû neân ngheøo khoán.

“Thieän Tinh ñi theo ta trong suoát nhieàu naêm, nhöng oâng aáy töï sanh loøng taø vaïy, xaáu aùc. Vì loøng taø vaïy, xaáu aùc, oâng aáy khoâng buoâng boû ñöôïc choã thaáy bieát xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Töø tröôùc tôùi nay ta luoân thaáy caên laønh cuûa Thieän Tinh raát ít oûi, chæ nhö maûy loâng, sôïi toùc maø thoâi, nhöng ta chöa heà noùi raèng oâng aáy ñaõ döùt haún caên 312

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

laønh, rôi vaøo haïng nhaát-xieån-ñeà, laø keû heøn haï thaáp keùm, seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc troïn kieáp. Chæ vì oâng aáy noùi ra thuyeát khoâng nhaân khoâng quaû, khoâng coù nghieäp taïo taùc, neân ta môùi noùi raèng Thieän Tinh ñaõ döùt haún caên laønh, rôi vaøo haïng nhaát-xieån-ñeà, laø keû heøn haï thaáp keùm, seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc troïn kieáp.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ngaõ xuoáng hoá xí, coù baäc thieän tri thöùc ñöa tay xuoáng doø tìm [ñeå cöùu leân]. Neáu sôø chaïm ñöôïc toùc treân ñaàu ngöôøi aáy môùi keùo leân ñöôïc; nhö tìm laâu khoâng ñöôïc seõ töø boû yù ñònh cöùu vôùt.

“Nhö Lai cuõng theá, neáu tìm thaáy Thieän Tinh coù chuùt ít caên laønh môùi coù theå cöùu vôùt oâng ta, nhöng tìm kieám maõi cuõng khoâng thaáy ñöôïc chuùt caên laønh naøo, duø chæ nhö maûy loâng, sôïi toùc; cho neân khoâng theå cöùu vôùt oâng aáy thoaùt khoûi ñòa nguïc.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Vì sao Nhö Lai phaûi noùi tröôùc raèng oâng aáy seõ ñoïa ñòa nguïc A-tyø?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tyø-kheo Thieän Tinh coù nhieàu quyeán thuoäc. Nhöõng ngöôøi aáy ñeàu cho raèng Thieän Tinh laø A-la-haùn, ñaõ chöùng ñaéc ñaïo quaû. Vì muoán phaù tröø loøng taø vaïy xaáu aùc nhö theá neân ta môùi phaûi noùi tröôùc raèng: ‘Vì buoâng thaû, löôøi nhaùc, Thieän Tinh seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc.’

“Thieän nam töû! Nay oâng neân bieát raèng lôøi noùi cuûa ñöùc Nhö Lai laø chaân thaät, khoâng thay ñoåi. Vì sao vaäy? Neáu Phaät ñaõ noùi tröôùc laø seõ ñoïa ñòa nguïc maø khoâng ñuùng thaät nhö vaäy laø ñieàu voâ lyù!

“Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khi noùi tröôùc ñieàu gì thì coù hai khaû naêng: hoaëc sai, hoaëc ñuùng. Nhö Muïc-kieàn-lieân 313

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khi ôû nöôùc Ma-giaø-ñaø noùi vôùi moïi ngöôøi raèng: ‘Baûy ngaøy nöõa trôøi seõ ñoå möa.’ Thôøi haïn aáy ñaõ troâi qua nhöng chaúng coù möa! Laïi coù laàn, Muïc-kieàn-lieân noùi tröôùc vieäc con boø seõ sanh con maøu traéng. Ñeán khi sanh ra laïi laø boø coù loâng nhieàu maøu! Laïi coù laàn noùi tröôùc vieäc sanh con trai, nhöng sau ngöôøi meï aáy laïi sanh ra con gaùi!

“Thieän nam töû! Tyø-kheo Thieän Tinh thöôøng giaûng noùi vôùi voâ soá chuùng sanh raèng: ‘Hoaøn toaøn khoâng coù quaû laønh, quaû döõ.’ Vaøo luùc giaûng noùi nhö vaäy, taát caû caên laønh cuûa oâng aáy ñeàu döùt haún, khoâng coøn chuùt naøo, duø chæ nhö maûy loâng, sôïi toùc.

“Thieän nam töû! Ta ñaõ bieát tröôùc töø laâu raèng tyø-kheo Thieän Tinh seõ döùt maát caên laønh, nhöng ta vaãn soáng chung vôùi oâng aáy. Trong suoát hai möôi naêm ta vaãn nuoâi döôõng, cuøng laøm moïi vieäc vôùi oâng aáy. Neáu ta xa lìa khoâng gaàn guõi beân caïnh thì oâng aáy seõ [coù ñieàu kieän ñeå] daïy baûo cho voâ soá chuùng sanh taïo taùc caùc nghieäp xaáu aùc. Ñoù goïi laø Giaûi löïc thöù naêm1 cuûa Nhö Lai.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Do nhaân duyeân gì maø haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng coù caùc phaùp laønh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì haïng nhaát-xieån-ñeà ñaõ döùt maát caên laønh. Moïi chuùng sanh ñeàu coù ñuû naêm caên nhö tín caên, tinh taán caên...2 nhöng haïng nhaát-xieån-ñeà thì vónh 1

Giaûi löïc thöù naêm (Ñeä nguõ giaûi löïc), töùc Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc, laø trí löïc thöù naêm trong möôøi trí löïc cuûa Phaät, coù theå roõ bieát caên trí cuûa taát caû chuùng sanh vaø bieát caùch giaùo hoùa thích hôïp.

2 Naêm caên ñöôïc noùi ôû ñaây bao goàm: tín caên (töùc loøng tin, ñöùc tin), tinh taán caên (loøng tinh taán, chuyeân caàn), nieäm caên (naêng löïc nhôù nghó, töôûng nieäm), ñònh caên (naêng löïc taäp trung tö töôûng, ñònh taâm khoâng taùn loaïn) vaø tueä caên (naêng löïc trí tueä saùng suoát).

314

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

vieãn döùt maát caû naêm caên aáy. Vì nghóa aáy neân gieát moät con kieán cuõng mang toäi gieát haïi, nhöng gieát keû nhaát-xieån-ñeà khoâng mang toäi gieát haïi!”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Coù phaûi vì haïng nhaát-xieån-ñeà maõi maõi chaúng bao giôø coù ñöôïc phaùp laønh neân môùi goïi hoï laø nhaát-xieån-ñeà hay chaêng?”

Phaät ñaùp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Taát caû chuùng sanh coù ba loaïi gioáng laønh. Ñoù laø gioáng laønh trong quaù khöù, töông lai vaø hieän taïi. [Duø laø] haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng khoâng theå döùt maát phaùp laønh trong töông lai, sao coù theå noùi raèng döùt heát phaùp laønh neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù hai caùch döùt maát. Moät laø döùt maát ngay trong hieän taïi, hai laø do söï vieäc hieän taïi laøm ngaên trôû töông lai. Haïng nhaát-xieån-ñeà coù ñuû hai caùch döùt maát aáy, cho neân ta noùi raèng hoï ñaõ döùt heát caùc caên laønh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ngaõ xuoáng hoá xí, ñaõ chìm haún chæ coøn moãi moät sôïi toùc treân ñaàu nhoâ leân. Tuy coøn laïi moät sôïi toùc treân ñaàu nhoâ leân, nhöng sôïi toùc aáy khoâng chòu noåi söùc naëng toaøn thaân. Haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng vaäy, tuy trong ñôøi vò lai cuõng seõ coù chuùt caên laønh nhöng khoâng cöùu noåi söï khoå ñòa nguïc. Tuy trong ñôøi vò lai coù theå ñöôïc cöùu vôùt, nhöng trong ñôøi hieän taïi thaät chaúng bieát laøm sao [ñeå cöùu vôùt]. Cho neân goïi laø khoâng theå cöùu vôùt. Do nhaân duyeân laø taùnh Phaät thì coù theå cöùu ñöôïc, vì taùnh Phaät khoâng phaûi quaù khöù, khoâng phaûi vò lai, khoâng phaûi hieän taïi, cho neân khoâng theå döùt maát. Nhöng cuõng 315

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

gioáng nhö haït gioáng ñaõ hö maát thì khoâng theå naûy maàm, haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng gioáng nhö vaäy ñoù!”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Haïng nhaátxieån-ñeà khoâng döùt maát taùnh Phaät, nhöng taùnh Phaät cuõng laø [phaùp] laønh, vì sao noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà döùt maát taát caû [phaùp] laønh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh naøo trong ñôøi hieän taïi coù taùnh Phaät thì khoâng goïi laø nhaát-xieån-ñeà.

Cuõng nhö taùnh ngaõ cuûa chuùng sanh trong theá gian, taùnh Phaät laø thöôøng, khoâng thuoäc veà ba ñôøi. Neáu thuoäc veà ba ñôøi [hieän taïi, quaù khöù vaø vò lai] thì goïi laø voâ thöôøng. Vì trong töông lai chuùng sanh seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, neân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì nghóa aáy, haøng Boà Taùt Thaäp truï ñaày ñuû [coâng haïnh] trang nghieâm môùi thaáy ñöôïc ñoâi chuùt taùnh Phaät.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Taùnh Phaät laø thöôøng, cuõng nhö hö khoâng, vì sao Nhö Lai laïi noùi ñeán töông lai? Neáu Nhö Lai noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng coù phaùp laønh, nhöng haïng nhaát-xieån-ñeà aáy ñoái vôùi nhöõng baïn beø cuøng hoïc moät thaày, ñoái vôùi cha meï, thaân toäc, vôï con, leõ naøo khoâng sanh loøng thöông yeâu? Neáu coù sanh loøng thöông yeâu, ñoù chaúng phaûi laø phaùp laønh hay sao?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng ñaõ neâu ñöôïc caâu hoûi thuù vò thay! Taùnh Phaät döôøng nhö hö khoâng, chaúng phaûi quaù khöù, chaúng phaûi vò lai, chaúng phaûi hieän taïi. Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ba loaïi thaân: thaân quaù khöù, thaân vò lai vaø thaân hieän taïi. Trong ñôøi vò lai, neáu chuùng sanh coù ñöôïc thaân ñaày ñuû [coâng haïnh] trang 316

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nghieâm vaø thanh tònh thì seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Cho neân ta noùi taùnh Phaät trong töông lai.

“Thieän nam töû! Nhö Lai vì chuùng sanh neân coù khi daïy raèng nhaân laø quaû, coù khi daïy raèng quaû laø nhaân. Cho neân trong kinh coù noùi maïng soáng laø vaät thöïc, hoaëc noùi nhìn thaáy hình saéc töùc laø xuùc chaïm; vì thaân trong töông lai seõ thanh tònh neân ta noùi taùnh Phaät [trong töông lai].”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi nghóa nhö vaäy, vì sao noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh tuy hieän taïi khoâng coù, nhöng khoâng theå noùi laø khoâng coù.

Cuõng nhö taùnh cuûa hö khoâng tuy hieän taïi laø khoâng coù, nhöng khoâng theå noùi laø khoâng coù. Taát caû chuùng sanh tuy laø voâ thöôøng, nhöng taùnh Phaät naøy laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. Cho neân trong kinh naøy ta coù noùi: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi, cuõng nhö hö khoâng chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi. Neáu hö khoâng coù ôû trong, ôû ngoaøi, thì hö khoâng khoâng goïi laø moät, laø thöôøng, cuõng khoâng noùi raèng hö khoâng ôû khaép moïi nôi. Tuy hö khoâng chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi, nhöng chuùng sanh ñeàu coù hö khoâng.

Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Nhö lôøi oâng vöøa noùi, raèng ‘haïng nhaát-xieån-ñeà coù phaùp laønh’, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Haïng nhaát-xieånñeà neáu nhö coù nhöõng nghieäp cuûa thaân, cuûa mieäng, cuûa yù; nhöõng nghieäp naém giöõ, mong caàu; nhöõng nghieäp boá thí, giaûi thoaùt... taát caû nhöõng nghieäp nhö theá cuûa hoï ñeàu laø 317

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nghieäp taø vaïy. Vì sao vaäy? Vì hoï [duïng taâm] khoâng caàu nhaân quaû.

“Thieän nam töû! Nhö caây ha-leâ-laëc, töø traùi caây, reã caây, thaân caây, caønh laù, hoa quaû ñeàu coù vò ñaéng; nghieäp cuûa haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng gioáng nhö vaäy, [taát caû ñeàu laø taø vaïy].

“Thieän nam töû! Nhö Lai coù ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh, neân kheùo phaân bieät ñöôïc nhöõng caên taùnh baäc cao, baäc vöøa, baäc thaáp cuûa chuùng sanh; bieát ñöôïc nhöõng ngöôøi [nhö theá] naøy coù theå chuyeån töø baäc thaáp leân baäc vöøa; ngöôøi [nhö theá] naøy coù theå chuyeån töø baäc vöøa leân baäc cao; ngöôøi [nhö theá] naøy seõ phaûi chuyeån töø baäc cao xuoáng baäc vöøa; ngöôøi [nhö theá] naøy seõ phaûi chuyeån töø baäc vöøa xuoáng baäc thaáp.

“Neân phaûi bieát raèng caên taùnh cuûa chuùng sanh khoâng nhaát thieát laø coá ñònh. Vì khoâng coá ñònh neân coù khi döùt maát caên laønh, nhöng döùt roài vaãn coù theå sanh ra laïi. Neáu caên taùnh cuûa chuùng sanh nhaát thieát laø coá ñònh thì khoâng theå coù söï döùt maát tröôùc ñoù roài sau laïi sanh ra; cuõng khoâng theå noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc, ñôøi soáng keùo daøi maõi maõi trong ñoù.

“Thieän nam töû! Cho neân Nhö Lai daïy raèng taát caû caùc phaùp khoâng coù töôùng nhaát ñònh.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai coù ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh, bieát chaéc raèng Thieän Tinh seõ döùt maát caên laønh, vaäy do nhaân duyeân gì laïi cho pheùp oâng aáy xuaát gia?”

318

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngaøy xöa, khi ta môùi xuaát gia, em ta laø Nan-ñaø, em hoï ta laø A-nan, Ñeà-baø-ñaït-ña,1 con ta laø La-haàu-la... thaûy ñeàu theo ta xuaát gia tu haønh.

Neáu ta khoâng cho pheùp Thieän Tinh xuaát gia, oâng aáy seõ noái ngoâi vua, coù ñöôïc theá löïc tuøy yù roài seõ phaù hoaïi Phaät phaùp. Vì nhaân duyeân aáy, ta lieàn cho pheùp oâng aáy xuaát gia tu haønh.

“Thieän nam töû! Neáu tyø-kheo Thieän Tinh khoâng xuaát gia, oâng aáy cuõng döùt maát caên laønh, trong voâ löôïng kieáp khoâng ñöôïc lôïi ích gì! Nay oâng aáy ñaõ xuaát gia roài, duø döùt maát caên laønh nhöng coù theå thoï nhaän vaø giöõ giôùi, cuùng döôøng cung kính nhöõng baäc kyø cöïu toân tuùc, nhöõng ngöôøi ñöùc ñoä; roài tu taäp töø Sô thieàn cho ñeán Töù thieàn. Ñoù goïi laø [gieo] nhaân laønh. Nhaân laønh aáy coù theå sanh ra phaùp laønh. Phaùp laønh ñaõ sanh thì coù theå tu taäp Chaùnh ñaïo. Ñaõ tu taäp Chaùnh ñaïo thì seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá ta cho pheùp Thieän Tinh xuaát gia.

“Thieän nam töû! Neáu ta khoâng cho pheùp Thieän Tinh xuaát gia thoï giôùi thì khoâng xöùng ñaùng ñöôïc toân xöng laø baäc Nhö Lai coù ñuû Möôøi trí löïc.

“Thieän nam töû! Phaät quaùn xeùt thaáy chuùng sanh coù ñuû phaùp laønh vaø phaùp chaúng laønh. Thaáy roõ ñöôïc nhöõng ngöôøi nhö theá naøy tuy coù ñuû hai phaùp aáy, nhöng khoâng bao laâu nöõa seõ döùt maát taát caû caên laønh, chæ coøn toaøn nhöõng caên chaúng laønh maø thoâi. Vì sao vaäy? Vì nhöõng chuùng sanh naøy khoâng gaàn guõi baïn laønh, khoâng nghe Chaùnh phaùp, khoâng kheùo suy xeùt thöïc haønh theo ñuùng Chaùnh phaùp. Vì nhaân 1

Baûn Haùn vaên duøng Ñieàu-baø-ñaït-ña, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Devadatta, chuùng toâi chuyeån dòch duøng caùch ñoïc Ñeà-baø-ñaït-ña quen thuoäc vaø phoå bieán hôn.

319

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

duyeân aáy neân seõ döùt heát caên laønh, chæ coøn laïi taát caû nhöõng caên chaúng laønh.

“Thieän nam töû! Nhö Lai laïi cuõng roõ bieát ñöôïc nhöõng ngöôøi nhö theá naøy, trong ñôøi hieän taïi hoaëc ñôøi vò lai, luùc coøn nhoû tuoåi hoaëc khi tröôûng thaønh, giaø caû, roài seõ gaàn guõi baïn höõu toát laønh, laéng nghe vaø thoï nhaän Chaùnh phaùp: Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo. Vaøo luùc aáy, caùc caên laønh seõ coù theå sanh ra laïi.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù moät con suoái ôû caùch thoân xoùm khoâng xa, nöôùc suoái aáy ngon ngoït, ñaày ñuû taùm coâng ñöùc.

Coù ngöôøi noùng khaùt muoán ñi ñeán choã con suoái. Gaàn ñoù coù baäc trí giaû quan saùt ngöôøi khaùt nöôùc aáy, lieàn bieát chaéc raèng seõ ñi tôùi choã con suoái. Vì sao vaäy? Vì khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc. Nhö Lai Theá Toân quaùn saùt chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy. Cho neân toân xöng Nhö Lai laø Baäc coù ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân laáy moät chuùt ñaát ñeå treân moùng tay, hoûi Boà Taùt Ca-dieáp: “Ca-dieáp! Chuùt ñaát naøy laø nhieàu hay ñaát ôû khaép caùc theá giôùi trong möôøi phöông laø nhieàu?”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Ñaát treân moùng tay khoâng theå so vôùi ñaát trong khaép möôøi phöông.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù nhöõng ngöôøi sau khi boû thaân naøy roài ñöôïc sanh trôû laïi laøm ngöôøi; hoaëc sau khi boû thaân trong ba ñöôøng aùc ñöôïc thoï thaân ngöôøi, coù ñuû caùc caên, ñöôïc sanh ra giöõa nôi vaên minh tieán boä, ñaày ñuû ñöùc tin chaân chaùnh, coù theå tu taäp ñaïo. Tu taäp ñaïo roài coù theå [nhaän ra ñöôïc ñeå] tu theo Chaùnh ñaïo. Tu theo Chaùnh ñaïo 320

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

roài coù theå ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Ñöôïc giaûi thoaùt roài coù theå nhaäp Nieát-baøn. Soá ngöôøi nhö vaäy [raát ít], chæ nhö chuùt ñaát treân moùng tay naøy.

“Laïi coù nhöõng keû sau khi boû thaân ngöôøi roài phaûi sanh vaøo ba ñöôøng aùc; boû thaân trong ba ñöôøng aùc roài laïi sanh trôû laïi vaøo ñoù nöõa; [hoaëc sanh laøm ngöôøi thì] caùc caên khoâng ñaày ñuû, sanh ra nôi nhöõng vuøng xa xoâi heûo laùnh, toái taêm chaäm tieán; ñaët nieàm tin vaøo nhöõng kieán giaûi sai laàm, ñieân ñaûo; tu taäp taø ñaïo, khoâng ñaït ñöôïc nhöõng ñöùc: giaûi thoaùt, thöôøng, laïc, Nieát-baøn. Soá ngöôøi nhö vaäy [raát nhieàu], cuõng nhö ñaát trong caùc theá giôùi ôû khaép möôøi phöông.

“Thieän nam töû! [Coù nhöõng ngöôøi] baûo veä giöõ gìn giôùi caám, tinh taán chuyeân caàn khoâng bieáng nhaùc, khoâng phaïm vaøo boán giôùi caám naëng, khoâng laøm naêm toäi nghòch, khoâng söû duïng taøi vaät cuùng döôøng Tam baûo, khoâng laøm keû nhaátxieån-ñeà, khoâng döùt maát caên laønh, coù loøng tin vaøo nhöõng kinh ñieån nhö kinh Nieát-baøn naøy. Soá ngöôøi nhö vaäy [raát ít], chæ nhö chuùt ñaát treân moùng tay naøy. “[Laïi coù nhöõng ngöôøi] phaù huûy giôùi caám, bieáng nhaùc trì treä, phaïm vaøo boán giôùi caám naëng, laøm naêm toäi nghòch, söû duïng taøi vaät cuùng döôøng Tam baûo, laøm keû nhaát-xieån-ñeà, döùt maát caên laønh, khoâng coù loøng tin nôi kinh [Ñaïi Baùt Nieát-baøn] naøy. Soá ngöôøi nhö vaäy [raát nhieàu], cuõng nhö ñaát trong caùc theá giôùi ôû khaép möôøi phöông.

“Thieän nam töû! Nhö Lai kheùo leùo roõ bieát nhöõng caên taùnh baäc cao, baäc vöøa, baäc thaáp nhö vaäy cuûa chuùng sanh, neân toân xöng Phaät laø baäc ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc caên taùnh.”

321

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai coù ñuû söùc roõ bieát caùc caên taùnh neân bieát ñöôïc caên taùnh baäc cao, baäc vöøa, baäc thaáp cuûa taát caû chuùng sanh; roõ bieát söï khaùc bieät giöõa caên taùnh lanh lôïi vaø ngu ñoän; roõ bieát caùc caên cuûa chuùng sanh ñôøi hieän taïi, cuõng roõ bieát caùc caên cuûa chuùng sanh ñôøi vò lai. “[Nhö Lai roõ bieát] nhöõng chuùng sanh [nhö theá naøy thì] sau khi Phaät dieät ñoä seõ noùi: ‘Nhö Lai ñaõ döùt boû taát caû maø vaøo Nieát-baøn’; hoaëc [nhöõng chuùng sanh nhö theá naøy] seõ noùi: ‘Nhö Lai khoâng döùt boû taát caû maø vaøo Nieát-baøn’; hoaëc [nhöõng chuùng sanh nhö theá naøy] seõ noùi: ‘Coù ngaõ’; hoaëc [nhöõng chuùng sanh nhö theá naøy] seõ noùi: ‘Khoâng coù ngaõ’.

Hoaëc noùi: ‘Coù thaân trung aám’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù thaân trung aám’; hoaëc noùi: ‘Coù thoái chuyeån’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù thoái chuyeån’; hoaëc noùi: ‘Thaân Nhö Lai laø höõu vi’; hoaëc noùi: ‘Thaân Nhö Lai laø voâ vi’; hoaëc noùi: ‘Möôøi hai nhaân duyeân laø phaùp höõu vi’; hoaëc noùi: ‘Nhaân duyeân laø phaùp voâ vi’; hoaëc noùi: ‘Taâm laø voâ thöôøng’; hoaëc noùi: ‘Söï höôûng thuï naêm moùn duïc laïc coù theå ngaên trôû Thaùnh ñaïo’; hoaëc noùi: ‘Khoâng heà ngaên trôû’; hoaëc noùi: ‘Phaùp cao nhaát trong theá gian chæ laø Duïc giôùi maø thoâi’; hoaëc noùi: ‘Laø caû Tam giôùi’; hoaëc noùi: ‘Boá thí chæ laø nghieäp cuûa yù maø thoâi’; hoaëc noùi: ‘[Boá thí] töùc laø naêm aám’; hoaëc noùi: ‘Coù ba phaùp voâ vi’;1 hoaëc noùi: ‘Khoâng coù ba phaùp voâ vi’; hoaëc noùi: ‘Coù saéc ñöôïc 1

Ba phaùp voâ vi (Tam voâ vi): 1. Traïch dieät voâ vi: hay Soå dieät voâ vi, do naêng löïc trí tueä phaân bieät giaûn traïch taát caû caùc phaùp höõu vi maø ñaït ñeán Dieät ñeá, theå cuûa tòch dieät töùc laø Nieát-baøn, neân goïi laø Traïch dieät voâ vi; 2. Phi traïch dieät voâ vi: hay Phi soå dieät voâ vi, quaùn chieáu taát caû caùc phaùp höõu vi do nhaân duyeân maø coù, khoâng duøng ñeán trí tueä phaân bieät giaûn traïch, chæ y theo lyù nhaân duyeân, nhaân duyeân dieät thì taát caû caùc phaùp höõu vi ñeàu dieät, ñaït ñeán choã thöïc theå hieån baøy, caùc töôùng höõu vi ñeàu tòch dieät, neân goïi laø Phi traïch dieät voâ vi; 3. Hö khoâng voâ vi, laø vöôït ngoaøi caû hai phaùp voâ vi noùi treân, laáy voâ ngaïi laøm theå taùnh, voán khoâng bò ngaên ngaïi

322

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

taïo thaønh’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù saéc ñöôïc taïo thaønh’; hoaëc noùi: ‘Coù hình saéc khoâng do taïo taùc maø coù’; hoaëc noùi: ‘Taát caû hình saéc ñeàu do taïo taùc maø coù’; hoaëc noùi: ‘Coù phaùp laø ñoái töôïng cuûa taâm’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù phaùp laø ñoái töôïng cuûa taâm’; hoaëc noùi: ‘Coù naêm caùch hieän höõu’; hoaëc noùi: ‘Coù saùu caùch hieän höõu’; hoaëc noùi: ‘Phaûi thoï ñuû giôùi öubaø-taéc môùi ñöôïc truyeàn phaùp Baùt [quan] trai’; hoaëc noùi: ‘Khoâng thoï ñuû cuõng truyeàn ñöôïc’; hoaëc noùi: ‘Tyø-kheo sau khi phaïm Boán giôùi caám naëng roài, giôùi tyø-kheo vaãn coøn’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coøn nöõa’; hoaëc noùi: ‘Caùc vò Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn ñeàu ñaït ñeán Phaät ñaïo’; hoaëc noùi: ‘Khoâng ñaït ñeán’; hoaëc noùi: ‘Taùnh Phaät do nôi chuùng sanh maø coù’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù chuùng sanh cuõng coù taùnh Phaät’; hoaëc noùi: ‘Nhöõng keû phaïm Boán giôùi caám naëng, laøm Naêm toäi nghòch, cuøng haïng nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu coù taùnh Phaät’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù’; hoaëc noùi: ‘Coù chö Phaät trong möôøi phöông’; hoaëc noùi: ‘Khoâng coù chö Phaät trong möôøi phöông’...

“Baïch Theá Toân! Neáu ñöùc Nhö Lai ñaõ thaønh töïu ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh [cuûa chuùng sanh], vì sao hoâm nay khoâng giaûng thuyeát roõ raøng xaùc ñònh [nhöõng nghóa nhö treân]?”

Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö vaäy khoâng phaûi duøng nhaõn thöùc [maø coù theå] roõ bieát, cho ñeán cuõng khoâng phaûi duøng yù thöùc [maø coù theå] roõ bieát,1 chính laø choã roõ bieát cuûa trí tueä. Ñoái vôùi ngöôøi coù trí ta

1

cuõng khoâng ngaên ngaïi phaùp khaùc; theå taùnh voâ vi naøy ñaày khaép nhö hö khoâng cuûa theá gian neân goïi laø Hö khoâng voâ vi.

Caâu naøy noùi toùm caû saùu thöùc, goàm nhaõn thöùc, nhó thöùc, tæ thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc vaø yù thöùc.

323

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng bao giôø noùi ra hai nghóa; ngöôøi aáy cuõng [töï] bieát raèng ta khoâng noùi hai nghóa. Vôùi ngöôøi khoâng coù trí ta phaûi noùi nghóa khoâng xaùc ñònh, maø ngöôøi khoâng coù trí cuõng bieát laø ta noùi nghóa khoâng xaùc ñònh.

“Thieän nam töû! Taát caû haïnh laønh cuûa Nhö Lai ñeàu laø ñeå ñieàu phuïc chuùng sanh, cuõng nhö caùc phöông thuoác cuûa Baäc y vöông ñeàu laø ñeå ñieàu trò taát caû beänh khoå.

“Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai Theá Toân do [söï khaùc bieät veà] quoác ñoä, tuøy theo ñieàu kieän nhaân duyeân, vì lôøi noùi cuûa keû khaùc, vì muoán hoùa ñoä ngöôøi, vì [thích hôïp vôùi] nhieàu haïng caên taùnh neân ñoái vôùi moät phaùp maø giaûng noùi hai thuyeát [khaùc nhau], ñoái vôùi moät teân goïi cuûa phaùp maø noùi ra voâ soá teân goïi, ñoái vôùi moät nghóa maø giaûng noùi voâ soá teân goïi, ñoái vôùi voâ soá nghóa cuõng noùi ra voâ soá teân goïi.

“Theá naøo laø ñoái vôùi moät teân goïi maø noùi ra voâ soá teân goïi? Ví duï nhö Nieát-baøn, vöøa goïi laø Nieát-baøn, vöøa goïi laø voâ sanh, cuõng goïi laø voâ xuaát, cuõng goïi laø voâ taùc, cuõng goïi laø voâ vi, cuõng goïi laø quy y, cuõng goïi laø nôi nöông naùu, cuõng goïi laø giaûi thoaùt, cuõng goïi laø quang minh, cuõng goïi laø ñeøn saùng, cuõng goïi laø bôø beân kia, cuõng goïi laø khoâng sôï haõi, cuõng goïi laø khoâng thoái chuyeån, cuõng goïi laø truï yeân, cuõng goïi laø roãng khoâng vaéng laëng, cuõng goïi laø voâ töôùng, cuõng goïi laø voâ nhò, cuõng goïi laø moät haïnh duy nhaát, cuõng goïi laø trong treûo maùt meû, cuõng goïi laø khoâng toái taêm, cuõng goïi laø khoâng ngaên ngaïi, cuõng goïi laø khoâng tranh chaáp, cuõng goïi laø khoâng ueá tröôïc, cuõng goïi laø roäng lôùn, cuõng goïi laø cam loä, cuõng goïi laø toát ñeïp an laønh... Ñoù laø do moät teân goïi maø taïo ra voâ soá teân goïi.

324

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Theá naøo laø ñoái vôùi moät nghóa maø giaûng noùi voâ soá teân goïi? Ví nhö Ñeá-thích, vöøa goïi laø Ñeá-thích, vöøa goïi laø Kieàuthi-ca, cuõng goïi laø Baø-sa-baø, cuõng goïi laø Phuù-lan-ñaø-la, cuõng goïi laø Ma-phaùp-baø, cuõng goïi laø Nhaân-ñaø-la, cuõng goïi laø Thieân nhaõn, cuõng goïi laø Xaù-chæ-phu, cuõng goïi laø Kim cang, cuõng goïi laø Baûo ñænh, cuõng goïi laø Baûo traøng... Ñoù goïi laø ñoái vôùi moät nghóa maø giaûng noùi voâ soá teân goïi.

“Theá naøo laø ñoái vôùi voâ soá nghóa noùi ra voâ soá teân goïi? Nhö ñöùc Phaät Nhö Lai cuõng goïi laø Nhö Lai, nghóa khaùc, danh xöng khaùc; cuõng goïi laø A-la-ha, nghóa khaùc, danh xöng khaùc; cuõng goïi laø Tam-mieäu Tam-phaät-ñaø, nghóa khaùc, danh xöng khaùc; cuõng goïi laø Thuyeàn sö, cuõng goïi laø Ñaïo sö, cuõng goïi laø Chaùnh giaùc, cuõng goïi laø Minh haïnh tuùc, cuõng goïi laø Ñaïi Sö töû vöông, cuõng goïi laø Sa-moân, cuõng goïi laø Baø-la-moân, cuõng goïi laø Tòch tónh, cuõng goïi laø Thí chuû, cuõng goïi laø Ñaùo bæ ngaïn, cuõng goïi laø Ñaïi y vöông, cuõng goïi laø Ñaïi töôïng vöông, cuõng goïi laø Ñaïi long vöông, cuõng goïi laø Thí nhaõn, cuõng goïi laø Ñaïi löïc só, cuõng goïi laø Ñaïi voâ uùy, cuõng goïi laø Baûo tuï, cuõng goïi laø Thöông chuû, cuõng goïi laø Ñaéc thoaùt, cuõng goïi laø Ñaïi tröôïng phu, cuõng goïi laø Thieân nhaân sö, cuõng goïi laø Ñaïi phaân-ñaø-lî, cuõng goïi laø Ñoäc voâ ñaúng löõ, cuõng goïi laø Ñaïi phöôùc ñieàn, cuõng goïi laø Ñaïi trí tueä, cuõng goïi laø Voâ töôùng, cuõng goïi laø Cuï tuùc baùt trí... Nhö vaäy laø taát caû nghóa ñeàu khaùc, danh xöng cuõng khaùc.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø ñoái vôùi voâ soá nghóa noùi ra voâ soá teân goïi.

“Laïi coù khi ñoái vôùi moät nghóa maø noùi ra voâ soá teân goïi.

Nhö noùi veà aám, vöøa goïi laø aám, vöøa goïi laø ñieân ñaûo, cuõng goïi laø söï thaät, cuõng goïi laø Boán nieäm xöù, cuõng goïi laø Boán 325

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caùch aên, cuõng goïi laø Choã truï cuûa boán thöùc, cuõng goïi laø hieän höõu, cuõng goïi laø ñaïo, cuõng goïi laø thôøi, cuõng goïi laø chuùng sanh, cuõng goïi laø theá gian, cuõng goïi laø ñeä nhaát nghóa, cuõng goïi laø Ba phaùp tu, laø noùi tu thaân, tu giôùi, tu taâm; cuõng goïi laø nhaân quaû, cuõng goïi laø phieàn naõo, cuõng goïi laø giaûi thoaùt, cuõng goïi laø Thaäp nhò nhaân duyeân; cuõng goïi laø Thanh vaên, Phaät Bích-chi, Phaät; cuõng goïi laø ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, nhaân, thieân; cuõng goïi laø quaù khöù, hieän taïi, vò lai... “Ñoù goïi laø ñoái vôùi moät nghóa maø noùi ra voâ soá teân goïi.

“Thieän nam töû! Nhö Lai Theá Toân vì chuùng sanh neân [coù khi] ñoái vôùi vieäc [coù nghóa] roäng maø dieãn thuyeát sô löôïc; ñoái vôùi vieäc [coù nghóa] sô löôïc maø dieãn thuyeát môû roäng; [coù khi] ñoái vôùi Ñeä nhaát nghóa ñeá maø noùi laø Theá ñeá,1 ñoái vôùi phaùp Theá ñeá laïi noùi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá.

“Theá naøo laø ñoái vôùi vieäc roäng dieãn thuyeát sô löôïc? Nhö Phaät baûo caùc tyø-kheo raèng: ‘Hoâm nay ta giaûng noùi Möôøi hai nhaân duyeân. Theá naøo goïi laø Möôøi hai nhaân duyeân? Ñoù laø noùi nhaân quaû.’

“Theá naøo laø ñoái vôùi vieäc sô löôïc, dieãn thuyeát môû roäng?

Nhö Phaät baûo caùc tyø-kheo raèng: ‘Hoâm nay ta giaûng noùi veà khoå, taäp, dieät, ñaïo. Khoå laø noùi voâ löôïng caùc khoå... Taäp laø noùi voâ löôïng phieàn naõo... Dieät laø noùi voâ löôïng giaûi thoaùt... Ñaïo laø noùi voâ löôïng phöông tieän...’

“Theá naøo laø ñoái vôùi Ñeä nhaát nghóa ñeá noùi laø Theá ñeá?

Nhö Phaät baûo caùc tyø-kheo raèng: ‘Thaân naøy cuûa ta hieän nay coù ñuû giaø, beänh, cheát.’

“Theá naøo laø ñoái vôùi Theá ñeá noùi laø Ñeä nhaát nghóa ñeá?

1

Theá ñeá: chæ chaân lyù töông ñoái naèm trong phaïm truø suy luaän, khaùi nieäm cuûa theá gian.

326

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Nhö Phaät baûo Kieàu-traàn-nhö: ‘Vì oâng ñaõ ñaéc phaùp neân goïi teân laø A-nhaõ Kieàu-traàn-nhö.’1 “Nhö vaäy laø [Nhö Lai thuyeát phaùp] tuøy nôi ngöôøi [nghe], tuøy yù [muoán noùi], tuøy thôøi ñieåm [thích hôïp], ñoù goïi laø söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh cuûa Nhö Lai. “Thieän nam töû! Neáu ñoái vôùi caùc nghóa nhö treân maø giaûng noùi moät caùch cöùng nhaéc thì khoâng theå toân xöng laø Nhö Lai, coù söùc roõ bieát ñuû caùc haïng caên taùnh.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân bieát raèng söùc chuyeân chôû cuûa con löøa khoâng theå hôn ñöôïc söùc con voi tô. Haønh vi [taïo taùc] cuûa taát caû chuùng sanh laø voâ löôïng, neân Nhö Lai cuõng vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng ñuû moïi phaùp voâ löôïng. Vì sao vaäy? Vì chuùng sanh coù nhieàu phieàn naõo. Neáu Nhö Lai chæ giaûng noùi moät coâng haïnh duy nhaát thì khoâng theå goïi laø Nhö Lai thaønh töïu troïn veïn söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh. Cho neân trong nhöõng kinh khaùc ta coù daïy raèng: ‘Coù naêm haïng chuùng sanh khoâng neân giaûng noùi naêm vieäc. Ñoù laø: Vôùi keû khoâng coù loøng tin khoâng ngôïi khen loøng tin chaân chaùnh; vôùi keû huûy phaïm giôùi caám khoâng ngôïi khen vieäc trì giôùi; vôùi keû tham tieác keo laän khoâng ngôïi khen söï boá thí; vôùi keû löôøi nhaùc bieáng treã khoâng ngôïi khen söï nghe nhieàu hoïc roäng; vôùi keû ngu si khoâng ngôïi khen trí tueä.’

“Vì sao vaäy? Neáu ngöôøi coù trí giaûng noùi naêm vieäc treân vôùi naêm haïng ngöôøi aáy, thì neân bieát raèng ngöôøi giaûng noùi nhö vaäy laø khoâng ñaït ñöôïc ñaày ñuû söùc roõ bieát caùc haïng 1

A-nhaõ Kieàu-traàn-nhö: phieân aâm töø Phaïn ngöõ Ājñāta Kauṇḍinya. Kieàu-traàn-nhö laø hoï cuûa vò naøy, neân theo ñaây maø xeùt thì teân A-nhaõ laø do ñöùc Phaät ñaët cho sau khi vò naøy hieåu ñaïo. Chöõ A-nhaõ ñöôïc dòch sang chöõ Haùn laø giaûi, dó tri hay lieãu boån teá, ñeàu coù nghóa laø “ngöôøi ñaõ thaáu roõ, ñaõ hieåu bieát”.

327

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caên taùnh, cuõng khoâng goïi laø ngöôøi thöông xoùt chuùng sanh.

Vì sao vaäy? Naêm haïng ngöôøi aáy khi nghe nhöõng vieäc nhö vaäy roài aét seõ ñaùnh maát loøng tin, sanh taâm xaáu aùc, saân haän. Vì nhaân duyeân aáy maø trong voâ löôïng kieáp seõ phaûi chòu quaû baùo khoå naõo. Cho neân ngöôøi giaûng noùi nhö vaäy khoâng theå goïi laø thöông xoùt chuùng sanh, [khoâng goïi] laø coù söùc roõ bieát ñuû caùc caên taùnh.

“Vì theá, tröôùc ñaây trong moät kinh khaùc ta coù daïy Xaù-lôïiphaát: ‘OÂng phaûi thaän troïng, ñoái vôùi ngöôøi caên taùnh lanh lôïi ñöøng thuyeát phaùp môû roäng; ñoái vôùi keû ngu ñoän chaäm luït ñöøng thuyeát phaùp sô löôïc.’ Xaù-lôïi-phaát baïch raèng: ‘Theá Toân! Con vì loøng thöông xoùt neân thuyeát phaùp, khoâng phaûi vì coù söùc roõ bieát caùc haïng caên taùnh maø thuyeát phaùp.’

“Thieän nam töû! [Vieäc tuøy nghi] thuyeát phaùp môû roäng hay sô löôïc laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå roõ bieát ñöôïc.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng noùi, sau khi Phaät vaøo Nieátbaøn, caùc ñeä töû moãi ngöôøi ñeàu seõ thuyeát giaûng khaùc nhau.

Nhöõng ngöôøi aáy ñeàu do nhaân duyeân ñieân ñaûo, khoâng coù Chaùnh kieán, neân khoâng theå laøm lôïi ích cho mình vaø ngöôøi khaùc.

“Thieän nam töû! Chuùng sanh khoâng phaûi chæ coù moät taùnh, moät haïnh, moät caên, moät loaïi quoác ñoä, moät thieän tri thöùc.

Cho neân Nhö Lai vì chuùng sanh maø tuyeân thuyeát moïi thöù phaùp yeáu. Do nhaân duyeân aáy maø ba ñôøi chö Phaät Nhö Lai trong möôøi phöông ñeàu vì chuùng sanh môû baøy dieãn giaûng Möôøi hai boä kinh.

“Thieän nam töû! Nhö Lai thuyeát giaûng Möôøi hai boä kinh chaúng phaûi vì söï lôïi ích cho mình, chæ vì lôïi ích cho chuùng 328

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

sanh maø thoâi. Cho neân trí löïc thöù naêm cuûa Nhö Lai goïi laø Giaûi löïc. Laïi do trí löïc thöù hai [laø Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc] neân Nhö Lai roõ bieát saâu xa raèng nhöõng ngöôøi [nhö theá] naøy trong hieän taïi coù theå döùt maát caên laønh; nhöõng ngöôøi [nhö theá] naøy trong ñôøi töông lai seõ döùt maát caên laønh; nhöõng ngöôøi [nhö theá] naøy trong ñôøi hieän taïi coù theå ñaït ñöôïc giaûi thoaùt; nhöõng ngöôøi [nhö theá] naøy trong ñôøi töông lai coù theå ñaït ñöôïc giaûi thoaùt... Cho neân Nhö Lai ñöôïc toân xöng laø Ñaáng Voâ thöôïng Löïc só.

“Thieän nam töû! Neáu ai noùi raèng Nhö Lai döùt heát taát caû maø vaøo Nieát-baøn, hoaëc Nhö Lai khoâng döùt taát caû maø vaøo Nieát-baøn, nhöõng ngöôøi aáy ñeàu khoâng hieåu ñöôïc yù Nhö Lai neân môùi noùi ra nhöõng thuyeát nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Trong Höông sôn coù naêm möôi ba ngaøn vò tieân nhaân, ñeàu laø nhöõng ngöôøi vaøo thuôû quaù khöù ñaõ tu caùc coâng ñöùc nôi choã ñöùc Phaät Ca-dieáp. Hoï chöa chöùng ñaéc Thaùnh ñaïo, chöa ñöôïc gaàn guõi chö Phaät ñeå nghe vaø thoï nhaän Chaùnh phaùp. Nhö Lai vì nhöõng ngöôøi naøy môùi baûo A-nan raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’ Chö thieân nghe ñöôïc roài beøn truyeàn tin aáy ñeán taän Höông sôn.

Caùc vò tieân nhaân kia nghe ñöôïc tin aáy lieàn sanh loøng hoái tieác raèng: ‘Vì sao chuùng ta ñöôïc sanh trong loaøi ngöôøi maø khoâng ñöôïc gaàn guõi Phaät? Chö Phaät Nhö Lai ra ñôøi laø vieäc raát khoù gaëp, cuõng nhö hoa Öu-ñaøm. Nay chuùng ta neân ñeán choã Phaät Theá Toân ñeå nghe vaø thoï nhaän Chaùnh phaùp.’

“Thieän nam töû! Baáy giôø, naêm möôi ba ngaøn tieân nhaân lieàn ñeán choã ta. Ta lieàn thuyeát phaùp thích hôïp vôùi hoï: ‘Chö ñaïi só! Saéc laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì nhaân duyeân cuûa saéc laø voâ thöôøng. Do nhaân duyeân voâ thöôøng sanh ra 329

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

neân saéc laøm sao coù theå laø thöôøng?... Cho ñeán thöùc1 cuõng gioáng nhö vaäy.” Baáy giôø, caùc tieân nhaân nghe phaùp aáy roài töùc thôøi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

“Thieän nam töû! ÔÛ thaønh Caâu-thi-na coù toäc hoï Löïc-só2 khoaûng ba traêm ngaøn ngöôøi. Hoï khoâng chòu phuï thuoäc ai, thöôøng töï thò, kieâu caêng vôùi hình saéc, söùc maïnh, thaân maïng vaø taøi saûn maø hoï coù ñöôïc; taâm yù hoï roái loaïn, cuoàng say. Thieän nam töû! Vì muoán ñieàu phuïc nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só aáy, ta baûo Muïc-kieàn-lieân raèng: ‘OÂng neân ñieàu phuïc nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só aáy.’

“Baáy giôø, Muïc-kieàn-lieân kính vaâng lôøi daïy cuûa ta, trong suoát naêm naêm trôøi coá duøng moïi caùch ñeå giaùo hoùa hoï, nhöng khoâng theå khieán cho moät ngöôøi naøo [trong soá hoï] thoï phaùp, ñöôïc ñieàu phuïc. Cho neân, ta laïi vì nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só aáy maø baûo A-nan raèng: ‘Coøn ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Baáy giôø, nghe ñöôïc lôøi aáy, nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só lieàn ruû nhau tuï taäp, söûa doïn ñöôøng saù. Qua ba thaùng roài, ta beøn töø giaõ thaønh Tyø-xaù-ly, ñi ñeán thaønh Caâu-thi-na. Giöõa ñöôøng, troâng thaáy nhöõng ngöôøi hoï Löïcsó töø xa, ta lieàn töï hoùa thaân laøm moät thaày sa-moân, ñi thaúng ñeán choã boïn hoï noùi raèng: ‘Boïn treû caùc con ñang laøm vieäc chi ñoù?’ Nghe hoûi nhö vaäy, nhöõng ngöôøi hoï Löïcsó ñeàu sanh taâm saân haän, traùch maéng raèng: ‘Sa-moân! Sao 1

Caâu naøy noùi toùm caû naêm aám, goàm töø saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám cho ñeán thöùc aám.

2 Löïc-só: danh xöng naøy laø teân rieâng cuûa moät toäc hoï thuoäc giai caáp Saùt-ñeá-lî, phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Licchavī, ñaõ ñöôïc giaûi thích roõ ôû phaàn môû ñaàu kinh naøy (Taäp 1, quyeån 1). Moät soá nôi khaùc cuõng phieân aâm laø Ly-xa. Vì theá, noù khoâng thöïc söï mang yù nghóa “löïc só” (ngöôøi coù söùc maïnh).

330

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nay oâng daùm goïi chuùng toâi laø boïn treû?’ Ta lieàn ñaùp raèng: ‘Caùc con soá ñoâng ñeán ba traêm ngaøn ngöôøi, cuøng ñem heát söùc mình maø chaúng dôøi ñöôïc hoøn ñaù nhoû naøy, chaúng ñaùng goïi laø boïn treû hay sao?’ Nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só noùi raèng: ‘Neáu oâng daùm goïi chuùng toâi laø boïn treû, haún oâng phaûi laø moät baäc ñaïi nhaân!’

“Thieän nam töû! Baáy giôø, ta chæ duøng hai ngoùn chaân haát vaêng hoøn ñaù leân. Thaáy vieäc aáy roài, nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só aáy lieàn ñoái vôùi thaân mình töï sanh loøng cheâ traùch laø yeáu ôùt.

Hoï laïi hoûi raèng: ‘Sa-moân! Nay oâng coù theå deïp hoøn ñaù naøy ra khoûi ñöôøng ñi chaêng?’ Ta noùi: ‘Naøy caùc con! Do nhaân duyeân gì maø caùc con söûa doïn ñöôøng naøy?’ Nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só thöa raèng: ‘Sa-moân! OÂng chaúng bieát gì sao? Ñöùc Thích-ca Nhö Lai seõ theo con ñöôøng naøy ñi ñeán röøng Sala ñeå nhaäp Nieát-baøn. Vì nhaân duyeân aáy neân chuùng toâi doïn deïp ñöôøng saù cho cho baèng thaúng.’

“Ta lieàn ngôïi khen hoï: ‘Laønh thay! Caùc con ñaõ phaùt loøng laønh nhö vaäy, ta seõ giuùp tröø boû hoøn ñaù naøy cho caùc con.’ Ta beøn duøng tay nhaác hoøn ñaù, neùm leân taän coõi trôøi A-ca-ni-traù.1 “Baáy giôø, thaáy hoøn ñaù coøn ñang lô löûng treân khoâng, nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só ñeàu laáy laøm kinh sôï, muoán boû chaïy.

Ta lieàn baûo hoï raèng: ‘Nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só caùc con, nay chôù sanh loøng hoaûng hoát muoán chaïy troán.’ Nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só thöa raèng: ‘Sa-moân! Neáu ngaøi coù theå cöùu giuùp baûo veä chuùng toâi, chuùng toâi môùi daùm ñöùng yeân nôi ñaây.’

“Baáy giôø, ta lieàn ñöa tay ra ñoùn laáy hoøn ñaù, ñaët treân loøng baøn tay maët. Thaáy vaäy roài, nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só 1

Töùc coõi trôøi Saéc Cöùu Caùnh, teân goïi A-ca-ni-traù laø phieân aâm töø Phaïn ngöõ Akaniṣṭha.

331

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

sanh loøng hoan hyû, hoûi raèng: ‘Sa-moân! Hoøn ñaù naøy laø thöôøng coøn chaêng? Laø voâ thöôøng chaêng?’

“Luùc aáy, ta duøng mieäng thoåi vaøo hoøn ñaù. Töùc thôøi, hoøn ñaù tan naùt thaønh buïi nhoû. Thaáy vaäy roài, nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só cuøng noùi raèng: ‘Sa-moân! Ñaù naøy laø voâ thöôøng.’

Hoï lieàn sanh loøng hoå theïn, töï traùch mình raèng: ‘Taïi sao chuùng ta laïi döïa vaøo söï töï taïi, hình saéc, söùc löïc, maïng soáng, taøi saûn cuûa chuùng ta maø sanh loøng kieâu maïn?’

“Bieát roõ taâm yù cuûa hoï roài, ta lieàn boû thaân bieán hoùa, hieän nguyeân hình [Phaät] vaø thuyeát phaùp vôùi hoï. Nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só ñöôïc thaáy nghe nhö vaäy roài, taát caû ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Taïi thaønh Caâu-thi-na,1 coù moät ngöôøi thôï kheùo teân laø Thuaàn-ñaø. Ngöôøi naøy thuôû tröôùc töøng ôû choã ñöùc Phaät Ca-dieáp phaùt lôøi theä nguyeän lôùn raèng: ‘Ñeán khi ñöùc Thích-ca Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, toâi seõ laø ngöôøi sau cuøng phuïng thí aåm thöïc!’ Vì vaäy neân khi coøn ôû thaønh Tyøxaù-ly, ta coù baûo tyø-kheo Öu-baø-ma-na raèng: ‘Thieän nam töû!

Coøn ba thaùng nöõa ta seõ ñeán thaønh Caâu-thi-na, trong röøng caây sa-la moïc soùng ñoâi maø nhaäp Nieát-baøn. OÂng neân ñeán baùo cho Thuaàn-ñaø ñöôïc bieát.’

“Thieän nam töû! Taïi thaønh Vöông Xaù coù moät vò tieân nhaân nguõ thoâng2 teân laø Tu-baït-ñaø, ñöôïc moät traêm hai möôi tuoåi, thöôøng töï xöng laø baäc Nhaát thieát trí [roõ bieát taát caû], sanh loøng kieâu maïn lôùn. Ngöôøi aáy ñaõ töøng gieo troàng thieän caên vaøo thuôû quaù khöù, ñoái tröôùc voâ löôïng chö Phaät. Vì muoán 1

Trong moät soá ñoaïn vaên, nguyeân baûn duøng Caâu-thi-na-kieät, cuõng laø caùch phieân aâm khaùc cuûa Caâu-thi-na, töø Phaïn ngöõ laø Kuśinagara. Ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi, chuùng toâi duøng moät teân thoáng nhaát laø Caâu-thi-na.

2 Tieân nhaân nguõ thoâng: ngöôøi tu theo tieân ñaïo ñaõ ñaït ñöôïc naêm pheùp thaàn thoâng.

332

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

ñieàu phuïc ngöôøi aáy, ta coù baûo A-nan raèng: ‘Coøn ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’ Nghe ñöôïc lôøi aáy, Tu-baït-ñaø aét seõ tìm ñeán choã ta, sanh taâm tín kính. Ta seõ vì oâng aáy maø thuyeát giaûng ñuû moïi phaùp laønh. Nghe phaùp roài, ngöôøi aáy seõ ñöôïc döùt heát phieàn naõo [chöùng quaû A-la-haùn].

“Thieän nam töû! ÔÛ thaønh La-duyeät-kyø coù vò vua laø Taànbaø-sa-la. Thaùi töû con vua teân laø Thieän Kieán,1 vì nghieäp nhaân duyeân neân sanh loøng aùc nghòch, muoán laøm haïi cha, nhöng chöa coù cô hoäi thuaän tieän. Baáy giôø, keû xaáu aùc laø Ñeà-baø-ñaït-ña cuõng do nghieäp nhaân duyeân quaù khöù neân sanh loøng döõ, muoán laøm haïi ta. Ñeà-baø-ñaït-ña lieàn tu Nguõ thoâng, chaúng bao laâu lieàn ñaït ñöôïc naêm pheùp thaàn thoâng aáy. Sau ñoù, Ñeà-baø-ñaït-ña keát thaân vôùi thaùi töû Thieän Kieán, vì thaùi töû maø bieán hoùa moïi pheùp thaàn thoâng: khoâng ñi qua cöûa maø vaãn ra ngoaøi ñöôïc, laïi theo cöûa maø vaøo; hoaëc ñi qua cöûa maø ra, laïi khoâng qua cöûa maø vaãn vaøo ñöôïc; hoaëc thò hieän thaân voi, thaân ngöïa, thaân boø, thaân deâ, thaân nam, thaân nöõ...

“Thaáy vaäy, thaùi töû Thieän Kieán lieàn sanh loøng yeâu meán, vui veû, kính tin theo [Ñeà-baø-ñaït-ña]. Vì theá, thaùi töû Thieän Kieán lieàn baøy bieän nghieâm trang caùc moùn phaåm vaät maø daâng hieán cho Ñeà-baø-ñaït-ña, laïi thöa raèng: ‘Ñaïi sö Thaùnh nhaân! Toâi muoán ñöôïc thaáy hoa maïn-ñaø-la.’ Ñeà-baø-ñaït-ña töùc thôøi hieän leân coõi trôøi Ñao-lôïi hoûi xin hoa aáy. Nhöng Ñeà-baø-ñaït-ña laø ngöôøi ñaõ heát phöôùc neân chö thieân ôû ñoù chaúng ai cho. Xin hoa khoâng ñöôïc, Ñeà-baøñaït-ña beøn suy nghó raèng: ‘Caây maïn-ñaø-la voán laø khoâng coù 1

Vò naøy veà sau laø vua A-xaø-theá ñaõ noùi trong phaàn tröôùc ñaây. Xem laïi chuyeän vua A-xaø-theá baét ñaàu töø trang 609 cuûa Taäp 3 vaø keùo daøi ñeán trang 207 cuûa Taäp 4, vöøa heát phaåm Haïnh thanh tònh.

333

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

töï ngaõ, ngaõ sôû; neáu ta töï laáy hoa aáy cuõng khoâng coù toäi gì.’ Ñeà-baø-ñaït-ña lieàn böôùc tôùi toan haùi hoa, töùc thôøi maát heát thaàn thoâng, nhìn laïi thaáy mình [ñaõ rôi xuoáng] ñang ôû giöõa thaønh Vöông Xaù. Loøng sanh hoå theïn, Ñeà-baø-ñaït-ña khoâng daùm ñeán vieáng thaùi töû Thieän Kieán, laïi naûy ra yù nghó raèng: ‘Nay ta neân ñeán choã Nhö Lai, xin ngaøi giao laïi ñaïi chuùng [chö taêng] cho ta. Neáu Phaät öng thuaän, ta seõ coù theå tuøy yù daïy baûo, sai khieán nhöõng ngöôøi nhö Xaù-lôïi-phaát.’

“Baáy giôø, Ñeà-baø-ñaït-ña ñi ñeán choã ta, noùi raèng: ‘Xin Nhö Lai ñem ñaïi chuùng naøy maø phoù chuùc cho toâi. Toâi seõ duøng moïi caùch thuyeát phaùp giaùo hoùa, khieán hoï ñöôïc ñieàu phuïc.’ Ta ñaùp: “OÂng thaät ngu si! Ñeán caû ngöôøi thoâng minh ñaïi trí, ñöôïc ngöôøi ñôøi tin phuïc nhö Xaù-lôïi-phaát ta coøn chöa ñem caû ñaïi chuùng maø phoù chuùc, huoáng chi oâng laø keû ngu si, chæ bieát laëp laïi nhöõng lôøi ngöôøi khaùc ñaõ noùi?’1 “Baáy giôø, Ñeà-baø-ñaït-ña ñoái vôùi ta caøng sanh taâm xaáu aùc, lieàn noùi: ‘Coà-ñaøm! Nay tuy oâng ñieàu phuïc ñöôïc ñaïi chuùng, nhöng theá löïc chaúng toàn taïi ñöôïc laâu, chaéc chaén roài seõ taøn dieät.’ Ñeà-baø-ñaït-ña vöøa noùi ra lôøi aáy, toaøn coõi ñaát naøy lieàn chaán ñoäng saùu laàn. Ñeà-baø-ñaït-ña ñöùng trô treân ñaát, beân thaân oâng aáy coù luoàng gioù cöïc maïnh thoåi qua, laøm cho buïi baëm, ñaát caùt baùm dô caû ngöôøi. Ñeà-baø-ñaït-ña thaáy töôùng döõ aáy roài laïi noùi raèng: ‘Neáu thaân ñôøi naøy cuûa ta phaûi vaøo ñòa nguïc A-tyø, theá naøo ta cuõng phaûi traû moái oaùn thuø saâu naëng naøy!’

“Lieàn ñoù, Ñeà-baø-ñaït-ña ñeán choã thaùi töû Thieän Kieán. Vöøa 1

Nguyeân baûn duøng chöõ “thöïc thoùa”, nghóa ñen laø “aên ñôøm daõi, nöôùc mieáng”, ñöôïc duøng ñeå chæ keû chæ bieát laëp laïi lôøi ngöôøi xöa maø hoaøn toaøn khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa trong ñoù.

334

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

thaáy ngöôøi, thaùi töû hoûi raèng: ‘Thaùnh nhaân! Taïi sao dung nhan ngaøi tieàu tuïy, öu saàu?’ Ñeà-baø-ñaït-ña noùi raèng: ‘Toâi thöôøng nhö vaäy, thaùi töû haù chaúng bieát sao?’ Thieän Kieán ñaùp raèng: ‘Xin ngaøi noùi roõ yù, vì nhaân duyeân chi vaäy?’ Ñeà-baø-ñaït-ña lieàn noùi: ‘Nay toâi vôùi ngaøi raát thaân thieát, ngöôøi beân ngoaøi noùi xaáu ngaøi, thaät laø voâ lyù. Toâi nghe bieát vieäc aáy, haù coù theå khoâng öu saàu hay sao?’ Thaùi töû Thieän Kieán laïi hoûi raèng: ‘Ngöôøi trong nöôùc noùi xaáu toâi nhö theá naøo? Ñeà-baø-ñaït-ña ñaùp: ‘Ngöôøi trong nöôùc noùi xaáu ngaøi, goïi ngaøi laø Vò sanh oaùn, [nghóa laø keû oaùn thuø töø luùc chöa sanh].’1 Thaùi töû Thieän Kieán laïi hoûi: ‘Taïi sao hoï goïi toâi laø Vò sanh oaùn? Ai ñaõ ñaët teân aáy?’ “Ñeà-baø-ñaït-ña ñaùp: ‘Khi ngaøi chöa sanh ra, taát caû caùc thaày töôùng ñeàu noùi raèng: ‘Ñöùa treû aáy veà sau seõ gieát cha noù.’ Vì vaäy, neân ngöôøi beân ngoaøi ñeàu goïi ngaøi laø Vò sanh oaùn. Taát caû ngöôøi trong cung vì muoán ñöôïc loøng ngaøi neân goïi ngaøi laø Thieän Kieán. Phu nhaân Vi-ñeà nghe lôøi thaày töôùng roài, sau khi sanh ra lieàn töø treân laàu cao neùm ngaøi rôi xuoáng ñaát, laøm ngaøi gaõy maát moät ngoùn tay. Vì nhaân duyeân aáy, ngöôøi ta laïi goïi ngaøi laø Baø-la-löu-chi.2 Toâi nghe nhöõng ñieàu nhö vaäy laáy laøm buoàn raàu loän xoän, nhöng khoâng theå mang ra noùi thaúng vôùi ngaøi.’ “Ñeà-baø-ñaït-ña ñem nhöõng vieäc xaáu aùc nhö vaäy keå ra ñeå xuùi giuïc thaùi töû gieát cha, noùi raèng: ‘Neáu cha ngaøi ñaõ cheát, toâi cuõng coù theå gieát cheát sa-moân Coà-ñaøm.’

1 2

Vò sanh oaùn: keû oaùn thuø töø luùc chöa sanh, dòch nghóa töø Phaïn ngöõ Ajātaśatru, phieân aâm laø A-xaø-theá, sau laø vöông hieäu khi vò thaùi töû naøy leân ngoâi.

Baø-la-löu-chi, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Balaruci, dòch nghóa laø ‘chieát chæ’ (gaõy ngoùn tay).

335

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thaùi töû Thieän Kieán lieàn hoûi moät ñaïi thaàn teân Vuõ Haønh:1 ‘Ñaïi thaàn! Taïi sao Ñaïi vöông ñaët teân cho toâi laø Vò sanh oaùn?’ Ñaïi thaàn lieàn keå nguoàn goác caâu chuyeän, cuõng gioáng y nhö Ñeà-baø-ñaït-ña ñaõ noùi, khoâng khaùc chi caû.

“Nghe roài, Thieän Kieán lieàn sai ñaïi thaàn aáy ñi baét vua cha, giam ôû ngoaøi thaønh, sai boán loaïi quaân2 canh giöõ caån thaän. Phu nhaân Vi-ñeà3 nghe vieäc aáy roài, lieàn ñi ñeán choã giam giöõ vua. Nhöõng ngöôøi canh giöõ ngaên caûn khoâng cho baø vaøo. Khi aáy, phu nhaân noåi giaän, lieàn quôû maéng boïn hoï.

“Baáy giôø, nhöõng ngöôøi canh giöõ lieàn ñeán baùo vôùi thaùi töû Thieän Kieán: ‘Ñaïi vöông! Nay phu nhaân Vi-ñeà muoán vaøo thaêm vua, chaúng bieát coù neân cho vaøo hay khoâng?’ Thieän Kieán vöøa nghe lieàn sanh loøng giaän töùc, ñi thaúng ñeán choã meï, naém toùc baø keùo leân, vung ñao muoán cheùm.

“Luùc aáy, [ñaïi thaàn ngöï y laø] Kyø-baø4 taâu raèng: ‘Ñaïi vöông!

Töø khi laäp quoác ñeán nay, duø toäi raát naëng cuõng khoâng haïi ñeán phuï nöõ, huoáng chi laø meï ruoät cuûa mình!’

“Nghe lôøi aáy roài, thaùi töû Thieän Kieán lieàn vì Kyø-baø maø buoâng tha meï, nhöng ra leänh caám tuyeät khoâng cho baø ñem aùo quaàn, muøng meàn, ñoà aên uoáng, thuoác thang cho vua cha.

1 2 3

4

Ñaïi thaàn Vuõ Haønh, teân Phaïn ngöõ laø Varṣakāra, dòch aâm laø Baø-lôïi-ca, cuõng ñoïc laø Baø-lôïi-sa-ca-la.

Boán loaïi quaân ôû ñaây laø quaân duøng ngöïa (kî binh), quaân duøng voi (töôïng binh), quaân duøng xe (xa binh) vaø quaân ñaùnh boä (boä binh).

Phu nhaân Vi-ñeà, töùc phu nhaân Vi-ñeà-hy, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Vaidehī, dòch nghóa laø Tö Thaéng hay Thaéng Thaân, Thaéng Dieäu Thaân. Vò phu nhaân naøy laø meï vua A-xaø-theá (töùc thaùi töû Thieän Kieán), hoaøng haäu cuûa vua Taàn-baø-sa-la. Baø coù tín taâm maõnh lieät, caûm ñöôïc ñöùc Phaät thuyeát kinh Quaùn Voâ löôïng thoï, daïy 16 pheùp quaùn veà coõi Tònh ñoä phöông Taây cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Baø nhôø ñoù ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä.

Kyø-baø, teân Phaïn ngöõ laø Jivakajiva, cuõng ñoïc laø Kyø-vöïc, laø moät vò ngöï y raát taøi ba luùc ñoù. OÂng voán laø con khoâng chính thöùc cuûa vua Taàn-baø-sa-la vôùi moät kyõ nöõ.

336

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Sau baûy ngaøy, vua lieàn maïng chung. Thaùi töû Thieän Kieán khi aáy môùi sanh loøng hoái haän. “Ñaïi thaàn Vuõ Haønh laïi duøng ñuû moïi phaùp taø aùc maø taâu leân: ‘Ñaïi vöông! Taát caû caùc haønh vi taïo nghieäp ñeàu khoâng coù toäi, nay vì sao ngaøi laïi sanh loøng hoái haän?’

“Ngöï y Kyø-baø [nghe nhö theá] lieàn taâu: ‘Ñaïi vöông! Ngaøi neân bieát raèng vieäc [ngaøi ñaõ laøm] nhö vaäy phaïm vaøo hai toäi: moät laø gieát haïi vua cha, hai laø gieát vò Tu-ñaø-hoaøn.1 Nhöõng toäi naëng nhö vaäy, tröø ñöùc Phaät ra thì khoâng ai coù theå tröø dieät ñöôïc.’

“Vua Thieän Kieán lieàn hoûi: ‘Nhö Lai laø baäc thanh tònh, khoâng chuùt bôïn nhô; ta laø ngöôøi coù toäi, laøm sao coù theå gaëp ngaøi?’

“Thieän nam töû! Ta bieát roõ vieäc aáy neân baûo A-nan: ‘Coøn ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’ Thieän Kieán nghe ñöôïc lôøi aáy roài lieàn töùc thôøi tìm ñeán choã ta. Ta vì vua aáy thuyeát phaùp, khieán toäi naëng ñöôïc thaønh nheï, ñaït ñöôïc ñöùc tin voâ caên.2 “Thieän nam töû! Caùc ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta neân cho raèng: ‘Nhö Lai ñaõ noùi chaéc seõ buoâng boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.’

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI BA 1 2

Vua Taàn-baø-sa-la nghe Phaät thuyeát phaùp ñaõ ñöôïc chöùng Sô quaû Tu-ñaø-hoaøn. Ñöùc tin voâ caên (voâ caên tín): ñöùc tin phaùt khôûi ban ñaàu nhôø söùc gia trì cuûa Phaät, khoâng coù baát cöù neàn taûng, coäi reã naøo tröôùc ñoù neân goïi laø “voâ caên”. Vua A-xaøtheá sau khi nghe Phaät thuyeát phaùp sinh khôûi ñöùc tin, lieàn baïch Phaät raèng: “Noùi khoâng coù coäi reã laø vì [tröôùc ñaây] con khoâng bieát cung kính Nhö Lai, khoâng tin Chaùnh phaùp, Chö taêng. Nhö vaäy goïi laø khoâng coù coäi reã [cuûa loøng tin].”

337

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI BOÁN PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn hai

T

hieän nam töû! Coù hai haïng Boà Taùt: moät laø haïng Boà Taùt ñuùng nghóa chaân thaät, hai laø haïng Boà Taùt giaû

danh.

“Haïng Boà Taùt giaû danh nghe noùi raèng coøn ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn, thaûy ñeàu sanh loøng thoái chuyeån, noùi raèng: ‘Ñöùc Nhö Lai coøn laø voâ thöôøng, chaúng truï, thì chuùng ta ñaây laøm ñöôïc gì? Vì söï voâ thöôøng aáy maø trong voâ soá kieáp chuùng ta phaûi chòu khoå naõo lôùn; nay Nhö Lai Theá Toân thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc coøn khoâng tröø ñöôïc ma cheát, huoáng chi boïn ta laïi tröø noåi hay sao?’

“Thieän nam töû! Cho neân vì haïng Boà Taùt aáy maø ta noùi raèng: ‘Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi.’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai roát cuøng khoâng heà buoâng boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng chuùng sanh sinh khôûi quan ñieåm ñoaïn dieät, noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh sau khi thaân maïng döùt roài thì khoâng coù ai thoï nhaän caùc nghieäp thieän, 396

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

aùc.’ Ta vì nhöõng ngöôøi aáy ta neân noùi raèng: ‘Quaû baùo thieän aùc thaät coù ngöôøi thoï nhaän.’

“Vì sao bieát laø coù? Thieän nam töû! Vaøo thuôû quaù khöù, taïi thaønh Caâu-thi-na coù moät vò vua teân laø Thieän Kieán. Thôøi nieân thieáu cuûa vua aáy keùo daøi ñeán taùm möôi boán ngaøn naêm. Ñeán thôøi gian ngaøi laøm thaùi töû cuõng keùo daøi taùm möôi boán ngaøn naêm. Cho ñeán khi ngaøi leân ngoâi vua, thôøi gian trò nöôùc cuõng keùo daøi taùm möôi boán ngaøn naêm. “Ñöùc vua aáy trong khi ngoài moät mình ôû nôi vaéng veû töï suy xeùt raèng: ‘Chuùng sanh phöôùc moûng, soáng ñôøi ngaén nguûi, thöôøng coù boán moái oaùn thuø ñeo ñuoåi maø khoâng töï bieát neân maõi buoâng thaû, löôøi nhaùc. Vì theá ta neân xuaát gia tu haønh, tröø döùt boán moái oaùn thuø laø sanh, giaø, beänh, cheát.’

“Vua lieàn sai quan höõu tö1 laøm moät toøa nhaø baèng thaát baûo ôû phía ngoaøi thaønh. Sau khi laøm xong, vua lieàn tuyeân caùo vôùi taát caû quaàn thaàn, baù quan, haäu phi trong cung, cuøng vôùi con caùi vaø quyeán thuoäc raèng: ‘Moïi ngöôøi neân bieát raèng, nay ta muoán xuaát gia. Moïi ngöôøi coù thuaän yù hay khoâng?’

“Baáy giôø, taát caû ñaïi thaàn vaø quyeán thuoäc cuûa vua thaûy ñeàu taâu leân raèng: ‘Laønh thay, Ñaïi vöông! Nay chính laø luùc thích hôïp.’

“Vua Thieän Kieán lieàn cuøng vôùi moät ngöôøi haàu ñeán ôû toøa nhaø aáy, traûi qua suoát taùm möôi boán ngaøn naêm tu taäp taâm töø. Nhôø nhaân duyeân cuûa ñöùc töø aáy maø veà sau ngaøi ñöôïc lieân tieáp laøm Chuyeån Luaân Thaùnh vöông trong taùm möôi boán ngaøn ñôøi; laïi laøm Thích-ñeà-hoaøn-nhaân trong ba möôi ñôøi; vaø laøm tieåu vöông trong voâ soá kieáp.

1

Höõu tö: cuõng ñoïc laø höõu ty, chæ chöùc quan ñöôïc giao phoù chuyeân traùch moät vieäc gì.

397

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vua Thieän Kieán thuôû aáy naøo phaûi ai xa laï? Cuõng khoâng caàn quaùn töôûng [tìm hieåu] vieäc aáy, [vì] chính laø ta ngaøy nay ñaây.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng coù ngaõ vaø ngaõ sôû.’1 “Laïi coù laàn ta vì chuùng sanh maø noùi raèng: ‘Ngaõ töùc laø taùnh. Chaúng haïn nhö: nhaân duyeân trong vaø ngoaøi, Möôøi hai nhaân duyeân, naêm aám cuûa chuùng sanh, caûnh giôùi taâm thöùc cuûa theá gian, moïi coâng ñöùc, haïnh nguyeän, taùc nghieäp, ñôøi soáng ôû coõi trôøi Töï taïi... ñoù goïi laø ngaõ.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng coù ngaõ.’

“Thieän nam töû! Laïi moät laàn khaùc, coù vò tyø-kheo ñi ñeán choã ta hoûi raèng: ‘Theá Toân! Sao goïi laø ngaõ? Ngaõ ñoù laø ai?

Vì duyeân côù gì maø coù ngaõ?’ Ta lieàn vì tyø-kheo aáy maø daïy raèng: ‘Tyø-kheo! Thaät khoâng coù ngaõ vaø ngaõ sôû. Noùi ngaõ ñoù töùc laø voán tröôùc khoâng maø sau thaønh coù; roài töø coù trôû laïi thaønh khoâng. Khi caùi ngaõ aáy sanh ra, chaúng töø ñaâu ñeán; khi noù dieät ñi, cuõng chaúng veà ñaâu. Tuy coù nghieäp quaû nhöng khoâng coù ngöôøi taïo taùc. Khoâng coù ngöôøi lìa boû naêm aám [cuõ] vaø thoï nhaän naêm aám [môùi]. Nhö lôøi oâng hoûi: Sao goïi laø ngaõ? Ngaõ ñoù chính laø caùc giai ñoaïn, thôøi kyø [chuyeån bieán khaùc nhau].’ Laïi hoûi: ‘Ngaõ ñoù laø ai?’ ‘Chính laø caùc nghieäp [thieän aùc ñaõ taïo].’ Laïi hoûi: ‘Vì duyeân côù gì maø coù ngaõ?’ ‘Chính laø do nôi tham aùi.’

1

Ngaõ vaø ngaõ sôû: kieán chaáp meâ laàm cho raèng coù moät baûn ngaõ toàn taïi ñoäc laäp (ngaõ) vaø caùc ñoái töôïng thuoäc veà baûn ngaõ aáy (ngaõ sôû).

398

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Tyø-kheo! Ví nhö hai baøn tay voã laïi, aâm thanh do nôi ñoù maø sanh ra; caùi ngaõ cuõng vaäy, do ba nhaân duyeân laø chuùng sanh, nghieäp [löïc] vaø tham aùi neân goïi ñoù laø ngaõ.

“Tyø-kheo! Hình saéc cuûa taát caû chuùng sanh chaúng phaûi ngaõ; trong ngaõ khoâng coù saéc, trong saéc khoâng coù ngaõ; cho ñeán ñoái vôùi thöùc cuõng vaäy.1 “Tyø-kheo! Nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo tuy noùi raèng coù ngaõ, nhöng roát cuøng khoâng lìa khoûi naêm aám. Neáu noùi raèng lìa khoûi naêm aám maø rieâng coù ngaõ thì thaät laø voâ lyù! Haønh vi [taïo taùc] cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu nhö huyeãn hoùa, nhö nhöõng gôïn soùng lung linh hieän ra khi trôøi naéng gaét.

“Tyø-kheo! Naêm aám ñeàu laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh.’

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø coù voâ soá tyø-kheo quaùn xeùt leõ naêm aám laø khoâng coù ngaõ vaø ngaõ sôû, nhôø ñoù chöùng ñaéc quaû vò A-la-haùn.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng khoâng coù ngaõ.’

“Thieän nam töû! Trong caùc kinh ta laïi coù daïy raèng: ‘Coù ba vieäc hoøa hôïp neân thoï thaân naøy: moät laø cha, hai laø meï, ba laø thaân trung aám.’ Coù ñuû ba vieäc aáy hoøa hôïp môùi ñöôïc thaân naøy. Coù khi ta laïi daïy raèng baäc A-na-haøm nhaäp Nieátbaøn ngay trong ñôøi hieän taïi; hoaëc noùi laø nhaäp Nieát-baøn vôùi thaân trung aám; hoaëc laïi noùi raèng: ‘Thaân caên trung aám 1

Caâu naøy noùi toùm goïn töø saéc aám cho ñeán thöùc aám, töùc laø chæ chung caû naêm aám saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc ñeàu nhö vaäy.

399

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñöôïc saùng toû troïn veïn, ñeàu do nôi nghieäp ñôøi tröôùc trong saïch tinh khieát nhö chaát ñeà-hoà.’

“Thieän nam töû! Coù luùc ta daïy raèng: ‘Thaân trung aám maø nhöõng chuùng sanh xaáu aùc nhaän laáy gioáng nhö caùi aùo vaûi thoâ cuõ raùch; thaân trung aám maø chuùng sanh thuaàn thieän nhaän laáy gioáng nhö luïa traéng toát ñöôïc laøm ra ôû Ba-la-naïi.’

Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng coù [thaân] trung aám.’

“Thieän nam töû! Ta laïi vì nhöõng chuùng sanh phaïm [naêm] toäi nghòch maø daïy raèng: ‘Nhöõng keû taïo naêm toäi nghòch, khi boû thaân naøy lieàn vaøo thaúng ñòa nguïc A-tyø.’ Ta laïi daïy raèng: ‘Tyø-kheo Ñaøm-ma-löu-chi vöøa xaû thaân lieàn vaøo thaúng trong ñòa nguïc A-tyø, khoaûng giöõa khoâng coù moät chuùt thôøi gian ngöøng nghæ.’ Ta laïi vì oâng Phaïm-chí Ñoäc Töû1 maø daïy raèng: ‘Phaïm-chí! Neáu coù thaân trung aám, aét coù saùu caûnh giôùi hieän höõu.’2 Ta laïi coù daïy raèng: ‘Chuùng sanh coõi Voâ saéc khoâng coù thaân trung aám.’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng khoâng coù trung aám.’

“Thieän nam töû! Trong caùc kinh ta laïi daïy raèng coù söï thoái chuyeån. Vì sao vaäy? Do nôi voâ soá nhöõng tyø-kheo bieáng nhaùc, trì treä, khoâng tu taäp Chaùnh ñaïo, neân ta thuyeát daïy raèng coù naêm loaïi [nhaân duyeân] thoái chuyeån: moät laø öa thích nhieàu vieäc, hai laø öa baøn noùi vieäc ñôøi, ba laø öa thích 1 2

Phaïm chí Ñoäc Töû: moät tu só ngoaïi ñaïo, teân Phaïn ngöõ laø Vātsī, dòch aâm laø Baø-tö.

Vò naøy veà sau quy y Phaät, neân cuõng goïi laø tyø-kheo Ñoäc Töû.

Saùu caûnh giôùi hieän höõu: chæ saùu caûnh giôùi thoï sanh laø coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tula, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

400

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nguû nghæ, boán laø öa thích gaàn guõi ngöôøi theá tuïc, naêm laø öa thích vieäc ñi chôi ñaây ñoù. Do nhöõng nhaân duyeân naøy maø vò tyø-kheo sanh ra thoái chuyeån.

“Ta cuõng daïy raèng nhaân duyeân thoái chuyeån coù hai loaïi, moät laø nhaân duyeân beân trong, hai laø nhaân duyeân beân ngoaøi. Baäc A-la-haùn tuy lìa khoûi nhaân duyeân beân trong nhöng chöa lìa döùt nhaân duyeân beân ngoaøi. Do nhaân duyeân beân ngoaøi neân sanh phieàn naõo. Vì sanh phieàn naõo, neân phaûi thoái chuyeån.

“Laïi coù vò tyø-kheo teân laø Coà-ñaøn, saùu laàn thoái chuyeån.

Sau moãi laàn thoái chuyeån ñeàu laáy laøm hoå theïn, trôû laïi tinh taán tu taäp. Ñeán laàn thöù baûy thì chöùng ñaéc. Chöùng ñaéc roài laïi sôï thoái chuyeån neân duøng dao maø töï haïi [maïng soáng].

Coù khi ta [phaân bieät] noùi [caùc quaû vò] giaûi thoaùt tuøy thôøi,1 hoaëc noùi veà saùu haïng A-la-haùn.2 Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng coù söï thoái chuyeån.’

“Thieän nam töû! Trong kinh laïi coù daïy raèng: ‘Ví nhö ñoát caây thaønh than, than aáy khoâng theå trôû laïi thaønh caây; nhö 1

2

Chæ caùc quaû vò giaûi thoaùt nhöng chöa ñuû töï löïc, tuøy theo nhöõng luùc coù thuaän duyeân thì ñöôïc giaûi thoaùt, neáu gaëp nghòch duyeân thì phaûi thoái chuyeån, ñaùnh maát ñaïo taâm. Phaät daïy trong saùu haïng A-la-haùn thì coù ñeán naêm haïng thuoäc veà loaïi naøy.

Saùu haïng A-la-haùn: 1. Thoái phaùp A-la-haùn: khi gaëp nghòch duyeân coù theå sanh phieàn naõo, thoái chuyeån ñaïo taâm, ñaùnh maát choã sôû ñaéc; 2. Tö phaùp A-la-haùn: tuy ñöôïc giaûi thoaùt nhöng thöôøng lo sôï söï thoái chuyeån, thöôøng nghó caùch töï ñoaïn döùt maïng soáng; 3. Hoä phaùp A-la-haùn: ñöôïc giaûi thoaùt roài thì hoan hyû phoøng hoä choã chöùng ñaéc cuûa mình; 4. An truï phaùp A-la-haùn: ñaït ñöôïc giaûi thoaùt vaø truï yeân vöõng vaøng, khoâng caàn phoøng hoä cuõng khoâng coù thoái chuyeån, nhöng khoâng ñöôïc taêng tieán; 5. Kham ñaït phaùp A-la-haùn: ñaït ñöôïc giaûi thoaùt vaø ñuû söùc nhaän laõnh giaùo phaùp cao sieâu, tu taäp tinh taán ñeå ñaït ñeán quaû vò roát raùo; 6. Baát ñoäng phaùp A-la-haùn: ñaït ñöôïc giaûi thoaùt roát raùo vaø vöõng vaøng khoâng theå xao ñoäng, khoâng theå lay chuyeån, thoái thaát.

401

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caùi bình ñaõ vôõ khoâng theå duøng ñöôïc nöõa. Phieàn naõo cuõng vaäy, khi vò A-la-haùn ñaõ döùt tröø roài thì phieàn naõo khoâng bao giôø sanh khôûi trôû laïi.’

“Trong kinh cuõng coù daïy: ‘Caùc nhaân sanh ra phieàn naõo cuûa chuùng sanh coù ba loaïi, moät laø chöa döùt tröø phieàn naõo, hai laø khoâng döùt nhaân duyeân, ba laø khoâng kheùo suy xeùt.

Nhöng vò A-la-haùn khoâng coù hai [trong soá ba] nhaân duyeân vöøa noùi, vì [vò aáy] ñaõ döùt tröø phieàn naõo vaø bieát kheùo suy xeùt.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng khoâng coù söï thoái chuyeån.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta daïy raèng: ‘Thaân Nhö Lai coù hai loaïi, moät laø thaân ñöôïc sanh ra, hai laø Phaùp thaân.

“Noùi thaân ñöôïc sanh ra töùc laø thaân phöông tieän öùng hoùa. Thaân naøy coù theå noùi laø coù sanh, giaø, beänh, cheát, cao, thaáp, ñen, traéng; coù caùi naøy, caùi kia; coù hoïc hoûi, coù voâ hoïc.

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng thaân Phaät laø phaùp höõu vi.’

“Coøn Phaùp thaân laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, vónh vieãn lìa khoûi moïi ñieàu sanh, giaø, beänh, cheát; chaúng phaûi traéng, chaúng phaûi ñen; chaúng phaûi cao, chaúng phaûi thaáp; chaúng phaûi caùi naøy, chaúng phaûi caùi kia; chaúng phaûi hoïc hoûi, chaúng phaûi voâ hoïc. Duø Phaät coù ra ñôøi hay khoâng, thaân aáy vaãn laø thöôøng truï khoâng lay ñoäng, khoâng coù söï bieán ñoåi.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng thaân Phaät laø phaùp voâ vi.’

402

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Theá naøo goïi laø Möôøi hai nhaân duyeân? Do voâ minh sanh ra haønh; do haønh sanh ra thöùc; do thöùc sanh ra danh saéc; do danh saéc sanh ra saùu nhaäp; do saùu nhaäp sanh ra xuùc chaïm; do xuùc chaïm sanh ra caûm thoï; do caûm thoï sanh ra tham aùi; do tham aùi sanh ra chaáp thuû; do chaáp thuû sanh ra hieän höõu; do hieän höõu maø coù sanh; do sanh maø coù giaø, coù cheát, caùc moái lo khoå.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng Möôøi hai nhaân duyeân nhaát ñònh laø phaùp höõu vi.’

“Laïi coù laàn ta daïy baûo caùc tyø-kheo raèng: ‘Duø coù Phaät hay khoâng coù Phaät, taùnh vaø töôùng cuûa Möôøi hai nhaân duyeân vaãn laø thöôøng truï.’

“Thieän nam töû! Coù [phaùp thuoäc veà] Möôøi hai duyeân, khoâng do duyeân sanh ra; laïi coù [phaùp] do duyeân sanh ra, khoâng thuoäc veà Möôøi hai duyeân; laïi coù [phaùp] do duyeân sanh ra, cuõng thuoäc veà Möôøi hai duyeân; laïi coù [phaùp] khoâng do duyeân sanh ra, cuõng khoâng thuoäc veà Möôøi hai duyeân. “[Caùc phaùp thuoäc veà] Möôøi hai duyeân, khoâng do duyeân sanh ra, ñoù laø noùi Möôøi hai chi cuûa ñôøi vò lai. [Caùc phaùp] do duyeân sanh ra, khoâng thuoäc veà Möôøi hai duyeân, ñoù laø noùi naêm aám cuûa vò A-la-haùn. [Caùc phaùp] do duyeân sanh ra, cuõng thuoäc veà Möôøi hai duyeân, ñoù laø noùi naêm aám, Möôøi hai nhaân duyeân cuûa phaøm phu. [Caùc phaùp] khoâng do duyeân sanh ra, cuõng khoâng thuoäc veà Möôøi hai duyeân, ñoù laø noùi hö khoâng, Nieát-baøn.

403

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng Möôøi hai duyeân nhaát ñònh laø phaùp voâ vi.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Taát caû chuùng sanh taïo ra nhöõng nghieäp laønh, döõ; khi vöøa boû thaân thì boán ñaïi lieàn tan raõ. Nhöõng ngöôøi taïo toaøn nghieäp laønh thì taâm ñi leân [caûnh giôùi] cao; nhöõng keû taïo toaøn nghieäp döõ thì taâm ñi xuoáng [caûnh giôùi] thaáp.1 “Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taâm thöùc nhaát ñònh laø thöôøng toàn.’

“Thieän nam töû! Coù laàn ta baûo vua Taàn-baø-sa-la raèng: ‘Ñaïi vöông neân bieát, saéc laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì saéc aáy do nhaân voâ thöôøng sanh ra. Neáu saéc aáy do nhaân voâ thöôøng sanh ra, ngöôøi coù trí laøm sao coù theå noùi raèng ñoù laø thöôøng? Neáu saéc laø thöôøng, haún noù khoâng theå hoaïi dieät, sanh caùc khoå naõo. Nay thaáy raèng saéc aáy laø tieâu tan, hö hoaïi, neân bieát raèng saéc laø voâ thöôøng... Cho ñeán thöùc cuõng gioáng nhö vaäy.’2 “Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taâm thöùc nhaát ñònh laø ñoaïn dieät.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Ñeä töû Phaät tuy thoï nhaän caùc moùn höông hoa, vaøng baïc, chaâu baùu, vôï con, toâi tôù, taùm thöù vaät baát tònh... nhöng vaãn ñaït ñöôïc 1 2

Noäi dung naøy ñöôïc giaûng raát roõ trong kinh Thuû Laêng Nghieâm.

Cho ñeán thöùc cuõng gioáng nhö vaäy: Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc ñeán thöùc, nghóa laø goàm caû saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

404

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Chaùnh ñaïo; ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo roài cuõng chaúng lìa boû nhöõng thöù aáy.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng söï höôûng thuï naêm moùn duïc khoâng trôû ngaïi Thaùnh ñaïo.’

“Laïi coù laàn ta daïy raèng: ‘Ngöôøi taïi gia khoâng coù lyù naøo laïi ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo.’ Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng söï höôûng thuï naêm moùn duïc nhaát ñònh laø ngaên trôû che chöôùng Chaùnh ñaïo.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Lìa xa phieàn naõo nhöng chöa ñaït ñöôïc giaûi thoaùt cuõng gioáng nhö tu taäp Theá ñeä nhaát phaùp.’ Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng Ñeä nhaát phaùp chæ ôû taïi Duïc giôùi.’

“Ta laïi coù daïy raèng: ‘Noaõn phaùp, Ñænh phaùp, Nhaãn phaùp, Theá ñeä nhaát phaùp ñeàu ôû töø Sô thieàn cho ñeán Ñeä töù thieàn. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhöõng phaùp Nhö Lai noùi ñoù ñeàu ôû taïi Saéc giôùi.’

“Ta laïi coù daïy raèng: ‘Nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo tröôùc ñaõ döùt tröø phieàn naõo trong caûnh giôùi Töù thieàn, tu taäp Noaõn phaùp, Ñænh phaùp, Nhaãn phaùp, Theá ñeä nhaát phaùp, quaùn xeùt Boán chaân ñeá, chöùng ñaéc quaû A-na-haøm.

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng Ñeä nhaát phaùp ôû taïi Voâ saéc giôùi.’

405

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Trong boán tröôøng hôïp boá thí, coù ba tröôøng hôïp ñöôïc thanh tònh. Boán tröôøng hôïp boá thí goàm coù: Moät laø ngöôøi boá thí tin vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí, nhöng ngöôøi nhaän boá thí khoâng tin vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí; hai laø ngöôøi nhaän boá thí tin vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí nhöng ngöôøi boá thí khoâng tin vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí; ba laø caû ngöôøi boá thí vaø ngöôøi nhaän boá thí ñeàu coù loøng tin [vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí]; vaø boán laø caû ngöôøi boá thí vaø ngöôøi nhaän boá thí ñeàu khoâng coù loøng tin [vaøo nhaân quaû vaø söï boá thí].

“Trong boán tröôøng hôïp boá thí aáy, ba tröôøng hôïp tröôùc laø thanh tònh. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng vieäc boá thí chæ do nôi taâm yù.’

“Thieän nam töû! Coù laàn ta daïy raèng: ‘Ngöôøi thöïc haønh boá thí duøng ñeán naêm moùn ñeå boá thí. Nhöõng gì laø naêm?

Moät laø boá thí vaät chaát; hai laø boá thí coâng söùc; ba laø boá thí söï an oån; boán laø boá thí maïng soáng; naêm laø duøng bieän taøi ñeå boá thí. Do [naêm] nhaân duyeân naøy, ngöôøi boá thí coù ñöôïc naêm loaïi quaû baùo.

“Nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng boá thí töùc laø naêm aám.’

“Thieän nam töû! Coù laàn ta daïy raèng: ‘Nieát-baøn laø xa lìa [taát caû], vónh vieãn döùt tröø phieàn naõo, khoâng coøn chuùt veát tích naøo. Nhö ngoïn ñeøn ñaõ taét, khoâng coøn phaùp naøo sanh ra nöõa; Nieát-baøn cuõng vaäy. Noùi hö khoâng töùc laø khoâng coù gì caû. Ví nhö ngöôøi theá gian, vì khoâng coù gì caû neân goïi laø hö khoâng. Khoâng phaûi do döùt maát ñoái töôïng nhaän bieát maø goïi laø khoâng coù. Neáu ñaõ laø coù, aét phaûi coù nhaân duyeân. Vì 406

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

coù nhaân duyeân neân phaûi coù söï dieät maát. Vì khoâng coù nhaân duyeân neân khoâng coù söï dieät maát.

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng khoâng coù Ba voâ vi.’1 “Thieän nam töû! Coù laàn ta vì Muïc-kieàn-lieân thuyeát daïy raèng: ‘Muïc-kieàn-lieân! Nieát-baøn ñoù chính laø theo kinh vaên giaûng giaûi, laø daáu tích [cuûa baäc giaûi thoaùt], laø nôi ñeán roát raùo [cuûa ngöôøi tu taäp], laø khoâng coøn sôï seät, laø baäc thaày lôùn [ñeå nöông theo], laø keát quaû lôùn lao, laø trí tueä roát raùo troïn veïn, laø söùc kham nhaãn lôùn, laø phaùp tam-muoäi khoâng ngaên ngaïi, laø coõi phaùp meânh moâng, laø vò cam loä [baát töû],2 laø raát khoù thaáy bieát.

“Muïc-kieàn-lieân! Neáu noùi raèng khoâng coù Nieát-baøn, vì sao nhöõng keû phæ baùng Nieát-baøn laïi ñoïa vaøo ñòa nguïc?’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng thaät coù Nieát-baøn.’

1

Ba voâ vi (Tam voâ vi), Phaïn ngöõ tri-asaṃskṛta, laø ba nhaän thöùc chaân thaät veà thöïc taïi, bao goàm: 1. Hö khoâng voâ vi (ākāśāsaṃskṛta): hö khoâng khoâng coù söï ngaên ngaïi, khoâng coù söï nhieãm oâ, laø taùnh thaät cuûa taát caû caùc phaùp, coù theå dung nhieáp ñöôïc vaïn vaät maø vaãn bieán hieän khaép moïi nôi; 2. Traïch dieät voâ vi (pratisaṃkhyānirodhāsaṃskṛta): haøng Thanh vaên tu taäp duøng trí tueä giaûn traïch, phaân bieät, xa lìa ñöôïc taát caû phieàn naõo troùi buoäc, chöùng ñaéc lyù tòch dieät chaân khoâng; 3. Phi traïch dieät voâ vi (apratisaṃkhyā-nirodhāsaṃskṛta), cuõng goïi laø Phi soå dieät voâ vi hay Phi trí duyeân dieät voâ vi: vò Thanh vaên sau khi chöùng quaû, caùc phieàn naõo ñaõ döùt saïch khoâng coøn khôûi leân trôû laïi, töï nhieân kheá ngoä ñöôïc lyù chaân khoâng tòch dieät, khoâng caàn ñeán söï tö duy giaûn traïch. Ba voâ vi naøy thuoäc veà phaùp Tieåu thöøa, ñöôïc ñeà caäp ñeán trong Caâu-xaù luaän (quyeån 1), Thaønh Duy thöùc luaän (quyeån 2), Ñaïi Tyø-baø-sa luaän (quyeån 32), Nhaäp A-tyø-ñaït-ma luaän (quyeån haï), voán khoâng ñoàng nhaát vôùi nhöõng ñieàu Phaät vöøa giaûng veà Nieát-baøn ôû ñoaïn naøy, chæ vì ngöôøi nghe khoâng hieåu ñöôïc yù Phaät neân nhaàm laãn.

2 Cam loä (amṛta), phieân aâm laø a-maät-lyù-ña (阿密哩多), chæ loaïi nöôùc maø chö thieân duøng ñeå uoáng, neân cuõng goïi laø thieân töûu. Cam loä coù vò ngoït, ñöôïc tin laø uoáng vaøo seõ ñöôïc soáng laâu, thaân theå an oån khoûe maïnh, neân cuõng goïi laø baát töû döôïc.

407

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi coù laàn ta vì Muïc-kieàn-lieân thuyeát daïy raèng: ‘Muïckieàn-lieân! Con maét khoâng beàn chaéc..., cho ñeán thaân1 cuõng ñeàu khoâng beàn chaéc. Vì khoâng beàn chaéc neân goïi laø hö khoâng, chæ laø choã ñeå thöùc aên ñi vaøo xoay chuyeån tieâu hoùa.

Taát caû aâm thanh ñeàu goïi laø hö khoâng.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng coù hö khoâng voâ vi.’

“Laïi coù laàn ta vì Muïc-kieàn-lieân thuyeát daïy raèng: ‘Muïckieàn-lieân! Coù ngöôøi khi chöa ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, ñang truï ôû Nhaãn phaùp, döùt tröø ñöôïc voâ löôïng quaû baùo trong ba ñöôøng aùc, neân bieát raèng [ngöôøi aáy] khoâng do nhaân duyeân trí tueä maø dieät [ñöôïc voâ löôïng quaû baùo xaáu aùc].’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng coù Phi trí duyeân dieät.’2 “Thieän nam töû! Laïi coù laàn ta vì tyø-kheo Baït-ba thuyeát daïy raèng: ‘Baït-ba! Vò tyø-kheo [khi] quaùn xeùt hình saéc, nhö hình saéc trong quaù khöù, vò lai hoaëc hieän taïi; nhö hình saéc ôû gaàn hoaëc ôû xa; nhö hình saéc thoâ raùp hoaëc tinh teá; [thì thaáy raèng] moïi thöù hình saéc nhö theá ñeàu khoâng phaûi laø ngaõ, ngaõ sôû. Neáu tyø-kheo quaùn xeùt nhö vaäy roài thì coù theå döùt tröø söï tham aùi ñoái vôùi hình saéc.’

“Baït-ba laïi thöa hoûi raèng: ‘Theá naøo goïi laø danh vaø saéc?’

1

Caâu naøy noùi toùm yù töø maét cho ñeán thaân, bao goàm: maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân, töùc naêm caên, giuùp taâm yù giao tieáp vôùi ngoaïi caûnh.

2 Phi trí duyeân dieät: phaùp thöù ba trong Ba voâ vi (Tam voâ vi) vöøa ñeà caäp ôû moät ñoaïn tröôùc. Caàn chuù yù khaùi nieäm naøy cuûa Tieåu thöøa khoâng ñoàng nhaát vôùi yù nghóa ñöùc Phaät ñang giaûng giaûi ôû ñaây.

408

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Ta ñaùp: ‘Boán ñaïi goïi laø saéc; boán aám [coøn laïi] goïi laø danh.1 Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi chaéc raèng saéc laø boán ñaïi.

“Thieän nam töû! Ta laïi coù daïy raèng: ‘Ví nhö nhaân coù göông soi aét phaûi coù hình boùng hieän ra [trong ñoù]. Hình saéc cuõng nhö vaäy, nhaân nôi boán ñaïi taïo neân; chaúng haïn nhö: thoâ, mòn, nhaùm, trôn; xanh, vaøng, ñoû, traéng; daøi, ngaén, vuoâng, troøn; taø, nhoïn, nheï, naëng; laïnh, noùng, ñoùi, khaùt; khoùi maây, buïi baëm, muø söông... Ñoù goïi laø hình saéc ñöôïc taïo ra, cuõng gioáng nhö tieáng doäi [cuûa aâm thanh], hình boùng [hieän trong göông].’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng coù boán ñaïi aét coù taïo ra hình saéc, thaät khoâng coù boán ñaïi thì khoâng taïo ra hình saéc.’

“Thieän nam töû! Tröôùc ñaây coù laàn Vöông töû Boà-ñeà noùi raèng: ‘Nhö coù vò tyø-kheo hoä trì caám giôùi maø phaùt khôûi taâm xaáu aùc, neân bieát raèng ngay khi aáy lieàn maát giôùi tyø-kheo.’

Ta lieàn daïy: ‘Vöông töû Boà-ñeà! Giôùi coù baûy loaïi, do nôi thaân vaø mieäng, coù hình saéc khoâng bieåu loä.2 Do nhaân duyeân laø hình saéc khoâng bieåu loä, neân duø taâm xaáu aùc, trong choã voâ kyù cuõng khoâng goïi laø maát giôùi, vaãn laø trì giôùi. Do nhaân 1

2

Saéc chæ taát caû hình theå vaät chaát nhaän bieát ñöôïc baèng caùc giaùc quan; danh chæ caùc teân goïi ñöôïc hình thaønh ñeå chuyeån taûi khaùi nieäm nhaän bieát phaân bieät veà töøng ñoái töôïng trong thöïc taïi. Do ñoù, trong naêm aám thì saéc thuoäc veà hình theå vaät chaát, boán aám coøn laïi laø thoï, töôûng, haønh, thöùc ñeàu khoâng coù hình theå vaät chaát, neân thuoäc veà danh.

Hình saéc khoâng bieåu loä: nguyeân baûn Haùn vaên duøng 無作色 (voâ taùc saéc), dòch töø Phaïn ngöõ laø avijñapti-rūpa, cuõng dòch laø voâ bieåu saéc, voâ bieåu nghieäp; vì laø khoâng coù bieåu hieän baèng hình theå vaät chaát, ngöôøi ngoaøi khoâng theå nhaän bieát ñöôïc neân goïi laø voâ bieåu. Döïa theo yù nghóa ñöôïc giaûng giaûi töø Phaïn ngöõ neân chuùng toâi dòch laø hình saéc khoâng bieåu loä.

409

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

duyeân gì goïi laø hình saéc khoâng bieåu loä? Vì khoâng coù nhaân töø nhöõng hình saéc khaùc, khoâng taïo thaønh quaû laø nhöõng hình saéc khaùc.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng coù hình saéc khoâng bieåu loä.’

“Thieän nam töû! Trong caùc kinh khaùc ta coù daïy raèng: ‘Giôùi töùc laø ngaên caám, cheá ngöï caùc phaùp xaáu aùc. Neáu khoâng laøm vieäc aùc thì goïi laø trì giôùi.’ Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai giaûng thuyeát nhaát ñònh raèng khoâng coù hình saéc khoâng bieåu loä.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Saéc aám cho ñeán thöùc aám cuûa baäc thaùnh nhaân cuõng ñeàu do nhaân duyeân laø voâ minh sanh ra. Taát caû phaøm phu cuõng vaäy; töø nôi voâ minh sanh ra tham aùi, neân bieát raèng tham aùi töùc laø voâ minh. Töø nôi tham aùi sanh ra chaáp thuû, neân bieát raèng chaáp thuû töùc laø voâ minh, tham aùi. Töø nôi chaáp thuû sanh ra höõu; höõu aáy töùc laø voâ minh, tham aùi, chaáp thuû. Töø nôi höõu sanh ra thoï, neân bieát raèng thoï aáy töùc laø haønh, höõu.

Do nhaân duyeân laø thoï maø sanh ra danh saéc, voâ minh, aùi, thuû, höõu, haønh, thoï, xuùc, thöùc, saùu nhaäp... caùc thöù, cho neân thoï ñoù chính laø Möôøi hai nhaân duyeân.1 Thieän nam töû!

Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng khoâng coù caùc taâm sôû.’2 “Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Töø nôi boán yeáu toá laø con maét, hình saéc, aùnh saùng vaø söï tham muoán 1 2

Nguyeân baûn Haùn vaên ôû ñaây duøng Thaäp nhò chi, cuõng laø teân khaùc cuûa Möôøi hai nhaân duyeân.

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng 心數 (taâm soå), dòch töø Phaïn ngöõ laø caitasikā, caùch dòch môùi (taân dòch) veà sau dòch laø taâm sôû (心所), ñeàu chæ caùc traïng thaùi khaùc nhau cuûa taâm. Vì taâm coù raát nhieàu traïng thaùi neân goïi laø taâm soå. Caùc thuaät ngöõ taâm vöông, taâm sôû... hieän quen thuoäc vôùi nhieàu ngöôøi hôn neân chuùng toâi choïn duøng thay cho taâm soå.

410

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

xaáu, aét phaûi sanh ra nhaõn thöùc. Noùi ham muoán xaáu ñoù töùc laø voâ minh. Ñang khi ham muoán mong caàu goïi laø tham aùi. Tham aùi laøm nhaân duyeân cho chaáp thuû. Chaáp thuû goïi laø nghieäp. Nghieäp laøm nhaân duyeân cho thöùc. Thöùc laøm duyeân cho danh saéc. Danh saéc laøm duyeân cho saùu nhaäp.

Saùu nhaäp laøm duyeân cho xuùc. Xuùc laøm duyeân cho töôûng, thoï, aùi. Caùc phaùp nhö tín, tinh taán, ñònh, tueä ñeàu nhaân nôi xuùc maø sanh ra, nhöng khoâng phaûi laø xuùc.’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai noùi raèng thaät coù caùc taâm sôû.’

“Thieän nam töû! Coù khi ta daïy raèng: ‘Chæ coù duy nhaát moät caûnh giôùi hieän höõu.’ Laïi coù khi ta daïy laø coù hai, ba, boán, naêm, saùu, baûy, taùm, chín... cho ñeán hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai noùi raèng coù naêm caûnh giôùi hieän höõu, hoaëc noùi raèng coù saùu caûnh giôùi hieän höõu...’

“Thieän nam töû! Coù moät laàn ta ñang ôû trong röøng Nicaâu-ñaø taïi Ca-tyø-la-veä. Luùc aáy, Thích-ma-nam1 ñeán choã ta thöa hoûi raèng: ‘Theá naøo goïi laø öu-baø-taéc?’2 Ta lieàn vì oâng aáy thuyeát giaûng: ‘Neáu coù thieän nam töû3 ñaày ñuû caùc caên, thoï 1

Thích-ma-nam: moät vò tyø-kheo tröôùc voán laø vöông töû doøng hoï Thích, laø con ngöôøi chuù ruoät cuûa thaùi töû Taát-ñaït-ña. Vò naøy cuõng laø moät trong soá naêm tyø-kheo thuoäc nhoùm oâng Kieàu-traàn-nhö, ñöôïc nghe Phaät thuyeát phaùp tröôùc tieân taïi Loäc Uyeån.

2 Öu-baø-taéc (upāsaka): cö só nam, cuõng goïi laø caän söï nam, chæ ngöôøi nam giôùi quy y Phaät vaø tu taäp taïi gia, trong ñieàu kieän soáng vôùi gia ñình.

3 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng 善男子,善女人 (thieän nam töû, thieän nöõ nhaân). Chuùng toâi e laø ngöôøi khaéc baûn theo quaùn tính ñaõ khaéc thöøa, vì ôû ñaây ñang giaûng veà cö só nam, khoâng theå coù ‘thieän nöõ nhaân’. Danh xöng duøng cho vò cö só nöõ laø öu-baødi (upāsikā).

411

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Tam quy y thì goïi laø öu-baø-taéc.’ Thích-ma-nam laïi thöa hoûi: ‘Theá Toân! Theá naøo goïi laø öu-baø-taéc khoâng troïn veïn?’

Ta ñaùp: ‘Ma-nam! Neáu ai thoï Tam quy vaø chæ thoï trì moät giôùi thì goïi laø öu-baø-taéc khoâng troïn veïn.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng giôùi öu-baø-taéc coù theå khoâng caàn thoï ñuû.’

“Thieän nam töû! Coù laàn ta ñang ôû beân bôø soâng Haèng, Cachieân-dieân1 tìm ñeán choã ta thöa raèng: ‘Baïch Theá Toân! Con giaùo hoùa chuùng sanh, khieán hoï thoï Taùm giôùi trai2 trong moät ngaøy, hoaëc trong moät ñeâm, hoaëc trong moät luùc, hoaëc chæ trong moät nieäm. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy coù thaønh töïu Taùm giôùi trai hay khoâng?’ Ta ñaùp: ‘Tyø-kheo! Nhöõng ngöôøi nhö vaäy laøm ñöôïc ñieàu laønh chöù khoâng thaønh töïu Taùm giôùi trai.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng Taùm giôùi trai buoäc phaûi thoï ñuû môùi ñöôïc.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Tyø-kheo naøo ñaõ phaïm Boán troïng caám3 roài thì khoâng neân goïi laø tyø1 2

3

Ca-chieân-dieân (Kātyāyana): moät trong Thaäp ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, laø vò coù danh xöng Luaän nghò ñeä nhaát (論議第一).

Taùm giôùi trai (Baùt trai giôùi hoaëc Baùt quan trai giôùi): phaùp tu do Phaät cheá ñònh daønh cho ngöôøi Phaät töû taïi gia, ngöôøi tu coù theå ñöôïc truyeàn giôùi vaø trì giôùi trong suoát moät ngaøy moät ñeâm. Taùm giôùi trai bao goàm Naêm giôùi (khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng daâm duïc, khoâng noùi doái) vaø ba giôùi khaùc nöõa laø: khoâng duøng caùc loaïi höông thôm, ñoà trang söùc ñeå toâ ñieåm thaân theå; khoâng ca muùa vaø xem ngöôøi khaùc ca muùa; khoâng ngoài naèm treân giöôøng gheá cao ñeïp. Caàn löu yù, giôùi thöù ba trong Naêm giôùi cuûa ngöôøi cö só laø khoâng taø daâm (khoâng haønh daâm vôùi ngöôøi khoâng phaûi vôï hoaëc choàng mình) nhöng khi thoï trì Taùm giôùi trai seõ chuyeån thaønh khoâng daâm duïc, nghóa laø döùt haún söï haønh daâm.

Boán troïng caám: boán giôùi caám naëng: 1. Gieát ngöôøi; 2. Troäm caép; 3. Daâm duïc; 4.

Noùi doái raèng mình ñaõ chöùng thaùnh quaû.

412

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

kheo nöõa, neân goïi ñoù laø tyø-kheo phaù giôùi, tyø-kheo hö hoûng, khoâng theå trôû laïi sanh khôûi haït gioáng laønh. Ví nhö haït gioáng ñaõ bò chaùy thì khoâng sanh quaû haït, nhö caây ña-la1 bò chaët ngoïn khoâng theå sanh traùi. Tyø-kheo phaïm vaøo caùc troïng caám cuõng gioáng nhö vaäy.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng caùc tyø-kheo ñaõ phaïm caùc troïng caám thì maát giôùi tyø-kheo.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù vì Thuaàn-ñaø noùi veà boán haïng tyø-kheo. Moät laø caùc tyø-kheo roát cuøng seõ ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo; hai laø caùc tyø-kheo chæ baøy Chaùnh ñaïo [cho chuùng sanh]; ba laø caùc tyø-kheo thoï nhaän Chaùnh ñaïo; boán laø caùc tyø-kheo laøm oâ ueá Chaùnh ñaïo. Tyø-kheo phaïm vaøo Boán troïng caám chính laø haïng laøm oâ ueá Chaùnh ñaïo.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng caùc tyø-kheo ñaõ phaïm vaøo Boán troïng caám khoâng maát giôùi caám.’

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy caùc tyø-kheo veà moät thöøa duy nhaát, moät ñaïo, moät haïnh, moät duyeân. Töø moät thöøa cho tôùi moät duyeân aáy, coù theå vì chuùng sanh maø taïo ra söï vaéng laëng an tónh, döùt tröø vónh vieãn moïi saàu khoå troùi buoäc, khoå vaø nguyeân nhaân cuûa khoå, khieán cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñaït ñeán moät thöøa duy nhaát. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán A-la-haùn, thaûy ñeàu ñaït ñöôïc ñaïo cuûa Phaät.’

1

Caây ña-la (tāla) laø loaïi caây khi bò chaët ñöùt ngoïn thì khoâng theå moïc leân ñöôïc nöõa, cuõng nhö caây döøa, caây cau... Trong giôùi luaät, ñöùc Phaät duøng caây naøy ñeå ví duï nhöõng tröôøng hôïp phaïm toäi khoâng theå caûi hoái.

413

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Haøng Tuñaø-hoaøn sau baûy laàn taùi sanh trong coõi ngöôøi vaø coõi trôøi seõ nhaäp Nieát-baøn. Haøng Tö-ñaø-haøm chæ coøn thoï thaân moät laàn trong coõi ngöôøi hoaëc coõi trôøi, roài seõ nhaäp Nieát-baøn.

Haøng A-na-haøm coù naêm haïng:1 hoaëc ôû trong khoaûng trung gian maø nhaäp Nieát-baøn, cho ñeán sanh leân nhöõng coõi cao nhaát cuûa Saéc giôùi2 maø nhaäp Nieát-baøn.3 Haøng A-la-haùn coù hai haïng, moät laø hieän taïi, hai laø vò lai. A-la-haùn hieän taïi döùt phieàn naõo naêm aám, A-la-haùn vò lai cuõng döùt phieàn naõo naêm aám.’

“Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán A-la-haùn ñeàu khoâng ñaït ñöôïc ñaïo cuûa Phaät.’

“Thieän nam töû! Trong kinh naøy ta coù daïy raèng: ‘Taùnh Phaät coù ñuû saùu ñöùc: thöôøng coøn, ñuùng thaät, chaân chaùnh, hieàn thieän, thanh tònh vaø coù theå thaáy.’ Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh lìa khoûi chuùng sanh vaãn coù.’

“Thieän nam töû! Ta laïi coù daïy raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa 1

2

3

A-na-haøm (anāgāmin) dòch nghóa laø Baát hoaøn hoaëc Baát lai, vì ngöôøi chöùng ñaéc quaû vò naøy khoâng coøn taùi sanh trong Duïc giôùi, sau khi xaû thaân naøy lieàn thoï thaân ôû Saéc giôùi hoaëc Voâ saéc giôùi roài nhaäp Nieát-baøn. Ngöôøi chöùng ñaéc quaû vò A-na-haøm tuøy theo traïng thaùi seõ nhaäp Nieát-baøn maø phaân ra naêm haïng, goïi chung laø Nguõ chuûng Baát hoaøn (五種不還), goàm coù: Trung baùt (中般- antara-pariṇirvāyin), Sanh baùt (生般 - up-apādya-pa), Höõu haønh baùt (有行般 - sabhisaṃskāra-pa), Voâ haønh baùt (無行般 - anabhisaṃskāra-pa) vaø Thöôïng löu baùt (上流般 - ūrd-hvasrota-pa). Ñaây chæ caùc coõi trôøi Saéc cöùu caùnh hoaëc Höõu ñænh, laø nhöõng coõi cao nhaát cuûa Saéc giôùi. Vò A-na-haøm sanh leân caùc coõi naøy roài môùi nhaäp Nieát-baøn ñöôïc goïi laø Thöôïng löu baùt (上流般 - ūrd-hvasrota-pa).

Caâu naøy noùi toùm yù veà caû naêm haïng A-na-haøm, töø haïng Trung baùt cho ñeán Thöôïng löu baùt nhö vöøa chuù giaûi ôû treân.

414

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

chuùng sanh nhö hö khoâng. Hö khoâng chaúng phaûi quaù khöù, vò lai, hieän taïi; chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi; khoâng chòu söï chi phoái bôûi hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm. Taùnh Phaät cuõng nhö theá.’ Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh lìa khoûi chuùng sanh vaãn coù.’

“Thieän nam töû! Ta laïi coù daïy raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh nhö cuûa baùu choân giaáu trong nhaø ngöôøi ñaøn baø ngheøo; nhö haït chaâu kim cang quyù aån giöõa traùn ngöôøi löïc só; nhö suoái nöôùc cam loä cuûa vò Chuyeån Luaân Thaùnh vöông.’ Nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh lìa khoûi chuùng sanh vaãn coù.’

“Thieän nam töû! Ta laïi coù noùi: ‘Nhöõng keû phaïm boán troïng caám, nhaát-xieån-ñeà, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, laøm naêm toäi nghòch ñeàu coù taùnh Phaät. Nhöõng chuùng sanh nhö vaäy ñeàu khoâng coù phaùp laønh. Taùnh Phaät laø laønh.’ Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh lìa khoûi chuùng sanh vaãn coù.’

“Thieän nam töû! Ta laïi coù daïy: ‘Chuùng sanh töùc laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Lìa khoûi chuùng sanh thì khoâng coù söï chöùng ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Cho neân ta ñöa ra ví duï ngöôøi muø sôø voi vôùi vua Ba-tö-naëc. Nhö nhöõng ngöôøi muø moâ taû con voi, tuy [ngöôøi nghe] khoâng nhaän ra ñöôïc con voi, nhöng cuõng khoâng ra ngoaøi [hình theå] con voi. Chuùng sanh noùi raèng saéc laø taùnh Phaät, cho ñeán thöùc laø taùnh Phaät, cuõng gioáng nhö vaäy; tuy khoâng 415

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phaûi taùnh Phaät nhöng cuõng khoâng ra ngoaøi taùnh Phaät.

Nhö ta vì nhaø vua noùi ví duï veà caây ñaøn khoâng haàu.1 Taùnh Phaät cuõng nhö theá.’

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn ñöa ra ñuû moïi thuyeát. Cuõng nhö ngöôøi muø hoûi veà söõa;2 taùnh Phaät cuõng theá. Vì nhaân duyeân aáy, coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhöõng keû phaïm boán troïng caám, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, laøm naêm toäi nghòch, haïng nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu coù taùnh Phaät.’ Hoaëc coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhöõng ngöôøi nhö vaäy khoâng coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! ÔÛ nhieàu nôi trong caùc kinh ñieån ta coù noùi raèng: ‘Moät ngöôøi ra ñôøi maø nhieàu ngöôøi ñöôïc lôïi ích, moät quoác ñoä maø coù hai Chuyeån luaân vöông, moät theá giôùi maø coù hai vò Phaät ra ñôøi; nhöõng vieäc nhö vaäy ñeàu khoâng theå coù. Trong moät coõi Töù thieân haï maø coù taùm vò Töù thieân vöông, cho ñeán coù hai coõi trôøi Tha hoùa töï taïi; cuõng laø khoâng theå coù.’ Nhöng ta coù ñeà caäp ñeán töø ñòa nguïc A-tyø [beân döôùi] coõi Dieâm-phuø-ñeà leân ñeán coõi trôøi A-ca-ni-traù.3 Nhöõng ñeä töû cuûa ta nghe noùi nhö vaäy, khoâng hieåu ñöôïc yù ta, lieàn baûo: ‘Nhö Lai noùi raèng khoâng coù möôøi phöông chö 1

Khoâng haàu (箜篌), teân Phaïn ngöõ laø vīṇā, moät loaïi nhaïc khí thôøi coå ñaïi coù 23 daây, nay khoâng coøn nöõa. Ví duï ñaøn khoâng haàu ñöôïc neâu ra trong quyeån 26, phaåm 10, phaàn 6. Xem laïi töø trang 179 cuûa Taäp 5.

2 Ví duï veà moâ taû söõa ñöôïc ñöa ra ñeå so saùnh vôùi söï moâ taû taùnh Phaät ôû quyeån 29, phaåm 11, phaàn 3. Trong ví duï naøy, hình theå vaø tính chaát cuûa söõa ñöôïc moâ taû vôùi moät ngöôøi “chöa töøng thaáy söõa” (sô baát kieán nhuõ) chöù khoâng duøng “ngöôøi muø hoûi veà söõa” (manh vaán nhuõ) nhö trong nguyeân baûn Haùn vaên ôû ñoaïn naøy. Tuy nhieân, yù nghóa sai leäch naøy cuõng khoâng quan troïng. Xin xem laïi ôû phaàn ñaõ daãn baét ñaàu töø trang 493 cuûa Taäp 5.

3 Coõi trôøi A-ca-ni-traù (Akaniṣṭha), dòch nghóa laø Saéc cöùu caùnh thieân, laø coõi trôøi cao nhaát trong Saéc giôùi.

416

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Phaät.’ [Nhöng] trong caùc kinh Ñaïi thöøa ta thaät coù noùi ñeán möôøi phöông chö Phaät.1 “Thieän nam töû! Nhöõng choã sai khaùc phaân bieät bieän giaûi nhö vaäy laø caûnh giôùi cuûa Phaät, khoâng phaûi choã bieát cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Nhö ai ñoái vôùi nhöõng ñieàu [sai laàm] noùi treân sanh taâm nghi ngôø, may ra coøn coù theå phaù hoaïi ñöôïc phieàn naõo nhö nuùi Tu-di. Neáu ai sanh taâm quyeát ñònh tin chaéc nhöõng ñieàu aáy thì goïi laø chaáp tröôùc.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø chaáp tröôùc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi [sanh taâm quyeát ñònh tin chaéc] nhö vaäy, duø ñöôïc nghe bieát [nhöõng ñieàu aáy] töø ngöôøi khaùc, hoaëc töï tìm hoïc trong kinh ñieån, hoaëc ñöôïc ngöôøi khaùc ra coâng daïy baûo, nhöng ñoái vôùi nhöõng ñieàu [ñaõ tin chaéc thì] vöôùng maéc khoâng theå buoâng xaû, ñoù goïi laø chaáp tröôùc.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Chaáp tröôùc nhö vaäy laø thieän hay baát thieän?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chaáp tröôùc nhö vaäy khoâng theå goïi laø thieän. Vì sao vaäy? Vì khoâng theå phaù tan ñöôïc caùc moái nghi ngôø.”

Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhöõng ngöôøi [sanh taâm quyeát ñònh tin chaéc] nhö vaäy, voán khoâng coù loøng nghi, sao noùi raèng khoâng theå phaù tan caùc moái nghi ngôø?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Phaøm ngöôøi khoâng coù loøng nghi, chính laø ñang nghi [maø khoâng bieát] ñoù thoâi.”

1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 31, baét ñaàu quyeån 32, phaåm Boà Taùt Ca-dieáp phaàn thöù hai (Ca-dieáp Boà Taùt phaåm chi nhò).

417

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! [Nhö vaäy] neáu coù ngöôøi baûo raèng vò Tu-ñaø-hoaøn khoâng ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, haún phaûi goïi ñoù laø ngöôøi vöôùng maéc, coù loøng nghi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoù goïi laø coù loøng [tin] quyeát ñònh, khoâng phaûi laø coù loøng nghi. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi tröôùc ñaõ nhìn thaáy ngöôøi ta vaø caây coái; veà sau khi ñi ñeâm troâng thaáy ôû xa coù moät caùi caây ñaõ bò ñoán ngang, beøn sanh loøng nghi hoaëc: ‘Khoâng bieát ñoù laø hình ngöôøi hay thaân caây?’

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi tröôùc ñaõ ñöôïc thaáy caùc vò tyøkheo, Phaïm chí.1 Veà sau, khi ñi ñöôøng troâng thaáy moät vò tyø-kheo töø xa lieàn sanh loøng nghi hoaëc: ‘Khoâng bieát ñoù laø tyø-kheo hay Phaïm chí?’

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi tröôùc ñaõ nhìn thaáy boø vaø traâu. Veà sau, khi thaáy moät con boø töø ñaèng xa lieàn sanh loøng nghi hoaëc: ‘Khoâng bieát ñoù laø boø hay traâu?’

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh, tröôùc coù ñöôïc nhìn thaáy hai vaät [khaùc nhau] thì sau ñoù môùi sanh loøng nghi.

Vì sao vaäy? Vì trong loøng khoâng bieát roõ. Ta khoâng heà noùi [phaân bieät hai ñieàu khaùc nhau] raèng vò Tu-ñaø-hoaøn coù ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc vaø khoâng ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc.2 Nhö vaäy, ngöôøi maø oâng noùi ñoù laøm sao laïi sanh loøng nghi?”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät daïy, tröôùc phaûi ñöôïc nhìn thaáy [hai vaät khaùc nhau] roài sau môùi 1

Tu só Phaät giaùo vaøo thôøi ñöùc Phaät ñöôïc goïi laø tyø-kheo hoaëc sa-moân, coøn caùc tu só ñaïo Baø-la-moân ñöôïc goïi laø Phaïm chí.

2 Veà ñieåm naøy, trong taát caû caùc kinh ñieån Phaät chæ noùi chaéc chaén moät ñieàu: ‘Vò Tu-ñaø-hoaøn khoâng ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc.’ Vì theá, ngöôøi tin vaøo ñieàu naøy khoâng theå goïi laø coù loøng nghi nhö lôøi Boà Taùt Ca-dieáp vöøa noùi tröôùc ñoù.

418

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

sanh loøng nghi. Nhöng coù nhöõng ngöôøi khi chöa ñöôïc thaáy hai vaät [khaùc nhau] cuõng sanh loøng nghi. Ñoù laø noùi ñieàu gì? Chaúng haïn nhö Nieát-baøn.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi ñi ñöôøng gaëp doøng nöôùc ñuïc, duø tröôùc ñoù chöa töøng thaáy nhöng cuõng sanh loøng nghi: ‘Khoâng bieát doøng nöôùc naøy saâu hay caïn?’ Ngöôøi aáy chöa töøng thaáy, vì sao laïi sanh loøng nghi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nieát-baøn laø döùt khoå. Khoâng phaûi Nieát-baøn töùc laø khoå. Choã thaáy cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu coù hai loaïi: thaáy khoå vaø thaáy khoâng khoå. Khoå vaø khoâng khoå ñoù laø: ñoùi, khaùt, laïnh, noùng, hôøn giaän, vui möøng, oám beänh, an oån, giaø nua, trai traùng, sanh ra, cheát ñi, troùi buoäc, giaûi thoaùt, lìa xa ngöôøi yeâu thöông luyeán meán, gaàn guõi keû oaùn gheùt thuø nghòch. Chuùng sanh thaáy vaäy roài lieàn sanh loøng nghi: ‘Lieäu coù söï xa lìa roát raùo nhöõng khoå naõo aáy chaêng?’ Vì theá maø chuùng sanh ñoái vôùi Nieát-baøn coù sanh loøng nghi.

“Nhö oâng hoûi raèng: ‘Ngöôøi aáy töø tröôùc chöa töøng thaáy doøng nöôùc ñuïc, sao laïi sanh loøng nghi?’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Ngöôøi aáy ñaõ töøng thaáy [söï vieäc töông töï] ôû nôi khaùc roài, neân ôû nôi chöa töøng ñeán môùi sanh loøng nghi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Tröôùc ñaây khi thaáy choã saâu, choã caïn, ngöôøi aáy ñaõ khoâng sanh loøng nghi; vì sao nay nhìn thaáy laïi sanh loøng nghi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì laø nôi chöa töøng ñi qua neân môùi sanh nghi. Vì vaäy ta coù noùi: ‘Khoâng bieát roõ neân nghi.’”

419

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theo nhö lôøi Phaät daïy, nghi töùc laø vöôùng maéc, vöôùng maéc töùc laø nghi. Ñoù laø noùi haïng ngöôøi naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoù laø nhöõng keû döùt maát caên laønh.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhöõng haïng ngöôøi naøo coù theå döùt maát caên laønh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù nhöõng ngöôøi thoâng minh lanh lôïi, trí tueä saùng suoát, kheùo bieát phaân bieät, nhöng lìa xa baïn toát, khoâng nghe Chaùnh phaùp, khoâng kheùo suy xeùt, khoâng thöïc haønh ñuùng phaùp; nhöõng ngöôøi nhö vaäy coù theå döùt maát caên laønh.

“Ngoaøi boán ñieàu vöøa noùi,1 [nhöõng ngöôøi naøy] trong loøng coøn töï suy xeùt raèng: ‘Khoâng coù vaät boá thí. Vì sao vaäy? Boá thí töùc laø lìa boû taøi vaät. Neáu vieäc boá thí coù quaû baùo, neân bieát raèng ngöôøi boá thí thöôøng phaûi ngheøo khoán. Vì sao vaäy? Vì haït gioáng vaø quaû [cuûa noù] laø töông töï nhö nhau.

Cho neân noùi raèng khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’ Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, ñoù goïi laø döùt maát caên laønh.

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Ngöôøi boá thí, ngöôøi nhaän boá thí vaø taøi vaät boá thí, ba ñieàu aáy laø voâ thöôøng, khoâng luùc naøo truï yeân. Neáu khoâng truï yeân, sao coù theå noùi ñöôïc ñaâu laø ngöôøi boá thí, laø ngöôøi nhaän boá thí, laø taøi vaät boá thí? Neáu khoâng coù ngöôøi nhaän boá thí, laøm sao coù ñöôïc quaû baùo? Vì nghóa aáy neân khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’

1

Boán ñieàu vöøa noùi laø: 1. Lìa xa baïn toát; 2. Khoâng nghe Chaùnh phaùp; 3. Khoâng kheùo suy xeùt; 4. Khoâng thöïc haønh ñuùng phaùp.

420

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt maát caên laønh.

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Trong khi ngöôøi thöïc haønh vieäc boá thí, duøng ñeán naêm söï boá thí.1 Ngöôøi nhaän boá thí roài, coù khi laøm ñieàu thieän, coù khi laøm ñieàu baát thieän, nhöng ngöôøi ñaõ boá thí laïi khoâng nhaän ñöôïc quaû thieän hoaëc quaû baát thieän. Nhö leõ thöôøng ôû theá gian, do haït gioáng sanh ra quaû, quaû aáy laïi taïo thaønh haït gioáng. Nhaân töùc laø ngöôøi boá thí; quaû töùc laø ngöôøi nhaän boá thí. Nhöng ngöôøi nhaän boá thí khoâng theå duøng nhöõng phaùp thieän hoaëc baát thieän ñeå laøm cho thí chuû ñaït ñöôïc [quaû baùo]. Vì nghóa aáy neân khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’ Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt maát caên laønh.

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Khoâng coù vaät boá thí.

Vì sao vaäy? Vì vaät boá thí laø voâ kyù.2 Neáu laø voâ kyù, laøm sao coù theå ñöôïc quaû baùo thieän? Khoâng coù quaû baùo thieän, töùc laø voâ kyù. Neáu taøi vaät laø voâ kyù, neân bieát raèng khoâng coù quaû baùo thieän, aùc. Cho neân khoâng coù vieäc boá thí, khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’ Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt maát caên laønh.

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Boá thí laø yù nieäm. Neáu laø yù nieäm thì khoâng nhìn thaáy, khoâng coù ñoái töôïng, khoâng 1

Naêm söï boá thí (nguõ söï thí): ñaõ coù noùi ôû ñoaïn tröôùc, goàm: 1. Duøng vaät chaát boá thí (thí saéc); 2. Duøng coâng söùc boá thí (thí löïc); 3. Duøng söï an oån boá thí, töùc laø baûo veä ngöôøi khaùc (thí an); 4. Duøng maïng soáng ñeå boá thí (thí maïng); 5. Duøng taøi bieän luaän boá thí, nghóa laø duøng khaû naêng bieän luaän ñeå giuùp ngöôøi ñöôïc lôïi laïc (thí bieän).

2 Voâ kyù: khoâng thuoäc veà thieän, cuõng khoâng thuoäc veà baát thieän.

421

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuoäc phaùp hình saéc. Neáu khoâng phaûi laø hình saéc, laøm sao coù theå boá thí? Cho neân khoâng coù vieäc boá thí, khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.’ Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt maát caên laønh.

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Neáu ngöôøi boá thí vì hình töôïng Phaät, thieân thaàn, hoaëc vì cha meï ñaõ qua ñôøi maø laøm vieäc boá thí, aét khoâng coù ngöôøi thoï nhaän. Neáu khoâng coù ngöôøi thoï nhaän, leõ ra khoâng coù quaû baùo. Neáu khoâng coù quaû baùo, töùc laø khoâng coù nhaân. Neáu khoâng coù nhaân, töùc laø khoâng coù quaû.’ Neáu ngöôøi noùi khoâng coù nhaân quaû theo caùch nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt maát caên laønh.

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Khoâng coù cha meï. Neáu noùi cha meï laø nhaân cuûa chuùng sanh, laø baäc sanh ra chuùng sanh, thì theo lyù phaûi thöôøng sanh maõi, khoâng coù söï döùt maát.

Vì sao vaäy? Vì nhaân laø thöôøng coù. Nhöng vì khoâng thöôøng sanh maõi, neân bieát raèng khoâng coù cha meï.’

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Khoâng coù cha meï. Vì sao vaäy?

Neáu thaân cuûa chuùng sanh laø nhaân nôi cha meï maø coù, leõ ra moãi ngöôøi ñeàu phaûi coù ñuû hai caên1 nam, nöõ. Nhöng vì khoâng coù ñuû [hai caên] neân bieát raèng chuùng sanh chaúng phaûi nhaân nôi cha meï maø coù.’

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Chaúng phaûi nhaân nôi cha meï sanh ra chuùng sanh. Vì sao vaäy? Tröôùc maét nhìn thaáy chuùng sanh khoâng gioáng heät cha meï, nhö veà thaân theå, hình saéc, taâm taùnh, caùch ñi ñöùng... Cho neân cha meï chaúng phaûi laø nhaân sanh ra chuùng sanh.’

1

Hai caên: ôû ñaây chæ boä phaän sanh duïc nam vaø nöõ.

422

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Taát caû nhöõng thöù theá gian goïi laø khoâng ñöôïc phaân laøm boán loaïi. Moät laø vì chöa sanh ra neân goïi laø khoâng, nhö khi ñaát seùt môùi nhoài thaønh khoái, chöa coù coâng duïng cuûa caùi bình. Hai laø dieät maát roài neân goïi laø khoâng, nhö khi caùi bình ñaõ beå naùt thì goïi laø khoâng [coù caùi bình]. Ba laø khaùc bieät nhau neân coù caùi naøy thì khoâng caùi kia, nhö trong con boø khoâng coù con ngöïa, trong con ngöïa khoâng coù con boø. Boán laø hoaøn toaøn khoâng coù neân goïi laø khoâng, nhö söøng thoû, nhö loâng ruøa... Cha meï cuûa chuùng sanh cuõng vaäy, ñoàng vôùi boán loaïi khoâng coù aáy.

Neáu noùi raèng cha meï laø nhaân cuûa chuùng sanh, khi cha meï cheát sao con khoâng nhaát ñònh cheát theo? Cho neân cha meï chaúng phaûi laø nhaân sanh ra chuùng sanh.’

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Neáu noùi cha meï laø nhaân cuûa chuùng sanh, leõ ra phaûi thöôøng nhaân nôi cha meï sanh ra chuùng sanh. Nhöng laïi coù nhöõng loaøi do bieán hoùa sanh ra, do aåm öôùt sanh ra, vì theá neân bieát raèng chaúng phaûi nhaân nôi cha meï sanh ra chuùng sanh.’

“Hoaëc laïi suy xeùt raèng: ‘Chuùng sanh laø töï coù, chaúng phaûi nhaân nôi cha meï maø sanh ra, lôùn leân. Ví nhö loaøi chim khoång töôùc1 nghe tieáng saám maø sanh chim con; nhö loaøi chim thanh töôùc, chim maùi uoáng nöôùc maét chim troáng maø sanh chim con; nhö loaøi chim maïng maïng,2 chim maùi nhìn thaáy chim troáng muùa maø sanh chim con.’ “Ñang khi suy nghó [nhöõng ñieàu] nhö theá, neáu khoâng gaëp ñöôïc baäc thieän tri thöùc, neân bieát raèng ngöôøi nhö theá coù theå döùt maát caên laønh.’

1 2

Khoång töôùc: teân moät loaøi chim, dòch töø Phaïn ngöõ laø mayūra, dòch aâm laø ma-dola (摩由羅).

Maïng maïng: teân moät loaøi chim, dòch töø Phaïn ngöõ jīvajīvaka, dòch aâm laø kì-baøkì-baø-ca (耆婆耆婆迦).

423

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Theá gian hoaøn toaøn khoâng coù quaû baùo thieän, aùc. Vì sao vaäy? Vì [tröôùc maét thaáy] coù nhöõng chuùng sanh thöïc haønh ñaày ñuû möôøi ñieàu laønh, vui thích laøm vieäc boá thí, sieâng tu coâng ñöùc, nhöng laïi mang nhieàu taät beänh nôi thaân, tuoåi trung nieân cheát yeåu, hoaëc hao toån taøi vaät, vöôùng phaûi nhieàu söï lo aâu buoàn khoå. Laïi [thaáy] coù nhöõng chuùng sanh laøm ñuû möôøi ñieàu aùc, tham lam buûn xæn, ganh gheùt ñoá kî, löôøi nhaùc trì treä, chaúng tu moïi phaùp laønh, nhöng laïi ñöôïc thaân theå an oån khoâng beänh, maïng soáng daøi laâu, ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, khoâng gaëp phaûi nhöõng lo aâu saàu khoå. Vì theá neân bieát raèng khoâng heà coù quaû baùo thieän, aùc.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Ta töøng nghe caùc baäc thaùnh nhaân daïy: Coù ngöôøi tu thieän, khi maïng chung thì phaàn nhieàu ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc. Coù nhöõng keû laøm aùc, khi maïng chung laïi sanh vaøo coõi ngöôøi, coõi trôøi. Vì theá neân bieát raèng khoâng heà coù quaû baùo thieän, aùc.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Lôøi daïy cuûa taát caû thaùnh nhaân phaân laøm hai loaïi: Moät laø noùi raèng keû saùt sanh ñöôïc quaû baùo thieän; hai laø noùi raèng keû saùt sanh chòu quaû baùo aùc. Vì theá neân bieát raèng lôøi daïy cuûa baäc thaùnh laø khoâng nhaát ñònh. Neáu [lôøi daïy cuûa] baäc thaùnh ñaõ khoâng nhaát ñònh, ta laøm sao [tin töôûng] nhaát ñònh? Vì theá neân bieát raèng khoâng heà coù quaû baùo thieän, aùc.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Trong khaép theá gian khoâng coù baäc thaùnh nhaân. Vì sao vaäy? Neáu laø thaùnh nhaân aét phaûi ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo. Taát caû chuùng sanh ñang khi coù ñuû phieàn naõo, tu taäp Chaùnh ñaïo, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy cuøng luùc coù caû Chaùnh ñaïo vaø phieàn naõo. Neáu 424

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

cuøng luùc coù caû hai, neân bieát raèng Chaùnh ñaïo khoâng theå phaù tröø phieàn naõo. Neáu khoâng coù phieàn naõo maø tu Chaùnh ñaïo, thì Chaùnh ñaïo aáy coù taùc duïng gì? Nhö vaäy, vôùi ngöôøi coù ñaày ñuû phieàn naõo thì Chaùnh ñaïo khoâng theå phaù tröø; vôùi ngöôøi khoâng coù phieàn naõo thì Chaùnh ñaïo aét laø voâ duïng.

Vì theá neân bieát raèng trong khaép theá gian khoâng coù baäc thaùnh nhaân!’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Voâ minh laøm duyeân cho haønh, cho ñeán sanh laøm duyeân cho giaø, cheát. Möôøi hai nhaân duyeân aáy, taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû. Taùnh cuûa Taùm Thaùnh ñaïo laø bình ñaúng, neân leõ ra [taát caû chuùng sanh cuõng ñeàu coù ñuû] nhö vaäy; khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc, leõ ra taát caû moïi ngöôøi cuõng ñöôïc; khi moät ngöôøi tu taäp, leõ ra taát caû moïi ngöôøi ñeàu dieät ñöôïc khoå. Vì sao vaäy? Vì phieàn naõo laø nhö nhau. Nhöng nay khoâng ñöôïc [nhö vaäy], neân bieát raèng khoâng coù Chaùnh ñaïo.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Thaùnh nhaân ñeàu coù nhöõng phaùp ñoàng vôùi phaøm phu, nhö laø: aên uoáng, ñi ñöùng, naèm ngoài, nguû nghæ, vui cöôøi, ñoùi khaùt, laïnh noùng, lo saàu, sôï seät... Neáu ñoàng vôùi phaøm phu nhöõng vieäc nhö vaäy thì neân bieát raèng thaùnh nhaân khoâng ñaït ñöôïc Thaùnh ñaïo.

Neáu ñaït ñöôïc Thaùnh ñaïo, leõ ra phaûi vónh vieãn döùt haún nhöõng vieäc nhö vaäy. Nhöõng vieäc nhö vaäy neáu khoâng döùt tröø thì neân bieát raèng khoâng coù Thaùnh ñaïo.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Thaùnh nhaân coù thaân, höôûng thuï naêm moùn duïc laïc, laïi cuõng nhuïc maï, ñaùnh ñaäp ngöôøi khaùc, cuõng ganh gheùt ñoá kî, kieâu maïn, thoï nhaän moïi söï khoå, vui, taïo taùc caùc nghieäp thieän, aùc. Vì nhaân duyeân aáy neân bieát raèng khoâng coù thaùnh nhaân. Neáu 425

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø ngöôøi coù ñaïo, leõ ra phaûi maõi maõi döùt haún nhöõng vieäc aáy. Nhöõng vieäc aáy khoâng döùt tröø neân bieát raèng khoâng coù Thaùnh ñaïo.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Ngöôøi giaøu loøng thöông xoùt thì goïi laø thaùnh nhaân. Do nhaân duyeân gì goïi laø thaùnh nhaân? Do nhaân duyeân laø Thaùnh ñaïo neân goïi laø thaùnh nhaân. Neáu taùnh cuûa Thaùnh ñaïo laø thöông xoùt, leõ ra phaûi thöông xoùt, nhôù nghó ñeán taát caû chuùng sanh, chaúng ñôïi tu taäp roài môùi coù ñöôïc söï thöông xoùt aáy. Neáu laø khoâng coù loøng thöông xoùt, vì sao thaùnh nhaân do nôi vieäc ñaït ñöôïc Thaùnh ñaïo roài môùi coù loøng thöông xoùt? Vì theá neân bieát raèng theá gian khoâng coù thaùnh nhaân.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Taát caû boán ñaïi khoâng do nhaân maø sanh ra, chuùng sanh ñeàu coù ñuû nhö nhau.

Taùnh cuûa boán ñaïi aáy khoâng phaân bieät chuùng sanh, beân naøy neân tôùi, beân kia chaúng neân tôùi... Neáu coù Thaùnh ñaïo, leõ ra cuõng phaûi coù taùnh [khoâng phaân bieät] nhö vaäy; nhöng nay khoâng phaûi theá, [vì coù keû ñöôïc ngöôøi khoâng,] vì theá neân bieát raèng trong theá gian khoâng coù thaùnh nhaân.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Neáu nhö caùc baäc thaùnh nhaân chæ coù [chung] moät Nieát-baøn, neân bieát nhö vaäy aét laø khoâng coù thaùnh nhaân. Vì sao vaäy? Vì [Nieát-baøn aáy] khoâng theå ñaït ñöôïc! Theo lyù thì phaùp thöôøng truï laø khoâng theå ñaït ñöôïc, khoâng theå naém baét, khoâng theå buoâng boû. Neáu caùc baäc thaùnh nhaân coù nhieàu Nieát-baøn thì ñoù laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì laø phaùp coù theå tính ñeám. Neáu Nieát-baøn laø moät thì khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc, leõ ra heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu ñaït ñöôïc. Neáu Nieát-baøn laø nhieàu, aét coù ranh giôùi phaân bieät. Neáu coù ranh giôùi, laøm sao goïi laø 426

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

thöôøng? Neáu nhö noùi raèng theå cuûa Nieát-baøn laø moät nhöng giaûi thoaùt laø nhieàu, cuõng nhö ñaàu ngöôøi laø moät nhöng raêng, löôõi laø nhieàu. Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

Choã ñaït ñöôïc cuûa moãi ngöôøi khoâng phaûi choã ñaït ñöôïc cuûa taát caû moïi ngöôøi. Vì coù ranh giôùi phaân bieät neân leõ ra laø voâ thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng, sao coù theå goïi laø Nieát-baøn? Neáu khoâng coù Nieát-baøn thì ai laø thaùnh nhaân? Vì theá neân bieát raèng khoâng coù thaùnh nhaân.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Ñaïo cuûa thaùnh nhaân khoâng phaûi do nhaân duyeân maø ñaït ñöôïc. Neáu ñaïo cuûa thaùnh nhaân khoâng phaûi do nhaân duyeân ñaït ñöôïc, vì sao taát caû moïi ngöôøi khoâng laøm thaùnh nhaân? Neáu taát caû moïi ngöôøi khoâng phaûi thaùnh nhaân, thì neân bieát raèng khoâng coù thaùnh nhaân cuõng nhö Thaùnh ñaïo.’

“Hoaëc [ngöôøi aáy] laïi suy xeùt raèng: ‘Thaùnh nhaân daïy raèng söï thaáy bieát chaân chaùnh coù hai nhaân duyeân. Moät laø ñöôïc nghe Chaùnh phaùp töø ngöôøi khaùc, hai laø töï trong loøng mình suy xeùt [bieát ñöôïc]. Hai nhaân duyeân naøy neáu laø do duyeân [khaùc] sanh ra, thì duyeân [khaùc] aáy cuõng laïi laø do duyeân khaùc nöõa sanh ra. Cöù xoay vaàn tieáp noái maõi nhö theá, khoâng bao giôø döùt. Nhöng neáu hai [nhaân duyeân thaáy bieát chaân chaùnh] aáy khoâng phaûi do duyeân sanh, thì taïi sao taát caû chuùng sanh laïi khoâng [töï nhieân] ñaït ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh?’ “[Ngöôøi aáy] trong khi quaùn xeùt nhöõng ñieàu nhö treân thì coù theå döùt maát caên laønh.

“Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh naøo thaáy bieát saâu xa nhöõng lyù khoâng nhaân quaû [theo caùch] nhö vaäy, thì ngöôøi 427

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

aáy coù theå döùt maát naêm caên laønh nhö tín caên, [tinh taán caên]...1 “Thieän nam töû! Nhöõng keû döùt maát caên laønh khoâng phaûi laø haïng ngöôøi heøn haï thaáp keùm, ngu ñoän; cuõng khoâng phaûi haøng chö thieân coõi trôøi hay nhöõng chuùng sanh trong ba ñöôøng aùc. Nhöõng keû phaù hoaïi Taêng ñoaøn cuõng vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, ñeán khi naøo seõ coù theå sanh trôû laïi caên laønh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi aáy coù hai thôøi ñieåm [coù theå] sanh trôû laïi caên laønh, moät laø khi vöøa môùi vaøo ñòa nguïc, hai laø khi ra khoûi ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Phaùp laønh coù ba loaïi: quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. Neáu laø quaù khöù thì taùnh töï dieät maát; [nguyeân] nhaân tuy dieät maát nhöng quaû baùo chöa chín muoài, vì theá neân khoâng goïi laø döùt maát quaû cuûa quaù khöù. [Chæ ngöôøi] döùt heát caû nhaân [laønh] trong quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai môùi goïi laø döùt maát [caên laønh].”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu döùt heát caû nhaân [laønh] trong ba ñôøi goïi laø döùt maát caên laønh, thì ngöôøi döùt caên laønh töùc nhieân coù taùnh Phaät. Taùnh Phaät nhö vaäy laø quaù khöù, laø hieän taïi, laø vò lai, hay laø khaép trong ba ñôøi?

“Neáu [taùnh Phaät] laø quaù khöù, laøm sao goïi laø thöôøng?

Taùnh Phaät laø thöôøng, neân bieát laø khoâng phaûi quaù khöù.

1

Naêm caên laønh: tín caên (信根), coù loøng tin vaøo Tam baûo, vaøo giaùo phaùp Töù ñeá...; tinh taán caên (精進根) cuõng goïi laø caàn caên (勤根), laø chuyeân caàn tu hoïc vaø thöïc haønh caùc phaùp laønh; nieäm caên (念根), thöôøng nhôù nghó Chaùnh phaùp; ñònh caên ( 定根), thöôøng giöõ taâm an ñònh, khoâng maát chaùnh nieäm; vaø tueä caên (慧根) thöôøng duøng trí tueä suy xeùt chaân lyù. Vì caùc phaùp naøy laø coäi nguoàn sanh ra taát caû caùc phaùp laønh neân goïi chuùng laø caên (根), nghóa laø coäi goác.

428

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Neáu [taùnh Phaät] laø vò lai, laøm sao goïi laø thöôøng? Vì sao Phaät noùi raèng taát caû chuùng sanh nhaát ñònh seõ ñaït ñöôïc [taùnh Phaät]? Neáu nhaát ñònh seõ ñaït ñöôïc, sao laïi noùi laø [coù theå] döùt maát?

“Neáu [taùnh Phaät] laø hieän taïi, laøm sao laïi goïi laø thöôøng?

Vì sao Phaät noùi raèng nhaát ñònh coù theå thaáy ñöôïc?

“Nhö Lai cuõng daïy raèng taùnh Phaät coù saùu ñöùc: thöôøng toàn, chaân chaùnh, ñuùng thaät, hieàn thieän, thanh tònh vaø coù theå thaáy. Neáu nhöõng keû döùt maát caên laønh maø coù taùnh Phaät, aét khoâng theå goïi laø döùt maát caên laønh. Coøn neáu hoï khoâng coù taùnh Phaät, vì sao noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät? Neáu noùi raèng taùnh Phaät laïi khi coù khi maát thì taïi sao Nhö Lai noùi raèng [taùnh Phaät laø] thöôøng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai Theá Toân vì chuùng sanh neân duøng ñeán boán phöông thöùc traû lôøi. Moät laø traû lôøi baèng caùch xaùc ñònh chaéc chaén, [goïi laø ñònh ñaùp]; hai laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích, [goïi laø phaân bieät ñaùp]; ba laø traû lôøi [thích hôïp] tuøy theo caâu hoûi, [goïi laø tuøy vaán ñaùp]; boán laø traû lôøi baèng caùch phôùt lôø, xem nhö khoâng nghe, [goïi laø trí ñaùp].1 “Thieän nam töû! Theá naøo laø traû lôøi baèng caùch xaùc ñònh chaéc chaén? Nhö hoûi raèng: ‘Taïo nghieäp aùc seõ ñöôïc quaû 1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng 置答 (trí ñaùp), caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu dòch laø ñaùp baèng caùch yeân laëng, khoâng ñuùng vôùi yù nghóa ôû ñaây. Coù raát nhieàu tröôøng hôïp ñöùc Phaät duøng caùch yeân laëng maø ñaùp (默然而答 - maëc nhieân nhi ñaùp), nhöng söï yeân laëng aáy coù theå bieåu loä söï ñoàng yù, taùn thaønh, khaùc vôùi nghóa duøng ôû ñaây. Chöõ 置 (trí) hoaøn toaøn khoâng mang nghóa “yeân laëng”, maø coù nghóa laø phôùt lôø, gaït sang moät beân, khoâng quan taâm ñeán, xem nhö khoâng coù... Vaø ñaây môùi chính laø yù nghóa cuûa caùch ñaùp naøy, vì vaán ñeà neâu leân coù theå laø khoâng caàn thieát phaûi giaûi ñaùp, chæ naèm trong phaïm truø hí luaän maø khoâng giuùp ích gì cho söï giaûi thoaùt. Nhö vaäy, tuy cuõng laø yeân laëng khoâng noùi, nhöng yù nghóa khoâng naèm ôû söï yeân laëng, maø ôû choã laø khoâng löu taâm ñeán söï vieäc neâu ra, vì bieát ñoù laø vieäc voâ boå.

429

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thieän hay quaû baát thieän?’ Nhö vaäy neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: ‘Seõ phaûi chòu quaû baát thieän.’ Ñoái vôùi vieäc taïo nghieäp laønh cuõng [neân traû lôøi chaéc chaén] nhö vaäy: ‘Seõ ñöôïc quaû baùo toát laønh.’

“Nhö hoûi raèng: ‘Nhö Lai coù phaûi laø baäc Nhaát thieát trí [roõ bieát taát caû] hay chaêng? Nhö vaäy neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: ‘Ñuùng laø baäc Nhaát thieát trí.’ Nhö hoûi raèng: ‘Phaät phaùp coù thanh tònh chaêng?’ Nhö vaäy neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: “Nhaát ñònh laø thanh tònh.’ Nhö hoûi raèng: ‘Ñeä töû cuûa Nhö Lai coù laøm theo ñuùng phaùp chaêng?’

Nhö vaäy neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: ‘Coù laøm theo ñuùng phaùp.’

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch xaùc ñònh chaéc chaén.

“Theá naøo laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích? Nhö ta coù giaûng veà giaùo phaùp Boán chaân ñeá. Theá naøo laø boán? Ñoù laø khoå, taäp, dieät, ñaïo. Theá naøo laø Khoå ñeá? Vì coù taùm noãi khoå1 neân goïi laø Khoå ñeá. Theá naøo laø Taäp ñeá? Vì naêm aám laø nhaân [hôïp laïi] neân goïi laø Taäp ñeá. Theá naøo laø Dieät ñeá? Vì tham, saân, si ñeàu döùt heát neân goïi laø Dieät ñeá. Theá naøo laø Ñaïo ñeá? Vì coù Ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo neân goïi laø Ñaïo ñeá...

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Theá naøo laø traû lôøi [thích hôïp] tuøy theo caâu hoûi? Nhö ta coù daïy raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng.’ Laïi coù ngöôøi hoûi: ‘Nhö Lai Theá Toân vì nhöõng phaùp gì maø noùi lyù voâ thöôøng?’ Lieàn ñaùp raèng: ‘Vì phaùp höõu vi neân Nhö Lai noùi lyù voâ thöôøng.’ Ñoái vôùi lyù voâ ngaõ cuõng theá.

1

Taùm noãi khoå (Baùt khoå): goàm coù 1. Sanh laø khoå; 2. Giaø laø khoå; 3. Beänh laø khoå; 4.

Cheát laø khoå; 5. Mong caàu khoâng ñöôïc laø khoå; 6. Naêm aám phaùt trieån baát thöôøng laø khoå; 7. Xa lìa ngöôøi thöông yeâu laø khoå; 8. Gaëp gôõ, gaàn guõi keû oaùn gheùt laø khoå.

430

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Nhö Phaät coù daïy: ‘Taát caû caùc phaùp [theá gian] ñeàu nhö löûa döõ thieâu ñoát.’ Keû khaùc laïi hoûi: ‘Nhö Lai Theá Toân vì nhöõng phaùp gì maø noùi raèng taát caû caùc phaùp [theá gian] nhö löûa döõ thieâu ñoát?’ Lieàn ñaùp raèng: ‘Vì tham, saân, si neân Nhö Lai noùi raèng taát caû phaùp [theá gian] ñeàu nhö löûa döõ thieâu ñoát.’

“Nhö theá goïi laø traû lôøi [thích hôïp] tuøy theo caâu hoûi.

“Thieän nam töû! Nhö Lai coù ñuû caùc phaùp nhö Möôøi löïc, Boán voâ sôû uùy, Ñaïi töø, Ñaïi bi, Ba nieäm xöù, taùm vaïn öùc caùc moân tam-muoäi nhö [tam-muoäi] Thuû-laêng-nghieâm, Ba möôi hai töôùng toát, Taùm möôi veû ñeïp, ba möôi laêm ngaøn caùc moân tam-muoäi nhö tam-muoäi Nguõ trí aán, boán ngaøn hai traêm caùc moân tam-muoäi nhö tam-muoäi Kim cang, tammuoäi Phöông tieän... Voâ löôïng voâ bieân caùc phaùp nhö vaäy ñeàu laø taùnh Phaät cuûa Phaät. Taùnh Phaät aáy coù baûy ñöùc: thöôøng, ngaõ, laïc, tònh, chaân, thaät vaø thieän. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa vò Boà Taùt thoï thaân sau cuøng1 coù saùu ñöùc: thöôøng, tònh, chaân, thaät, thieän, thaáy ñöôïc phaàn nhoû. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Theo nhö caâu hoûi cuûa oâng tröôùc ñaây: ‘Nhöõng keû döùt maát caên laønh coù taùnh Phaät hay khoâng? Nhöõng keû aáy cuõng coù taùnh Phaät cuûa Nhö Lai, cuõng coù taùnh Phaät cuûa [Boà Taùt] thoï thaân sau cuøng. Vì hai taùnh Phaät aáy bò che laáp ôû ñôøi vò lai neân goïi laø khoâng; vì roát cuøng roài seõ ñaït ñöôïc taùnh 1

Boà Taùt thoï thaân sau cuøng: töùc vò Boà Taùt ñaûn sanh ñeå thaønh Phaät, khoâng coøn thoï thaân sau nöõa. Nguyeân baûn duøng ‘haäu thaân Boà Taùt’, noùi ñuû laø ‘toái haäu thaân Boà Taùt’, cuõng goïi laø ‘Boà Taùt Nhaát sanh boå xöù’.

431

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät neân goïi laø coù. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Taùnh Phaät cuûa Nhö Lai khoâng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai. Taùnh Phaät cuûa vò Boà Taùt thoï thaân sau cuøng laø thuoäc veà hieän taïi vaø vò lai. Vì thaáy ñöôïc moät phaàn nhoû taùnh Phaät neân goïi laø hieän taïi; vì chöa thaáy ñöôïc troïn veïn neân goïi laø vò lai. Nhaân taùnh Phaät cuûa Nhö Lai khi chöa chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà cuõng laø quaù khöù, hieän taïi, vò lai; nhöng quaû thì khoâng nhö vaäy, coù thuoäc veà ba ñôøi, cuõng coù khoâng thuoäc veà ba ñôøi. Nhaân taùnh Phaät cuûa vò Boà Taùt thoï thaân sau cuøng cuõng laø quaù khöù, hieän taïi, vò lai; vaø quaû cuõng gioáng nhö vaäy. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Vôùi haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù chín, taùnh Phaät coù saùu ñöùc: thöôøng, thieän, chaân, thaät, thanh tònh, coù theå thaáy.

Nhaân taùnh Phaät cuûa vò naøy cuõng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai; vaø quaû cuõng gioáng nhö vaäy. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Töø haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù taùm xuoáng ñeán haøng truï ôû ñòa vò thöù saùu, taùnh Phaät coù naêm ñöùc: chaân, thaät, tònh, thieän, coù theå thaáy. Nhaân taùnh Phaät cuûa caùc vò naøy cuõng laø quaù khöù, hieän taïi, vò lai; vaø quaû cuõng gioáng nhö vaäy. Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Töø haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù naêm xuoáng ñeán haøng sô truï, taùnh Phaät coù naêm ñöùc: moät laø chaân, hai laø thaät, ba laø tònh, boán laø coù theå thaáy, naêm laø thieän vaø baát thieän.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät coù naêm ñöùc, saùu ñöùc, hoaëc baûy ñöùc aáy, nhöõng keû döùt maát caên laønh cuoái cuøng roài cuõng 432

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

seõ ñaït ñöôïc, vì vaäy neân coù theå noùi raèng hoï coù taùnh Phaät.

Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Keû döùt maát caên laønh nhaát ñònh laø coù taùnh Phaät’, hoaëc noùi raèng: ‘Nhaát ñònh laø khoâng coù taùnh Phaät.’ Ñoù laø [tröôøng hôïp caàn phaûi] traû lôøi baèng caùch phôùt lôø, xem nhö khoâng nghe.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Con nghe noùi raèng: Khoâng ñöa ra caâu traû lôøi môùi goïi laø traû lôøi baèng caùch phôùt lôø. Nay vì nhaân duyeân gì Nhö Lai thaät coù traû lôøi maø goïi laø phôùt lôø?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta cuõng khoâng noùi raèng gaït sang moät beân khoâng traû lôøi môùi goïi laø traû lôøi baèng caùch phôùt lôø. Thieän nam töû! Traû lôøi baèng caùch phôùt lôø coù hai yù nghóa: Moät laø ngaên chaën [vaán ñeà, khoâng cho phaùt trieån theâm]; hai laø khoâng vöôùng maéc [vaøo vaán ñeà aáy]. Do nhöõng nghóa ñoù neân môùi goïi laø traû lôøi baèng caùch phôùt lôø.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI BOÁN

433

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI LAÊM PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn ba

B

oà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Theo lôøi Phaät daïy thì theá naøo laø nhaân cuõng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai; quaû cuõng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai; laïi cuõng khoâng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Naêm aám coù hai loaïi, moät laø nhaân, hai laø quaû. Nhaân cuûa naêm aám naøy laø thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai; quaû cuûa naêm aám naøy cuõng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai; maø cuõng khoâng thuoäc veà quaù khöù, hieän taïi, vò lai.

“Thieän nam töû! Heát thaûy voâ minh, phieàn naõo troùi buoäc... ñeàu laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì laø nhaân cuûa taùnh Phaät.

Do nôi voâ minh, haønh... vaø caùc phieàn naõo maø ñöôïc naêm aám hieàn thieän, goïi laø taùnh Phaät. Do nôi naêm aám hieàn thieän [maø tu tieán] cho ñeán ñaït ñöôïc quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Cho neân tröôùc ñaây, trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh nhö maùu laãn vôùi söõa.’ Maùu, ñoù laø voâ minh, haønh... taát caû phieàn naõo. Söõa, ñoù laø naêm aám hieàn thieän. Cho neân ta daïy raèng: ‘Do nôi phieàn naõo vaø naêm aám hieàn thieän maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña490

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Nhö thaân cuûa chuùng sanh ñeàu do nôi tinh huyeát maø thaønh. Taùnh Phaät cuõng vaäy. Haøng Tu-ñaø-hoaøn vaø Tö-ñaø-haøm döùt tröø ñöôïc moät ít phieàn naõo, taùnh Phaät [nôi hoï] ví nhö söõa töôi. Taùnh Phaät ôû haøng A-na-haøm ví nhö kem söõa. Taùnh Phaät ôû caùc vò A-la-haùn ví nhö bô soáng. Töø caùc vò Phaät Bích-chi leân ñeán Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi, taùnh Phaät ví nhö bô chín. Taùnh Phaät ôû Nhö Lai ví nhö ñeà-hoà.

“Thieän nam töû! Vì phieàn naõo hieän taïi laøm chöôùng ngaïi neân chuùng sanh khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Ví nhö ôû Höông sôn coù loaøi coû nhaãn nhuïc nhöng khoâng phaûi taát caû boø ñeàu ñöôïc aên coû aáy. Taùnh Phaät cuõng vaäy.

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Taùnh Phaät coù naêm ñöùc, saùu ñöùc, baûy ñöùc, neáu ñeán ñôøi vò lai môùi coù, vì sao noùi raèng nhöõng keû döùt maát caên laønh coù taùnh Phaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö caùc chuùng sanh ñeàu coù nghieäp quaù khöù. Do nghieäp aáy laøm nhaân neân trong hieän taïi phaûi chòu quaû baùo; laïi coù nghieäp vò lai, nhöng vì nghieäp aáy chöa sanh neân chöa coù quaû baùo; laïi coù phieàn naõo trong hieän taïi, neáu khoâng coù phieàn naõo aáy thì leõ ra taát caû chuùng sanh ñeàu thaáy roõ ñöôïc taùnh Phaät ngay tröôùc maét. Vì theá, nhöõng keû döùt maát caên laønh laø do nhaân duyeân phieàn naõo trong ñôøi hieän taïi khieán cho döùt maát caên laønh. Nhôø söùc cuûa taùnh Phaät trong ñôøi vò lai laøm nhaân duyeân neân caên laønh [coù theå] ñöôïc sanh trôû laïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Laøm theá naøo maø [nhöõng keû ñaõ döùt maát caên laønh] trong ñôøi vò lai coù theå sanh laïi caên laønh?”

491

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö ngoïn ñeøn vaø maët trôøi tuy chöa xuaát hieän nhöng tính chaát cuûa chuùng vaãn laø coù theå phaù tröø söï toái taêm. Töï taùnh trong töông lai coù theå sanh ra taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu noùi raèng naêm aám laø taùnh Phaät, vì sao laïi daïy raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Do nhaân duyeân gì maø oâng laïi coù söï sô yù ñeán theá? Tröôùc ñaây ta chaúng ñaõ noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh laø trung ñaïo ñoù sao?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Con thaät khoâng phaûi sô yù, chæ vì nhöõng chuùng sanh ñoái vôùi nghóa trung ñaïo khoâng hieåu noåi neân con môùi phaûi thöa hoûi laïi.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Choã maø chuùng sanh khoâng hieåu ñoù töùc laø trung ñaïo. Hoaëc coù luùc coù ngöôøi hieåu ñöôïc, coù ngöôøi khoâng hieåu ñöôïc.

“Thieän nam töû! Ta vì nhöõng chuùng sanh coù theå hieåu ñöôïc neân noùi raèng taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi. Vì sao vaäy? Nhöõng chuùng sanh phaøm phu, hoaëc noùi raèng taùnh Phaät ôû trong naêm aám, nhö trong caùi baùt coù ñöïng traùi caây; hoaëc noùi raèng [taùnh Phaät] lìa khoûi naêm aám, nhö hö khoâng. Do ñoù Nhö Lai thuyeát daïy lyù trung ñaïo: Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng ôû trong saùu nhaäp, khoâng ôû ngoaøi saùu nhaäp; trong ngoaøi hôïp nhau neân goïi laø trung ñaïo. Vì theá Nhö Lai daïy raèng: ‘Taùnh Phaät töùc laø trung ñaïo.’ Chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi neân goïi laø trung ñaïo.

492

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo goïi laø chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi?

“Thieän nam töû! Coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät töùc laø ngoaïi ñaïo. Vì sao vaäy? Vì Boà Taùt ma-ha-taùt traûi qua voâ löôïng kieáp ôû trong ngoaïi ñaïo, döùt tröø caùc phieàn naõo, ñieàu phuïc töï taâm, giaùo hoùa chuùng sanh, sau ñoù môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ñala Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì vaäy, taùnh Phaät töùc laø ngoaïi ñaïo.’

“Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät töùc laø ôû trong Chaùnh ñaïo. Vì sao vaäy? Vì Boà Taùt tuy traûi qua voâ löôïng kieáp tu taäp ngoaïi ñaïo, nhöng neáu lìa ngoaøi Chaùnh ñaïo aét khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì vaäy, taùnh Phaät töùc laø ôû trong Chaùnh ñaïo.’

“Do ñoù, Nhö Lai vì ngaên chaën caû hai yù kieán sai leäch nhö theá maø noùi raèng: ‘Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi, cuõng laø trong, ngoaøi; ñoù goïi laø trung ñaïo.’

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät töùc laø thaân kim cang cuûa Nhö Lai, coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp. Vì sao vaäy? Vì [thaân Phaät] khoâng hö doái.’

“Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät töùc laø Möôøi söùc, Boán voâ sôû uùy, Ñaïi töø, Ñaïi bi, Ba nieäm xöù, Thuû-laêng-nghieâm vaø taát caû tam-muoäi... Vì sao vaäy? Vì nhaân nôi caùc tam-muoäi aáy sanh ra thaân [Phaät] kim cang, coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp.’

493

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Do ñoù, Nhö Lai vì ngaên chaën caû hai yù kieán sai leäch nhö theá maø noùi raèng: ‘Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi, cuõng laø trong, ngoaøi; ñoù goïi laø trung ñaïo.’

“Nhö theá goïi laø traû lôøi baèng caùch phaân bieät giaûi thích.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät laø söï suy xeùt kheùo leùo trong loøng. Vì sao vaäy? Vì neáu lìa khoûi söï suy xeùt kheùo leùo thì Boà Taùt khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ñala Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá, taùnh Phaät laø söï suy xeùt kheùo leùo trong loøng.’

“Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät laø ñöôïc nghe phaùp töø ngöôøi khaùc. Vì sao vaäy? Vì ñöôïc nghe phaùp töø ngöôøi khaùc aét coù theå suy xeùt kheùo leùo trong loøng. Neáu khoâng ñöôïc nghe phaùp aét khoâng theå suy xeùt. Vì theá, taùnh Phaät laø ñöôïc nghe phaùp töø ngöôøi khaùc.’

“Do ñoù, Nhö Lai vì ngaên chaën caû hai yù kieán sai leäch nhö theá maø noùi raèng: ‘Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi, cuõng laø trong, ngoaøi; ñoù goïi laø trung ñaïo.’

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät laø beân ngoaøi, aáy laø Boá thí Ba-la-maät. Nhôø phaùp Boá thí Ba-lamaät maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Cho neân noùi raèng: Boá thí Ba-la-maät töùc laø taùnh Phaät.’

“Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät laø beân trong, aáy laø naêm phaùp Ba-la-maät coøn laïi.1 Vì sao vaäy? Vì lìa khoûi naêm phaùp naøy khoâng coù nhaân vaø quaû cuûa taùnh Phaät. Vì theá neân noùi raèng: Naêm phaùp Ba-la-maät naøy töùc laø taùnh Phaät.’

1

Töùc laø caùc phaùp Trì giôùi Ba-la-maät, Nhaãn nhuïc Ba-la-maät, Tinh taán Ba-la-maät, Thieàn ñònh Ba-la-maät vaø Trí tueä Ba-la-maät. Vì naêm phaùp Ba-la-maät naøy thuoäc veà söï haønh trì noäi taâm neân ôû ñaây goïi laø beân trong.

494

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Do ñoù, Nhö Lai vì ngaên chaën caû hai yù kieán sai leäch nhö theá maø noùi raèng: ‘Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi, cuõng laø trong, ngoaøi; ñoù goïi laø trung ñaïo.’

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät ôû beân trong, nhö haït baûo chaâu aån nôi traùn cuûa ngöôøi löïc só. Vì sao vaäy? Vì thöôøng, laïc, ngaõ, tònh [cuûa taùnh Phaät] gioáng nhö baûo chaâu. Vì theá neân noùi raèng: Taùnh Phaät ôû beân trong.’

“Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Taùnh Phaät ôû beân ngoaøi, nhö kho baùu cuûa ngöôøi ñaøn baø ngheøo. Vì sao vaäy? Vì nhôø coù phöông tieän môùi thaáy ñöôïc [kho baùu aáy]. Taùnh Phaät cuõng nhö theá, ôû beân ngoaøi chuùng sanh, nhôø duøng phöông tieän môùi coù theå thaáy ñöôïc.’

“Do ñoù, Nhö Lai vì ngaên chaën caû hai yù kieán sai leäch nhö theá maø noùi raèng: ‘Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi, cuõng laø trong, ngoaøi; ñoù goïi laø trung ñaïo.’

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng. Vì sao vaäy? Taùnh Phaät tuy laø coù, nhöng chaúng phaûi nhö hö khoâng. Vì sao vaäy? Vì hö khoâng ôû theá gian, duø coù duøng ñeán voâ löôïng phöông tieän kheùo leùo cuõng khoâng nhìn thaáy ñöôïc; coøn taùnh Phaät laø coù theå thaáy.

“Vì theá, tuy taùnh Phaät laø coù nhöng chaúng phaûi nhö hö khoâng. Taùnh Phaät tuy laø khoâng, nhöng chaúng gioáng nhö söøng thoû. Vì nhöõng thöù nhö loâng ruøa, söøng thoû, duø coù voâ löôïng phöông tieän kheùo leùo cuõng chaúng sanh ra ñöôïc.

Taùnh Phaät thì coù theå sanh ra, neân tuy laø khoâng nhöng chaúng gioáng vôùi [loâng ruøa,] söøng thoû.

495

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Cho neân, taùnh Phaät laø chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, laïi cuõng coù, cuõng khoâng.

“Sao goïi laø coù? Vì taát caû chuùng sanh ñeàu coù. [Taùnh Phaät nôi] caùc chuùng sanh ñeàu khoâng döùt ñoaïn, khoâng dieät maát; nhö ngoïn ñeøn chaùy maõi cho tôùi khi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân goïi laø coù.

“Sao goïi laø khoâng? Vì taát caû chuùng sanh hieän taïi chöa coù taát caû nhöõng ñöùc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa phaùp Phaät.

Vì theá neân goïi laø khoâng.

“Coù vaø khoâng hôïp vôùi nhau töùc laø trung ñaïo. Cho neân Phaät daïy raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng.’

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi hoûi: ‘Trong haït gioáng coù quaû hay khoâng coù quaû?’ Neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: Cuõng coù, cuõng khoâng. Vì sao vaäy? Vì neáu lìa ngoaøi haït gioáng thì khoâng theå coù quaû neân goïi laø coù; vì haït gioáng thaät chöa naûy maàm neân goïi laø khoâng. Vì nghóa aáy neân noùi raèng: Cuõng coù, cuõng khoâng.’

“Vì sao noùi nhö vaäy? Vì cho duø hoaøn caûnh coù khaùc nhöng theå chaát cuûa haït gioáng vaãn laø moät. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy. Neáu noùi: ‘Trong chuùng sanh rieâng coù nhöõng ngöôøi coù taùnh Phaät.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì chuùng sanh töùc laø taùnh Phaät; taùnh Phaät töùc laø chuùng sanh. Chæ laø hoaøn caûnh, thôøi ñieåm khaùc nhau neân coù tònh vaø baát tònh.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi hoûi: ‘Haït gioáng coù theå sanh quaû chaêng? Quaû coù theå sanh haït gioáng chaêng?’ Neân ñaùp moät caùch chaéc chaén raèng: ‘Cuõng sanh, cuõng khoâng sanh.’”

496

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö ngöôøi ñôøi noùi raèng: ‘Trong söõa coù kem söõa.’ Nghóa aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu noùi raèng trong söõa coù kem söõa, ñoù goïi laø vöôùng chaáp; neáu noùi raèng khoâng coù kem söõa thì ñoù laø hö doái. Lìa khoûi hai vieäc aáy, neân noùi chaéc chaén raèng: ‘Cuõng coù, cuõng khoâng.’

“Vì sao goïi laø coù? Vì töø nôi söõa sanh ra kem söõa; söõa laø nhaân, kem söõa laø quaû, cho neân goïi laø coù.

“Vì sao goïi laø khoâng? Vì hình saéc vaø muøi vò cuûa hai thöù khaùc nhau, coâng duïng cuõng khoâng gioáng nhau. Beänh nhieät duøng söõa, beänh haøn duøng kem söõa; söõa gaây beänh haøn, kem söõa gaây beänh nhieät.

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Trong söõa saün coù taùnh kem söõa. Söõa töùc laø kem, kem töùc laø söõa.’ Vaäy taùnh aáy vaãn laø moät, do nhaân duyeân gì maø söõa xuaát hieän tröôùc, coøn kem chaúng sanh ra tröôùc? Neáu coù nhaân duyeân, vì sao taát caû ngöôøi ñôøi laïi khoâng noùi ñöôïc? Neáu khoâng coù nhaân duyeân, vì sao kem söõa khoâng xuaát hieän tröôùc? Neáu kem söõa khoâng xuaát hieän tröôùc, vaäy ai ñaõ taïo ra thöù töï [xuaát hieän]: söõa, kem söõa, bô soáng, bô chín, ñeà-hoà? Vaäy neân bieát raèng kem söõa voán tröôùc laø khoâng, sau môùi coù. Neáu laø tröôùc khoâng sau coù thì laø phaùp voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Neáu coù keû noùi: ‘Söõa coù taùnh kem söõa neân coù theå sanh ra kem söõa; nhö nöôùc khoâng coù taùnh kem söõa neân khoâng theå sanh ra kem söõa.’ Nghóa aáy cuõng chaúng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì nöôùc vaø coû ñeàu coù taùnh cuûa söõa, kem söõa. Vì sao? Vì nöôùc vaø coû laø nhaân sanh ra söõa vaø kem 497

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

söõa. Neáu noùi raèng: ‘Trong söõa nhaát ñònh coù taùnh cuûa kem söõa; trong nöôùc vaø coû khoâng coù taùnh cuûa kem söõa.’ Ñoù laø lôøi noùi hö doái. Vì sao vaäy? Vì taâm [phaùn xeùt] khoâng bình ñaúng neân goïi laø hö doái.

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Trong söõa nhaát ñònh coù taùnh cuûa kem, trong kem nhaát ñònh coù taùnh cuûa söõa.’

Vaäy do nhaân duyeân gì maø söõa taïo thaønh kem nhöng kem khoâng taïo thaønh söõa? Neáu khoâng coù nhaân duyeân thì neân bieát raèng kem söõa aáy voán tröôùc laø khoâng maø sau môùi coù.

Vì theá, ngöôøi coù trí neân noùi raèng: ‘Trong söõa chaúng phaûi coù taùnh kem, cuõng chaúng phaûi khoâng coù taùnh kem.

“Thieän nam töû! Cho neân trong kinh naøy Nhö Lai coù daïy raèng: ‘Neáu noùi raèng taát caû chuùng sanh nhaát ñònh ñeàu coù taùnh Phaät, ñoù laø vöôùng chaáp; neáu noùi raèng khoâng coù taùnh Phaät, ñoù laø hö doái.’ Ngöôøi coù trí neân noùi raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng laø coù, cuõng laø khoâng.’

“Thieän nam töû! Coù boán ñieàu hôïp laïi sanh ra nhaõn thöùc.

Nhöõng gì laø boán? Moät laø con maét, hai hình saéc, ba laø aùnh saùng, boán laø yù muoán [thaáy]. Nhöng taùnh cuûa nhaõn thöùc aáy khoâng phaûi maét, khoâng phaûi hình saéc, khoâng phaûi aùnh saùng, cuõng khoâng phaûi yù muoán [thaáy]. Do coù söï hôïp laïi neân môùi coù nhaõn thöùc. Nhaõn thöùc aáy voán tröôùc laø khoâng, sau môùi coù; coù roài laïi trôû thaønh khoâng. Vaäy neân bieát raèng khoâng saün coù taùnh. Taùnh kem trong söõa cuõng laø gioáng nhö vaäy.

“Neáu noùi raèng: ‘Vì trong nöôùc khoâng coù taùnh kem neân khoâng sanh ra kem; vì theá neân trong söõa nhaát ñònh laø coù taùnh kem.’ Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp, nhaân khaùc thì quaû khaùc; cuõng 498

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

khoâng phaûi moät nhaân sanh taát caû quaû, khoâng phaûi taát caû quaû ñeàu do moät nhaân sanh ra.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö do nôi boán ñieàu kieän [hôïp laïi] sanh ra nhaõn thöùc, nhöng laïi khoâng theå noùi raèng do nôi boán ñieàu kieän aáy sanh ra nhó thöùc.

“Thieän nam töû! Neáu khoâng coù caùc phöông tieän [thích hôïp] thì söõa khoâng theå thaønh kem söõa, kem söõa khoâng theå thaønh bô... Caàn phaûi coù caùc phöông tieän. Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí khoâng theå nhaän thöùc raèng khoâng coù caùc phöông tieän maø söõa coù theå thaønh kem söõa. Veà vieäc sanh ra bô soáng cuõng vaäy, khoâng theå lìa boû phöông tieän maø coù.

“Thieän nam töû! Cho neân trong kinh naøy ta noùi raèng: ‘Do nhaân sanh neân phaùp coù; do nhaân dieät neân phaùp khoâng.’

“Thieän nam töû! Nhö muoái coù taùnh maën, coù theå laøm cho nhöõng vaät khoâng maën trôû neân maën. Neáu nhöõng vaät khoâng maën tröôùc ñaõ saün coù taùnh maën, sao ngöôøi ñôøi chaúng goïi nhöõng vaät aáy laø muoái? Neáu khoâng coù taùnh maën, thì neân bieát raèng tröôùc voán khoâng, sau môùi coù; vì coù duyeân beân ngoaøi neân môùi thaønh maën.

“Neáu noùi raèng: ‘Taát caû nhöõng vaät khoâng maën ñeàu coù taùnh maën, nhöng vì quaù vi teá neân khoâng bieát ñöôïc. Do taùnh [maën] vi teá aáy neân muoái môùi coù theå laøm cho vaät trôû neân maën. Neáu vaät khoâng coù taùnh maën, duø cho coù muoái cuõng khoâng theå laøm cho thaønh maën. Ví nhö haït gioáng töï coù boán ñaïi, laïi nhôø boán ñaïi laø duyeân beân ngoaøi neân coù theå taêng tröôûng töø maàm moäng thaønh thaân, caønh, laù caây...

Taùnh cuûa muoái cuõng nhö theá.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu vaät khoâng maën voán saün coù taùnh maën, thì 499

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

muoái leõ ra cuõng saün coù taùnh vi teá khoâng maën. Neáu muoái coù hai taùnh nhö vaäy, vì nhaân duyeân gì maø ngoaøi nhöõng vaät khoâng maën ra, khoâng duøng rieâng [chaát muoái]? Vì theá neân bieát raèng muoái voán khoâng coù hai taùnh. Cuõng gioáng nhö muoái, taát caû nhöõng vaät khoâng maën ñeàu khoâng coù hai taùnh [maën vaø khoâng maën].

“Neáu noùi raèng: ‘Söùc cuûa boán ñaïi beân ngoaøi coù theå laøm taêng tröôûng boán ñaïi beân trong.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì [noùi nhö vaäy chæ] laø theo thöù töï, khoâng do nôi phöông tieän. Do nôi söõa maø ñöôïc kem söõa, bô soáng... cho ñeán taát caû caùc phaùp cuõng ñeàu nhö vaäy, khoâng phaûi do nôi phöông tieän maø ñöôïc, [nghóa aáy thaät khoâng ñuùng]. Boán ñaïi cuõng gioáng nhö vaäy.

“Neáu noùi: ‘Do nôi boán ñaïi beân ngoaøi laøm taêng tröôûng boán ñaïi beân trong, khoâng thaáy vieäc do nôi boán ñaïi beân trong laøm taêng tröôûng boán ñaïi beân ngoaøi.’ Vaäy [vì sao] traùi thi-lî-sa1 tröôùc khoâng coù hình theå tính chaát gì, nhöng khi sao Maõo hieän thì traùi aáy sanh ra, daøi ñeán naêm taác.

Nhö loaïi traùi naøy thaät khoâng nhaân nôi boán ñaïi beân ngoaøi maø taêng tröôûng.

“Thieän nam töû! Nhö ta coù noùi: ‘Möôøi hai boä kinh, [coù khi] ta töï yù thuyeát giaûng, hoaëc [coù khi] tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát giaûng, hoaëc [cuõng coù khi] vöøa laø töï yù ta vaø cuõng tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát giaûng.’

“Sao goïi laø ta töï yù thuyeát? Nhö coù naêm traêm vò tyø-kheo hoûi Xaù-lôïi-phaát raèng: ‘Ñaïi ñöùc! Phaät noùi nhaân sanh ra thaân naøy laø gì?’ Xaù-lôïi-phaát ñaùp: ‘Caùc vò ñaïi ñöùc! Caùc vò 1

Thi-lî-sa (Śiriṣa), dòch nghóa laø hôïp hoân thoï (合昏樹), cuõng dòch laø hôïp hoan thoï (合歡樹).

500

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

moãi ngöôøi ñeàu ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt chaân chaùnh, leõ ra phaûi töï bieát vieäc aáy. Vì duyeân côù gì maø hoûi nhö vaäy?’ Coù moät tyø-kheo noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Khi toâi chöa ñaït ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh, yù toâi cho raèng voâ minh laø nhaân sanh ra thaân naøy. Trong khi quaùn xeùt nhö vaäy thì toâi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.’ Laïi coù ngöôøi noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Khi toâi chöa ñaït ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh, yù toâi cho raèng thoï vaø voâ minh laø nhaân sanh ra thaân naøy. Trong khi quaùn xeùt nhö vaäy thì toâi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.’ Cuõng coù ngöôøi noùi raèng: ‘Haønh, thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï, aùi, thuû, höõu, sanh, aåm thöïc, ngoïa cuï... laø nhaân sanh ra thaân naøy.’

“Baáy giôø, trong naêm traêm tyø-kheo, moãi ngöôøi töï noùi choã hieåu cuûa mình roài, cuøng nhau ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã döôùi chaân Phaät, roài ñi quanh ba voøng veà beân phaûi. Leã baùi xong lieàn ngoài xuoáng moät beân theo thöù töï. Ai naáy ñeàu ñem choã hieåu cuûa mình nhö treân maø trình leân Phaät.

“Xaù-lôïi-phaát baïch Phaät: ‘Theá Toân! Trong nhöõng vò naøy, ai noùi ñuùng, ai noùi khoâng ñuùng?’

“Phaät baûo Xaù-lôïi-phaát: ‘Laønh thay, laønh thay! Trong caùc tyø-kheo naøy, khoâng ai noùi sai caû.’

“Xaù-lôïi-phaát thöa hoûi: ‘Theá Toân! YÙ Phaät laø theá naøo?’

“Phaät daïy: ‘Xaù-lôïi-phaát! Ta vì chuùng sanh Duïc giôùi neân môùi noùi raèng: Cha meï laø nhaân sanh ra thaân naøy.’

“Nhöõng [tröôøng hôïp noùi] kinh nhö vaäy goïi laø do ta töï yù thuyeát giaûng.

“Sao goïi laø tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát giaûng? Nhö coù laàn tröôûng giaû Baû-traù-la ñeán choã ta noùi raèng: ‘Coà-ñaøm!

501

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

OÂng coù bieát söï huyeãn hoùa chaêng? Neáu oâng bieát huyeãn thì oâng laø keû ñaïi huyeãn; neáu oâng khoâng bieát huyeãn thì khoâng phaûi baäc Nhaát thieát trí.’

“Ta lieàn hoûi: ‘Tröôûng giaû! Ngöôøi bieát ñöôïc söï huyeãn hoùa coù phaûi laø keû huyeãn hoùa chaêng?

“Tröôûng giaû noùi: ‘Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ngöôøi bieát söï huyeãn hoùa töùc laø keû huyeãn hoùa.’

“Ta lieàn hoûi: ‘Tröôûng giaû! Trong thaønh Xaù-veä cuûa vua Ba-tö-naëc coù moät ngöôøi chieân-ñaø-la teân laø Khí Hö, oâng coù bieát [ngöôøi aáy] chaêng?’

“Tröôûng giaû ñaùp: ‘Coà-ñaøm! Toâi ñaõ bieát ngöôøi aáy töø laâu.’

“Ta lieàn noùi: ‘OÂng bieát [ngöôøi chieân-ñaø-la aáy] ñaõ laâu, vaäy oâng coù phaûi laø chieân-ñaø-la chaêng?’

“Tröôûng giaû ñaùp: ‘Coà-ñaøm! Tuy toâi coù bieát ngöôøi chieânñaø-la, nhöng chính thaân toâi ñaây khoâng phaûi chieân-ñaø-la.’

“Phaät daïy: ‘Vaäy oâng ñaõ hieåu ñöôïc raèng: [Ngöôøi] bieát chieân-ñaø-la khoâng phaûi laø chieân-ñaø-la. Nay vì sao ta laïi khoâng theå bieát ñöôïc söï huyeãn hoùa nhöng khoâng phaûi keû huyeãn hoùa?

“Tröôûng giaû! Ta quaû thaät roõ bieát söï huyeãn hoùa, roõ bieát keû huyeãn hoùa, bieát quaû baùo cuûa huyeãn hoùa, bieát phöông thöùc kyõ xaûo cuûa huyeãn thuaät. Ta bieát söï gieát haïi, bieát keû gieát haïi, bieát quaû baùo cuûa vieäc gieát haïi, bieát [caùch] giaûi thoaùt khoûi söï gieát haïi; cho ñeán bieát caû nhöõng quan ñieåm sai laàm taø vaïy, bieát nhöõng ngöôøi coù quan ñieåm sai laàm taø vaïy, bieát quaû baùo cuûa nhöõng quan ñieåm sai laàm taø vaïy, bieát [caùch] giaûi thoaùt khoûi nhöõng quan ñieåm sai laàm taø 502

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

vaïy. Tröôûng giaû! Neáu ngöôøi khoâng phaûi huyeãn maø goïi laø huyeãn, ngöôøi khoâng coù taø kieán maø goïi laø taø kieán, aét phaûi mang toäi raát lôùn.’

“Tröôûng giaû baïch raèng: ‘Coà-ñaøm! Theo nhö ngaøi noùi thì toâi ñaõ maéc toäi raát lôùn, taøi saûn sôû höõu cuûa toâi aét phaûi noäp caû leân quan treân. Mong sao ngaøi [giaáu ñi] ñöøng cho vua Ba-tö-naëc bieát vieäc [thöa hoûi] naøy.’

“Phaät daïy: ‘Tröôûng giaû! Nhaân duyeân toäi naøy khoâng phaûi maát heát taøi saûn, nhöng do toäi naøy seõ phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc.’

“Baáy giôø, tröôûng giaû vöøa nghe noùi ñeán ba ñöôøng aùc thì kinh khieáp hoaûng sôï, lieàn baïch Phaät raèng: ‘Thaùnh nhaân!

Nay con voâ yù maéc vaøo toäi lôùn, ngaøi laø baäc Nhaát thieát trí, aét phaûi bieát roõ caùch ñeå giaûi thoaùt. [Xin daïy cho bieát] con phaûi laøm sao môùi thoaùt khoûi ñöôïc nhöõng caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh?’

“Luùc aáy, ta vì tröôûng giaû aáy maø thuyeát daïy Boán chaân ñeá. Nghe roài, tröôûng giaû chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, sanh loøng hoå theïn, höôùng Phaät saùm hoái: ‘Con voán thaät ngu si, Phaät chaúng phaûi keû huyeãn hoùa maø con goïi laø huyeãn. Töø nay con xin quy y Tam baûo.’ Phaät daïy: ‘Laønh thay! Laønh thay ñoù, tröôûng giaû!’

“Nhö theá goïi laø tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát.

“Sao goïi laø vöøa töï yù ta vaø cuõng tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát?

“Nhö Phaät coù daïy: ‘Taát caû nhöõng ngöôøi coù trí ôû theá gian noùi coù, ta cuõng noùi coù; ngöôøi trí noùi khoâng, ta cuõng noùi khoâng. Ngöôøi trí ôû theá gian noùi: Trong naêm moùn duïc 503

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laïc coù voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, neân döùt tröø ñi; ta cuõng noùi laø coù, gioáng nhö hoï. Ngöôøi trí ôû theá gian noùi: Trong naêm moùn duïc laïc khoâng theå coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; ta cuõng noùi laø khoâng, gioáng nhö hoï.’ “Ñoù goïi laø vöøa töï yù ta vaø cuõng tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát.

“Thieän nam töû! Nhö Phaät coù daïy: ‘Haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi thaáy ñöôïc ñoâi chuùt taùnh Phaät.’ Ñoù goïi laø tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát. Theá naøo goïi laø thaáy ñöôïc ñoâi chuùt? Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi ñaït ñöôïc caùc phaùp tam-muoäi nhö Thuû-laêng-nghieâm..., ba ngaøn phaùp moân, cho neân töï mình roõ bieát laø chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, nhöng laïi khoâng thaáy ñöôïc raèng taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc A-naäuña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân ta noùi raèng: ‘Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi thaáy ñöôïc ñoâi chuùt taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Ta thöôøng giaûng noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Ñoù goïi laø do ta töï yù thuyeát. “[Hoaëc ta coù noùi: ‘Phaät taùnh cuûa] taát caû chuùng sanh khoâng döùt ñoaïn, khoâng dieät maát, cho ñeán khi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Ñoù goïi laø do ta töï yù thuyeát. “[Hoaëc ta coù noùi:] ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì phieàn naõo che laáp neân khoâng theå thaáy.’ Ta noùi nhö vaäy, oâng cuõng noùi nhö vaäy. Ñoù goïi laø vöøa töï yù ta vaø cuõng tuøy theo yù chuùng sanh maø thuyeát.

“Thieän nam töû! Coù khi vì moät phaùp, Nhö Lai thuyeát voâ löôïng phaùp. Nhö trong kinh coù noùi: ‘[Söï gaàn guõi] baäc thieän 504

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

tri thöùc laø nhaân cuûa taát caû Phaïm haïnh.’ Taát caû Phaïm haïnh tuy coù voâ soá nhaân, nhöng [chæ] noùi ñeán [söï gaàn guõi] baäc thieän tri thöùc laø bao goàm taát caû.

“Hoaëc nhö ta coù daïy: ‘Taø kieán laø nhaân cuûa taát caû caùc haïnh xaáu aùc.’ Tuy taát caû caùc haïnh xaáu aùc coù voâ soá nguyeân nhaân, nhöng [chæ] noùi ñeán taø kieán laø bao goàm ñöôïc taát caû.

“Hoaëc ta coù daïy: ‘Loøng tin laø nhaân cuûa A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà.’ Nhaân cuûa Boà-ñeà tuy laø voâ soá, nhöng [chæ] noùi ñeán loøng tin laø bao goàm ñöôïc taát caû.

“Thieän nam töû! Tuy Nhö Lai giaûng noùi voâ löôïng caùc phaùp, goïi ñoù laø taùnh Phaät, nhöng khoâng heà lìa khoûi aáâm, nhaäp, giôùi.

“Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai thuyeát phaùp, vì chuùng sanh neân duøng ñeán baûy caùch noùi: moät laø noùi döïa vaøo nguyeân nhaân, hai laø noùi döïa vaøo keát quaû, ba laø noùi döïa vaøo caû nguyeân nhaân vaø keát quaû, boán laø noùi daãn duï, naêm laø noùi nhöõng ñieàu khoâng thaät [coù nhöng] öùng hôïp, saùu laø noùi nhöõng ñieàu duøng roäng raõi trong theá tuïc, baûy laø theo ñuùng yù maø noùi.

“Theá naøo goïi laø noùi döïa vaøo nguyeân nhaân? Ñoái vôùi nhaân hieän taïi, noùi quaû trong töông lai. Nhö ta coù daïy: ‘Thieän nam töû! Khi thaáy chuùng sanh öa gieát haïi... cho tôùi öa laøm vieäc taø kieán,1 neân thaáy raèng ñoù laø nhöõng chuùng sanh ñòa nguïc. Thieän nam töû! Neáu coù chuùng sanh khoâng öa gieát haïi... cho tôùi khoâng öa taø kieán, neân thaáy raèng ñoù laø chö thieân coõi trôøi.’ Ñoù goïi laø noùi döïa vaøo nguyeân nhaân.

1

Caâu naøy noùi toùm yù caû Möôøi ñieàu aùc: 1. Gieát haïi, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4. Noùi doái, 5. Noùi lôøi voâ nghóa, 6. Noùi hai löôõi, ñaâm thoïc, 7. Noùi lôøi aùc ñoäc, 8. Tham lam, 9. Saân haän, 10. Taø kieán.

505

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo goïi laø noùi döïa vaøo keát quaû? Ñoái vôùi quaû hieän taïi, noùi nhaân trong quaù khöù. Nhö trong kinh coù noùi: ‘Thieän nam töû! Neáu thaáy nhöõng chuùng sanh ngheøo khoán, dung maïo thoâ xaáu, khoâng ñöôïc töï do thanh thaûn, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy nhaát ñònh [ñôøi tröôùc ñaõ töøng] phaù giôùi, coù loøng ganh gheùt ñoá kî, saân haän, khoâng bieát hoå theïn [ñoái vôùi vieäc xaáu]. Neáu thaáy nhöõng chuùng sanh giaøu coù, nhieàu taøi saûn, caùc caên ñaày ñuû, oai ñöùc töï taïi, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy nhaát ñònh [ñôøi tröôùc ñaõ töøng] trì giôùi, boá thí, tinh caàn, coù loøng hoå theïn [ñoái vôùi vieäc xaáu], khoâng ganh gheùt ñoá kî, saân haän.’ “Ñoù goïi laø noùi döïa vaøo keát quaû.

“Theá naøo goïi laø noùi döïa vaøo caû nguyeân nhaân vaø keát quaû? Nhö trong kinh coù noùi: ‘Thieän nam töû! Saùu nhaäp, xuùc laø nhaân cuûa chuùng sanh trong hieän taïi, ñoù laø nghieäp quaû cuûa quaù khöù. Nhö Lai cuõng noùi ñoù laø nghieäp. Do nhaân duyeân laø nghieäp ñoù maø coù quaû trong ñôøi vò lai. Ñoù goïi laø noùi döïa vaøo caû nguyeân nhaân vaø keát quaû.

“Theá naøo goïi laø noùi daãn duï? Nhö noùi sö töû chuùa laø ví duï ñeå chæ thaân Phaät. Trong kinh laïi coù caùc ví duï nhö Ñaïi töôïng vöông, Ñaïi long vöông, caây ba-lî-chaát-ña-la, nuùi baûy baùu, bieån caû, nuùi Tu-di, coõi ñaát, côn möa lôùn, Thuyeàn sö, Ñaïo sö, Ñieàu ngöï tröôïng phu, löïc só, ngöu vöông, baø-lamoân, sa-moân, thaønh lôùn, caây ña-la... Nhöõng ví duï nhö vaäy goïi laø noùi daãn duï.

“Theá naøo goïi laø noùi nhöõng ñieàu khoâng thaät [coù nhöng] öùng hôïp? Nhö ta coù noùi trong kinh raèng trôøi vaø ñaát coù theå hôïp laïi; soâng khoâng chaûy vaøo bieån... Hoaëc nhö ta coù vì vua Ba-tö-naëc maø noùi vieäc nuùi lôùn töø boán phöông ñi ñeán. Hoaëc 506

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nhö ta vì baø öu-baø-di Loäc maãu maø noùi raèng: ‘Neáu caây sala coù theå thoï Taùm giôùi aét cuõng seõ ñöôïc höôûng khoaùi laïc ôû hai coõi trôøi, ngöôøi.’ Hoaëc noùi: ‘Thaø cho raèng haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi coù taâm thoái chuyeån, khoâng neân baûo raèng Nhö Lai coù noùi hai lôøi.’ Hoaëc noùi: ‘Thaø cho raèng haøng Tu-ñaø-hoaøn ñoïa vaøo ba neûo aùc, khoâng neân baûo raèng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù möôøi coù taâm thoái chuyeån.’ Ñoù goïi laø noùi nhöõng ñieàu khoâng thaät [coù nhöng] öùng hôïp.

“Theá naøo goïi laø noùi nhöõng ñieàu ñöôïc duøng roäng raõi trong theá tuïc? Nhö Phaät coù noùi ñeán nhöõng ñieàu nhö nam nöõ, lôùn nhoû, ñi ñöùng naèm ngoài, xe coä, phoøng xaù, bình baùt, y phuïc, chuùng sanh, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, quaân binh, röøng ruù, thaønh aáp, taêng phöôøng, tan hôïp... Ñoù goïi laø noùi nhöõng ñieàu ñöôïc duøng roäng raõi trong theá tuïc.

“Theá naøo goïi laø theo ñuùng yù maø noùi? Nhö Phaät coù quôû traùch ngöôøi huûy phaïm caám giôùi, khieán ngöôøi aáy töï traùch maø [trôû laïi] hoä trì caám giôùi. Nhö ta khen ngôïi haøng Tuñaø-hoaøn, khieán caùc phaøm phu sanh khôûi loøng laønh; ta khen ngôïi Boà Taùt vì nhöõng chuùng sanh phaùt taâm Boà-ñeà; ta noùi caùc khoå naõo trong ba ñöôøng aùc, vì khieán [chuùng sanh] tu taäp caùc phaùp laønh. Ta noùi taát caû [phaùp theá gian ñeàu] nhö löûa döõ thieâu ñoát, ñoù chæ laø noùi taát caû caùc phaùp höõu vi. [Ta noùi lyù] voâ ngaõ cuõng vaäy, [ñeàu laø noùi caùc phaùp höõu vi]. Ta noùi chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, laø vì khieán cho taát caû ñeàu khoâng buoâng thaû, bieáng nhaùc. Ñoù goïi laø theo ñuùng yù maø noùi.

“Thieän nam töû! Nhö Lai laïi coù nhöõng lôøi töï yù noùi ra.

Nhö noùi: ‘Taùnh Phaät cuûa Nhö Lai coù hai loaïi: moät laø coù, hai laø khoâng.’

507

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Noùi coù, ñoù laø nhö: ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, Möôøi löïc, Boán voâ sôû uùy, Ba nieäm xöù, Ñaïi töø, Ñaïi bi, voâ löôïng tam-muoäi nhö tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm..., voâ löôïng tam-muoäi nhö tam-muoäi Kim cang..., voâ löôïng tammuoäi nhö tam-muoäi Phöông tieän..., voâ löôïng tam-muoäi nhö tam-muoäi Nguõ trí aán... Nhö vaäy goïi laø coù.

“Noùi khoâng, ñoù laø nhö nhöõng nghieäp nhaân thieän, baát thieän vaø voâ kyù, cuøng nhöõng quaû baùo, phieàn naõo, naêm aám, Möôøi hai nhaân duyeân cuûa Nhö Lai trong quaù khöù. Nhö vaäy goïi laø khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö [nhöõng phaùp] coù, khoâng; thieän, baát thieän; höõu laäu, voâ laäu; theá gian, chaúng phaûi theá gian; thaùnh, chaúng phaûi thaùnh; höõu vi, voâ vi; thaät, chaúng thaät; vaéng laëng, khoâng vaéng laëng; tranh chaáp, khoâng tranh chaáp; theá giôùi, chaúng phaûi theá giôùi; phieàn naõo, chaúng phaûi phieàn naõo; chaáp giöõ, khoâng chaáp giöõ; thoï kyù, khoâng thoï kyù; hieän höõu, khoâng hieän höõu; ba ñôøi, chaúng phaûi ba ñôøi; hôïp thôøi, khoâng hôïp thôøi; thöôøng, voâ thöôøng; ngaõ, voâ ngaõ; laïc, voâ laïc; tònh, voâ tònh; saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc; chaúng phaûi saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc; caùc nhaäp beân trong, chaúng phaûi caùc nhaäp beân trong;1 caùc nhaäp beân ngoaøi, chaúng phaûi caùc nhaäp beân ngoaøi;2 Möôøi hai nhaân duyeân, chaúng phaûi Möôøi hai nhaân duyeân... “[Nhöõng phaùp] ñoù goïi laø hai loaïi coù, khoâng trong taùnh Phaät cuûa Nhö Lai. Thaäm chí hai loaïi coù, khoâng trong taùnh Phaät cuûa haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng laø nhö vaäy.

1 2

Caùc nhaäp beân trong: töùc nhaõn nhaäp, nhó nhaäp... cho ñeán yù nhaäp.

Caùc nhaäp beân ngoaøi: töùc saéc nhaäp, thanh nhaäp... cho ñeán phaùp nhaäp.

508

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Tuy Phaät daïy raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, nhöng chuùng sanh khoâng hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu Phaät töï yù noùi ra nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Lôøi noùi nhö vaäy, vò Boà Taùt thoï thaân sau cuøng coøn chöa hieåu noåi, huoáng chi haøng Nhò thöøa vaø caùc Boà Taùt khaùc?

“Thieän nam töû! Coù laàn, taïi nuùi Kyø-xaø-quaät, ta cuøng vôùi Boà Taùt Di-laëc luaän baøn chaân lyù töông ñoái cuûa theá gian.

Xaù-lôïi-phaát vaø naêm traêm vò Thanh vaên nghe nhöõng ñieàu aáy maø khoâng hieåu gì caû, huoáng chi laø chaân lyù tuyeät ñoái xuaát theá?

“Thieän nam töû! Coù taùnh Phaät maø keû nhaát-xieån-ñeà coù, nhöng ngöôøi coù caên laønh laïi khoâng coù; hoaëc coù taùnh Phaät maø ngöôøi coù caên laønh coù, nhöng keû nhaát-xieån-ñeà laïi khoâng coù; hoaëc coù taùnh Phaät maø caû hai haïng naøy ñeàu coù; hoaëc coù taùnh Phaät maø caû hai haïng naøy ñeàu khoâng coù.

“Thieän nam töû! Caùc ñeä töû cuûa ta neáu hieåu ñöôïc nghóa cuûa boán tröôøng hôïp aáy thì khoâng neân caät vaán raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà nhaát ñònh coù taùnh Phaät hay nhaát ñònh khoâng coù taùnh Phaät?’ Neáu noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät’, ñoù laø lôøi cuûa Nhö Lai töï yù noùi ra. Lôøi cuûa Nhö Lai töï yù noùi ra, laøm sao chuùng sanh laïi cöù moät möïc muoán hieåu thaáu?

“Thieän nam töû! Nhö döôùi soâng Haèng coù baûy loaøi chuùng sanh: moät laø loaøi thöôøng chìm saâu, hai laø loaøi taïm noåi leân roài laïi chìm, ba laø loaøi noåi leân roài ôû yeân [treân maët nöôùc], boán laø loaøi noåi leân roài nhìn quanh boán phía, naêm laø loaøi 509

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

[noåi leân,] nhìn quanh roài ñi, saùu laø loaøi ñi roài ñöùng laïi, baûy laø loaøi ñi caû döôùi nöôùc vaø treân caïn.

“Loaøi thöôøng chìm saâu laø nhöõng caù lôùn, thoï nghieäp aùc lôùn, thaân theå naëng neà neân ôû döôùi saâu; vì theá thöôøng chìm.

“Taïm noåi leân roài laïi chìm laø nhöõng loaøi caù lôùn aáy, vì thoï nghieäp aùc neân thaân naëng neà phaûi ôû choã caïn, taïm thaáy aùnh saùng; nhaân aùnh saùng maø taïm noåi leân, nhöng vì thaân theå naëng neà neân chìm trôû laïi.

“Noåi leân roài ôû yeân [treân maët nöôùc] laø loaøi caù trì-di, ôû choã nöôùc caïn, öa thaáy aùnh saùng, cho neân noåi leân roài ôû yeân.

“Nhìn quanh boán phía laø loaøi caù tích, vì tìm thöùc aên maét nhìn boán höôùng, cho neân nhìn quanh boán phía.

“Nhìn khaép roài ñi laø loaøi caù tích aáy, khi nhìn thaáy nhöõng vaät ñaèng xa cho raèng ñoù laø vaät coù theå aên, lieàn nhanh choùng ñi ñeán, cho neân nhìn khaép roài ñi. “Ñi roài laïi ñöùng laø loaøi caù aáy khi ñi tôùi nôi vaø ñaõ tìm ñöôïc moùn aên lieàn döøng laïi, cho neân ñi roài laïi ñöùng. “Ñi caû döôùi nöôùc vaø treân caïn laø loaøi ruøa.

“Thieän nam töû! Trong doøng soâng Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy cuõng coù baûy loaøi chuùng sanh, töø loaøi thöù nhaát thöôøng chìm saâu cho ñeán loaøi thöù baûy khi chìm khi noåi.

“Thöôøng chìm saâu laø chæ nhöõng ngöôøi nghe ñöôïc trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy [coù nhöõng ñieàu nhö]: Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng döùt boû taát caû maø vaøo Nieát-baøn; taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, phæ baùng kinh 510

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Phöông ñaúng, laøm toäi naêm nghòch, phaïm boán troïng caám, thaûy ñeàu seõ thaønh ñaïo Boà-ñeà; haøng Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaøhaøm, A-na-haøm, A-la-haùn vaø Phaät Bích-chi, thaûy ñeàu seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nghe ñöôïc nhöõng ñieàu aáy roài, [nhöõng ngöôøi aáy] sanh loøng chaúng tin, lieàn khôûi leân suy nghó roài noùi ra raèng: ‘Kinh ñieån Nieát-baøn naøy laø saùch ngoaïi ñaïo, khoâng phaûi kinh Phaät.’

“Baáy giôø, nhöõng ngöôøi aáy lìa xa baïn laønh, khoâng ñöôïc nghe Chaùnh phaùp; hoaëc coù khi ñöôïc nghe nhöng khoâng theå suy xeùt; hoaëc coù suy xeùt nhöng khoâng suy xeùt phaùp laønh. Vì khoâng suy xeùt phaùp laønh neân soáng theo phaùp aùc.

Ngöôøi soáng theo phaùp aùc aét coù saùu ñieàu: moät laø xaáu aùc, hai laø khoâng coù ñieàu thieän, ba laø phaùp oâ nhieãm, boán laø taêng theâm [nghieäp] hieän höõu, naêm laø phieàn naõo noùng naûy, saùu laø nhaän chòu quaû aùc. Nhö theá goïi laø chìm saâu.

“Vì sao goïi laø chìm saâu? Vì khoâng coù taâm laønh, thöôøng laøm vieäc aùc, khoâng tu taäp caùc phaùp ñoái trò [taâm aùc] neân goïi laø chìm saâu.

“Goïi laø xaáu aùc vì [laøm nhöõng vieäc] bò thaùnh nhaân quôû traùch; vì loøng sanh lo laéng sôï seät; vì bò ngöôøi hieàn laønh traùnh xa; vì khoâng laøm lôïi ích gì cho chuùng sanh. Vì theá neân goïi laø xaáu aùc.

“Goïi laø khoâng coù ñieàu thieän vì [laøm nhöõng vieäc] coù theå sanh ra voâ soá quaû baùo xaáu aùc; vì thöôøng bò voâ minh vaây phuû che laáp troùi buoäc; vì öa thích laøm baïn vôùi keû xaáu aùc; vì khoâng heà tu taäp caùc phöông tieän laønh; vì taâm ñieân ñaûo thöôøng sai laàm laãn loän. Vì theá goïi laø khoâng coù ñieàu thieän.

“Goïi laø oâ nhieãm phaùp vì thöôøng laøm oâ nhieãm thaân vaø mieäng; vì laøm oâ nhieãm nhöõng chuùng sanh trong saïch; vì 511

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laøm taêng theâm nhöõng nghieäp baát thieän; vì lìa xa caùc phaùp laønh. Vì theá neân goïi laø oâ nhieãm phaùp.

“Goïi laø taêng theâm [nghieäp] hieän höõu [vì] nhöõng vieäc laøm thuoäc ba ñieàu treân coù theå laøm taêng theâm [caùc nghieäp hieän höõu trong caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû; khoâng theå tu taäp giaùo phaùp giaûi thoaùt; ba nghieäp thaân, mieäng, yù khoâng bieát chaùn lìa moïi caûnh hieän höõu. Vì theá neân goïi laø taêng theâm [nghieäp] hieän höõu.

“Goïi laø phieàn naõo noùng naûy vì laøm taát caû nhöõng vieäc thuoäc boán ñieàu nhö treân coù theå khieán cho thaân taâm ñeàu sanh ra phieàn naõo noùng naûy; lìa xa caûnh vaéng laëng an tónh neân goïi laø noùng naûy; laõnh chòu quaû baùo ñòa nguïc neân goïi laø noùng naûy; thieâu chaùy chuùng sanh neân goïi laø noùng naûy; thieâu chaùy caùc phaùp laønh neân goïi laø noùng naûy.

“Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi nhö theá khoâng coù ñuû loøng tin trong saïch maùt meû neân goïi laø noùng naûy.

“Goïi laø nhaän chòu quaû aùc vì nhöõng ngöôøi naøy ñaõ laøm ñuû nhöõng vieäc thuoäc naêm ñieàu vöøa noùi treân, sau khi cheát phaûi ñoïa vaøo caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh.

“Thieän nam töû! Coù ba vieäc aùc cuõng goïi laø quaû aùc:1 moät laø vieäc aùc do phieàn naõo, hai laø vieäc aùc do nghieäp löïc,2 ba laø vieäc aùc do quaû baùo.3 1

Vieäc aùc cuõng goïi laø quaû baùo aùc: goïi laø vieäc aùc vì seõ daãn ñeán quaû baùo aùc, nhöng baûn thaân vieäc aùc ñoù voán laø quaû baùo cuûa vieäc laøm xaáu aùc trong quaù khöù. Nhö ngöôøi taïo nghieäp aùc phaûi chòu quaû baùo phieàn naõo; phieàn naõo ñoù laïi tieáp tuïc taïo thaønh nghieäp aùc, daãn ñeán phaûi nhaän chòu quaû baùo aùc trong töông lai. Vì theá neân noùi ñaây laø nhöõng “vieäc aùc cuõng goïi laø quaû baùo aùc”.

2 Vieäc aùc do nghieäp löïc: nhö ngöôøi sanh trong gia ñình ñoà teå, ñaùnh caù, thôï saên... do nghieäp aáy maø tieáp tuïc laøm vieäc gieát haïi ñeå möu sanh, roài söï gieát haïi ñoù laïi tieáp tuïc daãn ñeán quaû xaáu aùc trong töông lai.

3 Vieäc aùc do quaû baùo: nhö ngöôøi taïo nghieäp phaûi sanh laøm thaân suùc sanh, nhö hoå, baùo... laïi do quaû baùo ñoù maø chæ coù moät caùch soáng duy nhaát laø phaûi gieát haïi caùc

512

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Nhö theá goïi laø nhaän chòu quaû baùo xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi naøy ñaõ laøm ñuû nhöõng vieäc thuoäc saùu ñieàu nhö treân, coù theå döùt maát caên laønh, laøm naêm toäi nghòch, phaïm boán troïng caám, phæ baùng Tam baûo, laïm duïng taøi vaät cuùng döôøng tröïc tieáp cho Tam baûo, laøm moïi vieäc traùi vôùi Chaùnh phaùp. Vì nhaân duyeân aáy, phaûi chìm ñaém trong ñòa nguïc A-tyø, thoï thaân hình [to lôùn] ngang doïc ñeán taùm möôi boán ngaøn do-dieân! Vì nghieäp thaân, khaåu, taâm cuûa nhöõng ngöôøi naøy raát naëng neân khoâng theå ra khoûi [ñòa nguïc]. Vì sao vaäy? Vì taâm hoï khoâng sanh phaùp laønh, duø coù voâ löôïng chö Phaät ra ñôøi, hoï cuõng khoâng nghe, khoâng thaáy. Nhö theá goïi laø thöôøng chìm saâu, cuõng nhö nhöõng con caù lôùn döôùi soâng Haèng.

“Thieän nam töû! Tuy ta coù noùi raèng nhöõng keû nhaát-xieånñeà thöôøng chìm saâu, nhöng cuõng coù nhöõng ngöôøi thöôøng chìm saâu maø khoâng phaûi nhaát-xieån-ñeà. Ñoù laø nhöõng ngöôøi naøo? Ñoù laø nhöõng ngöôøi vì [tham ñaém] caùc caûnh giôùi hieän höõu maø tu taäp boá thí, trì giôùi, laøm laønh. Nhö theá [cuõng] goïi laø thöôøng chìm saâu.

“Thieän nam töû! Coù boán vieäc laønh mang laïi quaû aùc.

Nhöõng gì laø boán? Moät laø vì muoán hôn ngöôøi khaùc neân ñoïc tuïng kinh ñieån, hai laø vì lôïi döôõng neân thoï trì caám giôùi, ba laø vì muoán keû khaùc leä thuoäc mình neân laøm vieäc boá thí, boán laø vì [caàu ñöôïc] caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng neân chuù taâm suy xeùt. “Ñoù laø boán vieäc laønh mang laïi quaû baùo aùc. Neáu ai tu taäp theo boán vieäc aáy thì goïi laø chìm roài laïi noåi, noåi roài laïi chìm. loaøi chuùng sanh khaùc; roài do vieäc aùc gieát haïi naøy laïi tieáp tuïc phaûi chòu quaû baùo xaáu aùc trong töông lai.

513

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Vì sao goïi laø chìm? Vì öa thích ba caûnh giôùi hieän höõu.1 Vì sao goïi laø noåi? Vì thaáy ñöôïc aùnh saùng. AÙnh saùng ñaây laø ñöôïc nghe bieát caùc phaùp trì giôùi, boá thí, thieàn ñònh. Vì sao chìm trôû laïi? Vì taêng tröôûng taø kieán, sanh loøng kieâu maïn.

“Cho neân trong kinh ta coù thuyeát keä raèng: Neáu chuùng sanh tham ñaém hieän höõu, Vì tham ñaém gaây moïi aùc nghieäp; Keû aáy laïc maát ñöôøng Nieát-baøn, Goïi laø taïm thoaùt laïi chìm ñaém.

Lang thang trong bieån toái sanh töû, Tuy ñöôïc giaûi thoaùt, nhieàu phieàn naõo; Keû aáy laïi chòu quaû baùo aùc, Goïi laø taïm thoaùt laïi chìm ñaém.

“Thieän nam töû! Nhö caù lôùn kia, nhôø thaáy aùnh saùng neân taïm ra khoûi nöôùc; nhöng vì thaân theå naëng neà phaûi chìm ñaém trôû laïi. Hai haïng ngöôøi vöøa noùi treân2 cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Laïi nhö coù ngöôøi tham ñaém vöôùng maéc trong Ba coõi, ñoù goïi laø chìm saâu. Nhöng nhôø ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy lieàn sanh loøng tin, ñoù goïi laø ra khoûi. Do nhaân duyeân gì maø goïi raèng ñöôïc ra khoûi? Vì nghe kinh naøy roài lieàn lìa xa caùc phaùp xaáu aùc, tu taäp phaùp laønh, neân goïi laø ra khoûi.

“Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù loøng tin nhöng khoâng ñaày ñuû.

Vì nhaân duyeân gì maø loøng tin khoâng ñaày ñuû? Vì nhöõng 1

2

Ba caûnh giôùi hieän höõu, töùc Tam giôùi, goàm Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi.

Chuùng sanh do nghieäp löïc neân xoay vaàn thoï thaân trong ba coõi naøy. Vì theá, ngöôøi khoâng khôûi taâm chaùn lìa ba caûnh giôùi naøy thì khoâng theå tu taäp ñaït ñeán giaûi thoaùt.

Töùc hai haïng ngöôøi thöôøng chìm saâu: haïng nhaát-xieån-ñeà vaø khoâng phaûi nhaátxieån-ñeà nhöng tham ñaém caùc caûnh giôùi hieän höõu.

514

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

ngöôøi naøy tuy tin raèng Ñaïi Baùt Nieát-baøn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, nhöng laïi noùi raèng thaân Nhö Lai laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh; raèng Nhö Lai coù hai loaïi Nieát-baøn, moät laø höõu vi, hai laø voâ vi; Nieát-baøn höõu vi laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh; Nieát-baøn voâ vi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhöõng ngöôøi naøy tuy tin raèng chuùng sanh coù taùnh Phaät, nhöng laïi cho raèng khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu coù. Vì theá neân goïi laø loøng tin khoâng ñaày ñuû.

“Thieän nam töû! Loøng tin coù hai phaàn, moät laø tin töôûng, hai laø tìm caàu. Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù tin maø khoâng noã löïc tìm caàu. Vì theá neân goïi laø loøng tin khoâng ñaày ñuû.

“Loøng tin laïi coù hai loaïi, moät laø do nghe roài tin, hai laø do suy xeùt roài tin. Loøng tin cuûa nhöõng ngöôøi naøy do nghe maø sanh ra chöù khoâng do suy xeùt maø sanh ra. Vì theá neân goïi laø loøng tin khoâng ñaày ñuû.

“Loøng tin laïi coù hai phaàn, moät laø tin coù Chaùnh ñaïo, hai laø tin coù ngöôøi ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo. Nhöõng ngöôøi naøy chæ tin coù Chaùnh ñaïo maø khoâng tin coù ngöôøi ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo. Vì theá neân goïi laø loøng tin khoâng ñaày ñuû.

“Loøng tin laïi coù hai loaïi, moät laø chaân chaùnh, hai laø taø vaïy. Noùi raèng coù nhaân quaû, coù Phaät, Phaùp, Taêng; ñoù goïi laø tin chaân chaùnh. Noùi raèng khoâng coù nhaân quaû, raèng taùnh cuûa Tam baûo laø khaùc nhau; tin theo nhöõng lôøi taø vaïy, nhöõng keû nhö [ngoaïi ñaïo] Phuù-lan-na...; ñoù goïi laø tin taø vaïy. Tuy nhöõng ngöôøi naøy tin vaøo Phaät baûo, Phaùp baûo, Taêng baûo, nhöng khoâng tin raèng Tam baûo ñoàng moät taùnh töôùng; tuy tin vaøo nhaân quaû, nhöng khoâng tin coù ngöôøi nhaän laõnh [quaû baùo]. Vì theá neân goïi laø loøng tin khoâng ñaày ñuû.

515

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhöõng ngöôøi naøy ñaõ khoâng coù loøng tin ñaày ñuû, laïi thoï trì giôùi caám cuõng khoâng ñaày ñuû. Vì nhaân duyeân gì goïi laø giôùi caám khoâng ñaày ñuû? Do nhaân khoâng ñaày ñuû neân choã nhaän ñöôïc giôùi caám cuõng khoâng ñaày ñuû.

“Laïi do nhaân duyeân gì goïi laø giôùi caám khoâng ñaày ñuû?

Giôùi coù hai loaïi, moät laø giôùi oai nghi [hình thöùc], hai laø giôùi [chaân thaät] vaâng laøm.1 Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù giôùi ñaày ñuû caùc oai nghi, nhöng khoâng coù giôùi laø söï vaâng laøm theo giôùi luaät. Vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, giôùi coù hai loaïi, moät laø giôùi taïo taùc, hai laø giôùi khoâng taïo taùc. Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù ñuû giôùi taïo taùc nhöng khoâng coù ñuû giôùi khoâng taïo taùc. Vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Giôùi laïi coù hai loaïi, moät laø do nôi thaân, mieäng maø ñaït ñöôïc Chaùnh maïng;2 hai laø do nôi thaân, mieäng maø khoâng ñaït ñöôïc Chaùnh maïng. Nhöõng ngöôøi naøy do nôi thaân, mieäng khoâng ñaït ñöôïc Chaùnh maïng, vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, giôùi coù hai loaïi, moät laø giôùi tìm caàu, hai laø giôùi buoâng xaû.3 Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù ñuû nhöõng giôùi tìm 1

2 3

Nguyeân baûn duøng “oai nghi giôùi” vaø “tuøng giôùi giôùi”. Töø ñieån Phaät Quang giaûi thích veà hai danh xöng naøy nhö sau: 威儀戒，雖受戒，唯外現威儀，但為名利， 欲受人尊敬。從戒戒，順從佛制，清淨三業，內外相稱，如實受持戒行。 (Oai nghi giôùi, tuy thoï giôùi, tuy ngoaïi hieän oai nghi, ñaõn vò danh lôïi, duïc thoï nhaân toân kính. Tuøng giôùi giôùi, thuaän tuøng Phaät cheá, thanh tònh tam nghieäp, noäi ngoaïi töông xöùng, nhö thaät thoï trì giôùi haïnh. – Giôùi oai nghi, tuy thoï giôùi, beân ngoaøi hieän töôùng oai nghi, chæ laø vì danh lôïi, muoán ñöôïc ngöôøi khaùc toân kính. Giôùi vaâng laøm, thuaän theo lôøi Phaät daïy, laøm thanh tònh ba nghieäp, trong ngoaøi ñeàu töông xöùng, thoï trì giôùi haïnh ñuùng thaät.)

Chaùnh maïng: moät trong Taùm chaùnh ñaïo. Chaùnh maïng laø sanh soáng baèng ngheà nghieäp chaân chaùnh, khoâng laøm toån haïi ñeán ngöôøi khaùc.

Giôùi tìm caàu: ñaây chæ söï mong caàu quaû baùo toát ñeïp trong Ba coõi, do ñoäng löïc naøy maø trì giôùi; giôùi buoâng xaû, töùc buoâng xaû söï hieän höõu trong Ba coõi, döïa treân söï buoâng xaû naøy maø trì giôùi.

516

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

caàu, nhöng khoâng ñaït ñöôïc giôùi buoâng xaû, vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, giôùi coù hai loaïi, moät laø höôùng theo caùc caûnh giôùi hieän höõu, hai laø höôùng theo Chaùnh ñaïo. Nhöõng ngöôøi naøy tuy coù ñuû giôùi höôùng theo caùc caûnh giôùi hieän höõu, nhöng khoâng ñaày ñuû vieäc höôùng theo Chaùnh ñaïo. Vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Giôùi laïi coù hai loaïi, moät laø giôùi hieàn thieän, hai laø giôùi xaáu aùc. Thaân, mieäng vaø yù ñeàu hieàn thieän, ñoù goïi laø giôùi hieàn thieän. Caùc giôùi [taø vaïy] nhö giôùi traâu, giôùi choù... ñoù goïi laø giôùi xaáu aùc. Nhöõng ngöôøi naøy tin chaéc raèng hai loaïi giôùi aáy ñeàu coù quaû laønh. Vì theá neân goïi laø giôùi khoâng ñaày ñuû.

“Nhöõng ngöôøi naøy ñaõ khoâng coù ñuû hai ñieàu laø loøng tin vaø giôùi luaät, choã tu taäp nghe nhieàu cuûa hoï cuõng khoâng ñaày ñuû.

“Theá naøo goïi laø nghe khoâng ñaày ñuû?

“Trong Möôøi hai boä kinh maø Nhö Lai ñaõ thuyeát, chæ tin vaøo saùu boä, coøn khoâng tin saùu boä, vì theá neân goïi laø nghe khoâng ñaày ñuû.

“Tuy thoï trì ñöôïc saùu boä kinh nhöng khoâng theå tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng noùi, neân khoâng ñöôïc lôïi ích gì caû.

Vì theá neân goïi laø nghe khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, tuy ñaõ coù thoï nhaän saùu boä kinh, nhöng chæ vì söï tranh luaän, vì muoán vöôït hôn ngöôøi khaùc, vì muoán ñöôïc lôïi döôõng, vì [tham ñaém] caùc caûnh giôùi hieän höõu neân môùi giöõ gìn, tuïng ñoïc, giaûng noùi. Vì theá neân goïi laø nghe khoâng ñaày ñuû.

517

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Trong kinh, ta coù noùi veà vieäc tu taäp ña vaên ñaày ñuû. Sao laø ñaày ñuû? Nhö coù vò tyø-kheo thaân, mieäng, yù hieàn thieän, tröôùc heát thöôøng cuùng döôøng caùc vò hoøa thöôïng, caùc baäc thaày, nhöõng vò coù ñöùc ñoä. Caùc baäc thaày aáy lieàn sanh loøng thöông töôûng ñeán tyø-kheo aáy. Do nhaân duyeân naøy, caùc ngaøi lieàn truyeàn daïy kinh ñieån, giaùo phaùp.

Vò tyø-kheo aáy heát loøng thoï trì, tuïng ñoïc, laøm theo. Sau khi thoï trì, tuïng ñoïc, laøm theo lieàn ñaït ñöôïc trí tueä. Ñaït ñöôïc trí tueä roài, thöôøng kheùo suy xeùt, soáng theo Chaùnh phaùp.

Nhôø kheùo suy xeùt neân ñaït ñöôïc nghóa lyù chaân chaùnh. Ñaït ñöôïc nghóa lyù chaân chaùnh roài, thaân taâm trôû neân vaéng laëng, an tónh. Thaân taâm vaéng laëng, an tónh roài, lieàn sanh loøng hoan hyû. Do nhaân duyeân hoan hyû, taâm ñaït ñöôïc söï ñònh tónh. Nhaân nôi taâm an ñònh lieàn ñaït ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh. Ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh roài, lieàn sanh loøng nhaøm chaùn ñoái vôùi caùc caûnh giôùi hieän höõu.

Nhôø nhaøm chaùn caùc caûnh giôùi hieän höõu neân ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.

“Nhöng nhöõng ngöôøi naøy khoâng heà coù ñöôïc nhöõng vieäc nhö vaäy. Vì theá neân goïi laø nghe khoâng ñaày ñuû.

“Nhöõng ngöôøi naøy khoâng coù ñuû loøng tin, trì giôùi, ña vaên, laïi cuõng khoâng ñaày ñuû haïnh boá thí.

“Boá thí coù hai loaïi, moät laø boá thí taøi vaät, hai laø boá thí Chaùnh phaùp. Tuy nhöõng ngöôøi naøy boá thí taøi vaät, nhöng laø vì mong caàu [nhöõng ñieàu trong] caùc caûnh giôùi hieän höõu.

Tuy boá thí Chaùnh phaùp nhöng cuõng khoâng ñaày ñuû. Vì sao vaäy? Vì che giaáu khoâng noùi ra heát, sôï keû khaùc hôn mình.

Vì theá neân goïi laø boá thí khoâng ñaày ñuû.

518

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Trong hai caùch boá thí taøi vaät vaø Chaùnh phaùp, moãi caùch laïi coù hai loaïi, moät laø theo caùch nhö baäc thaùnh, hai laø khoâng phaûi [nhö baäc] thaùnh. Baäc thaùnh boá thí taøi vaät roài thì khoâng caàu quaû baùo. Khoâng phaûi baäc thaùnh thì boá thí roài aét mong caàu ñöôïc quaû baùo. Baäc thaùnh boá thí Chaùnh phaùp vì muoán taêng tröôûng phaùp. Khoâng phaûi baäc thaùnh thì boá thí Chaùnh phaùp vì muoán taêng theâm [nghieäp trong] caùc caûnh giôùi hieän höõu.

“Nhöõng ngöôøi naøy vì muoán ñöôïc theâm taøi vaät neân laøm vieäc boá thí taøi vaät; vì muoán taêng theâm [nghieäp trong] caùc caûnh giôùi hieän höõu neân laøm vieäc boá thí Chaùnh phaùp. Vì theá neân goïi laø boá thí khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, nhöõng ngöôøi naøy ñaõ thoï nhaän saùu boä kinh, khi gaëp ngöôøi thoï phaùp thì cung caáp cho, gaëp ngöôøi khoâng thoï phaùp thì khoâng cung caáp. Vì theá neân goïi laø boá thí khoâng ñaày ñuû.

“Nhöõng ngöôøi naøy khoâng coù ñuû loøng tin, trì giôùi, ña vaên, boá thí, maø choã tu taäp trí tueä cuõng khoâng ñaày ñuû.

“Taùnh cuûa trí tueä laø coù khaû naêng phaân bieät. Nhöõng ngöôøi naøy khoâng coù khaû naêng phaân bieät Nhö Lai laø thöôøng hay voâ thöôøng.

“Trong kinh Nieát-baøn naøy, Nhö Lai daïy raèng: ‘Nhö Lai töùc giaûi thoaùt; giaûi thoaùt töùc Nhö Lai. Nhö Lai töùc Nieátbaøn; Nieát-baøn töùc giaûi thoaùt.’ Ñoái vôùi caùc nghóa aáy, nhöõng ngöôøi naøy khoâng theå phaân bieät. “[Hoaëc noùi:] ‘Phaïm haïnh töùc Nhö Lai; Nhö Lai töùc töø, bi, hyû, xaû; töø, bi, hyû, xaû töùc giaûi thoaùt; giaûi thoaùt töùc Nieátbaøn; Nieát-baøn töùc töø, bi, hyû, xaû.’ Ñoái vôùi caùc nghóa aáy, 519

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöõng ngöôøi naøy cuõng khoâng theå phaân bieät. Vì theá neân goïi laø trí tueä khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, nhöõng ngöôøi naøy khoâng theå phaân bieät taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc Nhö Lai; Nhö Lai töùc phaùp khoâng chung ñoàng vôùi heát thaûy caùc phaùp; phaùp khoâng chung ñoàng vôùi heát thaûy caùc phaùp töùc laø giaûi thoaùt; giaûi thoaùt töùc laø Nieát-baøn; Nieát-baøn töùc laø phaùp khoâng chung ñoàng vôùi heát thaûy caùc phaùp. Ñoái vôùi caùc nghóa aáy, nhöõng ngöôøi naøy khoâng theå phaân bieät. Vì theá neân goïi laø trí tueä khoâng ñaày ñuû.

“Laïi nöõa, nhöõng ngöôøi naøy khoâng theå phaân bieät Boán chaân ñeá: khoå, taäp, dieät, ñaïo. Vì khoâng phaân bieät ñöôïc Boán chaân ñeá neân khoâng hieåu roõ Thaùnh haïnh. Vì khoâng hieåu roõ Thaùnh haïnh neân khoâng roõ bieát Nhö Lai. Vì khoâng roõ bieát Nhö Lai neân khoâng roõ bieát giaûi thoaùt. Vì khoâng roõ bieát giaûi thoaùt neân khoâng roõ bieát Nieát-baøn. Vì theá neân goïi laø trí tueä khoâng ñaày ñuû.

“Trong soá nhöõng ngöôøi khoâng ñaày ñuû loøng tin, trì giôùi, ña vaên, boá thí vaø trí tueä, laïi chia laøm hai haïng: moät laø nhöõng ngöôøi taêng tröôûng phaùp xaáu aùc, hai laø nhöõng ngöôøi taêng tröôûng phaùp laønh.

“Theá naøo laø [nhöõng ngöôøi] taêng tröôûng phaùp xaáu aùc?

Nhöõng ngöôøi naøy khoâng töï bieát laø mình khoâng ñaày ñuû, luoân töï cho mình laø ñaày ñuû, beøn sanh loøng vöôùng maéc, ñoái vôùi baïn löõ ñoàng tu thöôøng töï cho mình laø hôn heát. Vì vaäy neân chæ gaàn guõi nhöõng baïn xaáu aùc gioáng nhö mình. Vì gaàn guõi baïn xaáu neân chæ nghe ñöôïc nhöõng phaùp khoâng ñaày ñuû.

Nghe roài laïi sanh loøng vui veû, taâm bò oâ nhieãm, vöôùng maéc, khôûi sanh kieâu maïn, thöôøng buoâng thaû, phoùng tuùng vaø 520

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

löôøi nhaùc. Vì buoâng thaû phoùng tuùng neân thöôøng gaàn guõi vôùi ngöôøi taïi gia theá tuïc, laïi öa thích nghe nhöõng chuyeän cuûa ngöôøi theá tuïc, lìa xa phaùp xuaát gia thanh tònh.

“Do nhöõng nhaân duyeân aáy neân phaùp xaáu aùc taêng tröôûng.

Vì phaùp xaáu aùc taêng tröôûng neân thaân, mieäng, yù cuøng sanh khôûi nhöõng nghieäp baát tònh. Vì ba nghieäp thaân, mieäng, yù baát tònh neân laøm taêng tröôûng [nghieäp daãn ñeán caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû.

“Nhö theá goïi laø taïm noåi leân roài laïi chìm xuoáng.

“Nhöõng ai trong giaùo phaùp cuûa ta thuoäc haïng taïm noåi leân roài laïi chìm xuoáng? Ñoù laø nhö: Ñeà-baø-ñaït-ña, caùc tyøkheo Cuø-giaø-ly,1 Uyeån-thuû, Thieän Tinh, Trì-xaù, Maõn Tuùc, caùc tyø-kheo ni Töø Ñòa, Khoaùng Daõ, Phöông, Maïn, cuøng vôùi tröôûng giaû Tònh Khieát, öu-baø-taéc Caàu Höõu, oâng Xaùlaëc trong doøng hoï Thích, tröôûng giaû Töôïng, caùc öu-baø-di Danh Xöng, Quang Minh, Nan-ñaø, Quaân, Linh... Nhöõng ngöôøi nhö theá goïi laø taïm noåi leân roài chìm xuoáng.

“Hoï ví nhö con caù lôùn kia, thaáy aùnh saùng lieàn noåi leân khoûi nöôùc, nhöng vì thaân theå naëng neà neân chìm saâu trôû laïi.

“Haïng ngöôøi thöù hai laø taêng tröôûng phaùp laønh, luoân töï roõ bieát kieán giaûi, coâng haïnh cuûa mình chöa ñaày ñuû. Vì chöa ñaày ñuû neân luoân tìm caàu gaàn guõi baïn laønh. Nhôø gaàn guõi baïn laønh neân öa thích ñöôïc nghe nhöõng ñieàu chöa nghe.

Nghe roài vui thích thoï nhaän. Thoï nhaän roài vui thích suy xeùt kyõ. Suy xeùt kyõ roài lieàn soáng theo ñuùng Chaùnh phaùp.

1

Teân vò tyø-kheo naøy ñöôïc phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Kokālika, cuõng ñoïc laø Caâugiaø-lôïi, laø ñeä töû ñi theo Ñeà-baø-ñaït-ña.

521

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhôø soáng theo ñuùng Chaùnh phaùp neân taêng tröôûng phaùp laønh. Nhôø taêng tröôûng phaùp laønh neân khoâng bò chìm trôû laïi. Nhö theá goïi laø [noåi leân] roài ôû yeân [treân maët nöôùc].

“Nhöõng ai trong giaùo phaùp cuûa ta thuoäc veà haïng naøy? Ñoù laø nhö: Xaù-lôïi-phaát, Ñaïi Muïc-kieàn-lieân, nhoùm oâng A-nhaõ Kieàu-traàn-nhö coù naêm tyø-kheo, nhoùm oâng Da-xaù coù naêm möôi tyø-kheo, Ñoàng töû A-naäu-laâu-ñaø, Ca-dieáp, Maha Ca-dieáp, Thaäp Löïc Ca-dieáp, caùc tyø-kheo ni Saáu Cuøñaøm-di, Ba-traù-la-hoa, Thaéng, Thaät Nghóa, Haûi YÙ, Baït-ñaø, Tònh, Baát Thoái Chuyeån... vua Taàn-baø-sa-la, caùc tröôûng giaû UÙc-giaø, Tu-ñaït-ña, Thích Ma-ha-nam, Baàn Tu-ñaït-ña Thöû Lang, Danh Xöng, Cuï Tuùc, Öu-ba-ly, Ñao, cuøng vôùi töôùng quaân Sö Töû, caùc öu-baø-di Voâ UÙy, Thieän Truï, AÙi Phaùp, Duõng Kieän, Thieân Ñaéc, Thieän Sanh, Cuï Thaân, Ngöu Ñaéc, Khoaùng Daõ, Ma-ha-tö-na. Nhöõng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öubaø-taéc, öu-baø-di nhö theá goïi laø [noåi leân roài] ôû yeân.

“Theá naøo laø ôû yeân? Vì thöôøng öa thích nhìn aùnh saùng laønh. Do nhaân duyeân aáy, cho duø coù gaëp Phaät ra ñôøi hay

522

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

khoâng thì nhöõng ngöôøi naøy cuõng khoâng bao giôø laøm caùc nghieäp aùc. Ñoù goïi laø ôû yeân. Cuõng nhö loaøi caù trì-di öa nhìn aùnh saùng neân khoâng chìm ñaém. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng vaäy. Cho neân trong kinh ta coù thuyeát keä raèng: “Neáu ai kheùo bieát phaân bieät nghóa, Chí taâm caàu ñöôïc quaû sa-moân; Cheâ chaùn moïi caûnh giôùi hieän höõu, Vò aáy goïi laø soáng ñuùng phaùp.

Neáu ai cuùng döôøng voâ soá Phaät, Seõ ñöôïc nhieàu kieáp tu Thaùnh ñaïo; Höôûng vui theá tuïc, khoâng buoâng thaû, Vò aáy goïi laø soáng ñuùng phaùp.

Gaàn guõi baïn laønh nghe Chaùnh phaùp, Suy xeùt noäi taâm, soáng ñuùng phaùp.

Thích nhìn choã saùng, tu taäp ñaïo, Ñaït ñöôïc giaûi thoaùt, soáng an oån.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI LAÊM

523

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI SAÙU PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn boán1

T

hieän nam töû! Trí tueä khoâng ñaày ñuû thöôøng coù naêm ñieàu. Ngöôøi naøy ñaõ bieát vaäy, lieàn tìm caàu gaàn guõi nhöõng baïn toát hieàn thieän. Ngöôøi baïn toát hieàn thieän aáy seõ quaùn saùt nhöõng söï tham duïc, saân khueå, ngu si, nhieàu lo nghó hay vöôùng chaáp baûn ngaõ cuûa ngöôøi naøy.

“Trong naêm ñieàu aáy, [phaûi xeùt xem] ngöôøi naøy coù khuynh höôùng nghieâng veà ñieàu gì nhieàu nhaát? Neáu bieát ngöôøi naøy coù nhieàu tham duïc, ngöôøi baïn hieàn aáy lieàn giaûng cho nghe veà phaùp quaùn baát tònh. Neáu coù nhieàu saân khueå, ngöôøi baïn hieàn aáy seõ thuyeát daïy phaùp töø bi. Neáu coù nhieàu lo nghó laêng xaêng, ngöôøi baïn hieàn aáy seõ daïy phaùp quaùn ñeám hôi thôû. Neáu vöôùng chaáp [nhieàu nôi] baûn ngaõ, baïn hieàn aáy seõ phaân tích cho nghe nhöõng phaùp nhö Möôøi taùm giôùi...2 “Ngöôøi naøy ñöôïc nghe [nhöõng ñieàu töø baïn hieàn] roài lieàn heát loøng thoï trì. Heát loøng thoï trì roài lieàn theo ñuùng phaùp maø tu haønh. Tu haønh ñuùng phaùp roài, laàn löôït ñaït ñöôïc caùc 1 2

Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 33, phaåm Boà Taùt Ca-dieáp thöù 24, phaàn thöù ba (Ca-dieáp Boà Taùt phaåm ñeä nhò thaäp töù chi tam).

Möôøi taùm giôùi (Thaäp baùt giôùi): goàm saùu caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù) trong cô theå, goïi laø noäi giôùi; saùu traàn (hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, caùc phaùp) beân ngoaøi, goïi laø ngoaïi giôùi; saùu thöùc (nhaõn thöùc, nhó thöùc, tæ thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc, yù thöùc) ôû giöõa giuùp saùu caên nhaän bieát saùu traàn, goïi laø trung giôùi.

584

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

pheùp quaùn Töù nieäm xöù: thaân, thoï, taâm, phaùp. Ñaït ñöôïc caùc pheùp quaùn aáy roài, laïi laàn löôït quaùn xeùt Möôøi hai nhaân duyeân. Quaùn nhö vaäy roài, tieáp ñoù ñaït ñöôïc Noaõn phaùp.”1 Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Taát caû chuùng sanh ñeàu coù Noaõn phaùp. Vì sao vaäy? [Vì noaõn laø hôi aám,] theo lôøi Phaät daïy thì coù ba phaùp hoøa hôïp goïi laø chuùng sanh, moät laø tuoåi thoï, hai laø hôi aám, ba laø thaàn thöùc. Neáu theo nghóa aáy thì taát caû chuùng sanh leõ ra tröôùc ñaõ saün coù hôi aám, [töùc laø noaõn phaùp]. Vì sao Nhö Lai noùi raèng nhôø [nhaân duyeân] baïn toát hieàn thieän môùi sanh ra Noaõn phaùp?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Theo nhö caâu hoûi cuûa oâng thì taát caû chuùng sanh, thaäm chí haïng nhaát-xieån-ñeà, ñeàu coù Noaõn phaùp. Nhöng Noaõn phaùp maø ta giaûng noùi hoâm nay tröôùc phaûi nhaân nôi phöông tieän, sau môùi coù ñöôïc, cho neân tröôùc voán khoâng, sau môùi coù. Vì nghóa aáy neân khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu saün coù töø tröôùc. Do ñoù, oâng khoâng neân caät vaán raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù Noaõn phaùp.’

“Thieän nam töû! Noaõn phaùp [ta daïy ñoù] laø phaùp ôû Saéc giôùi, khoâng coù ôû Duïc giôùi. Neáu noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù, thì chuùng sanh Duïc giôùi leõ ra cuõng coù. Nhöng vì chuùng sanh Duïc giôùi khoâng coù Noaõn phaùp, neân bieát raèng khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu coù.

“Thieän nam töû! Saéc giôùi tuy coù Noaõn phaùp nhöng cuõng khoâng phaûi taát caû [chuùng sanh coõi aáy] ñeàu coù. Vì sao vaäy?

1

Noaõn phaùp (uṣmagata): Ñòa vò ñaàu tieân trong boán thieän caên, töông ñöông vôùi ngoâi vò thöù nhaát trong Töù gia haønh (Noaõn gia haønh). Haønh giaû khi ñaït ñöôïc phaùp naøy baét ñaàu coù khaû naêng tröø dieät caùc kieán giaûi meâ laàm, nhö Thaùnh trí thieâu ñoát moïi taø kieán. Nhö löûa tröôùc khi boác chaùy baét ñaàu coù hôi noùng, ñòa vò tu taäp naøy baét ñaàu coù ñöôïc hôi noùng cuûa Thaùnh trí neân goïi laø Noaõn phaùp.

585

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chæ ñeä töû Phaät môùi coù Noaõn phaùp, ngoaïi ñaïo khoâng coù.

Vì nghóa aáy, khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Noaõn phaùp.

“Thieän nam töû! Taát caû ngoaïi ñaïo chæ theo phaùp quaùn saùu haïnh,1 ñeä töû Phaät quaùn ñuû möôøi saùu haïnh.2 Möôøi saùu haïnh aáy khoâng phaûi taát caû chuùng sanh ñeàu coù.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Goïi laø Noaõn phaùp ñoù, [noaõn laø noùng aám,] vì sao goïi laø noùng aám? Vì töï taùnh noùng aám hay do [taùc ñoäng] beân ngoaøi maø noùng aám?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Noaõn phaùp naøy töï taùnh laø noùng aám, khoâng phaûi do [taùc ñoäng] beân ngoaøi maø noùng aám.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch: “Theá Toân! Tröôùc ñaây Nhö Lai coù noùi raèng Maõ Sö vaø Maõn Tuùc3 khoâng coù Noaõn phaùp. Taïi 1

2

3

Phaùp quaùn saùu haïnh (Luïc haïnh quaùn): phaùp quaùn cuûa trí höõu laäu duøng ñeå ñoaïn tröø meâ laàm. Theo pheùp quaùn naøy, Ba coõi coù chín phaàn (cöûu ñòa), ñöôïc phaân thaønh Haï ñòa vaø Thöôïng ñòa. Haønh giaû quaùn nhöõng phaàn thuoäc veà Haï ñòa laø thoâ xaáu, khoå naõo, chöôùng ngaïi neân sanh loøng chaùn lìa (yeám); quaùn nhöõng phaàn thuoäc veà Thöôïng ñòa laø an tónh, maàu nhieäm, xa lìa, töø ñoù sanh loøng vui thích, ham muoán (haân). Do naêng löïc cuûa söï chaùn lìa vaø vui thích ñöôïc khôûi leân trong pheùp quaùn naøy maø laàn löôït döùt tröø ñöôïc caùc moái meâ laàm thuoäc veà Haï ñòa. Vì theá cuõng goïi pheùp quaùn naøy laø yeám haân quaùn (厭欣觀).

Möôøi saùu haïnh (Thaäp luïc haïnh): coøn coù caùc teân goïi khaùc nhö Thaäp luïc haïnh quaùn (十六行觀), Thaäp luïc haïnh töôùng quaùn (十六行相觀), Thaäp luïc thaùnh haïnh (十六聖行), Thaäp luïc ñeá (十六諦), Töù ñeá thaäp luïc haïnh töôùng (四諦十六行相).

Haønh giaû khi tu taäp quaùn xeùt Töù ñeá thaáy ñöôïc moãi chaân ñeá ñeàu coù boán hình töôùng khaùc nhau, toång coäng laø 16 töôùng. Nhôø quaùn xeùt roát raùo 16 töôùng naøy maø döùt tröø ñöôïc moïi moái meâ laàm, ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Cuï theå, theo Caâu-xaù luaän quyeån 26 thì Khoå ñeá coù 4 töôùng: moät laø voâ thöôøng (anitya), hai laø khoå (duḥkha), ba laø khoâng (śūnya), boán laø voâ ngaõ (anātman); Taäp ñeá coù 4 töôùng: moät laø nhaân (hetu), hai laø taäp (samudaya), ba laø sanh (prabhava), boán laø duyeân (pratyaya); Dieät ñeá coù 4 töôùng: moät laø dieät (nirodha), hai laø tónh (śānta), ba laø dieäu (pranīta), boán laø ly (niḥsaraṇa); Ñaïo ñeá coù 4 töôùng: moät laø ñaïo (mārga), hai laø nhö (nyāya), ba laø haïnh (pratipad), boán laø xuaát (nairyāṇika).

Maõ Sö (töùc Maõ Tuùc - 馬宿) vaø Maõn Tuùc (滿宿): laø hai vò tyø-kheo ñöùng ñaàu trong Luïc quaàn tyø-kheo. Nhoùm saùu tyø-kheo naøy thöôøng laøm nhieàu vieäc sai traùi, quaáy nhieãu Phaät phaùp, phaïm vaøo caám giôùi.

586

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

sao vaäy? Vì ñoái vôùi Tam baûo khoâng coù loøng tin neân khoâng ñaït ñöôïc Noaõn phaùp. Nhö vaäy coù theå bieát raèng loøng tin chính laø Noaõn phaùp.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Loøng tin khoâng phaûi laø Noaõn phaùp. Vì sao vaäy? Vì [ñieàu ñoù chæ coù nghóa laø] nhaân nôi loøng tin maø ñaït ñöôïc Noaõn phaùp.

“Thieän nam töû! Noaõn phaùp töùc laø trí tueä. Vì sao vaäy?

Vì quaùn xeùt Boán chaân ñeá, cho neân goïi laø Möôøi saùu haïnh.

Haïnh ñoù chính laø trí tueä.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: Do nhaân duyeân gì maø goïi laø noùng aám? Thieän nam töû! Noaõn phaùp ñoù töùc laø töôùng löûa cuûa Taùm Thaùnh ñaïo, cho neân goïi laø noùng aám.

“Thieän nam töû! Ví nhö khi coï xaùt ñeå laáy löûa, tröôùc heát phaûi coù hôi noùng, keá ñoù môùi sanh ra löûa, sau heát thì boác khoùi. Thaùnh ñaïo voâ laäu cuõng gioáng nhö vaäy. Hôi noùng ñoù töùc laø Möôøi saùu haïnh, löûa töùc laø thaùnh quaû Tu-ñaø-hoaøn, khoùi töùc laø vieäc tu Chaùnh ñaïo döùt tröø phieàn naõo troùi buoäc.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Noaõn phaùp nhö vaäy cuõng laø phaùp hieän höõu, cuõng laø [phaùp] höõu vi. [Vì] phaùp naøy ñöôïc quaû baùo laø naêm aám ôû Saéc giôùi, neân goïi laø hieän höõu. [Do] nhaân duyeân [maø ñöôïc] neân goïi laø höõu vi.

Neáu laø [phaùp] höõu vi, sao coù theå laø töôùng cuûa ñaïo voâ laäu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Quaû ñuùng nhö lôøi oâng noùi. Nhöng Noaõn phaùp aáy tuy laø phaùp höõu vi, laø phaùp hieän höõu, nhöng coù theå ngöôïc laïi phaù tröø caùc phaùp höõu vi, caùc phaùp hieän höõu, vì theá vaãn coù theå laø töôùng cuûa ñaïo voâ laäu.

587

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi cöôõi ngöïa, tuy yeâu meán ngöïa nhöng cuõng quaát ñaùnh ngöïa. Taâm noaõn cuõng theá, vì coù yeâu meán tham aùi neân phaûi thoï sanh, nhöng coù söï chaùn lìa neân [tu taäp] quaùn haïnh. Vì theá, tuy laø phaùp hieän höõu, phaùp höõu vi nhöng cuõng coù theå laø töôùng cuûa Chaùnh ñaïo.

“Nhöõng chuùng sanh ñaït ñöôïc Noaõn phaùp coù baûy möôi ba haïng. Duïc giôùi coù möôøi haïng, laø nhöõng ngöôøi coù ñuû taát caû phieàn naõo, töø döùt tröø moät phaàn cho ñeán chín phaàn [trong möôøi phaàn] phieàn naõo. Cuõng nhö Duïc giôùi, töø coõi Sô thieàn cho tôùi coõi Voâ sôû höõu xöù ñeàu laø nhö vaäy. Ñoù goïi laø baûy möôi ba haïng [chuùng sanh ñaït ñöôïc Noaõn phaùp].

“Nhöõng ngöôøi ñaït ñöôïc Noaõn phaùp roài thì khoâng coøn döùt maát caên laønh, khoâng laøm naêm toäi nghòch, khoâng phaïm boán giôùi caám naëng. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy laïi coù hai haïng: moät laø gaëp ñöôïc baïn toát hieàn thieän, hai laø gaëp phaûi baïn xaáu aùc. Nhöõng ngöôøi gaëp baïn xaáu aùc thì taïm noåi leân roài laïi chìm xuoáng; nhöõng ngöôøi gaëp ñöôïc baïn toát hieàn thieän thì [noåi leân roài] nhìn quanh boán phía.

“Nhìn quanh boán phía töùc laø [ñaït ñöôïc] Ñænh phaùp.

Phaùp naøy tuy taùnh [cuûa noù] laø naêm aám nhöng cuõng duyeân vôùi Boán chaân ñeá. Cho neân goïi laø nhìn quanh boán phía. “Ñaït ñöôïc Ñænh phaùp roài, tieáp ñoù ñaït ñöôïc Nhaãn phaùp.

Phaùp nhaãn naøy cuõng vaäy, taùnh [cuûa noù] cuõng laø naêm aám, cuõng duyeân vôùi Boán chaân ñeá.

“Tieáp ñoù ñaït ñöôïc Theá ñeä nhaát phaùp. Taùnh cuûa phaùp naøy cuõng laø naêm aám, cuõng duyeân vôùi Boán chaân ñeá.

“Tieáp ñoù nöõa laø ñaït ñöôïc Khoå phaùp nhaãn. Taùnh cuûa phaùp nhaãn naøy laø trí tueä, duyeân vôùi moät chaân ñeá. Phaùp 588

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nhaãn naøy duyeân vôùi moät chaân ñeá roài, cho tôùi thaáy bieát döùt tröø phieàn naõo, chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn. Ñoù goïi laø haïng chuùng sanh thöù tö,1 nhìn quanh boán phía. Boán phía ñoù töùc laø Boán chaân ñeá.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Tröôùc ñaây Phaät coù daïy: ‘Choã phieàn naõo ñaõ döùt tröø cuûa haøng Tu-ñaø-hoaøn ví nhö vuøng nöôùc ngang doïc ñeán boán möôi daëm, maø phieàn naõo coøn soùt laïi chæ nhö gioït nöôùc treân ñaàu sôïi loâng. Trong [ñoaïn naøy] sao laïi noùi raèng döùt tröø ba thöù phieàn naõo troùi buoäc goïi laø Tu-ñaø-hoaøn? Ba thöù phieàn naõo troùi buoäc aáy laø: kieán chaáp veà baûn ngaõ, nhaän bieát sai laàm veà nguyeân nhaân vaø toàn taïi nhieàu nghi vaán.2 “Baïch Theá Toân! Do nhaân duyeân gì maø goïi laø Tu-ñaøhoaøn nhìn quanh boán phía? Laïi do nhaân duyeân gì goïi laø Tu-ñaø-hoaøn? Laïi do nhaân duyeân gì maø ví haøng Tu-ñaøhoaøn vôùi loaøi caù tích?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haøng Tu-ñaø-hoaøn tuy coù theå döùt tröø voâ löôïng phieàn naõo, nhöng [noùi nhö vaäy laø] vì ba thöù phieàn naõo noùi treân naëng neà nhaát, bao goàm ñöôïc taát caû nhöõng phieàn naõo maø vò Tu-ñaø-hoaøn ñaõ döùt tröø.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò vua ra ñi tuaàn du, tuy coù nhieàu quaân binh raàm roä nhöng ngöôøi ñôøi chæ noùi: ‘Vua ñeán, vua ñi.’ Vì ngöôøi ñôøi xem vua laø quan troïng nhaát.

Ba phieàn naõo kia cuõng vaäy, [laø naëng neà quan troïng nhaát trong taát caû caùc phieàn naõo]. Do nhaân duyeân gì maø goïi laø naëng neà quan troïng? Vì taát caû chuùng sanh thöôøng khôûi 1 2

Haïng chuùng sanh thöù tö: xem laïi ví duï veà baûy loaøi chuùng sanh döôùi soâng Haèng ôû quyeån tröôùc. Xem laïi töø trang 509 cuûa Taäp naøy.

Ba thöù phieàn naõo naøy töùc laø: ngaõ kieán, phi nhaân kieán nhaân vaø nghi voõng.

589

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

sanh [nhöõng phieàn naõo naøy] vaø vì [chuùng] raát khoù nhaän bieát neân goïi laø naëng neà quan troïng. “[Laïi cuõng] vì ba thöù phieàn naõo naøy raát khoù döùt tröø; vì chuùng coù theå laøm nhaân cho taát caû phieàn naõo; vì chuùng laø oaùn thuø ñoái ñòch cuûa ba phaùp ñoái trò: giôùi, ñònh, tueä, [cho neân goïi laø naëng neà quan troïng].

“Thieän nam töû! Coù nhöõng chuùng sanh khi nghe vò Tuñaø-hoaøn coù theå döùt tröø voâ löôïng phieàn naõo nhö vaäy lieàn sanh loøng thoái chuyeån, noùi raèng: ‘Laøm sao chuùng ta coù theå döùt tröø noåi voâ löôïng phieàn naõo nhö vaäy?’ Vì theá, Nhö Lai duøng phöông tieän chæ noùi ñeán ba [thöù phieàn naõo].

“Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Do nhaân duyeân gì maø ví haøng Tu-ñaø-hoaøn vôùi chuùng sanh nhìn quanh boán höôùng?’ Haøng Tu-ñaø-hoaøn quaùn Boán chaân ñeá ñaït ñöôïc boán ñieàu: moät laø truï vöõng kieân coá trong Chaùnh ñaïo, hai laø coù theå quan saùt khaép caû, ba laø coù theå thaáy bieát ñuùng thaät, boán laø coù theå laøm tieâu tan moái oaùn lôùn.

“Truï vöõng kieân coá trong Chaùnh ñaïo, ñoù laø naêm caên cuûa haøng Tu-ñaø-hoaøn khoâng ñoäng chuyeån. Cho neân goïi laø truï vöõng kieân coá trong Chaùnh ñaïo.

“Coù theå quan saùt khaép caû, ñoù laø coù theå cheâ chaùn quôû traùch phieàn naõo caû beân trong vaø beân ngoaøi.

“Thaáy bieát ñuùng thaät, ñoù laø [ñaït ñöôïc] Nhaãn trí.1 “Laøm tieâu tan moái oaùn lôùn, laø noùi [döùt tröø ñöôïc] boán söï ñieân ñaûo.2 1

Nhaãn trí: möùc ñoä tu chöùng ñaït ñöôïc caû nhaãn vaø trí. Theo Ñaïi thöøa thì nhaãn vaø trí chæ laø moät ñöùc, khôûi tu quaùn phaùp goïi laø nhaãn, quaùn xeùt thaønh töïu goïi laø trí.

2 Boán söï ñieân ñaûo: boán nhaän thöùc sai laàm, traùi ngöôïc cuûa ngöôøi theá tuïc, voâ thöôøng cho laø thöôøng, khoå cho laø vui, baát tònh cho laø tònh vaø voâ ngaõ cho laø höõu ngaõ.

590

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Do nhaân duyeân gì maø goïi laø Tuñaø-hoaøn?’1 “Thieän nam töû! Chöõ tu [trong Tu-ñaø-hoaøn] coù nghóa laø voâ laäu; ñaø-hoaøn nghóa laø tu taäp. Vì tu taäp phaùp voâ laäu neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn.

“Thieän nam töû! Laïi nöõa, tu nghóa laø doøng chaûy. Coù hai thöù doøng chaûy, moät laø thuaän doøng, hai laø nghòch doøng. Vì ngöôïc doøng chaûy neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu laø theo nghóa ngöôïc doøng thì do nhaân duyeân gì maø haøng Töñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn khoâng goïi laø Tu-ñaø-hoaøn?”2 Phaät daïy: “Thieän nam töû! Töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán chö Phaät cuõng ñeàu coù theå goïi laø Tu-ñaø-hoaøn. Neáu Tö-ñaøhaøm cho ñeán chö Phaät khoâng coù [quaû vò] Tu-ñaø-hoaøn, sao coù theå goïi laø Tö-ñaø-haøm... cho ñeán chö Phaät?

“Teân goïi cuûa taát caû chuùng sanh coù hai loaïi, moät laø teân cuõ, hai laø teân môùi. Khi coøn laø phaøm phu coù teân goïi cuûa theá tuïc, sau khi chöùng ñaïo roài môùi [theo quaû vò] laäp thaønh danh xöng, goïi laø Tu-ñaø-hoaøn.

“Do söï chöùng ñaïo tröôùc tieân neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn; do söï chöùng ñaïo sau ñoù neân goïi laø Tö-ñaø-haøm. Vò naøy goïi laø Tu-ñaø-hoaøn vaø cuõng goïi laø Tö-ñaø-haøm. Cho ñeán chö Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Goïi laø doøng ñoù, coù hai loaïi: moät laø giaûi thoaùt, hai laø Nieát-baøn. Taát caû thaùnh nhaân ñeàu coù ñuû hai 1

Tu-ñaø-hoaøn (Srota-āpanna): quaû vò ñaàu tieân trong Boán thaùnh quaû cuûa haøng Thanh vaên, dòch nghóa laø Nhaäp löu (入流), Chí löu (至流) hay Nghòch löu (逆流); caùc nhaø Taân dòch veà sau dòch laø Döï löu (預流).

2 Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi nhö vaäy vì thaáy taát caû caùc quaû vò naøy ñeàu xöùng danh “Nghòch löu” (ngöôïc doøng), khoâng rieâng gì quaû vò Tu-ñaø-hoaøn.

591

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

doøng aáy, neân coù theå goïi laø Tu-ñaø-hoaøn, cuõng goïi laø Tö-ñaøhaøm. Cho ñeán chö Phaät cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Tu-ñaø-hoaøn cuõng goïi laø Boà Taùt. Vì sao vaäy? Boà Taùt töùc laø Taän trí1 vaø Voâ sanh trí.2 Vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng mong caàu höôùng ñeán hai loaïi trí naøy, neân phaûi bieát raèng vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng ñöôïc xöng laø Boà Taùt.

“Vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng ñöôïc xöng laø tænh giaùc. Vì sao vaäy?

Vì tænh giaùc chaân chaùnh, thaáy ñaïo vaø döùt tröø phieàn naõo; vì tænh giaùc chaân chaùnh laø nhaân quaû; vì tænh giaùc chaân chaùnh laø ñaïo chung cuøng vaø khoâng chung cuøng [vôùi haøng Nhò thöøa]. Töø vò Tö-ñaø-haøm cho ñeán A-la-haùn laïi cuõng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Haøng Tu-ñaø-hoaøn coù hai haïng, moät laø caên trí lanh lôïi, hai laø caên trí chaäm luït. Haïng caên trí chaäm luït phaûi traûi qua baûy laàn taùi sanh trong hai coõi trôøi, ngöôøi [môùi ñöôïc giaûi thoaùt]. Trong haïng caên trí chaäm luït laïi phaân ra laøm naêm loaïi; hoaëc phaân laøm saùu, naêm, boán, ba, hai loaïi. Haïng caên trí lanh lôïi thì ngay trong hieän taïi chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû A-la-haùn.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Do nhaân duyeân gì maø ví haøng Tu-ñaø-hoaøn vôùi loaøi caù tích?’

“Thieän nam töû! Caù tích coù boán tính chaát: moät laø xöông nhoû neân nheï, hai laø coù caùnh neân nheï, ba laø öa thích nhìn aùnh saùng, boán laø caén ngaäm ñoà vaät moät caùch chaéc chaén.

1 2

Taän trí (kṣaya-jñāna): trí tueä khôûi ñaàu cuûa baäc voâ hoïc, do döùt tröø heát moïi phieàn naõo maø khôûi sanh trí tueä neân goïi laø taän trí.

Voâ sanh trí (anutpādajñāna): trí tueä roõ bieát taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ sanh, neân goïi laø Voâ sanh trí.

592

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Haøng Tu-ñaø-hoaøn cuõng coù boán tính chaát [töông töï].

Noùi xöông nhoû laø ví vôùi phieàn naõo vi teá; noùi coù caùnh laø ví vôùi hai phaùp tu chæ vaø quaùn;1 öa thích nhìn aùnh saùng laø ví vôùi vieäc thaáy ñaïo; caén ngaäm ñoà vaät moät caùch chaéc chaén laø ví vôùi vieäc ñöôïc nghe Nhö Lai giaûng giaûi veà voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh lieàn giöõ maõi khoâng boû maát.

“Ví nhö coù laàn Ma vöông hoùa laøm hình Phaät, tröôûng giaû Thuû-la nhìn thaáy trong loøng kinh sôï. Ma thaáy tröôûng giaû ñaõ ñoäng taâm, lieàn baûo: ‘Boán chaân ñeá maø ta ñaõ thuyeát daïy laø giaû doái, khoâng chaân thaät. Nay ta seõ vì oâng maø thuyeát daïy Naêm ñeá, Saùu aám, Möôøi ba nhaäp, Möôøi chín giôùi.’

Tröôûng giaû nghe roài lieàn töùc thôøi quaùn töôùng phaùp, thaáy hoaøn toaøn khoâng coù nhöõng lyù nhö vaäy neân giöõ loøng kieân trì, taâm khoâng lay ñoäng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! [Nhö lôøi Phaät daïy raèng] vò Tu-ñaø-hoaøn ñoù, do söï chöùng ñaïo tröôùc tieân neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn; vì laø quaû vò ban ñaàu neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn. Neáu do söï chöùng ñaïo tröôùc tieân neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn, vì sao khi chöùng ñaéc Khoå phaùp nhaãn chaúng ñöôïc goïi laø Tu-ñaø-hoaøn, chæ goïi laø Höôùng [Tu-ñaø-hoaøn] maø thoâi? Neáu vì quaû vò ban ñaàu neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn, vì sao nhöõng ngoaïi ñaïo tröôùc ñaõ ñoaïn phieàn naõo, cho ñeán ñaït ñöôïc caûnh giôùi Voâ sôû höõu, tu taäp ñaïo voâ laäu, chöùng ñaéc quaû A-na-haøm maø khoâng goïi laø Tu-ñaø-hoaøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì laø quaû vò ban ñaàu neân goïi laø Tu-ñaø-hoaøn. Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Vì sao nhöõng ngoaïi ñaïo tröôùc ñaõ ñoaïn phieàn naõo, cho ñeán ñaït ñöôïc caûnh giôùi 1

Chæ vaø quaùn: nguyeân baûn duøng xa-ma-tha (śamatha - moät trong 7 teân goïi khaùc nhau cuûa thieàn ñònh, dòch nghóa laø chæ 止, laø tòch tónh 寂靜) vaø tyø-baø-xaù-na (vipaśyanā - dòch nghóa laø quaùn 觀).

593

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Voâ sôû höõu, tu taäp ñaïo voâ laäu, chöùng ñaéc quaû A-na-haøm maø khoâng goïi laø Tu-ñaø-hoaøn?’

“Thieän nam töû! Vì laø quaû vò ban ñaàu neân goïi laø Tu-ñaøhoaøn. Vò naøy vaøo luùc aáy coù ñuû Taùm trí1 vaø Möôøi saùu haïnh.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Ngöôøi chöùng ñaéc quaû A-na-haøm cuõng vaäy, cuõng chöùng ñaéc Taùm trí, ñuû Möôøi saùu haïnh, sao khoâng ñöôïc goïi laø Tu-ñaø-hoaøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Möôøi saùu haïnh höõu laäu coù hai loaïi, moät laø chung cuøng [vôùi haøng Nhò thöøa], hai laø khoâng chung cuøng. Möôøi saùu haïnh voâ laäu cuõng coù hai loaïi, moät laø höôùng quaû, hai laø ñaéc quaû. Taùm trí cuõng coù hai loaïi, moät laø höôùng quaû, hai laø ñaéc quaû.

“Vò Tu-ñaø-hoaøn buoâng boû Möôøi saùu haïnh chung cuøng, ñaït ñöôïc Möôøi saùu haïnh khoâng chung cuøng [vôùi haøng Nhò thöøa]; buoâng boû Taùm trí höôùng quaû, chöùng ñaéc Taùm trí ñaéc quaû. Vò A-na-haøm khoâng gioáng nhö vaäy. Cho neân quaû vò ban ñaàu goïi laø Tu-ñaø-hoaøn.

“Thieän nam töû! Vò Tu-ñaø-hoaøn duyeân vôùi Boán chaân ñeá, vò A-na-haøm chæ duyeân vôùi Moät chaân ñeá. Cho neân quaû vò ban ñaàu goïi laø Tu-ñaø-hoaøn.

“Vì nhaân duyeân aáy neân ta noùi ví duï caù tích nhìn quanh roài ñi. Ñi, töùc laø noùi vò Tö-ñaø-haøm chuù taâm vaøo vieäc tu ñaïo, vì ñoaïn tröø tham duïc, saân, si, kieâu maïn. Nhö con caù tích kia, nhìn quanh boán phía roài vì tìm thöùc aên maø ñi.

1

Taùm trí (Baùt trí): haønh giaû do söï quaùn saùt Boán chaân ñeá chöùng ñaéc Boán chaân ñeá trong phaïm vi Duïc giôùi neân ñaït ñöôïc Töù phaùp trí (四法智), sau ñoù tieáp tuïc chöùng ñaéc Boán chaân ñeá ôû hai coõi treân laø Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, ñaït Töù loaïi trí (四類智).

Töù phaùp trí vaø Töù loaïi trí hôïp thaønh Baùt trí, laø nhöõng phaàn ban sô cuûa Voâ laäu trí.

594

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Ñi roài laïi döøng laø ví nhö vò A-na-haøm ñöôïc moùn aên [phaùp thöïc] roài lieàn döøng laïi.

“Haøng A-na-haøm coù hai haïng. Thöù nhaát laø haïng chöùng quaû A-na-haøm trong hieän taïi roài tinh taán tu taäp, lieàn chöùng ñaéc quaû A-la-haùn. Thöù hai laø haïng tham ñaém vöôùng maéc nôi caûnh vaéng laëng an tónh cuûa phaùp tam-muoäi trong hai coõi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Nhöõng vò naøy khoâng coøn thoï thaân trong Duïc giôùi neân goïi laø A-na-haøm.1 “Haøng A-na-haøm laïi coù naêm haïng, moät laø Trung baùt Nieát-baøn, hai laø Thoï thaân Nieát-baøn, ba laø Haønh baùt Nieátbaøn, boán laø Voâ haønh baùt Nieát-baøn, naêm laø Thöôïng löu baùt Nieát-baøn.

“Laïi coù saùu haïng, goàm naêm haïng keå treân, theâm vaøo haïng thöù saùu laø Hieän taïi baùt Nieát-baøn.

“Laïi coù baûy haïng, goàm saùu haïng keå treân, theâm vaøo haïng thöù baûy laø Voâ saéc giôùi baùt Nieát-baøn.

“Haøng A-na-haøm Haønh baùt Nieát-baøn laïi coù hai haïng, hoaëc thoï thaân hai laàn, hoaëc thoï thaân boán laàn. Neáu thoï thaân hai laàn goïi laø caên trí lanh lôïi. Neáu thoï thaân boán laàn goïi laø caên trí chaäm luït.

“Laïi cuõng coù hai haïng, moät laø tinh taán nhöng khoâng coù möùc ñònh töï taïi; hai laø bieáng treã nhöng coù möùc ñònh töï taïi.

Laïi cuõng coù hai haïng, moät laø ñaày ñuû caû tinh taán vaø möùc ñònh töï taïi, hai laø khoâng coù caû hai.

“Thieän nam töû! Chuùng sanh Duïc giôùi coù hai loaïi nghieäp, moät laø nghieäp taïo taùc, hai laø nghieäp thoï sanh.

1

Vì danh xöng cuûa quaû vò A-na-haøm (Anāgāmin) coù nghóa laø Baát hoaøn (不還) hoaëc Baát lai (不來).

595

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Haøng A-na-haøm Trung baùt Nieát-baøn chæ coù nghieäp taïo taùc maø khoâng coù nghieäp thoï sanh, cho neân ôû khoaûng trung gian maø nhaäp Nieát-baøn. Khi xaû boû saéc thaân ôû Duïc giôùi maø coøn chöa leân ñeán coõi Saéc giôùi, nhôø coù caên trí lanh lôïi neân giöõa khoaûng trung gian ñoù hoï nhaäp Nieát-baøn.

“Haøng A-na-haøm Trung baùt Nieát-baøn naøy coù boán taâm: moät laø taâm chaúng phaûi hoïc, chaúng phaûi voâ hoïc; hai laø taâm hoïc; ba laø taâm voâ hoïc; boán laø taâm chaúng phaûi hoïc, chaúng phaûi voâ hoïc.1 [Vò A-na-haøm traûi qua boán taâm aáy roài] nhaäp Nieát-baøn.

“Vì sao goïi laø Trung baùt Nieát-baøn?

“Thieän nam töû! Trong boán taâm cuûa baäc A-na-haøm aáy coù hai taâm laø Nieát-baøn, hai taâm khoâng phaûi Nieát-baøn, cho neân goïi laø Trung baùt Nieát-baøn.

“Haøng A-na-haøm Thoï thaân baùt Nieát-baøn laïi coù hai nghieäp, moät laø nghieäp taïo taùc, hai laø nghieäp thoï sanh. Vò A-na-haøm naøy boû thaân ôû Duïc giôùi lieàn thoï thaân ôû Saéc giôùi, tinh caàn tu taäp, khi thoï maïng heát thì nhaäp Nieát-baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu noùi raèng khi thoï maïng heát thì nhaäp Nieát-baøn, vaäy sao noùi laø Thoï thaân Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi aáy coù thoï thaân roài sau môùi döùt tröø phieàn naõo trong Ba coõi, cho neân goïi laø Thoï thaân Nieát-baøn.

1

Veà boán taâm naøy cuûa vò A-na-haøm, Ñaïi thöøa nghóa chöông (大乘義章), quyeån 17, coù giaûi thích nhö sau: Taâm thöù nhaát chaúng phaûi hoïc, chaúng phaûi voâ hoïc laø taâm thoï sanh; taâm thöù hai hoïc laø taâm tu hoïc ñoái trò phieàn naõo; taâm thöù ba voâ hoïc laø taâm chöùng quaû A-la-haùn; taâm thöù tö chaúng phaûi hoïc, chaúng phaûi voâ hoïc laø taâm maïng chung, töùc taâm vaøo luùc nhaäp Nieát-baøn.

596

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Haønh baùt Nieát-baøn laø [vò A-na-haøm] thöôøng tu haønh Chaùnh ñaïo, nhôø söùc tam-muoäi höõu vi neân döùt tröø ñöôïc phieàn naõo, lieàn nhaäp Nieát-baøn. Ñoù goïi laø Haønh baùt Nieát-baøn.

“Voâ haønh Baùt Nieát-baøn, laø [vò A-na-haøm] bieát chaéc raèng seõ ñöôïc nhaäp Nieát-baøn neân sanh ra bieáng treã, nhöng cuõng nhôø coù söùc tam-muoäi höõu vi neân khi thoï maïng heát thì nhaäp Nieát-baøn. Ñoù goïi laø Voâ haønh baùt Nieát-baøn.

“Veà haøng A-na-haøm Thöôïng löu baùt Nieát-baøn, nhö coù ngöôøi ñaõ chöùng ñaéc Ñeä töù thieàn laïi sanh taâm aùi luyeán Sô thieàn. Vì nhaân duyeân aáy neân thoï sanh trôû laïi nôi caûnh giôùi Sô thieàn. Nôi ñaây phaân laøm hai haïng, moät laø theo doøng phieàn naõo, hai laø theo doøng Chaùnh ñaïo. Ngöôøi theo doøng Chaùnh ñaïo, khi thoï maïng heát laïi sanh taâm aùi luyeán Ñeä nhò thieàn. Vì nhaân duyeân aáy neân thoï sanh caûnh giôùi Ñeä nhò thieàn. Cho ñeán caûnh giôùi Ñeä töù thieàn laïi cuõng nhö vaäy.

“Ngöôøi ôû caûnh giôùi Ñeä töù thieàn laïi coù hai haïng, moät laø sanh vaøo Voâ saéc giôùi, hai laø sanh vaøo Naêm coõi trôøi tònh cö.1 Hai haïng ngöôøi naøy, moät laø öa thích tam-muoäi; hai laø öa thích trí tueä. Ngöôøi öa thích trí tueä thì sanh vaøo Naêm coõi trôøi tònh cö; ngöôøi öa thích tam-muoäi thì sanh vaøo Voâ saéc giôùi.

“Laïi nöõa, hai haïng ngöôøi [ôû caûnh giôùi Ñeä töù thieàn] naøy, moät laø tu taäp Ñeä töù thieàn vôùi naêm möùc ñoä khaùc nhau, 1

Naêm coõi trôøi tònh cö (Nguõ tònh cö thieân - 五淨居天Phaïn ngöõ: Śuddhāvāsa): töùc naêm coõi trôøi thanh tònh, laø nôi thoï sanh cuûa haøng A-na-haøm, neân cuõng goïi laø Nguõ Na-haøm thieân hay Nguõ Baát hoaøn thieân. Naêm coõi trôøi naøy goàm coù: 1. Voâ phieàn thieân (無煩天- Phaïn ngöõ: Avṛha), 2. Voâ nhieät thieân (無熱天- Phaïn ngöõ: Atapa), 3.

Thieän hieän thieân (善現天- Phaïn ngöõ: Sudṛśa), 4. Thieän kieán thieân (善見天- Phaïn ngöõ: Sudarśana), 5. Saéc cöùu caùnh thieân (色究竟天- Phaïn ngöõ: Akaniṣṭha).

597

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hai laø khoâng tu taäp [Ñeä töù thieàn]. Theá naøo laø naêm [möùc ñoä khaùc nhau]? Ñoù laø baäc thaáp, baäc vöøa, baäc cao, baäc cao hôn vaø baäc cao nhaát. Ngöôøi tu baäc cao nhaát seõ sanh vaøo coõi trôøi Saéc cöùu caùnh. Ngöôøi tu baäc cao hôn seõ sanh vaøo coõi trôøi Thieän hieän. Ngöôøi tu baäc cao seõ sanh vaøo coõi trôøi Thieän kieán. Ngöôøi tu baäc vöøa seõ sanh vaøo coõi trôøi Voâ nhieät. Ngöôøi tu baäc thaáp seõ sanh vaøo coõi trôøi Voâ phieàn.

“Laïi nöõa, hai haïng ngöôøi [ôû caûnh giôùi Ñeä töù thieàn] naøy, moät laø öa thích luaän thuyeát giaûng giaûi; hai laø öa thích vaéng laëng an tónh. Ngöôøi öa thích vaéng laëng an tónh seõ sanh vaøo Voâ saéc giôùi. Ngöôøi öa thích luaän thuyeát giaûng giaûi seõ sanh vaøo Naêm coõi trôøi tònh cö.

“Laïi nöõa, hai haïng ngöôøi [ôû caûnh giôùi Ñeä töù thieàn] naøy, moät laø tu taäp Huaân thieàn,1 hai laø khoâng tu taäp Huaân thieàn. Ngöôøi tu taäp Huaân thieàn sanh vaøo Naêm coõi trôøi tònh cö; ngöôøi khoâng tu taäp Huaân thieàn sanh vaøo Voâ saéc giôùi. Ñeán khi thoï maïng heát seõ nhaäp Nieát-baøn. Ñoù goïi laø Thöôïng löu baùt Nieát-baøn.

“Neáu ngöôøi muoán sanh vaøo Voâ saéc giôùi thì khoâng theå tu taäp Ñeä töù thieàn vôùi naêm möùc ñoä khaùc nhau [nhö treân].

Ngöôøi tu naêm möùc thieàn naøy thöôøng cheâ traùch pheùp ñònh Voâ saéc giôùi.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Haøng A-na-haøm Trung baùt Nieát-baøn ñoù aét laø caên trí lanh lôïi. Neáu laø caên trí lanh lôïi, sao hieän taïi khoâng nhaäp Nieát-baøn? Vì sao ôû Duïc giôùi coù Trung Baùt Nieát-baøn coøn ôû Saéc giôùi thì khoâng?”

1

Huaân thieàn (熏禪): moät trong boán phaùp thieàn thuoäc Xuaát theá gian thieàn. Boán phaùp thieàn naøy goàm coù: 1. Quaùn thieàn (觀禪), 2. Luyeän thieàn (練禪), 3. Huaân thieàn (熏禪), 4. Tu thieàn (修禪). Boán phaùp naøy thöôøng ñöôïc goïi chung laø Quaùn luyeän huaân tu (觀練薰修).

598

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöõng ngöôøi naøy do trong hieän taïi boán ñaïi yeáu ôùt, khoâng theå tu taäp Chaùnh ñaïo.

Tuy coù nhöõng tyø-kheo thaân theå ñöôïc khoûe maïnh, nhöng vì khoâng coù choã nguû nghæ, thöùc aên uoáng, y phuïc, giöôøng naèm, thuoác men... caùc duyeân chaúng ñuû neân hoï khoâng theå nhaäp Nieát-baøn ngay trong hieän taïi.

“Thieän nam töû! Coù moät laàn, khi ta ñang ôû tinh xaù Kyø vieân1 taïi thaønh Xaù-veä, coù moät tyø-kheo ñi ñeán choã ta thöa raèng: ‘Baïch Theá Toân! Con thöôøng tu taäp Chaùnh ñaïo nhöng khoâng theå chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû A-lahaùn.’

“Khi aáy ta lieàn baûo A-nan: ‘Nay oâng neân vì tyø-kheo naøy lo cung caáp ñuû caùc thöù caàn duøng.’

“Baáy giôø, A-nan ñöa vò tyø-kheo aáy ñeán röøng Kyø-ñaø,2 saép xeáp cho moät gian phoøng toát ñeå ôû. Tyø-kheo aáy lieàn baûo A-nan: ‘Ñaïi ñöùc! Xin ngaøi vì toâi trang nghieâm phoøng oác, söûa doïn saïch seõ vaø trang hoaøng baèng baûy moùn baùu thaät nghieâm trang, treo ñuû caùc thöù phöôùn, loïng baèng luïa.’

“A-nan ñaùp: ‘Vì laø ngöôøi ngheøo cuûa theá gian môùi ñöôïc goïi laø sa-moân,3 laøm sao toâi coù theå lo ñöôïc nhöõng thöù nhö vaäy cho oâng?’

1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng A-na-baân-ñeå (阿那邠坻), phieân aâm töø Phaïn ngöõ

Anātapindika, töùc tinh xaù Kyø Vieân, cuõng goïi laø Kyø thoï Caáp Coâ Ñoäc vieân, moät

trong caùc truù xöù lôùn cuûa chö taêng vaøo thôøi ñöùc Phaät, teân Phaïn ngöõ ñaày ñuû laø Jetavana Anāthapiṇḍasyārāma.

2 Röøng Kyø-ñaø: nguyeân khu vöôøn röøng naøy tröôùc laø sôû höõu cuûa tröôûng giaû Kyø-ñaø, sau baùn phaàn ñaát aáy cho oâng Caáp Coâ Ñoäc ñeå cuùng döôøng ñöùc Phaät vaø chö taêng laøm choã tu taäp, coøn vöôøn caây thì töï oâng Kyø-ñaø cuõng cuùng döôøng leân Phaät, neân goïi teân laø röøng Kyø-ñaø. Teân Phaïn ngöõ laø Jetavana Anāthapindada-ārāma.

3 YÙ noùi vò sa-moân ñaõ buoâng boû heát taøi saûn cuûa theá tuïc, laøm ngöôøi ngheøo tuùng. Neáu khoâng nhö theá khoâng theå goïi laø sa-moân.

599

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Tyø-kheo aáy noùi: ‘Neáu ñaïi ñöùc coù theå vì toâi laøm ñöôïc nhö vaäy thì toát laém, toát laém! Baèng khoâng theå ñöôïc thì toâi seõ quay laïi choã Theá Toân vaäy.’

“Baáy giôø, A-nan lieàn ñeán choã Phaät thöa: ‘Baïch Theá Toân!

Thaày tyø-kheo khi naõy coù yeâu caàu con lo ñuû moïi thöù trang nghieâm baèng baûy baùu, phöôùn, loïng. Con khoâng bieát vieäc naøy phaûi laøm theá naøo?’

“Ta laïi daïy A-nan: ‘Nay oâng haõy trôû laïi ñoù, tuøy yù tyøkheo aáy caàn duøng nhöõng gì thì cung caáp cho ñaày ñuû.’

“Baáy giôø, A-nan lieàn trôû laïi phoøng tyø-kheo aáy, cung caáp ñaày ñuû moïi thöù [nhö yeâu caàu]. Tyø-kheo aáy coù ñuû moïi thöù roài lieàn chuù taâm tu taäp, khoâng bao laâu lieàn chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, laàn löôït cho ñeán quaû A-la-haùn.

“Thieän nam töû! Coù voâ löôïng chuùng sanh leõ ra coù theå nhaäp Nieát-baøn, nhöng vì söï thieáu thoán gaây chöôùng ngaïi, roái loaïn trong taâm neân khoâng theå ñaït ñöôïc.

“Thieän nam töû! Laïi coù nhöõng chuùng sanh thöôøng vui thích trong vieäc giaùo hoùa, hoái haû [baän roän chaïy theo] nhieàu vieäc, khoâng theå ñaït ñöôïc [taâm] ñònh, neân khoâng theå nhaäp Nieát-baøn ngay trong hieän taïi.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Do nhaân duyeân gì khi boû thaân ôû Duïc giôùi coù Trung [baùt] Nieát-baøn, coøn ôû Saéc giôùi khoâng coù?’

“Vò A-na-haøm quaùn xeùt nhöõng phieàn naõo ôû Duïc giôùi coù hai loaïi nhaân duyeân, moät laø beân trong, hai laø beân ngoaøi; nhöng ôû Saéc giôùi khoâng coù nhaân duyeân beân ngoaøi.

600

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Duïc giôùi laïi coù hai loaïi taâm tham aùi, moät laø tham muoán aùi duïc, hai laø tham muoán hình saéc.1 Quaùn xeùt hai taâm tham aùi aáy roài heát loøng cheâ traùch. Cheâ traùch nhö vaäy roài lieàn coù theå nhaäp Nieát-baøn.

“Taïi Duïc giôùi, ngöôøi tu coù theå cheâ traùch caùc phieàn naõo thoâ thieån nhö tham tieác, saân haän, ñoá kî, khoâng bieát hoå theïn... Do nhaân duyeân naøy neân coù theå nhaäp Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, chuùng sanh Duïc giôùi voán taùnh maïnh meõ. Vì sao vaäy? Vì coù theå ñaït ñöôïc caû Boán thaùnh quaû.

“Vì theá neân ôû Duïc giôùi coù Trung baùt Nieát-baøn, coøn ôû Saéc giôùi thì khoâng.

“Thieän nam töû! Trung baùt Nieát-baøn coù ba baäc: baäc cao, baäc vöøa, baäc thaáp. Baäc cao laø nhaäp Nieát-baøn ngay khi boû thaân, chöa lìa khoûi Duïc giôùi. Baäc vöøa laø nhaäp Nieát-baøn khi lìa khoûi Duïc giôùi nhöng chöa leân tôùi Saéc giôùi. Baäc thaáp laø nhaäp Nieát-baøn khi ñaõ lìa khoûi Duïc giôùi roài leân ñeán beân caïnh Saéc giôùi. Ví nhö loaøi caù tích ñöôïc moùn aên roài thì döøng laïi, nhöõng ngöôøi naøy cuõng vaäy.

“Sao goïi laø döøng laïi? Vì ôû hai coõi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi maø thoï thaân neân goïi laø döøng laïi. Vì khoâng thoï thaân trong caùc coõi trôøi, ngöôøi, ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh thuoäc Duïc giôùi neân goïi laø döøng laïi. Vì ñaõ döùt tröø voâ löôïng phieàn naõo troùi buoäc chæ coøn laïi raát ít neân goïi laø döøng laïi.

1

Theo Nam baûn thì choã naøy duøng “thöïc aùi” (tham muoán söï aên uoáng), chuùng toâi xeùt thaáy yù nghóa heïp hôn, khoâng hôïp baèng chöõ “saéc aùi” nhö trong Baéc baûn ñaõ duøng.

Coù theå khi thöïc hieän Nam baûn caùc vò thaáy raèng hình saéc cuõng naèm trong “duïc aùi” chaêng? Nhöng nhö vaäy thì söï tham muoán caùc moùn aên cuõng khoâng ra ngoaøi naêm moùn duïc (saéc duïc, thanh duïc, höông duïc, vò duïc vaø xuùc duïc). Theo choã chuùng toâi hieåu thì “duïc aùi” ôû ñaây haún chæ cho söï tham muoán aùi duïc, laø söï tham muoán caên baûn nhaát cuûa chuùng sanh trong Duïc giôùi, vaø hieåu nhö theá thì “saéc aùi” cuõng coù theå ñöôïc taùch rieâng ra khoûi söï tham muoán naøy.

601

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi do nhaân duyeân gì goïi laø döøng laïi? Vì khoâng bao giôø taïo taùc nhöõng vieäc chung cuøng vôùi haïng phaøm phu neân goïi laø döøng laïi. Töï mình khoâng coøn sôï haõi vaø khoâng laøm cho keû khaùc sôï haõi neân goïi laø döøng laïi. Lìa khoûi hai taâm tham aùi1 [vaø caùc phieàn naõo nhö] tham tieác, saân khueå... neân goïi laø döøng laïi.

“Thieän nam töû! Noùi ñeán bôø beân kia laø duï cho caùc baäc A-la-haùn, Phaät Bích-chi, Boà Taùt, Phaät; cuõng nhö ruøa thaàn ñi ñöôïc caû döôùi nöôùc vaø treân ñaát lieàn.

“Do nhaân duyeân gì maø ví vôùi loaøi ruøa? Vì loaøi ruøa kheùo che giaáu caû töù chi vaø ñaàu. Caùc baäc chöùng quaû töø A-la-haùn cho ñeán chö Phaät cuõng gioáng nhö vaäy, kheùo che truøm caû naêm caên. Cho neân duøng ruøa laøm ví duï.

“Noùi döôùi nöôùc vaø treân ñaát lieàn; nöôùc laø ví vôùi theá gian, ñaát lieàn ví vôùi xuaát theá. Caùc baäc thaùnh aáy laïi cuõng nhö vaäy; vì coù theå quaùn xeùt taát caû phieàn naõo xaáu aùc neân ñeán ñöôïc bôø beân kia. Vì theá ví nhö ñi ñöôïc caû ôû döôùi nöôùc vaø treân ñaát lieàn.

“Thieän nam töû! Nhö baûy loaøi chuùng sanh döôùi soâng Haèng. Tuy coù nhöõng teân goïi nhö ruøa, caù... nhöng thaûy ñeàu khoâng lìa khoûi nöôùc. Trong kinh vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy, töø haïng nhaát-xieån-ñeà leân ñeán chö Phaät, tuy teân goïi khaùc nhau, nhöng thaûy ñeàu cuõng khoâng lìa khoûi chaát nöôùc laø taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Baûy loaøi chuùng sanh aáy, nhö coù phaùp thieän hoaëc phaùp baát thieän, hoaëc ñaïo phöông tieän, hoaëc 1

Hai taâm tham aùi: laø tham muoán aùi duïc (duïc aùi) vaø tham muoán hình saéc (saéc aùi) vöøa noùi ôû ñoaïn tröôùc.

602

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

ñaïo giaûi thoaùt, hoaëc ñaïo tuaàn töï, hoaëc nhaân, hoaëc quaû... thaûy ñeàu laø taùnh Phaät. “[Giaûng giaûi nhöõng ñieàu nhö theá] goïi laø Nhö Lai töï yù noùi ra.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu coù nhaân aét coù quaû; neáu khoâng nhaân aét khoâng quaû. Nieát-baøn goïi laø quaû, nhöng vì Nieát-baøn laø thöôøng coøn neân khoâng coù nhaân. Neáu khoâng coù nhaân, sao goïi laø quaû? Nhöng Nieát-baøn cuõng goïi laø sa-moân, cuõng goïi laø quaû cuûa sa-moân. Vaäy theá naøo laø samoân? Theá naøo laø quaû cuûa sa-moân?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong theá gian caû thaûy coù baûy loaïi keát quaû. Moät laø quaû cuûa phöông tieän, hai laø quaû cuûa söï baùo aân, ba laø quaû cuûa söï thaân caän, boán laø quaû cuûa taøn dö, naêm laø quaû bình ñaúng, saùu laø quaû cuûa quaû baùo, baûy laø quaû cuûa söï xa lìa.

“Theá naøo laø quaû cuûa phöông tieän? Nhö ngöôøi theá gian ñeán muøa gaët ñöôïc nhieàu luùa thoùc, cuøng baûo nhau raèng: ‘Ñöôïc quaû cuûa phöông tieän.’1 Quaû cuûa phöông tieän ñoù goïi laø quaû [tröïc tieáp] cuûa haønh vi taïo nghieäp.2 Quaû naøy coù hai loaïi nhaân, moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp.

Nhaân tröïc tieáp, chaúng haïn nhö haït gioáng; nhaân giaùn tieáp, chaúng haïn nhö nöôùc töôùi, phaân boùn, nhaân coâng... Nhö theá goïi laø quaû cuûa phöông tieän.

1 2

Quaû phöông tieän ôû ñaây coù theå hieåu laø nhöõng keát quaû coù ñöôïc nhôø söû duïng ñeán caùc phöông tieän khaùc nhau trong quaù trình taïo taùc.

Moïi thöù quaû ñeàu do haønh vi taïo nghieäp (nghieäp haønh), nhöng loaïi quaû phöông tieän naøy laø keát quaû ngay trong hieän theá (gieo troàng roài gaët haùi), khoâng ñôïi ñeán ñôøi sau neân chuùng toâi taïm goïi laø tröïc tieáp. Thuoäc loaïi quaû naøy laø nhöõng haønh vi mang laïi keát quaû ngay tröôùc maét cuûa chuùng ta, chaúng haïn nhö troàng caây haùi quaû, baéc caàu qua soâng, hoïc hoûi thaønh taøi...

603

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo laø quaû cuûa söï baùo aân? Nhö ngöôøi theá gian cung kính nuoâi döôõng cha meï, cha meï ñeàu noùi raèng: ‘Nay chuùng toâi ñaõ ñöôïc höôûng quaû cuûa coâng ôn nuoâi döôõng.’ Con caùi bieát baùo aân cha meï thì goïi [söï baùo aân] ñoù laø quaû. Quaû naøy cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø nghieäp thuaàn thieän trong quaù khöù cuûa cha meï; nhaân giaùn tieáp laø ñöùa con coù hieáu maø cha meï ñaõ sanh ra. Nhö theá goïi laø quaû cuûa söï baùo aân.

“Theá naøo laø quaû cuûa söï thaân caän? Nhö coù ngöôøi thaân caän baïn toát hieàn thieän, [nhôø ñoù] chöùng ñaéc quaû Tu-ñaøhoaøn cho ñeán quaû A-la-haùn. Ngöôøi aáy noùi raèng: ‘Nay toâi ñaõ ñöôïc quaû cuûa söï thaân caän.’ Quaû naøy cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø loøng tin [cuûa baûn thaân]; nhaân giaùn tieáp laø baïn toát hieàn thieän. Nhö theá goïi laø quaû cuûa söï thaân caän.

“Theá naøo laø quaû cuûa taøn dö?1 Nhö [coù ngöôøi] do nhaân khoâng gieát haïi maø [veà sau] ñöôïc thaân thöù ba soáng laâu. Ñoù goïi laø quaû cuûa taøn dö. Quaû naøy cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø thaân, mieäng, yù thanh tònh; nhaân giaùn tieáp laø [nhöõng nghieäp laønh daãn ñeán]2 söï soáng laâu. Nhö theá goïi laø quaû cuûa taøn dö.

“Theá naøo laø quaû bình ñaúng? Ñoù laø moâi tröôøng theá giôùi [maø taát caû chuùng sanh cuøng soáng trong ñoù]. Quaû naøy cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø noùi chuùng sanh tu Möôøi nghieäp 1 2

Quaû cuûa taøn dö laø chæ nhöõng quaû baùo maø ngöôøi taïo taùc nhaän chòu veà sau, bôûi haønh vi ñaõ troâi qua nhöng ñeå laïi keát quaû nhaän laõnh veà sau neân goïi laø taøn dö.

Theo Nieát-baøn kinh sôù giaûi thì ôû ñaây chæ ñeán vieäc boá thí thöùc aên vaø y phuïc cho ngöôøi khaùc, laø nhöõng nghieäp daãn ñeán ñöôïc soáng laâu.

604

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

laønh; nhaân giaùn tieáp laø Ba tai kieáp lôùn.1 Nhö theá goïi laø quaû bình ñaúng.2 “Theá naøo goïi laø quaû cuûa quaû baùo? Nhö ngöôøi ñöôïc [quaû baùo coù] thaân thanh tònh roài, laïi tu taäp ba nghieäp thanh tònh veà thaân, mieäng, yù. Ngöôøi aáy coù theå noùi: ‘Toâi ñöôïc quaû [cuûa quaû] baùo. Quaû naøy cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø thaân, mieäng, yù hieän taïi thanh tònh; nhaân giaùn tieáp laø thaân, mieäng, yù trong quaù khöù [ñaõ tu taäp] thanh tònh. Ñoù goïi laø quaû cuûa quaû baùo.3 “Theá naøo laø quaû cuûa söï xa lìa? Ñoù chính laø Nieát-baøn. [Vì söï] xa lìa caùc phieàn naõo, laøm taát caû nghieäp laønh laø nhaân cuûa Nieát-baøn. Laïi cuõng coù hai loaïi nhaân: moät laø nhaân tröïc tieáp, hai laø nhaân giaùn tieáp. Nhaân tröïc tieáp laø noùi Ba moân giaûi thoaùt;4 nhaân giaùn tieáp laø taát caû phaùp laønh ñaõ tu taäp trong voâ löôïng kieáp.

“Thieän nam töû! Trong phaùp theá gian, hoaëc noùi nhaân sanh ra, hoaëc noùi nhaân thaønh töïu. Ñoái vôùi phaùp xuaát theá cuõng vaäy, cuõng noùi coù nhaân sanh ra, coù nhaân thaønh töïu.

“Thieän nam töû! [Nhö] Ba moân giaûi thoaùt, Ba möôi baûy 1

Ba tai kieáp lôùn (Tam tai): goàm coù thuûy tai (naïn hoàng thuûy, luït lôùn), hoûa tai (naïn löûa thieâu) vaø phong tai (naïn gioù baõo). Ba tai kieáp naøy taát yeáu phaûi xaûy ra trong quaù trình thaønh truï hoaïi khoâng cuûa moãi theá giôùi, neân laø nhaân giaùn tieáp laøm thay ñoåi moâi tröôøng theá giôùi maø chuùng sanh ñang soáng.

2 Vôùi loaïi quaû naøy thì taát caû chuùng sanh ra ñôøi trong cuøng moät theá giôùi ñeàu laõnh chòu nhö nhau, neân goïi laø bình ñaúng.

3 Vì nhaân trong quaù khöù taïo thaønh quaû hieän nay, nhöng chính quaû baùo hieän nay ñöôïc duøng laøm nhaân ñeå taïo thaønh quaû trong töông lai, neân goïi ñoù laø quaû cuûa quaû baùo.

4 Ba moân giaûi thoaùt (Tam giaûi thoaùt moân): Ba phaùp moân daãn ñeán söï giaûi thoaùt, goàm coù Khoâng, Voâ töôùng vaø Voâ taùc.

605

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phaåm [trôï ñaïo] coù theå laøm nhaân sanh ra söï chaám döùt cuûa taát caû phieàn naõo, cuõng laøm nhaân thaønh töïu cuûa Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Lìa xa phieàn naõo thì thaáy roõ ñöôïc Nieátbaøn moät caùch saùng suoát, minh baïch, cho neân Nieát-baøn chæ coù nhaân thaønh töïu maø khoâng heà coù nhaân sanh ra.

“Thieän nam töû! Theo nhö lôøi oâng hoûi: ‘Theá naøo laø samoân? Theá naøo laø quaû cuûa sa-moân?’

“Thieän nam töû! Sa-moân1 laø Taùm chaùnh ñaïo, quaû cuûa samoân laø [tu taäp] theo Chaùnh ñaïo neân roát raùo ñöôïc xa lìa vónh vieãn taát caû [phieàn naõo nhö] tham, saân, si... Nhö theá goïi laø sa-moân vaø quaû cuûa sa-moân.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Do nhaân duyeân gì maø Taùm chaùnh ñaïo goïi laø sa-moân?”2 Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi ñôøi dòch nghóa sa-moân laø phaïp ñaïo, [nghóa laø ñaïo döùt tröø moïi söï thieáu thoán]. Nhö [Taùm chaùnh] ñaïo laø döùt tröø taát caû söï thieáu thoán, döùt tröø taát caû ñaïo. Vì nghóa aáy neân goïi Taùm chaùnh ñaïo laø sa-moân.

[Tu taäp] theo Taùm chaùnh ñaïo seõ ñaït ñöôïc Thaùnh quaû, neân goïi laø quaû cuûa sa-moân.

1

2

Sa-moân: chæ ngöôøi xuaát gia tu haønh noùi chung, vì vaøo thôøi ñöùc Phaät, danh xöng naøy cuõng ñöôïc duøng cho caùc tu só ngoaïi ñaïo. Tuy nhieân, veà sau coù khuynh höôùng chæ duøng ñeå chæ caùc tu só Phaät giaùo maø thoâi. Danh töø naøy phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø śramaṇa neân ñoâi khi cuõng ñoïc laø sa-moân-na, ñoàng nghóa. Caùc aâm ñoïc khaùc laø sa-vaên-na (沙聞那), tang-moân (桑門), taùng-moân (喪門). Veà yù nghóa cuõng coù raát nhieàu caùch dòch khaùc nhau nhö: caàn lao (勤勞), coâng lao (功勞), cuø lao (劬勞), caàn khaån (勤懇), tónh chí (靜志), tònh chí (淨志), töùc chæ (息止), töùc taâm (息心), töùc aùc (息惡), caàn töùc (勤息), tu ñaïo (修道), baàn ñaïo (貧道), phaïp ñaïo (乏道). Töïu trung caùc danh xöng naøy ñeàu moâ taû tính chaát cuûa söï tu taäp vaø muïc ñích höôùng ñeán cuûa vò sa-moân.

Baûn Haùn vaên coù luùc duøng sa-moân, coù luùc duøng sa-moân-na, ñeàu laø phieân aâm töø Phaïn ngöõ śramaṇa. Chuùng toâi coá gaéng döïa theo yù kinh ñeå chuyeån dòch nhaát quaùn nhaèm giuùp ñoäc giaû deã theo doõi hôn.

606

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Laïi nöõa, [sa-moân dòch nghóa laø tónh chí, laø taâm yù an tónh, neân] ngöôøi theá gian öa thích söï vaéng laëng an tónh cuõng goïi laø sa-moân. Nhö [Taùm chaùnh] ñaïo cuõng vaäy, coù theå giuùp ngöôøi tu taäp lìa khoûi nhöõng ñieàu xaáu aùc cuûa thaân, mieäng, yù..., ñöôïc caùi vui vaéng laëng an tónh, cho neân goïi [ngöôøi tu taäp Taùm chaùnh ñaïo] laø sa-moân.

“Thieän nam töû! [Sa-moân cuõng dòch nghóa laø töùc aùc, laø chaám döùt moïi söï xaáu aùc, neân] ngöôøi ñôøi töø choã thaáp heøn [vöôn leân] thaønh ngöôøi cao thöôïng goïi laø sa-moân. Nhö [Taùm chaùnh] ñaïo cuõng vaäy, coù theå khieán ngöôøi thaáp heøn thaønh ngöôøi cao quyù, cho neân goïi [ngöôøi tu taäp Taùm chaùnh ñaïo] laø sa-moân.

“Thieän nam töû! Vò A-la-haùn tu taäp [Taùm chaùnh] ñaïo naøy, ñaït ñöôïc quaû sa-moân, cho neân goïi laø giaûi thoaùt. Quaû A-la-haùn töùc laø naêm phaàn Phaùp thaân cuûa baäc Voâ hoïc, goàm giôùi, ñònh, tueä, giaûi thoaùt vaø giaûi thoaùt tri kieán. Nhaân nôi naêm phaàn [Phaùp thaân] naøy maø ñöôïc giaûi thoaùt, neân goïi laø baäc Giaûi thoaùt. Vì ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt neân [vò aáy] töï noùi ra raèng: Töû sanh nay ñaõ döùt roài, Haïnh thanh tònh ñaõ vun boài thaønh coâng, Vieäc caàn laøm ñaõ laøm xong, Töø nay vónh vieãn khoâng coøn thaân sau!

“Thieän nam töû! Vò A-la-haùn naøy ñaõ döùt tröø vónh vieãn nhaân duyeân cuûa söï sanh ra trong quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, neân töï noùi raèng: ‘Töû sanh nay ñaõ döùt.’ Laïi cuõng vì ñaõ döùt tröø thaân naêm aám trong Ba coõi neân noùi raèng: “Töû sanh nay ñaõ döùt.’

607

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Choã tu taäp haïnh thanh tònh cuûa vò naøy ñaõ roát raùo, neân noùi raèng: ‘Haïnh thanh tònh ñaõ troïn veïn.’ Laïi cuõng vì ñaõ buoâng xaû söï hoïc ñaïo neân noùi raèng: ‘Haïnh thanh tònh ñaõ troïn veïn.’

“Theo nhö choã mong caàu töø xöa, nay ñaõ ñaït ñöôïc neân noùi raèng: ‘Vieäc caàn laøm ñaõ laøm xong.’ Vieäc tu taäp Chaùnh ñaïo ñaõ ñaït keát quaû neân cuõng noùi raèng: ‘Ñaõ xong.’

“Vì ñaït ñöôïc Taän trí1 vaø Voâ sanh trí 2neân noùi raèng: ‘Töû sanh nay ñaõ döùt, moïi phieàn naõo troùi buoäc trong Ba coõi ñeàu ñaõ döùt saïch.’ Vì nghóa aáy neân goïi laø baäc A-la-haùn, ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt.

“Cuõng gioáng nhö A-la-haùn, vò Phaät Bích-chi cuõng vaäy.

“Boà Taùt vaø Phaät thaønh töïu ñaày ñuû Saùu ba-la-maät, goïi laø ‘ñeán bôø beân kia’. Vì caùc vò ñaõ chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà neân goïi laø ñaày ñuû Saùu Ba-la-maät. Vì sao vaäy? Vì ñaït ñöôïc keát quaû cuûa Saùu Ba-la-maät; vì ñaït ñöôïc quaû neân goïi laø ñaày ñuû.

“Thieän nam töû! Trong baûy loaøi chuùng sanh [vöøa noùi treân, coù nhöõng ngöôøi] khoâng tu thaân, giôùi, taâm, tueä.3 Vì khoâng thöôøng tu taäp boán phaùp aáy neân thöôøng taïo taùc naêm toäi nghòch, coù theå döùt maát caên laønh, phaïm vaøo boán giôùi caám naëng, phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng; neân goïi [nhöõng ngöôøi aáy] laø thöôøng chìm saâu.

“Thieän nam töû! Trong baûy haïng ngöôøi [ñaõ noùi], neáu ai bieát gaàn guõi baäc thieän tri thöùc, heát loøng laéng nghe vaø thoï 1 2 3

Taän trí: dòch töø Phaïn ngöõ laø kṣaya-jñāna, chæ trí tueä ñaït ñöôïc sau khi ñaõ döùt tröø taát caû phieàn naõo.

Voâ sanh trí: dòch töø Phaïn ngöõ laø anutpādajñāna, chæ trí tueä cao troåi nhaát cuûa vò A-la-haùn, thaáy bieát thaät taùnh cuûa taát caû caùc phaùp khoâng coù söï sanh ra.

Xem laïi phaàn giaûng giaûi veà nhöõng ngöôøi khoâng tu taäp boán phaùp thaân, giôùi, taâm, tueä naøy ôû quyeån 31, phaàn ñaàu taäp naøy. Baét ñaàu töø trang 110.

608

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

nhaän Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai, kheùo suy xeùt noäi taâm, soáng theo ñuùng Chaùnh phaùp, tinh caàn tu taäp thaân, giôùi, taâm, tueä, vì theá ñöôïc goïi laø vöôït soâng sanh töû ñeán bôø giaûi thoaùt beân kia.

“Neáu noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñoù laø ñaém nhieãm vöôùng chaáp; neáu noùi raèng khoâng ñaït ñöôïc thì laø hö doái.

“Thieän nam töû! Trong baûy haïng ngöôøi [keå treân], coù khi chæ moät ngöôøi goàm ñuû [tính chaát cuûa] baûy haïng aáy, hoaëc coù khi baûy haïng ngöôøi ñeàu coù chung moät tính chaát [trong soá ñoù].

“Thieän nam töû! Neáu coù ngöôøi trong loøng nghó ñieàu quaùi laï, mieäng noùi ñieàu quaùi laï, raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà,’ neân bieát laø ngöôøi aáy phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng. Neáu coù ngöôøi trong loøng nghó ñieàu quaùi laï, mieäng noùi ñieàu quaùi laï, raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tamboà-ñeà,’ ngöôøi aáy cuõng goïi laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi noùi raèng: ‘Taùm phaàn Thaùnh ñaïo laø choã ñaït ñöôïc cuûa phaøm phu,’ thì ngöôøi aáy goïi laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng. Neáu noùi raèng: ‘Taùm phaàn Thaùnh ñaïo khoâng phaûi choã ñaït ñöôïc cuûa phaøm phu,’ thì ngöôøi aáy cuõng goïi laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi raèng taát caû chuùng sanh nhaát ñònh coù taùnh Phaät; hoaëc nhaát ñònh khoâng coù taùnh Phaät, thì nhöõng ngöôøi aáy cuõng goïi laø baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Thieän nam töû! Cho neân trong Kheá kinh1 ta daïy raèng: 1

Kheá kinh: chæ chung taát caû kinh ñieån do Phaät thuyeát, vì nghóa kheá hôïp vôùi caên cô chuùng sanh neân goïi laø Kheá kinh.

609

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

‘Coù hai haïng ngöôøi phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng. Moät laø nhöõng ngöôøi khoâng coù loøng tin, vì taâm saân haän [maø phæ baùng]; hai laø nhöõng ngöôøi tuy coù loøng tin nhöng khoâng hieåu roõ yù nghóa [Phaät phaùp, neân vì ngu si maø phæ baùng.]’

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù loøng tin maø khoâng coù trí tueä thì thöôøng laøm taêng tröôûng voâ minh. Ngöôøi coù trí tueä maø khoâng coù loøng tin thì thöôøng laøm taêng tröôûng taø kieán.

“Thieän nam töû! Ngöôøi khoâng coù loøng tin, vì taâm saân haän neân noùi raèng: ‘Khoâng coù Phaät baûo, Phaùp baûo, Taêng baûo.’ Ngöôøi coù loøng tin nhöng [si meâ] khoâng coù trí tueä thì giaûi nghóa moät caùch ñieân ñaûo, khieán ngöôøi nghe phaùp phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Thieän nam töû! Cho neân ta noùi: ‘Ngöôøi khoâng coù loøng tin thì vì taâm saân haän, ngöôøi coù loøng tin vì [si meâ] khoâng coù trí tueä, nhöõng ngöôøi aáy coù theå phæ baùng Phaät baûo, Phaùp baûo, Taêng baûo.’

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà khi chöa sanh khôûi phaùp laønh maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà,’ ngöôøi aáy cuõng goïi laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Neáu noùi raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà buoâng boû taâm nhaátxieån-ñeà roài, khi mang thaân khaùc seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà,’ ngöôøi [noùi nhö vaäy] cuõng goïi laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Neáu noùi raèng: ‘Haïng nhaát-xieån-ñeà [cuõng] coù theå sanh ra caên laønh. Sanh caên laønh roài thì caên laønh aáy tieáp noái maõi chaúng döùt cho ñeán khi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà 610

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

[coù theå] ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Neân bieát raèng ngöôøi [noùi nhö vaäy] khoâng heà phæ baùng Tam baûo.

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh nhaát ñònh ñeàu coù [nhöõng ñöùc] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa taùnh Phaät; [nhöõng ñöùc aáy] khoâng [phaûi do] taïo taùc, khoâng sanh ra, [chæ] vì nhaân duyeân phieàn naõo neân khoâng theå thaáy.’

Neân bieát raèng ngöôøi [noùi nhö vaäy] laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Neáu noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng coù taùnh Phaät, cuõng nhö söøng thoû, do nôi phöông tieän maø sanh ra, tröôùc voán khoâng roài sau môùi coù, töø coù roài trôû laïi thaønh khoâng.’ Neân bieát raèng ngöôøi naøy laø phæ baùng Phaät, Phaùp, Taêng.

“Neáu noùi raèng: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh laø chaúng phaûi coù, cuõng nhö hö khoâng; laø chaúng phaûi khoâng, cuõng nhö söøng thoû. Vì sao vaäy? Vì hö khoâng laø thöôøng, vì söøng thoû laø khoâng thaät coù. Cho neân coù theå noùi laø cuõng coù, cuõng khoâng. Vì laø coù neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh Phaät nhö] söøng thoû; vì laø khoâng neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh Phaät nhö] hö khoâng.’ Ngöôøi noùi nhö vaäy khoâng heà phæ baùng Tam baûo.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät ñoù khoâng goïi laø moät phaùp, khoâng goïi laø möôøi phaùp, traêm phaùp, ngaøn phaùp, hay vaïn phaùp... Khi chöa ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà thì taát caû [nhöõng phaùp] thieän, baát thieän, voâ kyù thaûy ñeàu goïi laø taùnh Phaät. “Ñöùc Nhö Lai coù khi trong nhaân noùi quaû, coù khi trong quaû noùi nhaân. Ñoù goïi laø Nhö Lai töï yù thuyeát daïy. Vì töï yù 611

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuyeát daïy neân goïi laø A-ra-ha. Vì töï yù thuyeát daïy neân goïi laø Tam-mieäu Tam-phaät-ñaø.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch: “Theá Toân! Theo nhö Phaät daïy thì taùnh Phaät cuûa chuùng sanh nhö hö khoâng. Theá naøo goïi laø nhö hö khoâng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taùnh cuûa hö khoâng chaúng phaûi quaù khöù, chaúng phaûi vò lai, chaúng phaûi hieän taïi.

Taùnh Phaät cuõng theá.

“Thieän nam töû! Hö khoâng chaúng phaûi quaù khöù. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù hieän taïi. Neáu coù phaùp hieän taïi [ñeå so saùnh] môùi coù theå noùi ñeán quaù khöù, vì khoâng coù hieän taïi neân khoâng coù quaù khöù. [Hö khoâng] cuõng khoâng coù hieän taïi. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù vò lai. Neáu coù phaùp vò lai [ñeå so saùnh] môùi coù theå noùi ñeán hieän taïi, vì khoâng coù vò lai neân khoâng coù hieän taïi. [Hö khoâng] cuõng khoâng coù vò lai.

Vì sao vaäy? Vì khoâng coù hieän taïi vaø quaù khöù. Neáu coù hieän taïi vaø quaù khöù aét phaûi coù vò lai. Vì khoâng coù quaù khöù vaø hieän taïi neân khoâng coù vò lai. Vì nghóa aáy neân taùnh cuûa hö khoâng chaúng thuoäc veà ba ñôøi.

“Thieän nam töû! Vì hö khoâng laø khoâng neân khoâng coù ba ñôøi, chaúng phaûi vì coù maø khoâng coù ba ñôøi. Nhö hoa ñoám1 [ñöôïc nhìn thaáy] giöõa hö khoâng, vì khoâng phaûi coù neân khoâng coù ba ñôøi. Hö khoâng cuõng theá, vì khoâng phaûi coù neân khoâng coù ba ñôøi.

“Thieän nam töû! Khoâng coù moät vaät gì caû, töùc laø hö khoâng.

Taùnh Phaät cuõng theá.

1

Hoa ñoám: chæ aûo giaùc nhìn thaáy raát nhieàu ñoám saùng giöõa hö khoâng maø thaät ra khoâng coù gì caû. Thuaät ngöõ naøy ñöôïc dòch töø Phaïn ngöõ laø khapuṣpa, kinh vaên chöõ Haùn thöôøng duøng khoâng hoa (空花) hay hö khoâng hoa (虛空花).

612

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Vì hö khoâng laø khoâng neân khoâng thuoäc veà ba ñôøi. Vì taùnh Phaät laø thöôøng neân khoâng thuoäc veà ba ñôøi.

“Thieän nam töû! Nhö Lai ñaõ chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà, taùnh Phaät cuûa Nhö Lai vaø heát thaûy phaùp Phaät ñeàu laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. Vì nghóa aáy neân [taùnh Phaät] khoâng coù ba ñôøi, cuõng nhö hö khoâng.

“Thieän nam töû! Vì hö khoâng laø khoâng neân chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi. Vì taùnh Phaät laø thöôøng neân chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi. Vì theá neân noùi raèng taùnh Phaät cuõng gioáng nhö hö khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö ôû theá gian, nôi naøo troáng roãng khoâng ngaên ngaïi thì goïi laø hö khoâng. Nhö Lai ñaõ chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñoái vôùi taát caû phaùp Phaät khoâng coù gì ngaên ngaïi, neân noùi raèng taùnh Phaät cuõng gioáng nhö hö khoâng.

“Vì nhöõng nhaân duyeân nhö theá neân ta daïy raèng taùnh Phaät gioáng nhö hö khoâng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai, taùnh Phaät vaø Nieát-baøn ñeàu khoâng thuoäc veà ba ñôøi nhöng ñöôïc goïi laø coù. Hö khoâng cuõng khoâng thuoäc veà ba ñôøi, vì sao khoâng theå goïi laø coù?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì khoâng phaûi Nieát-baøn neân goïi laø Nieát-baøn; vì khoâng phaûi Nhö Lai neân goïi laø Nhö Lai; vì khoâng phaûi taùnh Phaät neân goïi laø taùnh Phaät.

“Theá naøo goïi laø khoâng phaûi Nieát-baøn? Ñoù laø noùi taát caû caùc phaùp höõu vi phieàn naõo. Vì phaù tröø heát thaûy nhöõng phieàn naõo höõu vi nhö theá neân goïi laø Nieát-baøn.

613

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Khoâng phaûi Nhö Lai laø noùi töø haïng nhaát-xieån-ñeà leân ñeán caùc vò Phaät Bích-chi. Vì phaù boû heát töø nhaát-xieån-ñeà cho ñeán Phaät Bích-chi neân goïi laø Nhö Lai. “Khoâng phaûi taùnh Phaät laø noùi taát caû caùc vaät voâ tình nhö töôøng vaùch, ngoùi gaïch, soûi ñaù... Lìa khoûi [taát caû] nhöõng vaät voâ tình nhö theá goïi laø taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Heát thaûy theá gian khoâng coù gì laø chaúng phaûi hö khoâng, ñoái laïi vôùi hö khoâng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Trong theá gian cuõng khoâng coù gì ñoái laïi vôùi boán ñaïi, maø vaãn coù theå goïi boán ñaïi laø coù. Hö khoâng khoâng coù gì ñoái laïi, vì sao khoâng theå goïi laø coù?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Nieát-baøn khoâng thuoäc veà ba ñôøi, hö khoâng cuõng vaäy.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Nieát-baøn laø coù, coù theå thaáy, coù theå chöùng ñaéc. Ñoù laø daáu veát cuûa hình saéc, ngoân ngöõ vaên töï; laø hình töôùng, laø duyeân, laø choã nöông veà, vaéng laëng an tónh, soi chieáu saùng toû, laø bôø beân kia an oån. Vì theá neân goïi laø khoâng thuoäc veà ba ñôøi. Taùnh cuûa hö khoâng chaúng coù nhöõng phaùp nhö vaäy, neân goïi laø khoâng. Neáu lìa khoûi nhöõng phaùp nhö vaäy maø coøn coù phaùp naøo khaùc, aét phaûi thuoäc veà ba ñôøi. Hö khoâng neáu ñoàng vôùi nhöõng phaùp coù naøy thì khoâng theå khoâng thuoäc veà ba ñôøi.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi ñôøi noùi raèng: ‘Hö khoâng goïi laø khoâng coù hình saéc, khoâng coù gì ñoái laïi, khoâng theå nhìn thaáy.’ Neáu laø khoâng coù hình saéc, khoâng gì ñoái laïi, khoâng theå nhìn thaáy, töùc laø [thuoäc veà] caùc phaùp ñoái töôïng cuûa taâm. Neáu hö khoâng ñoàng vôùi caùc phaùp ñoái töôïng cuûa taâm 614

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

thì khoâng theå khoâng thuoäc veà ba ñôøi. Neáu laø thuoäc veà ba ñôøi töùc laø boán aám.1 Vì theá, lìa khoûi boán aám roài thì khoâng coù hö khoâng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngoaïi ñaïo noùi raèng: ‘Hö khoâng laø aùnh saùng.’ Neáu laø aùnh saùng töùc laø phaùp [thuoäc veà] hình saéc. Neáu hö khoâng laø phaùp hình saéc nhö theá töùc laø voâ thöôøng. Vì laø voâ thöôøng neân phaûi thuoäc veà ba ñôøi. Laøm sao ngoaïi ñaïo noùi raèng [hö khoâng] chaúng thuoäc veà ba ñôøi?

Neáu thuoäc veà ba ñôøi aét chaúng phaûi laø hö khoâng. Vì sao noùi raèng hö khoâng laø thöôøng?

“Thieän nam töû! Laïi coù ngöôøi noùi: ‘Hö khoâng laø choã truï [cuûa caùc phaùp].’ Neáu coù choã truï töùc laø phaùp [thuoäc veà] hình saéc. Nhöng heát thaûy nôi choán ñeàu laø voâ thöôøng, thuoäc veà ba ñôøi. Hö khoâng cuõng laø thöôøng, khoâng thuoäc veà ba ñôøi.

Neáu noùi ñeán nôi choán thì bieát laø chaúng coù hö khoâng.

“Laïi coù ngöôøi noùi raèng: ‘Hö khoâng töùc laø traät töï saép xeáp.’ Neáu laø traät töï saép xeáp, töùc laø phaùp coù soá löôïng. Neáu laø phaùp [coù soá löôïng] ñeám ñöôïc, töùc laø thuoäc veà ba ñôøi.

Neáu thuoäc veà ba ñôøi, vì sao goïi laø thöôøng?

“Thieän nam töû! Neáu laïi noùi raèng: ‘Hö khoâng laø khoâng lìa ba phaùp: moät laø khoâng, hai laø thaät, ba laø caû khoâng vaø thaät.’ Neáu noùi laø khoâng laø [hö khoâng], neân bieát raèng hö khoâng ñoù laø phaùp voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù choã thaät. Neáu noùi laø thaät laø [hö khoâng], neân bieát raèng hö khoâng ñoù cuõng laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù choã khoâng. Neáu noùi caû khoâng vaø thaät laø [hö khoâng], neân bieát 1

Ñaây chæ boán aám: thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám; tröø ra saéc aám vì aám naøy thuoäc veà hình saéc.

615

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

raèng hö khoâng ñoù cuõng laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù caû hai choã aáy. [Vì hö khoâng lìa caû ba phaùp aáy] neân hö khoâng môùi goïi laø khoâng.

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng: ‘Hö khoâng laø phaùp coù theå taïo thaønh.’ Nhö noùi: ‘Deïp boû [heát] caây coái, nhaø cöûa taïo thaønh hö khoâng; san baèng thaønh hö khoâng; che khuaát [ñöôïc] hö khoâng, [bay] leân hö khoâng, [nhìn] khaép hö khoâng maøu saéc gioáng nhö nöôùc bieån caû. Vì theá neân hö khoâng laø phaùp coù theå taïo thaønh.’ Taát caû caùc phaùp ñöôïc taïo thaønh ñeàu laø voâ thöôøng, [chaúng haïn] nhö bình saønh... Neáu hö khoâng laø nhö theá, leõ ra phaûi laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Ngöôøi theá gian noùi raèng: ‘Ñoái vôùi taát caû caùc phaùp khoâng coù choã ngaên ngaïi thì goïi laø hö khoâng.’

Choã khoâng ngaên ngaïi ñoù, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp laø troïn veïn hay chæ moät phaàn? Neáu laø troïn veïn, thì neân bieát raèng ngoaøi ra choã khaùc khoâng coù hö khoâng! Neáu laø moät phaàn, aét coù söï phaân bieät choã naøy vôùi choã kia, coù theå tính ñeám.

Neáu laø phaùp coù theå tính ñeám thì neân bieát laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi: ‘Hö khoâng laø khoâng ngaên ngaïi, cuøng hôïp vôùi caùc phaùp hieän höõu.’ Laïi coù ngöôøi noùi: ‘Hö khoâng ôû nôi söï vaät, cuõng nhö traùi caây ñaët ôû trong baùt.’ Hai leõ aáy ñeàu khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Neáu noùi cuøng hôïp laïi aét coù ba tröôøng hôïp.

Moät laø nghieäp khaùc nhau hôïp laïi, nhö [nhieàu thöù] chim bay ñeán tuï taäp treân caây. Hai laø cuøng chung moät nghieäp hôïp laïi, nhö hai con deâ chaïm nhau. Ba laø ñaõ hôïp roài cuøng hôïp, nhö hai ñoâi ngoùn tay soùng ñoâi hôïp taïi moät nôi.

“Neáu noùi [hö khoâng vaø vaät laø coù] nghieäp khaùc nhau hôïp laïi, thì choã khaùc nhau aét phaûi chia hai, moät laø nghieäp 616

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

cuûa vaät, hai laø nghieäp cuûa hö khoâng. Neáu nghieäp cuûa hö khoâng hôïp vôùi vaät, thì hö khoâng laø voâ thöôøng. Neáu nghieäp cuûa vaät hôïp vôùi hö khoâng, thì vaät khoâng [hieän höõu] cuøng khaép. Neáu khoâng cuøng khaép thì cuõng laø voâ thöôøng.

“Neáu noùi hö khoâng laø thöôøng, taùnh voán khoâng ñoäng, hôïp vôùi vaät [coù taùnh] ñoäng thì nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu hö khoâng laø thöôøng, leõ ra vaät cuõng laø thöôøng.

Neáu vaät laø voâ thöôøng, hö khoâng cuõng laø voâ thöôøng. Neáu noùi hö khoâng vöøa thöôøng vöøa voâ thöôøng thì khoâng hôïp lyù.

“Neáu noùi [hö khoâng vaø vaät laø coù] cuøng chung moät nghieäp hôïp laïi, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Hö khoâng goïi laø cuøng khaép [moïi nôi]. Neáu hö khoâng hôïp vôùi nghieäp, leõ ra nghieäp cuõng laø cuøng khaép. Neáu laø cuøng khaép thì moïi nôi ñeàu cuøng khaép. Neáu moïi nôi ñeàu cuøng khaép thì leõ ra phaûi hôïp vôùi taát caû, khoâng theå noùi laø coù hôïp cuøng khoâng hôïp.

“Neáu noùi ñaõ hôïp roài cuøng hôïp, nhö hai ñoâi ngoùn tay soùng ñoâi hôïp taïi moät nôi. Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì tröôùc khoâng hôïp, sau ñoù môùi hôïp laïi. Neáu tröôùc khoâng sau coù thì laø phaùp voâ thöôøng, neân khoâng theå noùi laø hö khoâng ñaõ hôïp roài cuøng hôïp. Nhö nhöõng phaùp theá gian, tröôùc khoâng sau coù ñeàu laø vaät voâ thöôøng. Hö khoâng neáu laø nhö theá thì leõ ra cuõng laø voâ thöôøng!

“Neáu noùi: ‘Hö khoâng ôû nôi söï vaät, nhö traùi caây ñaët trong baùt.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Khi chöa coù vaät chöùa thì hö khoâng ñoù ôû ñaâu? Neáu coù choã ôû, aét phaûi coù nhieàu hö khoâng. Neáu laø nhieàu, sao coù theå noùi raèng hö khoâng laø thöôøng, laø duy nhaát, laø khaép caû? Neáu cho raèng 617

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hö khoâng lìa ngoaøi caùi khoâng maø coù choã truï, thì söï vaät leõ ra cuõng coù theå lìa ngoaøi hö khoâng maø coù choã truï! Vì theá neân bieát raèng [theo laäp luaän naøy thì] khoâng coù hö khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi: ‘Choã ngoùn tay [chæ ñeán] goïi laø hö khoâng.’ Neân bieát raèng hö khoâng [nhö theá thì] laø phaùp voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Chæ laø [chæ veà] boán phöông.

Neáu coù boán phöông, neân bieát raèng hö khoâng [nhö vaäy] cuõng coù boán phöông. Taát caû caùc phaùp thöôøng ñeàu khoâng coù phöông höôùng. Vì coù phöông höôùng neân hö khoâng [nhö vaäy phaûi] laø voâ thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng thì khoâng lìa khoûi naêm aám. Phaûi lìa khoûi naêm aám môùi laø khoâng choã coù.

“Thieän nam töû! Neáu coù phaùp do nhaân duyeân maø toàn taïi, neân bieát raèng nhöõng phaùp aáy laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Ví nhö taát caû chuùng sanh, caây coái ñeàu nhaân nôi ñaát maø toàn taïi. Vì ñaát laø voâ thöôøng, cho neân moïi thöù nhaân nôi ñaát cuõng laàn löôït ñeàu laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Nhö ñaát nhaân nôi nöôùc, vì nöôùc laø voâ thöôøng neân ñaát cuõng voâ thöôøng. Nhö nöôùc nhaân nôi gioù, vì gioù laø voâ thöôøng neân nöôùc cuõng voâ thöôøng. Nhö gioù nöông vaøo hö khoâng, caùi khoâng laø voâ thöôøng neân gioù cuõng laø voâ thöôøng.1 Neáu laø voâ thöôøng, vì sao noùi raèng hö khoâng laø thöôøng, laø cuøng khaép moïi nôi?

“Vì hö khoâng laø khoâng neân chaúng phaûi quaù khöù, vò lai, hieän taïi; cuõng nhö söøng thoû, vì khoâng phaûi vaät [thaät] coù neân khoâng phaûi quaù khöù, vò lai, hieän taïi.

“Vì theá ta noùi [söï khaùc bieät] raèng: ‘Taùnh Phaät laø thöôøng neân khoâng thuoäc veà ba ñôøi; hö khoâng laø khoâng neân khoâng thuoäc veà ba ñôøi.’

1

Caùc khaùi nieäm ñaát, nöôùc, gioù... trong ñoaïn naøy ñöôïc duøng theo yù nghóa laø caùc yeáu toá thuoäc veà boán ñaïi: ñaát, nöôùc, gioù, löûa (ñòa thuûy, hoûa, phong).

618

PHAÅM BOÀ TAÙT CA DIEÁP

“Thieän nam töû! Ta chaúng bao giôø tranh bieän vôùi theá gian. Vì sao vaäy? Ngöôøi trí noùi coù, ta cuõng noùi coù; ngöôøi trí noùi khoâng, ta cuõng noùi khoâng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch: “Theá Toân! Boà Taùt ma-ha-taùt [tu taäp] coù ñuû bao nhieâu phaùp thì khoâng tranh vôùi theá gian, khoâng bò theá gian laøm oâ nhieãm?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt [tu taäp] coù ñuû möôøi phaùp thì khoâng tranh vôùi theá gian, chaúng bò theá gian laøm oâ nhieãm. Nhöõng gì laø möôøi? Moät laø ñöùc tin, hai laø trì giôùi, ba laø gaàn guõi baïn toát hieàn thieän, boán laø kheùo suy xeùt noäi taâm, naêm laø ñaày ñuû tinh taán, saùu laø ñaày ñuû chaùnh nieäm, baûy laø ñaày ñuû trí tueä, taùm laø ñaày ñuû chaùnh ngöõ, chín laø öa thích chaùnh phaùp, möôøi laø thöông xoùt chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt coù ñuû möôøi phaùp aáy thì khoâng tranh vôùi theá gian, khoâng bò theá gian laøm oâ nhieãm, nhö hoa öu-baùt-la.”1 Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät daïy: ‘Ngöôøi trí noùi coù, ta cuõng noùi coù; ngöôøi trí noùi khoâng, ta cuõng noùi khoâng.’ [Vaäy] nhöõng gì goïi laø coù, khoâng cuûa ngöôøi trí ôû theá gian?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu ngöôøi trí ôû theá gian noùi: ‘Saéc laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ... cho ñeán thöùc laïi cuõng nhö vaäy.’2 Thieän nam töû! Ñoù goïi laø ngöôøi trí ôû theá gian noùi coù, ta cuõng noùi coù.

1 2

Öu-baùt-la (utpala), cuõng ñoïc laø öu-baùt-laït hay oâ-baùt-la, laø moät loaïi hoa sen quyù, maøu xanh. Vì moïc leân töø buøn vaãn thanh khieát neân noùi khoâng bò nhieãm oâ.

Caâu naøy noùi toùm yù caû naêm aám: saéc, thoï töôûng, haønh, thöùc ñeàu laø nhö vaäy.

619

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi trí ôû theá gian noùi: ‘Saéc khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; thoï, töôûng, haønh, thöùc laïi cuõng [khoâng coù] nhö vaäy.’ Thieän nam töû! Ñoù goïi laø ngöôøi trí ôû theá gian noùi khoâng, ta cuõng noùi khoâng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Ngöôøi trí ôû theá gian töùc chö Phaät, Boà Taùt, taát caû thaùnh nhaân. Neáu saéc cuûa taát caû thaùnh nhaân laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, vì sao Nhö Lai noùi raèng saéc thaân cuûa Phaät laø thöôøng haèng, khoâng bieán ñoåi? Ngöôøi trí ôû theá gian noùi phaùp aáy laø khoâng, vì sao Nhö Lai laïi noùi laø coù? Nhö Lai Theá Toân ñaõ noùi nhö vaäy, sao laïi noùi raèng khoâng tranh bieän vôùi theá gian, khoâng bò phaùp theá gian laøm oâ nhieãm?

“Nhö Lai ñaõ lìa ba söï ñieân ñaûo laø töôûng ñaûo, taâm ñaûo, kieán ñaûo;1 leõ ra phaûi noùi raèng saéc cuûa Phaät thaät laø voâ thöôøng. Nhöng nay Phaät laïi noùi laø thöôøng, laøm sao coù theå goïi laø xa lìa ñieân ñaûo, khoâng tranh bieän vôùi theá gian?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Saéc cuûa phaøm phu do phieàn naõo maø sanh, cho neân ngöôøi trí noùi: ‘Saéc laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ.’ Saéc cuûa Nhö Lai lìa xa moïi phieàn naõo, neân ta noùi saéc aáy laø thöôøng haèng, khoâng bieán ñoåi.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI SAÙU

1

Ba söï ñieân ñaûo: Töôûng ñaûo laø ñoái vôùi saùu traàn ngoaïi caûnh sanh khôûi nhöõng tö töôûng khoâng hôïp lyù; kieán ñaûo laø ñoái vôùi söï lyù cuûa caùc phaùp nhaän hieåu sai laàm, mong caàu ñieân ñaûo, cuõng goïi laø taø kieán; taâm ñaûo laø chaïy theo voïng taâm nhaän thöùc sai leäch veà söï vaät. Ba ñieân ñaûo nay laø caên baûn cuûa taát caû nhöõng söï ñieân ñaûo khaùc.

620