nietban_07

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

大般涅槃經 TAÄP VII (QUYEÅ N 37 - QUYEÅ N 42)

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯 BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

願 解 如 來 真 實 義

我 今 見 聞 得 受 持

百 千 萬 劫 難 遭 遇

無 上 甚 深 微 妙 法

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.”

Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.” Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät 5

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI BAÛY PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn naêm

B

oà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø saéc [aám] do phieàn naõo khôûi sanh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù ba loaïi phieàn naõo laø duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu. Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt söï sai laàm tai haïi cuûa ba loaïi phieàn naõo aáy. Vì sao vaäy? Vì khi bieát ñöôïc söï sai laàm tai haïi cuûa chuùng roài, aét coù theå lìa xa. Ví nhö vò löông y, tröôùc phaûi chaån maïch bieát beänh ôû ñaâu, roài sau môùi keâ ñôn thuoác ñeå trò.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ñöa moät ngöôøi muø vaøo giöõa röøng gai goùc, boû ñoù maø veà. Ngöôøi muø sau ñoù raát khoù thoaùt ra khoûi nôi aáy. Ví nhö coù ra khoûi ñöôïc, thaân theå cuõng phaûi thöông toån naëng neà. Keû phaøm phu theá gian cuõng [nhö ngöôøi muø kia] vaäy, khoâng theå thaáy bieát söï toäi loãi nguy haïi cuûa ba loaïi phieàn naõo, neân maõi chaïy theo chuùng. Neáu thaáy roõ ñöôïc, aét coù theå lìa xa. Khi roõ bieát ñöôïc söï sai laàm tai haïi [cuûa phieàn naõo] roài, tuy coù chòu quaû baùo cuõng chæ laø [quaû baùo] nheï.

66

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Thieän nam töû! Coù boán haïng ngöôøi: Haïng thöù nhaát khi taïo nghieäp thì naëng, luùc chòu quaû baùo thì nheï; haïng thöù hai khi taïo nghieäp thì nheï, khi chòu quaû baùo thì naëng; haïng thöù ba khi taïo nghieäp thì naëng, khi chòu quaû baùo cuõng naëng; haïng thöù tö khi taïo nghieäp thì nheï, khi chòu quaû baùo cuõng nheï.

“Thieän nam töû! Nhö ai bieát quaùn xeùt söï sai laàm tai haïi cuûa phieàn naõo thì söï taïo nghieäp vaø chòu quaû baùo ñeàu nheï.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí suy xeùt raèng: ‘Ta neân lìa xa nhöõng phieàn naõo nhö vaäy. Ta cuõng khoâng neân taïo nhöõng nghieäp xaáu xa ñoäc aùc nhö vaäy. Vì sao? Vì nay ta chöa thoaùt khoûi nhöõng quaû baùo trong caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, trôøi, ngöôøi. Neáu tu hoïc ñaïo, ta seõ nhôø söùc tu taäp maø phaù tröø ñöôïc caùc noãi khoå.’

“Ngöôøi aáy quaùn xeùt nhö vaäy roài, [nhöõng taâm nieäm] tham duïc, saân khueå, ngu si lieàn trôû neân yeáu ôùt. Khi thaáy [nhöõng taâm nieäm] tham, saân, si ñaõ yeáu ôùt roài, loøng ngöôøi aáy raát hoan hyû. Ngöôøi aáy laïi quaùn xeùt raèng: ‘Nay ta ñöôïc nhö theá naøy laø nhôø söùc nhaân duyeân tu taäp Chaùnh ñaïo, giuùp ta coù theå lìa xa nhöõng phaùp baát thieän, gaàn guõi caùc phaùp laønh.

Cho neân, hieän taïi ta ñaõ gaëp ñöôïc Chaùnh ñaïo, phaûi chuyeân caàn gaéng söùc hôn nöõa ñeå tu taäp.’

“Ngöôøi aáy nhôø söùc chuyeân caàn tu taäp neân lìa xa voâ löôïng phieàn naõo vaø lìa xa nhöõng quaû baùo nôi caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi trôøi, coõi ngöôøi.

“Cho neân, trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Neân quaùn xeùt taát caû phieàn naõo [höõu laäu] vaø nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo [höõu laäu]. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù trí neáu chæ quaùn xeùt caùc 67

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

phieàn naõo maø khoâng quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo thì khoâng theå ñoaïn tröø. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng: ‘Phieàn naõo do nhöõng nguyeân nhaân naøy maø sanh, nay neáu ta tröø döùt nguyeân nhaân thì phieàn naõo seõ khoâng sanh khôûi.’

“Thieän nam töû! Nhö vò löông y, neáu tröø ñöôïc nguyeân nhaân gaây beänh töø tröôùc thì beänh khoâng sanh ra. Ngöôøi trí cuõng vaäy, tröôùc tieân phaûi tröø döùt nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo.

“Ngöôøi coù trí tröôùc neân quaùn xeùt nhaân, sau ñoù quaùn xeùt quaû; nhôø ñoù roõ bieát ñöôïc raèng: nhaân laønh sanh ra quaû laønh, nhaân xaáu aùc sanh ra quaû xaáu aùc. Quaùn xeùt quaû baùo nhö vaäy roài, lieàn lìa xa caùc nhaân xaáu aùc.

“Sau khi quaùn xeùt quaû baùo, laïi neân quaùn xeùt ñeán caùc phieàn naõo nheï vaø naëng. Quaùn xeùt roõ [caùc phieàn naõo] nheï vaø naëng roài, tröôùc tieân phaûi lìa xa caùc phieàn naõo saâu naëng. Lìa xa ñöôïc caùc phieàn naõo saâu naëng roài, caùc phieàn naõo nheï seõ töï nhieân döùt maát.

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi coù trí roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, khi aáy seõ tinh taán chuyeân caàn tu taäp, khoâng ngöng nghæ, khoâng chaùn ngaùn, thöôøng gaàn guõi baïn laønh, heát loøng nghe phaùp. Ñoù laø vì muoán tröø dieät heát thaûy nhöõng phieàn naõo nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi beänh, töï bieát beänh nheï aét coù theå khoûi. Tuy gaëp thuoác ñaéng vaãn uoáng vaøo khoâng ngaùn. Ngöôøi trí cuõng vaäy, sieâng naêng tu taäp Thaùnh ñaïo, hoan hyû khoâng buoàn, khoâng ngöng nghæ, khoâng hoái tieác.

“Thieän nam töû! Neáu ai roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, 68

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

[phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, ngöôøi aáy vì muoán döùt tröø phieàn naõo lieàn sieâng naêng tu taäp Thaùnh ñaïo. Ngöôøi aáy khoâng nöông theo phieàn naõo maø khôûi sanh saéc [aám]. Ñoái vôùi [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng vaäy.

“Neáu ai khoâng roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [khoâng phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, ngöôøi aáy seõ khoâng sieâng naêng tu taäp, lieàn nöông theo phieàn naõo maø khôûi sanh saéc [aám]. Ñoái vôùi [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng vaäy.

“Thieän nam töû! [Ngöôøi naøo] roõ bieát ñöôïc [nhöõng ñieàu] veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, vì döùt tröø phieàn naõo neân tu haønh ñaïo, [ngöôøi] ñoù chính laø Nhö Lai. Vì nhaân duyeân aáy, saéc [aám] cuûa Nhö Lai laø thöôøng toàn, cho ñeán thöùc [aám] cuõng laø thöôøng toàn.1 “Thieän nam töû! [Ngöôøi naøo] khoâng roõ bieát ñöôïc [nhöõng ñieàu] veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [khoâng phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, khoâng theå tu taäp ñaïo, [ngöôøi] ñoù chính laø phaøm phu. Cho neân saéc [aám] cuûa phaøm phu laø voâ thöôøng, cho ñeán [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí ôû theá gian cuøng taát caû thaùnh nhaân, Boà Taùt, chö Phaät ñeàu noùi hai nghóa aáy.2 Ta cuõng noùi hai nghóa aáy. Cho neân ta noùi laø Nhö Lai khoâng 1

Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc cho ñeán thöùc, töùc goàm caû naêm uaån: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

2 Töùc hai nghóa thöôøng vaø voâ thöôøng.

69

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

tranh [bieän] vôùi haøng trí giaû theá gian, Nhö Lai khoâng bò phaùp theá tuïc laøm nhieãm oâ.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa daïy veà ba thöù [phieàn naõo] laäu [hoaëc], theá naøo laø duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Duïc laäu, ñoù laø nhöõng tö töôûng xaáu aùc trong taâm, töø thoâ thieån ñeán tinh teá.1 Do nôi caùc duyeân beân ngoaøi maø sanh ra duïc laäu.

“Cho neân luùc tröôùc taïi thaønh Vöông Xaù ta coù baûo A-nan raèng: ‘A-nan! Nay oâng thoï nhaän baøi keä tuïng do ngöôøi phuï nöõ kia noùi ra, maø baøi keä aáy voán thaät laø do chö Phaät quaù khöù ñaõ töøng tuyeân thuyeát.’2 “Cho neân, heát thaûy nhöõng tö töôûng xaáu aùc trong taâm [khôûi leân do] nhaân duyeân beân ngoaøi ñeàu goïi laø duïc. Ñoù laø duïc laäu.

“Höõu laäu laø chæ chung taát caû caùc phaùp xaáu aùc trong taâm vaø caùc nhaân duyeân beân ngoaøi ôû Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, tröø 1

2

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng giaùc quaùn (覺觀), laø caùch dòch cuõ cuûa taàm töù (尋 伺), chæ chung taát caû caùc tö töôûng thoâ (taàm) vaø vi teá (töù). Vì theá chuùng toâi dòch roõ

nghóa nhö treân thay vì ñeå nguyeân töø giaùc quaùn nhö caùc baûn tröôùc ñaây.

Theo Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh sôù thì baøi keä ñöôïc nhaéc ñeán ôû ñaây laø trong Xuaát dieäu kinh (出曜經), thuoäc Ñaïi taïng kinh (baûn Ñaïi chaùnh taïng) quyeån 4, kinh soá 212, nhöng chuùng toâi chöa tìm ñöôïc baøi keä naøy trong nguyeân baûn. Nay taïm daãn theo baûn sôù giaûi naøy thì baøi keä coù xuaát xöù nhö sau: “Moät hoâm ñöùc Phaät cuøng ngaøi A-nan ñang ñi treân ñöôøng thì gaëp moät phuï nöõ beá con ñi laáy nöôùc. Ngöôøi phuï nöõ naøy nhìn thaáy moät ngöôøi ñaøn oâng lieàn khôûi taâm ham muoán, nhìn ngaém maõi khoâng thoâi. Khi ñi ñeán gieáng laáy nöôùc, cuùi nhìn xuoáng maët nöôùc gieáng thaáy hình ñöùa con hieän ra, coâ lieàn hoài taâm, ñoïc keä töï traùch vaø nhaéc nhôû mình raèng: Duïc, duïc! 欲,欲。 Naøy, naøy, caùc ham muoán, Ngaõ tri nhöõ caên boån, 我知汝根本, Ta ñaõ roõ coäi nguoàn, YÙ dó tö töôûng sanh. 意以思想生。 Ñeàu töø tö töôûng sanh, Ngaõ baát tö töôûng nhöõ, 我不思想汝, Neáu ta khoâng nghó ñeán, Taéc nhöõ baát ñaéc sanh. 則汝不得生。 Ngöôi ñöøng hoøng sanh söï.

(Baûn Vieät dòch cuûa chuùng toâi)

70

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

nhöõng nhöõng tö töôûng xaáu aùc beân trong vaø nhaân duyeân beân ngoaøi ôû Duïc giôùi. Ñoù laø höõu laäu.

“Voâ minh laäu laø [söï si meâ] khoâng roõ bieát ñuùng thaät veà ngaõ vaø ngaõ sôû, khoâng phaân bieät ñöôïc [caùc phaùp] beân trong vaø beân ngoaøi. Ñoù laø voâ minh laäu.

“Thieän nam töû! Voâ minh chính laø coäi nguoàn cuûa taát caû caùc phieàn naõo. Vì sao vaäy? Taát caû chuùng sanh do nhaân laø voâ minh, duyeân vôùi [naêm] aám, [möôøi hai] nhaäp, [möôøi taùm] giôùi maø sanh ra [moïi söï] nhôù nghó suy töôûng, neân goïi laø chuùng sanh. Ñoù goïi laø ñieân ñaûo veà tö töôûng, ñieân ñaûo veà taâm yù, ñieân ñaûo veà thaáy bieát. Vì nhöõng nhaân duyeân aáy maø sanh ra taát caû caùc phieàn naõo.

“Cho neân, trong Möôøi hai boä kinh Phaät coù daïy: ‘Voâ minh chính laø nguyeân nhaân cuûa tham lam, nguyeân nhaân cuûa saân haän vaø nguyeân nhaân cuûa si meâ.’”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Luùc tröôùc, trong Möôøi hai boä kinh Nhö Lai coù daïy raèng: ‘Nhöõng tö töôûng baát thieän laø nhaân duyeân sanh ra tham duïc, saân haän vaø si meâ.’ Nay vì duyeân côù gì laïi noùi raèng [nhaân duyeân aáy] laø voâ minh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Hai phaùp aáy laø nhaân, quaû cho nhau, laøm taêng tröôûng laãn nhau. Nhöõng tö töôûng baát thieän sanh ra voâ minh; voâ minh laïi laø nhaân duyeân sanh ra nhöõng tö töôûng baát thieän.

“Thieän nam töû! Nhöõng gì coù theå laøm khôûi sanh vaø phaùt trieån caùc phieàn naõo ñeàu goïi chung laø nhaân duyeân phieàn naõo. Gaàn guõi vôùi caùc nhaân duyeân phieàn naõo aáy goïi laø voâ minh. Nhöõng tö töôûng baát thieän ví nhö haït gioáng sanh 71

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ra maàm caây. Haït gioáng laø nguyeân nhaân tröïc tieáp, caùc yeáu toá vaät chaát [nhö boán ñaïi] laø nguyeân nhaân giaùn tieáp. [Voâ minh sanh ra] phieàn naõo cuõng gioáng nhö vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät ñaõ daïy: ‘Voâ minh chính laø laäu hoaëc.’ Taïi sao nay laïi daïy raèng: ‘Nhaân nôi voâ minh maø sanh ra caùc laäu hoaëc?’”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ta noùi voâ minh laäu, ñoù laø voâ minh trong taâm, [voâ minh naøy chính laø caùc laäu hoaëc].

[Coøn] nhaân nôi voâ minh sanh ra caùc [phieàn naõo] laäu hoaëc, ñoù laø caùc nhaân ôû caû beân trong vaø beân ngoaøi.

“Neáu noùi voâ minh laø caùc laäu hoaëc, ñoù laø [chæ ñeán söï] ñieân ñaûo trong loøng, khoâng nhaän thöùc ñöôïc nhöõng leõ voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Neáu noùi [voâ minh laø] taát caû nhaân duyeân phieàn naõo, ñoù laø [chæ ñeán tröôøng hôïp] khoâng roõ bieát nhöõng gì beân ngoaøi ngaõ vaø ngaõ sôû.

“Neáu noùi voâ minh laø caùc laäu, ñoù laø [noùi söï si meâ ñaõ coù töø] voâ thuûy ñeán voâ chung. [Coøn noùi voâ minh sanh caùc laäu hoaëc laø yù nghóa] töø nôi voâ minh maø sanh ra [caùc] aám, nhaäp, giôùi... [hôïp thaønh chuùng sanh]” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät daïy: ‘Ngöôøi coù trí roõ bieát nguyeân nhaân caùc phieàn naõo.’ Sao goïi laø roõ bieát nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt: ‘Do nhaân duyeân gì sanh ra phieàn naõo nhö vaäy? Taïo taùc nhöõng haønh vi naøo sanh ra phieàn naõo? Vaøo nhöõng thôøi ñieåm naøo sanh ra phieàn naõo? Soáng chung vôùi ai sanh ra phieàn naõo? Baùm chaáp vaøo nôi naøo sanh ra phieàn naõo?

Quaùn xeùt nhöõng vieäc gì sanh ra phieàn naõo? Thoï nhaän 72

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

nhöõng choã ôû, choã naèm ngoài, y phuïc, thuoác men... cuûa ai sanh ra phieàn naõo? Do nhöõng nhaân duyeân gì [coù theå töø] baäc thaáp keùm chuyeån leân baäc trung bình, töø baäc trung bình chuyeån leân baäc cao quyù; [coù theå töø] nghieäp thaáp keùm trôû thaønh nghieäp trung bình, töø nghieäp trung bình trôû thaønh nghieäp cao thöôïng?’

“Khi Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt nhö vaäy lieàn ñöôïc lìa xa caùc nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo. Khi quaùn xeùt nhö vaäy lieàn ngaên chaën nhöõng phieàn naõo chöa sanh, khieán cho khoâng theå sanh khôûi; ñoái vôùi nhöõng phieàn naõo ñaõ sanh khôûi lieàn coù theå döùt tröø. Vì theá, trong Kheá kinh ta daïy raèng: ‘Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt caùc nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo.’”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Trong moät thaân cuûa chuùng sanh laøm sao coù theå sanh khôûi ñuû moïi thöù phieàn naõo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö trong moät vaät chöùa coù ñuû moïi thöù haït gioáng, neáu ñöôïc töôùi nöôùc hoaëc coù möa, moãi thöù [haït gioáng aáy] ñeàu töï sanh. Chuùng sanh cuõng theá, tuy chæ moät vaät chöùa [laø caùi thaân], do nhaân duyeân laø aùi duïc neân sanh tröôûng moïi thöù phieàn naõo.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt quaû baùo nhö theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt raèng: ‘Do nhaân duyeân phieàn naõo coù theå sanh vaøo caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Do nhaân duyeân phieàn naõo sanh laøm thaân ngöôøi, thaân chö thieân, chính laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Thaân naøy laø vaät chöùa, beân trong coù 73

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ba loaïi khoå,1 ba loaïi voâ thöôøng.2 Caùc phieàn naõo laø nhaân duyeân khieán chuùng sanh taïo taùc naêm toäi nghòch, thoï caùc quaû baùo xaáu aùc, coù theå laøm döùt maát caên laønh, phaïm vaøo boán troïng caám, phæ baùng Tam baûo.’

“Ngöôøi coù trí laïi neân quaùn xeùt raèng: ‘Ta ñaõ ñöôïc thoï thaân theá naøy, thaät khoâng neân sanh khôûi caùc phieàn naõo nhö vaäy [ñeå roài phaûi] nhaän chòu nhöõng quaû baùo xaáu aùc.’”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! [Ngoaøi quaû baùo höõu laäu coøn] coù quaû baùo voâ laäu. Phaät laïi daïy raèng: ‘Ngöôøi coù trí döùt tröø caùc quaû baùo.’ Vaäy quaû baùo voâ laäu coù naèm trong soá bò döùt tröø ñoù chaêng? Nhöõng ngöôøi [tu taäp] ñaït ñaïo ñeàu coù quaû voâ laäu. Neáu nhöõng ngöôøi coù trí caàu ñöôïc quaû voâ laäu, vì sao Phaät daïy raèng taát caû nhöõng ngöôøi coù trí neân döùt tröø heát quaû baùo? Neáu ñaõ döùt tröø heát, thì nay caùc baäc thaùnh nhaân vì sao laïi coù [quaû baùo]?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai coù khi ôû trong nhaân maø noùi quaû, coù khi ôû trong quaû maø noùi nhaân.

“Nhö ngöôøi theá gian noùi ñaát seùt laø bình, sôïi chæ laø aùo; ñoù goïi laø trong nhaân maø noùi quaû. Nhö chæ con boø baûo ñoù 1

2

Ba loaïi khoå (tam chuûng khoå hay tam chuûng sôû sanh khoå): moät laø hoäi hieäp sôû sanh khoå, do söï hoäi hôïp caùc phaùp vôùi nhau maø sanh ra khoå; hai laø quai ly sôû sanh khoå, do söï choáng nghòch, chia lìa nhau cuûa caùc phaùp maø sanh ra khoå; ba laø bình ñaúng töông tuïc [sôû sanh] khoå, do söï sanh dieät noái nhau khoâng döùt cuûa caùc phaùp sanh ra khoå. Luaän Du-giaø quyeån 14, tôø 3 cho raèng noùi ñeán ba loaïi khoå naøy laø bao truøm ñöôïc heát moïi noãi khoå cuûa chuùng sanh.

Ba loaïi voâ thöôøng (tam chuûng voâ thöôøng): Moät laø nieäm nieäm hoaïi dieät voâ thöôøng, nghóa laø taát caû caùc phaùp noái nhau sanh dieät trong töøng nieäm töôûng; hai laø hoøa hôïp ly taùn voâ thöôøng, nghóa laø taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân hoøa hôïp, duyeân heát thì tan raõ, khoâng coù baûn chaát thaät; ba laø taát caùnh voâ thöôøng, nghóa laø khi cöùu xeùt ñeán choã roát raùo thì taát caû caùc phaùp ñeàu laø sanh dieät theo nhaân duyeân, lieân tuïc thay ñoåi, khoâng coù gì laø thöôøng toàn.

74

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

laø nöôùc, laø coû; chæ con ngöôøi baûo ñoù laø caùc moùn ñaõ aên vaøo; nhö vaäy laø trong quaû maø noùi nhaân.

“Ta cuõng nhö vaäy, [coù khi] trong nhaân maø noùi quaû; nhö tröôùc ñaây trong kinh ta coù daïy: ‘Ta duøng [söùc cuûa] taâm maø chuyeån thaân ñeán beân Phaïm thieân.’ Ñoù goïi laø trong nhaân maø noùi quaû.1 Coøn nhö [ta coù] noùi saùu nhaäp laø nghieäp quaù khöù, ñoù laø trong quaû maø noùi nhaân.2 “Thieän nam töû! Taát caû thaùnh nhaân thaät ra khoâng heà coù quaû baùo voâ laäu. Taát caû thaùnh nhaân tu taäp Chaùnh ñaïo, quaû baùo [cuûa hoï laø] khoâng coøn sanh khôûi phieàn naõo, cho neân goïi laø quaû baùo voâ laäu.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn döùt tröø maõi maõi quaû baùo phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt roài, vì muoán döùt tröø quaû baùo phieàn naõo nhö vaäy neân tu taäp Thaùnh ñaïo.

Thaùnh ñaïo töùc laø [caùc phaùp moân] khoâng, voâ töôùng, voâ nguyeän. Tu taäp Thaùnh ñaïo aáy roài coù theå döùt tröø taát caû quaû baùo phieàn naõo.”3 Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Taát caû chuùng sanh ñeàu do nôi phieàn naõo maø chòu quaû baùo. Noùi phieàn 1

2 3

Nguyeân baûn Haùn vaên laø “tuøng taâm thaân” (do nôi taâm vaø thaân), nhöng coù 8 chöõ nhoû ñeå giaûi thích chöõ thaân ôû ñaây laø “nhaân taâm vaän thaân, coá danh taâm thaân”. Vì theá chuùng toâi theo saùt yù maø dòch nhö treân. Nieát-baøn kinh sôù giaûi giaûi thích ñoaïn naøy raèng: Noùi thaân do nôi taâm maø ñeán ñöôïc beân caïnh Phaïm thieân laø trong nhaân maø noùi quaû, vì thaân naøy ôû coõi Saéc giôùi do ñònh löïc ñaït ñeán Sô thieàn maø coù ñöôïc, taâm ñònh ñoù laø nghieäp cuûa yù. Chæ do taâm maø coù ñöôïc, vì trong coõi Saéc giôùi thaân aáy laø do taâm sanh ra, ñoù laø taâm ñònh; taâm thaät khoâng phaûi thaân, chæ vì coù theå do taâm maø ñaït ñöôïc thaân neân goïi laø thaân. Ñoù chính laø trong nhaân maø noùi quaû.

Saùu nhaäp laø hieän coù, qua ñoù maø chæ ra nghieäp ñaõ taïo trong quaù khöù, chính laø nhaân daãn ñeán quaû hieän nay. Cho neân noùi laø trong quaû maø noùi nhaân.

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 33, baét ñaàu quyeån 34, phaåm Boà Taùt Ca-dieáp phaàn thöù tö (Ca-dieáp Boà Taùt phaåm chi töù).

75

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

naõo ôû ñaây laø noùi söï xaáu aùc. Do nôi phieàn naõo xaáu aùc maø sanh khôûi caùc phieàn naõo [khaùc] cuõng goïi laø xaáu aùc. Nhöõng phieàn naõo nhö vaäy aét coù hai loaïi, moät laø nhaân, hai laø quaû.

Vì nhaân xaáu aùc neân sanh quaû cuõng xaáu aùc, vì quaû xaáu aùc neân haït gioáng cuõng xaáu aùc.

“Ví nhö traùi nhaâm-baø, vì haït gioáng ñaéng neân hoa, traùi, thaân caây... taát caû ñeàu ñaéng. Laïi ví nhö caây ñoäc, vì haït gioáng ñoäc neân sanh quaû cuõng ñoäc. “[Neáu] nhaân laø chuùng sanh [thì] quaû cuõng laø chuùng sanh; [neáu] nhaân laø phieàn naõo [thì] quaû cuõng laø phieàn naõo.

Nhaân vaø quaû cuûa phieàn naõo chính laø chuùng sanh; chuùng sanh chính laø nhaân vaø quaû cuûa phieàn naõo. Neáu theo nghóa naøy thì taïi sao tröôùc ñaây Nhö Lai coù ñöa ra ví duï laø nôi Tuyeát sôn coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác hay nhaát?

“Neáu noùi phieàn naõo töùc laø chuùng sanh, chuùng sanh töùc laø phieàn naõo, laøm sao coù theå noùi trong thaân chuùng sanh [laø phieàn naõo ñoù] coù vò thuoác hay nhaát?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, voâ löôïng chuùng sanh ñeàu coù cuøng moái nghi nhö vaäy. Nay oâng ñaõ coù theå vì hoï maø thöa thænh, mong ñöôïc giaûng giaûi, [vaäy] ta cuõng seõ [giaûi ñaùp ñeå] döùt tröø moái nghi aáy. Haõy nghe cho kyõ, haõy laéng nghe cho kyõ vaø kheùo suy xeùt, nay ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng noùi.

“Thieän nam töû! Ñöa ra ví duï Tuyeát sôn laø noùi chuùng sanh; coû ñoäc töùc laø phieàn naõo; coøn vò thuoác hay nhaát töùc laø Phaïm haïnh thanh tònh.

“Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh naøo coù theå tu taäp Phaïm haïnh thanh tònh thì goïi laø trong thaân coù vò thuoác hay nhaát.”

76

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø chuùng sanh coù [tu taäp ñöôïc] Phaïm haïnh thanh tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ôû theá gian, töø nôi haït gioáng maø sanh ra quaû. Quaû aáy laïi coù loaïi coù haït, coù loaïi khoâng haït. Quaû coù haït thì goïi laø quaû haït; nhöõng quaû khoâng haït thì chæ goïi laø quaû, khoâng goïi laø quaû haït.

“Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng phaân laøm hai loaïi. Moät laø nhöõng ngöôøi coù quaû phieàn naõo [taïo ra] nhaân phieàn naõo, hai laø nhöõng ngöôøi coù quaû phieàn naõo nhöng khoâng [taïo ra] nhaân phieàn naõo. Nhöõng ai coù quaû phieàn naõo nhöng khoâng [taïo ra] nhaân phieàn naõo goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.

“Thieän nam töû! Chuùng sanh quaùn xeùt caûm thoï,1 bieát raèng ñaây laø nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa taát caû phieàn naõo.

[Noùi taát caû töùc laø] heát thaûy moïi phieàn naõo caû beân trong vaø beân ngoaøi. Do nhaân duyeân laø caûm thoï neân [chuùng sanh] khoâng theå döùt tröø heát taát caû phieàn naõo, cuõng khoâng theå thoaùt ra khoûi choán tuø nguïc laø Ba coõi. Chuùng sanh do caûm thoï neân vöôùng chaáp nôi ngaõ vaø ngaõ sôû, [töø ñoù] khôûi sanh taâm yù ñieân ñaûo, tö töôûng ñieân ñaûo vaø söï thaáy bieát ñieân ñaûo.

“Vì theá, chuùng sanh tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï.

Caûm thoï aáy laø nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa taát caû tham aùi.

[Vì vaäy,] ngöôøi coù trí muoán döùt tröø tham aùi thì tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï.

1

Caûm thoï: caûm giaùc nhaän bieát phaân bieät khôûi sinh do söï tieáp xuùc giöõa taâm vaø caûnh. Tuøy theo tính chaát cuûa söï tieáp xuùc ñoù maø coù caûm thoï vui söôùng (laïc thoï), ñau khoå (khoå thoï) hoaëc khoâng vui khoâng khoå. ÔÛ ñaây chæ chung caû 3 loaïi caûm thoï naøy.

77

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Möôøi hai nhaân duyeân cuøng vôùi heát thaûy nhöõng haønh vi thieän aùc cuûa chuùng sanh ñeàu nhaân nôi luùc [khôûi sanh] caûm thoï. Cho neân ta töøng baûo A-nan raèng: ‘A-nan! Moïi haønh vi thieän aùc cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu [khôûi sinh] vaøo luùc coù caûm thoï.’ Cho neân ngöôøi coù trí tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï.

“Sau khi quaùn xeùt caûm thoï roài, laïi phaûi tieáp tuïc quaùn xeùt caûm thoï aáy do nhaân duyeân gì sanh ra? Neáu ñaõ laø do nhaân duyeân sanh, vaäy nhaân duyeân aáy laïi do ñaâu maø sanh ra? Coøn neáu khoâng do nhaân maø sanh, taïi sao söï khoâng nhaân aáy laïi chaúng sanh ra [traïng thaùi] khoâng caûm thoï?

“Laïi quaùn xeùt raèng: ‘Caûm thoï naøy khoâng nhaân nôi vò trôøi Töï taïi sanh ra, khoâng nhaân nôi thaàn thöùc [hay linh hoàn]1 maø sanh ra, khoâng nhaân nôi buïi baëm sanh ra, khoâng nhaân nôi thôøi tieát sanh ra, khoâng nhaân nôi tö töôûng sanh ra, khoâng nhaân nôi baûn taùnh sanh ra; khoâng phaûi töï thaân noù sanh ra, khoâng do [caùc ñieàu kieän] beân ngoaøi sanh ra, cuõng khoâng phaûi do töï thaân hôïp vôùi [caùc ñieàu kieän] beân ngoaøi sanh ra; laïi khoâng phaûi khoâng coù nguyeân nhaân maø [töï nhieân] sanh ra. Moïi caûm thoï ñeàu do [ñaày ñuû] caùc duyeân hôïp laïi maø sanh ra. Caùc duyeân ñoù chính laø tham aùi. Trong 1

Nguyeân baûn duøng chöõ só phu (士夫), ñöôïc dòch töø tieáng Phaïn laø puruṣa, phieân aâm laø boå-loâ-sa (補盧沙), vôùi nghóa chæ phaàn tinh thaàn cuûa con ngöôøi, hoaøn toaøn khoâng lieân quan ñeán nghóa cuûa chöõ só phu thöôøng ñöôïc hieåu trong chöõ Haùn (ngöôøi coù hoïc, nho só...). Coù nôi cuõng dòch chöõ naøy laø linh hoàn. Huyeàn öùng aâm nghóa quyeån 22 vieát: “補盧沙,舊言富樓沙,此云士夫。 - Boå-loâ-sa, cöïu ngoân phuù-laâu-sa, thöû vaân só phu.” Tra ngöôïc veà caùc töï ñieån Phaïn-Haùn thì thaáy chöõ puruṣa tuy coù nhieàu nghóa, trong ñoù coù caû nghóa só phu, nhöng nghóa thích hôïp nhaát laø “caù nhaân sanh maïng löïc ñích tinh thaàn, linh hoàn; caù nhaân baûn theå...” Trong raát nhieàu baûn dòch kinh luaän tröôùc ñaây chuùng toâi ñeàu thaáy ñeå nguyeân hai töø “só phu”, nhö vaäy tuy laø khoâng dòch nhöng cuõng xem nhö dòch sai, vì khieán cho ngöôøi ñoïc hieåu sai.

78

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

söï hoøa hôïp ñoù chaúng phaûi coù caûm thoï, cuõng chaúng phaûi khoâng coù caûm thoï. Cho neân ta phaûi döùt tröø ngay töø söï hoøa hôïp [caùc duyeân] nhö vaäy.’ Vì döùt tröø [ngay töø] söï hoøa hôïp [cuûa caùc duyeân] neân khoâng coøn sanh ra caûm thoï.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nguyeân nhaân [cuûa caûm thoï] roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt ñeán quaû baùo. Chuùng sanh nhaân nôi caûm thoï maø phaûi nhaän chòu caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, cho ñeán voâ löôïng khoå naõo trong Ba coõi. Do nhaân duyeân caûm thoï neân thoï nhaän nhöõng khoaùi laïc [giaû taïm,] khoâng thöôøng toàn. Do nhaân duyeân caûm thoï neân döùt maát caên laønh. [Nhöng cuõng] do nhaân duyeân caûm thoï maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Trong khi quaùn xeùt nhö vaäy thì khoâng coøn taïo ra nhaân cuûa caûm thoï.

“Theá naøo goïi laø khoâng taïo ra nhaân cuûa caûm thoï? Ñoù laø noùi söï phaân bieät caùc caûm thoï, nhöõng caûm thoï naøo coù theå laø nguyeân nhaân cuûa tham aùi, vaø nhöõng tham aùi naøo coù theå laø nguyeân nhaân cuûa caûm thoï.

“Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh coù theå quaùn xeùt saâu xa nguyeân nhaân cuûa tham aùi, nguyeân nhaân cuûa caûm thoï, aét coù theå döùt tröø [nhöõng kieán chaáp veà] ngaõ vaø ngaõ sôû.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù theå thöïc haønh caùc pheùp quaùn xeùt nhö treân, aét neân phaân bieät tham aùi vaø caûm thoï dieät maát nôi ñaâu. [Khi phaân bieät nhö vaäy] lieàn thaáy ñöôïc tham aùi vaø caûm thoï [thaät] coù choã dieät maát ít nhieàu, do ñoù bieát raèng cuõng coù theå [daàn daàn] dieät saïch roát raùo. Baáy giôø lieàn sanh khôûi loøng tin ñoái vôùi söï giaûi thoaùt. Sanh loøng tin roài [lieàn suy nghó]: ‘Söï giaûi thoaùt naøy do ñaâu coù theå ñaït ñöôïc?’ Nhaân ñoù lieàn bieát raèng nhôø Taùm Chaùnh ñaïo [maø ñöôïc giaûi thoaùt], lieàn tu taäp [theo ñuùng] Taùm Chaùnh ñaïo.

79

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá naøo goïi laø Taùm Chaùnh ñaïo? Theo ñaïo naøy maø quaùn xeùt caûm thoï thì thaáy coù ba töôùng traïng, moät laø [caûm thoï] khoå, hai laø [caûm thoï] vui, ba laø [caûm thoï] khoâng khoå khoâng vui. Ba loaïi caûm thoï naøy ñeàu coù theå laøm taêng tröôûng thaân vaø taâm.

“Do nhaân duyeân gì maø [ba loaïi caûm thoï aáy] coù theå laøm taêng tröôûng [thaân vaø taâm]? Do nhaân duyeân laø xuùc chaïm.

Xuùc chaïm coù ba loaïi, moät laø xuùc chaïm voâ minh, hai laø xuùc chaïm saùng suoát, ba laø xuùc chaïm khoâng phaûi voâ minh, khoâng phaûi saùng suoát.

“Noùi xuùc chaïm saùng suoát töùc laø Taùm Chaùnh ñaïo. [Tröø loaïi xuùc chaïm naøy ra,] coøn hai loaïi xuùc chaïm kia ñeàu laøm taêng tröôûng thaân taâm vaø ba loaïi caûm thoï. Vì theá neân phaûi döùt tröø hai loaïi xuùc chaïm aáy. Khi nhaân duyeân xuùc chaïm ñaõ döùt roài thì khoâng coøn sanh ra ba loaïi caûm thoï nöõa.

“Thieän nam töû! Caûm thoï nhö theá cuõng goïi laø nhaân, cuõng goïi laø quaû. Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt raèng [caûm thoï] vöøa laø nhaân, vöøa laø quaû. Sao goïi laø nhaân? Nhaân nôi caûm thoï sanh ra tham aùi, neân goïi [caûm thoï] laø nhaân. Sao goïi laø quaû? Nhaân nôi söï xuùc chaïm sanh ra caûm thoï, neân goïi [caûm thoï] laø quaû. Vì theá, caûm thoï vöøa laø nhaân, cuõng vöøa laø quaû.

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt caûm thoï nhö vaäy roài, tieáp ñoù quaùn xeùt tham aùi. Quaû baùo cuûa caûm thoï laø tham aùi. Ngöôøi coù trí quaùn xeùt tham aùi coù hai loaïi, moät laø taïp thöïc, hai laø voâ thöïc. Tham aùi taïp thöïc laø nhaân cuûa sanh, giaø, beänh, cheát cuøng taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu. Tham aùi voâ thöïc döùt heát sanh, giaø, beänh, cheát cuøng taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu, [chæ] ham muoán tu ñaïo voâ laäu.

80

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Ngöôøi coù trí laïi neân suy xeùt raèng: ‘Neáu ta sanh khôûi tham aùi taïp thöïc, aét khoâng theå döùt tröø sanh, giaø, beänh, cheát. Tuy nay ta ham muoán ñaïo voâ laäu, nhöng neáu khoâng tröø döùt nguyeân nhaân cuûa caûm thoï thì khoâng theå ñaït ñöôïc ñaïo quaû voâ laäu. Vì theá, tröôùc heát phaûi döùt tröø moïi xuùc chaïm. Xuùc chaïm ñaõ döùt tröø roài thì caûm thoï töï nhieân dieät maát. Caûm thoï ñaõ dieät maát roài thì tham aùi cuõng theo ñoù maø dieät.’ “[Tu taäp quaùn xeùt nhö treân] goïi laø [tu taäp theo ñuùng] Taùm Chaùnh ñaïo.

“Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh naøo coù theå quaùn xeùt nhö vaäy, tuy mang thaân ñoäc haïi nhöng trong thaân ñoù cuõng coù vò thuoác dieäu kyø; cuõng nhö nôi Tuyeát sôn, tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác hay.

“Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh aáy tuy do phieàn naõo maø nhaän chòu quaû baùo, nhöng quaû baùo naøy khoâng tieáp tuïc laøm nhaân sanh ra phieàn naõo. Ñoù goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt caûm thoï vaø tham aùi do nhaân duyeân gì sanh ra? [Quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn] bieát raèng [caûm thoï vaø tham aùi] ñeàu do voïng töôûng sanh ra. Vì sao vaäy? Chuùng sanh trong khi thaáy hình saéc khoâng sanh tham muoán, trong khi quaùn xeùt caûm thoï cuõng khoâng sanh tham muoán, chæ khi ñoái vôùi nhöõng hình saéc [aáy] khôûi sanh voïng töôûng ñieân ñaûo, cho raèng ñoù laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; raèng caûm thoï [ñoái vôùi hình saéc ñoù] laø thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi; [thì] nhaân nôi tö töôûng ñieân ñaûo aáy môùi khôûi sanh [caùc taâm] tham lam, saân khueå 81

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaø si meâ. Vì theá neân ngöôøi coù trí phaûi bieát quaùn xeùt [voïng] töôûng.

“Theá naøo laø quaùn xeùt [voïng] töôûng? Neân suy xeùt raèng: ‘Taát caû chuùng sanh khi chöa ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo ñeàu coù nhöõng tö töôûng ñieân ñaûo. Theá naøo laø tö töôûng ñieân ñaûo? Ñoái vôùi vieäc khoâng thöôøng coøn maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] thöôøng coøn; ñoái vôùi vieäc khoâng phaûi vui maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] vui; ñoái vôùi vieäc chaúng phaûi thanh tònh maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] thanh tònh; ñoái vôùi caùc phaùp [voán thaät laø] khoâng maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] coù ngaõ; ñoái vôùi [caùc ñoái töôïng thaät] khoâng phaûi laø nam, nöõ, lôùn, nhoû, ngaøy, ñeâm, naêm, thaùng, y phuïc, nhaø cöûa, choã ngoài naèm... maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] nam, nöõ... cho ñeán choã ngoài naèm...

“Töôûng coù ba loaïi, moät laø nhoû, hai laø lôùn, ba laø voâ löôïng. Do nhaân duyeân nhoû neân sanh ra töôûng nhoû; do nhaân duyeân lôùn neân sanh ra töôûng lôùn; do nhaân duyeân voâ löôïng neân sanh ra töôûng voâ löôïng.

“Laïi coù [caùch phaân loaïi] töôûng nhoû laø khi chöa nhaäp ñònh; töôûng lôùn laø khi ñaõ nhaäp ñònh; töôûng voâ löôïng laø khi ñaït ñeán Möôøi nhaát thieát nhaäp.1 “Laïi coù [caùch phaân loaïi] töôûng nhoû laø taát caû [voïng] töôûng trong Duïc giôùi, töôûng lôùn laø taát caû [voïng] töôûng trong Saéc 1

Möôøi nhaát thieát nhaäp (Thaäp nhaát thieát nhaäp) chæ caûnh giôùi cuûa haønh giaû khi tö töôûng coù theå bieán hieän khaép moïi caûnh giôùi. Neáu keå chi tieát thì bao goàm Ñòa nhaát thieát nhaäp xöù, Thuûy nhaát thieát nhaäp xöù, Hoûa nhaát thieát nhaäp xöù, Phong nhaát thieát nhaäp xöù, Thanh nhaát thieát nhaäp xöù, Hoaøng nhaát thieát nhaäp xöù, Xích nhaát thieát nhaäp xöù, Baïch nhaát thieát nhaäp xöù, Khoâng nhaát thieát nhaäp xöù vaø Thöùc nhaát thieát nhaäp xöù. Tuy nhieân, noùi khaùi quaùt thì coù theå hieåu laø do moät tö töôûng coù theå bieán hieän khaép nôi, khoâng phaân bieät phöông höôùng neân goïi laø nhaát thieát nhaäp xöù.

82

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

giôùi, töôûng voâ löôïng laø taát caû [voïng] töôûng trong Voâ saéc giôùi.

“Neáu ba loaïi töôûng [phaân bieät nhö treân] ñeàu dieät caû roài, aét caûm thoï cuõng töï nhieân dieät maát. Vì töôûng vaø caûm thoï ñeàu dieät heát neân goïi laø giaûi thoaùt.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Dieät taát caû phaùp goïi laø giaûi thoaùt, vì sao Nhö Lai daïy raèng töôûng vaø caûm thoï dieät heát goïi laø giaûi thoaùt?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai coù luùc nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, [khieán] ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp; cuõng coù luùc laïi nhaân nôi phaùp maø thuyeát veà chuùng sanh, cuõng khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc chuùng sanh.

“Theá naøo goïi laø nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp? Nhö tröôùc ñaây ta vì Ñaïi Ca-dieáp1 maø daïy raèng: ‘Ca-dieáp! Khi chuùng sanh dieät aét phaùp laønh cuõng dieät.’ Ñoù goïi laø nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp.

“Theá naøo goïi laø nhaân nôi phaùp maø thuyeát veà chuùng sanh, cuõng khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc chuùng sanh? Nhö tröôùc ñaây ta vì A-nan maø daïy raèng: ‘Ta khoâng noùi vieäc gaàn guõi vôùi taát caû phaùp, cuõng khoâng noùi vieäc khoâng gaàn guõi vôùi taát caû phaùp. Neáu coù nhöõng phaùp maø khi gaàn guõi thì phaùp laønh phaûi suy yeáu, phaùp xaáu aùc trôû neân maïnh meõ, thì khoâng neân gaàn guõi vôùi nhöõng phaùp nhö vaäy. Neáu coù nhöõng phaùp maø khi gaàn guõi roài thì phaùp xaáu aùc suy yeáu dieät maát, phaùp laønh taêng tröôûng, thì neân gaàn guõi vôùi nhöõng phaùp nhö vaäy.’ Ñoù goïi laø nhaân nôi phaùp maø thuyeát 1

Ñaïi Ca-dieáp (töùc Ma-ha Ca-dieáp): laø vò ñeä töû trong haøng Thanh vaên, khaùc vôùi Boà Taùt Ca-dieáp ñang thöa hoûi Phaät.

83

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

veà chuùng sanh, cuõng khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc chuùng sanh.1 “Thieän nam töû! Tuy Nhö Lai chæ noùi ñeán [hai phaùp laø] töôûng vaø caûm thoï dieät maát, nhöng theo ñoù coù theå hieåu laø noùi chung taát caû [caùc phaùp] ñeàu dieät maát.

“Ngöôøi coù trí ñaõ quaùn xeùt veà töôûng nhö treân roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt veà nguyeân nhaân cuûa töôûng. Nhö töôûng voâ löôïng do nhaân gì maø sanh ra? [Quaùn xeùt roài] lieàn bieát ñöôïc raèng do nhaân laø xuùc chaïm maø sanh ra.

“Xuùc chaïm coù hai loaïi, moät laø coù nguyeân nhaân nôi phieàn naõo, hai laø coù nguyeân nhaân nôi giaûi thoaùt. Nhaân nôi voâ minh sanh ra xuùc chaïm goïi laø phieàn naõo xuùc; nhaân söï saùng suoát sanh ra xuùc chaïm goïi laø giaûi thoaùt xuùc.

“Nhaân nôi phieàn naõo xuùc maø sanh ra tö töôûng ñieân ñaûo, nhaân giaûi thoaùt xuùc maø sanh ra tö töôûng khoâng ñieân ñaûo.

Sau khi quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa töôûng [nhö vaäy] roài, tieáp ñoù seõ quaùn xeùt quaû baùo [cuûa töôûng].”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu do töôûng coù nhaân laø phieàn naõo [xuùc] maø sanh ra tö töôûng ñieân ñaûo, thì taát caû thaùnh nhaân thaät ra ñeàu coù tö töôûng ñieân ñaûo, nhöng khoâng coù phieàn naõo, nghóa aáy laø theá naøo?”

1

Nhaân chuùng sanh thuyeát phaùp, laø laáy chuùng sanh laøm nhaân, neân Phaät daïy Ñaïi Ca-dieáp raèng: “Chuùng sanh dieät, phaùp laønh dieät.” Vì phaùp theo vôùi chuùng sanh, neáu chuùng sanh khoâng tu taäp thì phaùp cuõng khoâng theå ñöôïc hoaèng truyeàn. Theo nghóa naøy, Phaät vì chuùng sanh maø thuyeát caùc phaùp thieän aùc phaân bieät, khieán ngöôøi nghe nhaân ñoù tu taäp ñöôïc giaûi thoaùt. Nhaân phaùp thuyeát chuùng sanh laø laáy phaùp laøm nhaân, chæ roõ caùc phaùp neân gaàn guõi ñeå taêng tröôûng phaùp laønh, caùc phaùp neân lìa xa ñeå haïn cheá phaùp xaáu aùc; ngöôøi nghe theo ñoù tu taäp ñeå ñöôïc giaûi thoaùt.

84

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Phaät hoûi Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Vì sao [noùi raèng] thaùnh nhaân laïi coù tö töôûng ñieân ñaûo?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Taát caû thaùnh nhaân, khi nhìn thaáy con boø, con ngöïa, [tuy thaät khoâng phaûi laø boø, laø ngöïa, nhöng laïi khôûi sanh tö] töôûng [cho ñoù] laø con boø, con ngöïa; cuõng noùi raèng ñoù laø con boø, con ngöïa. Ñoái vôùi [taát caû caùc ñoái töôïng khaùi nieäm nhö] nam, nöõ, lôùn, nhoû, nhaø cöûa, xe coä, ñi laïi... cuõng ñeàu nhö vaäy. Ñoù goïi laø tö töôûng ñieân ñaûo.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû phaøm phu coù hai loaïi tö töôûng, moät laø tö töôûng thuaän theo quy öôùc chung cuûa theá gian, hai laø tö töôûng töï mình vöôùng chaáp. Taát caû thaùnh nhaân chæ coù tö töôûng thuaän theo quy öôùc chung cuûa theá gian maø thoâi, khoâng heà coù tö töôûng töï mình vöôùng chaáp.

“Taát caû phaøm phu do [trong loøng mang] tö töôûng xaáu aùc neân ñoái vôùi nhöõng tö töôûng thuaän theo quy öôùc chung cuûa theá gian laïi sanh ra tö töôûng vöôùng chaáp. Taát caû thaùnh nhaân do [trong loøng coù] tö töôûng hieàn thieän neân ñoái vôùi nhöõng tö töôûng thuaän theo quy öôùc chung cuûa theá gian khoâng sanh ra tö töôûng vöôùng chaáp. Vì theá neân [tö töôûng cuûa] phaøm phu goïi laø tö töôûng ñieân ñaûo, thaùnh nhaân tuy roõ bieát [taát caû caùc phaùp] nhöng khoâng theå goïi ñoù laø tö töôûng ñieân ñaûo.

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa töôûng [nhö vaäy] roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt quaû baùo [cuûa töôûng]. [Quaùn xeùt roài lieàn nhaän bieát raèng:] Quaû baùo cuûa tö töôûng xaáu aùc naøy laø phaûi nhaän chòu [khoå naõo trong] caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi trôøi, coõi ngöôøi. Neáu nhaân nôi söï döùt 85

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

tröø nhöõng tö töôûng xaáu aùc thì coù theå döùt tröø söï xuùc chaïm [sanh ra bôûi] voâ minh, [töùc phieàn naõo xuùc], do ñoù maø döùt tröø ñöôïc töôûng. Do töôûng ñaõ döùt maát neân quaû baùo cuõng döùt maát.

“Ngöôøi coù trí muoán döùt tröø nguyeân nhaân cuûa töôûng nhö theá, phaûi tu taäp [theo ñuùng] Taùm Chaùnh ñaïo.

“Thieän nam töû! Neáu ai coù theå tu taäp caùc pheùp quaùn nhö treân thì goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø trong thaân ñoäc haïi cuûa chuùng sanh coù vò thuoác hay nhaát, cuõng nhö nôi Tuyeát sôn tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác hay.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt veà tham duïc, [thaáy raèng] tham duïc töùc laø hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm. Thieän nam töû! Ñoù chính laø Nhö Lai trong nhaân noùi quaû, vì do nôi naêm phaùp aáy maø sanh ra tham duïc, chöù [töï thaân] chuùng thaät khoâng phaûi laø tham duïc.

“Thieän nam töû! Nhöõng keû ngu si vì tham muoán caûm thoï neân ñoái vôùi hình saéc khôûi sanh tö töôûng ñieân ñaûo, cho ñeán ñoái vôùi aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, cuõng ñeàu sanh tö töôûng ñieân ñaûo. Do nhaân duyeân laø tö töôûng ñieân ñaûo maø sanh ra caùc caûm thoï. Cho neân ngöôøi theá gian noùi raèng: ‘Do tö töôûng ñieân ñaûo maø sanh ra möôøi loaïi tö töôûng.’

“Do nhaân duyeân tham duïc neân [chuùng sanh] phaûi löu chuyeån trong theá gian, nhaän chòu caùc quaû baùo xaáu aùc, laïi laøm caû nhöõng vieäc aùc ñoái vôùi cha meï, sa-moân, baø-la-moân...

86

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Nhöõng vieäc khoâng neân laøm vaãn coá söùc laøm, chaúng tieác thaân maïng. Vì theá, ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng: ‘Do nhaân duyeân laø caùc tö töôûng xaáu aùc neân sanh ra taâm tham duïc.”

Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa tham duïc nhö vaäy roài, tieáp ñoù lieàn quaùn xeùt quaû baùo [cuûa tham duïc].

“Tham duïc coù nhieàu quaû baùo xaáu aùc nhö ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, hoaëc trong coõi ngöôøi, coõi trôøi. Ñoù goïi laø quaùn xeùt quaû baùo. [Ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng:] ‘Neáu tö töôûng xaáu aùc bò tröø döùt thì khoâng sanh ra taâm tham duïc.

Vì khoâng coù taâm tham duïc neân khoâng nhaän caùc caûm thoï xaáu aùc. Vì khoâng coù caûm thoï xaáu aùc neân khoâng coù quaû baùo xaáu aùc. Vì theá, tröôùc heát ta phaûi döùt tröø tö töôûng xaáu aùc.

Döùt tröø moïi tö töôûng xaáu aùc roài thì taát caû nhöõng phaùp [theo sau] nhö vaäy cuõng töï nhieân döùt heát.’

“Do ñoù, ngöôøi coù trí muoán döùt tröø tö töôûng xaáu aùc lieàn tu taäp Taùm Chaùnh ñaïo, nhö theá goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh. Ñoù goïi laø trong thaân ñoäc haïi cuûa chuùng sanh cuõng coù vò thuoác hay nhaát, cuõng nhö nôi Tuyeát sôn tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác kyø dieäu.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt tham duïc nhö vaäy roài, sau ñoù seõ quaùn xeùt veà nghieäp. Vì sao vaäy?

Ngöôøi coù trí neân suy xeùt raèng: ‘Caûm thoï, tö töôûng, xuùc chaïm, tham duïc chính laø phieàn naõo. Phieàn naõo naøy coù theå taïo thaønh sanh nghieäp1 nhöng khoâng taïo thaønh thoï nghieäp.2 [Nhöng khi] phieàn naõo ñi cuøng vôùi nghieäp [ñaõ taïo] aét coù hai loaïi, moät laø taïo thaønh sanh nghieäp, hai laø 1

Sanh nghieäp: nghieäp löïc töông tuïc taïo thaønh ñôøi soáng cuûa chuùng sanh neân goïi laø sanh nghieäp.

2 Thoï nghieäp: nghieäp taïo thaønh do caùc caûm thoï khaùc bieät nhö khoå, vui, khoâng khoå khoâng vui. Nghieäp naøy khoâng do phieàn naõo taïo thaønh.

87

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

taïo thaønh thoï nghieäp.1 Vì theá, ngöôøi coù trí caàn phaûi quaùn xeùt veà nghieäp. [Quaùn xeùt roài lieàn thaáy raèng] nghieäp nhö vaäy coù ba loaïi laø: nghieäp cuûa thaân, nghieäp cuûa mieäng vaø nghieäp cuûa yù.

“Thieän nam töû! Hai nghieäp cuûa thaân vaø cuûa mieäng vöøa laø nghieäp, vöøa laø quaû cuûa nghieäp. Rieâng nghieäp cuûa yù chæ laø nghieäp, khoâng theå goïi laø quaû; vì coù nhaân laø nghieäp neân môùi goïi laø nghieäp.

“Thieän nam töû! Hai nghieäp cuûa thaân vaø cuûa mieäng goïi laø nghieäp beân ngoaøi; nghieäp cuûa yù goïi laø nghieäp beân trong.

“Ba nghieäp naøy [neáu] ñi cuøng vôùi phieàn naõo [coù theå] taïo thaønh sanh nghieäp vaø thoï nghieäp.

“Thieän nam töû! Nghieäp cuûa yù laø nghieäp [giöõ vai troø] chính. Nghieäp cuûa thaân vaø mieäng laø nghieäp coù haïn kyø [phaùt sanh]. Cho neân nghieäp cuûa yù phaùt sanh tröôùc nhaát, roài nöông theo nghieäp cuûa yù môùi phaùt sanh caùc nghieäp cuûa thaân vaø cuûa mieäng. Vì theá maø nghieäp cuûa yù ñöôïc goïi laø nghieäp [giöõ vai troø] chính.

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nghieäp [nhö vaäy] roài, tieáp ñoù quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa nghieäp. [Quaùn xeùt roài lieàn roõ bieát] nguyeân nhaân cuûa nghieäp chính laø söï xuùc chaïm [sanh ra bôûi] voâ minh, [töùc laø phieàn naõo xuùc]. Nhaân nôi söï xuùc chaïm sanh ra bôûi voâ minh maø chuùng sanh tham caàu söï hieän höõu, [neân] nhaân duyeân tham caàu hieän höõu chính laø tham aùi. Do nhaân duyeân laø tham aùi [neân chuùng sanh] taïo taùc caùc nghieäp cuûa thaân, cuûa mieäng vaø cuûa yù.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa nghieäp nhö vaäy roài, tieáp ñoù lieàn quaùn xeùt quaû baùo. [Quaùn 1

Do nghieäp löïc neân coù theå khôûi sanh söï phaân bieät öa gheùt, khi aáy lieàn coù khaû naêng taïo thaønh thoï nghieäp.

88

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

xeùt roài lieàn roõ bieát] coù boán loaïi quaû baùo: moät laø quaû baùo thuaàn xaáu aùc, hai laø quaû baùo thuaàn thieän, ba laø quaû baùo hoãn taïp vaø boán laø quaû baùo khoâng thieän khoâng aùc.

“Quaû baùo thuaàn xaáu aùc laø khi taïo nghieäp thì oâ nhieãm, quaû baùo nhaän laáy cuõng oâ nhieãm. Quaû baùo thuaàn thieän laø khi taïo nghieäp thì trong saïch, quaû baùo nhaän laáy cuõng trong saïch. Quaû baùo hoãn taïp laø khi taïo nghieäp thì laãn loän [coù thieän coù aùc], quaû baùo nhaän laáy cuõng laãn loän [coù toát coù xaáu]. Quaû baùo khoâng thieän khoâng aùc goïi laø nghieäp voâ laäu.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Tröôùc ñaây Phaät daïy raèng nghieäp voâ laäu khoâng coù quaû baùo, sao nay laïi daïy raèng quaû baùo khoâng thieän khoâng aùc laø cuûa nghieäp voâ laäu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! [Tuy noùi quaû baùo nhöng] thaät coù hai nghóa. Moät laø coù quaû, coù baùo; hai laø chæ coù quaû maø khoâng coù baùo.

“Quaû baùo thuaàn xaáu aùc laø coù quaû, coù baùo. Do nhaân duyeân xaáu aùc sanh ra neân goïi laø quaû; [quaû aáy] coù theå laøm nhaân [sanh ra quaû khaùc] neân goïi laø baùo. Quaû baùo thuaàn thieän vaø quaû baùo hoãn taïp cuõng gioáng nhö vaäy. Rieâng quaû voâ laäu do nhaân höõu laäu sanh ra neân goïi laø quaû, [nhöng] khoâng laøm nhaân [cho quaû] khaùc neân khoâng goïi laø baùo. Vì theá neân [quaû voâ laäu chæ] goïi laø quaû, khoâng goïi laø baùo.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nghieäp voâ laäu khoâng phaûi laø phaùp xaáu aùc, do nhaân duyeân gì laïi khoâng goïi ñoù laø [thuaàn] thieän?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì khoâng coù baùo neân khoâng goïi laø thieän. Vì ñoái laïi vôùi xaáu aùc neân môùi goïi laø thieän.

Cho neân ta coù daïy raèng: ‘Vì coù thoï nhaän quaû baùo neân [phaân chia] goïi laø thieän, aùc.’ Nghieäp voâ laäu khoâng thoï baùo neân khoâng goïi laø thieän, maø goïi laø vaéng laëng, an tónh.

89

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhöõng nghieäp noùi treân ñöôïc xaùc ñònh coù nôi thoï baùo, nhö [nghieäp cuûa] Möôøi ñieàu baát thieän nhaát ñònh [phaûi thoï quaû baùo] nôi caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh; nghieäp cuûa Möôøi ñieàu thieän nhaát ñònh [thoï quaû baùo] nôi coõi trôøi, coõi ngöôøi.

“Möôøi ñieàu baát thieän laïi chia thaønh ba haïng: haïng naëng, haïng vöøa vaø haïng nheï. Do nhaân duyeân [thuoäc haïng] naëng neân thoï thaân nôi ñòa nguïc. Do nhaân duyeân haïng vöøa neân thoï thaân laøm suùc sanh. Do nhaân duyeân haïng nheï neân thoï thaân ngaï quyû.

“Nghieäp Möôøi ñieàu thieän laïi coù boán haïng: haïng thaáp, haïng vöøa, haïng cao vaø haïng cao nhaát. Do nhaân duyeân thuoäc haïng thaáp neân sanh ôû chaâu Uaát-ñan-vieät. Do nhaân duyeân haïng vöøa neân sanh ôû chaâu Phaát-baø-ñeà. Do nhaân duyeân haïng cao neân sanh ôû chaâu Cuø-ñaø-ni. Do nhaân duyeân haïng cao nhaát neân sanh ôû chaâu Dieâm-phuø-ñeà.

“Ngöôøi coù trí sau khi quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn suy nghó raèng: ‘Nay ta phaûi laøm sao ñeå döùt tröø quaû baùo naøy?’

Roài laïi nghó raèng: ‘Nhaân duyeân sanh ra nghieäp naøy laø söï xuùc chaïm [sanh ra bôûi] voâ minh, [töùc phieàn naõo xuùc].

Neáu ta döùt tröø söï xuùc chaïm [sanh ra bôûi] voâ minh thì quaû cuûa nghieäp naøy phaûi döùt haún khoâng coøn sanh ra.’ Vì theá, ngöôøi coù trí vì muoán döùt tröø nhaân duyeân laø söï xuùc chaïm [sanh ra bôûi] voâ minh neân tu taäp Taùm Chaùnh ñaïo. Ñoù goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø trong thaân ñoäc haïi cuûa chuùng sanh coù vò thuoác hay nhaát, cuõng nhö nôi Tuyeát sôn tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù thuoác quyù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nghieäp, 90

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

quaùn xeùt phieàn naõo [nhö treân] roài, tieáp ñoù quaùn xeùt quaû baùo cuûa nghieäp vaø phieàn naõo. Quaû baùo cuûa hai thöù aáy chính laø khoå naõo. Ñaõ bieát roõ laø khoå aét coù theå buoâng boû lìa xa taát caû moïi söï thoï sanh.

“Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Phieàn naõo laø nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo, nghieäp cuõng laø nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo.

“Phieàn naõo laïi laø nhaân duyeân sanh ra nghieäp, nghieäp laø nhaân duyeân sanh ra khoå.

“Khoå laø nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo, phieàn naõo laø nhaân duyeân sanh ra söï hieän höõu.

“Söï hieän höõu laø nhaân duyeân sanh ra khoå, söï hieän höõu [cuõng] laø nhaân duyeân sanh ra söï hieän höõu [tieáp noái].1 “Söï hieän höõu laø nhaân duyeân sanh ra nghieäp, nghieäp laø nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo.

“Phieàn naõo laø nhaân duyeân sanh ra khoå, khoå laø nhaân duyeân sanh ra söï khoå [tieáp noái].’

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi trí coù theå quaùn xeùt nhö vaäy, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå quaùn xeùt söï khoå cuûa [vieäc thoï] nghieäp. Vì sao vaäy? Quaùn xeùt nhö treân töùc laø möôøi hai nhaân duyeân cuûa sanh töû. Neáu ai coù theå quaùn xeùt möôøi hai nhaân duyeân aáy cuûa sanh töû, neân bieát raèng ngöôøi aáy seõ khoâng taïo taùc nghieäp môùi vaø coù theå phaù tröø nghieäp cuõ.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí khi quaùn xeùt söï khoå nôi ñòa nguïc, quaùn xeùt töø moät ñòa nguïc cho ñeán ñuû moät traêm ba 1

Theo baûn khaéc ñôøi Minh thì caâu naøy laø “höõu nhaân duyeân sanh khoå”, nhöng ngoaøi baûn Ñaïi chaùnh taïng ñaõ söûa laïi laø “höõu nhaân duyeân sanh höõu” thì caùc baûn sôù giaûi cuõng ñeàu vieát töông töï laø “höõu nhaân duyeân sanh höõu”.

91

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

möôi saùu nôi [ñòa nguïc]. Moãi moät ñòa nguïc coù ñuû moïi thöù khoå, ñeàu do nhaân duyeân laø phieàn naõo vaø nghieäp sanh ra.

“Quaùn xeùt [söï khoå nôi] ñòa nguïc roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt moïi noãi khoå cuûa [caùc caûnh giôùi] ngaï quyû, suùc sanh. Quaùn xeùt nhö vaäy roài, laïi quaùn xeùt ñeán nhöõng noãi khoå cuûa coõi ngöôøi, coõi trôøi. [Lieàn roõ bieát ñöôïc raèng] heát thaûy nhöõng noãi khoå nhö vaäy ñeàu do nôi nhaân duyeân laø phieàn naõo vaø nghieäp sanh ra.

“Thieän nam töû! Caùc coõi trôøi tuy khoâng coù söï khoå naõo lôùn lao [nhö caùc coõi khaùc], nhöng thaân theå meàm maïi, trôn laùng cuûa chö thieân khi coù naêm töôùng suy1 hieän ra thì cuõng chòu söï khoå naõo gheâ gôùm, khoâng khaùc gì so vôùi noãi khoå ôû ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Ngöôøi trí quaùn xeùt saâu xa caùc noãi khoå trong Ba coõi, [thaáy raèng taát caû] ñeàu do nhaân duyeân laø phieàn naõo vaø nghieäp sanh ra.

“Thieän nam töû! Ví nhö moùn ñoà [goám] khi chöa nung raát deã vôõ, caùi thaân maø chuùng sanh thoï nhaän cuõng vaäy; khi ñaõ thoï thaân roài thì thaân aáy trôû thaønh vaät chöùa ñöïng moïi thöù khoå naõo. Ví nhö caây lôùn, hoa quaû sai oaèn thì caùc loaøi chim coù theå ñeán phaù hoaïi. Nhö coû khoâ chaát laïi nhieàu, chæ moät chuùt löûa cuõng ñuû ñeå thieâu ruïi. Thaân cuûa chuùng sanh bò caùc noãi khoå laøm cho hö hoaïi cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi trí quaùn xeùt ñöôïc taùm loaïi khoå naõo [nhö trong phaåm] Thaùnh haïnh [ñaõ giaûng],2 thì neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå ñoaïn tröø moïi noãi khoå.

1

Naêm töôùng suy (Nguõ suy töôùng): naêm töôùng hieän ra khi chö thieân ôû caùc coõi trôøi ñaõ höôûng heát phöôùc ñöùc, saép phaûi xaû thaân ñeå sanh veà moät caûnh giôùi khaùc. Naêm töôùng suy ñoù laø: 1. Y phuïc thöôøng dô baån; 2. Ñaàu toùc roái bôøi, hoa treân ñaàu taøn taï; 3. Thaân theå hoâi haùm vaø nhô nhôùp; 4. Döôùi naùch thöôøng ra moà hoâi; 5. Khoâng thaáy öa thích ngai vò, choã ngoài cuûa mình.

2 Xem laïi phaåm Thaùnh haïnh trong quyeån 13, Taäp 3.

92

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí sau khi ñaõ quaùn xeùt saâu xa taùm loaïi khoå aáy roài, tieáp ñoù quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa khoå. [Quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn bieát ñöôïc] nguyeân nhaân cuûa khoå chính laø tham aùi [sanh ra töø] voâ minh. Tham aùi [sanh ra töø] voâ minh coù hai loaïi, moät laø tham caàu thaân maïng, hai laø tham caàu taøi vaät. Tham caàu thaân maïng vaø tham caàu taøi vaät, caû hai ñeàu laø khoå. Vì theá neân bieát raèng tham aùi [sanh ra töø] voâ minh chính laø nguyeân nhaân cuûa khoå.

“Thieän nam töû! Tham aùi [sanh ra töø] voâ minh laïi coù hai loaïi, moät laø [höôùng vaøo] beân trong, hai laø [höôùng veà] beân ngoaøi. Tham aùi beân trong coù theå taïo thaønh nghieäp, tham aùi beân ngoaøi coù theå laøm cho taêng tröôûng [nghieäp aáy].

“Laïi nöõa, tham aùi beân trong coù theå taïo thaønh nghieäp, tham aùi beân ngoaøi coù theå taïo thaønh quaû cuûa nghieäp. Khi döùt tröø tham aùi beân trong thì döùt ñöôïc nghieäp; khi döùt tröø tham aùi beân ngoaøi thì döùt ñöôïc quaû [cuûa nghieäp].

“Tham aùi beân trong coù theå sanh ra khoå naõo ñôøi vò lai; tham aùi beân ngoaøi coù theå sanh ra khoå naõo trong ñôøi hieän taïi. Ngöôøi coù trí quaùn xeùt tham aùi chính laø nguyeân nhaân cuûa khoå.

“Sau khi quaùn xeùt nguyeân nhaân roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt quaû baùo [cuûa khoå]. [Quaùn xeùt roài lieàn bieát ñöôïc] quaû baùo cuûa khoå chính laø söï chaáp thuû.1 [Vì] quaû cuûa tham aùi laø chaáp thuû; do nhaân duyeân chaáp thuû naøy [lieàn khôûi sanh] tham aùi beân trong vaø beân ngoaøi, aét phaûi coù söï khoå naõo vì tham aùi.

1

Chaáp thuû: traïng thaùi taâm thöùc cho raèng ñoái töôïng ñang nhaän thöùc laø cuûa mình, thuoäc veà mình vaø do ñoù luoân muoán oâm giöõ, baùm víu vaøo ñoù.

93

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt raèng: ‘Tham aùi laø nhaân duyeân cuûa chaáp thuû; chaáp thuû laø nhaân duyeân cuûa tham aùi. Neáu ta coù theå döùt tröø caû tham aùi vaø chaáp thuû aét seõ khoâng taïo ra nghieäp phaûi nhaän chòu caùc noãi khoå.’

Cho neân, ngöôøi coù trí vì muoán döùt tröø söï khoå do tham aùi maø tu taäp Taùm Chaùnh ñaïo.

“Thieän nam töû! Neáu ai coù theå quaùn xeùt nhö treân töùc laø Phaïm haïnh thanh tònh. Ñoù goïi laø trong thaân ñoäc haïi cuûa chuùng sanh coù vò thuoác hay nhaát, cuõng nhö nôi Tuyeát sôn tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác kyø dieäu.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp [ñeàu laø Phaïm haïnh thanh tònh].”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! [Noùi] taát caû caùc phaùp [nhö vaäy thì] yù nghóa khoâng xaùc ñònh. Vì sao vaäy?

Nhö Lai coù luùc daïy raèng [taát caû caùc phaùp] laø thieän vaø baát thieän; hoaëc coù khi daïy laø quaùn Boán nieäm xöù; hoaëc daïy laø Möôøi hai nhaäp; hoaëc daïy laø thieän tri thöùc; hoaëc daïy laø Möôøi hai nhaân duyeân; hoaëc daïy laø chuùng sanh; hoaëc daïy laø chaùnh kieán vaø taø kieán; hoaëc daïy laø Möôøi hai boä kinh; hoaëc daïy laø Nhò ñeá. Nay Nhö Lai noùi raèng taát caû caùc phaùp laø Phaïm haïnh thanh tònh, khoâng bieát laø noùi ñeán yù nghóa naøo?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy môùi chính laø kho baùu trong taát caû caùc phaùp. Ví nhö bieån caû laø kho chöùa [taát caû] caùc loaïi chaâu baùu, kinh Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, laø kho taøng saâu kín chöùa ñöïng taát caû yù nghóa cuûa vaên töï.

94

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Thieän nam töû! Nhö nuùi Tu-di laø nguoàn goác cuûa moïi thöù caây thuoác; kinh naøy cuõng vaäy, chính laø caên baûn cuûa giôùi haïnh Boà Taùt.

“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng laø nôi dung chöùa heát thaûy moïi vaät theå; kinh naøy cuõng vaäy, laø nôi quy tuï cuûa heát thaûy moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Ví nhö côn gioù maïnh, khoâng gì coù theå troùi buoäc ñöôïc; taát caû Boà Taùt tu haønh kinh naøy cuõng vaäy, khoâng bò taát caû caùc phaùp xaáu aùc phieàn naõo troùi buoäc.

“Thieän nam töû! Ví nhö chaát kim cang, [raén chaéc] khoâng gì phaù hoaïi ñöôïc; kinh naøy cuõng theá, duø coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo xaáu aùc taø kieán cuõng khoâng theå phaù hoaïi.

“Thieän nam töû! Ví nhö caùt soâng Haèng, khoâng ai coù theå ñeám ñöôïc; yù nghóa kinh naøy cuõng vaäy, khoâng ai coù theå tính ñeám.

“Thieän nam töû! Kinh ñieån naøy vì caùc vò Boà Taùt maø laøm ngoïn côø Chaùnh phaùp, nhö ngoïn côø cuûa vò vua trôøi Ñeáthích.

“Thieän nam töû! Kinh naøy laø vò thöông chuû daãn daét ñoaøn khaùch buoân höôùng ñeán thaønh thò Nieát-baøn; cuõng nhö vò thaày daãn ñöôøng gioûi nhaát ñöa nhöõng ngöôøi ñi buoân höôùng veà bieån caû.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå vì caùc vò Boà Taùt maø chieáu toûa aùnh saùng Chaùnh phaùp, nhö maët trôøi, maët traêng [coù theå] phaù tan moïi söï toái taêm u aùm ôû theá gian.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå vì nhöõng chuùng sanh beänh khoå maø laøm vò thuoác quyù, cuõng nhö nôi Tuyeát sôn coù vò thuoác kyø dieäu trò ñöôïc taát caû caùc beänh.

95

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm caây gaäy choáng cho nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà; cuõng nhö nhöõng keû suy nhöôïc yeáu ôùt nhôø coù caây gaäy ñeå choáng maø ñöùng leân ñöôïc.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm caây caàu [vöôït qua söï khoå] cho taát caû nhöõng keû xaáu aùc, cuõng nhö caây caàu ôû theá gian giuùp cho moïi ngöôøi ñeàu coù theå ñi qua soâng.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm boùng raâm che maùt cho nhöõng keû lang thang trong Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu khi gaëp phaûi côn noùng nöïc phieàn naõo; cuõng nhö duø loïng ôû theá gian che ñöôïc naéng noùng.

“Thieän nam töû! Kinh naøy nhö vò vua duõng maõnh khoâng sôï seät, coù theå phaù tröø taát caû quyû aùc phieàn naõo; cuõng nhö chuùa sö töû haøng phuïc taát caû caùc loaøi thuù.

“Thieän nam töû! Kinh naøy nhö vò thaày tinh thoâng thaàn chuù, coù theå phaù tröø taát caû aùc quyû phieàn naõo; cuõng nhö vò chuù sö ôû theá gian coù theå tröø khöû loaøi yeâu quaùi soáng trong goã ñaù.

“Thieän nam töû! Kinh naøy nhö traän möa ñaù maïnh meõ nhaát, coù theå phaù hoaïi quaû baùo sanh töû; cuõng nhö möa ñaù ôû theá gian phaù hoaïi caùc loaïi caây traùi.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm vò thuoác hay cho ngöôøi bò hö hoaïi con maét giôùi theå; cuõng nhö vò thuoác anxaø-na1 ôû theá gian coù theå trò laønh beänh ñau maét.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm choã döïa vöõng chaéc cho heát thaûy caùc phaùp laønh; cuõng nhö maët ñaát ôû theá gian coù theå laøm choã ñöùng vöõng cho moïi vaät.

1

An-xaø-na, teân moät loaïi thuoác trò beänh veà maét, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø añjana, cuõng ñoïc laø an-xaø-ñaø hay an-ñaø.

96

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Thieän nam töû! Kinh naøy laø taám göông saùng cho nhöõng chuùng sanh huûy phaïm giôùi luaät [soi vaøo]; cuõng nhö göông saùng ôû theá gian [nhìn vaøo coù theå] thaáy ñöôïc caùc hình saéc, aûnh töôïng.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå vì nhöõng keû khoâng bieát hoå theïn maø laøm y phuïc; cuõng nhö quaàn aùo ôû theá gian che kín thaân theå [cho nhöõng ngöôøi bieát hoå theïn].

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm taøi vaät quyù baùu cho nhöõng keû ngheøo thieáu phaùp laønh; cuõng nhö vò Coâng Ñöùc Thieân1 laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi ngheøo khoù.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm nöôùc cam loä cho chuùng sanh khao khaùt Chaùnh phaùp; cuõng nhö nöôùc coù ñuû taùm vò [ôû theá gian] giuùp cho ngöôøi giaûi tröø côn khaùt.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm giöôøng Chaùnh phaùp cho keû phieàn naõo [nghæ ngôi]; cuõng nhö ngöôøi ôû theá gian gaëp ñöôïc giöôøng naèm yeân oån.

“Thieän nam töû! Kinh naøy coù theå laøm coã xe thanh tònh trang nghieâm ñaày ñuû caùc thöù chuoãi ngoïc, höông hoa, höông pheát, höông boät, höông ñoát... daønh cho haøng Boà Taùt töø Sô ñòa cho ñeán Thaäp ñòa, hôn caû choã thoï nhaän nieàm vui vi dieäu cuûa taát caû saùu phaùp Ba-la-maät, gioáng nhö [ñöôïc ôû] döôùi caây ba-lôïi-chaát-ña-la treân coõi trôøi Ñao-lôïi.2 “Thieän nam töû! Kinh naøy laø löôõi rìu trí tueä saéc beùn raén chaéc, coù theå ñoán ngaõ heát thaûy nhöõng caây lôùn phieàn 1 2

Xem laïi caâu chuyeän veà Coâng Ñöùc Thieân ñöôïc keå trong quyeån 12, Taäp 2 (phaåm Thaùnh haïnh).

Caây ba-lôïi-chaát-ña-la hay ba-lôïi-chaát-ña laø caây lôùn ñaëc bieät ôû coõi trôøi Ñao-lôïi (hay coõi trôøi Ba möôi ba) laø nôi chö thieân coõi trôøi aáy thoï höôûng moïi duïc laïc. Caây naøy ñöôïc ñeà caäp ñeán trong quyeån 29, Taäp 5, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng.

97

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

naõo; laø löôõi dao beùn coù theå caét ñöùt moïi taäp khí;1 laø duõng só maïnh meõ coù theå deïp tan boïn oaùn taëc ma; laø löûa trí tueä ñoát chaùy cuûi phieàn naõo; laø kho chöùa nhaân duyeân xuaát sanh chö Phaät Bích-chi; laø kho chöùa Thanh vaên sanh ra caùc vò Thanh vaên; laø maét nhìn cuûa taát caû chö thieân; laø con ñöôøng chaân chaùnh cuûa taát caû loaøi ngöôøi; laø choã nöông döïa cuûa taát caû suùc sanh; laø choã giaûi thoaùt cuûa loaøi ngaï quyû; laø nôi ñaùng toân kính nhaát trong coõi ñòa nguïc; laø moùn khí cuï cao quyù nhaát cuûa taát caû chuùng sanh trong möôøi phöông; laø cha meï cuûa chö Phaät möôøi phöông trong caû quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

“Thieän nam töû! Cho neân kinh naøy thaâu nhieáp taát caû caùc phaùp.

“Nhö tröôùc ta ñaõ noùi, tuy kinh naøy thaâu nhieáp taát caû caùc phaùp, nhöng ta cuõng daïy raèng Phaïm haïnh chính laø Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo.

“Thieän nam töû! Neáu lìa khoûi Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo naøy thì khoâng bao giôø coù theå ñaït ñöôïc Chaùnh quaû Thanh vaên cho ñeán quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boàñeà, khoâng theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät cuøng quaû cuûa taùnh Phaät. Vì nhaân duyeân aáy neân Phaïm haïnh chính laø Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo.

“Vì sao vaäy? Taùnh cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo aáy laø khoâng ñieân ñaûo, coù theå phaù hoaïi söï ñieân ñaûo; laø khoâng thaáy bieát xaáu aùc, coù theå phaù hoaïi söï thaáy bieát xaáu aùc; laø khoâng sôï seät, coù theå phaù hoaïi söï sôï seät; laø haïnh thanh tònh, coù theå khieán cho chuùng sanh cuoái cuøng roài seõ thöïc haønh ñaït ñöôïc Phaïm haïnh thanh tònh.”

1

Taäp khí: nhöõng taäp quaùn, thoùi quen xaáu ñöôïc tích luõy qua moät thôøi gian daøi, thaäm chí laø trong raát nhieàu ñôøi nhieàu kieáp quaù khöù, neân thöôøng raát khoù nhaän ra.

98

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Phaùp höõu laäu cuõng coù theå laøm nhaân cho phaùp voâ laäu, vì sao Nhö Lai khoâng daïy raèng [caùc phaùp] höõu laäu laø Phaïm haïnh thanh tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû [caùc phaùp] höõu laäu ñeàu laø ñieân ñaûo, neân khoâng goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Phaùp ñeä nhaát trong theá gian1 laø höõu laäu hay voâ laäu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoù [cuõng] laø höõu laäu.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Tuy phaùp ñeä nhaát trong theá gian laø höõu laäu, nhöng taùnh cuûa noù khoâng ñieân ñaûo, vì sao khoâng goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Phaùp ñeä nhaát trong theá gian laø nhaân cuûa [phaùp] voâ laäu neân töông tôï vôùi voâ laäu; vì höôùng veà voâ laäu neân khoâng goïi laø ñieân ñaûo.

“Thieän nam töû! Nhöng söï phaùt taâm cuûa Phaïm haïnh thanh tònh laø tieáp noái maõi cho ñeán luùc roát raùo, coøn phaùp ñeä nhaát trong theá gian chæ laø trong moät nieäm, neân khoâng goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Naêm thöùc2 cuûa chuùng sanh cuõng laø höõu laäu, khoâng phaûi ñieân ñaûo, laïi khoâng phaûi trong moät nieäm, vì sao khoâng goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh?”

1

Phaùp ñeä nhaát trong theá gian (Theá ñeä nhaát phaùp): chæ trí tueä höõu laäu cao nhaát trong theá gian, laø trí tueä cuûa haønh giaû khi tu taäp Voâ giaùn ñònh phaùt khôûi Thöôïng phaåm nhö thaät trí, quaùn chieáu raèng sôû thuû vaø naêng thuû ñeàu laø khoâng, tröïc nhaäp ñöôïc ñòa vò Kieán ñaïo.

2 Naêm thöùc: chæ nhaõn thöùc, nhó thöùc, tyû thöùc, thieät thöùc vaø thaân thöùc. Ñaây chæ ñeán naêng löïc nhaän bieát ñôn thuaàn cuûa thöùc naøy ñoái vôùi ñoái töôïng. Döïa treân söï nhaän bieát naøy maø yù thöùc môùi baét ñaàu khôûi sanh caùc voïng töôûng phaân bieät. Vì theá, Boà Taùt Ca-dieáp cho raèng söï ñieân ñaûo khoâng naèm ôû naêm thöùc naøy maø ôû nôi yù thöùc.

99

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Naêm thöùc cuûa chuùng sanh tuy khoâng phaûi moät nieäm, nhöng laø höõu laäu, laïi laø ñieân ñaûo.

Vì naêm thöùc aáy laøm taêng tröôûng caùc laäu, neân goïi laø höõu laäu. Vì theå cuûa chuùng khoâng chaân thaät, vöôùng maéc voïng töôûng neân laø ñieân ñaûo.

“Sao goïi laø [theå cuûa naêm thöùc] khoâng chaân thaät, vöôùng maéc voïng töôûng neân laø ñieân ñaûo? Ñoái vôùi nhöõng vaät thaät khoâng phaûi nam, nöõ... maø khôûi sanh tö töôûng cho ñoù laø nam, laø nöõ; cho ñeán caùc thöù nhaø cöûa, xe coä, bình baùt, y phuïc... cuõng ñeàu nhö vaäy. Ñoù goïi laø ñieân ñaûo.

“Thieän nam töû! Taùnh cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo laø khoâng ñieân ñaûo, neân goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt ñoái vôùi Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo roõ bieát choã caên baûn, roõ bieát nguyeân nhaân, roõ bieát choã thaâu nhieáp, roõ bieát choã taêng tröôûng, roõ bieát [phaùp] laøm chuû, roõ bieát [phaùp] daãn daét, roõ bieát [phaùp] troåi thaéng, roõ bieát [phaùp] chaân thaät, roõ bieát choã roát raùo, thì Boà Taùt aáy goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Sao goïi laø roõ bieát choã caên baûn... cho ñeán roõ bieát choã roát raùo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Laønh thay, laønh thay! Boà Taùt khôûi leân söï thöa hoûi laø vì hai vieäc. Moät laø töï mình muoán bieát, hai laø vì muoán cho ngöôøi khaùc bieát. Nay oâng ñaõ roõ bieát, chæ vì voâ löôïng chuùng sanh chöa hieåu neân thöa hoûi vieäc naøy. Vì theá nay ta ngôïi khen oâng laàn nöõa: Laønh thay, laønh thay!

“Thieän nam töû! Caên baûn cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo laø söï ham muoán [chaân chaùnh toát laønh]; nguyeân nhaân [cuûa chuùng] laø söï xuùc chaïm saùng suoát, [töùc laø giaûi thoaùt xuùc]; 100

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

choã thaâu nhieáp [cuûa chuùng] laø caûm thoï; choã taêng tröôûng [cuûa chuùng] laø söï kheùo suy xeùt; [phaùp] laøm chuû laø nieäm; [phaùp] daãn daét laø ñònh; [phaùp] troåi thaéng laø trí tueä; [phaùp] chaân thaät laø giaûi thoaùt; choã roát raùo laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Söï ham muoán chaân chaùnh toát laønh laø caên baûn [cuûa ngöôøi tu taäp] töø khi môùi baét ñaàu phaùt khôûi taâm ñaïo cho ñeán luùc ñaït ñöôïc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Cho neân ta noùi raèng söï ham muoán [chaân chaùnh toát laønh] laø caên baûn.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi theá gian noùi raèng tham aùi laø nguoàn goác cuûa taát caû khoå naõo; vieäc aên ban ñeâm laø nguoàn goác cuûa taát caû beänh taät; söï tranh giaønh laø nguoàn goác cuûa taát caû nhöõng vieäc kieän tuïng; söï hö doái laø nguoàn goác cuûa taát caû nhöõng vieäc xaáu aùc.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Tröôùc ñaây trong kinh naøy Nhö Lai coù daïy: ‘Khoâng buoâng thaû löôøi nhaùc laø caên baûn cuûa taát caû phaùp laønh’; nay laïi daïy raèng söï ham muoán [chaân chaùnh toát laønh] laø caên baûn. Nghóa [khaùc bieät] aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu noùi veà nhaân sanh ra thì söï ham muoán chaân chaùnh toát laønh laø caên baûn; neáu noùi veà nhaân thaønh töïu thì khoâng buoâng thaû löôøi nhaùc laø caên baûn. Cuõng nhö ngöôøi theá gian noùi haït gioáng laø nhaân cuûa caùc loaïi traùi caây; laïi noùi raèng haït laø nhaân sanh ra, ñaát... laø nhaân thaønh töïu. Nghóa aáy cuõng gioáng nhö theá.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch: “Theá Toân! Tröôùc ñaây trong caùc kinh khaùc, Nhö Lai coù daïy raèng Phaät laø caên baûn cuûa Ba möôi baûy phaåm. Nghóa aáy theá naøo?”

101

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tröôùc ñaây Nhö Lai coù noùi: Chuùng sanh khi vöøa môùi nhaän bieát thì Phaät laø caên baûn cuûa Ba möôi baûy phaåm, nhöng neáu töï chöùng ñaéc thì söï ham muoán [chaân chaùnh toát laønh] laø caên baûn.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Vì sao söï xuùc chaïm saùng suoát, [töùc giaûi thoaùt xuùc,] ñöôïc xem laø nguyeân nhaân [cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo]?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai coù khi daïy raèng söï saùng suoát laø trí tueä, coù khi daïy raèng ñoù laø ñöùc tin, [neân giaûi thoaùt xuùc cuõng ñöôïc hieåu laø söï tieáp xuùc phaùt khôûi töø loøng tin].

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân laø ñöùc tin neân gaàn guõi nhöõng ngöôøi baïn laønh, ñoù goïi laø [giaûi thoaùt] xuùc. Do nhaân duyeân gaàn guõi [baïn laønh] maø ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, ñoù goïi laø [giaûi thoaùt] xuùc. Do nhaân duyeân ñöôïc nghe Chaùnh phaùp neân thaân, mieäng, yù trôû neân thanh tònh, ñoù goïi laø [giaûi thoaùt] xuùc. Do nhaân duyeân ba nghieäp [thaân, mieäng, yù] thanh tònh maø ñaït ñöôïc söï möu sanh chaân chaùnh, ñoù goïi laø [giaûi thoaùt] xuùc. Do nhaân duyeân möu sanh chaân chaùnh neân ñöôïc giôùi laøm thanh tònh caùc caên. Do nhaân giôùi laøm thanh tònh caùc caên neân vui thích ôû nôi vaéng veû yeân tónh. Do nhaân duyeân vui thích ôû nôi vaéng veû yeân tónh neân coù theå kheùo suy xeùt. Do nhaân duyeân kheùo suy xeùt neân soáng ñuùng theo Chaùnh phaùp. Do nhaân duyeân soáng theo Chaùnh phaùp neân ñaït ñöôïc Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, coù theå phaù tröø voâ löôïng phieàn naõo xaáu aùc. Vì theá neân [giaûi thoaùt] xuùc [ñöôïc xem laø nguyeân nhaân cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo].

“Thieän nam töû! Caûm thoï ñöôïc xem laø choã thaâu nhieáp.

102

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Khi chuùng sanh caûm thoï coù theå laøm ra caùc vieäc thieän, aùc; cho neân caûm thoï goïi laø choã thaâu nhieáp [moïi haønh vi].

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân laø caûm thoï maø sanh ra caùc phieàn naõo, Ba möôi baûy phaåm [trôï ñaïo] coù theå phaù tröø caùc phieàn naõo aáy. Cho neân goïi caûm thoï laø choã thaâu nhieáp.

“Do nhaân duyeân laø kheùo suy xeùt neân coù theå phaù tröø phieàn naõo. Vì theá, kheùo suy xeùt ñöôïc goïi thoï laø choã taêng tröôûng [cuûa Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo]. Vì sao vaäy? Nhôø sieâng naêng tu taäp maø ñaït ñöôïc Ba möôi baûy phaåm aáy.

“Neáu quaùn xeùt thì coù theå phaù tröø caùc phieàn naõo xaáu aùc, nhöng caàn phaûi nhôø ôû söï chuyeân taâm nieäm töôûng. Cho neân laáy nieäm [laø phaùp] laøm chuû. Cuõng nhö ôû theá gian, taát caû boán loaïi quaân binh ñeàu tuaân theo yù chuû töôùng. Ba möôi baûy phaåm cuõng vaäy, ñeàu tuaân theo vò chuû töôùng laø nieäm.

“Thieän nam töû! Khi ñaõ nhaäp ñònh thì Ba möôi baûy phaåm coù theå phaân bieät roõ raøng töôùng traïng cuûa taát caû caùc phaùp.

Cho neân laáy ñònh laøm phaùp daãn daét.

“Ba möôi baûy phaåm naøy phaân bieät töôùng traïng caùc phaùp, trí tueä laø hôn heát. Cho neân laáy tueä laøm phaùp troåi thaéng.

Nhôø trí tueä naøy maø roõ bieát caùc phieàn naõo, nhôø söùc cuûa trí tueä maø phaù tröø phieàn naõo. Cuõng nhö ôû theá gian, boán loaïi quaân binh phaù tröø quaân thuø ñòch; hoaëc coù moät, hai duõng töôùng coù theå laøm ñöôïc vieäc aáy; Ba möôi baûy phaåm cuõng gioáng nhö vaäy. Nhôø söùc cuûa trí tueä maø phaù tröø ñöôïc phieàn naõo, cho neân laáy trí tueä laøm phaùp troåi thaéng.

“Thieän nam töû! Tuy nhaân nôi söï tu taäp Ba möôi baûy phaåm maø ñaït ñöôïc Boán thieàn, caùc thaàn thoâng, söï an vui, nhöng cuõng khoâng phaûi laø chaân thaät. Chæ khi phaù tröø ñöôïc phieàn naõo, chöùng ñaéc giaûi thoaùt roài môùi goïi laø chaân thaät.

103

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Phaùt taâm tu taäp theo Ba möôi baûy phaåm [trôï ñaïo] naøy, tuy coù ñaït ñöôïc nieàm vui ôû theá gian vaø xuaát theá gian, ñaït ñöôïc boán quaû sa-moân vaø söï giaûi thoaùt, nhöng cuõng khoâng phaûi laø roát raùo. Neáu coù theå döùt tröø caû vieäc tu taäp Ba möôi baûy phaåm [trôï ñaïo] môùi goïi laø Nieát-baøn. Cho neân ta noùi choã roát raùo chính laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Taâm öa thích nhôù töôûng ñeán ñieàu laønh töùc laø söï ham muoán [chaân chaùnh]. Nhaân nôi taâm öa thích nhôù töôûng ñeán ñieàu laønh maø gaàn guõi baïn laønh, cho neân goïi laø [giaûi thoaùt] xuùc, ñoù laø nguyeân nhaân.

Nhaân söï gaàn guõi baïn laønh maø coù caûm thoï [toát laønh], neân goïi laø choã thaâu nhieáp. Nhaân söï gaàn guõi baïn toát laønh maø kheùo suy xeùt, neân goïi laø choã taêng tröôûng. Nhaân nôi boán phaùp coù theå sanh tröôûng ñaïo phaùp, ñoù laø ham muoán [chaân chaùnh], nieäm, ñònh vaø trí tueä. Ñaây goïi phaùp laøm chuû, phaùp daãn daét vaø phaùp troåi thaéng. Nhaân nôi ba phaùp naøy maø ñaït ñöôïc hai söï giaûi thoaùt. Nhôø döùt tröø tham aùi neân taâm ñöôïc giaûi thoaùt, vaø nhôø phaù tröø voâ minh neân tueä ñöôïc giaûi thoaùt. Ñoù goïi laø chaân thaät.

“Taùm phaùp keå treân, [goàm ham muoán chaân chaùnh laø caên baûn, giaûi thoaùt xuùc laø nguyeân nhaân, caûm thoï laø choã thaâu nhieáp, kheùo suy xeùt laø choã taêng tröôûng, cho tôùi nieäm laø phaùp laøm chuû, ñònh laø phaùp daãn daét, trí tueä laø phaùp troåi thaéng, giaûi thoaùt laø phaùp chaân thaät,] roát cuoäc ñaït ñeán keát quaû, goïi laø Nieát-baøn. Cho neân goïi [Nieát-baøn] laø choã roát raùo.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ham muoán [chaân chaùnh] laø phaùt taâm xuaát gia. [Giaûi thoaùt] xuùc laø [theo ñuùng phaùp] 104

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

baïch töù yeát-ma;1 ñoù goïi laø nguyeân nhaân. Thaâu nhieáp laø thoï trì hai loaïi giôùi luaät: giôùi Ba-la-ñeà-moäc-xoa2 vaø giôùi laøm thanh tònh caùc caên. Nhö theá laø thoï, töùc laø choã thaâu nhieáp. Taêng tröôûng laø tu taäp Boán thieàn. Phaùp laøm chuû laø caùc thaùnh quaû Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm. Phaùp daãn daét laø thaùnh quaû A-na-haøm. Phaùp troåi thaéng laø thaùnh quaû A-lahaùn. Phaùp chaân thaät laø quaû Phaät Bích-chi. Choã roát raùo laø quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! [Ñoái vôùi ngöôøi theá tuïc thì] tham duïc laø [caùc] thöùc, xuùc chaïm laø saùu nhaäp, choã thaâu nhieáp laø caûm thoï, taêng tröôûng laø voâ minh, phaùp laøm chuû laø danh saéc, phaùp daãn daét laø tham aùi, phaùp troåi thaéng laø chaáp thuû, choã chaân thaät laø hieän höõu, choã roát raùo laø sanh, giaø, beänh, cheát.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI BAÛY

1

2

Baïch töù yeát-ma (Jñapticaturthaṃ): quy taéc haønh xöû quan troïng nhaát trong Taêng ñoaøn, ñöôïc aùp duïng ñeå ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng cuûa taäp theå veà nhöõng söï vieäc quan troïng. Quy taéc naøy phaân laøm hai phaàn, tröôùc heát ñöông söï coù lieân quan ñeán vaán ñeà ñöùng ra trình baøy roõ söï vieäc vôùi taêng chuùng, goïi laø baïch; sau ñoù vaán ñeà ñöôïc laëp laïi 3 laàn ñeå taêng chuùng ñöa ra yù kieán quyeát ñònh, goïi laø tam yeát-ma (Tṛtīyakarmavācanā). Caû hai phaàn naøy (hoûi vaø ñaùp) ñöôïc goäp chung goïi laø Baïch töù yeát-ma. Vì theá, cuõng coù nôi goïi chuaån xaùc hôn laø “nhaát baïch tam yeát-ma”.

Ba-la-ñeà-moäc-xoa (prātimokṣa), Haùn dòch laø Bieät giaûi thoaùt, cuõng goïi laø Tuøy thuaän giaûi thoaùt, töùc laø phaàn giôùi luaät caên baûn maø Phaät ñaõ cheá ñònh cho chuùng taêng, tyø-kheo vaø tyø-kheo ni ñeàu phaûi tuaân theo.

105

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI TAÙM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn saùu

B

oà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! [Theo lôøi Phaät daïy] ba phaùp caên baûn, nguyeân nhaân vaø taêng tröôûng ñoù coù gì khaùc nhau?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Noùi caên baûn töùc laø vöøa môùi phaùt taâm, [noùi] nguyeân nhaân laø söï töông tôï chaúng döùt, [noùi] taêng tröôûng laø dieät söï töông tôï naøy roài coù theå sanh ra söï töông tôï khaùc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Caên baûn töùc laø taïo taùc, nguyeân nhaân laø keát quaû [cuûa söï taïo taùc], taêng tröôûng laø choã coù theå vaän duïng. Thieän nam töû! Tuy [söï taïo taùc] coù quaû baùo veà ñôøi vò lai, nhöng vì chöa thoï nhaän neân goïi laø nhaân, ñeán khi thoï nhaän thì goïi laø taêng tröôûng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Caên baûn laø söï mong caàu, nguyeân nhaân laø söï ñaït ñöôïc, taêng tröôûng laø söï vaän duïng.

“Thieän nam töû! Trong kinh naøy thì caên baûn laø söï nhaän bieát Chaùnh ñaïo, nguyeân nhaân laø söï tu taäp Chaùnh ñaïo, taêng tröôûng laø thaùnh ñaïo Voâ hoïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Caên baûn töùc laø nhaân chaùnh, nguyeân nhaân töùc laø nhaân phöông tieän. Do nôi nhaân chaùnh naøy maø ñaït ñöôïc quaû baùo, ñoù goïi laø taêng tröôûng.”

170

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät daïy raèng choã roát raùo laø Nieát-baøn. Nieát-baøn nhö theá laøm sao coù theå chöùng ñaéc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu vò Boà Taùt ma-ha-taùt, tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di naøo coù theå tu taäp möôøi phaùp quaùn töôûng thì neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy coù theå chöùng ñaéc Nieát-baøn. Nhöõng gì laø möôøi? Moät laø quaùn töôûng veà voâ thöôøng, hai laø quaùn töôûng veà khoå, ba laø quaùn töôûng veà voâ ngaõ, boán laø quaùn töôûng chaùn lìa söï aên uoáng, naêm laø quaùn töôûng veà heát thaûy moïi vieäc trong theá gian ñeàu khoâng theå öa thích, saùu laø quaùn töôûng veà söï cheát, baûy laø quaùn töôûng [caùc caûnh giôùi hieän höõu] coù nhieàu toäi loãi tai haïi, taùm laø quaùn töôûng söï xa lìa [caùc caûnh giôùi hieän höõu], chín laø quaùn töôûng söï dieät maát [cuûa caùc caûnh giôùi hieän höõu], möôøi laø quaùn töôûng söï khoâng tham aùi vöôùng maéc [ñoái vôùi caùc caûnh giôùi hieän höõu].

“Thieän nam töû! Vò Boà Taùt ma-ha-taùt, tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di naøo tu taäp möôøi phaùp quaùn töôûng nhö vaäy thì roát raùo nhaát ñònh chöùng ñaéc Nieát-baøn. [Ngöôøi nhö vaäy] khoâng chaïy theo taâm yù ngöôøi khaùc, töï mình coù theå phaân bieät thieän aùc. Ñoù laø nhöõng vò tyø-kheo chaân thaät ñuùng nghóa, cho ñeán chaân thaät ñuùng nghóa laø nhöõng tyøkheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo goïi laø Boà Taùt, tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di tu taäp phaùp quaùn töôûng veà voâ thöôøng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt coù hai haïng, moät laø vöøa môùi phaùt taâm, hai laø ñaõ thöïc haønh ñaïo phaùp. Phaùp quaùn töôûng voâ thöôøng cuõng coù hai loaïi, moät laø [ôû möùc ñoä] thoâ, hai laø [möùc ñoä] vi teá.

171

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Vò Boà Taùt môùi phaùt taâm, trong khi quaùn töôûng veà söï voâ thöôøng coù suy xeùt theá naøy: ‘Nhöõng söï vaät theá gian coù hai loaïi, moät laø trong thaân, hai laø beân ngoaøi. Nhöõng söï vaät trong thaân laø voâ thöôøng, bieán ñoåi. Nhö luùc sanh ra, thô aáu, lôùn leân, tröôûng thaønh, giaø yeáu, cheát ñi. Nhöõng ñieàu kieän [trong caùc giai ñoaïn] aáy ñeàu khoâng gioáng nhau. Cho neân bieát raèng söï vaät trong thaân laø voâ thöôøng.’

“Laïi quaùn xeùt raèng: ‘Ta nhìn thaáy chuùng sanh coù nhöõng ngöôøi maäp maïnh, ñaày ñuû hình saéc söùc löïc, ñi ñöùng, tôùi lui tuøy yù khoâng trôû ngaïi. Laïi thaáy coù nhöõng keû beänh khoå, hình saéc söùc löïc hö hao yeáu ôùt, dung nhan hình maïo ñeàu suy toån, khoâng theå [vaän ñoäng] tuøy yù. Laïi thaáy nhöõng ngöôøi giaøu coù, kho chöùa traøn ñaày; laïi coù nhöõng keû ngheøo khoù, gaëp vieäc luoân thieáu thoán, tuùng quaãn. Laïi thaáy [coù nhöõng ngöôøi] thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc; laïi thaáy coù nhöõng keû phaïm vaøo voâ soá vieäc xaáu aùc. Cho neân bieát chaéc chaén raèng söï vaät trong thaân laø voâ thöôøng.’

“Vò Boà Taùt aáy laïi quaùn xeùt caùc phaùp beân ngoaøi raèng: ‘Töø khi laø haït gioáng, ñeán luùc naûy maàm, moïc leân thaønh caây, phaùt trieån caønh laù, cho ñeán ra hoa, keát quaû... Caùc thôøi kyø aáy ñeàu khoâng gioáng nhau. Nhöõng phaùp beân ngoaøi nhö vaäy, coù khi ñaày ñuû, coù khi chaúng ñaày ñuû. Cho neân bieát chaéc chaén raèng taát caû söï vaät beân ngoaøi ñeàu laø voâ thöôøng.

“Sau khi quaùn xeùt nhöõng phaùp nhìn thaáy ñeàu laø voâ thöôøng, Boà Taùt laïi quaùn xeùt veà nhöõng phaùp ñöôïc nghe bieát, nghó raèng: ‘Ta töøng nghe chö thieân thaønh töïu ñaày ñuû söï khoaùi laïc toät cuøng, thaàn thoâng töï taïi, nhöng cuõng coù naêm töôùng suy. Vaäy neân bieát raèng ñoù laø voâ thöôøng. Ta laïi 172

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

nghe raèng vaøo thuôû Kieáp sô coù nhöõng chuùng sanh ñaày ñuû coâng ñöùc nhieäm maàu toát ñeïp, haøo quang nôi thaân theå töï nhieân chieáu saùng, khoâng caàn nhôø tôùi aùnh saùng maët trôøi, maët traêng. Nhöng bôûi söï voâ thöôøng neân haøo quang kia roài cuõng döùt maát, phöôùc ñöùc cuõng suy toån. Ta laïi nghe raèng, thuôû xöa coù nhöõng vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông thoáng trò Boán coõi thieân haï, thaønh töïu Baûy moùn baùu, ñöôïc söùc ñaïi töï taïi, nhöng cuõng khoâng theå phaù tröø ñöôïc töôùng voâ thöôøng.’

“Roài laïi quaùn xeùt raèng: ‘Treân coõi ñaát roäng lôùn naøy, töø thuôû xa xöa töøng coù voâ soá chuùng sanh soáng yeân oån khaép nôi, khoâng coøn khoaûng troáng, nhö caùi baùnh xe ñang chaïy.

Khi aáy, taát caû nhöõng caây thuoác quyù moïc leân ñaày ñuû; röøng xanh töôi toát, caây traùi sum sueâ. Nhöng vì chuùng sanh ít phöôùc, khieán cho coõi ñaát naøy chaúng coøn söùc [nuoâi döôõng], neân nhöõng vaät töø ñaát sanh ra ñeàu trôû thaønh hö hao. Vaäy neân bieát raèng, caùc phaùp trong thaân vaø beân ngoaøi thaûy ñeàu voâ thöôøng.’ Ñoù goïi laø [quaùn xeùt] voâ thöôøng ôû möùc ñoä thoâ.

“Vò Boà Taùt aáy sau khi ñaõ quaùn xeùt [möùc ñoä] thoâ roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt [voâ thöôøng ôû möùc ñoä] vi teá. Sao goïi laø vi teá?

Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt taát caû moïi söï vaät trong thaân vaø beân ngoaøi, cho ñeán töøng haït buïi nhoû, trong töông lai ñeàu seõ laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì moïi söï vaät aáy ñeàu coù ñuû caùc töôùng hö hoaïi. Neáu hình saéc trong töông lai khoâng phaûi voâ thöôøng thì khoâng theå noùi raèng hình saéc coù möôøi thôøi kyø sai bieät.

“Theá naøo laø möôøi thôøi kyø? Thöù nhaát laø thôøi kyø [hình thaønh] maøng [teá baøo], thöù hai laø thôøi kyø [hình thaønh teá baøo] daïng boïc, thöù ba laø thôøi kyø [hình thaønh] daïng khoái nhoû, thöù tö laø thôøi kyø [hình thaønh] khoái thòt troøn, thöù 173

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

naêm laø thôøi kyø [hình thaønh] tay chaân, thöù saùu laø thôøi kyø haøi nhi, thöù baûy laø thôøi kyø thô aáu, thöù taùm laø thôøi kyø nieân thieáu, thöù chín laø thôøi kyø thanh nieân cöôøng traùng, thöù möôøi laø thôøi kyø giaø yeáu.

“Vò Boà Taùt aáy quaùn xeùt [hình thöùc ban sô laø] maøng [teá baøo], neáu khoâng phaûi voâ thöôøng thì leõ ra khoâng trôû thaønh [teá baøo] daïng boïc... [roài tieáp tuïc tieán trieån] cho ñeán thaønh thanh nieân cöôøng traùng, neáu khoâng phaûi voâ thöôøng thì [leõ ra] chaúng bao giôø giaø yeáu. Neáu [taát caû] nhöõng thôøi kyø aáy khoâng phaûi laø [lieân tuïc] dieät maát trong töøng saùt-na thì khoâng theå daàn daàn taêng tröôûng, maø leõ ra phaûi töùc thôøi tröôûng thaønh ñaày ñuû! Vì khoâng coù söï tröôûng thaønh töùc thôøi, neân bieát chaéc raèng coù söï voâ thöôøng [bieán chuyeån] raát nhoû nhaët tinh teá trong töøng saùt-na. “[Boà Taùt] laïi thaáy coù ngöôøi ñaày ñuû caùc caên, nhan saéc töôi ñeïp, roài veà sau laïi thaáy ngöôøi aáy khoâ heùo, tieàu tuïy, lieàn suy xeùt raèng: ‘Ngöôøi naøy chaéc chaén coù söï voâ thöôøng [thay ñoåi lieân tuïc] trong töøng saùt-na.’

“Boà Taùt laïi quaùn xeùt boán ñaïi [laø ñaát, nöôùc, gioù, löûa] vaø boán oai nghi [ñi, ñöùng, naèm, ngoài]. Roài [Boà Taùt] laïi quaùn xeùt caùc nguyeân nhaân cuûa caùc söï khoå trong thaân vaø beân ngoaøi. Boà Taùt laïi quaùn xeùt boán noãi khoå laø ñoùi, khaùt, laïnh, noùng. Neáu khoâng coù söï voâ thöôøng tinh teá [bieán ñoåi] trong töøng saùt-na thì cuõng khoâng theå noùi ñeán boán noãi khoå nhö theá.

“Neáu vò Boà Taùt naøo coù theå suy xeùt nhöõng ñieàu nhö treân, ñoù goïi laø Boà Taùt quaùn xeùt voâ thöôøng ôû möùc ñoä vi teá.

“Nhö caùc phaùp hình saéc beân trong, caùc phaùp hình saéc beân ngoaøi vaø taâm phaùp cuõng ñeàu nhö theá. Vì sao vaäy? Vì 174

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

ñeàu höôùng theo saùu choã.1 Trong khi chaïy theo saùu traàn, hoaëc sanh taâm vui möøng, hoaëc sanh taâm saân haän, hoaëc sanh taâm tham aùi, hoaëc sanh taâm nhôù nghó... laàn löôït khôûi sanh nhöõng taâm khaùc nhau, khoâng chæ moät loaïi. Vaäy neân bieát raèng taát caû caùc phaùp thuoäc veà hình saéc theå chaát vaø khoâng phaûi hình saéc theå chaát cuõng ñeàu laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Neáu ngay trong moät nieäm töôûng Boà Taùt coù theå thaáy ñöôïc söï sanh dieät voâ thöôøng cuûa taát caû caùc phaùp, ñoù goïi laø Boà Taùt quaùn töôûng [troïn veïn] leõ voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí tu taäp phaùp quaùn töôûng voâ thöôøng roài lieàn lìa xa nhöõng tö töôûng ñieân ñaûo vaø kieâu maïn do söï chaáp thöôøng.

“Tieáp ñoù, Boà Taùt tu taäp phaùp quaùn töôûng veà söï khoå.

[Boà Taùt töï hoûi raèng:] ‘Do nhaân duyeân gì maø coù nhöõng noãi khoå nhö theá naøy?’ [Quaùn xeùt roài lieàn] roõ bieát saâu xa raèng nhöõng noãi khoå naøy ñeàu do nôi voâ thöôøng.

“Nhaân nôi voâ thöôøng maø phaûi thoï nhaän sanh, giaø, beänh, cheát; laïi do nhaân duyeân coù sanh, giaø, beänh, cheát neân goïi laø voâ thöôøng. Vì nhaân duyeân voâ thöôøng neân phaûi thoï laõnh nhöõng noãi khoå beân trong vaø beân ngoaøi, nhö ñoùi, khaùt, laïnh, noùng, bò ñaùnh ñaäp, maï nhuïc... Nhöõng noãi khoå nhö vaäy ñeàu coù nguyeân nhaân nôi voâ thöôøng.

“Laïi nöõa, ngöôøi coù trí quaùn xeùt saâu xa raèng: ‘Thaân naøy chính laø moùn ñoà vaät chöùa ñöïng söï voâ thöôøng. Moùn vaät chöùa naøy laø khoå; vì laø khoå neân nhöõng phaùp maø noù chöùa ñöïng cuõng ñeàu laø khoå.

1

Saùu choã (luïc xöù): chæ saùu caên duyeân theo saùu traàn: hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp.

175

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: Sanh ra töùc laø khoå, dieät maát töùc laø khoå. Vì khoå coù sanh dieät neân laø voâ thöôøng, khoâng phaûi ngaõ, khoâng phaûi ngaõ sôû, [do ñoù] neân tu taäp phaùp quaùn töôûng voâ ngaõ.

“Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Khoå töùc laø voâ thöôøng, voâ thöôøng töùc laø khoå. Neáu laø khoå vaø voâ thöôøng, ngöôøi trí sao coù theå noùi raèng coù ngaõ? Khoå khoâng phaûi laø ngaõ, voâ thöôøng cuõng vaäy. Töông töï, naêm aám [hôïp thaønh thaân] naøy laø khoå, laø voâ thöôøng, chuùng sanh sao coù theå noùi raèng coù ngaõ?’

“Tieáp ñoù, [ngöôøi coù trí] laïi quaùn xeùt raèng: ‘Heát thaûy caùc phaùp ñeàu coù söï hoøa hôïp khaùc nhau, khoâng do moät söï hoøa hôïp maø sanh ra taát caû caùc phaùp. Cuõng khoâng phaûi moät phaùp [coù theå] laø keát quaû cuûa taát caû nhöõng söï hoøa hôïp.

Taát caû moïi söï hoøa hôïp ñeàu khoâng coù töï taùnh, cuõng khoâng coù moät taùnh [duy nhaát], cuõng khoâng coù nhieàu taùnh khaùc nhau, cuõng khoâng coù taùnh [rieâng] cuûa söï vaät, cuõng khoâng theå tuøy yù toàn taïi. Neáu caùc phaùp coù nhöõng töôùng traïng nhö vaäy, ngöôøi coù trí sao coù theå noùi raèng coù ngaõ?’

“Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Trong taát caû phaùp, khoâng moät phaùp naøo coù theå [laø chuû theå] taïo taùc. Neáu moãi moät phaùp khoâng theå [laø chuû theå] taïo taùc, thì nhieàu phaùp hoøa hôïp cuõng khoâng theå [laø chuû theå] taïo taùc. Taùnh cuûa heát thaûy caùc phaùp thaûy ñeàu khoâng heà sanh ra ñôn ñoäc, dieät maát ñôn ñoäc, ñeàu do söï hoøa hôïp maø dieät maát, do söï hoøa hôïp maø sanh ra. Khi moät phaùp sanh ra roài, chuùng sanh vì suy töôûng ñieân ñaûo neân cho ñoù laø söï hoøa hôïp. Tö töôûng ñieân ñaûo cuûa chuùng sanh [laïi cuõng] do söï hoøa hôïp sanh ra, 176

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

khoâng heà chaân thaät. Laøm sao coù theå coù moät caùi ngaõ chaân thaät? Vì theá neân ngöôøi coù trí quaùn xeùt laø khoâng coù ngaõ. “[Ngöôøi coù trí] laïi quaùn xeùt kyõ raèng: ‘Do nhaân duyeân gì maø chuùng sanh noùi [laø coù] ngaõ? Ví nhö coù ngaõ thì phaûi laø moät [ngaõ] hay laø nhieàu [ngaõ]? Neáu ngaõ chæ laø moät, vì sao laïi coù [söï phaân ra thaønh] saùt-lôïi, baø-la-moân, tyø-xaù, thuûñaø, ngöôøi, trôøi, ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, lôùn, nhoû, giaø, treû...? Vaäy neân bieát raèng ngaõ aáy khoâng phaûi laø moät. Neáu ngaõ laø nhieàu, vì sao laïi noùi raèng caùi ngaõ cuûa chuùng sanh laø moät, laø khaép caû, khoâng coù giôùi haïn? Duø laø moät hay laø nhieàu, caû hai tröôøng hôïp aáy ñeàu laø khoâng coù ngaõ.

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt leõ voâ ngaõ nhö vaäy roài, tieáp ñoù laïi quaùn töôûng chaùn lìa söï aên uoáng. Vò aáy suy nghó raèng: ‘Neáu taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, thì sao laïi vì söï aên uoáng maø khôûi leân ba thöù nghieäp xaáu aùc cuûa thaân, mieäng vaø yù? Neáu chuùng sanh vì tham aên maø khôûi leân ba thöù nghieäp xaáu aùc cuûa thaân, mieäng vaø yù, thì khi coù ñöôïc taøi vaät, moïi ngöôøi [chung quanh] cuõng ñeàu chung höôûng, nhöng veà sau khi laõnh chòu quaû baùo khoå ñau thì khoâng ai coù theå chia sôùt vôùi hoï caû.’

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Taát caû chuùng sanh vì söï aên uoáng neân thaân vaø taâm phaûi chòu khoå.

Neáu töø nhöõng söï khoå naõo maø coù ñöôïc moùn aên, thì sao ta coù theå sanh loøng tham lam vöôùng maéc ñoái vôùi nhöõng moùn aên aáy? Vì theá neân ñoái vôùi moùn aên khoâng sanh loøng tham.

“Laïi nöõa, ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt nguyeân nhaân [taïo thaønh] thaân maïng: ‘Nhaân nôi söï aên uoáng maø thaân naøy ñöôïc taêng tröôûng. Nay ta ñaõ xuaát gia, thoï giôùi tu haønh laø vì muoán xaû boû thaân [maïng theá tuïc]. Neáu ta tham ñaém caùc 177

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

moùn aên uoáng, laøm sao coù theå xaû boû thaân naøy?’ Sau khi quaùn xeùt nhö vaäy roài thì tuy vaãn thoï nhaän thöùc aên nhöng [trong loøng ñau ñôùn] döôøng nhö quyû khoaùng daõ aên thòt con mình, sanh ra chaùn gheùt, khoâng heà thaáy coù chuùt gì laø ngon ngoït, öa thích.

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt saâu xa veà söï aên uoáng [baèng caùch] nhai nuoát,1 thaáy coù nhöõng söï sai traùi loãi laàm nhö vaäy.

“Tieáp ñoù laïi quaùn xeùt veà söï aên uoáng [baèng] caûm xuùc, thaáy chaúng khaùc naøo con boø bò loät da, voâ soá ruoài nhaëng baâu vaøo ruùc ræa.

“Sau ñoù laïi quaùn xeùt veà söï aên uoáng [baèng caùch] nghó töôûng, thaáy nhö moät ñaùm löûa lôùn [thieâu ñoát mình].

“Cuoái cuøng quaùn xeùt veà söï nuoâi soáng baèng thöùc,2 thaáy nhö ba traêm muõi khoan nhoïn [khoan saâu vaøo thaân mình].

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt boán caùch aên uoáng nuoâi soáng nhö vaäy roài, ñoái vôùi thöùc aên khoâng coøn sanh ra tö töôûng tham muoán, öa thích. Neáu coøn sanh loøng tham muoán thì neân quaùn töôûng söï baát tònh. Vì sao vaäy? Vì muoán lìa khoûi taâm tham muoán thöùc aên neân ñoái vôùi taát caû caùc moùn aên coù theå kheùo phaân bieät [khôûi sanh] nhöõng tö töôûng baát tònh. Tuøy theo nhöõng söï baát tònh maø [hình dung söï] töông tôï [vôùi loaïi thöùc aên ñang tieáp xuùc].

“Quaùn töôûng nhö vaäy roài, duø coù ñöôïc moùn aên ngon hay dôû, khi aên cuõng xem ñoù chæ nhö moùn thuoác duøng boâi choã gheû lôõ maø thoâi, khoâng heà sanh taâm tham muoán, öa thích.

1

AÊn uoáng baèng caùch nhai nuoát (chuyeân thöïc): chæ chung caùch aên uoáng cuûa chuùng sanh Duïc giôùi, duøng söï nhai nuoát ñeå tieâu hoùa thöùc aên, ñeå phaân bieät vôùi ba caùch aên khaùc, hôïp thaønh boán caùch aên (töù thöïc) laø: chuyeân thöïc, xuùc thöïc, tö thöïc vaø thöùc thöïc.

2 Nuoâi soáng baèng thöùc (thöùc thöïc): chuùng sanh ôû Voâ saéc giôùi vaø ñòa nguïc khoâng coù 3 caùch aên uoáng vöøa keå treân, chæ duøng thöùc ñeå duy trì theå traïng neân goïi laø thöùc thöïc.

178

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi coù trí coù theå quaùn töôûng ñöôïc nhö vaäy thì goïi laø thaønh töïu phaùp quaùn töôûng chaùn lìa thöùc aên.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Ngöôøi coù trí [khi] quaùn xeùt thöùc aên thöïc haønh phaùp quaùn töôûng baát tònh, vaäy phaùp quaùn ñoù laø chaân thaät hay dieãn giaûi moät caùch hö doái? Neáu laø phaùp quaùn chaân thaät, thì nhöõng moùn aên ñöôïc quaùn ñoù thaät khoâng phaûi baát tònh [sao laïi thaáy laø baát tònh?]. Neáu laø dieãn giaûi moät caùch hö doái thì sao coù theå goïi laø phaùp quaùn töôûng hieàn thieän?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Phaùp quaùn töôûng nhö vaäy laø phaùp quaùn chaân thaät, laïi cuõng laø dieãn giaûi moät caùch hö doái. Vì coù theå [duøng ñeå] phaù tröø söï tham aên neân goïi laø chaân thaät; vì khoâng phaûi truøng maø thaáy [thöùc aên ñoù] laø truøng,1 neân goïi laø dieãn giaûi moät caùch hö doái.

“Thieän nam töû! Taát caû nhöõng phaùp höõu laäu ñeàu laø hö doái, nhöng cuõng ñöôïc xem laø chaân thaät.

“Thieän nam töû! Neáu vò tyø-kheo naøo vöøa khôûi taâm ñi khaát thöïc lieàn coù suy nghó tröôùc raèng: ‘Toâi saép ñi khaát thöïc, nguyeän xin ñöôïc ñoà aên thôm ngon, khoâng gaëp caùc moùn aên dôû. Nguyeän cho xin ñöôïc nhieàu, ñöøng quaù ít oûi. Cuõng nguyeän cho mau xin ñöôïc, ñöøng [phaûi chôø ñôïi] laâu.’ Thaày tyø-kheo nhö theá khoâng thaønh töïu phaùp quaùn chaùn lìa ñoái vôùi thöùc aên. Choã tu taäp phaùp laønh cuûa ngöôøi naøy ngaøy ñeâm suy toån, caùc phaùp baát thieän ngaøy caøng taêng tröôûng.

“Thieän nam töû! Neáu thaày tyø-kheo muoán ñi khaát thöïc, tröôùc neân nguyeän raèng: ‘Caàu cho nhöõng ai khaát thöïc ñeàu 1

Khoâng phaûi truøng maø thaáy laø truøng: vì muoán taïo ra söï nhaøm chaùn ñoái vôùi thöùc aên neân haønh giaû quaùn töôûng thöùc aên nhö caùc loaïi coân truøng, saâu boï gheâ tôûm.

179

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñöôïc no ñuû! Caàu cho nhöõng ngöôøi thí thöïc ñeàu ñöôïc voâ löôïng phöôùc laønh! Neáu ta nhaän ñöôïc moùn aên, ñoù laø ñeå chöõa beänh cuûa thaân coù ñoäc, nhaèm tu taäp phaùp laønh, laøm lôïi ích cho ngöôøi thí thöïc.’ Trong khi caàu nguyeän nhö vaäy, choã tu taäp phaùp laønh cuûa vò naøy ñöôïc ngaøy ñeâm taêng tröôûng, caùc phaùp baát tònh daàn daàn dieät maát.

“Thieän nam töû! Neáu thaày tyø-kheo naøo coù theå tu taäp [quaùn nieäm] nhö vaäy, neân bieát raèng vò aáy chaúng heà aên luoáng cuûa nhöõng ngöôøi tín thí khaép nôi.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí [sau khi] thaønh töïu troïn veïn caû boán phaùp quaùn töôûng nhö treân, coù theå [baét ñaàu] tu taäp phaùp quaùn töôûng heát thaûy moïi vieäc trong theá gian ñeàu khoâng theå öa thích. Ngöôøi aáy suy xeùt raèng: ‘Trong khaép theá gian khoâng nôi naøo khoâng coù sanh, giaø, beänh, cheát; nhöng thaân naøy cuûa ta thì khoâng moät nôi naøo khoâng [theå] sanh vaøo. Neáu trong khaép theá gian khoâng moät nôi naøo coù theå lìa khoûi sanh, giaø, beänh, cheát, vaäy sao ta coù theå öa thích theá gian naøy?

“Trong khaép theá gian khoâng heà coù söï tieán leân, ñaït ñöôïc hay thoái lui, boû maát; vì theá neân theá gian chaéc chaén laø voâ thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng, sao ngöôøi coù trí laïi coù theå öa thích theá gian?

“Moãi moät chuùng sanh ñeàu luaân chuyeån traûi qua khaép caû theá gian, thoï nhaän ñuû moïi söï khoå naõo vaø khoaùi laïc; cho duø coù ñöôïc laøm thaân Phaïm thieân, cho ñeán thaân ôû coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng, nhöng khi maïng chung cuõng trôû laïi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc; cho duø laøm thaân Töù thieân vöông, cho ñeán thaân coõi trôøi Tha hoùa töï taïi, nhöng ñeán luùc maïng chung cuõng [coù theå phaûi] sanh vaøo trong loaøi suùc sanh, hoaëc laøm sö töû, coïp, teâ giaùc, lang soùi, voi, ngöïa, boø, löøa...

180

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

“Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Nhö vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông cai trò caû Boán coõi thieân haï, giaøu sang cao quyù muoán gì ñöôïc naáy, nhöng khi phöôùc ñöùc ñaõ heát cuõng phaûi chòu caûnh ngheøo tuùng, khoâng ñuû côm aên aùo maëc.’

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt saâu xa nhöõng vieäc nhö vaäy roài, lieàn sanh tö töôûng khoâng theå öa thích [moïi vieäc] theá gian.

“Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Theá gian coù nhöõng söï vaät nhö laø nhaø cöûa, aùo quaàn, moùn aên vaät uoáng, giöôøng chieáu, muøng meàn, thuoác thang, höông hoa, chuoãi ngoïc, moïi thöù kyõ nhaïc, cuûa caûi, ñoà quyù baùu... Nhöõng söï vaät nhö vaäy ñeàu [ñöôïc ngöôøi ta] duøng ñeå xa lìa söï khoå, nhöng baûn chaát cuûa chuùng voán ñeàu laø khoå. Laøm sao coù theå duøng khoå ñeå xa lìa ñöôïc khoå?

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nhö vaäy roài, ñoái vôùi moïi söï vaät trong theá gian khoâng coøn sanh loøng ham muoán maø coù tö töôûng öa thích nöõa.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi thaân mang beänh naëng, duø cho coù ñuû moïi thöù aâm nhaïc ca muùa, höông thôm, hoa ñeïp, chuoãi ngoïc... cuõng chaúng heà sanh loøng ham muoán.

Ngöôøi coù trí quaùn xeùt [nhö treân] roài, cuõng [khoâng coøn sanh loøng ham muoán theá gian] gioáng nhö ngöôøi aáy.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt saâu xa raèng: ‘Khaép caû trong theá gian ñeàu khoâng phaûi choã ñeå quay veà nöông döïa, khoâng phaûi choã giaûi thoaùt, khoâng phaûi choã vaéng veû yeân tónh, khoâng phaûi choã ñaùng öa thích, khoâng phaûi choã vöôït qua sanh töû, khoâng phaûi phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

Neáu ta ham thích theá gian nhö vaäy, laøm sao coù theå lìa khoûi theá gian? Khaùc naøo nhö ngöôøi khoâng thích choã toái, muoán tìm caàu aùnh saùng, nhöng roài laïi quay trôû veà choã toái!

181

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Choã toái töùc laø theá gian, choã saùng laø xuaát theá gian. Neáu ta öa thích theá gian aét phaûi taêng theâm söï taêm toái, lìa xa aùnh saùng. Taêm toái töùc laø voâ minh, aùnh saùng laø trí tueä saùng suoát. Nguyeân nhaân taïo thaønh trí tueä saùng suoát naøy laø phaùp quaùn töôûng heát thaûy moïi vieäc trong theá gian ñeàu khoâng theå öa thích. Tuy raèng taát caû tham muoán vöôùng maéc ñeàu laø troùi buoäc, nhöng nay ta [taïm thôøi] chæ tham ñöôïc trí tueä saùng suoát maø khoâng tham muoán theá gian.’

“Ngöôøi coù trí quaùn xeùt saâu xa nhöõng phaùp nhö vaäy roài, lieàn thaønh töïu troïn veïn phaùp quaùn töôûng heát thaûy moïi vieäc trong theá gian ñeàu khoâng theå öa thích.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí, sau khi tu taäp phaùp quaùn töôûng heát thaûy moïi vieäc trong theá gian ñeàu khoâng theå öa thích, tieáp ñoù lieàn tu taäp phaùp quaùn töôûng veà söï cheát.

Ngöôøi aáy quaùn xeùt raèng: ‘Maïng soáng naøy [cuûa ta] thöôøng bò voâ soá söï thuø nghòch vaây quanh, suy toån dieät maát trong töøng nieäm töôûng, khoâng heà coù söï taêng tröôûng; nhö doøng nöôùc maïnh treân nuùi cao [chaûy xuoáng], khoâng theå döøng laïi; laïi nhö gioït söông mai, chaúng toàn taïi ñöôïc laâu; laïi nhö [keû töû] tuø bò ñöa ra chôï [xöû töû], moãi böôùc ñi caøng ñeán gaàn caùi cheát; nhö con boø, con deâ bò loâi ñi ñeán loø moå.”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø ngöôøi coù trí quaùn xeùt veà söï hoaïi dieät [lieân tuïc khoâng ngöøng] trong töøng nieäm töôûng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö coù boán ngöôøi raát gioûi baén cung, cuøng hoïp nhau moät choã, baén teân veà moät höôùng.

Hoï cuøng nghó raèng: ‘Boán muõi teân cuûa boïn ta cuøng baén ra seõ cuøng rôi xuoáng.’ Laïi coù moät ngöôøi khaùc [khoâng thuoäc nhoùm aáy] nghó raèng: ‘Boán muõi teân [ñaõ baén ra] aáy, trong 182

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

khi coøn chöa rôi xuoáng ñaát ta coù theå cuøng luùc ñöa tay baét laáy taát caû.’

“Thieän nam töû! Ngöôøi nhö vaäy coù theå goïi laø nhanh leï hay chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Quaû thaät raát nhanh leï.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Loaøi quyû ñòa haønh coøn nhanh leï hôn caû ngöôøi aáy nöõa. Loaøi quyû phi haønh laïi mau leï hôn caû quyû ñòa haønh. Caùc vò Töù thieân vöông laïi mau leï hôn caû quyû phi haønh. Nhaät nguyeät thaàn thieân coøn mau leï hôn caû Töù thieân vöông. Haønh kieân taät thieân coøn mau leï hôn caû Nhaät nguyeät [thaàn thieân]. Maïng soáng cuûa chuùng sanh laïi coøn mau leï hôn caû Kieân taät!

“Thieän nam töû! Trong moãi moät hôi thôû, moät caùi nhaùy maét, maïng soáng cuûa chuùng sanh ñaõ traûi qua boán traêm laàn sanh dieät. Neáu ngöôøi trí coù theå quaùn xeùt veà maïng soáng nhö vaäy, ñoù goïi laø coù theå quaùn xeùt söï hoaïi dieät [lieân tuïc khoâng ngöøng] trong töøng nieäm töôûng.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng: ‘Maïng soáng troùi buoäc vôùi vò vua laø caùi cheát, neáu ta coù theå lìa khoûi oâng vua cuûa söï cheát naøy, aét coù theå maõi maõi döùt tröø söï voâ thöôøng cuûa maïng soáng.

“Laïi nöõa, ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng: ‘Maïng soáng naøy [mong manh] nhö caây cao lôùn ñöùng cheo leo ven bôø soâng.

[Maïng soáng naøy chaéc chaén phaûi döùt maát,] nhö ngöôøi ñaõ phaïm toäi ñaïi nghòch, khi bò haønh hình khoâng moät ai thöông xoùt [muoán giöõ laïi]. OÂng vua söï cheát cuûa chuùng sanh laïi [cöïc kyø hung maõnh,] nhö chuùa sö töû trong côn ñoùi moài ñaõ laâu, nhö raén ñoäc ñang khi [phuøng mang] hôùp gioù, 183

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhö con ngöïa khaùt quyeát giöõ chuùt nöôùc uoáng, nhö con quyû lôùn hung aùc ñang côn töùc giaän.’

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi trí thöïc haønh pheùp quaùn nhö vaäy thì coù theå goïi laø tu taäp phaùp quaùn töôûng veà söï cheát.

“Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí laïi quaùn xeùt raèng: ‘Nay ta ñaõ xuaát gia, neáu maïng soáng ta chæ coøn trong baûy ngaøy baûy ñeâm, ta seõ daønh troïn thôøi gian aáy maø tinh caàn tu taäp Chaùnh ñaïo, hoä trì caám giôùi, thuyeát phaùp giaùo hoùa, laøm lôïi ích chuùng sanh.’ Ñoù goïi laø ngöôøi coù trí tu taäp phaùp quaùn töôûng veà söï cheát. “[Ngöôøi aáy] laïi quaùn xeùt raèng: ‘Baûy ngaøy baûy ñeâm nhö vaäy cuõng laø nhieàu, cho duø ta chæ ñöôïc soáng saùu ngaøy hay naêm ngaøy, boán ngaøy, ba ngaøy, hai ngaøy, moät ngaøy, moät giôø, cho ñeán chæ trong khoaûng moät hôi thôû ra thôû vaøo, ta cuõng seõ duøng troïn thôøi gian aáy maø tinh caàn tu taäp Chaùnh ñaïo, hoä trì caám giôùi, thuyeát phaùp giaùo hoùa, laøm lôïi ích chuùng sanh. Ñoù ngoïi laø ngöôøi trí kheùo tu taäp phaùp quaùn töôûng veà söï cheát.

“Ngöôøi coù trí sau khi tu taäp ñaày ñuû saùu phaùp quaùn töôûng nhö treân, [töø quaùn töôûng söï voâ thöôøng cho ñeán quaùn töôûng veà söï cheát,] töùc laø [ñaõ taïo] nhaân cho baûy phaùp quaùn töôûng.

“Nhöõng gì laø baûy? Moät laø phaùp quaùn töôûng thöôøng tu taäp, hai laø phaùp quaùn töôûng öa thích tu taäp, ba laø phaùp quaùn töôûng khoâng saân haän, boán laø phaùp quaùn töôûng khoâng ñoá kî, naêm laø phaùp quaùn töôûng caùc nguyeän laønh, saùu laø phaùp quaùn töôûng khoâng kieâu maïn, baûy laø phaùp quaùn töôûng Tam-muoäi khoâng troùi buoäc. Thieän nam töû! Neáu vò tyø-kheo naøo [tu taäp] troïn veïn baûy phaùp quaùn töôûng naøy thì 184

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

goïi laø sa-moân, laø baø-la-moân, laø Baäc vaéng laëng yeân tónh, laø Baäc thanh tònh cao khieát, laø Baäc giaûi thoaùt, laø Baäc trí tueä, laø Baäc chaùnh kieán, laø Baäc ñaõ vöôït sanh töû, laø Baäc Ñaïi y vöông, laø vò Ñaïi thöông chuû, laø ngöôøi kheùo giaûng giaûi ñöôïc bí maät cuûa Nhö Lai, cuõng hieåu roõ ñöôïc baûy caùch giaûng noùi cuûa chö Phaät, goïi laø thaáy bieát chaân chaùnh, ñoaïn tröø ñöôïc moïi söï nghi ngôø khôûi sanh trong baûy caùch giaûng noùi.

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi naøo tu taäp troïn veïn saùu phaùp quaùn töôûng ñaõ noùi nhö treân, [töø quaùn töôûng söï voâ thöôøng cho ñeán quaùn töôûng veà söï cheát,] neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå cheâ traùch Ba coõi [vì quaùn töôûng trong Ba coõi coù nhieàu toäi loãi tai haïi; coù theå quaùn töôûng söï] xa lìa Ba coõi; [coù theå quaùn töôûng söï] dieät maát [cuûa] Ba coõi; coù theå [quaùn töôûng] khoâng sanh loøng tham aùi vöôùng maéc ñoái vôùi Ba coõi. “Ñoù goïi laø ngöôøi coù trí tu taäp troïn veïn möôøi phaùp quaùn töôûng. Neáu vò tyø-kheo naøo tu taäp troïn veïn möôøi phaùp quaùn töôûng aáy, coù theå noùi laø hình töôùng sa-moân chaân thaät.”

Baáy giôø, Boà Taùt Ca-dieáp ñoái tröôùc Phaät ñoïc keä ngôïi khen raèng: “Ñaïi Y vöông thöông xoùt theá gian, Thaân vaø trí tueä ñeàu tòch tónh; Trong phaùp voâ ngaõ, coù chaân ngaõ, Neân con kính leã Ñaáng Voâ thöôïng.

Phaùt taâm, roát raùo, chaúng khaùc bieät, Nhöng taâm vöøa phaùt thaät khoù thay!

Duø chöa töï cöùu, tröôùc cöùu ngöôøi, Neân con kính leã Sô phaùt taâm.

185

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaùt taâm ñaõ daïy khaép trôøi, ngöôøi, Vöôït haún Thanh vaên vaø Duyeân giaùc; Phaùt taâm nhö vaäy vöôït Ba coõi, Neân ñöôïc xöng Baäc Cao caû nhaát.

Ngöôøi ñôøi mong caàu, sau môùi ñöôïc, Nhö Lai khoâng thænh, laøm choã quy; Tuøy theá, nhö ngheù con theo meï, Neân toân xöng Phaät: Baäc Ñaïi bi.

Coâng ñöùc Nhö Lai khaép möôøi phöông, Phaøm phu voâ trí khoâng theå khen; Nay con taùn thaùn taâm töø bi, Vì baùo ñaùp hai nghieäp thaân, mieäng.

Ngöôøi ñôøi tham muoán lôïi veà mình, Nhö Lai chaúng heà gioáng nhö theá.

Döùt tröø quaû baùo cuûa chuùng sanh, Neân leã Baäc Töï lôïi, lôïi tha.

Ngöôøi ñôøi caàu lôïi ngöôøi thaân yeâu, Nhö Lai laøm lôïi khoâng oaùn, thaân; Phaät khoâng caùc töôùng nhö theá tuïc, Neân taâm bình ñaúng, khoâng phaân bieät.

Ngöôøi ñôøi noùi khaùc, vieäc laøm khaùc, Nhö Lai nhö thuyeát, vieäc khoâng sai; 186

PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP

Trong söï tu haønh, döùt caùc haïnh, Neân ñöôïc xöng laø Ñaáng Nhö Lai. Ñaõ bieát toäi loãi caùc phieàn naõo, Nhöng vì chuùng sanh thò hieän vaøo; Töø laâu ñaõ thoaùt khoûi theá gian, Vì töø bi vaøo choán sanh töû.

Tuy hieän thaân trong coõi trôøi, ngöôøi, Luoân giöõ loøng töø bi khoâng boû; Neân Nhö Lai ví nhö boø meï, Loøng töø bi aáy laø ngheù con.

Chòu bao noãi khoå, vì chuùng sanh, Thöông xoùt nhôù nghó, loøng chaúng hoái; Vì quaù thöông xoùt khoâng thaáy khoå, Neân con kính leã Ñaáng Cöùu khoå.

Nhö Lai tuy taïo voâ löôïng phöôùc, Nghieäp thaân, mieäng, yù thöôøng thanh tònh.

Thöôøng vì chuùng sanh, chaúng vì mình, Neân con leã Baäc Thanh tònh nghieäp.

Phaät chòu khoå, khoâng cho laø khoå, Thaáy ngöôøi chòu khoå, nhö mình khoå; Tuy vì chuùng sanh, vaøo ñòa nguïc, Khoâng nghó ñeán khoå, loøng khoâng hoái.

187

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chuùng sanh chòu bao khoå sai khaùc, Thaûy ñeàu nhö khoå Phaät gaùnh chòu; Bieát roài, taâm trôû neân kieân coá, Chuyeân caàn tu chöùng Voâ thöôïng ñaïo.

Phaät chæ moät loøng töø traûi khaép, Loøng thöông chuùng sanh nhö thöông con; Phaät, Phaùp, Taêng cöùu ñoä chuùng sanh, Vì hoï khoâng bieát neân phæ baùng.

Theá gian tuy ñuû moïi phieàn naõo, Cuøng voâ soá toäi loãi xaáu aùc, Nhöng taát caû phieàn naõo, toäi loãi, Phaät vöøa phaùt taâm ñaõ tröø saïch.

Chæ Phaät ñuû söùc ngôïi khen Phaät, Ngoaøi Phaät, khoâng ai ñuû söùc aáy!

Nay con chæ xöng taùn moät vieäc: Loøng töø traûi khaép caû theá gian!

Loøng töø Nhö Lai goàm moïi phaùp, Vôùi loøng töø naøy ñoä chuùng sanh, Laø chaân thaät Giaûi thoaùt voâ thöôïng, Giaûi thoaùt chính laø Ñaïi Nieát-baøn.”1

1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 34, baét ñaàu quyeån 35, phaåm Kieàu-traàn-nhö thöù 25, phaàn thöù nhaát (Kieàu-traàn-nhö phaåm ñeä nhò thaäp nguõ chi nhaát).

188

KIEÀU-TRAÀN-NHÖ Phaåm thöù möôøi ba – Phaàn moät

K

hi aáy, ñöùc Theá Toân baûo oâng Kieàu-traàn-nhö raèng: “Saéc [aám] laø voâ thöôøng. Nhôø phaù tröø caùi saéc [voâ thöôøng] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, thöôøng coøn.

Thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng laø voâ thöôøng. Nhôø phaù tröø [nhöõng thoï, töôûng, haønh] thöùc [voâ thöôøng] naøy maø ñaït ñöôïc [thoï, töôûng, haønh] thöùc giaûi thoaùt, thöôøng coøn.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc töùc laø khoå. Nhôø phaù tröø caùi saéc [laø khoå] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, an vui. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc töùc laø khoâng. Nhôø phaù tröø caùi saéc [laø khoâng] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, chaúng phaûi khoâng. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø voâ ngaõ. Nhôø phaù tröø caùi saéc [voâ ngaõ] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, chaân ngaõ. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø baát tònh. Nhôø phaù tröø caùi saéc [baát tònh] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, thanh tònh. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø töôùng cuûa sanh, giaø, beänh, cheát.

Nhôø phaù tröø caùi saéc [laø töôùng cuûa sanh, giaø, beänh, cheát] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, chaúng phaûi töôùng cuûa sanh, giaø, beänh, cheát. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

189

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø nhaân cuûa voâ minh cho ñeán sanh.1 Nhôø phaù tröø caùi saéc [laø nhaân cuûa voâ minh cho ñeán sanh] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, chaúng phaûi nhaân cuûa voâ minh [cho ñeán sanh]. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø nguyeân nhaân cuûa boán söï ñieân ñaûo.2 Nhôø phaù tröø caùi saéc [ñieân ñaûo] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, chaúng phaûi nguyeân nhaân cuûa boán söï ñieân ñaûo. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø nguyeân nhaân cuûa voâ soá phaùp xaáu aùc nhö thaân nam, thaân nöõ, ham muoán söï aên uoáng, aùi duïc, tham lam, saân haän, taät ñoá, taâm xaáu aùc, taâm keo kieät buûn xæn... nhöõng söï aên uoáng [nuoâi soáng] baèng caùch nhai nuoát, [nuoâi soáng] baèng thöùc, [nuoâi soáng] baèng tö töôûng, [nuoâi soáng] baèng caûm xuùc; söï sanh ra baèng tröùng, baèng baøo thai, baèng söï aåm öôùt, baèng caùch bieán hoùa... cho ñeán naêm moùn duïc laïc, naêm söï ngaên che... Nhöõng phaùp nhö vaäy ñeàu coù nguyeân nhaân töø saéc. Nhôø phaù tröø saéc naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, khoâng coù voâ soá söï xaáu aùc nhö vaäy. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø troùi buoäc. Nhôø phaù tröø caùi saéc troùi buoäc maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, khoâng troùi buoäc. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø söï löu chuyeån. Nhôø phaù tröø caùi 1 2

Caâu naøy noùi toùm yù ñeà caäp ñeán 11 trong soá 12 nhaân duyeân, töùc laø töø voâ minh, haønh, thöùc... cho ñeán sanh; coøn nhaân duyeân thöù 12 laø laõo töû (giaø cheát).

Boán söï ñieân ñaûo: do nhaän thöùc sai laàm veà thöïc taïi neân voâ thöôøng maø cho laø thöôøng, khoå maø cho laø vui, caùc phaùp voâ ngaõ maø cho laø höõu ngaõ, caùc phaùp baát tònh maø cho laø thanh tònh. Boán söï ñieân ñaûo naøy khieán chuùng sanh khoâng nhaän thöùc ñöôïc ñuùng veà baûn chaát cuûa ñôøi soáng.

190

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

saéc löu chuyeån maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, khoâng löu chuyeån. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc chaúng phaûi nôi quay veà nöông döïa.

Nhôø phaù tröø caùi saéc naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, laø nôi quay veà nöông döïa. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc laø ung nhoït [ñau ñôùn ñaùng gheâ tôûm]. Nhôø phaù tröø caùi saéc [nhö ung nhoït] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc giaûi thoaùt, khoâng phaûi ung nhoït. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Saéc khoâng phaûi vaéng laëng yeân tónh.

Nhôø phaù tröø caùi saéc [khoâng vaéng laëng yeân tónh] naøy maø ñaït ñöôïc caùi saéc Nieát-baøn, vaéng laëng yeân tónh. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Neáu ai roõ bieát nhöõng ñieàu nhö treân, ngöôøi aáy ñaùng goïi laø sa-moân, baø-la-moân, thaønh töïu troïn veïn caùc phaùp cuûa sa-moân, baø-la-moân.

“Kieàu-traàn-nhö! Neáu lìa phaùp Phaät thì khoâng heà coù samoân, baø-la-moân, cuõng khoâng coù caùc phaùp cuûa sa-moân, baøla-moân. Taát caû ngoaïi ñaïo chæ töï xöng moät caùch giaû doái, khoâng heà coù ñaïo haïnh chaân thaät. Tuy hoï khôûi sanh tö töôûng raèng [trong nhoùm cuûa hoï] coù sa-moân vaø baø-la-moân, nhöng thaät khoâng theå coù. Vì sao vaäy? Neáu khoâng coù caùc phaùp sa moân, baø-la-moân, laøm sao noùi laø coù sa-moân, baø-lamoân?

“Ta thöôøng ôû giöõa ñaïi chuùng naøy leân tieáng [thuyeát giaûng Chaùnh phaùp reàn vang nhö tieáng] sö töû roáng; caùc oâng cuõng 191

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

neân ôû giöõa ñaïi chuùng leân tieáng [thuyeát giaûng Chaùnh phaùp reàn vang nhö tieáng] sö töû roáng.”

Baáy giôø, coù voâ soá ngoaïi ñaïo nghe nhöõng lôøi aáy roài sanh loøng giaän döõ, nghó raèng: “Nay oâng Coà-ñaøm noùi raèng trong chuùng ta khoâng coù sa-moân vaø baø-la-moân, cuõng khoâng coù caùc phaùp sa-moân vaø baø-la-moân. Chuùng ta phaûi laøm sao tìm moïi caùch thích hôïp ñeå noùi vôùi oâng Coà-ñaøm raèng trong soá chuùng ta cuõng coù sa-moân vaø coù phaùp sa-moân, cuõng coù baø-la-moân vaø coù phaùp baø-la-moân.”

Luùc aáy, trong chuùng [ngoaïi ñaïo] coù moät Phaïm chí ñöùng leân noùi raèng: “Thöa caùc vò, lôøi noùi cuûa oâng Coà-ñaøm chaúng khaùc naøo lôøi cuûa ngöôøi ñieân, laøm sao coù theå khaûo xeùt?

Nhöõng ngöôøi ñieân ôû theá gian khi thì ca haùt, nhaûy muùa, luùc laïi khoùc loùc, cöôøi ñuøa, hoaëc chöôûi maéng, hoaëc ngôïi khen, ñoái vôùi keû oaùn ngöôøi thaân ñeàu khoâng theå phaân bieät. Samoân Coà-ñaøm cuõng gioáng nhö vaäy. Hoaëc coù khi noùi laø sanh trong gia ñình vua Tònh Phaïn, coù khi laïi noùi laø khoâng sanh; coù khi noùi laø sanh ra roài lieàn ñi baûy böôùc, coù khi laïi noùi laø khoâng ñi; coù khi noùi laø thuôû nhoû hoïc taäp caùc moân hoïc theá gian, coù khi laïi noùi laø ngöôøi [töï mình] roõ bieát taát caû; coù khi ôû trong cung ñieän thoï höôûng khoaùi laïc, sanh ra con trai, coù khi laïi chaùn ngaùn, cheâ traùch ñoù laø xaáu xa heøn haï; coù khi chính mình tu taäp khoå haïnh saùu naêm, coù khi laïi quôû traùch söï khoå haïnh cuûa caùc ñaïo khaùc; coù khi noùi laø theo hoïc vôùi caùc oâng Uaát-ñaàu-lam-phaát, A-la-la1... ñöôïc nghe nhaän nhöõng ñieàu chöa bieát, coù khi laïi noùi raèng caùc 1

Uaát-ñaàu-lam-phaát (Udrakarāmaputra) vaø A-la-la (Ārāḍakālāma) laø nhöõng vò tieân nhaân ngoaïi ñaïo maø ñöùc Phaät tìm ñeán tröôùc tieân treân con ñöôøng hoïc ñaïo.

Sau khi thoï hoïc vôùi caùc vò naøy, ngaøi nhaän ra laø hoï hoaøn toaøn khoâng coù khaû naêng ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo, neân ñaõ töø boû hoï ñeå ra ñi.

192

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

oâng aáy khoâng hieåu bieát chi caû; coù khi noùi laø chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà döôùi goác caây boà-ñeà, coù khi laïi noùi laø khoâng coù ñeán choã caây aáy, khoâng coù chöùng ñaéc gì caû; coù khi noùi raèng thaân naøy cuûa ta töùc laø Nieátbaøn, coù khi laïi noùi thaân naøy dieät maát roài môùi laø Nieát-baøn.

Nhöõng lôøi Coà-ñaøm noùi ra [nhö vaäy] thaät khoâng khaùc gì lôøi cuûa ngöôøi ñieân, sao caùc vò laïi vì ñoù maø öu saàu, boái roái?”

Nhöõng ngöôøi baø-la-moân lieàn ñaùp raèng: “Thöa oâng!

Chuùng toâi hoâm nay laøm sao coù theå khoâng öu saàu? Tröôùc kia, sau khi xuaát gia, sa-moân Coà-ñaøm thuyeát daïy nhöõng leõ voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, baát tònh. Nhöõng ñeä töû cuûa chuùng toâi nghe vaäy laáy laøm sôï seät: ‘Laøm sao chuùng sanh laïi laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, baát tònh?’ Neân hoï chaúng tin theo lôøi aáy. Nay oâng Coà-ñaøm laïi ñeán röøng Sala naøy, vì ñaïi chuùng maø thuyeát daïy raèng coù nhöõng phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhöõng ñeä töû cuûa chuùng toâi nghe ñöôïc lôøi naøy roài, aét seõ boû chuùng toâi maø ñi, tin theo lôøi daïy cuûa Coà-ñaøm. Vì nhaân duyeân aáy maø chuùng toâi voâ cuøng saàu khoå.”

Baáy giôø laïi coù moät vò baø-la-moân noùi raèng: “Naøy caùc vò!

Haõy laéng nghe cho kyõ lôøi toâi noùi ñaây! Sa-moân Coà-ñaøm xöng laø ngöôøi tu haïnh töø bi, lôøi noùi aáy laø hö doái, khoâng chaân thaät. Neáu coù loøng töø bi, sao laïi daïy caùc ñeä töû cuûa chuùng ta thoï nhaän giaùo phaùp cuûa oâng aáy? Keát quaû cuûa [söï tu haïnh] töø bi laø thuaän theo yù ngöôøi khaùc, nay oâng aáy laøm traùi yù nguyeän cuûa chuùng ta, sao coù theå noùi laø töø bi?

“Neáu noùi raèng sa-moân Coà-ñaøm khoâng bò taùm phaùp cuûa theá gian ñaém nhieãm, cuõng laø lôøi hö doái. Neáu noùi Coà-ñaøm 193

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù ít ham muoán, loøng töï bieát ñuû, vì sao hoâm nay laïi cöôùp maát nhöõng lôïi ích cuûa chuùng ta?

“Neáu noùi raèng Coà-ñaøm thuoäc doøng hoï cao quyù, ñoù cuõng laø lôøi hö doái. Vì sao vaäy? Xöa nay chöa töøng nghe thaáy vieäc chuùa sö töû lôùn taøn haïi loaøi chuoät nhoû. Neáu Coà-ñaøm thuoäc doøng hoï cao quyù, sao hoâm nay laïi gaây roái loaïn phieàn naõo cho chuùng ta?

“Neáu noùi raèng Coà-ñaøm coù ñaày ñuû theá löïc maïnh meõ, ñoù cuõng laø lôøi hö doái. Vì sao vaäy? Xöa nay chöa töøng nghe thaáy vieäc chim chuùa kim sí ñi tranh giaønh vôùi chim quaï.

Neáu noùi [Coà-ñaøm thaät] coù söùc maïnh thì vieäc gì laïi cuøng chuùng ta tranh ñaáu?

“Neáu noùi raèng Coà-ñaøm coù ñuû trí Tha taâm, ñoù cuõng laø lôøi hö doái. Vì sao vaäy? Neáu coù ñuû trí Tha taâm thì do nhaân duyeân gì laïi khoâng bieát ñöôïc taâm cuûa chuùng ta?

“Thöa caùc vò! Thuôû tröôùc, toâi töøng ñöôïc nghe caùc baäc trí giaû kyø cöïu noùi raèng: Sau moät traêm naêm nöõa, theá gian seõ coù moät con yeâu tinh huyeãn hoaëc xuaát hieän, chính laø oâng Coà-ñaøm naøy ñoù. Nay yeâu tinh huyeãn hoaëc aáy ñang ôû röøng Sa-la naøy, khoâng bao laâu nöõa seõ [töï hoaïi] dieät maát. Vaäy caùc vò khoâng neân saàu naõo.”

Baáy giôø, coù moät ngöôøi thuoäc phaùi Ni-kieàn ñaùp laïi: “Thöa caùc vò! Nay toâi saàu khoå khoâng phaûi vì vieäc ñeä töû cuùng döôøng cho toâi, maø chæ vì ngöôøi theá gian ngu si taêm toái khoâng coù maét nhìn, chaúng phaân bieät ñöôïc ñaâu laø ruoäng phöôùc, neân töø boû nhöõng vò baø-la-moân kyø cöïu coù trí maø chaïy theo cuùng döôøng nhöõng ngöôøi tuoåi treû. Vì theá neân toâi saàu khoå!

194

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Sa-moân Coà-ñaøm raát gioûi chuù thuaät. Nhôø söùc chuù thuaät neân coù theå laøm cho moät thaân hoùa laøm voâ soá thaân, laïi laøm cho voâ soá thaân trôû laïi thaønh moät thaân; hoaëc coù theå töï thaân hoùa thaønh keû nam, ngöôøi nöõ, boø, deâ, voi, ngöïa... Söùc toâi coù theå dieät tröø chuù thuaät nhö vaäy. Khi chuù thuaät cuûa sa-moân Coà-ñaøm bò dieät roài, caùc vò seõ ñöôïc cuùng döôøng trôû laïi raát nhieàu, thoï höôûng söï an vui.”

Baáy giôø, laïi coù moät vò baø-la-moân noùi raèng: “Naøy caùc vò!

Sa-moân Coà-ñaøm thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc, vì theá caùc vò chôù neân tranh [hôn thua] vôùi oâng aáy.” Ñaùm ñoâng ngoaïi ñaïo ñaùp raèng: “Keû ngu si kia! Sao oâng laïi noùi raèng sa-moân Coà-ñaøm coù ñaày ñuû coâng ñöùc lôùn? OÂng aáy sanh ra vöøa ñöôïc baûy ngaøy thì maát meï, ñoù coù theå goïi laø töôùng phöôùc ñöùc hay sao?”

Vò baø-la-moân kia ñaùp: “Khi bò maéng chöûi maø khoâng töùc giaän, khi bò ñaùnh ñaäp maø khoâng ñaùnh traû, neân bieát raèng ñoù chính laø töôùng phöôùc ñöùc lôùn. Thaân oâng aáy coù ñuû Ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, voâ löôïng thaàn thoâng, cho neân bieát raèng ñoù laø töôùng phöôùc ñöùc. Loøng khoâng kieâu ngaïo, thöôøng tuøy yù [ngöôøi khaùc] maø hoûi han; lôøi noùi ra nheï nhaøng eâm dòu, khoâng thoâ tuïc; tuoåi taùc vaø chí khí ñang luùc thanh xuaân cöôøng traùng cuõng khoâng haáp taáp, noùng naûy; [ôû cöông vò seõ] laøm vua trò nöôùc coù nhieàu cuûa caûi nhöng khoâng tham tieác, buoâng boû taát caû nhö nhoå baõi nöôùc boït ra ñi xuaát gia; cho neân toâi noùi raèng sa-moân Coà-ñaøm thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc.”

Chuùng ngoaïi ñaïo ñaùp raèng: “Laønh thay! Quaû thaät ñuùng nhö lôøi oâng noùi, sa-moân Coà-ñaøm thaønh töïu voâ löôïng thaàn thoâng bieán hoùa. Chuùng ta khoâng so ño vôùi oâng ta vieäc aáy.

195

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhöng sa-moân Coà-ñaøm sanh ra taùnh tình nhu nhuyeãn, khoâng chòu noãi söï khoå haïnh; sanh tröôûng trong cung caám, khoâng thaáu roõ nhöõng vieäc ngoaøi ñôøi. OÂng aáy chæ bieát noùi lôøi eâm dòu maø thoâi, khoâng thoâng thaïo caùc moân kyõ ngheä, saùch söû, luaän nghò... Haõy môøi oâng aáy cuøng chuùng ta tranh bieän roõ raøng nhöõng ñieàu coát yeáu trong chaùnh phaùp. Neáu oâng aáy thaéng, chuùng ta seõ theo haàu haï oâng aáy; neáu chuùng ta thaéng, oâng aáy seõ phaûi phuïng söï chuùng ta.”

Baáy giôø coù voâ soá ngoaïi ñaïo cuøng hoïp nhau, ñoàng loøng ñi ñeán choã vua A-xaø-theá, nöôùc Ma-giaø-ñaø. Nhìn thaáy hoï, nhaø vua lieàn hoûi: “Naøy caùc vò! Caùc vò thaûy ñeàu tu taäp Thaùnh ñaïo, laø ngöôøi xuaát gia, lìa boû cuûa caûi cuøng nhöõng vieäc gia ñình. Nhaân daân trong nöôùc naøy ñeàu cuøng nhau cuùng döôøng, cung kính chieâm ngöôõng caùc vò, khoâng ai daùm xuùc phaïm. Vì sao caùc vò laïi ñoàng loøng hoïp nhau ñeán ñaây?

“Naøy caùc vò! Caùc vò ñeàu thoï nhaän nhöõng phaùp khaùc nhau, giöõ giôùi khaùc nhau, xuaát thaân töø hoaøn caûnh gia ñình khaùc nhau, moãi vò laïi tuøy theo giôùi luaät vaø giaùo phaùp cuûa rieâng mình maø xuaát gia tu ñaïo. Nay coù nhaân duyeân theá tuïc chi maø caùc vò moät loøng hôïp laïi cuøng nhau, nhö ñaùm laù ruïng bò côn gioù xoaùy gom veà moät choã? Haõy noùi ra nhaân duyeân gì maø caùc vò ñeán ñaây? Traãm ñaây vaãn thöôøng heát loøng uûng hoä nhöõng ngöôøi xuaát gia, chaúng tieác thaân maïng.”

Baáy giôø, taát caû ngoaïi ñaïo ñoàng taâu leân raèng: “Ñaïi vöông!

Xin haõy nghe cho kyõ. Nay ñaïi vöông laø caây caàu lôùn cuûa giaùo phaùp, laø söï khuyeán khích lôùn cuûa giaùo phaùp, laø ñoøn caân lôùn cuûa giaùo phaùp, laø nôi chöùa ñöïng taát caû coâng ñöùc, laø taùnh chaân thaät cuûa taát caû coâng ñöùc, laø con ñöôøng cuûa giaùo phaùp chaân chaùnh. Ngaøi laø ruoäng toát ñeå gieo haït gioáng, laø 196

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

caên baûn cuûa taát caû ñaát nöôùc, laø göông saùng cuûa caû nöôùc, laø hình töôïng cuûa taát caû chö thieân, laø baäc cha meï cuûa taát caû nhaân daân trong nöôùc. “Ñaïi vöông! Thaân ngaøi laø kho baùu chöùa taát caû coâng ñöùc cuûa theá gian. Vì sao goïi laø kho chöùa coâng ñöùc? Ñöùc vua phaân xöû vieäc nöôùc khoâng phaân bieät keû oaùn ngöôøi thaân, giöõ taâm bình ñaúng [voâ tö] nhö ñaát, nöôùc, löûa, gioù; vì theá neân toân xöng vua laø kho chöùa coâng ñöùc. “Ñaïi vöông! Tuy hieän taïi ñôøi soáng cuûa chuùng sanh laø ngaén nguûi, nhöng coâng ñöùc cuûa vua laâu daøi nhö nhöõng vò vua tröôøng thoï an vui thuôû xöa; laïi cuõng nhö caùc vua Ñænh Sanh, Thieän Kieán, Nhaãn Nhuïc, Na-haàu-sa, Da-da-ñeá, Thityø, Nhaát-xoa-cöu... Nhöõng vò vua aáy ñeàu coù ñaày ñuû phaùp laønh, nay ñaïi vöông cuõng [ñaày ñuû phaùp laønh] nhö hoï. “Ñaïi vöông! Nhôø coù nhaø vua maø ñaát nöôùc ñöôïc an vui, nhaân daân giaøu maïnh, cho neân taát caû ngöôøi xuaát gia ñeàu öa thích ñaát nöôùc naøy, [cuøng ñeán ñaây] giöõ giôùi tinh caàn, tu taäp ñaïo chaân chaùnh. “Ñaïi vöông! Trong kinh chuùng toâi coù noùi: ‘Neáu ngöôøi xuaát gia ôû taïi nöôùc naøo maø trì giôùi tinh taán, chuyeân caàn tu taäp ñaïo chaân chaùnh, thì vua nöôùc aáy cuõng coù phaàn [coâng ñöùc] tu thieän. “Ñaïi Vöông! Taát caû giaëc cöôùp vua ñeàu ñaõ deïp yeân, nhöõng ngöôøi xuaát gia khoâng coøn phaûi sôï seät. Nay chæ coøn duy nhaát moät keû ñaïi aùc laø sa-moân Coà-ñaøm. Vua chöa khaûo xeùt ngöôøi aáy, chuùng toâi raát lo sôï. Ngöôøi aáy yû mình [xuaát thaân] doøng toäc cao quyù, coù thaân hình ñeïp ñeõ, laïi nhôø phöôùc baùo boá thí ñôøi tröôùc neân ñöôïc cuùng döôøng nhieàu, lieàn döïa vaøo 197

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöõng vieäc ñoù maø sanh ra heát söùc kieâu maïn. Hoaëc nhaân ôû chuù thuaät maø sanh kieâu maïn. Vì nhaân duyeân aáy neân khoâng chòu khoå haïnh maø vaãn thoï laõnh, chöùa tröõ moïi thöù aùo quaàn, meàn goái meàm maïi toát ñeïp. Vì theá, taát caû nhöõng keû xaáu aùc khaép theá gian, vì söï lôïi döôõng maø tuï hoïp ñeán choã oâng aáy laøm quyeán thuoäc, chaúng chòu tu haønh khoå haïnh. OÂng aáy duøng söùc chuù thuaät maø ñieàu phuïc Ca-dieáp vôùi boïn caùc oâng Xaù-lôïi-phaát, Muïc-kieàn-lieân...

“Nay oâng aáy laïi ñeán choã cuûa chuùng toâi trong röøng Sa-la, lôùn tieáng thuyeát daïy raèng thaân naøy laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh ñeå duï doã ñeä töû cuûa chuùng toâi. “Ñaïi Vöông! Tröôùc ñaây Coà-ñaøm thuyeát daïy veà voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh, chuùng toâi coøn coù theå nhòn ñöôïc; nhöng nay oâng aáy lôùn tieáng thuyeát daïy laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, chuùng toâi thaät khoâng nhòn ñöôïc nöõa. Xin ñaïi vöông cho pheùp chuùng toâi cuøng vôùi oâng Coà-ñaøm kia môû cuoäc tranh bieän.”

Vua [A-xaø-theá] lieàn ñaùp raèng: “Naøy caùc vò! Nay caùc oâng ñaõ nghe ai xuùi giuïc maø trong loøng cuoàng loaïn chaúng yeân, khaùc naøo nhö nöôùc noåi soùng, nhö löûa cuoàn cuoän, nhö khæ chuyeàn caønh? Vieäc naøy thaät ñaùng hoå theïn. Ngöôøi coù trí nghe ñöôïc aét laáy laøm thöông xoùt, keû ngu si nghe ñöôïc aét phaûi cheâ cöôøi. Nhöõng ñieàu caùc oâng noùi ñoù, chaúng phaûi töôùng traïng cuûa ngöôøi xuaát gia. Neáu caùc oâng maéc phaûi caùc beänh thôøi khí hay ung nhoït, ta ñeàu coù thuoác ñeå trò. Neáu caùc oâng vöôùng phaûi beänh quyû thaàn thì chuù thuaät Kyø-baø nhaø ta coù theå tröø khöû. Nhöng nay caùc oâng laïi muoán duøng moùng tay maø caøo caáu nuùi Tu-di, duøng raêng trong mieäng maø caén nghieán kim cöông, [thaät khoâng theå cöùu chöõa]!

198

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Naøy caùc vò! Ví nhö coù ngöôøi ngu si, thaáy chuùa sö töû luùc ñoùi ñang naèm nguû laïi toan ñaùnh thöùc, hoaëc nhö ngöôøi laáy ngoùn tay ñöa vaøo mieäng raén ñoäc, laïi nhö ngöôøi muoán duøng tay chaïm vaøo ñoáng tro che phuû than löûa. Nay caùc oâng cuõng [ngu si gioáng] nhö vaäy!

“Naøy caùc vò! Ví nhö con choàn hoang [muoán] roáng tieáng sö töû, nhö con muoãi ñoï söùc nhanh chaäm vôùi chim kim sí, nhö con thoû [muoán] loäi qua bieån vaø ñöa chaân chaïm ñeán ñaùy. Nay caùc oâng cuõng [ñieân cuoàng] gioáng nhö vaäy! Neáu nhö caùc oâng coù naèm moäng thaáy mình thaéng ñöôïc sa-moân Coà-ñaøm, thì giaác moäng aáy cuõng chæ laø ñieân cuoàng huyeãn hoaëc, khoâng theå tin ñöôïc.

“Naøy caùc oâng! Nay caùc oâng khôûi leân yù ñònh aáy, chaúng khaùc gì con thieâu thaân lao vaøo ñoáng löûa lôùn. Caùc oâng neân nghe lôøi traãm, ñöøng noùi theâm nöõa. Tuy caùc oâng ngôïi khen traãm laø bình ñaúng nhö ñoøn caân, nhöng thaät khoâng neân ñeå cho ngöôøi ngoaøi nghe ñöôïc lôøi aáy.”

Luùc aáy, boïn ngoaïi ñaïo laïi taâu raèng: “Ñaïi vöông! Haún laø huyeãn thuaät cuûa sa-moân Coà-ñaøm ñaõ ñeán ñöôïc choã ngaøi roài chaêng, neân môùi khieán ngaøi sanh loøng hoà nghi, chaúng tin vaøo caùc vò thaùnh nhaân. Ñaïi vöông khoâng neân khinh mieät nhöõng vò ñaïi só ôû ñaây. “Ñaïi vöông! Maët traêng khi troøn khi khuyeát, nöôùc trong bieån caû ñeàu maën, nuùi Ma-la-dieân kia, nhöõng söï vaät aáy do ai laøm ra? Haù chaúng phaûi nhöõng vò baø-la-moân cuûa chuùng toâi ñoù sao? Ñaïi vöông leõ naøo khoâng nghe vieäc tieân A-kieätña ngaên doøng nöôùc soâng Haèng suoát möôøi hai naêm trong loã tai [oâng aáy] hay sao? Ñaïi vöông leõ naøo khoâng nghe vieäc tieân Coà-ñaøm hieän thaàn thoâng lôùn, trong suoát möôøi 199

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hai naêm töï bieán mình thaønh thaân Ñeá-thích, bieán thaân Ñeá-thích thaønh thaân con deâ ñöïc, laïi bieán ra moät ngaøn caùi nöõ caên1 treân thaân Ñeá-thích? Ñaïi vöông leõ naøo khoâng nghe vieäc tieân Kyø-naäu chæ trong moät ngaøy uoáng caïn nöôùc boán bieån, khieán ñaát ñai khoâ kieät? Ñaïi vöông leõ naøo khoâng nghe vieäc tieân Baø-taåu vì vò trôøi Töï taïi maø taïo ra ba con maét ñoù sao? Ñaïi vöông leõ naøo khoâng nghe vieäc tieân A-lala laøm cho thaønh Ca-la-phuù2 hoùa ra vuøng ñaát chai maën ñoù sao? “Ñaïi vöông! Trong ñaïo baø-la-moân coù caùc vò tieân thaàn löïc lôùn lao nhö vaäy, hieän coù theå khaûo xeùt, vì sao ñaïi vöông laïi coù loøng khinh mieät?”

Vua ñaùp: “Caùc vò! Neáu caùc vò khoâng tin lôøi ta, coá yù muoán laøm, thì ñöùc Chaùnh giaùc Nhö Lai hieän ñang ôû trong röøng Sa-la gaàn ñaây. Caùc oâng coù theå ñeán ñeå tuøy yù chaát vaán. Ñöùc Nhö lai seõ vì caùc oâng maø phaân bieät giaûi ñaùp, phuø hôïp vôùi taâm yù cuûa caùc oâng.”

Baáy giôø, vua A-xaø-theá vôùi caùc ngöôøi ngoaïi ñaïo vaø ñoà chuùng quyeán thuoäc cuûa hoï cuøng ñi ñeán choã Phaät. Vua cuùi ñaàu vaø maët laøm leã saùt döôùi chaân Phaät, roài ñi quanh Phaät ba voøng theo chieàu beân phaûi. Leã nghi cung kính vöøa xong, vua lui laïi ñöùng sang moät beân, baïch Phaät raèng: “Theá Toân!

Nhöõng ngoaïi ñaïo naøy muoán ñöôïc tuøy yù chaát vaán, xin Nhö Lai tuøy yù giaûi ñaùp.”

Phaät daïy: “Ñöôïc, xin ñaïi vöông cöù taïm chôø ôû ñoù, ta töï bieát luùc thích hôïp [ñeå giaûi ñaùp cho hoï].

1 2

Nöõ caên: boä phaän sanh duïc nöõ.

Thaønh Ca-la-phuù: phieân aâm töø teân Phaïn ngöõ laø Garāpu.

200

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Luùc aáy, trong chuùng hoäi coù moät baø-la-moân teân Xaø-ñeàthuû-na leân tieáng hoûi: “Coà-ñaøm! Coù phaûi oâng noùi raèng Nieátbaøn laø phaùp thöôøng coøn?

Phaät ñaùp: “Ñaïi baø-la-moân, quaû ñuùng nhö vaäy!”

Baø-la-moân aáy noùi tieáp: “Coà-ñaøm! Neáu noùi raèng Nieát-baøn laø thöôøng, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Nhö phaùp theá gian, töø haït sanh quaû, tieáp noái nhau chaúng döùt; nhö töø ñaát seùt maø taïo ra bình, töø sôïi chæ maø [deät] thaønh aùo.

“Coà-ñaøm thöôøng noùi: ‘Nhôø tu taäp phaùp quaùn töôûng voâ thöôøng maø ñaït ñöôïc Nieát-baøn.’ Nhaân laø voâ thöôøng, quaû laøm sao laø thöôøng?

“Coà-ñaøm laïi noùi: ‘Giaûi thoaùt khoûi loøng tham trong Duïc giôùi töùc laø Nieát-baøn. Giaûi thoaùt khoûi loøng tham trong Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi töùc laø Nieát-baøn. Dieät tröø voâ minh vôùi taát caû phieàn naõo töùc laø Nieát-baøn.’ Töø duïc cho tôùi voâ minh, phieàn naõo ñeàu laø voâ thöôøng. Nhaân laø voâ thöôøng thì [quaû] Nieát-baøn ñaït ñöôïc ñoù leõ ra cuõng phaûi laø voâ thöôøng!

“Coà-ñaøm laïi noùi: ‘Do nhaân [ñaõ taïo] maø ñöôïc sanh leân coõi trôøi; do nhaân [ñaõ taïo] maø phaûi ñoïa xuoáng ñòa nguïc; do nhaân [ñaõ taïo] maø ñöôïc giaûi thoaùt. Vì theá, caùc phaùp ñeàu do nhaân maø sanh.’ Neáu do nhaân sanh maø ñöôïc giaûi thoaùt, thì giaûi thoaùt aáy sao coù theå noùi laø thöôøng?

“Coà-ñaøm cuõng noùi: ‘Saéc do duyeân sanh neân goïi laø voâ thöôøng. Thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.’ Nhö vaäy, neáu giaûi thoaùt laø saéc thì neân bieát ñoù laø voâ thöôøng.

[Neáu laø] thoï, töôûng, haønh, thöùc thì cuõng nhö vaäy. Coøn neáu lìa caû naêm aám [saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc] maø coù giaûi thoaùt, thì neân bieát giaûi thoaùt aáy töùc laø hö khoâng. Neáu laø 201

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hö khoâng thì khoâng theå noùi laø do nhaân duyeân sanh. Vì sao vaäy? Vì hö khoâng laø thöôøng coøn, laø duy nhaát, laø khaép caû moïi nôi.

“Coà-ñaøm cuõng noùi: ‘Do nhaân maø sanh töùc laø khoå.’ Neáu ñaõ laø khoå, vì sao laïi noùi giaûi thoaùt laø [an] laïc?

“Coà-ñaøm laïi noùi: ‘Voâ thöôøng töùc khoå, khoå töùc voâ ngaõ.

Neáu laø voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, töùc laø baát tònh. Taát caû caùc phaùp do nhaân sanh ra ñeàu laø voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh, vì sao laïi noùi Nieát-baøn töùc laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?

“Neáu Coà-ñaøm noùi raèng [Nieát-baøn] laø thöôøng, cuõng laø voâ thöôøng; laø laïc, cuõng laø khoå; laø ngaõ, cuõng laø voâ ngaõ; laø tònh, cuõng laø baát tònh; nhö vaäy chaúng phaûi laø noùi hai lôøi ñoù sao?

Toâi töøng ñöôïc nghe nhöõng vò trí giaû kyø cöïu tröôùc ñaây noùi raèng: ‘Neáu Phaät ra ñôøi thì khoâng noùi hai lôøi.’ Nay [neáu laø nhö vaäy thì] Coà-ñaøm ñaõ noùi hai lôøi.

“Coà-ñaøm laïi noùi: ‘Phaät chính laø thaân naøy cuûa ta hieän nay.’ Nghóa aáy theá naøo?”

Phaät daïy: “Baø-la-moân! Theo nhöõng gì oâng vöøa noùi, nay ta seõ hoûi oâng, oâng cöù tuøy yù traû lôøi.”

Baø-la-moân ñaùp: “Laønh thay! Coà-ñaøm, [xin oâng cöù hoûi]!

Phaät hoûi: “Baø-la-moân! Taùnh cuûa oâng laø thöôøng hay voâ thöôøng?”

Baø-la-moân ñaùp: “Taùnh cuûa toâi laø thöôøng.”

Phaät hoûi: “Baø-la-moân! Taùnh aáy coù theå laøm nhaân cho taát caû caùc phaùp trong [thaân] vaø ngoaøi [thaân] hay chaêng?” Ñaùp: “Ñuùng vaäy, Coà-ñaøm!”

Phaät laïi hoûi: “Baø-la-moân! Laøm nhaân nhö theá naøo?”

202

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Baø-la-moân ñaùp: “Coà-ñaøm! Do nôi taùnh sanh ra ñaïi; do nôi ñaïi sanh ra maïn, do nôi maïn sanh ra möôøi saùu phaùp, ñoù laø: ñòa, thuûy, hoûa, phong, khoâng, naêm caên nhaän bieát [goàm maét, tai, muõi, löôõi, thaân], naêm caên taïo nghieäp [goàm tay, chaân, mieäng noùi vaø hai caên nam, nöõ] vaø caên taâm bình ñaúng. Möôøi saùu phaùp vöøa keå do nôi naêm phaùp maø sanh, ñoù laø hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám vaø xuùc chaïm. Caû hai möôi moát phaùp naøy coù caên baûn laø ba phaùp: nhieãm, thoâ vaø ñen. Nhieãm goïi laø aùi; thoâ goïi laø saân; ñen goïi laø voâ minh.

“Coà-ñaøm! Hai möôi laêm phaùp naøy ñeàu do nôi taùnh sanh ra.”1 Ñöùc Phaät laïi hoûi: “Baø-la-moân! Phaùp ñaïi vaø taát caû caùc phaùp kia laø thöôøng hay voâ thöôøng?”

Vò baø-la-moân ñaùp: “Coà-ñaøm! Theo phaùp cuûa chuùng toâi thì taùnh laø thöôøng, coøn phaùp ñaïi vaø taát caû caùc phaùp kia ñeàu laø voâ thöôøng.”

Phaät daïy: “Baø-la-moân! Theo phaùp cuûa caùc oâng [nhö vaäy] thì nhaân laø thöôøng, quaû laø voâ thöôøng. Vaäy phaùp cuûa ta daïy nhaân tuy voâ thöôøng nhöng quaû laïi thöôøng coù gì laø sai?

“Naøy baø-la-moân! Trong phaùp cuûa caùc oâng coù [phaân bieät] hai loaïi nguyeân nhaân chaêng?”

1

Nhöõng phaùp do baø-la-moân naøy trình baøy cho thaáy coù söï laãn loän vôùi nhöõng ñieàu coù trong phaùp Phaät, coù theå laø do chòu aûnh höôûng chung töø nhöõng quan ñieåm truyeàn thoáng ñaõ coù töø tröôùc. Tuy nhieân, caùc phaùp ôû ñaây ñöôïc trình baøy moät caùch khoâng hôïp lyù, vaø ngay caû söï tính ñeám cuõng sai leäch. Töø ñaïi cho ñeán ba phaùp caên baûn, vò naøy ñaõ keå ra caû thaûy 26 phaùp. Nhöng treân ñaõ noùi maïn sanh ra 16 phaùp, döôùi laïi noùi 16 phaùp naøy do 5 phaùp sanh ra! Tuy nhieân, ñöùc Phaät ñaõ hoaøn toaøn khoâng löu taâm ñeán nhöõng sai soùt naøy maø chæ noùi thaúng vaøo ñieåm troïng yeáu nhaát ñeå phaù ñoå laäp luaän naøy.

203

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ñaùp: “Thöa coù.”

Phaät hoûi: “Theá naøo laø coù hai nguyeân nhaân?”

Baø-la-moân ñaùp: “Moät laø nguyeân nhaân sanh ra, hai laø nguyeân nhaân soi roõ.”

Phaät laïi hoûi: “Theá naøo laø nhaân sanh ra? Theá naøo laø nhaân soi roõ?”

Baø-la-moân ñaùp: “Nguyeân nhaân sanh ra laø nhö töø ñaát seùt laøm thaønh caùi bình; nguyeân nhaân soi roõ laø nhö aùnh ñeøn soi roõ ñoà vaät.”

Phaät hoûi: “Hai loaïi nhaân naøy vaãn cuøng moät taùnh [laø laøm nhaân cho phaùp khaùc]. Neáu laø moät [taùnh], vaäy coù theå laáy nhaân sanh ra laøm nhaân soi roõ hoaëc ngöôïc laïi hay chaêng?”

Baø-la-moân ñaùp: “Khoâng theå, Coà-ñaøm!

Phaät hoûi: “Neáu nhaân sanh ra khoâng theå laøm nhaân soi roõ hoaëc ngöôïc laïi, vaäy coù theå noùi laø coù töôùng traïng cuûa nhaân hay chaêng?”

Baø-la-moân ñaùp: “Tuy khoâng theå thay theá cho nhau, nhöng vaãn coù töôùng traïng cuûa nhaân.”

Phaät laïi hoûi: “Baø-la-moân! Ñoái töôïng soi roõ cuûa nhaân soi roõ aáy coù ñoàng nhaát vôùi töï thaân noù chaêng?” Ñaùp: “Thöa Coà-ñaøm, khoâng phaûi!”

Phaät daïy: “Trong giaùo phaùp cuûa ta [cuõng vaäy], tuy töø nôi voâ thöôøng maø ñaït ñöôïc Nieát-baøn, nhöng [Nieát-baøn] chaúng phaûi voâ thöôøng, [khoâng ñoàng nhaát vôùi voâ thöôøng.

“Baø-la-moân! Do nhaân roõ bieát maø ñaït ñöôïc, cho neân laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Do nhaân sanh ra maø coù, cho neân 204

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

laø voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh. Vì theá, choã thuyeát daïy cuûa Nhö Lai tuy coù phaân thaønh hai [nghóa], nhöng söï phaân hai naøy khoâng thaät coù hai [nghóa], cho neân Nhö Lai khoâng heà noùi hai lôøi.

“Nhö lôøi oâng vöøa noùi laø ñaõ töøng nghe nhöõng baäc trí giaû kyø cöïu tröôùc ñaây noùi raèng: ‘Neáu Phaät ra ñôøi thì khoâng noùi hai lôøi.’ Lôøi aáy ñuùng thay! Choã thuyeát daïy cuûa taát caû chö Phaät ba ñôøi trong möôøi phöông ñeàu khoâng coù sai bieät, cho neân noùi raèng: ‘Phaät khoâng noùi hai lôøi.’ Theá naøo laø khoâng sai bieät? Neáu laø coù thì [taát caû chö Phaät] ñeàu noùi laø coù; neáu laø khoâng thì [taát caû chö Phaät] ñeàu noùi laø khoâng. Cho neân goïi laø moät nghóa ñoàng nhaát.

“Baø-la-moân! Ñöùc Nhö Lai Theá Toân tuy [coù luùc] goïi teân [söï vieäc] duøng ñeán hai lôøi, nhöng ñoù ñeàu laø vì ñeå laøm roõ moät lôøi. Theá naøo laø [duøng ñeán] hai lôøi ñeå laøm roõ moät lôøi?

Nhö [noùi veà] maét vaø hình saéc laø hai, [noùi] sanh ra [nhaõn] thöùc laø moät. Cho ñeán yù vaø caùc phaùp [sanh ra caùc thöùc khaùc] cuõng gioáng nhö vaäy.”1 Baø-la-moân [Xaø-ñeà-thuû-na] noùi: “Coà-ñaøm thaät kheùo phaân bieät nhöõng yù nghóa nhö vaäy. Nhöng nay toâi coøn chöa hieåu choã noùi ra hai lôøi ñeå laøm roõ moät lôøi.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân lieàn vì baø-la-moân [Xaø-ñeà-thuû-na] maø tuyeân thuyeát Boán chaân ñeá. Sau ñoù Phaät daïy: “Naøy baø-la-moân! Noùi Khoå ñeá ñoù, cuõng laø hai, cuõng laø moät; cho ñeán Ñaïo ñeá cuõng laø hai, cuõng laø moät.”

1

Caâu naøy noùi toùm yù töø maét, tai... (saùu caên) vaø hình saéc, aâm thanh... (saùu traàn) töông öùng sanh ra saùu thöùc.

205

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Baø-la-moân [Xaø-ñeà-thuû-na] lieàn noùi: “Baïch Theá Toân! Con ñaõ hieåu roài.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng hieåu nhö theá naøo roài?”

Baø-la-moân [Xaø-ñeà-thuû-na] thöa: “Baïch Theá Toân! Khoå ñeá ñoái vôùi taát caû phaøm phu laø hai, ñoái vôùi thaùnh nhaân laø moät; cho ñeán Ñaïo ñeá cuõng gioáng nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Laønh thay! OÂng ñaõ hieåu.”

Baø-la-moân [Xaø-ñeà-thuû-na] thöa raèng: “Baïch Theá Toân!

Nay con ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, ñaõ ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh. Con xin quy y Tam baûo: Phaät, Phaùp, Taêng.

Cuùi xin ñöùc Ñaïi töø nhaän cho con ñöôïc xuaát gia.”

206

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo oâng Kieàu-traàn-nhö: “OÂng haõy vì Xaø-ñeà-thuû-na maø caïo boû raâu toùc, cho pheùp oâng aáy xuaát gia.”

Kieàu-traàn-nhö vaâng lôøi Phaät daïy, lieàn caïo toùc cho Xaøñeà-thuû-na. Ngay luùc vöøa ñöa dao caïo, caû raâu toùc vaø phieàn naõo ñeàu ñoàng thôøi rôi ruïng heát. Xaø-ñeà-thuû-na ngay nôi choã ngoài [khi aáy] lieàn chöùng ñaéc thaùnh quaû A-la-haùn.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI TAÙM

207

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI CHÍN KIEÀU-TRAÀN-NHÖ Phaåm thöù möôøi ba – Phaàn hai

T

ieáp ñoù laïi coù moät vò Phaïm chí1 hoï Baø-tö-traù leân tieáng hoûi raèng: “Coà-ñaøm! Theo lôøi oâng noùi thì coù phaûi Nieát-baøn laø thöôøng chaêng?”

Phaät ñaùp: “Ñuùng vaäy, Phaïm chí!

Baø-tö-traù noùi: “Coà-ñaøm! OÂng cuõng noùi raèng, khoâng coù phieàn naõo laø Nieát-baøn?”

Phaät ñaùp: “Ñuùng vaäy, Phaïm chí!”

Baø-tö-traù noùi: “Trong theá gian coù boán tröôøng hôïp ñöôïc goïi laø khoâng.

“Moät laø phaùp chöa xuaát hieän goïi laø khoâng, nhö caùi bình khi coøn laø ñaát seùt thì goïi laø khoâng coù bình.

“Hai laø phaùp ñaõ döùt maát goïi laø khoâng, nhö khi caùi bình ñaõ vôõ thì goïi laø khoâng coù bình.

“Ba laø töôùng traïng khaùc bieät neân [ñaõ laø töôùng naøy thì] khoâng [laø töôùng kia], nhö trong [töôùng] boø khoâng coù ngöïa, trong [töôùng] ngöïa khoâng coù boø.

“Boán laø [nhöõng söï vaät] hoaøn toaøn khoâng coù neân goïi laø khoâng, nhö loâng ruøa, söøng thoû.

1

Phaïm chí: ngöôøi thuoäc doøng baø-la-moân xuaát gia tu taäp, quyeát chí caàu sanh leân coõi Phaïm thieân neân goïi laø Phaïm chí. Teân Phaïn ngöõ laø Brāhmaṇa.

266

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Coà-ñaøm! Neáu do dieät tröø heát phieàn naõo maø goïi laø Nieát-baøn, thì Nieát-baøn töùc laø khoâng. Neáu [Nieát-baøn ñaõ] laø khoâng, sao laïi noùi raèng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nieát-baøn nhö vaäy chaúng phaûi tröôøng hôïp laø khoâng tröôùc [khi xuaát hieän], nhö caùi bình luùc coøn laø ñaát seùt; cuõng chaúng phaûi tröôøng hôïp laø khoâng vì döùt maát, nhö caùi bình [sau khi] ñaõ vôõ; cuõng chaúng phaûi laø khoâng vì hoaøn toaøn khoâng coù, nhö loâng ruøa, söøng thoû.

Nieát-baøn rôi vaøo tröôøng hôïp laø khoâng vì töôùng traïng khaùc bieät.

“Thieän nam töû! Theo lôøi oâng vöøa noùi, tuy trong [töôùng traïng cuûa] boø khoâng coù ngöïa, nhöng khoâng theå noùi boø cuõng laø khoâng; tuy trong [töôùng traïng cuûa] ngöïa khoâng coù boø, nhöng khoâng theå noùi ngöïa cuõng laø khoâng. Nieát-baøn cuõng theá. Trong phieàn naõo khoâng coù Nieát-baøn, trong Nieátbaøn khoâng coù phieàn naõo. Vaäy neân goïi laø töôùng traïng khaùc bieät, neáu laø töôùng naøy thì khoâng coù töôùng kia.”

Baø-tö-traù noùi: “Coà-ñaøm! Neáu noùi raèng caùi khoâng vì [töôùng traïng] khaùc bieät laø Nieát-baøn, thì caùi khoâng vì [töôùng traïng] khaùc bieät ñoù khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, vì sao Coà-ñaøm noùi raèng Nieát-baøn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Cöù theo lôøi oâng noùi thì trong caùi khoâng vì [töôùng traïng] khaùc bieät ñoù coù ñuû ba tröôøng hôïp khoâng. Boø, ngöïa... ñoù tröôùc kia voán khoâng, roài sau môùi coù, ñoù laø tröôøng hôïp khoâng tröôùc [khi xuaát hieän]; ñaõ coù roài, veà sau [dieät maát] trôû laïi thaønh khoâng, ñoù laø tröôøng hôïp khoâng vì döùt maát. Coøn tröôøng hôïp khoâng vì töôùng traïng khaùc bieät thì nhö oâng vöøa noùi.

267

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ba tröôøng hôïp khoâng aáy ñeàu khoâng coù trong Nieát-baøn. Cho neân Nieát-baøn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhö beänh ôû theá gian, moät laø beänh nhieät, hai laø beänh thôøi khí, ba laø beänh haøn. Ba loaïi beänh naøy coù ba loaïi thuoác trò. Bô [laøm töø söõa] trò ñöôïc beänh nhieät; daàu [gioù] trò ñöôïc beänh thôøi khí; maät ngoït trò ñöôïc beänh haøn. Ba loaïi thuoác aáy coù theå trò ñöôïc ba loaïi beänh haïi [ngöôøi].

“Thieän nam töû! Trong [beänh] nhieät khoâng coù bô, trong bô khoâng coù [beänh] nhieät. Trong [beänh] phong khoâng coù daàu [gioù], trong daàu [gioù] khoâng coù [beänh] phong. Cho ñeán trong maät ngoït khoâng coù [beänh] haøn, trong [beänh] haøn khoâng coù maät ngoït. Vì theá [neân caùc loaïi thuoác naøy] môùi coù theå trò beänh.

“Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, coù ba loaïi beänh laø tham, saân vaø si. Ba loaïi beänh naøy coù ba loaïi thuoác trò.

Phaùp quaùn baát tònh laø thuoác trò [beänh] tham. Phaùp quaùn töø bi laø thuoác trò [beänh] saân. Trí tueä [khôûi sanh töø] phaùp quaùn nhaân duyeân laø thuoác trò [beänh] si.

“Thieän nam töû! Vì muoán tröø tham neân thöïc haønh phaùp quaùn khoâng tham; vì muoán tröø saân neân thöïc haønh phaùp quaùn khoâng saân; vì muoán tröø si neân thöïc haønh phaùp quaùn khoâng si.

“Trong ba loaïi beänh aáy khoâng coù ba thöù thuoác; trong ba thöù thuoác aáy khoâng coù ba loaïi beänh.

“Thieän nam töû! Vì trong ba loaïi beänh khoâng coù ba thöù thuoác, neân ñoù laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh. Vì trong ba thöù thuoác khoâng coù ba loaïi beänh, neân coù theå goïi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.”

268

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Baø-tö-traù lieàn thöa hoûi: “Theá Toân! Nhö Lai vì toâi noùi leõ thöôøng vaø voâ thöôøng. Theá naøo laø thöôøng? Theá naøo laø voâ thöôøng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Saéc laø voâ thöôøng, giaûi thoaùt [ra khoûi] saéc laø thöôøng. Cho ñeán thöùc laø voâ thöôøng, giaûi thoaùt [ra khoûi] thöùc laø thöôøng.1 “Thieän nam töû! Neáu thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo coù theå quaùn xeùt töø saéc cho ñeán thöùc ñeàu laø voâ thöôøng, neân bieát raèng ngöôøi aáy ñaõ ñaït ñöôïc phaùp thöôøng.”

Baø-tö-traù baïch raèng: “Theá Toân! Nay con ñaõ roõ bieát veà phaùp thöôøng vaø phaùp voâ thöôøng.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng roõ bieát phaùp thöôøng vaø phaùp voâ thöôøng nhö theá naøo?”

Baø-tö-traù thöa: “Baïch Theá Toân! Nay con bieát raèng hình saéc cuûa con ñaây laø voâ thöôøng, ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt [ra khoûi saéc] laø thöôøng. [Töø saéc] cho ñeán thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Laønh thay! Nay oâng ñaõ traû ñöôïc moùn nôï mang thaân naøy!”2 Ñöùc Phaät quay sang baûo Kieàu-traàn-nhö: “OÂng Baø-tö-traù ñaõ chöùng quaû A-la-haùn, haõy ñöa cho oâng aáy boä y ba taám vaø bình baùt [khaát thöïc].”

1 2

Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc cho ñeán thöùc, nghóa laø saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc ñeàu nhö vaäy.

Traû ñöôïc moùn nôï mang thaân naøy: ngöôøi tu haønh luoân quaùn xeùt vieäc coù ñöôïc thaân ngöôøi nhö hieän nay laø raát khoù, raát quyù, neáu khoâng chuyeân caàn tu taäp ñeå sôùm ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt thì xem nhö uoång phí moät kieáp ñöôïc laøm ngöôøi. Vì theá, ôû ñaây Phaät daïy raèng vò Phaïm chí naøy sau khi nhaän roõ ñöôïc Chaùnh phaùp xem nhö ñaõ traû ñöôïc moùn nôï mang thaân ngöôøi.

269

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö vaâng lôøi Phaät daïy trao ñuû y baùt.

Thoï laõnh y baùt roài, Baø-tö-traù lieàn noùi: “Ñaïi ñöùc Kieàutraàn-nhö! Nay toâi nhaân nôi caùi thaân xaáu aùc naøy maø ñaït ñöôïc quaû baùo toát laønh. Caûm phieàn ñaïi ñöùc thay toâi ñeán choã Theá Toân thöa roõ taám loøng toâi: ‘Tröôùc ñaây toâi laø keû xaáu aùc, xuùc phaïm Nhö Lai, daùm goïi troång Phaät baèng hoï Coà-ñaøm.’ Nguyeän ñaïi ñöùc thay toâi saùm hoái toäi aáy. Nay toâi khoâng theå ôû laâu trong thaân ñoäc haïi naøy, seõ vaøo Nieát-baøn.”

Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö lieàn ñeán tröôùc Phaät, baïch raèng: “Theá Toân! Tyø-kheo Baø-tö-traù sanh loøng hoå theïn, töï noùi raèng mình ñaõ ngu si daïi doät xuùc phaïm Nhö Lai, daùm goïi troång Phaät baèng hoï Coà-ñaøm. OÂng aáy khoâng theå ôû laâu trong thaân ñoäc haïi neân muoán xaû thaân, nhôø con thay maët saùm hoái.”

Phaät daïy: “Kieàu-traàn-nhö! Tyø-kheo Baø-tö-traù ñaõ thaønh töïu caên laønh tröôùc voâ löôïng chö Phaät quaù khöù. Nay oâng aáy vaâng nhaän lôøi ta, soáng theo ñuùng phaùp. Nhôø soáng theo ñuùng phaùp neân ñaït ñöôïc Chaùnh quaû. Caùc oâng neân cuùng döôøng [nhuïc] thaân vò aáy.”

Luùc aáy, nghe lôøi Phaät daïy, Kieàu-traàn-nhö trôû laïi nôi [tyøkheo Baø-tö-traù] xaû boû xaùc thaân, thieát leã cuùng döôøng.

Baáy giôø, khi xaùc thaân ñang ñöôïc hoûa thieâu, [tyø-kheo] Baø-tö-traù lieàn hoùa hieän ñuû moïi pheùp thaàn thoâng.

Nhöõng keû ngoaïi ñaïo thaáy vieäc aáy roài lieàn lôùn tieáng noùi raèng: “Baø-tö-traù ñaõ ñaït ñöôïc chuù thuaät cuûa sa-moân Coàñaøm. Khoâng bao laâu nöõa oâng naøy seõ thaéng ñöôïc sa-moân Coà-ñaøm kia.”

270

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Baáy giôø, trong chuùng ngoaïi ñaïo coù moät Phaïm chí teân laø Tieân-ni1 leân tieáng hoûi raèng: “Coà-ñaøm! Thaät coù ngaõ chaêng?” Ñöùc Nhö Lai laëng thinh.

Phaïm chí Tieân-ni laïi hoûi: “Coà-ñaøm! Thaät khoâng coù ngaõ chaêng? Ñöùc Nhö Lai vaãn laëng thinh.

Phaïm chí Tieân-ni laïi hoûi ñeán laàn thöù nhì, thöù ba nhö vaäy, ñöùc Nhö Lai vaãn laëng thinh [khoâng ñaùp].

Phaïm chí Tieân-ni lieàn noùi: “Coà-ñaøm! Neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù ngaõ, thì caùi ngaõ aáy phaûi bao truøm khaép moïi nôi, laø do moät ñaáng saùng taïo laøm ra, vì côù gì Coà-ñaøm [khoâng noùi nhö theá maø] laëng thinh chaúng ñaùp?” Ñöùc Phaät hoûi: “Tieân-ni! OÂng noùi caùi ngaõ aáy bao truøm khaép moïi nôi, coù phaûi vaäy chaêng?”

Phaïm chí Tieân-ni ñaùp: “Coà-ñaøm! Chaúng rieâng gì toâi, taát caû nhöõng ngöôøi coù trí ñeàu noùi nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu caùi ngaõ aáy bao truøm khaép moïi nôi, thì leõ ra phaûi cuøng luùc thoï nhaän quaû baùo trong naêm caûnh giôùi.2 Neáu laø cuøng luùc thoï nhaän quaû baùo trong naêm caûnh giôùi, vì nhaân duyeân gì nhöõng Phaïm chí caùc oâng traùnh khoâng taïo aùc ñeå khoûi vaøo ñòa nguïc vaø tu taäp caùc phaùp laønh ñeå ñöôïc thaân coõi trôøi?”

1 2

Tieân-ni, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Seuika. Teân goïi cuûa vò naøy dòch nghóa laø Höõu Quaân hay Thaéng Quaân.

Naêm caûnh giôùi (Nguõ ñaïo, coù khi cuõng goïi laø Nguõ thuù): chæ naêm caûnh giôùi maø caùc loaøi höõu tình tuøy nghieäp löïc thoï sanh ñeán (neân goïi laø nguõ thuù), xoay chuyeån ñeán ñi maõi khoâng ra ngoaøi naêm caûnh giôùi aáy (neân goïi laø nguõ ñaïo), ñoù laø coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Khi noùi luïc ñaïo laø theâm vaøo caûnh giôùi a-tu-la.

271

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Trong phaùp cuûa chuùng toâi coù hai loaïi ngaõ, moät laø caùi ngaõ trong thaân taïo taùc, hai laø caùi ngaõ trong thaân thöôøng toàn. Vì caùi ngaõ trong thaân taïo taùc neân phaûi lìa xa phaùp xaáu aùc ñeå khoâng vaøo ñòa nguïc vaø tu caùc phaùp laønh ñeå sanh leân coõi trôøi.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Theo nhö oâng vöøa noùi thì caùi ngaõ aáy bao truøm khaép moïi nôi. Nhö vaäy, neáu noùi caùi ngaõ aáy ôû trong thaân taïo taùc thì neân bieát raèng noù laø voâ thöôøng.

Coøn neáu noù khoâng ôû trong thaân taïo taùc thì sao coù theå noùi laø bao truøm khaép?”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Theo laäp luaän veà ngaõ cuûa chuùng toâi thì caùi ngaõ aáy cuõng ôû trong thaân taïo taùc maø cuõng laø phaùp thöôøng.

“Coà-ñaøm! Ví nhö coù ngöôøi gaây ra hoûa hoaïn. Khi nhaø chaùy thì chuû nhaø ñaõ thoaùt ra khoûi. Vaäy khoâng theå noùi raèng nhaø bò chaùy thì oâng chuû cuõng cheát chaùy. Giaùo phaùp [veà ngaõ] cuûa chuùng toâi cuõng vaäy. Thaân taïo taùc naøy tuy laø voâ thöôøng, nhöng khi voâ thöôøng xaûy ñeán thì caùi ngaõ [trong thaân] ñaõ thoaùt ra khoûi. Vì theá, caùi ngaõ theo chuùng toâi laø bao truøm khaép, cuõng laø thöôøng coøn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng vöøa noùi, caùi ngaõ laø bao truøm khaép, cuõng laø thöôøng coøn, nghóa aáy khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Söï truøm khaép coù hai loaïi, hoaëc laø thöôøng, hoaëc laø voâ thöôøng; laïi coù hai loaïi, hoaëc laø hình saéc, hoaëc laø khoâng hình saéc. Cho neân, neáu noùi ñeán taát caû moïi söï hieän höõu thì [trong ñoù] laø thöôøng, cuõng laø voâ thöôøng; laø hình saéc, cuõng laø khoâng hình saéc.

272

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Neáu noùi chuû nhaø ñaõ thoaùt ra khoûi [caên nhaø bò chaùy] neân khoâng goïi laø voâ thöôøng, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Nhaø khoâng phaûi chuû, chuû khoâng phaûi nhaø. Caùi bò chaùy vaø ngöôøi ra khoûi [ñaùm chaùy] laø hai thöïc theå khaùc nhau, cho neân môùi [thoaùt ra] ñöôïc nhö vaäy. Veà caùi ngaõ thì khoâng phaûi nhö theá. Vì sao vaäy? Vì caùi ngaõ [maø caùc oâng noùi ñoù] töùc laø hình saéc, hình saéc töùc laø ngaõ; ngaõ töùc laø khoâng hình saéc, khoâng hình saéc töùc laø ngaõ; sao laïi noùi raèng: ‘Trong khi hình saéc laø voâ thöôøng thì caùi ngaõ ñaõ thoaùt ra khoûi?’

“Thieän nam töû! Neáu oâng cho raèng taát caû chuùng sanh ñeàu cuøng chung moät caùi ngaõ, nhö vaäy laø traùi ngöôïc vôùi caû phaùp theá gian vaø xuaát theá gian. Vì sao vaäy? Phaùp theá gian coù nhöõng teân goïi [phaân bieät] nhö cha, meï, con trai, con gaùi... Neáu caùi ngaõ laø moät, thì cha töùc laø con trai, con trai töùc laø cha; meï töùc laø con gaùi, con gaùi töùc laø meï; keû oaùn töùc laø ngöôøi thaân, ngöôøi thaân töùc laø keû oaùn; caùi naøy töùc laø caùi kia, caùi kia töùc laø caùi naøy... [khoâng coøn coù söï phaân bieät]. Cho neân, neáu noùi taát caû chuùng sanh cuøng chung moät caùi ngaõ töùc laø traùi ngöôïc vôùi caû phaùp theá gian vaø xuaát theá gian.”

Tieân-ni lieàn noùi: “Toâi khoâng noùi taát caû chuùng sanh cuøng chung moät caùi ngaõ, maø noùi laø moãi ngöôøi coù rieâng moät caùi ngaõ.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu noùi moãi ngöôøi coù rieâng moät caùi ngaõ, töùc laø coù nhieàu caùi ngaõ, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Nhö tröôùc ñaây oâng ñaõ noùi: ‘Caùi ngaõ bao truøm khaép.’ Neáu caùi ngaõ laø bao truøm khaép thì coäi goác nghieäp quaû cuûa taát caû chuùng sanh ñaùng leõ phaûi ñoàng nhö 273

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhau, khi chö thieân nhìn thaáy [ñieàu gì] thì Phaät cuõng thaáy [nhö vaäy]; khi chö thieân taïo taùc [vieäc gì] thì Phaät cuõng taïo taùc [nhö vaäy]; khi chö thieân nghe ñöôïc [ñieàu gì] thì Phaät cuõng nghe ñöôïc [nhö vaäy]... Taát caû caùc phaùp cuõng ñeàu nhö theá. Neáu choã chö thieân thaáy khoâng phaûi choã Phaät thaáy thì khoâng neân noùi raèng: ‘Caùi ngaõ bao truøm khaép moïi nôi.’

Neáu [caùi ngaõ] khoâng bao truøm khaép thì ñoù laø voâ thöôøng.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Caùi ngaõ cuûa taát caû chuùng sanh tuy bao truøm khaép moïi nôi, [nhöng] phaùp vaø phi phaùp khoâng truøm khaép. Vì nghóa aáy neân Phaät taïo taùc khaùc, chö thieân taïo taùc khaùc. Do ñoù Coà-ñaøm khoâng neân noùi raèng: ‘Khi Phaät thaáy [ñieàu gì] thì chö thieân leõ ra cuõng thaáy [nhö vaäy] ; khi Phaät nghe [ñieàu gì] thì chö thieân leõ ra cuõng nghe [nhö vaäy].’”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! Phaùp vaø phi phaùp, chaúng phaûi do nghieäp taïo thaønh ñoù sao?”

Tieân-ni ñaùp: “Coà-ñaøm! Ñuùng laø do nghieäp taïo thaønh.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu phaùp vaø phi phaùp ñeàu do nghieäp taïo thaønh, töùc laø ñoàng moät phaùp nhö nhau, sao laïi noùi laø khaùc nhau? Vì sao vaäy? Trong choã [ñaõ thaønh] nghieäp cuûa Phaät coù caùi ngaõ [ñöôïc laøm] chö thieân; trong choã [ñaõ thaønh] nghieäp cuûa chö thieân, coù caùi ngaõ [ñöôïc laøm] Phaät. Vì theá, khi Phaät taïo taùc [ñieàu gì] thì chö thieân cuõng taïo taùc [nhö vaäy]. Phaùp vaø phi phaùp leõ ra cuõng phaûi nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Cho neân ñoái vôùi taát caû chuùng sanh, neáu phaùp vaø phi phaùp laø nhö vaäy thì choã nhaän laõnh quaû baùo leõ ra khoâng khaùc bieät nhau.

274

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Thieän nam töû! Töø nôi haït gioáng maø sanh ra quaû. Haït gioáng aáy khoâng heà suy xeùt phaân bieät: ‘Ta seõ taïo thaønh quaû [cho haøng] baø-la-moân thoâi, khoâng taïo thaønh quaû cho [nhöõng giai caáp] saùt-lôïi, tyø-xaù, thuû-ñaø.’ Vì sao vaäy? Töø nôi haït gioáng maø sanh ra quaû, khoâng heà coù ngaên ngaïi gì [bôûi söï phaân bieät] boán giai caáp nhö theá. Phaùp vaø phi phaùp cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng theå phaân bieät raèng: ‘Ta seõ taïo thaønh quaû [ñoái vôùi] Phaät maø thoâi, khoâng taïo thaønh quaû [ñoái vôùi] chö thieân; hoaëc taïo thaønh quaû [ñoái vôùi] chö thieân maø thoâi, khoâng taïo thaønh quaû [ñoái vôùi] Phaät.’ Vì sao vaäy?

Vì nghieäp [quaû] laø bình ñaúng.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Ví nhö trong moät caên phoøng coù traêm ngaøn ngoïn ñeøn, tuy tim ñeøn khaùc nhau maø aùnh saùng ñeàu nhö nhau. Tim ñeøn khaùc nhau laø ví nhö phaùp vaø phi phaùp; aùnh saùng nhö nhau laø ví nhö caùi ngaõ cuûa [taát caû] chuùng sanh.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng duøng aùnh saùng ñeøn ñeå ví vôùi caùi ngaõ [cuûa taát caû chuùng sanh], nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Caên phoøng vôùi ngoïn ñeøn laø [hai thöïc theå] khaùc nhau. AÙnh saùng cuûa ñeøn vöøa laø ôû nôi tim ñeøn, maø cuõng laø chieáu khaép caên phoøng. Caùi ngaõ maø oâng noùi ñoù, neáu cuõng gioáng nhö vaäy thì ôû caû hai beân phaùp vaø phi phaùp leõ ra ñeàu laø coù ngaõ; vaø trong caùi ngaõ leõ ra cuõng coù caû phaùp vaø phi phaùp. Neáu phaùp vaø phi phaùp khoâng [cuøng] coù ngaõ thì khoâng theå noùi raèng bao truøm khaép moïi nôi. Coøn neáu caû hai ñeàu coù ngaõ, laøm sao coù theå duøng tim ñeøn vôùi aùnh saùng [ngoïn ñeøn] ñeå laøm ví duï?

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng tim ñeøn vaø aùnh saùng quaû thaät khaùc nhau, vaäy do nhaân duyeân gì khi tim 275

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñeøn kheâu cao thì aùnh saùng maïnh, khi tim ñeøn khoâ kieät thì aùnh saùng maát ñi? Vì vaäy, khoâng neân ñem phaùp vaø phi phaùp maø ví vôùi ñeøn vaø tim ñeøn; [vieäc tim ñeøn coù] aùnh saùng nhö nhau maø ví vôùi caùi ngaõ [cuûa taát caû chuùng sanh]. Vì sao vaäy? Phaùp, phi phaùp vaø ngaõ, caû ba thöù aáy chæ laø moät thoâi.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Ngaøi daãn ra ví duï ngoïn ñeøn, vieäc ñoù thaät laø khoâng toát. Vì sao vaäy? Neáu ví duï ngoïn ñeøn laø [ví duï] hay thì [cuõng laø do] toâi ñaõ daãn ra tröôùc roài. Neáu laø [ví duï] khoâng hay, sao ngaøi coøn laëp laïi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta ñöa ra ví duï ñoù hoaøn toaøn khoâng [löu taâm ñeán vieäc noù laø] hay hoaëc khoâng hay. Vieäc [ví duï aáy laø] hay hoaëc khoâng hay chæ do nôi yù cuûa oâng noùi ra ñoù thoâi. Trong ví duï aáy [ta] cuõng neâu roõ raèng: ‘Coù aùnh saùng chieáu ra xa tim ñeøn nhöng cuõng coù aùnh saùng ôû ngay taïi tim ñeøn.’ Vì taâm oâng khoâng bình ñaúng neân môùi noùi raèng: ‘Ñeøn vaø tim ñeøn ví vôùi phaùp vaø phi phaùp, aùnh saùng ví vôùi caùi ngaõ.’ Vì theá ta môùi vaën hoûi oâng [veà leõ] ngay nôi tim ñeøn coù aùnh saùng, rôøi xa tim ñeøn cuõng coù aùnh saùng.

Phaùp töùc laø ngaõ, ngaõ töùc laø phaùp; phi phaùp töùc laø ngaõ, ngaõ töùc laø phi phaùp [cuõng nhö tim ñeøn vôùi aùnh saùng voán khoâng phaûi hai thöïc theå khaùc bieät]. Taïi sao nay oâng chæ nhaän bieát moät beân, khoâng nhaän moät beân? [Vì theá,] ví duï nhö vaäy laø khoâng toát ñoái vôùi [laäp luaän phía] oâng, neân nay ta môùi quay laïi duøng chính caùi ví duï aáy ñeå daïy baûo oâng.

“Thieän nam töû! Ví duï [oâng ñöa ra] nhö vaäy laø khoâng thaønh ví duï. Vì khoâng thaønh ví duï neân ñoái vôùi [laäp luaän phía] ta laø toát, maø ñoái vôùi [laäp luaän phía] oâng laø khoâng toát.

276

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng: ‘Ñoái vôùi toâi khoâng toát, ñoái vôùi oâng cuõng phaûi khoâng toát.’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Haõy nhìn nhö vieäc cuûa ngöôøi theá gian, [coù khi] töï duøng söùc mình laøm haïi mình, [coù khi] mình laøm ra maø keû khaùc duøng laáy. Ví duï maø oâng ñöa ra cuõng gioáng nhö vaäy; ñoái vôùi ta laø toát maø ñoái vôùi oâng laø khoâng toát.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Ngaøi vöøa traùch toâi coù taâm khoâng bình ñaúng, nay lôøi ngaøi noùi ra cuõng khoâng bình ñaúng. Vì sao vaäy? Nay Coà-ñaøm nhaän laáy vieäc toát veà mình, vieäc khoâng toát veà toâi. Töø ñoù suy ra, thaät khoâng bình ñaúng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Söï khoâng bình ñaúng cuûa ta coù theå phaù tröø söï khoâng bình ñaúng cuûa oâng, [nhôø ñoù] neân oâng ñöôïc bình ñaúng; vaäy söï khoâng bình ñaúng cuûa ta laø toát.

Söï khoâng bình ñaúng cuûa ta phaù tröø söï khoâng bình ñaúng cuûa oâng, giuùp oâng ñöôïc bình ñaúng, [nhö vaäy] cuõng töùc laø ta bình ñaúng. Vì sao vaäy? Vì ñöôïc söï bình ñaúng khoâng khaùc caùc baäc thaùnh nhaân.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Caùi ngaõ thöôøng coøn [neân laø] bình ñaúng, sao ngaøi laïi noùi laø phaù tröø söï khoâng bình ñaúng cuûa toâi? Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ngaõ bình ñaúng nhö nhau, sao ngaøi laïi noùi laø toâi khoâng bình ñaúng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng cuõng coù noùi vieäc seõ thoï thaân ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh; seõ thoï thaân coõi ngöôøi, coõi trôøi. Neáu caùi ngaõ tröôùc ñaõ laø truøm khaép naêm caûnh giôùi, vì sao laïi noùi laø seõ thoï thaân trong caùc caûnh giôùi [khaùc nhau] aáy? OÂng cuõng noùi raèng cha meï hôïp nhau roài môùi sanh con. Neáu ñöùa con voán ñaõ coù tröôùc, sao laïi noùi raèng 277

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

hôïp nhau roài môùi coù? Cho neân, moät ngöôøi coù [theå thoï] thaân ôû [moät trong] naêm caûnh giôùi. Neáu ôû naêm caûnh giôùi aáy tröôùc voán ñaõ coù thaân, vaäy do nhaân duyeân gì phaûi vì [söï thoï] thaân maø taïo nghieäp [laønh, traùnh nghieäp aùc]? Cho neân [ta noùi] laø khoâng bình ñaúng.

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng ngaõ laø chuû theå taïo taùc [caùc nghieäp], nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu laø ngaõ taïo taùc, vì nhaân duyeân gì töï noù taïo taùc söï khoå, [voán laø ñieàu maø noù khoâng öa muoán]? Nhöng nay chuùng sanh thaät coù chòu khoå, cho neân bieát raèng ngaõ khoâng phaûi laø chuû theå taïo taùc [caùc nghieäp].

“Neáu noùi söï khoå naøy chaúng phaûi do ngaõ taïo taùc, [vì söï khoå] khoâng do nhaân sanh ra, thì taát caû caùc phaùp leõ ra cuõng ñeàu nhö vaäy, ñeàu khoâng do nhaân sanh ra, vaäy nhaân duyeân gì laïi noùi raèng [taát caû caùc phaùp laø] do ngaõ taïo taùc?

“Thieän nam töû! Söï khoå, vui cuûa chuùng sanh quaû thaät laø do nhaân duyeân [sanh ra]. Söï khoå, vui aáy coù theå gaây ra lo laéng hay vui möøng. Ñang khi lo laéng khoâng coù vui möøng, ñang khi vui möøng khoâng coù lo laéng. Khi thì lo, khi thì möøng, ngöôøi coù trí laøm sao laïi noùi [nhö vaäy] laø thöôøng?

“Thieän nam töû! OÂng noùi ngaõ laø thöôøng coøn. Neáu noùi laø thöôøng, vì sao noùi raèng coù möôøi thôøi kyø [phaùt trieån] khaùc nhau? Neáu ngaõ laø phaùp thöôøng, leõ ra khoâng coù töø thôøi kyø töôïng hình trong baøo thai cho tôùi thôøi kyø giaø suy. Nhö hö khoâng kia laø phaùp thöôøng, duø laø moät thôøi kyø cuõng coøn khoâng coù, huoáng chi laïi coù ñeán möôøi thôøi kyø [khaùc nhau]?

“Thieän nam töû! Caùi ngaõ ñoù khoâng phaûi laø thôøi kyø töôïng hình trong thai... cho ñeán cuõng khoâng phaûi laø thôøi kyø giaø suy, vì sao noùi raèng coù möôøi thôøi kyø khaùc nhau?

278

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Thieän nam töû! Neáu ngaõ laø chuû theå taïo taùc [caùc nghieäp], thì ngaõ aáy cuõng coù luùc thaïnh luùc suy, [vì] chuùng sanh cuõng coù luùc thaïnh luùc suy. Neáu ngaõ laø nhö vaäy, sao laïi laø thöôøng?

“Thieän nam töû! Neáu ngaõ laø chuû theå taïo taùc [caùc nghieäp], vì sao moät ngöôøi coù söï nhanh nhaïy [vôùi vieäc naøy], chaäm luït [vôùi vieäc kia]?

“Thieän nam töû! Neáu ngaõ laø chuû theå taïo taùc [caùc nghieäp], ngaõ aáy coù theå taïo taùc nghieäp cuûa thaân, nghieäp cuûa mieäng.

Neáu nghieäp cuûa thaân vaø nghieäp cuûa mieäng laø do ngaõ taïo taùc, taïi sao mieäng laïi noùi raèng ‘Coù ngaõ chaêng, khoâng coù ngaõ chaêng’? Vì sao töï [caùi ngaõ aáy laïi] sanh nghi ngôø [chính noù] laø coù hay khoâng coù?

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng lìa khoûi con maét maø coù söï thaáy, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu lìa con maét maø coù söï thaáy naøo khaùc thì ñaâu caàn ñeán con maét naøy?

Cho ñeán [söï xuùc chaïm] cuûa thaân cuõng vaäy.1 “Neáu yù oâng cho raèng tuy caùi ngaõ coù theå thaáy nhöng phaûi nhaân nôi con maét, nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

Nhö coù ngöôøi noùi raèng hoa tu-man-na coù theå ñoát chaùy xoùm laøng, [roài giaûi thích raèng:] ‘Laøm theá naøo coù theå ñoát chaùy?

Laø nhaân nôi löûa maø coù theå ñoát chaùy.’ Laäp luaän cuûa oâng veà söï thaáy cuûa caùi ngaõ cuõng [voâ lyù] nhö vaäy.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Nhö ngöôøi caàm lieàm coù theå caét coû; caùi ngaõ nhaân nôi naêm giaùc quan [laø maét, tai...] maø coù theå thaáy, nghe... cho tôùi xuùc chaïm, cuõng gioáng nhö vaäy.”

1

Caâu naøy noùi toùm yù caû maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân vaø caùc thöùc töông öùng ñeàu laø nhö vaäy, khoâng theå lìa khoûi caùc caên maø coù.

279

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Caùi lieàm vôùi ngöôøi [caàm lieàm] laø [hai thöïc theå] khaùc nhau, neân khi [ngöôøi] caàm lieàm thì coù theå laøm ñöôïc vieäc [caét coû]. Coøn nhö lìa khoûi [caùc] caên thì hoaøn toaøn khoâng rieâng coù caùi ngaõ naøo khaùc, vaäy sao coù theå noùi raèng caùi ngaõ nhaân nôi caùc caên maø laøm ñöôïc [nhöõng vieäc thaáy, nghe...]?

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng [nhôø] caàm lieàm [maø] coù theå caét coû, caùi ngaõ cuõng gioáng nhö theá. Vaäy caùi ngaõ ñoù coù tay hay laø khoâng tay? Neáu laø coù tay, sao chaúng töï caàm laáy? Neáu laø khoâng coù tay, sao laïi noùi raèng ngaõ laø chuû theå taïo taùc [taát caû]?

“Thieän nam töû! Coâng naêng caét ñöôïc coû laø ôû nôi caùi lieàm, khoâng ôû nôi ngaõ, khoâng ôû nôi ngöôøi [caét]. Neáu caùi ngaõ hay ngöôøi [caét] coù theå caét ñöôïc coû, sao phaûi nhôø ñeán caùi lieàm?

“Thieän nam töû! Ngöôøi [caét coû] coù hai haønh vi, moät laø vô naém laáy coû, hai laø caàm lieàm [caét]. Caùi lieàm chæ coù duy nhaát moät coâng naêng laø caét ñöôïc maø thoâi. Chuùng sanh tieáp xuùc vôùi caùc phaùp cuõng gioáng nhö vaäy. [Vieäc] con maét coù theå thaáy ñöôïc hình saéc laø do söï hoøa hôïp [caùc ñieàu kieän] maø sanh ra. Neáu laø do nhaân duyeân hoøa hôïp maø coù söï thaáy, ngöôøi coù trí sao laïi noùi raèng [trong söï thaáy ñoù] coù ngaõ?

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng caùi thaân taïo taùc, caùi ngaõ thoï nhaän, nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì trong theá gian khoâng thaáy coù vieäc chö thieân taïo nghieäp maø Phaät thoï quaû!

“Neáu noùi raèng chaúng phaûi do thaân taïo taùc, caùi ngaõ cuõng khoâng do nhaân [ñaõ taïo] maø thoï [quaû baùo], vì sao [haøng Phaïm chí] caùc oâng laïi do nôi nhaân duyeân ñeå caàu söï giaûi 280

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

thoaùt? [Nhö] thaân naøy cuûa oâng [neáu] tröôùc khoâng do nhaân duyeân sanh ra, [thì sau] khi ñaït ñöôïc giaûi thoaùt roài, leõ ra cuõng khoâng do nhaân duyeân maø sanh thaân. Gioáng nhö thaân, taát caû phieàn naõo leõ ra cuõng ñeàu nhö vaäy.”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Coù hai loaïi ngaõ, moät laø caùi ngaõ coù nhaän bieát, hai laø caùi ngaõ khoâng nhaän bieát. Caùi ngaõ khoâng nhaän bieát coù theå nhaän ñöôïc thaân, caùi ngaõ coù nhaän bieát coù theå lìa boû thaân. Cuõng nhö caùi bình [baèng ñaát seùt] naën ra chöa nung, sau khi nung roài thì maát ñi maøu saéc tröôùc ñoù, [maøu saéc aáy] cuõng chaúng bao giôø sanh ra trôû laïi. Phieàn naõo cuûa ngöôøi trí cuõng gioáng nhö vaäy, ñaõ döùt tröø roài thì chaúng bao giôø sanh ra trôû laïi.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng noùi veà nhaän bieát ñoù, laø trí nhaän bieát hay ngaõ nhaän bieát? Neáu trí coù theå nhaän bieát, sao oâng laïi noùi caùi ngaõ nhaän bieát? Neáu caùi ngaõ coù theå nhaän bieát, sao roát cuøng laïi phaûi caàn duøng ñeán phöông tieän laø trí?

“Neáu yù oâng cho raèng caùi ngaõ nhaân ôû trí maø nhaän bieát thì cuõng [voâ lyù] nhö ví duï hoa [tu-man-na ñoát chaùy xoùm laøng] ñaõ bò baùc boû.

“Thieän nam töû! Ví nhö caây gai nhoïn, baûn taùnh cuûa noù laø coù theå ñaâm, khoâng theå noùi laø thaân caây caàm gai ñaâm.

Trí cuõng gioáng nhö vaäy, [baûn taùnh cuûa] trí töï coù theå nhaän bieát, sao laïi noùi raèng caùi ngaõ söû duïng trí ñeå bieát?

“Thieän nam töû! Theo giaùo phaùp cuûa caùc oâng, khi ngaõ ñaït ñöôïc giaûi thoaùt, ñoù laø caùi ngaõ khoâng nhaän bieát ñöôïc giaûi thoaùt hay caùi ngaõ coù nhaän bieát ñöôïc giaûi thoaùt? Neáu caùi ngaõ khoâng nhaän bieát ñöôïc giaûi thoaùt thì neân bieát raèng vaãn coøn ñaày ñuû phieàn naõo. Neáu laø caùi ngaõ coù nhaän bieát 281

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñöôïc giaûi thoaùt thì neân bieát raèng ñaõ saün coù naêm tình thöùc vaø caùc caên. Vì sao vaäy? Vì lìa ngoaøi caùc caên khoâng rieâng coù söï bieát naøo khaùc nöõa. Neáu coù ñuû caùc caên, sao coù theå goïi laø giaûi thoaùt? Coøn neáu noùi raèng taùnh cuûa caùi ngaõ naøy laø thanh tònh, lìa khoûi naêm caên, vì sao laïi noùi laø [caùi ngaõ] truøm khaép naêm caûnh giôùi ñeàu coù? Laïi do nhaân duyeân gì maø vì söï giaûi thoaùt neân tu taäp caùc phaùp laønh?

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi muoán nhoå gai trong hö khoâng, [thaät laø laøm chuyeän voâ lyù, vì laøm gì coù gai ñeå nhoå?]. OÂng cuõng gioáng nhö vaäy. Neáu caùi ngaõ laø thanh tònh, vì sao laïi noùi [ñeán vieäc] döùt tröø phieàn naõo? Neáu yù oâng cho raèng khoâng do nôi nhaân duyeân maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt, vaäy sao taát caû chuùng sanh khoâng ñöôïc giaûi thoaùt?”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Neáu laø khoâng coù ngaõ thì [chuû theå naøo] coù theå nhôù laïi [nhöõng chuyeän ñaõ qua]?

Phaät hoûi: “Tieân-ni! Neáu laø coù ngaõ, do duyeân côù gì [ngöôøi ta] laïi cuõng [coù luùc] queân ñi [chuyeän cuõ]? Thieän nam töû!

Neáu [khaû naêng] nhôù laïi ñoù laø ngaõ, vaäy do nhaân duyeân gì [ngöôøi ta] laïi nhôù nhöõng ñieàu xaáu aùc, [laïi coù khi] nhôù nhöõng vieäc khoâng muoán nhôù, [coù khi] khoâng nhôù ñöôïc nhöõng vieäc muoán nhôù?”

Tieân-ni laïi noùi: “Coà-ñaøm! Neáu laø khoâng coù ngaõ thì [chuû theå naøo] nhìn thaáy, nghe bieát?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong coù saùu caên, ngoaøi coù saùu traàn; trong ngoaøi hoøa hôïp sanh ra saùu loaïi thöùc. Saùu thöùc aáy do nhaân duyeân [cuûa moãi thöùc] maø coù teân goïi [khaùc nhau].

“Thieän nam töû! Ví nhö löûa chæ coù moät [loaïi], nhöng khi 282

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

ñoát cuûi goïi laø löûa cuûi, khi ñoát coû khoâ goïi laø löûa coû khoâ, khi ñoát traáu goïi laø löûa traáu, khi ñoát phaân boø khoâ goïi laø löûa phaân boø. YÙ thöùc cuûa chuùng sanh cuõng vaäy, nhaân nôi [caùc yeáu toá] con maét, hình saéc, aùnh saùng vaø yù muoán thaáy neân goïi laø nhaõn thöùc.

“Thieän nam töû! Nhaõn thöùc aáy khoâng ôû nôi con maét, cho ñeán cuõng khoâng ôû nôi yù muoán thaáy. Do caû boán yeáu toá hoøa hôïp [noùi treân] môùi sanh ra nhaõn thöùc. Cho ñeán yù thöùc laïi cuõng nhö vaäy.1 Neáu laø do nhaân duyeân hoøa hôïp sanh ra thì ngöôøi trí khoâng neân noùi raèng ‘söï thaáy laø ngaõ’... cho ñeán ‘söï xuùc chaïm laø ngaõ’.

“Thieän nam töû! Cho neân ta noùi raèng töø nhaõn thöùc cho ñeán yù thöùc, taát caû caùc phaùp thaûy ñeàu nhö huyeãn hoùa. Vì sao laø nhö huyeãn hoùa? Vì tröôùc voán khoâng maø nay thaønh coù, ñaõ coù roài trôû laïi thaønh khoâng.

“Thieän nam töû! Ví nhö duøng bô, boät, ñöôøng, göøng, tieâu, taát-baït, boà ñaøo, hoà ñaøo, thaïch löïu, tuy töû, caùc thöù aáy hoøa hôïp goïi laø hoaøn thuoác hoan hyû. Lìa khoûi söï hoøa hôïp aáy khoâng coù hoaøn thuoác hoan hyû. Saùu caên beân trong [hoøa hôïp] vôùi saùu traàn beân ngoaøi, ñoù goïi laø chuùng sanh, laø töï ngaõ, laø ngöôøi [khaùc], laø thaàn thöùc...2 Lìa khoûi saùu caên beân trong vaø saùu traàn beân ngoaøi thì khoâng heà rieâng coù [nhöõng thöïc theå ñöôïc goïi laø] chuùng sanh, töï ngaõ, ngöôøi [khaùc], thaàn thöùc... ñoù.”

1 2

Cho ñeán yù thöùc: caâu naøy noùi toùm yù töø nhaõn thöùc cho ñeán yù thöùc, nghóa laø bao goàm nhaõn thöùc, nhó thöùc, tæ thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc vaø yù thöùc.

Nguyeân baûn duøng chöõ só phu, ñöôïc dòch töø tieáng Phaïn laø puruṣa, phieân aâm laø boå-loâ-sa (補盧沙), vôùi nghóa chæ phaàn tinh thaàn baûn theå cuûa con ngöôøi, hoaøn toaøn khoâng lieân quan ñeán nghóa cuûa chöõ só phu thöôøng ñöôïc hieåu trong chöõ Haùn (ngöôøi coù hoïc, nho só...). Coù nôi cuõng dòch chöõ naøy laø linh hoàn.

283

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Neáu khoâng coù ngaõ, vì sao laïi noùi: toâi thaáy, toâi nghe, toâi khoå, toâi vui, toâi lo, toâi möøng...?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu [do nhöõng caâu] noùi: toâi thaáy, toâi nghe... maø cho laø coù ngaõ, vaäy duyeân côù gì ngöôøi theá gian cuõng noùi: ‘Toäi loãi oâng ñaõ laøm khoâng phaûi choã thaáy nghe cuûa toâi’?1 “Thieän nam töû! Ví nhö boán binh chuûng2 hôïp laïi thaønh quaân ñoäi. Boán binh chuûng aáy tuy khoâng phaûi moät, nhöng cuõng [goàm chung maø] noùi raèng ‘quaân ta maïnh meõ’, ‘quaân ta thaéng ñòch’... Choã taïo thaønh [do söï hoøa hôïp] cuûa saùu caên beân trong vaø saùu traàn beân ngoaøi cuõng gioáng nhö vaäy.

Tuy khoâng phaûi laø moät [theå], nhöng cuõng coù theå raèng: toâi thaáy, toâi nghe, toâi khoå, toâi vui, toâi lo, toâi möøng...”

Tieân-ni noùi: “Coà-ñaøm! Theo nhö ngaøi vöøa noùi, saùu caên beân trong hôïp vôùi saùu traàn beân ngoaøi [goïi ñoù laø ngaõ], vaäy chuû theå naøo phaùt ra aâm thanh lôøi noùi raèng: toâi laøm, toâi chòu...?”

Phaät daïy: “Tieân-ni! Do nhaân duyeân laø voâ minh, tham aùi... sanh ra nghieäp; do nghieäp sanh ra söï hieän höõu; do söï hieän höõu maø sanh ra voâ soá caùc traïng thaùi cuûa taâm, [töùc laø taâm sôû]. Do caùc taâm sôû sanh ra ñuû moïi suy nieäm voïng töôûng; do nhöõng suy nieäm voïng töôûng naøy laøm chuyeån ñoäng luoàng khí [trong ngöôøi]; khí [chuyeån ñoäng] tuøy theo taâm maø xuùc chaïm ñeán coå hoïng, löôõi, raêng, moâi [taïo thaønh aâm thanh töông öùng]. Do chuùng sanh coù tö töôûng ñieân 1 2

Caâu naøy phaù vôõ laäp luaän cuûa oâng Tieân-ni raèng choã thaáy, nghe ñoù laø ngaõ; vì theo caâu noùi naøy thì choã thaáy nghe vaø ngaõ laø hai thöïc theå khaùc nhau.

Boán binh chuûng: ôû ñaây chæ quaân ñoäi ngaøy xöa goàm boán binh chuûng laø: quaân coù voi, quaân cöôõi ngöïa, quaân duøng xe, quaân ñaùnh boä.

284

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

ñaûo, [khi nghe] aâm thanh phaùt ra lieàn noùi raèng [ñoù laø nhöõng tieáng]: toâi laøm, toâi chòu, toâi thaáy, toâi nghe...

“Thieän nam töû! Nhö caùi chuoâng nhoû gaén treân ñaàu ngoïn côø, do nhaân duyeân laø gioù maø phaùt ra aâm thanh. Khi gioù maïnh thì aâm thanh lôùn, gioù nheï thì aâm thanh nhoû, thaät khoâng coù ai laøm ra aâm thanh aáy.

“Thieän nam töû! Ví nhö saét ñang noùng [ñoû] cho vaøo nöôùc lieàn phaùt ra nhieàu loaïi aâm thanh. Caùc aâm thanh aáy thaät khoâng coù ai laøm ra caû.

“Thieän nam töû! Phaøm phu khoâng theå suy xeùt phaân bieät nhö vaäy neân noùi raèng coù ‘ta’ vaø ‘vaät cuûa ta’, raèng coù baûn ngaõ taïo taùc, coù baûn ngaõ nhaän chòu...”

Tieân-ni lieàn thöa hoûi: “Nhö Coà-ñaøm noùi: Khoâng coù caùi ta vaø vaät cuûa ta, vaäy duyeân côù gì ngaøi laïi noùi [coù] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta cuõng khoâng noùi raèng saùu caên beân trong, saùu traàn beân ngoaøi vaø saùu thöùc laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhöng ta thuyeát daïy raèng: Tröø döùt saùu thöùc do saùu caên trong hôïp vôùi saùu traàn ngoaøi sanh ra, ñoù goïi laø thöôøng. Vì laø thöôøng, neân goïi laø ngaõ. Coù thöôøng, coù ngaõ, neân goïi laø laïc. Vì laø thöôøng, ngaõ, laïc neân goïi laø tònh.

“Thieän nam töû! Chuùng sanh chaùn boû söï khoå, döùt tröø nguyeân nhaân cuûa söï khoå aáy, tuøy yù lìa xa, ñoù goïi laø voâ ngaõ. Vì nhaân duyeân aáy, nay ta thuyeát daïy söï chaân thaät veà thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.”

Tieân-ni noùi: “Baïch Theá Toân! Nguyeän ñöùc Ñaïi töø vì con thuyeát daïy. Nay con phaûi laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc nhöõng söï thöôøng, laïc, ngaõ, tònh nhö theá?”

285

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû ngöôøi theá gian töø xöa voán ñaõ luoân coù ñuû söï kieâu maïn1 raát lôùn, thöôøng laøm taêng tröôûng söï kieâu maïn aáy, laïi cuõng taïo ra nhöõng nguyeân nhaân cuûa kieâu maïn, nhöõng nghieäp kieâu maïn, vì theá maø ngaøy nay phaûi thoï nhaän quaû baùo kieâu maïn, khoâng theå lìa xa taát caû phieàn naõo ñeå ñaït ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

[Cho neân,] chuùng sanh muoán lìa xa taát caû phieàn naõo thì tröôùc heát phaûi thöôøng lìa xa söï kieâu maïn.”

Tieân-ni baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Quaû ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Lôøi Phaät daïy khoâng sai! Con tröôùc ñaây thaät coù nhieàu kieâu maïn. Do nhaân duyeân kieâu maïn neân môùi daùm goïi troång ñöùc Nhö Lai baèng hoï Coà-ñaøm! Nay con ñaõ lìa boû söï kieâu maïn raát lôùn aáy neân môùi thaønh taâm thöa thænh caàu nghe Chaùnh phaùp. [Nguyeän ñöùc Nhö Lai daïy baûo cho] phaûi laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haõy laéng nghe cho kyõ, nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng noùi.

“Thieän nam töû! Neáu coù theå [nhaän thöùc raèng taát caû phaùp ñeàu laø] khoâng phaûi ta, khoâng phaûi ngöôøi khaùc, khoâng phaûi chuùng sanh, lieàn lìa xa [taát caû caùc] phaùp aáy.”

Tieân-ni thöa: “Baïch Theá Toân! Con ñaõ roõ bieát, ñaït ñöôïc caùch nhìn theo Chaùnh phaùp.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! Vì sao oâng noùi laø ñaõ roõ bieát, ñaït ñöôïc caùch nhìn theo Chaùnh phaùp?”

Tieân-ni thöa: “Baïch Theá Toân! Caùi goïi laø saéc ñoù khoâng phaûi ta, khoâng phaûi ngöôøi khaùc, khoâng phaûi chuùng sanh; 1

Kieâu maïn: thaùi ñoä vaø khuynh höôùng öùng xöû luoân toû ra kieâu caêng, ngaïo maïn, töï cho mình laø toát ñeïp, taøi gioûi hôn haún vaø xem thöôøng moïi ngöôøi khaùc.

286

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

cho ñeán thöùc cuõng laø nhö vaäy.1 Con quaùn xeùt nhö vaäy neân ñaït ñöôïc caùch nhìn theo Chaùnh phaùp.

“Baïch Theá Toân! Nay con raát muoán xuaát gia tu ñaïo, xin Phaät chaáp thuaän.”

Phaät daïy: “Laønh thay ñoù, tyø-kheo!”

[Lôøi Phaät vöøa döùt,] Tieân-ni töùc thôøi ñöôïc troïn ñuû Phaïm haïnh thanh tònh, chöùng ñöôïc thaùnh quaû A-la-haùn.

Trong chuùng ngoaïi ñaïo laïi coù moät Phaïm chí hoï Ca-dieáp leân tieáng hoûi raèng: “Coà-ñaøm! Thaân naøy töùc laø maïng soáng, hay thaân vôùi maïng soáng laø khaùc nhau?” Ñöùc Nhö Lai laëng thinh. [Phaïm chí] laïi hoûi ñeán laàn thöù hai, thöù ba, Phaät vaãn laëng thinh.

Phaïm chí Ca-dieáp lieàn noùi: “Coà-ñaøm! Nhö khi moät ngöôøi ñaõ boû thaân [ñôøi naøy], chöa ñöôïc thaân ñôøi sau; trong khoaûng trung gian aáy chaúng phaûi thaân vaø maïng soáng laø khaùc nhau hay sao? Neáu laø khaùc nhau, vì sao Coà-ñaøm [khoâng noùi laø khaùc nhau maø] laëng thinh chaúng ñaùp?”

Phaät noùi: “Thieän nam töû! Ta coù daïy raèng thaân vaø maïng soáng ñeàu do nhaân duyeân, chaúng phaûi khoâng do nhaân duyeân. Laïi cuõng gioáng nhö thaân vaø maïng soáng, taát caû caùc phaùp ñeàu [do nhaân duyeân] nhö vaäy.”

Phaïm chí laïi noùi: “Coà-ñaøm! Toâi thaáy ôû theá gian coù nhöõng phaùp khoâng do nhaân duyeân.”

Phaät hoûi: “Phaïm chí! OÂng thaáy nhö theá naøo [maø noùi raèng] theá gian coù nhöõng phaùp khoâng do nhaân duyeân?”

1

Caâu naøy noùi toùm yù veà caû naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc, ñeàu gioáng nhö vaäy.

287

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaïm chí ñaùp: “Toâi thaáy löûa maïnh thieâu chaùy caây coái, nuùi röøng; gioù thoåi nhöõng taøn löûa bay rôi xuoáng choã khaùc. Ñoù chaúng phaûi laø khoâng do nhaân duyeân sao?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta noùi löûa aáy cuõng do nhaân maø sanh, chaúng phaûi khoâng do nhaân.”

Phaïm chí noùi: “Coà-ñaøm! Nhöõng taøn löûa khi bay ñi khoâng do nôi than cuûi, sao laïi noùi raèng do nôi nhaân duyeân?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tuy khoâng coù than cuûi, nhöng laø nhaân nôi gioù maø bay ñi. Do nhaân duyeân laø gioù neân taøn löûa [töø ñaùm löûa] bay ra khoâng döùt.”

Phaïm chí hoûi: “Coà-ñaøm! Nhö coù moät ngöôøi ñaõ boû thaân [ñôøi naøy], chöa ñöôïc thaân ñôøi sau, vaäy maïng soáng cuûa ngöôøi naøy trong khoaûng trung gian aáy laáy gì laøm nhaân duyeân?”

Phaät daïy: “Phaïm chí! Voâ minh vaø tham aùi laø nhaân duyeân. Do nhaân duyeân laø voâ minh vaø tham aùi neân maïng soáng ñöôïc duy trì.

“Thieän nam töû! Coù khi do nhaân duyeân neân thaân töùc laø maïng soáng, maïng soáng töùc laø thaân; coù khi do nhaân duyeân neân thaân khaùc vôùi maïng soáng. Ngöôøi trí khoâng neân chæ noùi moät chieàu raèng thaân khaùc vôùi maïng soáng.”

Phaïm chí baïch raèng: “Theá Toân! Xin ngaøi vì toâi phaân bieät giaûng noùi, khieán toâi thaáu hieåu ñöôïc roõ raøng veà nhaân quaû.”

Phaät daïy: “Phaïm chí! Nhaân töùc laø naêm aám, quaû cuõng laø naêm aám. Neáu chuùng sanh naøo khoâng ñoát löûa thì seõ khoâng theå coù khoùi.”

Phaïm chí thöa: “Baïch Theá Toân! Con ñaõ nhaän bieát ñöôïc roài; con ñaõ hieåu roõ ñöôïc roài.”

288

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng nhaän bieát nhö theá naøo?

OÂng hieåu roõ nhö theá naøo?”

Phaïm chí thöa: “Baïch Theá Toân! Löûa ñoù laø phieàn naõo, coù theå thieâu ñoát trong caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi trôøi, coõi ngöôøi. Khoùi ñoù laø quaû baùo cuûa phieàn naõo. Vì laø voâ thöôøng, baát tònh, xaáu xa, nhô nhôùp, ñaùng chaùn gheùt neân goïi laø khoùi. Neáu chuùng sanh naøo khoâng gaây taïo phieàn naõo, nhöõng ngöôøi aáy quyeát seõ khoâng coù quaû baùo cuûa phieàn naõo. Cho neân Nhö Lai noùi: ‘Khoâng ñoát löûa seõ khoâng theå coù khoùi.’

“Baïch Theá Toân! Con ñaõ ñaït ñöôïc söï thaáy bieát chaân chaùnh, nguyeän Phaät töø bi thöông xoùt cho pheùp con xuaát gia.”

Baáy giôø, Theá Toân baûo Kieàu-traàn-nhö raèng: “Haõy nhaän cho Phaïm chí naøy xuaát gia thoï giôùi.”

Kieàu-traàn-nhö vaâng lôøi Phaät daïy, lieàn hoäi hoïp chuùng taêng ñeå nhaän cho Phaïm chí hoï Ca-dieáp xuaát gia, thoï giôùi cuï tuùc. Traûi qua naêm ngaøy, Phaïm chí Ca-dieáp lieàn chöùng ñöôïc thaùnh quaû A-la-haùn.

Trong chuùng ngoaïi ñaïo laïi coù moät Phaïm chí teân Phuùna leân tieáng hoûi: “Coà-ñaøm! Coù phaûi ngaøi thaáy theá gian laø phaùp thöôøng toàn neân noùi laø thöôøng chaêng? YÙ nghóa nhö vaäy laø chaân thaät hay hö doái? Laø thöôøng hay voâ thöôøng?

Hay cuõng laø thöôøng cuõng laø voâ thöôøng? Hay chaúng phaûi thöôøng cuõng chaúng phaûi voâ thöôøng? Laø coù giôùi haïn hay khoâng giôùi haïn? Hay vöøa coù giôùi haïn laïi vöøa khoâng giôùi haïn? Hay chaúng coù giôùi haïn cuõng chaúng phaûi khoâng giôùi haïn? Thaân naøy töùc laø maïng soáng hay thaân vaø maïng soáng 289

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø khaùc nhau? Sau khi Nhö Lai dieät ñoä roài laø nhö ñi [maát] hay khoâng nhö ñi [maát]? Hay vöøa nhö ñi [maát] vöøa khoâng nhö ñi [maát]? Hay laø khoâng phaûi nhö ñi [maát] cuõng khoâng phaûi khoâng nhö ñi [maát]?”

Phaät daïy: “Phuù-na! Ta khoâng noùi [yù nghóa] theá gian thöôøng toàn [ñoù laø] hö doái hay chaân thaät. [Ta cuõng khoâng noùi theá gian laø] voâ thöôøng, hay cuõng laø thöôøng cuõng laø voâ thöôøng; laø chaúng phaûi thöôøng chaúng phaûi voâ thöôøng; laø coù giôùi haïn hay khoâng giôùi haïn; laø vöøa coù giôùi haïn vöøa khoâng coù giôùi haïn; laø chaúng phaûi coù giôùi haïn cuõng chaúng phaûi khoâng giôùi haïn; hoaëc thaân naøy töùc laø maïng soáng hay thaân vaø maïng soáng khaùc nhau; hoaëc Nhö Lai dieät ñoä roài nhö ñi [maát] hay chaúng nhö ñi [maát]; hoaëc vöøa nhö ñi [maát] vöøa khoâng nhö ñi [maát]; hoaëc khoâng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát].”

Phuù-na laïi hoûi: “Coà-ñaøm! Nay ngaøi thaáy ñöôïc nhöõng ñieåm sai traùi tai haïi naøo maø khoâng noùi nhöõng ñieàu nhö treân?”

Phaät daïy: “Phuù-na! Neáu coù ngöôøi noùi raèng: ‘Theá gian laø thöôøng toàn’ roài cho ñoù laø ñieàu duy nhaát chaân thaät, coøn ngoaøi ra ñeàu laø hö doái. Ñoù goïi laø [ñònh] kieán. [Do ñònh kieán naøy neân] choã [maø ngöôøi aáy] thaáy bieát goïi laø kieán haønh,1 goïi laø choã thaáy bieát taïo nghieäp; goïi laø choã thaáy bieát vöôùng maéc; goïi laø choã thaáy bieát troùi buoäc; goïi laø choã thaáy bieát [gaây ra] söï khoå naõo; goïi laø choã thaáy bieát chaáp giöõ; goïi laø choã thaáy bieát [gaây ra] söï sôï seät; goïi laø choã thaáy bieát noùng naûy; goïi laø choã thaáy bieát buoäc raøng chaèng chòt.

1

Kieán haønh: chæ chung caùc loaïi ngaõ kieán, taø kieán... khieán haønh giaû khoâng theå nhaän thöùc ñöôïc chaân lyù, neân cuõng goïi laø kieán hoaëc.

290

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Naøy Phuù-na! Keû phaøm phu bò caùi [ñònh] kieán [nhö theá] buoäc troùi chaèng chòt, khoâng theå lìa xa sanh, giaø, beänh, cheát, troâi laên trong saùu neûo, chòu voâ soá khoå naõo.

“Cho ñeán [caùi ñònh kieán raèng ‘sau khi Nhö Lai dieät ñoä roài] chaúng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát],’ cuõng laø nhö vaäy.1 “Naøy Phuù-na! Ta thaáy [nhöõng ñònh] kieán aáy coù söï sai traùi tai haïi nhö theá neân khoâng vöôùng maéc vaøo, cuõng khoâng thuyeát daïy [nhöõng ñieàu aáy] vôùi ngöôøi khaùc.”

Phuù-na laïi thöa hoûi: “Coà-ñaøm! Neáu [ngaøi] ñaõ thaáy ñöôïc nhöõng sai traùi tai haïi nhö vaäy neân khoâng vöôùng maéc vaøo, cuõng khoâng thuyeát daïy [nhöõng ñieàu aáy vôùi ngöôøi khaùc], vaäy nay Coà-ñaøm thaáy bieát nhöõng gì, vöôùng maéc nhöõng gì, thuyeát daïy nhöõng gì?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Söï vöôùng maéc vaøo choã thaáy bieát laø phaùp sanh töû. Nhö Lai ñaõ lìa khoûi phaùp sanh töû neân khoâng coù vöôùng maéc.

“Thieän nam töû! Nhö Lai laø baäc coù theå thaáy bieát roõ raøng vaø coù theå thuyeát daïy, khoâng coù söï vöôùng maéc.

Phuù-na laïi thöa hoûi: “Coà-ñaøm! Theá naøo laø coù theå thaáy bieát roõ raøng? Theá naøo laø coù theå thuyeát daïy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta coù theå thaáy roõ [caùc söï thaät laø] khoå, nguyeân nhaân cuûa khoå, [töùc laø taäp], söï döùt tröø hoaøn toaøn caùc nguyeân nhaân cuûa khoå, [töùc laø dieät] vaø con ñöôøng daãn ñeán söï dieät khoå, [töùc laø ñaïo]; coù theå phaân bieät thuyeát giaûng veà boán chaân lyù aáy.

1

Caâu naøy noùi toùm yù taát caû nhöõng giaû thuyeát maø Phuù-na ñaõ neâu ra ôû ñoaïn treân, taát caû ñeàu laø ñònh kieán, hay noùi caùch khaùc cuõng laø nhöõng taø kieán, thaáy bieát sai laàm.

291

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ta thaáy roõ nhö vaäy neân coù theå lìa xa heát thaûy moïi kieán [chaáp],1 heát thaûy moïi tham aùi, heát thaûy moïi söï löu chuyeån [trong sanh töû], heát thaûy moïi söï kieâu maïn; vì theá ta coù ñuû Phaïm haïnh thanh tònh, söï vaéng laëng an tónh khoâng gì hôn ñöôïc, vaø ñaït ñöôïc [Phaùp] thaân thöôøng toàn. [Phaùp] thaân naøy cuõng khoâng thuoäc veà caùc [phöông höôùng] ñoâng, taây, nam, baéc.”2 Phuù-na laïi hoûi: “Thöa Coà-ñaøm, do nhaân duyeân gì maø [Phaùp] thaân thöôøng toàn ñoù khoâng thuoäc veà [caùc phöông höôùng] ñoâng, taây, nam, baéc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay ta seõ hoûi oâng, cöù tuøy yù maø traû lôøi. Naøy thieän nam töû, yù oâng nghó sao, neáu tröôùc maët oâng ñoát leân moät ñoáng löûa lôùn, ñang khi löûa chaùy oâng coù bieát laø chaùy hay khoâng?”

Phuù-na ñaùp: “Thöa Coà-ñaøm, coù bieát nhö vaäy.”

Phaät hoûi: “Khi löûa aáy taét, oâng coù bieát laø taét hay khoâng?”

Phuù-na ñaùp: “Thöa Coà-ñaøm, coù bieát nhö vaäy.”

Phaät hoûi: “Neáu coù ngöôøi hoûi oâng raèng, ñoáng löûa tröôùc maët oâng ñoù, khi ñoát leân thì löûa töø ñaâu ñeán, khi taét roài thì löûa ñi veà ñaâu, oâng seõ ñaùp theá naøo?

Phuù-na ñaùp: “Thöa Coà-ñaøm, toâi seõ ñaùp raèng: Löûa aáy khi sanh ra laø döïa vaøo caùc duyeân [hoøa hôïp], khi caùc duyeân tröôùc ñoù ñaõ heát, caùc duyeân môùi chöa ñeán thì löûa phaûi taét.”

Phaät noùi: “Neáu laïi hoûi sau khi taét löûa ñi veà phöông naøo thì oâng ñaùp theá naøo?”

1 2

Kieán chaáp: söï coá chaáp vaø vöôùng maéc vaøo choã thaáy bieát hieän coù cuûa mình, cho ñoù laø tuyeät ñoái vaø khoâng chaáp nhaän moïi quan ñieåm khaùc.

Noùi phaùp thaân thöôøng toàn laø vöôït khoûi giôùi haïn cuûa thôøi gian; noùi khoâng thuoäc veà caùc phöông höôùng ñoâng, taây, nam, baéc laø vöôït khoûi giôùi haïn cuûa khoâng gian.

292

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Phuù-na ñaùp: “Thöa Coà-ñaøm, toâi seõ ñaùp raèng: Löûa aáy vì heát duyeân neân phaûi taét, chaúng ñi ñeán phöông naøo caû.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá. Neáu coù saéc voâ thöôøng cho ñeán thöùc voâ thöôøng, ñoù laø nhaân nôi tham aùi maø chaùy. [Noùi] ‘chaùy’ ñoù töùc laø söï thoï thaân trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Vì theá neân khi ñang chaùy coù theå noùi raèng löûa aáy ôû nôi phöông ñoâng, phöông taây, phöông nam hoaëc phöông baéc. Khi tham aùi hieän taïi döùt roài, quaû baùo trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu khoâng coøn chaùy nöõa. Vì löûa aáy khoâng coøn chaùy nöõa neân khoâng theå noùi laø coù caùc phöông höôùng ñoâng, taây, nam, baéc.

“Thieän nam töû! Nhö Lai ñaõ dieät tröø saéc voâ thöôøng cho ñeán thöùc voâ thöôøng, neân thaân Nhö Lai laø thöôøng. Neáu thaân Nhö Lai laø thöôøng thì khoâng theå noùi laø coù caùc phöông höôùng ñoâng, taây, nam, baéc.”

Phuù-na noùi: “Baïch Theá Toân! Nay con xin noùi ra moät thí duï, mong ñöôïc Theá Toân nhaän nghe.”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! OÂng cöù tuøy yù noùi ra.”

Phuù-na thöa: “Baïch Theá Toân! Nhö phía ngoaøi thoân lôùn kia coù moät khu röøng sa-la. Trong röøng aáy coù moät caây lôùn sanh ra tröôùc caû khu röøng, ñaõ ñöôïc traêm naêm tuoåi. Luùc aáy, ngöôøi giöõ röøng thöôøng töôùi nöôùc cho caây vaø tuøy theo thôøi tieát maø chaêm soùc. Caây aáy [ngaøy caøng] giaø ñi, hö hoaïi daàn, roài voû caây, caønh laù thaûy ñeàu rôi ruïng, chæ coøn laïi duy nhaát phaàn [loõi caây] chaân thaät.

“Theá Toân! Ñöùc Nhö Lai cuõng theá, nhöõng gì giaø cuõ ñeàu ñaõ tröø saïch, chæ coøn duy nhaát laø phaùp chaân thaät.

“Baïch Theá Toân! Nay con raát muoán ñöôïc xuaát gia tu taäp Chaùnh ñaïo.”

293

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ñöùc Phaät lieàn goïi: “Laønh thay, haõy ñeán ñaây, tyø-kheo!”

Lôøi Phaät vöøa döùt, Phuù-na laäp töùc [trôû thaønh ngöôøi] xuaát gia, döùt saïch moïi phieàn naõo, chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.1 Laïi coù moät Phaïm chí teân Thanh Tònh leân tieáng hoûi raèng: “Coà-ñaøm! Taát caû chuùng sanh do khoâng hieåu bieát phaùp naøo maø thaáy raèng theá gian laø thöôøng, hoaëc thaáy laø voâ thöôøng, hoaëc cuõng laø thöôøng cuõng laø voâ thöôøng, hoaëc chaúng phaûi thöôøng chaúng phaûi voâ thöôøng... cho ñeán [thaáy raèng Nhö Lai dieät ñoä roài] chaúng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát]?”2 Phaät daïy: “Thieän nam töû! [Taát caû chuùng sanh] vì khoâng hieåu bieát veà saéc... cho ñeán khoâng hieåu bieát veà thöùc,3 neân thaáy raèng theá gian laø thöôøng... cho ñeán [thaáy raèng Nhö Lai dieät ñoä roài] chaúng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát].”

Phaïm chí laïi hoûi: “Coà-ñaøm! Chuùng sanh nhôø hieåu bieát phaùp naøo maø khoâng thaáy raèng theá gian laø thöôøng... cho ñeán [khoâng thaáy raèng Nhö Lai dieät ñoä roài] chaúng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát]?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Chuùng sanh nhôø hieåu bieát veà saéc... cho ñeán hieåu bieát veà thöùc, neân khoâng thaáy raèng theá gian laø thöôøng... cho ñeán [khoâng thaáy raèng Nhö Lai dieät ñoä roài] chaúng phaûi nhö ñi [maát] cuõng chaúng phaûi khoâng nhö ñi [maát].”

1

Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 35, baét ñaàu quyeån 36, cuõng laø quyeån cuoái, phaåm Kieàu-traàn-nhö, phaàn sau (Kieàu-traàn-nhö phaåm haï).

2 Caâu hoûi naøy toùm yù caùc giaû thuyeát maø Phuù-na ñaõ neâu ra ôû phaàn tröôùc.

3 Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc cho ñeán thöùc, töùc laø naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

294

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Phaïm chí thöa: “Baïch Theá Toân! Xin ngaøi vì con phaân bieät giaûng noùi veà söï thöôøng vaø voâ thöôøng cuûa theá gian.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu ngöôøi naøo buoâng boû moïi nghieäp cuõ, khoâng taïo taùc nghieäp môùi, ngöôøi aáy coù theå roõ bieát veà thöôøng vaø voâ thöôøng.”

Phaïm chí [Thanh Tònh] thöa: “Baïch Theá Toân! Con ñaõ nhaän bieát, con ñaõ hieåu roõ.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng nhaän bieát nhö theá naøo?

Hieåu roõ nhö theá naøo?”

Phaïm chí thöa: “Baïch Theá Toân! Noùi ‘cuõ’ ñoù laø voâ minh vaø tham aùi; noùi ‘môùi’ ñoù laø [söï chaáp] thuû vaø [hieän] höõu.

Neáu ngöôøi naøo lìa xa voâ minh vaø tham aùi, khoâng taïo taùc [caùc nghieäp chaáp] thuû vaø [hieän] höõu, ngöôøi aáy roõ bieát moät caùch chaân thaät veà thöôøng vaø voâ thöôøng.

“Baïch Theá Toân! Nay con ñaõ ñaït ñöôïc caùch nhìn thanh tònh ñuùng theo Chaùnh phaùp, xin quy y Tam baûo, nguyeän ñöùc Nhö Lai cho pheùp con xuaát gia.”

Phaät baûo Kieàu-traàn-nhö: “Haõy cho vò Phaïm chí naøy xuaát gia thoï giôùi.”

Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö vaâng lôøi Phaät daïy, lieàn ñöa Phaïm chí Thanh Tònh ñeán tröôùc chö taêng, laøm phaùp kieátma cho vò naøy xuaát gia. Möôøi laêm ngaøy sau ñoù, Phaïm chí Thanh Tònh döùt saïch phieàn naõo, chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

[Khi aáy laïi coù vò] Phaïm chí teân Ñoäc Töû ñöùng leân noùi: “Coà-ñaøm! Nay toâi muoán hoûi, ngaøi coù cho pheùp chaêng?” Ñöùc Nhö Lai laëng thinh. Ñoäc Töû laïi hoûi ñeán laàn thöù nhì, roài laàn thöù ba, ñöùc Nhö Lai vaãn laëng thinh [khoâng ñaùp].

295

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ñoäc Töû laïi noùi: “Coà-ñaøm! Toâi vôùi ngaøi laø choã thaân höõu ñaõ laâu, ngaøi vôùi toâi nghóa tình nhö moät; nay toâi muoán hoûi, taïi sao ngaøi laëng thinh?”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân nghó raèng: “Vò Phaïm chí naøy taùnh tình nho nhaõ, hieàn laønh, thaúng thaén, thöôøng vì söï hieåu bieát môùi ñeán thöa hoûi chöù khoâng coù yù quaáy roái. Neáu oâng aáy thöa hoûi, ta seõ tuøy yù ñaùp.”

Phaät lieàn noùi: “Laønh thay, laønh thay! Ñoäc Töû, oâng cöù tuøy choã nghi ngôø maø hoûi, ta seõ giaûi ñaùp.” Ñoäc Töû lieàn hoûi: “Coà-ñaøm! Theá gian naøy coù phaùp thieän hay chaêng?”

Phaät ñaùp: “Phaïm chí, coù phaùp thieän.”

Laïi hoûi: “Coù phaùp baát thieän hay chaêng?”

Phaät ñaùp: “Phaïm chí, coù phaùp baát thieän.” Ñoäc Töû lieàn noùi: “Coà-ñaøm! Xin ngaøi vì toâi giaûng giaûi, giuùp toâi hieåu bieát ñöôïc veà caùc phaùp thieän vaø baát thieän.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Veà nhöõng nghóa aáy ta coù theå phaân bieät giaûng roäng, nhöng nay seõ vì oâng maø giaûng giaûi sô löôïc.

“Thieän nam töû! Tham duïc laø baát thieän, giaûi thoaùt khoûi tham duïc laø thieän. Saân khueå vaø ngu si cuõng vaäy, [ñeàu laø baát thieän, giaûi thoaùt khoûi hai phaùp naøy laø thieän].

“Gieát haïi laø baát thieän, khoâng gieát haïi laø thieän... cho ñeán taø kieán cuõng laø nhö vaäy.1 “Thieän nam töû! Nay ta ñaõ giaûng vôùi oâng ba loaïi phaùp thieän vaø baát thieän [laø tham, saân, si], cuõng ñaõ giaûng möôøi 1

Gieát haïi... cho ñeán taø kieán: laø noùi toùm löôïc veà caû Möôøi phaùp baát thieän, bao goàm: gieát haïi, troäm caép, taø daâm, noùi doái, noùi theâu deät, noùi hai löôõi, noùi aùc khaåu, tham lam, saân khueå vaø taø kieán. Khoâng laøm nhöõng ñieàu naøy laø Möôøi phaùp thieän.

296

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

loaïi phaùp thieän vaø baát thieän. Neáu trong caùc ñeä töû cuûa ta, ai coù theå phaân bieät ñöôïc ba phaùp thieän vaø baát thieän aáy, cho ñeán möôøi phaùp thieän vaø baát thieän, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå döùt heát tham duïc, saân khueå, ngu si, taát caû phieàn naõo, döùt tröø [söï taùi sanh trong] taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu.”

Phaïm chí thöa raèng: “Coà-ñaøm! Trong phaùp Phaät lieäu coù moät tyø-kheo naøo coù theå döùt heát tham duïc, saân khueå, ngu si, taát caû phieàn naõo, döùt tröø [söï taùi sanh trong] taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu hay khoâng?

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong phaùp Phaät khoâng chæ coù moät, hai, ba... cho ñeán naêm traêm, maø coù ñeán voâ soá caùc vò tyø-kheo coù theå döùt heát tham duïc, saân khueå, ngu si, taát caû phieàn naõo, döùt tröø [söï taùi sanh trong] taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu nhö vaäy.”

Phaïm chí noùi: “Coà-ñaøm! Haõy taïm gaùc laïi chuyeän moät tyø-kheo. Trong phaùp Phaät lieäu coù moät tyø-kheo ni naøo coù theå döùt heát tham duïc, saân khueå, ngu si, taát caû phieàn naõo, döùt tröø [söï taùi sanh trong] taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu hay khoâng?

Phaät noùi: “Thieän nam töû! Trong phaùp Phaät khoâng phaûi chæ coù moät, hai, ba... cho ñeán naêm traêm, maø coù ñeán voâ soá caùc vò tyø-kheo ni coù theå döùt heát tham duïc, saân khueå, ngu si, taát caû phieàn naõo, döùt tröø [söï taùi sanh trong] taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu nhö vaäy.” Ñoäc Töû laïi noùi: “Coà-ñaøm! Haõy taïm gaùc laïi chuyeän moät tyø-kheo, moät tyø-kheo ni. Trong phaùp Phaät lieäu coù moät öubaø-taéc naøo giöõ giôùi tinh caàn, thanh tònh Phaïm haïnh, vöôït qua ñöôïc söï ngôø vöïc, döùt saïch moïi moái nghi hay chaêng?”

297

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong phaùp Phaät khoâng phaûi chæ coù moät, hai, ba... cho ñeán naêm traêm, maø coù ñeán voâ soá öu-baø-taéc giöõ giôùi tinh caàn, thanh tònh Phaïm haïnh, tröø ñöôïc naêm moái troùi buoäc,1 chöùng ñaéc quaû A-na-haøm, vöôït qua ñöôïc söï ngôø vöïc, döùt saïch moïi moái nghi.” Ñoäc Töû laïi hoûi: “Coà-ñaøm! Haõy taïm gaùc laïi chuyeän moät tyø-kheo, moät tyø-kheo ni, moät öu-baø-taéc. Trong phaùp Phaät lieäu coù moät öu-baø-di naøo giöõ giôùi tinh caàn, thanh tònh Phaïm haïnh, vöôït qua ñöôïc söï ngôø vöïc, döùt saïch moïi moái nghi hay chaêng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong phaùp Phaät khoâng phaûi chæ coù moät, hai, ba... cho ñeán naêm traêm, maø coù ñeán voâ soá öu-baø-di giöõ giôùi tinh caàn, thanh tònh Phaïm haïnh, tröø ñöôïc naêm moái troùi buoäc, chöùng ñaéc quaû A-na-haøm, vöôït qua ñöôïc söï ngôø vöïc, döùt saïch moïi moái nghi.” Ñoäc Töû noùi: “Coà-ñaøm! Haõy taïm gaùc laïi nhöõng chuyeän moät tyø-kheo, moät tyø-kheo ni döùt heát phieàn naõo, moät öubaø-taéc, moät öu-baø-di giöõ giôùi tinh caàn, thanh tònh Phaïm haïnh, döùt saïch moïi moái nghi. Trong phaùp Phaät lieäu coù moät öu-baø-taéc naøo [ñaït ñeán möùc] thoï höôûng söï vui thích naêm moùn duïc maø loøng khoâng coù moái nghi naøo hay chaêng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong phaùp Phaät khoâng phaûi chæ coù moät, hai, ba... cho ñeán naêm traêm, maø coù ñeán voâ soá öu-baø-taéc ñaõ döùt tröø ba moái troùi buoäc,2 chöùng ñaéc quaû Tu1

Naêm moái troùi buoäc: chæ nguõ haï keát, cuõng goïi laø nguõ ñoän söû, laø naêm moái troùi buoäc cuûa chuùng sanh Duïc giôùi, goàm nhöõng troùi buoäc vì quan ñieåm sai laàm, vì söï nghi ngôø, vì giöõ theo taø giôùi, vì tham lam vaø vì saân haän.

2 Ba moái troùi buoäc: chæ tam keát söû, naèm trong nguõ haï keát vöøa noùi treân, bao goàm söï troùi buoäc do quan ñieåm sai laàm, troùi buoäc vì söï nghi ngôø vaø troùi buoäc vì giöõ theo taø giôùi.

298

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

ñaø-hoaøn; laïi laøm cho caùc taâm tham, saân vaø si chæ coøn raát yeáu ôùt, chöùng ñaéc quaû Tö-ñaø-haøm.

“Cuõng gioáng nhö öu-baø-taéc, [coù voâ soá] öu-baø-di [ñaït ñöôïc] nhö vaäy.” Ñoäc Töû thöa raèng: “Baïch Theá Toân! Nay con muoán noùi ra moät thí duï.”

Phaät daïy: “Laønh thay! OÂng ñaõ muoán noùi, vaäy haõy noùi ñi!” Ñoäc Töû noùi: “Baïch Theá Toân! Ví nhö caùc vò long vöông Nan-ñaø, Baø-nan-ñaø... ñoå traän möa lôùn ñeàu khaép; traän möa Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai cuõng gioáng nhö vaäy, bình ñaúng röôùi xuoáng cho ñeán haøng öu-baø-taéc, öu-baø-di.

“Baïch Theá Toân! Neáu nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo muoán ñeán ñaây xuaát gia, khoâng bieát Nhö Lai seõ thöû thaùch hoï trong maáy thaùng?”

Phaät noùi: “Thieän nam töû! Thöôøng thöû thaùch trong boán thaùng, nhöng khoâng nhaát ñònh chæ coù moät haïng [nhö vaäy].” Ñoäc Töû thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu khoâng [nhaát ñònh] chæ coù moät haïng [phaûi chòu thöû thaùch trong boán thaùng], vaäy nguyeän ñöùc Ñaïi töø cho pheùp con xuaát gia.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Kieàu-traàn-nhö: “Haõy nhaän cho Phaïm chí Ñoäc Töû xuaát gia thoï giôùi.”

Kieàu-traàn-nhö vaâng lôøi Phaät daïy lieàn ôû giöõa chuùng taêng laøm phaùp kieát-ma cho Ñoäc Töû [xuaát gia thoï giôùi]. Sau khi xuaát gia ñöôïc möôøi laêm ngaøy, Ñoäc Töû chöùng ñaéc quaû Tuñaø-hoaøn.

299

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn roài, Ñoäc Töû laïi suy nghó raèng: “Neáu thaät coù trí tueä do söï hoïc hoûi maø ñaït ñöôïc thì nay ta ñaõ ñaït ñöôïc [trí tueä aáy] roài, ta coù theå ñeán gaëp Phaät.”

[Nghó nhö vaäy roài,] oâng lieàn ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu vaø maët leã kính, roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân, baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân! Nay con ñaõ ñaït ñöôïc trí tueä do söï hoïc hoûi, nguyeän ñöùc Theá Toân vì con maø phaân bieät thuyeát daïy moät laàn nöõa, giuùp con ñaït ñeán trí tueä cuûa baäc voâ hoïc.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng neân chuyeân caàn tu taäp hai phaùp, moät laø phaùp chæ, hai laø phaùp quaùn.1 “Thieän nam töû! Neáu tyø-kheo naøo muoán chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, cuõng phaûi chuyeân caàn tu taäp hai phaùp aáy.

Neáu ai muoán chöùng ñaéc caùc quaû Tö-ñaø-haøm, quaû A-nahaøm, quaû A-la-haùn, cuõng ñeàu phaûi tu taäp hai phaùp aáy.

“Thieän nam töû! Neáu tyø-kheo naøo muoán ñaït ñöôïc Boán möùc thieàn, Boán taâm voâ löôïng, Saùu thaàn thoâng, Taùm söï buoâng xaû,2 Taùm thaéng xöù, Voâ tranh trí, Ñænh trí, Taát caùnh trí, Töù voâ ngaïi trí, Tam-muoäi Kim cang, Taän trí, Voâ sanh trí, cuõng ñeàu phaûi tu taäp hai phaùp aáy.

“Thieän nam töû! Neáu ai muoán ñaït ñeán Thaäp truï ñòa, Voâ sanh phaùp nhaãn, Voâ töôùng phaùp nhaãn, Baát khaû tö nghò phaùp nhaãn, Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh, Thieân haïnh, Boà 1

2

Hai phaùp chæ vaø quaùn: nguyeân baûn Haùn vaên duøng xa-ma-tha vaø tyø-baø-xaù-na, ñöôïc phieân aâm töø caùc Phaïn ngöõ śamatha vaø vipaśyanā, theo truyeàn thoáng luoân ñöôïc dòch laø chæ vaø quaùn. Chæ nghóa laø “döøng laïi”, coù yù nghóa tu taäp söï ñònh taâm, döùt moïi voïng nieäm; quaùn nghóa laø “quaùn xeùt”, coù yù nghóa tu taäp nhaän thöùc ñuùng thaät, saùng suoát veà thöïc taïi. Vì theá, xeùt veà keát quaû tu taäp thì hai phaùp tu chæ vaø quaùn cuõng ñöôïc goïi laø ñònh vaø tueä, vì “chæ” giuùp ñaït ñöôïc ñònh vaø “quaùn” giuùp ñaït ñöôïc tueä. Kinh ñieån Ñaïi thöøa thöôøng ñeà caäp ñeán ñònh vaø tueä nhieàu hôn.

Taùm söï buoâng xaû (Baùt boäi xaû), theo caùc nhaø Taân dòch thì ñaây laø Baùt giaûi thoaùt (Taùm giaûi thoaùt).

300

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Taùt haïnh, Tam-muoäi Hö khoâng, Tam-muoäi Trí aán, caùc Tam-muoäi Khoâng, Voâ töôùng, Voâ taùc; Tam-muoäi Ñòa, Tammuoäi Baát thoái, Tam-muoäi Thuû Laêng Nghieâm, Tam-muoäi Kim cang, A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, Phaät haïnh, cuõng ñeàu phaûi tu taäp hai phaùp aáy.”

Nghe Phaät daïy roài, tyø-kheo Ñoäc Töû lieàn leã baùi lui ra.

Ngay trong röøng sa-la, oâng [chuyeân caàn] tu taäp hai phaùp chæ vaø quaùn, khoâng bao laâu lieàn chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

Baáy giôø, laïi coù voâ soá tyø-kheo muoán ñi ñeán choã Phaät. Ñoäc Töû nhìn thaáy lieàn hoûi: “Chö ñaïi ñöùc! Quyù thaày muoán ñi ñeán ñaâu?” Caùc vò tyø-kheo ñaùp: “Chuùng toâi muoán ñi ñeán choã ñöùc Phaät.” Ñoäc Töû lieàn noùi: “Chö ñaïi ñöùc! Neáu quyù thaày ñi ñeán choã Phaät, xin vì toâi trình leân ñöùc Theá Toân raèng: ‘Tyø-kheo Ñoäc Töû ñaõ tu taäp hai phaùp chæ vaø quaùn, ñaït ñöôïc trí tueä voâ hoïc.

Nay muoán baùo ôn Phaät neân seõ [xaû boû thaân naøy maø] nhaäp Nieát-baøn.”

Luùc aáy, caùc vò tyø-kheo ñi ñeán choã ñöùc Phaät roài lieàn baïch raèng: “Baïch Theá Toân! Tyø-kheo Ñoäc Töû nhôø chuùng con trình leân ñöùc Theá Toân raèng: ‘Tyø-kheo Ñoäc Töû nhôø tu taäp hai phaùp chæ vaø quaùn, ñaõ ñaït ñöôïc trí tueä voâ hoïc. Nay muoán baùo ôn Phaät neân seõ [xaû boû thaân] nhaäp Nieát-baøn.’”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Tyø-kheo Ñoäc Töû ñaõ chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, caùc oâng neân ñeán ñoù cuùng döôøng nhuïc thaân.”

Caùc vò tyø-kheo vaâng lôøi Phaät daïy, trôû laïi choã tyø-kheo Ñoäc Töû [xaû thaân], toå chöùc ñaïi leã cuùng döôøng.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI CHÍN 301

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BOÁN MÖÔI KIEÀU-TRAÀN-NHÖ Phaåm thöù möôøi ba – Phaàn ba

B

aáy giôø laïi coù Phaïm chí Naïp Y leân tieáng noùi raèng: “Coà-ñaøm! OÂng noùi raèng [ngöôøi ta] trong voâ soá kieáp töøng laøm nhöõng vieäc thieän hay baát thieän, ñeán ñôøi vò lai seõ trôû laïi thoï laõnh caùc thaân thieän vaø baát thieän [töông öùng vôùi vieäc ñaõ laøm]. Nghóa aáy laø khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Nhö Coà-ñaøm coù noùi: Nhaân nôi phieàn naõo maø coù thaân naøy. Neáu nhaân nôi phieàn naõo maø coù thaân, vaäy thaân coù tröôùc hay phieàn naõo coù tröôùc? Neáu phieàn naõo coù tröôùc, vaäy ai taïo taùc? [Khi chöa coù thaân thì] phieàn naõo aáy ôû nôi naøo? Coøn neáu thaân coù tröôùc, sao laïi noùi raèng nhaân nôi phieàn naõo maø coù thaân?

“Cho neân, khoâng theå noùi laø phieàn naõo coù tröôùc thaân, cuõng khoâng theå noùi thaân coù tröôùc phieàn naõo. Cuõng khoâng theå noùi hai thöù aáy coù cuøng moät luùc. Nhö vaäy, tröôùc, sau hay cuøng luùc ñeàu khoâng hôïp nghóa. Cho neân toâi noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu coù töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân.’

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Taùnh chaát cuûa ñaát laø cöùng chaéc, taùnh chaát cuûa nöôùc laø aåm öôùt, taùnh chaát cuûa löûa laø noùng 360

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

aám, taùnh chaát cuûa gioù laø chuyeån ñoäng, taùnh chaát cuûa hö khoâng laø khoâng ngaên ngaïi. Taùnh chaát cuûa naêm ñaïi aáy khoâng phaûi do nhaân duyeân maø coù. Neáu nhö ôû theá gian coù taùnh cuûa moät phaùp [naøo ñoù] khoâng do nhaân duyeân maø coù, thì taùnh cuûa taát caû phaùp leõ ra cuõng vaäy, khoâng do nhaân duyeân maø coù. Neáu coù moät phaùp [naøo ñoù] do nhaân duyeân, vaäy do nhaân duyeân gì maø taùnh cuûa naêm ñaïi laïi khoâng do nhaân duyeân?

“Coà-ñaøm! Nhöõng thaân thieän vaø baát thieän cuûa chuùng sanh ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt ñeàu laø do töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân. Cho neân toâi noùi: ‘Taát caû caùc phaùp do töï taùnh maø coù, chaúng phaûi do nhaân duyeân sanh ra.’

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Caùc phaùp theá gian ñeàu coù choã duøng nhaát ñònh. Ví nhö ngöôøi thôï moäc noùi: ‘Loaïi goã naøy duøng laøm xe, laøm kieäu... loaïi goã naøy duøng laøm cöûa, laøm giöôøng, gheá...’ Laïi nhö ngöôøi thôï kim hoaøn laøm ra nhöõng vaät trang söùc, ñoäi treân traùn goïi laø traøng [hoa], ñeo nôi coå goïi laø voøng coå, ñeo nôi tay goïi laø voøng xuyeán, ñeo ôû ngoùn tay laïi goïi laø nhaãn...

“Vì choã duøng ñaõ saün ñònh, neân goïi laø taùnh coá ñònh. Neân bieát raèng taát caû chuùng sanh cuõng vaäy, vì saün coù taùnh cuûa naêm caûnh giôùi neân môùi coù ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi ngöôøi, coõi trôøi. Neáu laø nhö vaäy, sao laïi noùi raèng [söï thoï sanh laø] do nhaân duyeân?

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Taùnh cuûa taát caû chuùng sanh thaûy ñeàu khaùc nhau, cho neân noùi laø moãi chuùng sanh ñeàu töï coù taùnh rieâng.

“Coà-ñaøm! Nhö con ruøa sanh ôû ñaát lieàn, nhöng töï noù coù khaû naêng soáng döôùi nöôùc. Con beâ con vöøa sanh ra töï coù 361

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theå buù vuù meï. Con caù thaáy moài ôû löôõi caâu töï nhieân ñôùp aên.

Con raén ñoäc luùc sanh ra töï nhieân aên ñaát... Nhöõng vieäc nhö vaäy, coù ai daïy chuùng noù chaêng? Nhö muõi gai khi sanh ra töï nhieân coù ñaàu nhoïn. Nhö loaøi chim töï nhieân boä loâng coù nhöõng maøu saéc khaùc nhau...

“Chuùng sanh ôû theá gian cuõng vaäy, coù ngöôøi lanh lôïi, coù keû ngu ñoän, coù ngöôøi giaøu, keû ngheøo; ngöôøi ñeïp, keû xaáu, coù ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt, coù keû khoâng ñöôïc... Cho neân bieát raèng: ‘Trong taát caû caùc phaùp, moãi phaùp ñeàu saün coù töï taùnh’.

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Nhö oâng coù noùi: tham duïc, saân khueå vaø si meâ ñeàu do nhaân duyeân sanh ra; ba ñoäc naøy coù nhaân duyeân laø naêm traàn caûnh: [hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám vaø söï xuùc chaïm]. Nghóa aáy thaät khoâng ñuùng!

“Vì sao vaäy? Chuùng sanh trong luùc nguû laø lìa xa naêm traàn caûnh, nhöng vaãn sanh tham, saân, si. Luùc coøn trong baøo thai cuõng vaäy. Khi vöøa môùi ra khoûi baøo thai, chöa theå phaân bieät ñöôïc söï toát xaáu cuûa naêm traàn caûnh, nhöng vaãn sanh tham, saân, si. Caùc vò tieân, caùc baäc thaùnh hieàn duø ôû nôi vaéng veû yeân tónh, khoâng heà coù naêm traàn caûnh, cuõng coù theå sanh tham, saân, si. Laïi coù nhöõng ngöôøi duø nhaân ôû naêm traàn caûnh maø khoâng heà sanh ra tham, saân, si. Cho neân, khoâng nhaát thieát phaûi do nhaân duyeân sanh ra taát caû caùc phaùp, ñoù ñeàu laø do taùnh [cuûa caùc phaùp] töï saün coù.

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Toâi thaáy ôû ñôøi coù nhöõng keû khoâng ñuû naêm giaùc quan nhöng coù nhieàu taøi saûn, vaät baùu, ñöôïc soáng raát töï do; laïi coù nhöõng ngöôøi tuy ñaày ñuû caùc giaùc quan nhöng ngheøo tuùng, heøn haï, khoâng ñöôïc soáng töï do, phaûi laøm toâi tôù haàu haï ngöôøi khaùc. Neáu coù nhaân duyeân, vì sao 362

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

laïi nhö vaäy? Cho neân caùc phaùp thaûy ñeàu saün coù töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân.

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Nhöõng treû thô ôû theá gian chöa bieát phaân bieät naêm traàn caûnh, luùc khoùc luùc cöôøi. Khi thaáy treû cöôøi lieàn bieát chuùng vui; khi thaáy khoùc lieàn bieát chuùng buoàn. Cho neân bieát raèng: Trong taát caû caùc phaùp, thaûy ñeàu saün coù töï taùnh.

“Laïi nöõa, Coà-ñaøm! Phaùp theá gian coù hai loaïi, moät laø phaùp coù, hai laø phaùp khoâng. Phaùp coù laø nhö hö khoâng..., phaùp khoâng laø nhö söøng thoû... Trong hai phaùp aáy, phaùp thöù nhaát vì laø coù neân khoâng do nhaân duyeân; phaùp thöù hai vì laø khoâng neân cuõng khoâng do nhaân duyeân. Cho neân, caùc phaùp ñeàu vì saün coù töï taùnh maø khoâng do nhaân duyeân.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö oâng vöøa noùi: ‘Taùnh cuûa taát caû caùc phaùp leõ ra cuõng gioáng nhö taùnh cuûa naêm ñaïi.’

Nghóa aáy khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Nhö trong phaùp cuûa caùc oâng cho raèng naêm ñaïi laø thöôøng. Vaäy do nhaân duyeân gì maø taát caû caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng? Neáu söï vaät theá gian thaät laø voâ thöôøng, vaäy do nhaân duyeân gì maø taùnh cuûa naêm ñaïi khoâng phaûi voâ thöôøng? Neáu naêm ñaïi laø thöôøng thì söï vaät theá gian leõ ra cuõng phaûi laø thöôøng! Cho neân, lôøi oâng noùi raèng: ‘Naêm ñaïi saün coù töï taùnh khoâng do nhaân duyeân’, laïi cho raèng ‘taát caû caùc phaùp cuõng ñoàng nhö naêm ñaïi’, thaät laø voâ lyù!

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng: ‘Vì [söï vaät ñeàu] coù choã duøng nhaát ñònh neân [bieát laø] saün coù töï taùnh.’ Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Taát caû ñeàu do nôi nhaân duyeân neân môùi coù teân goïi. Neáu do nhaân maø coù teân, thì 363

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cuõng do nhaân maø coù nghóa. Sao goïi laø do nhaân maø coù teân?

Nhö [ñeàu laø] nhöõng caùi voøng troøn, [nhöng] ñoäi treân traùn goïi laø traøng hoa, ñeo nôi coå goïi laø voøng coå, ñeo ôû tay goïi laø voøng xuyeán, duøng trong xe laïi goïi laø baùnh xe...; [laïi nhö] löûa do coû khoâ, cuûi... ñoát leân thì goïi laø löûa coû khoâ, löûa cuûi...

“Thieän nam töû! Caùi caây môùi moïc leân khoâng heà coù taùnh chaát cuûa muõi teân hay ngoïn giaùo. Do nhaân duyeân, ngöôøi thôï laøm thaønh nhöõng muõi teân; cuõng do nhaân duyeân, ngöôøi thôï laøm thaønh nhöõng ngoïn giaùo... Vì theá, khoâng neân noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu saün coù töï taùnh.’

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng: ‘Con ruøa sanh ôû ñaát lieàn, taùnh cuûa noù laø töï ñi xuoáng nöôùc; con beâ con vöøa sanh ra, taùnh cuûa noù laø coù theå buù vuù meï.’ Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Neáu noùi con ruøa ñi xuoáng nöôùc khoâng do nhaân duyeân, vaäy cuõng laø khoâng do nhaân duyeân, sao ruøa chaúng ñi vaøo trong löûa? [Neáu noùi] con beâ con sanh ra roài, taùnh töï nhieân cuûa noù laø coù theå buù vuù meï chöù khoâng do nhaân duyeân, vaäy cuõng laø khoâng do nhaân duyeân, sao beâ con laïi chaúng buù caùi söøng?

“Thieän nam töû! Neáu noùi caùc phaùp thaûy ñeàu saün coù töï taùnh, khoâng caàn coù söï giaùo hoùa hoïc taäp, khoâng coù söï taêng tröôûng. Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Hieän nay tröôùc maét thaáy roõ coù söï giaùo hoùa, vaø nhôø giaùo hoùa neân ñöôïc taêng tröôûng. Vì vaäy, phaûi bieát raèng [caùc phaùp thaät] khoâng coù töï taùnh [nhaát ñònh].

“Thieän nam töû! Neáu heát thaûy caùc phaùp ñeàu saün coù töï taùnh [nhaát ñònh], thì taát caû caùc vò baø-la-moân khoâng neân 364

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

gieát deâ teá thaàn ñeå laøm trong saïch caùi thaân. Neáu coøn vì [muoán laøm trong saïch] thaân theå maø teá thaàn, vaäy neân bieát raèng khoâng heà saün coù töï taùnh [nhaát ñònh].

“Thieän nam töû! Trong ngöõ phaùp cuûa theá gian coù phaân ra ba caùch [dieãn ñaït söï vieäc], moät laø [noùi veà vieäc] muoán laøm, hai laø [noùi veà vieäc] ñang laøm, ba laø [noùi veà vieäc] ñaõ laøm xong.1 Neáu taát caû caùc phaùp ñeàu saün coù töï taùnh [nhaát ñònh], vì sao trong theá gian laïi coù ba caùch dieãn ñaït [khaùc nhau] aáy? Vì coù ba caùch dieãn ñaït [thay ñoåi khaùc nhau], neân bieát raèng taát caû caùc phaùp khoâng heà saün coù töï taùnh [nhaát ñònh].

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng caùc phaùp saün coù töï taùnh [nhaát ñònh], thì neân bieát raèng moãi phaùp ñeàu phaûi coù taùnh chaát coá ñònh. Neáu coù tính chaát coá ñònh, vaäy do duyeân côù gì maø töø caây mía laïi coù theå laøm ra [caùc thöù khaùc nhau nhö] nöôùc ngoït, ñöôøng, ñöôøng pheøn, röôïu, röôïu thuoác...? Neáu chæ coù moät taùnh [coá ñònh], vaäy do duyeân côù gì [töø moät söï vaät maø] taïo ra ñöôïc nhieàu muøi vò khaùc nhau? Neáu töø moät vaät [coù theå] laøm ra nhieàu loaïi nhö vaäy, neân bieát raèng trong caùc phaùp khoâng theå moãi phaùp ñeàu coù tính chaát coá ñònh.

“Thieän nam töû! Neáu taát caû phaùp ñeàu coù tính chaát coá ñònh, taïi sao baäc thaùnh nhaân uoáng nöôùc ngoït cuûa mía, aên caùc loaïi ñöôøng pheøn, ñöôøng taùn... nhöng khi mía laøm ra röôïu thì caùc vò khoâng uoáng, sau ñoù cheá thaønh röôïu thuoác thì laïi uoáng ñöôïc? Cho neân phaûi bieát raèng [caùc phaùp ñeàu] khoâng coù tính chaát coá ñònh. Neáu khoâng coù tính chaát coá ñònh, vì sao laïi [noùi laø] khoâng do nhaân duyeân maø coù?

1

Ñaây noùi veà söï bieán daïng cuûa ñoäng töø trong caâu ñeå dieãn ñaït caùc yù nghóa töông lai, hieän taïi hay quaù khöù. Khoâng rieâng gì ngöõ phaùp trong Phaïn ngöõ, ngay caû Anh ngöõ, Phaùp ngöõ cuõng coù nhöõng quy taéc naøy.

365

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! OÂng noùi caùc phaùp [ñeàu saün] coù töï taùnh, vaäy vì sao [khi giaûng] noùi [coù theå duøng] thí duï?1 Neáu coù caùc thí duï, neân bieát raèng caùc phaùp laø khoâng coù töï taùnh [coá ñònh]. Neáu [caùc phaùp ñeàu] coù töï taùnh [coá ñònh], neân bieát raèng khoâng theå coù thí duï. Nhöng ngöôøi coù trí ôû theá gian ñeàu noùi thí duï, neân bieát raèng caùc phaùp khoâng heà coù töï taùnh, khoâng heà coù moät taùnh coá ñònh.

“Thieän nam töû! OÂng coù hoûi: ‘Thaân coù tröôùc hay phieàn naõo coù tröôùc?’ Caâu hoûi aáy khoâng hôïp nghóa. Vì sao vaäy?

Neáu ta noùi raèng thaân coù tröôùc, haún oâng coù theå vaën laïi raèng: ‘Ngaøi cuõng ñoàng nhö toâi.’2 [Coøn neáu ta noùi] thaân khoâng coù tröôùc thì do nhaân duyeân gì oâng laïi vaën hoûi nhö theá?3 “Thieän nam töû! Thaân vaø phieàn naõo cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng coù tröôùc sau, ñoàng thôøi hieän höõu. Tuy ñoàng thôøi hieän höõu nhöng phaûi nhaân nôi phieàn naõo maø coù thaân, chöù khoâng theå nhaân nôi thaân maø coù phieàn naõo.

“Nhöng neáu oâng coù yù cho raèng thaân vaø phieàn naõo cuõng gioáng nhö hai con maét ngöôøi cuøng luùc maø coù, khoâng nöông chôø nhau; maét traùi khoâng phuï thuoäc maét phaûi, maét phaûi cuõng khoâng phuï thuoäc maét traùi, thì nghóa aáy khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Nhö ôû theá gian, maét tuy cuøng luùc nhìn thaáy tim ñeøn vaø aùnh saùng, nhöng aùnh saùng 1 2

3

Vì söû duïng thí duï coù nghóa laø ñem söï vaät naøy so vôùi söï vaät khaùc ñeå laøm roõ moät yù nghóa naøo ñoù, cho neân phaûi chaáp nhaän laø caùc phaùp khoâng coù töï taùnh coá ñònh.

“Ngaøi cuõng ñoàng nhö toâi”: ÔÛ ñaây Phaät neâu tröôùc laäp luaän phaûn baùc cuûa Phaïm chí Naïp Y, vì bieát oâng ta seõ caên cöù vaøo caâu naøy ñeå vaën hoûi laïi: “Neáu thaân coù tröôùc töùc laø khoâng do nhaân phieàn naõo sanh ra, vaäy cuõng ñoàng vôùi thuyeát saün coù töï taùnh cuûa toâi ñaõ noùi.”

Theo Nieát-baøn kinh sôù giaûi thì caâu naøy coù yù chæ ñeán söï caên vaën cuûa Phaïm chí Naïp Y raèng “thaân khoâng do nhaân sanh ra, ñoù laø saün coù töï taùnh”.

366

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

phaûi nhaân nôi tim ñeøn [maø coù], tuyeät ñoái khoâng theå nhaân nôi aùnh saùng maø coù tim ñeøn!

“Thieän nam töû! Neáu yù oâng cho raèng vì thaân tröôùc ñoù khoâng coù [nhaân duyeân]1 neân bieát raèng [thaân aáy] khoâng do nhaân [maø coù], nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu noùi vì thaân coù tröôùc neân khoâng coù nhaân duyeân, do ñoù goïi laø khoâng [nhaân duyeân] thì oâng caøng khoâng neân noùi [nhö vaäy].

“Taát caû caùc phaùp ñeàu coù nhaân duyeân. Neáu noùi raèng vì khoâng thaáy neân khoâng noùi, thì hieän nay thaät coù nhìn thaáy nhöõng vaät [tröôùc maét] nhö caùi bình.v.v... ñeàu do nhaân duyeân maø coù, vì sao khoâng theå noùi raèng nhöõng nhaân duyeân tröôùc ñoù cuûa thaân cuõng gioáng nhö [tröôøng hôïp] caùi bình...?

“Thieän nam töû! Cho duø nhìn thaáy hay khoâng nhìn thaáy, taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân, khoâng saün coù töï taùnh.

“Thieän nam töû! Neáu noùi raèng taát caû caùc phaùp ñeàu coù töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân, vaäy vì sao oâng noùi veà naêm ñaïi? Taùnh cuûa naêm ñaïi aáy chính laø nhaân duyeân.

“Thieän nam töû! Tuy raèng naêm ñaïi laø nhaân duyeân, nhöng cuõng khoâng theå noùi raèng caùc phaùp ñeàu coù cuøng nhaân duyeân laø naêm ñaïi. Cuõng nhö ngöôøi ñôøi noùi raèng: ‘Taát caû nhöõng ngöôøi xuaát gia neân tinh caàn giöõ giôùi.’ Nhöng [thaät ra ñeán caû] haïng chieân-ñaø-la cuõng neân tinh caàn giöõ giôùi nhö vaäy.

1

Nguyeân baûn Haùn vaên laø: “Nhöõ yù nhöôïc vò thaân baát taïi tieân coá tri voâ nhaân”.

Nhöng ñoaïn tieáp theo laïi ñöa ra laäp luaän laø: “nhöôïc dó thaân tieân voâ nhaân”, coù veû nhö khoâng hôïp nhau. Chuùng toâi tham khaûo Nieát-baøn kinh sôù giaûi thaáy giaûi thích caâu tröôùc ñoù laø: “Thöû ngoân löôïc thieåu, nhöôïc cuï öng ngoân: Nhöõ yù nhöôïc vò thaân baát taïi tieân höõu nhaân duyeân coá tri voâ nhaân.” (Caâu naøy noùi löôïc, neáu noùi ñuû phaûi laø: Neáu yù oâng cho raèng thaân tröôùc ñoù khoâng coù nhaân duyeân neân bieát laø khoâng do nhaân [maø coù].) Caùch giaûi thích naøy coù veû nhö raát hôïp lyù, vì hieåu nhö vaäy thì caâu laäp luaän tieáp theo ñoù môùi phuø hôïp. Chuùng toâi xin neâu ra ñeå ñoäc giaû suy xeùt.

367

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng naêm ñaïi coù taùnh coá ñònh laø cöùng chaéc, [aåm öôùt].v.v... Ta quaùn xeùt thaáy nhöõng taùnh chaát aáy laø bieán chuyeån chöù khoâng coá ñònh.

“Thieän nam töû! Trong phaùp cuûa caùc oâng goïi caùc thöù bô, saùp ong, hoà, keo... laø thuoäc chaát ñaát. Chaát ñaát aáy khoâng [coù tính chaát] nhaát ñònh, hoaëc ñoàng vôùi nöôùc, hoaëc ñoàng vôùi ñaát, cho neân khoâng theå noùi raèng taùnh cuûa noù [coá ñònh] laø cöùng chaéc.

“Thieän nam töû! Trong phaùp cuûa caùc oâng goïi caùc loaïi nhö hôïp kim chì pha thieác,1 chì, thieác, ñoàng, saét, vaøng, baïc... laø thuoäc chaát löûa. Chaát löûa aáy laïi coù ñuû boán taùnh chaát laø: khi chaûy laø taùnh nöôùc, khi ñoäng laø taùnh gioù, khi noùng laø taùnh löûa, khi cöùng laø taùnh ñaát.2 Sao coù theå noùi raèng taùnh löûa laø coá ñònh?

“Thieän nam töû! Taùnh cuûa nöôùc laø tuoân chaûy. Khi nöôùc ñoâng ñaëc, ngöôøi ta khoâng goïi laø ñaát, neân goïi laø taùnh löûa, vaäy do nhaân duyeân gì maø khi soùng nöôùc ñoäng chaúng goïi laø gioù?3 Neáu khi nöôùc ñoäng chaúng goïi laø gioù, thì khi nöôùc ñoâng ñaëc leõ ra cuõng khoâng theå goïi laø löûa! Neáu boán taùnh aáy ñeàu do nhaân duyeân, vì sao laïi noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp khoâng do nhaân duyeân?’

“Thieän nam töû! Neáu noùi taùnh cuûa naêm giaùc quan laø coù theå thaáy, nghe, roõ bieát, xuùc chaïm, ñeàu laø töï taùnh saün coù chöù khoâng do nhaân duyeân. Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

1 2 3

Nguyeân baûn duøng “baïch laïp”, chæ loaïi hôïp kim pha laãn giöõa chì vaø thieác, deã noùng chaûy, duøng trong vieäc haøn caùc kim loaïi khaùc. ÔÛ ñaây ñöùc Phaät döïa treân chính laäp luaän cuûa nhöõng ngoaïi ñaïo naøy ñaõ töøng ñöa ra khi giaûi thích veà naêm ñaïi.

Nhöõng laäp luaän ñöùc Phaät ñöa ra ôû ñaây laø döïa vaøo chính nhöõng ñieàu ñöôïc daïy trong giaùo phaùp cuûa ngoaïi ñaïo.

368

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Töï taùnh laø taùnh chaát khoâng theå thay ñoåi. Neáu noùi [töï] taùnh cuûa maét laø thaáy, leõ ra maét phaûi thöôøng thaáy, khoâng theå coù luùc thaáy luùc khoâng.

[Nhöng thaät ra khoâng phaûi vaäy,] neân phaûi bieát laø do nhaân duyeân maø thaáy, chöù khoâng phaûi khoâng coù nhaân duyeân.

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng khoâng phaûi nhaân nôi naêm traàn caûnh: [hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám vaø söï xuùc chaïm] maø sanh ra tham, [saân, si... cho ñeán ñöôïc] giaûi thoaùt. Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Tuy vieäc sanh tham, [saân, si... cho ñeán ñöôïc] giaûi thoaùt khoâng do nhaân duyeân laø naêm traàn caûnh, nhöng do caùc suy nieäm voïng töôûng xaáu aùc neân môùi sanh tham duïc...; vaø nhôø caùc suy töôûng toát laønh neân môùi ñöôïc giaûi thoaùt.1 “Thieän nam töû! Do caùc nhaân duyeân beân trong maø khôûi sanh tham, [saân, si... cho ñeán ñöôïc] giaûi thoaùt; do caùc nhaân duyeân beân ngoaøi maø taêng tröôûng tham, [saân, si... cho ñeán ñöôïc] giaûi thoaùt. Cho neân lôøi oâng noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu rieâng coù töï taùnh, khoâng do naêm traàn maø sanh tham, [saân, si... cho ñeán ñöôïc] giaûi thoaùt,’ ñoù laø khoâng hôïp lyù.

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng: ‘Coù nhöõng keû naêm giaùc quan chaúng ñuû, nhöng coù nhieàu taøi saûn, vaät baùu, ñöôïc soáng raát töï do; laïi coù nhöõng ngöôøi tuy ñaày ñuû caùc giaùc quan 1

Trong caâu naøy nguyeân baûn Haùn vaên duøng chöõ giaùc quaùn (覺觀), laø caùch dòch cuõ cuûa taàm töù (尋伺), chæ chung taát caû caùc tö töôûng thoâ (taàm) vaø vi teá (töù). Nhöõng baûn tröôùc ñaây coù khi dòch thaønh giaùc quan, coù khi ñeå nguyeân töø giaùc quaùn, ñeàu khoâng laøm roõ yù. Chính do caùc tö töôûng (thoâ vaø teá) xaáu aùc maø khôûi sanh tham, saân, si...; vaø cuõng nhôø caùc tö töôûng (thoâ vaø teá) toát laønh maø coù söï khôûi ñaàu tu taäp höôùng ñeán giaûi thoaùt.

369

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöng ngheøo tuùng, khoâng ñöôïc soáng töï do. Do ñoù bieát raèng hoï saün coù töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân.’ Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Chuùng sanh do nghieäp maø coù quaû baùo. Quaû baùo aáy coù ba loaïi, moät laø quaû baùo ngay trong ñôøi hieän taïi, hai laø quaû baùo vaøo ñôøi keá tieáp, ba laø quaû baùo vaøo nhöõng ñôøi sau nöõa. Söï ngheøo tuùng, giaøu sang hoaëc ñaày ñuû hay khoâng ñaày ñuû caùc giaùc quan ñeàu laø nhöõng nghieäp khaùc nhau. Neáu laø coù töï taùnh thì nhöõng ngöôøi ñaày ñuû caùc caên leõ ra cuõng phaûi giaøu coù sung tuùc; nhöõng keû giaøu coù leõ ra cuõng phaûi ñaày ñuû caùc caên [vì laø töï taùnh toát ñeïp].

Nhöng thöïc teá tröôùc maét khoâng phaûi nhö theá, neân bieát chaéc raèng khoâng saün coù töï taùnh, thaûy ñeàu do nhaân duyeân.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng noùi: ‘Nhöõng treû con ôû theá gian chöa bieát phaân bieät nhaân duyeân naêm traàn caûnh, nhöng chuùng cuõng khoùc, cuõng cöôøi, cho neân taát caû ñeàu saün coù töï taùnh.’ Nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Neáu chuùng saün coù töï taùnh thì neáu cöôøi aét phaûi cöôøi luoân, neáu khoùc thì phaûi khoùc maõi, khoâng theå coù luùc cöôøi luùc khoùc. Neáu ñaõ coù luùc cöôøi luùc khoùc, neân bieát raèng taát caû ñeàu do nhaân duyeân. Vì vaäy, khoâng neân noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu saün coù töï taùnh, khoâng do nhaân duyeân.’”

Phaïm chí Naïp Y laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân maø coù, vaäy caùi thaân naøy do nhaân duyeân gì?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhaân duyeân cuûa thaân naøy laø phieàn naõo vaø nghieäp.”

370

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Phaïm chí [Naïp Y] hoûi: “Theá Toân! Nhö thaân naøy laø do phieàn naõo vaø nghieäp, vaäy phieàn naõo vaø nghieäp aáy coù theå döùt tröø chaêng?”

Phaät daïy: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Thaät coù theå döùt tröø.”

Phaïm chí [Naïp Y] thöa: “Baïch Theá Toân! Xin ngaøi vì con phaân bieät giaûng thuyeát, khieán con ñöôïc nghe roài coù theå ngay taïi nôi ñaây maø döùt tröø phieàn naõo vaø nghieäp.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu ai roõ bieát hoaøn toaøn thoâng suoát veà hai beân vaø khoaûng giöõa, ngöôøi aáy seõ döùt tröø ñöôïc phieàn naõo vaø nghieäp.”

Phaïm chí [Naïp Y] thöa: “Baïch Theá Toân! Con ñaõ roõ bieát, ñaït ñöôïc caùch nhìn theo ñuùng Chaùnh phaùp.”

Phaät hoûi: “OÂng roõ bieát nhö theá naøo?”

Phaïm chí [Naïp Y] thöa: “Baïch Theá Toân! Hai beân ñoù laø saéc vaø giaûi thoaùt khoûi saéc; khoaûng giöõa töùc laø Taùm Chaùnh ñaïo. Ñoái vôùi thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, oâng ñaõ roõ bieát veà hai beân, döùt tröø ñöôïc phieàn naõo vaø nghieäp.”

Phaïm chí [Naïp Y] laïi thöa: “Baïch Theá Toân! Xin cho pheùp con xuaát gia thoï giôùi.” Ñöùc Phaät lieàn goïi: “Laønh thay, haõy ñeán ñaây, tyø-kheo!”

Lôøi Phaät vöøa döùt, Phaïm chí Naïp Y lieàn ngay khi aáy döùt tröø heát thaûy phieàn naõo trong Ba coõi, chöùng ñaéc quaû A-lahaùn.

Luùc aáy, laïi coù moät baø-la-moân teân laø Hoaèng Quaûng leân tieáng hoûi raèng: “Coà-ñaøm! Ngaøi coù bieát ñöôïc yù nghó cuûa toâi hieän giôø hay chaêng?”

371

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät noùi: “Thieän nam töû! Nieát-baøn laø thöôøng, caùc phaùp höõu vi laø voâ thöôøng, söï cong vaïy laø taø kieán, chaùnh tröïc laø Thaùnh ñaïo.”

Baø-la-moân Hoaèng Quaûng hoûi: “Coà-ñaøm! Do nhaân duyeân gì ngaøi noùi ra nhö vaäy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! YÙ oâng thöôøng cho raèng [vieäc ngöôøi xuaát gia] khaát thöïc laø thöôøng, nhaän cuùng döôøng rieâng taïi nhaø gia chuû laø voâ thöôøng; söï cong vaïy laø oå khoaù cöûa vaøo nhaø, chaùnh tröïc laø ngoïn côø cuûa vua trôøi Ñeá Thích.

Cho neân ta [nöông theo ñoù maø] noùi: ‘Nieát-baøn laø thöôøng, caùc phaùp höõu vi laø voâ thöôøng, cong vaïy laø taø kieán, chaùnh tröïc laø Taùm chaùnh ñaïo. Nhö vaäy chaúng phaûi ñuùng nhö choã suy nghó cuûa oâng tröôùc ñoù hay sao?”

Baø-la-moân noùi: “Quaû thaät Coà-ñaøm bieát ñöôïc trong taâm toâi. Thöa Coà-ñaøm! Taùm Chaùnh ñaïo aáy coù theå khieán cho chuùng sanh ñöôïc döùt tröø taát caû [phieàn naõo vaø nghieäp] hay chaêng?”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân laëng thinh khoâng ñaùp.

Baø-la-moân [Hoaèng Quaûng] noùi: “Coà-ñaøm ñaõ bieát ñöôïc trong taâm toâi, nay ñoái vôùi caâu hoûi cuûa toâi vì sao laïi laëng thinh khoâng ñaùp?”

Baáy giôø, ngaøi Kieàu-traàn-nhö lieàn noùi: “Ñaïi baø-la-moân!

Neáu coù ai hoûi theá gian laø giôùi haïn hay khoâng giôùi haïn, thì ñöùc Nhö Lai thöôøng laëng thinh chaúng ñaùp. Taùm Thaùnh ñaïo laø con ñöôøng chaùnh tröïc, Nieát-baøn laø thöôøng. Neáu ai tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo lieàn ñöôïc döùt tröø taát caû [phieàn naõo vaø nghieäp]; neáu khoâng tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo, thì khoâng theå ñöôïc dieät tröø taát caû [phieàn naõo vaø nghieäp].

372

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Ñaïi baø-la-moân! Ví nhö coù moät thaønh lôùn, töôøng thaønh bao quanh ñeàu khoâng coù choã troáng, chæ coù moät cöûa vaøo thaønh maø thoâi. Ngöôøi giöõ cöûa thaønh raát thoâng minh trí tueä, bieát phaân bieät nhöõng ai neân cho qua thì cho qua, nhöõng ai neân ngaên laïi thì ngaên laïi. Tuy ngöôøi aáy khoâng theå bieát ñöôïc soá ngöôøi vaøo ra laø nhieàu hay ít, nhöng bieát chaéc raèng taát caû nhöõng ai muoán vaøo hay ra ñeàu phaûi qua cöûa aáy.

“Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai cuõng theá. Thaønh lôùn laø ví vôùi Nieát-baøn, cöûa thaønh ví vôùi Taùm Thaùnh ñaïo, ngöôøi giöõ cöûa thaønh ví vôùi Nhö Lai. “Thieän nam töû! Nay tuy Nhö Lai khoâng ñaùp vôùi oâng laø döùt tröø heát hay khoâng döùt tröø heát taát caû [phieàn naõo vaø nghieäp], nhöng ai muoán ñöôïc döùt tröø heát taát caû [phieàn naõo vaø nghieäp] ñeàu caàn phaûi tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo aáy.”

Baø-la-moân [Hoaèng Quaûng] noùi: “Laønh thay, laønh thay! Ñaïi ñöùc Kieàu-traàn-nhö! Nhö Lai kheùo giaûng Chaùnh phaùp vi dieäu. Nay toâi thaät loøng muoán roõ bieát thaønh lôùn Nieátbaøn aáy, muoán roõ bieát Taùm thaùnh ñaïo ñeå töï mình laøm ngöôøi giöõ cöûa thaønh.”

Kieàu-traàn-nhö noùi: “Laønh thay, laønh thay! Baø-la-moân, nay oâng coù theå phaùt taâm Voâ thöôïng roäng lôùn thay!”

Phaät daïy: “Thoâi ñi, Kieàu-traàn-nhö, oâng khoâng neân noùi ra lôøi aáy! Vì chaúng phaûi ñeán hoâm nay vò baø-la-moân naøy môùi phaùt taâm nhö vaäy.

“Kieàu-traàn-nhö! Vaøo thuôû quaù khöù, caùch nay voâ löôïng kieáp, coù moät ñöùc Phaät Theá Toân hieäu laø Phoå Quang Minh, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, 373

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân. Vò baø-la-moân naøy ñaõ töøng ñoái tröôùc ñöùc Phaät aáy phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Trong Hieàn kieáp naøy, oâng aáy seõ thaønh Phaät.

OÂng aáy töø laâu ñaõ thoâng ñaït, hieåu raønh töôùng traïng cuûa caùc phaùp, nhöng vì chuùng sanh neân thò hieän vaøo trong chuùng ngoaïi ñaïo, chæ daïy cho hoï nhöõng ñieàu chöa bieát.

“Kieàu-traàn-nhö! Vì nhaân duyeân aáy, oâng khoâng neân noùi [vôùi vò baø-la-moân naøy] raèng: ‘Nay oâng coù theå phaùt taâm lôùn lao nhö vaäy.’”

Luùc aáy, tuy ñöùc Theá Toân ñaõ bieát nhöng [phöông tieän] hoûi Kieàu-traàn-nhö raèng: “Tyø-kheo A-nan hieän ñang ôû ñaâu?”

Kieàu-traàn-nhö ñaùp: “Baïch Theá Toân! Tyø-kheo A-nan hieän ôû ngoaøi röøng Sa-la, caùch ñaïi hoäi naøy möôøi hai dotuaàn, nhöng ñang bò saùu möôi boán ngaøn öùc chuùng ma nhieãu loaïn. Chuùng ma aáy thaûy ñeàu töï bieán thaân thaønh hình töôïng Nhö Lai, moät soá noùi raèng: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh ra’; moät soá khaùc laïi noùi: ‘Taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng do nhaân duyeân sanh ra’; laïi moät soá khaùc nöõa noùi: ‘Taát caû nhaân duyeân ñeàu laø phaùp thöôøng, nhöõng phaùp do duyeân sanh ñeàu laø voâ thöôøng’; laïi coù moät soá khaùc noùi: ‘Naêm aám laø chaân thaät’; hoaëc noùi: ‘Naêm aám laø hö doái’; laïi noùi veà caùc nhaäp, caùc giôùi cuõng [maâu thuaãn] nhö vaäy; hoaëc coù moät soá noùi Möôøi hai nhaân duyeân, moät soá khaùc noùi: ‘Thaät ra chæ coù boán duyeân’; laïi coù moät soá khaùc noùi: ‘Caùc phaùp döôøng nhö huyeãn hoùa, nhö nhöõng gôïn soùng lung linh sanh ra döôùi trôøi naéng noùng’; laïi coù moät soá khaùc noùi: ‘Nhaân söï nghe maø ñaït ñöôïc Chaùnh phaùp’; laïi coù moät soá khaùc noùi: ‘Nhaân söï suy xeùt maø ñaït ñöôïc Chaùnh phaùp’; laïi coù moät soá khaùc noùi: ‘Nhaân söï tu taäp maø ñaït ñöôïc 374

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Chaùnh phaùp’; laïi coù moät soá khaùc daïy phaùp quaùn baát tònh; laïi coù moät soá khaùc daïy thôû ra thôû vaøo; laïi coù moät soá khaùc daïy phaùp quaùn Töù nieäm xöù; laïi coù moät soá khaùc daïy ba caùch quaùn xeùt nghóa lyù, baûy caùch phöông tieän; laïi coù moät soá khaùc daïy veà Noaõn phaùp, Ñænh phaùp, Nhaãn phaùp, Theá gian ñeä nhaát phaùp, caùc ñòa vò Höõu hoïc, Voâ hoïc, Boà Taùt Sô truï cho ñeán Thaäp truï; hoaëc coù moät soá khaùc daïy veà Khoâng, Voâ töôùng, Voâ taùc; laïi coù moät soá khaùc daïy [caùc kinh] Tuña-la, Kyø-daï, Tyø-giaø-la-na, Giaø-ñaø, Öu-ñaø-na, Ni-ñaø-na, A-ba-ñaø-na, Y-ñeá-muïc-ña-giaø, Xaø-ñaø-giaø, Tyø-phaät-löôïc, A-phuø-ñaø-ñaït-ma, Öu-ba-ñeà-xaù; hoaëc coù moät soá khaùc daïy veà Töù nieäm xöù, Töù chaùnh caàn, Töù nhö yù tuùc, Nguõ caên, Nguõ löïc, Thaát giaùc [chi], Baùt Thaùnh ñaïo; hoaëc laïi daïy veà Noäi khoâng, Ngoaïi khoâng, Noäi ngoaïi khoâng, Höõu vi khoâng, Voâ vi khoâng, Voâ thuûy khoâng, Taùnh khoâng, Vieãn ly khoâng, Taùn khoâng, Töï töôùng khoâng, Voâ töôùng khoâng, AÁm khoâng, Nhaäp khoâng, Giôùi khoâng, Thieän khoâng, Baát thieän khoâng, Voâ kyù khoâng, Boà-ñeà khoâng, Ñaïo khoâng, Nieát-baøn khoâng, Haønh khoâng, Ñaéc khoâng, Ñeä nhaát nghóa khoâng, Khoâng khoâng, Ñaïi khoâng.

“Hoaëc coù moät soá ma thò hieän thaàn thoâng bieán hoùa, töø thaân mình tuoân ra nöôùc, löûa; hoaëc phía treân thaân tuoân ra nöôùc, phía döôùi thaân phoùng ra löûa; phía döôùi thaân tuoân ra nöôùc, phía treân thaân phoùng ra löûa; hoaëc [naèm nghieâng,] hoâng traùi ôû döôùi, hoâng maët phun nöôùc [leân treân]; hoaëc hoâng maët ôû döôùi, hoâng traùi phun nöôùc [leân treân]; hoaëc moät hoâng phoùng ra saám seùt, moät hoâng tuoân möa; hoaëc coù moät soá khaùc thò hieän caùc caûnh giôùi cuûa chö Phaät; moät soá khaùc laïi thò hieän Boà Taùt sô sanh, ñi tôùi baûy böôùc, roài ôû trong cung vua höôûng thuï naêm duïc laïc; cho ñeán baét ñaàu xuaát 375

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

gia, traûi tu khoå haïnh, ñeán caây boà-ñeà ngoài nhaäp Tam-muoäi, phaù hoaïi quaân ma, chuyeån baùnh xe Chaùnh phaùp, hieän ñaïi thaàn thoâng, nhaäp caûnh giôùi Nieát-baøn.

“Baïch Theá Toân! Tyø-kheo A-nan thaáy nhöõng vieäc nhö vaäy roài, töï suy xeùt raèng: ‘Töø tröôùc ñeán nay ta chöa töøng thaáy nhöõng thaàn thoâng bieán hoùa nhö vaäy. Ai ñaõ laøm ra nhö theá? Leõ naøo khoâng phaûi ñöùc Theá Toân Thích-ca laøm ra ñoù sao?’ [Tyø-kheo A-nan] muoán ñöùng daäy, muoán môû mieäng noùi, nhöng khoâng theå [laøm ñöôïc] theo yù muoán.

“Tyø-kheo A-nan ñaõ sa vaøo löôùi ma, laïi suy nghó raèng: ‘Choã thuyeát daïy cuûa chö Phaät [naøy], moãi vò ñeàu khaùc nhau.

Nay ta bieát tin nhaän vò naøo?’

“Baïch Theá Toân! Hieän nay A-nan chòu khoå naõo raát lôùn.

Tuy oâng aáy nhôù töôûng ñeán Nhö Lai nhöng khoâng ai coù theå cöùu ñöôïc. Vì nhaân duyeân aáy neân A-nan khoâng ñeán nôi ñaïi chuùng naøy.”1 Luùc aáy, Boà Taùt Ma-ha-taùt Vaên-thuø-sö-lôïi baïch Phaät: “Theá Toân! Trong ñaïi chuùng naøy coù ñuû chö Boà Taùt, töø nhöõng vò ñaõ phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà moät ñôøi, cho ñeán nhöõng vò ñaõ töøng phaùt taâm Boà-ñeà trong voâ löôïng ñôøi; thaûy ñeàu ñaõ töøng thöôøng xuyeân cuùng döôøng voâ löôïng chö Phaät, loøng daï kieân coá, tu haønh ñaày ñuû töø Boá thí Ba-la-maät cho ñeán Baùt-nhaõ Ba-la-maät; thaønh töïu coâng ñöùc, töø laâu ñaõ ñöôïc gaàn guõi voâ löôïng chö Phaät, tu haønh Phaïm haïnh thanh tònh, ñaït ñöôïc taâm Boà-ñeà khoâng thoái chuyeån, ñöôïc phaùp nhaãn khoâng thoái chuyeån, phaùp naém giöõ khoâng thoái chuyeån, phaùp nhaãn ñuùng nhö Chaùnh phaùp, 1

Theo noäi dung ôû ñaây thì ngaøi A-nan ñaõ vaéng maët hoaøn toaøn töø ñaàu kinh cho ñeán luùc naøy, khoâng töï mình ñöôïc nghe taát caû nhöõng söï thuyeát giaûng ñaõ qua cuûa Phaät.

376

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

voâ soá tam-muoäi nhö tam-muoäi Thuû Laêng Nghieâm... Nhöõng baäc [Boà Taùt] nhö vaäy, neáu ñöôïc nghe kinh Ñaïi thöøa thì khoâng heà sanh loøng nghi ngôø, kheùo bieát phaân bieät, tuyeân thuyeát yù nghóa Tam baûo cuøng moät taùnh töôùng, thöôøng truï khoâng bieán ñoåi; [caùc vò naøy] khi nghe nhöõng vieäc khoâng theå nghó baøn khoâng sanh loøng kinh quaùi; khi nghe moïi leõ [chaân thaät] khoâng sanh loøng sôï seät; thoâng ñaït roõ bieát heát thaûy taùnh phaùp; caùc vò coù theå thoï trì heát thaûy Möôøi hai boä kinh, giaûng roäng nghóa lyù; cuõng coù theå thoï trì Möôøi hai boä kinh cuûa voâ löôïng chö Phaät. “[Baïch Theá Toân! Trong phaùp hoäi naøy coù ñuû caùc vò Boà Taùt nhö vaäy,] lo gì khoâng coù ngöôøi thoï trì kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn naøy? Vaäy do nhaân duyeân gì [Theá Toân laïi] hoûi Kieàu-traàn-nhö [veà vieäc] A-nan hieän ñang ôû ñaâu?”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: “Thieän nam töû! Haõy laéng nghe cho kyõ! [Luùc tröôùc,] sau khi ta thaønh Phaät ñöôïc hôn ba möôi naêm, truï taïi thaønh Vöông Xaù. Baáy giôø ta coù hoûi caùc vò tyø-kheo raèng: ‘Chö tyø-kheo!

Hieän nay, trong ñaïi chuùng naøy ai coù theå vì ta thoï trì Möôøi hai boä kinh cuûa Nhö Lai, laøm keû caän keà cung caáp moïi söï caàn duøng cho ta maø khoâng ñeå maát phaàn lôïi ích cuûa töï thaân?’1 “Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö ôû trong ñaïi chuùng, thöa raèng: ‘Baïch Theá Toân! Con coù theå thoï trì Möôøi hai boä kinh, laøm keû caän keà phuïng söï Theá Toân maø khoâng ñeå maát phaàn lôïi ích cuûa töï thaân.’ Ta noùi: ‘Kieàu-traàn-nhö! OÂng ñaõ giaø yeáu, cuõng caàn coù ngöôøi ñeå sai khieán, sao laïi muoán laøm keû phuïng söï cho ta?’

1

Theo ñoaïn naøy coù theå thaáy roõ laø trong hôn 30 naêm ñöùc Phaät hoaèng hoùa sau khi thaønh Chaùnh giaùc, ngaøi A-nan vaãn chöa giöõ vai troø thò giaû keà caän beân Phaät.

377

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Khi aáy, Xaù-lôïi-phaát laïi thöa raèng: ‘Baïch Theá Toân! Con coù theå thoï trì taát caû lôøi Phaät daïy, cung caáp moïi söï caàn duøng cho Theá Toân maø khoâng ñeå maát phaàn lôïi ích cuûa töï thaân.’

“Ta noùi: ‘Xaù-lôïi-phaát! OÂng ñaõ giaø yeáu, cuõng caàn coù ngöôøi ñeå sai khieán, sao laïi muoán laøm keû phuïng söï cho ta?’ Cho ñeán naêm traêm vò A-la-haùn [laàn löôït thöa thænh] cuõng ñeàu nhö vaäy, ta khoâng chaáp nhaän moät ngöôøi naøo.

“Baáy giôø, Muïc-kieàn-lieân ôû trong ñaïi chuùng coù suy nghó raèng: ‘Nhö Lai hoâm nay trong soá naêm traêm tyø-kheo [A-lahaùn] khoâng nhaän ngöôøi naøo laøm thò giaû, [khoâng bieát] yù Phaät muoán ai laøm coâng vieäc naøy?’

“Suy nghó nhö vaäy roài, Muïc-kieàn-lieân lieàn nhaäp ñònh, thaáy ñöôïc taâm Nhö Lai höôùng veà A-nan, [chaáp nhaän A-nan laøm thò giaû, roõ raøng] nhö maët trôøi vöøa moïc leân chieáu aùnh saùng veà böùc töôøng phía taây. Thaáy roõ nhö vaäy roài, Muïckieàn-lieân lieàn xuaát ñònh, noùi vôùi Kieàu-traàn-nhö: ‘Ñaïi ñöùc!

Toâi [nhaäp ñònh] quaùn xeùt thaáy Nhö Lai muoán A-nan laøm thò giaû cho ngaøi.’

“Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö vaø naêm traêm vò A-la-haùn cuøng ñi ñeán choã A-nan, noùi raèng: ‘A-nan! Nay oâng neân laøm thò giaû cho Nhö Lai, mong oâng chaáp nhaän vieäc aáy.’

“A-nan noùi: ‘Caùc vò ñaïi ñöùc! Toâi thaät khoâng laøm noåi vieäc phuïng söï Nhö Lai. Vì sao vaäy? Nhö Lai laø ñaáng toân troïng nhö chuùa sö töû, nhö roàng, nhö löûa; nay toâi nhô nhôùp, yeáu ñuoái, sao coù theå lo lieäu noåi vieäc aáy?’

“Chö tyø-kheo lieàn baûo: ‘A-nan! Nhö oâng nhaän lôøi chuùng toâi phuïng söï Nhö Lai, oâng seõ ñöôïc lôïi ích lôùn.’

378

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Thænh caàu nhö vaäy ñeán laàn thöù nhì, laàn thöù ba, A-nan lieàn noùi: ‘Caùc vò ñaïi ñöùc! Toâi cuõng khoâng daùm caàu ñöôïc söï lôïi ích lôùn, vì thaät toâi khoâng ñuû söùc caän keà phuïng söï Nhö Lai.’ “Baáy giôø, Muïc-kieàn-lieân lieàn noùi: ‘A-nan! OÂng coøn coù ñieàu chöa bieát.’

“A-nan noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Xin oâng noùi ra.’

“Muïc-kieàn-lieân noùi: ‘Hoâm qua, Nhö Lai muoán choïn ngöôøi laøm thò giaû trong chuùng taêng. Naêm traêm vò A-la-haùn ñeàu [laàn löôït] xin laøm vieäc aáy, nhöng Nhö Lai khoâng chaáp thuaän ai. Toâi lieàn nhaäp ñònh, quaùn xeùt bieát yù Nhö Lai muoán oâng laøm vieäc aáy. Sao oâng laïi [traùi yù] khoâng nhaän?’

“A-nan nghe vaäy roài lieàn chaép tay, quyø xuoáng noùi raèng: “Caùc vò ñaïi ñöùc! Neáu coù vieäc aáy, xin Nhö Lai Theá Toân chaáp thuaän ba lôøi thænh nguyeän cuûa toâi, toâi seõ vaâng theo yù chuùng taêng maø laøm ngöôøi caän keà phuïng söï Nhö Lai.’ “Muïc-kieàn-lieân hoûi: ‘Ba lôøi thænh nguyeän nhö theá naøo?’

“A-nan thöa: ‘Moät laø, neáu Nhö Lai duøng aùo cuõ cuûa ngaøi maø ban cho toâi, xin cho pheùp toâi khoâng nhaän; hai laø, neáu Nhö Lai nhaän lôøi thoï thænh cuùng döôøng rieâng taïi nhaø ñaønvieät,1 xin cho pheùp toâi khoâng ñi cuøng; ba laø, xin cho toâi ñöôïc vaøo ra [choã cuûa Nhö Lai] baát kyø luùc naøo. Neáu Phaät chaáp thuaän ba lôøi thænh nguyeän aáy, toâi seõ vaâng lôøi chuùng taêng maø laøm ngöôøi caän keà phuïng söï Nhö Lai.’ “Baáy giôø, Kieàu-traàn-nhö vaø naêm traêm vò tyø-kheo trôû laïi tröôùc Phaät baïch raèng: ‘Chuùng con ñaõ khuyeân tyø-kheo A-nan [nhaän laøm thò giaû], oâng aáy coù thænh caàu ba ñieàu, 1

Ñaøn-vieät, phieân aâm töø Phaïn ngöõ dāna-pati, dòch nghóa laø thí chuû, töùc laø ngöôøi coù tín taâm cuùng döôøng Tam baûo.

379

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

neáu ñöôïc Phaät chaáp thuaän thì seõ vaâng theo yù chuùng taêng maø laøm ngöôøi caän keà phuïng söï Nhö Lai.’ “Naøy Vaên-thuø-sö-lôïi! Luùc baáy giôø ta ñaõ khen ngôïi A-nan raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Tyø-kheo A-nan coù ñuû trí tueä, nhìn thaáy tröôùc [ñeå traùnh ñöôïc] söï ghen gheùt. Vì sao vaäy?

Vì seõ coù keû cho raèng oâng aáy vì côm aên, aùo maëc maø phuïng söï Nhö Lai, neân xin tröôùc vieäc khoâng nhaän aùo cuõ cuûa Nhö Lai, khoâng theo haàu Nhö Lai nhöõng khi thoï thænh cuùng döôøng rieâng taïi nhaø ñaøn-vieät.

“Kieàu-traàn-nhö! Tyø-kheo A-nan coù ñuû trí tueä [neân bieát raèng] neáu vaøo ra coù giôø giaác aét khoâng theå roäng laøm lôïi ích cho Boán boä chuùng, neân môùi xin ñöôïc vaøo ra [choã cuûa Nhö Lai] baát kyø luùc naøo.

“Kieàu-traàn-nhö! Ta vì A-nan maø cho pheùp ba vieäc theo ñuùng yù nguyeän cuûa oâng aáy.’

“Baáy giôø, Muïc-kieàn-lieân trôû laïi baûo A-nan raèng: ‘Toâi ñaõ vì oâng thöa thænh ba vieäc. Ñöùc Nhö Lai Ñaïi töø ñaõ chaáp thuaän caû roài.’

“A-nan noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Neáu Phaät ñaõ chaáp thuaän, toâi xin ñeán laøm ngöôøi caän keà phuïng söï.’

“Naøy Vaên-thuø-sö-lôïi! A-nan theo phuïng söï ta treân hai möôi naêm, thöôøng coù ñuû taùm ñieàu khoâng theå nghó baøn.

Nhöõng gì laø taùm ñieàu?

“Moät laø, töø khi baét ñaàu phuïng söï ta cho ñeán nay ñaõ treân hai möôi naêm, oâng aáy khoâng heà ñi cuøng ta moãi khi ta thoï thænh cuùng döôøng rieâng taïi nhaø ñaøn-vieät.

“Hai laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, oâng aáy chaúng heà thoï nhaän y phuïc cuõ cuûa ta.

380

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

“Ba laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, oâng aáy chöa bao giôø ñeán gaëp ta khoâng phaûi luùc.

“Boán laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, maëc duø oâng aáy vaãn coøn chöa döùt saïch phieàn naõo, nhöng khi theo ta vaøo ra nôi cung vua hay caùc nhaø sang troïng quyù toäc, nhìn thaáy caùc myõ nhaân cuøng thieân nöõ, long nöõ... oâng aáy cuõng khoâng heà khôûi sanh tham duïc.

“Naêm laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, oâng aáy thoï trì Möôøi hai boä kinh do ta thuyeát giaûng, moãi khi ñöôïc nghe thì khoâng [bao giôø queân soùt phaûi] hoûi laïi, ví nhö ngöôøi ta roùt nöôùc töø bình naøy sang bình khaùc [khoâng chuùt hao hôùt]. Tröø ra chæ coù moät laàn duy nhaát oâng aáy hoûi laïi ta maø thoâi. Thieän nam töû! Khi thaùi töû Löu Ly taøn saùt nhöõng ngöôøi thuoäc doøng hoï Thích-ca, phaù hoaïi thaønh Catyø-la, A-nan oâm loøng saàu naõo, caát tieáng khoùc to, ñi ñeán choã ta hoûi raèng: ‘Nhö Lai vaø con ñeàu sanh ôû thaønh aáy, ñeàu laø doøng hoï Thích-ca, taïi sao [gaëp vieäc thaûm thieát naøy maø] nhan saéc Nhö Lai vaãn choùi saùng nhö thöôøng, coøn con thì [dung nhan] tieàu tuïy?’ Khi aáy ta ñaùp raèng: ‘A-nan! Ta coù tu Khoâng ñònh neân khoâng gioáng nhö oâng.’ Qua ba naêm sau, A-nan coù hoûi laïi ta: ‘Baïch Theá Toân! Khi con ñeán thaønh Catyø-la töøng ñöôïc nghe raèng Nhö Lai coù tu Khoâng ñònh, vieäc aáy coù thaät hay chaêng?’ Ta ñaùp: ‘A-nan! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Quaû nhö lôøi oâng noùi.’

“Saùu laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, tuy chöa ñaït ñöôïc Tha taâm trí [ñeå thaáu hieåu taâm ngöôøi khaùc], nhöng oâng aáy thöôøng bieát ñöôïc caùc choã nhaäp ñònh cuûa Nhö Lai. 381

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Baûy laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, tuy oâng aáy chöa ñaït ñöôïc Nguyeän trí1 nhöng coù theå roõ bieát veà nhöõng chuùng sanh tìm ñeán vôùi Nhö Lai, nhö coù ngöôøi trong ñôøi hieän taïi ñaït ñöôïc boán quaû sa-moân, coù ngöôøi qua ñôøi sau môùi ñaït ñöôïc, laïi coù ngöôøi [ñôøi sau] seõ ñöôïc thaân ngöôøi, coù ngöôøi seõ ñöôïc thaân chö thieân.

“Taùm laø, töø khi baét ñaàu theo phuïng söï ta ñeán nay, taát caû nhöõng lôøi daïy saâu kín cuûa Nhö Lai oâng aáy ñeàu coù theå hieåu roõ.

“Thieän nam töû! Vì tyø-kheo A-nan coù ñuû taùm ñieàu khoâng theå nghó baøn nhö theá, neân ta goïi oâng aáy laø Kho chöùa Kinh ñieån.2 “Thieän nam töû! Tyø-kheo A-nan coù ñuû taùm phaùp ñeå coù theå thoï trì moät caùch troïn veïn Möôøi hai boä kinh. Nhöõng gì laø taùm? Moät laø coäi goác loøng tin kieân coá; hai laø loøng daï chaân chaát ngay thaúng; ba laø thaân khoâng coù beänh khoå; boán laø thöôøng chuyeân caàn tinh taán; naêm laø coù ñaày ñuû trí nhôù; saùu laø loøng khoâng kieâu maïn; baûy laø thaønh töïu taâm an ñònh; taùm laø coù ñuû trí tueä sanh ra töø söï nghe nhaän [Chaùnh phaùp].

“Naøy Vaên-thuø-sö-lôïi! Vaøo ñôøi Phaät Tyø-baø-thi, ñeä töû thò giaû laø A-thuùc-ca cuõng coù ñuû taùm phaùp aáy; ñeán ñôøi ñöùc Nhö Lai Thi-khí, ñeä töû thò giaû laø Sai-ma-ca-la; qua ñôøi Phaät Tyø-xaù-phuø, ñeä töû thò giaû laø Öu-ba-phieán-ñaø; ñôøi Phaät Ca1

Nguyeän trí, teân Phaïn ngöõ laø praṇidhi-jñāna, chæ trí tueä do nguyeän löïc daãn sanh, tuøy nguyeän maø roõ bieát.

2 Nguyeân baûn duøng Ña vaên taïng, dòch saùt nghóa laø kho chöùa [nhöõng ñieàu] nghe nhieàu; nhöng ôû ñaây khoâng chæ chung taát caû nhöõng ñieàu ñöôïc nghe, maø chæ ñeán nhöõng kinh ñieån A-nan ñaõ nghe Phaät thuyeát giaûng, vì theá chuùng toâi dòch laø Kho chöùa Kinh ñieån ñeå roõ yù hôn.

382

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

la-cöu-thoân-ñaïi, ñeä töû thò giaû laø Baït-ñeà; ñôøi Phaät Ca-na Maâu-ni, ñeä töû thò giaû laø Toâ-trì; ñôøi Phaät Ca-dieáp, ñeä töû thò giaû laø Dieáp-baø-maät-ña; taát caû ñeàu laø nhöõng vò thò giaû coù ñuû taùm phaùp aáy. Nay thò giaû cuûa ta laø A-nan cuõng coù ñuû taùm phaùp aáy. Cho neân ta goïi tyø-kheo A-nan laø Kho chöùa Kinh ñieån.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng noùi, trong ñaïi chuùng naøy coù voâ löôïng voâ bieân Boà Taùt, nhöng caùc vò Boà Taùt naøy ñeàu gaùnh vaùc traùch nhieäm naëng neà laø [tu taäp] ñaïi töø ñaïi bi.

Do nhaân duyeân töø bi aáy, ai naáy ñeàu gaáp ruùt lo vieäc [giaùo hoùa] ñieàu phuïc nhöõng thaân quyeán chung quanh hoï vaø töï [tu chænh] trang nghieâm baûn thaân. Vì leõ aáy, sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, nhöõng vò Boà Taùt naøy ñeàu khoâng theå tuyeân thuyeát thoâng suoát Möôøi hai boä kinh, hoaëc neáu Boà Taùt naøo coù luùc tuyeân thuyeát thì laïi khoâng ñöôïc ngöôøi ta tin nhaän.

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Tyø-kheo A-nan voán laø em trai ta, ñaõ theo phuïng söï ta hôn hai möôi naêm, nhöõng giaùo phaùp ñaõ ñöôïc nghe, oâng aáy ñeàu thoï nhaän giöõ gìn troïn veïn, nhö ngöôøi ta roùt nöôùc vaøo bình chöùa. Vì theá, nay ta nhôù laïi maø hoûi A-nan hieän thôøi ôû ñaâu laø [coù yù] muoán cho oâng aáy thoï trì kinh [Ñaïi Baùt] Nieát-baøn naøy.

“Thieän nam töû! Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, neáu coù nhöõng ñieàu gì maø tyø-kheo A-nan chöa ñöôïc nghe thì Boà Taùt Hoaèng Quaûng coù theå roäng truyeàn, coøn nhöõng ñieàu maø A-nan ñaõ nghe thì töï oâng aáy coù theå tuyeân thuyeát thoâng suoát.

“Naøy Vaên-thuø-sö-lôïi! Tyø-kheo A-nan hieän ôû nôi khaùc, caùch ñaïi hoäi naøy möôøi hai do-tuaàn, bò naõo loaïn bôûi saùu möôi boán ngaøn öùc chuùng ma. OÂng neân ñeán ñoù, duøng aâm thanh lôùn tieáng phaùt ra lôøi naøy: 383

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Hôõi taát caû chuùng ma! Haõy laéng nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ! Nay ñöùc Nhö Lai [saép] tuyeân thuyeát Ñaïi Ñaø-la-ni, taát caû haøng chö thieân, roàng, caøn-thaùt-baø, a-tu-la, ca-laàula, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø, ngöôøi vaø loaøi chaúng phaûi ngöôøi, thaàn nuùi, thaàn caây, thaàn soâng, thaàn bieån, thaàn nhaø cöûa... nghe ñeán danh hieäu cuûa Ñaø-la-ni naøy thaûy ñeàu cung kính thoï trì. Chö Phaät Theá Toân nhieàu nhö soá caùt möôøi con soâng Haèng ñaõ cuøng tuyeân thuyeát Ñaø-la-ni naøy, [khieán ngöôøi thoï trì] coù theå chuyeån ñoåi thaân nöõ [thaønh thaân nam], töï roõ bieát nhöõng vieäc ñôøi tröôùc. Neáu coù ngöôøi thöïc haønh ñuû naêm vieäc: Moät laø giöõ gìn Phaïm haïnh,1 hai laø khoâng aên thòt caù, ba laø khoâng uoáng röôïu, boán laø khoâng aên caùc moùn cay noàng, naêm laø thöôøng thích ôû nôi vaéng laëng yeân tónh; roài heát loøng tin nhaän, ñoïc tuïng, sao cheùp Ñaø-lani naøy, neân bieát raèng ngöôøi aáy seõ vöôït qua khoûi baûy möôi baûy öùc kieáp mang thaân keùm coûi, xaáu aùc.”

[Ngay khi aáy,] ñöùc Theá Toân tuyeân thuyeát Ñaø-la-ni [goàm 16 phaàn] nhö sau:2 “A-ma-leä. Tyø-ma-leä. Nieát-ma-leä. Moâng-giaø-leä. Heâ-ma-lanhaõ-kieät-beä. Tam-maïn-na-baït-ñeà-leä. Ta-baø-la-ñaø-ta-ñaønni. Ba-la-ma-tha-ta-ñaøn-ni. Ma-na-tö. A-chuyeát-ñeà. Tyø-lachi. Am-ma-laïi-trì. Baø-lam-ma. Sa-leä-phuù-la-neâ. Phuù-lana. Ma-noâ-laïi-ñeà.”

Luùc aáy, ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi thoï nhaän Ñaø-la-ni do Phaät tuyeân thuyeát roài lieàn ñeán choã A-nan, ôû giöõa chuùng ma leân tieáng noùi raèng: “Naøy caùc quyeán thuoäc ma! Haõy nghe ta noùi chuù Ñaø-la-ni ñaõ thoï nhaän töø ñöùc Phaät.”

1 2

Ñaây coù nghóa laø döùt haún söï daâm duïc.

Nguyeân baûn Haùn vaên trong baûn chöõ Vaïn coù khaéc nhöõng chöõ nhoû ñaùnh daáu töøng phaàn, caû thaûy laø 16 phaàn. Chuùng toâi ñaõ ngaét caâu theo söï ñaùnh daáu naøy.

384

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Ma vöông nghe ñöôïc Ñaø-la-ni aáy roài, thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, lìa boû nghieäp ma, laäp töùc buoâng tha A-nan.

Vaên-thuø-sö-lôïi vaø A-nan cuøng trôû laïi choã Phaät. A-nan gaëp Phaät lieàn chí taâm leã kính roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Phaät baûo A-nan: “Phía ngoaøi röøng sa-la naøy coù moät Phaïm chí teân Tu-baït-ñaø,1 ñaõ giaø ñeán moät traêm hai möôi tuoåi. Tuy oâng aáy ñaõ ñaït ñöôïc naêm thaàn thoâng [cuûa ngoaïi ñaïo], nhöng chöa tröø boû ñöôïc taùnh kieâu maïn. OÂng aáy ñaït ñöôïc pheùp ñònh Phi töôûng phi phi töôûng, ngôõ raèng ñaõ ñaït ñöôïc Nhaát thieát trí, chöùng ñaéc Nieát-baøn. Nay oâng neân ñeán ñoù, noùi vôùi Tu-baït-ñaø raèng: ‘Ñöùc Nhö Lai ra ñôøi [raát hieám gaëp] nhö hoa öu-ñaøm. Hoâm nay, vaøo luùc nöûa ñeâm ngaøi seõ buoâng boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn. Neáu oâng coù vieäc phaûi laøm haõy laøm cho kòp luùc, ñöøng ñeå ngaøy sau phaûi sanh loøng hoái haän.’

“Naøy A-nan! Lôøi oâng noùi ra chaéc chaén oâng aáy seõ tin nhaän. Vì sao vaäy? Vì thuôû tröôùc trong suoát naêm traêm ñôøi oâng ñaõ töøng laøm con trai cuûa Tu-baït-ñaø. Loøng thöông yeâu cuûa oâng aáy [ñoái vôùi oâng tích taäp laâu ngaøy] ñeán nay vaãn chöa döùt heát, vì nhaân duyeân aáy neân seõ tin nhaän lôøi oâng.”

Luùc aáy, A-nan vaâng lôøi Phaät daïy ñeán choã Tu-baït-ñaø, baûo raèng: “Thöa oâng! OÂng neân bieát raèng ñöùc Nhö Lai ra ñôøi [hieám gaëp] nhö hoa öu-ñaøm. Hoâm nay, vaøo luùc nöûa ñeâm ngaøi seõ ngaøi seõ buoâng boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.

1

Tu-baït-ñaø: phieân aâm töø Phaïn ngöõ Subhadra, laø vò Phaïm chí ngoaïi ñaïo ñöôïc Phaät thu nhaän laøm ñeä töû cuoái cuøng tröôùc khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn.

385

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Neáu oâng coù vieäc phaûi laøm haõy laøm cho kòp luùc, ñöøng ñeå ngaøy sau phaûi sanh loøng hoái haän.”

Tu-baït-ñaø noùi: “Laønh thay, A-nan! Hoâm nay toâi seõ ñeán choã Nhö Lai.” Luùc aáy, A-nan ñöa Tu-baït-ñaø trôû veà choã Phaät. Ñeán nôi, Tu-baït-ñaø ngoû lôøi vaán an ñöùc Phaät vaø thöa raèng: “Coàñaøm! Nay toâi muoán thöa hoûi, xin ngaøi theo yù [caâu hoûi cuûa] toâi maø ñaùp.”

Phaät daïy: “Tu-baït-ñaø! Nay thaät ñuùng luùc thích hôïp. Tuøy choã oâng hoûi, ta seõ duøng phöông tieän maø ñaùp theo yù oâng.”

Tu-baït-ñaø lieàn noùi: “Coà-ñaøm! Coù nhöõng sa-moân, baø-lamoân noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh thoï quaû baùo khoå hay vui, thaûy ñeàu do nhaân duyeân laø goác nghieäp ngaøy tröôùc.

Cho neân, neáu coù ngöôøi giöõ giôùi tinh taán, chòu khoå thaân taâm, coù theå phaù tröø goác nghieäp. Goác nghieäp ñaõ döùt, caùc khoå seõ döùt heát. Caùc khoå ñaõ döùt heát, aét seõ ñaït ñöôïc Nieátbaøn. Nghóa aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù sa-moân hay baø-la-moân noùi thuyeát nhö theá, ta seõ laáy laøm thöông xoùt, thöôøng ñeán choã ngöôøi aáy vaø hoûi raèng: ‘Naøy oâng! Coù thaät oâng noùi ra thuyeát nhö theá hay chaêng?’

“Neáu nhö ngöôøi aáy laïi ñaùp raèng: ‘Toâi coù noùi thuyeát nhö theá. Vì sao vaäy? Coà-ñaøm! Toâi nhìn thaáy coù nhöõng chuùng sanh quen laøm vieäc aùc maø coù nhieàu cuûa caûi vaø vaät quyù, ñöôïc soáng töï do; toâi laïi thaáy coù nhöõng ngöôøi tu thieän nhöng ngheøo tuùng thieáu thoán, khoâng ñöôïc töï do. Toâi laïi thaáy coù nhöõng keû ra söùc nhoïc nhaèn nhöng khoâng ñaït ñöôïc choã mong caàu, laïi thaáy coù nhöõng ngöôøi chaúng coù loøng 386

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

mong caàu maø töï nhieân ñaït ñöôïc. Toâi laïi thaáy coù nhöõng keû coù loøng töø khoâng gieát haïi nhöng phaûi bò cheát yeåu, laïi thaáy nhöõng keû öa thích vieäc gieát haïi nhöng ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Toâi laïi thaáy coù nhöõng ngöôøi tu Phaïm haïnh thanh tònh, tinh caàn giöõ giôùi, nhöng trong soá ñoù coù ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt, coù keû laïi khoâng ñöôïc. Cho neân toâi noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh thoï quaû baùo khoå hay vui thaûy ñeàu do nhaân duyeân laø goác nghieäp töø ngaøy tröôùc.’

“Naøy Tu-baït-ñaø! Ta laïi seõ hoûi ngöôøi aáy raèng: ‘Naøy oâng!

Quaû thaät oâng coù thaáy ñöôïc nghieäp quaù khöù hay chaêng?

Neáu coù, nghieäp aáy laø nhieàu hay ít? Khoå haïnh ñôøi hieän taïi coù theå phaù tröø nghieäp aáy nhieàu hay ít? OÂng coù theå bieát ñöôïc nghieäp aáy ñaõ döùt hay chöa döùt chaêng? Nhö nghieäp aáy döùt roài, coù döùt heát taát caû chaêng?’

“Neáu ngöôøi aáy ñaùp raèng: ‘Toâi thaät khoâng bieát.’ Khi aáy, ta seõ vì ngöôøi aáy noùi thí duï raèng: ‘Ví nhö coù ngöôøi thaân truùng teân ñoäc, nhöõng ngöôøi thaân trong nhaø lieàn röôùc thaày thuoác ñeán nhoå muõi teân. Khi muõi teân ñaõ nhoå ra roài, thaân ngöôøi ñöôïc an oån. Möôøi naêm sau, ngöôøi aáy vaãn coøn nhôù roõ: OÂng thaày naøy ñaõ nhoå muõi teân ñoäc cho toâi, duøng thuoác boâi leân giuùp toâi khoûi beänh, yeân vui. Caùc oâng nay ñaõ khoâng theå roõ bieát goác nghieäp quaù khöù [nhö ngöôøi truùng teân ñoäc naøy], laøm sao coù theå bieát raèng khoå haïnh hieän taïi nhaát ñònh coù theå phaù tröø ñöôïc nghieäp quaù khöù?’

“Neáu ngöôøi aáy laïi noùi: ‘Coà-ñaøm! Nay oâng cuõng coù goác nghieäp quaù khöù, vì sao laïi chæ trích rieâng nghieäp quaù khöù cuûa chuùng toâi? Coà-ñaøm! Trong kinh [cuûa oâng thuyeát] cuõng coù noùi: Neáu thaáy ngöôøi giaøu sang nhö yù, neân bieát raèng ñôøi tröôùc töøng öa laøm vieäc boá thí. Nhö vaäy chaúng goïi laø nghieäp quaù khöù ñoù sao?’

387

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ta laïi ñaùp raèng: ‘Naøy oâng! Söï hieåu bieát nhö vaäy laø nhôø so saùnh maø bieát chöù chöa phaûi söï roõ bieát chaân xaùc. Trong phaùp Phaät, coù khi döïa theo nhaân maø bieát quaû, coù khi döïa theo quaû maø bieát nhaân.

“Trong phaùp Phaät coù nghieäp quaù khöù, coù nghieäp hieän taïi; coøn trong giaùo phaùp cuûa caùc oâng thì khaùc, chæ coù nghieäp quaù khöù, khoâng coù nghieäp hieän taïi.

“Giaùo phaùp cuûa caùc oâng khoâng do nôi phöông tieän maø döùt tröø nghieäp; phaùp Phaät thì khaùc, do nôi phöông tieän maø döùt tröø nghieäp.

“Caùc oâng cho raèng khi nghieäp döùt heát thì khoå cuõng döùt.

Phaùp Phaät khoâng noùi nhö vaäy, maø daïy raèng phieàn naõo döùt roài, nghieäp vaø khoå ñeàu phaûi döùt. Vì theá nay ta môùi chæ trích [thuyeát sai laàm veà] nghieäp quaù khöù cuûa caùc oâng.’

“Neáu ngöôøi aáy noùi: ‘Coà-ñaøm! Toâi thaät khoâng bieát. Toâi ñaõ theo thaày maø thoï nhaän nhö vaäy. Chaúng qua thaày toâi noùi thuyeát aáy, chöù thaät khoâng phaûi loãi nôi toâi.’

“Ta seõ hoûi: ‘Naøy oâng! Thaày cuûa oâng laø ai?’

“Neáu ngöôøi aáy ñaùp laø Phuù-lan-na,1 ta laïi hoûi raèng: ‘Vì sao ngaøy tröôùc oâng khoâng hoûi roõ töøng vieäc: Ñaïi sö coù thaät roõ bieát nghieäp quaù khöù chaêng? Neáu thaày oâng noùi: Ta khoâng bieát; thì taïi sao oâng laïi thoï nhaän lôøi cuûa oâng aáy?

Neáu noùi: Ta bieát; leõ ra oâng neân hoûi theâm raèng: Do nhaân duyeân khoå möùc thaáp coù phaûi chòu khoå möùc vöøa, möùc cao hay chaêng? Do nhaân duyeân khoå möùc vöøa coù phaûi chòu khoå möùc thaáp, möùc cao chaêng? Do nhaân duyeân khoå möùc cao 1

Phuù-lan-na, töùc Phuù-lan-na Ca-dieáp, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Pūraṇa-kāśyapa, laø moät trong saùu vò thaày ngoaïi ñaïo vaøo thôøi ñöùc Phaät, thöôøng goïi chung laø Luïc sö ngoaïi ñaïo.

388

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

coù phaûi chòu khoå möùc vöøa, möùc thaáp hay chaêng? Neáu ñaùp raèng: Khoâng phaûi chòu; oâng laïi neân hoûi raèng: Vì sao thaày noùi thoï quaû baùo khoå hay vui chæ do nghieäp quaù khöù, chaúng do nghieäp hieän taïi? Laïi neân hoûi raèng: Caùi khoå hieän taïi [naøy] coù trong quaù khöù hay chaêng? Neáu laø coù trong quaù khöù, thì nghieäp quaù khöù ñaõ döùt caû roài; neáu nghieäp aáy ñaõ döùt caû roài, vì sao ngaøy nay coøn thoï thaân [naøy]? Coøn neáu quaù khöù khoâng coù khoå, chæ coù ôû hieän taïi maø thoâi, vì sao laïi noùi raèng: Khoå hay vui cuûa chuùng sanh, thaûy ñeàu do nghieäp quaù khöù?’

“Naøy oâng! Neáu oâng bieát raèng söï khoå haïnh trong hieän taïi coù theå phaù tröø nghieäp quaù khöù, vaäy bieát laáy gì ñeå phaù tröø khoå haïnh hieän taïi? Neáu khoå haïnh aáy khoâng bò phaù tröø, thì khoå töùc laø thöôøng? Neáu khoå laø thöôøng, taïi sao oâng noùi raèng ñöôïc giaûi thoaùt khoå? Neáu laïi coù haønh vi phaù tröø khoå haïnh [thì khoå laø voâ thöôøng], vaäy quaù khöù ñaõ döùt, laøm sao coù khoå?

“Naøy oâng! Khoå haïnh aáy coù theå khieán nghieäp vui seõ chòu quaû khoå hay chaêng? Laïi coù theå khieán nghieäp khoå seõ chòu quaû vui hay chaêng? Coù theå khieán nghieäp khoâng khoå khoâng vui chaúng phaûi thoï quaû hay chaêng? Coù theå khieán quaû baùo hieän taïi thaønh quaû baùo ñôøi keá tieáp hay chaêng? Coù theá khieán quaû baùo ñôøi keá tieáp thaønh quaû baùo ñôøi hieän taïi hay chaêng? Coù theå khieán hai loaïi quaû baùo ñoù thaønh khoâng coù quaû baùo hay chaêng? Coù theå khieán quaû baùo nhaát ñònh phaûi chòu trôû thaønh khoâng coù quaû baùo hay chaêng? Coù theå khieán [tröôøng hôïp] khoâng coù quaû baùo thaønh quaû baùo nhaát ñònh phaûi chòu hay chaêng?

389

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Neáu ngöôøi aáy laïi noùi: ‘Coà-ñaøm! Khoâng theå.’ Ta seõ hoûi tieáp raèng: ‘Nhaân giaû! Neáu laø khoâng theå, vaäy do nhaân duyeân gì oâng nhaän chòu söï khoå haïnh aáy?

“Naøy oâng! Neân bieát raèng nhaát ñònh coù nghieäp quaù khöù, coù nhaân duyeân hieän taïi. Cho neân ta noùi: ‘Nhaân phieàn naõo sanh nghieäp, nhaân nghieäp phaûi chòu quaû baùo.

“Naøy oâng! Neân bieát raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù nghieäp quaù khöù, coù nhaân hieän taïi. Tuy chuùng sanh coù thoï maïng do nghieäp quaù khöù, nhöng phaûi nhôø nhaân duyeân aên uoáng trong hieän taïi [môùi duy trì ñöôïc thoï maïng ñoù].

“Naøy oâng! Neáu oâng noùi: Chuùng sanh chòu khoå hay vui nhaát ñònh laø do nhaân duyeân goác nghieäp trong quaù khöù.

Vieäc ñoù khoâng ñuùng.

“Vì sao vaäy? Naøy oâng! Ví nhö coù moät ngöôøi, dieät tröø ñöôïc keû oaùn thuø cho nhaø vua. Do nhaân duyeân aáy nhaän ñöôïc nhieàu cuûa caûi, vaät quí, ñöôïc thoï höôûng khoaùi laïc trong hieän taïi. Nhö ngöôøi aáy laø ngay trong ñôøi hieän taïi taïo nhaân cuûa söï vui, ñöôïc höôûng quaû baùo vui. Ví nhö coù ngöôøi gieát cheát vò hoaøng töû maø vua thöông yeâu. Do nhaân duyeân aáy phaûi chòu toäi töû hình. Nhö ngöôøi aáy laø ngay trong ñôøi hieän taïi taïo nhaân cuûa söï khoå, phaûi chòu quaû baùo khoå.

“Naøy oâng! Taát caû chuùng sanh, hieän taïi nhaân nôi boán ñaïi, ñieàu kieän moâi tröôøng, ñaát ñai, nhaân daân... maø nhaän chòu nhöõng söï khoå, söï vui. Cho neân ta noùi: ‘Taát caû chuùng sanh khoâng phaûi chæ nhaân ôû goác nghieäp ñôøi quaù khöù maø chòu khoå hay ñöôïc vui.

“Naøy oâng! Neáu nhôø ôû söùc nhaân duyeân döùt tröø nghieäp [quaù khöù] maø ñöôïc giaûi thoaùt, thì taát caû thaùnh nhaân ñeàu khoâng ñöôïc giaûi thoaùt. Vì sao vaäy? Vì goác nghieäp quaù khöù 390

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

cuûa taát caû chuùng sanh laø khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc. Cho neân ta noùi: Trong khi tu taäp Thaùnh ñaïo, nhôø ñoù coù theå che ngaên nghieäp voâ thuûy voâ chung.

“Naøy oâng! Neáu chòu khoå haïnh maø ñaït ñöôïc ñaïo, thì taát caû suùc sanh leõ ra cuõng ñaït ñöôïc ñaïo, [vì chuùng ñeàu chòu khoå]! Cho neân, tröôùc heát phaûi ñieàu phuïc taâm chöù khoâng phaûi ñieàu phuïc thaân. Vì nhaân duyeân aáy, ta coù noùi trong kinh raèng: ‘Haõy ñoán phaù röøng, ñöøng chæ ñoán caây. Vì sao vaäy? Do coù röøng môùi sanh ra lo sôï, chaúng phaûi do caây.’

Muoán ñieàu phuïc thaân, tröôùc phaûi ñieàu phuïc taâm. Taâm ví vôùi röøng, thaân ví vôùi caây.”

Tu-baït-ñaø noùi: “Baïch Theá Toân! Toâi ñaõ coù ñieàu phuïc taâm tröôùc roài.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng laøm theá naøo coù theå ñieàu phuïc taâm tröôùc?”

Tu-baït-ñaø ñaùp: “Baïch Theá Toân! Tröôùc heát toâi suy xeùt: Duïc laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ tònh. Keá toâi quaùn saéc töùc laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Toâi quaùn nhö vaäy roài, nhöõng phieàn naõo troùi buoäc trong Duïc giôùi bò döùt saïch, [thaàn thöùc] toâi ñaït ñeán Saéc giôùi. Cho neân toâi noùi laø ñaõ ñieàu phuïc taâm tröôùc roài.

“Keá ñoù, toâi laïi quaùn xeùt veà saéc, [thaáy raèng] saéc laø voâ thöôøng, nhö ung nhoït, gheû lôû, nhö chaát ñoäc, nhö muõi teân [gaây haïi]. Toâi thaáy voâ saéc laø thöôøng coøn, thanh tònh, vaéng laëng an tónh. Toâi quaùn xeùt nhö vaäy roài, nhöõng phieàn naõo troùi buoäc trong Saéc giôùi lieàn döùt saïch, [thaàn thöùc] toâi ñaït ñeán Voâ saéc giôùi. Cho neân toâi noùi laø ñaõ ñieàu phuïc taâm tröôùc roài.

391

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Tieáp theo, toâi quaùn xeùt veà töôûng, [thaáy raèng] töôûng laø voâ thöôøng, nhö ung nhoït, gheû lôû, nhö chaát ñoäc, muõi teân [gaây haïi]. Quaùn xeùt nhö vaäy roài, [thaàn thöùc] toâi ñaït ñeán caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng. Caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng aáy laø Nhaát thieát trí, vaéng laëng an tónh, thanh tònh, khoâng coù söï sa ñoïa [xuoáng caûnh giôùi thaáp hôn], thöôøng coøn khoâng bieán ñoåi. Cho neân toâi ñaõ coù theå ñieàu phuïc taâm mình roài.”

Phaät hoûi: “Thieän nam töû! OÂng [nhö vaäy maø] coù theå ñieàu phuïc taâm sao? Choã ñaït ñöôïc cuûa oâng hieän nay laø möùc ñònh Phi töôûng phi phi töôûng, vaãn coøn goïi laø töôûng. Nieát-baøn laø voâ töôûng, laøm sao oâng noùi raèng ñaõ ñaït ñöôïc Nieát-baøn?

“Thieän nam töû! Tröôùc oâng ñaõ cheâ traùch caùi töôûng thoâ keäch, nay sao laïi vöôùng maéc öa thích caùi töôûng tinh teá? Vì khoâng bieát cheâ traùch caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng neân vaãn goïi laø töôûng, [vaãn laø] nhö ung nhoït, gheû lôû, nhö chaát ñoäc, nhö muõi teân [gaây haïi].

“Thieän nam töû! Thaày cuûa oâng laø Uaát-ñaàu-lam-phaát,1 lôïi caên thoâng minh, coøn khoâng theå döùt tröø caûnh giôùi Phi töôûng phi phi töôûng aáy, [roát cuøng coøn] phaûi thoï thaân xaáu aùc, huoáng chi laø nhöõng ngöôøi khaùc?”

Tu-baït-ñaø thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Vaäy phaûi laøm theá naøo ñeå döùt tröø ñöôïc taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu ai quaùn xeùt ñöôïc töôùng 1

Uaát-ñaàu-lam-phaát, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Udrakarāmaputra, ñaïi sö ngoaïi ñaïo noåi tieáng vaøo thôøi ñöùc Phaät. Khi Phaät vöøa môùi xuaát gia taàm ñaïo ñaõ ñeán hoûi ñaïo nôi vò naøy. Teân goïi cuûa oâng coøn ñöôïc phieân aâm theo nhieàu caùch khaùc nhö Uaátñaø-giaø, Öu-ñaø-la-ma töû, Uaát-ñaø-la-ma töû, OÁt-ñaït-laïc-ca, Uaát-ñaø-la-giaø... ñeàu xuaát phaùt töø moät teân Phaïn ngöõ.

392

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

chaân thaät, ngöôøi aáy coù theå döùt tröø ñöôïc taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu.”

Tu-baït-ñaø thöa raèng: “Baïch Theá Toân! Theá naøo goïi laø töôùng chaân thaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Töôùng cuûa voâ töôùng goïi laø töôùng chaân thaät.”

Laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo goïi laø töôùng cuûa voâ töôùng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp [voán] khoâng coù töôùng cuûa rieâng mình, khoâng coù töôùng töø beân ngoaøi, cuõng khoâng coù töôùng cuûa rieâng mình vaø beân ngoaøi; khoâng coù töôùng khoâng do nhaân [maø coù], khoâng coù töôùng taïo taùc, khoâng coù töôùng thoï nhaän; khoâng coù töôùng chuû theå taïo taùc, khoâng coù töôùng chuû theå thoï nhaän; khoâng coù töôùng phaùp vaø chaúng phaûi phaùp; khoâng coù töôùng nam nöõ; khoâng coù töôùng thaàn thöùc; khoâng coù töôùng vi traàn, khoâng coù töôùng thôøi tieát; khoâng laø töôùng cuûa rieâng mình, khoâng laø töôùng cuûa phaùp khaùc, [cuõng] khoâng laø töôùng cuûa rieâng mình vaø phaùp khaùc; khoâng coù töôùng hieän höõu, khoâng coù töôùng khoâng [hieän höõu]; khoâng coù töôùng sanh ra, khoâng coù töôùng chuû theå sanh ra; khoâng coù töôùng nguyeân nhaân, khoâng coù töôùng nhaân cuûa nguyeân nhaân; khoâng coù töôùng keát quaû, khoâng coù töôùng quaû cuûa keát quaû; khoâng coù töôùng ngaøy ñeâm, khoâng coù töôùng saùng toái; khoâng coù töôùng nhìn thaáy, khoâng coù töôùng chuû theå nhìn thaáy; khoâng coù töôùng nghe, khoâng coù töôùng chuû theå nghe; khoâng coù töôùng nhaän bieát, khoâng coù töôùng chuû theå nhaän bieát; khoâng coù töôùng Boà-ñeà, khoâng coù töôùng chuû theå chöùng ñaéc Boà-ñeà; khoâng coù töôùng nghieäp, 393

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng coù töôùng chuû theå cuûa nghieäp; khoâng coù töôùng phieàn naõo, khoâng coù töôùng chuû theå cuûa phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Tuøy theo choã dieät maát [taát caû] caùc töôùng nhö vaäy maø goïi laø töôùng chaân thaät.

“Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp ñeàu laø hö doái; tuøy choã dieät maát cuûa chuùng maø goïi ñoù laø thaät, goïi laø töôùng chaân thaät, goïi laø caûnh giôùi cuûa phaùp, goïi laø trí tueä roát raùo, goïi laø nghóa lyù chaân thaät ñeä nhaát, goïi laø nghóa khoâng ñeä nhaát.

“Thieän nam töû! [Ñoái vôùi] töôùng chaân thaät, caûnh giôùi cuûa phaùp, trí tueä roát raùo, nghóa lyù chaân thaät ñeä nhaát, nghóa khoâng ñeä nhaát naøy, neáu bieát quaùn xeùt thì nhöõng ai coù trí tueä baäc thaáp seõ ñaït ñöôïc quaû Boà-ñeà cuûa haøng Thanh vaên, nhöõng ai coù trí tueä baäc vöøa seõ ñaït ñöôïc quaû Boà-ñeà cuûa haøng Duyeân giaùc, nhöõng ai coù trí tueä baäc cao seõ ñaït ñöôïc quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà.”

[Sau khi nghe] Phaät thuyeát phaùp nhö vaäy, coù möôøi ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc töôùng chaân thaät ngay trong moät ñôøi, möôøi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc caûnh giôùi cuûa phaùp trong hai ñôøi, hai möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc trí tueä roát raùo, ba möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt chöùng ngoä nghóa lyù chaân thaät ñeä nhaát, cuõng goïi laø nghóa khoâng ñeä nhaát, cuõng goïi laø Tam-muoäi Thuû Laêng Nghieâm. [Laïi coù] boán möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc pheùp Tam-muoäi Hö khoâng, cuõng goïi laø Tam-muoäi Quaûng ñaïi, cuõng goïi laø Tammuoäi Trí aán. [Laïi coù] naêm möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc ñöùc nhaãn khoâng thoái chuyeån, cuõng goïi laø ñöùc nhaãn theo ñuùng phaùp, cuõng goïi laø ñöùc nhaãn ñuùng caûnh giôùi

394

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

cuûa phaùp. [Laïi coù] saùu möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc pheùp Ñaø-la-ni, cuõng goïi laø taâm nieäm lôùn lao, cuõng goïi laø trí tueä khoâng ngaên ngaïi. [Laïi coù] baûy möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc pheùp Tam-muoäi Sö töû hoáng, cuõng goïi laø Tam-muoäi Kim cang, cuõng goïi laø Tam-muoäi Nguõ trí aán.

[Laïi coù] taùm möôi laêm ngaøn vò Boà Taùt ñaït ñöôïc pheùp Tammuoäi Bình ñaúng, cuõng goïi laø Ñaïi töø Ñaïi bi. [Laïi coù] voâ löôïng chuùng sanh nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, voâ löôïng chuùng sanh nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng phaùt taâm Duyeân giaùc, voâ löôïng chuùng sanh nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng phaùt taâm Thanh vaên. [Laïi coù] hai möôi ngaøn öùc chuùng sanh hai coõi trôøi, ngöôøi ngay trong ñôøi hieän taïi ñöôïc chuyeån töø thaân nöõ thaønh thaân nam.

OÂng Tu-baït-ñaø1 [ngay khi aáy] chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.2

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BOÁN MÖÔI

1

Nguyeân baûn Haùn vaên duøng Tu-baït-ñaø-la, laø caùch phieân aâm khaùc cuûa Subhadra, neân cuõng chính laø oâng Tu-baït-ñaø ñang noùi ôû treân. Töø ñaây veà sau chuùng toâi vaãn duøng teân goïi Tu-baït-ñaø ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi 2 Theo Nam baûn thì ñeán ñaây laø cuoái quyeån 36, chaám döùt troïn boä kinh. Baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám cuõng ñeán ñaây laø heát. Theo caùc tö lieäu coøn löu laïi ñeán nay thì ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñaõ maát trong khi ñang treân ñöôøng trôû veà AÁn Ñoä ñeå thænh phaàn cuoái kinh naøy sang dòch tieáp. Do ñoù, phaàn tieáp theo cuûa kinh naøy, töùc 2 quyeån cuoái cuøng (Nieát-baøn kinh haäu phaàn) phaûi ñôïi ñeán ñôøi Ñöôøng môùi ñöôïc caùc ngaøi Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh dòch tieáp vaø hoaøn taát.

395

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN (PHAÀN CUOÁI) Caùc vò sa-moân Nhaõ-na-baït-ñaø-la, Hoäi Ninh... cuøng dòch

QUYEÅN BOÁN MÖÔI MOÁT PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ Phaåm thöù möôøi ba – Phaàn boán

L

uùc aáy, oâng Tu-baït-ñaø nghe Phaät thuyeát giaûng giaùo phaùp Ñaïi Baùt Nieát-baøn thaâm saâu maàu nhieäm, lieàn ñaït ñöôïc con maét Chaùnh phaùp, nhìn thaáy phaùp thanh tònh, [sanh taâm] öa thích baûo veä Chaùnh phaùp, deïp boû nhöõng taø kieán [tröôùc ñaây]; khôûi sanh loøng tin saâu vöõng kieân coá ñoái vôùi phaùp Phaät, lieàn thænh caàu ñöùc Nhö Lai nhaän cho oâng ñöôïc xuaát gia.

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Haõy ñeán ñaây, tyø-kheo Tu-baït-ñaø! Ta thaät vui thay khi oâng kheùo vaøo ñöôïc trong ñaïo Phaät.”

Lôøi Phaät vöøa döùt, Tu-baït-ñaø [lieàn caûm thaáy trong loøng] hoan hyû phaán chaán, heát söùc haân hoan möøng rôõ, ngay khi ñoù raâu toùc töï nhieân ruïng saïch, trôû thaønh moät vò sa-moân.

[Nhôø] nöôùc trí tueä taùnh phaùp röôùi xuoáng nguoàn taâm [neân] khoâng coøn troùi buoäc vöôùng maéc nöõa, phieàn naõo döùt saïch, taâm yù khai môû, [laäp töùc] chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

472

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Tu-baït-ñaø sau khi chöùng ñaéc thaùnh quaû lieàn ñeán tröôùc Phaät chieâm ngöôõng toân nhan, cuùi ñaàu vaø maët saùt döôùi chaân Phaät leã kính, roài veùn traàn vai aùo beân phaûi,1 quì goái phaûi saùt ñaát, hai tay chaép laïi cung kính, buoàn vui laãn loän, töï hoái traùch moät caùch saâu xa nhöõng toäi loãi [sai laàm] cuûa mình ngaøy tröôùc, baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Ñaùng giaän thay caùi thaân ñoäc haïi naøy cuûa con, töø nhieàu kieáp ñeán nay thöôøng doái gaït meâ hoaëc con, khieán con chìm maõi trong voâ minh, taø kieán, troâi ñaém trong Ba coõi, trong phaùp cuûa ngoaïi ñaïo. Thaät ñau ñôùn thay! Thaät khoå sôû thay! Gaây haïi lôùn thay! Nay con heát söùc vui möøng, nhôø ôn Nhö Lai ñöôïc vaøo Chaùnh phaùp. Ñöùc Theá Toân trí tueä nhö bieån caû, loøng töø bi thöông xoùt [chuùng sanh] khoâng keå xieát. Rieâng con töï suy xeùt, daãu traûi qua nhieàu kieáp naùt thaân ñeå baùo ñaùp aân ñöùc cuûa Phaät trong phuùt choác naøy cuõng coøn chöa ñuû!”

OÂng Tu-baït-ñaø noùi lôøi aáy roài buoàn khoùc rôi leä, khoâng sao töï kieàm cheá. Roài oâng laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Con nay ñaõ giaø yeáu, khoâng coøn soáng ñöôïc bao laâu nöõa, nhöng chöa thoaùt ñöôïc moïi noãi khoå, e vaãn coøn bò söï khoå voâ thöôøng bieán ñoåi quay laïi böùc baùch. Nguyeän caàu ñöùc Theá Toân naùn laïi ít laâu ñeå daïy baûo, thöông xoùt cöùu giuùp con, ñöøng nhaäp Nieát-baøn.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân laëng thinh khoâng chaáp nhaän. Tubaït-ñaø thænh caàu khoâng ñöôïc toaïi nguyeän, laáy laøm buoàn raàu böùt röùt, lôùn tieáng than raèng: “Khoå thay, khoå thay! Theá gian [naøy saép] troáng roãng! Theá gian [naøy saép] troáng roãng!

Taïi sao hoâm nay noãi lo sôï lôùn lao laïi xaûy ñeán, phieàn naõo 1

Veùn traàn vai aùo beân phaûi: cöû chæ ñeå baøy toû loøng toân kính. Taäp tuïc naøy voán coù töø thôøi coå ñaïi AÁn Ñoä, thöôøng ñöôïc caùc tyø-kheo söû duïng ñeå baøy toû loøng toân kính Phaät tröôùc khi thöa hoûi ñieàu gì.

473

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

thieâu ñoát khaép nôi? Than oâi, than oâi! Phöôùc ñöùc cuûa chuùng sanh khoâng coøn nöõa, con maét trí tueä chaân chaùnh khoâng coøn nöõa!”

Tu-baït-ñaø than roài rôi leä, bi thaûm ngheïn ngaøo naác khoâng thaønh tieáng, röôùm maùu khaép toaøn thaân, caát tieáng khoùc lôùn. Lieàn ñoù oâng gieo mình xuoáng ñaát tröôùc maët Nhö Lai, taâm thaàn hoang mang roái loaïn, hoân meâ baát tænh.

Hoài laâu oâng tænh laïi, nöôùc maét traøn treà, ngheïn ngaøo baïch Phaät: “Theá Toân! Nay con khoâng sao chòu noãi vieäc nhìn thaáy Nhö Lai buoâng boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.

Trong loøng con ñau ñôùn buoàn khoå khoâng sao ngaên ñöôïc.

Laøm sao con coù theå töï mình ôû laïi vôùi caùi thaân giaû taïm ñoäc haïi naøy? Neân nay con thaø mau choùng töï dieät [thaân] tröôùc.

Ngöôõng mong ñöùc Theá Toân sau ñoù haõy nhaäp Nieát-baøn.”

Baáy giôø, Tu-baït-ñaø noùi ra nhöõng lôøi aáy roài laïi khoâng ngôùt bi luïy ngheïn ngaøo, ngay trong choác laùt lieàn nhaäp Nieát-baøn.

Baáy giôø coù voâ soá öùc chö Ñaïi Boà Taùt, tyø-kheo, tyø-kheo ni, taát caû theá gian, trôøi, ngöôøi, a-tu-la nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, khoâng theå tính ñeám, ñoàng thôøi caát tieáng keâu than raèng: “Khoå thay, khoå thay! Vì sao ñaáng Chaùnh giaùc chæ trong moät ngaøy buoâng boû taát caû, [khieán chuùng con] khoâng coøn ai laøm chuû, khoâng coøn choã quay veà, khoâng coøn nôi nöông döïa, khoâng coøn choã noi theo!”

[Roài tieáp noái doøng] suy töôûng nhôù nhung, luyeán moä bi thöông, [moïi ngöôøi cuøng] naém tay nhau ñaám ngöïc than khoùc, buoàn ñau thaát voïng, meâ muoäi queân caû phöông höôùng, noãi bi ai thaáu khaép caû theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân.

474

PHAÅM KIEÀU-TRAÀN-NHÖ

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân [cuøng luùc] phaùt ra taùm loaïi aâm thanh,1 baûo khaép ñaïi chuùng raèng: “[Ñaïi chuùng] ñöøng lôùn tieáng keâu khoùc nhö treû con, moãi ngöôøi haõy töï kieàm cheá, ñöøng töï laøm cho taâm mình roái loaïn. Caùc ngöôøi ôû trong choán bieån lôùn sanh töû cuûa khoå naõo voâ thöôøng bieán dò naøy, haõy chuyeân caàn tu taäp taâm thanh tònh, ñöøng ñeå maát nieäm vaø tueä, mau caàu cho ñöôïc trí tueä chaân chaùnh ñeå gaáp ruùt ra khoûi caùc caûnh giôùi hieän höõu. “[Naøy ñaïi chuùng! Neáu coøn] thoï thaân trong Ba coõi thì voøng xoay khoå naõo khoâng coù giôùi haïn. [Trong ñoù,] voâ minh laø oâng chuû, söï aân aùi laø Ma vöông, [cuøng] sai khieán thaân taâm trôû thaønh toâi tôù, chaïy theo khaép caùc caûnh giôùi, taïo nghieäp sanh töû; [khôûi sanh] tham lam, saân khueå, cuoàng si, moãi moät nieäm töôûng noái tieáp nhau ñeàu gaây söï toån haïi, [neân] töø voâ löôïng kieáp ñeán nay thöôøng chòu khoå naõo. Coù keû trí naøo laïi khoâng ñi ngöôïc laïi nguoàn coäi aáy?

“Caùc ngöôøi neân bieát, ta töø thuôû raát xa xöa ñeán nay ñaõ nhaäp pheùp ñònh Ñaïi tòch, khoâng coù caùc aám, giôùi, nhaäp; döùt tröø maõi maõi moïi caûnh giôùi hieän höõu, [ñaõ ñaït ñöôïc] kho baùu Kim cang [laø Ñaïi Nieát-baøn] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

Nay ta ôû trong [ñaïi ñònh] naøy maø hieån baøy vieäc khoù nghó baøn, hieän söùc phöông tieän, nhaäp Ñaïi Nieát-baøn, thò hieän [söï hoaïi dieät] gioáng nhö phaùp theá gian, vì muoán cho chuùng sanh bieát raèng thaân [xaùc thòt] naøy [thoaùng qua] nhö ñieän chôùp maø chæ sanh loøng öa thích [vieäc tu] taâm; sanh töû laø doøng nöôùc xieát, chaûy nhanh cuoán maïnh, heát thaûy caùc phaùp voâ thöôøng bieán dòch luaân chuyeån, ñuùng leõ nhö vaäy.

1

Taùm loaïi aâm thanh (Baùt chuûng thanh): chæ thaàn löïc cuûa Phaät khi phaùt ra aâm thanh lôøi noùi coù taùm tính chaát toát ñeïp, coù theå khieán taát caû caùc loaøi chuùng sanh ñeàu tuøy theo ngoân ngöõ cuûa mình maø hieåu roõ.

475

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nieát-baøn cuûa Nhö Lai laø raát saâu xa, khoâng theå nghó baøn. Ñoù laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät, Boà Taùt, khoâng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc.” Ñöùc Phaät laïi baûo ñaïi chuùng: “OÂng Tu-baït-ñaø ñaõ töøng cuùng döôøng chö Phaät nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, ôû nôi caùc ñöùc Phaät aáy troàng saâu caên laønh. Vì nguyeän löïc lôùn lao neân oâng aáy thöôøng [thò hieän] xuaát gia tu haønh trong giaùo phaùp cuûa ngoaïi ñaïo Ni-kieàn, duøng trí tueä phöông tieän ñeå daãn duï nhöõng chuùng sanh taø kieán, laïc maát Chaùnh ñaïo, khieán hoï ñaït ñöôïc trí tueä chaân chaùnh. Tu-baït-ñaø nöông theo nguyeän löïc töø tröôùc neân nay ñöôïc gaëp ta vaøo luùc saép nhaäp Nieát-baøn, ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, sau ñoù lieàn nhaäp Nieát-baøn.

“Töø khi ta [vöøa] thaønh ñaïo hoùa ñoä [nhoùm oâng] A-nhaõ Kieàu-traàn-nhö; ñeán nay saép nhaäp Nieát-baøn hoùa ñoä oâng Tu-baït-ñaø. Nhöõng vieäc [caàn] laøm cuûa ta khoâng coøn gì nöõa, duø ta coù truï laïi theá gian laâu hôn cuõng khoâng coù gì khaùc hôn hoâm nay.”

Noùi xong lôøi aáy, ñöùc Theá Toân thôû daøi roài leân tieáng ngôïi khen raèng: “Laønh thay, laønh thay! Tu-baït-ñaø ñaõ baùo ñaùp ñöôïc ôn Phaät. Ñaïi chuùng neân cuùng döôøng di theå, laäp thaùp phuïng thôø.”

Baáy giôø, ñaïi chuùng ñeàu buoàn baõ bi thaûm, coá neùn leä saàu, vaâng lôøi Phaät daïy, duøng caùc thöù goã thôm, bô, daàu ñeå laøm leã hoûa taùng di theå Tu-baït-ñaø. Ñang khi hoûa taùng, Tu-baïtñaø töø trong löûa ñoû phoùng ra haøo quang choùi saùng, thò hieän möôøi taùm caùch bieán hoùa: treân thaân tuoân nöôùc, döôùi thaân tuoân löûa; töø hoâng maët tuoân löûa, töø hoâng traùi tuoân nöôùc; töø nhoû hieän thaønh lôùn, töø lôùn hieän thaønh nhoû; [bieán hoùa nhö vaäy] ñaày khaép hö khoâng.

476

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Luùc aáy, voâ soá [ngöôøi trong] ñaïi chuùng vaø nhöõng chuùng sanh ngoaïi ñaïo taø kieán ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà, theå nhaäp vaøo söï thaáy bieát chaân chaùnh.

Tu-baït-ñaø thò hieän thaàn thoâng bieán hoùa nhö vaäy roài laïi hieän trôû vaøo trong löûa. Leã hoûa taùng vöøa xong, taát caû ñaïi chuùng ñeàu bi thöông caûm ñoäng, thu nhaët xaù-lôïi, xaây thaùp cuùng döôøng.

LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG Phaåm thöù nhaát1

L

uùc aáy, Phaät baûo A-nan vaø ñaïi chuùng: “Sau khi ta dieät ñoä, haøng ñeä töû xuaát gia vaø taïi gia ñeàu neân chuyeân caàn gìn giöõ baûo veä kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. Trong voâ löôïng vaïn öùc a-taêng-kyø kieáp, ta ñaõ tu taäp phaùp Ñaïi Nieát-baøn raát khoù ñöôïc naøy. Nay ta ñaõ giaûng thuyeát roõ [cho ñaïi chuùng] roài. “Ñaïi chuùng neân bieát, kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy chính laø kho baùu Kim cang cuûa taát caû möôøi phöông chö Phaät ba ñôøi; laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; troøn ñaày troïn veïn khoâng khieám khuyeát. Taát caû chö Phaät ñeàu töø nôi kinh Nieát-baøn naøy maø nhaäp Nieát-baøn. Kinh naøy laø choã cöùu caùnh roát raùo, nghóa lyù thaáu ñaùo ñeán cuøng cöïc khoâng sai soùt. Chö Phaät töø nôi kinh naøy maø buoâng xaû thaân maïng, neân goïi laø Nieát-baøn.

1

Caùc baûn Haùn vaên ñeàu goïi töø ñaây laø phaåm thöù nhaát, töùc laø tính theo baûn Haäu phaàn, neân phaàn noái tieáp cuûa phaåm Kieàu-traàn-nhö ñöôïc goïi laø “Kieàu-traàn-nhö phaåm dö” hoaëc “Kieàu-traàn-nhö phaåm chi maït”. Chuùng toâi vaãn tính tieáp theo phaàn tröôùc neân goïi laø “phaåm thöù 13 phaàn thöù tö” ñeå quyù ñoäc giaû tieän theo doõi.

477

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

“Neáu caùc oâng muoán quyeát loøng baùo ñaùp ôn Phaät moät caùch chaân thaät, sôùm ñaït ñöôïc [quaû vò] Boà-ñeà, ñöôïc chö Phaät xoa ñaàu [thoï kyù], ñôøi ñôøi sanh ra khoâng maát Chaùnh nieäm, thöôøng ñöôïc chö Phaät möôøi phöông hieän ra tröôùc maët, ngaøy ñeâm gìn giöõ baûo veä, khieán cho taát caû ñeàu ñaït ñöôïc phaùp xuaát theá, vaäy phaûi chuyeân caàn tu taäp kinh Nieátbaøn naøy.”

Phaät laïi baûo A-nan: “Khi chöa thaønh Phaät, ta coù thò hieän vaøo phaùp ngoaïi ñaïo cuûa Uaát-ñaàu-lam-phaát, tu hoïc Boán thieàn, Taùm ñònh,1 thoï nhaän vaø thöïc haønh giaùo phaùp cuûa oâng aáy. Töø khi thaønh Phaät ñeán nay, ta cheâ traùch phaùp cuûa oâng aáy; daàn daàn khuyeán khích, daét daãn cho moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc vaøo ñaïo Phaät, maø Tu-baït-ñaø laø ngöôøi sau choùt.

Nhö Lai duøng ngoïn ñuoác trí tueä lôùn ñeå ñoát chaùy ngoïn côø taø kieán nhö laù coû khoâ bò neùm vaøo giöõa ngoïn löûa lôùn.

“Naøy A-nan! Nay ta cuõng nghó nhieàu ñeán nhöõng thaân thích trong doøng hoï Thích-ca. Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, oâng neân chuyeân caàn tinh taán, ñem nhöõng ñieàu laønh maø khuyeân raên daïy doã, trao truyeàn Chaùnh phaùp nhieäm maàu cho hoï, heát loøng daïy baûo, daãn daét hoï; ñöøng ñeå cho hoï meâ ñaém chuyeän aên chôi, buoâng thaû löôøi nhaùc, ñeå taâm taùn loaïn chaïy theo [traàn] caûnh, thoï nhaän vaø thöïc haønh caùc phaùp taø vaïy.

“Nhöõng ai coøn chöa thoaùt khoûi söï thoáng khoå cuûa theá gian trong Ba coõi, haõy sôùm caàu söï giaûi thoaùt. Trong choán 1

Boán thieàn, taùm ñònh: caùc möùc ñoä trình töï chöùng ñaéc cuûa ngöôøi tu taäp thieàn ñònh.

Boán thieàn goàm coù Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn vaø Töù thieàn, ñeàu coøn thuoäc trong phaïm vi Saéc giôùi. Taùm ñònh bao goàm caû boán möùc ñònh thuoäc Saéc giôùi cuûa Boán thieàn, coäng vôùi boán möùc ñònh thuoäc Voâ saéc giôùi laø: Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù, Phi töôûng phi phi töôûng xöù.

478

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

aùi duïc coù naêm söï ueá tröôïc naøy,1 neân sanh tö töôûng lo aâu sôï seät, [raèng] khoâng coù ai cöùu vôùt che chôû [ñöôïc cho mình].

Moät khi ñaõ maát thaân ngöôøi raát khoù loøng ñöôïc laïi, neân suoát moät ñôøi naøy phaûi thöôøng luoân tænh taùo giöõ gìn suy xeùt.

Con quyû lôùn voâ thöôøng khoâng theå duøng [xuùc] tình maø caàu thoaùt khoûi.

“Haõy thöông xoùt chuùng sanh, ñöøng gieát haïi laãn nhau, cho ñeán loaøi saâu boï nhoû nhoi cuõng neân mang ñeán cho chuùng söï [bình an] khoâng lo sôï. Nghieäp cuûa thaân ñöôïc thanh tònh seõ thöôøng ñöôïc sanh nôi caûnh giôùi toát ñeïp; nghieäp cuûa mieäng ñöôïc thanh tònh seõ traùnh ñöôïc moïi toäi loãi xaáu aùc. Khoâng aên thòt, khoâng uoáng röôïu! Ñieàu phuïc con raén ñoäc laø taâm mình, khieán noù ñöôïc theo vaøo Chaùnh ñaïo.

Phaûi suy xeùt saâu xa nhöõng choã taïo nghieäp: Quaû baùo laønh, döõ nhö boùng theo hình; nhaân quaû trong ba ñôøi xoay vaàn chaúng [bao giôø] maát. “[Neáu ñeå] moät ñôøi naøy luoáng qua, sau duø coù hoái cuõng khoâng coøn kòp. Ñaõ ñeán luùc ta nhaäp Nieát-baøn [neân coù maáy lôøi] daën doø caùc oâng nhö vaäy.”

Baáy giôø, A-nan nghe qua nhöõng lôøi Phaät daïy roài thì thaân taâm ñeàu ruùng ñoäng, tinh thaàn hoang mang meâ muoäi, buoàn khoå ngheïn ngaøo, chìm saâu trong bieån saàu ñau, thaân theå meâ man, loøng daï roái loaïn hoân aùm, ngaõ xuoáng tröôùc maët ñöùc Nhö Lai, [baát ñoäng] nhö ngöôøi ñaõ cheát.

Khi aáy, ngaøi A-na-luaät2 lieàn ñeán an uûi khuyeân giaûi ñeå 1

2

Chæ theá giôùi Ta-baø, vì coù ñuû naêm söï ueá tröôïc (nguõ tröôïc), laø nhöõng tính chaát xaáu xa, oâ nhieãm bao goàm kieáp tröôïc, kieán tröôïc, phieàn naõo tröôïc, chuùng sanh tröôïc vaø maïng tröôïc.

A-na-luaät (阿那律), phieân aâm töø Phaïn ngöõ Aniruddha, nguyeân baûn Haùn vaên duøng A-neâ-laâu-ñaäu (阿泥樓豆), cuõng chính laø vò naøy. Ngoaøi ra coøn coù raát nhieàu

479

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

giuùp A-nan giaûm bôùt côn saàu khoå. Ngaøi noùi raèng: “Than oâi! Saàu khoå coù ích gì? Ñaõ ñeán luùc Nhö Lai [saép] nhaäp Nieátbaøn, nay tuy thaáy ñoù, mai ñaõ khoâng coøn! [Vì theá] oâng neân theo lôøi toâi, thöa thænh Nhö Lai veà boán vieäc naøy.

“Moät laø, sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn roài, nhoùm saùu thaày tyø-kheo xaáu1 laøm nhöõng vieäc nhô nhôùp hoen oá nhaø ngöôøi khaùc, [tyø-kheo] AÙc taùnh Xa-naëc2 [taùnh tình xaáu aùc], laøm sao coù theå soáng chung vôùi hoï ñeå chæ baøy, daïy baûo?

“Hai laø, khi Nhö Lai taïi theá, Phaät laø thaày cuûa taát caû chuùng ta; sau khi Theá Toân dieät ñoä, chuùng ta bieát laáy ai laøm thaày?

“Ba laø, khi Phaät taïi theá, chuùng ta ñeàu y theo Phaät maø an truï; khi Nhö Lai dieät ñoä roài, chuùng ta seõ döïa theo ñaâu maø an truï?

“Boán laø, sau khi Nhö Lai dieät ñoä, luùc keát taäp kho taøng caùch phieân aâm khaùc nhö A-ni-laâu-ñaø, A-neâ-luaät-ñaø, A-neâ-laâu-ñaø, A-noâ-luaät-ñaø, A-na-luaät-ñeà... Danh xöng naøy ñöôïc dòch nghóa laø Voâ Dieät, Nhö YÙ, Voâ Tham, Voâ Chöôùng, Thieän YÙ... Ñaây laø moät trong Thaäp ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, ñöôïc Phaät ngôïi khen laø Thieân nhaõn ñeä nhaát. OÂng cuõng laø moät trong caùc vöông töû xuaát gia cuøng luùc vôùi ngaøi A-nan. Chuùng toâi khoâng duøng teân goïi A-neâ-laâu-ñaäu theo nguyeân baûn maø choïn duøng teân goïi A-na-luaät vì thaáy coù söï quen thuoäc hôn vôùi nhieàu ngöôøi, do teân goïi naøy thöôøng xuaát hieän trong nhieàu kinh luaän khaùc hôn.

1 Saùu tyø-kheo xaáu: töùc Luïc quaàn tyø-kheo, laø nhoùm tyø-kheo xaáu taùnh, ngay trong khi Phaät coøn taïi theá vaãn thöôøng laøm nhieàu vieäc phaïm vaøo giôùi luaät, khieán chuùng taêng phaûi mang tai tieáng. Vì theá neân ngaøi A-na-luaät môùi neâu vaán ñeà naøy ra ñeå hoûi tröôùc khi Phaät nhaäp Nieát-baøn.

2 Xa-naëc, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Chandaka, laø moät tyø-kheo tính tình kieâu maïn, xaáu aùc; cuõng laø moät trong nhoùm Luïc quaàn tyø-kheo. Xa-naëc chính laø ngöôøi haàu caän vaø ñaùnh xe cho thaùi töû Taát-ñaït-ña khi coøn ôû vöông cung, sau khi Phaät thaønh ñaïo xin xuaát gia tu hoïc, yû mình coù xuaát thaân gaàn guõi vôùi Phaät naêm xöa neân khinh thò caùc tyø-kheo khaùc, thöôøng laøm nhieàu vieäc xaáu, aùc khaåu, vì theá thöôøng coù teân goïi laø AÙc khaåu Xa-naëc hay AÙc taùnh Xa-naëc. Sau khi Phaät nhaäp dieät, oâng coù laàn bò chuùng taêng tröøng trò baèng pheùp maëc taån; cuoái cuøng theo ngaøi A-nan ñöôïc daïy baûo ñeán khi chöùng quaû A-la-haùn.

480

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

giaùo phaùp, neân ghi nhö theá naøo ôû phaàn môû ñaàu taát caû caùc kinh?”

Baáy giôø, ngaøi A-nan nhö vöøa ra khoûi giaác moäng, nghe A-na-luaät an uûi, nhaéc nhôû vieäc thöa hoûi Phaät boán vaán ñeà treân, lieàn daàn daàn tænh ngoä, [duø vaãn] khoâng töï kieàm ñöôïc noãi bi ai [nhöng cuõng gaéng] thöa hoûi Phaät ñuû boán vieäc nhö treân.

Phaät baûo A-nan: “Sao oâng laïi saàu khoå ñau thöông ñeán theá? Chö Phaät giaùo hoùa khi ñaõ troïn veïn, moïi vieäc laøm ñaõ xong, theo ñuùng phaùp ñeàu nhaäp Nieát-baøn.

“Laønh thay, laønh thay! A-nan! Boán vieäc oâng hoûi ñoù laø nhöõng caâu hoûi cuoái cuøng [tröôùc khi ta nhaäp dieät], coù lôïi ích lôùn ñoái vôùi taát caû theá gian. Ñaïi chuùng haõy laéng nghe vaø haõy kheùo suy xeùt kyõ.”

A-nan baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Chuùng con nguyeän öa thích laéng nghe.”

Phaät daïy: “A-nan! Nhö lôøi oâng vöøa hoûi: ‘Phaät vaøo Nieátbaøn roài, nhoùm saùu thaày tyø-kheo [xaáu] vôùi [tyø-kheo] AÙc taùnh Xa-naëc laøm nhöõng vieäc nhô nhôùp hoen oá nhaø ngöôøi khaùc, laøm sao soáng chung vôùi hoï ñeå chæ daïy?’ A-nan! [Rieâng veà] tyø-kheo Xa-naëc, taùnh tình xaáu aùc, nhöng sau khi ta nhaäp Nieát-baøn seõ daàn daàn ñöôïc ñieàu phuïc, loøng daï seõ trôû neân nhu hoøa, töø boû taùnh xaáu aùc.

“Naøy A-nan! Nhö em trai ta laø Nan-ñaø voán coù ñuû nhöõng söï tham duïc naëng neà, taùnh tình laïi xaáu aùc. Nhö Lai duøng phöông tieän kheùo leùo chæ daïy cho oâng aáy ñöôïc söï lôïi ích, vui veû. Nhö Lai roõ bieát caên taùnh cuûa oâng aáy neân duøng trí tueä Baùt-nhaõ giaûng thuyeát Möôøi hai nhaân duyeân, raèng voâ 481

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

minh laø duyeân cuûa haønh; haønh laø duyeân cuûa thöùc... cho ñeán giaø cheát, lo buoàn, khoå naõo... heát thaûy laø moät khu röøng [nhöõng ñieàu] tham muoán, gheùt boû, ñeàu do voâ minh maø coù. Taát caû nhöõng khoå naõo do voâ thöôøng bieán ñoåi traøn ñaày trong Ba coõi, luaân chuyeån khaép saùu ñöôøng; coäi goác cuûa nhöõng söï khoå lôùn ñeàu sanh khôûi töø voâ minh. Nhö Lai duøng trí tueä Baùt-nhaõ chæ baøy raèng, duøng taùnh thanh tònh quaùn xeùt kyõ coäi goác [voâ minh] lieàn döùt tröø ñöôïc moïi loãi laàm tai haïi trong caùc caûnh giôùi hieän höõu. Vì coäi goác cuûa voâ minh ñaõ dieät neân voâ minh phaûi dieät; voâ minh ñaõ dieät aét haønh phaûi dieät... cho ñeán giaø cheát, lo buoàn, khoå naõo... thaûy ñeàu dieät heát. Khi ñaït ñöôïc pheùp quaùn naøy, giöõ taâm an ñònh, lieàn nhaäp tam-muoäi. Nhôø söùc tam-muoäi ñöôïc vaøo Sô thieàn, daàn daàn tieán leân theo trình töï, vaøo ñeán Ñeä töù thieàn. Tieáp tuïc duy trì taâm Chaùnh nieäm tu taäp nhö vaäy, sau ñoù töï nhieân seõ chöùng ñaéc ñöôïc thaùnh quaû cao thöôïng, lìa heát moïi söï khoå trong Ba coõi.

“A-nan! Luùc aáy tyø-kheo Nan-ñaø sanh khôûi loøng tin saâu xa, y theo giaùo phaùp Phaät daïy, chuyeân caàn tu taäp, khoâng bao laâu chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

“A-nan! Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, caùc ngöôøi neân y theo phaùp quaùn chaân chaùnh ta ñaõ daïy [nhö treân] maø chæ baøy daïy baûo cho nhoùm saùu thaày tyø-kheo xaáu vaø tyø-kheo Xanaëc; heát loøng nöông theo giaùo phaùp chaân chaùnh thanh tònh naøy thì khoâng bao laâu seõ töï nhieân chöùng ñaéc ñöôïc thaùnh quaû cao thöôïng.

“Naøy A-nan! Neân bieát raèng coäi caây sanh töû to lôùn trong Ba coõi taêng tröôûng ñöôïc ñeàu do nôi voâ minh; [khieán chuùng sanh] troâi giaït chìm ñaém giöõa doøng soâng tham aùi, trong ñeâm daøi khoå naõo, döôùi vöïc saâu taêm toái, [maõi maõi] quaån quanh caây coät sanh töû.

482

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

“Saùu thöùc chæ laø caønh nhaùnh, voïng nieäm môùi laø coäi goác.

Voâ minh nhö soùng nöôùc xoâ ñaåy taâm thöùc rong chôi theo saùu traàn,1 gieo nhaân khoå naõo, khoâng gì cheá ngöï ñöôïc neân töï do [gaây haïi] nhö vò [baïo] chuùa [trong moät nöôùc]. Cho neân ta noùi: ‘Voâ minh laø oâng chuû [xaáu aùc], moãi phuùt moãi giaây ñeàu gaây haïi.’ Chuùng sanh khoâng roõ bieát [ñieàu ñoù], phaûi luaân chuyeån trong sanh töû.

“Naøy A-nan! Taát caû chuùng sanh ñeàu nhaân nôi voâ minh maø sanh khôûi nhöõng tham aùi troùi buoäc; do quan ñieåm chaáp ngaõ2 che laáp neân ñeå cho taùm möôi boán ngaøn loaïi phieàn naõo trôû thaønh oâng chuû sai khieán chính mình, [laøm cho] thaân taâm rôøi raõ, khoâng coù ñöôïc söï töï do töï taïi.

“Naøy A-nan! Neáu phaù tröø voâ minh thì Ba coõi ñeàu khoâng coøn nöõa. Vì nhaân duyeân aáy neân [nhöõng ai phaù tröø ñöôïc voâ minh] goïi laø ngöôøi xuaát theá.

“A-nan! Neáu coù theå quaùn xeùt kyõ Möôøi hai nhaân duyeân, [thaáy ñöôïc raèng] hoaøn toaøn khoâng heà coù baûn ngaõ, theå nhaäp saâu vaøo coäi nguoàn thanh tònh thì coù theå lìa xa naïn löûa lôùn laø Ba coõi.

“Naøy A-nan! Nhö Lai laø baäc noùi lôøi chaân chaùnh, [nay] thaønh thaät coù lôøi caên daën cuoái cuøng, ñaïi chuùng neân [theo ñoù maø] tu haønh.

“A-nan! Laïi nhö lôøi oâng hoûi: ‘Sau khi Phaät dieät ñoä, laáy ai laøm thaày?’ Naøy A-nan! Giôùi luaät [Phaät ñaõ cheá ñònh seõ] 1

Saùu traàn (luïc traàn): töùc caùc ñoái töôïng nhaän bieát cuûa caùc giaùc quan, goàm hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp.

2 Quan ñieåm chaáp ngaõ (ngaõ kieán hay ngaõ chaáp): quan ñieåm cho raèng coù moät baûn ngaõ thöïc söï toàn taïi ñoäc laäp so vôùi caùc ñoái töôïng beân ngoaøi noù goïi laø ngoaïi caûnh.

Nhaän thöùc naøy laø sai laàm, khoâng ñuùng thaät vôùi thöïc taïi voán hieän höõu do söï keát hôïp cuûa nhaân duyeân, keå caû caùi goïi laø baûn ngaõ ñoù cuõng khoâng ngoaïi leä.

483

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

laø baäc thaày lôùn nhaát cuûa caùc oâng, y theo ñoù maø tu haønh coù theå ñaït ñöôïc ñònh vaø tueä raát thaâm saâu, thoaùt khoûi theá tuïc.

“A-nan! Laïi nhö lôøi oâng hoûi: ‘Sau khi Phaät nhaäp Nieátbaøn, seõ y theo ñaâu maø an truï?’ Naøy A-nan, haõy y theo Boán nieäm xöù, giöõ taâm nghieâm caån maø an truï. [Boán nieäm xöù ñoù laø:] Quaùn xeùt theå taùnh vaø hình töôùng cuûa thaân ñoàng vôùi hö khoâng, goïi laø thaân nieäm xöù; quaùn xeùt moïi caûm thoï khoâng ôû beân trong, khoâng ôû beân ngoaøi, khoâng ôû khoaûng giöõa, goïi laø thoï nieäm xöù; quaùn xeùt taâm naøy chæ laø teân goïi, tính chaát cuûa teân goïi laø lìa khoûi [thöïc theå],1 goïi laø taâm nieäm xöù; quaùn xeùt caùc phaùp khoâng [rôi vaøo] phaùp thieän, khoâng [rôi vaøo] phaùp baát thieän, goïi laø phaùp nieäm xöù.2 “A-nan! Taát caû nhöõng ngöôøi tu haønh neân y theo Boán nieäm xöù aáy maø an truï.

“A-nan! Laïi nhö lôøi oâng hoûi: ‘Sau khi Nhö Lai dieät ñoä, luùc keát taäp kho taøng giaùo phaùp, neân ghi nhö theá naøo ôû phaàn môû ñaàu taát caû caùc kinh?’ Naøy A-nan, sau khi Nhö Lai dieät ñoä, luùc keát taäp kho taøng giaùo phaùp, ôû phaàn môû ñaàu taát caû caùc kinh neân ghi raèng: ‘Toâi nghe nhö theá naøy, vaøo luùc Phaät ñang ôû taïi... vì boán chuùng ñeä töû maø thuyeát kinh naøy.’”3 1

2

3

Tính chaát cuûa teân goïi laø lìa khoûi thöïc theå (danh töï taùnh ly): teân goïi laø do con ngöôøi ñaët ra ñeå phaân bieät söï vaät, nhöng moät khi teân goïi ñöôïc hình thaønh thì con ngöôøi laïi xem teân goïi ñoù chính laø söï vaät, neân neáu chæ troùi buoäc vaøo teân goïi thì khoâng coøn nhaän bieát ñöôïc thöïc theå cuûa söï vaät aáy. Nhö noùi “me chua” (teân goïi) ñeå chæ traùi me (söï vaät), nhöng thöïc theå cuûa traùi me khoâng chæ laø chua, caøng khoâng chæ coù söï giôùi haïn trong teân goïi ñoù. Vì theá neân noùi tính chaát cuûa teân goïi laø lìa khoûi thöïc theå.

Söï tu taäp Boán nieäm xöù ñöôïc trình baøy ôû ñaây coù söï khaùc bieät vôùi trong caùc kinh ñieån Tieåu thöøa, theo ñoù haønh giaû tu taäp quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï thò khoå, quaùn taâm voâ thöôøng vaø quaùn phaùp voâ ngaõ.

Nhöõng ñieàu ñöôïc Phaät daën doø ghi laïi ôû phaàn môû ñaàu taát caû caùc kinh coù yù nghóa xaùc tín, khaúng ñònh tính chaân thaät vaø lôïi ích cuûa kinh ñieån. Thöù nhaát, vì ngöôøi

484

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Luùc aáy, A-nan laïi baïch hoûi Phaät: “Theá Toân! Trong luùc Phaät coøn taïi theá hay khi Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn, neáu coù ngöôøi ñaøn-vieät coù ñöùc tin ñem vaøng baïc, baûy moùn baùu, ñuû caùc moùn öa thích maø daâng cuùng Nhö Lai thì neân saép ñaët theá naøo?”

Phaät daïy A-nan: “Luùc Phaät coøn taïi theá, nhöõng vaät daâng cuùng Phaät thì chuùng taêng neân ñöôïc bieát. Sau khi Phaät dieät ñoä, taát caû nhöõng vaät maø ngöôøi ta do loøng tin daâng cuùng leân Phaät thì neân duøng ñeå taïo hình töôïng Phaät, aùo Phaät, phöôùn, loïng baèng baûy baùu, hoaëc mua caùc loaïi höông, daàu, hoa quyù maø daâng cuùng Phaät. Tröø vieäc daâng cuùng Phaät, ngoaøi ra khoâng ai ñöôïc duøng. Ngöôøi naøo duøng [nhöõng phaåm vaät aáy] töùc laø phaïm toäi aên caép taøi vaät cuûa Phaät.”1 A-nan laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Trong khi Phaät coøn taïi theá, ví nhö coù ngöôøi duøng vaøng baïc chaâu baùu, phoøng xaù, ñieän ñöôøng, vôï con, toâi tôù,2 y phuïc, thöùc aên uoáng, ñuû caùc moùn öa thích, ñem heát loøng cung kính leã baùi cuùng döôøng Nhö Lai; roài sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, cuõng coù ngöôøi

1

2

ghi cheùp quaû thaät ñaõ coù nghe bieát ñuùng nhö vaäy (nhö thò ngaõ vaên). Thöù hai, vì nhöõng gì keå laïi trong kinh coù söï xaùc ñònh roõ raøng veà thôøi gian, khoâng gian (nhaát thôøi Phaät taïi...). Thöù ba, vì ñoái töôïng cuûa nhöõng ñieàu thuyeát daïy trong kinh laø boán chuùng ñeä töû Phaät, neân chaéc chaén laø nhöõng ñieàu raát thieát thöïc, caàn thieát cho söï tu taäp giaûi thoaùt. Ñöùc Phaät töø bi ñeå laïi lôøi daën doø naøy haún ñaõ löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng ngöôøi ñôøi sau seõ vì vieäc thoï nhaän vaø thuï höôûng nhöõng phaåm vaät cuùng döôøng Tam baûo maø xao nhaõng chuyeän tu taäp. Vì theá, neáu ai coøn bieát nhôù ñeán vaø vaâng theo söï daën doø naøy thì khoâng theå buoâng thaû chaïy theo söï höôûng thuï nhöõng phaåm vaät daâng cuùng cuûa thí chuû, maø phaûi luoân nghó nhôù ñeán vieäc chuyeân taâm tu taäp haønh trì.

Vôï con, toâi tôù: Theo quan ñieåm thôøi baáy giôø, vôï con vaø nhöõng ngöôøi toâi tôù trong gia ñình ñeàu ñöôïc xem laø thuoäc veà sôû höõu cuûa ngöôøi chuû gia ñình. Nhöõng caùch dieãn ñaït nhö theá naøy chæ haøm yù moät söï cung kính muoán cuùng döôøng taát caû nhöõng gì mình coù, chöù khoâng thaät söï coù nghóa laø ñem vôï con, toâi tôù... laøm phaåm vaät daâng cuùng.

485

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

duøng vaøng baïc chaâu baùu, vôï con, toâi tôù, aùo quaàn, thöùc aên uoáng, ñuû caùc moùn öa thích maø daâng cuùng leân hình töôïng Nhö Lai, ñem heát loøng cung kính leã baùi cuùng döôøng.

“Baïch Theá Toân! Trong hai ngöôøi heát loøng cuùng döôøng aáy, ai ñöôïc phöôùc ñöùc nhieàu hôn?”

Phaät baûo A-nan: “Hai ngöôøi aáy ñeàu ñem heát loøng [thaønh kính] ñeå cuùng döôøng, [neân] choã ñöôïc phöôùc ñöùc cuûa hoï khoâng khaùc gì nhau. Vì sao vaäy? Tuy Phaät ñaõ dieät ñoä, nhöng Phaùp thaân thöôøng coøn. Vì caû hai ñeàu ñem heát loøng [thaønh kính] ñeå cuùng döôøng neân phöôùc ñöùc ñeàu nhö nhau.”

A-nan laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Trong khi Phaät coøn taïi theá, ví nhö coù ngöôøi ñem heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng Nhö Lai cuõng gioáng nhö treân; sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn laïi coù ngöôøi ñem heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng cung kính xaù-lôïi toaøn thaân [cuûa Phaät]. Baïch Theá Toân! Trong hai ngöôøi aáy, ai ñöôïc phöôùc ñöùc nhieàu hôn?”

Phaät baûo A-nan: “Hai ngöôøi aáy ñöôïc phöôùc ñöùc nhö nhau, coâng ñöùc cuûa hoï laø roäng lôùn voâ löôïng voâ bieân [khoâng theå cuøng taän], cho duø bieån khoå caïn heát, phöôùc ñöùc cuûa hoï cuõng khoâng heát.”

A-nan laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Trong khi Phaät coøn taïi theá, ví nhö coù ngöôøi heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng Nhö Lai cuõng gioáng nhö treân; sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn laïi coù ngöôøi cuõng heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng nhö treân ñoái vôùi xaù-lôïi moät nöûa thaân Phaät. Baïch Theá Toân!

Trong hai ngöôøi aáy, ai ñöôïc phöôùc ñöùc nhieàu hôn?”

Phaät baûo A-nan: “Hai ngöôøi aáy ñeàu heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng, neân choã ñöôïc phöôùc ñöùc khoâng khaùc gì nhau, ñeàu laø voâ löôïng voâ bieân.

486

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

“A-nan! Sau khi Phaät dieät ñoä, ví nhö coù ngöôøi heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng xaù-lôïi Nhö Lai, duø chæ laø moät phaàn tö, moät phaàn taùm, moät phaàn möôøi saùu, moät phaàn traêm, moät phaàn ngaøn, moät phaàn möôøi ngaøn, hoaëc moät phaàn trong voâ soá phaàn nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, cho ñeán moät phaàn nhoû nhö haït caûi, nhöng cuõng ñeàu heát loøng [thaønh kính] maø cuùng döôøng, cung kính, toân troïng, taùn thaùn. [Neáu so vôùi] khi Phaät coøn taïi theá coù ngöôøi heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng cung kính Nhö Lai, thì choã ñöôïc phöôùc ñöùc cuûa caû hai ngöôøi ñeàu khoâng khaùc gì nhau. Phöôùc ñöùc cuûa hoï laø voâ löôïng, khoâng theå ño löôøng, khoâng theå noùi heát.

“A-nan! Neân bieát raèng, duø khi Phaät coøn taïi theá hay sau khi Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn, neáu coù ngöôøi heát loøng cung kính cuùng döôøng, leã baùi, toân troïng, taùn thaùn [Nhö Lai], choã ñöôïc phöôùc ñöùc [trong caû hai tröôøng hôïp] ñeàu khoâng khaùc gì nhau.”

Phaät baûo A-nan vaø ñaïi chuùng: “Sau khi ta nhaäp Nieátbaøn, taát caû nhöõng chuùng sanh naøo ôû caùc coõi trôøi, ngöôøi, khi nhaän ñöôïc xaù-lôïi cuûa ta, buoàn vui laãn loän, vöøa thöông caûm vöøa haân hoan, lieàn heát loøng cung kính, leã baùi, cuùng döôøng, seõ ñöôïc voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc.

“Naøy A-nan! Nhìn thaáy xaù-lôïi cuûa Nhö Lai töùc laø thaáy Phaät; thaáy Phaät laø thaáy Phaùp; thaáy Phaùp laø thaáy Taêng; thaáy Taêng laø thaáy ñöôïc Nieát-baøn.

“A-nan! Neân bieát raèng, vì nhaân duyeân aáy neân Tam baûo laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi, coù theå laøm choã quy y cho taát caû chuùng sanh.”

487

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

A-nan laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Sau khi Phaät nhaäp Nieátbaøn, taát caû ñaïi chuùng neân y theo pheùp taéc naøo ñeå traø-tyø1 [nhuïc thaân] Nhö Lai roài thu laáy xaù-lôïi vaø heát loøng [thaønh kính] cuùng döôøng?”

Phaät daïy A-nan: “Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, ñaïi chuùng neân y theo phöông phaùp traø-tyø [nhö ñoái vôùi vò] Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

A-nan laïi hoûi: “Phöông phaùp traø-tyø [ñoái vôùi vò] Chuyeån luaân Thaùnh vöông laø nhö theá naøo?”

Phaät baûo A-nan: “Sau khi vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông baêng haø, [di theå ñöôïc] giöõ laïi baûy ngaøy roài môùi cho vaøo moät coã kim quan. Sau ñoù duøng loaïi daàu thôm toát nhaát ñeå roùt ñaày vaøo quan taøi roài ñoùng kín laïi. Traûi qua baûy ngaøy sau môùi ñöa di theå ra khoûi kim quan, duøng caùc thöù nöôùc thôm maø taém goäi, roài ñoát caùc loaïi danh höông ñeå cuùng döôøng. Sau ñoù duøng hoa ñaâu-la2 boïc loùt khaép quanh di theå.

Keá ñoù, duøng ngaøn taám luïa traéng loaïi quyù nhaát ñeå quaán quanh khaép di theå thaønh nhieàu lôùp, lôùp naøy boïc leân lôùp kia. Tieáp ñoù laïi duøng caùc thöù daàu thôm roùt ñaày vaøo kim quan, sau ñoù môùi ñaët di theå [trôû laïi] vaøo trong ñoù vaø ñaäy kín laïi.

“Baáy giôø môùi duøng loaïi xe quyù baèng goã thôm vaø baûy moùn baùu ñeå ñöa kim quan ñi. Boán phía xe ñeàu treo caùc 1

2

Traø-tyø: danh töø xuaát phaùt töø Phaïn ngöõ jhāpita, cuõng ñoïc laø xaø-duy (闍維), chæ nghi thöùc hoûa thieâu nhuïc thaân cuûa moät vò Phaät hay cao taêng Phaät giaùo. Trong Haùn ngöõ dòch chöõ naøy laø phaàn thieâu (焚燒).

Hoa ñaâu-la, teân Phaïn ngöõ laø tūla, cuõng ñöôïc ñoïc laø ñoå-la hay ñoá-la... laø moät loaøi hoa coù maøu traéng vaø raát meàm maïi, mòn maøng; dòch nghóa laø mieân hoa hay teá mieân hoa. Nguyeân baûn Haùn vaên duøng ñaâu-la mieân laø thöøa vì keát hôïp caû dòch aâm vaø dòch nghóa.

488

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

loaïi chuoãi ngoïc, laïi duøng taát caû caùc moùn trang söùc quyù baùu ñeå trang hoaøng. Bao quanh xe laø voâ soá phöôùn hoa, côø loïng baèng baûy moùn baùu, [laïi ñoát leân] taát caû caùc loaïi höông thôm vi dieäu, duøng taát caû caùc loaïi aâm nhaïc [nhö ôû coõi trôøi] vaây quanh [xe chôû kim quan] ñeå cuùng döôøng. Baáy giôø môùi duøng toaøn nhöõng thanh goã thôm loaïi toát, coù trang trí ôû caû beân trong vaø beân ngoaøi, cuøng vôùi loaïi daàu thôm toát nhaát ñeå traø-tyø nhuïc thaân cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông.

“Traø-tyø xong, thu nhaët xaù-lôïi, döïng moät thaùp baùu nôi ngaõ tö giöõa ñoâ thaønh ñeå ñaët xaù-lôïi vaøo. Thaùp aáy coù boán cöûa vaøo, ñeå taát caû nhaân daân ñeàu ñöôïc cuøng nhau chieâm ngöôõng xaù-lôïi aáy.

“Naøy A-nan! Vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông aáy chæ nhôø chuùt ít phöôùc ñöùc, ñöôïc noái ngoâi vua, thaät chöa thoaùt khoûi caùc caûnh giôùi hieän höõu, [vaãn coøn] ñuû naêm moùn duïc, theâ thieáp, theå nöõ, ba ñoäc [tham, saân, si] vaø caùc quan nieäm xaáu aùc, [cho ñeán] taát caû phieàn naõo vaø nhöõng thöù troùi buoäc sai khieán, chöa tröø boû ñöôïc maûy may naøo. [Vaäy maø] sau khi baêng haø ngöôøi ñôøi coøn duøng nhöõng pheùp taéc [trang nghieâm] nhö vaäy [ñeå traø-tyø], xaây thaùp cuùng döôøng [xaù-lôïi], ai naáy ñeàu chieâm ngöôõng.

“A-nan! Huoáng chi Nhö Lai ñaõ traûi voâ löôïng voâ bieân voâ soá a-taêng-kyø kieáp, vónh vieãn buoâng boû naêm moùn duïc, theâ thieáp, theå nöõ? Ñoái vôùi caùc phaùp theá gian, Nhö Lai coù theå [phaù boû taát caû] nhö côn möa ñaù [phaù hoaïi caây coû]; vieäc khoù chuyeân caàn coù theå chuyeân caàn; vieäc khoù thöïc haønh coù theå thöïc haønh; heát thaûy nhöõng söï khoå haïnh cuûa haøng Boà Taùt xuaát theá [Nhö Lai] ñeàu [ñaõ töøng] chuyeân caàn khoù nhoïc tu 489

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

taäp. Taát caû nhöõng söï haønh ñaïo cuûa chö Phaät ba ñôøi trong khaép möôøi phöông, nhöõng phaùp heát söùc thaâm saâu nhieäm maàu thanh tònh nhö giôùi, ñònh, tueä, giaûi thoaùt, giaûi thoaùt tri kieán, saùu Ba-la-maät, Nhö Lai ñeàu coù ñuû. Ngaøi ñaõ tu taäp ñuû Möôøi söùc, taâm ñaïi bi, Boán ñöùc chaúng sôï, Ba moân giaûi thoaùt, Möôøi taùm phaùp khoâng, Saùu thaàn thoâng, Naêm loaïi maét, Ba möôi baûy phaåm [trôï ñaïo], Möôøi taùm phaùp chaúng chung cuøng [vôùi Hai thöøa], Ba möôi hai töôùng toát, Taùm möôi veû ñeïp.

“Nhö Lai ñaõ thaønh töïu thoï maïng nhö taát caû chö Phaät, theá giôùi thanh tònh nhö taát caû chö Phaät, cuøng taát caû nhöõng phaùp thaønh töïu cho chuùng sanh, taát caû nhöõng söï khoå haïnh khoù tu taäp, taát caû nhöõng giôùi luaät thaâu nhieáp caùc phaùp laønh, taát caû nhöõng giôùi luaät thaâu nhieáp chuùng sanh, taát caû nhöõng giôùi luaät thaâu nhieáp oai nghi, taát caû coâng ñöùc, taát caû trí tueä, taát caû söï trang nghieâm, taát caû caùc nguyeän lôùn, taát caû caùc phöông tieän. Heát thaûy nhöõng giôùi haïnh, phöôùc ñöùc vaø trí tueä khoâng theå nghó baøn nhö vaäy Nhö Lai ñeàu ñaõ thaønh töïu ñaày ñuû khoâng thieáu soùt.

“Nhö Lai ñaõ döùt tröø taát caû phaùp baát thieän, döùt tröø taát caû phieàn naõo, döùt tröø taát caû taäp khí phieàn naõo coøn soùt laïi.

Nhö Lai thoâng ñaït Boán chaân ñeá, Möôøi hai nhaân duyeân, nôi coäi caây Boà-ñeà ñaõ haøng phuïc Boán thöù ma, thaønh töïu [Nhaát thieát] chuûng trí. [Heát thaûy nhöõng] phaùp nhieäm maàu nhö vaäy ngaøi ñeàu ñaõ tu taäp ñaày ñuû, neân taát caû chö Phaät môùi xöôùng leân lôøi ngôïi khen raèng: ‘Laønh thay, laønh thay!’ Chö Phaät ñoàng laáy nöôùc trí tueä phaùp taùnh maø röôùi nôi ñænh Phaùp thaân; ngaøi môùi ñaéc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu 490

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Tam-boà-ñeà. Do nhaân duyeân aáy ñöôïc toân xöng laø Thieân nhaân sö, Thaäp löïc chuûng giaùc, Chí cöïc Theá Toân. Khaép coõi trôøi, ngöôøi khoâng ai saùnh baèng Nhö Lai. “Nhö Lai ñoái vôùi taát caû chuùng sanh ñeàu bình ñaúng [thöông yeâu] nhö [con trai laø] La-haàu-la. Cho neân ñöôïc toân xöng laø: Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân.

“Nhö Lai thöông xoùt theá gian, tuøy duyeân giaùo hoùa thaûy ñeàu troïn veïn; [laïi cuõng] vì chuùng sanh maø nay [thò hieän] nhaäp Nieát-baøn [seõ] tuøy theo phaùp theá gian [maø cho laøm leã traø-tyø] nhö vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông, laø muoán cho chuùng sanh ñeàu ñöôïc [coù cô hoäi] cuùng döôøng [xaù-lôïi Phaät].

“A-nan! [Sau khi] ta nhaäp Nieát-baøn roài, cuõng nhö Chuyeån luaân Thaùnh vöông, haõy giöõ thaùnh theå laïi qua baûy ngaøy roài môùi ñaët vaøo kim quan. Sau ñoù duøng daàu thôm loaïi toát nhaát roùt ñaày vaøo quan, roài ñoùng naép laïi. ÔÛ boán phía quan taøi neân duøng baûy moùn baùu xen laãn ñeå trang nghieâm, duøng caùc loaïi côø baùu, höông hoa maø cuùng döôøng.

“Traûi qua baûy ngaøy, laïi ñöa thaùnh theå ra khoûi kim quan, duøng taát caû nhöõng thöù nöôùc thôm toát nhaát maø taém goäi thaân Nhö Lai. Sau ñoù duøng loaïi hoa ñaâu-la meàm mòn nhaát maø boïc loùt khaép quanh thaùnh theå. Keá ñoù, duøng ngaøn taám luïa traéng voâ cuøng quyù giaù maø quaán quanh phía ngoaøi hoa ñaâu-la, che kín thaân Nhö Lai, roài ñaët trôû laïi vaøo kim quan. Tieáp theo laïi roùt ñaày daàu thôm loaïi toát nhaát vaøo trong kim quan vaø ñoùng kín naép laïi.

491

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

“Sau ñoù duøng toaøn nhöõng loaïi goã quyù nhö chieân-ñaøn Ngöu Ñaàu,1 traàm thuûy,2 vaø caùc loaïi goã thôm ñeå laøm thaønh moät coã xe coù baûy moùn baùu, laïi trang nghieâm coã xe aáy baèng taát caû nhöõng vaät quyù baùu, roài duøng xe aáy ñöa kim quan ñeán choã traø-tyø.

“Khi aáy laïi duøng voâ soá côø quyù, loïng quyù, vaûi quyù, cuøng vôùi aâm nhaïc coõi trôøi, voâ soá höông hoa, ñaày khaép hö khoâng, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng. Taát caû haøng trôøi, ngöôøi vaø voâ soá ñaïi chuùng moãi ngöôøi ñeàu neân duøng caùc thöù chieân-ñaøn, traàm thuûy, daàu thôm vi dieäu ñeå traø-tyø nhuïc thaân Nhö Lai, löu luyeán ngöôõng moä maø caát leân nhöõng tieáng than khoùc bi ai.

“Sau khi leã traø-tyø ñaõ xong, haøng trôøi, ngöôøi vaø Boán chuùng ñeä töû cuøng nhau thu nhaët laáy xaù-lôïi Phaät, ñöïng trong bình baèng baûy moùn baùu. Sau ñoù xaây thaùp baèng baûy moùn baùu taïi ngaõ tö ñöôøng giöõa thaønh lôùn, thieát leã cuùng döôøng xaù-lôïi Phaät, khieán cho chuùng sanh ñöôïc coâng ñöùc lôùn, lìa xa khoå naõo trong Ba coõi, [coù theå] ñaït ñeán coõi Nieátbaøn an vui.

“A-nan neân bieát raèng, sau khi taát caû Boán chuùng ñaõ xaây thaùp baûy baùu thôø xaù-lôïi Phaät roài, [cuõng neân bieát vieäc] xaây ba loaïi thaùp khaùc maø cuùng döôøng. Ñoù laø thaùp Phaät Bíchchi, thaùp A-la-haùn vaø thaùp Chuyeån luaân Thaùnh vöông.

1

2

Chieân-ñaøn Ngöu Ñaàu, Phaïn ngöõ laø Gośīrṣaka-candana, laø moät loaïi chieân-ñaøn cöïc quyù, chæ coù ôû nuùi Ngöu Ñaàu, neân goïi laø chieân-ñaøn Ngöu Ñaàu. Ngoïn nuùi naøy cao vuùt, ñænh coù hình gioáng ñaàu traâu neân goïi laø nuùi Ngöu Ñaàu. (Theo saùch Danh nghóa taäp - 名義集, quyeån 3) Theo Trí ñoä luaän quyeån 18 thì ngoaøi ngoïn nuùi naøy ra khoâng coøn nôi naøo khaùc coù theå tìm ñöôïc loaïi goã thôm chieân-ñaøn naøy.

Traàm thuûy, cuõng goïi laø traàm höông, Phaïn ngöõ laø agaru, laø moät loaïi goã quyù thôm, thaû vaøo nöôùc thì chìm neân goïi laø “traàm thuûy”. Traàm höông laø moät phaàn ñaëc bieät trong loõi caây, loaïi coù maøu ñen raát thôm, raát quyù, goïi laø “haéc traàm thuûy”. (Theo Boån thaûo chuù - 本草註)

492

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

[Cuùng döôøng nhö vaäy] laø ñeå khieán cho ngöôøi theá gian bieát choã quy y.”

A-nan baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai ra ñôøi, thöông xoùt chuùng sanh, khieán hoï ñöôïc thaáy roõ Möôøi söùc, Ñaïi bi, Boán ñöùc chaúng sôï, Möôøi hai nhaân duyeân, Boán chaân ñeá, Ba moân giaûi thoaùt; phaùt ra aâm thanh ñuû taùm gioïng Phaïm aâm chaán ñoäng Ba coõi nhö saám reàn; haøo quang töø bi naêm saéc chieáu khaép saùu neûo; tuøy thuaän taâm nghieäp cuûa chuùng sanh maø chuyeån hoùa, coù ngöôøi chöùng ñaéc Boán thaùnh quaû, tu haønh theo phaùp cuûa Hai thöøa, coù ngöôøi chöùng ñaïo Duyeân giaùc voâ vi, döùt saïch phieàn naõo; coù ngöôøi ñaït ñöôïc ñòa vò Boà Taùt khoâng coøn sanh dieät; coù ngöôøi ñaït ñöôïc voâ löôïng caùc moân Ñaø-la-ni; coù ngöôøi chöùng ñaéc Naêm thöù maét; hoaëc ñöôïc Saùu thaàn thoâng; hoaëc ra khoûi Ba ñöôøng aùc; hoaëc thoaùt ñöôïc Taùm naïn; hoaëc döùt ñöôïc khoå naõo coõi ngöôøi, coõi trôøi hoaëc trong caû Ba coõi. Uy löïc töø bi thanh tònh cuûa Nhö Lai, phaùp moân giaûi thoaùt cuûa Nhö Lai ñeàu laø khoâng theå nghó baøn, neân sau khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn, taát caû theá gian, ngöôøi vaø chö thieân, Boán chuùng ñeä töû xaây thaùp baûy baùu cuùng döôøng xaù-lôïi, aét ñöôïc coâng ñöùc lôùn, coù theå khieán chuùng sanh thoaùt khoûi khoå naõo trong Ba coõi, ñöôïc vaøo giaûi thoaùt chaân chaùnh.

“Do nhaân duyeân aáy, sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, taát caû theá gian, ngöôøi vaø chö thieân, ñaïi chuùng, vì muoán baùo ñaùp aân ñieån töø bi saâu xa voâ löôïng cuûa Phaät maø xaây thaùp baûy baùu, cuùng döôøng xaù-lôïi Phaät. Ñieàu ñoù laø hôïp lyù.

“Theá Toân! Coøn nhö ba loaïi thaùp kia, coù nhöõng lôïi ích gì ñoái vôùi chuùng sanh maø Phaät daïy phaûi xaây caát, cung kính cuùng döôøng?”

493

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Phaät baûo A-nan: “Vò Phaät Bích-chi ñaõ chöùng ngoä ñöôïc nhaân duyeân caùc phaùp, theå nhaäp saâu vaøo taùnh cuûa caùc phaùp, ñaõ thoaùt khoûi taát caû nhöõng loãi laàm tai haïi cuûa caùc caûnh giôùi hieän höõu, coù theå laøm baäc phöôùc ñieàn cho haøng trôøi, ngöôøi. Vì nhaân duyeân aáy, xaây thaùp cuùng döôøng [vò Phaät Bích-chi] ñöôïc phöôùc ñöùc chæ keùm hôn phöôùc ñöùc cuùng döôøng thaùp Nhö Lai, coù theå khieán cho chuùng sanh ñeàu ñaït ñöôïc quaû vò [giaûi thoaùt] maàu nhieäm.

“Naøy A-nan! Vò A-la-haùn ñaõ döùt haún söï taùi sanh trong Ba coõi, khoâng coøn phaûi thoï thaân sau nöõa; Phaïm haïnh ñaõ thaønh töïu, coù theå laøm baäc phöôùc ñieàn cho theá gian. Vaäy neân xaây thaùp cuùng döôøng [vò A-la-haùn] seõ ñöôïc phöôùc ñöùc keùm hôn phöôùc ñöùc cuùng döôøng thaùp Phaät Bích-chi, cuõng khieán cho chuùng sanh ñeàu ñaït ñöôïc giaûi thoaùt.

“A-nan! Vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông tuy chöa giaûi thoaùt phieàn naõo trong Ba coõi, nhöng nhôø söùc phöôùc ñöùc maø ñöôïc cai trò Boán thieân haï, duøng Möôøi ñieàu thieän ñeå giaùo hoùa vaø che chôû chaêm soùc chuùng sanh. [Vì theá neân] ñöôïc chuùng sanh toân kính. Do ñoù, Boán chuùng xaây thaùp cuùng döôøng [Chuyeån luaân Thaùnh vöông] cuõng seõ ñöôïc phöôùc ñöùc voâ löôïng.”

A-nan laïi baïch Phaät: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, taát caû Boán chuùng neân traø-tyø [nhuïc thaân] Nhö Lai ôû nôi naøo ñeå thu nhaët xaù-lôïi? Xin Phaät chæ daïy.”

Phaät daïy A-nan: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, neáu taát caû Boán chuùng traø-tyø [nhuïc thaân] Nhö Lai trong thaønh Caâu-thi-na,1 [veà sau] nhaân daân trong thaønh aáy thaûy ñeàu 1

Caâu-thi-na: teân thaønh naøy phieân aâm töø Phaïn ngöõ Kuśinagara, baûn Haùn vaên ñoâi khi duøng Caâu-thi hay Caâu-thi-na-giaø ñeàu laø xuaát phaùt töø moät teân naøy. Chuùng toâi vaãn chuyeån dòch baèng moät teân ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi.

494

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

[vì vieäc] tranh noái ngoâi vua, aét phaûi ñaùnh deïp laãn nhau, tranh chaáp khoâng ngöøng, seõ khieán cho phöôùc ñöùc cuûa moãi ngöôøi ñeàu sai khaùc.

“A-nan! Taát caû Boán chuùng neân traø-tyø [nhuïc thaân] Nhö Lai ôû beân ngoaøi thaønh, ñeå khieán cho taát caû theá gian ñeàu ñöôïc phöôùc ñöùc bình ñaúng nhö nhau.”

A-nan baïch Phaät: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, leã traø-tyø ñaõ xong, taát caû Boán chuùng ñaõ thu nhaët xaù-lôïi ñaët yeân trong bình quyù, neân xaây döïng thaùp baèng baûy baùu ôû nôi ñaâu ñeå taát caû ñeàu ñöôïc cuùng döôøng vôùi loøng thaønh kính saâu xa nhaát? Xin Phaät chæ daïy.”

Phaät daïy A-nan: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, leã traø-tyø xong, taát caû Boán chuùng ñaõ thu nhaët xaù-lôïi ñaët yeân trong bình quyù baèng baûy moùn baùu, neân xaây döïng thaùp baèng baûy moùn baùu, cao möôøi ba taàng trong thaønh Caâuthi-na, ngay nôi ngaõ tö ñöôøng. Treân thaùp coù töôùng [phaùp] luaân, duøng taát caû caùc vaät quyù baùu toát ñeïp ñaët xen laãn nhau ñeå trang nghieâm, laïi duøng taát caû caùc thöù hoa ñeïp, côø xí nghieâm leä ñeå trang söùc theâm; boán phía quanh thaùp ñeàu coù lan can, laøm baèng baûy moùn baùu; taát caû caùc moùn trang trí [nhö theá] khoâng ñaâu laø khoâng ñaày ñuû. ÔÛ boán phía thaùp ñeàu coù cöûa môû ra. Moãi taàng thaùp noái tieáp ñeàu coù cöûa soå môû ñoái xöùng nhau.

“Bình quyù ñöïng xaù-lôïi Phaät ñöôïc ñaët yeân [trong thaùp aáy], taát caû haøng trôøi, ngöôøi vaø Boán chuùng ñeä töû cung chieâm ngöôõng cuùng döôøng.

“A-nan! Thaùp cuûa vò Phaät Bích-chi neân xaây cao möôøi moät taàng, cuõng duøng ñuû caùc moùn vaät baùu ñeå trang nghieâm.

495

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

“A-nan! Thaùp cuûa vò A-la-haùn neân xaây cao boán taàng, cuõng duøng ñuû caùc moùn vaät baùu ñeå trang nghieâm.

“A-nan! Thaùp cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông cuõng xaây baèng baûy moùn baùu, nhöng khoâng cao leân taàng naøo caû.

Vì sao vaäy? Vì chöa thoaùt khoûi caùc noãi khoå hieän höõu trong Ba coõi, [vaãn coøn trong sanh töû].”

Baáy giôø, ngaøi A-na-luaät baïch Phaät: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, leã traø-tyø ñaõ xong, taát caû haøng trôøi, ngöôøi vaø Boán boä ñaïi chuùng neân phaân chia xaù-lôïi Phaät nhö theá naøo ñeå cuùng döôøng?”

Phaät daïy A-na-luaät: “Sau khi Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, haøng trôøi ngöôøi vaø taát caû ñaïi chuùng neân duøng taâm bình ñaúng ñeå phaân chia xaù-lôïi Phaät trong khaép Ba coõi, Saùu ñöôøng, khieán cho taát caû theá gian ñeàu ñöôïc cuùng döôøng.”

Luùc aáy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân1 baïch Phaät: “Nay con thöa tröôùc Phaät, xin ñöôïc cung kính thænh veà moät nöûa phaàn xaùlôïi toaøn thaân Nhö Lai ñeå cuùng döôøng vôùi loøng thaønh kính saâu xa nhaát.”

Phaät baûo Thieân Ñeá: “Nhö Lai xem taát caû chuùng sanh bình ñaúng nhö nhau, [ñeàu yeâu thöông] nhö La-haàu-la [con trai ta]. OÂng khoâng neân thænh veà nöûa phaàn xaù-lôïi toaøn thaân Nhö Lai. Vì sao vaäy? Vì ñeå giuùp cho chuùng sanh ñöôïc söï lôïi ích bình ñaúng.

“Naøy Thieân Ñeá! Nay ta cho oâng phaàn xaù-lôïi cuûa moät caùi raêng haøm treân beân phaûi, neân mang veà coõi trôøi xaây thaùp cuùng döôøng, coù theå giuùp cho oâng ñöôïc phöôùc ñöùc voâ taän.”

1

Thích-ñeà-hoaøn-nhaân (Śakrodevānām Indrah): teân goïi cuûa vò Thieân Ñeá-thích, töùc vò vua ôû coõi trôøi Ñao-lôïi, coøn goïi laø coõi trôøi Ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân).

496

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Luùc aáy, khaép haøng trôøi, ngöôøi vaø taát caû ñaïi chuùng ñeàu bi ai rôi leä, khoâng sao ngaên ñöôïc.

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo Boán chuùng ñeä töû raèng: “Nay Phaät nhaäp Nieát-baøn, khaép haøng trôøi, ngöôøi vaø taát caû caùc ngöôøi ñöøng quaù saàu naõo. Vì sao vaäy? Tuy Phaät nhaäp Nieátbaøn, nhöng [löu laïi] xaù-lôïi thöôøng coøn ñeå cuùng döôøng; laïi coù Phaùp baûo cao quyù nhaát laø Kinh taïng, Luaät taïng vaø Luaän taïng. Vì nhaân duyeân aáy, Tam baûo vaø Boán chaân ñeá laø thöôøng truï theá gian, coù theå khieán chuùng sanh ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø quay veà nöông theo. Vì sao vaäy? Cuùng döôøng xaù-lôïi Phaät töùc laø Phaät baûo, nhìn thaáy [xaù-lôïi] Phaät töùc laø thaáy ñöôïc Phaùp thaân, thaáy ñöôïc Phaùp thaân töùc laø thaáy chö hieàn thaùnh, thaáy chö hieàn thaùnh töùc laø thaáy Boán chaân ñeá, thaáy Boán chaân ñeá töùc laø thaáy Nieátbaøn.

“Cho neân phaûi bieát raèng, Tam baûo laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi, coù theå laøm choã quy y cho taát caû theá gian.” Ñöùc Phaät laïi daïy heát thaûy ñaïi chuùng: “Caùc ngöôøi ñöøng quaù saàu khoå. Nay ta saép nhaäp Nieát-baøn taïi nôi naøy. Trong caùc ngöôøi neáu ai coøn coù choã hoaøi nghi chöa roõ veà giôùi luaät, veà söï quy y, veà leõ thöôøng hoaëc voâ thöôøng, veà Tam baûo, Boán chaân ñeá, Saùu Ba-la-maät, Möôøi hai nhaân duyeân... haõy mau mau thöa hoûi, vì ñaây laø cô hoäi cuoái cuøng. [Ñöøng ñeå] sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn laïi sanh loøng nghi ngôø, hoái tieác.” Ñöùc Phaät nhaéc nhôû khaép ñaïi chuùng ba laàn nhö vaäy.

Luùc aáy, Boán chuùng ñeä töû ñeàu bi thöông khoå naõo, ngheïn ngaøo tuoân leä, trong loøng ñau ñôùn khoân xieát, suy töôûng mieân man, ngöôõng moä löu luyeán, saàu ñau ñeán möùc nhö 497

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

cheát ñöôïc. Nhöng roài nhôø oai löïc cuûa Phaät neân ai naáy ñeàu ngaên ñöôïc leä saàu. Taát caû ñeàu an nhieân ñöùng laëng khoâng thöa hoûi. Vì sao vaäy? Vì taát caû Boán chuùng ñeàu ñaõ thoâng ñaït, hieåu roõ veà giôùi luaät, veà söï quy y, veà Tam baûo, Boán chaân ñeá...; khoâng ai coù ñieàu gì nghi hoaëc caû.

Luùc aáy, ñöùc Phaät bieát raèng trong Boán chuùng khoâng coøn ai nghi hoaëc gì nöõa, lieàn ngôïi khen raèng: “Laønh thay, laønh thay! Taát caû Boán chuùng ñeàu ñaõ thoâng ñaït veà Tam baûo, Boán chaân ñeá, khoâng coøn ai nghi ngôø gì nöõa, khaùc naøo nhö [ñaõ duøng] nöôùc saïch taåy röûa ñöôïc heát moïi chaát dô baån treân thaân hình. “Ñaïi chuùng! Caùc ngöôøi neân chuyeân caàn tinh taán ñeå sôùm ñöôïc ra khoûi [sanh töû], ñöøng sanh loøng saàu naõo, meâ muoän roái loaïn.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ngoài treân toøa sö töû, ñöa caùnh tay coù maøu saùng nhö vaøng roøng veùn taám y taêng-giaø-leâ ñang ñaép treân ngöôøi, ñeå loä boä ngöïc sö töû choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía,1 roài baûo taát caû ñaïi chuùng raèng: “Khaép haøng trôøi, ngöôøi vaø ñaïi chuùng caùc ngöôøi neân ñem heát loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Luùc aáy, taát caû Boán chuùng ñeàu heát loøng chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng cuûa ñaáng Ñaïi Giaùc Theá Toân, maét khoâng chôùp nghæ. Heát thaûy ñeàu caûm thaáy voâ cuøng saûng khoaùi an vui, duø cho vò tyø-kheo theå nhaäp caûnh giôùi thieàn ñònh thöù ba cuõng khoù maø phaùt sanh ñöôïc söï saûng khoaùi an vui nhö theá.

1

Vaøng roøng coù saéc tía (töû ma kim hay töû ma hoaøng kim): loaïi vaøng roøng tinh luyeän ñöôïc xem laø quyù nhaát, maøu choùi saùng coù öûng saéc ñoû tía.

498

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân sau khi ñaõ hieän saéc thaân maøu vaøng roøng cho ñaïi chuùng chieâm ngöôõng roài, lieàn phoùng ra voâ löôïng voâ bieân traêm ngaøn muoân öùc ñaïo haøo quang Ñaïi Nieát-baøn choùi loïi, soi chieáu khaép taát caû theá giôùi trong möôøi phöông, khieán cho aùnh saùng cuûa maët trôøi, maët traêng nhö khoâng coøn saùng nöõa.

Phoùng quang nhö vaäy roài, Phaät laïi baûo khaép ñaïi chuùng raèng: “Caùc ngöôøi neân bieát, vì taát caû chuùng sanh maø Nhö Lai ñaõ traûi qua bao kieáp chuyeân caàn khoå nhoïc, cho ñeán chòu caét xeûo thaân theå, chaân tay; ñaõ tu taäp taát caû nhöõng phaùp khoå haïnh khoù thöïc haønh; vì boån nguyeän ñaïi bi neân [thò hieän] trong coõi ñôøi coù naêm söï ueá tröôïc naøy maø thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; ñöôïc saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía naøy, [kieân coá] nhö kim cang khoâng hö hoaïi, ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, voâ löôïng haøo quang choùi saùng chieáu khaép moïi nôi.

[Neáu ñöôïc] nhìn thaáy saéc thaân Nhö Lai, gaëp haøo quang Nhö Lai, thì khoâng ai laø khoâng ñöôïc giaûi thoaùt.”

Tieáp ñoù Phaät daïy: “Ñaïi chuùng! Phaät ra ñôøi raát khoù gaëp, cuõng nhö hoa öu-ñaøm1 raát hieám khi ñöôïc thaáy. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi ñöôïc gaëp ta vaøo giôø phuùt cuoái cuøng, xem nhö ñaõ khoâng uoång phí sanh ra trong ñôøi naøy. Ta duøng söùc theä nguyeän töø thuôû tröôùc maø [thò hieän] sanh ra trong coõi ueá tröôïc naøy; cô duyeân giaùo hoùa ñaõ troïn veïn, nay saép vaøo Nieát-baøn; caùc ngöôøi ñaõ ñem loøng chí thaønh chieâm ngöôõng 1

Öu-ñaøm: teân hoa ñöôïc phieân aâm töø Phaïn ngöõ Udumbara, neân coøn ñoïc laø öu-ñaømbaùt-la, öu-ñaøm-baø-la, oâ-ñaøm-baït-la... ñeàu chæ moät loaïi hoa naøy; Haùn dòch nghóa laø linh thuïy, töùc laø hoa baùo ñieàm laønh. Phaùp Hoa vaên cuù quyeån 4, phaåm thöôïng, noùi raèng hoa naøy ñeán ba ngaøn naêm môùi nôû moät laàn, khi hoa nôû aét coù Chuyeån luaân Thaùnh vöông ra ñôøi. Kinh Phaät noùi chung thöôøng duøng hình aûnh hoa öuñaøm ñeå so saùnh vôùi chuyeän hieám coù, nhaát laø vieäc Phaät ra ñôøi.

499

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai; ñaõ tu taäp ñöôïc nghieäp laønh thanh tònh nhö theá, trong ñôøi vò lai seõ ñöôïc quaû baùo [toát ñeïp] nhö theá.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân aân caàn laëp laïi nhöõng lôøi nhö treân ba laàn, roài hieån baøy cho ñaïi chuùng [ñeàu ñöôïc thaáy roõ] saéc thaân Nhö Lai maøu vaøng roøng choùi saùng. Töø nôi giöôøng thaát baûo, Phaät hieän thaân bay leân hö khoâng, cao khoaûng ngang taàm moät caây ña-la,1 caát tieáng baûo khaép ñaïi chuùng laàn thöù nhaát raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Tieáp ñoù, ñöùc Theá Toân laàn löôït hieän thaân bay leân hö khoâng cao khoaûng hai caây ña-la, roài ba caây ña-la... cho ñeán löôït thöù baûy thì cao ñeán khoaûng baûy caây ña-la, moãi löôït ñeàu nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieátbaøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Roài töø treân khoâng trung, ñöùc Phaät haï xuoáng ngoài treân giöôøng sö töû, laïi caát tieáng nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” 1

Ña-la: teân caây phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø tāla, teân khoa hoïc laø borassus flabelliformis, moïc phoå bieán ôû AÁn Ñoä, Myanma, Śrī Lanka vaø moät soá vuøng nhieät ñôùi thuoäc chaâu Phi. Caây cao to, moïc thaúng, hoa traéng lôùn, traùi chín maøu ñoû, aên ñöôïc.

Laù caây coù phieán lôùn, roäng, xöa duøng ñeå vieát chöõ leân vaø löu giöõ ñöôïc, goïi laø laù boái-ña-la, hay laù boái, ñaëc bieät laø giai ñoaïn ñaàu tieân cuûa vieäc ghi cheùp kinh ñieån chuû yeáu duøng loaïi laù boái naøy, neân goïi laø boái dieäp kinh. Chieàu cao caây trung bình khoaûng baûy, taùm möôi thöôùc coå (moãi thöôùc coå khoaûng 0,33 meùt), nhöng trong Tueä uyeån aâm nghóa noùi raèng ngöôøi xöa öôùc leä chieàu cao caây naøy laø 10 tröôïng (töùc 100 thöôùc coå) ñeå laøm ñôn vò ño chieàu cao. Neáu vaäy thì ngang taàm moät caây ña-la töùc laø khoaûng hôn 30 meùt.

500

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Sau ñoù, ñöùc Theá Toân laàn thöù hai laïi töø nôi giöôøng sö töû hieän thaân bay leân hö khoâng, cao khoaûng moät caây ña-la, laïi baûo vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Roài Phaät hieän thaân bay leân hö khoâng cao khoaûng hai caây ña-la, roài ba caây ña-la... cho ñeán cao ñeán khoaûng baûy caây ña-la, moãi löôït ñeàu nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Baáy giôø, töø treân khoâng trung, ñöùc Phaät laïi haï xuoáng ngoài treân giöôøng sö töû, caát tieáng nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Sau ñoù, ñöùc Theá Toân laàn thöù ba laïi töø nôi giöôøng sö töû hieän thaân bay leân hö khoâng, cao khoaûng moät caây ña-la, nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Roài Phaät laïi hieän thaân bay leân hö khoâng cao khoaûng hai caây ña-la, roài ba caây ña-la... cho ñeán cao ñeán khoaûng baûy caây ña-la, moãi löôït ñeàu nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” 501

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Sau ñoù, töø treân khoâng trung, ñöùc Phaät haï xuoáng ngoài treân giöôøng sö töû, caát tieáng nhaéc laïi vôùi ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy ñem loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai.” Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñaõ hieån baøy saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai cho taát caû ñaïi chuùng ñeàu ñöôïc chieâm ngöôõng. Ngaøi ñaõ laëp laïi ba laàn hieän thaân bay leân hö khoâng, moãi laàn baûy löôït töø chieàu cao moät caây ña-la leân ñeán khoaûng baûy caây ña-la; vaø cuõng laëp laïi ba laàn töø treân khoâng trung haï xuoáng ngoài treân giöôøng sö töû.

Nhö vaäy caû thaûy ñaõ hai möôi boán laàn ngaøi ñeàu aân caàn nhaéc nhôû ñaïi chuùng raèng: “Ta saép nhaäp Nieát-baøn. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi neân ñem heát loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng saéc thaân Nhö Lai choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía, [laø thaân] khoâng coù söï sôï seät, laø thaân kim cang beàn chaéc khoâng hö hoaïi. Saéc thaân Nhö Lai nhö hoa öu-ñaøm, raát khoù ñöôïc gaëp. “Ñaïi chuùng neân bieát raèng, ta saép vaøo Nieát-baøn, caùc ngöôøi neân heát loøng chí thaønh chieâm ngöôõng saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai. Ví nhö keû noùng khaùt, khi gaëp nöôùc trong maùt lieàn uoáng thoûa thueâ, khoâng coøn muoán gì khaùc nöõa. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi cuõng vaäy. Nay ta saép vaøo Nieát-baøn, caùc ngöôøi neân ñem heát loøng thaønh kính saâu xa nhaát maø chieâm ngöôõng, vì ñaây laø laàn cuoái cuøng coøn ñöôïc nhìn thaáy Nhö Lai. Töø sau laàn naøy, caùc ngöôøi seõ khoâng bao giôø coøn ñöôïc nhìn thaáy nöõa. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi haõy chieâm ngöôõng cho thoûa maõn, ñöøng ñeå veà sau phaûi hoái tieác.”

502

PHAÅM LÔØI DAÏY CUOÁI CUØNG

Tieáp ñoù, Phaät daïy khaép ñaïi chuùng raèng: “Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, ñaïi chuùng caùc ngöôøi phaûi roäng tu [caùc phaùp moân], ñeå sôùm thoaùt ra khoûi [caûnh khoå] hieän höõu trong Ba coõi, khoâng ñöôïc trì treä löôøi nhaùc, buoâng thaû phoùng tuùng ñeå taâm taùn loaïn.”

Luùc aáy, taát caû [chuùng sanh trong khaép caùc] theá giôùi, haøng trôøi, ngöôøi vaø Boán chuùng ñeä töû Phaät, sau khi ñöôïc haøo quang Nieát-baøn soi chieáu, ñöôïc chieâm ngöôõng [saéc thaân] Phaät roài thì taát caû Ba ñöôøng aùc, Taùm naïn khoå, cuøng nhöõng phieàn naõo trong theá gian coõi trôøi, coõi ngöôøi; nhöõng toäi loãi naëng neà nhaát nhö Boán toäi troïng, Naêm toäi nghòch, heát thaûy ñeàu ñöôïc vónh vieãn dieät saïch khoâng soùt laïi gì caû.

Taát caû ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt.

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân sau khi ñaõ hieån loä saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía cho taát caû ñaïi chuùng chieâm ngöôõng vaø aân caàn nhaéc nhôû nhieàu laàn, lieàn keùo taám y Taêng-giaø-leâ che thaân trôû laïi nhö thöôøng.

503

DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN Phaåm thöù nhì

P

haät laïi baûo ñaïi chuùng: “Nay thôøi khaéc ñaõ ñeán, toaøn thaân ta ñeàu ñau nhöùc.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân vöøa noùi döùt lôøi lieàn nhaäp Sô thieàn, phoùng haøo quang Nieát-baøn, quaùn xeùt khaép theá giôùi, nhaäp Tòch dieät ñònh.1 Ñöùc Theá Toân nhaäp Sô thieàn roài,2 ra khoûi Sô thieàn laïi nhaäp Ñeä nhò thieàn; ra khoûi Nhò thieàn laïi nhaäp Ñeä tam thieàn; ra khoûi Tam thieàn laïi nhaäp Ñeä töù thieàn; ra khoûi Töù thieàn laïi nhaäp Hö khoâng xöù; ra khoûi Khoâng xöù laïi nhaäp Voâ bieân thöùc xöù; ra khoûi Voâ bieân thöùc xöù laïi nhaäp Voâ sôû höõu xöù;3 ra khoûi Voâ sôû höõu xöù laïi nhaäp Phi töôûng phi phi töôûng xöù; ra khoûi Phi töôûng phi phi töôûng xöù laïi nhaäp Dieät taän ñònh.

Sau ñoù, Nhö Lai ra khoûi Dieät taän ñònh lieàn quay trôû laïi nhaäp Phi töôûng phi phi töôûng xöù; ra khoûi Phi töôûng phi 1

Tòch dieät ñònh hay Ñaïi tòch dieät ñònh: moät trong Thaát chuûng voâ thöôïng cuûa ñöùc Nhö Lai, töùc Truï voâ thöôïng, nghóa laø ñöùc Nhö Lai tuy thò hieän trong khaép caùc coõi phaøm thaùnh, trôøi ngöôøi, nhöng voán thöôøng an truï trong Tòch dieät ñònh. Ñaây laø ñieàu maø ngoaøi Phaät ra khoâng ai coù theå hôn ñöôïc, neân goïi laø Truï voâ thöôïng. Nay ñöùc Nhö Lai saép thò hieän Nieát-baøn neân tröôùc heát thò hieän cho Ñaïi chuùng thaáy ngaøi nhaäp Tòch dieät ñònh, nhöng thaät ra ngaøi vaãn thöôøng an truù trong pheùp ñònh naøy. Ñoaïn tieáp theo Phaät thò hieän nhaäp vaø xuaát taát caû caùc caûnh giôùi thieàn ñònh theo töøng thöù baäc, nhöng vaãn khoâng heà ra khoûi Tòch dieät ñònh naøy.

2 Nguyeân baûn Haùn vaên coù moät ñoaïn laëp laïi yù caâu tröôùc ñoù, chuùng toâi ngôø laø do loãi khi khaéc baûn, vì trong baûn chöõ Vaïn thì hai phaàn naøy naèm ôû hai trang khaùc nhau.

Khi chuyeån dòch, chuùng toâi chæ ghi laïi ñuû yù, khoâng ghi ñoaïn mang yù truøng laëp.

3 Voâ sôû höõu xöù: nguyeân baûn Haùn vaên duøng Baát duïng xöù, laø teân goïi khaùc cuûa Voâ sôû höõu xöù. Chuùng toâi choïn duøng teân goïi Voâ sôû höõu xöù vì ñaõ xuaát hieän nhieàu laàn trong kinh naøy cuõng nhö quen thuoäc hôn vôùi nhieàu ngöôøi.

504

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

phi töôûng xöù lieàn quay trôû laïi nhaäp Voâ sôû höõu xöù; ra khoûi Voâ sôû höõu xöù lieàn quay trôû laïi nhaäp Voâ bieân thöùc xöù; ra khoûi Voâ bieân thöùc xöù lieàn quay trôû laïi nhaäp Hö khoâng xöù; ra khoûi Hö khoâng xöù lieàn quay trôû laïi nhaäp Ñeä töù thieàn; ra khoûi Ñeä töù thieàn lieàn quay trôû laïi nhaäp Ñeä tam thieàn; ra khoûi Ñeä tam thieàn lieàn quay trôû laïi nhaäp Ñeä nhò thieàn; ra khoûi Ñeä nhò thieàn lieàn quay trôû laïi nhaäp Sô thieàn.

Luùc aáy, Ñöùc Theá Toân sau khi ñaõ [thò hieän] nhaäp taát caû caùc caûnh giôùi thieàn ñònh theo hai chieàu thuaän nghòch nhö vaäy roài, lieàn baûo khaép ñaïi chuùng raèng: “Ta duøng trí Baùtnhaõ heát söùc thaâm saâu ñeå quaùn xeùt khaép trong Ba coõi:1 trong khaép Saùu neûo [luaân hoài],2 heát thaûy nuùi non, bieån caû, ñaát ñai vaø taát caû caùc loaøi sanh soáng trong ñoù. [Ta thaáy roõ raèng trong] Ba coõi naøy, tính chaát caên baûn [chung] laø lìa khoûi [thöïc theå], [quaùn xeùt ñeán choã] roát raùo ñeàu vaéng laëng dieät maát, ñoàng vôùi töôùng traïng cuûa hö khoâng; khoâng coù teân goïi, khoâng coù nhaän bieát, vónh vieãn döùt tröø moïi söï hieän höõu. “[Caùc phaùp trong Ba coõi naøy] voán xöa nay bình ñaúng, khoâng [töï coù] nieäm töôûng laø cao hay thaáp, khoâng thaáy, khoâng nghe, khoâng bieát, khoâng hieåu; khoâng theå bò troùi buoäc, khoâng theå ñöôïc giaûi thoaùt; khoâng coù chuùng sanh, khoâng coù maïng soáng [cuûa chuùng sanh], khoâng sanh khoâng khôûi, khoâng döùt khoâng maát; chaúng phaûi theá gian cuõng chaúng phaûi khoâng laø theá gian; Nieát-baøn vaø sanh töû ñeàu 1 2

Ba coõi: töùc Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû chuùng sanh höõu tình ñeàu khoâng ra ngoaøi Ba coõi naøy.

Saùu neûo luaân hoài: coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

Heát thaûy chuùng sanh trong voøng luaân hoài ñeàu rôi vaøo moät trong saùu neûo naøy, tuøy theo nghieäp löïc.

505

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

khoâng theå ñaït ñeán, hai bôø meù aáy bình ñaúng nhö nhau, vì cuøng bình ñaúng vôùi taát caû caùc phaùp. [Thaáy ñöôïc nhö vaäy roài thì töï mình] truï yeân trong an nhaøn tónh laëng, khoâng coù vieäc gì phaûi laøm; choã roát raùo an baøy ñeàu khoâng theå ñaït ñöôïc; nöông theo phaùp vaø phaùp taùnh voâ truï maø haønh xöû, döùt tröø taát caû caùc töôùng, khoâng moät töôùng naøo coøn hieän höõu.

“Töôùng cuûa phaùp laø nhö vaäy. Ai roõ bieát nhö vaäy goïi laø ngöôøi xuaát theá; [ai] khoâng roõ bieát nhöõng ñieàu naøy laø [khoâng thoaùt khoûi] coäi nguoàn sanh töû. Ñaïi chuùng caùc ngöôøi neân phaù tan voâ minh, dieät tröø coäi nguoàn sanh töû.” Ñöùc Theá Toân sau khi thuyeát daïy nhö treân laïi [thò hieän] nhaäp sieâu thieàn;1 sau khi ra khoûi Sô thieàn lieàn nhaäp Ñeä tam thieàn; ra khoûi Tam thieàn lieàn nhaäp Hö khoâng xöù; ra khoûi Hö khoâng xöù lieàn nhaäp Voâ sôû höõu xöù; ra khoûi Voâ sôû höõu xöù lieàn nhaäp Dieät taän ñònh.

Sau khi ra khoûi Dieät taän ñònh, Theá Toân lieàn nhaäp Phi töôûng phi phi töôûng xöù; ra khoûi Phi töôûng phi phi töôûng xöù lieàn nhaäp Voâ bieân thöùc xöù; ra khoûi Voâ bieân thöùc xöù lieàn nhaäp Ñeä töù thieàn; ra khoûi Ñeä töù thieàn lieàn nhaäp Ñeä nhò thieàn; ra khoûi Nhò thieàn lieàn nhaäp Sô thieàn.

Sau khi ñaõ [thò hieän] sieâu thieàn [qua caùc caûnh giôùi thieàn ñònh] baèng caùch thuaän vaø nghòch nhö vaäy, ñöùc Theá Toân laïi baûo khaép ñaïi chuùng raèng: “Ta duøng trí tueä Ñaïi Baùt1

Sieâu thieàn hay sieâu vieät thieàn, thöôøng gaëp hôn laø danh xöng sieâu vieät tam-muoäi, chæ caùch xuaát nhaäp thieàn ñònh töï taïi cuûa Phaät vaø caùc vò Boà Taùt, khoâng theo trình töï thoâng thöôøng nhö haøng Thanh vaên, nhö töø Sô thieàn leân Nhò thieàn, Tam thieàn...

Vôùi sieâu vieät tam-muoäi, haønh giaû coù theå tröïc nhaäp baát cöù caûnh giôùi thieàn ñònh naøo tuøy yù, khoâng caàn phaûi theo trình töï. Vì theá cuõng goïi laø Töï taïi ñònh.

506

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

nhaõ ñeå quaùn xeùt khaép trong Ba coõi: caùc loaøi coù tình thöùc, khoâng coù tình thöùc, keû nghe phaùp vaø ngöôøi thuyeát phaùp, heát thaûy [ñeán choã roát raùo] ñeàu khoâng coù ngöôøi bò troùi buoäc, khoâng coù ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt; khoâng coù chuû theå, khoâng coù [ñoái töôïng] nöông theo; khoâng theå naém giöõ, khoâng ra khoûi Ba coõi, khoâng ñi vaøo caùc caûnh giôùi hieän höõu; xöa nay voán laø thanh tònh, khoâng coù nhô baån, khoâng coù phieàn naõo, ñoàng nhö hö khoâng; khoâng bình ñaúng, chaúng phaûi khoâng bình ñaúng; döùt heát moïi ñoäng nieäm, tö töôûng, taâm thöùc.

“Töôùng cuûa phaùp nhö vaäy goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Chaân thaät thaáy ñöôïc phaùp naøy goïi laø giaûi thoaùt; nhöõng keû phaøm phu khoâng roõ bieát nhö vaäy goïi laø voâ minh.” Ñöùc Theá Toân sau khi thuyeát daïy nhö vaäy roài laïi [thò hieän] nhaäp sieâu thieàn, sau khi ra khoûi Sô thieàn [laïi laàn löôït nhaäp vaø xuaát caùc caûnh giôùi thieàn,] cho ñeán nhaäp Dieät taän ñònh. Sau khi ra khoûi Dieät taän ñònh, [laàn löôït quay ngöôïc laïi nhaäp vaø xuaát caùc caûnh giôùi thieàn,] cho ñeán nhaäp Sô thieàn.

Sau khi ñaõ [thò hieän] sieâu thieàn [qua caùc caûnh giôùi thieàn ñònh] baèng caùch thuaän vaø nghòch nhö vaäy, ñöùc Theá Toân laïi daïy Ñaïi chuùng raèng: “Ta duøng con maét [trí tueä cuûa] Phaät ñeå quaùn xeùt khaép trong Ba coõi: Taát caû caùc phaùp [ñeàu coù] nguoàn goác ban ñaàu töø voâ minh; taùnh [cuûa voâ minh] voán laø giaûi thoaùt, neáu tìm kieám [giaûi thoaùt] trong khaép möôøi phöông, roát cuøng cuõng khoâng theå ñöôïc; vì coäi goác [voâ minh] laø khoâng, neân heát thaûy caønh nhaùnh ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Vì voâ minh ñöôïc giaûi thoaùt, cho neân laàn löôït ñeán giaø cheát1 cuõng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Vì nhaân duyeân aáy, nay 1

Laàn löôït ñeán giaø cheát: caâu naøy noùi toùm yù caû 12 nhaân duyeân, töø voâ minh cho ñeán giaø cheát (laõo töû).

507

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

ta truï yeân trong haøo quang thöôøng tòch dieät, goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.”

Luùc aáy, ngaøi A-nan heát söùc bi ai, buoàn ñau khoán khoå, loøng daï roái loaïn, tình thöùc hoân meâ nhö ngöôøi quaù say khoâng coøn nhaän bieát gì nöõa, khoâng nhìn thaáy Boán chuùng, cuõng khoâng bieát ñöùc Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn hay chöa. Ñöùc Theá Toân khi aáy ñaõ [thò hieän] sieâu thieàn, nhaäp vaø xuaát caùc caûnh giôùi thieàn ñònh ba laàn, quaùn xeùt khaép phaùp giôùi, laïi vì khaép ñaïi chuùng maø thuyeát phaùp ba laàn nhö vaäy; coäng caû thaûy Nhö Lai ñaõ hai möôi baûy löôït xuaát vaø nhaäp caùc caûnh giôùi thieàn ñònh.1 Vì ngaøi A-nan khoâng [coøn tænh taùo nhaän] bieát, neân moãi khi Phaät nhaäp moät caûnh giôùi thieàn ñònh ñeàu theo hoûi ngaøi A-na-luaät raèng: “Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn hay chöa?”

Caû thaûy laø hai möôi baûy laàn hoûi. [Moãi laàn nhö vaäy,] ngaøi A-na-luaät vì roõ bieát saâu xa raèng ñöùc Nhö Lai chæ nhaäp caùc caûnh giôùi thieàn ñònh neân ñeàu traû lôøi: “Phaät chöa nhaäp Nieát-baøn.”

Luùc aáy, taát caû ñaïi chuùng cuõng ñeàu hoaûng loaïn, khoâng bieát ñöôïc Nhö Lai ñaõ vaøo Nieát-baøn hay chöa!

Baáy giôø, sau khi ñaõ ba laàn nhaäp vaø xuaát caùc caûnh giôùi thieàn ñònh cuõng nhö ba laàn chæ daïy cho ñaïi chuùng roài, ñöùc Theá Toân beøn naèm duoãi ngöôøi treân giöôøng thaát baûo, nghieâng hoâng beân phaûi xuoáng döôùi, ñaàu höôùng veà phöông baéc, maët höôùng veà phöông taây; coù nhöõng chuoãi ngoïc xinh ñeïp nhieäm maàu trang nghieâm quanh giöôøng thaát baûo.

Trong röøng caây sa-la khi aáy coù taùm caây moïc soùng ñoâi 1

Töø Sô thieàn leân ñeán Dieät taän ñònh laø 9 caûnh giôùi thieàn ñònh, caû thaûy ba laàn laø 27 löôït.

508

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

thaønh boán caëp, moät caëp phía taây, tröôùc maët Nhö Lai; moät caëp phía ñoâng, sau löng Nhö Lai; moät caëp phía baéc, treân ñaàu Nhö Lai; moät caëp phía nam, döôùi chaân Nhö Lai. Luùc aáy, ñöùc Theá Toân naèm treân giöôøng baùu döôùi röøng caây sa-la. Ñeán khoaûng nöûa ñeâm, Phaät nhaäp Ñeä töù thieàn, vaéng laëng an nhieân khoâng moät tieáng ñoäng; trong khoaûnh khaéc aáy Phaät nhaäp Nieát-baøn. Ñaáng Ñaïi giaùc Theá Toân nhaäp Nieát-baøn roài, trong röøng sa-la aáy, hai caëp caây ñöùng phía ñoâng vaø phía taây Phaät lieàn hôïp [taùn caây] thaønh moät, hai caëp caây soùng ñoâi ñöùng phía nam vaø phía baéc Phaät cuõng hôïp [taùn caây] thaønh moät, taïo thaønh moät caùi loïng lôùn che kín phía beân treân giöôøng baùu Phaät naèm. Trong choác laùt, nhöõng caây aáy ñeàu ñau buoàn chuyeån thaønh maøu traéng muoát nhö [loâng] con haïc traéng; caønh laù, hoa traùi, [cho ñeán] voû caây, thaân caây ñeàu nöùt neû, rôi ruïng, daàn daàn khoâ heùo, gaõy ruïng, khoâng coøn gì caû...

Luùc aáy, töø voâ löôïng muoân öùc theá giôùi nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng cuûa chö Phaät möôøi phöông, taát caû nhöõng coõi ñaát ñeàu chaán ñoäng maïnh, phaùt ra ñuû moïi thöù aâm thanh, [nghe nhö] tieáng than thôû raèng: “Khoå thay, khoå thay! Theá gian [ñaõ trôû thaønh] troáng roãng!”

[Nhöõng aâm thanh aáy] laïi taïo thaønh nhöõng tieáng dieãn ñaït leõ voâ thöôøng, khoå, khoâng vaø söï buoàn ñau ai oaùn.

Baáy giôø, taát caû nuùi non trong caùc theá giôùi möôøi phöông, nhö nuùi Muïc-chaân-laân-ñaø, nuùi Ma-ha Muïc-chaân-laân-ñaø, nuùi Thieát vi, nuùi Ñaïi Thieát vi, nuùi Tu-di, Baûo sôn, Höông sôn, Kim sôn, Haéc sôn... taát caû nuùi non treân khaép caùc coõi ñaát ñeàu cuøng luùc ruùng ñoäng, suïp lôû, phaùt ra nhöõng aâm thanh vang doäi khaép theá giôùi, [nghe nhö] tieáng than thôû 509

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

raèng: “Khoå thay, khoå thay! Vì sao chæ trong choác laùt theá gian ñaõ trôû thaønh khoâng nôi nöông töïa? Maët trôøi trí tueä ñaõ laën khuaát sau nuùi Ñaïi Nieát-baøn! Taát caû chuùng sanh maát ñi ñaáng cha laønh chaân thaät, maát ñi baäc trôøi [xöùng ñaùng cho taát caû moïi ngöôøi] cung kính, [töø nay] khoâng coøn nôi chieâm ngöôõng!”

Luùc aáy, taát caû bieån caû trong caùc theá giôùi möôøi phöông ñeàu ngaàu ñuïc, cuoàn cuoän noåi soùng, phaùt ra ñuû moïi aâm thanh, [nghe nhö] tieáng than thôû raèng: “Khoå thay, khoå thay! Ñaáng Chaùnh giaùc ñaõ ra ñi! Chuùng sanh toäi loãi khoå naõo, troâi giaït maõi trong bieån caû sanh töû nhö ñeâm daøi taêm toái, meâ laïc maát con ñöôøng chaân chaùnh, bieát nhôø ñaâu maø ñöôïc giaûi thoaùt?”

Taát caû soâng ngoøi, keânh raïch, suoái khe, ao hoà, gieáng nöôùc... [boãng nhieân] ñeàu ngieâng ñoå khoâ caïn.

Baáy giôø, maët ñaát vaø hö khoâng trong khaép caùc theá giôùi möôøi phöông ñeàu vaéng laëng u aùm, maët trôøi, maët traêng khoâng coøn chieáu saùng. Söï toái taêm, saàu naõo lan khaép theá giôùi. Ngay trong luùc aáy, boãng nhieân noåi leân cuoàng phong muø mòt, chaán ñoäng kinh hoàn, thoåi tung buïi caùt nhö che laáp caû theá giôùi.

Treân maët ñaát, taát caû caùc loaïi coû, caây, coû thuoác, caây lôùn [boãng nhieân] hoa, traùi, caønh laù thaûy ñeàu khoâ gaõy, rôi ruïng, khoâng coøn gì caû.

Ngay trong luùc aáy, taát caû chö thieân [hieän ra] ñaày khaép hö khoâng trong möôøi phöông theá giôùi, than khoùc bi ai, chaán ñoäng caû Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, raûi xuoáng nhö möa voâ soá traêm ngaøn caùc loaïi höông, hoa toát ñeïp nhaát coõi 510

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

trôøi, ñaày khaép coõi Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, chaát laïi thaønh ñoáng cao nhö nuùi Tu-di ñeå cuùng döôøng Nhö Lai. Töø treân khoâng trung laïi ñoå xuoáng nhö möa voâ soá côø phöôùn, chuoãi ngoïc, loïng baùu, ngoïc nhö yù, ñeàu laø nhöõng vaät baùu cuûa coõi trôøi, ñaày khaép hö khoâng, bieán thaønh moät ñaøi baùu boán maët coù chaâu ngoïc, baûy moùn baùu ñan xen vaây quanh, choùi saùng röïc rôõ ñeå cuùng döôøng Nhö Lai. Töø treân khoâng trung laïi troãi leân voâ soá giai ñieäu aâm nhaïc coõi trôøi raát maàu nhieäm nhö tieáng troáng, tieáng saùo, tieáng ñaøn haùt... ñuû moïi thöù aâm thanh, [nghe nhö] tieáng than thôû raèng: “Khoå thay, khoå thay! Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn, theá gian [baây giôø] troáng roãng, taát caû chuùng sanh phaûi muø loøa, quyû la-saùt tham caàu phieàn naõo traøn lan khaép nôi, söï khoå naõo voâ thöôøng bieán dò tieáp noái khoâng döùt, baùnh xe ñau ñôùn chaúng ngöøng quay!”

Luùc aáy, ngaøi A-nan buoàn khoå meâ muoäi khoâng coøn nhaän bieát gì nöõa, khoâng bieát Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn hay chöa, tröôùc maét chæ thaáy toaøn nhöõng caûnh töôïng khaùc thöôøng, lieàn quay sang hoûi laïi ngaøi A-na-luaät: “Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn roài phaûi khoâng?”

Ngaøi A-na-luaät ñaùp raèng: “Ñaïi giaùc Theá Toân ñaõ nhaäp Nieát-baøn!”

Ngaøi A-nan vöøa nghe qua caâu naøy thì buoàn ñau cöïc ñoä, ngaõ nhaøo xuoáng ñaát nhö ngöôøi ñaõ cheát, hôi thôû döùt haún, taâm thöùc môø mòt khoâng coøn bieát gì nöõa caû.

Luùc aáy, ngaøi A-na-luaät duøng nöôùc trong maùt töôùi leân maët A-nan [cho tænh laïi], ñôõ daäy, roài duøng phöông tieän kheùo leùo maø an uûi raèng: “Buoàn khoå thay! Ñau ñôùn thay! Nhöng bieát laøm sao ñöôïc? Thoâi oâng cuõng ñöøng buoàn ñau saàu naõo 511

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

thaùi quaù maø roái loaïn taâm. Nhaân duyeân giaùo hoùa cuûa Nhö Lai ñaõ döùt, heát thaûy chö thieân vaø loaøi ngöôøi khoâng ai coù theå löu giöõ ngaøi laïi ñöôïc. Khoå thay, khoå thay! Nhöng bieát laøm sao ñöôïc? Ngôø ñaâu hoâm nay baäc thaày cuûa chö thieân vaø nhaân loaïi, khi vieäc caàn laøm ñaõ laøm xong, khoâng ai coù theå löu giöõ ñöôïc? Bieát laøm sao ñöôïc! Nay oâng vaø toâi, chuùng ta phaûi cuøng nhau kìm neùn noãi ñau naøy!”

Ngaøi A-na-luaät laïi an uûi theâm: “A-nan! Tuy Phaät nhaäp Nieát-baøn nhöng vaãn coøn löu laïi xaù-lôïi vaø Phaùp baûo cao quyù nhaát, thöôøng truï ôû theá gian, coù theå laøm choã quay veà nöông theo cho taát caû chuùng sanh. Nay oâng vaø toâi, chuùng ta neân chuyeân caàn tinh taán ñem Phaùp baûo aáy truyeàn trao cho chuùng sanh, khieán hoï ñöôïc thoaùt khoûi caùc noãi khoå, [nhö vaäy môùi] baùo ñaùp ñöôïc aân ñöùc cuûa Nhö Lai.” Luùc aáy, ngaøi A-nan nghe lôøi an uûi khuyeân nhuû roài, daàn daàn tænh ngoä, [nhöng vaãn coøn] ngheïn ngaøo rôi leä, khoâng kìm noåi söï bi ai.

Baáy giôø, trong phaïm vi vuoâng vöùc möôøi hai do-tuaàn ôû röøng sa-la thuoäc thaønh Ca-thi-na, ñaïi chuùng vaø chö thieân, loaøi ngöôøi tuï taäp ñaày kín; moãi khoaûnh ñaát chæ baèng muõi nhoïn moät caây kim cuõng chöùa ñöôïc ñeán voâ löôïng ngöôøi, [nhöng phaïm vi naøy vaãn] khoâng coøn moät khoaûng troáng naøo. [Duø vaäy, taát caû ñaïi chuùng ñeàu] khoâng heà chen chuùc che chöôùng laãn nhau.

Luùc aáy, voâ soá öùc Boà Taùt vaø taát caû ñaïi chuùng ñeàu meâ muoäi, hoang mang roái loaïn, khoâng theå bieát ñöôïc laø ñöùc Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn hay chöa, chæ thaáy tröôùc maét toaøn nhöõng caûnh khaùc thöôøng bieán ñoäng. Caùc vò lieàn ñoàng 512

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

thanh caát tieáng hoûi ngaøi A-na-luaät: “Phaät ñaõ nhaäp Nieátbaøn roài phaûi khoâng?”

Luùc aáy, ngaøi A-na-luaät noùi vôùi ñaïi chuùng, taát caû chö thieân vaø nhaân loaïi raèng: “Ñaïi giaùc Theá Toân ñaõ nhaäp Nieátbaøn!”

Nghe qua lôøi aáy roài, coù voâ soá ngöôøi trong ñaïi chuùng ñoàng thôøi caûm thaáy saàu khoå choaùng ngôïp trong loøng, ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc gì, thaûy ñeàu ngaõ nhaøo xuoáng ñaát, meâ man baát tænh. Laïi coù nhöõng ngöôøi [ngay khi aáy] nhaäp dieät theo Phaät. Laïi coù nhöõng ngöôøi loøng daï roái bôøi taùn loaïn.

Laïi coù nhöõng ngöôøi thaân taâm ñeàu ruùng ñoäng, run raåy. Laïi coù nhöõng ngöôøi naém chaët tay ngheïn ngaøo rôi leä. Laïi coù nhöõng ngöôøi luoân tay ñaám ngöïc, than khoùc lôùn tieáng. Laïi coù nhöõng ngöôøi [khoâng neùn ñöôïc ñau thöông,] voø ñaàu böùt toùc.

Laïi coù nhöõng ngöôøi keâu theùt leân: “Ñau ñôùn thay, ñau ñôùn thay! Cay ñaéng khoå naõo thay!”

Laïi coù nhöõng ngöôøi than tieác: “Sao Nhö Lai voäi nhaäp Nieát-baøn quaù sôùm nhö vaäy!”

Laïi coù nhöõng ngöôøi than thôû raèng: “Than oâi! Chuùng ta ñaõ maát ñi moät vò trôøi ñaùng toân kính.”

Laïi coù nhöõng ngöôøi keâu than: “OÂi! Theá gian [ñaõ trôû thaønh] troáng roãng! Chuùng sanh [töø nay phaûi chòu] muø loøa!”

Laïi coù nhöõng ngöôøi than thôû: “Con quyû lôùn phieàn naõo töø nay seõ lan traøn khaép choán!”

Laïi coù nhöõng ngöôøi than raèng: “Than oâi! Haït gioáng laønh cuûa chuùng sanh ñaõ döùt, khoâng coøn naûy sanh maàm choài ñöôïc nöõa!”

513

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Laïi coù nhöõng ngöôøi ta thaùn: “OÂi! Ma vöông töø nay vui söôùng, côûi boû aùo giaùp [vì chaúng coøn ai ñoái trò]!

Laïi coù nhöõng ngöôøi töï cheâ traùch thaân taâm, quaùn xeùt lyù voâ thöôøng; laïi coù nhöõng ngöôøi thöïc haønh phaùp quaùn chaân chaùnh, lieàn ñöôïc giaûi thoaùt.

Laïi coù nhöõng ngöôøi ñau xoùt than raèng: “Nay chuùng ta khoâng coøn choã ñeå quy y.”

Trong [soá ñaïi chuùng] laïi coù nhöõng ngöôøi [quaù ñau ñôùn neân] toaøn thaân röôùm maùu, ræ chaûy xuoáng maët ñaát.

[Taát caû ñaïi chuùng] nhö vaäy, thuoäc caùc loaøi khaùc nhau, tieáng noùi khaùc nhau, thaûy ñeàu caát tieáng bi ai, chaán ñoäng khaép caùc theá giôùi.

Luùc aáy, Ñaïi Phaïm Thieân vöông Thi-khí laø vò ñöùng ñaàu theá giôùi Ta-baø, bieát raèng Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn, lieàn cuøng chö thieân töø caûnh trôøi Sô thieàn vöôït qua hö khoâng maø ñaùp xuoáng, caát tieáng khoùc lôùn, ngheïn ngaøo tuoân leä, phuû phuïc tröôùc thaân Nhö Lai, roài ngaõ laên ra ñaát meâ man, hoài laâu môùi tænh laïi. Khoâng töï cheá ñöôïc söï bi thöông, ngaøi ñöùng tröôùc thaân Phaät ñoïc keä than raèng: Theá Toân xöa töøng coù theä nguyeän, Vì chuùng con thò hieän Ta-baø; Che giaáu söùc töï taïi voâ löôïng, Duøng phaùp thích hôïp ñoä chuùng sanh.

Phöông tieän giaûng thuyeát tuøy ngöôøi nghe, Ai ai cuõng ñeàu ñöôïc an laïc; Khuyeán khích daãn duï cho thoaùt khoå, Nieát-baøn neûo cuoái cuøng höôùng ñeán.

514

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

Nhö Lai nhö meï hieàn thöông con, Doøng söõa ñaïi bi thöôøng nuoâi döôõng; Ngôø ñaâu moät sôùm döùt ra ñi, Trôøi, ngöôøi bô vô khoâng choã döïa! Ñau ñôùn thay! Maàm thieän chuùng sanh, Khoâng coøn cam loä giuùp taêng tröôûng; Töø nay maàm thieän phaûi suy dieät, Nghieäp aùc keùo loâi vaøo neûo aùc.

Theá gian troáng roãng, bieát laøm sao!

Maét tueä chaùnh chaân dieät maát roài!

Chuùng sanh laïc vaøo ñeâm taêm toái, Chìm trong Ba coõi, khoå xoay vaàn!

Toäi loãi chuùng sanh, ai cöùu giuùp?

Nöông xaù-lôïi Phaät ñöôïc giaûi thoaùt; Nguyeän caàu söùc ñaïi bi Nhö Lai, Che chôû cöùu giuùp con thoaùt khoå.

Ngôø ñaâu ñau ñôùn giöõa coõi naøy, Nhö Lai buoâng boû, nhaäp Nieát-baøn!

Luùc aáy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân cuøng ñaïi chuùng [chö thieân] töø treân hö khoâng haï xuoáng keâu than raèng: “Khoå thay, khoå thay!”

Thieân Ñeá lôùn tieáng than khoùc, ñau thöông tuoân leä, phuû phuïc tröôùc thaân Nhö Lai, roài ngaõ laên ra ñaát meâ man, hoài 515

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

laâu môùi tænh laïi, ñau ñôùn ngheïn ngaøo quyø moïp tröôùc thaân Phaät ñoïc keä than raèng: Nhö Lai bao kieáp tu haïnh khoå, Ñeàu vì thöông xoùt moïi chuùng sanh.

Thaønh töïu ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh giaùc, Nuoâi döôõng chuùng sanh ñoàng nhö con.

Phaùp laønh ban ra laø thuoác quyù, Trò beänh vöôït hôn moïi thaày hay; Maây ñaïi töø bi che maùt chuùng, Möa tueä cam loä töôùi khaép caû.

Maët trôøi trí tueä phaù voâ minh, Chuùng sanh meâ môø gaëp Thaùnh ñaïo; Traêng saùng aùnh töø soi saùu neûo, Ba coõi nhôø ôn ñöôïc thoaùt khoå.

Ngôø ñaâu nay döùt loøng ñaïi bi, Nhaäp caûnh Nieát-baøn, khoâng ai thaáy!

Nay bieát nôi ñaâu, nguyeän ñaïi bi?

Nôõ boû chuùng sanh khoâng luyeán tieác!

Chuùng con muoân loaøi trong Ba coõi, Nhö beâ con maát meï saép cheát; Boán chuùng naém tay nhau than khoùc, Ñau thöông ñaám ngöïc ñoäng Ba coõi.

516

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

Khoå thay, khoå thay! Hôõi ngöôøi ñôøi, Côù sao moät sôùm thaønh coâi cuùt?

Chuùng con döùt phöôùc, khoå bieát bao!

Maàm thieän uùa taøn, khoâng xanh laïi.

Caàu mong Phaùp baûo, xaù-lôïi Phaät, Chieáu saùng giuùp ta thoaùt coõi khoå!

Buoàn thay! Ñau ñôùn thay! Chuùng ta, Bieát bao giôø gaëp laïi Nhö Lai? Baáy giôø, ngaøi A-na-luaät bi thöông than khoùc, ñau xoùt khoân löôøng, roài quyø moïp xuoáng tröôùc thaân Phaät ñoïc keä than tieác raèng: Chaùnh giaùc Phaùp vöông nuoâi chuùng con, Nhôø doøng söõa phaùp, lôùn Phaùp thaân; Phaùp thaân chuùng sanh nay chöa thaønh, Haønh trang trí tueä coøn ít oûi! Öôùc chi Phaùp aâm thöôøng giaûng thuyeát, Khieán chuùng sanh nghe ñeàu ngoä Ñaïo; Theâm aùnh ñaïi töø naêm saéc chieáu, Giuùp chuùng sanh ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt.

Côù sao sôùm döùt, nhaäp Nieát-baøn!

Chuùng sanh khoå bieát nöông veà ñaâu? Ñaïi bi Theá Toân nay khoâng coøn, Chuùng con bô vô aét phaûi cheát!

517

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Tuy roõ bieát Theá Toân phöông tieän, Chuùng con khoâng theå khoâng bi thöông!

Boán chuùng meâ muoäi, taâm taùn loaïn, Buoàn ñau chaán ñoäng khaép Ba coõi!

Theá Toân rieâng vaøo choán an vui, Chuùng sanh quaù khoå, coøn mong gì?

Thuôû xöa Theá Toân vì chuùng con, Nhieàu kieáp ñaàu rôi, tay chaân ñöùt; Nay thaønh ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh giaùc, Sao chaúng ôû laâu, sôùm nhaäp dieät?

Chuùng con Boán chuùng giöõa voâ minh, Ma vöông vui möøng côûi aùo giaùp!

Thöông thay! Nguyeän Theá Toân ñaïi bi, AÙnh töø xaù-lôïi soi khaép chuùng.

Laïi mong Theá Toân thöông Boán chuùng, Gia hoä Phaùp baûo truyeàn khoâng döùt!

Haän sao khoâng theå cheát theo ñöôïc, Daãu chuùt soáng thöøa coù laø bao?

Khoå thay! Ñau ñôùn khoân nhaãn chòu!

Chaúng coøn cô hoäi gaëp Nhö Lai! Luùc aáy, ngaøi A-nan ñaõ ngaát ñi hoài laâu, daàn daàn tænh laïi, ñöa tay voø ñaàu, ñaám ngöïc, ngheïn ngaøo tuoân leä, khoâng kìm noåi ñau thöông, quyø moïp xuoáng tröôùc thaân Phaät ñoïc keä than raèng: 518

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

Con nhôø söùc nguyeän cuûa Theá Toân, May ñöôïc cuøng sanh trong doøng Thích; Keå töø Nhö Lai thaønh Chaùnh giaùc, Ñaõ hai möôi naêm theo keà caän.

Heát loøng kính döôõng, tình chöa troïn, Moät sôùm nôõ döùt vaøo Nieát-baøn.

Thöông thay! Cay ñaéng, buoàn khoå thay! Ñeâm daøi voâ taän loøng xieát ñau!

Thaân con chöa thoaùt moïi nghi tình, Voû boïc voâ minh coøn kieân coá.

Theá Toân chöa giuùp con phaù vôõ, Sao nôõ sôùm döùt nhaäp Nieát-baøn?

Con nhö treû sô sanh non nôùt, Maát meï, khoâng laâu aét phaûi cheát; Sao Theá Toân nôõ ñaønh döùt boû, Rieâng ngoaøi Ba coõi höôûng an vui?

Nay con saùm hoái tröôùc Theá Toân, Haàu Phaät hai möôi naêm ñaõ troøn; Ñi, ñöùng, naèm, ngoài nhieàu bieáng treã, Chöa ñuû vui loøng ñöùc Theá Toân.

Nguyeän ñöùc Chaùnh giaùc ñaïi töø bi, Ban cho cam loä, ñöôïc an vui.

Con nguyeän mai sau voâ soá kieáp, Luoân ñöôïc caän keà haàu Theá Toân.

519

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Ngöôõng nguyeän Theá Toân phoùng töø quang, Chieáu khaép theá gian, cöùu ñoä con. Ñau ñôùn thay! Toû baøy khoân xieát!

Ngheïn lôøi khoâng keå heát Phaät aân!

Luùc aáy, voâ soá öùc Boà Taùt nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, heát thaûy ñaïi chuùng coõi trôøi vaø coõi ngöôøi ñeàu naém tay nhau bi thöông than khoùc, nöôùc maét tuoân traøn, khoâng ai ngaên ñöôïc loøng ñau xoùt. Roài taát caû baûo nhau cuøng neùn leä saàu, baøy bieän voâ soá höông hoa töôi ñeïp nhö hoa maïn-ñaø-la, hoa ma-ha maïn-ñaø-la, hoa maïn-thuø-sa, hoa ma-ha maïnthuø-sa; voâ soá caùc loaïi chieân-ñaøn, traàm thuûy [quyù giaù ñöôïc laáy töø nhöõng vuøng] ven bieån xa xoâi, coõi trôøi vaø coõi ngöôøi; traêm ngaøn muoân thöù höông thôm hoøa troän, voâ soá loaïi höông boät, höông nöôùc; cuøng nhöõng loïng baùu, côø phöôùn quyù giaù, chuoãi ngoïc trai quyù... ñaày khaép caû hö khoâng, roài ñöa ñeán tröôùc thaân Nhö Lai, bi thöông ñau xoùt [daâng leân] cuùng döôøng.

Baáy giôø, heát thaûy ñaïi chuùng vaø nhaân daân nam, nöõ, giaø, treû trong thaønh Caâu-thi-na ñeàu bi thöông, ñau xoùt rôi leä, moãi ngöôøi ñeàu baøy bieän voâ soá höông hoa töôi ñeïp cuøng nhöõng phöôùn, loïng... caùc thöù, coøn nhieàu hôn caû nhöõng phaåm vaät ñaõ noùi treân, cuøng ñöa ñeán tröôùc thaân Nhö Lai, bi thöông ñau xoùt [daâng leân] cuùng döôøng.

520

PHAÅM DUYEÂN DÖÙT VEÀ NGUOÀN

Luùc aáy, Boán vò thieân vöông cuøng vôùi ñaïi chuùng chö thieân ñeàu bi thöông, ñau xoùt rôi leä, moãi ngöôøi cuõng ñeàu baøy bieän voâ soá höông hoa, ñuû caùc loaïi phaåm vaät cuùng döôøng, nhieàu gaáp ba laàn nhöõng phaåm vaät ñaõ noùi treân, nöôùc maét raøn ruïa cuøng nhau ñeán choã Nhö Lai, cuõng ñöa taát caû phaåm vaät ñeán tröôùc thaân Nhö Lai, bi thöông ñau xoùt [daâng leân] cuùng döôøng.

[Caùc vò Thieân vöông vaø ñaïi chuùng chö thieân ôû] naêm coõi trôøi [coøn laïi]1 cuõng gioáng nhö vaäy, [ñeàu baøy bieän phaåm vaät cuùng döôøng] nhieàu hôn ñaõ noùi treân [ñeå daâng leân cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai].

Chö thieân ôû Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi laïi cuõng nhö vaäy, [ñeàu baøy bieän phaåm vaät cuùng döôøng] nhieàu hôn ñaõ noùi ôû treân, mang ñeán [daâng leân] cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BOÁN MÖÔI MOÁT

1

Trong saùu coõi trôøi thuoäc Duïc giôùi (Luïc duïc thieân) thì ngoaøi coõi trôøi cuûa Töù thieân vöông (Töù vöông thieân) coøn naêm coõi trôøi khaùc laø Ñao-lôïi thieân, Daï-ma thieân, Ñaâu-suaát thieân, Hoùa laïc thieân vaø Tha hoùa töï taïi thieân. Moãi coõi trôøi ñeàu coù moät vò Thieân vöông ñöùng ñaàu chö thieân chuùng.

521

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN (PHAÀN CUOÁI)

QUYEÅN BOÁN MÖÔI HAI Caùc vò sa-moân Nhaõ-na-baït-ñaø-la, Hoäi Ninh... cuøng dòch

LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ Phaåm thöù ba

B

aáy giôø, taát caû nam nöõ trong thaønh Caâu-thi-na ñeàu rôi leä khoùc thöông, khoâng bieát pheùp taéc traø-tyø [thaân Nhö Lai] nhö theá naøo, lieàn hoûi ngaøi A-nan: “Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn, vaäy neân theo pheùp taéc nhö theá naøo ñeå traø-tyø thaân Phaät?”

Luùc aáy, Ñeá Thích lieàn thuaät laïi ñaày ñuû [nhöõng lôøi Phaät] ñaõ daïy tröôùc ñoù, baûo moïi ngöôøi raèng: “Cöù theo lôøi Phaät daïy thì haõy theo pheùp traø-tyø [nhö ñoái vôùi] Chuyeån luaân Thaùnh vöông.”

Baáy giôø, nhaân daân trong thaønh Caâu-thi-na ñeàu than khoùc thaûm thieát, suoái leä tuoân traøn, keùo nhau vaøo trong thaønh laøm ngay moät kim quan trang nghieâm baèng baûy moùn baùu, laïi chuaån bò moät ngaøn taám luïa traéng ñeïp quyù giaù nhaát cuøng voâ soá hoa ñaâu-la loaïi meàm mòn toát ñeïp nhaát.

Ngoaøi ra coøn coù voâ soá chieân-ñaøn, traàm thuûy loaïi toát nhaát, traêm ngaøn muoân thöù höông thôm hoøa troän, caùc loaïi höông 594

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

boät, höông nöôùc, ñuû caùc thöù loïng che baèng luïa, côø phöôùn, hoa, höông... Nhöõng phaåm vaät aáy nhieàu nhö maây troâi choaùn ñaày baàu trôøi, chaát cao [thaønh ñoáng] nhö nuùi Tu-di.

Chuaån bò ñaày ñuû nhö vaäy roài, moïi ngöôøi ñeàu bi thöông rôi leä, cuøng nhau ñi ñeán choã Phaät, [baøy bieän phaåm vaät] tröôùc thaân Nhö Lai, roài khoâng kìm neùn ñöôïc söï ñau thöông ngheïn ngaøo, cuøng cung kính daâng leân cuùng döôøng.

Luùc aáy, taát caû nhaân daân vaø ñaïi chuùng trong thaønh Caâuthi-na caøng theâm ñau thöông, ngheïn ngaøo rôi leä, laïi mang voâ soá höông, hoa, phöôùn, loïng vaø ñuû loaïi phaåm vaät cuùng döôøng nhieàu nhö maây choaùn ñaày baàu trôøi, cuøng naém tay nhau, ñaám ngöïc khoùc than, ngheïn ngaøo rôi leä, noãi ñau thöông chaán ñoäng caû [theá giôùi] ñaïi thieân, hoï cuøng ñöa [caùc phaåm vaät] ñeán tröôùc thaân Nhö Lai, bi thöông ñau xoùt [daâng leân] cuùng döôøng.

Baáy giôø, ñaïi chuùng ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc thaønh lôøi, thaûy ñeàu ñem heát loøng cung kính saâu xa, [moãi ngöôøi ñeàu] duøng luïa traéng mòn bao quanh tay roài ñöa [thaùnh theå] Nhö Lai nhaäp kim quan, roùt ñaày daàu thôm vaøo. Naép quan töùc thôøi [töï nhieân] ñoùng kín laïi.

Luùc aáy, nhaân daân nam nöõ trong thaønh Caâu-thi-na ñeàu coù loøng tham phöôùc laønh, muoán giaønh heát coâng ñöùc [cuùng döôøng] Nhö Lai neân khoâng ñeå cho chö thieân, ñaïi chuùng vaø taát caû nhöõng ngöôøi khaùc cuøng ñöa kim quan cuûa Phaät ñi. Hoï baøn nhau cöû ra boán vò löïc só traùng kieän, söùc maïnh voâ song, côûi boû heát [nhöõng ñoà trang söùc nhö] chuoãi ngoïc, aùo ngoaøi... roài quyeát loøng töï ñöa thaùnh quan Nhö Lai vaøo trong thaønh ñeå cuùng döôøng.

595

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Nhöng duø hoï ñem heát söùc bình sanh cuõng khoâng nhaác noåi thaùnh quan leân!

Luùc aáy, ngöôøi trong thaønh laïi cöû ra taùm ñaïi löïc só cuøng ñeán choã thaùnh quan, côûi boû aùo ngoaøi, taän löïc cuøng nhau khieâng Phaät quan. Nhöng duø hoï ñem heát söùc bình sanh cuõng khoâng nhaác leân noåi!

Ngöôøi trong thaønh Caâu-thi-na laïi cöû ra möôøi saùu vò ñaïi löïc só cuøng ñeán choã thaùnh quan, côûi boû aùo ngoaøi, taän löïc cuøng nhau khieâng Phaät quan, nhöng cuõng khoâng sao nhaác leân noåi!

Baáy giôø, ngaøi A-na-luaät baûo caùc löïc só raèng: “Cho duø taát caû nhaân daân nam nöõ lôùn beù trong thaønh [ñeàu hôïp söùc] cuøng nhau khieâng thaùnh quan Nhö Lai ñeå ñöa vaøo thaønh, cuõng khoâng theå nhaác leân noåi, huoáng chi caùc oâng laïi coù theå nhaác leân ñöôïc sao? Caùc oâng neân nhôø ñeán söùc cuûa ñaïi chuùng vaø chö thieân, cuøng trôï giuùp caùc oâng nhaác thaùnh quan leân, thì môùi coù theå ñöa thaùnh quan vaøo thaønh.”

Ngaøi A-na-luaät coøn chöa döùt lôøi, Ñeá Thích ñaõ caàm loïng lôùn raát ñeïp baèng baûy baùu, voâ soá höông, hoa, phöôùn, loïng, aâm nhaïc, cuøng vôùi chö thieân ñeàu buoàn khoùc rôi leä, töø treân khoâng trung cuùng döôøng thaùnh quan.

Laàn löôït [chö thieân saùu coõi trôøi thuoäc Duïc giôùi], cao nhaát laø chö thieân coõi trôøi Tha hoùa töï taïi, vaø caùc vò chö thieân thuoäc Saéc giôùi ñeàu cuùng döôøng thaùnh quan gioáng nhö Ñeá Thích.

Luùc aáy, loøng ñaïi bi cuûa ñöùc Theá Toân bao truøm khaép caû, [vì muoán cho moïi ngöôøi trong] theá gian ñeàu ñöôïc taâm bình ñaúng, ñöôïc phöôùc baùu chaúng khaùc gì nhau, lieàn töï 596

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

nhaác thaùnh quan töø giöõa röøng sa-la bay leân hö khoâng, cao ngang taàm moät caây ña-la. [Vì theá,] taát caû nhaân daân trong thaønh Caâu-thi-na vaø chö thieân, ñaïi chuùng cuøng moïi ngöôøi trong theá gian ñeàu khoâng ai ñöôïc khieâng thaùnh quan cuûa Phaät.

Baáy giôø, Ñeá Thích cuøng ñaïi chuùng chö thieân lieàn caàm loïng lôùn baèng baûy baùu, ñaøi baùu coù boán truï, boán maët trang nghieâm baèng chuoãi ngoïc baûy baùu, töø treân khoâng trung [bay theo] che thaùnh quan Phaät; laïi duøng voâ soá höông, hoa, côø, phöôùn, chuoãi ngoïc, aâm nhaïc, ñuû caùc maøu saéc röïc rôõ xen laãn, ñeå cuùng döôøng töø treân khoâng trung.

Laàn löôït [chö thieân saùu coõi trôøi thuoäc Duïc giôùi], cao nhaát laø chö thieân coõi trôøi Tha hoùa töï taïi, vaø caùc vò chö thieân thuoäc caùc coõi trôøi Saéc giôùi ñeàu cuùng döôøng thaùnh quan, coøn nhieàu hôn caû Ñeá Thích. Taát caû ñeàu [bay theo] che thaùnh quan cuûa Phaät vaø raûi xuoáng nhöõng phaåm vaät cuùng döôøng.

Luùc aáy, taát caû nhaân daân trong thaønh Caâu-thi-na nhìn thaáy thaùnh quan cuûa Phaät bay lô löûng treân hö khoâng thì ñaám ngöïc keâu khoùc lôùn, ngheïn ngaøo saàu naõo.

Baáy giôø, taát caû chö thieân vaø ngöôøi ta cuøng tung raûi raát nhieàu caùc thöù ngoïc trai quyù, baûy moùn baùu, cuøng vôùi höông, hoa, chuoãi ngoïc xinh ñeïp vaø ñuû maøu xen laãn nhau, nhieàu nhö maây bay choaùn ñaày khaép maët ñaát vaø hö khoâng; taát caû ñeàu khoùc thöông thaûm thieát, tuoân leä nhö möa, cuøng cuùng döôøng linh quan thaát baûo cuûa Nhö Lai, ñoàng thanh khoùc than raèng: “Khoå thay, khoå thay! Chuùng con voâ phöôùc, muoán khieâng thaùnh quan cuûa Phaät maø roát cuøng chaúng 597

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

ñöôïc. Nay chuùng con bô vô [khoâng coøn coù Phaät], naøo coù chuùt caên laønh gì?”

Luùc aáy, kim quan cuûa Ñaïi Thaùnh Theá Toân lô löûng treân khoâng trung, töø giöõa röøng sa-la chaàm chaäm bay vaøo thaønh Caâu-thi-na theo cöûa thaønh phía taây.

Trong thaønh Caâu-thi-na, taát caû nhaân daân nam nöõ cuøng voâ soá Boà Taùt, thanh vaên, trôøi, ngöôøi vaø ñaïi chuùng ñoâng ñaûo choaùn ñaày khaép caû maët ñaát vaø khoâng trung, cuøng ñi theo linh quan cuûa Ñaïi Thaùnh Nhö Lai, naém tay nhau keâu gaøo khoùc loùc, ñaám ngöïc than thôû, ngheïn ngaøo rôi leä. Taát caû ñeàu mang theo voâ soá höông, hoa, côø baùu, phöôùn, loïng, choaùn ñaày khaép maët ñaát vaø hö khoâng; khoùc thöông thaûm thieát, than thôû bi ai, cung kính daâng leân cuùng döôøng linh quan Nhö Lai. Thaønh Caâu-thi-na naøy moãi phía ñeàu roäng ngang doïc boán möôi taùm do tuaàn. Luùc aáy kim quan thaát baûo cuûa Nhö Lai töø töø bay treân khoâng trung, [sau khi vaøo cöûa thaønh phía taây laïi] theo cöûa thaønh phía ñoâng maø ra. Tieáp ñoù vaãn bay treân khoâng trung, quanh veà beân phaûi ñeå theo cöûa thaønh phía nam maø vaøo, sau ñoù tieáp tuïc bay treân khoâng trung ñeán cöûa thaønh phía baéc maø ra. Tieáp ñoù vaãn bay treân khoâng trung, quanh veà beân traùi ñeå theo cöûa thaønh phía taây maø vaøo.

Laàn löôït nhö vaäy, thaùnh quan Nhö Lai bay quanh khaép thaønh ñuû ba voøng.

Sau ñoù, kim quan töø töø bay treân khoâng trung, laïi vaøo nôi cöûa thaønh phía taây, bay tieáp ñeán cöûa thaønh phía ñoâng maø ra. Töø ñoù quanh veà beân traùi ñeå vaøo cöûa thaønh phía 598

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

baéc, roài daàn daàn bay ñeán cöûa thaønh phía nam maø ra. Laïi quanh veà beân phaûi ñeå vaøo nôi cöûa thaønh phía taây.

Laàn löôït nhö vaäy, thaùnh quan Nhö Lai bay quanh khaép thaønh ñuû boán voøng.

Nhö vaäy, sau khi ñaõ bay quanh thaønh Caâu-thi-na theo caû hai chieàu quanh veà beân traùi vaø beân phaûi, thaùnh quan Nhö Lai ñaõ bay quanh khaép thaønh ñuû baûy voøng.

Luùc aáy, ñang khi thaùnh quan thaát baûo cuûa Nhö Lai bay vaøo thaønh, taát caû ñaïi chuùng ñeàu bi thöông than khoùc ngheïn ngaøo, mang ñeán voâ soá nhöõng goã thôm quyù loaïi toát nhaát, cuøng vôùi chieân-ñaøn, traàm thuûy, taát caû caùc loaïi höông thôm ñeïp ñeõ thanh khieát, xoâng khaép theá giôùi. Laïi mang voâ soá côø quyù, phöôùn, loïng, höông, hoa, chuoãi ngoïc ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Baáy giôø, Boán vò thieân vöông vaø chö thieân chuùng ñeàu khoùc thöông thaûm thieát, maét leä ñaàm ñìa, mang ñeán nhöõng chieân-ñaøn, traàm thuûy quyù giaù nhaát ôû coõi trôøi, caû hai maët trong ngoaøi ñeàu thôm tho tinh khieát, toûa ra khaép nôi, moãi vò ñeàu ñuû naêm traêm khoái lôùn nhö baùnh xe. Caùc vò mang taát caû höông quyù, côø baùu, loïng quyù, chuoãi ngoïc hoa ñeïp ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Chö thieân ôû coõi trôøi Ñao-lôïi mang ñeán moãi vò moät ngaøn khoái chieân-ñaøn; chö thieân ôû coõi trôøi Daï-ma mang ñeán moãi vò hai ngaøn khoái; chö thieân ôû coõi trôøi Ñaâu-suaát mang ñeán moãi vò ba ngaøn khoái; chö thieân ôû coõi trôøi Hoùa Laïc mang ñeán moãi vò boán ngaøn khoái; chö thieân ôû coõi trôøi Tha hoùa töï taïi mang ñeán moãi vò naêm ngaøn khoái; taát caû ñeàu keøm 599

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

theo vôùi caùc thöù phöôùn, hoa... ñeàu mang ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Luùc aáy, chö thieân ôû caùc coõi trôøi thuoäc Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi chæ ñem theo hoa, höông ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Baáy giôø, ñaïi chuùng trong khaép theá gian ñeàu ñem theo chieân-ñaøn, traàm thuûy, caùc loaïi höông, hoa, côø, loïng toát ñeïp ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Luùc aáy, ngaøi A-na-luaät nöôùc maét raøn ruïa, ñau xoùt khoân cuøng, ñi theo chö thieân vaø nhöõng ngöôøi [ñeán döï leã] maø xin caùc thöù höông thôm, chieân-ñaøn, traàm thuûy... ñöôïc ñuû soá saùu ngaøn khoái, thôm tho tinh khieát, toûa höông ngaøo ngaït; lieàn mang ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

[Thuôû aáy coù] hoà A-naäu-ñaït [raát lôùn], boán maët ñeàu roäng ngang doïc ñeán hai traêm do-tuaàn, töø ñoù phaùt nguyeân boán con soâng lôùn, [trong ñoù coù soâng Haèng.] Khi Phaät vöøa thaønh ñaïo, ven bôø phía baéc soâng Haèng coù moät caây chieân-ñaøn cuõng nhaân dòp aáy maø sanh ra. Thaân caây to lôùn nhö baùnh xe, cao ngang taàm baûy caây ña-la, höông thôm thöôøng toûa khaép nôi cuùng döôøng Nhö Lai. Vò thaàn caây goã thôm aáy cuõng sanh ra cuøng luùc vôùi caây, thöôøng mang höông thôm cuûa caây ñeán cuùng döôøng Phaät. Phaät vöøa nhaäp Nieát-baøn, caây chieân-ñaøn aáy cuõng theo Phaät maø dieät maát, caønh laù khoâ ruïng, vò thaàn caây cuõng cheát theo. Baáy giôø, nhöõng vò thaàn khaùc lieàn mang caây goã thôm aáy ñeán choã traø-tyø, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng Nhö Lai. 600

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

Vuøng ñaát naøy chính laø nôi traø-tyø chö Phaät trong ba ñôøi. Ñöùc Ñaïi Giaùc Theá Toân nöông söùc boån nguyeän neân cuõng traø-tyø taïi ñaây. Nôi naøy coù voâ soá thaùp baùu cuûa chö Phaät trong quaù khöù, laø vuøng ñaát kieân coá nhö kim cang, khoâng theå hö hoaïi.

Luùc aáy, kim quan cuûa ñöùc Ñaïi Thaùnh Nhö Lai chaàm chaäm bay treân khoâng trung, höôùng ñeán nôi traø-tyø, roài töø treân khoâng trung daàn daàn haï xuoáng treân giöôøng thaát baûo.

Giöôøng aáy ñaõ ñöôïc trang nghieâm bôûi moïi thöù chuoãi ngoïc toát ñeïp, quyù giaù voâ cuøng, röïc rôõ ñuû maøu.

Cho ñeán luùc naøy, tính ra ñaõ traûi qua baûy ngaøy [keå töø luùc Phaät nhaäp Nieát-baøn]. Taát caû nhaân daân nam nöõ trong thaønh Caâu-thi-na, voâ soá Boà Taùt, Thanh vaên vaø chö thieân coõi trôøi Ñao-lôïi, cuøng vôùi taát caû ñaïi chuùng ñeàu bi thöông ngheïn ngaøo, caàm caùc thöù phöôùn, loïng, côø baùu, höông, hoa... ñi theo thaùnh quan Phaät trong suoát baûy ngaøy aáy. Nhôø oai löïc cuûa Phaät, taát caû chö thieân vaø moïi ngöôøi khoâng moät ai caûm thaáy ñoùi khaùt, khoâng moät ai nhôù nghó ñeán vieäc aên uoáng, chæ moät loøng bi thöông löu luyeán, ngöôõng moä Nhö Lai maø thoâi.

Baûy ngaøy ñaõ troâi qua, [theo pheùp taéc ñaõ ñònh thì di theå] Ñaïi Thaùnh Nhö Lai seõ ñöôïc ñöa ra khoûi thaùnh quan.

Luùc aáy, taát caû nhaân daân nam nöõ trong thaønh Caâu-thi-na cuøng voâ soá ñaïi chuùng laïi lôùn tieáng than khoùc, chaán ñoäng caû theá giôùi, cuøng nhau mang voâ soá höông, hoa, côø phöôùn, [troãi leân] aâm nhaïc coõi trôøi vi dieäu... ñeán tröôùc thaùnh quan ñöùc Phaät, ngheïn ngaøo thaûm thieát daâng leân cuùng döôøng.

Baáy giôø, ñaïi chuùng bi thöông ñau ñôùn, ngheïn ngaøo rôi leä, [moãi ngöôøi ñeàu] duøng luïa traéng mòn boïc kín quanh tay, 601

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

roài vôùi loøng toân kính saâu xa nhaát, hoï ñöa tay vaøo kim quan nheï naâng di theå Nhö Lai [vaãn coøn] choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía, ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, kieân coá nhö kim cang khoâng theå hö hoaïi, ñöa thaùnh theå Nhö Lai ra beân ngoaøi kim quan, ñaët yeân oån treân giöôøng thaát baûo.

Luùc aáy, ñaïi chuùng caøng theâm bi thieát, tieáng than khoùc chaán ñoäng khaép caùc theá giôùi Phaät trong möôøi phöông.

Taát caû ñeàu mang höông, hoa, loïng che baèng luïa... [vaø troãi leân] aâm nhaïc, heát loøng cuùng döôøng; ngheïn ngaøo ñau ñôùn, nhieàu ngöôøi ngaõ xuoáng hoân meâ tröôùc thaân Nhö Lai. Ñaïi chuùng luùc naøy caøng ñau ñôùn thoáng thieát hôn nöõa, ai naáy nöôùc maét raøn ruïa, mang ñeán voâ soá caùc loaïi nöôùc thôm, höông boät nhaõo, heát loøng cung kính saâu xa maø cuøng nhau taém goäi thaân Nhö Lai töø ñaàu ñeán chaân. Thaân saéc Nhö Lai ñeán luùc naøy vaãn hieän baøy ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía, kieân coá nhö kim cang khoâng theå hö hoaïi, ñöôïc trang nghieâm bôûi voâ löôïng phöôùc ñöùc vaø trí tueä.

Sau ñoù, moïi ngöôøi laïi duøng nöôùc thôm röûa thaät saïch kim quan. Moïi vieäc ñaõ xong, ñaïi chuùng laïi lôùn tieáng than khoùc, bi thöông ngheïn ngaøo, cuøng nhau ñoát leân nhöõng loaïi höông thôm quyù giaù, toát ñeïp nhaát; roài raûi hoa thaát baûo cuøng voâ soá côø phöôùn, loïng che quyù baùu ñaày khaép caû maët ñaát vaø khoâng trung, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng Nhö Lai. Luùc aáy, ñaïi chuùng chöa heát bi thöông ngheïn ngaøo, neùn loøng duøng voâ soá hoa ñaâu-la meàm mòn ñaët khaép quanh thaân kim cang cuûa Phaät, töø ñaàu ñeán chaân. Sau ñoù, ngöôøi 602

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

ta duøng moät ngaøn taám luïa traéng toát nhaát, quyù giaù voâ cuøng, quaán nhieàu voøng quanh thaân Nhö Lai, beân ngoaøi lôùp hoa ñaâu-la. Luùc boïc kín thaân Phaät nhö vaäy roài, ñaïi chuùng caøng theâm bi thöông than khoùc, nhieàu ngöôøi ngaát xæu. Roài taát caû laïi cuøng nhau mang höông, hoa, phöôùn, loïng, côø baùu... [troãi leân caùc thöù] aâm nhaïc, ngheïn ngaøo chua xoùt daâng leân cuùng döôøng Nhö Lai. Ñaïi chuùng buoàn thöông khoân döùt, maét leä hoen môø, laïi ñem heát loøng cung kính saâu xa nhaát maø duøng luïa traéng boïc quanh tay roài ñau ñôùn naâng nheï thaân Nhö Lai ñöa laïi vaøo kim quan. Sau ñoù, moïi ngöôøi cheá ñaày daàu thôm vaøo trong kim quan. Naép quan lieàn [töï nhieân] ñoùng kín laïi.

Luùc aáy, ñaïi chuùng caøng theâm bi thieát, tieáng than khoùc chaán ñoäng khaép theá giôùi. Taát caû laïi mang höông, hoa, phöôùn loïng... [vaø troãi leân] aâm nhaïc, ñau ñôùn than khoùc, ngheïn ngaøo daâng leân cuùng döôøng kim quan Nhö Lai. Baáy giôø, ñaïi chuùng gom heát caùc loaïi goã thôm toát ñeïp [do chö thieân vaø moïi ngöôøi mang ñeán], chaát cao thaønh ñoáng nhö nuùi Tu-di, höông thôm [töø ñoù] toûa lan ra khaép theá giôùi. Nhöõng goã thôm aáy ñöôïc xeáp kín chaát choàng leân nhau, thaønh moät laàu cao raát lôùn toaøn baèng goã thôm. Boán maët laàu aáy ñöôïc trang nghieâm baèng baûy moùn baùu vaø côø, loïng, phöôùn, chuoãi ngoïc ñuû maøu xen laãn, ñaày kín trong khoâng trung nhö maây cuoän, laøm cho caûnh laàu caøng theâm röïc rôõ.

AÂm nhaïc cuûa coõi ngöôøi vaø coõi trôøi laïi cuøng luùc troãi leân, bi thöông ñau xoùt cuùng döôøng Nhö Lai. Luùc aáy, ñaïi chuùng goàm chö thieân vaø loaøi ngöôøi saép söûa nhaác kim quan ñeå ñaët leân laàu höông, laïi sanh loøng bi 603

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

thöông thoáng thieát, ñaám ngöïc than khoùc, chaán ñoäng [caû theá giôùi] ñaïi thieân. Roài taát caû laïi mang côø, loïng, höông, hoa, [troãi leân] aâm nhaïc coõi trôøi... bi thöông ñau xoùt cuùng döôøng Nhö Lai. Ñaïi chuùng khi aáy [coá neùn] bi thöông ñau ñôùn, ñem loøng toân kính saâu xa nhaát maø duøng luïa traéng quaán quanh tay roài cuøng nhau naâng kim quan Ñaïi Thaùnh Nhö Lai ñaët leân treân laàu goã thôm trang nghieâm. Taát caû laïi than khoùc lôùn tieáng, meâ ngaát ñi töøng chaëp, roài cuøng nhau than thôû raèng: “Khoå thay, khoå thay! Côù sao chuùng ta [giôø ñaây] phaûi bô vô khoâng nôi nöông döïa?” Bi thöông thaûm thieát, leä rôi chan hoøa, taát caû laïi cuøng nhau tung raûi caùc loaïi höông, hoa; roài caàm côø baùu, phöôùn loïng röïc rôõ ñuû maøu, [troãi leân caùc thöù] aâm nhaïc... bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng Nhö Lai. Luùc aáy, kim quan cuûa Nhö Lai Ñaïi Thaùnh ñaõ ñöôïc ñaët leân treân laàu cao baèng goã thôm, ñaïi chuùng saép söûa noåi löûa traø-tyø di theå Nhö Lai. Baáy giôø, tieáng than khoùc trong ñaïi chuùng laïi caøng lôùn hôn, kinh ñoäng caû theá giôùi Ñaïi thieân.

Moïi ngöôøi caøng ñem loøng kính troïng saâu xa vaø bi thöông thoáng thieát cuùng döôøng [tröôùc] kim quan Ñaïi Thaùnh vaø laàu cao baèng goã thôm aáy.

Baáy giôø, taát caû ñaïi chuùng ñeàu buoàn thöông thaûm thieát, maét leä tuoân traøn, moãi ngöôøi caàm moät ngoïn ñuoác thôm thaát baûo, lôùn nhö baùnh xe, aùnh saùng röïc rôõ chieáu khaép theá giôùi, cuøng luùc khoùc roáng leân raát lôùn vaø chaâm löûa ñoát laàu goã thôm; tieáng khoùc bi thöông chaán ñoäng khaép caû theá giôùi Ñaïi thieân. Roài laïi mang höông, hoa... daâng leân ñaày khaép moïi choã ñeå cuùng döôøng.

604

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

Khi aáy, nhöõng ngoïn ñuoác quyù vöøa chaïm ñeán choã laàu goã thôm boãng döng taét heát. Baáy giôø, taát caû ñaïi chuùng laïi mang ñeán nhöõng ngoïn ñuoác thaát baûo lôùn nhaát, aùnh saùng chieáu khaép nôi, roài hoï bi thöông rôi leä cuøng chaâm nhöõng ñuoác aáy vaøo laàu goã thôm. Nhöng taát caû nhöõng ngoïn ñuoác cuõng ñeàu taét caû!

Luùc aáy, taát caû caùc vò thaàn bieån lieàn mang ñeán thöù löûa trong bieån cuûa hoï, [ñoát thaønh] nhöõng ngoïn ñuoác lôùn thaát baûo, chieáu ra voâ soá aùnh saùng, ñeán chaâm vaøo laàu goã thôm, nhöng cuõng ñeàu taét caû!

Baáy giôø, ñaïi chuùng [chæ coøn bieát] than khoùc hoài laâu, quay sang lo vieäc cuùng döôøng, vì khoâng ai hieåu ñöôïc do nhaân duyeân naøo chöa döùt khieán cho khi chaâm löûa vaøo laàu goã thôm ñeå traø-tyø Nhö Lai, löûa laïi khoâng theå chaùy!

[Thaät ra, ñoù laø do] loøng ñaïi bi cuûa ñöùc Theá Toân traûi khaép, neân ñôïi cho chuùng taêng cuøng ñi vôùi ngaøi Ñaïi Cadieáp1 veà ñeán nôi môùi cho löûa chaùy.

Luùc aáy, Ñaïi Ca-dieáp cuøng naêm traêm [tyø-kheo] ñeä töû ñang ôû taïi nuùi Kyø-xaø-quaät, caùch thaønh Caâu-thi-na naêm möôi do-tuaàn. Thaân taâm vaéng laëng an nhieân, ngaøi nhaäp chaùnh ñònh. Trong chaùnh ñònh, thình lình ngaøi boãng thaáy trong taâm kinh ñoäng, toaøn thaân run raåy. Ngaøi lieàn xuaát ñònh, nhìn thaáy nuùi non, ñaát ñai ñeàu chaán ñoäng, bieát raèng ñöùc Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn. Ngaøi lieàn baûo caùc ñeä töû: “Ñöùc Ñaïi sö Theá Toân cuûa chuùng ta ñaõ nhaäp Nieát-baøn, ñaõ 1

Ñaïi Ca-dieáp (Mahā-kāśyapa): laø moät trong Thaäp ñaïi ñeä töû cuûa Phaät, cuõng laø ngöôøi ñöôïc ñöùc Phaät giao phoù Taêng ñoaøn sau khi ngaøi nhaäp dieät. Vò naøy khaùc vôùi Boà Taùt Ca-dieáp ñaõ thöa hoûi Phaät trong phaåm Boà Taùt Ca-dieáp cuõng nhö ôû caùc nôi khaùc trong kinh naøy.

605

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

traûi qua baûy ngaøy, hieän [thaùnh theå] ñaõ ñöa vaøo kim quan roài. Khoå thay, khoå thay! Chuùng phaûi mau mau ñeán choã Nhö Lai, e raèng neáu ñeå leã traø-tyø ñaõ xong thì khoâng coøn ñöôïc nhìn thaáy saéc thaân chaân thaät thanh tònh vôùi ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp cuûa Phaät.”

Vì loøng toân kính Phaät, ngaøi Ca-dieáp khoâng daùm [duøng thaàn thoâng] bay treân hö khoâng ñeå ñeán choã Nhö Lai. Ngaøi lieàn daãn caùc ñeä töû gaáp ruùt theo ñöôøng boä ñi thaät nhanh, trong loøng heát söùc bi thöông thoáng thieát. Ñi suoát baûy ngaøy môùi ñeán thaønh Caâu-thi-na.

Nôi ñaàu ñöôøng phía ñoâng cuûa thaønh, ngaøi gaëp ñöôïc moät thaày baø-la-moân ñang ñi ñeán, tay caàm moät caønh hoa trôøi.

Ngaøi Ca-dieáp lieàn hoûi: “OÂng töø ñaâu ñeán ñaây?”

Ngöôøi aáy ñaùp: “Ñöùc Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn, toâi töø choã traø-tyø ñi laïi ñaây.”

Ngaøi Ca-dieáp laïi hoûi: “Ñoù laø hoa gì vaäy?” Ñaùp: “Ñaây laø hoa coõi trôøi, toâi nhaët ñöôïc ôû choã traø-tyø.”

Ngaøi Ca-dieáp hoûi xin [caønh hoa], nhöng ngöôøi kia töø choái: “Khoâng ñöôïc, toâi ñònh mang hoa naøy veà cho nhöõng ngöôøi thaân trong nhaø xem, roài cuùng döôøng trong nhaø.”

Ngaøi Ca-dieáp lieàn hoûi möôïn taïm caønh hoa [ôû choã traø-tyø] aáy, ñaët leân treân ñaàu, [töôûng nhôù ñeán Nhö Lai]. Ngay khi aáy ngaøi lieàn ngaát xæu, ngaõ xuoáng ñaát hoân meâ, hoài laâu môùi tænh daäy, ngheïn ngaøo khoâng noùi ra ñöôïc lôøi naøo. Roài ngaøi töï nghó: “Nay ta ôû nôi ñaây maø ñau thöông khoùc loùc cuõng chaúng ích gì, khoâng theå ñöôïc nhìn thaáy saéc thaân Nhö Lai 606

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía vôùi [ba möôi hai töôùng toát,] taùm möôi veû ñeïp.”

Ngaøi lieàn cuøng caùc ñeä töû nhanh chaân tieán böôùc, thaúng vaøo thaønh Caâu-thi-na theo cöûa thaønh phía baéc. Vaøo thaønh roài, ngaøi lieàn gheù vaøo moät Taêng phöôøng,1 thaáy coù moät soá tyø-kheo ñang tuï taäp. Hoï baûo ngaøi Ca-dieáp: “Caùc oâng töø xa ñeán ñaây, chaéc laø meät nhoïc laém. Xin ngoài nghæ trong choác laùt chôø aên uoáng.”

Ngaøi Ca-dieáp ñaùp: “Baäc ñaïi sö cuûa toâi ñaõ nhaäp Nieátbaøn, toâi coøn loøng daï naøo ngoài ñaây chôø aên uoáng?”

Caùc tyø-kheo lieàn hoûi: “Thaày cuûa oâng laø ai?”

Ngaøi Ca-dieáp ñaùp: “Caùc oâng chaúng bieát gì sao? Thaät bi thöông ñau ñôùn thay! Ñaáng Ñaïi giaùc Theá Toân nay ñaõ nhaäp Nieát-baøn!”

Nhöõng tyø-kheo kia nghe nhö vaäy roài ñeàu toû veû möøng vui, noùi raèng: “Thaät vui söôùng thay! Khi Nhö Lai coøn taïi theá thöôøng ngaên caám chuùng ta [ñuû ñieàu], giôùi luaät quaù nghieâm khaéc, chuùng ta thaät khoâng chòu ñöïng noåi, khoâng theå laøm theo. Nay oâng aáy ñaõ nhaäp Nieát-baøn, nhöõng giôùi luaät nghieâm khaéc kia aét seõ phaûi boû ñi thoâi. Caùc oâng haõy thö thaû chôø aên uoáng, coù chi phaûi voäi?”

Do oai löïc cuûa Phaät neân chö thieân vaø caùc ñeä töû cuûa ngaøi Ca-dieáp ñeàu khoâng nghe ñöôïc nhöõng lôøi [ñaùng xaáu hoå] cuûa caùc tyø-kheo xaáu aùc aáy, chæ rieâng ngaøi Ca-dieáp nghe roõ maø thoâi.2 Ngaøi Ca-dieáp rôi leä thaûm thöông, lieàn [laäp töùc] daãn caùc ñeä töû cuûa mình voäi vaøng ñi ñeán choã [traø-tyø thaân] Phaät.

1 2

Taêng phöôøng: nôi truù nguï, choã ôû cuûa chö taêng, ni. Ñöùc Phaät töø bi khoâng ñeå chö thieân nghe ñöôïc nhöõng lôøi naøy, vì bieát raèng caùc vò vì baûo hoä Chaùnh phaùp seõ tröøng trò caùc tyø-kheo naøy; laïi khoâng ñeå caùc ñeä töû cuûa

607

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Luùc aáy, ngaøi Ca-dieáp vôùi caùc ñeä töû cuøng suy nghó raèng: “Chuùng ta phaûi laøm sao coù nhöõng phaåm vaät cuùng döôøng ñeå mang ñeán choã [traø-tyø thaân] Phaät maø cuùng döôøng Nhö Lai?” Ngaøi Ca-dieáp laïi nghó: “Ta voán sanh tröôûng taïi thaønh naøy, neáu ñi xin caùc phaåm vaät cuùng döôøng chaéc laø coù theå ñöôïc.” Ngaøi lieàn cuøng vôùi caùc ñeä töû vaøo trong thaønh, tuaàn töï ñi xin khaép caùc nhaø, ñöôïc ñuû moät ngaøn taám luïa traéng toát, voâ soá hoa ñaâu-la meàm mòn, voâ soá caùc loaïi hoa quyù, höông boät nhaõo, höông nöôùc, höông daàu, côø baùu, phöôùn loïng, chuoãi ngoïc ñuû maøu röïc rôõ... moïi thöù ñeàu ñaày ñuû.

Sau ñoù, ngaøi Ca-dieáp vaø caùc ñeä töû cuøng bi thöông ñau xoùt mang taát caû nhöõng phaåm vaät aáy nhanh chaân ñi ra khoûi thaønh theo cöûa phía taây.

Baáy giôø, ngaøi Ca-dieáp nghe ñöôïc tieáng khoùc than bi thaûm cuûa taát caû ñaïi chuùng töø nôi laøm leã traø-tyø, laïi nghe hoï cuøng nhau hoûi Ñeá Thích raèng: “Cuùng döôøng ñaõ xong, laøm sao coù theå noåi löûa ñoát laàu goã thôm naøy ñeå traø-tyø Nhö Lai?” Ñeá Thích ñaùp: “Ñaïi chuùng haõy ñôïi trong choác laùt. Toân giaû Ma-ha Ca-dieáp saép ñeán ñaây roài.” Ñeá Thích chöa döùt lôøi thì taát caû ñaïi chuùng ñang trong côn bi thöông aáy lieàn nhìn thaáy ngaøi Ca-dieáp cuøng vôùi caùc ñeä töû treân ñöôøng böôùc ñeán, daùng veû bi thaûm. Ñaïi chuùng lieàn neùn söï bi thöông, reõ ñöôøng cho ngaøi Ca-dieáp vaø caùc ñeä töû [ñi vaøo].

Vöøa böôùc tôùi tröôùc, troâng thaáy thaùnh quan cuûa Phaät töø ngaøi Ca-dieáp nghe ñöôïc vì e raèng tín taâm vaø trí tueä cuûa hoï chöa ñuû vöõng vaøng seõ coù theå seõ bò aûnh höôûng xaáu.

608

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

xa, ngaøi Ca-dieáp lieàn cuøng caùc vò ñeä töû ñoàng thôøi leã baùi, than khoùc ngheïn ngaøo, roài ngaõ laên xuoáng ñaát meâ man baát tænh, tinh thaàn toái taêm roái loaïn, hoài laâu môùi tænh, leä tuoân khoâng döùt.

Ngaøi Ca-dieáp khi aáy chaàm chaäm tieán leân [veà phía thaùnh quan cuûa Phaät], hoûi ñaïi chuùng raèng: “Laøm sao ñeå coù theå môû naép kim quan cuûa Ñaïi Thaùnh?” Ñaïi chuùng ñaùp: “Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ hai tuaàn roài, e raèng [thaùnh theå] ñaõ hö hoaïi, laøm sao coù theå môû ra?”

Ngaøi Ca-dieáp noùi: “Thaân Nhö Lai kieân coá nhö kim cang, laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng theå hö hoaïi; höông thôm giôùi ñöùc cuûa ngaøi lan toûa khaép nôi nhö nuùi chieân-ñaøn [thôm ngaùt, laøm sao coù theå hö hoaïi?].”

Ngaøi Ca-dieáp noùi xong lôøi aáy thì nöôùc maét raøn ruïa, tieán böôùc ñeán choã thaùnh quan cuûa Phaät.

Baáy giôø, loøng ñaïi bi cuûa Nhö Lai bình ñaúng [ñoái vôùi taát caû chuùng sanh], lieàn vì ngaøi Ca-dieáp maø töï nhieân môû naép thaùnh quan, caû ngaøn taám luïa traéng vaø hoa ñaâu-la [quanh thaân Phaät] cuõng töùc thôøi thaùo môû ra, hieån baøy saéc thaân chaân thaät kieân coá choùi saùng maøu vaøng roøng coù saéc tía, coù ñuû ba möôi hai töôùng toát vôùi taùm möôi veû ñeïp.

Ngaøi Ca-dieáp cuøng caùc ñeä töû nhìn thaáy nhö vaäy roài thì bi thöông ñau ñôùn, ngaõ xuoáng ñaát hoân meâ, hoài laâu môùi tænh laïi, ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc thaønh lôøi, nöôùc maét raøn ruïa. Roài ngaøi cuøng vôùi caùc ñeä töû chaàm chaäm tieán leân laàu goã thôm, ñeán saùt beân thaùnh quan cuûa Phaät, laïi ngheïn ngaøo töùc töôûi than khoùc bi thaûm, mang ra taát caû nhöõng phaåm vaät ñaõ xin ñöôïc nhö höông, hoa, phöôùn, loïng, côø 609

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

baùu, chuoãi ngoïc... roài khoùc than ñau ñôùn maø daâng leân cuùng döôøng.

Sau ñoù, ngaøi Ca-dieáp cuøng caùc ñeä töû laïi duøng caùc loaïi höông boät nhaõo, nöôùc thôm... ñeå taém goäi saéc thaân choùi saùng maøu vaøng roøng cuûa Nhö Lai; roài ñoát höông thôm, raûi hoa, bi thöông than khoùc daâng leân cuùng döôøng.

Taém goäi [saéc thaân Nhö Lai] roài, ngaøi Ca-dieáp cuøng vôùi caùc ñeä töû lieàn mang ra soá hoa ñaâu-la meàm mòn nhaát ñaõ xin ñöôïc, ñaët quanh saéc thaân maøu vaøng roøng coù saéc tía cuûa Nhö Lai. Sau ñoù laïi duøng nhöõng hoa ñaâu-la cuõ ñaép theâm quanh soá hoa ñaâu-la môùi, sau ñoù duøng moät ngaøn taám luïa traéng ñaõ xin ñöôïc tuaàn töï quaán thaønh nhieàu lôùp beân ngoaøi, khaép quanh thaân Nhö Lai. Quaán nhö vaäy roài, laïi duøng soá luïa cuõ ñeå tuaàn töï quaán theâm nhieàu lôùp beân ngoaøi caùc lôùp luïa môùi. Vieäc quaán luïa nhö theá vöøa xong, naép thaùnh quan lieàn [töï nhieân] ñoùng kín laïi. Moïi ngöôøi laïi duøng nhöõng chuoãi ngoïc baèng thaát baûo ñeå trang nghieâm beân ngoaøi.

Luùc aáy, ngaøi Ca-dieáp caøng theâm bi thöông ñau xoùt, cuøng vôùi caùc ñeä töû ñi nhieãu [quanh thaùnh quan ñöùc Phaät] theo chieàu beân phaûi baûy voøng, roài maét leä röng röng, ngaøi quyø moïp xuoáng chaép tay ñoïc keä than thôû raèng: Ñôùn ñau thay! Ñaïi Thaùnh Chí Toân!

Con nay khoå naõo, ñaéng cay loøng!

Theá Toân sao voäi sôùm nhaäp dieät, Chaúng ruû loøng töø naùn ñôïi con?

Con nhaäp thieàn ñònh trong nuùi Quaät,1 Quaùn khaép moïi nôi khoâng Nhö Lai! 1

Nuùi Quaät: töùc nuùi Kyø-xaø-quaät, teân Phaïn ngöõ laø Gṛdhrakūṭa.

610

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

Roài laïi thaáy Phaät ñaõ Nieát-baøn, Hoát nhieân taâm thaàn con ruùng ñoäng.

Boãng thaáy maây ñen phuû theá gian, Ñaát ñai, nuùi non ñoàng chaán ñoäng; Con bieát Nhö Lai ñaõ Nieát-baøn, Voäi ñeán vaãn khoâng kòp gaëp Phaät!

Theá Toân ñaïi töø nôõ queân sao, Khieán con chaúng thaáy Phaät Nieát-baøn; Chaúng ñöôïc nghe lôøi vaøng daïy baûo, Bô vô coøn bieát döïa vaøo ñaâu?

Theá Toân oâi! Con quaù ñôùn ñau!

Taâm tình roái loaïn, nhö meâ muoäi!

Nay con kính leã ñaàu Theá Toân, Vaø kính leã ñeán ngöïc Nhö Lai. Laïi kính leã caû tay Ñaïi Thaùnh, Ñau thöông cuùi leã löng Nhö Lai, Vaø kính leã ñeán roán Nhö Lai, Chí thaønh kính leã ñeán chaân Phaät.

Khoå sao khoâng thaáy Phaät Nieát-baøn!

Nguyeän Phaät hieån baøy nôi con leã!

Nhö Lai ôû ñôøi, thaûy thaûy vui, Nay nhaäp Nieát-baøn ngöôøi ngöôøi khoå! Ñôùn ñau thay! Khoå naõo lôùn thay!

Xin Ñaïi bi hieän choã con leã!

611

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Sau khi ngaøi Ca-dieáp bi thöông ngheïn ngaøo ñoïc keä nhö vaäy roài, ñöùc Theá Toân vì loøng ñaïi bi lieàn hieån baøy hai chaân, moãi baøn chaân coù töôùng baùnh xe ñuû ngaøn nan hoa,1 [töï nhieân] ñöa ra khoûi thaùnh quan, höôùng veà phía ngaøi Ca-dieáp. Töø nôi töôùng baùnh xe ngaøn nan hoa aáy phoùng ra ngaøn ñaïo haøo quang, chieáu saùng khaép taát caû theá giôùi trong möôøi phöông.

Luùc aáy, ngaøi Ca-dieáp vaø caùc ñeä töû nhìn thaáy chaân Phaät, ñoàng thôøi leã baùi töôùng baùnh xe ngaøn nan hoa, ngay khi aáy lieàn ngaõ laên xuoáng ñaát hoân meâ, hoài laâu môùi tænh laïi.

Roài ngaøi vaø caùc ñeä töû cuøng nhau than khoùc ngheïn ngaøo, bi thöông ñau xoùt ñi quanh [thaùnh quan] baûy voøng theo chieàu beân tay phaûi. Ñi quanh baûy voøng roài, laïi cuùi leã chaân Phaät, than khoùc bi ai, chaán ñoäng caû theá giôùi. Sau ñoù, vaãn khoâng neùn ñöôïc söï ñau thöông, ngaøi ngheïn ngaøo ñoïc keä taùn thaùn chaân Phaät: Nhö Lai taâm ñaïi bi roát raùo, AÙnh töø soi khaép khoâng phaân bieät; Chuùng sanh chí thaønh taát öùng hieän: Cho con ñöôïc thaáy töôùng hai chaân.

Nay con heát loøng cung kính leã: Hai chaân Phaät vôùi töôùng baùnh xe.

Töø baùnh xe aáy phoùng haøo quang, Soi khaép möôøi phöông caùc coõi Phaät.

Nay con quy y, cuùi ñaàu leã: Töôùng baùnh xe quyù, chieáu haøo quang; 1

Töôùng baùnh xe ñuû ngaøn nan hoa: moät trong caùc töôùng toát cuûa Phaät, laø giöõa loøng baøn chaân coù caùc ñöôøng vaân xoaùy hình baùnh xe coù ñuû ngaøn caây nan hoa, neân goïi laø töôùng Thieân phuùc luaân.

612

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

Chuùng sanh thaáy haøo quang, thoaùt khoå, Ba aùc, Taùm naïn, ñeàu lìa xa!

Con laïi quy y, cuùi ñaàu leã, Haøo quang cöùu ñoä caùc ñöôøng aùc.

Theá Toân voâ soá kieáp thuôû xöa, Vì chuùng con tu moïi khoå haïnh; Nay ñaõ thaønh töïu thaân kim cang, Töø baøn chaân phoùng ngaøn tia saùng.

Buoàn thöông, cung kính xin cuùi leã: Töôùng baùnh xe quyù, ñôøi ñöôïc yeân.

Phaät tu coâng ñöùc vì chuùng sanh, Döôùi coäi Boà-ñeà, trò Boán ma; Trò Boán ma roài, thu ngoaïi ñaïo, Nhôø ñoù chuùng sanh ñöôïc Chaùnh kieán.

Cung kính quy y, cuùi ñaàu leã: Haøo quang chaân Phaät soi Chaùnh kieán; Phaät laø cha laønh khaép taát caû, Chaân phoùng haøo quang, ñoä chuùng sanh.

Con laïi quy y, cuùi ñaàu leã, Bình ñaúng thoaùt khoå, chaân phoùng quang; Con ñöôïc haøo quang chaân Phaät chieáu, Buoàn vui laãn loän, thöông caûm thay!

Con laïi bi thöông cuùi ñaàu leã: Caûm thay, töôùng quyù baùnh xe saùng!

Cuùi ñaàu quy y haøo quang chaân, Giaùo phaùp roát raùo, thoaùt Ba coõi.

613

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Kính leã chaân Phaät, trôøi, ngöôøi nöông, Haøo quang chieáu khaép Ba coõi khoå; Chuùng sanh chöa böôùc ra cöûa khoå, Thaûy ñeàu nöông theo haøo quang chaân.

Chuùng con chöa ra khoûi luaân hoài, Laøm sao chaân Phaät nôõ buoâng boû? Ñau ñôùn thay! Taát caû chuùng sanh, Ñeâm daøi khoâng thaáy haøo quang chaân.

Saùm hoái vôùi Theá Toân töø bi.

Hieån baøy chaân quyù toûa haøo quang; Thöông thay! Nay gaëp haøo quang naøy, Bieát ñeán bao giôø ñöôïc thaáy nöõa?

Luùc aáy, ngaøi Ca-dieáp cuøng caùc ñeä töû ñoïc keä aáy roài, laïi ngaõ xuoáng ñaát hoân meâ laàn nöõa, hoài laâu môùi daàn daàn tænh laïi, ñau ñôùn ngheïn ngaøo khoâng sao töï cheá. Khi aáy, hai chaân kim cang coù töôùng baùnh xe ngaøn nan hoa cuûa ñaáng Ñaïi giaùc Theá Toân töï nhieân ruùt trôû vaøo thaùnh quan, [taát caû laïi] ñoùng kín nhö cuõ.

Baáy giôø, nhaân daân nam nöõ trong thaønh vaø chö thieân, moïi ngöôøi cuøng ñaïi chuùng nhìn thaáy ngaøi Ñaïi Ca-dieáp nhieàu laàn than khoùc, ñaám ngöïc keâu la, bi thöông chaán ñoäng voâ soá theá giôùi ñaïi thieân, taát caû ñeàu cuøng nhau mang caùc phaåm vaät ñeán, bi thöông ngheïn ngaøo daâng leân cuùng döôøng.

Luùc aáy, trong thaønh Caâu-thi-na coù boán vò löïc só thaân ñeo chuoãi ngoïc trang nghieâm, tay caàm ñuoác thaát baûo lôùn nhö baùnh xe, chieáu saùng khaép nôi, ñònh chaâm löûa vaøo laàu goã thôm ñeå traø-tyø thaân Nhö Lai. Ñuoác aáy vöøa chaïm ñeán 614

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

laàu goã thôm boãng nhieân taét maát. Ngaøi Ca-dieáp lieàn noùi: “Baûo quan cuûa Ñaïi Thaùnh, [duø laø taát caû] löûa trong Ba coõi coøn khoâng theå thieâu chaùy, huoáng chi söùc caùc oâng laïi coù theå ñoát ñöôïc sao?”

Trong thaønh laïi coù taùm ñaïi löïc só tay caàm ñuoác lôùn thaát baûo chaùy saùng, cuøng nhau ñeán chaâm löûa ñoát thaùnh quan, nhöng taát caû ñuoác cuõng ñeàu taét caû.

Laïi coù möôøi saùu löïc só khoûe nhaát trong thaønh, moãi ngöôøi ñeàu caàm ñuoác lôùn thaát baûo mang ñeán chaâm vaøo laàu goã thôm, nhöng ñuoác cuõng ñeàu taét heát.

Trong thaønh laïi coù ba möôi saùu löïc só khoûe nhaát, taát caû ñeàu caàm ñuoác lôùn thaát baûo ñeán chaâm ñuoác vaøo laàu goã thôm, nhöng taát caû ñuoác cuõng ñeàu taét caû.

Luùc aáy, ngaøi Ca-dieáp baûo caùc löïc só vaø taát caû ñaïi chuùng raèng: “Caùc vò neân bieát raèng, duø cho duøng ñeán taát caû löûa ñuoác cuûa chö thieân vaø loaøi ngöôøi cuõng khoâng theå traø-tyø baûo quan Nhö Lai. Caùc vò khoâng caàn phaûi phí coâng khoå nhoïc coá laøm vieäc aáy!”

Baáy giôø, heát thaûy nhaân daân nam nöõ trong thaønh cuøng vôùi chö thieân, moïi ngöôøi vaø ñaïi chuùng caøng theâm bi thöông, cuøng nhau mang theâm phaåm vaät ñeán, than khoùc ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng, cuøng nhau leã baùi [thaùnh quan], ñi nhieãu quanh baûy voøng theo veà beân maët, lôùn tieáng than khoùc, chaán ñoäng khaép coõi Tam thieân [ñaïi thieân theá giôùi].

Luùc aáy, ñöùc Nhö Lai duøng söùc ñaïi bi [khieán cho] töø nôi quaû tim trong loàng ngöïc cuûa ngaøi buøng leân ngoïn löûa raát maïnh toûa ra beân ngoaøi thaùnh quan, chaàm chaäm traø-tyø [saéc thaân Nhö Lai]. Ngoïn löûa thieâu chaùy laàu goã thôm, traûi qua ñuû baûy ngaøy môùi taøn.

615

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Baáy giôø, heát thaûy nhaân daân nam nöõ trong thaønh cuøng vôùi chö thieân, moïi ngöôøi vaø ñaïi chuùng cuøng traûi qua baûy ngaøy than khoùc bi thaûm, tieáng ñau thöông khoâng chuùt laéng dòu; taát caû cuøng nhau mang theâm phaåm vaät ñeán cuùng döôøng khoâng ngôùt.

Luùc aáy, caû boán vò thieân vöông ñeàu coù yù nghó gioáng nhau raèng: “Ta seõ duøng nöôùc thôm daäp taét löûa ñeå mau choùng thaâu nhaët laáy xaù-lôïi mang veà coõi trôøi cuùng döôøng.”

Nghó nhö vaäy roài, moãi vò lieàn laáy bình vaøng thaát baûo ñöïng ñaày nöôùc thôm; laïi mang theo boán caây ñaïi thoï ôû boán nuùi Tu-di, laø loaïi caây ñaëc bieät thôm tho, tinh khieát, chaûy ra chaát nöôùc nhö söõa ngoït. Moãi caây naøy ñeàu to lôùn ñeán ngaøn voøng oâm, cao caû traêm do-tuaàn, bay theo boán vò thieân vöông roài töø treân khoâng trung ñoàng thôøi haï xuoáng choã traøtyø. Khi aáy, töø nhöõng caây naøy tuoân chaûy chaát nöôùc nhö söõa ngoït, caùc thieân vöông thì nghieâng bình vaøng chöùa nöôùc thôm, cuøng luùc töôùi caû vaøo löûa. [Khoâng ngôø] töôùi xong thì löûa caøng maïnh hôn, khoâng giaûm bôùt chuùt naøo.

Baáy giôø, caùc vò thaàn bieån, Long vöông Sa-giaø-la1 cuøng vôùi caùc vò thaàn soâng thaáy löûa khoâng taét thì moãi vò ñeàu nghó gioáng nhau raèng: “Ta seõ duøng nöôùc thôm töôùi cho taét löûa ñeå mau choùng thaâu nhaët xaù-lôïi veà choã ta ôû maø cuùng döôøng.”

Nghó nhö vaäy roài, moãi vò ñeàu mang bình baùu chöùa voâ löôïng nöôùc thôm ñeán choã traø-tyø, cuøng luùc töôùi vaøo löûa. Sau khi töôùi xong löûa vaãn nhö tröôùc, khoâng giaûm bôùt chuùt naøo.

Luùc aáy, ngaøi A-na-luaät baûo boán vò thieân vöông vaø caùc 1

Long vöông Sa-giaø-la, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Sāgara.

616

PHAÅM LINH ÖÙNG KHI TRAØ-TYØ

thaàn bieån raèng: “Caùc vò duøng nöôùc thôm muoán töôùi cho löûa taét, haù chaúng phaûi laø muoán thaâu laáy xaù-lôïi ñem veà cuùng döôøng ñoù sao?”

Taát caû cuøng ñaùp: “Quaû ñuùng nhö vaäy.”

Ngaøi A-na-luaät lieàn baûo boán vò thieân vöông: “Caùc vò thaät laø tham lam quaù! Caùc vò ôû treân coõi trôøi, neáu xaù-lôïi theo quyù vò leân coõi trôøi thì ngöôøi ôû traàn gian laøm sao leân ñeán ñoù ñöôïc maø cuùng döôøng?”

Roài ngaøi A-na-luaät baûo caùc vò thaàn bieån: “Caùc vò ñeàu ôû nhöõng nôi bieån lôùn, soâng saâu, neáu quyù vò thaâu laáy xaù-lôïi cuûa Nhö Lai, laøm sao ngöôøi ôû traàn gian ñeán ñöôïc choã cung ñieän cuûa caùc vò maø cuùng döôøng?”

Khi aáy, boán vò thieân vöông lieàn ngoû lôøi saùm hoái, roài ai naáy cuøng trôû veà thieân cung. Caùc vò thaàn bieån, thaàn soâng cuõng ñeàu xin saùm hoái vaø noùi: “Quaû ñuùng nhö lôøi daïy cuûa thaùnh taêng.” Saùm hoái roài, caùc vò ñeàu trôû veà choã ôû cuûa mình.

617

PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI Phaåm thöù tö

B

aáy giôø, Ñeá Thích caàm bình thaát baûo vaø phaåm vaät cuùng döôøng hieän ñeán choã traø-tyø. Ngay luùc ñoù thì löûa ôû choã aáy töï nhieân taét heát. Ñeá Thích ñònh môû naép thaùnh quan Nhö Lai ñeå thænh [xaù-lôïi cuûa] moät caùi raêng Phaät. Ngaøi A-na-luaät thaáy vaäy lieàn hoûi: “OÂng ñònh laøm gì ñoù?” Ñeá Thích ñaùp: “Toâi muoán thænh [xaù-lôïi cuûa] moät chieác raêng Phaät ñem veà coõi trôøi cuùng döôøng.

Ngaøi A-na-luaät noùi: “Xin oâng ñöøng voäi töï yù laáy. Haõy ñôïi ñaïi chuùng cuøng phaân chia.” Ñeá Thích lieàn noùi: “Tröôùc ñaây Phaät ñaõ coù höùa ban cho toâi [phaàn xaù-lôïi cuûa] moät chieác raêng. Vì vaäy neân toâi vöøa ñeán thì löûa töï nhieân taét.” Ñeá Thích noùi roài lieàn môû naép thaùnh quan, nhaët laáy xaùlôïi cuûa moät chieác raêng trong mieäng Phaät ôû haøm treân, beân phaûi. Sau ñoù trôû veà thieân cung xaây thaùp cuùng döôøng.

Luùc aáy, coù hai quyû daï-xoa vaø la-saùt1 aån mình theo sau Ñeá Thích, khoâng ai nhìn thaáy, lieàn troäm laáy xaù-lôïi hai chieác raêng cuûa Phaät.

Baáy giôø, taát caû nhaân daân nam nöõ trong thaønh vaø ñaïi chuùng lieàn cuøng luùc keùo ñeán, ñònh tranh nhau laáy xaù-lôïi 1

Daï-xoa vaø la-saùt, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø yakṣa vaø rakṣasa. Nguyeân baûn Haùn vaên duøng tieäp taät la-saùt (捷疾羅剎); tieäp taät laø caùch dòch cuõ (Cöïu dòch) theo nghóa cuûa daï-xoa, coøn la-saùt dòch nghóa laø baïo aùc quyû (暴惡鬼).

618

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Phaät. Ngaøi A-na-luaät baûo hoï: “Ñaïi chuùng neân bình taâm thö thaû moät chuùt ñeå moïi vieäc ñöôïc an laønh. Phaät ñaõ coù daïy, neân theo ñuùng pheùp taéc maø phaân chia xaù-lôïi ñeå cuøng nhau cuùng döôøng.”

Nhöng luùc aáy taát caû nhaân daân nam nöõ trong thaønh vaø ñaïi chuùng ñeàu chaúng nghe lôøi ngaøi A-na-luaät. Moãi ngöôøi ñeàu mang theo giaùo maùc, cung teân, ñao kieám... taát caû caùc loaïi vuõ khí. Ai naáy ñeàu töï trang bò ñaày ñuû, muoán tranh ñoaït laáy xaù-lôïi.

Baáy giôø, moïi ngöôøi trong thaønh lieàn môû thaùnh quan cuûa Phaät ra, thaáy taát caû hoa ñaâu-la vaø luïa traéng [ñaët quanh thaân Phaät] vaãn coøn nguyeân khoâng chaùy. Thaáy vaäy roài, ñaïi chuùng laïi lôùn tieáng keâu khoùc, nöôùc maét tuoân traøn. Hoï mang theâm phaåm vaät ñeán, bi thöông ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng, ñem heát loøng thaønh kính saâu xa leã baùi [tröôùc thaùnh quan], roài quyø moïp xuoáng, cuøng nhau rôi leä maø ñoïc keä xöng taùn raèng: Nhö Lai duøng söùc ñaïi töï taïi, Trong caû ba ñôøi luoân töï taïi; Vì nguyeän ñaïi bi ñeán coõi naøy, Hieän khaép bieån khoå ñoä chuùng sanh.

Thaàn thoâng, trí tueä, khoân keå xieát, Vaøo ra sanh töû, khoâng chöôùng ngaïi; Thöôøng hoùa moät thaân laøm nhieàu thaân, Nhieàu thaân, moät thaân thaønh voâ soá.

Thaàn bieán hieän khaép, ai cuõng thaáy, Vì khoâng duyeân neân hieän Nieát-baøn; Chuùng con heát phöôùc, khoâng duyeân öùng, Neân Nhö Lai môùi ñaønh buoâng boû.

619

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Thaùnh quan Phaät trong röøng sa-la, Duø ñaïi löïc só khoâng nhaác noåi; Do söùc ñaïi bi töï bay leân, Cao ñeán ngang taàm caây ña-la.

Bay chaäm quanh thaønh Caâu-thi-na, Baûy ngaøy, bay quanh ñuû baûy voøng; Sau ñoù töï ñeán choã traø-tyø, Chæ coù söùc Phaät laøm ñöôïc vaäy.

Khaép caû trôøi ngöôøi khoân xeùt löôøng, Nhö Lai thò hieän Ñaïi Nieát-baøn.

Kim cang chaúng hoaïi, söùc töï taïi, Traø-tyø, löûa theá gian chaúng chaùy.

Phaûi nhôø löûa töø bi taâm Phaät, Töï thieâu saéc thaân suoát baûy ngaøy; Trôøi, ngöôøi khoâng theå taét löûa aáy, Söùc ñaïi bi Nhö Lai öùng hieän, Ñeá Thích vöøa ñeán, löûa lieàn taét.

Hoa ñaâu-la mòn quanh thaân Phaät, Duø löûa thieâu ñoát vaãn khoâng chaùy.

Vaø luïa quaán Phaät trong baûo quan, Maëc cho löûa ñoát vaãn khoâng chaùy.

Môùi bieát söùc Nhö Lai töï taïi, Töï taïi muoân phaùp, xöng Phaùp vöông.

Kính leã Ñaïi bi thaày Ba coõi, Kính leã baäc thaùnh Khoâng run sôï, 620

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Kính leã Ñaïi töø che chôû khaép, Kính leã baäc thaàn bieán töï taïi.

Chuùng con töø nay lìa Theá Toân, Chìm trong bieån khoå, khoâng ngöôøi cöùu.

Thöông thay! Hôõi oâi, Ñaïi Thaùnh Toân!

Vónh bieät töø nay, ñeán bao giôø?

Baáy giôø, ñaïi chuùng ñoïc keä nhö vaäy roài laïi bi thöông khoùc keå, ai naáy cuøng mang theâm phaåm vaät ñeán, heát loøng ñau xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Luùc aáy, ngaøi A-na-luaät vì khaép haøng trôøi, ngöôøi vaø taát caû ñaïi chuùng, nhaân daân trong thaønh ñang cuøng nhau [tuï taäp] quanh thaùnh quan cuûa Phaät, lieàn töø töø thaùo môû töøng lôùp luïa traéng vaø hoa ñaâu-la. Moät ngaøn taám luïa traéng cuûa ngaøi Ca-dieáp vaø caùc ñeä töû vaãn coøn nguyeân khoâng chaùy; moät ngaøn taám luïa traéng cuûa nhaân daân trong thaønh chæ tröø moät lôùp quaán ngoaøi cuøng, coøn laïi bao nhieâu ñeàu chaùy thaønh tro; rieâng hoa ñaâu-la thì vaãn coøn nguyeân khoâng chaùy.

Baáy giôø, ngaøi A-na-luaät lieàn laáy soá luïa traéng vaø hoa ñaâu-la [khoâng chaùy] aáy phaân thaønh töøng mieáng nhoû, chia ñeàu cho ñaïi chuùng, daïy hoï xaây baûo thaùp maø cuùng döôøng.

Ngaøi A-na-luaät laïi laáy soá tro cuûa luïa ñaõ chaùy, cuõng phaân ra töøng phaàn nhoû maø chia cho ñaïi chuùng, daïy hoï xaây baûo thaùp maø cuùng döôøng.

Ngoaøi ra, caùc loaïi tro khaùc [ôû nôi traø-tyø] khoâng caàn phaân chia, moãi ngöôøi ñeàu tuøy yù laáy veà ñeå xaây thaùp cuùng döôøng.

621

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Tröôùc ñoù, nhaân daân trong thaønh ñaõ thueâ thôï kheùo laøm ra taùm caùi bình vaøng vaø taùm toøa sö töû, ñeàu trang trí baèng baûy moùn baùu. Moãi caùi bình quyù aáy ñeàu chöùa ñöôïc moät hoäc, ñöôïc ñaët treân toøa sö töû laøm baèng baûy baùu. Moãi toøa sö töû quyù aáy ñeàu coù ba möôi hai vò löïc só, trang söùc baèng nhöõng chuoãi ngoïc baûy baùu, maøu saéc röïc rôõ xen laãn treân thaân, cuøng nhaác boång caùc toøa sö töû aáy leân. Treân moãi toøa sö töû laïi coù taùm coâ theå nöõ trang söùc baèng caùc chuoãi ngoïc thaát baûo, nhieàu maøu röïc rôõ xen laãn, cuøng naâng bình quyù; laïi coù taùm coâ theå nöõ trang söùc baèng chuoãi ngoïc, caàm loïng baèng baûy baùu che treân bình quyù; laïi coù taùm coâ theå nöõ trang söùc baèng caùc chuoãi ngoïc, tay caàm göôm baèng baûy baùu ñöùng baûo veä bình quyù; laïi coù taùm coâ theå nöõ trang söùc baèng chuoãi ngoïc, caàm côø loâng tró caém ôû boán phía bình quyù.

Moãi toøa sö töû quyù aáy ñeàu coù voâ soá ngöôøi caàm caùc loaïi nhaïc khí vi dieäu, côø phöôùn, loïng quyù, hoa, höông, chuoãi ngoïc vaây quanh cuùng döôøng; laïi coù voâ soá ngöôøi caàm cung teân, giaùo maùc, daây troùi, löôõi caâu daøi... vaø moïi thöù chieán cuï vaây quanh.

Töø trong thaønh Caâu-thi-na, hoï vaây quanh caùc toøa sö töû vôùi bình baùu aáy, cuøng tieán veà nôi traø-tyø [thaân Nhö Lai].

Khi taùm toøa sö töû baèng baûy baùu aáy ñaõ ra khoûi thaønh roài, nhöõng ngöôøi trong thaønh lieàn mang theo voâ soá höông boät nhaõo, höông nöôùc, ñi sau caùc löïc só maø doïn deïp, san laáp ñaát ñai, laøm cho ñöôøng ñi trôû neân meàm öôùt, maùt meû, thôm tho, roäng raõi, nghieâm trang, keùo daøi cho ñeán taän nôi traø-tyø. Hai beân ñöôøng laïi coù voâ soá côø quyù, phöôùn loïng, höông, hoa, chuoãi ngoïc trai quyù, ñuû caùc maøu saéc röïc rôõ xen laãn, [laïi troãi leân caùc loaïi] aâm nhaïc huyeàn ca, toâ ñieåm cho 622

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

ñöôøng xaù, chôø röôùc xaù-lôïi cuûa Ñaïi Thaùnh Theá Toân veà qua ñoù. Moïi ngöôøi cuõng vaây quanh caùc löïc só khieâng taùm toøa sö töû thaát baûo maø ñeán nôi traø-tyø. Ñeán nôi, hoï khoùc loùc raát thaûm thieát, keâu la khaûn tieáng, chaán ñoäng caû coõi [theá giôùi] ñaïi thieân. Hoï laïi mang theo caùc phaåm vaät, heát loøng chí thaønh daâng leân cuùng döôøng [xaù-lôïi Nhö Lai].

Baáy giôø, do söùc ñaïi bi cuûa Theá Toân neân thaân kim cang cuûa Phaät töï nhieân tan naùt thaønh [voâ soá] haït xaù-lôïi raát nhoû, chæ coøn laïi [nguyeân veïn xaù-lôïi cuûa] boán chieác raêng khoâng theå hö hoaïi.

Luùc aáy, ñaïi chuùng ñöôïc nhìn thaáy xaù-lôïi [Nhö Lai] roài caøng theâm bi thöông ñau ñôùn, lieàn mang theâm phaåm vaät ñeán, rôi leä chua xoùt daâng leân cuùng döôøng.

Khi aáy, ngaøi A-na-luaät vaø moïi ngöôøi trong thaønh, nöôùc maét löng troøng, cuøng nhau thaâu nhaët laáy xaù-lôïi [Phaät] cho vaøo taùm caùi bình quyù laøm baèng baûy baùu treân toøa sö töû. Khi nhaët heát xaù-lôïi thì vöøa ñaày taùm bình quyù aáy.

Baáy giôø, taát caû ñaïi chuùng, chö thieân vaø moïi ngöôøi nhìn thaáy xaù-lôïi Phaät ñöôïc ñöa heát vaøo trong bình quyù roài, laïi caøng theâm bi thöông ñau ñôùn; hoï rôi leä, laïi duøng phaåm vaät ñaõ mang theo chí thaønh daâng leân cuùng döôøng [xaù-lôïi Nhö Lai].

Luùc aáy, caùc löïc só vaø nhaân daân nam nöõ trong thaønh Caâu-thi-na saép söûa mang caùc bình quyù chöùa xaù-lôïi Phaät vaøo thaønh. Ñaïi chuùng caøng theâm bi thöông, ai naáy ñeàu duøng nhöõng phaåm vaät ñaõ mang theo daâng leân cuùng döôøng.

623

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Baáy giôø, caùc ñaïi löïc só vaây quanh theo hoï ñeàu laø daân trong thaønh, thaûy ñeàu bi thöông ñau xoùt, ngheïn ngaøo rôi leä, cuøng nhau khieâng taùm toøa sö töû baèng baûy baùu theo con ñöôøng röôùi nöôùc thôm ñaõ ñöôïc söûa doïn saïch seõ ñeå veà thaønh Caâu-thi-na.

Luùc aáy, taát caû ñaïi chuùng, chö thieân vaø moïi ngöôøi caøng theâm bi ai ñau ñôùn, [keâu khoùc] chaán ñoäng theá giôùi; hoï mang caùc phaåm vaät theo sau xaù-lôïi [Phaät], khoùc than thaûm thieát maø cuùng döôøng. Khi xaù-lôïi cuûa Nhö Lai ñaõ ñöa vaøo trong thaønh roài, moïi ngöôøi lieàn ñaët yeân taïi moät ngaõ tö ñöôøng.

Baáy giôø, nhaân daân trong thaønh Caâu-thi-na lieàn boá trí ñuû boán ñaïo binh,1 voâ soá binh lính, thaân mang aùo giaùp, tay caàm vuõ khí, ñi tuaàn quanh thaønh Caâu-thi-na. Khaép boán phía thaønh vaø chung quanh thaønh ñeàu coù voâ soá binh lính xeáp thaønh nhieàu voøng, phoøng bò nghieâm maät, vì e coù nhöõng ngöôøi töø nôi khaùc keùo ñeán cöôùp ñoaït [xaù-lôïi Phaät].

Tuy chuaån bò ñaày ñuû hình thöùc phoøng bò nhö vaäy, nhöng hoï thaät khoâng coù loøng muoán gaây chieán.

Laïi coù naêm traêm vò thaày chuù thuaät raát gioûi traán giöõ ôû boán cöûa thaønh ñeå ngaên ngöøa tai aùch. Laïi duøng voâ soá côø baùu, phöôùn loïng trang nghieâm vi dieäu, côø lôùn baèng loâng chim tró, caém ôû boán goùc thaønh, nghieâm trang cuùng döôøng, vì muoán phuø hôïp vôùi nghi thöùc.

Khi aáy, taát caû nhaân daân nam nöõ trong thaønh cuøng vôùi ñaïi chuùng, chö thieân vaø moïi ngöôøi khaùc caøng theâm bi thöông ai oaùn, cuøng nhau mang theâm caùc phaåm vaät roài heát loøng chí thaønh daâng leân cuùng döôøng [xaù-lôïi Phaät].

1

Boán ñaïo binh: goàm binh duøng voi, binh duøng ngöïa, binh duøng xe vaø binh ñi boä.

Quaân ñoäi thôøi aáy thöôøng coù ñuû boán ñaïo binh naøy.

624

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Caùc bình quyù ñöïng xaù-lôïi [Phaät] ñaët treân toøa sö töû traûi qua ñöôïc baûy ngaøy. Trong baûy ngaøy aáy, taát caû ñaïi chuùng ñeàu than khoùc ngaøy ñeâm, tieáng bi thöông khoâng ngôùt. Moïi ngöôøi ñeàu duøng nhöõng phaåm vaät ñaõ mang ñeán ñeå heát loøng thaønh kính daâng leân cuùng döôøng [xaù-lôïi Phaät].

Taùm toøa sö töû laøm baèng baûy baùu aáy ñeàu coù naêm traêm vò thaày chuù thuaät raát gioûi [thöôøng xuyeân] canh giöõ, ñeà phoøng coù nhöõng haïng trôøi, roàng, daï-xoa, thaàn, quyû leûn ñeán laáy [xaù-lôïi Phaät].

Traûi qua baûy ngaøy aáy roài, quyeán thuoäc trong doøng hoï Phaät sanh ra, [töùc laø] quoác vöông thaønh Ca-tyø-la vaø nhöõng ngöôøi trong hoï Thích-ca, môùi bieát laø Phaät ñaõ nhaäp Nieátbaøn. Do oai löïc cuûa Phaät neân tröôùc ñoù duø Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn ñeán ba tuaàn leã hoï vaãn khoâng heà hay bieát.

Baáy giôø, quoác vöông Ca-tyø-la cuøng vôùi nhöõng ngöôøi hoï Thích-ca ñeàu than khoùc bi thaûm, cuøng nhau ñi thaät nhanh ñeán thaønh Caâu-thi-na. Ñeán nôi, hoï thaáy voâ soá binh lính ñang bao quanh canh gaùc beân ngoaøi thaønh. Hoï laïi nhìn thaáy [khaép nôi ñaày] nhöõng côø baùu, phöôùn loïng giaêng baøy, khaép boán goùc thaønh, che khuaát caû coõi nöôùc; laïi coù nhöõng vò thaày chuù thuaät gioûi canh giöõ nôi boán cöûa thaønh.

Quoác vöông [Ca-tyø-la] vaø nhöõng ngöôøi doøng hoï Thích-ca lieàn hoûi caùc thaày chuù thuaät: “Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn roài sao?”

Caùc thaày aáy ñaùp: “Phaät nhaäp Nieát-baøn ñeán nay ñaõ boán tuaàn roài.1 Leã traø-tyø ñaõ xong, baây giôø saép söûa phaân chia xaù-lôïi.”

1

Ñoaïn naøy khoâng thaáy noùi roõ, nhöng coù theå hieåu laø nhöõng ngöôøi doøng hoï Thích-ca ñaõ phaûi ñi maát moät tuaàn môùi ñeán ñöôïc thaønh Caâu-thi-na. Vì sau ba tuaàn thì hoï bieát tin vaø khi ñeán nôi thì ñaõ boán tuaàn.

625

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Quoác vöông [Ca-tyø-la] noùi: “Chuùng toâi ñeàu laø quyeán thuoäc trong doøng hoï Phaät ñaûn sanh. Oai löïc cuûa Phaät khieán cho chuùng toâi [trong suoát ba tuaàn] khoâng hay bieát raèng Nhö Lai ñaõ vaøo Nieát-baøn. Nay chuùng toâi muoán ñöôïc thaáy xaù-lôïi cuûa Nhö Lai, vaäy caùc oâng haõy môû ñöôøng cho chuùng toâi vaøo.”

Nghe vaäy roài, caùc thaày chuù thuaät vaø binh lính [canh gaùc] lieàn ñeå cho quoác vöông [Ca-tyø-la] vaø nhöõng ngöôøi hoï Thích-ca vaøo thaønh. Khi vaøo thaønh roài, vua vaø nhöõng ngöôøi hoï Thích-ca nhìn thaáy xaù-lôïi Phaät treân nhöõng toøa sö töû thì ñau ñôùn ngheïn ngaøo, nöôùc maét raøn ruïa, cuøng nhau ñi nhieãu quanh [caùc toøa sö töû] baûy voøng theo chieàu beân phaûi. Nhieãu quanh baûy voøng roài, hoï cuøng nhau nuoát leä, noùi raèng: “Chuùng toâi muoán thænh moät phaàn xaù-lôïi Nhö Lai ñem veà cuùng döôøng.” Ñaïi chuùng ñaùp raèng: “Tuy chuùng toâi bieát caùc vò laø quyeán thuoäc doøng hoï Thích-ca, nhöng Phaät Theá Toân tröôùc ñaõ coù daïy vieäc phaân chia xaù-lôïi, khoâng heà coù daën chia phaàn cho caùc vò. Xaù-lôïi ôû ñaây ñeàu ñaõ coù ngöôøi thænh, caùc vò laøm sao coù ñöôïc? Xin haõy veà ñi thoâi!”

Baáy giôø, quoác vöông [Ca-tyø-la] vaø nhöõng ngöôøi hoï Thíchca thænh caàu khoâng ñöôïc, taát caû ñeàu buoàn khoå than khoùc bi thöông, roài ngaõ xuoáng ñaát hoân meâ, hoài laâu môùi tænh laïi. Hoï khoâng neùn ñöôïc loøng ñau thöông, lieàn noùi vôùi ngöôøi trong thaønh raèng: “Nhö Lai Theá Toân thuoäc doøng hoï Thích-ca cuûa chuùng toâi, vì thöông xoùt caùc oâng neân môùi nhaäp Nieátbaøn taïi ñaây. Vì sao caùc oâng laïi khinh thöôøng, khoâng chòu chia cho chuùng toâi moät phaàn xaù-lôïi?”

626

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Noùi nhö vaäy roài, taát caû cuøng nhau leã baùi xaù-lôïi, ñi nhieãu quanh baûy voøng veà beân phaûi, khoùc loùc thaûm thieát, nöôùc maét raøn ruïa, sanh loøng töùc giaän vaø ñau xoùt ra veà.

Baáy giôø, [nhaéc laïi chuyeän tröôùc ñaây,] vua nöôùc Ma-kieätñaø1 laø A-xaø-theá sau khi ñaõ gieát haïi cha [laø vua Taàn-baø-sala], sanh loøng hoái haän voâ cuøng, treân ngöôøi phaùt sanh gheû ñoäc [ñau ñôùn cuøng cöïc]. Nhôø ñöùc Theá Toân [töø bi nhaäp tammuoäi] Nguyeät aùi phoùng haøo quang chieáu leân thaân oâng, beänh gheû ñoäc nôi thaân lieàn khoûi haún.2 Vua lieàn tìm ñeán choã Phaät, bi thöông khaån thieát caàu xin saùm hoái. Ñöùc Theá Toân ñaïi bi lieàn duøng nöôùc thuoác cam loä nhieäm maàu laø Chaùnh phaùp ñeå röûa saïch gheû ñoäc [toäi loãi trong taâm vua].3 Toäi loãi raát naëng cuûa vua lieàn ñöôïc döùt tröø, vua trôû veà cung, khoâng heà hay bieát vieäc Nhö Lai [saép] nhaäp Nieát-baøn.

Ngay trong ñeâm Phaät nhaäp Nieát-baøn, vua A-xaø-theá naèm moäng thaáy maët traêng rôi xuoáng; maët trôøi töø döôùi ñaát moïc leân, tinh tuù maây möa rôi rôùt taùn loaïn; laïi thaáy hôi khoùi döôùi ñaát xoâng leân, roài thaáy baûy ngoâi sao choåi hieän treân trôøi. Vua laïi moäng thaáy treân trôøi coù ñaùm löûa lôùn, öûng ñoû khaép hö khoâng, roài cuøng moät luùc rôi xuoáng ñaát. Ngay khi vöøa tænh moäng, vua caûm thaáy trong loøng heát söùc kinh sôï, run raåy; lieàn trieäu taäp quaàn thaàn, keå laïi giaác moäng aáy vaø hoûi: “Ñoù laø ñieàm gì vaäy?”

1

Nöôùc Ma-kieät-ñaø (摩竭陀), phieân aâm töø Phaïn ngöõ Magadha, laø teân nöôùc do vua Taàn-baø-sa-la cai trò, sau bò con trai laø A-xaø-theá gieát cheát ñeå cöôùp ngoâi. Nguyeân baûn Haùn vaên duøng Ma-giaø-ñaø, cuõng laø moät caùch phieân aâm khaùc nhöng khoâng quen thuoäc laém vôùi nhieàu ngöôøi. Teân nöôùc naøy coøn ñöôïc phieân aâm laø Ma-ha-ñaø (摩訶陀)，Ma-kieät-ñeà (摩竭提)...

2 Xem laïi chi tieát chuyeän naøy ôû quyeån 19, thuoäc Taäp 4 cuûa kinh naøy.

3 Nguyeân baûn Haùn vaên vieát: “dó cam loä phaùp döôïc taåy ñaõng thaân sang” chaéc laø nhaàm, vì khoâng ñuùng vôùi chi tieát ñaõ keå roõ trong quyeån 19. Chuùng toâi ngôø chöõ thaân (身) ôû ñaây phaûi laø chöõ taâm (心) môùi hôïp nghóa.

627

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Caùc quan taâu raèng: “Ñoù laø ñieàm chaúng laønh, Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn. Sau khi Phaät dieät ñoä, phieàn naõo seõ khôûi sanh maïnh meõ trong chuùng sanh Ba coõi, Saùu ñöôøng, cho neân beä haï thaáy löûa lôùn hieän ra, töø treân khoâng trung rôi xuoáng ñaát.

“Phaät dieät ñoä roài, haøo quang töø bi [cuûa tam-muoäi] Nguyeät aùi vaø maây laønh trí tueä che khaép [chuùng sanh] thaûy ñeàu döùt maát, neân vua moäng thaáy maët traêng rôùt xuoáng, tinh tuù ruïng rôi. [Ñoù laø ñieàm baùo] sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, taùm möôi ngaøn ñieàu luaät nghi cuøng taát caû pheùp taéc giôùi haïnh ñeàu seõ bò chuùng sanh phaïm vaøo; vì hoï khoâng y theo lôøi Phaät daïy, chæ laøm theo taø phaùp neân phaûi ñoïa xuoáng ñòa nguïc.

“Maët trôøi töø döôùi ñaát moïc leân, ñoù laø ñieàm sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn caùc söï khoå naõo trong ba ñöôøng aùc tích tuï [raát nhieàu, gioáng nhö] aùnh maët trôøi xuaát hieän ôû theá gian. “[Vì nhöõng vieäc treân] neân vua caûm öùng thaáy giaác moäng nhö vaäy.”

Vua nghe lôøi taâu nhö vaäy roài, ngay giöõa ñeâm aáy lieàn cuøng caùc quan leân ñöôøng höôùng ñeán thaønh Caâu-thi-na. Ñeán nôi, vua nhìn thaáy voâ soá binh lính ñang phoøng veä haønh Caâu-thi-na. Vua laïi thaáy ôû cöûa thaønh coù nhöõng thaày chuù thuaät gioûi ñeå phoøng ngöøa tai bieán ñeán töø beân ngoaøi.

Thaáy nhö vaäy roài, vua lieàn hoûi caùc thaày chuù thuaät: “Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn roài sao?”

Caùc thaày chuù thuaät ñaùp: “Phaät nhaäp Nieát-baøn ñeán nay ñaõ traûi qua boán tuaàn. Hieän giôø ñaïi chuùng saép phaân chia xaù-lôïi Phaät.”

Vua noùi: “Phaät nhaäp Nieát-baøn toâi khoâng hay bieát chi 628

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

caû. Ñeán khi toâi naèm moäng thaáy söï chaúng laønh lieàn ñem ra hoûi caùc quan, môùi bieát raèng Nhö Lai ñaõ nhaäp Ñaïi Nieátbaøn. Nay toâi muoán vaøo thaønh leã baùi xaù-lôïi kim cang cuûa Nhö Lai, xin caùc vò haõy môû ñöôøng cho chuùng toâi vaøo.”

Caùc thaày chuù thuaät lieàn ñeå cho vua vaøo. Vua vaøo trong thaønh, ñeán taïi ngaõ tö ñöôøng, nhìn thaáy nhöõng bình quyù ñöïng xaù-lôïi [Nhö Lai] ñaët treân caùc toøa sö töû, laïi thaáy ñaïi chuùng ñang bi thöông ñau xoùt cuùng döôøng. Vua lieàn cuøng caùc quan tuøy tuøng ñoàng thôøi leã baùi, ñau ñôùn khoùc loùc, nöôùc maét raøn ruïa, cuøng ñi nhieãu quanh [xaù-lôïi Phaät] baûy voøng veà phía beân phaûi, bi thöông thaûm thieát [daâng phaåm vaät] cuùng döôøng.

Sau ñoù, vua thöa vôùi ñaïi chuùng xin thænh moät phaàn xaùlôïi Nhö Lai ñeå ñem veà nöôùc mình [xaây thaùp] cuùng döôøng. Ñaïi chuùng ñaùp raèng: “Sao ngaøi ñeán muoän theá? Phaät tröôùc ñaây coù daïy caùch phaân chia xaù-lôïi, taát caû ñeàu ñaõ coù ngöôøi thænh roài, khoâng coù phaàn cuûa ngaøi. Vaäy ngaøi neân trôû veà ñi thoâi!”

Thænh caàu khoâng ñöôïc toaïi nguyeän, vua A-xaø-theá saàu khoå khoâng vui, lieàn leã baùi xaù-lôïi [laàn nöõa] roài buoàn böïc ra veà.

Luùc aáy, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn, vò vua noåi tieáng cuûa nöôùc ngoaïi ñaïo Tyø-ly1 môùi hay bieát, lieàn daãn theo caùc 1

Nöôùc Tyø-ly, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Vṛji, cuõng thöôøng ñoïc laø Tyø-ly-töû, laø moät trong möôøi saùu nöôùc lôùn vaøo thôøi ñöùc Phaät, coøn coù raát nhieàu caùch phieân aâm khaùc nhö Baït-kyø, Baït-xaø, Tyø-leâ-kyø, Vieät-kyø, Phaát-laät-thò... Thôøi Phaät taïi theá, vua A-xaøtheá coù laàn muoán mang quaân ñaùnh nöôùc naøy, sai ñaïi thaàn laø Vuõ Xaù (Varṣakāra) ñeán thænh yù Phaät. Phaät ñöa ra baûy ñieàu ñeå khuyeân vua khoâng neân ñaùnh. Vua A-xaø-theá nghe lôøi baõi binh. Theo Ñaïi Ñöôøng Taây vöïc kyù, quyeån 7, thì nöôùc naøy coù chu vi hôn boán ngaøn daëm, naèm ôû vò trí cao, ñaát ñai caây coái xanh toát, khí haäu raát laïnh, ngöôøi daân ña phaàn tin theo ngoaïi ñaïo, ít ngöôøi tin Phaät phaùp, chö taêng

629

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

quan voäi vaõ ñi nhanh ñeán thaønh Caâu-thi-na. Ñeán nôi, vua nhìn thaáy voâ soá binh lính cuûa boán ñaïo binh phoøng veä thaønh Caâu-thi-na, vaây quanh raát nhieàu voøng.

Baáy giôø, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn, vua xöù A-laëcgiaø-la môùi hay bieát, lieàn daãn theo caùc quan voäi vaõ ñeán thaønh Caâu-thi-na. Ñeán nôi, vua nhìn thaáy voâ soá binh lính cuûa boán ñaïo binh phoøng veä thaønh Caâu-thi-na, vaây quanh raát nhieàu voøng.

Luùc aáy, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn, vua Baát UÙy nöôùc Tyø-naäu môùi hay bieát.

Laïi coù vua nöôùc Giaø-la-ca-la, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn môùi hay bieát.

Laïi coù vua nöôùc Sö-giaø-na, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn môùi hay bieát.

Baáy giôø, Phaät nhaäp Nieát-baøn ñaõ ba tuaàn, vò vua noåi tieáng cuûa nöôùc ngoaïi ñaïo Ba-kieân-la môùi hay bieát, lieàn daãn theo caùc quan, voäi vaõ ñeán thaønh Caâu-thi-na. Ñeán nôi, vua nhìn thaáy voâ soá binh lính cuûa boán ñaïo binh phoøng veä thaønh Caâu-thi-na, vaây quanh raát nhieàu voøng. Vua laïi thaáy ôû cöûa thaønh coù nhöõng thaày chuù thuaät raát gioûi, ñeå phoøng ngöøa tai bieán ñeán töø beân ngoaøi. Vua lieàn hoûi caùc thaày chuù thuaät raèng: “Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn roài sao?”

Caùc thaày chuù thuaät ñaùp: “Phaät nhaäp Nieát-baøn ñeán nay ñaõ boán tuaàn roài, hieän giôø ñaïi chuùng saép phaân chia xaù-lôïi.” ôû ñaây theo hoïc caû Ñaïi thöøa laãn Tieåu thöøa. Trong kinh naøy goïi ñaây laø nöôùc ngoaïi ñaïo, chöùng toû vaøo thôøi ñöùc Phaät thì daân nöôùc naøy cuõng ñaõ tin theo ngoaïi ñaïo nhieàu hôn theo Phaät.

630

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Vua lieàn baûo caùc thaày chuù thuaät: “Phaät ñaõ nhaäp Nieátbaøn nhöng toâi khoâng hay bieát gì caû neân môùi ñeán muoän.

Nay toâi muoán vaøo thaønh leã baùi, cuùng döôøng xaù-lôïi Nhö Lai, xin caùc oâng môû ñöôøng cho.”

Caùc thaày chuù thuaät nghe vaäy roài lieàn ñeå cho vua vaøo. Ñi tôùi ngaõ tö ñöôøng, vua nhìn thaáy nhöõng toøa sö töû trang nghieâm baèng baûy moùn baùu, treân coù ñaët xaù-lôïi Phaät ñöïng trong nhöõng bình quyù laøm baèng baûy baùu. Vua laïi thaáy ñaïi chuùng ñang bi thöông ñau xoùt cuùng döôøng. Vua cuøng vôùi caùc quan tuøy tuøng lieàn ñoàng thôøi leã baùi, bi thöông ñau ñôùn rôi leä, ñi quanh [xaù-lôïi Phaät] baûy voøng theo chieàu beân phaûi, ai naáy ñeàu daâng leã vaät, bi thöông thaûm thieát cuùng döôøng.

Vua laïi baûo ñaïi chuùng raèng: “Phaät nhaäp Nieát-baøn nhöng toâi khoâng hay bieát. Ñau ñôùn thay! Toâi chaúng ñöôïc nhìn thaáy Phaät [laàn cuoái]. Xin ñaïi chuùng chia cho toâi moät phaàn xaù-lôïi ñeå mang veà nöôùc cuùng döôøng.” Ñaïi chuùng ñaùp raèng: “Sao ngaøi ñeán muoän theá? Phaät tröôùc ñaây coù daïy caùch phaân chia xaù-lôïi, taát caû ñeàu ñaõ coù ngöôøi thænh roài, khoâng coù phaàn cuûa ngaøi. Vaäy ngaøi neân trôû veà ñi thoâi.”

Thænh caàu khoâng ñöôïc, vua vaø caùc quan ñeàu laáy laøm buoàn raàu, leã baùi xaù-lôïi [laàn nöõa] roài bi thöông luyeán tieác quay veà.

Baáy giôø, vua vaø quaàn thaàn cuûa baûy nöôùc nhö Ca-tyø-la, [Ma-kieät-ñaø, A-laëc-giaø-la]... vì thænh caàu khoâng ñöôïc toaïi nguyeän neân sanh loøng bi thöông, giaän doãi, böïc töùc quay veà maø loøng chöa yeân. [Vì theá,] khi veà nöôùc roài moãi vò ñeàu sai söù thaàn ñeán thaønh Caâu-thi-na ñeå thænh caàu xaù-lôïi moät 631

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

laàn nöõa. Ngöôøi trong thaønh Caâu-thi-na traû lôøi raèng: “Ñöùc Töø phuï Theá Toân ñaõ nhaäp Nieát-baøn taïi ñaát nöôùc chuùng toâi, toaøn thaân xaù-lôïi cuûa ngaøi phaûi ñöôïc löu giöõ muoân ñôøi taïi ñaây ñeå cuùng döôøng. Chuùng toâi seõ khoâng bao giôø phaân chia cho ngöôøi ngoaøi nöôùc.”

[Vua] caùc nöôùc lieàn noùi raèng: “Neáu chòu phaân chia thì toát, baèng nhö khoâng chòu phaân chia, chuùng toâi seõ duøng söùc maïnh maø ñoaït laáy.”

Ngöôøi trong thaønh ñaùp laïi: “Neáu [caùc ngaøi] chæ duøng söï ñaùnh nhau [ñeå giaønh laáy] thì seõ khoâng bao giôø coù ñöôïc [xaù-lôïi Phaät].

Vua A-xaø-theá laïi sai ñaïi thaàn laø Vuõ Haønh1 ñem binh ñeán thænh moät phaàn [xaù-lôïi], baûo ngöôøi trong thaønh Caâuthi-na raèng: “Neáu chòu phaân chia [xaù-lôïi] thì toát, baèng khoâng chòu phaân chia, chuùng toâi chia seõ taêng theâm binh löïc, quyeát duøng söùc maïnh maø ñoaït laáy cho baèng ñöôïc.”

Ngöôøi trong thaønh ñaùp: “Xin cöù tuøy yù maø laøm.”

Lieàn ñoù, trong thaønh Caâu-thi-na coù bao nhieâu nhöõng traùng só, [cho ñeán] nhaân daân nam nöõ, thaûy ñeàu phoøng veä baèng cung teân, taát caû cuøng keùo ra [ngoaøi thaønh], boán binh teà chænh, chuaån bò giao chieán vôùi quaân caùc nöôùc khaùc.

Khi aáy, nöôùc Tyø-ly, nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa, chieâu taäp ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi] thaønh Caâu-thi-na, ñoùng giöõ moät phía.

Nöôùc A-laëc-giaø-la, nhöõng ngöôøi doøng Saùt-ñeá-lôïi, cuõng 1

Vuõ Haønh, dòch töø Phaïn ngöõ laø Varṣakāra, phieân aâm laø Baø-lôïi-ca hoaëc Baø-lôïi-saca-la, cuõng dòch nghóa laø Vuõ Xaù, Vuõ Theá, Haønh Vuõ... chính laø ngöôøi tröôùc ñaây cuøng Ñeà-baø-ñaït-ña xuùi giuïc vua laøm chuyeän aùc haïi cha. Sau khi vua A-xaø-theá leân ngoâi, Vuõ Haønh trôû thaønh ñaïi thaàn naém giöõ binh quyeàn, ñöôïc vua tin caäy.

632

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

taäp trung ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi thaønh Caâu-thina], ñoùng giöõ moät phía.

Nöôùc Tyø-naäu, nhöõng ngöôøi doøng baø-la-moân, cuõng taäp trung ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi thaønh Caâu-thi-na], ñoùng giöõ moät phía.

Nöôùc Giaø-la-ca-la, nhöõng ngöôøi doøng hoï Thích-ca, cuõng taäp trung ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi thaønh Caâu-thina], ñoùng giöõ moät phía.

Nöôùc Sö-giaø-na, nhöõng ngöôøi Caâu-laâu-la, cuõng taäp trung ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi thaønh Caâu-thi-na], ñoùng giöõ moät phía.

Nöôùc Ba-kieân-la, nhöõng ngöôøi löïc só, cuõng taäp trung ñuû boán ñaïo binh, keùo ñeán [ngoaøi thaønh Caâu-thi-na], ñoùng giöõ moät phía.1 Luùc aáy, thaønh Caâu-thi-na bò quaân baûy nöôùc vaây quanh, taát caû ñeàu saép söûa [tieán vaøo thaønh ñeå] ñoaït laáy xaù-lôïi Phaät.

1

Ñoaïn naøy nguyeân baûn Haùn vaên e coù nhieàu söï nhaàm laãn, chaúng haïn nhö nhöõng ngöôøi hoï Thích-ca (Śākya) laø thuoäc nöôùc Ca-duy-la-veä (Kapilavastu) maø treân ñaây ñaõ goïi laø Ca-tyø-la, chöù khoâng thuoäc nöôùc Giaø-la-ca-la. Chuùng toâi tham khaûo theâm Du haønh kinh trong Tröôøng A-haøm, quyeån 4 (Ñaïi chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 01), xin daãn ra caùc nöôùc ñeán caàu xaù-lôïi Phaät ñeå ñoäc giaû tieän tham khaûo: 1. Nöôùc Giaø-la-ba (Amalakapa), daân toäc Baït-la (Bulaya); 2. Nöôùc Lama-ca (Rāmagrāma), daân toäc Caâu-lôïi (Kaulya); 3. Nöôùc Tyø-löu-ñeà (Veṭhadipa), ngöôøi doøng Baø-la-moân; 4. Nöôùc Ca-duy-la-veä (Kapilavastu), doøng hoï Thích-ca (Śākya); 5. Nöôùc Tyø-xaù-ly (Vaiśāli), doøng hoï Ly-xa (Licchavī); 6. Nöôùc Ma-kieätñaø (Magadha) cuûa vua A-xaø-theá (Ajātaśatru). 7. Nöôùc Tyø-ly (Vṛji) hay Tyø-ly-töû; taát caû cuøng tranh chaáp vôùi ngöôøi trong thaønh Caâu-thi-na (Kuśinagara). Coù moät chi tieát cuõng ñöôïc neâu ra trong Tröôøng A-haøm laø nhöõng ngöôøi cuûa nöôùc Giaø-laca-la (hay Giaø-la-phaû-la) vieän côù raèng ñöùc Theá Toân xöa thuoäc doøng Saùt-ñeá-lôïi (kinh naøy goïi laø Voõ só toäc), cuõng gioáng nhö hoï, neân hoï coù quyeàn ñöôïc thænh moät phaàn xaù-lôïi Phaät. Phaûi chaêng do chi tieát naøy maø coù söï nhaàm laãn laø hoï Thích-ca thuoäc nöôùc Giaø-la-ca-la?

633

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Baáy giôø, trong ñaïi chuùng coù vò baø-la-moân laø Taùnh Yeân1 ôû giöõa quaân binh caùc nöôùc maø caát tieáng noùi lôùn raèng: “Caùc vò ñöùng ñaàu nhöõng löïc só trong thaønh Caâu-thi-na, xin haõy nghe ñaây! Trong voâ soá kieáp, ñöùc Phaät ñaõ tích chöùa ñieàu laønh, tu haïnh nhaãn nhuïc. Caùc vò cuõng thöôøng ñöôïc nghe [Theá Toân] ngôïi khen phaùp nhaãn nhuïc. Nay coù leõ naøo ngay sau khi Phaät vöøa dieät ñoä, caùc vò chæ vì xaù-lôïi Phaät maø khôûi binh tranh ñoaït? Caùc vò neân bieát, ñoù khoâng phaûi laø kính thôø xaù-lôïi! Nay [toâi ñeà nghò] chæ neân chia ñeàu xaù-lôïi thaønh taùm phaàn, [khoâng neân tranh giaønh nhau].”

Caùc löïc só [trong thaønh Caâu-thi-na] ñeàu noùi: “Chuùng toâi xin cung kính vaâng theo lôøi ngaøi.”

Luùc aáy, Baø-la-moân Taùnh Yeân lieàn phaân chia xaù-lôïi laøm taùm phaàn [baèng nhau] roài noùi raèng: “Thöa taát caû caùc vò!

Nhöõng bình roãng naøy ñaõ töøng chöùa xaù-lôïi, xin cho toâi ñöôïc nhaän. Toâi seõ mang veà xöù Ñaàu-na-la xaây Thaùp Bình vaø daâng hoa, höông, phöôùn, loïng, aâm nhaïc ñeå cuùng döôøng.”

Moïi ngöôøi ñaùp raèng: “Chuùng toâi chaáp thuaän thænh caàu cuûa ngaøi.”

Baáy giôø, coù vò cö só baø-la-moân teân laø Taát-ba-dieân-na lôùn tieáng thöa raèng: “Caùc vò ñöùng ñaàu nhöõng löïc só thaønh 1

Taùnh Yeân: teân vò naøy dòch töø Phaïn ngöõ laø Dhūma, caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu dòch laø “Baø-la-moân hoï Yeân”. Tham khaûo Tröôøng A-haøm quyeån 4 (Ñaïi chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 01), Du haønh kinh, trong ñoaïn keå laïi söï vieäc gioáng nhö ôû ñaây thì vò naøy laø Höông Taùnh Baø-la-moân, ñaõ vaâng saéc chæ cuûa vua A-xaø-theá ñeán thaønh Caâu-thina ñoøi chia xaù-lôïi Phaät, nhöng ngöôøi trong thaønh khoâng chòu nghe theo. Sau ñoù cuõng chính vò naøy ñöùng ra giaûng hoøa söï xung ñoät naøy. Taùnh Yeân vaø Höông Taùnh ñeàu laø dòch töø Phaïn ngöõ Dhūma, vì töø naøy coù nghóa laø höông, khoùi... neân ñaây chæ laø moät ngöôøi maø thoâi. Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn thuoäc Tröôøng A-haøm do ngaøi Phaùp Hieån dòch (Ñaïi chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 07) cuõng coù nhaéc ñeán vò baø-la-moân naøy vôùi teân phieân aâm laø Ñoà-loâ-na (徒盧那) vaø keå laïi söï vieäc giaûng hoøa töông töï, nhöng laïi noùi raèng vò naøy laø ngöôøi trong thaønh Caâu-thi-na.

634

PHAÅM PHAÂN CHIA XAÙ-LÔÏI

Caâu-thi-na, xin haõy nghe ñaây! [Taát caû] tro taøn ôû nôi traø-tyø Phaät, xin cho toâi ñöôïc nhaän. Toâi seõ ñem veà nöôùc xaây Thaùp Tro, cuùng döôøng baèng hoa, höông, aâm nhaïc.”

Moïi ngöôøi ñaùp raèng: “Chuùng toâi chaáp thuaän thænh caàu cuûa ngaøi.”

Luùc aáy, ngöôøi trong thaønh Caâu-thi-na ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù nhaát, lieàn xaây thaùp trong nöôùc, duøng hoa, höông, aâm nhaïc caùc thöù ñeå cuùng döôøng.

Ngöôøi nöôùc Ba-kieân-la ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù nhì, mang veà nöôùc xaây thaùp, duøng moïi thöù [phaåm vaät] ñeå cuùng döôøng.

Nhöõng ngöôøi Caâu-laâu-la cuûa nöôùc Sö-giaø-na ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù ba, lieàn trôû veà xaây thaùp, daâng moïi thöù [phaåm vaät] ñeå cuùng döôøng.

Nhöõng ngöôøi Saùt-ñeá-lôïi cuûa nöôùc A-laëc-giaø-la ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù tö, lieàn trôû veà nöôùc xaây thaùp cuùng döôøng.

Nhöõng ngöôøi Baø-la-moân nöôùc Tyø-naäu ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù naêm, lieàn trôû veà nöôùc xaây thaùp, duøng moïi thöù [phaåm vaät] ñeå cuùng döôøng.

Nhöõng ngöôøi Leâ-xa nöôùc Tyø-ly ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù saùu, trôû veà nöôùc xaây thaùp, cuùng döôøng baèng moïi thöù [phaåm vaät].

Nhöõng ngöôøi hoï Thích-ca1 nöôùc Giaø-la-ca-la ñöôïc nhaän phaàn xaù-lôïi Phaät thöù baûy, trôû veà nöôùc xaây thaùp, daâng hoa, höông cuùng döôøng.

1

Theo Du haønh kinh thuoäc Tröôøng A-haøm thì ñaây phaûi laø daân toäc Baït-la (Bulaya) chöù khoâng phaûi hoï Thích-ca.

635

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN - PHAÀN CUOÁI

Vua A-xaø-theá cuûa nöôùc Ma-kieät-ñaø ñöôïc nhaän phaàn xaùlôïi Phaät thöù taùm, trôû veà thaønh Vöông Xaù xaây thaùp, daâng hoa, höông, aâm nhaïc moïi thöù cuùng döôøng.

Baø-la-moân Taùnh Yeân ñöôïc nhaän nhöõng bình ñaõ duøng ñöïng xaù-lôïi Phaät, trôû veà xöù Ñaàu-na-la xaây thaùp, daâng hoa, höông cuùng döôøng.

Vò cö só baø-la-moân Taát-ba-dieân-na ñöôïc nhaän [taát caû] tro taøn [coøn laïi ôû nôi traø-tyø Nhö Lai], lieàn mang tro aáy veà nöôùc mình xaây thaùp cuùng döôøng.

[Nhö vaäy, vaøo] luùc aáy trong khaép coõi Dieâm-phuø-ñeà coù taùm thaùp thôø xaù-lôïi Phaät, thaùp thöù chín thôø bình [ñöïng xaù-lôïi], thaùp thöù möôøi thôø tro taøn [ôû nôi traø-tyø Nhö Lai].1 Vieäc phaân chia xaù-lôïi nhö vaäy laø hoaøn taát.

Luùc aáy, caùc vò Boà Taùt vaø chuùng Thanh vaên, chö thieân, loaøi ngöôøi, loaøi roàng, loaøi quyû, caùc vò quoác vöông, tröôûng giaû, ñaïi thaàn, nhaân daân [cho ñeán] taát caû ñaïi chuùng ñeàu bi thöông ñau ñôùn, ñaám ngöïc than khoùc lôùn tieáng roài ngaõ laên ra ñaát. Sau ñoù, taát caû ñeàu leã baùi [xaù-lôïi Phaät] roài ra veà.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BOÁN MÖÔI HAI

1

Trong Tröôøng A-haøm coøn keå theâm thaùp thöù möôøi moät thôø toùc cuûa Phaät luùc coøn taïi theá.

636