Quy nguyên trực chỉ by Nguyễn Minh Tiến

ÑAÏI SÖ TOÂNG BOÅN

LÔØI NOÙI ÑAÀU

NGUYEÃN MINH TIEÁN dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính Haùn vaên

歸元直指 QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

uy nguyeân tröïc chæ laø moät trong soá raát ít taùc phaåm vaên hoïc Phaät giaùo ñöôïc truyeàn laïi töø caùch ñaây caû ngaøn naêm. Maëc duø muïc ñích chính cuûa saùch naøy laø khuyeân ngöôøi tu taäp, laøm laønh laùnh döõ, nieäm Phaät caàu vaõng sanh, nhöng vôùi vaên taøi cuûa caùc taùc giaû, taäp saùch naøy ñaõ thöïc söï coù ñöôïc moät giaù trò vaên chöông raát ñoäc ñaùo. Saùch ra ñôøi vaøo trieàu ñaïi Nam Toáng cuûa Trung Hoa, coù leõ ñaõ ñöôïc soaïn trong khoaûng cuoái theá kyû 11. Nhôø ñöôïc löu giöõ trong Ñaïi taïng kinh, neân vaên baûn coù theå noùi laø khaù hoaøn chænh, khoâng coù nhieàu nghi vaán. Ngöôïc laïi, moät soá ñoaïn vaên trích daãn trong saùch naøy coøn gôïi ra nhöõng vaán ñeà khaù thuù vò cho vieäc nghieân cöùu. Chaúng haïn, coù ñoaïn daãn saùch Tam giaùo phaùp soá cho bieát chính xaùc Laõo töû sinh vaøo naêm 605 tröôùc Coâng nguyeân. Dó nhieân, chuùng ta khoâng theå tin chaéc vaøo moät trích daãn ñôn thuaàn nhö theá naøy, nhöng vôùi moät vaán ñeà ñaõ laøm ñau ñaàu caùc nhaø nghieân cöùu töø nhieàu naêm nay nhö nieân ñaïi cuûa Laõo töû, thì ñaây roõ raøng laø moät thoâng tin heát söùc thuù vò. Hoaëc nhö baûn kinh Thi-ca-la-vieät luïc phöông leã baùi ñöôïc khaéc in nguyeân veïn trong saùch naøy laïi hoaøn toaøn khaùc haún vôùi baûn kinh cuøng teân do ngaøi An Theá Cao dòch ñöôïc löu giöõ trong Ñaïi taïng kinh... Vôùi giaù trò vaên chöông phong phuù cuõng nhö noäi dung chöùa ñöïng nhieàu tö töôûng, laäp luaän saâu saéc, chuùng toâi tin raèng baûn dòch ñöôïc giôùi thieäu laàn naøy keøm theo nguyeân taùc Haùn vaên seõ ñoùng goùp ñöôïc phaàn naøo cho coâng vieäc nghieân cöùu cuõng nhö söï tu taäp haønh trì Phaät phaùp. Raát mong sôùm nhaän ñöôïc söï goùp yù xaây döïng cuõng nhö nhöõng lôøi chæ giaùo töø quyù ñoäc giaû gaàn xa.

NHAØ XUAÁT BAÛN VAÊN HOÙA SAØI GOØN

NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN

歸元直指序延慶寺。沙門一元宗本編寶雲寺。沙門澹雲福慇較鹿園居士仝較空諸居士重閱沙門律傳音義甞謂教門之利害有四。一曰師授不明邪法增熾而喪其真。二曰戒法不行綱常紊亂而犯其禁。三曰教理未彰謬談非義而惑其眾。四曰行願不修迷入邪歧而墮於魔。由是亂名改作聾瞽後學非止一端可傷乎哉。噫。祖道之不傳也久矣。欲人之無惑者難矣。吾雖不敏而實悲焉。是則詢求大教參考玄文楷定正宗破諸異說。故此一卷謂之辨明真偽普勸修持。

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ TÖÏ

Dieân Khaùnh töï, sa-moân Nhaát Nguyeân Toâng Boån bieân Baûo Vaân töï , sa-moân Ñaïm Vaân Phöôùc AÂn giaûo Loäc Vieân cö só ñoàng giaûo Khoâng Chö cö só truøng duyeät Sa-moân Luaät Truyeàn aâm nghóa Thöôøng vò, giaùo moân chi lôïi haïi höõu töù: Nhaát vieát, sö thoï baát minh, taø phaùp taêng xí, nhi taùng kyø chaân. Nhò vieát, giôùi phaùp baát haønh, cang thöôøng vaën loaïn nhi phaïm kyø caám. Tam vieát: giaùo lyù vò chöông, maäu ñaøm phi nghóa, nhi hoaëc kyø chuùng. Töù vieát, haïnh nguyeän baát tu, meâ nhaäp taø kyø, nhi ñoïa ö ma. Do thò loaïn danh caûi taùc, lung coå haäu hoïc, phi chæ nhöùt ñoan, khaû thöông hoà tai! Y, toå ñaïo chi baát truyeàn daõ cöûu hyõ. Duïc nhaân chi voâ hoaëc giaû nan hyõ. Ngoâ tuy baát maõn, nhi thöïc bi yeân. Thò taéc tuaân caàu ñaïi giaùo, tham khaûo huyeàn vaên, giai ñònh chính toâng, phaù chö dò thuyeát. Coá thöû nhöùt quyeån, vò chi bieän minh chaân nguïy, phoå khuyeán tu trì.

LÔØI TÖÏA SAÙCH QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Sa-moân Nhaát Nguyeân Toâng Boån, chuøa Dieân Khaùnh ghi cheùp

khoâng coøn thaáy nghe ñöôïc Chaùnh phaùp, thaät ñaùng xoùt

Sa-moân Ñaïm Vaân Phöôùc AÂn, chuøa Böûu Vaân vaø cö

thöông thay!

só Loäc Vieân ñoïc duyeät Cö só Khoâng Chö ñoïc duyeät laàn thöù hai Sa-moân Luaät Truyeàn soaïn phaàn aâm nghóa

OÂi! Ñaïo Toå töø laâu ñaõ khoâng truyeàn noái,(1) muoán cho ngöôøi ta khoâng laàm laïc thaät laø raát khoù! Nhaát Nguyeân naøy tuy chaúng ñuû taøi trí nhöng thaät söï coù

loøng thöông xoùt, neân coá söùc tìm caàu trong Chaùnh giaùo, ñoïc oâi(1) thöôøng suy nghó: Choã lôïi haïi trong vieäc tu haønh coù boán ñieàu. Moät laø thaày daïy khoâng saùng

khaép caùc baûn vaên hay, roài theo ñoù maø xaùc ñònh laïi toâng chæ chaân chaùnh, tröø phaù nhöõng luaän thuyeát sai leäch.

suoát, taø kieán phaùt trieån, laøm maát ñi söï chaân thaät. Hai laø khoâng thöïc haønh theo giôùi luaät, khieán cho gieàng moái roái loaïn, phaïm vaøo nhöõng ñieàu nghieâm caám. Ba laø khoâng thaáu hieåu giaùo lyù, bieän luaän sai leäch yù nghóa, laøm cho keû khaùc meâ laàm. Boán laø khoâng tu caùc haïnh nguyeän, meâ laïc vaøo ñöôøng taø, rôi xuoáng ñöôøng ma. Do nhöõng ñieàu aáy maø raát nhieàu nghóa lyù bò roái loaïn, söûa ñoåi, laøm cho nhöõng keû haäu hoïc phaûi nhö ñui nhö ñieác, (1)

Lôøi ngaøi Nhaát Nguyeân Toâng Boån.

Nhaân ñoù maø soaïn ra quyeån saùch naøy, vôùi muïc ñích phaân bieän roõ raøng moïi leõ chaùnh taø, roäng khuyeân moïi ngöôøi cuøng gaéng söùc tu trì.(2) (1)

Töø laâu ñaõ khoâng truyeàn noái: ñaây noùi söï truyeàn noái theo caùch tröïc tieáp nhö tröôùc kia, laáy y baùt laøm tín vaät. Caùch truyeàn noái nhö theá ñaõ döøng laïi töø sau ñôøi Luïc Toå Hueä Naêng. Caùc Toå sö ñôøi sau chæ coøn “laáy taâm truyeàn taâm”, ngöôøi chöùng ñaïo tuy nhieàu nhöng thaûy ñeàu töï bieát, khoâng laáy gì laøm baèng cöù. (2) Trong baûn khaéc goã, lôøi töïa naøy ñöôïc ñaët ôû ñaàu quyeån haï, coøn ôû ñaàu saùch laø lôøi töïa cuûa nhöõng laàn khaéc baûn in laïi, do nhieàu vò khaùc vieát ra vaø ñöa theâm vaøo moãi laàn in. Chuùng toâi xem kyõ noäi dung thaáy lôøi töïa naøy tuy ngaén goïn nhöng ñaày ñuû yù nghóa, vaø ñaëc bieät laø do chính ngaøi Toâng Boån soaïn ra, neân ñaõ boû ñi caùc baøi khaùc maø thay vaøo baèng baøi naøy.

歸元直指

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ QUYEÅN THÖÔÏNG

卷上念佛正信往生文

Nieäm Phaät chaùnh tín vaõng sanh vaên

蓮宗寶鑑云。夫唯心樂國，普徧十方。自性彌陀圓融一智，妙應於色聲之境，流光於心目之閒。就中，返妄歸眞。直下，背塵合覺。

Lieân Toâng Baûo Giaùm vaân: Phuø duy taâm laïc quoác, phoå bieán thaäp phöông. Töï taùnh Di-ñaø vieân dung nhaát trí, dieäu öùng ö saéc thanh chi caûnh, löu quang ö taâm muïc chi gian. Töïu trung, phaûn voïng quy chaân. Tröïc haï boái traàn hieäp

昔我法藏發弘誓，啟極樂之玄途。故佛世尊指西方，示韋提之妙域。示乃，廣長舌覆而同讚。諸餘經盡而獨畱。

Tích ngaõ Phaùp Taïng phaùt hoaèng theä, khaûi Cöïc Laïc chi huyeàn ñoà. Coá Phaät Theá Toân chæ Taây phöông, thò Vi-ñeà chi dieäu vöïc. Thò naõi, quaûng tröôøng thieät phuù nhi ñoàng taùn.

蓋以，利生之喜捨心增。應化之慈悲量大。教分九品，乃别開方便之門。觀明一心，實徑直還源之路。聖凡際會，如久客歸於家鄉。感應道交，似稚子投於慈母。昧斯至理，觸類皆迷。信此圓談，事無不達。况復慈光願攝，佛力難思。順水乘船，不勞自力。推門落臼，豈有他哉。有願必迎。無機不被。舟石可濟。獄火頓消。

giaùc.

Chö dö kinh taän nhi ñoäc löu. Caùi dó, lôïi sanh chi hyû xaû taâm taêng. ÖÙng hoùa chi töø bi löôïng ñaïi. Giaùo phaân cöûu phaåm, naõi bieät khai phöông tieän chi moân. Quaùn minh nhaát taâm, thaät kính tröïc hoaøn nguyeân chi loä. Thaùnh phaøm teá hoäi, nhö cöûu khaùch quy ö gia höông. Caûm öùng ñaïo giao, töï tró töû ñaàu ö töø maãu. Muoäi tö chí lyù, xuùc loaïi giai meâ. Tín thöû vieân ñaøm, söï voâ baát ñaït. Huoáng phuïc töø quang nguyeän nhieáp, Phaät löïc nan tö. Thuaän thuûy thöøa thuyeàn, baát lao töï löïc. Suy moân laïc cöõu, khôûi höõu tha tai. Höõu nguyeän taát nghinh. Voâ cô baát bò. Chaâu thaïch khaû teá. Nguïc hoûa ñoán tieâu.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

菩薩，聲聞生彼者無量無數。前賢後聖得道者可檢可尋。鸚鵡，頻伽，尙有法音演唱。蜎飛蝡動悉蒙教化恩慈。聖境非虛，佛言不妄。何乃，愛河浪底沈溺而不憂。火宅焰中焚燒而不懼。密織癡網，淺智之刃莫能揮。深種疑根，汎信之力焉能援。遂卽，甘心伏意，幸禍樂災。卻誹清淨之邦。貪戀煩惱之世。焦蛾爛蠒，自處餘殃。籠鳥鼎魚，翻稱快樂。皆由，善力微而業力勝。信根少而罪根多。是以，三界茫茫，四生擾擾。盡貪生而兀兀，孰解知歸。悉遂業以悠悠，不求出要。過去生死，劫石難竆。未來輪迴，芥城莫盡。匪夙生之有幸，豈得遇於斯因。擊鼓開囹圄之門，宜應速出。逢舟濟沈淪之難，詎可遟疑。敬順金文善隨佛學。不聞不解者。可痛可傷焉。矧此，五濁惡世，四靣火焚。唯佛一人力能救援。旣聞妙法，宜植淨緣。一念信誠，萬德因

QUYEÅN THÖÔÏNG

Boà Taùt, Thanh vaên sanh bæ giaû voâ löôïng voâ soá. Tieàn hieàn, haäu thaùnh, ñaéc ñaïo giaû khaû kieåm khaû taàm. Anh vuõ, taàngiaø, thöôïng höõu phaùp aâm dieãn xöôùng. Quyeân phi, nhuyeãn ñoäng, taát moâng giaùo hoùa aân töø. Thaùnh caûnh phi hö. Phaät ngoân baát voïng. Haø naõi, aùi haø laõng ñeå traàm nòch nhi baát öu. Hoûa traïch dieäm trung, phaàn thieâu nhi baát cuï. Maät chöùc si voõng, thieån trí chi nhaän maïc naêng huy. Thaâm chuûng nghi caên, phieám tín chi löïc yeân naêng vieän. Toaïi töùc, cam taâm phuïc yù, haïnh hoïa laïc tai. Khöôùc phæ thanh tònh chi bang. Tham luyeán phieàn naõo chi theá. Tieâu nga laïn kieån, töï xöù dö öông. Lung ñieåu ñænh ngö, phieân xöng khoaùi laïc. Giai do, thieän löïc vi nhi nghieäp löïc thaéng. Tín caên thieåu nhi toäi caên ña. Thò dó, tam giôùi mang mang, töù sanh nhieãu nhieãu. Taän tham sanh nhi ngoät ngoät, thuïc giaûi tri quy. Taát toaïi nghieäp dó du du, baát caàu xuaát yeáu. Quaù khöù sanh töû, kieáp thaïch nan cuøng. Vò lai luaân hoài, giôùi thaønh maïc taän. Phæ tuùc sanh chi höõu haïnh, khôûi ñaéc ngoä ö tö nhaân. Kích coå khai linh ngöõ chi moân, nghi öng toác xuaát. Phuøng chaâu teá traàm luaân chi naïn, cöï khaû trì nghi. Kính thuaän kim vaên thieän tuøy Phaät hoïc. Baát vaên baát giaûi giaû. Khaû thoáng khaû thöông yeân. Thaån thöû, nguõ tröôïc aùc theá, töù dieän hoûa phaàn. Duy Phaät nhaát nhaân löïc naêng cöùu vieän. Kyù vaên dieäu phaùp, nghi thöïc tònh duyeân. Nhaát nieäm tín thaønh, vaïn ñöùc nhaân chuûng. Tö teà tieân trieát, hy ngoä chaân

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

種。思齊先哲，希悟眞常。普皆如說奉行。盡心頂禮信受。問曰。旣言信者，未知信何法門。答曰。信憑經中佛說，念佛定生淨土。信念佛定滅諸罪。信念佛定得佛護。信念佛定得佛證。信念佛臨終定得佛來迎接。信念佛往生，定得不退地。信念佛生淨土，定不墮三惡道。所以勸信念佛，受此法，持此念，則往生淨土必矣。是故三世諸佛，諸大菩薩，歷代祖師，須諸功行，具大願力，入佛境界，成就菩提，未有不從這箇信字而入者。

QUYEÅN THÖÔÏNG

thöôøng. Phoå giai nhö thuyeát phuïng haønh. Taän taâm ñaûnh leã tín thoï. Vaán vieát: Kyù ngoân tín giaû, vò tri tín haø phaùp moân. Ñaùp vieát: Tín baèng kinh trung Phaät thuyeát, nieäm Phaät ñònh sanh Tònh ñoä. Tín nieäm Phaät, ñònh dieät chö toäi. Tín nieäm Phaät, ñònh ñaéc Phaät hoä. Tín nieäm Phaät, ñònh ñaéc Phaät chöùng. Tín nieäm Phaät, laâm chung ñònh ñaéc Phaät lai nghinh tieáp. Tín nieäm Phaät vaõng sanh, ñònh ñaéc baát thoái ñòa. Tín nieäm Phaät sanh Tònh ñoä, ñònh baát ñoïa tam aùc ñaïo. Sôû dó khuyeán tín nieäm Phaät, thoï thöû phaùp, trì thöû nieäm, taéc vaõng sanh Tònh ñoä taát hyõ. Thò coá tam theá chö Phaät, chö ñaïi Boà Taùt, lòch ñaïi Toå sö, tu chö coâng haïnh, cuï ñaïi nguyeän löïc, nhaäp Phaät caûnh giôùi, thaønh töïu Boà-ñeà, vò höõu baát tuøng giaù caù tín töï nhi nhaäp giaû.

華嚴經云。信爲道元，功德母。信能長養諸善根。信能超出眾魔路。信能得入三摩地。信能解脫生死海。信能成就佛菩提。

maãu. Tín naêng tröôûng döôõng chö thieän caên. Tín naêng sieâu

嗟乎。今時齋人，信持戒而不信念佛。信奉佛而不信往生淨土。是皆自失其大利也。

Ta hoà! Kim thôøi trai nhaân, tín trì giôùi nhi baát tín nieäm

故維摩云。深信堅固，猶如金剛。欲到西方，要由深信。君看淨土恒沙佛。盡是當年正信人。

Hoa Nghieâm kinh vaân: Tín vi ñaïo nguyeân, coâng ñöùc xuaát chuùng ma loä. Tín naêng ñaéc nhaäp Tam-ma ñòa. Tín naêng giaûi thoaùt sanh töû haûi. Tín naêng thaønh töïu Phaät Boà-ñeà. Phaät. Tín phuïng Phaät nhi baát tín vaõng sanh Tònh ñoä. Thò giai töï thaát kyø ñaïi lôïi daõ. Coá Duy-ma vaân: Thaâm tín kieân coá, du nhö kim cang. Duïc ñaùo Taây phöông, yeáu do thaâm tín. Quaân khaùn Tònh ñoä haèng sa Phaät. Taän thò ñöông nieân chaùnh tín nhaân.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

1. Chaùnh tín nieäm Phaät seõ ñöôïc vaõng sanh(1)

aùch Lieân Toâng Baûo Giaùm(2) noùi raèng: “Taâm theå chính laø coõi Cöïc Laïc(3) traûi khaép möôøi phöông.(4) Töï taùnh laø ñöùc Di-ñaø(5) troøn ñaày trí giaùc.(6) Maàu nhieäm öùng theo thanh saéc nôi ngoaïi caûnh,(7) toûa saùng nôi töï taâm.(8) Bôûi vaäy, boû meâ voïng lieàn veà chaân thaät, thaúng lìa traàn ai töùc laø giaùc ngoä.”(9) “Thuôû tröôùc ngaøi Phaùp Taïng phaùt lôøi nguyeän lôùn, khai môû con ñöôøng nhieäm maàu sang Cöïc Laïc.(10) Cho neân ñöùc (1)

Baøi vaên naøy noùi yù nghóa cuûa vieäc nieäm Phaät, laáy chaùnh tín laøm nhaân, laáy vaõng sanh Tònh ñoä laøm quaû. (2) Lieân toâng baûo giaùm laø boä saùch 10 quyeån, cuûa ngaøi Öu-ñaøm Toâng chuû (cuõng coù teân laø Phoå Ñoä), giaûng thuyeát vaø xieån döông phaùp tu Tònh ñoä. (3) Kinh Duy-ma noùi: “Tuøy taâm mình tònh thì coõi Phaät tònh.”(Tuøy kyø taâm tònh taéc Phaät ñoä tònh. - 隨其心淨則佛土淨。) (4) Traûi khaép möôøi phöông: Möôøi phöông hö khoâng ñeàu do nôi taâm maø hieån hieän ra; taâm theå bao quaùt taát caû caùc coõi theá giôùi nhieàu nhö soá haït buïi nhoû li ti. (5) Töï taùnh laø ñöùc Di-ñaø: Töï taùnh cuûa moãi chuùng sanh töùc laø Phaät, bôûi vì heát thaûy chuùng sanh ñeàu saün coù Phaät taùnh. (6) Troøn ñaày trí giaùc: Taát caû caùc chuùng sanh ñeàu töï coù saün trí hueä cuûa Nhö Lai, chæ do voâ minh che laáp, meâ muoäi neân khoâng phaùt loä ñöôïc. (7) Maàu nhieäm öùng theo thanh saéc nôi ngoaïi caûnh: AÂm thanh vaø hình saéc laø hai trong saùu yeáu toá ngoaïi caûnh, goïi laø saùu traàn (luïc traàn): hình saéc, aâm thanh, höông thôm, muøi vò, xuùc chaïm, phaùp traàn. Noùi thanh saéc laø caùch noùi goïn, thaät yù laø muoán chæ caû saùu traàn. Neáu taâm thanh tònh thì öùng hieän ra saùu traàn cuõng thanh tònh, maàu nhieäm nhö thaät töôùng. (8) Toûa saùng nôi töï taâm: Nguyeân vaên laø “löu quang ö taâm muïc chi gian”. Phaàn sôù giaûi coù ghi: “Cöû taâm xuùc muïc töùc thò Boà-ñeà, coá vieát löu quang” (舉心觸目即是菩提,故曰流光。) Noái theo yù cuûa caâu treân, töùc laø khi taâm theå thanh tònh, moïi söï xuùc chaïm, thaáy nghe ñeàu laø caûnh trí giaùc ngoä. Neân noùi laø “toûa saùng nôi töï taâm”. (9) Töï taùnh trí giaùc voán saün coù xöa nay, chæ caàn döùt boû meâ voïng, lìa khoûi traàn caáu thì trí tueä töï nhieân hieån hieän. Neân Thieàn toâng noùi: “Taâm ñòa nhöôïc thoâng, tueä nhaät töï chieáu.” (心地若通,慧日自照。) (10) Kinh Coå AÂm ghi raèng: “Veà thôøi quaù khöù caùch nay voâ soá kieáp, coù ñöùc Phaät Töï Taïi Vöông ra ñôøi ñoä chuùng sanh. Khi aáy coù vò Luaân vöông teân Kieàu-thica nghe phaùp giaùc ngoä, beøn boû ngoâi vua, theo Phaät xuaát gia, hieäu laø Phaùp Taïng. Khi aáy, ngaøi Phaùp Taïng ñoái tröôùc Phaät phaùt 48 lôøi nguyeän lôùn thanh

QUYEÅN THÖÔÏNG

Theá Toân môùi chæ veà phöông Taây maø daïy cho baø Vi-ñeà-hy bieát roõ coõi dieäu huyeàn.(1) Khi aáy, möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän töôùng löôõi roäng daøi maø xöng taùn.(2) Neân baùo tröôùc raèng khi caùc kinh khaùc ñeàu ñaõ maát, seõ chæ rieâng löu laïi boä kinh A-di-ñaø.(3) “Bôûi vì, taâm hyû xaû laøm lôïi ích chuùng sanh caøng nhieàu thì löôïng töø bi öùng hoùa caøng theâm lôùn. Giaùo phaùp phaân chia chín phaåm, rieâng môû pheùp tu naøy laøm phöông tieän; moät loøng xeùt roõ, thaät ñaây laø neûo taét quay veà nguoàn coäi. Thaùnh phaøm gaëp gôõ laø duyeân, nhö khaùch phöông xa trôû veà queâ cuõ; caûm öùng giao thoâng laø ñaïo, nhö treû thô quaán quít meï hieàn. “Nhöõng ai meâ muoäi khoâng hieåu roõ lyù naøy, ñoái tröôùc ngoaïi caûnh thaûy ñeàu laàm laïc; nhöõng ai coù loøng tin troïn veïn, moïi söï aét ñeàu hieåu thaáu. Huoáng chi laïi coøn ñöôïc söùc nguyeän löïc khoân löôøng cuûa ñöùc Phaät, phoùng haøo quang tònh, tieáp daãn chuùng sanh veà coõi Cöïc laïc. Tyø-kheo Phaùp Taïng thuôû xöa, nay chính laø ñöùc Phaät A-di-ñaø, quaû thaønh nhö nguyeän.” (1) Kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät ghi raèng: “Thaùi töû A-xaø-theá taïi thaønh Vöôngxaù, nghe lôøi xuùi giuïc cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña neân giam caàm vua cha laø Taàn-baøsa-la, chaúng cho aên uoáng. Meï cuûa thaùi töû laø baø Vi-ñeà-hy ñem baùnh boät vaø nöôùc leùn daâng leân vua. Thaùi töû nghe bieát chuyeän aáy, muoán gieát meï ñi. Caùc quan ñaïi thaàn ngaên caûn, A-xaø-theá beøn giam meï vaøo nguïc toái. Phu nhaân saàu khoå, leã Phaät, nguyeän ñöôïc sanh veà theá giôùi khoâng coù söï aùc nghòch. Phaät vì baø maø phoùng haøo quang hieän cho thaáy caùc coõi theá giôùi trong saïch möôøi phöông ñeå baø löïa choïn. Phu nhaân vui möøng, nguyeän sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc ôû phöông taây. Phaät nhaân ñoù ngôïi khen phaùp moân nieäm Phaät, daïy baø chuyeân taâm nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, seõ ñöôïc vaõng sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät aáy. (2) Khi ñöùc Phaät Thích-ca giaûng thuyeát kinh A-di-ñaø, chö Phaät trong möôøi phöông ñeàu hieän töôùng löôõi roäng daøi bao truøm caùc coõi theá giôùi, toû lôøi xöng taùn ñöùc Phaät Thích-ca vaø kinh A-di-ñaø. Töôùng löôõi roäng daøi laø töôùng traïng hieän ra ñeå minh chöùng cho lôøi noùi chaân thaät khoâng hö doái. (3) Phaät daïy raèng khi Chaùnh phaùp saép dieät maát, kinh Thuû Laêng Nghieâm seõ bò maát tröôùc nhaát, sau ñoù caùc kinh khaùc cuõng daàn daàn maát ñi, duy chæ coøn kinh A-di-ñaø seõ coøn laïi cho ñeán giai ñoaïn cuoái cuøng ñeå cöùu ñoä voâ löôïng chuùng sanh.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

töø bi tieáp ñoä, nhö thuyeàn xuoâi theo nöôùc, chaúng caàn nhoïc söùc; cöûa ñaåy coái rôi, quyeát chaéc nhö vaäy. Ñaõ laäp nguyeän taát ñöôïc ñoùn veà; khoâng cô duyeân naøo khoâng öùng tieáp. Nhö taûng ñaù naëng nhôø thuyeàn coù theå noåi treân maët nöôùc;(1) nhö löûa ñòa nguïc coù theå nhôø söùc nieäm Phaät maø töùc thì dieät maát.(2) “Haøng Boà Taùt, Thanh vaên vaõng sanh veà coõi aáy soá nhieàu khoâng keå xieát. Baäc hieàn thaùnh töø tröôùc veà sau, ngöôøi ñaéc ñaïo coù theå thaáy bieát raát nhieàu. Chim anh vuõ, taàn-giaø(3) maø coøn dieãn xöôùng phaùp aâm; neân nhöõng loaøi bieát bay bieát chaïy, haún ñeàu ñöôïc nhôø ôn laønh giaùo hoùa. “Caûnh giôùi baäc thaùnh voán khoâng hö voïng; lôøi Phaät noùi ra khoâng theå sai laàm. Vì sao laïi chìm ñaém giöõa gioøng (1)

Kinh Tyø-kheo Na-tieân ghi ñoaïn vua Di-lan-ñaø hoûi ngaøi Na-tieân raèng: “Samoân caùc ngaøi daïy raèng: Ngöôøi ta duø laøm ñuû caùc ñieàu aùc, cho ñeán luùc saép cheát quay laïi nieäm Phaät. Nhö vaäy sau khi cheát lieàn ñöôïc sanh veà tònh ñoä. Traãm khoâng tin ñieàu aáy. Laïi coøn noùi raèng: Chæ caàn gieát haïi moät sanh maïng, khi cheát phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Traãm caøng khoâng theå tin ñöôïc!” Na-tieân hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, nhö coù ngöôøi caàm hoøn ñaù nhoû neùm xuoáng maët nöôùc. Ñaù aáy noåi hay chìm?” Vua ñaùp: “Taát nhieân laø chìm.” Na-tieân laïi hoûi: “Nhö coù ngöôøi laáy caû traêm hoøn ñaù to maø xeáp leân thuyeàn lôùn, thuyeàn aáy coù chìm khoâng?” Vua ñaùp: “Khoâng chìm.” Na-tieân noùi: “Haøng traêm hoøn ñaù to nhôø coù chieác thuyeàn neân khoâng bò chìm. Ngöôøi ta cuõng vaäy, tuy coù laøm caùc ñieàu aùc nhöng nhôø bieát hoài taâm nieäm Phaät neân khoâng bò ñoïa vaøo ñòa nguïc. Sau khi cheát ñöôïc sanh sanh veà tònh ñoä. Chæ moät hoøn ñaù nhoû rôi xuoáng nöôùc taát phaûi chìm, cuõng nhö ngöôøi laøm vieäc aùc nhöng khoâng ñöôïc hoïc bieát kinh Phaät. Sau khi cheát nhaát ñònh phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.” (2) Tröông Thieän Hoøa ñôøi nhaø Ñöôøng, laøm ngheà gieát boø, luùc laâm chung thaáy coù chieác xe toaøn löûa hieän ra, môùi voäi vaû thænh thaày taêng maø caàu cöùu. Thaày taêng daïy cho nieäm Phaät A-di-ñaø. Hoøa noùi raèng: “Ñòa nguïc ñeán nôi roài.” Beøn caáp toác ñi kieám chieác lö höông vaø naâng leân traùn. Nieäm Phaät vöøa ñöôïc möôøi laàn, thì noùi raèng: “Coù Phaät ñeán röôùc toâi.” Noùi xong lieàn thaùc. (3) Theo kinh A-di-ñaø thì chim anh vuõ (chim keùt) vaø chim ca-laêng-taàn-giaø laø nhöõng loaøi chim do Phaät A-di-ñaø hoùa hieän ôû coõi Cöïc Laïc, ngaøy ñeâm thöôøng hoùt leân aâm thanh vi dieäu vaø thanh nhaõ ñeå dieãn ñaït nhöõng baøi thuyeát phaùp veà Nguõ caên, Nguõ löïc, Thaát Boà-ñeà phaàn, Baùt chaùnh ñaïo. Ngöôøi nghe chim dieãn xöôùng lieàn sanh taâm nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng.

QUYEÅN THÖÔÏNG

soâng aùi luyeán(1) cuoän soùng maø chaúng bieát lo; ôû trong caên nhaø löûa(2) chaùy böøng ñoát thieâu hoaøi maø khoâng sôï? Löôùi si meâ daøy ñaëc, löôõi göôm trí hueä neáu khoâng saéc beùn laøm sao cheùm phaù? Moái nghi ngaïi troàng saâu, ñöùc tin neáu caïn côït deã ñaâu nhoå boû? Vaäy neân cuoái cuøng roài cam taâm nhuït chí, ñaønh loøng maø nhaän laáy tai öông. Vôùi coõi thanh tònh laïi cheâ bai, vôùi ñôøi phieàn naõo thì tham luyeán! “Böôùm thieâu, keùn chaùy, toaøn choán tai öông; caù vaïc, chim loàng, laáy laøm khoaùi laïc! Thaûy ñeàu laø do aùc nghieäp naëng hôn caên laønh; goác toäi saâu hôn ñöùc tin. “Cho neân ba coõi meânh mang, boán loaøi(3) laên loän. Thaûy ñeàu vì tham soáng maø laän ñaän, naøo bieát ñöôøng veà? Cuoái cuøng ñeàu theo nghieäp maø lao ñao, chaúng lo tìm caùch thoaùt ra. Cheát ñi soáng laïi trong quaù khöù ñaõ voâ soá kieáp,(4) ñöôøng luaân hoài saép ñeán cuõng laâu xa khoâng sao tính heát!(5) (1)

Soâng aùi luyeán: aùi haø (愛河) hay aùi duïc haø (愛欲河), nghóa ñen laø con soâng aùi luyeán, tham duïc. Vì loøng aùi luyeán, tham duïc cuûa chuùng sanh khieán cho ngöôøi ta phaûi chìm ñaém maõi trong ñoù, cuõng nhö doøng soâng cuoän soùng nhaän chìm ngöôøi, neân so saùnh maø goïi teân nhö vaäy. (2) Nhaø löûa: hoûa traïch (火宅), caên nhaø ñang chaùy. Trong kinh Phaps Hoa, Phaät daïy raèng ba coõi (hay Tam giôùi, goàm coù Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi) nhö caên nhaø ñang chaùy ñoû. Chuùng sanh ôû trong ba coõi cuõng nhö ñang ôû trong caên nhaø chaùy ñoû. Caùc moái phieàn naõo: tham duïc, saân haän, si meâ trong ba coõi tyû nhö nhöõng ngoïn löûa nung ñoát hoï maõi, theá maø hoï chaúng bieát sôï maø tìm loái thoaùt ra. Muoán ra khoûi caên nhaø löûa aáy, phaûi sôùm bieát tu taäp theo phaùp Phaät. (3) Boán loaøi (töù sanh): caùc loaøi trong luaân hoài thaûy ñeàu sanh ra baèng moät trong boán caùch: thai sanh (sanh töø baøo thai), noaõn sanh (sanh ra töø tröùng), thaáp sanh (sanh ra do nôi aåm thaáp), hoùa sanh (do bieán hoùa maø sanh), neân goïi chung laø boán loaøi. (4) Nguyeân vaên laø “kieáp thaïch”, kieáp ñaù. Thuaät ngöõ naøy coù nghóa laø thôøi gian laâu xa voâ cuøng. Ví nhö coù moät hoøn ñaù vuoâng vöùc 40 daëm; cöù moät traêm naêm duøng maûnh luïa meàm maø phaát vaøo hoøn ñaù moät laàn. Nhö vaäy cho ñeán khi hoøn ñaù phaûi moøn heát, ñoù laø quaõng thôøi gian moät “kieáp thaïch”, neân noùi laø voâ soá kieáp. (5) Nguyeân vaên laø “giôùi thaønh”: thaønh haït caûi. Thuaät ngöõ naøy chæ moät khoaûng thôøi gian laâu xa khoâng tính heát ñöôïc. Ví nhö coù moät caùi thaønh lôùn, beà cao

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Neáu chaúng nhôø duyeân laønh thuôû tröôùc, deã ñaâu gaëp ñöôïc nhaân naøy? Troáng ñaùnh môû cöûa nguïc tuø, neân mau ra khoûi; gaëp thuyeàn vôùt naïn traàm luaân, chôù neân chaäm chaïp. Kính thuaän lôøi vaøng, kheùo nöông hoïc Phaät. Nhöõng ai chaúng nghe, chaúng hieåu, thaät ñaùng xoùt thöông! Huoáng chi, coõi aùc coù naêm moùn oâ tröôïc naøy,(1) löûa ñoát boán beà, muoán ñöôïc nhôø cöùu vôùt ra khoûi, duy chæ coù Phaät maø thoâi! “Ñaõ ñöôïc nghe phaùp nhieäm maàu, neân troàng laáy duyeân thanh tònh. Moät nieäm thaønh tín, muoân ñöùc do ñoù vun boài.(2) Duø nhö hieàn trieát thuôû xöa, cuõng khoù gaëp ñöôïc phaùp chaân thöôøng. Mong sao moïi ngöôøi ñeàu theo nhö lôøi daïy, kính caån vaâng laøm, heát loøng ñaûnh leã tin nhaän.”

°°° ° Hoûi: Noùi laø tin, nhöng chöa bieát tin ôû phaùp moân naøo? ª Ñaùp: Tin aáy laø döïa vaøo Phaät thuyeát trong kinh: Nieäm Phaät nhaát ñònh sanh veà Tònh ñoä. Tin nieäm Phaät, chaéc chaén dieät ñöôïc toäi loãi. Tin nieäm Phaät, chaéc chaén ñöôïc Phaät hoä trì. Tin nieäm Phaät, chaéc chaén ñöôïc Phaät chöùng bieát. Tin nieäm Phaät, khi laâm chung chaéc chaén ñöôïc Phaät tieáp ñoä. vaø chu vi ñeàu 40 daëm; boû ñaày haït caûi vaøo trong thaønh aáy. Cöù qua moät traêm naêm thì laáy ra moät haït caûi. Nhö vaäy, chöøng naøo laáy heát haït caûi trong thaønh thì vöøa troïn moät kieáp. Neân noùi laø laâu xa khoâng sao tính heát. (1) Theo trong kinh A-di-ñaø thì “nguõ tröôïc aùc theá” laø naêm söï oâ tröôïc ôû coõi aùc naøy. Ñoù laø: kieáp tröôïc, kieán tröôïc, chuùng sanh tröôïc, maïng tröôïc, phieàn naõo tröôïc. (2) Trong phaùp tu nieäm Phaät, loøng thaønh tín laø nhaân; coøn vieäc ñöôïc vaõng sanh, thaønh Phaät coù ñuû muoân ñöùc laø quaû.

QUYEÅN THÖÔÏNG

Tin nieäm Phaät vaõng sanh, chaéc chaén ñöôïc ñòa vò khoâng thoái chuyeån. Tin nieäm Phaät sanh Tònh ñoä, chaéc chaén khoâng ñoïa vaøo ba neûo döõ.(1) Vì vaäy maø khuyeân neân tin nieäm Phaät, tin nhaän phaùp naøy, thöôøng nieäm nhö theá naøy, chaéc chaén ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. Bôûi vaäy cho neân ba ñôøi chö Phaät,(2) chö ñaïi Boà Taùt, caùc ñôøi Toå sö tu caùc coâng haïnh, ñuû nguyeän löïc lôùn, vaøo caûnh giôùi cuûa Phaät, thaønh töïu quaû Boà-ñeà, chöa coù ai chaúng nhôø nôi moät chöõ tin aáy maø ñöôïc vaøo. Kinh Hoa Nghieâm noùi: “Loøng tin laø goác cuûa ñaïo, sanh ra caùc coâng ñöùc. Loøng tin coù theå nuoâi lôùn caùc caên laønh. Loøng tin coù theå vöôït khoûi caùc ñöôøng ma. Loøng tin coù theå ñaéc nhaäp vaøo ñaïi ñònh. Loøng tin coù theå giaûi thoaùt khoûi bieån sanh töû. Loøng tin coù theå thaønh töïu quaû Phaät Boà-ñeà.” °°° Than oâi! Ngöôøi ñôøi nay bieát aên chay, tin vaøo vieäc giöõ giôùi, maø chaúng tin phaùp nieäm Phaät; tin thôø Phaät maø chaúng tin vieäc vaõng sanh Tònh ñoä. Nhö vaäy ñeàu laø töï mình boû maát ñi moät ñieàu lôïi lôùn! Cho neân kinh Duy-ma noùi raèng: “Loøng tin saâu vöõng kieân coá cuõng nhö chaát kim cang.” Muoán ñeán coõi Taây phöông, tröôùc heát phaûi do loøng tin saâu vöõng. Haõy nhìn xem nôi caùc coõi theá giôùi thanh tònh, chö Phaät soá ñoâng nhö caùt soâng Haèng, thaûy ñeàu laø nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây ñaõ töøng gieo nhaân chaùnh tín.

(1) (2)

Ba neûo döõ, hay Tam aùc ñaïo, ñoù laø: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Ba ñôøi chö Phaät: Chö Phaät trong quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

尊崇三寶教法篇天上天下，三寶爲尊。世出世閒，三寶爲最。何名三寶。佛法僧也。三寶者，有三種。一曰同體三寶。謂眞如之理，自性開覺，名爲佛寶。德用軌則，自性眞正，名爲法寶。動無違諍自性清淨，名爲僧寶。二曰出世三寶。謂法報化身，隨類應現，是爲佛寶。六度詮旨，四諦緣生，名爲法寶。十聖三賢，五果四向，名爲僧寶。三曰世閒住持三寶。謂泥龕塑像，名爲佛寶。黃卷赤軸，名爲法寶。剃髪染衣，名爲僧寶。歸依者，罪滅河沙。瞻仰者，福增無量。今有邪愚不解，僞撰眞宗妙義經。妄言精是佛寶，氣是法寶，神是僧寶。致使入善門者，信其邪說，不敬三寶，實可憐愍。若夫不敬世閒三寶，則同體，出世三寶，何所得哉。自賺猶可，又賺他人。可謂，岐人天

QUYEÅN THÖÔÏNG

Toân suøng Tam baûo giaùo phaùp thieân Thieân thöôïng thieân haï, Tam baûo vi toân. Theá xuaát theá gian, Tam baûo vi toái. Haø danh Tam baûo? Phaät, Phaùp, Taêng daõ. Tam baûo giaû, höõu tam chuûng. Nhaát vieát Ñoàng theå Tam baûo. Vò chaân nhö chi lyù, töï taùnh khai giaùc, danh vi Phaät baûo. Ñöùc duïng quyõ taéc, töï taùnh chaân chaùnh, danh vi Phaùp baûo. Ñoäng voâ vi traùnh, töï taùnh thanh tònh, danh vi Taêng baûo. Nhò vieát Xuaát theá Tam baûo. Vò Phaùp, Baùo, Hoùa thaân, tuøy loaïi öùng hieän, thò vi Phaät baûo. Luïc ñoä thuyeân chæ, töù ñeá duyeân sanh, danh vi Phaùp baûo. Thaäp thaùnh tam hieàn, nguõ quaû, töù höôùng, danh vi Taêng baûo. Tam vieát Theá gian truï trì Tam baûo. Vò neâ khaùm toá töôïng, danh vi Phaät baûo. Huyønh quyeån xích truïc, danh vi Phaùp baûo. Theá phaùp nhieãm y, danh vi Taêng baûo. Quy y giaû, toäi dieät haø sa. Chieâm ngöôõng giaû, phöôùc taêng voâ löôïng. Kim höõu taø ngu baát giaûi, nguïy soaïn “Chaân toâng dieäu nghóa kinh”. Voïng ngoân tinh thò Phaät baûo, khí thò Phaùp baûo, thaàn thò Taêng baûo. Trí söû nhaäp thieän moân giaû, tín kyø taø thuyeát, baát kính Tam baûo, thaät khaû laân maãn. Nhöôïc phuø baát kính theá gian Tam baûo, taéc ñoàng theå, xuaát theá Tam baûo, haø sôû ñaéc tai. Töï traùm du khaû, höïu traùm

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

之正路，瞎人天之眼目。毀因果之眞教，澆定慧之淳風，無甚於此也。佛言。一切眾生若不歸依三寶，永劫墮三惡道。不見古教云。十方薄伽梵，圓滿修多羅，大乘菩薩僧，功德難思議。歸依佛者，不墮地獄。歸依法者，不墮餓鬼。歸依僧者，不墮旁生。何以故。佛，爲無上醫王。法，侍是除病良藥。僧，乃道人知識。竝爲眞淨福田。背之則邪。向之則正。凡見一切佛像，起如來想。見一切聖教，生難遭想。見一切比丘僧，起祖師想。禮拜供養無得輕欺。以佛莊嚴而自莊嚴。如此則一體三寶唯心備具矣。諸仁者。若欲得道，當依佛語。違而得者，無有是處。或曰。達磨西來不立文字。直指人心，見性成佛。何須看經教而悟道乎。答曰。達磨老祖之說，實是應病之良藥。今人不達祖師宗旨，反以執藥成病矣。祖師

QUYEÅN THÖÔÏNG

tha nhaân. Khaû vò, hoã nhaân thieân chi chaùnh loä, haït nhaân thieân chi nhaõn muïc. Huûy nhaân quaû chi chaân giaùo, kieâu ñònh hueä chi thuaàn phong, voâ thaäm ö thöû daõ. Phaät ngoân: Nhaát thieát chuùng sanh nhöôïc baát quy y Tam baûo, vónh kieáp ñoïa tam aùc ñaïo. Baát kieán coå giaùo vaân: Thaäp phöông Baïc-giaø-phaïm, vieân maõn Tu-ña-la, Ñaïi thöøa Boà Taùt taêng, coâng ñöùc nan tö nghò. Quy y Phaät giaû, baát ñoïa ñòa nguïc. Quy y Phaùp giaû, baát ñoïa ngaï quyû. Quy y Taêng giaû, baát ñoïa baøng sanh. Haø dó coá? Phaät, vi voâ thöôïng y vöông. Phaùp, thò tröø beänh löông döôïc. Taêng, naõi ñaïo nhaân tri thöùc. Tònh vi chaân tònh phöôùc ñieàn. Boäi chi taéc taø. Höôùng chi taéc chaùnh. Phaøm kieán nhaát thieát Phaät töôïng, khôûi Nhö Lai töôûng. Kieán nhaát thieát thaùnh giaùo, sanh nan tao töôûng. Kieán nhaát thieát tyøkheo taêng, khôûi Toå sö töôûng. Leã baùi cuùng döôøng, voâ ñaéc khinh khi. Dó Phaät trang nghieâm, nhi töï trang nghieâm. Nhö thöû taéc, nhaát theå Tam baûo, duy taâm bò cuï hyõ. Chö nhaân giaû! Nhöôïc duïc ñaéc ñaïo, ñöông y Phaät ngöõ. Vi nhi ñaéc giaû, voâ höõu thò xöù. Hoaëc vieát: Ñaït-ma taây lai, baát laäp vaên töï. Tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät. Haø tu khaùn kinh giaùo nhi ngoä ñaïo hoà? Ñaùp vieát: Ñaït-ma laõo toå chi thuyeát, thaät thò öùng beänh chi löông döôïc. Kim nhaân baát ñaït Toå sö toâng chæ, phaûn dó chaáp döôïc thaønh beänh hyõ. Toå sö yeáu nhaân ngoä taâm hieäp

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

要人悟心合教，故說此言。恐學泥於文字而不叅求佛。亦恐滯指而迷月也。六祖云。達磨道箇直指早是曲了也。何以故。要知不立兩字，亦是文字。豈可謂無文字乎。若眞不立文字，人亦不合語言。只此語言亦是文字之相。豈可言其不立乎。愚人見說不立，就便一向執空。只說不立文字，反謗佛經。罪障深重，可不戒哉。不見達磨傳法偈曰。吾本來茲土，傳法救迷情。一花開五葉，結果自然成。祖又曰。吾有楞伽經四卷，亦用付汝。卽是如來心地要門。令諸眾生開示悟入。如此者。達磨豈無文字與人乎。先德云。看經者，明佛之理也。則是藉教明宗，心與教合。以心印心，無二無別。故知唷欲欱達眞乘，須親教典。禀教，乃能明理。明理然後修行。行願無虧，道果可證。看教旣有此益，焉可輕其教法乎。

QUYEÅN THÖÔÏNG

giaùo, coá thuyeát thöû ngoân. Khuûng hoïc nhaân neâ ö vaên töï, nhi baát tham caàu Phaät. Dieäc khuûng treä chæ nhi meâ nguyeät daõ. Luïc toå vaân: Ñaït-ma ñaïo caù tröïc chæ, taûo thò khuùc lieãu daõ. Haø dó coá? Yeáu tri baát laäp löôõng töï, dieäc thò vaên töï. Khôûi khaû vò voâ vaên töï hoà? Nhöôïc chaân baát laäp vaên töï. Nhaân dieäc baát hieäp ngöõ ngoân. Chæ thöû ngöõ ngoân dieäc thò vaên töï chi töôùng. Khôûi khaû ngoân kyø baát laäp hoà? Ngu nhaân kieán thuyeát baát laäp, töïu tieän nhaát höôùng chaáp khoâng. Chæ thuyeát baát laäp vaên töï, phaûn baùng Phaät kinh. Toäi chöôùng thaâm troïng, khaû baát giôùi tai! Baát kieán Ñaït-ma truyeàn phaùp keä vieát: Ngoâ boån lai tö thoå, Truyeàn phaùp cöùu meâ tình. Nhaát hoa khai nguõ dieäp, Keát quaû töï nhieân thaønh. Toå höïu vieát: “Ngoâ höõu Laêng-giaø kinh töù quyeån, dieäc duïng phoù nhöõ. Töùc thò Nhö Lai taâm ñòa yeáu moân, linh chö chuùng sanh khai thò ngoä nhaäp.” Nhö thöû giaû, Ñaït-ma khôûi voâ vaên töï döõ nhaân hoà? Tieân ñöùc vaân: Khaùn kinh giaû, minh Phaät chi lyù daõ. Taéc thò tòch giaùo minh toâng, taâm döõ giaùo hieäp. Dó taâm aán taâm, voâ nhò voâ bieät. Coá tri duïc ñaït chaân thöøa, tu thaân giaùo ñieån. Baåm giaùo, naõi naêng minh lyù. Minh lyù, nhieân haäu tu haønh. Haïnh nguyeän voâ khuy, ñaïo quaû khaû chöùng. Khaùn giaùo kyù höõu thöû ích, dieân khaû khinh kyø giaùo phaùp hoà?

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

潙山警策云。教理未嘗措懷，玄道無因契悟。及至年高臘長，空腹高心，不肯親附良朋，惟知倨傲。遂成疎野，觸事面牆。後學咨詢，無言接引。縱有談說，不涉典章。或被輕言，反責後生無禮。纔相覺察，便言我是山僧。人我貢高，欺壓後學。遂使一生空過，後悔無追。展轉輪迴，何時休息。噫。若有中流之士，未能頓超。且於教法留心，温尋貝葉，精搜義理，傳唱敷揚，接引後來，報佛恩徳。時光亦不虚棄，必須以此扶持。住止威儀，便是僧中法器。豈不見，倚松之葛，上聳千尋。附託勝因，方能廣益。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Quy sôn caûnh saùch vaân: “Giaùo lyù vò thöôøng thoá hoaøi, huyeàn ñaïo voâ nhaân kheá ngoä. Caäp chí nieân cao laïp tröôûng, khoâng phuùc cao taâm, baát khaúng thaân phuï löông baèng, duy tri cöù ngaïo...” “Toaïi thaønh sô daõ... xuùc söï dieän töôøng, haäu hoïc tö tuaân voâ ngoân tieáp daãn. Tuùng höõu ñaøm thuyeát, baát thieäp ñieån chöông. Hoaëc bò khinh ngoân, phaûn traùch haäu sanh voâ leã.” “Taøi töông giaùc saùt, tieän ngoân ngaõ thò sôn taêng.” Nhaân ngaõ coáng cao, khi yeåm haäu hoïc. Toaïi söû nhaát sanh khoâng quaù, haäu hoái voâ truy. Trieån chuyeån luaân hoài, haø thôøi höu töùc? Y! “Nhöôïc höõu trung löu chi só, vò naêng ñoán sieâu. Thaû ö giaùo phaùp löu taâm, oân taàm boái dieäp. Tinh söu nghóa lyù, truyeàn xöôùng phu döông, tieáp daãn haäu lai, baùo Phaät aân ñöùc. Thôøi quang dieäc baát hö khí, taát tu dó thöû phoø trì. Truï chæ oai nghi, tieän thò taêng trung phaùp khí. Khôûi baát kieán, yû tuøng chi caùt thöôùng tuûng thieân taàm, phuï thaùc thaéng nhaân,

如此者。豈可輕其教法乎。輕其知識乎。若輕其知識，卽輕其教法。輕其教法，卽輕其佛祖。輕其佛祖，則自欺其心。自欺其心，則反沈苦海矣。

phöông naêng quaûng ích.”

嗚呼。釋迦世尊，尙捨全身，而求半偈。身爲牀座，而求妙法。不見行願品云。剝皮

khoå haûi hyõ!

爲紙，柝骨爲筆，刺血爲墨，書寫經典積如須彌，爲重法故，不惜身命，何况王位，國城，妻

Nhö thöû giaû, khôûi khaû khinh kyø giaùo phaùp hoà, khinh kyø tri thöùc hoà? Nhöôïc khinh kyø tri thöùc, töùc khinh kyø giaùo phaùp. Khinh kyø giaùo phaùp, töùc khinh kyø Phaät toå. Khinh kyø Phaät toå, taéc töï khi kyø taâm. Töï khi kyø taâm, taéc phaûn traàm OÂ hoâ! Thích-ca Theá Toân thöôïng xaû toaøn thaân, nhi caàu baùn keä. Thaân vi saøng toøa, nhi caàu dieäu phaùp. Baát kieán Haïnh nguyeän phaåm vaân: Baùc bì vi chæ, thaùc coát vi buùt, thích huyeát vi maëc, thö taû kinh ñieån tích nhö Tu-di, vò troïng phaùp coá,

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

子，象馬，七珍。世尊重法旣如此，凡夫可輕其教法乎。

baát tích thaân maïng, haø huoáng vöông vò, quoác thaønh, theâ töû,

藥王菩薩將身爲燭而報佛深恩。常啼菩薩賣心肝而學般若。神光斷臂叅請。善財泣血南求。皆是爲法亡軀。纔得了明大事。

Döôïc Vöông Boà Taùt töông thaân vi chuùc nhi baùo Phaät

圓覺經云。末世眾生欲修行者，當求一切正知見人。卽得成就無上菩提。智度論云。於諸導師生世尊想。若有能開釋深義，解散疑結，於我有益，則盡心恭敬，不念餘惡。如弊囊盛寶，不以囊惡故不取其寶。又如夜行險道，弊人執炬。不以人惡故不取其照。華嚴經云。但於能說佛法之人，生難遭想。應於自身，生病苦想。於善知識生醫王想。於所說法，生良藥想。於所修行，生除病想。

töôïng maõ, thaát traân. Theá Toân troïng phaùp kyù nhö thöû, phaøm phu khaû khinh kyø giaùo phaùp hoà? thaâm aân. Thöôøng Ñeà Boà Taùt maïi taâm can nhi hoïc Baùt-nhaõ. Thaàn Quang ñoaïn tí tham thænh. Thieän Taøi khaáp huyeát nam caàu. Giai thò vò phaùp vong khu. Taøi ñaéc lieãu minh ñaïi söï. Vieân Giaùc kinh vaân: Maït theá chuùng sanh duïc tu haønh giaû, ñöông caàu nhaát thieát chaùnh tri kieán nhaân, töùc ñaéc thaønh töïu voâ thöôïng Boà-ñeà. Trí Ñoä luaän vaân: Ö chö ñaïo sö, sanh Theá Toân töôûng. Nhöôïc höõu naêng khai thích thaâm nghóa, giaûi taùn nghi kieát, ö ngaõ höõu ích, taéc taän taâm cung kính, baát nieäm dö oá. Nhö teä nang thaïnh baûo, baát dó nang oá coá baát thuû kyø baûo. Höïu nhö daï haønh yeåm ñaïo, teä nhaân chaáp cöï. Baát dó nhaân oá coá baát thuû kyø chieáu. Hoa Nghieâm kinh vaân: Ñaõn ö naêng thuyeát Phaät phaùp chi nhaân, sanh nan tao töôûng. Öng ö töï thaân, sanh beänh khoå töôûng. Ö thieän tri thöùc, sanh y vöông töôûng. Ö sôû thuyeát phaùp, sanh löông döôïc töôûng. Ö sôû tu haønh, sanh tröø beänh töôûng. Nhöôïc vaên nhaát cuù nhaát keä, vò taèng höõu phaùp, thaéng

若聞一句一偈，未曾有法，勝得三千大千世界滿中七寶，及釋梵轉輪王位。

ñaéc tam thieân ñaïi thieân theá giôùi maõn trung thaát baûo, caäp

法華經云。能說此經之人，應以如來供養而供養之。應持天寶而以散之。天上寶聚應

Phaùp Hoa kinh vaân: Naêng thuyeát thöû kinh chi nhaân, öng

Thích phaïm Chuyeån luaân vöông vò. dó Nhö Lai cuùng döôøng nhi cuùng döôøng chi, öng trì thieân

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

以奉獻。所以者何。是人歡喜說法，須臾聞之，卽得究竟阿耨多羅三藐三菩提。起信論云。如木中火性，是火正因。若無人知，不假方便，能自燒木者，無有是處。眾生亦爾。雖有正因熏習之力。若不遇諸佛菩薩經教，及一切善知識開示，能自成佛者，無有是處。不聞先德云。生我者父母，成我者師友。豈不然哉。要知，大乘經典諸佛所師，佛果菩提皆從中出。觀經三種淨業，幷上品上生者。皆言讀誦大乘，解第一義。能如是者，决定往生。何名大乘經。卽華嚴，法花，般若，涅槃，楞嚴，楞伽，圓覺等經。幷觀無量壽佛等經。及一切專談等經。須淨業人當受持讀誦，如說須行。問曰。識字之人可行，不識字者何爲。答曰。雖不識字讀誦，亦可印施流通。再能頂禮歸依，有日自然通曉。不見善財一生證果，龍女八歲成佛。蓋因。致力於多生。豈能一朝成辯爾。

QUYEÅN THÖÔÏNG

baûo nhi dó taùn chi, thieân thöôïng baûo tuï öng dó phuïng hieán. Sôû dó giaû haø? Thò nhaân hoan hyû thuyeát phaùp, tu-du vaên chi, töùc ñaéc cöùu caùnh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Khôûi tín luaän vaân: Nhö moäc trung hoûa taùnh, thò hoûa chaùnh nhaân. Nhöôïc voâ nhaân tri, baát giaû phöông tieän, naêng töï thieâu moäc giaû, voâ höõu thò xöù. Chuùng sanh dieäc nhó, tuy höõu chaùnh nhaân huaân taäp chi löïc. Nhöôïc baát ngoä chö Phaät Boà Taùt kinh giaùo, caäp nhaát thieát thieän tri thöùc khai thò, naêng töï thaønh Phaät giaû, voâ höõu thò xöù. Baát vaên tieân ñöùc vaân: Sanh ngaõ giaû phuï maãu, thaønh ngaõ giaû sö höõu. Khôûi baát nhieân tai. Yeáu tri, Ñaïi thöøa kinh ñieån chö Phaät sôû sö, Phaät quaû Boà-ñeà giai tuøng trung xuaát. Quaùn kinh tam chuûng tònh nghieäp, tinh thöôïng phaåm thöôïng sanh giaû, giai ngoân ñoäc tuïng Ñaïi thöøa giaûi ñeä nhaát nghóa. Naêng nhö thò giaû, quyeát ñònh vaõng sanh. Haø danh Ñaïi thöøa kinh? Töùc Hoa Nghieâm, Phaùp Hoa, Baùt-nhaõ, Nieát-baøn, Laêng Nghieâm, Laêng-giaø, Vieân Giaùc ñaúng kinh, tinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät ñaúng kinh, caäp nhaát thieát chuyeân ñaøm Tònh ñoä ñaúng kinh. Tu tònh nghieäp nhaân, ñöông thoï trì ñoäc tuïng, nhö thuyeát tu haønh. Vaán vieát: Thöùc töï chi nhaân khaû haønh, baát thöùc töï giaû haø vi? Ñaùp vieát: Tuy baát thöùc töï ñoäc tuïng, dieäc khaû aán thi löu thoâng. Taùi naêng ñaûnh leã quy y, höõu nhaät töï nhieân thoâng hieåu. Baát kieán Thieän Taøi nhaát sanh chöùng quaû, Long Nöõ baùt tueá thaønh Phaät. Caùi nhaân: Trí löïc ö ña sanh. Khôûi naêng nhaát trieâu thaønh bieän nhó.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

妙莊嚴王品云。若善男子，善女人，種善根故，世世得善知識。其善知識，能作佛事。示教利喜，令入阿耨多羅三藐三菩提。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Dieäu Trang Nghieâm Vöông phaåm vaân: Nhöôïc thieän nam töû thieän nöõ nhaân, chuûng thieän caên coá, theá theá ñaéc thieän tri thöùc. Kyø thieän tri thöùc, naêng taùc Phaät söï. Thò giaùo lôïi hyõ, linh nhaäp A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

諸大德當知。善知識者，是大人緣。所以

Chö ñaïi ñöùc ñöông tri: Thieän tri thöùc giaû, thò ñaïi nhaân

化導令得見佛。豈小補哉。今生不明佛理之

duyeân. Sôû dó hoùa ñaïo linh ñaéc kieán Phaät. Khôûi tieåu boå tai.

人。皆因前世輕慢佛法。今世再不尊崇，來生愈加愚困。不見法華經云。於千萬億劫不聞佛名字。亦不聞正法。如是人難度。苦哉，苦哉。若是毀經教，謗法師，其罪過於罵佛。可不愼歟。若不信之，法師，火宅，二品中可見。吾勸後之學者。欲須無上菩提，必須叅禮明師，聽從教法。若遇盲師指示，要超昇反沈墜矣。可謂。渡河須用筏，到岸不須用舩。

Kim sanh baát minh Phaät lyù chi nhaân, giai nhaân tieàn theá khinh maïn Phaät phaùp. Kim theá taùi baát toân suøng, lai sanh duõ gia ngu khoán. Baát kieán Phaùp Hoa Kinh vaân: Ö thieân vaïn öùc theá baát vaên Phaät danh töï, dieäc baát vaên chaùnh phaùp. Nhö thò nhaân nan ñoä. Khoå tai, khoå tai! Nhöôïc thò huûy kinh giaùo, baùng phaùp sö, kyø toäi quaù ö maï Phaät, khaû baát thaän dö! Nhöôïc baát tín chi, Phaùp sö, Hoûa traïch nhò phaåm trung khaû kieán. Ngoâ khuyeán haäu chi hoïc giaû, duïc tu voâ thöôïng Boà-ñeà, taát tu tham leã minh sö, thính tuøng giaùo phaùp. Nhöôïc ngoä manh sö chæ thò, yeáu sieâu thaêng phaûn traàm truïy hyõ. Khaû vò: Ñoä haø tu duïng phieät, ñaùo ngaïn baát tu duïng thuyeàn.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

2. Toân suøng Tam baûo vaø giaùo phaùp (1)

haép coõi thieân haï, Tam baûo laø toân quyù. Trong ngoaøi coõi theá, Tam baûo laø treân heát. Tam baûo laø gì? Laø Phaät, Phaùp, Taêng vaäy. Tam baûo coù ba caùch hieåu. Moät laø Ñoàng theå Tam baûo.(2) Theo lyù chaân nhö, töï taùnh saùng toû goïi laø Phaät baûo. Giöõ ñöùc theo khuoân pheùp, töï taùnh chaân chaùnh goïi laø Phaùp baûo. Choã ñoäng khoâng phaïm, khoâng tranh, töï taùnh thanh tònh, goïi laø Taêng baûo. Hai laø Xuaát theá Tam baûo.(3) Phaùp thaân, Baùo thaân vaø Hoùa thaân tuøy loaïi öùng hieän, goïi laø Phaät baûo. Luïc ñoä, Töù ñeá, Thaäp nhò nhaân duyeân,(4) goïi laø Phaùp baûo. Nhöõng baäc (1)

Baøi naøy yù nghóa tieáp theo baøi tröôùc. Baøi tröôùc laáy pheùp “Nieäm Phaät vaõng sanh, tin saâu töï taùnh” laøm chaùnh nhaân, ñoù laø töï löïc. Coøn baøi naøy laáy söï “toân suøng Tam baûo vaø giaùo phaùp” laøm trôï duyeân, ñoù laø tha löïc. Nhaân vaø duyeân hoøa hôïp, trôï vôùi chaùnh xen nhau. Ñoù laø leõ: xuoâi nöôùc giöông buoàm; laïi theâm cheøo laùi, chaúng nhoïc coâng lao, chæ khaûy ngoùn tay cuõng coù theå veà Taây phöông Cöïc Laïc. (2) Phaät, Phaùp, Taêng, voán ñoàng moät theå, neân goïi laø ñoàng theå. Theå aáy chính laø töï taùnh baûn lai thanh tònh. Töï taùnh aáy ôû nôi chuùng sanh khoâng bôùt, ôû nôi hieàn thaùnh khoâng theâm, chuùng sanh vôùi Phaät voán ñoàng moät theå, khi meâ töï taùnh laø chuùng sanh, giaùc ngoä töï taùnh laø Phaät. Cuõng theo lyù naøy neân goïi laø Ñoàng theå Tam baûo, cuõng goïi laø Nhaát theå Tam baûo. Vì vaäy maø toân kính Tam baûo theo nghóa naøy töùc laø quay veà toân kính töï taùnh trong taâm, chuyeân caàn tu taäp cho ñöôïc thanh tònh, saùng suoát, seõ ñöôïc nhö Phaät khoâng khaùc. (3) Phaät, Phaùp, Taêng hieän ra nôi theá gian ñeå cöùu ñoä chuùng sanh, neân goïi laø Xuaát theá Tam baûo. Vì coù hoùa hieän neân coù ñuû Phaùp thaân, Baùo thaân, Hoùa thaân. Nhö ôû coõi naøy laø ñöùc Thích-ca Maâu-ni ñaûn sanh, laäp giaùo. Ngaøi ñaõ töï mình thò hieän vieäc tu taäp vaø thaønh Phaät ngay nôi theá gian naøy, truyeàn daïy caùc giaùo phaùp cho Tam thöøa laø Phaùp baûo, ñoä chuùng sanh ngoä ñaïo, chöùng thaùnh quaû, ñöôïc giaûi thoaùt soá ñoâng voâ keå laø Taêng baûo. Vì vaäy neân cuõng goïi laø Hieän tieàn Tam baûo, hay Bieät theå Tam baûo. (4) Luïc ñoä, Töù ñeá, Thaäp nhò nhaân duyeân, töùc laø caùc giaùo phaùp cô baûn cuûa ba thöøa.

QUYEÅN THÖÔÏNG

Tam hieàn,(1) Thaäp thaùnh,(2) Töù höôùng,(3) Töù quaû,(4) goïi laø Taêng baûo. Ba laø Theá gian truï trì Tam baûo.(5) Tranh veõ, aûnh töôïng duøng thôø phuïng, goïi laø Phaät baûo. Kinh quyeån löu truyeàn, goïi laø Phaùp baûo. Nhöõng vò caïo toùc maëc aùo caø-sa, goïi laø Taêng baûo. Ngöôøi quy y Tam baûo, dieät ñöôïc voâ soá toäi nghieäp; ngöôøi chieâm ngöôõng thì phöôùc baùo ñöôïc taêng voâ löôïng. Nay coù keû taø ngu chaúng hieåu, giaû taïo ra quyeån “Chaân toâng dieäu nghóa kinh”, noùi baäy raèng “tinh laø Phaät baûo, khí laø Phaùp a) Luïc ñoä, hay Luïc ba-la-maät: Saùu phaùp tu taäp ñeå ñaït ñeán giaûi thoaùt. Ñaây laø phaùp moân haønh trì cuûa haøng Boà Taùt Ñaïi thöøa. Goàm coù: 1.Boá thí ba-la-maät, 2.Trì giôùi ba-la-maät, 3.Nhaãn nhuïc ba-la-maät, 4.Tinh taán ba-la-maät, 5.Thieàn ñònh ba-la-maät, 6.Trí hueä ba-la-maät. b) Töù ñeá, hay Töù dieäu ñeá: Laø boán chaân lyù caàn phaûi tin nhaän vaø tu taäp ñeå ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Ñaây laø phaùp moân tu taäp cuûa Thanh vaên thöøa. Boán chaân lyù aáy laø: 1.Khoå ñeá, 2.Taäp ñeá, 3.Dieät ñeá, 4.Ñaïo ñeá. c) Thaäp nhò nhaân duyeân: Möôøi hai nhaân duyeân maø theo ñoù vaïn phaùp ñöôïc sanh khôûi. Goàm coù: 1.Voâ minh, 2.Haønh, 3.Thöùc, 4.Danh saéc, 5.Luïc nhaäp, 6.Xuùc, 7.Thoï, 8.AÙi, 9.Thuû, 10.Höõu, 11.Sanh, 12. Laõo Töû. Giaùo phaùp Thaäp nhò nhaân duyeân laø phaùp moân quaùn xeùt vaø haønh trì cuûa Duyeân giaùc thöøa. Tuy phaân chia nhö theá, cuõng chæ laø phöông tieän giaùo hoùa ñeå phuø hôïp vôùi caên cô cuûa moãi chuùng sanh. Xeùt ñeán choã roát raùo chaân lyù thì taát caû caùc phaùp aáy ñeàu laø Phaät thöøa, ñeàu töøng böôùc daãn daét ngöôøi tu ñeán quaû vò giaûi thoaùt hoaøn toaøn laø quaû Phaät. Chæ nhöõng ai coá chaáp vaøo caùc phaùp moân, phöông tieän tu taäp môùi thaáy laø Phaät phaùp chia ra coù caùc thöøa khaùc nhau, do ñoù maø bò troùi buoäc veà caû söï vaø lyù, khoâng theå tieáp nhaän ñöôïc chaân lyù roát raùo vieân dung laø Phaät thöøa. (1) Tam hieàn: Nhöõng baäc tu haønh ñaït caùc ñòa vò Thaäp truï, Thaäp haïnh vaø Thaäp hoài höôùng. (2) Caùc thaùnh vò töø Sô ñòa ñeán Thaäp ñòa Boà Taùt. Tam hieàn vaø Thaäp thaùnh laø thuoäc veà Ñaïi thöøa. (3) Töù höôùng: Nhöõng baäc tu haønh höôùng ñeán Töù thaùnh quaû. (4) Töù quaû: Boán thaùnh quaû laø Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm vaø A-lahaùn. Töù höôùng vaø Töù quaû laø thuoäc veà Tieåu thöøa. (5) Hình töôùng Tam baûo ñeå löu giöõ, thôø phuïng trong coõi theá gian, nhaân ñoù maø giaùo phaùp ñöôïc löu truyeàn, neân goïi laø Theá gian truï trì Tam baûo, cuõng goïi Truï trì Tam baûo hay Truï theá Tam baûo.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

baûo, thaàn laø Taêng baûo”,(1) khieán cho nhöõng ngöôøi ñaõ böôùc vaøo neûo laønh, chæ vì tin theo taø thuyeát aáy maø chaúng toân kính Tam baûo, thaät ñaùng thöông thay! Nhö chaúng bieát toân kính Theá gian Tam baûo(2) thì do ñaâu maø ñöôïc Ñoàng theå Tam baûo vaø Xuaát theá Tam baûo? Ñaõ ñaønh laø töï doái mình, laïi coøn doái gaït caû ngöôøi khaùc nöõa! Ñieàu ñoù chính laø ngaên trôû con ñöôøng chaân chaùnh, che khuaát taàm maét cuûa moïi ngöôøi, huûy hoaïi giaùo lyù chaân chaùnh veà nhaân quaû, khuaáy roái neáp laønh ñònh hueä. Thaät khoâng coøn gì teä haïi hôn theá nöõa! Phaät daïy raèng: “Heát thaûy chuùng sanh neáu chaúng quy y Tam baûo, maõi maõi phaûi chòu ñoïa trong ba neûo döõ.”(3) Chaúng nghe lôøi xöa daïy: “Chö Phaät möôøi phöông, Giaùo phaùp troïn ñuû, vôùi Boà Taùt taêng Ñaïi thöøa, ba ngoâi aáy coâng ñöùc khoù nghó baøn.” Ngöôøi quy y Phaät thì chaúng ñoïa ñòa nguïc. Ngöôøi quy y Phaùp thì chaúng ñoïa ngaï quyû. Ngöôøi quy y Taêng thì chaúng ñoïa suùc sanh. Taïi sao vaäy? Vì Phaät laø vò vua thaày thuoác,(4) khoâng ai hôn ñöôïc. Phaùp laø thuoác hay tröø beänh. Taêng laø baäc tri thöùc daãn ñöôøng. Ba ngoâi aáy ñeàu laø ruoäng phöôùc chaân chaùnh trong saïch. Ñi ngöôïc laïi laø taø, höôùng theo (1)

Tinh, khí vaø thaàn ôû ñaây chæ 3 yeáu toá trong con ngöôøi. Luaän thuyeát naøy aûnh höôûng töø Ñaïo giaùo. (2) Töùc laø Truï trì Tam baûo ñaõ noùi treân, laø caùc hình töôùng ñang löu truyeàn trong coõi theá. (3) Ba neûo döõ hay Tam aùc ñaïo: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Caâu naøy yù noùi, chæ coù quy y Tam baûo laø loái thoaùt vónh vieãn cho chuùng sanh. Neáu chaúng quy y Tam baûo, thì luaân chuyeån maõi maõi trong ba coõi, taïo taùc caùc nghieäp laønh döõ, cho duø nhaát thôøi ñöôïc sanh ôû coõi laønh, roài cuõng coù luùc seõ phaûi ñoïa vaøo ba neûo döõ. Neáu khoâng quy y Tam baûo thì khoâng do ñaâu maø thoaùt ñöôïc ra. (4) Chuùng sanh khoå naõo ví nhö beänh taät, Phaät coù theå cöùu ñoä cho thoaùt khoå, ví nhö vò thaày thuoác. Vì laø thaày thuoác gioûi nhaát, cao quyù nhaát, neân goïi laø Vua thaày thuoác (Y vöông).

QUYEÅN THÖÔÏNG

ñoù laø chaùnh. Phaøm ñöôïc thaáy moãi hình töôïng cuûa Phaät, neân xem nhö chính ñoù laø ñöùc Nhö Lai. Thaáy ñöôïc moãi phaàn Thaùnh giaùo,(1) neân nghó töôûng raát laø khoù gaëp.(2) Gaëp moãi vò tyø-kheo Taêng, neân xem nhö ñoù laø baäc toå sö. Vaäy neân phaûi leã baùi cuùng döôøng, khoâng ñöôïc khinh khi. Duøng nhöõng moùn trang nghieâm thaân Phaät maø trang nghieâm thaân mình.(3) Ñöôïc nhö vaäy thì töï taâm ñaõ troïn ñuû Nhaát theå Tam baûo.(4) Naøy caùc vò! Neáu muoán ñaéc ñaïo, neân y theo lôøi Phaät daïy. Nhö traùi lôøi Phaät daïy maø ñaéc ñaïo, quyeát khoâng theå ñöôïc. °°°

Hoaëc coù keû hoûi raèng: “Ngaøi Ñaït-ma töø Taây phöông sang ñaây, chaúng laäp vaên töï. Chæ thaúng vaøo taâm ngöôøi, thaáy taùnh thì thaønh Phaät. Nhö vaäy caàn gì phaûi xem kinh giaùo roài môùi ngoä ñaïo sao?” Ñaùp raèng: “Giaùo thuyeát cuûa ngaøi Ñaït-ma thaät laø moùn thuoác hay öùng theo beänh maø trò. Ngöôøi ñôøi nay chaúng ñaït toâng chæ cuûa toå sö, trôû laïi chaáp laáy thuoác maø thaønh beänh. Toå sö vì muoán cho ngöôøi ta ngoä ñöôïc töï taâm, hoøa hôïp theo giaùo phaùp, cho neân thuyeát ra lôøi aáy. Ngaøi sôï raèng ngöôøi hoïc ñaïo coá chaáp nôi vaên töï maø chaúng chòu suy xeùt caàu (1)

Töùc laø giaùo phaùp do ñöùc Phaät truyeàn daïy. Vì bieát laø raát khoù gaëp, neân khi ñöôïc gaëp môùi sanh loøng vui möøng, cung kính maø hoïc hoûi, laøm theo. (3) Chö Phaät voán trang nghieâm thaân mình baèng caùc coâng ñöùc thieän caên tích luõy töø voâ soá kieáp, khoâng phaûi baèng nhöõng hình töôùng nhö ngöôøi theá gian taàm thöôøng öa thích. Ngöôøi tu neân hoïc theo ñoù, tu taäp caùc coâng ñöùc laønh, neân goïi laø trang nghieâm gioáng nhö Phaät. (4) Nhaát theå Tam baûo, töùc laø Ñoàng theå Tam baûo nhö ñaõ noùi ôû tröôùc. (2)

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Phaät quaû, cuõng gioáng nhö keû maõi nhìn nôi ngoùn tay chæ maø chaúng chòu ngoù leân maët traêng vaäy!(1) Luïc toå noùi: “Ngaøi Ñaït-ma noùi lyù chæ thaúng laø caën keõ laém. Vì sao vaäy? Phaûi bieát raèng, chæ rieâng hai chöõ “chaúng laäp” cuõng ñaõ laø vaên töï roài. Sao laïi baûo raèng khoâng coù vaên töï? Neáu thaät laø chaúng laäp vaên töï, thì ngöôøi ta chaúng neân noùi naêng gì. Chæ vieäc noùi naêng cuõng laø caùi töôùng cuûa vaên töï roài. Sao noùi raèng chaúng laäp ñöôïc sao? Ngöôøi ngu nghe noùi raèng chaúng laäp, lieàn chæ moät loøng chaáp khoâng. Chæ noùi chaúng laäp vaên töï, trôû neân huûy baùng kinh Phaät. Toäi chöôùng saâu naëng laém, chaúng neân ngaên ngöøa sao? Chaúng nghe keä truyeàn phaùp cuûa ngaøi Ñaït-ma raèng: Voán ta laïi ñaát naøy, Truyeàn phaùp cöùu meâ tình Moät hoa troå naêm caùnh, Keát quaû töï nhieân thaønh.(2) Toå Ñaït-ma coøn noùi raèng: “Ta coù boán quyeån kinh Laênggiaø, cuõng ñem trao cho ngöôi.(3) Ñaây laø phaùp moân quan troïng cuûa taâm ñòa Nhö Lai, khieán cho chuùng sanh ñöôïc môû thoâng, chæ baøy, hieåu ñaïo vaø nhaäp ñaïo.”(4) Nhö vaäy, ngaøi (1)

Baäc thaùnh hieàn duøng vaên töï trong kinh giaùo maø chæ baøy ñaïo lyù, chæ roõ taùnh Phaät cho ngöôøi ñôøi, tyû nhö ngöôøi ta laáy ngoùn tay maø chæ maët traêng cho keû khaùc. Nhöng ngöôøi meâ chaáp laáy vaên töï maø chaúng thaáy chaân lyù, cuõng nhö keû nhìn nôi ngoùn tay maø chaúng chòu theo höôùng chæ cuûa ngoùn tay ñeå thaáy maët traêng. (2) Moät hoa troå naêm caùnh: Moät boâng hoa coù naêm caùnh hoa, chæ cho giaùo phaùp maø ngaøi Ñaït-ma truyeàn daïy, sau truyeàn löu qua naêm vò toå, töø Nhò toå cho ñeán Luïc toå thì vieäc giaùo hoùa ñöôïc thaønh töïu höng thaïnh, Thieàn toâng lan roäng khaép nôi, ngöôøi ñaït ñaïo soá nhieàu khoâng keå xieát. (3) Ñaây laø lôøi noùi vôùi Nhò toå Hueä Khaû. (4) Ñaây töùc laø yeáu chæ cuûa kinh, goàm trong boán chöõ: khai, thò, ngoä, nhaäp. Khai, töùc laø khai môû tri kieán Phaät, môû ra choã thaáy cuûa chuùng sanh cho ñoàng vôùi chö Phaät, töùc laø thaáy ñöôïc nhöõng chaân lyù maø chö Phaät truyeàn daïy. Thò, töùc laø chæ baøy tri kieán Phaät, chæ baøy cho chuùng sanh thaáy bieát choã tri kieán cuûa

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñaït-ma haù laïi khoâng laáy vaên töï truyeàn cho ngöôøi ñoù sao? Ngöôøi xöa noùi raèng: “Xem kinh laø ñeå hieåu roõ giaùo lyù cuûa Phaät.” Ñoù laø nhôø giaùo lyù maø hieåu roõ toâng chæ, neân taâm mình vôùi giaùo phaùp hieäp nhau. Laáy taâm truyeàn taâm, khoâng hai khoâng khaùc. Cho neân phaûi bieát raèng, muoán ñaït chaân thöøa, phaûi neân hoïc hoûi giaùo ñieån. Theo nôi giaùo phaùp môùi roõ ñöôïc lyù. Roõ ñöôïc lyù roài, sau ñoù môùi tu haønh. Haïnh vaø nguyeän ñeàu khoâng thieáu soùt, ñaïo quaû coù theå chöùng ñaéc. Xem kinh giaùo ñaõ coù lôïi ích nhö theá, haù neân khinh cheâ hay sao? Quy sôn caûnh saùch(1) noùi: “Lôøi Phaät daïy khoâng chòu ghi loøng taïc daï thì ñaïo nhieäm maàu khoâng theå do ñaâu maø toû ngoä. Cho ñeán khi tuoåi taùc veà giaø, duø xuaát gia traûi ñaõ nhieàu naêm maø trong taâm thaät chaúng ñöôïc gì. Vì chaúng chòu gaàn guõi hoïc ngöôøi hieàn ñöùc, chæ bieát ngoâng ngheânh cao ngaïo... Cuoái cuøng roài thaønh ra buoâng lung thoâ loã, gaëp vieäc beá taéc nhö quay maët vaøo töôøng. Ngöôøi môùi hoïc ñeán thænh giaùo, chaúng coù gì ñeå chæ baøy. Nhö coù göôïng noùi ra cuõng chæ laø sai kinh leäch nghóa. Vaäy maø coù bò khinh cheâ, laïi traùch raèng haäu sanh voâ leã. Chæ vöøa hoïc bieát ñöôïc chuùt ít, lieàn töï xöng laø baäc sôn taêng.(2) Loøng cao ngaïo chaáp laáy nhaân ngaõ, khinh khi ngaên trôû keû haäu hoïc. Uoång phí caû moät ñôøi, khi aên naên cuõng chaúng cöùu vôùt laïi ñöôïc. Xoay chuyeån maõi trong luaân hoài, bieát bao giôø môùi döùt! chö Phaät. Ngoä, töùc laø chöùng ngoä, hieåu ñöôïc tri kieán Phaät, khieán cho chuùng sanh thaáy roõ taâm Phaät cuûa mình, töï bieát töï tin töï thaáy mình cuõng töï coù choã tri kieán khoâng khaùc chö Phaät möôøi phöông. Nhaäp, töùc laø nhaäp vaøo tri kieán Phaät, khieán cho chuùng sanh tu taäp heát thaûy caùc thieän nghieäp thanh tònh, caùc giaùo phaùp huyeàn dieäu, ñaéc nhaäp vaøo choã tri kieán ñoàng vôùi möôøi phöông chö Phaät. (1) Quy Sôn caûnh saùch: Baøi vaên saùch taán vieäc tu taäp cuûa ngaøi Quy Sôn Linh Höïu thieàn sö, laø moät baøi vaên raát coù giaù trò, noåi tieáng trong giôùi xuaát gia. (2) Sôn taêng: vò taêng tu ôû nuùi, yù noùi laø baäc chaân tu ñaït ngoä, ñaõ döùt haún vieäc ñôøi.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“OÂi! Nhö coù ngöôøi caên cô chæ ôû möùc bình thöôøng, khoâng theå nhaát thôøi vöôït thoaùt, thì neân heát söùc chuù taâm maø hoïc hoûi giaùo phaùp.(1) Thoâng thuoäc kinh ñieån, nghieàn ngaãm cöùu xeùt nghóa lyù tinh töôøng, roài truyeàn roäng ra khaép nôi, daãn daét ngöôøi haäu hoïc, baùo ñaùp ôn ñöùc Phaät. Thôøi gian troâi qua, chôù neân luoáng maát, phaûi neân laáy söï tu taäp nhö treân maø laøm choã döïa ñôøi mình. Giöõ laáy oai nghi, thaønh baäc phaùp khí giöõa chuùng taêng. Chaúng thaáy nhö daây leo kia, nhôø döïa vaøo thaân caây tuøng maø leân ñöôïc ñeán taàng cao choùt voùt. Haõy choïn laáy taùc nhaân cao troåi maø kyù thaùc ñôøi mình, môùi coù theå roäng laøm lôïi ích.”(2) Nhö vaäy, haù coù theå khinh thöôøng giaùo phaùp, khinh thöôøng baäc trí thöùc hay sao? Neáu khinh thöôøng baäc trí thöùc, töùc laø khinh thöôøng giaùo phaùp. Khinh thöôøng giaùo phaùp töùc laø khinh thöôøng chö Phaät, chö Toå. Khinh thöôøng chö Phaät Toå töùc laø töï khinh thöôøng taâm thöùc cuûa mình. Khinh thöôøng taâm thöùc cuûa mình thì töï phaûi chìm ñaém trong beå khoå vaäy! Than oâi! Ñöùc Theá Toân Thích-ca coøn boû caû thaân maïng maø caàu nghe nöûa baøi keä;(3) laáy thaân mình laøm choã naèm (1)

Nguyeân vaên laø “oân taàm boái dieäp”, nghóa laø tìm toøi hoïc hoûi nôi giaùo phaùp, kinh ñieån. Vì thuôû xöa kinh Phaät ñöôïc vieát baèng tieáng Phaïn treân laù caây boái, moät loaïi laù daøi, roäng, saùng, mòn, ñöôïc goïi teân theo tieáng Phaïn laø boái-ña-la. (2) Chuùng toâi ñaõ dòch theo ñuùng phaàn Haùn vaên ñöôïc trích daãn trong baûn Quy nguyeân tröïc chæ naøy. Neáu so vôùi nguyeân taùc cuûa thieàn sö Quy Sôn Linh Höïu thì coù moät vaøi khaùc bieät nhoû. Xin tham khaûo Quy Sôn caûnh saùch vaên, Nguyeãn Minh Tieán dòch vaø chuù giaûi, Nxb Toân giaùo. (3) Nöûa baøi keä: Kinh Nieát-baøn, quyeån 14 ghi: Thuôû xöa, ñöùc Theá Toân laøm moät thaày tu khoå haïnh trong nuùi. Vò Ñeá-thích hoùa thaønh La-saùt ñoïc nöûa baøi keä raèng: 諸行無常，是生滅法。 (Chö haønh voâ thöôøng. Thò sanh dieät phaùp. - Caùc haønh voâ thöôøng, Laø phaùp sanh dieät.) Ñöùc Phaät vì muoán nghe troïn baøi keä, phaûi nguyeän xaû thaân cho La-saùt aên thòt. La-saùt ñoïc tieáp raèng: 生滅滅以，席滅為樂。 (Sanh dieät dieät dó, Tòch dieät vi laïc. - Sanh dieät döùt roài, Tòch dieät laø vui.)

QUYEÅN THÖÔÏNG

ngoài ñeå caàu ñöôïc phaùp maàu.(1) Kìa chaúng thaáy trong phaåm Haïnh nguyeän noùi raèng: “Loät da laøm giaáy, cheû xöông laøm buùt, trích maùu laøm möïc, vieát cheùp kinh ñieån,(2) chaát chöùa nhö Tu-di,(3) laø vì kính troïng giaùo phaùp vaäy.” Thaân maïng coøn chaúng tieác, huoáng chi laø ngoâi vua, thaønh trì, vôï con, voi ngöïa vaø baûy moùn baùu? Ñöùc Theá Toân ñaõ kính troïng giaùo phaùp nhö vaäy, phaøm phu laïi coù theå khinh thöôøng giaùo phaùp sao? Boà Taùt Döôïc Vöông laáy thaân mình laøm ñuoác ñeå baùo ñeàn aân saâu cuûa Phaät,(4) Boà Taùt Thöôøng-ñeà baùn tim gan maø hoïc phaùp Baùt-nhaõ,(5) ngaøi Thaàn Quang chaët tay caàu phaùp,(6) (1)

Vì muoán ñöôïc nghe phaùp maàu neân töï nguyeän laáy thaân mình laøm choã naèm ngoài (thaân vi saøng toøa) cho vò phaùp sö, ñeå vò aáy giaûng phaùp cho nghe. (2) Ñaây chæ noùi laø phaåm Haïnh nguyeän, neáu goïi teân ñaày ñuû laø phaåm Nhaäp baát tö nghò giaûi thoaùt caûnh giôùi (入不思議解脫境界普賢行願品), ñöôïc trích töø kinh Hoa Nghieâm, quyeån thöù 40. “Loät da laøm giaáy, cheû xöông laøm buùt, trích maùu laøm möïc, vieát cheùp kinh ñieån” laø laáy yù töø boä Ñaïi luaän coù ghi raèng: “Thuôû xöa, ñöùc Phaät Thích-ca coøn laøm Boà Taùt, teân laø Nhaïo Phaùp. Vaøo luùc chaúng coù Phaät ra ñôøi, ngaøi ñi khaép boán phöông caàu phaùp nhöng chaúng ñöôïc. Luùc aáy, Ma vöông hoùa laøm moät thaày baø-la-moân, noùi raèng: “Ta coù phaùp Phaät, neáu ngöôi coù theå loät da laøm giaáy, cheû xöông laøm buùt, trích maùu laøm möïc maø cheùp laáy, thì ta seõ daïy cho.” Boà Taùt Nhaïo Phaùp töùc thì loät da ra phôi. Ma vöông bieán maát. Ñöùc Coå Phaät thaáy bieát Boà Taùt thaønh taâm, beøn hieän ra maø thuyeát dieäu phaùp cho nghe. Ngaøi Nhaïo Phaùp nghe roài lieàn chöùng quaû “Voâ sanh phaùp nhaãn”. (3) Chaát chöùa nhö Tu-di: Vieát thaønh soá kinh ñieån nhieàu ñeán noãi neáu chaát laïi seõ cao nhö nuùi Tu-di, töùc laø quaû nuùi cao lôùn nhaát trong coõi Ta-baø. (4) Ngaøi Döôïc Vöông Boà Taùt laáy thaân mình laøm caây ñuoác, töï thieâu chaùy ñeå cuùng döôøng baùo ñaùp ôn Phaät. Chuyeän naøy trích töø phaåm thöù 23 (Döôïc Vöông Boà Taùt boån söï phaåm) trong kinh Phaùp Hoa. (5) Boà Taùt Thöôøng-ñeà baùn tim gan: Trong kinh ghi raèng: Ngaøi Thöôøng-ñeà ôû taïi Höông thaønh hoïc phaùp Baùt-nhaõ. Ñöôïc phaùp roài, aân haän vì khoâng coù gì cuùng döôøng ñöùc Theá Toân. Khi aáy gaëp moät ngöôøi tröôûng giaû coù beänh, thaày thuoác baûo phaûi laáy tuûy cuûa ngöôøi maø hoøa vôùi thuoác thì beänh môùi khoûi. Ngaøi Thöôøng-ñeà töï huûy mình, ñaäp xöông laáy tuûy, baùn ñöôïc tieàn maø mua caùc thöù höông hoa cuùng döôøng Phaät. (6) Ngaøi Thaàn Quang ñeán xin hoïc ñaïo vôùi Sô Toå Boà-ñeà Ñaït-ma ôû chuøa Thieáu Laâm taïi Tung Sôn, quyø moät ñeâm tröôùc cöûa ñoäng, tuyeát rôi ngaäp ñeán quaù goái. Toå quôû laø chöa ñuû thaønh yù, Thaàn Quang beøn töï laáy dao beùn chaët moät caùnh tay ñeå toû loøng chí thaønh caàu phaùp. Toå hoûi: “Ngöôi muoán caàu ñieàu chi?”

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ngaøi Thieän Taøi ñi tham hoïc veà höôùng nam, khoùc chaûy maùu maét.(1) Ñoù ñeàu laø nhöõng baäc vì phaùp queân mình. Nhôø vaäy môùi hieåu roõ ñöôïc vieäc lôùn sanh töû.(2) Kinh Vieân Giaùc daïy raèng: “Chuùng sanh muoán tu haønh ôû ñôøi maït phaùp, neân caàu ñöôïc baäc coù tri kieán chaân chaùnh hieåu bieát moïi söï, aét seõ ñöôïc thaønh töïu quaû Voâ thöôïng Boàñeà.” Luaän Trí Ñoä vieát: “Ñoái vôùi caùc baäc thaày daïy ñaïo, neân cung kính nhö ñöùc Theá Toân. Nhö ai coù theå vì mình maø giaûng roõ nghóa lyù saâu xa, giaûi tröø ñöôïc nhöõng moái ngôø vöïc troùi buoäc, ñoù laø laøm lôïi ích cho mình, phaûi heát loøng cung kính, chaúng neân nghó ñeán nhöõng choã xaáu beà ngoaøi cuûa hoï. Ví nhö caùi tuùi xaáu maø ñöïng cuûa baùu, chaúng neân vì cheâ tuùi xaáu maø chaúng duøng cuûa baùu. Laïi nhö khi ñi ñöôøng hieåm luùc ban ñeâm, coù ngöôøi maëc aùo raùch caàm ñuoác cuøng ñi, chôù neân vì veû ngoaøi raùch röôùi cuûa ngöôøi maø chaúng nhôø laáy aùnh saùng.” Kinh Hoa Nghieâm noùi: “Ñoái vôùi ngöôøi thuyeát giaûng phaùp Phaät, neân nghó bieát laø raát khoù gaëp. Ñoái vôùi töï thaân, neân Thaàn Quang thöa: “Taâm ñeä töû khoâng an, xin thaày an taâm cho.” Toå baûo: “Ñöa taâm ñaây ta an taâm cho ngöôi.” Hoài laâu, Thaàn Quang laïi thöa: “Ñeä töû tìm taâm khoâng thaáy. Toå baûo: “Ta an taâm cho ngöôi roài ñoù.” Thaàn Quang khi aáy tænh ngoä, ñöôïc Toå ñoåi hieäu cho laø Hueä Khaû. Veà sau noái phaùp laøm Toå thöù hai. (1) Trong kinh cheùp raèng: Ngaøi Thieän Taøi ôû phía ñoâng Phöôùc Thaønh gaëp ñöùc Boà Taùt Vaên-thuø chæ daïy pheùp phaùt taâm Boà-ñeà troïn veïn. Ñöùc Vaên-thuø khuyeán taán raèng: “Nhaø ngöôi ñöôïc caùi trí goác reã, chöù chöa ñöôïc caùi trí phaân bieät.” Beøn chæ cho tôùi caàu phaùp nôi ngaøi Tyø-kheo Ñöùc Vaân, laïi theo con ñöôøng ñi veà phía nam, laàn löôït traûi qua 110 thaønh, ra maét 53 vò thieän tri thöùc, ñeán cöûa naøy sang cöûa noï, kham khoå neám traûi ñuû muøi cay ñaéng, cho neân noùi laø “khoùc chaûy maùu maét”. Sau gaëp ñöùc Phoå Hieàn, môùi thaønh töïu troïn veïn haïnh Boà Taùt. (2) Nguyeân vaên laø “ñaïi söï”, töùc laø vieäc lôùn cuûa ñôøi ngöôøi, vieäc giaûi thoaùt sanh töû. Ngaøi Huyeàn Giaùc noùi “Sanh töû söï ñaïi, voâ thöôøng taán toác.” (生死事大，無常進速。- Sanh töû laø vieäc lôùn, voâ thöôøng mau choùng laém.)

QUYEÅN THÖÔÏNG

nghó bieát ñoù laø beänh khoå. Ñoái vôùi baäc thieän tri thöùc, neân xem nhö baäc y vöông. Ñoái vôùi phaùp ñöôïc thuyeát, neân xem nhö thuoác hay. Ñoái vôùi vieäc tu haønh, neân xem nhö pheùp tröø beänh. “Nhö nghe ñöôïc moät caâu kinh, moät baøi keä, ñoù laø phaùp chöa töøng coù, coøn hôn laø ñöôïc baûy thöù baùu chöùa ñaày trong coõi ba ngaøn ñaïi thieân theá giôùi, cuøng laø ngoâi vò Ñeá-thích, Chuyeån luaân vöông.” Kinh Phaùp Hoa noùi: “Ñoái vôùi ngöôøi thuyeát ñöôïc kinh naøy,(1) neân cuùng döôøng nhö ñöùc Nhö Lai, neân laáy nhöõng vaät baùu coõi trôøi maø raõi quanh xöng tuïng, neân duøng nhöõng kho baùu coõi trôøi maø phuïng hieán. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi aáy hoan hyû thuyeát phaùp, neáu nghe qua trong choác laùt thì ñaït ñöôïc choã cöùu caùnh laø quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.(2) Luaän Khôûi Tín noùi: “Nhö trong caây coù taùnh löûa, löûa töùc laø chaùnh nhaân. Nhöng neáu khoâng ai bieát ñeán, khoâng nhôø duøng phöông tieän maø töï taùnh aáy thieâu chaùy ñöôïc caây, quyeát khoâng theå ñöôïc! Chuùng sanh cuõng vaäy. Cho duø saün coù söùc chaùnh nhaân un ñuùc laâu ñôøi, nhöng neáu chaúng gaëp kinh giaùo cuûa chö Phaät, Boà Taùt, cuøng söï khai thò cuûa heát thaûy thieän tri thöùc, maø töï mình coù theå thaønh Phaät, quyeát khoâng theå ñöôïc!” Ngöôøi xöa noùi: “Sanh ra ta laø cha meï, giuùp ta thaønh ñaït laø thaày vôùi baïn.” Chaúng phaûi ñuùng nhö vaäy sao? Caàn phaûi bieát raèng, kinh ñieån Ñaïi thöøa laø thaày cuûa chö (1)

Töùc laø Kinh Phaùp hoa. Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, dòch töø tieáng Phaïn laø A-naäu-ña-la Tammieäu Tam-boà-ñeà (anuttarā-saṃyak-saṃbodhi) töùc laø quaû Phaät Theá Toân.

(2)

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Phaät.(1) Quaû vò Boà-ñeà cuûa chö Phaät ñeàu do ñoù maø ra. Xem khaép nhöõng ngöôøi tu ba tònh nghieäp(2) vaø ñöôïc Thöôïng phaåm thöôïng sanh,(3) ñeàu thaáy noùi laø coù ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, hieåu ñöôïc chaân lyù toái thöôïng.(4) Neáu coù theå nhö vaäy, chaéc chaén ñöôïc vaõng sanh. Kinh Ñaïi thöøa laø gì? Ñoù laø nhöõng kinh nhö Hoa Nghieâm, Phaùp Hoa, Baùt-nhaõ, Nieát-baøn, Laêng Nghieâm, Laêng-giaø, Vieân Giaùc, Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät .v.v... cuøng vôùi taát caû nhöõng kinh chuyeân luaän veà Tònh ñoä. Ngöôøi tu tònh nghieäp neân thoï trì ñoïc tuïng caùc kinh aáy, y theo lôøi daïy trong kinh maø tu haønh. °°°

Hoûi: Nhöõng ngöôøi bieát chöõ coù theå ñoïc kinh ñöôïc, coøn nhöõng keû khoâng bieát chöõ thì laøm sao? Ñaùp: Tuy khoâng bieát chöõ ñeå ñoïc tuïng, nhöng cuõng coù theå döï phaàn trong vieäc in aán löu haønh. Laïi neáu nhö thöôøng xuyeân leã baùi nöông theo, seõ coù ngaøy töï nhieân thoâng hieåu. (1)

Chö Phaät ñeàu do tu taäp kinh ñieån Ñaïi thöøa maø ñöôïc thaønh Chaùnh quaû, neân noùi kinh ñieån Ñaïi thöøa laø thaày chö Phaät. (2) Tam chuûng tònh nghieäp: Ba loaïi tònh nghieäp. Kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï noùi ba loaïi tònh nghieäp aáy laø: 1.Hieáu döôõng cha meï, phuïng söï sö tröôûng, loøng töø taâm chaúng gieát haïi, tu Möôøi ñieàu laønh. 2.Thoï trì Tam quy, troïn ñuû caùc giôùi, chaúng phaïm oai nghi. 3.Phaùt Boà-ñeà taâm, tin saâu lyù nhaân quaû, ñoïc tuïng kinh Ñaïi thöøa, khuyeán taán ngöôøi tu haønh. (3) Thöôïng phaåm thöôïng sanh: Nhöõng ngöôøi ñöôïc vaõng sanh veà coõi Cöïc Laïc vôùi phaåm vò cao nhaát trong chín phaåm. (4) Nguyeân vaên laø “ñeä nhaát nghóa”, töùc laø chaân lyù toái thöôïng. Ñeä nhaát nghóa ñeá laø nghóa cao nhaát, so vôùi caùc nghóa tuøy thuaän theo theá gian maø thuyeát nhö Tuïc ñeá hoaëc Theá ñeá.

QUYEÅN THÖÔÏNG

Kìa chaúng thaáy nhö Thieän Taøi moät ñôøi chöùng quaû,(1) Long nöõ taùm tuoåi thaønh Phaät(2) hay sao? Ñoù thaät phaûi laø nhôø ñaõ gaéng söùc trong nhieàu ñôøi, haù chæ moät ngaøy maø thaønh töïu ñöôïc? Phaåm Dieäu Trang Nghieâm Vöông trong kinh Phaùp Hoa noùi raèng: “Nhö coù nhöõng keû nam ngöôøi nöõ loøng laønh, nhôø troàng saün thieän caên, neân ñôøi ñôøi thöôøng gaëp caùc baäc thieän tri thöùc. Caùc baäc thieän tri thöùc aáy coù theå laøm ñöôïc Phaät söï, chæ baøy daïy doã ñieàu lôïi ích vui veû cho mình, khieán cho ñaéc nhaäp quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.” Chö ñaïi ñöùc neân bieát raèng: Baäc thieän tri thöùc, ñoù laø nhaân duyeân lôùn. Nhôø ngöôøi chæ daïy, daét daãn, giuùp cho mình ñöôïc thaáy Phaät, laïi laø chuyeän lôïi ích nhoû hay sao? Ñôøi nay, nhöõng ngöôøi chaúng roõ lyù Phaät, ñeàu laø do ñôøi tröôùc khinh cheâ phaùp Phaät. Nhö ñôøi nay cuõng chaúng bieát toân suøng, ñôøi sau laïi caøng theâm ngu si, khoán ñoán. Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: “Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi maø trong ngaøn muoân öùc kieáp chaúng nghe danh hieäu Phaät, cuõng chaúng ñöôïc nghe chaùnh phaùp, thaät raát khoù cöùu ñoä.” Chaúng nghe ñieàu aáy sao? Khoå thay! Khoå thay! Nhöõng keû cheâ bai kinh giaùo vaø nhaïo baùng phaùp sö nhö vaäy, coøn naëng toäi hôn caû maéng Phaät. Laïi khoâng bieát sôï maø traùnh ñi sao? Neáu ai chaúng (1)

Thieän Taøi nhôø chuyeân caàn caàu phaùp, khoâng neä khoù khaên, tìm caàu khaép choán, neân chæ trong moät ñôøi maø ñöôïc chöùng quaû. (2) Long nöõ taùm tuoåi thaønh Phaät: Trong kinh Phaùp Hoa, ôû phaåm Ñeà-baø-ñaït-ña coù ghi: Boà Taùt Trí-tích hoûi Boà Taùt Vaên-thuø raèng: “Nhaân giaû tôùi Long cung maø giaùo hoùa, vaäy coù chuùng sanh naøo nghe kinh Phaùp Hoa mau thaønh quaû Phaät?” Vaên-thuø ñaùp: “Coù con gaùi cuûa Long vöông Ta-kieät-la, môùi ñöôïc taùm tuoåi, thieän caên lôïi trí, saün troàng coäi ñöùc, nghe kinh ñieån aáy trong giaây laùt lieàn thaønh Phaät ñaïo...”

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

tin leõ aáy, neân xem qua phaåm Hoûa traïch vaø phaåm Phaùp sö trong kinh Phaùp Hoa ñeå roõ. Nay ta khuyeân ngöôøi hoïc ñaïo sau naøy, neáu muoán tu quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà, neân tham leã baäc minh sö vaø nghe theo lôøi daïy baûo. Neáu gaëp phaûi vò thaày keùm coûi,(1) thì ngöôøi hoïc

QUYEÅN THÖÔÏNG

ñaïo daãu muoán sieâu thaêng, hoùa ra laïi phaûi chòu chìm ñaém maát vaäy! Cho neân môùi noùi raèng: Qua soâng phaûi duøng beø. Ñeán bôø caàn chi ghe! °°°

(1)

Nguyeân vaên laø “manh sö” töùc oâng thaày muø, yù noùi ngöôøi ngu doát chaúng coù ñuû tri thöùc, töï mình chöa bieát ñöôøng ñi.

孝養父母報恩文連宗寶鑑云。念佛，乃諸法之要。孝養，爲百行之先。孝心卽是佛心，孝行無非佛行。欲得道同諸佛，先須孝養二親。故賾禪師云。孝之一字，眾妙之門。佛語以孝爲宗。佛經以孝爲戒。言中不昧，口出戒光。直下分明，頓開心地。夫孝者，有在家之孝，有出家之孝。在家孝者，父母愛之，喜而不忘。父母惡之，勞而不怨。承順顏色，以盡養生。出家孝者，割愛辭親，飡微契本。深入無之理。上酬罔極之恩。趣解脫之要途。報慈親之犍徑。非但未來獲益，亦於鋧見世成功。

Hieáu döôõng phuï maãu baùo aân vaên Lieân Toâng Baûo Giaùm vaân: Nieäm Phaät, naõi chö phaùp chi yeáu. Hieáu döôõng, vi baùch haïnh chi tieân. Hieáu taâm töùc thò Phaät taâm, hieáu haïnh voâ phi Phaät haïnh. Duïc ñaéc ñaïo ñoàng chö Phaät, tieân tu hieáu döôõng nhò thaân. Coá Traïch Thieàn sö vaân: Hieáu chi nhaát töï, chuùng dieäu chi moân. Phaät ngöõ dó hieáu vi toâng, Phaät kinh dó hieáu vi giôùi. Ngoân trung baát muoäi, khaåu xuaát giôùi quang. Tröïc haï phaân minh, ñoán khai taâm ñòa. Phuø hieáu giaû, höõu taïi gia chi hieáu, höõu xuaát gia chi hieáu. Taïi gia hieáu giaû, phuï maãu aùi chi, hyû nhi baát vong. Phuï maãu oá chi, lao nhi baát oaùn. Thöøa thuaän nhan saéc, dó taän döôõng sanh. Xuaát gia hieáu giaû, caùt aùi töø thaân, xan vi kheá boån. Thaâm nhaäp voâ vi chi lyù. Thöôïng thuø voõng cöïc chi aân. Thuù giaûi thoaùt chi yeáu ñoà. Baùo töø thaân chi kieän kính. Phi ñaõn vò lai hoaïch ích, dieäc ö hieän theá thaønh coâng.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

所以。如來子夜踰城，道圓雪嶺，盧能白金遺母，法繼黃梅。然而。以法斷恩，應恩報德。是以迦維省父。忉利寧親。至於貧乏無依，理合躬親給侍。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Sôû dó Nhö Lai töû daï du thaønh, ñaïo vieân tuyeát laõnh, Lö Naêng baïch kim di maãu, phaùp keá Huyønh Mai. Nhieân nhi, dó phaùp ñoaïn aân, öng aân baùo ñöùc. Thò dó Ca-duy tænh phuï, Ñao-lî ninh thaân. Chí ö baàn phaïp voâ y, lyù hieäp cung thaân caáp thò.

是故。畢陵伽起盡心之戒。忍大師有養母

Thò coá, Taát-laêng-giaø khôûi taän taâm chi giôùi. Nhaãn Ñaïi sö

之堂。陳睦州織屨供親。朗法師荷擔遊學。然則出家者，以法味爲甘旨。不忘反哺之心。以佛事爲勤勞。未遺世諦之礼禮。非但一世父母，而多生父母皆報。不唯一身父母，而法界父母皆度。同豋覺岸。

höõu döôõng maãu chi ñöôøng. Traàn Muïc Chaâu, chöùc luõ cung

豈止周公之配天。普示迷津，故逾考叔之純孝。

Khôûi chæ Chaâu coâng chi phoái thieân. Phoå thò meâ taân, coá

出家之孝，其利溥哉。如或因緣未和，父母不聽。宜盡在家之孝，勸修出世之因。若能卽俗而眞，亦有成佛之路。覬反嬰兒之行，無虧膝下之嚴。報雙親顧復之勞。致一乘圓滿之地。遂使在家菩薩，行解無疑。出俗高人，因斯可鑑。其有局於事佛，不能盡於事親。睹斯有感于中，可以克全其孝。

thaân. Laõng Phaùp sö, haø ñaûm du hoïc. Nhieân taéc xuaát gia giaû, dó phaùp vò vi cam chæ, baát vong phaûn boä chi taâm. Dó Phaät söï vi caàn lao. Vò di theá ñeá chi leã. Phi ñaõn nhaát theá phuï maãu, nhi ña sanh phuï maãu giai baùo. Baát duy nhaát thaân phuï maãu, nhi phaùp giôùi phuï maãu giai ñoä. Ñoàng ñaêng giaùc ngaïn.

du Khaûo Thuùc chi thuaàn hieáu. Xuaát gia chi hieáu, kyø lôïi phoå tai. Nhö hoaëc nhaân duyeân vò hoøa, phuï maãu baát thính. Nghi taän taïi gia chi hieáu, khuyeán tu xuaát theá chi nhaân. Nhöôïc naêng töùc tuïc nhi chaân, dieäc höõu thaønh Phaät chi loä. Kyù phaûn anh nhi chi haïnh, voâ khuy taát haï chi nghieâm. Baùo song thaân coá phuïc chi lao. Trí nhaát thöøa vieân maõn chi ñòa. Toaïi söû taïi gia Boà Taùt haønh giaûi voâ nghi. Xuaát tuïc cao nhaân, nhaân tö khaû giaùm. Kyø höõu cuoäc ö söï Phaät, baát naêng taän ö söï thaân. Ñoå tö höõu caûm vu trung, khaû dó khaéc toaøn kyø hieáu.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

OÂ hoâ! Quang aâm dò vaõng, phuï maãu nan vong. Höõu thaân

嗚呼。光陰易往，父母難忘。有親在堂如佛在世。以此報親之德，圓成念佛之功。

taïi ñöôøng, nhö Phaät taïi theá. Dó thöû baùo thaân chi ñöùc. Vieân thaønh nieäm Phaät chi coâng.

是知，父母喜歡，則諸佛喜懽。此心清淨，則佛土清淨。可謂。

Thò tri, phuï maãu hyû hoan, taéc chö Phaät hyû hoan. Thöû taâm thanh tònh, taéc Phaät thoå thanh tònh. Khaû vò: Daõ saéc caùnh voâ sôn caùch ñoaïn.

野色更無山隔斷，

Thieân quang tröïc döõ thuûy töông lieân.

天光直與水相連。 3. Hieáu döôõng vaø baùo ôn cha meï(1)

rong Lieân Toâng Baûo Giaùm coù noùi raèng: “Nieäm Phaät laø phaùp coát yeáu trong caùc phaùp; hieáu döôõng laø haïnh ñöùng ñaàu trong traêm haïnh. Taâm hieáu laø taâm Phaät, haïnh hieáu khaùc chi haïnh Phaät? Muoán ñöôïc ñaïo lôùn nhö chö Phaät, tröôùc phaûi lo hieáu döôõng song thaân.” Cho neân Traïch Thieàn sö noùi raèng: “Moät chöõ hieáu laø cöûa moïi ñaïo maàu.” Lôøi Phaät laáy hieáu laøm toâng, kinh Phaät laáy hieáu laøm giôùi. Trong lôøi noùi chaúng coù ñieàu aùm muoäi, ngoaøi cöûa mieäng giöõ gìn cho saùng suoát, thaúng suoát roõ raøng, mau khai taâm ñòa. Phaøm trong ñaïo hieáu, coù caùi hieáu cuûa ngöôøi taïi gia, coù caùi hieáu cuûa baäc xuaát gia. Hieáu cuûa ngöôøi taïi gia laø: cha meï coù yeâu, mình möøng maø chaúng queân; cha meï coù gheùt, (1)

Baøi tröôùc ñaõ noùi veà vieäc toân suøng Tam baûo, ñoù laø bieát ôn tröôûng döôõng phaùp thaân. Baøi naøy noùi veà vieäc hieáu döôõng cha meï, ñoù laø bieát ôn sanh thaønh, nuoâi naáng saéc thaân. Coù bieát ôn Tam baûo, baùo hieáu cha meï, thì coâng ñöùc nieäm Phaät môùi ñöôïc thaønh töïu troïn veïn.

mình nhoïc maø chaúng oaùn. Ñem heát söùc maø phuïng döôõng, löu taâm thuaän theo veû maët cuûa meï cha.(1) Hieáu cuûa baäc xuaát gia laø: caét ñöùt tình aùi, lìa boû ngöôøi thaân, tieát cheá vieäc aên uoáng maø quay veà hôïp vôùi baûn tính, hieåu saâu lyù voâ vi, treân ñaùp ñeàn ôn ñöùc cao daøy, nöông theo ñöôøng giaûi thoaùt, baùo hieáu meï cha theo caùch maïnh meõ vaø nhanh choùng, chaúng nhöõng ñöôïc lôïi ích trong töông lai, maø ngay ñôøi hieän taïi cuõng ñöôïc phaàn coâng quaû. Cho neân, ñöùc Nhö Lai vöôït thaønh luùc nöûa ñeâm, thaønh ñaïo treân nuùi Tuyeát;(2) toå Lö Naêng ñeå tieàn cho meï, noái phaùp (1)

Nghóa laø phaûi bieát tuøy theo söï buoàn vui cuûa cha meï maø heát loøng chieàu chuoäng, ñeå cho cha meï ñöôïc haøi loøng. (2) Ñöùc Nhö Lai vöôït thaønh luùc nöûa ñeâm: Ñöùc Thích-ca Nhö Lai khi coøn laøm thaùi töû, ñi ra boán cöûa thaønh, xem thaáy boán töôùng khoå (sanh, laõo, beänh, töû), lieàn phaùt taâm caàu ñaïo giaûi thoaùt. Vua cha laø Tònh-phaïn khoâng thuaän theo yù ngaøi, neân coá tìm moïi caùch ñeå giöõ ngaøi laïi trong cung vua. Vì theá, thaùi töû phaûi nhaân luùc ñeâm khuya maø vöôït thaønh ñeå ra ñi theo con ñöôøng xuaát gia caàu ñaïo. Veà sau ngaøi tu haønh vaø thaønh ñaïo treân Hy-maõ-laïp sôn. (Hymalaya). Daõy nuùi naøy quanh naêm tuyeát phuû neân cuõng ñöôïc goïi laø Tuyeát sôn.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

taïi Hoaøng Mai.(1) Nhöng duø ñaõ tu haønh döùt loøng aùi luyeán, cuõng phaûi lo vieäc baùo ñaùp aân ñöùc meï cha. Bôûi vaäy neân Phaät leân cung Ñao-lî thaêm meï,(2) veà ñeàn Ca-duy vieáng cha.(3) Daàu cho ngheøo khoù khoâng choã nöông nhôø, cuõng neân ñích thaân phuïng döôõng haàu haï. Cho neân, vì oâng Taát-laênggiaø taän hieáu maø Phaät cheá giôùi,(4) Nhaãn Ñaïi sö laøm nhaø nuoâi meï,(5) Traàn Muïc chaâu may deùp nuoâi meï,(6) Laõng Phaùp (1)

Toå Lö Naêng ñeå baïc cho meï: Theo kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc toå Ñaïi sö hoï Lö teân Hueä Naêng, ngöôøi xöù Laõnh Nam. Cha maát sôùm, nhaø ngheøo thöôøng ñi ñoán cuûi baùn laáy tieàn nuoâi meï. Moät ngaøy kia ñeán choã baùn cuûi, nghe ngöôøi ta tuïng kinh Kim Cang boãng nhieân tænh ngoä, lieàn hoûi thaêm môùi bieát coù Nguõ toå ñang truyeàn phaùp ôû huyeän Hoaøng Mai. Ngaøi muoán tìm ñeán hoïc ñaïo, nhöng nhaø ngheøo vaø coøn coù meï giaø neân khoâng bieát laøm sao ra ñi. Khi aáy coù ngöôøi khaùch taëng cho möôøi löôïng baïc. Ngaøi ñeå baïc ôû nhaø cho meï, roài tìm ñeán huyeän Hoaøng Mai tham hoïc vôùi Nguõ toå. Sau ñöôïc truyeàn phaùp thaønh Toå thöù saùu (Luïc Toå). (2) Phaät leân cung Ñao-lî thaêm meï: Trong Ma-da Kinh coù ghi laïi chuyeän Phaät leân caûnh trôøi Ñao-lî, ñeán trong vöôøn Hoan Hyû, an cö nôi coäi caây Ba-lî-chaátña-la trong ba thaùng. Meï ngaøi tröôùc ñaây laø hoaøng haäu Ma-gia nay ñaõ sanh leân coõi trôøi naøy. Ngaøi lieàn ñeán thaêm hoûi vaø thuyeát phaùp giuùp meï tieâu tröø phieàn naõo, chöùng ñaïo giaûi thoaùt. (3) Veà ñeàn Ca-duy vieáng cha: Trong Phaät thuyeát Tònh phaïn vöông baùt Nieát-baøn kinh (佛說淨飯王般涅槃經) coù ghi raèng: Luùc aáy, ñöùc Theá Toân ngöï taïi nuùi Linh Thöùu, nhìn veà thaønh Ca-duy (hay Ca-duy-veä, phieân aâm töø Kapilavastu, thöôøng gaëp hôn laø caùch ñoïc Ca-tì-la-veä), thaáy phuï vöông naèm treân giöôøng beänh saép baêng. Phaät lieàn phoùng ra aùnh ñaïi quang minh, duøng pheùp Thaàn tuùc maø bay veà thaønh Ca-duy, coù A-nan vaø nhieàu vò ñeä töû khaùc cuøng ñi theo. Phaät thaêm vieáng vaø thuyeát phaùp vôùi cha, nhôø ñoù maø vua Tònh phaïn thaêng haø moät caùch an oån. (4) Trong boä Ñaïi luaän coù ghi vieäc oâng Taát-laêng-giaø-baø-taù (Pilingavatsa) xuaát gia laøm tyø-kheo nhöng cha meï ngheøo khoù, khoâng coù gì aên uoáng. OÂng Taát-laênggiaø chaúng daùm ñem cuûa tín thí maø nuoâi cha meï, môùi ñem vieäc aáy baïch vôùi Phaät. Phaät thaáy oâng heát loøng hieáu thaûo, lieàn daïy oâng khuyeân cha meï thoï Tam quy, Nguõ giôùi, roài sau ñoù moãi khi khaát thöïc ñöôïc pheùp mang thöùc aên veà cuùng döôøng cha meï. Phaät nhaân ñoù cheá thaønh ñieàu giôùi, daïy chö tyø-kheo raèng: “Töø nay veà sau, neáu ai chaúng laøm ñuùng nhö vaäy maø duøng cuûa tín thí ñeå nuoâi cha meï thì phaïm giôùi.” (5) Nhaãn Ñaïi sö nuoâi meï coù nhaø: Töùc laø Nguõ toå Hoaèng Nhaãn Ñaïi sö, ñöôïc taâm phaùp cuûa Töù toå Ñaïo Tín. Ngaøi töø nhoû ñaõ sôùm khoâng coù cha. Khi ñöôïc Töù toå truyeàn phaùp roài, ngoaøi vieäc thuyeát phaùp ñoä sanh, ngaøi cuõng khoâng queân caát rieâng moät caên nhaø ñeå sôùm hoâm phuïng döôøng meï giaø. (6) Traàn Muïc Chaâu: Töùc laø sö Ñaïo Minh, hoï Traàn, vì ôû taïi thaønh Muïc Chaâu,

QUYEÅN THÖÔÏNG

sö gaùnh cha meï ñi tham hoïc.(1) Vaäy neân, baäc xuaát gia laáy phaùp vò laøm muøi ngon ngoït, cuõng khoâng queân baùo ñaùp coâng ôn nuoâi döôõng töï aáu thôøi; duø laáy Phaät söï laøm vieäc caàn lao, cuõng chaúng boû leã nghi ñuùng ñaén cuûa theá tuïc. Chaúng nhöõng cha meï moät ñôøi, maø cha meï nhieàu ñôøi cuõng ñeàu phaûi lo baùo ñaùp; chaúng nhöõng cha meï cuûa moät thaân naøy, maø cha meï ôû khaép phaùp giôùi cuõng ñeàu ñoä thoaùt, cuøng ñeán bôø giaùc ngoä. Haù chæ coù Chaâu coâng thuaän vôùi ñaïo trôøi,(2) caûnh tænh keû laàm meâ coøn coù Khaûo Thuùc ñöôïc toân thuaàn hieáu.(3) neân goïi laø Traàn Muïc chaâu. Sö goác ngöôøi Giang Nam, luùc môùi sanh ra coù haøo quang maøu hoàng tía chieáu khaép nhaø, treân maët coù baûy ngoâi sao, hình töôùng khaùc ngöôøi. Nhaân khi ñeán chuøa Khai Quang leã Phaät, lieàn phaùt taâm xuaát gia, ñöôïc cha meï cho pheùp. Ngaøi giöõ giôùi haïnh tinh nghieâm, hoïc thoâng Ba taïng kinh ñieån. Khi ôû chuøa Khai Quang, ngaøi may deùp coû boà ñeå baùn laáy tieàn nuoâi meï. (1) Laõng Phaùp sö gaùnh cha meï ñi tham hoïc: Töùc laø Toân giaû Taû Kheâ Laõng, ngaøi maëc moät chieác aùo caø sa baûy mieáng ñeán boán möôi naêm chöa boû, duøng moät caùi toïa cuï troïn ñôøi khoâng ñoåi. Khi Ngaøi röûa baùt, coù baày khæ theo böng; khi ngaøi tuïng kinh, coù baày chim bay tuï ñeán quanh ñaøn. Trong khi ñi tham hoïc, ngaøi ñaët cha meï ngoài ôû hai ñaàu gaùnh maø gaùnh ñi theo ñeå chaêm soùc, phuïng döôõng. (2) Chaâu coâng thuaän vôùi ñaïo trôøi: Chaâu coâng hoï Cô teân Ñaùn, laø em cuûa Voõ vöông Cô Phaùt, (1134-1116 tröôùc Coâng nguyeân), ngöôøi ñaõ dieät nhaø Thöông cuûa vua Truï maø leân ngoâi, laäp ra nhaø Chaâu trò vì trong khoaûng 900 naêm. Voõ vöông truy toân cha laø Cô Xöông hieäu Vaên vöông vaø phong cho Cô Ñaùn töôùc coâng, neân goïi laø Chaâu coâng. Chaâu coâng giuùp Voõ vöông cheá ra nghi leã cuûa nhaø Chaâu, ñaët ñieàu leä teá töï trôøi ñaát, xem vua laø baäc Thieân töû (con trôøi) thuaän theo ñaïo trôøi maø cai trò thieân haï. Sau khi Voõ vöông baêng haø, Thaønh vöông noái ngoâi cha laïi duøng Chaâu coâng laøm nhieáp chaùnh. Trong saùch Hieáu kinh, ñöùc Khoång töû khen Chaâu coâng laø baäc ñaïi hieáu. (3) Khaûo Thuùc ñöôïc toân thuaàn hieáu: Trong saùch Taû chuyeän coù ghi raèng: Trang coâng teân Muïc Sanh laø con tröôûng cuûa Voõ coâng. Meï laø Khöông thò thöông con nhoû laø Thuùc Ñoaïn, em cuûa Trang coâng, beøn baøy möu cho Thuùc Ñoaïn cöôùp ngoâi vua. Vieäc baát thaønh, Trang coâng lieàn gieát em vaø ñaøy meï ra ñaát Dónh. Coù moät vò quan laø Khaûo Thuùc bieát chuyeän aáy, noùi raèng: “Ñaønh raèng meï chaúng ra meï, nhöng con khoâng leõ chaúng ra con!” Beøn kieám laáy ñaàu con chim cuù daâng leân vua. Trang coâng hoûi chim gì, Khaûo Thuùc thöa raèng: “Ñoù

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaïo hieáu cuûa haøng xuaát gia, lôïi ích phoå caäp lôùn thay! Coøn nhö nhaân duyeân chöa hoøa, cha meï chaúng thuaän, thì neân gaéng heát söùc giöõ troøn ñaïo hieáu taïi gia, khuyeán khích cha meï tu trì ñeå taïo moái nhaân duyeân xuaát theá. Neáu coù theå bieát tuïc laø chaân, cuõng laø con ñöôøng thaúng leân coõi Phaät. Nhöõng mong noi theo neát cuõ, trôû laïi laøm treû thô, ñöøng rôøi xa giöôøng goái meï cha.(2) Ñaùp ñeàn ôn nuoâi döôõng sanh thaønh, cuõng laø ñeán Nhaát thöøa troïn veïn. Neáu ngöôøi taïi gia thaät söï giöõ troøn ñöôïc haïnh Boà Taùt, thì nhöõng baäc xuaát (1)

laø chim cuù, ban ngaøy noù chaúng nhìn thaáy nuùi Thaùi sôn, nhöng ban ñeâm coù theå troâng roõ maûy loâng muøa thu. Vaäy neân noù saùng veà vieäc nhoû maø toái veà vieäc lôùn. Luùc noù nhoû, meï noù nuoâi naáng, tôùi chöøng lôùn leân noù caén laïi vaø moå maét meï. Noù laø gioáng chim baát hieáu cho neân phaûi gieát.” Vua ngoài laëng thinh. Boãng coù ngöôøi ñaàu beáp daâng leân moùn thòt deâ. Vua sai laáy moät mieáng vai maø ban cho Khaûo Thuùc. Thuùc löïa laáy choã ngon maø goùi vaøo oáng tay aùo. Vua laáy laøm laï, beøn hoûi duyeân côù. Khaûo Thuùc thöa raèng: “Thaàn ôû nhaø coøn coù meï giaø, thöôøng ngaøy aên ñoà phuïng döôõng cuûa tieåu thaàn chôù chöa heà ñöôïc höôûng ôn vua. Cho neân thaàn caát ñi moät mieáng ñaëng ñem veà daâng cho meï.” Vua khen raèng: “Khanh ñaùng goïi laø hieáu thaûo!” Noùi xong, vua thôû daøi. Khaûo Thuùc hoûi duyeân côù, vua ñaùp raèng: “Khanh coøn coù meï giaø ñeå phuïng döôõng, nhö quaû nhaân ñaây thaät chaúng baèng.” Khaûo Thuùc vôø nhö khoâng bieát, hoûi raèng: “Quoác thaùi phu nhaân coøn ñoù, côù sao laïi noùi laø chaúng baèng?” Vua ñem vieäc ñaõ laøm ra keå laïi. Khaûo Thuùc thöa raèng: “Thuùc Ñoaïn ñaõ maát khoâng baøn ñeán, nay Quoác thaùi phu nhaân haõy coøn, neáu khoâng phuïng döôõng, coù khaùc gì chim cuù!” Vua noùi: “Tröôùc ta coù lôøi theà raèng, neáu chaúng tôùi suoái vaøng thì khoâng nhìn nhau nöõa. Vaäy phaûi laøm sao?” Khaûo Thuùc ñaùp: “Thaàn coù moät keá coù theå giaûi lôøi theà aáy. Xin ñaøo ñaát thaønh haàm saâu, laøm moät con suoái vaøng döôùi ñoù, ñöa Thaùi phu nhaân xuoáng nôi aáy roài vua môùi ñeán maø ra maét, xin aên naên toäi. Nhö vaäy coù theå chaúng traùi vôùi lôøi theà, roài môùi röôùc meï veà phuïng döôõng.” Vua möøng rôõ laøm y theo lôøi aáy, meï con môùi gaëp nhau. Vua röôùc meï veà trieàu maø phuïng döôõng nhö xöa. Ngöôøi trong nöôùc khen raèng: “Khaûo Thuùc laø baäc thuaàn hieáu, caûm hoùa ñöôïc Trang coâng.” (1) Trôû laïi laøm treû thô: Saùch Nhò thaäp töù hieáu keå chuyeän oâng Laõo Lai töû ñôøi nhaø Chaâu laø baäc cao só, thôø cha meï chí hieáu, thöôøng daâng leân nhöõng moùn ngon ngoït. Tuoåi oâng ñaõ baûy möôi nhöng chaúng toû veû giaø yeáu, sôï cha meï thaáy vaäy raàu buoàn. OÂng thöôøng maëc aùo naêm maøu saëc sôõ, giaû nhö treû thô muùa haùt, ñuøa côït beân caïnh cha meï ñeå laøm vui. Laïi coù khi böng nöôùc leân theàm, giaû vôø tröôït chaân ngaõ roài khoùc oa oa ñeå cha meï phaûi baät cöôøi. (2) Cha meï tuoåi giaø phaûi chaêm soùc moãi ngaøy, moãi giôø, khoâng ñöôïc rôøi ñi nôi xa. Ngöôøi xöa noùi: “Phuï maãu taïi ñöôøng baát khaû vieãn du. – 父母在堂不可遠遊” (Cha meï coøn soáng, con chaúng ñöôïc ñi xa.) Cuõng chính laø yù naøy.

QUYEÅN THÖÔÏNG

gia cao quyù cuõng neân noi theo göông aáy. Chaúng neân chaêm chaêm giöõ vieäc tu haønh theo Phaät maø chaúng heát loøng hieáu döôõng meï cha. Nhö ai coù hieåu vaø caûm nhaän ñöôïc leõ naøy, neân xeùt kyõ laïi mình cho troøn ñaïo hieáu. Than oâi! Ngaøy thaùng troâi qua thaám thoaùt, coâng ôn cha meï haù deã queân sao? Coøn ñöôïc thaáy cha meï hieän tieàn, khaùc naøo nhö coù Phaät taïi theá. Laáy söï baùo hieáu meï cha laøm ñöùc, ñoù chính laø nieäm Phaät thaønh coâng. Neân bieát, cha meï vui loøng thì chö Phaät hoan hyû, taâm naøy trong saïch thì coõi Phaät thanh tònh. Coù theå noùi laø: Ñoàng noäi traûi xa khoâng ñoài nuùi. Naéng soi nöôùc chieáu chaúng phaân hai!

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

行腳求師開示字弟子宗本，生于四明，陳氏。承感雙親撫恤，請師訓誨。入學攻書，父教師嚴，頗通詩禮。年十五時，有族兄朽木處士，因恙棄世，屍臥空堂。余經堂門而過。乃見亡兄四大。驚怖憂疑，自叹歎曰。世相非堅，命如風燭，無常忽到，難躱難逃。遂欲出家學道，超脫輪迴。不識修行路頭，心中猶豫。到於本境茶亭禮佛。偶見一僧危然端坐。余乃叩問。是何大德。僧曰。吾是遊方禪和子也。余見此說不勝喜悅。遂卽迎請歸家，具辯香齋供養。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Haønh cöôùc caàu sö khai thò töï Ñeä töû Toâng Boån, sanh vu Töù Minh, Traàn thò. Thöøa caûm song thaân phuû tuaát thænh sö huaán hoái. Nhaäp hoïc coâng thô, phuï giaùo sö nghieâm, phaû thoâng thi leã. Nieân thaäp nguõ thôøi, höõu toäc huynh, Huû Moäc xöû só, nhaân daïng khí theá, thi ngoïa khoâng ñöôøng. Dö kinh ñöôøng moân nhi quaù. Naõi kieán vong huynh töù ñaïi. Kinh boá öu nghi, töï thaùn vieát. Theá töôùng phi kieân, maïng nhö phong chuùc, voâ thöôøng hoát ñaùo, nan ñoùa nan ñaøo. Toaïi duïc xuaát gia hoïc ñaïo, sieâu thoaùt luaân hoài. Baát thöùc tu haønh loä ñaàu, taâm trung do döï. Ñaùo ö boån caûnh traø ñình leã Phaät, ngaãu kieán nhaát taêng nguy nhieân ñoan toïa. Dö naõi khaáu vaán, thò haø ñaïi ñöùc? Taêng vieát: Ngoâ thò du phöông thieàn hoøa töû daõ. Dö kieán thöû thuyeát baát thaéng hyû duyeät, toaïi töùc nghinh thænh quy gia, cuï bieän höông trai cuùng döôøng. Phaïn thöïc dó ngaät, baùi vaán thieàn sö. Ñeä töû duïc ñaøo sanh

飯食已訖，拜問禪師。弟子欲逃生死，不知依何法修。禪師問我，是何姓名，是何年紀。

töû, baát tri y haø phaùp tu. Thieàn sö vaán ngaõ, thò haø taùnh danh,

宗本答曰。弟子姓陳，名靜修，年十五歲

Toâng Boån ñaùp vieát, ñeä töû taùnh Traàn, danh Tónh Tu, nieân

也。禪師讚歎曰。年己幼而發心高，世之希有。陳善男子，一心寂靜聽吾所說。

thò haø nieân kyû. thaäp nguõ tueá daõ. Thieàn sö taùn thaùn vieát: Nieân kyû aáu nhi phaùt taâm cao, theá chi hy höõu. Traàn thieän nam töû, nhaát taâm tòch tónh thính ngoâ sôû thuyeát.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

唯有徑路修行，但念阿彌陀佛。宗本問。念阿彌陀佛，焉得便超生死乎。禪師答曰。信憑佛說，脫苦良方，無如念佛。若不念佛，生死難逃。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Duy höõu kinh loä tu haønh, ñaõn nieäm A-di-ñaø Phaät. Toâng Boån vaán: Nieäm A-di-ñaø Phaät, yeân ñaéc tieän sieâu sanh töû hoà? Thieàn sö ñaùp vieát: Tín baèng Phaät thuyeát, thoaùt khoå löông phöông, voâ nhö nieäm Phaät. Nhöôïc baát nieäm Phaät, sanh töû nan ñaøo.

問曰。念佛法門有何所出。

Vaán vieát: Nieäm Phaät phaùp moân höõu haø sôû xuaát?

答曰。念佛法門非止一經一教之中所載。

Ñaùp vieát: Nieäm Phaät phaùp moân phi chæ nhaát kinh nhaát

蓋大千恒沙經卷之內，無一不具念佛法門也。若依此法而修，决定往生淨土。問。念佛有幾許功德，可以往生淨土。答。若人以四天下七寶，供養佛及菩薩，緣覺，聲聞等，其福甚多。不如勸人念佛一聲，其福勝彼。問。一聲佛名，云何能勝。答。佛國往生論云。譬如有人，初生墮地，卽能一日行千里，足一千年，滿中七寶奉施於佛。不如有人，於後惡世能稱一聲阿彌陀佛，其福過彼。自念尙以如此，何兄勸人。

giaùo chi trung sôû taûi. Caùi ñaïi thieân haèng sa kinh quyeån chi noäi, voâ nhaát baát cuï nieäm Phaät phaùp moân daõ. Nhöôïc y thöû phaùp nhi tu, quyeát ñònh vaõng sanh Tònh ñoä. Vaán: Nieäm Phaät höõu kyû höùa coâng ñöùc, khaû dó vaõng sanh Tònh ñoä? Ñaùp: Nhöôïc nhaân dó töù thieân haï thaát baûo, cuùng döôøng Phaät, caäp Boà Taùt, Duyeân giaùc, Thanh vaên ñaúng, kyø phöôùc thaäm ña. Baát nhö khuyeán nhaân nieäm Phaät nhaát thanh, kyø phöôùc thaéng bæ. Vaán: Nhaát thanh Phaät danh, vaân haø naêng thaéng? Ñaùp: Phaät quoác Vaõng sanh luaän vaân. Thí nhö höõu nhaân, sô sanh ñoïa ñòa, töùc naêng nhaát nhaät haønh thieân lyù, tuùc nhaát thieân nieân, maõn trung thaát baûo, phuïng thí ö Phaät, baát nhö höõu nhaân, ö haäu aùc theá naêng xöng nhaát thanh A-diñaø Phaät, kyø phöôùc quaù bæ. Töï nieäm thöôïng dó nhö thöû, haø huoáng khuyeán nhaân.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Vaán: Phaät ñöùc tuy nhieân nhö thò. Phaøm phu toäi nghieäp

問。佛德雖然如是，凡夫罪業所多。云何一世念佛便得往生淨土。

sôû ña. Vaân haø nhaát theá nieäm Phaät tieän ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä?

答。十六觀經云。至心念南無阿彌陀佛一聲，滅八十億劫生死重罪。有人平生造五逆十惡，臨終十念阿彌陀佛，尙得往生。况一世齋戒念佛乎。

Ñaùp: Thaäp luïc quaùn kinh vaân: Chí taâm nieäm Nam moâ A-di-ñaø Phaät nhaát thanh, dieät baùt thaäp öùc kieáp sanh töû troïng toäi. Höõu nhaân bình sanh taïo nguõ nghòch, thaäp aùc, laâm chung thaäp nieäm A-di-ñaø Phaät, thöôïng ñaéc vaõng sanh. Huoáng nhaát theá trai giôùi nieäm Phaät hoà.

問。阿彌陀佛，何故有如是廣大功德，廣大行願。答。大阿彌陀經云。釋迦佛一日容顏異

Vaán: A-di-ñaø Phaät, haø coá höõu nhö thò quaûng ñaïi coâng ñöùc, quaûng ñaïi haïnh nguyeän. Ñaùp: Ñaïi A-di-ñaø kinh vaân: Thích-ca Phaät nhaát nhaät dung nhan dò thöôøng. Thò giaû A-nan quaùi nhi vaán chi. Phaät

常。侍者阿難恠而問之。佛言。善哉汝所問

ngoân: Thieän tai nhöõ sôû vaán giaû, thaéng ö cuùng döôøng nhaát

者，勝於供養一天下聲聞緣覺及布施諸天下人

thieân haï Thanh vaên, Duyeân giaùc caäp boá thí chö thieân nhaân

民，以至蜎飛蝡動之類。雖至累劫，猶百千萬億倍，不及所問功德。所以者何。以諸天帝王人民，乃至蜎飛蝡動之類，皆因汝所問而得度脫。以此觀之，是釋迦佛初欲說阿彌陀佛之時，其存於心而形

daân, dó chí quyeân phi nhuyeãn ñoäng chi loaïi. Tuy chí luïy kieáp, du baùch thieân vaïn öùc boäi, baát caäp sôû vaán coâng ñöùc. Sôû dó giaû haø? Dó chö thieân ñeá vöông nhaân daân, naõi chí quyeân phi nhuyeãn ñoäng chi loaïi, giai nhaân nhöõ sôû vaán, nhi ñaéc ñoä thoaùt. Dó thöû quaùn chi thò Thích-ca Phaät sô duïc thuyeát A-di-ñaø Phaät chi thôøi, kyø toàn ö taâm nhi hình ö saéc giaû. Dó dò ö bình nhaät, taéc A-di-ñaø Phaät, sôû dó caûm chö Phaät

於色者。以異於平日，則阿彌陀佛所以感諸佛

giaû, coá dó phi thöôøng. Huoáng ö caûm nhaát thieát chuùng sanh

者，固已非常。况於感一切眾生乎。

hoà.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

何則。觀其阿彌陀佛，初發願云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Haø taéc? Quaùn kyø A-di-ñaø Phaät, sô phaùt nguyeän vaân:

我至成佛時，名聲超十方。人天欣得聞，俱來生我剎。

Ngaõ chí thaønh Phaät thôøi.

... ... ...

地獄鬼畜生，亦生我剎中。

Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh.

是則，凡在三界，六道輪迴之內者，無所不度，可知矣。阿彌陀佛現在西方極樂世界，又在十方世界教化無央數人天，以至蜎飛蝡動之類。蜎飛者，謂微細蛆蟲也。若此者佛尚化度，况於人乎。阿彌陀佛又有願云。若稱我名必生我國。若不爾者，誓不作佛。是以廣度眾生，無有竆極。而人一念歸依，遂生其國。由此推之，念佛功德實不可思議也。阿彌陀佛又云。若有眾生，欲生我國，上品者，須用慈悲不殺，愛護含靈，具諸戒行，讀誦大乘，解第一義，諦理深明，供養三寶，孝敬雙

Danh thanh sieâu thaäp phöông. Nhaân thieân haân ñaéc vaên. Caâu lai sanh ngaõ saùt,

Dieäc sanh ngaõ saùt trung. Thò taéc, phaøm taïi tam giôùi luïc ñaïo luaân hoài chi noäi giaû, voâ sôû baát ñoä, khaû tri hyõ. A-di-ñaø Phaät hieän taïi Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi, höïu taïi thaäp phöông theá giôùi giaùo hoùa voâ öông soá nhaân thieân, dó chí quyeân phi nhuyeãn ñoäng chi loaïi. Quyeân phi giaû, vò vi teá phi truøng daõ. Nhuyeãn ñoäng giaû, vò vi teá thö truøng daõ. Nhöôïc thöû giaû Phaät thöôïng hoùa ñoä, huoáng ö nhaân hoà. A-di-ñaø Phaät, höïu höõu nguyeän vaân: Nhöôïc xöng ngaõ danh, taát sanh ngaõ quoác. Nhöôïc baát nhó giaû, theä baát taùc Phaät. Thò dó quaûng ñoä chuùng sanh, voâ höõu cuøng cöïc. Nhi nhaân nhaát nieäm quy y, toaïi sanh kyø quoác. Do thöû suy chi, nieäm Phaät coâng ñöùc, thaät baát khaû tö nghò daõ. A-di-ñaø Phaät höïu vaân: Nhöôïc höõu chuùng sanh, duïc sanh ngaõ quoác, thöôïng phaåm giaû, tu duïng töø bi baát saùt, aùi hoä haøm linh, cuï chö giôùi haïnh, ñoäc tuïng Ñaïi thöøa, giaûi ñeä nhaát nghóa, ñeá lyù thaâm minh, cuùng döôøng Tam baûo, hieáu

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

親，悲憐貧苦，教化有情，加持法食，普施鬼神，諸惡莫作，眾善奉行。若能如是念佛者，决定上品上生，直至成佛。

kính song thaân, bi laân baàn khoå, giaùo hoùa höõu tình, gia trì

其或力量未充，且自堅持齋戒，一心念佛。若能念念無閒，亦不在下品生矣。

Kyø hoaëc löïc löôïng vò sung, thaû töï kieân trì trai giôùi, nhaát

况此法門不揀賢愚，不擇貴賤，不在貧富，不分男女，不問老幼，不拘僧俗，不論久近，皆可念佛。念佛軌則亦以不拘，或高聲念，低聲念，流水念，頂禮念，攝心念，叅究念，觀想念，輪珠念，行道念，伷住立念，靜坐念，側臥念，默念，明念，千念，萬念，皆同一念，唯要决定信心，求生淨土。果能如是行持，何用別尋知識。可謂。

phaùp thöïc, phoå thí quyû thaàn, chö aùc maïc taùc, chuùng thieän phuïng haønh. Nhöôïc naêng nhö thò nieäm Phaät giaû, quyeát ñònh thöôïng phaåm thöôïng sanh, tröïc chí thaønh Phaät. taâm nieäm Phaät. Nhöôïc naêng nieäm nieäm voâ giaùn, dieäc baát taïi haï phaåm sanh hyõ. Huoáng thöû phaùp moân, baát giaûn hieàn ngu, baát traïch quyù tieän, baát taïi baàn phuù, baát phaân nam nöõ, baát vaán laõo aáu, baát caâu taêng tuïc, baát luaän cöûu caän, giai khaû nieäm Phaät. Nieäm Phaät quyõ taéc dieäc dó baát caâu, hoaëc cao thanh nieäm, ñeâ thanh nieäm, löu thuûy nieäm, ñaûnh leã nieäm, nhieáp taâm nieäm, tham cöùu nieäm, quaùn töôûng nieäm, luaân chaâu nieäm, haønh ñaïo nieäm, truï laäp nieäm, tónh toïa nieäm, traéc ngoïa nieäm, maëc nieäm, minh nieäm, thieân nieäm, vaïn nieäm, giai ñoàng nhaát nieäm, duy yeáu quyeát ñònh tín taâm, caàu sanh Tònh ñoä. Quaû naêng nhö thò haønh trì, haø duïng bieät taàm tri thöùc. Khaû vò:

行船盡在把梢人，達者同登安養國。宗本問曰。世閒之人多說家緣縈絆，世務纏身。且待老來，然後念佛。此等之人，唯願釋之。

Haønh thuyeàn taän taïi baû sao nhaân. Ñaït giaû ñoàng ñaêng An Döôõng quoác. Toâng Boån vaán vieát: Theá gian chi nhaân ña thuyeát gia duyeân oanh baùn, theá vuï trieàn thaân, thaû ñaõi laõo lai nhieân haäu nieäm Phaät. Thöû ñaúng chi nhaân, duy nguyeän thích chi.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

禪師曰。苦哉。苦哉。何等愚謬之言也。豈不見死心禪師云。世閒之人，財寶如山，妻妾滿室。日夜歡樂，他豈不要長生在世。争柰前程有限，暗裏相催，符到便行，不容遲滯。閻羅老死不順人情，無常鬼王有何靣目。且據諸人眼裏親見，耳裏親聞，前街後巷，親情眷屬，朋友兄弟，強壯後生，死卻多少。豈不聞古人云。莫待老來方學道，孤墳盡是少年人。又云。自從早年，索養妻子。經營家計，受

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thieàn sö vieát: Khoå tai! Khoå tai! Haø ñaúng ngu maäu chi ngoân daõ. Khôûi baát kieán Töû Taâm thieàn sö vaân: Theá gian chi nhaân, taøi baûo nhö sôn, theâ thieáp maõn thaát, nhaät daï hoan laïc, tha khôûi baát yeáu tröôøng sanh taïi theá. Tranh naïi tieàn trình höõu haïn, aùm lyù töông thoâi, phuø ñaùo tieän haønh, baát dung trì treä. Dieâm La laõo töû baát thuaän nhaân tình, voâ thöôøng quyû vöông höõu haø dieän muïc? Thaû cöù chö nhaân nhaõn lyù thaân kieán, nhó lyù thaân vaên, tieàn nhai haäu haïng, thaân tình quyeán thuoäc, baèng höõu huynh ñeä, cöôøng traùng haäu sanh, töû khöôùc ña thieåu. Khôûi baát vaên coå nhaân vaân: Maïc ñaõi laõo lai phöông hoïc ñaïo. Coâ phaàn taän thò thieáu nieân nhaân. Höïu vaân: Töï tuøng taûo nieân, saùch döôõng theâ töû, kinh

盡萬千辛苦。忽然三寸氣斷，未免一旦皆休。

doanh gia keá, thoï taän vaïn thieân taân khoå. Hoát nhieân tam

若是孝順兒孫，齋得幾僧，看得部經，燒得陌

thoán khí ñoaïn, vò mieãn nhaát ñaùn giai höu. Nhöôïc thò hieáu

紙。春三秋九，做得碗羹飯，哭得幾聲。猶是記憶爺娘。

thuaän nhi toân, trai ñaéc kyû taêng, khaùn ñaéc boä kinh, thieâu ñaéc maïch chæ. Xuaân tam, Thu cöûu, toá ñaéc uyeån canh phaïn, khoác ñaéc kyû thanh, do thò kyù öùc gia nöông.

若是不肖之子，父母方死，骨頭未冷。作撻

Nhöôïc thò baát tieáu chi töû, phuï maãu phöông töû, coát ñaàu

財產，出賣田圓，恣意作樂。以此較之，著甚

vò laõnh. Taùc thaùc taøi saûn, xuaát maïi ñieàn vieân, töù yù taùc laïc.

麽急。兒孫自有兒孫福，莫與兒孫作遠憂。復引古德云。

Dó thöû giaùc chi, tröôùc thaäm ma caáp. Nhi toân töï höõu nhi toân phöôùc, maïc döõ nhi toân taùc vieãn öu. Phuïc daãn coå ñöùc vaân:

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

冷笑富家翁，營生恾似箭。囤內米生蟲，

Laõnh tieáu phuù gia oâng.

庫中錢爛貫，日裏把秤稱，夜閒點燈算。形骸如偎儡，

Khoá trung tieàn laïn quaùn.

莫教繩索斷。

Maïc giaùo thaèng saùch ñoaïn.

死心，如此苦口勸人。曾許儞，且做世業，待老來方念佛乎。當思人生在世，能有幾時。石火電光，貶眼便過。趂此未老無病之前，抖擻身心，撥棄塵事。得一日光景，念一日佛名。得一時工夫，修一時淨業。由他臨命終時，好死惡死。只要我之盤纏，預辯了也。我之前程，穩穩當當了也。若不如此，後悔難追，思之，思之。

Doanh sanh mang tôï tieãn. Ñoän noäi meã sanh truøng.

Nhaät lyù baû söùng xöng. Daï gian ñieåm ñaêng toaùn. Hình haøi nhö oâi loãi.

Töû taâm, nhö thöû khoå khaåu khuyeán nhaân. Taèng höùa neã, thaû toá theá nghieäp, ñaõi laõo lai phöông nieäm Phaät hoà. Ñöông tö nhaân sanh taïi theá, naêng höõu kyû thôøi. Thaïch hoûa ñieän quang, bieám nhaõn tieän quaù. Saán thöû vò laõo voâ beänh chi tieàn, ñaåu taåu thaân taâm, baùt khí traàn söï. Ñaéc nhaát nhaät quang caûnh, nieäm nhaát nhaät Phaät danh. Ñaéc nhaát thôøi coâng phu, tu nhaát thôøi tònh nghieäp. Do tha laâm maïng chung thôøi, haûo töû oá töû. Chæ yeáu ngaõ chi baøn trieàn, döï bieän lieãu giaû. Ngaõ chi tieàn trình, oån oån ñöông ñöông lieãu daõ. Nhöôïc baát nhö thöû, haäu hoái nan mieãn, tö chi, tö chi.

且喜。彌陀甚易念，淨土甚易生。世人雖

Thaû hyû, Di-ñaø thaäm dò nieäm, Tònh ñoä thaäm dò sanh. Theá

然，難免營辯家緣。亦須早晚焚香念佛。况此

nhaân tuy nhieân, nan mieãn doanh bieän gia duyeân. Dieäc tu

念佛法門人皆可以通行。譬如千年暗室，一燈

taûo vaõn phaàn höông nieäm Phaät. Huoáng thöû nieäm Phaät phaùp moân nhaân giai khaû dó thoâng haønh. Thí nhö thieân nieân aùm

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

照之則爲明矣。故雖殺牛屠馬之人，放下屠刀，亦可以修。所以修者不難，亦不妨一切俗事。在官

QUYEÅN THÖÔÏNG

thaát, nhaát ñaêng chieáu chi taéc vi minh hyõ. Coá tuy saùt ngöu ñoà maõ chi nhaân, phoùng haï chöõ ñao, dieäc khaû dó tu. Sôû dó tu giaû baát nan. Dieäc baát phöôøng nhaát thieát tuïc söï. Taïi quan giaû, baát phöôøng chöùc nghieäp. Taïi só giaû baát

者，不妨職業。在士者，不妨修讀。在商賈，

phöôøng tu ñoäc. Taïi thöông coå baát phöôøng phieán maïi. Taïi

不妨販賣。在農夫，不妨耕種。在婦人，不妨

noâng phu baát phöôøng canh chuûng. Taïi phuï nhaân baát phöôøng

女工。在公門，不妨事上。在僧嵞徒，不妨叅禪。凡一切所爲，皆不相妨。

nöõ coâng. Taïi coâng moân, baát phöôøng söï thöôïng. Taïi taêng ñoà, baát phöôøng tham thieàn. Phaøm nhaát thieát sôû vi, giai baát töông phöôøng.

或在晨昏禮念，或在忙裏偂閑。每日或念

Hoaëc taïi thaàn hoân leã nieäm, hoaëc taïi mang lyù tieån nhaøn.

千聲百聲，或念三五百聲，或念十聲，唯要回

Moãi nhaät hoaëc nieäm thieân thanh baùch thanh, hoaëc nieäm tam

向發願，願往西方。誠能如是，决定往生矣。陳善男子。儞若齋戒精嚴，一心念佛。不生淨土者，某甲當墮拔舌地獄。我見禪師發誓深重，是則驚騤拜，蒙感開示念佛法門也。禪師曰。若言淨土教門，億劫之中，說不能盡。是以略舉數言耳。

nguõ baùch thanh, hoaëc nieäm thaäp thanh, duy yeáu hoài höôùng phaùt nguyeän, nguyeän vaõng Taây phöông. Thaønh naêng nhö thò, quyeát ñònh vaõng sanh hyõ. Traàn thieän nam töû! Nhó nhöôïc trai giôùi tinh nghieâm, nhaát taâm nieäm Phaät, baát sanh Tònh ñoä giaû, moã giaùp ñöông ñoïa Baït thieät ñòa nguïc. Ngaõ kieán thieàn sö phaùt theä thaâm troïng, thò taéc kinh quyø baùi, moâng caûm khai thò nieäm Phaät phaùp moân daõ. Thieàn sö vieát: Nhöôïc ngoân Tònh ñoä giaùo moân, öùc kieáp chi trung thuyeát baát naêng taän. Thò dó löôïc cöû soå ngoân nhó.

古德云。上士一决一切了，中下多聞多不信。

Coå ñöùc vaân: Thöôïng só nhaát quyeát nhaát thieát lieãu. Trung haï ña vaên ña baát tín.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

誠哉是言也。夫眞信修行之士，要生西方淨土，不是說了便休。須是把做一件大事相似。若是信得及便從今日去，發大勇猛，發大精進，莫問會與不會，見性不見性，但只執持一句。南無阿彌陀佛。如靠著一座須彌山，搖撼不動。只此一念是汝本師。只此一念卽是化佛。只此一念是破地獄之猛將。只此一念是斬羣邪之寶劍。只此一念是開黑暗之明燈。只此一念是渡苦海之大船。只此一念是脫生死之良方。只此一念是出三界之徑路。只此一念是本性彌陀。只此一念是唯心淨土。但只要記得，這一句阿彌陀佛在念，莫教失落。念念常現前，念念不離心。無事也如是念，有事也如是念。安樂也如是念，病苦也如是念。生也如是念，死也如是念。如是一念分明，又何必問人覓歸程乎。可謂。一句彌陀無别念，不勞彈指到西方。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thaønh tai thò ngoân daõ. Phuø chaân tín tu haønh chi só, yeáu sanh Taây phöông Tònh ñoä, baát thò thuyeát lieãu tieän höu. Tu thò baû toá nhaát kieän ñaïi söï töông töï. Nhöôïc thò tín ñaéc caäp tieän tuøng kim nhaät khöù, phaùt ñaïi duõng maõnh, phaùt ñaïi tinh taán, maïc vaán hoäi döõ baát hoäi, kieán taùnh baát kieán taùnh, ñaõn chæ chaáp trì nhaát cuù: Nam-moâ A-di-ñaø Phaät. Nhö khaùo tröôùc nhaát toøa Tu-di sôn, dieâu haùm baát ñoäng, chæ thöû nhaát nieäm, thò nhöõ boån sö. Chæ thöû nhaát nieäm, töùc thò Hoùa Phaät. Chæ thöû nhaát nieäm, thò phaù ñòa nguïc chi maõnh töôùng. Chæ thöû nhaát nieäm, thò traûm quaàn taø chi baûo kieám. Chæ thöû nhaát nieäm, thò khai haéc aùm chi minh ñaêng. Chæ thöû nhaát nieäm, thò ñoä khoå haûi chi ñaïi thuyeàn. Chæ thöû nhaát nieäm, thò thoaùt sanh töû chi löông phöông. Chæ thöû nhaát nieäm, thò xuaát tam giôùi chi kinh loä. Chæ thöû nhaát nieäm, thò boån taùnh Di-ñaø. Chæ thöû nhaát nieäm, thò duy taâm Tònh ñoä. Ñaõn chæ yeáu kyù ñaéc, giaù nhaát cuù A-di-ñaø Phaät taïi nieäm, maïc giaùo thaát laïc. Nieäm nieäm thöôøng hieän tieàn, nieäm nieäm baát ly taâm. Voâ söï daõ nhö thò nieäm, höõu söï daõ nhö thò nieäm. An laïc daõ nhö thò nieäm. Beänh khoå daõ nhö thò nieäm. Sanh daõ nhö thò nieäm, töû daõ nhö thò nieäm. Nhö thò nhaát nieäm phaân minh, höïu haø taát vaán nhaân mòch quy trình hoà? Khaû vò: Nhaát cuù Di-ñaø voâ bieät nieäm. Baát lao ñaøn chæ ñaùo Taây phöông.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

禪師叮嚀再告曰。陳善男子。今將十法戒之法，付囑與汝。汝將此法，亦以開示後人。精進修行，同成佛果。宗本答曰。用廣發揮於後世，庶幾有補於將來。禪師曰。善哉。善哉。十法戒者。佛法戒，菩薩法戒，緣覺法戒，聲聞法戒，天法戒，人法戒，修羅法戒，餓鬼法戒，畜生法戒，地獄法戒。夫十法戒者，一心具足。隨造隨受。據儞所作因，還儞所作果。是以善行惡行，世閒之因也。三界六道，世閒之果也。持戒念佛，出世閒之果也。淨土成佛，出世閒之果也。人天路上，作福爲先。生死海中，念佛第一。今有欲快樂人天，而不修福。欲出離生死，而不念佛。是猶鳥無翼而欲飛，木無根而欲茂，然可得哉。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thieàn sö ñinh ninh taùi caùo vieát: Traàn thieän nam töû, kim töông thaäp phaùp giôùi chi phaùp, phoù chuùc döõ nhöõ. Nhöõ töông thöû phaùp, dieäc dó khai thò haäu nhaân. Tinh taán tu haønh, ñoàng thaønh Phaät quaû. Toâng Boån ñaùp vieát: Duïng quaûng phaùt huy ö haäu theá, thöù kyû höõu boå ö töông lai. Thieàn sö vieát: Thieän tai, thieän tai. Thaäp phaùp giôùi giaû: Phaät phaùp giôùi, Boà Taùt phaùp giôùi, Duyeân giaùc phaùp giôùi, Thanh vaên phaùp giôùi, Thieân phaùp giôùi, Nhaân phaùp giôùi, Tula phaùp giôùi, Ngaï quyû phaùp giôùi, Suùc sanh phaùp giôùi, Ñòa nguïc phaùp giôùi. Phuø thaäp phaùp giôùi giaû, nhaát taâm cuï tuùc. Tuøy taïo tuøy thoï, cöù nhó sôû taùc nhaân, hoaøn nhó sôû taùc quaû. Thò dó thieän haønh aùc haønh theá gian chi nhaân daõ. Tam giôùi luïc ñaïo, theá gian chi quaû daõ. Trì giôùi nieäm Phaät, xuaát theá gian chi nhaân daõ. Tònh ñoä thaønh Phaät, xuaát theá gian chi quaû giaû. Nhaân thieân loä thöôïng taùc phöôùc vi tieân. Sanh töû haûi trung, nieäm Phaät ñeä nhaát. Kim höõu duïc khoaùi laïc nhaân thieân, nhi baát tu phöôùc. Duïc xuaát ly sanh töû, nhi baát nieäm Phaät. Thò do ñieåu voâ döïc nhi duïc phi, moäc voâ caên duïc maäu, nhieân khaû ñaéc tai. Yeáu töông nieäm Phaät vi chaùnh nhaân, taùc phöôùc vi trôï

要將念佛爲正因，作福爲助道。福慧雙修，成等正覺。所以因該果海，果徹因源，因

ñaïo. Phöôùc hueä song tu, thaønh ñaúng chaùnh giaùc. Sôû dó nhaân

果無差，始終不眛。何以故。形直影端，聲和

chung baát muoäi. Haø dó coá? Hình tröïc aûnh ñoan, thanh hoøa

cai quaû haûi, quaû trieät nhaân nguyeân, nhaân quaû voâ sai, thuûy

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

響順。應知因實，果則不虛。如今是人臨終是果。作惡而惡境現前。念佛而佛界自至。豈不見華嚴經云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

höôûng thuaän. Öng tri nhaân thaät, quaû taéc baát hö. Nhö kim thò nhaân, laâm chung thò quaû. Taùc aùc, nhi aùc caûnh hieän tieàn. Nieäm Phaät, nhi Phaät giôùi töï chí. Khôûi baát kieán Hoa Nghieâm kinh vaân:

若人欲了知，三世一切佛。

Nhöôïc nhaân duïc lieãu tri.

應觀法戒性，

Öng quaùn phaùp giôùi taùnh.

一切唯心造。

Nhaát thieát duy taâm taïo.

是也。宗本問曰。依何法修，得到佛法果。禪師曰。當知六道眾生皆有佛性眞如平等。一體同觀如諸佛想，如父母想。無問寃親，悉皆濟度。盡未來世，行普賢行。能於此法而修，卽與諸佛齊等。問。依何法修，得到菩薩法界。答。布施度慳貪。持戒度毀犯。忍辱度瞋恚。精進度懈怠。禪定度昏散。智慧度愚癡。能依此法而修，卽與菩薩同等。問。依何法修，只到緣覺法界。答。中乘之人，樂獨善寂。雖知諸因緣，不行普度。是以只到緣覺法界。

Tam theá nhaát thieát Phaät.

Thò daõ. Toâng Boån vaán vieát: Y haø phaùp tu, ñaéc ñaùo Phaät phaùp quaû? Thieàn sö vieát: Ñöông tri luïc ñaïo chuùng sanh, giai höõu Phaät taùnh chaân nhö bình ñaúng. Nhaát theå ñoàng quaùn nhö chö Phaät töôûng, nhö phuï maãu töôûng. Voâ vaán oan thaân, taát giai teá ñoä. Taän vò lai theá, haønh Phoå Hieàn haïnh. Naêng ö thöû phaùp nhi tu, töùc döõ chö Phaät teà ñaúng. Vaán: Y haø phaùp tu, ñaéc ñaùo Boà Taùt phaùp giôùi. Ñaùp: Boá thí ñoä xan tham. Trì giôùi ñoä huûy phaïm. Nhaãn nhuïc ñoä saân nhueá. Tinh taán ñoä giaûi ñaõi. Thieàn ñònh ñoä hoân taùn. Trí hueä ñoä ngu si. Naêng y thöû phaùp nhi tu, töùc döõ Boà Taùt ñoàng ñaúng. Vaán: Y haø phaùp tu, chæ ñaùo Duyeân giaùc phaùp giôùi? Ñaùp: Trung thöøa chi nhaân, nhaïo ñoäc thieän tòch. Tuy tri chö phaùp nhaân duyeân, baát haønh phoå ñoä. Thò dó chæ ñaùo Duyeân giaùc phaùp giôùi.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Vaán: Y haø phaùp tu chæ trí Thanh vaên phaùp giôùi?

問。依何法修，只致聲聞法界。答。小乘之人，怕怖生死如獞獐跳，不顧後羣。欲速出三界，自求涅槃。是以只到聲聞法

Ñaùp: Tieåu thöøa chi nhaân, phaï boá sanh töû nhö ñoàng chöông khieâu, baát coá haäu quaàn. Duïc toác xuaát tam giôùi, töï caàu Nieát-baøn. Thò dó chæ ñaùo Thanh vaên phaùp giôùi.

界。

Vaán: Y haø phaùp tu chæ sanh Thieân ñaïo?

問。依何法修，只生天道。

Ñaùp: Tu thaäp thieän nghieäp, ñaéc sanh thieân phaùp giôùi.

答。修十善業，得生天法界。

Vaán: Y haø phaùp tu phuïc ñaéc nhaân luaân? Ñaùp: Nguõ giôùi kieân trì, ñaéc sanh nhaân phaùp giôùi.

問。依何法修，復得人倫。

Vaán: Taïo haø toäi nghieäp ñoïa laïc tu-la?

答。五戒堅持，得生人法界。問。造何罪業，墮落修羅。

Ñaùp: Nhöôïc nhaân tuy tu thieän nghieäp, thöôøng hoaøi thaéng phuï saân maïn chi taâm, ñoïa taïi tu-la phaùp giôùi. Vaán: Taïo haø aùc nghieäp ñoïa laïc ngaï quyû?

答。若人雖修善業，常懷勝負瞋慢之心，墮

Ñaùp: Xan tham baát xaû, maïn chuùng ñoäc thöïc, ñoïa taïi ngaï

在修羅法界。問。造何惡業，墮落餓鬼。

quyû phaùp giôùi. Vaán: Taïo haø aùc nghieäp ñoïa laïc suùc sanh?

答。慳貪不捨，慢眾獨食，墮在餓鬼法界。問。造何惡業，墮落畜生。

Ñaùp: Taïo taùc ngu si taø aùc chi nghieäp, quyeát ñoïa suùc sanh phaùp giôùi. Vaán: Taïo haø aùc nghieäp ñoïa laïc ñòa nguïc?

答。造作愚癡邪惡之業，决墮畜生法界。問。造何惡業，墮落地獄。

Ñaùp: Huûy baùng Tam baûo, taïo taùc chuùng aùc, ñònh ñoïa ñòa nguïc phaùp giôùi.

答。毀謗三寶，造作眾惡，定墮地獄法界。此上十法界者，蓋隨人所作所修。

Thöû thöôïng thaäp phaùp giôùi giaû, caùi tuøy nhaân sôû taùc sôû tu.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

宗本頂禮，謝師曰。若非宿生慶幸，焉得遇於明師開示也。禪師告辭而又曰。汝若有疑未决，可看蓮宗寶鑑，淨土指歸，龍舒淨土文，萬善獞同歸集，智者大師十疑論，天如則禪師或問，神棲安養賦，淨土决疑論。凡所讚揚淨土經教者，皆可看之。宗本曰。恭禀師命，信受奉行。出家叅學事理，文長不錄。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Toâng Boån ñaûnh leã, taï sö vieát: Nhöôïc phi tuùc sanh khaùnh haïnh, yeân ñaéc ngoä ö minh sö khai thò daõ. Thieàn sö caùo töø, nhi höïu vieát: Nhöõ nhöôïc höõu nghi vò quyeát, khaû khaùn Lieân Toâng Baûo Giaùm, Tònh ñoä chæ quy, Long Thö Tònh ñoä vaên, Vaïn thieän ñoàng quy taäp, Trí Giaû Ñaïi sö thaäp nghi luaän, Thieân Nhö Taéc Thieàn sö hoaëc vaán, Thaàn Theâ An Döôõng phuù, Tònh ñoä quyeát nghi luaän. Phaøm sôû taùn döông Tònh ñoä kinh giaùo giaû, giai khaû khaùn chi. Toâng Boån vieát: Cung baåm sö maïng, tín thoï phuïng haønh. Xuaát gia tham hoïc söï lyù, vaên tröôøng baát luïc.

4. Treân ñöôøng caàu thaày hoïc ñaïo(1)

oâng Boån toâi sanh ôû nhaø hoï Traàn nôi xöù Töù Minh, nhôø ôn cha meï nuoâi döôõng vaø röôùc thaày daïy doã töø nhoû. Ñeán luùc vaøo tröôøng ñeøn saùch, cha nghieâm huaán, thaày chæ baûo, neân cuõng hieåu thoâng ñöôïc vaên chöông leã nghóa. Naêm 15 tuoåi, coù ngöôøi anh hoï laø Huû Moäc,(2) nhaân coù beänh nheï maø qua ñôøi, thi theå coøn ñaët nôi nhaø troáng. Toâi (1)

Baøi naøy laø lôøi töï thuaät cuûa ngaøi Toâng Boån, ghi laïi luùc môùi phaùt taâm xuaát gia tu taäp vaø gaëp thaày daãn daét, nhôø ñoù môùi tænh ngoä vaø ñaéc nhaäp phaùp moân nieäm Phaät vôùi Möôøi phaùp giôùi. (2) Nguyeân vaên laø Huû Moäc xöû só. Xöû só laø nhöõng ngöôøi coù hoïc nhöng vì lyù do naøo ñoù khoâng muoán tham gia vieäc ñôøi, cuõng coù nghóa nhö aån só, cö só. Huû Moäc coù leõ laø teân hieäu chöù khoâng phaûi teân thaät. Ngöôøi naøy töï cho raèng thaân mình khoâng ra giuùp ñôøi, cuõng nhö caây goã muïc chaúng laøm ñöôïc gì, môùi töï xöng laø Huû Moäc xöû só.

ñi ngang qua cöûa, thaáy caùi thaân töù ñaïi(1) cuûa anh mình thì sôï seät, lo buoàn, töï than raèng: “OÂi! Hình töôùng ôû ñôøi khoâng heà beàn chaéc, maïng soáng chæ nhö ngoïn ñeøn tröôùc gioù. Voâ thöôøng xaûy tôùi, troán traùnh khoù thay!” Lieàn muoán xuaát gia hoïc ñaïo, caàu ñöôïc sieâu thoaùt luaân hoài. Nhöng chaúng bieát khôûi söï tu haønh nhö theá naøo, neân loøng coøn do döï. Lieàn ñeán ngoâi chuøa nhoû trong vuøng maø leã Phaät. Boãng gaëp moät vò taêng ñang ngoài thaúng löng daùng (1)

Caùi thaân töù ñaïi: Theo quan nieäm xöa thì thaân theå con ngöôøi hôïp bôûi boán chaát, goïi laø boán ñaïi hay töù ñaïi. Boán ñaïi aáy laø: 1. Ñòa ñaïi, hay chaát ñaát, cuõng chæ chung nhöõng yeáu toá thuoäc veà theå raén. 2. Thuûy ñaïi, hay chaát nöôùc, cuõng chæ chung nhöõng yeáu toá thuoäc veà theå loûng. 3. Hoûa ñaïi, hay chaát löûa, cuõng chæ chung nhöõng yeáu toá thuoäc veà söùc noùng, hôi aám. 4. Phong ñaïi, hay chaát gioù, cuõng chæ chung nhöõng yeáu toá thuoäc veà söï chuyeån ñoäng. Khi boán ñaïi tan raõ thì thaân xaùc con ngöôøi khoâng coøn toàn taïi nöõa.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

veû uy nghi, toâi lieàn cuùi ñaàu laøm leã thöa hoûi raèng: “Ñaïi ñöùc laø ai?”

Toâng Boån laïi hoûi: “Phaùp moân nieäm Phaät naøy do ñaâu maø coù?”

Vò taêng ñaùp: “Toâi laø ngöôøi tu thieàn(1) ñi du phöông.”(2)

Thieàn sö ñaùp: “Phaùp moân nieäm Phaät chaúng phaûi chæ coù daïy trong moät kinh maø thoâi. Trong voâ soá kinh ñieån, khoâng coù kinh naøo laïi chaúng noùi ñuû veà phaùp moân nieäm Phaät. Neáu y theo pheùp naøy maø tu, chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh veà Tònh ñoä.”

Toâi nghe ñöôïc lôøi aáy, möøng khoân keå xieát. Töùc thì thænh vò taêng aáy veà nhaø, saém ñuû höông hoa vaø caùc thöù vaät thöïc cuùng döôøng. Leã cuùng döôøng ñaõ xong, toâi quyø laïy thieàn sö maø thöa hoûi raèng: “Ñeä töû muoán thoaùt khoûi voøng sanh töû, chöa bieát neân tu theo phaùp gì?” Thieàn sö lieàn hoûi roõ hoï teân vaø tuoåi taùc. Toâng Boån naøy thöa raèng: “Ñeä töû hoï Traàn, teân laø Tónh Tu, naêm nay ñöôïc möôøi laêm tuoåi.” Thieàn sö khen ngôïi raèng: “Tuoåi coøn nhoû maø phaùt taâm cao, thaät laø ít coù trong ñôøi! Naøy thieän nam töû hoï Traàn, haõy giöõ moät loøng tòch tónh maø nghe ta noùi ñaây: Duy coù moät phaùp tu thaúng taét laø chæ caàn nieäm ñöùc Phaät A-di-ñaø maø thoâi.” Toâng Boån naøy hoûi laïi: “Nieäm Phaät A-di-ñaø coù theå vöôït thoaùt ñöôïc sanh töû hay sao? Thieàn sö ñaùp: “Cöù tin theo lôøi Phaät daïy thì trong caùc phaùp tu thoaùt khoå, chaúng phaùp naøo baèng nieäm Phaät. Neáu chaúng nieäm Phaät, khoù maø vöôït thoaùt ñöôïc sanh töû.”

Laïi hoûi: “Coâng ñöùc nieäm Phaät ñöôïc bao nhieâu maø coù theå vaõng sanh veà Tònh ñoä?” Ñaùp raèng: “Neáu coù ngöôøi ñem baûy moùn baùu trong boán coõi thieân haï(1) maø cuùng döôøng chö Phaät, Boà Taùt, Duyeân giaùc, Thanh vaên, La haùn, phöôùc ñöùc raát nhieàu. Nhö coù ngöôøi khuyeân ngöôøi khaùc nieäm Phaät moät tieáng, phöôùc ñöùc laïi coøn nhieàu hôn theá nöõa.” Laïi hoûi: “Nieäm Phaät moät tieáng, laøm sao phöôùc ñöùc laïi coù theå nhieàu hôn?” Thieàn sö ñaùp: “Saùch Vaïn thieän ñoàng quy daãn lôøi trong Trí luaän noùi raèng:(2) ‘Ví nhö coù ngöôøi vöøa sanh ra rôi xuoáng ñaát ñaõ coù theå ñi ñöôïc moãi ngaøy ngaøn daëm, ñi nhö vaäy troïn ngaøn naêm, duøng heát thaûy baûy moùn baùu trong caùc coõi theá giôùi mình ñaõ ñi qua maø daâng cuùng Phaät, cuõng khoâng baèng coù ngöôøi ôû ñôøi aùc tröôïc veà sau xöng nieäm ñöôïc moät caâu (1)

(1)

Nguyeân vaên laø “thieàn hoøa töû du phöông”. Caùch duøng “thieàn hoøa töû” ôû ñaây cuõng gioáng nhö “thieàn taêng”. Töø ñieån Ñinh Phuùc Baûo ghi: “Thieàn hoøa, cuõng vieát laø thieàn hoøa töû. Thieàn hoøa töùc laø ngöôøi tham thieàn.” (禪和, 又曰禪和子。禪和者,參禪之人也。- Thieàn hoøa, höïu vieát thieàn hoøa töû. Thieàn hoøa giaû, tham thieàn chi nhaân daõ.) (2) Du phöông: ñi nhieàu nôi. Vò taêng du phöông laø ngöôøi choïn caùch du hoùa khaép nôi, vöøa ñeå hoùa ñoä nhöõng keû höõu duyeân, vöøa ñeå tham hoïc vôùi nhöõng baäc cao taêng thaïc ñöùc.

Boán coõi thieân haï: Chæ chung coõi theá gian naøy. Theo quan nieäm xöa laø goàm coù boán chaâu: 1. Phöông baéc laø Caâu-loâ chaâu, 2. Phöông nam laø Thieäm-boä chaâu, 3. Phöông ñoâng laø Thaéng thaàn chaâu, 4. Phöông taây laø Ngöu-hoùa chaâu. (2) Nguyeân vaên ghi laø “Phaät quoác Vaõng sanh luaän”. Tuy nhieân, cho ñeán nay chuùng toâi chöa bieát coù boä luaän naøo mang teân naøy, nhöng thöïc söï coù tìm ñöôïc ñoaïn trích daãn treân ñaây trong saùch Vaïn thieän ñoàng quy, noùi laø trích töø boä Trí luaän. Coù leõ ñaây laø nhaàm laãn cuûa ngöôøi bieân soaïn Quy nguyeân tröïc chæ. Vì theá chuùng toâi xin ñieàu chænh laïi ñeå taïo söï deã daøng cho quyù ñoäc giaû naøo muoán tra khaûo caùc vaên baûn goác.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Nam moâ A-di-ñaø Phaät. Phöôùc cuûa ngöôøi nieäm Phaät coøn hôn caû phöôùc cuûa ngöôøi kia. Töï mình nieäm Phaät coøn ñöôïc nhö theá, huoáng chi coøn khuyeân ngöôøi khaùc nieäm?” Laïi hoûi: “Tuy bieát laø ñöùc ñoä cuûa Phaät lôùn lao nhö theá, nhöng keû phaøm phu nghieäp aùc voán ñaõ nhieàu, laøm sao chæ nieäm Phaät trong moät ñôøi maø coù theå vaõng sanh veà Tònh ñoä?” Ñaùp: “Kinh Thaäp luïc quaùn(1) noùi: “Chí taâm nieäm moät tieáng Nam moâ A-di-ñaø Phaät coù theå dieät ñöôïc toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû. Coù ngöôøi troïn ñôøi taïo naêm toäi nghòch,(2) laøm möôøi ñieàu aùc,(3) nhöng luùc laâm chung nieäm ñöôïc möôøi caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät coøn ñöôïc vaõng sanh. Huoáng chi ngöôøi troïn ñôøi aên chay, giöõ giôùi vaø nieäm Phaät?” Toâng Boån laïi hoûi: “Do ñaâu maø ñöùc Phaät A-di-ñaø laïi coù coâng ñöùc vaø haïnh nguyeän roäng lôùn nhö vaäy?” Ñaùp: “Long Thö Taêng Quaûng Tònh ñoä vaên(4) coù daãn kinh (1)

Thaäp Luïc Quaùn Kinh, töùc laø Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät Kinh. Naêm toäi nghòch, hay nguõ nghòch: Naêm toäi ñöôïc xem laø naëng neà nhaát, ngoã nghòch nhaát, vaø vì theá maø quaû baùo cuõng naëng neà nhaát. Ñoù laø: 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-la-haùn, 4. Phaù hoøa hôïp taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu. (3) Möôøi ñieàu aùc, hay thaäp aùc, ngöôïc laïi vôùi möôøi ñieàu thieän hay thaäp thieän. Möôøi ñieàu aùc laø: 1. Saùt sanh, 2. Troäm cöôùp, 3. Taø daâm, 4. Noùi doái, 5. Noùi hai löôõi, ñaâm thoïc, 6. Noùi ñieàu aùc, gaây toån haïi 7. Noùi lôøi trau chuoát, 8. Tham duïc, 9. Saân nhueá, 10. Si meâ, taø kieán. (4) Nguyeân taùc ghi laø “Ñaïi A-di-ñaø kinh vaân...”, nhöng chuùng toâi tìm thaáy chính xaùc laø nguyeân vaên ñoaïn trích daãn ôû ñaây ñöôïc trích laïi töø Long Thö Taêng Quaûng Tònh ñoä vaên (龍舒增廣淨土文) cuûa Vöông Nhaät Höu ñôøi Toáng, neân ñaõ coù ñieàu chænh ñeå deã daøng hôn cho söï tra cöùu. Trong Phaät thuyeát Ñaïi A-di-ñaø kinh (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 12, trang 326, soá hieäu 364), noäi dung cuûa trích ñoaïn naøy ñöôïc trình baøy ôû phaàn thöù hai: A-nan phaùt vaán (阿難發問分第二 – A-nan phaùt vaán ñeä nhò phaàn), nhöng kinh vaên coù moät vaøi khaùc bieät nhoû. (2)

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñaïi A-di-ñaø(1) noùi raèng: ‘Moät ngaøy noï, ñöùc Phaät Thíchca dung nhan khaùc thöôøng. Thò giaû(2) laø A-nan laáy laøm laï, beøn thöa hoûi. Phaät daïy raèng: ‘Laønh thay caâu hoûi cuûa nhaø ngöôi, coøn hôn laø cuùng döôøng cho caùc vò Thanh vaên vaø Duyeân giaùc trong moät coõi thieân haï, cuøng laø boá thí cho chö thieân, nhaân daân, cho ñeán nhöõng loaøi chuùng sanh nhoû beù nhaát. Daàu cho traûi qua raát nhieàu kieáp cuùng döôøng vaø boá thí nhö vaäy, laïi ñem coâng ñöùc aáy nhaân leân gaáp traêm, ngaøn, muoân, öùc laàn, cuõng chaúng baèng coâng ñöùc cuûa caâu hoûi naøy. Taïi sao vaäy? Bôûi vì chö thieân, vua chuùa, nhaân daân, cho ñeán nhöõng loaøi chuùng sanh nhoû beù nhaát ñeàu seõ do nôi caâu hoûi naøy maø ñöôïc ñoä thoaùt.’ “Theo ñoù suy ra, ñaây chính laø luùc Phaät Thích-ca muoán khôûi thuyeát veà ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ngaøi vöøa khôûi leân ñieàu aáy trong taâm, maø ñaõ hieän ra veû maët khaùc vôùi ngaøy thöôøng, thì moái giao caûm cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø ñoái vôùi chö Phaät ñaõ laø phi thöôøng, huoáng chi laø choã giao caûm vôùi heát thaûy chuùng sanh. “Vì sao vaäy? Xeùt theo lôøi phaùt nguyeän ban sô cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø coù noùi raèng: Nguyeän khi ta thaønh Phaät. Danh vang khaép möôøi phöông. Trôøi, ngöôøi vui ñöôïc nghe. Cuøng sanh veà nöôùc Phaät. ... ... ... (1)

Töùc laø kinh Voâ löôïng Thoï. Thò giaû: ngöôøi ñeä töû thöôøng xuyeân theo haàu beân caïnh moät vò thaày, ñeå phuïc vuï nhöõng coâng vieäc thöôøng ngaøy cuõng nhö ñeå thaày sai baûo. Moãi vò toân sö ñeàu coù moät thò giaû töï nguyeän theo haàu. Thò giaû cuûa ñöùc Phaät Thích-ca laø ngaøi A-nan.

(2)

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh. Cuõng sanh veà nöôùc Phaät. “Theo ñoù thì ñaõ coù theå bieát raèng heát thaûy nhöõng chuùng sanh ñang luaân hoài trong ba coõi, saùu ñöôøng,(1) khoâng moät ai maø ngaøi chaúng muoán cöùu ñoä. Ñöùc Phaät A-di-ñaø hieän ôû taïi theá giôùi Cöïc Laïc beân phöông taây vaø caùc coõi theá giôùi trong möôøi phöông maø giaùo hoùa haøng trôøi, ngöôøi soá ñoâng khoâng keå xieát, cho ñeán nhöõng loaøi chuùng sanh nhoû beù nhaát. Nhö ñeán caùc loaøi chuùng sanh nhoû beù nhaát maø Phaät coøn hoùa ñoä, huoáng chi laø loaøi ngöôøi! “Ñöùc Phaät A-di-ñaø laïi coù phaùt nguyeän nhö theá naøy: ‘Nhö ai nieäm danh hieäu ta, aét sanh veà coõi Phaät cuûa ta. Neáu chaúng ñöôïc nhö vaäy, ta theà khoâng laøm Phaät.’ Do ñoù maø ngaøi roäng ñoä khaép chuùng sanh, khoâng coù giôùi haïn. Ngöôøi phaùt taâm quy y chæ trong moät nieäm, roát laïi cuõng ñöôïc sanh veà coõi Phaät cuûa ngaøi. Theo ñoù maø suy ra, coâng ñöùc nieäm Phaät thaät khoâng theå nghó baøn heát ñöôïc. “Ñöùc Phaät A-di-ñaø laïi coù daïy raèng: Neáu chuùng sanh naøo muoán sanh veà coõi Phaät cuûa ta vaøo haøng thöôïng phaåm,(2) thì neân tu taäp haïnh töø bi, khoâng gieát haïi, thöông xoùt che chôû heát thaûy moïi sanh linh, giöõ troøn giôùi haïnh, ñoïc tuïng (1)

Ba coõi, saùu ñöôøng (Tam giôùi, Luïc ñaïo) Ba coõi laø: Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Saùu ñöôøng laø: coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, coõi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Heát thaûy chuùng sanh troâi laên trong coõi luaân hoài, tuøy theo nghieäp löïc maø thoï sanh vaøo moät trong ba coõi, saùu ñöôøng naøy. (2) Theo Kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät thì ngöôøi ñöôïc vaõng sanh veà coõi Phaät, tuøy theo coâng ñöùc nieäm Phaät vaø tu taäp maø chia laøm ba baäc laø thöôïng phaåm, trung phaåm vaø haï phaåm; trong moãi baäc aáy laïi chia ra ba baäc nöõa laø thöôïng sanh, trung sanh vaø haï sanh. Nhö vaäy, caû thaûy coù chín baäc khaùc nhau, goïi laø cöûu phaåm. Ñöôïc keå ra cuï theå theo thöù töï töø baäc cao nhaát ñeán thaáp nhaát laø: thöôïng phaåm thöôïng sanh, thöôïng phaåm trung sanh, thöôïng phaåm haï sanh, trung phaåm thöôïng sanh, trung phaåm trung sanh,trung phaåm haï sanh, haï phaåm thöôïng sanh, haï phaåm trung sanh vaø haï phaåm haï sanh.

QUYEÅN THÖÔÏNG

kinh ñieån Ñaïi thöøa, hieåu thaáu nghóa chaân thaät, roõ thoâng lyù saâu xa, cuùng döôøng Tam baûo, hieáu kính meï cha, thöông xoùt nhöõng keû ngheøo khoå, giaùo hoùa heát thaûy höõu tình, aên uoáng giöõ theo ñuùng phaùp,(1) roäng laøm vieäc boá thí cho quæ thaàn, khoâng laøm caùc ñieàu aùc, thöôøng laøm caùc vieäc laønh. Neáu ai nieäm Phaät ñöôïc nhö vaäy, chaéc chaén vaõng sanh vaøo haøng Thöôïng phaåm thöôïng sanh, thaúng ñeán quaû vò Phaät. “Coøn nhö chöa ñuû söùc laøm nhö vaäy, töï mình haõy beàn chí aên chay giöõ giôùi, nhaát taâm nieäm Phaät. Neáu coù theå nhaát taâm nieäm Phaät khoâng giaùn ñoaïn, thì cuõng coù theå vaõng sanh ôû vaøo haøng Trung phaåm. “Phaùp nieäm Phaät naøy chaúng phaân bieät keû hieàn ngöôøi ngu, keû sang ngöôøi heøn, keû giaøu ngöôøi ngheøo, cuõng chaúng phaân bieät nam nöõ, giaø treû, taêng tuïc, chaúng keå xa gaàn, heát thaûy ñeàu coù theå nieäm Phaät. “Phöông thöùc nieäm Phaät cuõng chaúng coù chi boù buoäc: hoaëc nieäm lôùn tieáng, hoaëc nieäm nhoû tieáng, hoaëc nieäm lieân tuïc nhö nöôùc chaûy, hoaëc nieäm khi ñaûnh leã, hoaëc nhieáp taâm maø nieäm, tham cöùu maø nieäm, quaùn töôûng maø nieäm, hoaëc laàn chuoãi haït nieäm, hoaëc ñi nhieãu quanh ñieän Phaät maø nieäm, hoaëc ñöùng thaúng nieäm, hoaëc ngoài yeân nieäm, hoaëc naèm nghieâng maø nieäm, hoaëc nieäm thaàm hay nieäm roõ tieáng, hoaëc nieäm ngaøn laàn, muoân laàn, thaûy ñeàu laø moät nieäm. Ñieàu quan troïng nhaát laø phaûi coù loøng tin chaéc quyeát vaø caàu sanh Tònh ñoä. Neáu haønh trì ñöôïc nhö vaäy, caàn gì phaûi caàu tìm baäc tri thöùc khaùc? “Nhö vaäy coù theå noùi laø: (1)

Phaùp thöïc: aên uoáng theo ñuùng phaùp, nghóa laø khoâng aên phi thôøi (ngaøy chæ aên moät böõa vaøo giöõa tröa) vaø khoâng aên caùc thöùc aên chaúng trong saïch.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Thuyeàn ñi quyeát ñònh do ngöôøi laùi, Nöôùc Phaät ñoùn ngöôøi roõ pheùp tu. Toâng Boån laïi hoûi raèng: “Theá gian coù nhieàu ngöôøi thöôøng noùi raèng: Vieäc nhaø baän roän, vieäc ñôøi vöôùng vít, ñôïi luùc tuoåi giaø roài seõ lo nieäm Phaät. Xin thaày noùi cho nghe veà haïng ngöôøi aáy.” Thieàn sö ñaùp raèng: “Khoå thay! Khoå thay! Lôøi noùi aáy thaät ngu muoäi, sai laàm bieát bao! Chaúng nghe thieàn sö Töû Taâm noùi ñoù sao? Nhöõng ngöôøi theá gian coù cuûa baùu nhö nuùi, theâ thieáp ñaày nhaø, ngaøy ñeâm vui thoûa, haù laïi chaúng muoán soáng hoaøi ôû ñôøi hay sao? Nhöng ngaët noãi ñôøi soáng coù giôùi haïn, caùi cheát luoân chôø chöïc, maïng döùt phaûi ñi, chaúng theå trì hoaõn ñöôïc. Dieâm vöông chaúng thuaän tình ngöôøi, quyû voâ thöôøng chôït ñeán coù ai thaáy maët?

QUYEÅN THÖÔÏNG

ba,(1) muøa thu thaùng chín,(2) voïng cuùng vaøi cheùn côm canh, khoùc thöông maáy tieáng, cuõng goïi laø thöông cha nhôù meï. Neáu gaëp phaûi ñöùa con ngoã nghòch thì cha meï vöøa môùi qua ñôøi, xöông ñaàu coøn aám noù ñaõ phaù tan taøi saûn, baùn saïch ruoäng vöôøn, thoûa yù aên chôi. “Laáy ñoù maø suy ra thì vieäc tu nieäm caàn phaûi gaáp ruùt, khaån thieát bieát bao! Con chaùu voán töï coù nghieäp baùo thieän aùc rieâng cuûa chuùng, chaúng caàn phaûi vì chuùng maø lo xa tính toaùn. “Coå ñöùc coù thô raèng: Ñaùng cöôøi laõo nhaø giaøu. Ñôøi bon chen hoái haû. Gaïo trong boà sanh moït. Tieàn ñeå muïc trong kho.

“Haõy cöù xeùt nôi nhöõng vieäc maét thaáy tai nghe cuûa heát thaûy moïi ngöôøi: ñöôøng tröôùc ngoõ sau, hoï haøng thaân thích, baïn höõu anh em, coù bieát bao ngöôøi cheát vaøo ñoä tuoåi xuaân cöôøng traùng! Chaúng nghe ngöôøi xöa ñaõ noùi sao: Chôù ñôïi tuoåi giaø theo hoïc ñaïo, Moà hoang bao keû maùi ñaàu xanh! “Töø nhöõng naêm tuoåi treû, vaát vaû bon chen ñeå nuoâi döôõng vôï con, taïo laäp nhaø cöûa, neám ñuû muoân cay ngaøn ñaéng. Chôït khi hôi döùt maïng vong, cuõng chöa theå nhaát thôøi döùt saïch.(1) Neáu nhö con chaùu hieáu thuaän, bieát lo thænh thaày laøm chay, tuïng kinh sieâu ñoä, laïi giöõ leä muøa xuaân thaùng

Ngaøy caân ñong ño ñeám. Toái chong ñeøn tính soå. Thaân gaày moøn oám yeáu, Khö khö giöõ neát cuõ.(3) “Thieàn sö Töû Taâm ñaõ heát loøng khuyeân daïy nhö theá, haù laïi coù theå cho raèng neân ñaém meâ theá tuïc, ñôïi ñeán luùc giaø môùi nieäm Phaät hay sao? Phaûi thöôøng suy xeùt raèng, ñôøi soáng con ngöôøi thaät chaúng ñöôïc bao laâu, chæ thoaùng qua nhö nhaùng löûa, nhö ñieän xeït, vöøa chôùp maét ñaõ qua roài! Vaäy (1)

Töùc laø leã cuùng vaøo tieát Thanh minh. Töùc laø leã cuùng vaøo dòp Truøng cöûu, moàng 9 thaùng 9. (3) Baøi naøy muoán noùi leân tính caùch tham lam, meâ muoäi cuûa moät ngöôøi nhaø giaøu, chæ bieát tích coùp, vun boài taøi saûn maø chaúng bieát ñöôïc yù nghóa thöïc söï cuûa ñôøi soáng. Thöïc ra, ñaây laø moät tính caùch ñöôïc phoùng ñaïi, nhöng ôû moät möùc ñoä naøo ñoù thì nhieàu ngöôøi trong chuùng ta ñoâi khi cuõng raát deã rôi vaøo khuynh höôùng naøy. (2)

(1)

Ngöôøi ñôøi coù khi vaãn noùi: “Cheát laø heát.” Nhöng thaät ra thì nghieäp baùo thieän aùc vaãn luoân ñeo ñuoåi nhö boùng theo hình, neân ôû ñaây noùi laø “chöa theå nhaát thôøi döùt saïch”.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

neân phaûi nhaân khi tuoåi giaø chöa ñeán, coøn ñang ñoä thanh xuaân traùng kieän maø phaán phaùt thaân taâm, deïp boû vieäc ñôøi. Ñöôïc saùng suoát moät ngaøy thì nieäm Phaät moät ngaøy, ñöôïc coâng phu moät luùc thì tu nghieäp laønh moät luùc. Cho duø luùc phuùt laâm chung coù laønh hay döõ, chæ quan troïng nhaát laø haønh trang ñaõ chuaån bò ñöôïc ñaày ñuû, thì con ñöôøng saép tôùi chaéc chaén ñöôïc yeân oån. Neáu chaúng lo lieäu töø tröôùc, sau aên naên chaúng kòp, haõy suy ngaãm cho kyõ ñieàu ñoù! “Ñaùng möøng laø, Di-ñaø raát deã nieäm, Tònh ñoä raát deã vaõng sanh! Tuy raèng laøm ngöôøi raát khoù traùnh khoûi nhöõng lo toan tính toaùn vieäc nhaø, nhöng cuõng neân sôùm chieàu ñoát höông nieäm Phaät. “Phaùp moân nieäm Phaät naøy, ai ai cuõng coù theå laøm theo. Ví nhö caên nhaø taêm toái laâu naêm, chæ caàn moät ngoïn ñeøn thaép leân lieàn saùng toû; daàu laø nhöõng ngöôøi gieát boø moå heo, buoâng dao xuoáng lieàn coù theå tu taäp.(1) “Pheùp tu naøy khoâng khoù, laïi cuõng khoâng ngaên trôû nhöõng söï nghieäp cuûa ngöôøi ta trong theá söï. Ngöôøi laøm quan nieäm Phaät cuõng khoâng trôû ngaïi cho chöùc nghieäp, haøng trí thöùc nieäm Phaät cuõng khoâng trôû ngaïi vieäc hoïc hoûi, ngöôøi thöông gia nieäm Phaät cuõng khoâng trôû ngaïi vieäc buoân baùn, ngöôøi noâng daân nieäm Phaät cuõng khoâng trôû ngaïi vieäc caáy troàng. Ngöôøi phuï nöõ nieäm Phaät cuõng khoâng trôû ngaïi boån phaän trong gia ñình. Nôi cô quan Nhaø nöôùc, nieäm Phaät khoâng laøm trôû ngaïi vieäc vaâng leänh caáp treân. Nôi chuøa chieàn, nieäm Phaät khoâng laøm trôû ngaïi vieäc tham thieàn.

QUYEÅN THÖÔÏNG

“Noùi chung, ngöôøi tu theo phaùp nieäm Phaät thì heát thaûy moïi coâng vieäc ñeàu khoâng ngaên trôû. Hoaëc coù theå leã baùi nieäm Phaät vaøo luùc saùng sôùm hoaëc chieàu hoâm, hoaëc cuõng coù theå trong luùc ñang laøm vieäc, duø laø gaáp ruùt hay chaäm raõi ñeàu coù theå nieäm Phaät. Moãi ngaøy hoaëc nieäm traêm ngaøn tieáng, hoaëc nieäm naêm ba traêm tieáng, hoaëc nieäm möôøi tieáng... Coát yeáu laø phaûi phaùt nguyeän höôùng veà vieäc vaõng sanh Taây phöông. Neáu ñöôïc loøng thaønh nhö vaäy, vieäc vaõng sanh coù theå xem nhö chaéc chaén. “Naøy thieän nam töû hoï Traàn! Neáu nhö ngöôi aên chay giöõ giôùi tinh nghieâm, moät loøng nieäm Phaät maø chaúng sanh veà Tònh ñoä, thì ta ñaây aét phaûi ñoïa vaøo Ñòa nguïc ruùt löôõi.”(1) Toâi thaáy thieàn sö phaùt lôøi theà raát naëng neân sôï haõi quì laïy, caûm taï ôn ngaøi ñaõ môû mang chæ baûo cho phaùp moân nieäm Phaät. Thieàn sö daïy raèng: “Neáu noùi veà phaùp moân Tònh ñoä, cho daàu coù noùi trong traêm ngaøn kieáp cuõng chaúng cuøng. Cho neân ta chæ löôïc noùi ra ñaây nhöõng ñieàu cô baûn nhaát maø thoâi. “Ngöôøi xöa noùi raèng: Keû trí moät loøng tin chaéc. Moïi vieäc töùc thì hieåu roõ. Ngöôøi ngu chaúng döùt moái nghi. Nghe nhieàu laïi caøng theâm nghi. Lôøi aáy ñuùng thaät bieát bao! (1)

(1)

Trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, quyeån 19, coù noùi vieäc Quaûng Ngaïch (廣額) laøm ngheà ñoà teå, ngaøy ngaøy saùt sanh haïi vaät. Sau boû ngheà, phaùt taâm Boà-ñeà, taïi gia chuyeân taâm tu haønh, ñöôïc Phaät thoï kyù cho seõ laø moät trong soá moät ngaøn ñöùc Phaät laàn löôït ra ñôøi trong Hieàn kieáp naøy.

YÙ cuûa thieàn sö khi noùi caâu naøy laø muoán xaùc quyeát nhöõng ñieàu mình ñaõ noùi veà phaùp moân nieäm Phaät khoâng heà coù chuùt gì gian doái, sai leäch. Ñòa nguïc ruùt löôõi (Baït thieät ñòa nguïc): caûnh giôùi ñòa nguïc maø nhöõng ngöôøi taïo khaåu nghieäp naëng neà phaûi bò ñoïa vaøo. Taïi ñaây, toäi nhaân phaûi chòu söï haønh haï ñau ñôùn vaø löôõi bò ruùt ra.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Nhöõng ai ñaõ thaät loøng tin chaéc tu haønh, muoán ñöôïc vaõng sanh Taây phöông Tònh ñoä, chaúng theå chæ noùi suoâng roài boû qua. Caàn phaûi oâm aáp trong loøng nhö vieäc lôùn cuûa moät ñôøi, quyeát chí phaûi laøm cho ñöôïc! Nhö coù theå phaùt khôûi ñöôïc loøng tin, thì töø nay trôû ñi phaûi heát söùc duõng maõnh, heát söùc tinh taán, chaúng caàn löu taâm ñeán vieäc bieát hay laø chaúng bieát, thaáy taùnh hay khoâng thaáy taùnh, chæ beàn giöõ trong loøng moät caâu Nam moâ A-diñaø Phaät maø thoâi, nhö döïa vaøo ngoïn nuùi Tu-di, duø coù bò quaáy roái hay lay chuyeån cuõng vaãn giöõ yeân chaúng ñoäng. Chæ moät nieäm aáy laø vò thaày daét daãn. Chæ moät nieäm aáy laø ñöùc Phaät hoùa thaân. Chæ moät nieäm aáy laø vò töôùng maïnh meõ phaù tan ñòa nguïc. Chæ moät nieäm aáy laø löôõi göôm baùu cheùm luõ taø ma. Chæ moät nieäm aáy laø ngoïn ñeøn saùng soi vaøo choã toái. Chæ moät nieäm aáy laø con thuyeàn lôùn vöôït qua bieån khoå. Chæ moät nieäm aáy laø vò thuoác hay cöùu thoaùt sanh töû. Chæ moät nieäm aáy laø con ñöôøng taét ra khoûi Ba coõi. Chæ moät nieäm aáy laø Phaät A-di-ñaø trong töï taùnh. Chæ moät nieäm aáy laø coõi Tònh ñoä ngay trong taâm mình. Coát yeáu laø phaûi luoân nghó nhôù ñeán moät caâu A-di-ñaø Phaät, chaúng luùc naøo xao laõng. Luùc naøo cuõng duy trì nieäm aáy, luùc naøo cuõng coù nieäm aáy trong taâm. Luùc voâ söï cuõng nieäm nhö vaäy, luùc höõu söï cuõng nieäm nhö vaäy, luùc yeân vui cuõng nieäm nhö vaäy, luùc ñau khoå cuõng nieäm nhö vaäy, luùc ñang soáng cuõng nieäm nhö vaäy, luùc saép cheát cuõng nieäm nhö vaäy. Moät nieäm saùng suoát roõ raøng nhö vaäy, caàn gì phaûi hoûi thaêm ñöôøng veà ôû nôi ngöôøi khaùc? Nhö vaäy coù theå noùi laø:

QUYEÅN THÖÔÏNG

Moät nieäm Di-ñaø khoâng xen taïp, Thaûnh thôi phuùt choác ñeán Taây phöông.(1) Thieàn sö laïi daën kyõ raèng: “Naøy thieän nam töû hoï Traàn! Nay ta ñem phaùp moân noùi veà möôøi phaùp giôùi maø truyeàn giao cho ngöôi, ngöôi phaûi duøng phaùp moân naøy maø môû mang chæ baûo cho ngöôøi sau, cuøng nhau tinh taán tu haønh cho ñeán khi thaønh töïu quaû Phaät.” Toâng Boån thöa raèng: “Con xin mang phaùp aáy giaûng roäng cho ngöôøi sau, mong raèng seõ mang laïi lôïi ích trong töông lai.” Thieàn sö daïy raèng: “Laønh thay, laønh thay! Möôøi phaùp giôùi aáy laø: phaùp giôùi cuûa chö Phaät, phaùp giôùi cuûa caùc vò Boà Taùt, phaùp giôùi cuûa haøng Duyeân giaùc, phaùp giôùi cuûa haøng Thinh vaên, phaùp giôùi cuûa chö thieân, phaùp giôùi cuûa loaøi ngöôøi, phaùp giôùi cuûa loaøi a-tu-la, phaùp giôùi cuûa loaøi ngaï quæ,(2) phaùp giôùi suùc sanh vaø phaùp giôùi ñòa nguïc. “Möôøi phaùp giôùi aáy, trong taâm moãi ngöôøi ñeàu coù ñuû. Tuøy nôi choã ñaõ taïo ra maø töï thoï nhaän laáy, nhaân naøo quaû naáy khoâng sai chaïy. Vieäc laøm laønh, laøm döõ laø nhaân theá gian, maø ba coõi, saùu ñöôøng laø quaû theá gian vaäy. Vieäc giöõ giôùi, nieäm Phaät laø nhaân ra khoûi theá gian, maø coõi Tònh ñoä, ñöôïc thaønh Phaät, ñoù laø quaû ra khoûi theá gian. Trong coõi trôøi ngöôøi, vieäc tu phöôùc laø neân laøm tröôùc nhaát. Trong bieån khoå sanh töû, vieäc nieäm Phaät laø hôn heát. Nhö muoán höôûng söï khoaùi laïc trong coõi trôøi ngöôøi maø (1)

Nguyeân vaên laø: Nhaát cuù Di-ñaø voâ bieät nieäm, baát lao ñaøn chæ ñaùo Taây phöông. Dòch saùt nghóa laø: “Chæ moät caâu Di-ñaø, chaúng coù nieäm naøo khaùc, khoâng caàn nhoïc söùc ñeán nhö khaûy moùng tay ñaõ coù theå ñeán ñöôïc coõi Taây phöông.” (2) Ngaï quyû: loaøi quyû ñoùi, do nghieäp löïc maø khoâng luùc naøo ñöôïc no ñuû.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khoâng tu phöôùc, muoán ra khoûi bieån khoå sanh töû maø khoâng nieäm Phaät, chaúng khaùc naøo chim khoâng caùnh maø muoán bay, caây khoâng reã maø muoán ñöôïc töôi toát, haù coù theå ñöôïc sao? Cho neân, ñieàu coát yeáu laø phaûi laáy vieäc nieäm Phaät gieo troàng nhaân chính, laáy vieäc tu phöôùc laøm phaùp hoã trôï. Phöôùc ñöùc vaø trí hueä ñeàu cuøng tu môùi coù theå thaønh baäc Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.(1) Ñoù chính laø nhaân taïo thaønh quaû, quaû hoaøn toaøn phuï thuoäc ôû nhaân; nhaân quaû khoâng sai khaùc, tröôùc sau chaúng heà nhaàm laãn. Vì sao vaäy? Hình thaúng thì boùng ngay, aâm thanh haøi hoøa thì tieáng vang deã nghe. Neân bieát raèng nhaân chaân thaät thì quaû khoâng hö doái. Nhö cuoäc soáng thöôøng ngaøy laø nhaân, phuùt laâm chung laø quaû. Thöôøng ngaøy laøm vieäc aùc, khi laâm chung caûnh aùc hieän ra tröôùc maét; thöôøng ngaøy nieäm Phaät, khi laâm chung coõi Phaät töï nhieân hieän ñeán. Kinh Hoa Nghieâm noùi raèng: Neáu ai muoán roõ bieát, Ba ñôøi, möôøi phöông Phaät,(2) Neân thaáy taùnh phaùp giôùi, Thaûy ñeàu do taâm taïo. Chính laø noùi leân nghóa aáy ñoù. Toâng Boån hoûi raèng: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo thì ñöôïc quaû Phaät?” (1)

Töùc laø quaû vò Phaät. Ba ñôøi laø chæ chung heát thaûy thôøi gian, bao goàm quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, möôøi phöông laø chæ chung heát thaûy khoâng gian, bao goàm caùc phöông ñoâng, taây, nam, baéc, ñoâng nam, ñoâng baéc, taây nam, taây baéc vaø hai phöông treân, döôùi.

(2)

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thieàn sö ñaùp: “Neân bieát raèng chuùng sanh trong saùu ñöôøng ñeàu saün coù chaân nhö Phaät taùnh, bình ñaúng nhö nhau. Ñoái vôùi heát thaûy chuùng sanh ñeàu quaùn xeùt raèng ñoù laø chö Phaät, ñoù laø caùc baäc cha meï cuûa mình. Khoâng phaân bieät oaùn thuø hay thaân thích, ñeàu nguyeän cöùu ñoä heát thaûy. Töø nay maõi maõi veà sau luoân thöïc hieän theo haïnh nguyeän cuûa ñöùc Boà Taùt Phoå hieàn.(1) Neáu tu haønh ñöôïc nhö vaäy laø coù theå ngang baèng vôùi chö Phaät.” Laïi hoûi: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo coù theå ñaït ñeán phaùp giôùi cuûa caùc vò Boà Taùt?” Thieàn sö daïy: “Tu theo haïnh boá thí tröø ñöôïc loøng tham lam, buûn xæn; giöõ theo giôùi haïnh tröø ñöôïc söï huûy phaïm; thöïc haønh nhaãn nhuïc tröø ñöôïc loøng saân nhueá; noã löïc tinh taán tröø ñöôïc söï giaûi ñaõi, löôøi nhaùc; thöïc haønh thieàn ñònh tröø ñöôïc söï hoân meâ, taùn loaïn; tu döôõng trí hueä tröø ñöôïc ngu si. Neáu tu haønh ñöôïc nhö vaäy laø coù theå ngang baèng vôùi caùc vò Boà Taùt.” Laïi hoûi: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo chæ coù theå ñaït ñeán phaùp giôùi cuûa haøng Duyeân giaùc?” Thieàn sö daïy: “Nhöõng ngöôøi trong haïng Trung thöøa, vui thích caûnh tòch tónh moät mình, tuy roõ bieát nhaân duyeân caùc phaùp nhöng chaúng thöïc haønh vieäc cöùu ñoä chuùng sanh, cho neân chæ coù theå ñaït ñeán phaùp giôùi cuûa haøng Duyeân giaùc maø thoâi.” (1)

Haïnh nguyeän cuûa ñöùc Boà Taùt Phoå hieàn coù möôøi ñieàu: 1. Nguyeän thöôøng leã baùi chö Phaät. 2. Nguyeän thöôøng phuïng söï vaø xöng taùn chö Phaät. 3. Nguyeän thöôøng saùm hoái caùc nghieäp chöôùng. 4. Nguyeän thöôøng tu haïnh cuùng döôøng. 5. Nguyeän thöôøng vui theo coâng ñöùc cuûa ngöôøi khaùc. 6. Nguyeän thöôøng caàu thænh baäc ñaïo sö thuyeát phaùp. 7. Nguyeän thöôøng caàu thænh Phaät truï theá ñeå giaùo hoùa chuùng sanh. 8. Nguyeän thöôøng theo Phaät tu hoïc. 9. Nguyeän thöôøng tuøy theo yù muoán cuûa chuùng sanh maø dìu daét, hoùa ñoä. 10. Nguyeän thöôøng hoài höôùng coâng ñöùc ñeå mình vaø chuùng sanh cuøng thaønh Phaät ñaïo.

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Laïi hoûi: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo chæ coù theå ñaït ñeán phaùp giôùi cuûa haøng Thanh vaên?”

Laïi hoûi: “Baïch thaày, taïo toäi nghieäp gì phaûi ñoïa laïc vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi A-tu-la?”(1)

Thieàn sö daïy: “Nhöõng ngöôøi trong haïng Tieåu thöøa, khieáp sôï sanh töû nhö loaøi höôu nai troán chaïy, chaúng daùm ngoù laïi. Vì chæ muoán mau mau ra khoûi Ba coõi, caàu laáy caûnh giôùi Nieát-baøn cho rieâng mình,(1) cho neân chæ coù theå ñaït ñeán phaùp giôùi cuûa haøng Thanh vaên, La-haùn(2) maø thoâi.”

Thieàn sö daïy: “Nhöõng ai tu theo thieän nghieäp maø coøn giöõ loøng tranh chaáp hôn thua, hôøn giaän, khinh ngaïo keû khaùc, seõ ñoïa vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi A-tu-la.”

Laïi hoûi: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo chæ coù theå ñöôïc sanh leân coõi trôøi?” Thieàn sö daïy: “Tu theo Möôøi thieän nghieäp sanh leân coõi trôøi.”

(3)

seõ ñöôïc

Laïi hoûi: “Baïch thaày, tu theo phaùp naøo chæ coù theå ñöôïc sanh ôû coõi ngöôøi?” Thieàn sö daïy: “Tu theo Nguõ giôùi(4) seõ ñöôïc sanh ôû coõi ngöôøi.” (1)

Ba coõi, hay Tam giôùi, bao goàm Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. La-haùn: Caùch noùi taét cuûa A-la-haùn, thaùnh quaû thöù tö, cao nhaát trong Töù thaùnh quaû cuûa haøng Thanh vaên. (3) Möôøi thieän nghieäp, hay Thaäp thieän nghieäp, töùc laø Möôøi ñieàu laønh, coù theå taïo ra thieän nghieäp cho chuùng sanh. Bao goàm: 1. Khoâng saùt sanh, phaûi laøm vieäc tha thöù vaø phoùng sanh. 2. Khoâng troäm caép, phaûi tu haïnh boá thí, cuùng döôøng. 3. Khoâng taø daâm, phaûi chung thuûy moät vôï moät choàng. 4. Khoâng noùi doái, phaûi luoân noùi lôøi chaân thaät. 5. Khoâng noùi trau chuoát, thoâ tuïc, phaûi noùi nhöõng lôøi coù yù nghóa, coù ích lôïi. 6. Khoâng noùi ñaâm thoïc, gaây chia reõ, phaûi noùi nhöõng lôøi taïo ra söï ñoaøn keát, thöông yeâu nhau, 7. Khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, gaây toån haïi, phaûi noùi nhöõng lôøi oân hoøa, nhu thuaän. 8. Khoâng tham lam, phaûi thaáy raèng moïi thöù cuûa caûi vaät chaát ñeàu chæ laø giaû taïm, khoâng thöôøng toàn. 9. Khoâng saân nhueá, phaûi coù tu taäp haïnh töø bi, nhaãn nhuïc. 10. Khoâng ngu meâ, taø kieán, phaûi saùng suoát tu taäp theo chaùnh kieán. (4) Nguõ giôùi, töùc laø naêm caám giôùi cuûa haøng Phaät töû taïi gia. Bao goàm: 1. Khoâng saùt sanh, 2. Khoâng troäm caép, 3. Khoâng taø daâm, 4. Khoâng noùi doái, 5. Khoâng uoáng röôïu. Veà yù nghóa chi tieát vaø vieäc haønh trì theo Nguõ giôùi, xin tìm ñoïc trong saùch Veà maùi chuøa xöa cuûa Nguyeân Minh, Nxb Toân giaùo. (2)

Laïi hoûi: “Baïch thaày, taïo toäi nghieäp gì phaûi ñoïa laïc vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi ngaï quæ?”(2) Thieàn sö daïy: “Nhöõng ai khoâng xaû boû ñöôïc taâm tham lam, boûn seûn, khinh thöôøng ñaïi chuùng, giaønh laáy mieáng aên cho rieâng mình, seõ ñoïa vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi ngaï quyû.” Laïi hoûi: “Baïch thaày, taïo toäi nghieäp gì phaûi ñoïa laïc vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi suùc sanh?”(3) Thieàn sö daïy: “Nhöõng ai taïo caùc nghieäp ngu si, taø nguïy, ñoäc aùc, chaéc chaén phaûi ñoïa vaøo caûnh giôùi cuûa loaøi suùc sanh.” Laïi hoûi: “Baïch thaày, taïo toäi nghieäp gì phaûi ñoïa laïc vaøo caûnh giôùi ñòa nguïc?”(4) (1)

A-tu-la laø moät haïng chuùng sanh coù pheùp thaàn thoâng nhö chö thieân coõi trôøi, nhöng khoâng coù oai ñöùc vaø hình töôùng toát ñeïp nhö chö thieân. Hoï mang taâm saân haän vaø hieáu chieán, thöôøng xuyeân gaây goã, ñaùnh nhau vaø soáng trieàn mieân trong söï haän thuø, ganh gheùt. (2) Ngaï quyû, hay quyû ñoùi, laø haïng chuùng sanh do aùc nghieäp maø phaûi chòu caûnh ñoùi khoå trieàn mieân. Duø hoï coù ñöôïc ban cho caùc moùn vaät thöïc cuõng khoâng theå naøo aên vaøo ñeå no ñuû, hoaëc vì coù coå hoïng raát nhoû, khoâng theå nuoát thöùc aên, hoaëc vì nghieäp löïc cuûa hoï laøm cho thöùc aên vöøa ñeán mieäng ñaõ hoùa thaønh than löûa chaùy röïc, khoâng sao aên vaøo ñöôïc. (3) Suùc sanh: chæ chung caùc loaøi suùc vaät, caàm thuù. (4) Ñòa nguïc: chæ chung caùc caûnh giôùi maø nhöõng chuùng sanh taïo aùc nghieäp naëng neà phaûi thoï sanh vaøo. Coù nhieàu caûnh ñòa nguïc khaùc nhau tuøy theo aùc nghieäp maø chuùng sanh ñaõ taïo, nhöng noùi chung ñeàu laø nhöõng caûnh giôùi maø chuùng sanh phaûi chòu nhöõng söï ñau ñôùn, khoå sôû, töông öùng vôùi nhöõng aùc nghieäp maø hoï ñaõ taïo.

100

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Thieàn sö daïy: “Nhöõng ai cheâ bai phæ baùng Tam baûo,(1) laøm caùc ñieàu döõ, nhaát ñònh seõ ñoïa laïc vaøo caûnh giôùi ñòa nguïc. “Möôøi Phaùp giôùi nhö vöøa noùi ñoù, thaûy ñeàu laø do nôi vieäc laøm vaø söï tu taäp cuûa moãi ngöôøi.” Toâng Boån lieàn ñaûnh leã, caûm taï thaày vaø noùi raèng: “Neáu chaúng phaûi duyeân may töø ñôøi tröôùc, laøm sao ñöôïc gaëp baäc minh sö môû mang chæ baûo nhö theá naøy?” (1)

Tam baûo: Ba ngoâi baùu, töùc laø Phaät baûo, Phaùp baûo vaø Taêng baûo. Veà yù nghóa cuï theå vaø chi tieát cuûa Tam baûo, xin tìm ñoïc trong saùch Veà maùi chuøa xöa cuûa Nguyeân Minh, Nxb Toân giaùo.

開示叅禪龜鏡文

QUYEÅN THÖÔÏNG

101

Khi töø bieät, thieàn sö laïi coøn daïy raèng: “Neáu nhö ngöôi coøn coù ñieàu gì nghi nan chöa döùt, neân tìm ñoïc nhöõng boä saùch nhö: Lieân Toâng Baûo Giaùm, Tònh ñoä chæ qui, Long Thö Tònh ñoä vaên, Vaïn thieän ñoàng qui taäp, Trí Giaû Ñaïi sö Thaäp nghi luaän, Thieân Nhö Taéc Thieàn sö hoaëc vaán, Thaàn Theâ An Döôõng phuù, Tònh ñoä quyeát nghi luaän. Noùi chung, heát thaûy nhöõng kinh saùch taùn döông phaùp moân Tònh ñoä ñeàu neân tìm ñoïc.” Toâng Boån thöa raèng: “Kính vaâng lôøi thaày, con xin tin nhaän vaø heát loøng laøm theo nhö vaäy.”

Khai thò tham thieàn quy kính vaên Hoïc ñaïo chi moân, bieät voâ kyø ñaëc. Taåy ñòch caên traàn, dó

學道之門，別無奇特。洗滌根塵，以悟爲則。諸人者。欲修無常菩提，必用堅持齋戒。戒行若不嚴持，菩提終不成就。何以故。戒爲萬行之先鋒，六度之基址。如造屋宅，先固其基。若無基址，徒架虛空。夫戒者，大乘僧三聚戒也。攝律儀戒，無惡不斷，卽諸惡莫作也。攝善法界，無善不積，

ngoä vi taéc. Chö nhaân giaû. Duïc tu voâ thöôïng Boà-ñeà, taát duïng kieân trì trai giôùi. Giôùi haïnh nhöôïc baát nghieâm trì, Boà-ñeà chung baát thaønh töïu. Haø dó coá? Giôùi vi vaïn haïnh chi tieân phong, luïc ñoä chi cô chæ. Nhö taïo oác traïch, tieân coá kyø cô. Nhöôïc voâ cô chæ, ñoà giaù hö khoâng. Phuø giôùi giaû, Ñaïi thöøa tam tuï giôùi daõ. Nhieáp luaät nghi giôùi, voâ aùc baát ñoaïn, töùc chö aùc maïc taùc daõ. Nhieáp thieän phaùp giôùi, voâ thieän baát tích, töùc chuùng thieän phuïng haønh

102

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

卽眾善奉行也。饒益有情戒，無生不度，卽普度眾生也。此三聚戒者，是菩薩成佛之戒也。若人具此三戒，方可修禪。不發此心，叅禪何益。不見梵網經云。眾生受佛戒，卽入諸佛位。豈不然哉。佛頂經云。戒能生定，定能發慧，慧則明心。明心見性，見性成佛。成佛作祖者，莫不由斯戒也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

103

daõ. Nhieâu ích höõu tình giôùi, voâ sanh baát ñoä, töùc phoå ñoä chuùng sanh daõ. Thöû tam tuï giôùi giaû, thò Boà Taùt thaønh Phaät chi giôùi daõ. Nhöôïc nhaân cuï thöû tam giôùi, phöông khaû tu thieàn. Baát phaùt thöû taâm, tham thieàn haø ích? Baát kieán Phaïm voõng kinh vaân: Chuùng sanh thoï Phaät giôùi, töùc nhaäp chö Phaät vò. Khôûi baát nhieân tai. Phaät ñaûnh kinh vaân: Giôùi naêng sanh ñònh, ñònh naêng phaùt hueä, hueä taéc minh taâm. Minh taâm kieán taùnh, kieán taùnh thaønh Phaät. Thaønh Phaät taùc Toå giaû, maïc baát do tö giôùi daõ. Phuø tham thieàn nhaát söï, cöïc thò höôùng thöôïng huyeàn

夫叅禪一事，極是向上玄機，不是等閑小可。須當發大勇猛，發大精進。亦要息慮忘緣，收視反聽。將平時好惡知見，蹭愛是非，盡情掃蕩。

cô, baát thò ñaúng nhaøn tieåu khaû. Tu ñöông phaùt ñaïi duõng

如利刀割一握絲，一斬一切斷。亦如斬纜放船，徑望前去。亦如一人與萬人鬭戰，不容貶眼，那可遲疑。果能發此决烈之志，纔有叅禪氣象。

Dieäc nhö traûm laõm phoùng thuyeàn, kính voïng tieàn khöù. Dieäc

旣有叅禪氣象，執持一句南無阿彌陀佛，如

A-di-ñaø Phaät, nhö khaùo nhaát toøa Tu-di sôn töông töï, dieâu

靠一座須彌山相似，茭搖撼不動。專其心，一其意，或念三聲五聲，回光目看云。問著念佛

thanh nguõ thanh, hoài quang muïc khaùn vaân, vaán tröôùc nieäm

maõnh, phaùt ñaïi tinh taán. Dieäc yeáu töùc löï vong duyeân, thaâu thò phaûn thính. Töông bình thôøi haûo aùc tri kieán, taéng aùi thò phi, taän tình taûo ñaõng. Nhö lôïi ñao caùt nhaát oác ty, nhaát traûm nhaát thieát ñoaïn. nhö nhaát nhaân döõ vaïn nhaân ñaáu chieán, baát dung bieám nhaõn, na khaû trì nghi. Quaû naêng phaùt thöû quyeát lieät chi chí, taøi höõu tham thieàn khí töôïng. Kyù höõu tham thieàn khí töôïng, chaáp trì nhaát cuù Nam moâ haùm baát ñoäng. Chuyeân kyø taâm, nhaát kyø yù, hoaëc nieäm tam Phaät ñeå thò thuøy. Tham yeáu kieán giaù nhaát nieäm, tuøng haø xöù

104

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

底是誰。叅要見這一念，從何處起。良久覷破這一念。疑上又加疑。又問。問念佛底是誰。畢竟是誰。到這裏，緊顧繩頭，不得放捨。如見生死寃家，抯著就，要了當不容擬議，不待商量。如此叅禪，尅期取辯。未能如是，更聽饒舌

QUYEÅN THÖÔÏNG

105

khôûi. Löông cöûu khö phaù, giaù nhaát nieäm. Nghi thöôïng höïu gia nghi. Höïu vaán: Vaán nieäm Phaät ñeå thò thuøy? Taát caùnh thò thuøy? Ñaùo giaù lyù, khaån coá thaèng ñaàu, baát ñaéc phoùng xaû. Nhö kieán sanh töû oan gia, tra tröôùc töïu, yeáu lieãu ñöông, baát dung nghó nghò, baát ñaõi thöông löôïng. Nhö thöû tham thieàn, khaéc kyø thuû bieän. Vò naêng nhö thò, caùnh thính nhieâu thieät thaëng ngöõ.

剩。夫叅究下工之法，如人墮在千尺井底。朝思想，暮思量，單單只用求出之心，再無異念。又如失了，要緊物事相似。朝也尋，暮也尋，橫也尋，竪也尋。尋之不見，細想沈吟。

Phuø tham cöùu haï coâng chi phaùp, nhö nhaân ñoïa taïi thieân xích tænh ñeå. Trieâu tö töôûng, moä tö löông, ñôn ñôn chæ duïng caàu xuaát chi taâm, caùi voâ dò nieäm. Höïu nhö thaát lieãu, yeáu khaån vaät söï töông töï, trieâu daõ taàm, moä daõ taàm. Hoaønh daõ taàm, thuï daõ taàm. Taàm chi baát kieán, teá töôûng traàm ngaâm.

亦猶猫捕鼠，內外一如。亦如過獨木橋，愈

Dieäc do mieâu boå thöû, noäi ngoaïi nhaát nhö. Dieäc nhö quaù

加仔細。若也。如此用心，昏散自然而退。行

ñoäc moäc kieàu, duõ gia töû teá. Nhöôïc daõ. Nhö thöû duïng taâm,

住坐臥，如護嬰兒，不可卒暴。

hoân taùn töï nhieân nhi thoái. Haønh truï toïa ngoïa, nhö hoä anh

所以探珠宜浪靜，動水取應難。定水澄清，心珠自現。古人云。

nhi, baát khaû thoát baïo. Sôû dó thaùm chaâu nghi laõng tónh, ñoäng thuûy thuû öng nan. Ñònh thuûy tröøng thanh, taâm chaâu töï hieän. Coå nhaân vaân:

開池不待月，池成月自來。

Khai trì baát ñaõi nguyeät. Trì thaønh nguyeät töï lai.

106

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

故圓覺經云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Coá Vieân Giaùc kinh vaân: Voâ ngaïi thanh tònh hueä.

無礙清淨慧，皆依禪定生。果能如是行持，工夫定得入手。縱得禪定現前，不可住在枯定。須叅大事了明，圓成一切種智。

107

Giai y thieàn ñònh sanh. Quaû naêng nhö thò haønh trì, coâng phu ñònh ñaéc nhaäp thuû. Tuùng ñaéc thieàn ñònh hieän tieàn, baát khaû truï taïi khoâ ñònh. Tu tham ñaïi söï lieãu minh, vieân thaønh nhaát thieát chuûng trí. Tieân ñöùc vaân:

先德云。

Maïc chæ vong hình döõ töû taâm.

莫只忘形與死心，此箇難醫病最深。直須坐究探淵源，始得見性識天眞。正所未。百尺竿頭，更進一步。直待懸崖撒手，絶後再穌，方可謂之了事人。雖决此一則，又有一則疑。或有話頭，提起，提不起，分明，不分明，得力，不得力，輕安，不輕安。此等得失有無，盡不可著。但存叅究之意，卽是工夫。决了此一則，又有一則疑。或有好境現前，不要歡喜。恐歡喜魔入心。或有惡境現前，不要煩惱。恐煩惱魔入心。要知此等境

Thöû caù nan y beänh toái thaâm. Tröïc tu toïa cöùu thaùm uyeân nguyeân. Thuûy ñaéc kieán taùnh thöùc thieân chaân. Chaùnh sôû vò, baùch xích can ñaàu, caùnh taán nhaát boä. Tröïc ñaõi huyeàn nhai taùn thuû, tieät haäu taùi toâ, phöông khaû vò chi lieãu söï nhaân. Tuy quyeát thöû nhaát taéc, höïu höõu nhaát taéc nghi. Hoaëc höõu thoaïi ñaàu, ñeà khôûi, ñeà baát khôûi, phaân minh, baát phaân minh, ñaéc löïc, baát ñaéc löïc, khinh an baát khinh an. Thöû ñaúng ñaéc thaát höõu voâ, taän baát khaû tröôùc. Ñaõn toàn tham cöùu chi yù, töùc thò coâng phu. Quyeát lieãu thöû nhaát taéc, höïu höõu nhaát taéc nghi. Hoaëc höõu haûo caûnh hieän tieàn, baát yeáu hoan hyû, khuûng hoan hyû ma nhaäp taâm. Hoaëc höõu aùc caûnh hieän tieàn, baát yeáu phieàn naõo, khuûng phieàn naõo ma nhaäp taâm. Yeáu tri thöû

108

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

109

界，非是外來。皆是昏沈所生，或是業識所感。凡有眼見，耳聞者，盡是虛妄，俱不要著，精進做去。

ñaúng caûnh giôùi phi thò ngoaïi lai. Giai thò hoân traàm sôû sanh,

古德云。汝之伎儞有盡，我之不採無盡。

taän. Chaân thò saéc thaân thöôïng höõu beänh giaû, giaù caù baát khaû

眞是色身上有病者，這箇不可強爲。急須禮佛

cöôõng vi. Caáp tu leã Phaät saùm hoái, nieäm Phaät tieâu khieån quaù

懺悔，念佛消遣過時，病源脫體，然後又叅。

hoaëc thò nghieäp thöùc sôû caûm. Phaøm höõu nhaõn kieán, nhó vaên giaû, taän thò hö voïng, caâu baát yeáu tröôùc, tinh taán toá khöù. Coå ñöùc vaân: Nhöõ chi kyõ nhó höõu taän, ngaõ chi baát thaùi voâ

thôøi, beänh nguyeân thoaùt theå, nhieân haäu höïu tham. Nhöôïc höõu trí hueä chi nhaân, dieäc khaû tham cöùu. Yeáu

若有智慧之人，亦可叅究。要知四大本

tri töù ñaïi boån khoâng, nguõ uaån phi höõu. Beänh tuøng haø lai?

空，五蘊非有。病從何來。是誰受病。果能如

Thò thuøy thoï beänh? Quaû naêng nhö thò giaùc chieáu, dieäc höõu

是覺照，亦有發明之時。此則雖决了，又有一則疑。儻有見解聰明現前，切莫認著，急須掃過。若也住在知見境界，埋沒本來靣目。先德云。佛法不是死魚，那怕爛卻。如剝芭蕉相似，剝一層又一層。剝一層又一層，直要剝到無下手處。纔得打成一片，然後著衣喫飯，屙屎放尿，一動一靜，一語一默，無不是一箇阿彌陀佛。自此心花燦發，洞照十方，如杲日麗天，明鏡當臺。不越一念，頓成正覺。非惟明此一大

phaùt minh chi thôøi. Thöû taéc tuy quyeát lieãu, höïu höõu nhaát taéc nghi. Thaûng höõu kieán giaûi thoâng minh hieän tieàn, thieát maïc nhaän tröôùc, caáp tu taûo quaù. Nhöôïc daõ truï taïi tri kieán caûnh giôùi, mai moät baûn lai dieän muïc. Tieân ñöùc vaân: Phaät phaùp baát thò töû ngö, na phaï laïn khöôùc. Nhö baùc ba tieâu töông töï, baùc nhaát taèng höïu nhaát taèng. Baùc nhaát taèng höïu nhaát taèng, tröïc yeáu baùc ñaùo voâ haï thuû xöù. Taøi ñaéc ñaû thaønh nhaát phieán, nhieân haäu tröôùc y khieát phaïn, a thæ phoùng thæ, nhaát ñoäng nhaát tónh, nhaát ngöõ nhaát maëc, voâ baát thò nhaát caù A-di-ñaø Phaät. Töï thöû taâm hoa xaùn phaùt, ñoång chieáu thaäp phöông, nhö caûo nhaät leä thieân, minh caûnh ñöông ñaøi. Baát vieät nhaát nieäm, ñoán thaønh chaùnh giaùc. Phi duy minh thöû nhaát ñaïi söï. Tuøng thöôïng nhöôïc Phaät nhöôïc Toå, nhaát thieát sai bieät nhaân

110

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

事。從上若佛若祖，一切差別因緣，悉皆透頂透底。佛法世法無不明了。雖到這般田地，亦未可住著。須求證悟作家，投機印可。印可之後，聖凡不立，取捨兩忘。說甚麼天堂地獄，分甚麼南北東西。徧法界是箇自己彌陀。盡虛空是箇唯心淨土。

QUYEÅN THÖÔÏNG

111

duyeân, taát giai thaáu ñaûnh thaáu ñeå. Phaät phaùp theá phaùp voâ baát minh lieãu. Tuy ñaùo giaù bang ñieàn ñòa, dieäc vò khaû truï tröôùc. Tu caàu chöùng ngoä taùc gia, ñaàu cô aán khaû. AÁn khaû chi haäu thaùnh phaøm baát laäp thuû xaû löôõng vong. Thuyeát thaäm ma thieân ñöôøng ñòa nguïc, phaân thaäm ma nam baéc ñoâng taây. Bieán phaùp giôùi thò caù töï kyû Di-ñaø. Taän hö khoâng, thò caù duy taâm Tònh ñoä.

便可以一毫端上，現寶王剎。坐微塵裏轉

Tieän khaû dó nhaát haøo ñoan thöôïng, hieän baûo vöông saùt.

大法輪。接引未來，扶持末運。如斯禪者，方

Toïa vi traàn lyù, chuyeån ñaïi phaùp luaân. Tieáp daãn vò lai, phoø

是出格丈夫，超羣烈漢。

trì maït vaän. Nhö tö thieàn giaû, phöông thò xuaát caùch tröôïng phu, sieâu quaàn lieät haùn.

如或未然，且仗彼佛願力，求生淨土。何

Nhö hoaëc vò nhieân, thaû tröôïng bæ Phaät nguyeän löïc, caàu

則。恐怕臨終陰境現前，手忙腳亂。此時作不

sanh Tònh ñoä. Haø taéc. Khuûng phaï laâm chung aâm caûnh hieän

得張主，不丏免又逐業緣去也。還要磪實念佛，福慧兼修，送想樂邦，一

tieàn, thuû mang cöôùc loaïn. Thöû thôøi taùc baát ñaéc tröông chuû, baát mieãn höïu truïc nghieäp duyeân khöù daõ. Hoaøn yeáu thoâi thaät nieäm Phaät, phöôùc hueä kieâm tu, toáng

心待盡。可謂。雖然舊閣閑田地，一度贏來

töôûng Laïc bang, nhaát taâm ñaõi taän. Khaû vò. Tuy nhieân cöïu

方始休。

caùc nhaøn ñieàn ñòa, nhaát ñoä doanh lai phöông thuûy höu.

嗟乎。去聖時遙，源流益別。近有一等泛泛之流。智眼又不明，淨土又不信。錯會祖師機語，謬談聖意施爲。不知叅究一心，一向著於四大。今日兩，明

Ta hoà! Khöù thaùnh thôøi dieâu, nguyeân löu ích bieät. Caän höõu nhaát ñaúng phieám phieám chi löu. Trí nhaõn höïu baát minh, Tònh ñoä höïu baát tín. Thoá hoäi Toå sö cô ngöõ, maäu ñaøm thaùnh yù thi vi. Baát tri tham cöùu nhaát taâm, nhaát höôùng tröôùc ö töù ñaïi. Kim nhaät löôõng, minh nhaät tam, giaùo nhaân nöõu nieát toá

112

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

日三，教人扭捏做作。顚蹶奔馳。定慧不得現前，遂致反成狂妄。虛消信施，孤負已靈。輪轉三塗，受諸苦楚。只爲打頭不遇作家，到老翻成骨董。此等盲修瞎煉之嵞徒，縱然弄到彌勒下生，亦無出頭日了。

113

taùc. Ñieân quyeát boân trì. Ñònh hueä baát ñaéc hieän tieàn, toaïi trí phaûn thaønh cuoàng voïng. Hö tieâu tín thí, coâ phuï dó linh. Luaân chuyeån tam ñoà, thoï chö khoå sôû. Chæ vò ñaû ñaàu baát ngoä taùc gia, ñaùo laõo phieân thaønh coát ñoång. Thöû ñaúng manh tu haït luyeän chi ñoà, tuùng nhieân loäng ñaùo Di-laëc haï sanh, dieäc voâ xuaát ñaàu nhaät lieãu. Chaùnh sôû vò:

正所謂。無禪無淨土，鐵牀幷銅柱。萬劫與天生, 沒箇人依怙。苦哉。苦哉。勸誠後學高賢，切宜仔細。我今分明說破。說破又被人懀。智者，知是醍醐。迷者，反成毒藥。若也。差之毫氂失之千里。嗚呼。

Voâ thieàn, voâ Tònh ñoä. Thieát saøng tinh ñoàng truï. Vaïn kieáp döõ thieân sanh. Moät caù nhaân y hỗ. Khoå tai, khoå tai! Khuyeán thaønh haäu hoïc cao hieàn, thieát nghi töû teá. Ngaõ kim phaân minh thuyeát phaù. Thuyeát phaù höïu bò nhaân taéng. Trí giaû, tri thò ñeà hoà. Meâ giaû, phaûn thaønh ñoäc döôïc. Nhöôïc daõ, sai chi haøo ly thaát chi thieân lyù. OÂ hoâ!

天晴日頭出。雨下地上濕。盡情多說破。只恐信不及。珍重。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thieân tình nhaät ñaàu xuaát. Vuõ haù ñòa thöôïng thaáp. Taän tình ña thuyeát phaù. Chæ khuûng tín baát caäp. Traân troïng!

114

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

115

2. Nhieáp thieän phaùp giôùi:(1) Tích chöùa caùc ñieàu laønh, töùc laø moïi ñieàu laønh ñeàu vaâng laøm theo.

5. Baøi vaên qui kính chæ roõ pheùp tham thieàn(1)

öûa vaøo ñaïo voán cuõng chaúng coù chi kyø laï, chæ caàn taåy saïch caên traàn,(2) laáy söï ñaït ngoä laøm chuaån taéc.

Naøy quyù vò! Neáu muoán tu haønh ñaït ñeán quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà, aét phaûi kieân trì trai giôùi. Neáu khoâng nghieâm giöõ theo giôùi luaät, quaû Boà-ñeà roát cuoäc khoâng theå thaønh töïu. Vì sao vaäy? Giôùi haïnh ñi ñaàu trong muoân haïnh, laïi laø neàn moùng cuûa saùu phaùp ba-la-maät. Nhö muoán xaây nhaø, tröôùc phaûi lo neàn moùng. Neáu khoâng neàn moùng, chæ xaây döïng treân khoaûng khoâng thì thaät laø voâ ích! Giôùi luaät laø noùi chung ba nhoùm giôùi Ñaïi thöøa, bao goàm: 1. Nhieáp luaät nghi giôùi:(3) Döùt heát caùc ñieàu aùc, töùc laø moïi ñieàu aùc ñeàu chaúng laøm. (1)

Qui kính (龜鏡): Qui laø con ruøa, xöa duøng mu ruøa ñeå boùi neân xem laø moät con vaät thieâng. Ngöôøi xöa boùi mu ruøa ñeå bieát söï laønh, döõ. Kính laø taám göông soi, giuùp cho moãi ngöôøi coù theå bieát ñöôïc söï ñeïp, xaáu cuûa chính mình. Baøi vaên goïi laø vaên qui kính, laø ví nhö mu ruøa thieâng coù theå duøng ñeå chæ ra ñieàu laønh neân laøm, ñieàu döõ neân boû, laïi nhö taám göông soi coù theå giuùp thaáy ñöôïc choã toát xaáu cuûa chính mình ñeå töï hoaøn thieän. Trong baøi tröôùc, ngaøi Toâng Boån ñaõ töï thuaät cô duyeân gaëp gôõ baäc minh sö tröôùc khi xuaát gia, baøi naøy neâu roõ nhöõng vieäc chaân chaùnh phaûi tu taäp sau khi xuaát gia. (2) Caên traàn: Töùc laø saùu caên ôû trong ñoái vôùi saùu traàn ôû ngoaøi. Saùu caên laø: maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù. Saùu traàn laø hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp, hay ñoái töôïng cuûa yù. Ngöôøi tu hoïc coát yeáu phaûi giöõ cho saùu caên khoâng ñaém nhieãm nôi saùu traàn. Khi caùc caên ôû trong ñöôïc thanh tònh thì caùc traàn ôû ngoaøi cuõng töï nhieân thanh tònh. (3) Nhoùm giôùi naøy taïo thaønh oai nghi cuûa ngöôøi tu hoïc. Boà Taùt giôùi coù 10 troïng giôùi vaø 48 khinh giôùi, haøng cö só coù 5 giôùi hoaëc 8 giôùi tuøy theo phaùt nguyeän, haøng sa-di coù 10 giôùi, tyø-kheo coù 250 giôùi, tyø-kheo ni coù 348 giôùi.

3. Nhieâu ích höõu tình giôùi:(2) Khoâng moät chuùng sanh naøo maø khoâng cöùu ñoä, töùc laø roäng ñoä heát thaûy chuùng sanh. Ba nhoùm giôùi aáy giuùp cho haøng Boà Taùt tu haønh thaønh Phaät. Ngöôøi giöõ ñuû ba nhoùm giôùi aáy môùi coù theå tu thieàn. Neáu khoâng phaùt taâm nhö vaäy, vieäc tham thieàn coù ích gì? Kinh Phaïm Voõng noùi raèng: “Chuùng sanh thoï giôùi cuûa Phaät töùc laø nhaäp vaøo ñòa vò chö Phaät.” Haù chaúng phaûi vaäy sao? Kinh Phaät Ñaûnh noùi raèng: “Giôùi coù theå sanh ra ñònh, ñònh coù theå phaùt sanh trí hueä. Coù trí hueä thì taâm saùng suoát, taâm saùng suoát thì thaáy ñöôïc töï taùnh, thaáy ñöôïc töï taùnh thì thaønh Phaät.” Chöa töøng coù ai khoâng do nôi giôùi maø ñöôïc thaønh Phaät, thaønh Toå. Chæ rieâng moät vieäc tham thieàn thaät laø then choát nhieäm maàu ñeå vöôn leân, chaúng phaûi laø chuyeän nhoû nhoi taàm thöôøng. Caàn phaûi phaùt taâm heát söùc doõng maõnh, heát söùc tinh taán. Coát yeáu cuõng phaûi döùt saïch lo toan tính toaùn, ñoaïn tuyeät heát thaûy traàn duyeân, ñem söï thaáy nghe quay veà quaùn xeùt töï taùnh, choã thaáy bieát thöôøng ngaøy nhö toát xaáu, thöông gheùt, phaûi quaáy ñeàu queùt boû ñi cho saïch heát. Ví nhö laáy con dao beùn caét moät naém tô, döùt maïnh moät nhaùt laø ñöùt saïch. Laïi cuõng nhö caét neo phoùng thuyeàn, thaúng ñöôøng maø lao tôùi. Laïi cuõng nhö moät ngöôøi ñaùnh vôùi muoân ngöôøi, phaûi nhanh nhaïy ñeán chaúng kòp nhaùy maét, (1)

Nhoùm giôùi naøy taïo ra caùc thieän nghieäp, bao goàm caû vieäc tu hoïc caùc phaùp moân do Phaät daïy, ñoïc tuïng kinh ñieån... (2) Nhoùm giôùi naøy laøm sanh khôûi vaø nuoâi döôõng taâm töø bi, laøm lôïi ích cho heát thaûy chuùng sanh.

116

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khoâng theå chaäm chaïp trì hoaõn. Neáu coù theå phaùt khôûi ñöôïc caùi yù chí quyeát lieät nhö theá, môùi goïi laø coù caùi khí töôïng tham thieàn. Ñaõ coù caùi khí töôïng tham thieàn, giöõ laáy moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät, nhö döïa vaøo ngoïn nuùi Tu-di, duø coù bò quaáy roái hay lay chuyeån cuõng vaãn giöõ yeân chaúng ñoäng. Chuyeân taâm, nhaát yù, hoaëc nieäm ba tieáng, naêm tieáng, roài quay con maét saùng suoát trôû laïi quaùn xeùt chính mình, hoûi raèng: Ai ñang nieäm Phaät?(1) Choã nghieàn ngaãm coát yeáu laø phaûi thaáy ñöôïc moät nieäm aáy töø ñaâu sanh khôûi. Laâu ngaøy khaùm phaù ra ñöôïc, laïi cuõng laø moät nieäm aáy. Ñaõ nghi laïi caøng theâm nghi. Laïi töï hoûi raèng: Hoûi raèng ai ñang nieäm Phaät, vaäy ai ñang hoûi ñoù? Cöù nhö vaäy xeùt tôùi, cuoái cuøng laø ai? Ñaït ñöôïc choã aáy roài, phaûi baùm laáy cho ñeán taän ñaàu moái, chaúng ñöôïc buoâng boû. Nhö gaëp ñöôïc keû oan gia ñaõ nhieàu ñôøi, phaûi baùm chaët ngay laáy manh moái maø phaêng theo cho ñeán khi bieát roõ, khoâng coøn coù theå nghó ngôïi, khoâng ñôïi baøn baïc, caân nhaéc gì nöõa. Tham thieàn ñöôïc nhö vaäy, aét phaûi coù ngaøy ñöôïc roõ thoâng. Coøn nhö chöa ñöôïc nhö vaäy, caàn phaûi laéng nghe theâm maáy lôøi naøy. Ngöôøi ra coâng tham cöùu phaûi nhö keû bò rôi xuoáng gieáng saâu ngaøn thöôùc, sôùm chieàu suy tö nghieàn ngaãm cuõng chæ duy nhaát moät loøng caàu thoaùt ra khoûi gieáng, hoaøn toaøn khoâng coù yù töôûng naøo khaùc nöõa. (1)

Hoûi raèng: “Ai ñang nieäm Phaät?” Ñoù laø quay laïi maø quaùn xeùt caùi “baûn ngaõ” töø laâu nay mình vaãn chaáp giöõ, töï cho caùi thaân töù ñaïi naøy laø “ta”. Ngay khi “caùi ta” ñoù ñang nieäm Phaät, lieàn duøng trí tueä saùng suoát maø quaùn xeùt xem coù phaûi thaät söï laø “ta” ñoù chaêng? Do choã quaùn xeùt naøy maø thaáy ñöôïc söï giaû hôïp cuûa “baûn ngaõ”, môùi heù môû ñöôïc choã thaáy bieát veà chaân nhö baûn taùnh.

QUYEÅN THÖÔÏNG

117

Laïi nhö keû bò maát ñi moät vaät gì raát laø caàn yeáu, saùng cuõng tìm, chieàu cuõng tìm, ñi ngang cuõng tìm, ñi doïc cuõng tìm; tìm maø khoâng thaáy thì luùc naøo cuõng luoân aâm thaàm nghó töôûng ñeán. Laïi nhö con meøo rình chuoät, thaân taâm keát thaønh moät khoái. Laïi nhö keû ñi treân caàu ñoäc moäc, luoân phaûi heát söùc thaän troïng. Neáu duïng taâm ñöôïc nhö vaäy, söï hoân traàm vaø taùn loaïn seõ töï nhieân maát ñi. Trong khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, luùc naøo cuõng nhö ñang beá ñöùa haøi nhi, khoâng moät chuùt voäi vaøng, lô ñeãnh. Muoán tìm haït chaâu rôi döôùi nöôùc, phaûi chôø luùc soùng yeân nöôùc laëng. Ñang khi maët nöôùc xao ñoäng maø tìm thì khoù loøng laáy ñöôïc. Maët nöôùc ñònh ñaõ laéng trong thì haït chaâu taâm theå seõ töï nhieân hieän roõ. Ngöôøi xöa noùi raèng: Ñaøo ao chaúng ñôïi traêng, Ao thaønh traêng töï hieän. Cho neân, kinh Vieân Giaùc noùi raèng: Trí thanh tònh khoâng ngaïi. Do nôi thieàn ñònh sanh. Neáu quaû haønh trì ñöôïc nhö vaäy, choã coâng phu chaéc chaén coù theå naém ñöôïc. Nhö coù ñaït ñöôïc thieàn ñònh trong hieän taïi, cuõng khoâng neân truï cheát vaøo nôi ñoù. Phaûi nghieàn ngaãm vieäc lôùn sanh töû cho saùng roõ thaáu ñaùo, thaønh töïu cho ñöôïc troïn veïn caùi trí hieåu bieát taát caû.

118

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ngöôøi xöa noùi: Ñaâu chæ queân thaân, taâm cheát laëng,

QUYEÅN THÖÔÏNG

maét thaáy ñeàu laø hö voïng, chaúng neân chaáp tröôùc. Caàn phaûi tinh taán maø thaúng tieán. Ngöôøi xöa noùi: “Taøi ngheà cuûa ngöôi coù giôùi haïn, ñieàu ta

AÁy laø beänh troïng caøng theâm naëng. Ngoài yeân xeùt thaáu nôi nguoàn coäi,

chaúng nhaän voán khoâng cuøng.”(1)

Môùi mong thaáy taùnh, roõ thieân chaân. Ñoù chính laø: Ñaàu saøo traêm thöôùc, theâm böôùc nöõa;

Neáu nhö thaân coù beänh, chôù neân gaéng göôïng maø tham thieàn. Neân leã Phaät saùm hoái, nieäm Phaät cho qua luùc aáy, chôø khi beänh khoûi seõ tieáp tuïc tham thieàn.

Söôøn nuùi buoâng tay, cheát laïi soáng.

Nhöng neáu laø ngöôøi trí hueä, cuõng coù theå nhaân khi coù

Nhö vaäy môùi coù theå goïi laø ngöôøi ñaõ xong vieäc.

beänh maø suy ngaãm. Neân bieát raèng boán ñaïi voán laø khoâng,

Nhöng tuy ñaõ xong ñöôïc ñieàu aáy, thì laïi coù ñieàu khaùc coøn nghi. Hoaëc coù caâu thoaïi ñaàu(1) neâu leân hoaëc chaúng neâu leân, phaân bieät roõ hoaëc khoâng phaân bieät roõ, maïnh meõ hay khoâng maïnh meõ, nheï yeân hay chaúng nheï yeân, heát thaûy nhöõng ñieàu aáy, cho daàu ñöôïc hay maát, coù hay khoâng ñeàu chaúng ñeå taâm chaáp tröôùc, chæ giöõ moät loøng tham cöùu maø thoâi, ñoù chính laø coâng phu. Nhöng tuy ñaõ xong ñöôïc ñieàu aáy, thì laïi coù ñieàu khaùc coøn nghi. Hoaëc coù caûnh toát ñeïp hieän ra tröôùc maét, chaúng neân vui möøng, e raèng chìm ñaém theo choã vui möøng ñoù. Hoaëc coù caûnh xaáu aùc hieän ra tröôùc maét, chaúng neân phieàn naõo, e raèng con ma chìm ñaém theo choã phieàn naõo ñoù. Phaûi bieát raèng nhöõng caûnh toát xaáu aáy chaúng phaûi töø beân ngoaøi ñeán, ñeàu laø do taâm bò hoân traàm maø sanh ra, hoaëc do nghieäp thöùc chieâu caûm maø coù. Heát thaûy nhöõng gì tai nghe, (1)

119

Thoaïi ñaàu: Choã ñaàu moái giuùp ngöôøi tham thieàn taäp trung taâm yù. Thöôøng thì caâu thoaïi ñaàu hay coâng aùn laø do vò toân sö ñöa ra ñeå daét daãn ñeä töû, nhöng cuõng coù khi thieàn giaû töï choïn laáy. Thieàn giaû khi ñaõ tham thoaïi ñaàu thì doàn heát thaân taâm vaøo ñoù, khoâng coøn bò chi phoái bôûi baát cöù vaán ñeà naøo khaùc, cho ñeán khi thaâu toùm ñöôïc heát thaûy moïi söï vieäc, töï thaáy ñöôïc chaân nhö baûn taùnh.

naêm uaån(2) chaúng thaät coù. Beänh töø ñaâu ñeán? Ngöôøi ñang beänh ñaây laø ai? Neáu coù theå soi roïi nhö vaäy, cuõng coù luùc böøng saùng ñöôïc. Nhöng tuy ñaõ xong ñöôïc ñieàu aáy, thì laïi coù ñieàu khaùc coøn nghi. Hoaëc nhö töï thaáy mình roõ bieát thoâng suoát moïi vieäc, khoâng neân ñaém chaáp vaøo ñoù, phaûi gaáp ruùt maø vöôït qua. Neáu truï yeân nôi caûnh giôùi cuûa söï thaáy bieát aáy, maët muõi chaân thaät xöa nay(3) aét seõ bò vuøi laáp maát. (1)

Choã taâm thöùc loaïn ñoäng, sai laïc tuy nhieàu nhöng vaãn coù giôùi haïn. Chæ caàn khoâng meâ ñaém, chaáp tröôùc, moät loøng haï thuû coâng phu, laâu ngaøy töï nhieân voïng nieäm laéng ñoïng döùt tröø. Cho neân noùi raèng “ñieàu chaúng nhaän” – khoâng ñaém chaáp – môùi laø voâ cuøng, khoâng coù giôùi haïn. (2) Naêm uaån (nguõ uaån, 五蘊 - pañca-skandha), cuõng goïi laø naêm aám, bao goàm: 1. Saéc uaån (thaân theå vaø taát caû nhöõng hình saéc ñöôïc nhaän bieát beân ngoaøi), 2. Thoï uaån (thoï caûm vui hay buoàn hoaëc khoâng vui khoâng buoàn), 3. Töôûng uaån (nhaän bieát caùc caûm giaùc noäi taâm vaø hình saéc beân ngoaøi), 4. Haønh uaån (khôûi taâm ham muoán hoaëc gheùt giaän), 5. Thöùc uaån (Hieåu bieát vaø phaân bieät). (3) Nguyeân vaên: “baûn lai dieän muïc” – maët muõi töø thuôû ban sô – caùch noùi cuûa Thieàn toâng duøng ñeå chæ chaân nhö, baûn taùnh hay töï taùnh chaân thaät.

120

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ngöôøi xöa noùi: “Phaùp Phaät chaúng phaûi con caù cheát, haù sôï noù thoái naùt ñi sao?” Cuõng gioáng nhö boùc thaân caây chuoái, boùc ra moät lôùp, laïi coøn laïi moät lôùp. Boùc ra lôùp nöõa, laïi coøn moät lôùp nöõa. Cöù boùc maõi cho ñeán khi naøo khoâng coøn coù choã ñaët tay vaøo, môùi troïn thaønh moät khoái. Sau ñoù thì maëc aùo, aên côm, ñi tieâu, ñi tieåu, khi ñoäng, khi tònh, luùc noùi, luùc nín, khoâng luùc naøo khoâng xuyeân suoát moät nieäm A-di-ñaø Phaät. Töø ñoù hoa taâm böøng saùng, chieáu khaép möôøi phöông, nhö maët nhaät giöõa trôøi quang ñaõng, nhö göông saùng treân ñaøi, ngay trong moät nieäm ñaõ thaønh baäc Chaùnh giaùc. Chaúng nhöõng saùng toû ñöôïc vieäc lôùn sanh töû, maø heát thaûy caùc nhaân duyeân sai bieät töø tröôùc cuûa chö Phaät, chö Toå cuõng ñeàu thaáu hieåu caën keõ; phaùp Phaät, phaùp theá gian cuõng ñeàu thaáu bieát saùng suoát. Tuy ñaõ ñaït tôùi ñòa vò aáy, cuõng chaúng neân truï yeân, chaáp tröôùc. Caàn phaûi chöùng bieát, thaáu roõ nhaân duyeân taïo taùc, choã thaáy hôïp thieàn cô, coù theå ñöôïc aán khaû. Sau khi ñöôïc aán khaû thì phaøm thaùnh voán chaúng coù, laáy boû thaûy ñeàu queân, noùi chi thieân ñöôøng, ñòa nguïc, phaân chi nam, baéc, ñoâng, taây? Khaép phaùp giôùi chæ moät töï taùnh Di-ñaø, taän hö khoâng chæ moät taâm Tònh ñoä! Khi aáy lieàn coù theå treân ñaàu sôïi loâng hieän ra coõi Phaät quí baùu, ngoài trong haït buïi nhoû chuyeån baùnh xe Phaùp,(1) daãn daét tieáp ñoä ñôøi vò lai, gìn giöõ cöùu giuùp thôøi phaùp maït. Ngöôøi tham thieàn ñöôïc nhö theá môùi laø baäc tröôïng phu thoaùt ngoaøi khuoân khoå, rieâng moät mình vöôït treân muoân ngöôøi.

QUYEÅN THÖÔÏNG

Neáu chöa ñöôïc nhö vaäy, haõy nöông nhôø nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø ñeå caàu sanh Tònh ñoä. Vì sao vaäy? E raèng trong phuùt laâm chung, caûnh cheát hieän ra tröôùc maét, taâm thaàn baán loaïn, chaúng theå töï chuû laáy mình, khoâng khoûi bò nghieäp duyeân loâi cuoán. Vaäy neân caàn phaûi xaùc thaät nieäm Phaät, phöôùc hueä cuøng tu, moät loøng höôùng veà Tònh ñoä, nhaát taâm ñôïi phuùt cuoái ñôøi. Nhö vaäy coù theå noùi laø: Laàu xöa ñaát cuõ ñaønh laø vaäy, Veà ñoù moät phen daï môùi yeân. Than oâi! Baäc thaùnh ra ñôøi ñaõ laâu, phaùp Phaät ngaøy theâm chia bieät! Gaàn ñaây coù moät ñaùm ngöôøi boâng loâng, maét trí ñaõ chaúng saùng, Tònh ñoä laïi khoâng tin; hieåu sai lôøi then choát cuûa Toå sö, luaän baäy yù Phaät xöa ñaõ daïy. Chaúng bieát heát loøng tham cöùu, chæ moät beà chaáp tröôùc nôi thaân töù ñaïi. Ngaøy nay hai buoåi, ngaøy mai ba thôøi, daïy ngöôøi laøm luïng laêng xaêng, tôùi lui hoái haû. Hieän thôøi taâm khoâng ñònh, trí khoâng saùng, sau roài phaûi ñi ñeán choã ñieân cuoàng, roái loaïn. Chaúng ñaùng nhaän cuûa tín thí, uoång phuï linh giaùc cuûa töï taâm, troâi laên trong ba ñöôøng aùc,(1) chòu laáy muoân ñieàu khoå sôû. Chæ bôûi tröôùc ñaây khoâng gaëp ñöôïc baäc thaày thaáu ñaùo, neân tu ñeán giaø cuõng chæ laø moùn ñoà voâ duïng! Nhöõng keû tu ñui luyeän muø aáy, daàu cho coù troâi laên ñeán luùc Phaät Di-laëc ra ñôøi, cuõng khoâng coù ngaøy toû ngoä saùng suoát. Ñoù chính laø: Khoâng thieàn, khoâng Tònh ñoä, Giöôøng saét, coät ñoàng chôø.

(1)

Chuyeån baùnh xe phaùp (Chuyeån phaùp luaân): töùc laø thuyeát giaûng phaùp Phaät ñeå cöùu ñoä chuùng sanh.

121

(1)

Ba ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

122

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

123

Ngaøn muoân kieáp troâi laên,

thaønh thuoác ñoäc! Nhö vaäy ñoù, sai leäch trong gang taác, laïc

Troïn khoâng ngöôøi cöùu hoä.

xa ñeán ngaøn daëm.

Khoå thay! Khoå thay! Lôøi thaønh thaät khuyeân ngöôøi haäu hoïc, phaûi heát söùc thaän troïng, tinh teá. Nay ta ñaõ phaân bieät noùi roõ phaù tröø; phaù tröø laïi bò ngöôøi gheùt. Ñoái vôùi ngöôøi coù trí thì laø moùn ñeà-hoà ngon quyù, ñoái vôùi keû ngu meâ khoâng bieát laïi hoùa

禪宗淨土難易說或問曰。世閒有人，別執公案，使人做作工夫。只期叅禪悟道，不願往生淨土。此法何如。答曰。利根上智之人可以眞叅實悟。略有差訛，便成大錯。曰。何以知其爲錯。曰。錯處在於未悟,依舊展轉輪迴。不若持誦修行，必得徑生淨土。善知識。非不教汝叅禪，惟恐儞不念佛。何以故。叅禪悟心者難。念佛往生者易。

Than oâi! Trôøi taïnh, vaàng döông chieáu saùng, Möa xuoáng, laày loäi ñaát buøn. Heát loøng phaù tröø meâ chaáp, Sôï ngöôøi chaúng ñuû söùc tin. Traân troïng!

Thieàn toâng Tònh ñoä nan dò thuyeát Hoaëc vaán vieát: Theá gian höõu nhaân bieät chaát coâng aùn, söû nhaân toá taùc coâng phu. Chæ kyø tham thieàn ngoä ñaïo, baát nguyeän vaõng sanh Tònh ñoä. Thöû phaùp haø nhö? Ñaùp vieát: Lôïi caên thöôïng trí chi nhaân, khaû dó chaân tham thaät ngoä. Löôïc höõu sai ngoa, tieän thaønh ñaïi thoá. Vieát: Haø dó tri kyø vi thoá? Vieát: Thoá xöû taïi ö vò ngoä, y cöïu trieån chuyeån luaân hoài. Baát nhöôïc trì tuïng tu haønh, taát ñaéc kinh sanh Tònh ñoä. Thieän tri thöùc, phi baát giaùo nhöõ tham thieàn, duy khuûng nhöõ baát nieäm Phaät. Haø dó coá? Tham thieàn ngoä ñaïo giaû nan, nieäm Phaät vaõng sanh giaû dò.

124

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

汝不聞古德云。叅禪要了生死，百無二三。念佛求生淨土，萬不失一。正所謂。有禪無淨土，十人九錯路。豈不

QUYEÅN THÖÔÏNG

125

Nhöõ baát vaên coå ñöùc vaân: Tham thieàn yeáu lieãu sanh töû, baùch voâ nhò tam. Nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä, vaïn baát thaát nhaát. Chaùnh sôû vò, höõu thieàn voâ Tònh ñoä, thaäp nhaân cöûu thoá

然乎。况以，叅禪不礙念佛，念佛不礙叅禪。

loä. Khôûi baát nhieân hoà? Huoáng dó, tham thieàn baát ngaïi nieäm

禪宗淨土異難，今日分明直指。

Phaät, nieäm Phaät baát ngaïi tham thieàn. Thieàn toâng Tònh ñoä dò

法門。固有八萬四千，總不如一句阿彌陀佛。公案，雖有一千七百，亦不如一句阿彌陀佛。

nan, kim nhaät phaân minh tröïc chæ. Phaùp moân, coá höõu baùt vaïn töù thieân, toång baát nhö nhaát cuù A-di-ñaø Phaät. Coâng aùn, tuy höõu nhaát thieân thaát baùch, dieäc baát nhö nhaát cuù A-di-ñaø Phaät.

何則。阿彌陀佛教門，有頓，有漸，有理，

Haø taéc, A-di-ñaø Phaät giaùo moân, höõu ñoán, höõu tieäm, höõu

有迹。上根智人，直下承當，見性成佛。中下

lyù, höõu tích. Thöôïng caên trí nhaân, tröïc haï thöøa ñöông kieán

之流，未能頓超者，仗彼佛力，亦得往生。是以念佛教門，勝過一切教門也。其餘公

taùnh thaønh Phaät. Trung haï chi löu vò naêng ñoán sieâu giaû, tröôïng bæ Phaät löïc dieäc ñaéc vaõng sanh. Thò dó nieäm Phaät giaùo moân, thaéng quaù nhaát thieát giaùo

案功德，要及念佛公案功德，百分不及一，百

moân daõ. Kyø dö coâng aùn coâng ñöùc, yeáu caäp nieäm Phaät coâng

千萬億分，亦不及一。

aùn coâng ñöùc, baùch phaàn baát caäp nhaát, baùch thieân vaïn öùc

何以故。若是功德同等，十方三世諸佛不應讚歎阿彌陀佛。恒沙經典之中，不應指歸西方淨土。豈不聞歷代祖師，箇箇念佛。於今名賢，人人念佛。僧俗男女悉皆念佛。

phaàn dieäc baát caäp nhaát. Haø dó coá? Nhöôïc thò coâng ñöùc ñoàng ñaúng, thaäp phöông tam theá chö Phaät baát öng taùn thaùn A-di-ñaø Phaät. Haèng sa kinh ñieån chi trung, baát öng chæ quy Taây phöông Tònh ñoä. Khôûi baát vaên lòch ñaïi Toå sö, caù caù nieäm Phaät. Ö kim danh hieàn, nhaân nhaân nieäm Phaät. Taêng tuïc nam nöõ, taát giai nieäm Phaät.

126

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

127

Nhöôïc thò phaùp moân bình ñaúng, haø baát bieät cöû phaùp

若是法門平等，何不別舉法門哉。汝且觀於世人，開口發聲，必一念阿彌陀佛。

moân tai. Nhöõ thaû quaùn ö theá nhaân, khai khaåu phaùt thanh,

何者。要知阿彌陀佛願力無邊，是以獨稱獨舉也。

Haø giaû? Yeáu tri A-di-ñaø Phaät nguyeän löïc voâ bieân, thò dó

不見讚佛偈云。

ñoäc xöng ñoäc cöû daõ. Baát kieán taùn Phaät keä vaân:

十方三世佛，阿彌陀第一。

Thaäp phöông tam theá Phaät.

四十八願度眾生，九品咸令登彼岸。

Töù thaäp baùt nguyeän ñoä chuùng sanh.

由此推之，念佛公案實是超過一切公案也。我今再說。九十六種外道，俱爲生死修行，只是不得解脫。何也。皆因遇著盲師，將正法作邪法解，佛法作魔法說。似此錯賺者多矣。自賺猶可，又賺他人。正所謂。一盲引眾盲，相牽落火坑也。昔日，如來告目連言。譬如萬川長流，有浮草木，前不顧後，後不顧前，都會大海。世閒亦儞。雖有豪貴富樂自在，悉不得免生老病死。

taát nhaát nieäm A-di-ñaø Phaät.

A-di-ñaø ñeä nhaát. Cöûu phaåm haøm linh ñaêng bæ ngaïn. Do thöû suy chi, nieäm Phaät coâng aùn thaät thò sieâu quaù nhaát thieát coâng aùn daõ. Ngaõ kim taùi thuyeát. Cöûu thaäp luïc chuûng ngoaïi ñaïo caâu vò sanh töû tu haønh, chæ thò baát ñaéc giaûi thoaùt. Haø giaû? Giai nhaân ngoä tröôùc manh sö, töông chaùnh phaùp taùc taø phaùp giaûi, Phaät phaùp taùc ma phaùp thuyeát. Töï thöû thoá traùm giaû ña hyõ. Töï traùm do khaû, höïu traùm tha nhaân. Chaùnh sôû vò: Nhaát manh daãn chuùng manh, töông khieân laïc hoûa khanh daõ. Tích nhaät Nhö Lai caùo Muïc Lieân ngoân: Thí nhö vaïn xuyeân tröôøng löu, höõu phuø thaûo moäc, tieàn baát coá haäu, haäu baát coá tieàn, ñoâ hoäi ñaïi haûi. Theá gian dieäc nhó. Tuy höõu haøo quyù phuù laïc töï taïi, taát baát ñaéc mieãn sanh laõo beänh töû.

128

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

秖由不信佛經，不能得生千佛國土。是故我說阿彌陀佛國土，易往易取，而人不能修行往生。反事九十六種外道。我說是人名無眼人，名無耳人。

QUYEÅN THÖÔÏNG

129

Chæ do baát tín Phaät kinh, baát naêng ñaéc sanh thieân Phaät quoác ñoä. Thò coá ngaõ thuyeát A-di-ñaø Phaät quoác ñoä, dò vaõng dò thuû, nhi nhaân baát naêng tu haønh vaõng sanh. Phaûn söï cöûu thaäp luïc chuûng taø ñaïo. Ngaõ thuyeát thò nhaân danh voâ nhaõn nhaân, danh voâ nhó nhaân.

且如往生錄內，高僧傳中。賢愚竝生，今古

Thaû nhö vaõng sanh luïc noäi, Cao taêng truyeän trung. Hieàn

皆儞。盡拋穢土，俱趣淨方，孕七寶池，捨胞胎苦。超凡入聖，得道證眞。不歷三祗，便成佛道。豈非佛力難思也。

ngu tònh sanh, kim coå giai nhó. Taän phao ueá ñoä, caâu thuù

若欲永超生死輪迴，得涅槃樂者，無出往生法門矣。何以故。娑婆濁境，眾苦集而求道難成。淨土樂邦，諸善聚而位豋不退。稱名號者，諸佛護念而往生。發菩提者，彌陀光照而增進。菩薩羅漢與其同儔。水鳥樹林悉皆念佛。耳畔常聞妙法，心中頓絶貪瞋。快樂無竆。壽量何極。一生彼土，便獲阿惟。豈比人天道中。觸目多諸違順。權乘路上，善根希有周圓。地前三賢，尙未見道而失念。舍利六住，尙遇惡緣而退心。

tònh phöông, döïng thaát baûo trì, xaû baøo thai khoå. Sieâu phaøm nhaäp thaùnh, ñaéc ñaïo chaùnh chaân. Baát lòch tam kyø, tieän thaønh Phaät ñaïo. Khôûi phi Phaät löïc nan tö daõ? Nhöôïc duïc vónh sieâu sanh töû luaân hoài, ñaéc Nieát-baøn laïc giaû, voâ xuaát vaõng sanh phaùp moân hyõ. Haø dó coá? Ta-baø tröôïc caûnh, chuùng khoå taäp nhi caàu ñaïo nan thaønh. Tònh ñoä laïc bang, chö thieän tuï nhi vò ñaêng baát thoái. Xöng danh hieäu giaû, chö Phaät hoä nieäm nhi vaõng sanh. Phaùt Boà-ñeà giaû, Di-ñaø quang chieáu nhi taêng taán. Boà Taùt Lahaùn dó kyø ñoàng truø. Thuûy ñieåu thoï laâm taát giai nieäm Phaät. Nhó baïn thöôøng vaên dieäu phaùp, taâm trung ñoán tuyeät tham saân. Khoaùi laïc voâ cuøng. Thoï laïc haø cöïc. Nhaát sanh bæ ñoä, tieän hoaïch a duy. Khôûi tyû nhaân thieân ñaïo trung, xuùc muïc ña chö vi thuaän. Quyeàn thöøa loä thöôïng, thieän caên hy höõu chaâu vieân. Ñòa tieàn tam hieàn, thöôïng vò kieán ñaïo nhi thaát nieäm. Xaù-lî luïc truï, thöôïng ngoä aùc duyeân nhi thoái taâm.

130

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

所以法華會上，退席者五千。寶積經中，失道者猶眾。觀佛世尙爾，何今時不然。是知三乘之士，歷僧祗劫，而功行無成。念佛之門，於彈指頃而位皆不退。是以生淨土者有進無退，决定成佛。故阿彌陀經云。極樂國土，眾生生者皆是阿鞞跋致。阿鞞跋致者，不退轉地,是也。嗟乎。初心信淺，非他力難以進修。我佛願深，但有緣悉皆攝受。諸仁者。從上佛祖立教，開示念佛法門。何况今之禪流不信往生淨土。凡修淨土者，不礙於叅禪。何叅禪者，乃薄淨土而不修也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

131

Sôû dó Phaùp Hoa hoäi thöôïng, thoái tòch giaû nguõ thieân. Baûo Tích kinh trung, thaát ñaïo giaû do chuùng. Quaùn Phaät theá thöôïng nhó, haø kim thôøi baát nhieân. Thò tri tam thöøa chi só, lòch taêng kyø kieáp, nhi coâng haïnh voâ thaønh. Nieäm Phaät chi moân, ö ñaøn chæ khoaûnh nhi vò giai baát thoái. Thò dó sanh Tònh ñoä giaû, höõu taán voâ thoái, quyeát ñònh thaønh Phaät. Coá Di-ñaø kinh vaân: Cöïc Laïc quoác ñoä, chuùng sanh sanh giaû giai thò A-beä-baït trí. A-beä-baït trí giaû, baát thoái chuyeån ñòa, thò daõ. Ta hoà! Sô taâm tín thieån, phi tha löïc nan dó taán tu. Ngaõ Phaät nguyeän thaâm, ñaõn höõu duyeân taát giai nhieáp thoï. Chö nhaân giaû. Tuøng thöôïng Phaät toå laäp giaùo, khai thò nieäm Phaät phaùp moân. Haø huoáng kim chi thieàn löu baát tín vaõng sanh Tònh ñoä? Phaøm tu Tònh ñoä giaû, baát ngaïi ö tham thieàn. Haø tham thieàn giaû naõi baïc Tònh ñoä nhi baát tu daõ?

132

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

6. Choã khoù deã cuûa pheùp tu thieàn vaø Tònh ñoä(1)

où ngöôøi hoûi raèng: “Theá gian coù keû chaáp vaøo coâng aùn, daïy ngöôøi theo ñoù coâng phu, chæ coát tham thieàn ngoä ñaïo, chaúng nguyeän vaõng sanh Tònh ñoä. Phaùp aáy theá naøo?” Ñaùp raèng: “Ngöôøi caên taùnh saùng suoát, trí hueä cao saâu coù theå thaät tham thaät ngoä. Nhöng coù ñoâi chuùt sai soùt lieàn rôi vaøo choã sai laàm raát lôùn.” Hoûi: “Laøm sao bieát laø sai laàm? Ñaùp raèng: “Sai laàm laø ôû choã neáu nhö chöa chöùng ngoä thì vaãn troâi laên trong coõi luaân hoài, chaúng baèng vieäc trì giôùi nieäm Phaät tu haønh, chaéc chaén seõ ñöôïc thaúng ñöôøng veà Tònh ñoä. “Naøy thieän tri thöùc! Ta chaúng ngaên vieäc tham thieàn, chæ sôï ngöôøi khoâng nieäm Phaät maø thoâi! Vì sao vaäy? Tham thieàn ngoä ñaïo laø vieäc khoù, nieäm Phaät vaõng sanh laø vieäc deã. Ngöôøi xöa noùi raèng: “Choã coát yeáu cuûa vieäc tham thieàn laø thaáu roõ lyù sanh töû, trong traêm ngöôøi chöa coù ñöôïc vaøi ba ngöôøi ñaït ñeán. Nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä, muoân ngöôøi ñeàu thaønh töïu.” Cho neân noùi raèng: “Tu thieàn maø khoâng tu (1)

Baøi tröôùc noùi roõ veà pheùp tham thieàn vaø nieäm Phaät, baøi naøy thaâu nhieáp choã tinh yeáu trong pheùp nieäm Phaät vaø tham thieàn ñeå phaân bieät chæ roõ: Hai pheùp tu voán chaúng ngaên ngaïi nhau. Ñoái vôùi baäc thöôïng trí, tham thieàn vaø nieäm Phaät voán khoâng sai khaùc, tham laø nieäm, nieäm laø tham. Ñoái vôùi haïng trung bình thì coù theå vöøa tham thieàn vöøa nieäm Phaät, tham giuùp cho nieäm, nieäm giuùp cho tham. Ñoái vôùi haøng caên nhoû trí thaáp thì chuyeân taâm nieäm Phaät cuõng coù theå ñaït ñeán giaûi thoaùt. Ñoù laø nhôø nguyeän löïc cuûa Phaät A-di-ñaø giuùp cho, neân vieäc haønh trì coù theå noùi laø deã daøng maø keát quaû raát chaéc chaén.

QUYEÅN THÖÔÏNG

133

Tònh ñoä, möôøi ngöôøi coù ñeán chín ngöôøi laïc ñöôøng.” Chaúng ñuùng nhö vaäy sao? Huoáng chi vieäc tham thieàn vaø nieäm Phaät ñeàu khoâng ngaên trôû laãn nhau. Nay xin neâu roõ söï khoù deã cuûa hai pheùp tu thieàn vaø Tònh ñoä. Taùm möôi boán ngaøn phaùp moân, thaâu toùm laïi khoâng qua moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät; moät ngaøn baûy traêm coâng aùn, cuõng khoâng qua moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät. Vì sao vaäy? Trong phaùp nieäm Phaät coù nhanh, coù chaäm, coù lyù ngaøy nay, coù tích ngaøy xöa. Baäc trí hueä thöôïng caên coù theå ngay töùc thôøi thaáy taùnh thaønh Phaät. Nhöõng keû trung bình vaø thaáp keùm chöa theå sieâu thoaùt töùc thôøi, nhöng nöông nhôø söùc Phaät cuõng seõ ñöôïc vaõng sanh. Cho neân pheùp nieäm Phaät vöôït hôn taát caû caùc phaùp moân. Nhö laáy nieäm Phaät laøm coâng aùn, coâng ñöùc so vôùi taát caû caùc coâng aùn, coâng ñöùc khaùc vöôït troäi hôn ñeán traêm ngaøn muoân öùc laàn. Vì sao vaäy? Vì neáu coâng ñöùc nhö nhau thì chö Phaät ba ñôøi, möôøi phöông ñaõ khoâng caàn phaûi taùn thaùn ñöùc Phaät A-di-ñaø, vaø trong voâ soá kinh ñieån cuõng chaúng caàn chæ baøy pheùp tu ñeå ñöôïc veà coõi Tònh ñoä phöông taây. Haù chaúng nghe raèng caùc ñôøi Toå sö ai ai cuõng ñeàu nieäm Phaät hay sao? Cho ñeán caùc baäc danh hieàn ñôøi nay, ngöôøi ngöôøi cuõng ñeàu nieäm Phaät. Daàu taêng hay tuïc, daàu nam hay nöõ, heát thaûy ñeàu nieäm Phaät. Neáu caùc phaùp moân ñeàu nhö nhau, sao chaúng neâu rieâng bieät? Haõy xem, heát thaûy nhöõng ngöôøi tu haønh, duø theo phaùp moân naøo, khi môû mieäng caát tieáng cuõng ñeàu nieäm moät caâu A-di-ñaø Phaät. Vì sao vaäy? Neân bieát raèng nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø laø voâ bieân, cho neân chæ xöng, chæ nieäm rieâng moät danh hieäu cuûa ngaøi.

134

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Haõy nghe baøi keä taùn Phaät raèng: Ba ñôøi, möôøi phöông Phaät, A-di-ñaø baäc nhaát. Boán möôi taùm nguyeän ñoä sinh, Toøa sen chín phaåm haøm linh nöông veà. Do ñoù suy ra thì coâng aùn nieäm Phaät thaät laø vöôït hôn heát thaûy caùc coâng aùn khaùc. Laïi noùi, chín möôi saùu phaùi ngoaïi ñaïo ñeàu vì muoán thoaùt sanh töû maø tu haønh, nhöng ñeàu khoâng ñöôïc giaûi thoaùt. Vì sao vaäy? Ñeàu do gaëp phaûi nhöõng vò thaày ngu toái, ñem phaùp chaùnh giaûng giaûi thaønh phaùp taø, ñem phaùp Phaät thuyeát thaønh phaùp ma. Ngöôøi sai laàm nhö theá raát nhieàu. Töï mình ñaõ sai laàm, laïi coøn daãn daét ngöôøi khaùc phaûi sai laàm theo. Quaû thaät laø: Ngöôøi muø daét loái keû ñui, Cuøng nhau rôi xuoáng haàm saâu löûa traøn! Coù laàn ñöùc Nhö Lai daïy ngaøi Muïc-kieàn-lieân raèng: “Ví nhö muoân con soâng cuøng chaûy, coù nhieàu caây goã noåi troâi theo doøng nöôùc, duø tröôùc duø sau cuõng chaúng bieát gì ñeán nhau, nhöng heát thaûy ñeàu quy tuï veà bieån caû. Ngöôøi theá gian cuõng vaäy, daàu coù nhöõng keû giaøu sang sung tuùc, thaûy ñeàu chaúng khoûi nhöõng noãi khoå sanh, giaø, beänh, cheát. Chæ vì chaúng tin kinh Phaät neân chaúng ñöôïc sanh veà nôi ngaøn coõi Phaät. Vì theá ta noùi raèng coõi Phaät A-di-ñaø laø deã ñeán, deã ñöôïc, nhöng vì ngöôøi ta chaúng chòu tu haønh ñeå ñöôïc vaõng sanh, ngöôïc laïi ñi thôø phuïng chín möôi saùu phaùi ngoaïi ñaïo, neân ta noùi raèng nhöõng keû aáy laø khoâng coù maét, khoâng coù tai!”(1) (1)

Ñoaïn naøy trích ôû saùch Vaïn thieän ñoàng quy.

QUYEÅN THÖÔÏNG

135

Hôn nöõa, trong caùc saùch Vaõng sanh truyeän(1) vaø Cao taêng truyeän coù ghi laïi nhöõng tröôøng hôïp keû hieàn ngöôøi ngu ñeàu ñöôïc vaõng sanh, xöa nay ñeàu coù, thaûy ñeàu lìa boû nôi ueá tröôïc naøy maø veà coõi nöôùc thanh tònh, sanh ra trong ao thaát baûo, lìa ñöôïc noãi khoå ôû trong baøo thai, sieâu phaøm nhaäp thaùnh, ñaéc ñaïo chöùng chaân, khoâng phaûi traûi qua voâ soá kieáp maø dc thaønh quaû Phaät. Haù chaúng phaûi laø nhôø nöông söùc Phaät khoù nghó löôøng ñoù sao? Nhö muoán vónh vieãn sieâu thoaùt sanh töû luaân hoài, höôûng vui Nieát-baøn, thì khoâng phaùp naøo hôn ñöôïc phaùp moân vaõng sanh. Vì sao vaäy? Coõi Ta-baø ueá tröôïc, hoäi ñuû caùc noãi khoå neân caàu ñaïo khoù thaønh, coøn nôi Tònh ñoä, hoäi ñuû caùc ñieàu laønh neân deã leân haøng Baát thoái.(2) Ngöôøi xöng nieäm danh hieäu Phaät, chö Phaät hoä nieäm vaõng sanh; ngöôøi phaùt taâm Boàñeà, nhôø ñöùc Di-ñaø chieáu soi caøng theâm tinh taán. Boà-taùt, La-haùn cuøng laøm baïn; caây röøng, chim nöôùc thaûy ñeàu nieäm Phaät. Beân tai thöôøng nghe dieäu phaùp, trong loøng döùt saïch tham saân. Khoaùi laïc voâ cuøng, thoï maïng khoâng döùt. Moät khi sanh qua coõi aáy lieàn ñöôïc ñòa vò Baát thoái,(3) naøo phaûi nhö trong coõi trôøi ngöôøi, tröôùc maét bieát bao ñieàu traùi (1)

Nguyeân taùc ghi laø Vaõng sanh luïc (往生錄), e laø nhaàm, vì trong caùc boä luïc xöa khoâng thaáy coù teân naøy, chæ coù saùch Vaõng sanh truyeän (往生傳), goïi ñuû laø Vaõng sanh Taây phöông Tònh ñoä thuïy öùng truyeän (往生西方淨土瑞應傳), chính laø taäp saùch keå laïi nhöõng caâu chuyeän veà nhöõng ngöôøi nieäm Phaät ñöôïc vaõng sanh. (2) Baát thoái: noùi ñuû laø Baát thoái chuyeån, nghóa laø caùc quaû vò maø ngöôøi tu taäp vónh vieãn khoâng coøn thoái lui nöõa, chæ tieáp tuïc tu tieán cho ñeán khi troïn thaønh quaû Phaät. (3) Nguyeân taùc duøng A-duy (阿惟), noùi ñuû laø A-duy-vieät-trí (阿惟越致), thöôøng gaëp hôn laø A-beä-baït-trí (阿鞞跋致), ñeàu laø do phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Avivartika, chæ ñòa vò Baát thoái chuyeån cuûa ngöôøi tu hoïc.

136

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

nghòch. Treân ñöôøng tu taäp Quyeàn thöøa,(1) caên laønh hieám khi ñöôïc troïn veïn. Ba baäc hieàn chöa vaøo Thaäp ñòa(2) coøn chöa hieåu ñaïo neân maát nieäm; Xaù-lî-phaát truï ôû ñòa vò thöù saùu coøn gaëp duyeân aùc maø thoái taâm.(3) Cho neân trong hoäi Phaùp Hoa coù naêm ngaøn ngöôøi lui ra.(4) Trong kinh Baûo Tích, keû thaát ñaïo cuõng raát nhieàu. Xem nhö luùc Phaät coøn taïi theá maø coøn nhö vaäy, huoáng chi ñôøi nay laïi chaúng theá sao? Cho neân bieát raèng, ngöôøi tu haønh trong ba thöøa(5) traûi (1)

Quyeàn thöøa laø chæ chung nhöõng phaùp moân do quyeàn bieán theo caên cô ngöôøi tu maø taïm laäp ra. Coù hai nghóa chính: Neáu chæ xeùt trong phaùp Ñaïi thöøa thì coù Quyeàn thöøa vaø Phaät thöøa. Nhö caùc phaùp moân thaúng höôùng ñeán quaû Phaät goïi laø Phaät thöøa, coøn caùc phaùp moân tu chöùng daàn daàn qua caùc ñòa vò theo haïnh Boà Taùt goïi laø Quyeàn thöøa. Neáu noùi roäng ra thì ngoaøi Phaät thöøa ra, taát caû caùc phaùp moân taïm laäp khaùc thì ñeàu goïi laø Quyeàn thöøa, nhö ba thöøa Thanh vaên, Duyeân giaùc, vaø Boà Taùt ñeàu goïi chung laø Quyeàn thöøa. Phaät thöøa cuõng goïi laø Nhaát thöøa hay Thaät thöøa. (2) Ba baäc hieàn chöa vaøo Thaäp ñòa (Ñòa tieàn tam hieàn): töùc laø caùc vò Boà Taùt ñang tu Thaäp truï, Thaäp haïnh vaø Thaäp hoài höôùng trong Ñaïi thöøa. Vì chöa chöùng thaùnh quaû, neân goïi laø hieàn. (3) Thaäp truï laø: 1. Phaù taâm truï, 2. Trì ñòa truï, 3. Tu haønh truï, 4. Sanh quí truï, 5. Phöông tieän cuï tuùc truï, 6. Chaùnh taâm truï, 7. Baát thoái truï, 8. Ñoàng chaân truï, 9. Phaùp vöông töû truï, 10. Quaùn ñænh truï. Xaù-lî-phaát tu chöùng ñeán ñòa vò thöù saùu trong Thaäp truï, thöïc haønh phaùp boá thí. Coù ngöôøi baø-la-moân ñeán xin ñoâi maét, oâng lieàn moùc maét ra cho. Ngöôøi aáy xin ñöôïc roài, beøn nhoå nöôùc mieáng. Xaù-lî-phaát nhaân ñoù sanh loøng giaän, lieàn thoái taâm, trôû laïi ñòa vò thaáp hôn. (4) Xaù-lî-phaát ñaõ ba laàn thænh Phaät giaûng Kinh Phaùp Hoa. Khi Phaät höùa giaûng kinh aáy, coù naêm ngaøn ngöôøi trong chuùng hoäi vì thaáy khoâng thích hôïp neân chaúng muoán nghe, beøn leã Phaät vaø lui ra. Ñöùc Phaät laëng thinh ñeå cho hoï ra ñi. (5) Ba thöøa: Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa vaø Boà Taùt thöøa.

QUYEÅN THÖÔÏNG

137

voâ soá kieáp maø coâng haïnh khoâng thaønh; coøn trong phaùp moân nieäm Phaät chæ nhö buùng moùng tay ñaõ ñöôïc ñòa vò Baát thoái. Vì theá, sanh veà Tònh ñoä chæ coù tieán maø khoâng luøi, quyeát ñònh seõ thaønh Phaät. Cho neân trong kinh A-di-ñaø coù daïy raèng: “Nhöõng chuùng sanh sanh veà coõi Cöïc Laïc ñeàu laø baäc A-beä-baït-trí.” A-beä-baït-trí nghóa laø ñòa vò Baát thoái. Than oâi! Keû môùi phaùt taâm, loøng tin coøn caïn côït, neáu chaúng nöông nhôø söùc Phaät giuùp theâm, thaät khoù maø tu haønh tieán tôùi. Phaät A-di-ñaø coù lôøi nguyeän saâu, heát thaûy nhöõng ai coù duyeân(1) ñeàu ñöôïc tieáp ñoä. Naøy caùc vò! Ngay töø khi ñöùc Phaät toå vöøa laäp ñaïo, coøn chæ baøy phaùp moân nieäm Phaät, huoáng chi nhöõng ngöôøi tu thieàn ñôøi nay laïi chaúng tin vieäc vaõng sanh Tònh ñoä hay sao? Ngöôøi tu Tònh ñoä voán chaúng heà ngaên ngaïi vieäc tham thieàn, sao keû tham thieàn laïi cheâ boû phaùp Tònh ñoä maø chaúng tu?

(1)

Nhöõng ai coù duyeân: chæ nhöõng ngöôøi phaùt taâm nieäm Phaät. Bôûi chính vieäc nieäm Phaät ñoù laø keát duyeân vôùi Phaät A-di-ñaø, do ñöùc Phaät naøy ñaõ coù lôøi nguyeän lôùn laø seõ tieáp ñoä taát caû nhöõng chuùng sanh naøo nieäm Phaät.

138

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

辯明邪正决疑文

QUYEÅN THÖÔÏNG

139

Bieän minh taø chaùnh quyeát nghi vaên

明教大師曰。能仁之垂教也，必以禪爲

Minh Giaùo ñaïi sö vieát: Naêng nhaân chi thuøy giaùo daõ, taát

宗，而佛爲祖。祖者，乃其教之大範。宗者，

dó thieàn vi toâng, nhi Phaät vi toå. Toå giaû, naõi kyø giaùo chi ñaïi

乃其教之大綂。大綂不明則天下不得一其所詣。大範不正，則天下不得質其所證。夫古今之學佛者，競以各立門庭，是非相勝。蓋由宗不明，祖不正，而爲患也。嗟乎。近世有等邪師，造成魔外妖言。倚號寶林法輪，僞撰眞宗妙義，經，僭稱無常法寶。或得後人，十錯九訛。使得迷流，七顚八倒。不識本來淨土法身。一向著於膿血皮袋。盡將夢境印證工夫。反謗叅禪念佛皆是小乘。布施結緣亦是濁福。教人佛不用禮，香不用燒，戒不用持，經

phaïm. Toâng giaû, naõi kyø giaùo chi ñaïi thoáng. Ñaïi thoáng baát minh, taéc thieân haï baát ñaéc nhaát kyø sôû ngheä. Ñaïi phaïm baát chaùnh, taéc thieân haï baát ñaéc chaát kyø sôû chöùng. Phuø coå kim chi hoïc Phaät giaû, caïnh dó caùc laâïp moân ñình, thò phi töông thaéng. Caùi do toâng baát minh, toå baát chaùnh, nhi vi hoaïn daõ. Ta hoà! Caän theá höõu ñaúng taø sö, taïo thaønh ma ngoaïi yeâu ngoân. YÛ hieäu baûo laâm phaùp luaân, nguïy soaïn chaân toâng dieäu nghóa, kinh, tieám xöng voâ thöôïng phaùp baûo. Hoaëc ñaéc haäu nhaân, thaäp thoá cöûu ngoa. Söû ñaéc meâ löu, thaát ñieân baát ñaûo. Baát thöùc boån lai Tònh ñoä phaùp thaân. Nhaát höôùng tröôùc ö noàng huyeát bì ñaïi. Taän töông moäng caûnh aán chöùng coâng phu. Phaûn baùng tham thieàn nieäm Phaät giai thò Tieåu thöøa. Boá thí keát duyeân dieäc thò tröôïc phöôùc. Giaùo nhaân Phaät baát duïng leã, höông baát duïng thieâu, giôùi baát duïng trì, kinh baát

不用誦。自此邪解佛言，妄談聖意。說道婬慾

duïng tuïng. Töï thöû taø giaûi Phaät ngoân, voïng ñaøm thaùnh yù.

不礙菩提。殺盗無妨般若。混吾教中遞相傳

Thuyeát ñaïo daâm duïc baát ngaïi Boà-ñeà, saùt ñaïo voâ phöôøng

習。不守清規，壞亂正法。

Baùt-nhaõ. Coân ngoâ giaùo trung ñeä töông truyeàn taäp. Baát thuû thanh quy, hoaïi loaïn chaùnh phaùp.

140

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

此是妖精鬼恠，夜聚曉散。假稱官法堂堂，佛法隱藏。宜用吹滅燈燭，暗傳妙法。汝等依我行持，七日見性悟道。又教入社弟子，罰誓寫疏，印合天條。燒上天庭方得成佛。此是絶妙好事，不許外人得知。若也泄漏天機，汝等定墮此願。再著幾人，屋後門前，巡風打擄，恐怕有人，隔壁視聽，宜用謹防。嗚呼。何勞如此。若是眞正佛法，鐘鼓陛堂，雲集大眾，敷座演揚，明日開示。豈有隱藏之理也。唯恐傳之不廣，豈怕人得知也。因是事魔之徒，故以瞞人瞞己也。年復年來，多有此樣。扇動人家，清信男女，不覺不知，鼓入魔道。呼。賺卻路頭猶可恕。又妄說六祖云，寧度白衣千千萬，不度空門半個僧。如斯之輩非特惑於後，是亦誣於先聖。豈不聞永嘉云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

141

Thöû thò yeâu tinh quyû quaùi, daï tuï hieåu taùn. Giaû xöng quan phaùp ñöôøng ñöôøng, Phaät phaùp aån taøng. Nghi duïng xuy dieät ñaêng chuùc, aùm truyeàn dieäu phaùp. Nhöõ ñaúng y ngaõ haønh trì, thaát nhaät kieán taùnh ngoä ñaïo. Höïu giaùo nhaäp xaõ ñeä töû, phaït theä taû sôù, aán hieäp thieân ñieàu. Thieâu thöôïng thieân ñình phöông ñaéc thaønh Phaät. Thöû thò tuyeät dieäu haûo söï, baát höùa ngoaïi nhaân ñaéc tri. Nhöôïc daõ, tieát laäu thieân cô, nhöõ ñaúng ñònh ñoïa thöû nguyeän. Taùi tröôùc kyû nhaân, oác haäu moân tieàn, tuaàn phong ñaû loã, khuûng phaï höõu nhaân, caùch bích thò thính, nghi duïng caån phoøng. OÂ hoâ! Haø lao nhö thöû. Nhöôïc thò chaân chaùnh Phaät phaùp, chung coå beä ñöôøng, vaân taäp ñaïi chuùng, phu toøa dieãn döông, minh baïch khai thò. Khôûi höõu aån taøng chi lyù daõ? Duy khuûng truyeàn chi baát quaûng, khôûi phaï nhaân ñaéc tri daõ. Nhaân thò söï ma chi ñoà, coá dó man nhaân man kyû giaû. Nieân phuïc nieân lai, ña höõu thöû daïng. Phieán ñoäng nhaân gia, thanh tín nam nöõ, baát giaùc baát tri, coå nhaäp ma ñaïo. Hoâ! Traùm khöôùc loä ñaàu do khaû thöù. Höïu voïng thuyeát Luïc toå vaân: “Ninh ñoä baïch y thieân thieân vaïn, baát ñoä khoâng moân baùn caù taêng.” Nhö tö chi boái phi ñaëc hoaëc ö haâïu nhaân, thò dieäc vu ö tieân thaùnh. Khôûi baát vaên Vónh Gia vaân:

第一迦葉首傳燈，

Ñeä nhaát Ca-dieáp thuû truyeàn ñaêng.

二十八代西天記。

Nhò thaäp baùt ñaïi Taây thieân kyù.

142

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Phaùp ñoâng löu nhaäp thöû ñoä,

法東流入此土, 菩提達磨為初祖，六代傳衣天下聞，後人得道無竆數。又豈有度白衣而不度空門乎。此言實是謗三寶，壞宗風，行其邪，犯其禁。一朝事露，天理難容。生遭王法，死墮阿鼻。千佛出世不通懺悔。何以故。阿鼻地獄罪畢，復墮諸地獄中。受得地獄業消，復入畜生餓鬼。展轉受苦，無有休息。

143

Boà-ñeà Ñaït-ma vi sô toå. Luïc ñaïi truyeàn y thieân haï vaên. Haäu nhaân ñaéc ñaïo voâ cuøng soá. Höïu khôûi höõu ñoä baïch y nhi baát ñoä khoâng moân hoà. Thöû ngoân thaät thò baùng Tam baûo, hoaïi toâng phong, haønh kyø taø, phaïm kyø caám. Nhaát trieâu söï loä, thieân lyù nan dung, sanh tao vöông phaùp, töû ñoïa A-tyø. Thieân Phaät xuaát theá baát thoâng saùm hoái. Haø dó coá? A-tyø ñòa nguïc toäi taát, phuïc ñoïa chö ñòa nguïc trung. Thoï ñaéc ñòa nguïc nghieäp tieâu, phuïc nhaäp suùc sanh ngaï quyû. Trieån chuyeån thoï khoå, voâ höõu höu töùc. Chaùnh sôû vò:

正所謂。

Duïc ñaéc baát chieâu voâ giaùn nghieäp.

欲得不招無閒業，莫謗如來正法輪。

Maïc baùng Nhö Lai chaùnh phaùp luaân. Khôûi baát kieán coå thaùnh ñaïo: Kieán nhaát ma söï nhö vaïn

豈不見古聖道。見一魔事如萬箭攢心，聞

tieãn toaøn taâm. Vaên nhaát ma thanh nhö thieân chuøy traùp nhó.

一魔聲如千錐劄耳。速須遠離，不可見聞，各

Toác tu vieãn ly, baát khaû kieán vaên. Caùc töï cöùu taâm, thaän maïc

自究心，愼莫容異。

dung dò.

諸仁者。此等邪魔只爲宿熏業種，生遇邪師。善力易消，惡根難拔。况此眷屬世之甚多。今以略舉幾種，破汝等疑。

Chö nhaân giaû! Thöû ñaúng taø ma, chæ vò tuùc huaân nghieäp chuûng, sanh ngoä taø sö. Thieän löïc dò tieâu, aùc caên nan baït. Huoáng thöû quyeán thuoäc, theá chi thaäm ña. Kim dó löôïc cöû kyû chuûng, phaù nhöõ ñaúng nghi.

144

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

又有邪師，妄稱達磨正教，令人看箇佛無二字，呼吸運用。又教努力高提，逼氣衝頂。胡說笊籬之法，勇猛加功。此等之人皆是邪見異道。縱經塵劫不出輪迴。又有邪師說道，丹田是極樂國土，又是諸佛安宅，令人觀照。扭捏做作，搬精運氣，毀過

QUYEÅN THÖÔÏNG

145

Höïu höõu taø sö voïng xöng Ñaït-ma chaùnh giaùo, linh nhaân khaùn caù Phaät voâ nhò töï, hoâ haáp vaän duïng. Höïu giaùo noã löïc cao ñeà, böùc khí xung ñaûnh. Hoà thuyeát traùo ly chi phaùp, duõng maõnh gia coâng. Thöû ñaúng chi nhaân giai thò taø kieán dò ñaïo. Tuùng kinh traàn kieáp baát xuaát luaân hoài. Höïu höõu taø sö thuyeát ñaïo, ñan ñieàn thò Cöïc Laïc quoác ñoä, höïu thò chö Phaät an traïch, linh nhaân quaùn chieáu. Nöõu nieát toá taùc, baøng tinh vaän khí, huûy quaù tam quan. Ngoân

三關。言稱反本還源，見性成佛。聽得肚中一

xöng phaûn boån hoaøn nguyeân, kieán taùnh thaønh Phaät. Thính

響，又言六種震動，師子作吼。此等之人年老

ñaéc ñoã trung nhaát höôûng, höïu ngoân luïc chuûng chaán ñoäng,

成魔，永沈鬼窟。

sö töû taùc hoáng. Thöû ñaúng chi nhaân, nieân laõo thaønh ma, vónh traàm quyû quaät.

又有邪師，不識大聖洪名，不知念佛功德。

Höïu höõu taø sö baát thöùc ñaïi thaùnh hoàng danh, baát tri

謬說坎男離女，水火旣濟。妄將南無阿彌陀佛

nieäm Phaät coâng ñöùc. Maäu thuyeát khaûm nam ly nöõ, thuûy

六字，分開六種邪解，誑惑迷人，輕慢大聖，罪同割截肢體，出佛身血。是等之人，師及弟子俱入地獄。又有邪師說道頓悟法門，令人不用念佛，僞辯陰陽之理，脫衣仰臥觀空。又言夾脊雙關，

hoûa kyù teá. Voïng töông Nam-moâ A-di-ñaø Phaät luïc töï, phaân khai luïc chuûng taø giaûi, cuoáng hoaëc meâ nhaân, khinh maïn ñaïi thaùnh, toäi ñoàng caùt tieät chi theå, xuaát Phaät thaân huyeát. Thò ñaúng chi nhaân, sö caäp ñeä töû, caâu nhaäp ñòa nguïc. Höïu höõu taø sö thuyeát ñaïo ñoán ngoä phaùp moân, linh nhaân baát duïng nieäm Phaät, nguïy bieän aâm döông chi lyù, thoaùt y ngöôõng ngoïa quaùn khoâng. Höïu ngoân giaùp tích song quan,

指名曹谿一派。教人縮腳運氣，妄稱發大慧

chæ danh Taøo Kheâ nhaát phaùi. Giaùo nhaân suùc cöôùc vaän khí,

光。如此做作施爲，盡是鬼家活計。不知諸佛

voïng xöng phaùt ñaïi hueä quang. Nhö thöû toá taùc thi vi, taän

皆是積功累德而成。豈可著空便成佛道。佛

thò quyû gia hoaït keá. Baát tri chö Phaät giai thò tích coâng luïy ñöùc nhi thaønh, khôûi khaû tröôùc khoâng tieän thaønh Phaät ñaïo?

146

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

法猶爲塵障，豈可存得陰揚。此等之人與魔作伴，永劫沈淪。

QUYEÅN THÖÔÏNG

147

Phaät phaùp do vi traàm chöôùng, khôûi khaû toàn ñaéc aâm döông? Thöû ñaúng chö nhaân döõ ma taùc baïn, vónh kieáp traàm luaân. Höïu höõu taø sö, voïng truyeàn nhaát baùch baùt töï, hieäu

又有邪師妄傳一百八字，號曰百八摩尼。

vieát baùch baùt ma-ni. Bieán thaân chi tieát an danh, thöôïng haï

徧身肢節安名，上下左右表法。令人轉過一

taû höõu bieåu phaùp. Linh nhaân chuyeån quaù nhaát bieán, tieän

徧，便當一叅工夫。雖拜日月北斗，亦不嚴整衣冠。或裸露身形，或輕衣唐突。不敬祖宗父母，障人供佛齋僧。反說泥佛不能度水，木佛不能度火，今銀銅像亦不能度爐。經是葛藤，不須讀誦。自此

ñöông nhaát tham coâng phu. Tuy baùi nhaät nguyeät Baéc ñaåu, dieäc baát nghieâm chænh y quan. Hoaëc loõa loä thaân hình, hoaëc khinh y ñöôøng ñoät. Baát kính toå toâng phuï maãu, chöôùng nhaân cuùng Phaät trai taêng. Phaûn thuyeát neâ Phaät baát naêng ñoä thuûy, moäc Phaät baát naêng ñoä hoûa, kim ngaân ñoàng töôïng dieäc baát naêng ñoä loâ. Kinh thò caùt ñaèng, baát tu ñoäc tuïng. Töï thöû khinh Phaät maïn

輕法慢法，胡亂施爲。須是人人丹霞，方許燒

phaùp, hoà loaïn thi vi. Tu thò nhaân nhaân Ñôn Haø, phöông

佛。箇箇百丈方可道無。其或未然，入地獄如

höùa thieâu Phaät. Caù caù Baùch Tröôïng, phöông khaû ñaïo voâ. Kyø

箭。

hoaëc vò nhieân, nhaäp ñòa nguïc nhö tieãn. Höïu höõu taø sö, nguïy thieát chuûng chuûng ña phaùp, voïng

又有邪師僞設種種多法，妄指性命雙修，

chæ taùnh maïng song tu, höïu xöng ñaïi ñaïo kim ñôn, khi

又稱大道金丹。欺誑世閒男女。不識眞叅實

cuoáng theá gian nam nöõ. Baát thöùc chaân tham thaät ngoä, nhaát

悟，一向鬼恠行持。將一年十二箇月，按作十二度工夫。將眼耳鼻舌身意，按作諸佛菩薩。將皮肉血脈骨節，按作八部天龍。耳邊忽聞有聲，表作聲聞羅漢果位。眼前忽見昏魔，表作描畫不成境界。或見金沙布

höôùng quyû quaùi haønh trì. Töông nhaát nieân thaäp nhò caù nguyeät, aùn taùc thaäp nhò ñoä coâng phu. Töông nhaõn nhó tyû thieät thaân yù, aån taùc chö Phaät Boà Taùt. Töông bì nhuïc huyeát maïch coát tieát, aùn taùc baùt boä thieân long. Nhó bieân hoát vaên höõu thanh, bieåu taùc thanh vaên, La-haùn quaû vò. Nhaõn tieàn hoát kieán hoân ma, bieåu taùc mieâu hoïa baát thaønh caûnh giôùi. Hoaëc kieán kim sa boá ñòa, hoaëc kieán thieân

148

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

地，或見千葉寶蓮，或見樓臺殿閣，或見師子象王，或見龍吟虎嘯，或見日月竝明，或見十方諸佛，或見百億化身。自號釋迦，彌勒。

QUYEÅN THÖÔÏNG

149

dieäp baûo lieân, hoaëc kieán laâu ñaøi ñieän caùc, hoaëc kieán sö töû töôïng vöông, hoaëc kieán long ngaâm hoå phieáu, hoaëc kieán nhaät nguyeät tònh minh, hoaëc kieán thaäp phöông chö Phaät, hoaëc kieán baùch öùc hoùa thaân. Töï hieäu Thích-ca, Di-laëc. Tieám

僭稱無上法王。此等之人，永墮地獄，無有出

xöng Voâ thöôïng Phaùp vöông. Thöû ñaúng chi nhaân, vónh ñoïa

期。

ñòa nguïc, voâ höõu xuaát kyø.

又有邪師，或習成幻術，或靜坐暗想。年深日久，自有一般精靈鬼恠，入其心腑。此人善能談論，便言我得五眼六通，我知過去未來。妄說人閒吉凶禍福。今日某人來，明日某事至。見有災禍人家，詐稱坐斷，貪求財利。又言我是某佛轉世，特來救度汝等。汝等不必堅持齋戒，不用再禮別師。但能供養得我，教儞自然成佛。有等愚癡男女，信入骨髓，望風歸附。自此作隊成羣，私行邪事。此等之人永作魔家眷屬，長爲地獄種子。不見楞嚴經云。修行之人，若不斷婬殺盗妄，而欲得道者，猶如蒸砂作飯，經無量劫，終不能成。

Höïu höõu taø sö, hoaëc taäp thaønh huyeãn thuaät, hoaëc tónh toïa aùm töôûng. Nieân thaâm nhaät cöûu, töï höõu nhaát baøn tinh linh quyû quaùi, nhaäp kyø taâm phuû. Thöû nhaân thieän naêng ñaøm luaän, tieän ngoân ngaõ ñaéc nguõ nhaõn luïc thoâng, ngaõ tri quaù khöù vò lai. Voïng thuyeát nhaân gian kieát hung hoïa phöôùc. Kim nhaät moã nhaân lai, minh nhaät moã söï chí. Kieán höõu tai hoïa nhaân gia, traù xöng toïa ñoaùn, tham caàu taøi lôïi. Höïu ngoân ngaõ thò moã Phaät chuyeån theá, ñaëc lai cöùu ñoä nhöõ ñaúng. Nhöõ ñaúng baát taát kieân trì trai giôùi, baát duïng taùi leã bieät sö. Ñaõn naêng cuùng döôøng ñaéc ngaõ, giaùo nhó töï nhieân thaønh Phaät. Höõu ñaúng ngu si nam nöõ, tín nhaäp coát tuûy, voïng phong quy phuï. Töï thöû taùc ñoäi thaønh quaàn, tö haønh taø söï. Thöû ñaúng chi nhaân, vónh taùc ma gia quyeán thuoäc, tröôøng vi ñòa nguïc chuûng töû. Baát kieán Laêng nghieâm kinh vaân. Tu haønh chi nhaân nhöôïc baát ñoaïn daâm, saùt, ñaïo, voïng, nhi duïc ñaéc ñaïo giaû, do nhö chöng sa taùc phaïn, kinh voâ löôïng kieáp, chung baát naêng thaønh.

150

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

諸仁者。若看楞嚴經，盡識一切邪魔外道。復有盲師，雖教人念阿彌陀佛，佛祖大理不明，一向胡說亂道。不識指歸淨土，不發正願往生。只貪來世富貴，豈知富貴有期，福盡依舊輪迴，多劫漂流惡道。此等之人可悲可痛。哀哉，苦哉。復有盲師不付念佛公案。開堂集眾，坐禪叅究。道路不識，便言幾地工夫。今日也，說禪說道。明日也，說禪說道。今日身子重，昨日身子輕。或逼得氣喘，而言精進。或吐得痰血，而當去塵，或昏沈死坐而言禪定。或顚蹶步跳而當發揚。或眼中見佛圍繞說法。或耳聞音樂，任意逍遙。此等之人虛延歲月，孤負己靈，永受輪迴，無由解脫。噫。叅禪學道本是醍醐。遇斯等人翻成毒藥。豈不聞歷代祖師，直指心宗，見性成佛。迷人不知自心是佛，可悲也哉。諸佛祖師，但爲眾生根有利鈍，悟有遲疾。所以種種方便譬喩說法。世人不悟，將如之

QUYEÅN THÖÔÏNG

151

Chö nhaân giaû! Nhöôïc khaùn Laêng Nghieâm kinh, taän thöùc nhaát thieát taø ma ngoaïi ñaïo. Phuïc höõu manh sö, tuy giaùo nhaân nieäm A-di-ñaø Phaät. Phaät toå ñaïi lyù baát minh, nhaát höôùng hoà thuyeát loaïn ñaïo. Baát thöùc chæ quy Tònh ñoä, baát phaùt chaùnh nguyeän vaõng sanh, chæ tham lai theá phuù quyù, khôûi tri phuù quyù höõu kyø, phöôùc taän y cöïu luaân hoài, ña kieáp phieâu löu aùc ñaïo. Thöû ñaúng chi nhaân, khaû bi khaû thoáng, ai tai, khoå tai! Phuïc höõu manh sö baát phuù nieäm Phaät coâng aùn. Khai ñöôøng taäp chuùng, toïa thieàn tham cöùu. Ñaïo loä baát thöùc, tieän ngoân kyû ñòa coâng phu. Kim nhaät daõ, thuyeát thieàn thuyeát ñaïo. Minh nhaät daõ, thuyeát thieàn thuyeát ñaïo. Kim nhaät thaân töû troïng, taïc nhaät thaân töû khinh. Hoaëc böùc ñaéc khí suyeãn, nhi ngoân tinh taán. Hoaëc thoå ñaéc ñaøm huyeát, nhi ñöông khöù traàn. Hoaëc hoân traàm töû toïa nhi ngoân thieàn ñònh. Hoaëc ñieân quyeát boä khieâu nhi ñöông phaùt döông. Hoaëc nhaõn trung kieán Phaät vi nhieãu thuyeát phaùp. Hoaëc nhó vaên aâm nhaïc, nhaäm yù tieâu dieâu. Thöû ñaúng chi nhaân, hö dieân tueá nguyeät, coâ phuï kyû linh, vónh thoï luaân hoài, voâ do giaûi thoaùt. Y! Tham thieàn hoïc ñaïo, boån thò ñeà hoà. Ngoä tö ñaúng nhaân phieân thaønh ñoäc döôïc. Khôûi baát vaên lòch ñaïi Toå sö: Tröïc chæ taâm toâng, kieán taùnh thaønh Phaät. Meâ nhaân baát tri töï taâm thò Phaät, khaû bi daõ tai. Chö Phaät, Toå sö, ñaõn vò chuùng sanh caên höõu lôïi ñoän, ngoä höõu trì taät. Sôû dó chuûng chuûng phöông tieän, thí duï

152

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

153

何。卻被塵勞所縛，轉入輪迴去也。那時懊悔，遲則遲矣。

thuyeát phaùp. Theá nhaân baát ngoä, töông nhö chi haø. Khöôùc bò

吾勸學道之者，若不能頓悟，且把一句阿彌

Ngoâ khuyeán hoïc ñaïo chi giaû nhöôïc baát naêng ñoán ngoä, thaû baû nhaát cuù Nam-moâ A-di-ñaø Phaät, thöôøng öùc thöôøng nieäm, thöôøng giaùc thöôøng chieáu. Haø dó coá? Thöû thôøi tuùng nhieân vò ngoä, maïng chung thöôïng phaåm vaõng sanh. Kyù ñaéc vaõng sanh, haø saàu baát ngoä?

陀佛，常億常念常覺常照。何以故。此時縱然未悟，命終上品往生。旣得往生，何愁不悟。諸仁者。要知念佛一門，實乃超出餘門之上。不見蓮宗寶鑑云。信餘門學道，如蟻子上於高山。淨土往生似風帆行於順水。彌陀接引直趣菩提。眾聖提携，高超三界。上品卽豋佛果，下生猶勝天宮。普請勿疑，同修不退。若人欲生淨土，須辦淨土資糧。何謂淨土

traàn lao sôû phöôïc, chuyeån nhaäp luaân hoài khöù daõ. Na thôøi aùo hoái, trì taéc trì hyõ.

Chö nhaân giaû! Yeáu tri nieäm Phaät nhaát moân, thaät naõi sieâu xuaát dö moân chi thöôïng. Baát kieán Lieân Toâng Baûo Giaùm vaân. Tín dö moân hoïc ñaïo, nhö nghò töû thöôùng ö cao sôn. Tònh ñoä vaõng sanh töï phong phaøm haønh ö thuaän thuûy. Di-ñaø tieáp daãn, tröïc thuù Boà-ñeà. Chuùng thaùnh ñeà hueà, cao sieâu tam giôùi. Thöôïng phaåm töùc ñaêng Phaät quaû, haï sanh du thaéng thieân cung. Phoå thænh vaät nghi, ñoàng tu baát thoái. Nhöôïc nhaân duïc sanh Tònh ñoä, tu bieän Tònh ñoä tö löông.

資糧。信，行，願，三字也。三字具足，淨土必

Haø vò Tònh ñoä tu löông: Tín, haïnh, nguyeän, tam töï daõ. Tam

生。

töï cuï tuùc, Tònh ñoä taát sanh.

又云。

Höïu vaân.

從是西方過，超超十萬程。資糧若具足，何愁去不成。

Tuøng thò Taây phöông quaù. Sieâu sieâu thaäp vaïn trình. Tö löông nhöôïc cuï tuùc. Haø saàu khöù baát thaønh.

154

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Theá Chí vieân thoâng vaân: ÖÙc Phaät nieäm Phaät, hieän tieàn

勢至圓通云。憶佛念佛，現前當來必定見佛。憶念者，必無閒斷也。現前者，現世得見佛也。當來者，來世得見佛也。

ñöông lai taát ñònh kieán Phaät. ÖÙc nieäm giaû, taát voâ giaùn ñoaïn daõ. Hieän tieàn giaû, hieän theá ñaéc kieán Phaät daõ. Ñöông lai giaû, lai theá ñaéc kieán Phaät daõ. Sôû dó tinh caàn giaûi ñaõi, taïi hoà ñöông nhaân. Ñaõn bieän

所以精勤懈怠，在乎當人。但辦肯心，必不相賺。

155

khaúng taâm, taát baát töông traùm.

7. Phaân bieät leõ chaùnh taø ñeå döùt loøng nghi(1)

aïi sö Minh Giaùo coù daïy raèng: “Ñöùc Thích-ca ñeå laïi giaùo phaùp, laáy thieàn laøm toâng chæ, laáy Phaät laøm Toå. Toå laø khuoân thöôùc lôùn cuûa ñaïo; toâng chæ töùc laø gieàng moái lôùn cuûa ñaïo. Gieàng moái chaúng saùng roõ thì thieân haï khoâng theå theo veà moät ñöôøng; khuoân thöôùc chaúng ngay thaúng thì thieân haï khoâng theå do ñaâu maø tin chaéc.” Nhöõng ngöôøi hoïc Phaät töø xöa nay ñua nhau laäp moân phaùi rieâng, tranh vieäc phaûi traùi, aáy ñeàu laø do toâng chæ khoâng saùng roõ, khuoân thöôùc chaúng ngay thaúng maø gaây ra naïn aáy. Than oâi! Luùc gaàn ñaây coù boïn taø sö töï ñaët ra nhöõng lôøi quaùi gôû nhö taø ma ngoaïi ñaïo, nöông theo hieäu Baûo Laâm Phaùp Luaân,(2) giaû soaïn toâng chæ chaân thaät, yù nghóa maàu (1)

Baøi tröôùc ñaõ so saùnh hai phaùp thieàn vaø Tònh ñoä ñeå phaân bieät chæ roõ vieäc khoù deã treân ñöôøng tu. Baøi naøy giaûng roõ phaùp chaùnh, chæ roõ caùc phaùp taø, khieán cho ngöôøi tu döùt haún loøng nghi ñeå taêng tröôûng ñöùc tin. (2) Luùc baáy giôø thöôøng goïi laø Vieân hoaït luaän.

nhieäm trong kinh ñieån, laïm xöng laø Phaùp baûo voâ thöôïng, löøa doái ngöôøi sau, gaây nhieàu nhaàm laãn, sai söû keû meâ, laém chuyeän ñaûo ñieân. Chaúng bieát phaùp thaân Tònh ñoä xöa nay, moät loøng chaáp giöõ caùi tuùi da ñöïng maùu muû.(1) Ñem caûnh moäng aán chöùng coâng phu, trôû laïi cheâ bai tham thieàn, nieäm Phaät ñeàu laø Tieåu thöøa, boá thí, taïo duyeân laønh cuõng laø phöôùc khoâng thanh tònh. Hoï daïy ngöôøi raèng: Phaät chaúng caàn leã, höông chaúng caàn thaép, giôùi chaúng caàn trì, kinh chaúng caàn tuïng. Do ñoù hieåu sai lôøi Phaät, luaän nhaàm yù thaùnh, noùi raèng daâm duïc chaúng ngaên giaùc ngoä, saùt sanh, troäm caép chaúng ngaïi trí hueä. Hoï traø troän trong ñaïo ta, laàn löôït truyeàn taäp cho nhau, chaúng giöõ thanh qui, nhieãu loaïn chaùnh phaùp. Ñoù laø boïn yeâu tinh quæ quaùi, toái nhoùm saùng tan, maïo xöng quan phaùp ñaøng hoaøng, Phaät phaùp bí maät. Hoï noùi (1)

Töùc laø thaân theå baèng xöông thòt naøy, khaùc naøo caùi tuùi baèng da, beân trong ñöïng maùu muû. YÙ noùi laø vaät baát tònh, khoâng beàn chaéc.

156

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

raèng caàn phaûi thoåi taét ñeøn ñuoác ñeå truyeàn ngaàm pheùp maàu. Laïi baûo raèng ngöôøi theo hoï haønh trì chæ baûy ngaøy laø thaáy taùnh ngoä ñaïo. Hoï laïi daïy ñeä töû vaøo ñeàn thôø phaûi theà thoát, vieát sôù, goïi laø hôïp vôùi luaät trôøi, roài ñoát daâng leân Thieân ñình, nhö vaäy môùi ñöôïc thaønh Phaät. Laïi daïy raèng ñoù laø vieäc maàu nhieäm toát ñeïp, khoâng ñöôïc ñeå cho ngöôøi ngoaøi bieát ñöôïc. Neáu ai ñeå loä cô trôøi, nhaát ñònh phaûi bò ñoïa vì lôøi nguyeän aáy. Hoï laïi sai ngöôøi ngaên giöõ ôû nhaø sau, cöûa tröôùc, sôï laø coù keû caùch vaùch thaáy nghe neân duøng söï canh phoøng caån maät. Than oâi! Sao laïi phaûi khoù nhoïc nhö vaäy? Neáu laø pheùp Phaät chaân chaùnh, thì cöù vieäc khua chuoâng, gioùng troáng, leân theàm nhoùm caû Ñaïi chuùng, baøy toøa dieãn giaûng, khai thò roõ raøng. Haù coù leõ giaáu gieám nhö vaäy sao? Chæ lo khoâng truyeàn baù ñöôïc roäng raõi, leõ naøo laïi sôï nhieàu ngöôøi ñöôïc bieát? Do nôi thôø phuïng taø ma, neân ñi ñeán choã doái ngöôøi, doái mình. Naêm naøy qua naêm khaùc, hoï coù nhieàu hình thöùc, gaây xaùo ñoäng nhaø ngöôøi khaùc, nhöõng ai coù loøng tin maø chaúng roõ, chaúng bieát neân cuøng ñua nhau chaïy theo ñöôøng ma. OÂi! Chæ doái ngöôøi ôû böôùc ñaàu thì coøn coù theå tha thöù, hoï laïi coøn noùi baäy raèng Luïc toå coù daïy: “Thaø ñoä muoân ngaøn keû tuïc, chaúng ñoä nöûa oâng taêng cöûa khoâng.”(1) Boïn ngöôøi nhö vaäy chaúng nhöõng löøa doái nhöõng ngöôøi ñôøi sau, coøn laø (1)

Nguyeân vaên ñoaïn bieän luaän naøy trích ôû Loâ sôn Lieân toâng baûo giaùm nieäm Phaät chaùnh luaän (廬山蓮宗寶鑑念佛正論), quyeån 10, trong phaàn Bieän minh Taøo Kheâ loä (辯明曹溪路). Hai caâu ñöôïc cho laø do Luïc toå noùi ôû ñaây quaû laø khoâng thaáy trong kinh Phaùp baûo ñaøn cuõng nhö trong baát cöù boä ngöõ luïc naøo cuûa Thieàn toâng.

QUYEÅN THÖÔÏNG

157

vu oan cho caùc thaùnh ñôøi tröôùc. Haù chaúng nghe thieàn sö Vónh Gia(1) daïy raèng: Ñeøn phaùp thaép leân töø Ca-dieáp. Hai möôi taùm Toå coõi Taây thieân. Truyeàn phaùp sang ñoâng ñeán coõi naøy, Boà-ñeà Ñaït-ma laø Sô toå. Saùu ñôøi truyeàn noái ai cuõng roõ, Ngöôøi sau ñöôïc ñaïo nhieàu voâ soá. Nhö vaäy, haù coù caùi lyù ñoä keû tuïc maø chaúng ñoä ngöôøi xuaát gia hay sao? Lôøi aáy thaät laø huûy baùng Tam baûo, laøm baïi hoaïi neàn neáp toâng moân, laøm vieäc taø, phaïm luaät caám. Moät ngaøy kia vieäc ñaõ roõ raøng, leõ trôøi khoù dung tha. Khi soáng aét bò phaùp luaät tröøng trò, luùc thaùc roài ñoïa ñòa nguïc Voâ giaùn, cho ñeán moät ngaøn ñöùc Phaät laàn löôït ra ñôøi cuõng chaúng nhaän cho hoï saùm hoái. Vì sao vaäy? Khi chòu toäi trong ñòa nguïc Voâ giaùn ñaõ heát, laïi ñoïa vaøo caùc ñòa nguïc khaùc. Ñeán khi nghieäp ñòa nguïc heát roài, laïi chòu nghieäp suùc sanh, ngaï quæ, troâi laên khoå naõo, khoâng coù luùc naøo döøng nghæ. Quaû thaät laø: Muoán khoûi rôi vaøo nguïc Voâ giaùn, Xin ñöøng baùng boå phaùp Nhö Lai. Thaùnh nhaân daïy raèng: “Nhìn thaáy moät ñieàu sai traùi nhö teân xuyeân qua tim; nghe bieát moät ñieàu sai traùi, nhö duøi ñaâm thuûng tai. Haõy mau mau traùnh xa, chôù nhìn, chôù nghe nhöõng ñieàu aáy. Moãi ngöôøi neân töï quaùn xeùt taâm mình, khoâng ñöôïc buoâng thaû.” (1)

Töùc thieàn sö Vónh Gia Huyeàn Giaùc (永嘉玄覺), taùc giaû Chöùng ñaïo ca (證道歌) raát noåi tieáng trong Thieàn toâng. Ñoaïn trích ôû ñaây laø laáy töø saùch naøy.

158

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Naøy caùc vò! Nhöõng keû taø ñaïo aáy, chæ vì nghieäp aùc töø ñôøi tröôùc neân sanh ra gaëp phaûi taø sö. Noã löïc laøm laønh raát khoù, tröø döùt taâm aùc khoâng deã. Huoáng chi nhöõng keû laàm laïc trong ñôøi naøy coù raát nhieàu hình thöùc. Nay chæ xin noùi qua moät soá ñeå phaù tan söï nghi ngôø cho ngöôøi hoïc ñaïo. Coù haïng taø sö maïo xöng laø hoïc ñaïo cuûa ngaøi Ñaït-ma, daïy ngöôøi hoïc ñaïo chæ quan saùt chöõ Phaät (佛 ) vôùi chöõ voâ (無 ) vaø vaän duïng hôi thôû vaøo ra. Hoï laïi daïy ngöôøi gaéng söùc ñöa hôi thôû leân cao, eùp hôi leân ñænh ñaàu, baûo ñoù laø pheùp tinh luyeän,(1) caàn duõng maõnh gia coâng. Nhöõng ngöôøi aáy ñeàu laø taø kieán ngoaïi ñaïo, cho duø traûi qua voâ soá kieáp cuõng chaúng thoaùt khoûi luaân hoài. Laïi coù haïng taø sö daïy raèng vuøng ñan ñieàn(2) laø coõi nöôùc Cöïc laïc, laø nôi truù nguï cuûa chö Phaät, daïy ngöôøi hoïc phaûi quaùn chieáu nôi aáy, naém boùp xoa naén, dôøi tinh chuyeån khí, ñöa qua ba cöûa,(3) noùi laø trôû veà nguoàn coäi, thaáy taùnh thaønh Phaät. Nghe ñöôïc moät tieáng doäi trong buïng, hoï noùi ñoù laø saùu thöù chaán ñoäng,(4) laø tieáng sö töû hoáng. Haïng ngöôøi nhö vaäy ñeán giaø thaønh ma, chìm maõi trong ñöôøng quæ. Laïi coù haïng taø sö chaúng roõ danh hieäu cao caû cuûa Ñaïi Thaùnh,(5) chaúng bieát coâng ñöùc cuûa vieäc nieäm Phaät, daïy (1)

Nguyeân vaên duøng traùo ly (笊籬) chæ caùi saøng, caùi roå hay caùi vôït ñan baèng tre, duøng ñeå saøng gaïo, hoaëc taùch rieâng caùc loaïi haït lôùn, nhoû. (2) Ñan ñieàn: Nhöõng ngöôøi luyeän chaân khí theo Ñaïo gia cho raèng töø loã roán trôû leân ba taác (khoaûng 12 cm) laø thöôïng ñan, töø loã roán trôû xuoáng ba taác (khoaûng 12 cm) laø haï ñan. Caû vuøng quanh roán goïi chung laø ñan ñieàn. (3) Ba cöûa (tam quan), cuõng laø moät khaùi nieäm cuûa Ñaïo gia. Theo hoï thì maét laø cöûa trôøi (thieân quan), tay laø cöûa ngöôøi (nhaân quan), chaân laø cöûa ñaát (ñòa quan), goïi chung laø ba cöûa. (4) Saùu caùch chaán ñoäng (Luïc chuûng chaán ñoäng): 1. ñoäng (ñoäng cöïa), 2. khôûi (vuøng daäy), 3. doõng (phun ra); 4. chaán (vang doäi), 5. hoáng (gaøo leân), 6. kích (ñaùnh ra). Ba caùch tröôùc laø bieán hoùa veà hình theå, ba caùch sau laø bieán hoùa veà aâm thanh. (5) Töùc laø ñöùc Phaät A-di-ñaø.

QUYEÅN THÖÔÏNG

159

ngöôøi nhöõng vieäc xaèng baäy chaúng lieân quan nhö queû Khaûm laø nam, queû Ly laø nöõ... Hoï ñem saùu chöõ Nam moâ A-di-ñaø Phaät maø giaûi thích thaønh saùu thöù khaùc nhau,(1) doái gaït keû meâ laàm, khinh maïng Ñaïi Thaùnh. Toäi aáy ñoàng vôùi toäi caét xeû thaân theå Phaät hay laøm thaân Phaät chaûy maùu.(2) Haïng ngöôøi nhö vaäy, caû thaày laãn troø ñeàu ñoïa vaøo ñòa nguïc. Laïi coù haïng taø sö töï xöng laø daïy phaùp moân ñoán ngoä, baûo ngöôøi tu chaúng caàn nieäm Phaät. Hoï giaûi thích sai leäch lyù aâm döông, côûi aùo naèm ngöûa maø quaùn leõ khoâng. Hoï laïi chæ hai ñöôøng doïc theo xöông soáng maø noùi raèng ñoù laø phaùi Taøo Kheâ.(3) Hoï daïy ngöôøi ta co chaân vaän khí, maïo xöng laø phaùt quang lôùn. Nhöõng chuyeän lôùn nhoû bòa ñaët nhö vaäy ñeàu laø keá sanh nhai cuûa boïn ma quæ. Hoï chaúng bieát raèng chö Phaät ñeàu ñaõ töøng tích chöùa coâng ñöùc maø thaønh, haù chæ döïa theo choã khoâng maø thaønh Phaät ñöôïc sao? Phaät phaùp coøn bò caûnh traàn che laáp, haù coù theå ôû nôi lyù aâm döông? Nhöõng ngöôøi nhö theá laøm baïn vôùi ma, traàm luaân maõi maõi. Laïi coù haïng taø sö doái truyeàn 108 chöõ goïi laø 108 haït chaâu ma-ni.(4) Hoï ñaët teân cho caùc ñoát xöông treân khaép (1)

Chaúng haïn nhö, coù khi hoï giaûi thích raèng: Nam laø trôøi, Moâ laø ñaát, A laø cha, Di laø meï, Ñaø laø vua, Phaät laø thaày... (2) Töùc laø moät trong naêm toäi nghòch (nguõ nghòch toäi), goàm coù: 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-la-haùn, 4. Phaù hoøa hieäp taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu. (3) Moät soá ngöôøi luyeän pheùp tu tieân, tin raèng khi nín hôi ngoài laëng, töï nhieân seõ coù moät ñieåm chaân khí linh quang dieäu minh xuyeân qua hai ñöôøng doïc xöông soáng, thaáu leân ñænh ñaàu, thoâng vaøo tim, caät, treân suoát tôùi thieân coác, döôùi ñaït tôùi khuùc giang. Nhöng ñoù laø aûnh höôûng thuaät Du-giaø ôû AÁn Ñoä ngaøy tröôùc, khoâng phaûi do phaùi Taøo Kheâ cuûa Luïc toå Hueä Naêng truyeàn daïy. (4) Ma-ni chaâu (摩尼珠), phieân aâm tieáng Phaïn laø cintāmaṇi, dòch nghóa laø nhö yù chaâu hay nhö yù baûo chaâu. Ngöôøi nieäm Phaät thöôøng duøng xaâu chuoãi coù 108 haït ñeå laàn tay khi nieäm Phaät, moãi caâu nieäm laàn qua moät haït. Vì theá, xaâu chuoãi aáy ñöôïc xem nhö bieåu tröng cho vieäc nieäm Phaät, ñöôïc ngöôøi ta quyù troïng maø goïi laø 108 haït chaâu ma-ni.

160

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

thaân mình: treân, döôùi, taû, höõu ñeàu coù bieåu phaùp; hoï khieán ngöôøi ta laàn heát caùc ñoát xöông aáy moät baän, goïi laø baèng vôùi coâng phu moät buoåi tham thieàn! Tuy hoï quyø laïy maët trôøi, maët traêng, sao Baéc ñaåu, nhöng cuõng chaúng nghieâm chænh y phuïc, hoaëc loõa loà thaân hình, hoaëc maëc aùo nheï moûng hôû hang. Hoï chaúng kính toå tieân, cha meï, ngaên caûn ngöôøi cuùng Phaät, trai taêng. Hoï noùi ngang ngöôïc raèng: “Phaät ñaát chaúng qua ñöôïc nöôùc, Phaät goã chaúng qua ñöôïc löûa, töôïng vaøng, töôïng baïc, töôïng ñoàng cuõng chaúng qua ñöôïc loø nung. Kinh ñieån laø daây saén, daây bìm, chaúng caàn ñoïc tuïng.” Hoï khinh Phaät, ngaïo Phaùp döôøng aáy, chæ laøm chuyeän baäy baï maø thoâi. Giaù nhö ngöôøi ngöôøi ñeàu gioáng Ñan Haø môùi cho thieâu Phaät,(1) nôi nôi ñeàu laø Baùch Tröôïng, môùi neân noùi khoâng.(2) Coøn nhö chöa ñöôïc nhö vaäy thì ñoïa vaøo ñòa nguïc trong chôùp maét. Laïi coù haïng taø sö bòa ñaët ra nhieàu phaùp, daïy baäy laø phaûi tu caû taùnh vaø maïng, xöng laø Ñaïi ñaïo Kim ñan,(3) doái (1)

Ñan Haø, töùc laø thieàn sö Ñan Haø Thieân Nhieân. Moät hoâm ngaøi gheù laïi chuøa Baûo Laâm, nhaèm tieát ñoâng laïnh leõo, lieàn laáy moät töôïng Phaät goã cheû ra ñem ñoát ñaëng söôûi aám. Thaày truï trì thaáy vaäy thaáy vaäy hoûi duyeân côù, ngaøi noùi: “Ta ñoát laáy xaù-lî ñoù.” Thaày truï trì hoûi: “Phaät goã laøm sao coù xaù-lî?” Ngaøi Ñôn Haø noùi: “Vaäy thænh theâm moät vò nöõa.” Thaày truï trì boãng nhieân ruïng caû raâu vaø loâng maøy. Neân bieát vieäc laøm cuûa ngaøi Ñan Haø laø nhaèm phaù boû nhöõng kieán chaáp cuûa ngöôøi tu vaøo hình töôùng maø queân maát yeáu toá töï taâm, chöù thaät ra khoâng heà baøi xích chuyeän thôø kính hình töôïng Phaät. (2) Baùch Tröôïng, töùc laø thieàn sö Baùch Tröôïng Hoaøi Haûi. Vì ngaøi tu taïi nuùi Baùch Tröôïng neân thöôøng goïi laø Baùch Tröôïng Ñaïi sö. Ngaøi ñaéc Phaùp vôùi Maõ Toå Ñaïo Nhaát, sau döïng toøng laâm, ñaët qui cuõ. Phaøm nhöõng ai ñeán hoûi ñaïo ñeàu laáy moät chöõ Khoâng ñeå daãn daét. (3) Ñaïi ñaïo Kim ñan: moät khaùi nieäm cuûa Ñaïo gia. Phaùi naøy tin raèng ngöôøi tu luyeän Kim ñan neân trôû laïi nguoàn coäi, khoâi phuïc baûn taùnh, coù theå laøm cho long, hoå veà ôû trong vaïc luyeän thuoác, khieán taùnh mình hôïp vôùi vieäc laøm. Hoï cho raèng, long töø trong löûa ra, hoå töø trong nöôùc sanh. Long, hoå giao nhau, lieàn thaønh moät khí chaân nguyeân, laøm neàn luyeän ñan. Tröôùc ngöng thaàn ôû hoãn ñoän, sau tòch dieät haøm khoâng, laø ñaïo maàu nhieäm cuûa ñeä nhaát Kim ñan. Ñaây chæ laø nieàm tin vaø laäp luaän cuûa Ñaïo gia, chaúng lieân quan gì ñeán chaùnh giaùo cuûa Phaät.

QUYEÅN THÖÔÏNG

161

gaït nhöõng ngöôøi theá gian coù loøng tin. Hoï chaúng bieát ñeán söï tham cöùu chaân chaùnh, chöùng ngoä ñích thaät, chæ chaïy theo vieäc haønh trì quæ quaùi, laáy möôøi hai thaùng trong naêm goïi laø möôøi hai ñoä coâng phu; laáy maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù goïi laø chö Phaät, Boà Taùt; laáy da, thòt, maïch maùu, ñoát xöông, goïi laø Taùm boä thieân long.(1) Khi beân tai chôït nghe coù tieáng, lieàn goïi ñoù laø quaû vò Thanh vaên, La-haùn. Khi tröôùc maét chôït thaáy toái taêm ma mò, lieàn goïi ñoù laø toâ veõ khoâng thaønh caûnh giôùi. Hoaëc thaáy caùt baèng vaøng ñaày ñaát, hoaëc thaáy hoa sen baùu ngaøn caùnh, hoaëc thaáy laàu ñaøi, cung ñieän, hoaëc thaáy sö töû, voi chuùa, hoaëc thaáy roàng ngaâm, coïp gaàm, hoaëc thaáy maët trôøi, maët traêng ñeàu saùng, hoaëc thaáy chö Phaät möôøi phöông, hoaëc thaáy traêm öùc Hoùa thaân laïi töï nhaän laø Thích-ca, Di-ñaø, tieám xöng laø ñaáng Voâ thöôïng Phaùp vöông! Nhöõng ngöôøi nhö theá, vónh vieãn ñoïa nôi ñòa nguïc, chaúng coù ngaøy ra. Laïi coù haïng taø sö luyeän thaønh huyeãn thuaät, hoaëc ngoài laëng töôûng thaàm, keùo daøi laâu naêm chieâu caûm moät loaøi tinh linh quæ quaùi ñeán nhaäp vaøo taâm hoï. Do ñoù hoï coù taøi ñaøm luaän, lieàn khoe khoang raèng: “Ta coù nguõ nhaõn,(2) luïc thoâng,(3) bieát ñöôïc quaù khöù, vò lai.” Roài hoï noùi baäy nhöõng vieäc laønh, döõ, hoïa, phöôùc choán nhaân gian; ngaøy nay noùi raèng coù ngöôøi naøy laïi, ngaøy mai laïi baûo coù vieäc kia ñeán. Thaáy nhaø naøo coù tai hoïa thì noùi doái raèng coù theå tröø ñöôïc. (1)

Taùm boä thieân long (thieân long baùt boä): Taùm loaøi chuùng sanh, bao goàm: 1. Chö thieân ôû caùc coõi trôøi, 2. Loaøi roàng, 3. Loaøi Daï-xoa, 4. Loaøi Caøn-thaùt-baø, 5. Loaøi A-tu-la, 6. Loaøi Ca-laàu-la, 7. Loaøi Khaån-na-la, 8. Loaøi Ma-haàu-lagiaø. (2) Nguõ nhaõn: Naêm thöù maét, goàm coù 1. Nhuïc nhaõn, 2. Thieân nhaõn, 3. Hueä nhaõn, 4, Phaùp nhaõn, 5. Phaät nhaõn. (3) Luïc thoâng: Saùu pheùp thaàn thoâng, bao goàm: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2. Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc thoâng, 6. Laäu taän thoâng.

162

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñoù laø vì tham caàu taøi lôïi. Hoï coøn daùm töï xöng laø Phaät naøy, Phaät noï ra ñôøi ñeå cöùu ñoä nhöõng keû tin theo. Hoï daïy ngöôøi chaúng caàn phaûi kieân trì trai giôùi, chaúng caàn phaûi leã thaày naøo khaùc, chæ caàn cuùng döôøng cho hoï, hoï seõ daïy cho töï nhieân thaønh Phaät. Coù nhöõng keû ngu si, ngöôõng moä vaø tin saâu ñeán taän xöông tuûy, gaàn xa tìm veà theo hoï. Nhaân ñoù nhoùm hoïp ñoâng ñuùc, chuyeân laøm nhöõng vieäc sai traùi. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, vónh vieãn laø quyeán thuoäc cuûa ma, maõi maõi taïo nhaân ñòa nguïc. Trong kinh Laêng Nghieâm coù daïy raèng: “Nhöõng ngöôøi tu haønh, neáu chaúng döùt daâm duïc, saùt haïi, troäm cöôùp, noùi doái maø muoán ñaéc ñaïo thì cuõng nhö naáu caùt laøm côm, daàu traûi qua voâ soá kieáp, roát cuoäc cuõng chaúng bao giôø thaønh ñöôïc.” Naøy caùc vò! Neáu hoïc kinh Laêng Nghieâm seõ roõ bieát heát thaûy caùc haïng taø ma ngoaïi ñaïo. Laïi coù haïng thaày doát naùt, tuy daïy ngöôøi nieäm Phaät Adi-ñaø maø chaúng roõ thoâng ñaïo lyù cao saâu cuûa Phaät toå, noùi nhöõng ñieàu roái loaïn moái ñaïo, chaúng bieát höôùng veà Tònh ñoä, chaúng phaùt chaùnh nguyeän vaõng sanh, chæ tham caàu ñöôïc giaøu sang trong ñôøi tôùi. Hoï chaúng bieát raèng giaøu sang cuõng coù kyø haïn, khi heát phöôùc vaãn phaûi luaân hoài, nhieàu kieáp bò troâi laên trong caùc ñöôøng aùc. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy thaät ñaùng ñau xoùt, ñaùng thöông thay! Laïi coù haïng thaày doát naùt, chaúng daïy ngöôøi coâng aùn nieäm Phaät. Môû tröôøng hoïp chuùng daïy vieäc ngoài thieàn tham cöùu. Ñöôøng loái ñaõ chaúng bieát, laïi baøy ra laém baäc coâng phu. Ngaøy naøy sang ngaøy khaùc chæ toaøn laø noùi thieàn noùi ñaïo. Hoâm nay thaân theå naëng neà, hoâm qua thaân theå nheï nhoõm. Hoaëc nín ñöôïc hôi thôû, lieàn noùi laø tinh taán. Hoaëc möûa ra

QUYEÅN THÖÔÏNG

163

ñaøm huyeát, lieàn noùi laø khöû traàn. Hoaëc ngoài meâ nhö cheát, lieàn noùi laø thieàn ñònh. Hoaëc teù ngaõ nhaûy nhoùt, lieàn noùi laø phaùt döông. Hoaëc trong maét thaáy coù Phaät vaây quanh thuyeát phaùp, hoaëc tai nghe tieáng nhaïc tuøy yù thoûa thích. Nhöõng ngöôøi nhö theá, naêm thaùng troâi qua uoång phí, coâ phuï taùnh linh, phaûi chòu luaân hoài maõi maõi, khoâng do ñaâu maø ñöôïc giaûi thoaùt. Than oâi! Tham thieàn hoïc ñaïo voán laø vò ñeà-hoà(1) ngon quyù, gaëp phaûi nhöõng haïng ngöôøi aáy laïi hoùa thaønh thuoác ñoäc! Haù chaúng nghe caùc ñôøi toå sö ñeàu chæ thaúng taâm toâng, thaáy taùnh thaønh Phaät hay sao? Ngöôøi meâ chaúng bieát töï taâm laø Phaät, khaù thöông laém thay! Chæ vì chuùng sanh caên taùnh cao thaáp khaùc nhau, vieäc chöùng ngoä cuõng nhanh chaäm khaùc nhau, neân chö Phaät Toå môùi baøy ra voâ soá phöông tieän, thí duï thuyeát phaùp. Nhö ngöôøi ñôøi khoâng ngoä ñöôïc leõ ñaïo thì nhöõng vieäc aáy coù ích gì? Laïi bò tình traàn buoäc troùi, troâi laên trôû laïi trong choán luaân hoài. Baáy giôø aên naên cuõng ñaõ muoän roài! Nay khuyeân nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo, nhö khoâng ñuû söùc ñoán ngoä thì haõy giöõ chaët laáy moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät, luoân luoân nhôù ñeán, nghó ñeán, luoân luoân tænh giaùc chieáu soi. Vì sao vaäy? Trong luùc tu nieäm cho duø chöa ñöôïc ngoä ñaïo, nhöng luùc maïng chung seõ ñöôïc vaõng sanh vaøo haøng Thöôïng phaåm. Ñaõ ñöôïc vaõng sanh, coøn lo gì khoâng ngoä ñaïo? Naøy caùc vò! Neân bieát laø chæ moät phaùp moân nieäm Phaät quaû thaät vöôït hôn heát thaûy caùc phaùp moân khaùc. Saùch Lieân toâng baûo giaùm coù daïy raèng: “Tin theo caùc phaùp moân khaùc (1)

Ñeà-hoà: moùn aên ñöôïc tinh cheá töø söõa boø töôi, ñöôïc xem laø ngon vaø quyù nhaát trong caùc moùn ñöôïc laøm ra töø söõa.

164

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

maø hoïc ñaïo nhö kieán boø leân nuùi cao, coøn phaùp moân Tònh ñoä vaõng sanh nhö thuyeàn buoàm xuoâi doøng thuaän gioù. Diñaø tieáp daãn, thaúng tôùi Boà-ñeà, caùc thaùnh daét dìu, vöôït ra ngoaøi ba coõi. Haøng Thöôïng phaåm lieàn leân quaû Phaät, duø Haï sanh(1) cuõng hôn coõi trôøi. Xin moïi ngöôøi ñöøng nghi ngôø, cuøng nhau tu haønh tieán leân ñòa vò Baát thoái. Nhö ngöôøi muoán sanh veà Tònh ñoä, neân chuaån bò haønh trang. Haønh trang laø nhöõng gì? Ñoù laø ba moùn: ñöùc tin, ñaïo haïnh vaø chí nguyeän. Coù ñuû ba moùn aáy, aét ñöôïc sanh veà Tònh ñoä. Saùch Lieân toâng baûo giaùm coù daïy raèng: Töø ñaây sang phöông Taây, Möôøi muoân daëm xa thay!

QUYEÅN THÖÔÏNG

165

Haønh trang chuaån bò ñuû, Lo gì chaúng ñeán ngay? Theá Chí Vieân Thoâng(1) coù daïy raèng: “Nhôù Phaät, nieäm Phaät, ngay trong ñôøi naøy hoaëc ñôøi sau, chaéc chaén ñöôïc thaáy Phaät.” Nhôù Phaät, nieäm Phaät, nghóa laø trong taâm nhôù nghó khoâng luùc naøo giaùn ñoaïn. Ñöôïc nhö vaäy thì ngay trong ñôøi naøy ñöôïc thaáy Phaät hieän ra tröôùc maét, hoaëc trong ñôøi sau ñöôïc nhìn thaáy Phaät. Cho neân, tinh taán hay giaûi ñaõi cuõng ñeàu do ôû chính mình. Chæ caàn coù loøng tin chaéc thì nhöõng gì ñaõ noùi ñeàu khoâng sai doái.

(1)

勸發真正大願决定往生說

Khuyeán phaùt chaân chaùnh ñaïi nguyeän, quyeát ñònh vaõng sanh thuyeát

Trong Cöûu phaåm vaõng sanh thì Thöôïng phaåm thöôïng sanh laø baäc cao nhaát, coøn Haï phaåm haï sanh laø baäc thaáp nhaát. Ñaây laáy baäc cao nhaát vaø thaáp nhaát ñeå chæ roõ choã thuø thaéng cuûa phaùp moân Tònh ñoä caàu vaõng sanh.

Ñaây laø ñoaïn trích töø saùch Laïc bang vaên loaïi (樂邦文類), phaàn Thuû Laêng Nghieâm Kinh Theá Chí hoaïch nieäm Phaät vieân thoâng (首楞嚴經勢至獲念佛圓通), soaïn giaû goïi taét laø Theá Chí vieân thoâng.

Töø Chieáu Toâng Chuû vaân: Höõu haïnh voâ nguyeän, kyø haïnh

慈照宗主云。有行無願，其行必孤。有願

taát coâ. Höõu nguyeän voâ haïnh, kyø nguyeän taát hö. Voâ haïnh

無行，其願必虛。無行無願，空住閻浮。有行

voâ nguyeän, khoâng truï dieâm phuø. Höõu haïnh höõu nguyeän,

有願，直入無爲。此乃佛祖修淨業之根本也。何以故。理由智導。行由願興。行願得均。理智兼備。夫願者，樂也欲也。欲生西方

tröïc nhaäp voâ vi. Thöû naõi Phaät Toå tu tònh nghieäp chi caên boån daõ. Haø dó coá? Lyù do trí ñaïo. Haïnh do nguyeän höng. Haïnh nguyeän ñaéc quaân. Lyù trí kieâm bò. Phuø nguyeän giaû, nhaïo daõ duïc daõ. Duïc sanh Taây phöông Tònh ñoä, nhaïo kieán A-di-ñaø

166

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

淨土，樂見阿彌陀佛。必須發願，方得往生。若無願心，善根沈沒。

QUYEÅN THÖÔÏNG

167

Phaät. Taát tu phaùt nguyeän, phöông ñaéc vaõng sanh. Nhöôïc voâ nguyeän taâm, thieän caên traàm moät. Hoa Nghieâm kinh vaân: Baát phaùt ñaïi nguyeän ma sôû nhieáp

華嚴經云。不發大願魔所攝持。一切佛華

trì. Nhaát thieát Phaät hoa tuøng ñaïi nguyeän khôûi. Duïc thaønh

從大願起。欲成無上道故，須得願波羅蜜。所

voâ thöôïng ñaïo coá, tu ñaéc nguyeän ba-la-maät. Sôû dó Phoå Hieàn

以普賢廣無邊願海，彌陀有六八願門。是知十方諸佛上古先賢，皆因願力，成就菩提。智度論第八卷，問曰。諸菩薩行業清淨，自

quaûng voâ bieân nguyeän haûi, Di-ñaø höõu luïc baùt nguyeän moân. Thò tri thaäp phöông chö Phaät thöôïng coå tieân hieàn, giai nhaân nguyeän löïc, thaønh töïu Boà-ñeà. Trí Ñoä luaän ñeä baùt quyeån vaán vieát: Chö Boà Taùt haïnh nghieäp thanh tònh, töï ñaéc thaéng baùo. Haø taát yeáu laäp theä

得勝報。何必要立誓願，然後得之。且如田家

nguyeän nhieân haäu ñaéc chi? Thaû nhö ñieàn gia ñaéc coác, khôûi

得穀，豈復待願耶。

phuïc ñaõi nguyeän da? Ñaùp vieát: Taùc phöôùc voâ nguyeän, voâ sôû phieâu laäp. Nguyeän

答曰。作福無願，無所標立。願爲導御，

vi ñaïo ngöï, naêng höõu sôû thaønh. Nhö Phaät sôû thuyeát: Nhöôïc

能有所成。如佛所說。若人修少福少戒，不知

nhaân tu thieåu phöôùc tieåu giôùi, baát tri giaûi thoaùt chaùnh nhaân,

解脫正因。聞說人天之樂，心常願樂。命終之後，各生其中，此皆願力所致。菩薩求生淨土，在乎志願堅強，然後得之。又云。雖修少福，有願力故，得大乘報。大莊嚴論云。佛國事大，獨行功德不能成就。要修願力資助，方得往生，隨願見佛。

vaên thuyeát nhaân thieân chi laïc, taâm thöôøng nguyeän nhaïo. Maïng chung chi haäu, caùc sanh kyø trung, thöû giai nguyeän löïc sôû trí. Boà Taùt caàu sanh Tònh ñoä, taïi hoà chí nguyeän kieân cöôøng, nhieân haäu ñaéc chi. Höïu vaân: Tuy tu thieåu phöôùc, höõu nguyeän löïc coá ñaéc Ñaïi thöøa baùo. Ñaïi Trang Nghieâm luaän vaân: Phaät quoác ñaïi söï, ñoäc haønh coâng ñöùc baát naêng thaønh töïu. Yeáu tu nguyeän löïc tö trôï, phöông ñaéc vaõng sanh, tuøy nguyeän kieán Phaät.

168

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

阿彌陀經云。若有信者，應當發願，願生彼國。華嚴，行願品云。是人臨命終時，最後刹

QUYEÅN THÖÔÏNG

169

A-di-ñaø kinh vaân: Nhöôïc höõu tín giaû, öng ñöông phaùt nguyeän, nguyeän sanh bæ quoác. Hoa Nghieâm, Haïnh Nguyeän phaåm vaân: Thò nhaân laâm maïng chung thôøi, toái haäu saùt-na. Nhaát thieát chö caên, taát

那，一切諸根悉皆散壞，一切親屬悉皆捨離，

giai taùn hoaïi. Nhaát thieát thaân thuoäc, taát giai xaû ly. Nhaát

一切威勢悉皆退失。乃至象馬車乘，珍寶伏

thieát oai theá taát giai thoái thaát. Naõi chí töôïng maõ xa thöøa,

藏，如是一切無復相隨。唯此願王不相捨離。於一切時引導其前，一刹那中卽得往生極樂世界。由此推之，宜當時時發願，樂慕往生，日日禱祈，勿令退失。故云。法門廣大，無願不從。是以佛隨人之心，滿人之願也。嗟乎。備觀今時信人，歸投佛會。或爲病苦而發心，或爲報親而舉意，或爲保扶家宅，或爲怖患持齋。雖有信心，而無行願。雖云念佛，不達本根。凡修善緣，皆爲了還心願。罕有爲自己生死，發願念佛求生淨土者，往往香燭道場。祝願回向之辭，皆是表獻神明，消災延夀而已。

traân baûo phuïc taïng, nhö thò nhaát thieát voâ phuïc töông tuøy. Duy thöû nguyeän vöông, baát töông xaû ly. Ö nhaát thieát thôøi, daãn ñaïo kyø tieàn. Nhaát saùt-na trung töùc ñaéc vaõng sanh Cöïc laïc theá giôùi. Do thöû suy chi, nghi ñöông thôøi thôøi phaùt nguyeän, nhaïo moä vaõng sanh. Nhaät nhaät ñaûo kyø, vaät linh thoái thaát. Coá vaân: Phaùp moân quaûng ñaïi, voâ nguyeän baát tuøng. Thò dó Phaät tuøy nhaân chi taâm, maõn nhaân chi nguyeän daõ. Ta hoà! Bò quaùn kim thôøi tín nhaân, quy ñaàu Phaät hoäi. Hoaëc vò beänh khoå nhi phaùt taâm, hoaëc vò baùo thaân nhi cöû yù. Hoaëc vò baûo phoø gia traïch. Hoaëc vò boá hoaïn trì trai. Tuy höõu tín taâm, nhi voâ haïnh nguyeän. Tuy vaân nieäm Phaät, baát ñaït boån caên. Phaøm tu thieän duyeân, giai vò lieãu hoaøn taâm nguyeän. Haõn höõu vò töï kyû sanh töû, phaùt nguyeän nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä giaû, vaõng vaõng höông chuùc ñaïo traøng. Chuùc nguyeän hoài höôùng chi töø, giai thò bieåu hieán thaàn minh, tieâu tai dieân thoï nhi dó.

170

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

故與經懺本意相違，不合諸佛本願。縱使一生修誦，不明理趣，錯用工夫。是謂終日數他寶，自無半錢分也。臨終所以不得往生淨土者，蓋無行願故也。又有一等癡人，投佛受戒，乃於三寶前焚香誓願云。我若破戒，甘當惡病纏身，永墮地獄。或言。左眼出血，右眼出膿，自肯自甘，自願受報。多見有口無心，破齋犯戒。殃禍及身受諸惡報。或現世遭王法，官司。或死去墮三塗地獄。嗚呼。殊不知佛祖，興慈運悲，何常教人如此。皆是邪師過謬，錯將罰呪，以爲發願耳。何惑之甚哉。余常愍念，勸令同發正願，求生淨土。願同作佛。彼則曰。我是凡夫，豈敢望生淨土，要做佛耶。我有此心，又成妄想。余應之曰。不然。善知識。佛，是覺也。淨土，是心也。此心，誰不有之。覺則佛也。迷則眾生也。世人背覺合塵，輪迴三界四生六

QUYEÅN THÖÔÏNG

171

Coá döõ kinh saùm boån yù töông vi, baát hieäp chö Phaät boån nguyeän. Tuùng söû nhaát sanh tu tuïng, baát minh lyù thuù, thoá duïng coâng phu. Thò vò chung nhaät soå tha baûo, töï voâ baùn tieàn phaân daõ. Laâm chung sôû dó baát ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä giaû, caùi voâ haïnh nguyeän coá daõ. Höïu höõu nhaát ñaúng si nhaân, ñaàu Phaät thoï giôùi. Naõi ö Tam baûo tieàn phaøn höông theä nguyeän vaân: Ngaõ nhöôïc phaù giôùi, cam ñöông aùc beänh trieàn thaân, vónh ñoïa ñòa nguïc. Hoaëc ngoân taû nhaõn xuaát huyeát, höõu nhaõn xuaát noàng, töï khaúng töï cam, töï nguyeän thoï baùo. Ña kieán höõu khaåu voâ taâm, phaù trai phaïm giôùi. Öông hoïa caäp thaân thoï chö aùc baùo. Hoaëc hieän theá tao vöông phaùp, quan ty, hoaëc töû khöù ñoïa tam ñoà ñòa nguïc. OÂ hoâ! Thuø baát tri Phaät Toå, höng töø vaän bi, haø thöôøng giaùo nhaân nhö thöû. Giai thò taø sö quaù maäu, thoá töông phaït chuù, dó vi phaùt nguyeän nhó. Haø hoaëc chi thaäm tai. Dö thöôøng maãn nieäm, khuyeán linh ñoàng phaùt chaùnh nguyeän caàu sanh Tònh ñoä, nguyeän ñoàng taùc Phaät. Bæ taéc vieát: Ngaõ thò phaøm phu, khôûi caûm voïng sanh Tònh ñoä, yeáu toá Phaät da? Ngaõ höõu thöû taâm, höïu thaønh voïng töôûng. Dö öùng chi vieát: Baát nhieân. Thieän tri thöùc! Phaät, thò giaùc daõ. Tònh ñoä, thò taâm daõ. Thöû taâm, thuøy baát höõu chi. Giaùc taéc Phaät daõ, meâ taéc chuùng sanh daõ. Theá nhaân boäi giaùc hieäp traàn, luaân hoài tam giôùi töù sanh luïc ñaïo. Thieän aùc nghieäp

172

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

173

道。善惡業緣，受報好醜。皆因妄認四大爲我身，六塵爲實有。隨他幻境，日夜流轉。未常暫省回光，齋戒念佛。

duyeân thoï baùo haûo xuù. Giai nhaân voïng nhaän töù ñaïi vi ngaõ

從生至老，唯憂家緣不辦，財不稱心。愈多

Tuøng sanh chí laõo, duy öu gia duyeân baát bieän, taøi baát

愈求，愈貪不足。雖日積善，奉佛禮拜，作福

xöùng taâm. Duõ ña duõ caàu, duõ tham baát tuùc. Tuy nhaät tích

燒香。只願富貴榮華，長生不死。纔做些小好

thaân. Luïc traàn vi thaät höõu. Tuøy tha huyeãn caûnh, nhaät daï löu chuyeån. Vò thöôøng taïm tónh hoài quang, trai giôùi nieäm Phaät.

thieän, phuïng Phaät leã baùi, taùc phöôùc thieâu höông chæ nguyeän phuù quyù vinh hoa, tröôøng sanh baát töû. Taøi toá ta tieåu haûo

事，便有伏願數般。要保穀米盈倉，蚕蠶絲倍

söï, tieän höõu phuïc nguyeän soå bang. Yeáu baûo coác meã doanh

萬，子孫光顯，牛馬孳生。纔有一不如意，便

thöông, taøm ty boäi vaïn, töû toân quang hieån, ngöu maõ tö

怨佛不保全。日日財喜增漆，始道天龍感應。如此貪謀正是妄想。卻言念佛求生淨土之說，作妄想者，豈不大顚倒乎。凡曰作福盡屬有爲。蓋世閒有漏之因，非出世無爲之道。修行佛子，宜善思惟。今日有緣得逢佛法。當須究本莫競枝條。一念回光，修出世

sanh. Taøi höõu nhaát baát nhö yù, tieän oaùn Phaät baát baûo toaøn. Nhaät nhaät taøi hyû taêng taát, thuûy ñaïo thieân long caûm öùng. Nhö thöû tham möu chaùnh thò voïng töôûng. Khöôùc ngoân nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä chi thuyeát, taùc voïng töôûng giaû, khôûi baát ñaïi ñieân ñaûo hoà? Phaøm vieát taùc phöôùc taän thuoäc höõu vi. Caùi theá gian höõu laäu chi nhaân, phi xuaát theá voâ vi chi ñaïo. Tu haønh Phaät töû, nghi thieän tö duy. Kim nhaät höõu duyeân ñaéc phuøng Phaät phaùp. Ñöông tu cöùu boån maïc caïnh chi ñieàu. Nhaát nieäm hoài quang, tu xuaát theá phaùp, nguyeän

法。願捨娑婆，願生淨土。亦如久客在於他

xaû Ta-baø, nguyeän sanh Tònh ñoä. Dieäc nhö cöûu khaùch taïi ö

鄉，思欲歸于故里也。此願生淨土，願作佛之

tha höông, tö duïc quy vu coá lyù daõ. Thöû nguyeän sanh Tònh

心，豈可同凡夫妄想哉。不見懺中云。

ñoä, nguyeän taùc Phaät chi taâm, khôûi khaû thöû ñoàng phaøm phu voïng töôûng tai? Baát kieán saùm trung vaân:

174

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

願我臨欲命終時，

Nguyeän ngaõ laâm duïc maïng chung thôøi.

盡除一切諸障礙。

Taän tröø nhaát thieát chö chöôùng ngaïi.

靣見彼佛阿彌陀，

Dieän kieán bæ Phaät A-di-ñaø.

即得往生安樂刹剎。

Töùc ñaéc vaõng sanh An Laïc saùt.

者是也。可謂。

Giaû thò daõ. Khaû vò. Nhaát trieâu ñaïp tröôùc lai thôøi loä.

一朝踏著來時路，

Thuûy giaùc tuøng tieàn thoá duïng taâm.

始覺從前錯用心。 8. Khuyeân ngöôøi phaùt nguyeän chaân chaùnh, quyeát ñònh vaõng sanh(1)

gaøi Töø Chieáu Toâng chuû(2) daïy raèng: “Coù haïnh, khoâng nguyeän, haïnh aáy aét laø khoâng thaønh. Coù nguyeän, khoâng haïnh, nguyeän aáy aét laø yeáu ôùt. Khoâng haïnh, khoâng nguyeän, ôû maõi choán Dieâm-phuø voâ nghóa. Coù haïnh, (1)

Baøi tröôùc chæ roõ caùc leõ chaùnh taø, giuùp cho ngöôøi tu haønh chaân chaùnh quyeát ñònh döùt nghi, phaùt khôûi chaùnh nguyeän. Baøi naøy khuyeân laáy söï chaùnh nguyeän vöõng beàn, maïnh meõ ñeå ñöôïc vaõng sanh. (2) Töø Chieáu Toâng chuû, hieäu Töû Nguyeân, cao taêng ñôøi Nam Toáng, saùng laäp Baïch Lieân toâng, ngöôøi ñaát Coân Sôn, Bình Giang. Ngaøi hoï Mao, neân cuõng ñöôïc goïi laø Mao Töû Nguyeân, tröôùc coù teân laø Phaät Lai, hieäu laø Vaïn Söï Höu. Töø nhoû ñaõ theo hoïc vôùi ngaøi Chí Thoâng ôû chuøa Dieân Töôøng, thöôøng tuïng ñoïc kinh Phaùp Hoa. Naêm 19 tuoåi caïo toùc xuaát gia, tu taäp phaùp thieàn chæ quaùn. Sau ñoù haâm moä giaùo phaùp Tònh ñoä cuûa ngaøi Hueä Vieãn ôû Loâ sôn truyeàn laïi, roäng khuyeân moïi ngöôøi quy y Tam baûo, thoï trì Nguõ giôùi, nieäm Phaät A-di-ñaø. Sau ñeán nuùi Vu Ñieán saùng laäp Baïch Lieân saùm ñöôøng, tu taäp vaø truyeàn giaûng phaùp moân Tònh ñoä. Khoâng roõ naêm sinh, chæ bieát ngaøi vieân tòch naêm 1166, nieân hieäu Long Höng thöù 4 ñôøi Toáng Hieáu Toâng.

175

coù nguyeän, thaúng nhaäp vaøo coõi voâ vi. Ñoù laø caùi caên baûn tu nghieäp thanh tònh cuûa chö Phaät Toå. Vì sao vaäy? Lyù do trí daãn ñöôøng, haïnh do nguyeän khôûi leân. Haïnh vaø nguyeän ñöôïc nhö nhau thì lyù vaø trí ñeàu goàm ñuû. Nguyeän töùc laø ñieàu öa thích, mong muoán. Nhö mong muoán ñöôïc sanh veà coõi Tònh ñoä phöông taây; öa thích ñöôïc thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø. Caàn phaûi phaùt nguyeän, sau môùi ñöôïc vaõng sanh. Neáu khoâng coù taâm nguyeän, caên laønh roài seõ tieâu maát. Kinh Hoa Nghieâm daïy raèng: “Neáu chaúng phaùt nguyeän lôùn, aét bò ma daét daãn.”(1) Heát thaûy quaû Phaät ñeàu do töø (1)

Caâu naøy trích töø quyeån thöù 42, phaåm thöù 33 (Ly theá gian phaåm - 離世間品) trong kinh Hoa Nghieâm, goïi ñuû laø Ñaïi phöông quaûng Phaät Hoa Nghieâm Kinh (大方廣佛華嚴經).

176

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

nguyeän lôùn khôûi leân, neân muoán ñöôïc quaû Voâ thöôïng Boàñeà, phaûi coù nguyeän ba-la-maät. Vì vaäy, ngaøi Phoå Hieàn khôi roäng bieån nguyeän voâ bieân, ñöùc Di-ñaø môû ra boán möôi taùm cöûa nguyeän. Cho neân bieát raèng möôøi phöông chö Phaät cho ñeán thaùnh hieàn xöa nay ñeàu do nôi nguyeän löïc maø thaønh töïu Boà-ñeà. Luaän Trí ñoä, quyeån taùm,(1) coù caâu hoûi raèng: “Chö Boà-ñeà haïnh nghieäp thanh tònh, töï nhieân ñöôïc baùo phaàn hôn, caàn gì phaûi laäp theä nguyeän, roài sau môùi ñöôïc thoï baùo? Vaû laïi, nhö ngöôøi laøm ruoäng taát coù luùa, haù phaûi ñôïi coù nguyeän hay sao?” Ñaùp raèng: “Laøm phöôùc khoâng coù nguyeän, khoâng coù choã höôùng veà. Nguyeän laø söùc daãn daét, quy höôùng, nhôø ñoù maø thaønh töïu. Nhö Phaät coù daïy raèng: Nhö ngöôøi tu haønh ít phöôùc, ít giôùi, chaúng roõ bieát chaùnh nhaân giaûi thoaùt, nghe noùi veà söï vui söôùng ôû coõi ngöôøi, coõi trôøi neân thöôøng mong caàu. Sau khi thaùc ñeàu sanh veà nhöõng coõi aáy. Ñoù ñeàu laø do nguyeän löïc daãn daét ñeán. Boà Taùt caàu sanh Tònh ñoä laø nhôø ôû chí nguyeän beàn vöõng maïnh meõ, môùi ñöôïc vaõng sanh.” Laïi daïy raèng: “Tuy tu ít phöôùc, nhöng nhôø coù nguyeän löïc neân ñöôïc thoï baùo Ñaïi thöøa.” Luaän Ñaïi trang nghieâm daïy raèng: “Sanh veà coõi Phaät laø chuyeän lôùn, neáu chæ nhôø vaøo coâng ñöùc thì khoâng theå thaønh töïu ñöôïc. Caàn phaûi coù nguyeän löïc giuùp vaøo môùi ñöôïc vaõng sanh, do nôi nguyeän maø ñöôïc thaáy Phaät.”(2) (1)

Töùc laø Ñaïi trí ñoä luaän. Nhöng nguyeân taùc bò sai ôû ñaây, vì ñoaïn naøy ñöôïc trích laïi töø saùch Lieân toâng baûo giaùm, nhöng saùch naøy laïi ghi nhaàm, vì thaät ra ñoaïn naøy trong Ñaïi trí ñoä luaän naèm ôû quyeån 7 chöù khoâng phaûi quyeån 8. Ngoaøi ra, saùch Lieân toâng baûo giaùm cuõng ñaõ löôïc boû moät soá caâu khi trích laïi ñoaïn naøy töø Ñaïi trí ñoä luaän. Xin löu yù ñeå quyù ñoäc giaû tieän tra khaûo. (2) Ñoaïn naøy ñöôïc trích töø saùch Vaïn thieän ñoàng quy (萬善同歸集), quyeån trung, ghi roõ laø trích töø Ñaïi trang nghieâm luaän. Ngoaøi ra cuõng thaáy ñoaïn trích

QUYEÅN THÖÔÏNG

177

Kinh A-di-ñaø daïy raèng: “Nhö ngöôøi coù loøng tin, neân phaùt nguyeän sanh veà coõi aáy.”(1) Kinh Hoa nghieâm, phaåm Haïnh nguyeän(2) coù daïy raèng: “Vaøo thôøi khaéc cuoái cuøng tröôùc luùc maïng chung, heát thaûy caùc caên ñeàu hoaïi maát, heát thaûy thaân thuoäc ñeàu lìa boû, heát thaûy oai theá ñeàu khoâng coøn, cho ñeán voi, ngöïa, xe coä, cuûa baùu, kho taøng ñeàu khoâng coøn nöõa. Duy chæ coù nguyeän lôùn laø khoâng lìa boû, luoân luoân daãn ñöôøng phía tröôùc, neân chæ trong khoaûnh khaéc lieàn ñöôïc vaõng sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc.” Do ñoù maø suy ra, neân thöôøng xuyeân phaùt nguyeän, mong muoán ñöôïc vaõng sanh, ngaøy ngaøy ñeàu caàu mong, ñöøng ñeå thoái maát chí nguyeän. Cho neân noùi raèng: Phaùp moân duø roäng lôùn, khoâng coù nguyeän cuõng chaúng theo. Do ñoù maø Phaät tuøy theo loøng ngöôøi, giuùp ngöôøi ñöôïc nhö nguyeän. Than oâi! Nhìn khaép nhöõng ngöôøi ñôøi nay coù loøng tin theo veà cöûa Phaät, hoaëc vì beänh taät khoå naõo maø phaùt taâm, hoaëc vì baùo ôn cha meï maø khôûi yù, hoaëc vì muoán giöõ laáy cöûa nhaø, hoaëc vì sôï tai hoïa maø aên chay. Daàu cho coù loøng tin, nhöng chaúng coù haïnh nguyeän; tuy noùi laø nieäm Phaät, nhöng khoâng ñaït ñeán choã coäi goác cuûa chính mình. naøy ôû caùc saùch Phaùp uyeån chaâu laâm (法苑珠林), quyeån 16 vaø Chö kinh yeáu taäp (諸經要集), quyeån 1. Nguyeân taùc Quy nguyeân tröïc chæ ghi 4 chöõ ñaàu ñoaïn naøy laø 佛國大事, chuùng toâi caên cöù vaøo söï thoáng nhaát cuûa caû 3 saùch vöøa daãn treân ñeå söûa laïi laø 佛國事大. Nhö theá hôïp lyù hôn, vì chöõ 大 ñöôïc duøng nhö moät traïng töø chöù khoâng phaûi tính töø. Phaàn dòch nghóa cuõng caên cöù treân söï chænh söûa naøy. (1) Töùc laø coõi Cöïc Laïc, nôi Phaät A-di-ñaø ñang thuyeát phaùp. (2) Noùi ñuû laø kinh Ñaïi phöông quaûng Phaät Hoa nghieâm (大方廣佛華嚴經), quyeån 40, phaåm Nhaäp baát tö nghò giaûi thoaùt caûnh giôùi Phoå Hieàn haïnh nguyeän (入不思議解脫境界普賢行願品).

178

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Phaøm nhöõng keû laøm vieäc thieän ñeàu laø mong ñöôïc thoûa söï mong caàu, hieám hoi laém môùi coù ngöôøi vì luaân hoài sanh töû maø phaùt nguyeän nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä. Thöôøng khi ngöôøi ta daâng höông ñeøn nôi ñaïo traøng, nhöõng lôøi caàu nguyeän ñeàu laø höôùng ñeán choã boäc baïch vôùi thaàn minh ñeå caàu cho ñöôïc tai qua naïn khoûi, tuoåi thoï daøi laâu. Do ñoù maø traùi ngöôïc vôùi yù nghóa kinh saùm, khoâng phuø hôïp vôùi baûn nguyeän cuûa chö Phaät. Daàu cho troïn ñôøi tu haønh tuïng nieäm cuõng chaúng roõ lyù thuù, vaän duïng coâng phu sai laàm. Cho neân môùi noùi laø: “Suoát ngaøy tính ñeám chaâu baùu cuûa ngöôøi, coøn töï mình chaúng ñöôïc laáy nöûa ñoàng tieàn!” Ñeán khi laâm chung chaúng ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, ñeàu chæ laø do chaúng coù haïnh nguyeän maø thoâi! Laïi coù nhöõng keû ngu si, khi veà thoï giôùi theo Phaät lieàn ñoái tröôùc Tam baûo maø daâng höông phaùt lôøi theà raèng: “Neáu toâi phaù giôùi, xin chòu beänh döõ ñeo ñuoåi nôi thaân, maõi maõi ñoïa nôi ñòa nguïc.” Hoaëc theà raèng: “Neáu toâi phaù giôùi, xin chòu nôi maét traùi chaûy maùu, maét phaûi chaûy muû; töï mình cam chòu thoï baùo.” Ñaõ töøng thaáy nhieàu ngöôøi mieäng noùi ra nhö vaäy maø loøng khoâng nhôù nghó, vaãn phaù trai, phaïm giôùi, roài phaûi chòu tai öông hoaïn hoïa, thoï caùc aùc baùo. Hoaëc trong hieän taïi chòu söï tröøng trò cuûa phaùp luaät, hoaëc khi cheát roài phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng döõ: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Than oâi! Thaät chaúng bieát raèng Phaät Toå khôûi loøng ñaïi töø bi, coù bao giôø daïy ngöôøi nhöõng chuyeän nhö vaäy? Ñoù ñeàu laø choã laàm loãi cuûa boïn taø sö, laãn loän nhöõng thuaät chuù phaït maø cho laø phaùt nguyeän, thaät laø laàm laãn bieát bao!

QUYEÅN THÖÔÏNG

179

Nghó maø thöông xoùt, xin khuyeân heát thaûy moïi ngöôøi ñoàng phaùt chaùnh nguyeän, caàu sanh Tònh ñoä, cuøng nhau thaúng ñeán quaû Phaät. Haún coù ngöôøi noùi raèng: “Toâi laø phaøm phu, ñaâu daùm mong caàu sanh veà Tònh ñoä, ñöôïc laøm Phaät hay sao? Neáu mong caàu nhö vaäy, laïi thaønh ra hoang töôûng maø thoâi.” Xin thöa raèng: “Khoâng phaûi vaäy. Naøy quyù vò! Phaät töùc laø giaùc, Tònh ñoä laø taâm. Taâm naøy, ai maø chaúng coù? Neáu taâm giaùc ngoä töùc töï mình laø Phaät, coøn khi taâm meâ, aáy laø chuùng sanh. Ngöôøi ñôøi vì traùi vôùi giaùc, hôïp vôùi traàn, cho neân phaûi luaân hoài trong ba coõi,(1) sanh ra theo boán caùch(2) trong saùu ñöôøng.(3) Nghieäp duyeân thieän aùc, thoï baùo toát xaáu, ñeàu do nhaän laàm boán ñaïi(4) laø thaân, saùu traàn(5) thaät coù. Vì theá maø nöông theo nhöõng caûnh huyeãn aûo beân ngoaøi, ngaøy ñeâm löu chuyeån, chaúng luùc naøo chòu quay laïi quaùn chieáu, aên chay nieäm Phaät. Suoát ñôøi töø treû ñeán giaø chæ lo vieäc nhaø chaúng xong, tieàn baïc cuûa caûi chöa ñöôïc nhö yù, nhöng caøng ñöôïc nhieàu laïi caøng mong caàu, loøng tham khoâng thoûa! Daàu cho cuõng coù laøm laønh laøm phöôùc, thôø Phaät thaép höông leã baùi, nhöng (1)

Ba coõi (Tam giôùi), bao goàm Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Heát thaûy chuùng sanh trong coõi luaân hoài ñeàu khoâng ra ngoaøi ba coõi naøy. (2) Sanh ra theo boán caùch (Töù sanh), bao goàm: thai sanh (sanh ra töø baøo thai), noaõn sanh (sanh ra töø tröùng), thaáp sanh (sanh ra töø choã aåm thaáp) vaø hoùa sanh (sanh ra do söï bieán hoùa). Chuùng sanh trong ba coõi ñeàu sanh ra theo moät trong boán caùch naøy. (3) Saùu ñöôøng (Luïc ñaïo), bao goàm: thieân (coõi trôøi), nhaân (coõi ngöôøi), a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Chuùng sanh do nghieäp löïc chieâu caûm, ñeàu phaûi thaùc sanh vaøo moät trong saùu ñöôøng naøy. (4) Boán ñaïi (töù ñaïi), bao goàm ñaát, nöôùc, gioù, löûa (ñòa, thuûy, hoûa, phong), ñöôïc cho laø boán yeáu toá vaät theå caáu thaønh vaät chaát, thaân theå, nhöng thaät ra chuùng chæ laø giaû hôïp, khoâng thöôøng toàn, neân khoâng phaûi laø baûn ngaõ chaân thaät. (5) Saùu traàn (luïc traàn), bao goàm: hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, xuùc chaïm vaø caùc phaùp (saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp).

180

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

chæ mong caàu ñöôïc phuù quí vinh hoa, soáng laâu khoâng cheát. Vöøa laøm ñöôïc ñoâi chuùt vieäc toát ñaõ khôûi taâm mong caàu nhieàu vieäc, muoán cho luùa gaïo ñaày kho, con chaùu hieån ñaït, traâu ngöïa sanh nhieàu... Vöøa coù moät ñieàu khoâng nhö yù, lieàn oaùn traùch Phaät chaúng phuø hoä. Coøn nhö ngaøy ngaøy ñöôïc theâm cuûa caûi, gaëp nhieàu chuyeän vui, hoï môùi goïi laø ñöôïc caûm öùng! Tính toaùn tham lam nhö vaäy, quaû thaät laø nhöõng yù töôûng sai quaáy. Coøn noùi ngöôïc laïi raèng nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä laø yù töôûng sai quaáy, haù chaúng phaûi laø ñieân ñaûo laém sao? Phaøm nhöõng vieäc laøm phöôùc haèng ngaøy ñeàu thuoäc veà phaùp höõu vi,(1) ñoù laø caùi nhaân höõu laäu theá gian, chaúng phaûi ñaïo voâ vi xuaát theá.

QUYEÅN THÖÔÏNG

181

moät nieäm quay veà quaùn chieáu töï taâm, tu theo phaùp xuaát theá, phaùt nguyeän lìa boû coõi Ta-baø, caàu sanh veà Tònh ñoä. Khaùc naøo nhö ngöôøi khaùch tha höông ñaõ laâu, nay nhôù nghó muoán quay veà queâ cuõ. Caùi taâm nguyeän muoán sanh veà Tònh ñoä, muoán thaønh quaû Phaät, sao coù theå ñoàng vôùi nhöõng yù töôûng sai quaáy cuûa keû phaøm phu? Trong baøi saùm Tònh ñoä coù noùi raèng: Nguyeän khi toâi xaû boû thaân naøy, Tröø ñöôïc heát thaûy moïi chöôùng ngaïi. Tröôùc maét thaáy Phaät A-di-ñaø, Lieàn ñöôïc vaõng sanh veà Tònh ñoä. Neân coù lôøi raèng:

Ngöôøi Phaät töû tu haønh neân kheùo suy xeùt. Ngaøy nay coù duyeân gaëp ñöôïc Phaät phaùp, neân tham cöùu ñeán taän coäi goác, ñöøng vöôùng nôi nhöõng caønh nhaùnh nhoû nhaët. Chæ trong

Moät khi thaúng böôùc treân ñöôøng chaùnh, Môùi hay töø tröôùc duïng taâm taø.

(1)

Phaùp höõu vi: nhöõng gì thuoäc veà hình töôùng, chæ theo nhaân duyeân giaû hôïp maø thaønh, khoâng thöôøng toàn, khoâng thaät coù. Kinh Kim cang coù daïy: “Heát thaûy caùc phaùp höõu vi ñeàu nhö moäng aûo, nhö boït nöôùc.” (Nhaát thieát höõu vi phaùp, nhö moäng aûo baøo aûnh. - 一切有為法，如夢幻泡影。)

慈照宗主示念佛人發願偈彌陀節要云。念佛之人最急一事，不善相應。何以故。雖云持戒，念佛，不曾發心願生淨土。皆是埋頭過日，自失善利。

Töø chieáu Toâng Chuû thò nieäm Phaät nhaân phaùt nguyeän keä Di-ñaø tieát yeáu vaân: Nieäm Phaät chi nhaân, toái caáp nhaát söï, baát thieän töông öng. Haø dó coá? Tuy vaân trì giôùi, nieäm Phaät, baát taèng phaùt taâm nguyeän sanh Tònh ñoä. Giai thò mai ñaàu quaù nhaät, töï thaát thieän lôïi.

182

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

大凡念佛先要發心欲超生死，往生淨土。須以大願自爲主意。常須念佛，早晚專心禮拜彌陀。如朝帝主，兩不失時。日近日親，心口與佛相應。去佛不遠，口念心想，心願見佛，發深重願，决信無疑。日久歲深，工夫純熟，自然三昧成就。臨命終時，彌陀接引，淨土現前。更願現在之內常遇善知識，不値邪見師。無惑我心，不生懈怠。若也。如此念佛，深信，發願，是信行願，三不虧也。臨終見佛卽非外來，盡是唯心顯現。猶如種子在地，逢春發生。豈是外來，皆從地出也。今之修行，亦爾念佛，信願納在八識心地。臨終發現淨土，彌陀，卽非外來，皆從自心出也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñaïi phaøm nieäm Phaät tieân yeáu phaùt taâm duïc sieâu sanh töû vaõng sanh Tònh ñoä. Tu dó ñaïi nguyeän töï vi chuû yù. Thöôøng tu nieäm Phaät, taûo vaõn chuyeân taâm leã baùi Di-ñaø. Nhö trieâu ñeá chuû, löôõng baát thaát thôøi. Nhaät caän nhaät thaân, taâm khaåu döõ Phaät töông öng. Khöù Phaät baát vieãn, khaåu nieäm taâm töôûng, taâm nguyeän kieán Phaät, phaùt thaâm troïng nguyeän, quyeát tín voâ nghi. Nhaät cöûu tueá thaâm, coâng phu thuaàn thuïc, töï nhieân Tammuoäi thaønh töïu. Laâm maïng chung thôøi, Di-ñaø tieáp daãn, Tònh ñoä hieän tieàn. Caùnh nguyeän hieän sanh chi noäi, thöôøng ngoä thieän tri thöùc, baát trò taø kieán sö. Voâ hoaëc ngaõ taâm, baát sanh giaûi ñaõi. Nhöôïc daõ. Nhö thöû nieäm Phaät, thaâm tín, phaùt nguyeän, thò tín haïnh nguyeän, tam baát khuy daõ. Laâm chung kieán Phaät, töùc phi ngoaïi lai, taän thò duy taâm hieån hieän. Du nhö chuûng töû taïi ñòa, phuøng Xuaân phaùt sanh. Khôûi thò ngoaïi lai, giai tuøng ñòa xuaát daõ? Kim chi tu haønh, dieäc nhó nieäm Phaät, tín, nguyeän, naïp taïi baùt thöùc taâm ñòa. Laâm chung phaùt hieän Tònh ñoä, Di-ñaø, töùc phi ngoaïi lai, giai tuøng töï taâm xuaát daõ. Keä vaân:

偈云。

183

萬法從心生，萬法從心滅。我佛大沙門，

Vaïn phaùp tuøng taâm sanh,

常作如是說。

Thöôøng taùc nhö thò thuyeát.

Vaïn phaùp tuøng taâm dieät. Ngaõ Phaät ñaïi sa-moân,

184

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

持戒無信願，不得生淨土。唯得人天福，福盡受輪迴，展轉難脫離。

Trì giôùi voâ tín nguyeän,

看經無慧眼，不識佛深意。後世得聰明，亂心難出離。

Khaùn kinh voâ hueä nhaõn.

不如念佛好，現世無名利，

Baát nhö nieäm Phaät haûo,

行坐不多羅，則是阿彌陀。

Haønh toïa baát ña-la,

發願持戒力，回向生樂國，

Phaùt nguyeän trì giôùi löïc,

正是合行持，千中不失一。

Chaùnh thò hieäp haønh trì,

Baát ñaéc sanh Tònh ñoä. Duy ñaéc nhaân thieân phöôùc, Phöôùc taän thoï luaân hoài, Trieån chuyeån nan thoaùt ly.

Baát thöùc Phaät thaâm yù, Haäu theá ñaéc thoâng minh, Loaïn taâm nan xuaát ly.

Hieän theá voâ danh lôïi,

Taéc thò A-di-ñaø.

Hoài höôùng sanh Laïc quoác.

Thieân trung baát thaát nhaát.

185

186

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

釋迦金口說，彌陀親攝受。諸佛皆護念，諸天善護持。

Thích-ca kim khaåu thuyeát,

見此念佛人，與佛不相遠。應當坐道場，轉於大法輪，普度無邊眾。

Kieán thöû nieäm Phaät nhaân,

譬如貧家女，腹孕轉輪王。諸天常愛護，貧女不自知，腹中有貴子。

Thí nhö baàn gia nöõ,

今此念佛人，其意亦如是。億佛常念佛，

Kim thöû nieäm Phaät nhaân,

不久當成佛。

Baát cöûu ñöông thaønh Phaät.

Di-ñaø thaân nhieáp thoï, Chö Phaät giai hoä nieäm, Chö thieân thieän hoä trì.

Döõ Phaät baát töông vieãn, Öng ñöông toïa ñaïo traøng. Chuyeån ö ñaïi phaùp luaân, Phoå ñoä voâ bieân chuùng.

Phuùc döïng Chuyeån luaân vöông. Chö thieân thöôøng aùi hoä. Baàn nöõ baát töï tri, Phuùc trung höõu quyù töû.

Kyø yù dieäc nhö thò. ÖÙc Phaät thöôøng nieäm Phaät,

187

188

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

諸佛常護持，其人自不知，我當生淨土。卻要來後世，再得生人中。

Chö Phaät thöôøng hoä trì,

譬如貧人家，地中有伏藏。藏神常守護，不令其有失。

Thí nhö baàn nhaân gia,

貧人自不知，家內有寶藏。

Baàn nhaân töï baát tri,

逐日趂客作，求衣食自濟。

Truïc nhaät saán khaùch taùc,

今此念佛人，其意亦如是。

Kim thöû nieäm Phaät nhaân,

不知念佛人，具足如來藏，

Baát tri nieäm Phaät nhaân,

Kyø nhaân töï baát tri, Ngaõ ñöông sanh Tònh ñoä. Khöôùc yeáu lai haäu theá, Taùi ñaéc sanh nhaân trung.

Ñòa trung höõu phuïc taøng, Taïng thaàn thöôøng thuû hoä, Baát linh kyø höõu thaát.

Gia noäi höõu baûo taïng.

Caàu y thöïc töï teá.

Kyø yù dieäc nhö thò.

Cuï tuùc Nhö Lai taïng,

189

190

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

自說我無分，反要生人中。

Töï thuyeát ngaõ voâ phaàn.

譬如病人家，自有眞妙藥，

Thí nhö beänh nhaân gia,

不知妙藥性，不能自治病。每日牀枕邊，痛苦受無量。

Baát tri dieäu döôïc taùnh,

今此念佛人，其意亦如是。不知念佛心，

Phaûn yeáu sanh nhaân trung.

Töï höõu chaân dieäu döôïc,

Baát naêng töï trò beänh. Moãi nhaät saøng chaåm bieân, Thoáng khoå thoï voâ löôïng.

Kim thöû nieäm Phaät nhaân, Kyø yù dieäc nhö thò. Baát tri nieäm Phaät taâm,

能滅貪瞋病。能為大醫王，

Naêng dieät tham saân beänh,

能為大寶藏利濟一切人。

Naêng vi ñaïi baûo taïng,

能為大法王，覆護一切眾。

Naêng vi ñaïi phaùp vöông,

Naêng vi ñaïi y vöông.

Lôïi teá nhaát thieát nhaân.

Phuù hoä nhaát thieát chuùng.

191

192

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

將謂是凡夫，不得生淨土。

Töông vò thò phaøm phu.

且自持齋戒，後世願為人。展轉竟修行，方可生彼國。

Thaû töï trì trai giôùi,

多見修行人，常作如是說。不證彌陀願，不合淨土經。

Ña kieán tu haønh nhaân,

邪見障覆心，畢竟難出離。非是他人障，皆是自障心。

Taø kieán chöôùng phuù taâm,

今世不得生，一蹉是百蹉。

Baát ñaéc sanh Tònh ñoä.

Haäu theá nguyeän vi nhaân. Trieån chuyeån caùnh tu haønh, Phöông khaû sanh bæ quoác.

Thöôøng taùc nhö thò thuyeát. Baát chöùng Di-ñaø nguyeän, Baát hieäp Tònh ñoä kinh.

Taát caùnh nan xuaát ly. Phi thò tha nhaân chöôùng, Giai thò töï chöôùng taâm.

Kim theá baát ñaéc sanh, Nhaát tha thò baùch tha.

193

194

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

勸汝修行人，信我如來說。

Khuyeán nhöõ tu haønh nhaân,

佛無不實語，豈是虛誑言。

Phaät voâ baát thaät ngöõ,

但當自精勤，一心求淨土。

Ñaõn ñöông töï tinh caàn,

因風吹於火，用力不消多。

Nhaân phong xuy ö hoûa,

幸有念佛心，回願超三界。

Haïnh höõu nieäm Phaät taâm,

逢寶不取寶，遇食受饑寒。

Phuøng baûo baát thuû baûo,

咄哉大丈夫，不見眞實意。

Ñoát tai ñaïi tröôïng phu,

我今略勸讚，展轉傳與人，

Tín ngaõ Nhö Lai thuyeát.

Khôûi thò hö cuoáng ngoân?

Nhaát taâm caàu Tònh ñoä.

Duïng löïc baát tieâu ña,

Hoài nguyeän sieâu tam giôùi.

Ngoä thöïc thoï cô haøn.

Baát kieán chaân thaät yù.

Ngaõ kim löôïc khuyeán taùn, Trieån chuyeån truyeàn döõ nhaân,

195

196

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

代我廣流通，作於如來使。

Ñaïi ngaõ quaûng löu thoâng,

眞是諸佛子，眞名報佛恩。

Chaân thò chö Phaät töû,

普願如說行，同生極樂國。

Phoå nguyeän nhö thuyeát haønh,

197

Taùc ö Nhö Lai söù.

Chaân danh baùo Phaät aân.

Ñoàng sanh Cöïc laïc quoác.

9. Baøi keä daïy ngöôøi nieäm Phaät, phaùt nguyeän

aùch Di-ñaø tieát yeáu daïy raèng: “Ñieàu ñaùng lo nhaát cuûa ngöôøi nieäm Phaät laø chaúng kheùo töông öùng.”

Vì sao vaäy? Tuy noùi laø trì giôùi, nieäm Phaät maø chöa töøng phaùt taâm nguyeän sanh veà Tònh ñoä. Nhö vaäy ñeàu laø töï che laáp baûn taâm qua ngaøy, boû maát ñieàu lôïi ích. Cho neân, noùi chung thì ngöôøi nieäm Phaät tröôùc heát phaûi phaùt taâm muoán thoaùt sanh töû, vaõng sanh veà Tònh ñoä, neân laáy ñaïi nguyeän laøm chuû yù cuûa mình. Thöôøng neân nieäm Phaät, sôùm chieàu chuyeân taâm leã baùi ñöùc Di-ñaø, khoâng moät ngaøy naøo boû soùt. Moãi ngaøy laïi caøng trôû neân gaàn guõi hôn, trong taâm ngoaøi mieäng ñeàu töông öng vôùi Phaät. Nhö vaäy chaúng coøn xa Phaät, mieäng nieäm Phaät, taâm töôûng ñeán Phaät, mong ñöôïc thaáy Phaät, phaùt nguyeän saâu naëng, loøng tin chaéc khoâng nghi.

Qua nhieàu naêm coâng phu thuaàn thuïc, Tam-muoäi töï nhieân thaønh töïu. Khi maïng chung ñöôïc ñöùc Di-ñaø tieáp daãn, caûnh Tònh ñoä hieän ra tröôùc maét. Laïi nguyeän trong ñôøi hieän taïi ñöôïc gaëp baäc thieän tri thöùc, khoâng gaëp nhöõng thaày taø kieán. Chaúng khôûi loøng ngôø, chaúng sanh bieáng nhaùc. Nhö nieäm Phaät, tin saâu, phaùt nguyeän ñeàu ñöôïc nhö vaäy, ñoù laø ñöôïc ñaày ñuû caû tín, haïnh vaø nguyeän. Khi laâm chung ñöôïc thaáy Phaät, ñoù chaúng phaûi töø ngoaøi maø ñeán, ñeàu chæ laø do taâm khôûi hieän. Cuõng nhö haït gioáng naèm trong loøng ñaát, chôø gaëp muøa xuaân thì naûy maàm, ñaâu phaûi töø beân ngoaøi maø ñeán, voán laø saün coù trong loøng ñaát moïc leân.

198

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Nay ngöôøi tu haønh cuõng laáy vieäc nieäm Phaät, ñöùc tin vaø söï phaùt nguyeän maø gieo vaøo ñaát taâm laø thöùc thöù taùm,(1) ñeán khi laâm chung phaùt hieän ra thaønh Tònh ñoä, Di-ñaø. Chaúng phaûi töø beân ngoaøi ñeán, ñeàu laø töø trong taâm hieän ra. Neân coù keä raèng:

QUYEÅN THÖÔÏNG

Duøng söùc nguyeän vaø giôùi, Hoài höôùng sanh Cöïc Laïc. Haønh trì ñuùng nhö vaäy. Muoân ngöôøi ñeàu thaønh töïu. Thích-ca daïy nieäm Phaät,

Muoân phaùp töø taâm sanh.

Di-ñaø töï tieáp daãn.

Laïi cuõng tuøy taâm dieät.

Chö Phaät ñeàu giuùp söùc,

Ñöùc Phaät Ñaïi sa-moân,

Chö thieân cuøng hoä trì.

Thöôøng thuyeát daïy nhö vaäy. Trì giôùi khoâng tín, nguyeän, Khoâng theå sanh Tònh ñoä. Höôûng phöôùc coõi trôøi ngöôøi, Heát phöôùc laïi taùi sanh, Luaân hoài khoù thoaùt ra. Xem kinh thieáu trí hueä, Chaúng hieåu nghóa thaâm saâu. Ñôøi sau duø thoâng minh, Khoù thoaùt khoûi taâm loaïn. Chaúng baèng chuyeân nieäm Phaät, Döùt saïch heát lôïi danh. Ñöùng ngoài khoâng lìa nieäm, Môùi thaät A-di-ñaø. (1)

Thöùc thöù taùm (ñeä baùt thöùc), hay a-laïi-da thöùc, cuõng goïi laø taïng thöùc, ñöôïc xem laø nôi tích chöùa heát thaûy caùc chuûng töû thieän aùc trong ñôøi ngöôøi.

Thaáy ngöôøi tu nieäm Phaät, Bieát raèng Phaät chaúng xa. Roài seõ ngoài ñaïo traøng, Thuyeát giaûng phaùp Voâ thöôïng, Ñoä khaép voâ soá chuùng. Nhö coù coâ gaùi ngheøo, Mang thai vua Chuyeån luaân. Chö thieân thöôøng yeâu giuùp, Nhöng töï coâ chaúng bieát, Ñang mang thai quyù töû. Ngöôøi nieäm Phaät cuõng vaäy, Töï hoï khoâng bieát ñöôïc. Thöôøng töôûng Phaät, nieäm Phaät Khoâng laâu seõ thaønh Phaät.

199

200

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñöôïc chö Phaät hoä trì,

Ngöôøi nieäm Phaät cuõng vaäy,

Maø töï mình chaúng bieát,

Töï mình khoâng bieát ñöôïc,

Seõ ñöôïc sanh Tònh ñoä.

Raèng chuyeân taâm nieäm Phaät.

Laïi mong caàu ñôøi sau,

Trò döùt ñöôïc tham saân.

Ñöôïc sanh trong coõi ngöôøi!

Laø vua trò caùc beänh,

Laïi nhö ngöôøi ngheøo khoù,

Laø kho baùu lôùn lao,

Ñaát nhaø saün cuûa baùu.

Laøm lôïi khaép moïi ngöôøi;

Coù thaàn kho gìn giöõ,

Laø ñaáng Ñaïi phaùp vöông,

Khoâng ñeå maát vaät gì.

Che chôû khaép chuùng sanh.

Maø töï mình chaúng bieát. Trong nhaø coù kho baùu. Haèng ngaøy maõi laøm khaùch, Taûo taàn lo aên maëc! Ngöôøi nieäm Phaät cuõng vaäy, Töï mình khoâng bieát ñöôïc,

Vì ngôõ mình phaøm phu, Chaúng ñöôïc sanh Tònh ñoä. Nguyeän aên chay, giöõ giôùi, Mong sao laïi laøm ngöôøi. Tieáp tuïc tu haønh nöõa, Môùi ñöôïc veà coõi aáy.

Raèng ngöôøi chuyeân nieäm Phaät,

Bieát bao ngöôøi tu haønh,

Töï ñuû kho Nhö Lai.

Vaãn thöôøng nghó nhö theá.

Vì ngôõ mình khoâng phaàn,

Chaúng xöùng nguyeän Di-ñaø,

Neân muoán sanh coõi ngöôøi!

Chaúng hôïp kinh Tònh ñoä!

Laïi nhö ngöôøi coù beänh,

Taø kieán che phuû taâm,

Töï coù phöông thuoác hay,

Roát cuoäc khoù giaûi thoaùt.

Chaúng bieát duøng thuoác aáy,

Trôû ngaïi chaúng beân ngoaøi,

Neân khoâng trò ñöôïc beänh.

Ñeàu töï trong taâm mình.

Haèng ngaøy chòu ñau ñôùn,

Ñôøi naøy khoâng vaõng sanh,

Laên loän, khoå voâ cuøng!

Traêm ñôøi cuõng chaúng ñöôïc!

201

202

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Khuyeân nhöõng ngöôøi tu haønh,

Laï thay baäc tröôïng phu!

Phaûi tin lôøi Phaät daïy.

Chaúng hieåu yù chaân thaät.

203

Lôøi Phaät luoân chaân thaät, Naøo doái gaït ai ñaâu?

Nay coù ñoâi lôøi khuyeân, Nghe qua haõy roäng truyeàn,

Chæ töï mình tinh caàn,

Ñeå ngöôøi ngöôøi ñeàu bieát,

Moät loøng caàu Tònh ñoä.

Ñeàu laøm söù Nhö Lai.

Nhö thoåi löûa, nhôø gioù,

Vaäy môùi laø con Phaät,

Chaúng phaûi duøng söùc nhieàu.

Vaäy laø baùo Phaät aân.

May ñöôïc taâm nieäm Phaät,

Nguyeän moïi ngöôøi laøm ñuùng,

Phaûi nguyeän thoaùt luaân hoài.

Cuøng sanh veà coõi Phaät!

Gaëp cuûa baùu, khoâng nhaän! Tröôùc baøn aên, chòu ñoùi!

天台智者大師勸人專修淨土

Thieân Thai Trí Giaû Ñaïi sö khuyeán nhaân chuyeân tu Tònh ñoä

Thieát vaán vieát: Chö Phaät Boà Taùt dó ñaïi töø vi nghieäp.

設問曰。諸佛菩薩以大慈爲業。若欲救度眾生，秖應願生三界，於五濁三塗中，救苦眾生。因何求生淨土，自安其身，捨離眾生。則

Nhöôïc duïc cöùu ñoä chuùng sanh, kyø öùng nguyeän sanh tam

是無大慈悲，專爲自利，障菩提道。

thò voâ ñaïi töø bi, chuyeân vi töï lôïi, chöôùng Boà-ñeà ñaïo.

答曰。菩薩有二種。一者久修行菩薩道，

giôùi, ö nguõ tröôïc tam ñoà trung, cöùu khoå chuùng sanh. Nhaân haø caàu sanh Tònh ñoä, töï an kyø thaân, xaû ly chuùng sanh. Taéc Ñaùp vieát: Boà Taùt höõu nhò chuûng. Nhaát giaû cöûu tu haønh

204

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

得無生忍者，實當斯責。二者未得已還，及初發心凡夫。凡夫菩薩者，要須常不離佛。忍力成就。方堪處三界內，於惡世中救苦眾生。故智度論云。具縳凡夫，有大悲心，願生惡世，救苦眾生者，無有是處。

QUYEÅN THÖÔÏNG

205

Boà Taùt ñaïo, ñaéc voâ sanh nhaãn giaû, thaät ñöông tö traùch. Nhò giaû vò ñaéc dó hoaøn, caäp sô phaùt taâm phaøm phu. Phaøm phu Boà Taùt giaû, yeáu tu thöôøng baát ly Phaät. Nhaãn löïc thaønh töïu, phöông kham xöû tam giôùi noäi, ö aùc theá trung cöùu khoå chuùng sanh. Coá Trí ñoä luaän vaân: Cuï truyeän phaøm phu, höõu ñaïi bi taâm, nguyeän sanh aùc theá, cöùu khoå chuùng sanh giaû, voâ höõu thò xöù.

何以故。惡世界，煩惱強，自無忍力，心隨

Haø dó coá? AÙc theá giôùi, phieàn naõo cöôøng. Töï voâ nhaãn löïc,

境轉，聲色所縳。自墮三塗，焉能救眾生。假

taâm tuøy caûnh chuyeån, thanh saéc sôû truyeän. Töï ñoïa tam ñoà,

令得生人中，聖道難得。或因持戒修福，得生

yeân naêng cöùu chuùng sanh? Giaû linh ñaéc sanh nhaân trung, thaùnh ñaïo nan ñaéc. Hoaëc nhaân trì giôùi tu phöôùc, ñaéc sanh

人中，得作國王大臣，富貴自在。縱遇善知

nhaân trung, ñaéc taùc quoác vöông ñaïi thaàn, phuù quyù töï taïi.

識，不肯信用。貪迷放逸，廣造眾罪。乘此惡

Tuùng ngoä thieän tri thöùc, baát khaúng tín duïng. Tham meâ

業，一入三塗，經無量劫。從地獄出，受貧賤

phoùng daät, quaûng taïo chuùng toäi. Thöøa thöû aùc nghieäp, nhaát nhaäp tam ñoà, kinh voâ löôïng kieáp. Tuøng ñòa nguïc xuaát, thoï

身。若不逢善知識，還墮地獄，如此輪迴，至

baàn tieän thaân. Nhöôïc baát phuøng thieän tri thöùc, hoaøn ñoïa

於今日，人人皆如是。此名難行道者。

ñòa nguïc, nhö thöû luaân hoài, chí ö kim nhaät, nhaân nhaân giai

故維摩經云。自疾不能救，而能救諸疾人，無有是處。又智度論云。譬如二人，各有親屬，爲水所溺。一人情急，直入水救。爲無方便力故，彼此俱沒。一人有方便，往取船筏，乘之救接，

nhö thò. Thöû danh nan haønh ñaïo giaû. Coá Duy-ma kinh vaân: Töï taät baát naêng cöùu, nhi naêng cöùu chö taät nhaân, voâ höõu thò xöù. Höïu Trí ñoä luaän vaân: Thí nhö nhò nhaân, caùc höõu thaân thuoäc, vi thuûy sôû nòch. Nhaát nhaân tình caáp, tröïc nhaäp thuûy cöùu, vò voâ phöông tieän löïc coá, bæ thöû caâu moät. Nhaát nhaân höõu phöông tieän, vaõng thuû thuyeàn phieät, thöøa chi cöùu tieáp,

206

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

悉皆得脫水溺之難。新發意菩薩，亦復如是。未得忍力，不能救眾生。爲此常須近佛，得無生忍已，方能救眾生，如得船者。

QUYEÅN THÖÔÏNG

207

taát giai ñaéc thoaùt thuûy nòch chi naïn. Taân phaùt yù Boà Taùt dieäc phuïc nhö thò. Vò ñaéc nhaãn löïc, baát naêng cöùu chuùng sanh. Vò thöû thöôøng tu caän Phaät, ñaéc voâ sanh nhaãn dó, phöông naêng cöùu chuùng sanh, nhö ñaéc thuyeàn giaû.

又論云。譬如嬰兒不得離母，或墮坑井，

Höïu luaän vaân: Thí nhö anh nhi baát ñaéc ly maãu, hoaëc

渴乳而死。又如鳥子，翅羽未成，秪得依樹附

ñoïa khanh tónh khaùt nhuõ nhi töû. Höïu nhö ñieåu töû, sí vuõ vò

枝，不能遠去。翅翮成就，方能飛空，自在無礙。凡夫無力，唯得專念阿彌陀佛，使成三昧。以業成故，臨終念念得生，决定不疑。見彌陀佛，證無生忍已，還來三界，乘無生忍船，救度眾生，廣施佛事，任意自在。故論云。遊戲地獄行者，生彼國以，得無生忍，還入生死國中，教化地獄，救苦眾生。以是因緣，宜用專修淨土，求願往生。諸人者。願識其教。故十住婆沙論名易行道也。

thaønh, chi ñaéc y thoï phuï chi, baát naêng vieãn khöù. Sí caùch thaønh töïu, phöông naêng phi khoâng, töï taïi voâ ngaïi. Phaøm phu voâ löïc, duy ñaéc chuyeân nieäm A-di-ñaø Phaät, söû thaønh Tam-muoäi. Dó nghieäp thaønh coá, laâm chung nieäm nieäm ñaéc sanh, quyeát ñònh baát nghi. Kieán Di-ñaø Phaät, chöùng voâ sanh nhaãn dó, hoaøn lai tam giôùi, thöøa voâ sanh nhaãn thuyeàn, cöùu ñoä chuùng sanh, quaûng thi Phaät söï, nhaäm yù töï taïi. Coá luaän vaân: Du hyù ñòa nguïc haønh giaû, sanh bæ quoác dó, ñaéc voâ sanh nhaãn, hoaøn nhaäp sanh töû quoác trung, giaùo hoùa ñòa nguïc, cöùu khoå chuùng sanh. Dó thò nhaân duyeân, nghi duïng chuyeân tu Tònh ñoä, caàu nguyeän vaõng sanh. Chö nhaân giaû, nguyeän thöùc kyø giaùo. Coá Thaäp truï baø-sa luaän danh dò haønh ñaïo daõ.

208

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

10. Ñaïi sö Trí Giaû khuyeân ngöôøi chuyeân tu tònh ñoä(1)

hö coù ngöôøi hoûi raèng: “Chö Phaät, Boà Taùt voán laáy ñöùc ñaïi bi laøm nghieäp. Nhö muoán cöùu ñoä chuùng sanh, chæ neân nguyeän sanh trong ba coõi, ôû giöõa ba ñöôøng döõ, naêm söï ueá tröôïc(2) maø cöùu khoå. Taïi sao laïi caàu sanh veà Tònh ñoä, yeân laáy thaân mình, lìa boû chuùng sanh? Ñoù laø khoâng coù ñöùc ñaïi töø bi, chuyeân lo vieäc lôïi mình, ngaên trôû ñaïo Boà-ñeà.” Ñaùp raèng: “Boà Taùt coù hai haïng: Haïng thöù nhaát ñaõ tu haønh ñaïo Boà Taùt töø laâu, chöùng ñaéc Voâ sanh nhaãn,(3) ñuû söùc thöïc hieän vieäc cöùu ñoä chuùng sanh. Haïng thöù hai laø nhöõng ngöôøi chöa chöùng ñaéc ñaõ thoái lui, cuøng laø haïng phaøm phu môùi phaùt taâm. Ngöôøi haønh ñaïo Boà Taùt neáu vaãn coøn laø phaøm phu thì chaúng neân rôøi xa Phaät. Khi naøo söùc nhaãn ñaõ thaønh töïu, (1)

Thieân thai Trí Giaû Ñaïi sö: Ngaøi laø Sô toå toâng Thieân Thai, sanh naêm 538, maát naêm 597. Vì ngaøi ôû döïng chuøa giaûng phaùp ôû nuùi Thieân Thai neân ngöôøi ñôøi goïi laø Thieân Thai Ñaïi sö. Naêm 591, Taán Vöông Döông Quaûng (töùc Tuøy Daïng Ñeá) ra saéc chæ toân xöng ngaøi laø Trí Giaû Ñaïi sö. Sau khi ngaøi vieân tòch, ñeán ñôøi vua Theá Toâng nhaø Haäu Chu (954-958) laïi truy phong ngaøi laø Phaùp Khoâng Baûo Giaùc Toân Giaû. Ñeán nieân hieäu Khaùnh Nguyeân thöù 3 ñôøi Ninh Toâng trieàu Nam Toáng (1197) laïi gia phong thuïy hieäu ngaøi laø Linh Tueä Ñaïi sö. Tröôùc taùc cuûa ngaøi coøn ñeå laïi trong Ñaïi taïng kinh coù caû thaûy 28 boä, taát caû ñeàu laø caùc taùc phaåm soaïn thuaät, sôù giaûi. (2) Naêm söï ueá tröôïc (Nguõ tröôïc). Theo kinh A-di-ñaø, naêm söï ueá tröôïc naøy laø: kieáp tröôïc, kieán tröôïc, phieàn naõo tröôïc, chuùng sanh tröôïc vaø maïng tröôïc. Ñaây laø naêm söï ueá tröôïc ôû coõi Ta-baø, khoâng coù ôû nhöõng coõi Tònh ñoä. (3) Voâ sanh nhaãn, hay Voâ sanh phaùp nhaãn, laø ñöùc nhaãn nhuïc cuûa ngöôøi tu nhôø söï thaáu nhaäp thaät taùnh cuûa caùc phaùp, thaáy ñöôïc raèng vaïn vaät voán khoâng sanh, khoâng dieät. Do thaáu trieät ñöôïc chaân lyù naøy maø töï nhieân döùt heát caùc söï buoàn, giaän, phieàn naõo, traûi qua heát thaûy moïi hoaøn caûnh bieán ñoäng ñeàu giöõ ñöôïc taâm nhö nhieân baát ñoäng, neân goïi laø Voâ sanh nhaãn.

QUYEÅN THÖÔÏNG

209

môùi coù theå vöõng vaøng trong ba coõi, ôû giöõa ñôøi ueá tröôïc maø cöùu khoå chuùng sanh. Cho neân, Trí ñoä luaän daïy raèng: “Nhö keû phaøm phu phieàn naõo troùi buoäc maø coù loøng ñaïi bi, nguyeän sanh giöõa caûnh ueá tröôïc ñeå cöùu khoå chuùng sanh, thaät khoâng coù lyù nhö vaäy.” Vì sao vaäy? ÔÛ coõi ñôøi ueá tröôïc, phieàn naõo maïnh meõ, neáu töï mình khoâng coù söùc nhaãn thì taâm bò chuyeån theo traàn caûnh, bò aâm thanh, hình saéc troùi buoäc. Nhö vaäy töï mình phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng döõ, laøm sao coù theå cöùu ñoä chuùng sanh? Ví nhö ñöôïc sanh laøm ngöôøi, cuõng khoù chöùng ñaïo giaûi thoaùt. Hoaëc nhôø coù trì giôùi, tu phöôùc maø ñöôïc sanh laøm ngöôøi, coù quyeàn uy theá löïc, giaøu sang vaø töï taïi, nhöng khi gaëp baäc thieän tri thöùc laïi chaúng chòu tin duøng, chæ bieát tham meâ buoâng thaû, taïo caùc toäi loãi. Do nghieäp aùc nhö theá, moät khi sa vaøo ba ñöôøng döõ, phaûi traûi qua voâ soá kieáp. Khi ra khoûi ñòa nguïc laïi phaûi chòu kieáp ngheøo heøn. Neáu chaúng gaëp ñöôïc baäc thieän tri thöùc, theá naøo roài cuõng quay trôû laïi ñòa nguïc. Luaân hoài nhö vaäy cho tôùi ngaøy nay, ngöôøi ngöôøi ñeàu nhö theá caû. Ñoù goïi laø khoù haønh ñaïo vaäy. Cho neân kinh Duy-ma daïy raèng: “Beänh mình khoâng töï cöùu ñöôïc maø cöùu ñöôïc beänh ngöôøi khaùc, thaät khoâng coù lyù nhö vaäy.” Trí ñoä luaän cuõng daïy raèng: “Ví nhö hai ngöôøi kia, ñeàu coù ngöôøi thaân bò rôi xuoáng nöôùc. Moät ngöôøi vì quaù noùng loøng, nhaûy ngay xuoáng nöôùc ñeå cöùu, nhöng vì khoâng ñuû söùc neân caû hai ñeàu phaûi cheát chìm. Ngöôøi kia bieát nghó tìm phöông tieän, laáy ñöôïc thuyeàn cheøo ra, cöùu ñöôïc ngöôøi thaân khoûi cheát ñuoái. Cuõng vaäy, haøng Boà Taùt môùi phaùt yù chöa ñuû söùc

210

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

211

nhaãn, chaúng theå cöùu ñoä chuùng sanh, neân caàn phaûi ôû gaàn Phaät. Khi ñaõ ñöôïc Voâ sanh phaùp nhaãn roài, môùi coù theå cöùu ñoä chuùng sanh, nhö ngöôøi tìm ñöôïc thuyeàn kia vaäy.”

khoâng nghi. Ñöôïc thaáy Phaät A-di-ñaø, chöùng Voâ sanh nhaãn roài, coù theå trôû laïi Tam giôùi, cöôõi thuyeàn Voâ sanh nhaãn maø cöùu ñoä chuùng sanh, roäng laøm Phaät söï, tuøy yù töï taïi!

Luaän aáy coøn noùi raèng: “Ví nhö treû thô, chaúng neân rôøi xa meï, sôï raèng coù theå teù xuoáng haàm, xuoáng gieáng, hoaëc khaùt söõa maø cheát. Laïi nhö con chim con, loâng caùnh chöa ñuû, chæ neân nöông caây, döïa caønh maø thoâi, chaúng bay xa ñöôïc. Chôø cho loâng caùnh ñuû roài, môùi coù theå bay leân treân khoâng, töï nhieân voâ ngaïi.”

Cho neân Luaän Trí ñoä coøn noùi raèng: “Haønh giaû daïo chôi caùc caûnh ñòa nguïc, sanh qua coõi Phaät roài, ñöôïc Voâ sanh nhaãn, laïi trôû vaøo trong coõi sanh töû, giaùo hoùa ôû ñòa nguïc, cöùu khoå cho chuùng sanh.” Vì nhaân duyeân aáy neân phaûi chuyeân tu Tònh ñoä, caàu nguyeän vaõng sanh.

Phaøm phu khoâng coù söùc, chæ caàn chuyeân nieäm Phaät Adi-ñaø, nhôø ñoù maø thaønh töïu Tam-muoäi. Khi thaønh töïu roài, thì luùc laâm chung nieäm nieäm ñöôïc vaõng sanh, chaéc chaén

Naøy caùc vò! Nguyeän cho heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu hieåu ñöôïc giaùo phaùp naøy. Cho neân luaän Thaäp truï Baø-sa goïi ñaây laø phaùp deã haønh trì vaäy.

永明壽禪師戒無證悟人，勿輕淨土

Vónh Minh Thoï Thieàn sö giôùi voâ chöùng ngoä nhaân, vaät khinh Tònh ñoä Hoaëc vaán vieát: Ñaõn kieán taùnh ngoä ñaïo, tieän sieâu sanh

或問曰。但見性悟道，便超生死。何用繫念彼佛求生他方。

töû. Haø duïng heä nieäm bæ Phaät, caàu sanh tha phöông?

答曰。眞修行人應自審察。如人飲水，冷暖自知。今存龜鑑以破多惑。

nhaân aåm thuûy, laõnh noaõn töï tri. Kim toàn quy giaùm dó phaù

Ñaùp vieát: Chaân tu haønh nhaân öng töï thaåm saùt. Nhö ña hoaëc. Chö nhaân giaû! Ñöông quaùn töï kyû haønh giaûi, thaät ñaéc

諸因者。當觀自己行解，實得見性悟道，受如來記。紹祖師位，能如馬鳴，龍樹否。得無

kieán taùnh ngoä ñaïo, thoï Nhö Lai kyù. Thieäu toå sö vò, naêng

礙辦才，證法華三昧，能如天台智者否。宗說

Phaùp Hoa Tam-muoäi, naêng nhö Thieân Thai Trí Giaû phuû?

nhö Maõ Minh, Long Thoï phuû? Ñaéc voâ ngaïi bieän taøi, chöùng

212

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

213

皆通，行解兼修，能如忠國師否。此諸大士，皆明垂言教，深勸往生。蓋是自利利他，豈肯悞人自悞。

Toâng thuyeát giai thoâng, haïnh giaûi kieâm tu, naêng nhö Trung

况大雄讚歎，金口丁寧，希從昔賢，恭稟佛

Huoáng Ñaïi Huøng taùn thaùn, kim khaåu ñinh ninh, hy tuøng

敕，定不謬悞也。仍往生傳所載，古今高士，

tích hieàn, cung baåm Phaät saéc, ñònh baát maäu ngoä daõ. Nhöng

事迹顯著非一，宜勤觀覽，以自照知。

Quoác sö phuû? Thöû chö ñaïi só giai minh thuøy ngoân giaùo, thaâm khuyeán vaõng sanh. Caùi thò töï lôïi lôïi tha, khôûi khaúng ngoä nhaân töï ngoä.

vaõng sanh truyeän sôû taûi, coå kim cao só, söï tích hieån tröôùc phi nhaát, nghi caàn quaùn laõm, dó töï chieáu tri.

又當自度，臨命終時，生死去住，定得自在

Höïu ñöông töï ñoä, laâm maïng chung thôøi, sanh töû khöù

否。自無水以來，惡業重障，定不現前否。

truï, ñònh ñaéc töï taïi phuû? Töï voâ thuûy dó lai, aùc nghieäp troïng

此一報身，定脫輪迴否。三塗惡道，異類中行，出沒自由，定無苦惱否。天上人閒，十方世界，隨意寄托，定無滯否。若其未也，莫以一時貢高，卻致永劫沈淪，自失善利，將復尤誰。嗚呼。哀哉。何嗟及矣。

chöôùng, ñònh baát hieän tieàn phuû? Thöû nhaát baùo thaân ñònh thoaùt luaân hoài phuû? Tam ñoà aùc ñaïo, dò loaïi trung haønh, xuaát moät töï do, ñònh voâ khoå naõo phuû? Thieân thöôïng nhaân gian, thaäp phöông theá giôùi, tuøy yù kyù thaùc, ñònh voâ treä nghi phuû? Nhöôïc kyø vò daõ, maïc dó nhaát thôøi coáng cao, khöôùc trí vónh kieáp traàm luaân, töï thaát thieän lôïi, töông phuïc vöu thuøy. OÂ hoâ, ai tai! Haø ta caäp hyõ.

四料揀云。

Töù lieäu giaûn vaân.

一曰。

Nhaát vieát:

有禪無淨土，十人九錯路。陰境若現前，瞥爾隨他去。

Höõu thieàn voâ Tònh ñoä. Thaäp nhaân cöûu thoá loä. AÂm caûnh nhöôïc hieän tieàn. Mieát nhó tuøy tha khöù.

214

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

謂。單明理性，不願往生，流轉娑婆，則有退墮之患。陰境者，於禪定中，陰魔發現也。如楞嚴經所明。於五陰境，起五十種魔事。其

QUYEÅN THÖÔÏNG

215

Vò: Ñôn minh lyù taùnh, baát nguyeän vaõng sanh, löu chuyeån ta-baø, taéc höõu thoái ñoïa chi hoaïn. AÁm caûnh giaû. Ö thieàn ñònh trung, aám ma phaùt hieän daõ. Nhö Laêng Nghieâm kinh sôû minh. Ö nguõ aám caûnh, khôûi nguõ thaäp chuûng ma söï. Kyø

人初不覺知魔著，亦言自得無常涅槃，迷惑無

nhaân sô baát giaùc tri ma tröôùc, dieäc ngoân töï ñaéc voâ thöôïng

知，墮無閒獄者。是也。

Nieát-baøn, meâ hoaëc voâ tri, ñoïa voâ giaùn nguïc giaû. Thò daõ. Nhò vieát:

二曰。無禪有淨土，

Voâ thieàn höõu Tònh ñoä.

萬修萬人去。

Vaïn tu vaïn nhaân khöù.

但得見彌陀，何愁不開悟。謂。未明理性，但願往生。乘佛力故，决定無疑。三曰。

Ñaõn ñaéc kieán Di-ñaø. Haø saàu baát khai ngoä. Vò: Vò minh lyù taùnh, ñaõn nguyeän vaõng sanh. Thöøa Phaät löïc coá, quyeát ñònh voâ nghi. Tam vieát:

有禪有淨土，猶如戴角虎，現世為人師，來生作佛祖。旣深達佛法，故可爲人天師。又發願往生，速豋不退。

Höõu thieàn höõu Tònh ñoä. Du nhö ñôùi giaùc hoå. Hieän theá vi nhaân sö. Lai sanh taùc Phaät Toå. Kyù thaâm ñaït Phaät phaùp, coá khaû vi nhaân thieân sö. Höïu phaùt nguyeän vaõng sanh, toác ñaêng baát thoái.

216

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

217

Khaû vò:

可謂。

Phuùc trieàn thaäp vaïn quaùn.

腹纏十萬貫，騎鶴上揚州。

Kî haïc thöôùng Döông chaâu.

四曰。無禪無淨土，鐵牀幷銅柱，萬劫與千生，沒箇人依怙。旣不明佛理，又不願往生，永劫沈淪，何由出離。諸因者。欲超生死，速證菩提，於此四種，擇善行之。

Töù vieát: Voâ thieàn voâ Tònh ñoä. Thieát saøng tinh ñoàng truï. Vaïn kieáp döõ thieân sanh. Moät caù nhaân y hoã. Kyù baát minh Phaät lyù, höïu baát nguyeän vaõng sanh, vónh kieáp traàm luaân, haø do xuaát ly? Chö nhaân giaû! Duïc sieâu sanh töû, toác chöùng Boà-ñeà, ö thöû töù chuûng, traïch thieän haønh chi.

11. Thieàn sö Vónh Minh Thoï raên ngöôøi chöa ngoä ñöøng khinh Tònh ñoä

où ngöôøi hoûi raèng: “Chæ caàn thaáy taùnh ngoä ñaïo lieàn vöôït qua sanh töû, caàn chi phaûi chuyeân taâm nieäm ñöùc Phaät kia ñeå caàu sanh qua phöông khaùc?” Ñaùp raèng: “Ngöôøi tu haønh chaân chaùnh neân töï mình xem xeùt, cuõng nhö ngöôøi uoáng nöôùc töï bieát noùng hay laïnh. Nay coøn coù baøi vaên quy kính(1) naøy, coù theå duøng ñeå phaù ñi nhieàu söï sai laàm. (1)

Vaên qui kính (龜鏡): Xem chuù giaûi ôû trang 110.

Naøy caùc vò! Neân töï xeùt choã hieåu bieát vaø vieäc laøm cuûa mình, coù thaät ñöôïc thaáy taùnh ngoä ñaïo, ñöôïc Nhö Lai thoï kyù, ñöôïc noái ngoâi vò Toå sö, ñöôïc nhö caùc ngaøi Maõ Minh, Long Thoï(1) hay chaêng? Ñöôïc taøi bieän thuyeát khoâng ngaïi, ñöôïc Tam-muoäi Phaùp Hoa nhö ngaøi Thieân Thai Trí Giaû (1)

Boà Taùt Maõ Minh (Aśvaghoṣa - 馬鳴) laø toå thöù 12 cuûa Thieàn AÁn Ñoä. Ngaøi teân laø Ānabodhi (A-na Boà-ñeà - 阿那菩提), soáng vaøo khoaûng ñaàu theá kyû 2. Boà Taùt Long Thuï (Nāgārjuna - 龍樹) laø toå thöù 14, cuõng soáng vaøo theá kyû 2. Caû hai vò ñeàu coù nhöõng tröôùc taùc Phaät hoïc noåi tieáng ñeå laïi ñeán ngaøy nay.

218

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

hay chaêng? Toâng chæ vaø giaûng thuyeát ñeàu thoâng, choã hieåu bieát vaø vieäc laøm ñeàu ñaày ñuû nhö ngaøi Trung Quoác sö hay chaêng? Caùc vò ñaïi só aáy ñeàu ñeå laïi lôøi daïy roõ raøng, heát loøng khuyeân baûo phaùp vaõng sanh. Ñoù thaät laø lôïi mình lôïi ngöôøi, naøo phaûi ñaâu doái ngöôøi doái ta? Huoáng chi ñöùc Phaät ñaõ ngôïi khen, töï thaân daën doø caën keõ. Noi theo caùc baäc hieàn xöa, kính vaâng lôøi Phaät daïy, quyeát ñònh khoâng theå sai laàm. Laïi nhö trong Vaõng sanh truyeän coù ghi laïi, xöa nay nhieàu baäc cao só, söï tích roõ reät, neân thöôøng ñoïc kyõ caùc truyeän aáy ñeå töï mình soi toû. Laïi nöõa, phaûi thöôøng töï bieát mình, lieäu raèng ñeán luùc maïng chung, soáng cheát gaàn keà, coù chaéc chaén seõ ñöôïc töï taïi hay chaêng? Nghieäp aùc naëng neà töø voâ thuûy ñeán nay, lieäu seõ khoâng hieän ra nöõa chaêng? Baùo thaân naøy lieäu coù chaéc chaén ñöôïc thoaùt khoûi luaân hoài hay chaêng? Trong ba ñöôøng döõ vôùi caùc loaøi chuùng sanh khaùc nhau, lieäu coù theå töï mình vaøo ra töï do, thoaùt moïi khoå naõo hay chaêng? Trong möôøi phöông theá giôùi, khaép coõi trôøi ngöôøi, lieäu coù theå tuøy yù thaùc sanh khoâng ngaên ngaïi hay chaêng? Neáu mình chöa ñöôïc nhö vaäy, ñöøng vì moät luùc töï cao maø ñeán noãi phaûi chòu chìm noãi nhieàu kieáp. Töï mình boû maát ñieàu lôïi toát ñeïp, roài seõ traùch ai? Hôõi oâi! Thöông thay! Than vaõn cuõng khoâng kòp nöõa! Vieäc tu haønh thöôøng rôi vaøo moät trong boán tröôøng hôïp, xin choïn neâu ra döôùi ñaây. Moät laø: Tu thieàn, khoâng Tònh ñoä, Möôøi ngöôøi, laàm ñeán chín. Caûnh aâm vöøa hieän ra, Lieác qua, lieàn theo ñoù.

QUYEÅN THÖÔÏNG

219

Nghóa laø: Neáu chæ hieåu roõ lyù taùnh maø chaúng phaùt nguyeän vaõng sanh thì seõ löu chuyeån trong coõi Ta-baø, chòu caùi hoïa sa ñoïa. Caûnh aâm ñoù laø trong khi thieàn ñònh coù ma aám phaùt hieän ra. Nhö trong kinh Laêng Nghieâm coù noùi roõ: Do naêm aám maø sanh ra naêm möôi caûnh ma. Ngöôøi tu thieàn khi môùi thaáy nhöõng caûnh aáy khoâng roõ bieát, neân töï nghó raèng ñaõ chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Nieát-baøn. Bò meâ hoaëc khoâng bieát, neân phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn. Hai laø: Khoâng thieàn, chuyeân Tònh ñoä, Muoân ngöôøi khoâng sai moät. Chæ caàn ñöôïc thaáy Phaät, Lo gì khoâng chöùng ngoä? Nghóa laø: Neáu chöa roõ lyù taùnh, chæ neân nguyeän vaõng sanh. Nhôø nöông theo Phaät löïc, chaéc chaén seõ ñöôïc veà Tònh ñoä, chaúng coøn gì phaûi nghi ngôø. Ba laø: Tu thieàn, tu Tònh ñoä, Nhö coïp moïc theâm söøng. Ñôøi nay daïy doã ngöôøi, Ñôøi sau laøm Phaät Toå. Ñaõ hieåu saâu phaùp Phaät neân coù theå laøm baäc thaày daïy doã ngöôøi khaùc. Laïi phaùt nguyeän vaõng sanh, neân caøng nhanh choùng leân ñòa vò Baát thoái. Coù theå noùi laø:

220

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Löng ñeo tieàn möôøi vaïn,

QUYEÅN THÖÔÏNG

221

Ngaøn muoân kieáp troâi laên,

Cöôõi haïc leân Döông chaâu. Boán laø:

(1)

Khoâng thieàn, khoâng Tònh ñoä, Giöôøng saét, coät ñoàng chôø. (1)

Xöù Döông Chaâu coù nuùi Boàng Lai töông truyeàn laø nôi thaàn tieân ôû, neân caâu naøy coù yù noùi laø ñaõ ñöôïc giaøu sang laïi coøn ñöôïc leân ñeán caûnh tieân, khoâng coøn gì khoaùi laïc hôn nöõa! Ví nhö ngöôøi tu thieàn ñaõ thoâng hieåu phaùp Phaät, laïi theâm tu phaùp moân Tònh ñoä neân ñöôïc veà coõi Phaät, choã sôû ñaéc trong phaùp Phaät laïi caøng saâu roäng hôn.

長蘆賾禪師勸叅禪人兼修淨土

Troïn khoâng ngöôøi cöùu hoä. Nghóa laø: Ngöôøi ñaõ chaúng roõ lyù Phaät, laïi khoâng nguyeän vaõng sanh thì muoân kieáp phaûi traàm luaân, khoâng do ñaâu maø ra khoûi. Naøy caùc vò! Muoán vöôït thoaùt sanh töû, mau chöùng ñaïo Boà-ñeà, trong boán tröôøng hôïp neâu treân xin haõy choïn laáy tröôøng hôïp naøo laø toát nhaát ñeå laøm theo.

Tröông Loâ Traïch Thieàn sö khuyeán tham thieàn nhaân kieâm tu Tònh ñoä Phuø dó nieäm vi nieäm, dó sanh vi sanh giaû, thöôøng kieán

夫以念爲念，以生爲生者，常見之所失也。以無念爲無念，以無生爲無生者，邪見之所惑也。念而無念，生而無生者，第一義諦也。

chi sôû thaát daõ. Dó voâ nieäm vi voâ nieäm, dó voâ sanh vi voâ sanh giaû, taø kieán chi sôû hoaëc daõ. Nieäm nhi voâ nieäm, sanh nhi voâ sanh giaû, ñeä nhaát nghóa ñeá daõ. Thò dó thaät teá lyù ñòa, baát thoï nhaát traàn. Taéc thöôïng voâ

是以實際理地，不受一塵。則上無諸佛之可念，下無淨土之可生。佛事門中不捨一法。則總攝諸根，蓋有念佛三昧。還源要術，示開往生一門。

chö Phaät chi khaû nieäm, haï voâ Tònh ñoä chi khaû sanh. Phaät

所以終日念佛，而不乖於無念。熾然往

nhieân vaõng sanh, nhi baát quai ö voâ sanh. Coá naêng phaøm

söï moân trung, baát xaû nhaát phaùp, taéc toång nhieáp chö caên, caùi höõu nieäm Phaät Tam-muoäi. Hoaøn nguyeân yeáu thuaät, thò khai vaõng sanh nhaát moân. Sôû dó chung nhaät nieäm Phaät, nhi baát quai ö voâ nieäm. Xí

222

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

生，而不乖於無生。故能凡聖各住自位，而感應道交。東西不相往來，而神遷淨成。故經云。若人聞說阿彌陀佛，執持名號，乃至是人終時心不顚倒，卽得往生阿彌陀佛極樂國土。嗟乎。淺信之人，橫生疑謗。則不信諸佛誠言，不信往生淨土，豈不甚迷哉。若信佛言，而生淨土者，則累繫之業不能絆，劫燒之火不能焚。謝人閒之八苦，無天上之五衰。上無惡道之名，何况有實。經云。彼國眾生無有眾苦，但受諸樂，故名極樂。今以娑婆對而比之。此則血肉形軀有生皆苦，彼則蓮華化生無生苦也。此則時序代謝衰老日侵，彼則寒暑不遷無老苦也。此則四大難調多生病患，彼則化體香潔無病苦也。此則七十者希無常迅速，彼則夀命無量無死苦也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

223

thaùnh caùc truï töï vò, nhi caûm öùng ñaïo giao. Ñoâng Taây baát töông vaõng lai, nhi thaàn thieân tònh thaønh. Coá kinh vaân. Nhöôïc nhaân vaên thuyeát A-di-ñaø Phaät, chaáp trì danh hieäu, naõi chí thò nhaân chung thôøi, taâm baát ñieân ñaûo. Töùc ñaéc vaõng sanh A-di-ñaø Phaät Cöïc laïc quoác ñoä. Ta hoà! Thieån tín chi nhaân, hoaïnh sanh nghi baùng. Taéc baát tín chö Phaät thaønh ngoân, baát tín vaõng sanh Tònh ñoä, khôûi baát thaäm meâ tai. Nhöôïc tín Phaät ngoân, nhi sanh Tònh ñoä giaû, taéc luïy heä chi nghieäp, baát naêng baùn, kieáp thieâu chi hoûa baát naêng phaàn. Taï nhaân gian chi baùt khoå, voâ thieân thöôïng chi nguõ suy. Thöôïng voâ aùc ñaïo chi danh, haø huoáng höõu thaät. Kinh vaân: Bæ quoác chuùng sanh voâ höõu chuùng khoå, ñaõn thoï chö laïc, coá danh Cöïc Laïc. Kim dó Ta-baø ñoái nhi tyû chi. Thöû taéc huyeát nhuïc hình khu höõu sanh giai khoå. Bæ taéc lieân hoa hoùa sanh, voâ sanh khoå daõ. Thöû taéc thôøi töï ñaïi taï suy laõo nhaät xaâm, bæ taéc haøn thöû baát thieân voâ laõo khoå daõ. Thöû taéc töù ñaïi nan ñieàu ña sanh beänh hoaïn, bæ taéc hoùa theå höông khieát voâ beänh khoå daõ. Thöû taéc thaát thaäp giaû hy voâ thöôøng taán toác, bæ taéc thoï maïng voâ löôïng voâ töû khoå daõ.

224

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

此則親情愛戀有愛必離，彼無父母妻子無愛別離苦也。此則仇敵寃讐有寃必會，彼則上善聚會無怨懀會苦也。此或困苦饑寒貪求不足，彼皆衣食珍寶受用現成。此或醜穢形骸根多缺漏，彼則端嚴相貌體有光明。此則輪轉生死，彼則永證無生。此則丘陵坑坎荆棘爲林土石之山穢惡充滿，彼則黃金爲地寶樹叅天樓聳七珍，華敷四色。此則雙林已滅龍華未來，彼則阿彌陀佛現在說法。此則觀陰勢至徒仰嘉名，彼則與二上人親爲勝友。此則羣魔外道惱亂正修，彼則佛化一綂魔外絶蹤。

QUYEÅN THÖÔÏNG

225

Thöû taéc thaân tình aùi luyeán, höõu aùi taát ly, bæ voâ phuï maãu theâ töû, voâ aùi bieät ly khoå daõ. Thöû taéc cöøu ñòch oan thuø, höõu oan taát hoäi, bæ taéc thöôïng thieän tuï hoäi voâ oaùn taéng hoäi khoå daõ. Thöû hoaëc khoán khoå cô haøn tham caàu baát tuùc, bæ giai y thöïc traân baûo thoï duïng hieän thaønh. Thöû hoaëc xuù ueá hình haøi, caên ña khuyeát laäu, bæ taéc ñoan nghieâm töôùng maïo, theå höõu quang minh. Thöû taéc luaân chuyeån sanh töû, bæ taéc vónh chöùng voâ sanh. Thöû taéc khöu laêng khanh khaûm kinh cöùc vi laâm, thoå thaïch chi sôn ueá aùc sung maõn, bæ taéc huyønh kim vi ñòa, baûo thoï tham thieân, laâu tuûng thaát traân, hoa phu töù saéc. Thöû taéc song laâm dó dieät Long Hoa vò lai, bæ taéc A-di-ñaø Phaät hieän taïi thuyeát phaùp. Thöû taéc Quaùn AÂm Theá Chí ñoà ngöôõng gia danh, bæ taéc döõ nhò thöôïng nhaân thaân vi thaéng höõu. Thöû taéc quaàn ma ngoaïi ñaïo naõo loaïn chaùnh tu, bæ taéc Phaät hoùa nhaát thoáng ma ngoaïi tuyeät tung.

226

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

此則媚色妖婬迷惑行者，彼則正報清淨實無女人。此則惡獸魑魅交扇邪聲，彼則水鳥樹林咸宣妙法。

QUYEÅN THÖÔÏNG

227

Thöû taéc mî saéc yeâu daâm meâ hoaëc haønh giaû, bæ taéc chaùnh baùo thanh tònh thaät voâ nöõ nhaân. Thöû taéc aùc thuù ly mî giao phieán taø thanh, bæ taéc thuûy ñieåu thoï laâm haøm tuyeân dieäu phaùp. Nhò ñoä giaùc löôïng, caûnh duyeân hoài bieät. Nhi Laïc bang

二土較量，境緣迴別。而樂邦之勝其數無竆未暇悉舉也。是以了義大乘無不指歸淨

chi thaéng kyø soá voâ cuøng vò haø taát cöû daõ. Thò dó lieãu nghóa

土。前賢後聖，自他皆願往生。凡欲度人，先須自念佛也。

tha giai nguyeän vaõng sanh. Phaøm duïc ñoä nhaân, tieân tu töï

Ñaïi thöøa voâ baát chæ quy Tònh ñoä. Tieàn hieàn haäu thaùnh, töï nieäm Phaät daõ. OÂ hoâ!

嗚呼。

Nhaân voâ vieãn löï,

人無遠慮, 必有近憂。一失人身，萬劫難復。

Taát höõu caän öu. Nhaát thaát nhaân thaân, Vaïn kieáp nan phuïc. Coá suaát ñaïi haûi chuùng, caùc nieäm A-di-ñaø Phaät, baùch

故率大海眾，各念阿彌陀佛。百聲千聲，乃至萬聲，回向同緣，願生彼國。切冀蓮池勝會，金地法明。綺互相資，必諧

thanh thieân thanh, naõi chí vaïn thanh, hoài höôùng ñoàng duyeân, nguyeän sanh bæ quoác. Thieát kyù lieân trì thaéng hoäi, kim ñòa phaùt minh. YÛ hoã töông tö, taát haøi tö nguyeän. Thaùo chaâu thuaän thuûy, caùnh

斯願。操舟順水，更加艣桌棹之功。則十萬遙

gia loâ traùc chi coâng, taéc thaäp vaïn dieâu trình baát lao nhi chí

程不勞而至矣。

hyõ.

228

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

元祐四年，冬，宗賾夜夢一男子，鳥巾白衣，可三十許，丰貌清美，舉措閑雅，揖謂宗賾曰。欲入公彌陀會告上一名。宗賾乃取蓮華勝會錄，秉筆問曰。公何名。曰。普慧。

QUYEÅN THÖÔÏNG

229

Nguyeân Höïu töù nieân ñoâng, Toâng Traïch daï moäng nhaát nam töû, ñieåu caân baïch y, khaû tam thaäp höùa, phong maïo thanh myõ, cöû thoá nhaøn nhaõ, aáp vò Toâng Traïch vieát: Duïc nhaäp coâng Di-ñaø hoäi, caùo thöôïng nhaát danh. Toâng Traïch naõi thuû Lieân Hoa thaéng hoäi luïc, bænh buùt vaán vieát: Coâng haø danh? Vieát: Phoå Hueä. Toâng Traïch thö dó, baïch y höïu vaân: Gia huynh dieäc caùo

宗賾書已，白衣又云。家兄亦告上名。宗賾問曰。令兄何名。云。普賢。言訖遂隱。宗賾覺而詢諸耆宿皆云。華嚴，離世閒品，有二大菩薩名。宗賾以爲佛子，行佛事，助佛揚化，必有賢聖幽贊。然則預此會者，豈悄小緣哉。今將二大菩薩爲此會首。嗚呼。淨土一法，大聖尊崇。叅禪凡流，豈宜輕忽。

thöôïng danh. Toâng Traïch vaán vieát: Lònh huynh haø danh? Vaân: Phoå Hieàn. Ngoân ngaät toaïi aån. Toâng Traïch giaùc nhi tuaân chö kyø tuùc giai vaân: Hoa Nghieâm, Ly Theá Gian phaåm, höõu nhò ñaïi Boà Taùt danh. Toâng Traïch dó vi Phaät töû, haønh Phaät söï, trôï Phaät döông hoùa, taát höõu hieàn thaùnh u taùn. Nhieân taéc döï thöû hoäi giaû, khôûi tieåu duyeân tai! Kim töông nhò ñaïi Boà Taùt vi thöû hoäi thuû. OÂ hoâ! Tònh ñoä nhaát phaùp, ñaïi thaùnh toân suøng. Tham thieàn phaøm löu khôûi nghi khinh hoát.

230

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

12. Thieàn sö Tröông Loâ Traïch khuyeân ngöôøi tham thieàn tu Tònh ñoä

hö chæ thaáy raèng nieäm laø nieäm, sanh laø sanh, aáy laø choã sai leäch cuûa keû chaáp thöôøng;(1) coøn nhö thaáy raèng khoâng nieäm laø khoâng nieäm, khoâng sanh laø khoâng sanh, aáy laø choã laàm laãn cuûa keû taø kieán.(2) Nhö coù theå nieäm maø khoâng nieäm, sanh maø khoâng sanh, ñoù môùi laø nghóa lyù chaân thaät cao toät nhaát.(3)

QUYEÅN THÖÔÏNG

231

hoaëc ba ngaøy, hoaëc boán ngaøy, hoaëc naêm ngaøy, hoaëc saùu ngaøy, hoaëc baûy ngaøy, taâm khoâng taùn loaïn. Ngöôøi aáy khi laâm chung lieàn coù ñöùc Phaät A-di-ñaø cuøng vôùi caùc vò thaùnh chuùng hieän ra tröôùc maét. Khi maïng chung taâm khoâng ñieân ñaûo, lieàn ñöôïc sanh veà coõi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät Adi-ñaø.” Than oâi! Nhöõng keû loøng tin noâng caïn, ngang ngaïnh nghi ngôø, cheâ bai chaúng tin lôøi thaønh thaät cuûa chö Phaät, chaúng tin söï vaõng sanh veà Tònh ñoä, haù chaúng meâ laàm laém sao?

Cho neân, xeùt theo chaân lyù thaät taùnh thì khoâng coù moät maûy traàn naøo thoï laáy; treân chaúng coù chö Phaät ñeå xöng nieäm, döôùi cuõng chaúng coù Tònh ñoä ñeå vaõng sanh! Vieäc trong cöûa Phaät chaúng boû phaùp naøo, nhöng muoán thaâu nhieáp caùc caên phaûi nhôø pheùp nieäm Phaät Tam-muoäi. Vì quay veà nguoàn coäi, coát yeáu phaûi môû mang chæ baûo phaùp moân vaõng sanh.

Nhö tin lôøi Phaät, ñöôïc sanh veà Tònh ñoä, thì khoâng coøn bò raøng buoäc bôûi nghieäp duyeân, cho ñeán löûa naïn trong kieáp cuõng chaúng thieâu ñoát ñöôïc. Döùt ñöôïc taùm noãi khoå(1) coõi ngöôøi, traùnh khoûi naêm töôùng suy(2) coõi trôøi. Ñoái vôùi caùc ñöôøng döõ,(3) tai coøn khoâng nghe nhaéc ñeán teân, huoáng laø coù thaät?

Vì theá maø caû ngaøy nieäm Phaät nhöng chaúng traùi vôùi khoâng nieäm, roõ raøng vaõng sanh nhöng chaúng traùi vôùi voâ sanh. Cho neân, phaøm thaùnh cöông vò khaùc nhau nhöng coù theå caûm öùng giao hoøa moái ñaïo, hai phöông ñoâng taây chaúng heà qua laïi nhöng thaàn thöùc ñi veà coõi tònh. Cho neân, kinh A-di-ñaø daïy raèng: “Nhö nhöõng keû nam, ngöôøi nöõ coù loøng laønh, nghe giaûng noùi veà Phaät A-di-ñaø, beøn chuyeân taâm nieäm danh hieäu ngaøi, hoaëc moät ngaøy, hoaëc hai ngaøy,

Nay ñem coõi Ta-baø ñoái chieáu so saùnh vôùi coõi Cöïc Laïc: ÔÛ coõi naøy, thaân theå laø maùu thòt, sanh ra thì phaûi khoå. ÔÛ coõi kia, do hoa sen hoùa sanh, khoâng coù söï khoå vì sanh.

(1)

Chaáp thöôøng, hay Thöôøng kieán, laø quan ñieåm cho raèng caùc phaùp ñeàu thöôøng truï, chaéc thaät. (2) Taø kieán: nhöõng quan ñieåm sai laàm, khoâng ñuùng thaät. (3) Nghóa lyù chaân thaät cao toät nhaát (Ñeä nhaát nghóa ñeá): chaân lyù ñuùng vôùi thaät taùnh caùc phaùp, khoâng bieán ñoåi theo thôøi gian hay khoâng gian, vöôït ngoaøi nhöõng kieán chaáp sai leäch cuûa ngöôøi theá gian.

Kinh A-di-ñaø daïy raèng: “Nôi coõi aáy chuùng sanh khoâng coù nhöõng söï khoå naõo, chæ höôûng caùc ñieàu vui söôùng, neân goïi laø Cöïc Laïc.”

(1)

Taùm noãi khoå (Baùt khoå): 1. Sanh, 2. Giaø, 3. Beänh, 4. Cheát, 5. Chia caùch vôùi ngöôøi thöông yeâu, 6. Gaàn guõi, tieáp xuùc vôùi ngöôøi khoâng öa thích, 7. Mong caàu khoâng ñöôïc thoûa maõn, 8. Naêm aám xí thaïnh. (2) Naêm töôùng suy (Nguõ suy): 1. Y phuïc thöôøng dô nhôùp, 2. Ñaàu toùc roái bôøi, 3. Thaân theå coù muøi hoâi, 4. Döôùi naùch thöôøng ra moà hoâi, 5. Khoâng thích ngoâi vò cuûa mình. Naêm töôùng suy naøy hieän ra khi chö thieân saép heát phöôùc ôû coõi trôøi. (3) Töùc laø ba ñöôøng döõ (Tam aùc ñaïo): ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Ba ñöôøng döõ naøy, nôi coõi Cöïc Laïc khoâng heà nghe nhaéc ñeán teân, neân ngöôøi vaõng sanh veà ñoù khoâng coøn bieát ñeán nöõa.

232

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ÔÛ coõi naøy, thôøi tieát ñoåi thay, giaø suy ngaøy caøng ñuoåi ñeán. ÔÛ coõi kia, chaúng coù söï thay ñoåi noùng laïnh, khoâng coù söï khoå vì giaø. ÔÛ coõi naøy, boán ñaïi khoù ñieàu hoøa, sanh ra nhieàn beänh hoaïn. ÔÛ coõi kia, hình theå bieán hoùa thôm saïch, khoâng coù söï khoå vì beänh.

QUYEÅN THÖÔÏNG

233

ÔÛ coõi naøy, ñöùc Thích-ca ñaõ nhaäp Nieát-baøn nôi röøng Sala song thoï, ñöùc Di-laëc chöa ñaûn sanh ôû hoäi Long Hoa. ÔÛ coõi kia, ñöùc Phaät A-di-ñaø ñang laøm Giaùo chuû, hieän thôøi thuyeát phaùp. ÔÛ coõi naøy, kính ngöôõng caùc vò Quaùn AÂm vaø Theá Chí. ÔÛ coõi kia, ñöôïc cuøng hai vò aáy keát laøm baïn toát.

ÔÛ coõi naøy, soáng ñeán baûy möôi tuoåi ñaõ laø ít coù, voâ thöôøng nhanh choùng. ÔÛ coõi kia, ñôøi soáng daøi voâ löôïng, khoâng coù söï khoå vì cheát.

ÔÛ coõi naøy, taø ma ngoaïi ñaïo khuaáy roái nhöõng baäc tu haønh chaân chaùnh. ÔÛ coõi kia, ñöùc Phaät giaùo hoùa gom veà moät moái, döùt saïch taø ma ngoaïi ñaïo.

ÔÛ coõi naøy, nhöõng ngöôøi thaân thuoäc yeâu thöông, coù luyeán aùi laø coù bieät ly. ÔÛ coõi kia, khoâng cha meï vôï con, khoâng coù söï khoå vì ly bieät.

ÔÛ coõi naøy, ma saéc quæ daâm meâ hoaëc ngöôøi tu haønh. ÔÛ coõi kia, chaùnh baùo trong saïch, chaúng coù nöõ nhaân.

ÔÛ coõi naøy, nhöõng ngöôøi cöøu ñòch hieàm thuø, oaùn gheùt nhau maø coù luùc vaãn phaûi gaàn nhau. ÔÛ coõi kia, tuï hoäi toaøn nhöõng keû hieàn laønh, khoâng coù söï khoå vì phaûi gaàn keû mình oaùn gheùt. ÔÛ coõi naøy, khoán khoå vì ñoùi reùt, tham caàu chaúng bao giôø thoûa yù. ÔÛ coõi kia, ñoà aên ñoà maëc cho ñeán traân chaâu, baûo vaät ñeàu tuøy choã caàn duøng maø töï hieän ra. ÔÛ coõi naøy, hình haøi xaáu xa nhô nhôùp, saùu caên thöôøng khieám khuyeát. ÔÛ coõi kia, töôùng maïo ñoan trang nghieâm chænh, thaân theå choùi saùng röïc rôõ. ÔÛ coõi naøy, troâi laên chìm noåi trong sanh töû. ÔÛ coõi kia, vónh vieãn ñöôïc pheùp Voâ sanh. ÔÛ coõi naøy, goø ñoáng haàm hoà, gai goác thaønh röøng, nuùi ñaát nuùi ñaù, dô nhôùp daãy ñaày. ÔÛ coõi kia, vaøng roøng laøm ñaát, caây baùu ngaát trôøi, laàu cao baûy baùu, hoa nôû boán muøa.

ÔÛ coõi naøy, thuù döõ, quæ ma quaáy roän tieáng taø. ÔÛ coõi kia, chim nöôùc vôùi caây röøng ñeàu noùi phaùp maàu. So saùnh giöõa hai coõi, caûnh duyeân khaùc nhau raát xa. Maø nhöõng choã vöôït troäi cuûa Laïc Bang thaät laø voâ cuøng, khoâng theå keå ra heát ñöôïc. Vì theá maø trong caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa, khoâng kinh naøo khoâng chæ veà Tònh ñoä. Caùc vò hieàn nhaân ñôøi tröôùc cho ñeán caùc baäc thaùnh veà sau, heát thaûy ñeàu töï mình phaùt nguyeän vaõng sanh. Cho neân, muoán ñoä ngöôøi thì tröôùc phaûi neân töï mình nieäm Phaät. Than oâi! Ngöôøi khoâng lo xa. AÉt coù naïn gaàn. Thaân ngöôøi maát ñi. Muoân kieáp khoù ñöôïc.

234

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Cho neân thoâi thuùc heát thaûy ñaïi chuùng, ai naáy ñeàu neân nieäm Phaät A-di-ñaø, traêm, ngaøn cho tôùi muoân ngaøn tieáng. Hoài höôùng cuøng moät duyeân, nguyeän sanh veà Tònh ñoä. Gaéng caàu Thaéng hoäi Lieân trì, ñaát vaøng phaùp saùng, dìu daét laáy nhau aét maõn nguyeän aáy. Ví nhö bôi thuyeàn xuoâi nöôùc, laïi theâm söùc ngöôøi cheøo laùi, duø ñöôøng xa muoân daëm, chaúng nhoïc söùc cuõng tôùi nôi! Muøa ñoâng naêm Nguyeân Höïu thöù tö,(1) Toâng Traïch(2) naøy naèm moäng thaáy moät ngöôøi ñoäi khaên ñen, maëc aùo traéng, chöøng ba möôi tuoåi, dung maïo thanh tuù, cöû chæ khoan thai, chaép tay vaùi Toâng Traïch naøy maø thöa raèng: “Toâi muoán vaøo hoäi Di-ñaø, xin ngaøi ghi teân toâi.” Toâng Traïch naøy lieàn laáy ra cuoán soå Lieân hoa Thaéng hoäi, caàm buùt hoûi raèng: “Ngaøi teân chi?” Ngöôøi aáy ñaùp raèng: “Toâi teân Phoå Hueä.” (1) (2)

Töùc laø naêm 1089 (Kyû Tî), vaøo ñôøi vua Toáng Trieát Toâng. Thieàn sö Tröông Loâ Traïch töï xöng.

龍舒王居士勸人徑修淨土文世有專於叅禪者，只說唯心淨土，豈復更有淨土。自性彌陀，不必更有彌陀。皆失之矣。何則。此言甚高，切恐不易到。彼西方淨土無貪無戀無瞋無癡。吾心能無貪無戀無瞋無癡乎。

QUYEÅN THÖÔÏNG

235

Toâng Traïch ghi teân xong, ngöôøi aáy laïi noùi: “Tieän theå cuõng xin ghi teân anh toâi.” Toâng Traïch naøy hoûi raèng: “Anh ngaøi teân chi?” Ñaùp raèng: “Teân laø Phoå Hieàn.” Noùi xong, lieàn bieán maát. Toâng Traïch naøy tænh giaác, tìm hoûi nhöõng vò ñaïo ñöùc cao nieân, ñeàu noùi raèng: ÔÛ phaåm Ly theá gian trong kinh Hoa Nghieâm(1) coù teân hai vò Ñaïi Boà Taùt aáy. Toâng Traïch nghó raèng: “Ngöôøi Phaät töû laøm Phaät söï, tuyeân döông phaùp Phaät giuùp vaøo vieäc giaùo hoùa, aét coù thaùnh hieàn ngaàm giuùp. Vaäy thì ngöôøi döï Hoäi naøy, haù phaûi duyeân nhoû hay sao? Nay toân hai vò Ñaïi Boà Taùt ñöùng ñaàu trong Hoäi naøy. Than oâi! Baäc Ñaïi Thaùnh coøn toân suøng phaùp Tònh ñoä, huoáng chi haïng phaøm phu ñang tu phaùp tham thieàn, haù laïi neân khinh thöôøng maø boû qua hay sao? (1)

Töùc laø phaåm thöù 33, thuoäc quyeån 36, kinh Hoa Nghieâm (大方廣佛華嚴

經).

Long Thö Vöông cö só khuyeán nhaân kính tu Tònh ñoä vaên Theá höõu chuyeân ö tham thieàn giaû, chæ thuyeát duy taâm Tònh ñoä, khôûi phuïc caùnh höõu Tònh ñoä, töï taùnh Di-ñaø, baát taát caùnh höõu Di-ñaø. Giai thaát chi hyõ. Haø taéc? Thöû ngoân thaäm cao, thieát khuûng baát dò ñaùo. Bæ Taây phöông Tònh ñoä, voâ tham, voâ luyeán, voâ saân, voâ si. Ngoâ taâm naêng voâ tham, voâ luyeán, voâ saân, voâ si hoà?

236

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

彼西方淨土思衣得衣，思食得食。欲靜則靜，欲去則去。吾思衣而無衣，則寒惱其心。

QUYEÅN THÖÔÏNG

237

Bæ Taây phöông Tònh ñoä, tö y ñaéc y, tö thöïc ñaéc thöïc, duïc tónh taéc tónh, duïc khöù taéc khöù. Ngoâ tö y nhi voâ y, taéc haøn naõo kyø taâm. Tö thöïc nhi voâ thöïc, taéc cô naõo kyø taâm.

思食而無食，則饑惱其心。欲靜而不得靜，則

Duïc tónh nhi baát ñaéc tónh, taéc quaàn ñoäng naõo kyø taâm. Duïc

羣動惱其心。欲去而不得去，則繫累惱其心。

khöù nhi baát ñaéc khöù, taéc heä luïy naõo kyø taâm.

是所未唯心淨土者，誠不易到也。彼阿彌陀佛福慧具足，神通廣大，變地獄爲蓮華，易於反掌。觀無盡之世界，俱在目前。吾之障重，恐墮地獄，况能變作蓮華乎。隔壁之事，猶不能見，况能見無盡世界乎。

Thò sôû vò duy taâm Tònh ñoä giaû, thaønh baát dò ñaùo daõ. Bæ A-di-ñaø Phaät, phöôùc hueä cuï tuùc, thaàn thoâng quaûng ñaïi, bieán ñòa nguïc vi lieân hoa, dò ö phaûn chöôûng. Quaùn voâ taän chi theá giôùi, caâu taïi muïc tieàn. Ngoâ chi chöôùng troïng, khuûng ñoïa ñòa nguïc, huoáng naêng bieán taùc lieân hoa hoà. Caùch bích chi söï, du baát naêng kieán, huoáng naêng kieán voâ taän theá giôùi hoà?

是所謂自性阿彌者，誠不易到也。

Thò sôû vò töï taùnh A-di giaû, thaønh baát dò ñaùo daõ.

今之叅禪之人，鳥得忽淨土而不修，捨阿彌

Kim chi tham thieàn chi nhaân, ñieåu ñaéc hoát Tònh ñoä nhi

而不欲見乎。

baát tu, xaû A-di nhi baát duïc kieán hoà? Ñaïi A-di-ñaø Kinh vaân: Thaäp phöông höõu voâ löôïng Boà

大阿彌陀經云。十方有無量菩薩往生阿彌

Taùt vaõng sanh A-di-ñaø Phaät quoác. Bæ Boà Taùt thöôïng duïc

陀佛國。彼菩薩尙欲往生，我何人哉不欲生

vaõng sanh, ngaõ haø nhaân tai baát duïc sanh bæ. Thò quaû thaéng

彼。是果勝於諸菩薩乎。由此言之，唯心淨土，自性彌陀者，大而不要，高而不切。修未到者，誤人多矣。略舉數條，以爲證之。

ö chö Boà Taùt hoà? Do thöû ngoân chi, duy taâm Tònh ñoä, töï taùnh Di-ñaø giaû, ñaïi nhi baát yeáu, cao nhi baát thieát. Tu vò ñaùo giaû, ngoä nhaân ña hyõ. Löôïc cöû soå ñieàu, dó vi chöùng chi.

238

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

靑草堂，後身曾魯公。喆老，後身多憂苦。古老，後身耽富貴。法華尼，後身作官妓。皆是不信西方，展轉輪迴受苦。

QUYEÅN THÖÔÏNG

239

Thanh Thaûo ñöôøng, haäu thaân Taêng Loã Coâng. Trieát Laõo, haäu thaân ña öu khoå. Coå laõo, haäu thaân ñam phuù quyù. Phaùp Hoa ni, haäu thaân taùc quan kyõ. Giai thò baát tín Taây phöông, trieån chuyeån luaân hoài thoï khoå.

此等若修西方，决定上品上生。秖因不

Thöû ñaúng nhöôïc tu Taây phöông, quyeát ñònh thöôïng

信，反成弊矣。不若腳踏實地，持誦修行，則

phaåm thöôïng sanh. Kyø nhaân baát tín, phaûn thaønh teä hyõ. Baát

得徑生淨土，直脫輪迴。與虛言無實者，天地相遠矣。

或曰。叅禪固難見性，學仙何如。答曰。不修淨土而欲學仙。是捨目前之美玉，而求不可必得之碔砆，豈不惑哉。何則。按楞嚴經云。有十種仙，皆夀千萬歲，數盡復入輪迴，爲不曾了得眞性。故與六道眾生同名七趣，是皆輪迴中人也。

nhöôïc cöôùc ñaïp thaät ñòa, trì tuïng tu haønh. Taéc ñaéc kính sanh Tònh ñoä, tröïc thoaùt luaân hoài. Döõ hö ngoân voâ thaät giaû, thieân ñòa töông vieãn hyõ.

Hoaëc vieát: Tham thieàn coá nan kieán taùnh, hoïc tieân haø nhö? Ñaùp vieát: Baát tu Tònh ñoä, nhi duïc hoïc tieân. Thò xaû muïc tieàn chi myõ ngoïc, nhi caàu baát khaû taát ñaéc chi vuõ phu, khôûi baát hoaëc tai? Haø taéc? AÙn Laêng Nghieâm kinh vaân, höõu thaäp chuûng tieân, giai thoï thieân vaïn tueá, soá taän phuïc nhaäp luaân hoài, vò baát taèng lieãu ñaéc chaân taùnh. Coá döõ luïc ñaïo chuùng sanh, ñoàng danh thaát thuù, thò giai luaân hoài trung nhaân daõ.

世人學仙者，萬不得一。縱使得之，亦不免

Theá nhaân hoïc tieân giaû, vaïn baát ñaéc nhaát. Tuùng söû ñaéc

輪迴。爲著於形神，而不能捨去也。且形神

chi, dieäc baát mieãn luaân hoài. Vò tröôùc ö hình thaàn, nhi baát

者，乃眞性中所現之妄想，非爲眞實。故寒山詩云。

naêng xaû khöù daõ. Thaû hình thaàn giaû, naõi chaân taùnh trung sôû hieän chi voïng töôûng, phi vi chaân thaät. Coá Haøng Sôn thi vaân:

240

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

饒汝得仙人，恰似守屍鬼。非若佛家之生死自如，而無所拘也。近自數百年來得仙者唯鍾離，呂公。而學鍾離，呂公者，豈止千萬。自予親知閒，數亦不少。終皆死亡，埋于下土。是平生空費心力，終無所益也。豈不聞洞賓飛劍斬黃龍，卻被黃龍降伏。及見黃龍禪師，方悟眞性了道。遂說一偈云。棄卻瓢囊擊碎琴，如今不戀汞中金。自從一見黃龍後，始覺從前錯用心。是也。又不聞後魏，曇鸞法師，初自陶隱君得仙經十卷。鸞欣然自得，以爲神仙必可致也。後遇僧菩提流支，問曰。佛道有長生乎。能卻老爲不死乎。 (1)

支曰。長生不死，吾佛道也。 (1)

Trong caùc baûn khaéc goã hieän coù ñeàu khaéc choã naøy laø Ñaøo aån cö (陶隱居), vaø do ñoù caùc baûn dòch cuõ ñeàu dòch laø “ôû aån taïi ñaát Ñaøo”. Gaàn ñaây chuùng toâi ñöôïc ñoïc moät taøi lieäu cuûa Thaùi Hö Ñaïi sö coù trích daãn ñoaïn naøy nhöng vieát laø Ñaøo AÅn Quaân, laø moät teân ngöôøi. Xeùt thaáy chöõ quaân vaø chöõ cö quaû laø quaù deã nhaàm vôùi nhau, vaø neáu laø chöõ quaân seõ roõ nghóa caâu vaên vaø hôïp lyù hôn caùch hieåu tröôùc ñaây. Tieác raèng Thaùi Hö Ñaïi sö khoâng noùi roõ ñaõ trích daãn töø ñaâu neân chuùng toâi cöôùc chuù taïi ñaây ñeå ñoäc giaû minh xeùt.

QUYEÅN THÖÔÏNG

241

Nhieâu nhöõ ñaéc tieân nhaân. Caùp tôï thuû thi quyû. Phi nhöôïc Phaät gia chi sanh töû töï nhö, nhi voâ sôû caâu daõ. Caän töï soá baùch nieân lai, ñaéc tieân giaû, duy Chung Ly, Löõ Coâng. Nhi hoïc Chung Ly, Löõ Coâng giaû, khôûi chæ thieân vaïn. Töï dö thaân tri gian, soá dieäc baát thieåu. Chung giai töû vong, mai vu haï thoå. Thò bình sanh khoâng phí taâm löïc, chung voâ sôû ích daõ. Khôûi baát vaên Ñoàng Taân phi kieám traûm Huyønh Long, khöôùc bò Huyønh Long haøng phuïc. Caäp kieán Huyønh Long thieàn sö, phöông ngoä chaân taùnh lieãu ñaïo. Toaïi thuyeát nhaát keä vaân: Khí khöôùc bieàu nang kích toaùi caàm. Nhö kim baát luyeán coáng trung kim. Töï tuøng nhaát kieán Huyønh Long haäu. Thuûy giaùc tuøng tieàn thoá duïng taâm. Thò daõ. Höïu baát vaên Haäu Nguïy, Ñaøm Loan Phaùp sö. Sô töï Ñaøo AÅn Quaân ñaéc tieân kinh thaäp quyeån. Loan haân nhieân töï ñaéc, dó vi thaàn tieân taát khaû trí daõ. Haäu ngoä taêng Boà-ñeà Löu-chi, vaán vieát: Phaät ñaïo höõu tröôøng sanh hoà? Naêng khöôùc laõo vi baát töû hoà? Chi vieát: Tröôøng sanh baát töû, ngoâ Phaät ñaïo daõ.

242

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

遂以十六觀經與之，云。汝可誦此，則三界無復生，六道無復往。盈虛消息，禍福成敗，無得而至。其爲夀也，有劫石焉。有河沙焉。

QUYEÅN THÖÔÏNG

243

Toaïi dó Thaäp luïc quaùn kinh döõ chi, vaân: Nhöõ khaû tuïng thöû, taéc tam giôùi voâ phuïc sanh, luïc ñaïo voâ phuïc vaõng. Doanh hö tieâu töùc, hoïa phöôùc thaønh baïi, voâ ñaéc nhi chí. Kyø vi thoï daõ, höõu kieáp thaïch yeân, höõu haø sa yeân. Sa thaïch chi

沙石之數有限，夀量之數無竆。此吾金仙氏之

soá höõu haïn, thoï löôïng chi soá voâ cuøng. Thöû ngoâ kim tieân thò

長生也。

chi tröôøng sanh daõ.

鸞深信之，遂焚仙經，而專修觀經，雖寒暑之戀，疾病之來，亦不解怠。魏主憐其志尙。又嘉其自行化他，流傳甚廣，號爲神鸞。一日告弟子曰。地獄諸苦，不可以不懼。九品淨業，不可以不修。因令弟子高聲念阿彌陀佛，鸞西向閉目，叩

Loan thaâm tín chi, toaïi phaàn tieân kinh, nhi chuyeân tu quaùn kinh, tuy haøn thöû chi luyeán, taät beänh chi lai, dieäc baát giaûi ñaõi. Nguïy Chuùa laân kyø chí thöôïng. Höïu gia kyø töï haønh hoùa tha, löu truyeàn thaäm quaûng, hieäu vi Thaàn Loan. Nhaát nhaät caùo ñeä töû vieát: Ñòa nguïc chö khoå, baát khaû dó baát cuï. Cöûu phaåm tònh nghieäp, baát khaû dó baát tu. Nhaân linh ñeä töû cao thanh nieäm A-di-ñaø Phaät, luyeán Taây höôùng beá muïc, khaáu ñaàu nhi vong. Thò thôøi taêng tuïc

頭而亡。是時僧俗同聞管絃絲竹之聲，從西而

ñoàng vaên quaûn huyeàn ti truùc chi thanh, tuøng taây nhi lai,

來，良久乃止。

löông cöûu naõi chæ.

由此觀之，淨土法門最爲捷徑。况神仙者，有所得則甚秘而不傳，以謂泄天機而有

Do thöû quaùn chi, Tònh ñoä phaùp moân toái vi tieäp kính. Huoáng thaàn tieân giaû, höõu sôû ñaéc taéc thaäm bí nhi baát truyeàn, dó vò tieát thieân cô nhi höõu toäi. Phaät phaùp moân duy khuûng

罪。佛法門唯恐傳之不廣，直欲度盡眾生而後

truyeàn chi baát quaûng. Tröïc duïc ñoä taän chuùng sanh nhi haäu

已。是其慈悲廣大，不易測量，非神仙之可比

dó. Thò kyø töø bi quaûng ñaïi, baát dò traéc löôïng, phi thaàn tieân

也。

chi khaû tyû daõ.

244

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

13. Long Thö Vöông cö só khuyeân ngöôøi tu phaùp Tònh ñoä thaúng taét(1)

rong ñôøi coù nhöõng keû chuyeân tu tham thieàn, luoân noùi raèng chæ rieâng taâm naøy laø Tònh ñoä, ngoaøi ra khoâng coøn Tònh ñoä naøo khaùc, töï taùnh voán laø Di-ñaø, ngoaøi ra chaúng coù Di-ñaø naøo khaùc. Noùi nhö vaäy ñeàu laø sai laàm. Vì sao vaäy? Lôøi aáy raát cao sieâu, chæ e noùi ñöôïc maø chaúng deã gì ñaït tôùi. Coõi Tònh ñoä beân phöông taây, khoâng coøn tham, luyeán, saân, si. Taâm chuùng ta hieän nay, lieäu coù theå thaät khoâng tham, luyeán, saân, si hay chaêng? Coõi Tònh ñoä beân phöông taây, chuyeän aên maëc chæ nghó ñeán laø coù, muoán tónh laëng thì tónh laëng, muoán ñi thì ñi. Chuùng ta thì nghó ñeán chuyeän maëc maø chaúng coù aùo, neân reùt buoát laøm cho khoå naõo; nghó ñeán chuyeän aên maø chaúng coù côm, neân ñoùi khaùt laøm cho khoå naõo; muoán tónh laëng maø chaúng ñöôïc tónh laëng, neân söï xaùo ñoäng laøm cho khoå naõo; muoán ñi maø chaúng ñi ñöôïc, neân nhöõng troùi buoäc laøm cho khoå naõo. Nhö theá maø noùi raèng chæ rieâng taâm naøy laø Tònh ñoä, thaät chaúng deã ñaït tôùi. Ñöùc Phaät A-di-ñaø, phöôùc hueä goàm ñuû, thaàn thoâng quaûng (1)

Baøi tröôùc so saùnh caûnh khoå Ta-baø vôùi caûnh vui Cöïc Laïc ñeå khuyeân ngöôøi ta tu caû tham thieàn vaø Tònh ñoä. Baøi naøy chæ thaúng con ñöôøng taét Taây phöông, khuyeân ngöôøi chuyeân nieäm Phaät, nhôø ñöùc tin vaø nguyeän löïc maø ñöôïc vaõng sanh. Taùc giaû baøi vaên naøy laø Vöông Nhaät Höu, ngöôøi ñaát Long Thö, neân goïi laø Long Thö Vöông cö só. OÂng ñaäu tieán só trieàu nhaø Toáng, hoïc roäng kinh söû, thöôøng giaùo huaán ngöôøi trong nöôùc. Moät ngaøy kia boû vieäc giaùo huaán, noùi raèng: “Ñoù ñeàu laø nhöõng vieäc taïo nghieäp, chaúng phaûi cöùu caùnh.” Töø ñoù, tinh taán nieäm Phaät, haèng ngaøy leã Phaät ñeán ngaøn laïy. OÂng coù tröôùc taùc möôøi quyeån vaên Tònh ñoä, khuyeân ngöôøi nieäm Phaät. Ngöôøi tu Tònh ñoä luùc baáy giôø, phaàn nhieàu laø theo thuyeát cuûa oâng. Khi oâng laâm chung, thaûn nhieân nieäm Phaät maø ñi.

QUYEÅN THÖÔÏNG

245

ñaïi, bieán ñòa nguïc laøm hoa sen deã nhö trôû baøn tay, nhìn khaép caùc theá giôùi voâ taän döôøng nhö tröôùc maét. Chuùng ta nghieäp chöôùng naëng neà, töï thaân coøn lo phaûi ñoïa ñòa nguïc, huoáng chi coù theå bieán ra hoa sen ñöôïc sao? Chuyeän xaûy ra caùch vaùch coøn khoâng thaáy ñöôïc, huoáng chi thaáy khaép caùc theá giôùi voâ taän hay sao? Nhö theá maø noùi raèng töï taùnh voán laø Di-ñaø, thaät chaúng deã ñaït tôùi. Ngöôøi tu thieàn ñôøi nay, sao coù theå queân Tònh ñoä maø chaúng tu? Sao coù theå boû Phaät Di-ñaø maø chaúng muoán thaáy? Kinh Ñaïi A-di-ñaø daïy raèng: “Trong möôøi phöông coù voâ soá Boà Taùt vaõng sanh veà coõi Phaät A-di-ñaø.” Caùc vò Boà Taùt coøn muoán vaõng sanh, chuùng ta sao laïi chaúng muoán? Lieäu ta coù theå hôn ñöôïc caùc vò Boà Taùt hay sao? Theo nhö lôøi aáy thì caùi lyù “duy taâm Tònh ñoä, töï taùnh Di-ñaø” thaät laø roäng lôùn nhöng khoâng troïng yeáu, cao sieâu maø chaúng caàn thieát. Nhöõng keû tu haønh chöa chöùng ngoä, laàm laïc raát nhieàu. Nay xin keå ra ñoâi chuyeän ñeå laøm chöùng cöù. Thieàn sö Thanh Thaûo Ñöôøng taùi sanh laø Taêng Loã coâng,(1) thieàn sö Trieát Laõo taùi sanh chòu nhieàu lo aâu, khoå naõo,(2) Coå Tröôûng laõo taùi sanh sa vaøo phuù quí,(3) ni sö trì kinh Phaùp (1)

Theo truyeàn tích keå laïi thì thieàn sö Thanh Thaûo Ñöôøng ñôøi nhaø Toáng, chuyeân tu thieàn ñònh, thoï ñeán hôn chín möôi tuoåi. Khi aáy, coù ngöôøi ñaøn baø nhaø hoï Taêng thöôøng ñeán cuùng döôøng, thöa thænh raèng: “Chaúng hay sau khi thaày traêm tuoåi, coù chòu ñeán nhaø toâi nöõa chaêng?” Thieàn sö mæm cöôøi. Sau ñaàu thai laøm con nhaø hoï Taêng, töùc laø Taêng Coâng Löôïng, ñoã tieán só, laøm quan tôùi chöùc Thaùi phoù, töôùc Loã quoác coâng, neân goïi laø Taêng Loã coâng. (2) Thieàn sö Trieát Laõo truï trì moät ngoâi chuøa lôùn ôû kinh thaønh, boán möôi naêm ngoài thieàn chaúng nguû, sau khi vieân tòch ñeå laïi ngoïc xaù-lî. Nhöng vì khoâng phaùt nguyeän vaõng sanh Taây phöông, neân taùi sanh vaøo nhaø giaøu sang, troïn ñôøi phaûi chòu nhieàu söï lo aâu, khoå naõo. (3) Tröôûng laõo Hueä Coå truï trì moät chuøa lôùn taïi Trieát Giang, chuyeân tu thieàn ñònh. Sau khi thaùc taùi sanh vaøo nhaø quan Teå töôùng, ñam meâ phuù quyù coâng danh, tham ñaém saéc duïc.

246

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Hoa laïi sanh laøm kyõ nöõ nhaø quan.(1) Ñoù ñeàu laø nhöõng ngöôøi chaúng tin Taây phöông, neân phaûi troâi laên trong luaân hoài maø chòu khoå naõo. Neáu hoï tu trì phaùp moân Tònh ñoä, chaéc chaén ñaõ ñöôïc döï haøng Thöôïng phaåm thöôïng sanh! Chæ taïi chaúng tin, thaønh ra xaáu teä. Chi baèng ñöùng treân ñaát thaät, trì tuïng tu haønh, aét ñöôïc thaúng sanh veà Tònh ñoä, thoaùt khoûi luaân hoài. Nhö vaäy, saùnh vôùi lôøi noùi hö voïng chaúng thieät kia, xa nhau nhö trôøi vôùi ñaát! Hoaëc coù keû hoûi raèng: “Tham thieàn vaãn khoù thaáy taùnh, coøn hoïc ñaïo tieân thì sao?” Ñaùp raèng: “Chaúng tu Tònh ñoä maø muoán hoïc ñaïo tieân, ñoù laø boû hoøn ngoïc ñeïp tröôùc maét ñeå ñi tìm thöù ñaù giaû ngoïc maø chöa chaéc coù. Thaät sai laàm laém thay! Vì sao vaäy? Kinh Laêng Nghieâm daïy raèng: Coù möôøi haïng tieân, thaûy ñeàu soáng ñöôïc ngaøn muoân tuoåi. Nhöng khi taän soá phaûi trôû laïi luaân hoài, chöa töøng hieåu ñöôïc chaân taùnh, cho neân cuõng ñoàng vôùi saùu ñöôøng chuùng sanh maø thaønh ra baûy ñöôøng,(2) vaãn laø trong voøng luaân hoài vaäy. Ngöôøi ñôøi hoïc ñaïo tieân, muoân ngöôøi chaúng thaønh ñöôïc moät. Nhöng duø coù thaønh, cuõng chaúng thoaùt luaân hoài. Vì leõ baùm chaáp vaøo hình thaàn, neân chaúng boû ñöôïc. Nhöng hình thaàn ñoù cuõng laø voïng töôûng do chaân taùnh hieän ra, chaúng phaûi chaân thaät. Cho neân thô Haøn Sôn noùi raèng: (1)

AÂu Döông Tu ñôøi Toáng, khi ñi Dónh Chaâu gaëp moät kyõ nöõ nhaø quan trong mieäng toûa ra höông sen thôm ngaùt. Laïi gaëp moät vò taêng noùi raèng: “Ngöôøi kyõ nöõ naøy ñôøi tröôùc laøm ni sö, tuïng kinh Phaùp Hoa ba möôi naêm, chæ vì khôûi moät nieäm sai quaáy neân phaûi thoï thaân nhö ngaøy nay.” Noùi roài lieàn ñöa kinh Phaùp Hoa cho ngöôøi kyõ nöõ aáy tuïng, thì thoâng suoát nhö nöôùc chaûy. Thöû ñöa nhöõng kinh khaùc thì ñeàu khoâng tuïng ñöôïc. (2) Baûy ñöôøng (Thaát thuù): Trong haàu heát caùc kinh ñeàu chæ keå coù saùu ñöôøng trong luaân hoài. Rieâng trong kinh Laêng Nghieâm, coù keå theâm haïng thaàn tieân maø thaønh baûy ñöôøng. Ñoù laø: 1. Ñòa nguïc, 2. Ngaï quyû, 3. Suùc sanh, 4. Ngöôøi, 5. Thaàn tieân, 6. A-tu-la, 7. Chö thieân.

QUYEÅN THÖÔÏNG

247

Cho duø tu ñöôïc thaønh tieân, Khaùc naøo nhö giöõ xaùc cheát. Chaúng baèng ngöôøi hoïc Phaät töï roõ leõ soáng cheát, khoâng gì troùi buoäc ñöôïc. Trong khoaûng maáy traêm naêm nay, ngöôøi hoïc ñaïo thaønh tieân duy chæ coù Chung Ly vaø Löõ coâng maø thoâi. Nhöng ngöôøi theo hoïc Chung Ly vaø Löõ coâng, ñaâu phaûi chæ coù ngaøn muoân ngöôøi?(1) Chæ nhöõng ngöôøi maø ta quen bieát, soá aáy cuõng ñaõ chaúng ít, nhöng roát cuoäc thaûy ñeàu cheát maát, vuøi thaân döôùi ba taác ñaát! Ñoù laø uoång phí taâm löïc bình sanh, roát laïi chaúng ích gì caû. Haù chaúng nghe chuyeän Ñoàng Taân neùm kieám cheùm Hoaøng Long, trôû laïi bò Hoaøng Long haøng phuïc ñoù sao?(2) Ñeán khi gaëp ñöôïc thieàn sö Hoaøng Long, Ñoàng Taân môùi ngoä ñöôïc chaân taùnh vaø hieåu ñaïo, ñoïc keä raèng: Boû baàu, boû tuùi, ñaäp ñaøn beå, Chaúng tham vaøng baïc nhieàu voâ keå. Töø gaëp Hoaøng Long ñöôïc chæ daïy, Môùi hay töø tröôùc ñaõ sai ñöôøng. Laïi chaúng nghe chuyeän phaùp sö Ñaøm Loan ñôøi Haäu Nguïy hay sao? Tröôùc nhaän ñöôïc möôøi quyeån kinh tieân nôi (1)

Nghóa laø coøn nhieàu hôn theá nöõa. Theo Lieät tieân truyeän, Löõ Ñoàng Taân laø ngöôøi ñôøi Ñöôøng, ôû phuû Kinh Trieäu, hoï Löõ, teân Nham, töï laø Ñoàng Taân, theo hoïc ñaïo tieân vôùi thaày laø Chung Ly. Sau ñöôïc thaày trao cho caây kieám baùu, chu du khaép thieân haï. Moät hoâm nghe tieáng thieàn sö Hueä Nam ôû nuùi Hoaøng Long, Ñoàng Taân tìm ñeán chaát vaán. Vì ñoái ñaùp khoâng baèng thieàn sö neân sanh taâm töùc giaän, lieàn duøng pheùp tieân neùm kieám baùu ñeå cheùm thieàn sö. Chaúng ngôø bò thieàn sö khuaát phuïc. Ñoàng Taân baùi laïy nhaän laøm thaày, caàu ñöôïc khai ngoä. Thieàn sö thaâu nhaän, chæ baøy cho ñaïo chaân chaùnh ñeå tu taäp. Ñoàng Taân nhaân ñoù ñöôïc khai ngoä, boû tieân thuaät maø quy y Tam baûo.

(2)

248

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

249

Ñaøo AÅn Quaân, toû ra hôùn hôû töï ñaéc, cho raèng coù theå ñaït tôùi ñòa vò thaàn tieân. Sau gaëp ngaøi Boà-ñeà Löu-chi,(1) thöa hoûi raèng: “Ñaïo Phaät coù thuaät tröôøng sanh chaêng? Ngöôøi tu coù theå tröø boû söï giaø, cheát ñöôïc chaêng?”

thay ñoåi hay thaân coù taät beänh cuõng khoâng bieáng treã. Vua Nguïy caûm vì chí cao thöôïng cuûa oâng, laïi khen oâng töï mình tu haønh vaø giaùo hoùa cho ñôøi, löu truyeàn raát roäng, neân ban hieäu laø Thaàn Loan.

Ngaøi Boà-ñeà Löu-chi ñaùp raèng: “Soáng hoaøi khoâng cheát laø ñaïo Phaät cuûa ta.” Lieàn ñöa cho boä kinh Thaäp luïc quaùn vaø noùi raèng: “Ngöôi neân tuïng ñoïc kinh naøy, thì chaúng coøn phaûi sanh trong ba coõi, chaúng coøn ñi vaøo saùu ñöôøng, nhöõng cuoäc thaêng traàm, hoïa phöôùc, thaønh baïi ñeàu chaúng ñoäng tôùi mình, ñôøi soáng daøi laâu khoâng cuøng. Cho neân, ñoù laø thuaät tröôøng sanh cuûa ñaïo ta vaäy.”

Ngaøy kia, phaùp sö baûo ñeä töû raèng: “Moïi caûnh khoå ñòa nguïc phaûi bieát sôï, chín phaåm vò tònh nghieäp(1) phaûi lo tu.” Roài daïy ñeä töû lôùn tieáng nieäm Phaät A-di-ñaø. Ngaøi Thaàn Loan quay maët veà höôùng taây, nhaém maét, cuùi ñaàu maø tòch. Luùc aáy, taêng chuùng vaø cö só ñeàu nghe coù tieáng nhaïc vi dieäu töø phöông taây ñeán, giaây laâu môùi ngöøng.

Ñaøm Loan tin saâu lôøi daïy cuûa thaày, beøn ñoát kinh tieân maø chuyeân tu kinh Thaäp luïc quaùn, caû nhöõng khi thôøi tieát (1)

Ngaøi laø cao taêng mieàn baéc AÁn Ñoä, teân Phaïn ngöõ laø Bodhiruci, Haùn dòch nghóa laø Ñaïo Hyû, dòch aâm laø Boà-ñeà Löu-chi (菩提流支). Khoâng roõ naêm sanh, chæ bieát laø ngaøi ñeán Trung Quoác vaøo naêm 508 (nieân hieäu Vónh Bình ñôøi Tuyeân Voõ Ñeá, trieàu Baéc Nguïy) vaø dòch nhieàu kinh ñieån sang Haùn ngöõ. Taøi lieäu cuõ cho bieát khoaûng nieân hieäu Thieân Bình (534 – 537) ngaøi vaãn coøn soáng, nhöng veà sau ra sao vaø thò tòch naêm naøo khoâng ai roõ. Theo Lòch Ñaïi Tam Baûo Kyû thì ngaøi ñaõ dòch ñöôïc 38 boä kinh, goàm 127 quyeån. Tuy nhieân, hieän trong Ñaïi Taïng Kinh chæ coøn ghi laïi ñöôïc 29 boä.

丞相鄭清之勸修淨土聞

Theo ñoù maø xeùt thì phaùp moân Tònh ñoä raát laø thaúng taét. Nhö pheùp thaàn tieân, coù ñöôïc ñieàu chi thì giaáu kín maø chaúng truyeàn, baûo raèng tieát laäu thieân cô coù toäi. Coøn phaùp moân nhaø Phaät thì chæ e truyeàn ra chaúng ñöôïc roäng, nhöõng muoán ñoä heát chuùng sanh môùi thoâi. Ñoù laø töø bi roäng lôùn, chaúng deã suy löôøng, chaúng phaûi ñaïo thaàn tieân coù theå so saùnh ñöôïc. (1)

Töùc laø cöûu phaåm vaõng sanh, töø thöôïng phaåm thöôïng sanh cho ñeán haï phaåm haï sanh. Xem chuù giaûi ôû trang 84.

Thöøa töôùng Trònh Thanh Chi khuyeán tu Tònh ñoä vaên

人皆謂修淨土，不如禪教律。余獨謂禪教律法門，莫如修淨土。夫眞淨明妙，虛徹靈通，凡在智愚，皆具此性。根塵幻境，相與淪

vò thieàn giaùo luaät phaùp moân, maïc nhö tu Tònh ñoä. Phuø chaân

胥，生死輪迴，竆劫不斷。

töû luaân hoài, cuøng kieáp baát ñoaïn.

Nhaân giai vò tu Tònh ñoä, baát nhö thieàn giaùo luaät. Dö ñoäc tònh minh dieäu, hö trieät linh thoâng, phaøm taïi trí ngu, giai cuï thöû taùnh. Caên traàn huyeãn caûnh, töông döõ luaân tö, sanh

250

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

故釋氏以禪教律，假設方便，使之從門而入，俱得超悟。唯阿彌陀佛獨出一門，曰修行淨土如單方治病，簡要直截。一念之專卽到彼岸。不問緇白皆可奉行。但知爲化愚俗，淺近之說，其實則成佛道捷徑之途。今之學佛者，不過禪教律，究竟圓頓莫如

QUYEÅN THÖÔÏNG

251

Coá Thích thò dó thieàn giaùo luaät, giaû thieát phöông tieän, söû chi tuøng moân nhi nhaäp, caâu ñaéc sieâu ngoä. Duy A-di-ñaø Phaät ñoäc xuaát nhaát moân, vieát tu haønh Tònh ñoä, nhö ñôn phöông trò beänh, giaûn yeáu tröïc tieät. Nhaát nieäm chi chuyeân, töùc ñaùo bæ ngaïn. Baát vaán tri baïch, giai khaû phuïng haønh. Ñaõn tri vi hoùa ngu tuïc, thieån caän chi thuyeát, kyø thaät taéc thaønh Phaät ñaïo, tieäp kính chi ñoà. Kim chi hoïc Phaät giaû, baát quaù thieàn giaùo luaät, cöùu caùnh

禪，非上根利器神領意解者，則未免墮頑空之

vieân ñoán maïc nhö thieàn, phi thöôïng caên lôïi khí thaàn laõnh yù

失。研究三乘莫如教，非得魚忘筌因指見月

giaûi giaû, taéc vò mieãn ñoïa ngoan khoâng chi thaát. Nghieân cöùu

者，則未免鑽故紙之病。護善遮惡莫如律，非身心清淨表裏一如者，則未免自纏縛之苦。總而觀之。論其所入則禪教律，要其所歸則戒定慧。不由禪教律而得戒定慧者，其唯淨土之一門乎。方念佛時，口誦心惟諸惡莫作，豈非戒。繫念淨境幻塵俱滅，豈非定。念實無念，心華湛然，豈非慧。

tam thöøa maïc nhö giaùo, phi ñaéc ngö vong thuyeân nhaân chæ kieán nguyeät giaû, taéc vò mieãn toaøn coá chæ chi beänh. Hoä thieän giaù aùc maïc nhö luaät, phi thaân taâm thanh tònh bieåu lyù nhaát nhö giaû, taéc vò mieãn töï trieàn phöôïc chi khoå. Toång nhi quan chi. Luaän kyø sôû nhaäp taéc thieàn giaùo luaät, yeáu kyø sôû quy taéc giôùi ñònh hueä. Baát do thieàn giaùo luaät nhi ñaéc giôùi ñònh hueä giaû, kyø duy Tònh ñoä chi nhaát moân hoà. Phöông nieäm Phaät thôøi, khaåu tuïng taâm duy chö aùc maïc taùc, khôûi phi giôùi? Heä nieäm tònh caûnh huyeãn traàn caâu dieät, khôûi phi ñònh? Nieäm thaät voâ nieäm, taâm hoa traïm nhieân, khôûi phi hueä? Nhaân naêng bình tröø vaïn löï, nhaát yù Taây phöông. Taéc baát

人能屏除萬慮，一意西方。則不施棒喝，而

thi boång haùt, nhi ngoä vieân ñoán cô. Baát duyeät Ñaïi taïng kinh

悟圓頓機。不閱大藏經，而得正法眼。不持四

nhi ñaéc chaùnh phaùp nhaõn. Baát trì töù oai nghi, nhi ñaéc ñaïi

252

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

威儀，而得大自在。不垢不淨，無縛無脫。當是時也，孰爲戒定慧。孰爲禪教律。我心佛心一無差別，此修淨土之極致也。八功德水，金蓮華臺，又何必疑哉。淨土樞要之作，勤矣。

14. Thöøa töôùng Trònh Thanh Chi khuyeân tu Tònh ñoä

göôøi ta ñeàu baûo raèng tu Tònh ñoä chaúng baèng thieàn, giaùo, luaät.(1) Rieâng toâi cho raèng caùc phaùp moân thieàn, giaùo, luaät chaúng baèng tu Tònh ñoä. Chaân taùnh saùng suoát maàu nhieäm, roång rang thaáu suoát, duø keû trí hay ngöôøi ngu, khoâng ai laø khoâng saün coù ñaày ñuû. Chæ do caên traàn huyeãn caûnh maø cuøng nhau chìm ñaém, sanh töû luaân hoài, cuøng kieáp chaúng döùt. Cho neân ñaïo Phaät laáy thieàn, giaùo, luaät maø taïm laøm phöông tieän, khieán cho ngöôøi ta theo cöûa maø vaøo, ñeàu ñöôïc sieâu thoaùt, giaùc ngoä. Duy coù ñöùc Phaät A-di-ñaø rieâng môû moät phaùp moân. Ngaøi daïy raèng: “Tu haønh Tònh ñoä nhö phöông thuoác trò beänh, giaûn dò maø coát yeáu, thaúng thaén roõ raøng. Chæ chuyeân moät nieäm lieàn ñaït giaûi thoaùt. Duø laø xuaát (1)

Thieàn, giaùo, luaät: ba höôùng tu trì, chuyeân saâu veà ba khía caïnh. Thieàn laø chuyeân tu thieàn ñònh, giaùo laø chuyeân nghieân taàm giaùo ñieån, luaät laø chuyeân trì giôùi luaät. Do ba höôùng tu trì maø thaønh ra caùc toâng, phaùi khaùc nhau.

QUYEÅN THÖÔÏNG

253

töï taïi. Baát caáu baát tònh, voâ phöôïc voâ thoaùt. Ñöông thò thôøi daõ, phuïc vi giôùi ñònh hueä. Phuïc vi thieàn giaùo luaät. Ngaõ taâm Phaät taâm nhaát voâ sai bieät, thöû tu Tònh ñoä chi cöïc trí giaû. Baùt coâng ñöùc thuûy, kim lieân hoa ñaøi, höïu haø taát nghi tai. Tònh ñoä xu yeáu chi taùc, caàn hyõ.

gia hay taïi gia cuõng ñeàu coù theå laøm theo. Ngöôøi ta chæ cho raèng ñaây laø giaùo thuyeát thieån caän ñeå hoùa ñoä nhöõng keû ngu tuïc, nhöng thaät ra ñaây chính laø con ñöôøng taét nhanh choùng ñeå thaønh töïu quaû Phaät. Ngöôøi hoïc Phaät ngaøy nay chaúng ngoaøi ba moân thieàn, giaùo, luaät. Cöùu caùnh roát raùo thì thieàn laø vöôït troäi, nhöng neáu khoâng phaûi baäc thöôïng caên lôïi khí, thaàn laõnh yù hoäi, thì chaúng khoûi sa vaøo choã chaáp khoâng. Nghieân cöùu ba thöøa thì giaùo laø vöôït troäi, nhöng neáu khoâng phaûi ñaït ñeán choã ñöôïc yù queân lôøi thì chöa khoûi caùi beänh hoïc suoâng trong ñoáng giaáy cuõ! Ngaên aùc khuyeán thieän thì luaät laø vöôït troäi, nhöng neáu khoâng phaûi baäc thaân taâm trong saïch, trong ngoaøi nhö moät, thì chöa khoûi caùi khoå töï raøng buoäc. Noùi chung thì cöûa vaøo ñaïo laø thieàn, giaùo, luaät, maø choã nhaém ñeán laø giôùi, ñònh, hueä. Neáu khoâng do thieàn, giaùo, luaät maø ñaït ñöôïc giôùi, ñònh, hueä thì chæ duy coù moät phaùp moân Tònh ñoä maø thoâi!

254

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñang khi nieäm Phaät, ngoaøi mieäng nieäm, trong loøng nghó nhôù, caùc ñieàu aùc chaúng theå sanh khôûi, chaúng phaûi laø giôùi ñoù sao? Moät loøng nghó ñeán caûnh thanh tònh, caùc huyeãn traàn ñeàu dieät maát, chaúng phaûi laø ñònh ñoù sao? Nieäm maø thaät laø khoâng nieäm, hoa taâm saùng roõ, chaúng phaûi laø hueä ñoù sao? Nhö tröø boû ñöôïc moïi suy tö lo laéng, moät loøng höôùng veà Tònh ñoä, thì chaúng duøng loái ñaùnh heùt cuõng ngoä cô vieân ñoán,(1) chaúng ñoïc qua ba taïng kinh ñieån cuõng vaãn ñöôïc maét phaùp chaân chaùnh, chaúng giöõ boán oai nghi cuõng ñöôïc ñaïi töï taïi.(2) Khi aáy khoâng coøn caáu ueá hay thanh tònh, troùi buoäc (1)

Ñaùnh vaø heùt laø hai phöông tieän thöôøng ñöôïc caùc thieàn sö duøng ñeå khai ngoä cho ngöôøi hoïc khi ñuû cô duyeân. Ñaây noùi ngöôøi tu Tònh ñoä neáu ñöôïc nhaát taâm thì khoâng duøng pheùp thieàn cuõng ngoä ñöôïc thieàn cô. (2) Boán oai nghi: Töùc laø boán vieäc ñi, döùng, ngoài, naèm cuûa ngöôøi tu taäp. Ngöôøi tu thoï ñuû giôùi luaät moïi vieäc ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu theo ñuùng khuoân thöôùc, töï nhieân taïo thaønh oai nghi teá haïnh. Ñaây noùi pheùp tu Tònh ñoä khi ñaõ ñöôïc nhaát taâm thì duø khoâng quan taâm ñeán giôùi luaät maø oai nghi vaãn töï ñaày ñuû.

辯明六祖大師西方淨土說禪者問曰。師言念佛定生西方，六祖言西方是自性，何用更求生。兩家之言，云何不一。宗本曰。六祖之言以理奪事，終無事外之理。吾之所言以事顯理，終無理外之事。要知

QUYEÅN THÖÔÏNG

255

hay giaûi thoaùt, thì coù gì laø giôùi, ñònh, hueä, coù gì laø thieàn, giaùo, luaät? Taâm mình vaø taâm Phaät chaúng sai khaùc nhau, ñoù laø choã toät cuøng trong pheùp tu Tònh ñoä. Coù nöôùc taùm coâng ñöùc,(1) coù ñaøi sen vaøng, caàn chi phaûi nghi ngôø nöõa? Choã coát yeáu nhaát trong phaùp moân Tònh ñoä laø phaûi gaéng söùc maø thöïc haønh.

(1)

Baùt coâng ñöùc thuûy: Nöôùc coù taùm coâng ñöùc, ñoù laø: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch 2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh 3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït 4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi 5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt 6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ 7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo 8. Tröôûng döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên

Bieän minh Luïc Toå Ñaïi sö Taây phöông Tònh ñoä thuyeát Thieàn giaû vaán vieát: Sö ngoân nieäm Phaät ñònh sanh Taây phöông. Luïc Toå ngoân: Taây phöông thò töï taùnh, haø duïng caùnh caàu sanh? Löôõng gia chi ngoân, vaân haø baát nhaát? Toâng Boån vieát: Luïc Toå chi ngoân dó lyù ñoaït söï, chung voâ söï ngoaïi chi lyù. Ngoâ chi sôû ngoân dó söï hieån lyù, chung voâ lyù ngoaïi chi söï. Yeáu tri taâm ngoaïi voâ caûnh, caûnh toaøn thò taâm.

256

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

心外無境，境全是心。心法徧周，事理平等。秖因人有利鈍，遂成見有差殊。果能到六祖地位，尙無佛可念，有何淨土可生。其或未然，聽吾究竟。曰。願聞。曰。六祖大師，乃是再來古佛。非今凡夫所能及也。六祖說法專談性理。要人放下諸緣，立地成佛。今人不解他義，只學他言，猶鸚鵡無異也。鸚鵡但能學得人語，不能行得人事。此所謂無異也。未到祖師田地，先談祖師語句，可笑其不揣己也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

257

Taâm phaùp bieán chaâu, söï lyù bình ñaúng. Chæ nhaân nhaân höõu lôïi ñoän, toaïi thaønh kieán höõu sai thuø. Quaû naêng ñaùo Luïc Toå ñòa vò, thöôïng voâ Phaät khaû nieäm, höõu haø Tònh ñoä khaû sanh? Kyø hoaëc vò nhieân, thính ngoâ cöùu caùnh. Vieát: Nguyeän vaên. Vieát: Luïc Toå Ñaïi sö, naõi thò taùi lai coå Phaät, phi kim phaøm phu sôû naêng caäp daõ. Luïc Toå thuyeát phaùp chuyeân ñaøm taùnh lyù. Yeáu nhaân phoùng haï chö duyeân, laäp ñòa thaønh Phaät. Kim nhaân baát giaûi tha nghóa, chæ hoïc tha ngoân, du anh vuõ voâ dò giaû. Anh vuõ ñaõn naêng hoïc ñaéc nhaân ngöõ, baát naêng haønh ñaéc nhaân söï. Thöû sôû vò voâ dò giaû. Vò ñaùo Toå sö ñieàn ñòa, tieân ñaøm Toå sö ngöõ cuù, khaû tieáu kyø baát suy kyû giaû. Vaán: Luïc Toå höïu ngoân: Ñoâng phöông nhaân taïo toäi, nieäm

問。六祖又言東方人造罪，念佛求生西方。西方人造罪，念佛求生何國。

Phaät caàu sanh Taây phöông. Taây phöông nhaân taïo toäi, nieäm

答。六祖只說僧俗，喩於東西，何曾說無佛國。不見壇經云。在家能行，如東方人無罪。出家不修，如西方人有愆。今人不竆古教，強要狐言鳥語。

Ñaùp: Luïc Toå chæ thuyeát taêng tuïc, duï ö ñoâng taây, haø taèng

况以六祖開示教人，斷除妄想心，貪瞋心，疾妒心，愚癡心，煩惱心，諂誑心，邪僞心，懀愛心，散亂心，是非心，貢高心，能所心，染著

Phaät caàu sanh haø quoác? thuyeát voâ Phaät quoác? Baát kieán Ñaøn kinh vaân: Taïi gia naêng haønh, nhö Ñoâng phöông nhaân voâ toäi. Xuaát gia baát tu, nhö Taây phöông nhaân höõu khieân. Kim nhaân baát cuøng coå giaùo, cöôõng yeáu hoà ngoân ñieåu ngöõ. Huoáng dó Luïc toå khai thò giaùo nhaân, ñoaïn tröø voïng töôûng taâm, tham saân taâm, taät ñoá taâm, ngu si taâm, phieàn naõo taâm, sieåm cuoáng taâm, taø nguïy taâm, taéng aùi taâm, taùn loaïn taâm, thò phi taâm, coáng cao taâm, naêng sôû taâm, nhieãm tröôùc

258

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

心，人我心，取捨心，有無心，修證心。除卻此等之心，方許見性成佛。問。君除得那一心乎。

QUYEÅN THÖÔÏNG

259

taâm, nhaân ngaõ taâm, thuû xaû taâm, höõu voâ taâm, tu chöùng taâm. Tröø khöôùc thöû ñaúng chi taâm, phöông höùa kieán taùnh thaønh Phaät. Vaán: Quaân tröø ñaéc na nhaát taâm hoà?

再問。汝等神通妙用，差別見解，智慧道

Taùi vaán: Nhöõ ñaúng thaàn thoâng dieäu duïng, sai bieät kieán

德，能如六祖大師否。若也，繊毫未到，不許

giaûi, trí hueä ñaïo ñöùc, naêng nhö Luïc Toå Ñaïi sö phuû? Nhöôïc

說如此話。若說此話，是爲魔說。斷佛種故。後來阿鼻地獄，决然放儞不過。何則。若有初修行人信汝一向所說，阿彌

daõ, tieâm haøo vò ñaùo, baát höùa thuyeát nhö thöû thoaïi. Nhöôïc thuyeát thöû thoaïi, thò vi ma thuyeát. Ñoaïn Phaät chuûng coá, haäu lai A-tyø ñòa nguïc, quyeát nhieân phoùng nhó baát quaù. Haø taéc? Nhöôïc höõu sô tu haønh nhaân, tín nhöõ nhaát höôùng sôû thuyeát A-di-ñaø Phaät baát nieäm ñaéc, Taây phöông Tònh ñoä

陀佛不念得，西方淨土不生得，生死輪迴不出

baát sanh ñaéc, sanh töû luaân hoài baát xuaát ñaéc, ñòa nguïc khoå

得，地獄苦楚不免得。自墮地獄猶且可，連累

sôû baát mieãn ñaéc. Töï ñoïa ñòa nguïc du thaû khaû, lieân luïy tha

他人入地獄，其罪可勝乎。比於常人之罪，愈加一等，所以阿鼻有分也。又不聞古德云。若人排謗淨土，不信往生者，當受拔舌之苦。何以故。要知淨土法門，十方諸佛同口敷

nhaân nhaäp ñòa nguïc, kyø toäi khaû thaéng hoà. Tyû ö thöôøng nhaân chi toäi, duõ gia nhaát ñaúng, sôû dó A-tyø höõu phaàn daõ. Höïu baát vaên coå ñöùc vaân, nhöôïc nhaân baøi baùng Tònh ñoä, baát tín vaõng sanh giaû, ñöông thoï baït thieät chi khoå. Haø dó coá? Yeáu tri Tònh ñoä phaùp moân, thaäp phöông chö Phaät ñoàng khaåu phu döông. Thieân haï thieàn toâng nhaát aâm

揚。天下禪宗一音演暢。如何後學，略不聽

dieãn söôùng. Nhö haø haäu hoïc, löôïc baát thính tuøng. Töï huûy

從。自毀正因，反行魔說。

chaùnh nhaân, phaûn haønh ma thuyeát.

260

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Kyù baát naêng töï tu, höïu chöôùng tha nhaân tu. Thöû nhaäp

旣不能自修，又障他人修。此入地獄如箭射，誠可愍也。汝當速急懺悔，一心念佛。他日蓮華化生，方知我今日之不虛言也。於是禪者悚然惶怖，受教奉行。

ñòa nguïc nhö tieãn xaï, thaønh khaû maãn daõ. Nhöõ ñöông toác caáp saùm hoái, nhaát taâm nieäm Phaät. Tha nhaät lieân hoa hoùa sanh, phöông tri ngaõ kim nhaät chi baát hö ngoân daõ. Ö thò thieàn giaû, tuûng nhieân hoaøng boá, thoï giaùo phuïng haønh.

15. Bieän minh thuyeát Taây phöông Tònh ñoä cuûa Luïc toå ñaïi sö

où ngöôøi tu thieàn hoûi raèng: “Nhö thaày noùi raèng nieäm Phaät chaéc chaén sanh veà Taây phöông. Coøn ngaøi Luïc toå daïy raèng: Taây phöông laø töï taùnh cuûa mình, chaúng caàn caàu sanh veà ñoù nöõa. Lôøi noùi cuûa hai vò sao chaúng phuø hôïp nhau?” Toâng Boån naøy ñaùp raèng: “Lôøi daïy cuûa Luïc toå laø duøng lyù ñeå quyeát ñònh söï, nhöng roát raùo cuõng khoâng coù lyù naøo ngoaøi söï. Coøn lôøi cuûa ta ñaây laø duøng söï ñeå laøm roõ lyù, nhöng roát raùo cuõng khoâng coù söï naøo ngoaøi lyù. “Caàn phaûi bieát raèng, ngoaøi taâm khoâng coù caûnh, heát thaûy caûnh ñeàu laø taâm. Taâm, phaùp bieán hoùa khaép cuøng; söï lyù ñeàu bình ñaúng. Chæ bôûi coù keû lôïi caên, coù ngöôøi chaäm trí, neân môùi thaønh coù choã thaáy sai khaùc. “Nhö thaät ñeán ñöôïc ñòa vò cuûa Luïc toå thì khoâng coù Phaät naøo ñeå nieäm, laøm gì coù Tònh ñoä ñeå vaõng sanh? Coøn nhö chöa ñöôïc nhö vaäy, haõy laéng nghe choã cöùu caùnh cuûa ta.”

261

Ngöôøi aáy noùi raèng: “Toâi xin ñöôïc nghe.” Toâng Boån noùi: “Ñaïi sö Luïc toå laø Phaät taùi theá, chaúng phaûi keû phaøm phu ñôøi nay saùnh kòp. Luïc toå thuyeát phaùp chuyeân baøn veà taùnh lyù, coát yeáu muoán cho ngöôøi hoïc buoâng boû heát caùc duyeân, ngay nôi ñoù thaønh Phaät. Ngöôøi ñôøi nay chaúng hieåu ñöôïc nghóa chaân thaät, chæ hoïc theo lôøi noùi, coù khaùc gì con veït. Chim veït chæ hoïc noùi theo ñöôïc tieáng ngöôøi, khoâng theå laøm ñöôïc nhöõng vieäc nhö ngöôøi. Ngöôøi chöa ñaït tôùi choã taâm ñòa nhö Toå sö maø ñaõ laáy caâu noùi cuûa ngaøi ñeå baøn giaûi, ñoù laø choã gioáng nhö con veït, thaät ñaùng cöôøi nhöõng keû aáy chaúng töï bieát mình.” Ngöôøi tu thieàn laïi hoûi: “Luïc toå daïy raèng: Ngöôøi phöông Ñoâng gaây toäi, nieäm Phaät caàu sanh phöông Taây; ngöôøi phöông Taây gaây toäi, nieäm Phaät caàu sanh coõi naøo?”(1) Toâng Boån ñaùp: “Luïc toå chæ laáy hai phöông ñoâng, taây laøm thí duï so saùnh vôùi hai giôùi taêng, tuïc, chöa töøng noùi laø (1)

Nhöõng ñoaïn trích lôøi Luïc toå ôû ñaây ñeàu laáy töø kinh Phaùp baûo ñaøn.

262

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khoâng coù coõi Phaät. Cöù xem trong kinh Phaùp baûo ñaøn coøn noùi: “Taïi gia bieát haønh trì, nhö ngöôøi phöông ñoâng khoâng coù toäi, xuaát gia chaúng tu, nhö ngöôøi phöông taây coù loãi.” Ngöôøi ñôøi nay chaúng hieåu thaáu ñöôïc lôøi daïy cuûa ngöôøi xöa, khieán cho nhöõng lôøi aáy thaønh ra ma mò. “Luïc toå daïy ngöôøi phaûi döùt tröø taâm voïng töôûng, taâm tham saân, taâm taät ñoá, taâm ngu si, taâm phieàn naõo, taâm doái nònh, taâm taø nguïy, taâm yeâu gheùt, taâm taùn loaïn, taâm thò phi, taâm coáng cao, taâm naêng sôû, taâm nhieãm tröôùc, taâm nhaân ngaõ, taâm laáy boû, taâm coù khoâng, taâm tu chöùng. Tröø saïch ñöôïc nhöõng taâm aáy, môùi coù theå thaáy taùnh thaønh Phaät.” Ngöôøi tu thieàn hoûi: “Nhö thaày ñaõ tröø ñöôïc moät taâm naøo trong soá ñoù chaêng?” Toâng Boån hoûi laïi: “Caùc ngöôi thaàn thoâng dieäu duïng, kieán giaûi ñaëc bieät, trí hueä ñaïo ñöùc ñöôïc nhö ñaïi sö Luïc toå hay chaêng? Nhö chöa ñöôïc thì chaúng neân noùi ra lôøi aáy. Baèng noùi lôøi nhö vaäy, töùc laø thuyeát cuûa ma. Vì côù döùt maát haït gioáng Phaät, sau naøy ñòa nguïc Voâ giaùn chaúng buoâng tha. Vì sao vaäy? Neáu coù ngöôøi môùi tu haønh, moät loøng tin

諸祖指歸淨土文明師指歸淨土者，如微塵數。今略引諸祖以證之。天如和尙云。多見今之叅禪者，不究如來

QUYEÅN THÖÔÏNG

263

theo thuyeát aáy cuûa ngöôi thì chaúng nieäm ñöôïc ñöùc Phaät A-di-ñaø, chaúng veà ñöôïc Tònh ñoä, chaúng ra khoûi sanh töû luaân hoài, chaúng traùnh khoûi caùc khoå ñòa nguïc. Töï mình ñoïa ñòa nguïc ñaõ ñaønh, laøm cho ngöôøi khaùc phaûi vaøo ñòa nguïc, toäi aáy khoâng gì hôn. So vôùi toäi cuûa ngöôøi thöôøng, laïi naëng theâm moät baäc. Cho neân ñòa nguïc Voâ giaùn saün chôø. “Laïi chaúng nghe ngöôøi xöa daïy raèng: Neáu ngöôøi cheâ bai Tònh ñoä, chaúng tin vaõng sanh, seõ chòu toäi khoå keùo löôõi. Vì sao vaäy? Phaûi bieát raèng chö Phaät möôøi phöông cuøng moät lôøi khen ngôïi phaùp moân Tònh ñoä, Thieàn toâng thieân haï ñoàng thanh dieãn xöôùng, sao keû haäu hoïc laïi chaúng nghe theo? Töï mình cheâ boû nhaân giaûi thoaùt, trôû laïi laøm theo thuyeát cuûa ma. Ñaõ chaúng töï mình tu, laïi ngaên caûn ngöôøi khaùc tu, ngöôøi nhö theá ñoïa ñòa nguïc trong chôùp maét. Thaät ñaùng thöông thay! “Nhaø ngöôi neân saùm hoái cho mau, moät loøng nieäm Phaät, mai naøy ñöôïc hoùa sanh töø hoa sen, môùi bieát lôøi ta noùi hoâm nay khoâng sai doái.” Ngöôøi kia nghe vaäy roài sanh loøng sôï seät, nguyeän vaâng theo lôøi daïy maø laøm.

Chö Toå chæ quy Tònh ñoä vaên Minh sö chæ quy Tònh ñoä giaû, nhö vi traàn soá. Kim löôïc daãn chö toå dó chöùng chi. Thieân Nhö Hoøa thöôïng vaân: Ña kieán kim chi tham thieàn giaû, baát cöùu Nhö Lai chi lieãu nghóa, baát tri Ñaït-ma chi

264

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

265

之了義，不知達磨之玄機，空腹高心，習爲狂妄。見修淨土之人，則笑之曰。彼學愚夫愚婦之所爲，何其鄙哉。余嘗謂，非彼愚夫愚婦

huyeàn cô, khoâng phuùc cao taâm, taäp vi cuoàng voïng. Kieán tu

也。乃鄙文殊，普賢，馬鳴，龍樹等也。

ñaúng daõ.

此等之人，非特自迷正道，自斷佛種，反成謗法之業，又招鄙聖之殃，可不戒哉。

Tònh ñoä chi nhaân, taéc tieáu chi vieát: Bæ hoïc ngu phu ngu phuï chi sôû vi, haø kyø bæ tai? Dö thöôøng vò, phi bæ ngu phu ngu phuï daõ. Naõi bæ Vaên-thuø, Phoå Hieàn, Maõ Minh, Long Thuï Thöû ñaúng chi nhaân, phi ñaëc töï meâ chaùnh ñaïo, töï ñoaïn Phaät chuûng, phaûn thaønh baùng phaùp chi nghieäp, höïu chieâu bæ thaùnh chi öông, khaû baát giôùi tai?

其餘教法，生死難逃。念佛修持，輪迴易

Kyø dö giaùo phaùp, sanh töû nan ñaøo. Nieäm Phaät tu trì,

脫。但畱阿彌陀佛名號，救度眾生。其有不信

luaân hoài dò thoaùt. Ñaõn löu A-di-ñaø Phaät danh hieäu, cöùu ñoä

而毀謗者，當墮地獄，具受眾苦。

chuùng sanh. Kyø höõu baát tín nhi huûy baùng giaû, ñöông ñoïa ñòa nguïc, cuï thoï chuùng khoå.

靈芝法師云。博地凡夫業惑纏縛，流轉五

Linh Chi Phaùp sö vaân: Baùc ñòa phaøm phu, nghieäp hoaëc

道，百千萬劫受諸苦惱。忽聞淨土，志願求

trieàn phöôïc, löu chuyeån nguõ ñaïo, baù thieân vaïn kieáp thoï chö

生。一日稱名卽超彼國。可謂。萬劫難逢，千生一遇。若人肯念阿彌陀佛，超過一切善根，縱然能行施戒禪誦，亦不如念佛功德。何則。雖修一切福業，若無正信求生淨土，皆爲小善根也。若念阿彌陀佛發願求生淨土，是名大善根也。

khoå naõo. Hoát vaên Tònh ñoä, chí nguyeän caàu sanh. Nhaát nhaät xöng danh töùc sieâu bæ quoác. Khaû vò: Vaïn kieáp nan phuøng, Thieân sanh nhaát ngoä. Nhöôïc nhaân khaúng nieäm A-di-ñaø Phaät, sieâu quaù nhaát thieát thieän caên. Tuùng nhieân naêng haønh thí giôùi thieàn tuïng, dieäc baát nhö nieäm Phaät coâng ñöùc. Haø taéc? Tuy tu nhaát thieát phöôùc nghieäp, nhöôïc voâ chaùnh tín caàu sanh Tònh ñoä, giai vi tieåu thieän caên daõ. Nhöôïc nieäm A-di-ñaø Phaät phaùt nguyeän caàu sanh Tònh ñoä, thò danh ñaïi thieän caên daõ.

266

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

孤山法師云。夫求生淨土者，是假他力。彌陀願攝，釋迦勸讚，諸佛護念，三者備矣。苟有信心，往生極易。如度大海，旣得巨航，

QUYEÅN THÖÔÏNG

267

Coâ Sôn Phaùp sö vaân: Phuø caàu sanh Tònh ñoä giaû, thò giaû tha löïc. Di-ñaø nguyeän nhieáp, Thích-ca khuyeán taùn, chö Phaät hoä nieäm, tam giaû bò hyõ. Caåu höõu tín taâm, vaõng sanh cöïc dò. Nhö ñoä ñaïi haûi, kyù ñaéc cöï haøng, nhöng höõu löông

仍有良導，加以順風，必能速到彼岸矣。若其

ñaïo, gia dó thuaän phong, toác naêng toác ñaùo bæ ngaïn hyõ.

不肯登舟，遲畱險道者，誰之過歟。

Nhöôïc kyø baát khaúng ñaêng chaâu, trì löu hieåm ñaïo giaû, thuøy

揚提形云。有佛釋迦，是大導師，指清淨土，是安樂國。阿彌陀佛，是淨土師。儞諸眾

chi quaù dö? Döông Ñeà Hình vaân: Höõu Phaät Thích-ca thò ñaïi ñaïo sö, chæ thanh Tònh ñoä, thò An Laïc Quoác. A-di-ñaø Phaät thò Tònh

生，若生彼土則無諸苦。不聞知者，固可哀

ñoä sö. Nhó chö chuùng sanh, nhöôïc sanh bæ ñoä, taéc voâ chö

憐。

khoå. Baát vaên tri giaû, coá khaû ai laân.

亦有善士，發三種心不求生者，尤可嗟惜。一曰，吾當超佛越祖，淨土不足生也。二曰，

Dieäc höõu thieän só, phaùt tam chuûng taâm, baát caàu sanh giaû, vöu khaû ta tích. Nhaát vieát, ngoâ ñöông sieâu Phaät vieät Toå, Tònh ñoä baát tuùc sanh daõ. Nhò vieát, xöù xöù giai Tònh ñoä,

處處皆淨土，西方不必生也。三曰，極樂聖

Taây phöông baát taát sanh daõ. Tam vieát, Cöïc Laïc thaùnh vöïc,

域，我輩凡夫不能生也。

ngaõ boái phaøm phu baát naêng sanh daõ.

夫行海無量，普賢願見彌陀，佛國雖空，維摩常修淨土。十方如來有廣舌之讚。十方菩

Phuø haønh haûi voâ löôïng, Phoå Hieàn nguyeän kieán Di-ñaø, Phaät quoác tuy khoâng, Duy-ma thöôøng tu Tònh ñoä. Thaäp phöông Nhö Lai, höõu quaûng thieät chi taùn. Thaäp phöông Boà

薩有同往之心。試自忖量，孰與諸聖。謂不足

Taùt höõu ñoàng vaõng chi taâm. Thí töï thoãn löôïng, thuïc döõ chö

生者，何其自欺哉。

thaùnh. Vò baát tuùc sanh giaû, haø kyø töï khi tai.

至如龍猛祖師也，楞伽經有預記之文。天親教宗也，無量論有求生之偈。慈恩通讚，首

Chí nhö Long Maõnh Toå sö daõ, Laêng-giaø kinh höõu döï kyù chi vaên. Thieân Thaân giaùo toâng daõ, voâ löôïng luaän höõu caàu sanh chi keä. Töø AÂn thoâng taùn, thuû xöng thaäp thaéng. Trí Giaû

268

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

稱十勝。智者析理，明辯十疑。彼皆上哲，精進往生，謂不必生者，何其自慢哉。火車可滅，舟石不沈。現花報者莫甚於張馗，十念而超勝處。入地獄者莫速於雄俊，再穌而證妙因。世人愆尤未必若此，謂不能生者，何其自棄哉。中峰祖師云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

tích lyù, minh bieän thaäp nghi. Bæ giai thöôïng trieát, tinh taán vaõng sanh, vò baát taát sanh giaû, haø kyø töï maïn tai? Hoûa xa khaû dieät, chaâu thaïch baát traàm. Hieän hoa baùo giaû, maïc thaäm ö tröông quyø, thaäp nieäm nhi sieâu thaéng xöù. Nhaäp ñòa nguïc giaû maïc toác ö huøng tuaán, taùi toâ nhi chöùng dieäu nhaân. Theá nhaân khieân vöu, vò taát nhöôïc thöû, vò baát naêng sanh giaû, haø kyø töï khí tai? Trung Phong Toå sö vaân:

娑婆苦。

Ta-baø khoå!

娑婆苦。

Ta-baø khoå!

娑婆之苦誰能數。

Ta-baø chi khoå thuøy naêng soå?

世人反以苦為樂。

Theá nhaân phaûn dó khoå vi laïc.

甘住其中多失所。

Cam truï kyø trung ña thaát sôû.

臭皮袋裡出頭來，

Khöùu bì ñaïi lyù xuaát ñaàu lai.

長養無明病成蠱。

Tröôûng döôõng voâ minh beänh thaønh coå.

驀然三寸氣消亡，

Maïch nhieân tam thoán khí tieâu vong.

化作寒灰埋下土。

Hoùa taùc haøng hoâi mai haï thoå.

五趣遷流不暫停，

Nguõ thuù thieân löu baát taïm ñình.

百劫千生受凄楚。

Baùch kieáp thieân sanh thoï theâ sôû.

諸因者。何如及早念彌陀，捨此娑婆苦。

269

Chö nhaân giaû! Haø nhö caäp taûo nieäm Di-ñaø, xaû thöû Ta-baø khoå.

270

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

西方樂。西方樂。西方之樂誰能覺。

Taây phöông laïc!

人民國土總殊勝，了無寒暑幷三惡。蓮華胎裡出頭來，時聽法音與天樂。

Nhaân daân quoác ñoä toång thuø thaéng.

璢璃地瑩絶繊塵，金銀珠寶成樓閣。化衣化食自然榮，夀命無量難籌度。

Löu ly ñòa oaùnh tuyeät tieâm traàn.

諸因者。何如及早念彌陀，取彼西方樂。

271

Taây phöông laïc! Taây phöông chi laïc thuøy naêng giaùc?

Lieãu voâ haøn thöû tinh tam aùc. Lieân hoa thai lyù xuaát ñaàu lai. Thôøi thính phaùp aâm döõ thieân nhaïc.

Kim ngaân chaâu baûo thaønh laâu caùc. Hoùa y hoùa thöïc töï nhieân vinh. Thoï maïng voâ löôïng nan truø ñoä. Chö nhaân giaû! Haø nhö caäp taûo nieäm Di-ñaø, thuû bæ Taây phöông laïc!

辯秀律師云。吾專於律，而念於佛，以淨土

Bieän Tuù Luaät sö vaân. Ngoâ chuyeân ö luaät, nhi nieäm ö

爲安養之歸。不達禪宗之人，或云念佛是權門

Phaät, dó Tònh ñoä vi an döôõng chi quy. Baát ñaït thieàn toâng chi

小教，或云是有相大乘。此乃蓬心不直之談，非是徹透高明之說。何耶。夫出言卽性，發意皆如。而一色一香無非中道，况我正念乎。寂室大師示淨土實見云。不修淨業之人，

nhaân, hoaëc vaân nieäm Phaät thò quuyeàn moân tieåu giaùo, hoaëc vaân thò höõu töôùng Ñaïi thöøa. Thöû naõi boàng taâm baát truïc chi ñaøm, phi thò trieät thaáu cao minh chi thuyeát. Haø da? Phuø xuaát ngoân töùc taùnh, phaùt yù giai nhö. Nhi nhaát saéc nhaát höông voâ phi Trung ñaïo, huoáng ngaõ chaùnh nieäm hoà? Tòch Thaát Ñaïi sö, thò Tònh ñoä thaät kieán vaân: Baát tu tònh

272

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

妄稱遊心禪定，悟性眞宗。或聞說淨土，必曰淨土唯心，我心旣淨則國土淨，何用別求生處。寂室曰。且維摩經中云，如來以足指按地，見娑婆國土悉皆嚴淨，而眾會不見。唯螺髻梵王得知。今之說悟性者，能如梵王所見淨

QUYEÅN THÖÔÏNG

273

nghieäp chi nhaân, voïng xöng du taâm thieàn ñònh, ngoä taùnh chaân toâng. Hoaëc vaên thuyeát Tònh ñoä, taát vieát Tònh ñoä duy taâm, ngaõ taâm kyù tònh, taéc quoác ñoä tònh, haø duïng bieät caàu sanh xöù? Tòch Thaát vieát: Thaû Duy-ma kinh trung vaân, Nhö Lai dó tuùc chæ aùn ñòa, kieán Ta-baø quoác ñoä taát giai nghieâm tònh, nhi chuùng hoäi baát kieán. Duy Loa Keá Phaïm vöông ñaéc tri. Kim chi thuyeát ngoä taùnh giaû, naêng nhö Phaïm vöông sôû kieán

土否。况汝居卑室陋屋，必羨之以大厦高堂。

Tònh ñoä phuû? Huoáng nhöõ cö ty thaát laäu oác, taát tieän chi dó

脫粟藜羹者。必羨之以珍饈上味。弊袍短褐

ñaïi haï cao ñöôøng. Thoaùt tuùc leâ canh giaû, taát tieän chi dó traân

者，必羨之以綾羅輕縠。若云心淨土淨，則不消如是分別也。况當老病死苦世閒違情之時，顏色與未悟者同。是則口唱心淨土淨之言，身被穢土煩惱之縛，其

tu thöôïng vò. Teä baøo ñoaûn caùt giaû, taát tieän chi dó laêng la khinh hoäc. Nhöôïc vaân taâm Tònh ñoä tònh, taéc baát tieâu nhö thò phaân bieät daõ. Huoáng ñöông laõo beänh töû khoå theá gian vi tình chi thôøi, nhan saéc döõ vò ngoä giaû ñoàng. Thò taéc khaåu xöôùng taâm Tònh ñoä tònh chi ngoân, thaân bò ueá ñoä phieàn naõo chi phöôïc,

自欺之甚也。不然，應須信教仰理，於淨土從

kyø töï khi chi thaäm daõ. Baát nhieân. Öng tu tín giaùo, ngöôõng

而修之。

lyù, ö Tònh ñoä tuøng nhi tu chi.

眞歇了禪師云。捷徑法門唯有念佛。功高

Chaân Yeát Lieãu Thieàn sö vaân: Tieäp kính phaùp moân duy höõu nieäm Phaät. Coâng cao dò taán nieäm Phaät vi tieân. Nhöôïc

易進，念佛爲先。若不念佛而求出離者，終無

baát nieäm Phaät, nhi caàu xuaát ly giaû, chung voâ sôû hoaïch. Phoå

所獲。普勸清信一心念佛，求願往生，决不悞

khuyeán thanh tín nhaát taâm nieäm Phaät caàu nguyeän vaõng

矣。

sanh, quyeát baát ngoä hyõ.

274

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

古音禪師云。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Coå AÂm Thieàn sö vaân:

一句阿彌陀佛，宗門頭則公案。譬如騎馬拄杖，把穩生涯一段。不拘四眾人等，持之悉有應騐。

Nhaát cuù A-di-ñaø Phaät.

現生長福消災，報滿永除罪難。若人立地受持，無不隨心滿願。幸生中土爲人，

Hieän sanh tröôûng phöôùc tieâu tai.

如上寶山一徧。切莫空去空回，

Nhö thöôùng baûo sôn nhaát bieán.

所務急宜早辦。閻王不貴金珠，唯重彌陀一卷。

Sôû vuï caáp nghi taûo bieän.

一生富貴如雲，百歲光陰若電。知音切莫遲延，

Toâng moân ñaàu taéc coâng aùn. Thí nhö kî maõ truï tröôïng. Baû oån sanh nhai nhaát ñoaïn. Baát caâu töù chuùng nhaân ñaúng. Trì chi taát höõu öùng nghieäm.

Baùo maõn vónh tröø toäi naïn. Nhöôïc nhaân laäp ñòa thoï trì. Voâ baát tuøy taâm maõn nguyeän. Haïnh sanh trung thoå vi nhaân.

Thieát maïc khoâng khöù khoâng hoài.

Dieâm vöông baát quyù kim chaâu. Duy troïng Di-ñaø nhaát quyeån. Nhaát sanh phuù quyù nhö vaân. Baùch tueá quang aâm nhöôïc ñieän. Tri aâm thieát maïc trì dieân.

275

276

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

急早作箇轉變。佛為苦海舟航，勸君早渡彼岸。一用齋戒為先。二用改惡向善。

Caáp taûo taùc caù chuyeån bieán.

三用明師善友。四用解脫正願。五用知因識果。六用有諸方便。七用積功為德。

Tam duïng minh sö thieän höõu.

八用福緣相贈。行住坐臥之中，一向彌陀莫斷。

Baùt duïng phöôùc duyeân töông taëng.

須信因深果深，直教不念自念。

Tu tín nhaân thaâm quaû thaâm.

若能念念不空，管取念成一片。當念認得念人，

Nhöôïc naêng nieäm nieäm baát khoâng.

彌陀與我同現。便入念佛三昧，

Di-ñaø döõ ngaõ ñoàng hieän.

Phaät vi khoå haûi chaâu haøng. Khuyeán quaân taûo ñoä bæ ngaïn. Nhaát duïng trai giôùi vi tieân. Nhò duïng caûi aùc höôùng thieän.

Töù duïng giaûi thoaùt chaùnh nguyeän. Nguõ duïng tri nhaân thöùc quaû. Luïc duïng höõu chö phöông tieän. Thaát duïng tích coâng vò ñöùc.

Haønh truï toïa ngoïa chi trung. Nhaát cuù Di-ñaø maïc ñoaïn.

Tröïc giaùo baát nieäm töï nieäm.

Quaûn thuû nieäm thaønh nhaát phieán. Ñöông nieäm nhaän ñaéc nieäm nhaân.

Tieän nhaäp Nieäm Phaät Tam-muoäi.

277

278

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

親證極樂內院。蓮胎標的姓名，極功之者自見。親見彌陀受記，便同菩薩作伴。直至無常菩提，永劫隨心散誕。依得此道歸來，决定成佛不欠。白樂天頌云。余年七十一，不復事吟哦。看經費眼目，作福畏奔波。何以度心眼。一聲阿彌陀。行也阿彌陀，坐也阿彌陀。縱饒忙似箭，不離阿彌陀。

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thaân chöùng Cöïc Laïc noäi vieän. Lieân thai phieâu ñích taùnh danh. Cöïc coâng chi giaû töï kieán. Thaân kieán Di-ñaø thoï kyù. Tieän ñoàng Boà Taùt taùc baïn. Tröïc chí voâ thöôïng Boà-ñeà. Vónh kieáp tuøy taâm taùn ñaõn. Y ñaéc thöû ñaïo quy lai. Quyeát ñònh thaønh Phaät baát khieám. Baïch Laïc Thieân Tuïng vaân: Dö nieân thaát thaäp nhaát. Baát phuïc söï ngaâm nga. Khaùn kinh phí nhaõn muïc. Taùc phöôùc uùy boân ba. Haø dó ñoä taâm nhaõn. Nhaát thanh A-di-ñaø. Haønh daõ A-di-ñaø. Toaï daõ A-di-ñaø. Tuùng nhieâu mang tôï tieãn. Baát ly A-di-ñaø.

279

280

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

達人應笑我，多卻阿彌陀。達又作麽生，不達又如何。普勸法戒眾，同念阿彌陀。要脫輪迴苦，須念阿彌陀。無盡居士云。自歎身居相位，意樂空門。思此世界，五濁亂心。眾惡雜性，無正觀力，無了因力。本性彌陀，唯心淨土，不能悟達。謹遵釋迦世尊金口之教，專念西方極樂世界阿彌陀佛。求彼世尊大願大力，加被攝受。待報滿時，往生極樂。猶如順水乘舟，不勞自力而到矣。遠公祖師云。禪宗見念佛修西方者，皆言著相修行，未足爲妙。不如叅禪見性，頓悟眞常。淺根之人，信彼一惑。佛又不念，經又不看。在塵務中，口談叅禪，心不行道。輕毀淨土，不信往生，其失大矣。不知阿彌陀佛，是無常甚深禪也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

281

Ñaït nhaân öng tieáu ngaõ. Ña khöôùc A-di-ñaø. Ñaït höïu taùc ma sanh. Baát ñaït höïu nhö haø. Phoå khuyeán phaùp giôùi chuùng. Ñoàng nieäm A-di-ñaø. Yeáu thoaùt luaân hoài khoå. Tu nieäm A-di-ñaø. Voâ Taän cö só vaân: Töï thaùn thaân cö töôùng vò, yù laïc khoâng moân. Tö thöû theá giôùi, nguõ tröôïc loaïn taâm. Chuùng aùc taïp taùnh, voâ chaùnh quaùn löïc, voâ lieãu nhaân löïc. Boån taùnh Di-ñaø, duy taâm Tònh ñoä, baát naêng ngoä ñaït. Caån tuaân Thích-ca Theá Toân, kim khaåu chi giaùo, chuyeân nieäm Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi A-di-ñaø Phaät. Caàu bæ Theá Toân ñaïi nguyeän ñaïi löïc, gia bò nhieáp thoï. Ñaõi baùo maõn thôøi, vaõng sanh Cöïc laïc. Du nhö thuaän thuûy thöøa chaâu, baát lao töï löïc nhi ñaùo hyõ. Vieãn Coâng Toå sö vaân: Thieàn Toâng kieán nieäm Phaät tu Taây phöông giaû, giai ngoân tröôùc töôùng tu haønh, vò tuùc vi dieäu. Baát nhö tham thieàn kieán taùnh, ñoán ngoä chaân thöôøng. Thieån caên chi nhaân, tín bæ nhaát hoaëc. Phaät höïu baát nieäm, kinh höïu baát khaùn. Taïi traàn vuï trung, khaåu ñaøm tham thieàn, taâm baát haønh ñaïo. Khinh huûy Tònh ñoä, baát tín vaõng sanh, kyø thaát ñaïi hyõ. Baát tri A-di-ñaø Phaät, thò voâ thöôïng thaäm thaâm thieàn daõ.

282

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

今人不竆大理，妄生分別。欲要叅禪見性，不須別舉話頭。但持一句阿彌陀佛，自叅

QUYEÅN THÖÔÏNG

283

Kim nhaân baát cuøng ñaïi lyù, voïng sanh phaân bieät. Duïc yeáu tham thieàn kieán taùnh, baát tu bieät cöû thoaïi ñaàu. Ñaõn trì nhaát cuù A-di-ñaø Phaät, töï tham töï nieäm, töï cöùu töï nghi,

自念，自究自疑。久久自有所得。此時縱然不

cöûu cöûu töï höõu sôû ñaéc. Thöû thôøi tuùng nhieân baát ngoä, maïng

悟，命終亦得上品上生。何患不得悟哉。

chung dieäc ñaéc thöôïng phaåm thöôïng sanh, haø hoaïn baát ñaéc

且如百丈大智海禪師，是江西馬祖傳道之的子。天下叢林，依他建立，從古至今無一人

ngoä tai. Thaû nhö Baùch Tröôïng Ñaïi Trí Haûi Thieàn sö, thò Giang Taây Maõ Toå truyeàn ñaïo chi ñích töû. Thieân haï tuøng laâm, y tha

敢議其非。天下清規依他舉行，從始至末無一

kieán laäp, tuøng coå chí kim voâ nhaát nhaân caûm nghò kyø phi.

事敢違其法。

Thieân haï thanh quy y tha cöû haønh, tuøng thuûy chí maït voâ

看他爲病，僧念誦之規云。集眾同聲舉揚

nhaát söï caûm vi kyø phaùp. Khaùn tha vò beänh, taêng nieäm tuïng chi quy vaân, taäp chuùng

一偈，稱讚阿彌陀佛。復同聲稱念南無阿彌陀

ñoàng thanh cöû döông nhaát keä, xöng taùn A-di-ñaø Phaät. Phuïc

佛，或百聲，或千聲。回向伏願云。諸緣未盡

ñoàng thanh xöng nieäm Nam-moâ A-di-ñaø Phaät, hoaëc baùch

早遂輕安，大命難逃，徑豋安養。此非淨土之指歸乎。又看他津送亡僧，大眾念誦，回向復願云。神超淨域，業謝塵勞。蓮開上品之花，佛授一生之記。此非淨土之指歸乎。

thanh, hoaëc thieân thanh. Hoài höôùng phuïc nguyeän vaân, chö duyeân vò taän, taûo toaïi khinh an, ñaïi maïng nan ñaøo, caùnh ñaêng An Döôõng. Thöû phi Tònh ñoä chi chæ quy hoà? Höïu khaùn tha taân toáng vong taêng, ñaïi chuùng nieäm tuïng, hoài höôùng phuïc nguyeän vaân, thaàn sieâu tònh vöïc, nghieäp taï traàn lao. Lieân khai thöôïng phaåm chi hoa, Phaät thoï nhaát sanh chi kyù. Thöû phi Tònh ñoä chi chæ quy hoà?

至於茶毗之際，別無所爲。但令維那引聲

Chí ö traø tyø chi teá, bieät voâ sôû vi. Ñaõn linh duy-na daãn

高唱。南無西方極樂世界大慈大悲阿彌陀

thanh cao xöôùng: Nam-moâ Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi ñaïi

佛。如是十唱，而大眾十和，總名之曰十念

töø ñaïi bi A-di-ñaø Phaät. Nhö thò thaäp xöôùng, nhi ñaïi chuùng thaäp hoøa, toång danh chi vieát thaäp nieäm daõ. Xöôùng taát phuïc

284

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

也。唱畢，復回向云。上來稱揚十念，資助往生。此非淨土之指歸乎。自百丈以來，凡所以津送亡僧，皆衣此法。然則，所謂合五家之宗派，盡天下之禪僧，無有一人不歸淨土者。

QUYEÅN THÖÔÏNG

285

hoài höôùng vaân, thöôïng lai xöng döông thaäp nieäm, tö trôï vaõng sanh. Thöû phi Tònh ñoä chi chæ quy hoà? Töï Baùch Tröôïng dó lai, phaøm sôû dó taân toáng vong taêng, giai y thöû phaùp. Nhieân taéc, sôû vò hieäp nguõ gia chi toâng phaùi, taän thieân haï chi thieàn taêng, voâ höõu nhaát nhaân baát quy Tònh ñoä giaû.

以余觀老宿之言，皆有所據，而指歸淨土。

Dó dö quaùn laõo tuùc chi ngoân, giai höõu sôû cöù, nhi chæ quy

今之叅禪之人，旣不會祖師之意，又自不發省

Tònh ñoä. Kim chi tham thieàn chi nhaân, kyù baát hoäi Toå sö chi

覺之心。妄謂悟達之士，不願往生，後悔無所逃矣。

yù, höïu töï baát phaùt tænh giaùc chi taâm. Voïng vò ngoä ñaït chi só, baát nguyeän vaõng sanh, haäu hoái voâ sôû ñaøo hyõ.

16. Caùc vò Toå sö höôùng veà Tònh ñoä

aùc vò minh sö chæ daïy ñöôøng veà Tònh ñoä soá nhieàu khoâng keå xieát, nay chæ löôïc noùi veà caùc vò Toå sö ñeå laøm chöùng cöù. Hoøa thöôïng Thieân Nhö daïy raèng: “Thöôøng thaáy nhöõng keû tham thieàn ñôøi nay, chaúng xeùt nghóa toät cuøng cuûa Phaät Nhö Lai, chaúng bieát cô huyeàn dieäu cuûa Toå Ñaït-ma, buïng troáng roãng maø taâm cao ngaïo, quen theo thoùi cuoàng ñieân hö voïng. Thaáy ngöôøi tu Tònh ñoä thì cöôøi cheâ raèng: AÁy laø ngöôøi hoïc theo chuyeän laøm cuûa keû ngu. Thaät heøn keùm laém thay!

“Nhö vaäy chaúng phaûi laø khinh cheâ keû ngu, maø laø khinh bæ caùc vò Vaên-thuø, Phoå Hieàn, Maõ Minh, Long Thoï. Nhöõng keû aáy chaúng nhöõng töï mình meâ toái ñoái vôùi chaùnh ñaïo, töï mình döùt maát haït gioáng Phaät, laïi coøn taïo caùi nghieäp cheâ bai chaùnh phaùp, chuoác caùi hoïa khinh bæ baäc thaùnh. Haù chaúng neân traùnh ñi sao? “Caùc giaùo phaùp khaùc, sanh töû vaãn laø khoù traùnh. Nieäm Phaät tu trì, luaân hoài thaät deã thoaùt khoûi. Cho neân ñôøi maït phaùp chæ coøn löu laïi danh hieäu Phaät A-di-ñaø ñeå cöùu ñoä chuùng sanh. Nhöõng ai chaúng tin maø huûy baùng seõ bò ñoïa ñòa nguïc, chòu ñuû moïi söï khoå.”

286

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Phaùp sö Linh Chi noùi raèng: “Phaøm phu khaép traàn gian naøy bò nghieäp sai laàm raøng buoäc, löu chuyeån luaân hoài, traûi traêm ngaøn muoân kieáp chòu moïi khoå naõo. Boãng nhieân ñöôïc nghe phaùp moân Tònh ñoä, chí nguyeän caàu vaõng sanh. Moät ngaøy xöng danh hieäu Phaät, lieàn ñöôïc sanh veà coõi Phaät. Quaû thaät laø: Muoân ñôøi khoù gaëp, Ngaøn kieáp moät laàn. “Ngöôøi tin nhaän vaø nieäm Phaät A-di-ñaø thì vöôït hôn heát thaûy caùc ñieàu laønh. Ví nhö coù ngöôøi laøm caùc haïnh boá thí, trì giôùi, thieàn ñònh, tuïng kinh, cuõng chaúng baèng coâng ñöùc nieäm Phaät. Vì sao vaäy? Daàu tu heát thaûy phöôùc nghieäp, nhöng neáu khoâng coù loøng tin chaân chaùnh caàu sanh Tònh ñoä, cuõng ñeàu laø caên laønh nhoû. Coøn nhö nieäm Phaät A-diñaø, phaùt nguyeän caàu sanh Tònh ñoä, ñoù môùi goïi laø caên laønh lôùn.” Phaùp sö Coâ Sôn daïy raèng: “Caàu sanh Tònh ñoä, ñoù laø nöông nhôø tha löïc.(1) Phaät Di-ñaø coù nguyeän daét daãn, Phaät Thích-ca khuyeán khích ngôïi khen, heát thaûy chö Phaät cuøng hoä nieäm, ba ñieàu aáy ñeàu saün ñuû. Neáu coù theâm ñöùc tin, vaõng sanh raát deã. Nhö ngöôøi vöôït bieån, nhôø coù thuyeàn lôùn, ñöôïc ngöôøi hoa tieâu gioûi, laïi theâm thuaän chieàu gioù, aét coù theå mau tôùi bôø beân kia. Coøn nhö keû chaúng chòu leân thuyeàn, chaäm treã ngöøng nghæ nôi ñöôøng hieåm, haõy nghó xem ñoù laø loãi cuûa ai?” (1)

Töï mình tu taäp moïi phaùp laønh, thaønh töïu quaû Phaät, ñoù laø töï löïc. Nguyeän löïc cuûa chö Phaät cöùu ñoä chuùng sanh, ñoù laø tha löïc. Ngöôøi tu haønh neáu töï mình coù söùc tinh taán, coäng theâm vôùi söï nöông nhôø vaøo nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät thì caû töï löïc vaø tha löïc ñeàu coù ñuû, coù theå nhanh choùng ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt.

QUYEÅN THÖÔÏNG

287

Quan Ñeà hình hoï Döông noùi raèng: “Coù ñöùc Phaät Thíchca laø baäc thaày daãn daét, chæ roõ ñöôøng sang coõi thanh tònh, töùc laø nöôùc An Laïc,(1) Phaät A-di-ñaø laø baäc thaày nôi Tònh ñoä. Naøy caùc vò! Neáu sanh veà Tònh ñoä, aét khoâng coøn caùc khoå naõo. Nhöõng keû khoâng nghe bieát phaùp moân naøy, thaät ñaùng thöông xoùt laém thay! “Cuõng coù nhöõng ngöôøi hieàn thieän, vì khôûi leân ba caùch nghó maø chaúng caàu vaõng sanh, caøng ñaùng tieác thay! Moät laø nghó raèng mình seõ hôn Phaät, vöôït Toå, neân coõi Tònh ñoä chaúng ñaùng sanh veà. Hai laø nghó raèng nôi nôi ñeàu laø Tònh ñoä, chaúng caàn phaûi sanh qua phöông Taây. Ba laø nghó raèng Cöïc Laïc laø coõi thaùnh, mình laø phaøm phu khoâng theå sanh veà ñoù. “Ñöùc Phoå Hieàn tu haïnh voâ bieân nhö bieån caû, maø coøn nguyeän thaáy Phaät Di-ñaø, nöôùc Phaät tuy laø troáng khoâng, ngaøi Duy-ma vaãn thöôøng tu Tònh ñoä. Möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän töôùng löôõi roäng daøi(2) maø khen ngôïi, chö Boà Taùt möôøi phöông cuõng phaùt taâm muoán sanh veà Tònh ñoä. Haõy töï xeùt mình, coù ai saùnh baèng caùc vò thaùnh? Noùi raèng Tònh ñoä chaúng ñaùng sanh veà, lôøi aáy thaät laø töï doái mình quaù laém thay! “Ñeán nhö Toå sö Long Maõnh,(3) trong kinh Laêng giaø coù (1)

An laïc, hay Laïc bang, Cöïc laïc, ñeàu laø nhöõng teân khaùc ñeå chæ coõi Tònh ñoä phöông Taây, nôi Phaät A-di-ñaø hieän ñang thuyeát phaùp. (2) Hieän töôùng löôõi roäng daøi: laø töôùng laønh chö Phaät hieän ra ñeå minh chöùng raèng lôøi chö Phaät noùi ra khoâng heà sai doái. (3) Töùc laø Toå Long Thuï (Nāgārjuna - 龍樹). Baøi keä döï kyù veà söï ra ñôøi cuûa ngaøi ñöôïc ghi trong kinh Nhaäp Laêng Giaø nhö sau: “Sau khi Nhö Lai dieät ñoä roài, trong töông lai seõ coù ngöôøi... ... ôû nöôùc lôùn phía nam coù vò tyø-kheo ñaïi ñöùc laø Boà Taùt Long Thuï, coù theå phaù boû caùc kieán chaáp höõu vaø voâ, vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng giaùo phaùp cuûa Nhö Lai, phaùp Ñaïi thöøa cao troãi nhaát.” (如來滅度後 ,未來當有人... ...於南大國中,有大德比丘,名龍樹菩薩,能破有無見,為人說我法,大乘無上法。– Nhö Lai dieät ñoä haäu, vò

288

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

döï baùo tröôùc, Toå Thieân Thaân laø baäc giaùo toâng, soaïn bieát bao nhieâu luaän, thaûy ñeàu coù keä caàu vaõng sanh. Toå Töø AÂn ai naáy ñeàu khen, cuõng cuùi ñaàu xöng möôøi caûnh thaéng.(1) Ñaïi sö Trí Giaû gioûi vieäc phaân tích nghóa lyù, coøn bieän roõ möôøi ñieàu nghi. Caùc vò aáy ñeàu laø nhöõng baäc thöôïng caên saùng suoát, coøn tinh taán trong vieäc vaõng sanh. Noùi raèng chaúng caàn phaûi sanh qua phöông Taây, lôøi aáy thaät laø töï mình sanh ra ngaïo maïn laém thay!

QUYEÅN THÖÔÏNG

Noùi raèng mình chaúng theå vaõng sanh coõi Phaät, lôøi aáy thaät laø töï haï mình quaù laém thay! Toå sö Trung Phong coù keä raèng: Ta-baø khoå! Ta-baø khoå! Noãi khoå Ta-baø, ai keå soá? Ngöôøi ñôøi laïi laáy khoå laøm vui. Ñaønh loøng cam chòu nhieàu maát maùt.(1) Trong tuùi da hoâi ñaàu loù ra,

“Xe löûa maïnh coù theå taét, thuyeàn chôû ñaù khoâng theå chìm. Hieän baùo hoa sen, chaúng ai hôn Tröông Caàu,(2) möôøi nieäm lieàn sang coõi thaùnh. Ñoïa vaøo ñòa nguïc, chaúng ai nhanh hôn Huøng Tuaán,(3) coøn soáng laïi maø ñöôïc nhaân maàu nhieäm. Ngöôøi ñôøi nay laàm loãi, chöa chaéc ñaõ ñeán nhö hai ngöôøi aáy. lai ñöông höõu nhaân... ... ö nam ñaïi quoác trung, höõu ñaïi ñöùc tyø-kheo, danh Long Thuï Boà Taùt, naêng phaù höõu voâ kieán, vò nhaân thuyeát ngaõ phaùp, Ñaïi thöøa voâ thöôïng phaùp.) (1) Neâu leân möôøi caûnh vöôït troäi ñeå taùn thaùn ngôïi khen coõi Tònh ñoä, khuyeán khích moïi ngöôøi caàu ñöôïc vaõng sanh veà ñoù. (2) Tröông Caàu, töùc Tröông Chung Caàu ñôøi Ñöôøng, laøm ngheà gieát gaø. Ngaøy kia, Caàu boãng thaáy moät ngöôøi maëc aùo luïa ñoû, xua baày gaø laïi vaø la lôùn raèng: “Moå noù ñi! Moå noù ñi!” Roài baày gaø boán phía nhaûy leân moå vaøo ngöôøi Caàu, hai maét chaûy maùu ra, ñau ñôùn khaép ngöôøi. Thình lình, Caàu ngöûi thaáy muøi höông laï ñaày nhaø, roài thaáy moät vò taêng baøy töôïng Phaät vaø thaép höông, nieäm Phaät. Vò taêng daïy Caàu nieäm Phaät. Caàu ñang luùc sôï haõi, heát loøng nieäm Phaät, ñöôïc möôøi nieäm lieàn vaõng sanh. (3) Huøng Tuaán, ngöôøi ñôøi Ñöôøng, coù söùc maïnh vaø gan daï, hung baïo hôn ngöôøi, theo nghieäp chinh chieán. Sau rôøi quaân nguõ, xuaát gia hoïc Phaät, nghe trong kinh daïy raèng: “Nieäm danh hieäu Phaät moät laàn, dieät ñöôïc caùc toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû.” Tuaán möøng rôõ noùi raèng: “Chæ nhôø nôi phaùp naøy thoâi.” Töø ñoù, söûa ñoåi taùnh tình, boû vieäc rong chôi, ngaøy ñeâm nieäm Phaät khoâng bieáng treã. Khoaûng nieân hieäu Ñaïi Lòch (766 – 779), trieàu vua Ñöôøng Ñaïi Toâng, Tuaán cheát. Qua moät ñeâm soáng laïi keå chuyeän ñaõ saép phaûi vaøo ñòa nguïc, nhôø coâng ñöùc nieäm Phaät maø thoaùt khoûi, ñöôïc soáng laïi. Töø ñoù Tuaán vaøo ôû trong nuùi, aên chay, trì giôùi, nieäm Phaät. Qua ñeán boán möôi naêm, moät hoâm boãng noùi vôùi nhöõng ngöôøi taêng, keû tuïc quanh mình raèng: “Ta saép vaõng sanh. Caùc vò neân veà thaønh, noùi vôùi nhöõng ngöôøi thaân thuoäc cuûa ta raèng: Huøng Tuaán nhôø nieäm Phaät maø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, ñöøng noùi laø ngöôøi loït löôùi ñòa nguïc.” Daën doø nhö vaäy roài, vaãn cöôøi noùi nhö thöôøng, ngoài ngay thaúng maø hoùa.

289

Nuoâi lôùn voâ minh thaønh meâ hoaëc. Mòt muø ba taác khí tieâu vong, Tro nguoäi choân vuøi nôi ñaát laïnh. Naêm neûo xuoáng leân chaúng taïm ngöøng, Traêm kieáp ngaøn ñôøi chòu cöïc khoå! Naøy caùc vò! Chi baèng sôùm nieäm Di-ñaø. Lìa xa caûnh khoå Ta-baø sieâu thaêng. Taây phöông vui! Taây phöông vui! Caûnh vui Taây phöông, ai roõ bieát? Nhaân daân, coõi nöôùc ñeàu tuyeät vôøi. Khoâng caû noùng, laïnh cuøng ba aùc!(2) Töø trong hoa sen vöøa sanh ra,(3) (1)

Bôûi ñaønh loøng ôû maõi trong choán khoå Ta-baø, khoâng bieát phaùt nguyeän sanh veà Tònh ñoä neân khoâng ñöôïc höôûng heát thaûy nhöõng ñieàu lôïi laïc, toát ñeïp. Do ñoù maø noùi laø maát maùt raát nhieàu. (2) Ba aùc: hay ba ñöôøng aùc, bao goàm: ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. ÔÛ coõi Tònh ñoä khoâng coù söï khoå vì thôøi tieát noùng quaù hay laïnh quaù, cuõng khoâng coù caùc caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. (3) ÔÛ Tònh ñoä, chuùng sanh khoâng sanh ra töø baøo thai maø do hoa sen hoùa sanh.

290

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Thöôøng nghe giaûng phaùp vôùi nhaïc trôøi. Ñaát saùng löu ly, khoâng buïi traàn, Vaøng baïc chaâu baùu thaønh laàu caùc! AÊn maëc töï ñuû tuøy yù muoán, Thoï maïng keùo daøi khoân tính keå! Naøy caùc vò! Chi baèng sôùm nieäm Di-ñaø. Laïc bang Tònh ñoä leân toøa hoa sen. Ngaøi Luaät sö Bieän Tuù daïy raèng: “Ta chuyeân veà luaät maø vaãn nieäm Phaät, aáy laø duøng coõi Tònh ñoä laøm nôi veà an döôõng. Nhöõng keû trong Thieàn toâng chöa ñaït ngoä thöôøng noùi raèng: Nieäm Phaät laø phaùp moân quyeàn taïm nhoû heïp. Hoaëc noùi raèng: Ñoù laø toâng Ñaïi thöøa chaáp töôùng. AÁy laø lôøi baøn cuûa nhöõng keû boàng boät, thieån caän, chaúng phaûi lyù thaáu trieät cuûa baäc cao minh. Vì sao vaäy? Lôøi noùi ra töùc laø taùnh, yù nieäm khôûi leân ñeàu nhö nhö, trong choã saéc höông maø ñaâu ñaâu cuõng laø Trung ñaïo. Huoáng chi laø chaùnh nieäm?” Ñaïi sö Tòch Thaát chæ ra choã thaáy chaân thaät veà Tònh ñoä, daïy raèng: “Nhöõng keû chaúng tu tònh nghieäp noùi baäy raèng: Taâm daïo chôi thieàn ñònh, ngoä taùnh Chaân toâng. Hoaëc nghe giaûng veà Tònh ñoä, lieàn noùi raèng: Tònh ñoä chæ ôû nôi taâm. Taâm tònh thì coõi nöôùc tònh, caàn gì caàu sanh coõi khaùc? “Tòch Thaát naøy noùi raèng: Trong kinh Duy-ma coù noùi raèng: Khi ñöùc Nhö Lai duøng ngoùn chaân nhaán xuoáng ñaát, ñaïi chuùng lieàn thaáy troïn coõi Ta-baø trôû neân nghieâm tònh. Nhöng tröôùc ñoù caû chuùng hoäi chaúng ai thaáy ñöôïc söï nghieâm tònh naøy, duy chæ coù ngaøi Phaïm vöông Loa-keá thaáy ñöôïc maø thoâi. Ngaøy nay, nhöõng keû xöng raèng mình ngoä taùnh,

QUYEÅN THÖÔÏNG

291

vaäy coù ñöôïc nhö Phaïm vöông kia, thöôøng thaáy coõi naøy laø Tònh ñoä hay chaêng? “Nay ôû coõi naøy, nhöõng ngöôøi ôû nhaø thaáp noùc doät, aét muoán toøa roäng theàm cao; keû aên gaïo löùc canh rau, aét theøm moùn ngon vò quyù; ngöôøi maëc aùo raùch tay cuït, aét ham quaàn maùt aùo the! Neáu baûo raèng taâm tònh laø Tònh ñoä, thì chaúng caàn phaân bieät nhö vaäy. Huoáng chi ñöông luùc chòu nhöõng noãi khoå veà giaø, beänh, cheát, theá gian traùi yù, keû chöùng ngoä cuøng keû chöa ngoä thaân saéc ñeàu nhö nhau; trong khi mieäng noùi “taâm tònh laø Tònh ñoä” thì thaân naøy vaãn bò caùc moái khoå naõo ôû coõi ueá tröôïc naøy troùi buoäc, thì chaúng qua laø töï doái mình maø thoâi. Chaúng theo nhö vaäy thì neân tin vaøo giaùo phaùp, kính ngöôõng nghóa lyù, y theo phaùp moân Tònh ñoä maø tu haønh.” Thieàn sö Chaân Yeáu Lieãu daïy raèng: “Phaùp moân thaúng taét nhanh choùng, duy chæ coù nieäm Phaät; muoán tu haønh ñöôïc keát quaû cao, deã tieán tôùi, phaûi laáy nieäm Phaät laøm ñaàu. Nhöõng ai caàu giaûi thoaùt maø khoâng nieäm Phaät, roát cuoäc seõ chaúng ñöôïc gì. Khuyeân heát thaûy nhöõng ai coù loøng tin, haõy moät loøng nieäm Phaät, phaùt nguyeän vaõng sanh, chaéc chaén khoâng theå sai laàm.” Thieàn sö Coå AÂm daïy raèng: Moät caâu nieäm Phaät Di-ñaø. Toâng moân ñeä nhaát coâng aùn. Nhö ngöôøi cöôõi ngöïa nöông gaäy. Vöõng vaøng moät cuoäc sanh nhai. Chaúng phaân nam nöõ taêng tuïc, Nieäm Phaät lieàn thaáy öùng nghieäm. Hieän taïi ñöôïc phöôùc, khoûi naïn.

292

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Haäu thaân döùt saïch toäi khoå.

Phaûi tin nhaân saâu quaû daøy.

Neáu ai tin nhaän thoï trì.

Daïy ngöôøi khoâng nieäm töï nieäm.

Moãi moãi ñöôïc tuøy taâm nguyeän.

Nieäm nieäm chaúng vaøo caûnh khoâng,

Ñöôïc laøm ngöôøi, gaëp phaùp Phaät.

Laâu ngaøy nieäm thaønh moät khoái.

Nhö leân nuùi baùu moät laàn,(1)

Ñang nieäm, nhaän bieát ngöôøi nieäm.

Leõ naøo ñi khoâng veà khoâng?

Ngöôøi nieäm vôùi Phaät ñoàng hieän.

Vieäc aáy caàn sôùm lo lieäu.

Lieàn chöùng nieäm Phaät Tam-muoäi.

Dieâm vöông chaúng caàu ngoïc quyù.

Töï bieát Cöïc Laïc trong ta.

Chæ troïng moät quyeån Di-ñaø.

Toøa sen ghi roõ hoï teân.(1)

Giaøu sang chæ nhö maây noåi.

Thaønh töïu töï mình thaáy bieát.

Traêm naêm chæ chôùp maét qua.

Töï mình ñöôïc Phaät thoï kyù.

Xin ñöøng do döï chaàn chôø.

Cuøng chö Boà Taùt keát baïn.

Gaáp gaáp sôùm tu chuyeån bieán.

Thaúng leân quaû vò Boà-ñeà.

Phaät kia laø thuyeàn vöôït khoå.

Maõi maõi tuøy taâm sanh hoùa.

Khuyeân ngöôøi mau ñeán bôø kia.

Y theo chaùnh ñaïo quay veà.

Moät laø trai giôùi laøm ñaàu.

Chaéc chaén thaønh Phaät chaúng sai.

Hai laø ñoåi aùc theo thieän.

OÂng Baïch Laïc Thieân coù baøi tuïng raèng:

Ba laø thaày saùng baïn hieàn,

Nay ñaõ ngoaøi baûy möôi,

Boán laø chaùnh nguyeän giaûi thoaùt.

Chaúng thích vieäc ngaâm nga.

Naêm laø roõ bieát nhaân quaû.

Xem kinh e moûi maét,

Saùu laø ñuû moïi phöông tieän.

Laøm phöôùc sôï boân ba.

Baûy laø tích chöùa coâng ñöùc.

Bieát laøm gì thoaùt khoå?

Taùm laø phöôùc duyeân giuùp söùc.

Chæ moät caâu Di-ñaø.

Trong khi ñi ñöùng ngoài naèm.

Ñi cuõng nieäm Di-ñaø.

Moät caâu Di-ñaø thöôøng nieäm.

Ngoài cuõng nieäm Di-ñaø.

(1)

Trong kinh daïy raèng: “Thaân ngöôøi raát khoù ñöôïc, phaùp Phaät raát khoù gaëp.” (人身難得,佛法難遇。- Nhaân thaân nan ñaéc, Phaät phaùp nan ngoä.) Vì theá ôû ñaây ví vôùi ngöôøi ñöôïc leân nuùi coù chaâu baùu chæ moät laàn duy nhaát, khoâng theå trôû veà tay khoâng.

293

(1)

Trong kinh daïy raèng: Ngöôøi phaùt nguyeän vaõng sanh, nieäm Phaät thaønh töïu, töï nhieân caûm öùng coù moät hoa sen nôi coõi Cöïc Laïc ghi roõ teân hoï ngöôøi aáy, ñeán khi xaû boû thaân hieän taïi lieàn ñöôïc hoùa sanh töø hoa sen ñoù.

294

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Daàu khi gaëp vieäc gaáp, Chaúng ngöng nieäm Di-ñaø. Keû bieát nhieàu cöôøi ta: Sao nieäm maõi Di-ñaø! Bieát nhieàu ñeå laøm chi? Chaúng bieát laïi coù gì? Khuyeân heát thaûy moïi ngöôøi, Cuøng nhau nieäm Di-ñaø. Muoán thoaùt khoå luaân hoài, Phaûi nieäm Phaät Di-ñaø. Cö só Voâ Taän noùi raèng: “Thaân duø ôû ngoâi töôùng, yù laïi thích cöûa khoâng. Nghó vì coõi naøy coù naêm thöù ueá tröôïc loaïn taâm, caùc vieäc aùc laãn loän, khoâng coù söùc xem xeùt chaân chaùnh, khoâng coù söùc roõ bieát nhaân quaû. “Taùnh mình voán laø Di-ñaø, chæ rieâng taâm naøy laø Tònh ñoä. Nhöng neáu ai chöa ngoä ñöôïc nghóa lyù aáy, haõy kính vaâng lôøi Phaät daïy, chuyeân taâm nieäm Phaät A-di-ñaø, ôû coõi Cöïc Laïc phöông Taây, caàu ñaïi nguyeän ñaïi löïc cuûa ngaøi giuùp söùc cho mình, baûo veä cho mình. Chôø khi xaû boû thaân naøy, seõ ñöôïc vaõng sanh Cöïc Laïc. Cuõng nhö ñi thuyeàn xuoâi doøng nöôùc, khoâng nhoïc söùc maø ñöôïc ñeán nôi.” Toå Sö Vieãn Coâng daïy raèng: “Coù ngöôøi tu thieàn thaáy nhöõng ngöôøi nieäm Phaät caàu vaõng sanh lieàn noùi raèng: Ñoù laø haïng tu haønh chaáp töôùng, chaúng phaûi phaùp nhieäm maàu. Khoâng baèng tham thieàn thaáy taùnh, ñoán ngoä chaân thöôøng. “Nhöõng keû caên trí caïn côït, tin theo ñieàu laàm laïc aáy neân chaúng tu nieäm Phaät, cuõng chaúng hoïc kinh ñieån. Soáng giöõa

QUYEÅN THÖÔÏNG

295

coõi traàn tuïc, mieäng noùi tham thieàn maø taâm chaúng theo chaùnh ñaïo, khinh cheâ huûy baùng Tònh ñoä, chaúng tin vieäc vaõng sanh. Loãi aáy lôùn thay! “Chaúng bieát raèng, moät caâu nieäm A-di-ñaø Phaät laø pheùp thieàn saâu thaúm khoâng gì qua ñöôïc. Ngöôøi nay chaúng roõ nghóa saâu roäng, sanh ra phaân bieät sai laàm. Nhö muoán tham thieàn thaáy taùnh, cuõng chaúng caàn neâu leân thoaïi ñaàu(1) naøo khaùc, chæ moät caâu A-di-ñaø Phaät laø ñuû. Töï mình tham, töï mình nieäm, töï mình xeùt, töï mình nghi, laâu ngaøy roài töï nhieân coù choã sôû ñaéc. Daãu cho luùc naøy chöa ngoä, khi maïng chung cuõng seõ ñöôïc Thöôïng phaåm Thöôïng sanh. Khi aáy lo gì chaúng ñöôïc ngoä? “Haõy xem nhö thieàn sö Baùch Tröôïng Ñaïi Trí Haûi laø ñeä töû ñích truyeàn cuûa Maõ Toå ôû ñaát Giang Taây, ngöôøi tu thieàn khaép thieân haï ñeàu y theo lôøi chæ daïy cuûa ngaøi, xöa nay chöa ai daùm cho laø sai quaáy. Thanh qui trong thieân haï cuõng y theo choã döïng laäp cuûa ngaøi, heát thaûy khoâng moät vieäc gì daùm traùi pheùp taéc.(2) Ngaøi ñaët ra quy thöùc raèng, khi moät vò taêng coù beänh, neân tuïng nieäm nhö sau: “Tröôùc heát taäp trung ñaïi chuùng, ñoïc leân moät baøi keä xöng taùn ñöùc Phaät A-di-ñaø, roài ñoàng thanh xöng nieäm Nam moâ A-di-ñaø Phaät ñeán traêm hoaëc ngaøn caâu. Sau ñoù hoài höôùng phuïc nguyeän raèng: Neáu caùc duyeân chöa heát, nguyeän sôùm ñöôïc khoûe maïnh nhö xöa. Nhö maïng soá ñaõ ñeán, nguyeän (1)

Thoaïi ñaàu: ñeà muïc quaùn chieáu cuûa ngöôøi tu thieàn, duøng ñeå taäp trung moïi yù töôûng, sau ñoù tieán ñeán döùt saïch moïi yù töôûng. (2) Ngaøi Baùch Tröôïng laø ngöôøi ñaàu tieân soaïn ra Thanh quy ñeå aùp duïng trong caùc thieàn vieän, thöôøng goïi laø Baùch tröôïng Thanh quy, vaø töø ñôøi ngaøi veà sau, Thieàn toâng vaãn laáy boä Thanh quy naøy laøm pheùp taéc caên baûn trong sanh hoaït cuûa caùc thieàn vieän.

296

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñöôïc thaúng leân An Döôõng.(1) Ñoù chaúng phaûi laø chæ ñöôøng veà Tònh ñoä ñoù sao? “Laïi khi moät vò taêng qua ñôøi, ñaïi chuùng tuïng nieäm xong thì hoài höôùng phuïc nguyeän raèng: Thaàn thöùc sieâu thaêng Tònh ñoä. Nghieäp quaû döùt haún traàn lao. Sen nôû leân ngoâi Thöôïng phaåm. Phaät thoï kyù baäc Nhaát sanh.(2) “Ñoù chaúng phaûi laø chæ ñöôøng veà Tònh ñoä ñoù sao? “Ñeán khi an taùng ngöôøi cheát, khoâng coù nghi leã naøo khaùc, chæ khieán vò Duy-na(3) khôûi xöôùng raèng: Nam moâ Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi Ñaïi töø Ñaïi bi A-di-ñaø Phaät. (1)

An Döôõng: Teân khaùc cuûa coõi Cöïc Laïc hay Tònh ñoä. Nhaát sanh, noùi ñuû laø Nhaát sanh boå xöù, laø vò Boà Taùt chæ coøn moät laàn taùi sanh nöõa seõ chöùng quaû Phaät. (3) Duy-na, hay Kieát ma, laø vò taêng phuï traùch veà nghi leã, pheùp taéc trong moät ngoâi chuøa. (2)

諸經指歸淨土文淨土教門如恒河沙，略引數則以破疑也。大無量夀經云。佛告彌勒，於此世界有七百二十億不退菩薩往生極樂國土。諸小行菩薩，不可稱計，皆得往生。又不但我國，乃至

QUYEÅN THÖÔÏNG

297

Xöôùng nhö vaäy möôøi laàn, ñaïi chuùng cuõng hoøa nieäm theo ñuû möôøi laàn, goïi laø Thaäp nieäm. Sau ñoù hoài höôùng raèng: “Möôøi laàn xöng hieäu Phaät, nguyeän giuùp ñöôïc vaõng sanh.” Ñoù chaúng phaûi laø chæ ñöôøng veà Tònh ñoä ñoù sao? “Keå töø ngaøi Baùch Tröôïng trôû veà sau, khi toå chöùc tang leã cho caùc vò taêng ñeàu vaâng theo nghi thöùc nhö vaäy. Nhö vaäy ñöôïc goïi laø hôïp vôùi caû naêm toâng phaùi.(1) Nhö vaäy laø heát thaûy ngöôøi tu thieàn, cuõng khoâng moät ngöôøi naøo chaúng tin theo Tònh ñoä. “Cöù theo lôøi daïy cuûa caùc baäc laõo thaønh toân tuùc, thaûy ñeàu cho thaáy laø caùc ngaøi ñeàu chæ roõ ñöôøng veà Tònh ñoä. “Nhöõng keû tham thieàn ñôøi nay, ñaõ chaúng hieåu ñöôïc yù toå sö, laïi chaúng phaùt taâm tænh giaùc, xöng baäy raèng mình ngoä ñaïo, chaúng caàn nguyeän vaõng sanh. Sau naøy aên naên cuõng khoâng troán khoûi ñöôïc luaân hoài.” (1)

Thöôøng goïi laø Nguõ gia, goàm caùc toâng Laâm Teá, Quy Ngöôõng, Taøo Ñoäng, Vaân Moân vaø Phaùp Nhaõn.

Chö kinh chæ quy Tònh ñoä vaên Tònh ñoä giaùo moân nhö Haèng haø sa, löôïc daãn soå taéc dó phaù nghi giaû. Ñaïi Voâ Löôïng Thoï kinh vaân: Phaät caùo Di-laëc: Ö thöû theá giôùi höõu thaát baùch nhò thaäp öùc baát thoái Boà Taùt, vaõng sanh Cöïc Laïc quoác ñoä. Chö tieåu haïnh Boà Taùt baát khaû xöng keá, giai ñaéc vaõng sanh. Höïu baát ñaõn ngaõ quoác, naõi chí thaäp

298

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

299

十方世界無量大菩薩眾盡念阿彌陀佛，願生阿彌陀佛國土。

phöông theá giôùi, voâ löôïng ñaïi Boà Taùt chuùng taän nieäm A-di-

彌陀經云。若有善男子，善女人，聞說阿彌

vaên thuyeát A-di-ñaø Phaät, chaáp trì danh hieäu. Dó xöng danh

陀佛，執持名號。以稱名故，諸罪消滅。其人

coá chö toäi tieâu dieät. Kyø nhaân laâm maïng chung thôøi, töùc ñaéc

臨命終時，卽得往生阿彌陀佛極樂國土。釋迦佛云。汝等皆當信受我語，及諸佛所說。若有眾生聞是說者，應當發願生彼國土。

ñaø Phaät, nguyeän sanh A-di-ñaø Phaät quoác ñoä. Di-ñaø kinh vaân: Nhöôïc höõu thieän nam töû, thieän nöõ nhaân,

vaõng sanh A-di-ñaø Phaät Cöïc Laïc quoác ñoä. Thích-ca Phaät vaân: Nhöõ ñaúng giai ñöông tín thoï ngaõ ngöõ, caäp chö Phaät sôû thuyeát. Nhöôïc höõu chuùng sanh vaên thò thuyeát giaû, öng ñöông phaùt nguyeän sanh bæ quoác ñoä. Thaäp Luïc Quaùn kinh vaân: Nhöôïc thieän nam töû caäp thieän

十六觀經云。若善男子，及善女人，但聞

nöõ nhaân, ñaõn vaên Phaät danh, nhò Boà Taùt danh, tröø voâ löôïng

佛名，二菩薩名，除無量劫生死之罪，何况憶

kieáp sanh töû chi toäi, haø huoáng öùc nieäm. Nieäm Nam-moâ A-

念。念南無阿彌陀佛一聲，滅八十億劫生死重罪。若念佛者，當知此人，是人中芬陀利華。觀世音菩薩，大勢至菩薩，爲其勝有。藥王菩薩本事品云。聞是經典，如說修

di-ñaø Phaät nhaát thanh dieät baùt thaäp öùc kieáp sanh töû troïng toäi. Nhöôïc nieäm Phaät giaû, ñöông tri thöû nhaân thò nhaân trung phaân-ñaø-lî hoa. Quaùn Theá AÂm Boà Taùt, Ñaïi Theá Chí Boà Taùt, vi kyø thaéng höõu. Döôïc Vöông Boà Taùt Boån Söï phaåm vaân: Vaên thò kinh ñieån, nhö thuyeát tu haønh. Ö thöû maïng chung, töùc vaõng An

行，於此命終卽往安樂世界。阿彌陀佛，大菩

Laïc theá giôùi, A-di-ñaø Phaät, ñaïi Boà Taùt chuùng vi nhieãu truï

薩眾圍繞住處。生蓮華中寶座之上。不復爲

xöù, sanh lieân hoa trung, baûo toøa chi thöôïng. Baát phuïc vi

貪欲所惱，亦復不爲瞋恚愚癡所惱，亦復不爲憍慢嫉妒諸垢所惱。得菩薩神通，無生法忍。大智度論云。佛是無上法王，諸大菩薩以爲法臣。諸臣所尊重者，唯佛法王也。有諸

tham duïc sôû naõo, dieäc phuïc baát vi saân nhueá ngu si sôû naõo, dieäc phuïc baát vi kieâu maïn taät ñoá chö caáu sôû naõo. Ñaéc Boà Taùt thaàn thoâng, voâ sanh phaùp nhaãn. Ñaïi Trí Ñoä luaän vaân: Phaät thò voâ thöôïng Phaùp vöông, chö ñaïi Boà Taùt dó vi Phaùp thaàn. Chö thaàn sôû toân troïng giaû, duy Phaät Phaùp Vöông daõ. Höõu chö Boà Taùt töï nieäm, vaõng

300

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

菩薩自念往昔謗般若，墮惡道受無量苦，復經無量劫來，雖修餘行，不能得出苦海，後遇善知識教我念阿彌陀佛，卽得滅除罪障，超生淨土。

QUYEÅN THÖÔÏNG

301

tích baùng Baùt-nhaõ, ñoïa aùc ñaïo thoï voâ löôïng khoå, phuïc kinh voâ löôïng kieáp lai, tuy tu dö haïnh, baát naêng ñaéc xuaát khoå haûi, haäu ngoä thieän tri thöùc giaùo ngaõ nieäm A-di-ñaø Phaät, töùc ñaéc dieät tröø toäi chöôùng, sieâu sanh Tònh ñoä. Ngaõ kim öng ñöông leã taï A-di-ñaø Phaät. Haø dó coá? Phuï

我今應當禮謝阿彌陀佛。何以故。父母親友，人天王等，不能度我，出離苦海。唯阿彌陀佛願力攝受，是以得出苦海。偈云。若人願作佛，心念阿彌陀。即得為現身，故我歸命禮。

maãu thaân höõu, nhaân thieân vöông ñaúng, baát naêng ñoä ngaõ, xuaát ly khoå haûi. Duy A-di-ñaø Phaät nguyeän löïc tieáp thoï, thò dó ñaéc xuaát khoå haûi. Keä vaân: Nhöôïc nhaân nguyeän taùc Phaät. Taâm nieäm A-di-ñaø, Töùc ñaéc vi hieän thaân, Coá ngaõ quy maïng leã. Höïu vaân: Phaät theá nhaát laõo nhaân caàu xuaát gia, Xaù-lî-

又云。佛世一老人求出家，舍利弗不許。佛觀此人，曩劫採樵爲虎所逼，上樹失聲念南無佛。有此微善遇佛得度，獲羅漢果。吁，一稱其名，尙得解脫，况終身念佛乎。

phaát baát höùa. Phaät quaùn thöû nhaân, naüng kieáp thaùi tieàu vi

蓮宗寶鑑云。恒河沙數眾如來，彌陀第一。十方微塵諸佛刹，極樂是歸。深信極樂，眞解脫之妙門。諦想彌陀，實眾生之慈父。

Lieân Toâng Baûo Giaùm vaân: Haèng haø sa soá chuùng Nhö Lai, Di-ñaø ñeä nhaát. Thaäp phöông vi traàn chö Phaät saùt, Cöïc

是以一念興而萬靈知，信心生而諸佛現。纔稱

nhaát nieäm höng nhi vaïn linh tri, tín taâm sanh nhi chö Phaät

hoå sôû böùc, thöôïng thoï thaát thanh nieäm Nam-moâ Phaät. Höõu thöû vi thieän, ngoä Phaät ñaéc ñoä, hoaïch La-haùn quaû. Hoâ nhaát xöng kyø danh, thöôïng ñaéc giaûi thoaùt, huoáng chung thaân nieäm Phaät hoà?

Laïc thò quy. Thaâm tín Cöïc Laïc, chaân giaûi thoaùt chi dieäu moân. Ñeá töôûng Di-ñaø, thaät chuùng sanh chi töø phuï. Thò dó

302

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

寶號，以投種於蓮胎。一發菩提，卽標名於金地。有緣斯遇，自悟自修。淺信不持，大愚大錯。堪歎時逢末代，多有邪見迷流。貶淨業爲權乘。唾誦持爲麤行。豈非耽溺火宅，自甘永劫之沈輪。悖悷慈親，深痛一生之虛喪須信，匪憑他力，截業惑以無由。不遇此

QUYEÅN THÖÔÏNG

303

hieän. Taøi xöng baûo hieäu, dó ñaàu chuûng ö lieân thai. Nhaát phaùt Boà-ñeà, töùc phieâu danh ö kim ñòa. Höõu duyeân tö ngoä, töï ngoä töï tu. Thieån tín baát trì, ñaïi ngu ñaïi thoá. Kham thaùn thôøi phuøng maït ñaïi, ña höõu taø kieán meâ löu. Bieám tònh nghieäp vi quyeàn thöøa. Thoùa tuïng trì vi thoâ haïnh. Khôûi phi ñam nòch hoûa traïch, töï cam vónh kieáp chi traàm luaân. Boäi leä töø thaân, thaân thoáng nhaát sanh chi hö taùng. Tu tín phæ baèng tha löïc, tieät nghieäp hoaëc dó voâ do. Baát

門，脫生死而無路。是則輕者，全是自輕，毀

ngoä thöû moân, thoaùt sanh töû nhi voâ loä. Thò taéc khinh giaû,

者，還成自毀。妄情易習，正法難聞。輪轉三

toaøn thò töï khinh. Huûy giaû, hoaøn thaønh töï huûy. Voïng tình dò

惡道中，長劫不得出離。

taäp. Chaùnh phaùp nan vaên. Luaân chuyeån tam aùc ñaïo trung, tröôøng kieáp baát ñaéc xuaát ly.

淨土境觀要門云。夫淨土法門者，乃末世

Tònh ñoä Caûnh Quaùn Yeáu Moân vaân: Phuø Tònh ñoä phaùp

眾生，出生死之要路，截苦海之舟航。一生彼

moân giaû, naõi maït theá chuùng sanh xuaát sanh töû chi yeáu loä,

處，永毋無退轉。以金色身，飛行自在，衣食

tieät khoå haûi chi chaâu haøng. Nhaát sanh bæ xöù, vónh voâ thoái

自然，得見佛聞法，速入聖未。

chuyeån. Dó kim saéc thaân, phi haønh töï taïi, y thöïc töï nhieân. Ñaéc kieán Phaät vaên phaùp, toác nhaäp thaùnh vò.

無虎狼獅子，蚊蝱蚤蝨之所逼惱。無雷霆

Voâ hoå lang sö töû, maân manh taûo saét chi sôû böùc naõo. Voâ

風雨寒熱饑渴之所煎熬。蓮華化生，夀命無

loâi ñình phong vuõ haøn nhieät cô khaùt chi sôû tieân ngao. Lieân

量。旣無生老病死等苦，是爲極樂世界。故我釋迦如來，欲令此土在迷眾生出離眾苦，開折伏之門。彌陀慈父示攝受之路。所

hoa hoùa sanh, thoï maïng voâ löôïng. Kyù voâ sanh laõo beänh töû ñaúng khoå, thò vi Cöïc Laïc theá giôùi. Coá ngaõ Thích-ca Nhö Lai, duïc linh thöû ñoä taïi meâ chuùng sanh xuaát ly chuùng khoå, khai chieát phuïc chi moân. Di-ñaø töø

304

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

以苦口丁寧，仟偏讚淨土，普勸往生，良由於此。是故聖賢道俗，念佛往生者，不可勝數。但下劣凡夫，耽著塵勞，不求出離，甘心流浪生死，深可痛傷。安樂集云。能念阿彌陀佛，卽斷一切業障，得生淨土。何則。譬如有人用獅子筋爲琴絃，其聲一奏，一切餘絃悉斷。若人於菩提心中，能念阿彌陀佛，一切煩惱重障皆悉斷滅。亦如有人，取牛羊驢馬諸乳，置一器中。若將獅子乳一滴投之，一切諸乳悉化爲水。若人於菩提心中，能念阿彌陀佛，一切惡魔諸障自然消滅，得生淨土矣。决疑論云。人身難得，淨土易生。何以故。五戒不持，人天路絶。五戒清淨，方得爲人。况以五戒難持，亦無願力攝受。此所謂人身難得也。修淨土者，未必持戒全與不全。但念阿彌陀佛名號，縱有罪業亦許懺悔。臨命終時，阿彌陀佛，觀音，勢至，清淨海眾，各有願力，共來接引攝受。此所謂淨土易生也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

305

phuï, thò nhieáp thoï chi loä. Sôû dó khoå khaåu ñinh ninh, thieân taùn Tònh ñoä, phoå khuyeán vaõng sanh, löông do ö thöû. Thò coá thaùnh hieàn ñaïo tuïc, nieäm Phaät vaõng sanh giaû, baát khaû thaéng soá. Ñaõn haï lieät phaøm phu, ñam tröôùc traàn lao, baát caàu xuaát ly, cam taâm löu laõng sanh töû, thaâm khaû thoáng thöông. An Laïc taäp vaân: Naêng nieäm A-di-ñaø Phaät, töùc ñoaïn nhaát thieát nghieäp chöôùng, vaõng sanh Tònh ñoä. Haø taéc? Thí nhö höõu nhaân duïng sö töû caân vi caàm huyeàn, kyø thanh nhaát taáu, nhaát thieát dö huyeàn taát ñoaïn. Nhöôïc nhaân ö Boà-ñeà taâm trung, naêng nieäm A-di-ñaø Phaät, nhaát thieát phieàn naõo troïng chöôùng giai taát ñoaïn dieät. Dieäc nhö höõu nhaân, thuû ngöu döông lö maõ chö nhuõ, trí nhaát khí trung. Nhöôïc töông sö töû nhuõ nhaát tích ñaàu chi, nhaát thieát chö nhuõ taát hoùa vi thuûy. Nhöôïc nhaân ö Boà-ñeà taâm trung, naêng nieäm A-di-ñaø Phaät, nhaát thieát aùc ma chö chöôùng, töï nhieân tieâu dieät, ñaéc sanh Tònh ñoä hyõ. Quyeát nghi luaän vaân: Nhaân thaân nan ñaéc, Tònh ñoä dò sanh. Haø dó coá? Nguõ giôùi baát trì, nhaân thieân loä tuyeät. Nguõ giôùi thanh tònh, phöông ñaéc vi nhaân. Huoáng dó nguõ giôùi nan trì, dieäc voâ nguyeän löïc nhieáp thoï. Thöû sôû vò nhaân thaân nan ñaéc daõ. Tu Tònh ñoä giaû vò taát trì giôùi toaøn döõ baát toaøn. Ñaõn nieäm A-di-ñaø Phaät danh hieäu, tuùng höõu toäi nghieäp dieäc höùa saùm hoái. Laâm maïng chung thôøi, A-di-ñaø Phaät, Quaùn AÂm, Theá Chí, thanh tònh haûi chuùng, caùc höõu nguyeän löïc coäng lai tieáp daãn nhieáp thoï, thöû sôû vò Tònh ñoä dò sanh daõ.

306

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

淨行法門云。懺悔，似勤磨古鏡，旋消歷劫之昏塵。念佛如私遇明君，頓獲他時之拯拔。春夏秋冬之內，行住坐臥之閒，勤思淨土莊嚴，常億阿彌陀佛。如是念佛，則三昧現前，生淨土不須疑矣。大集月藏經云。末法時中，億億眾生起行修道，未有一得者，皆因五濁惡世。雜學難成，唯有念佛一門可通入路。當知自行難圓，他力易就。如劣士附輪王之勢，飛遊四天。凡質假仙藥之功，昇騰三島。實爲易行之道，疾得相應。慈旨丁寧須銘肌骨。寶王論云。欲大海者，已用於百川。念佛名者，必成於三昧。亦猶清珠下於濁水，濁水不得不清。念佛投於亂心，亂心不得不佛。大品經云。若人散心念佛，亦得離苦，其福不盡。况定意念佛也。上至一心不亂，下至十念成功。法華經云。若人散亂心，入於塔廟中，

QUYEÅN THÖÔÏNG

307

Tònh Haïnh Phaùp moân vaân: Saùm hoái, töï caàn ma coå kính, trieàn tieâu lòch kieáp chi hoân traàn. Nieäm Phaät, nhö tö ngoä minh quaân, ñoán hoaïch tha thôøi chi chöûng baït. Xuaân haï thu ñoâng chi noäi, haønh truï toïa ngoïa chi gian, caàn tö Tònh ñoä trang nghieâm, thöôøng öùc A-di-ñaø Phaät. Nhö thò nieäm Phaät, taéc Tam-muoäi hieän tieàn, sanh Tònh ñoä baát tu nghi hyõ. Ñaïi Taäp Nguyeät Taïng kinh vaân: Maït phaùp thôøi trung, öùc öùc chuùng sanh khôûi haønh tu ñaïo, vò höõu nhaát ñaéc giaû, giai nhaân nguõ tröôïc aùc theá. Taïp hoïc nan thaønh, duy höõu nieäm Phaät nhaát moân, khaû thoâng nhaäp loä. Ñöông tri töï haønh nan vieân, tha löïc dò töïu. Nhö lieät só phuï luaân vöông chi theá, phi du töù thieân. Phaøm chaát giaû tieân döôïc chi coâng, thaêng ñaèng tam ñaûo. Thaät vi dò haønh chi ñaïo, taät ñaéc töông öng. Töø chæ ñinh ninh, tu minh cô coát. Baûo Vöông luaän vaân: Duïc ñaïi haûi giaû dó duïng ö baùch xuyeân. Nieäm Phaät danh giaû, taát thaønh ö Tam-muoäi. Dieäc du thanh chaâu haï ö tröôïc thuûy, tröôïc thuûy baát ñaéc baát thanh. Nieäm Phaät ñaàu ö loaïn taâm, loaïn taâm baát ñaéc baát Phaät. Ñaïi Phaåm kinh vaân: Nhöôïc nhaân taùn taâm nieäm Phaät, dieäc ñaéc ly khoå, kyø phöôùc baát taän. Huoáng ñònh yù nieäm Phaät daõ. Thöôïng chí nhaát taâm baát loaïn, haï chí thaäp nieäm thaønh coâng. Phaùp Hoa kinh vaân: Nhöôïc nhaân taùn loaïn taâm. Nhaäp ö thaùp mieáu trung.

308

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一稱南無佛，皆以成佛道。

QUYEÅN THÖÔÏNG

309

Nhaát xöng Nam-moâ Phaät. Giai dó thaønh Phaät ñaïo. Höïu vaân:

又云。佛名聞十方，廣饒益眾生。一切具善根，以助無上心。華嚴經云。一切威儀中，常念佛功德。晝夜無暫斷，如是業應作。

Phaät danh vaên thaäp phöông. Quaûng nhieâu ích chuùng sanh. Nhaát thieát cuï thieän caên. Dó trôï voâ thöôïng taâm. Hoa Nghieâm kinh vaân: Nhaát thieát oai nghi trung. Thöôøng nieäm Phaät coâng ñöùc. Truù daï voâ taïm ñoaïn. Nhö thò nghieäp öng taùc. Höïu vaân:

又云。寧受地獄苦，得聞諸佛名。不受無量樂，而不聞佛名。

Ninh thoï ñòa nguïc khoå. Ñaéc vaên chö Phaät danh. Baát thoï voâ löôïng laïc. Nhi baát vaên Phaät danh. Baûo Tích kinh vaân: Tha phöông chuùng sanh, vaên A-di-

寶積經云。他方眾生聞阿彌陀如來名，乃至能發一念，淨信歡喜愛樂。所有善根回向願

ñaø Nhö Lai danh, naõi chí naêng phaùt nhaát nieäm, tònh tín

生彼國者，隨願往生，得不退轉，直至成佛。

tröïc chí thaønh Phaät.

hoan hyû aùi nhaïo. Sôû höõu thieän caên hoài höôùng nguyeän sanh bæ quoác giaû, tuøy nguyeän vaõng sanh, ñaéc baát thoái chuyeån,

310

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

正法難聞品云。佛說世閒人民，得聞阿彌陀佛名號，若慈心喜悅，至意清淨，毛髮聳然，淚卽出者。皆是累世常行佛道，或他方佛所行菩薩道，故非凡人也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

311

Chaùnh phaùp nan vaên phaåm vaân: Phaät thuyeát theá gian nhaân daân, ñaéc vaên A-di-ñaø Phaät danh hieäu, nhöôïc töø taâm hyû duyeät, chí yù thanh tònh, mao phaùt tuûng nhieân, leä töùc xuaát giaû. Giai thò luõy theá thöôøng haønh Phaät ñaïo, hoaëc tha phöông Phaät sôû haønh Boà Taùt ñaïo, coá phi phaøm nhaân daõ.

若不信佛語者，不信念佛者，不信往生者，

Nhöôïc baát tín Phaät ngöõ giaû, baát tín nieäm Phaät giaû, baát

皆從惡道中來，餘殃未盡，愚癡不解，未當解脫。

tín vaõng sanh giaû, giai tuøng aùc ñaïo trung lai, dö öông vò

多有菩薩欲聞此經而不得聞。若得聞者，於無上道永不退轉。故當信受持念，如說修行。

Ña höõu Boà Taùt, duïc vaên thöû kinh nhi baát ñaéc vaên. Nhöôïc

今爲汝等說此大法，令見阿彌陀佛及其國土。我以哀愍眾生特畱此法。偈曰。

taän, ngu si baát giaûi, vò ñöông giaûi thoaùt.

ñaéc vaên giaû, ö voâ thöôïng ñaïo, vónh baát thoái chuyeån. Coá ñöông tín thoï trì nieäm, nhö thuyeát tu haønh. Kim vò nhöõ ñaúng thuyeát thöû ñaïi phaùp, linh kieán A-di-ñaø Phaät caäp kyø quoác ñoä. Ngaõ dó ai maãn chuùng sanh, ñaëc löu thöû phaùp. Keä vieát:

若不往昔修福慧於此正法不能聞已曾供養諸如來故有因緣聞此義。彼佛剎樂無邊際，唯佛與佛乃能知。聲聞緣覺滿世閒，

Nhöôïc baát truï tích tu phöôùc hueä, Ö thöû chaùnh phaùp baát naêng vaên. Dó taèng khaâm phuïng chö Nhö Lai, Coá höõu nhaân duyeân vaên thöû nghóa. Bæ Phaät saùt laïc voâ bieân teá, Duy Phaät döõ Phaät naõi naêng tri. Thanh vaên, Duyeân giaùc maõn theá gian,

312

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

盡其神智莫能測。大聖法王宣妙法，濟度一切脫沈淪。

Taän kyø thaàn trí maïc naêng traéc.

若有受持揚說者，眞是菩提殊勝友。

Nhöôïc höõu thoï trì döông thuyeát giaû,

佛說此經以，爾時菩薩，聲聞，天龍八部咸皆歡悅，信受奉行。

17. Caùc kinh höôùng veà Tònh ñoä(1)

aùc kinh daïy veà Tònh ñoä nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, nay chæ löôïc noùi ra ñaây moät soá ñeå phaù boû loøng nghi. Trong kinh Ñaïi Voâ Löôïng Thoï,(2) ñöùc Phaät baûo ngaøi Dilaëc raèng: ÔÛ theá giôùi Ta-baø coù baûy traêm hai möôi öùc Boà Taùt ôû ñòa vò khoâng coøn thoái chuyeån sanh veà theá giôùi Cöïc Laïc. Soá Boà Taùt ôû ñòa vò thaáp hôn thì nhieàu khoâng keå xieát, cuõng ñeàu ñöôïc vaõng sanh. Khoâng rieâng gì theá giôùi Ta-baø naøy, cho ñeán caùc theá giôùi trong khaép möôøi phöông cuõng coù voâ (1)

QUYEÅN THÖÔÏNG

Baøi tröôùc noùi vieäc chö Toå chæ daïy ñöôøng veà Tònh ñoä. Tieáp theo, baøi naøy giaûng theâm raèng caùc kinh cuõng thöôøng daïy veà Tònh ñoä cuûa ñöùc Phaät A-diñaø, khuyeân ngöôøi phaùt nguyeän sanh veà nôi ñoù. (2) Ñaïi Voâ Löôïng Thoï Kinh: Töùc kinh Voâ Löôïng Thoï,nhöng thöôøng goïi laø Ñaïi Voâ Löôïng Thoï ñeå phaân bieät vôùi kinh A-di-ñaø. Caû 2 baûn kinh naøy ñeàu daïy veà ñöùc Phaät A-di-ñaø vaø nguyeän löïc tieáp daãn cuûa ngaøi, nhöng kinh A-di-ñaø ngaén hôn nhieàu so vôùi kinh Voâ Löôïng Thoï, neân goïi laø Ñaïi Voâ Löôïng Thoï ñeå phaân bieät.

313

Ñaïi thaùnh Phaùp Vöông tuyeân dieäu phaùp, Teá ñoä nhaát thieát thoaùt traàm luaân.

Chaân thò Boà-ñeà thuø thaéng höõu. Phaät thuyeát thöû kinh dó, nhó thôøi Boà Taùt, Thanh vaên, thieân long baùt boä haøm giai hoan duyeät tín thoï phuïng haønh.

soá caùc vò Ñaïi Boà Taùt ñeàu nieäm Phaät A-di-ñaø, phaùt nguyeän vaõng sanh veà coõi Phaät aáy. Kinh A-di-ñaø daïy raèng, neáu nhöõng keû nam, ngöôøi nöõ coù loøng laønh, nghe giaûng noùi veà Phaät A-di-ñaø, beøn chuyeân taâm nieäm danh hieäu ngaøi. Nhôø nieäm danh hieäu Phaät neân caùc toäi nghieäp ñeàu dieät heát. Ngöôøi aáy khi laâm chung lieàn ñöôïc sanh veà coõi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Cuõng trong kinh A-di-ñaø, ñöùc Phaät Thích-ca daïy raèng: Heát thaûy caùc oâng ñeàu neân tin theo lôøi daïy cuûa ta vaø chö Phaät. Nhöõng chuùng sanh naøo ñöôïc nghe phaùp naøy, neân phaùt nguyeän sanh veà theá giôùi cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Kinh Thaäp luïc quaùn(1) daïy raèng: Neáu keû nam, ngöôøi nöõ coù loøng laønh, chæ caàn nghe danh hieäu Phaät vaø hai vò Boà Taùt(2) ñaõ coù theå tröø döùt ñöôïc toäi nghieäp trong voâ soá kieáp (1) (2)

Töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät. Chæ ñöùc Phaät A-di-ñaø vaø 2 vò Boà Taùt laø Quaùn Theá AÂm, Ñaïi Theá Chí.

314

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

sanh töû, huoáng chi laø nhôù töôûng, thöôøng nieäm. Nieäm moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät coù theå tröø ñöôïc nhöõng toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû. Neáu coù ngöôøi nieäm Phaät thì neân bieát raèng ngöôøi aáy laø ñoùa hoa phaân-ñaø-lî(1) trong coõi ngöôøi, laø baïn toát cuûa caùc vò Boà Taùt Quaùn Theá AÂm vaø Ñaïi Theá Chí. Kinh Dieäu phaùp Lieân hoa, phaåm Döôïc vöông Boà Taùt Boån söï daïy raèng: Ngöôøi naøo nghe ñöôïc kinh naøy, theo nhö lôøi daïy maø tu haønh, ñeán khi maïng chung lieàn ñeán coõi theá giôùi An Laïc cuûa Phaät A-di-ñaø, hoùa sanh trong hoa sen, ngoài treân toøa baùu, coù caùc vò Ñaïi Boà Taùt vaây quanh. Ngöôøi aáy chaúng coøn bò caùc taâm tham lam, saân haän, ngu si laøm cho khoå naõo, cuõng khoâng coøn bò nhöõng söï xaáu xa cuûa loøng töï cao, ngaõ maïn, ganh gheùt, ñoá kî laøm cho khoå naõo, ñaït ñöôïc caùc pheùp thaàn thoâng cuûa haøng Boà Taùt vaø chöùng ñaéc Voâ sanh Phaùp nhaãn.(2) Luaän Ñaïi trí ñoä daïy raèng: Ñöùc Phaät laø baäc Phaùp vöông cao caû nhaát, chö Ñaïi Boà Taùt laø nhöõng beà toâi trong Chaùnh phaùp cuûa ngaøi. Nhöõng beà toâi naøy chæ toân troïng duy nhaát baäc Phaùp vöông laø ñöùc Phaät maø thoâi. Coù nhöõng vò Boà Taùt töï nhôù laïi thuôû xöa, vì cheâ bai phaùp Baùt-nhaõ neân ñoïa vaøo caùc ñöôøng aùc, chòu voâ soá noãi khoå. Laïi traûi qua voâ soá kieáp tu taäp caùc haïnh khaùc(3) nhöng cuõng khoâng theå thoaùt khoûi bieån khoå. Sau nhôø gaëp baäc thieän tri thöùc daïy cho phaùp (1)

Phaân-ñaø-lî: töùc laø loaïi hoa sen maøu traéng raát ít coù, neân cuõng goïi laø hoa hy höõu (hoa ít coù). Laïi vì hoa aáy raát lôùn, raát thôm, coù caû traêm caùnh neân cuõng goïi laø hoa baùch dieäp. (2) Voâ sanh Phaùp nhaãn: Phaùp nhaãn nhuïc cuûa haøng Boà Taùt do chöùng ñaéc ñöôïc lyù voâ sanh, khoâng thaáy coù caùc höõu tình gaây haïi cho mình. Boà Taùt chöùng ñaéc phaùp nhaãn naøy thì taâm bình ñaúng khoâng phaân bieät ñoái vôùi taát caû chuùng sanh. (3) Nghóa laø ngoaøi phaùp moân nieäm Phaät.

QUYEÅN THÖÔÏNG

315

nieäm Phaät A-di-ñaø, lieàn ñöôïc döùt tröø toäi chöôùng, sanh veà Tònh ñoä. Nay ta neân leã taï ñöùc Phaät A-di-ñaø. Vì sao vaäy? Vì taát caû cha meï, thaân quyeán, baïn beø, cho ñeán caùc baäc vua chuùa trong coõi trôøi, ngöôøi cuõng khoâng ai coù theå cöùu ñoä ta thoaùt khoûi bieån khoå. Chæ coù ñöùc Phaät A-di-ñaø duøng nguyeän löïc maø tieáp nhaän, nhôø ñoù ta môùi ñöôïc thoaùt khoûi bieån khoå. Neân coù keä raèng: Neáu ai muoán thaønh Phaät, Haõy nieäm A-di-ñaø, Ngay ñôøi naøy toaïi nguyeän, Neân cuùi ñaàu kính leã. Laïi cuõng daïy raèng: “Thôøi Phaät coøn taïi theá, coù moät oâng giaø xin xuaát gia, ngaøi Xaù-lî-phaát khoâng thuaän cho. Ñöùc Phaät quaùn xeùt thaáy ngöôøi aáy trong kieáp tröôùc khi ñi kieám cuûi treân röøng bò coïp ñuoåi, chaïy leo leân caây, sôï quaù neân nieäm Nam-moâ Phaät khoâng thaønh tieáng. Nhôø vieäc laønh nhoû nhoi aáy maø sau ñöôïc gaëp Phaät, ñöôïc cöùu ñoä vaø ñaéc quaû A-la-haùn. OÂi! Chæ moät laàn xöng danh hieäu Phaät maø coøn ñöôïc giaûi thoaùt, huoáng chi laø troïn ñôøi nieäm Phaät? Saùch Lieân toâng baûo giaùm cheùp raèng: Trong voâ soá ñöùc Nhö Lai nhieàu nhö caùt soâng Haèng, ñöùc A-di-ñaø laø baäc nhaát; trong voâ soá coõi Phaät möôøi phöông nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, coõi Cöïc Laïc laø nôi höôùng veà. Vöõng tin vaøo coõi Cöïc Laïc laø phaùp moân giaûi thoaùt chaân chaùnh, nhieäm maàu; xeùt kyõ veà ñöùc A-di-ñaø thaät laø baäc cha laønh cuûa taát caû chuùng sanh. Vì theá, moät nieäm khôûi leân maø thaàn linh ñeàu bieát, loøng tin sanh ra maø chö Phaät ñeàu hieän. Vöøa xöng nieäm

316

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

danh hieäu Phaät laø ñaõ gieo haït gioáng vaøo thai trong hoa sen;(1) moät khi phaùt taâm Boà-ñeà laø ñaõ neâu teân nôi coõi ñaát vaøng.(2) Nhôø coù duyeân laønh môùi ñöôïc gaëp, töï mình hieåu ra, töï mình tu taäp. Nhöõng ai loøng tin caïn côït khoâng theå tin nhaän phaùp naøy, thaät raát ngu si, laàm laïc; chæ bieát than vaõn raèng gaëp thôøi maït phaùp, quaù nhieàu nhöõng caùch hieåu sai laàm, taø vaïy, cheâ boû phaùp Tònh nghieäp, cho ñoù laø pheùp quyeàn bieán taïm duøng, khinh reû söï trì tuïng, cho ñoù laø vieäc laøm thoâ thieån. Nhö vaäy haù chaúng phaûi laø chìm ñaém trong caên nhaø ñang boác chaùy,(3) töï mình cam chòu maõi maõi troâi laên; laøm traùi lôøi Phaät daïy, phaûi chòu khoå ñau maø uoång phí maát moät ñôøi ñoù sao? Haõy tin raèng: neáu khoâng nöông nhôø söùc Phaät,(4) khoâng theå döùt tröø nghieäp löïc; khoâng gaëp ñöôïc phaùp moân naøy,(5) khoâng coù ñöôøng naøo vöôït thoaùt khoûi sanh töû. Cho neân nhöõng keû khinh reû, cheâ boû phaùp moân naøy laø töï khinh reû, cheâ boû chính baûn thaân mình. Nhöõng vieäc sai laàm raát deã huaân taäp, giaùo phaùp chaân chaùnh raát khoù ñöôïc nghe. Vì theá phaûi troâi laên maõi maõi trong ba ñöôøng aùc, nhieàu kieáp khoâng theå thoaùt ra! Saùch Tònh ñoä caûnh quaùn yeáu moân daïy raèng: Phaùp moân Tònh ñoä chính laø con ñöôøng thoaùt ra khoûi sanh töû cuûa (1)

Thai trong hoa sen: ngöôøi vaõng sanh veà coõi Cöïc Laïc khoâng sanh ra töø baøo thai trong buïng meï maø sanh töø hoa sen, neân goïi laø thai trong hoa sen (lieân thai). (2) Coõi ñaát vaøng: chæ coõi theá giôùi Cöïc Laïc, vì Phaät daïy raèng coõi aáy ñaát ñai baèng vaøng roøng, neân goïi laø coõi ñaát vaøng (3) Caên nhaø ñang boác chaùy: Laáy yù trong kinh Phaùp hoa, Phaät daïy raèng ba coõi nhö caên nhaø ñang boác chaùy (Tam giôùi nhö hoûa traïch), yù noùi ñeán söï khaån thieát phaûi tu haønh thoaùt ly sanh töû. (4) Nguyeân vaên duøng tha löïc, chæ söùc hoä trì, nhieáp thoï cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. (5) Töùc phaùp moân nieäm Phaät.

QUYEÅN THÖÔÏNG

317

chuùng sanh thôøi maït phaùp, laø con thuyeàn vöõng vaøng ñeå vöôït qua bieån khoå. Moät khi ñöôïc sanh veà Cöïc Laïc thì maõi maõi khoâng coøn thoái chuyeån, ñöôïc thaân maøu vaøng roøng, bay ñi töï taïi, vieäc aên maëc töï nhieân coù ñuû, ñöôïc thaáy Phaät, nghe phaùp, mau choùng chöùng ñaéc Thaùnh quaû. ÔÛ ñoù khoâng coù bò quaáy roái bôûi coïp, soùi, sö töû, muoãi, ruoài, saâu boï; khoâng bò khoå vì saám seùt, gioù möa, laïnh, noùng, ñoùi, khaùt. Hoùa sanh töø hoa sen, tuoåi thoï voâ löôïng. Khoâng coù moïi noãi khoå sanh, giaø, beänh, cheát, neân goïi laø theá giôùi Cöïc laïc. Cho neân, ñöùc Thích-ca Nhö Lai vì muoán chuùng sanh meâ muoäi ôû coõi naøy ñöôïc thoaùt khoå môùi chæ baøy phaùp moân ñoái trò. Ñöùc cha laønh A-di-ñaø laïi chæ cho con ñöôøng tieáp daãn. Vì theá môùi khoå coâng moûi mieäng ngôïi khen nghieâng veà Tònh ñoä, roäng khuyeân moïi ngöôøi phaùt nguyeän vaõng sanh, nguyeân do laø nhö theá. Vì theá, caùc baäc hieàn thaùnh, keû taêng ngöôøi tuïc, nhôø nieäm Phaät maø ñöôïc vaõng sanh soá nhieàu khoâng keå xieát. Chæ vì keû phaøm phu heøn keùm, ñaém say vöôùng maéc nôi traàn tuïc, chaúng caàu ra khoûi, cam chòu troâi giaït trong sanh töû, thaät ñaùng thöông laém thay! Saùch An Laïc taäp daïy raèng: Neáu coù theå nieäm Phaät Adi-ñaø thì döùt heát nghieäp chöôùng, sanh veà Tònh ñoä. Vì sao vaäy? Ví nhö coù ngöôøi duøng gaân con sö töû laøm daây ñaøn, tieáng ñaøn aáy vöøa khaûy leân thì aâm thanh cuûa nhöõng caây ñaøn khaùc ñeàu phaûi döùt. Neáu ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, thöôøng nieäm Phaät A-di-ñaø thì heát thaûy nghieäp chöôùng phieàn naõo naëng neà ñeàu phaûi döùt.

318

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Laïi cuõng nhö coù ngöôøi duøng caùc loaïi söõa boø, söõa deâ, söõa löøa, söõa ngöïa cho vaøo trong moät caùi cheùn. Neáu laïi cho vaøo ñoù chæ moät gioït söõa sö töû thì caùc loaïi söõa kia ñeàu hoùa thaønh nöôùc laõ. Neáu coù ai phaùt taâm Boà-ñeà, thöôøng nieäm Phaät A-di-ñaø thì heát thaûy nhöõng ma chöôùng xaáu aùc ñeàu töï nhieân tieâu dieät, ñöôïc sanh veà Tònh ñoä. Trong luaän Quyeát nghi daïy raèng: Thaân ngöôøi khoù ñöôïc, Tònh ñoä deã sanh veà. Vì sao vaäy? Neáu khoâng giöõ ñöôïc naêm giôùi thì khoâng theå sanh trong hai coõi trôøi, ngöôøi. Naêm giôùi coù giöõ gìn trong saïch môùi ñöôïc sanh ra laøm ngöôøi. Nhöng naêm giôùi thaät khoù giöõ troïn, laïi khoâng coù nguyeän löïc daét daãn, cho neân noùi raèng thaân ngöôøi khoù ñöôïc. Ngöôøi tu phaùp Tònh ñoä, chöa noùi ñeán vieäc giöõ giôùi coù ñöôïc troïn veïn hay khoâng, chæ caàn nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø thì duø ñang mang toäi nghieäp cuõng coù theå saùm hoái. Ñeán khi laâm chung, ñöùc Phaät A-di-ñaø cuøng caùc vò Quaùn AÂm, Theá Chí vaø voâ soá thaùnh chuùng ñeàu coù nguyeän löïc neân cuøng hieän ñeán tieáp ñoä, daãn daét, cho neân noùi raèng Tònh ñoä deã sanh veà. Trong Tònh haïnh Phaùp moân daïy raèng: Saùm hoái cuõng gioáng nhö sieâng lau chuøi taám göông cuõ, daàn daàn laøm saïch ñi nhöõng buïi baëm baùm töø laâu ngaøy. Nieäm Phaät cuõng gioáng nhö may maén gaëp ñöôïc baäc vua hieàn, töùc thôøi ñöôïc ra tay cöùu vôùt. Suoát boán muøa xuaân, haï, thu, ñoâng, trong nhöõng luùc ñi, ñöùng, naèm, ngoài, thöôøng nghó veà caûnh Tònh ñoä trang nghieâm, thöôøng nhôù töôûng ñöùc Phaät A-di-ñaø. Nieäm Phaät ñöôïc nhö vaäy thì töùc thôøi ñöôïc phaùp Tam-muoäi, vieäc sanh veà Tònh ñoä chaúng caàn phaûi nghi ngôø gì nöõa. Kinh Ñaïi Taäp Nguyeät Taïng daïy raèng: Thôøi maït phaùp, voâ soá chuùng sanh thöïc haønh tu taäp, chöa chaéc ñaõ coù ñöôïc

QUYEÅN THÖÔÏNG

319

moät ngöôøi thaønh töïu. Ñoù ñeàu do nôi coõi ñôøi xaáu aùc coù ñuû naêm söï ueá tröôïc, vieäc hoïc hoûi laãn loän khoù thaønh. Chæ rieâng moät phaùp nieäm Phaät laø coù theå khai thoâng ñöôøng vaøo. Neân bieát raèng, vieäc töï mình laøm thaät khoù troïn veïn, nhôø söùc hoã trôï beân ngoaøi thì deã thaønh töïu. Ví nhö keû heøn keùm nhöng nhôø söùc cuûa baäc Luaân vöông(1) maø coù theå bay leân chôi ôû boán coõi trôøi, nhö keû phaøm tuïc nhôø coù lieàu thuoác tieân maø ñeán ñöôïc mieàn Tam ñaûo.(2) Nhö vaäy thaät laø ñaïo deã thöïc haønh maø mau choùng ñöôïc thaønh töïu. Lôøi laønh ñaõ chæ baøy toû roõ, neân heát loøng khaéc saâu trong xöông thòt. Luaän Baûo vöông(3) daïy raèng: Ngöôøi taém trong bieån caû laø ñaõ duøng nöôùc cuûa traêm soâng; ngöôøi trì nieäm danh hieäu Phaät aét phaûi thaønh töïu Tam-muoäi. Ví nhö haït chaâu quyù coù theå laøm nöôùc laéng trong, khi thaû vaøo trong nöôùc ñuïc, nöôùc aáy khoâng theå khoâng laéng trong. Cuõng vaäy, tieáng nieäm Phaät gieo vaøo taâm taùn loaïn, taâm aáy khoâng theå khoâng coù Phaät. Kinh Ñaïi phaåm daïy raèng: Neáu ngöôøi nieäm Phaät maø taâm taùn loaïn cuõng ñöôïc thoaùt khoå, ñöôïc phöôùc khoâng cuøng. Huoáng chi laø nhöõng ngöôøi nieäm Phaät vôùi taâm an ñònh, treân ñaït möùc nhaát taâm baát loaïn,(4) döôùi cuõng ñöôïc thaäp nieäm thaønh coâng.(5) (1)

Luaân vöông: töùc Chuyeån luaân Thaùnh vöông, vò vua coù nhieàu thaàn löïc nhôø vaøo phöôùc baùu tích tuï nhieàu ñôøi. (2) Tam ñaûo: Ba hoøn ñaûo cuûa caùc vò thaàn tieân, theo nieàm tin cuûa Ñaïo giaùo, ñoù laø ñaûo Boàng Lai, ñaûo Phöông Tröôïng vaø ñaûo Doanh Chaâu. (3) Luaän Baûo vöông: töùc luaän Baûo vöông Tam-muoäi. (4) Nhaát taâm baát loaïn: taâm chuyeân nhaát khoâng coøn baát cöù taïp nieäm naøo, khoâng bò taùn loaïn, chæ chuù taâm duy nhaát vaøo vieäc nieäm Phaät. (5) Thaäp nieäm thaønh coâng: cuõng goïi laø thaäp nieäm thaønh töïu hay thaäp nieäm nghieäp thaønh, chæ tröôøng hôïp nieäm Phaät vôùi taâm töông tuïc, nieäm noái tieáp nieäm, khoâng xen taïp, khoâng roái loaïn, nhôø ñoù maø vöøa ñuû möôøi nieäm ñaõ ñöôïc vaõng sanh, xem nhö thaønh töïu söï nghieäp tu taäp.

320

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Kinh Phaùp hoa daïy raèng: Duø cho taâm taùn loaïn. Böôùc vaøo nôi thaùp mieáu. Xöng nieäm moät hieäu Phaät. Ñeàu ñaõ thaønh Phaät ñaïo. Laïi cuõng daïy raèng: Phaät hieäu vang möôøi phöông. Lôïi ích khaép chuùng sanh. Troïn ñuû moïi caên laønh. Taâm boà-ñeà theâm lôùn. Kinh Hoa nghieâm daïy raèng: Trong taát caû oai nghi,(1) Thöôøng nieäm coâng ñöùc Phaät. Ngaøy ñeâm khoâng taïm döùt. Vieäc nhö theá neân laøm. Laïi cuõng daïy raèng: Thaø chòu khoå ñòa nguïc. Ñöôïc nghe danh hieäu Phaät; Coøn hôn muoân caûnh vui. Khoâng nghe danh hieäu Phaät. Kinh Baûo Tích daïy raèng: Chuùng sanh ôû caùc phöông khaùc ñöôïc nghe danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, chæ caàn coù theå sanh khôûi moät nieàm tin trong saïch, vui veû, öa muoán, coù bao nhieâu vieäc laønh ñaõ laøm ñeàu hoài höôùng phaùt nguyeän (1)

Oai nghi: chæ chung moïi haønh vi, cöû ñoäng cuûa ngöôøi tu taäp, bao goàm caû nhöõng vieäc ñi, ñöùng, naèm, ngoài. Vì moãi moãi ñeàu tuaân theo giôùi luaät neân taïo thaønh oai nghi, khieán ngöôøi khaùc kính phuïc.

QUYEÅN THÖÔÏNG

321

sanh veà coõi Phaät A-di-ñaø, lieàn ñöôïc theo ñuùng yù nguyeän maø vaõng sanh, ñaït ñòa vò khoâng coøn thoái chuyeån, thaúng daàn leân quaû vò Phaät. Trong kinh Ñaïi A-di-ñaø, phaàn Vaên phaùp nhaân duyeân,(1) Phaät daïy raèng: Ngöôøi theá gian ñöôïc nghe danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, neáu khôûi loøng töø maø vui möøng, cho ñeán taâm yù ñöôïc thanh tònh, xuùc ñoäng rôi leä, ñeàu laø nhöõng ngöôøi ñaõ traûi nhieàu kieáp tu haønh ñaïo Phaät, hoaëc ñaõ töøng tu haønh ñaïo Boà Taùt ôû caùc coõi Phaät nôi phöông khaùc, neân chaúng phaûi haïng ngöôøi phaøm. Neáu coù ngöôøi khoâng tin lôøi Phaät, khoâng tin vieäc nieäm Phaät, khoâng tin vaøo vieäc vaõng sanh, ñoù ñeàu laø nhöõng keû töø nôi caùc ñöôøng aùc(2) sanh veà, nghieäp aùc cuõ vaãn chöa döùt saïch, vì ngu si khoâng hieåu neân chöa theå ñöôïc giaûi thoaùt. Coù nhieàu vò Boà Taùt muoán nghe kinh naøy maø chaúng ñöôïc nghe. Neáu ñöôïc nghe roài thì ñoái vôùi ñaïo Voâ thöôïng maõi maõi khoâng coøn thoái chuyeån. Cho neân phaûi tin nhaän maø trì nieäm, theo nhö lôøi daïy maø tu haønh. Nay ta vì caùc oâng maø thuyeát giaûng phaùp naøy, khieán caùc oâng ñöôïc thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø vaø coõi nöôùc cuûa ngaøi. Ta vì thöông xoùt chuùng sanh neân môùi ñaëc bieät truyeàn laïi phaùp naøy. Phaàn Chaùnh phaùp nan vaên coù keä raèng:(3) (1)

Nguyeân baûn duøng Chaùnh phaùp nan vaên phaåm, laø söï nhaàm laãn cuûa soaïn giaû, vì caâu kinh ñöôïc trích ôû ñaây naèm ôû phaàn Vaên phaùp nhaân duyeân thöù 25, khoâng coù trong phaàn Chaùnh phaùp nan vaên thöù 26, ñeàu ôû trong kinh Ñaïi Adi-ñaø (Ñaïi Chaùnh Taïng, quyeån 12, kinh soá 364). (2) Caùc ñöôøng aùc: chæ 3 caûnh giôùi laø ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. (3) Caâu naøy do chuùng toâi theâm vaøo cho ñuùng vôùi kinh vaên, vì nguyeân taùc ñaõ nhaàm laãn caû phaàn treân vôùi baøi keä naøy ñeàu thuoäc phaàn Chaùnh phaùp nan vaên. Thaät ra, chæ coù baøi keä naøy laø thuoäc phaàn naøy maø thoâi.

322

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Neáu chaúng nhieàu ñôøi tu phöôùc hueä,

Neáu ai thöôøng xöng taùn, thoï trì,

Khoâng theå ñöôïc nghe chaùnh phaùp naøy.

AÁy thaät baïn toát treân ñöôøng ñaïo.(1)

Ñaõ töøng cuùng döôøng caùc ñöùc Phaät,

323

Coõi Phaät Di-ñaø vui voâ haïn,

Phaät thuyeát kinh naøy roài, caùc vò Boà Taùt, Thanh vaên, vaø taùm boä chuùng(2) thaûy ñeàu vui möøng, tin nhaän vaâng laøm theo.

Chæ rieâng chö Phaät môùi roõ bieát.

(1)

Neân ñuû nhaân duyeân hieåu nghóa saâu.

Thanh vaên, Duyeân giaùc khaép theá gian, Duø coá heát söùc khoâng theå hieåu. Phaùp maàu cuûa baäc Ñaïi Phaùp vöông, Cöùu ñoä muoân loaøi thoaùt beå khoå.

阿彌陀佛因地事理說或問曰。師常勸念阿彌陀佛，未知阿彌陀佛有因地否。宗本曰。阿彌陀佛因地，載於藏教甚多。今略引一二，以詶子之所問。鼓音王經云。過去久遠劫中，有國名妙喜，王名憍尸迦，祖父清泰國王，父月上轉輪王，母殊勝妙顏。王后生三子，長曰月明，次曰憍尸迦，三曰帝眾。

Chuùng toâi tìm thaáy baøi keä naøy trong phaåm Chaùnh phaùp nan vaên, kinh Ñaïi A-diñaø, coù noäi dung töông töï nhöng caùch dieãn ñaït khaùc hôn vaø daøi hôn so vôùi phaàn trích ôû ñaây. Chuùng toâi vaãn chöa theå xaùc ñònh ñaây laø söï löôïc trích coù thay ñoåi töø baøi keä naøy, hay coù theå naøo ñaõ töøng coù moät baûn dòch khaùc cuûa kinh naøy löu haønh vaøo thôøi ñieåm bieân soaïn saùch naøy chaêng? (2) Taùm boä chuùng: Nguyeân baûn duøng thieân long baùt boä (天龍八部), chæ taùm loaøi chuùng sanh thöôøng ñeán nghe Phaät thuyeát phaùp, goàm coù: chö thieân (chuùng sanh ôû caùc coõi trôøi), loaøi roàng, loaøi daï-xoa, loaøi caøn-thaùt-baø, loaøi a-tu-la, loaøi ca-laâu-la (cuõng goïi laø kim sí ñieåu), loaøi khaån-na-la vaø loaøi mahaàu-la-giaø.

A-di-ñaø Phaät nhaân ñòa söï lyù thuyeát Hoaëc vaán vieát: Sö thöôøng khuyeán nieäm A-di-ñaø Phaät, vò tri A-di-ñaø Phaät höõu nhaân ñòa phuû? Toâng Boån vieát: A-di-ñaø Phaät nhaân ñòa, taûi ö taïng giaùo thaäm ña. Kim löôïc daãn nhaát nhò, dó thuø töû chi sôû vaán. Coå AÂm Vöông kinh vaân: Quaù khöù cöûu vieãn kieáp trung, höõu quoác danh Dieäu Hyû, vöông danh Kieàu-thi-ca, toå phuï Thanh Thaùi quoác vöông, phuï Nguyeät Thöôïng Chuyeån luaân vöông, maãu Thuø Thaéng Dieäu Nhan. Vöông haäu sanh tam töû, tröôûng vieát Nguyeät Minh, thöù vieát Kieàu-thi-ca, tam vieát Ñeá Chuùng.

324

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

時有一佛出世，號世自在王如來。憍尸迦棄捨王位，投佛出家，名曰法藏比丘。恭對如來，發四十八種廣大行願，普度十方一切眾生。若一願不滿者，誓不作佛。是時諸天散花，大地震動，空中讚言决定成佛。又悲華經云。往昔劫中，有轉輪王，名無諍念。大臣寶海爲善知識。同於寶藏佛所發菩提心。輪王發願云。我作佛時，在於清淨安樂世界，攝受一切眾生。大臣發願云。我作佛時，在於五濁苦惱世界，度脫一切眾生。無諍念王者，阿彌陀佛是也。寶海大臣者，釋迦牟尼佛是也。似此君臣道，名爲折攝二門。是故阿彌陀佛在彼淨土接引眾生，釋迦牟尼佛在此娑婆教化眾生。又於塵點劫前，大通智勝佛時，彌陀，釋迦曾爲十六王子，覆講法華，度生發願。因此無量劫來不違本誓。諸仁者。要知彌陀，釋迦，二師之恩，分身碎未足爲報。

QUYEÅN THÖÔÏNG

325

Thôøi höõu nhaát Phaät xuaát theá, hieäu Theá Töï Taïi Vöông Nhö Lai. Kieàu-thi-ca khí xaû vöông vò, ñaàu Phaät xuaát gia, danh vieát Phaùp Taïng Tyø-kheo. Cung ñoái Nhö Lai, phaùt töù thaäp baùt chuûng quaûng ñaïi haïnh nguyeän, phoå ñoä thaäp phöông nhaát thieát chuùng sanh. Nhöôïc nhaát nguyeän baát maõn giaû, theä baát taùc Phaät. Thò thôøi chö thieân taùn hoa, ñaïi ñòa chaán ñoäng, khoâng trung taùn ngoân, quyeát ñònh thaønh Phaät. Höïu Bi Hoa kinh vaân: Vaõng tích kieáp trung, höõu Chuyeån luaân vöông, danh Voâ Traùnh Nieäm. Ñaïi thaàn Baûo Haûi, vi thieän tri thöùc. Ñoàng ö Baûo Taïng Phaät sôû, phaùt Boà-ñeà taâm. Luaân vöông phaùt nguyeän vaân: Ngaõ taùc Phaät thôøi, taïi ö thanh tònh An Laïc theá giôùi, nhieáp thoï nhaát thieát chuùng sanh. Ñaïi thaàn phaùt nguyeän vaân: Ngaõ taùc Phaät thôøi, taïi ö nguõ tröôïc khoå naõo theá giôùi, ñoä thoaùt nhaát thieát chuùng sanh. Voâ Traùnh Nieäm Vöông giaû, A-di-ñaø Phaät thò daõ. Baûo Haûi ñaïi thaàn giaû, Thích-ca Maâu-ni Phaät thò daõ. Töï thöû quaân thaàn ñaïo hieäp, danh vi chieát nhieáp nhò moân. Thò coá A-di-ñaø Phaät, taïi bæ Tònh ñoä tieáp daãn chuùng sanh. Thích-ca Maâu-ni Phaät, taïi thöû Ta-baø giaùo hoùa chuùng sanh. Höïu ö traàn ñieåm kieáp tieàn, Ñaïi Thoâng Trí Thaéng Phaät thôøi, Di-ñaø, Thích-ca taèng vi thaäp luïc vöông töû, phuù giaûng Phaùp Hoa, ñoä sanh phaùt nguyeän. Nhaân thöû voâ löôïng kieáp lai baát vi boån theä. Chö nhaân giaû! Yeáu tri Di-ñaø, Thích-ca, nhò sö chi aân, phaân thaân toaùi coát vò tuùc vi baùo.

326

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

又問。十方諸佛甚多，世人唯念阿彌陀佛，何耶。答。阿彌陀佛，有理同事異，是以特念耳。推其理，念一佛卽是念多佛。何以故。諸佛體同故。華嚴經云。一切諸佛一法身，眞如平等無分別，豈不然乎。我今再將喻法，决汝之疑。譬如一室之中，懸百千鏡。內安一燈照之，則諸鏡皆有燈光涉入。如人稱一阿彌陀佛，一切諸佛悉念念盡。不見般舟三昧經云。跋陀和菩薩問釋迦牟尼佛。未來眾生，云何得見十方諸佛。佛教令念阿彌陀佛卽見十方諸佛。是以諸佛體同，故稱同名同號也。

QUYEÅN THÖÔÏNG

327

Höïu vaán: Thaäp phöông chö Phaät thaäm ña, theá nhaân duy nieäm A-di-ñaø Phaät, haø da? Ñaùp: A-di-ñaø Phaät, höõu lyù ñoàng söï dò, thò dó ñaëc nieäm nhó. Suy kyø lyù, nieäm nhaát Phaät töùc thò nieäm ña Phaät. Nieäm ña Phaät töùc thò nieäm nhaát Phaät. Haø dó coá? Chö Phaät theå ñoàng coá. Hoa Nghieâm kinh vaân: Nhaát thieát chö Phaät nhaát phaùp thaân, chaân nhö bình ñaúng voâ phaân bieät, khôûi baát nhieân hoà? Ngaõ kim taùi töông duï phaùp, quyeát nhöõ chi nghi. Thí nhö nhaát thaát chi trung, huyeàn baùch thieân kính. Noäi an nhaát ñaêng chieáu chi, taéc chö kính giai höõu ñaêng quang thieäp nhaäp. Nhö nhaân xöng nhaát A-di-ñaø Phaät, nhaát thieát chö Phaät taát nieäm nieäm taän. Baát kieán Baùt Chaâu Tam-muoäi kinh vaân: Baït-ñaø-hoøa Boà Taùt vaán Thích-ca Maâu-ni Phaät: Vò lai chuùng sanh, vaân haø ñaéc kieán thaäp phöông chö Phaät? Phaät giaùo linh nieäm A-diñaø Phaät, töùc kieán thaäp phöông chö Phaät. Thò dó chö Phaät theå ñoàng, coá xöng ñoàng danh ñoàng hieäu daõ.

非唯諸佛同名同號，要知四聖六凡皆同此理。何則。諸佛悟此性成聖，眾生迷此性爲凡。是以亦同此理也。

luïc phaøm giai ñoàng thöû lyù. Haø taéc? Chö Phaät ngoä thöû taùnh,

舉其事。阿彌陀佛慈悲廣大，行願弘深，是以特念以。

Cöû kyø söï, A-di-ñaø Phaät töø bi quaûng ñaïi, haïnh nguyeän

Phi duy chö Phaät ñoàng danh ñoàng hieäu, yeáu tri töù thaùnh thaønh thaùnh. Chuùng sanh meâ thöû taùnh, vi phaøm. Thò dó dieäc ñoàng thöû lyù daõ. hoaèng thaâm, thò dó ñaëc nieäm dó.

328

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

329

Baát kieán Ñaïi A-di-ñaø kinh vaân: Ngaõ taùc Phaät thôøi, ngaõ

不見大阿彌陀經云。我作佛時，我剎莊嚴殊勝，超過十方國土。不得是願，終不作佛。

saùt trang nghieâm thuø thaéng, sieâu quaù thaäp phöông quoác ñoä.

又云。我作佛時，說經行道，十倍於諸佛。不得是願，終不作佛。

Höïu vaân: Ngaõ taùc Phaät thôøi, thuyeát kinh haønh ñaïo, thaäp

又云。稱我名號，定生我國。不得是願，終不作佛。是以願廣緣強，感動世人皆念以。又不見大慈菩薩讚偈云。十方三世佛，阿彌陀第一。豈不然哉。非但菩薩稱讚，十方諸佛亦稱讚之，况我軰下劣凡夫也。由此推之，專念彼佛有何疑哉。又問。念佛之人臨終佛來接引。十方世界有無量人念佛，焉能悉知時，盡能接引乎。

Baát ñaéc thò nguyeän, chung baát taùc Phaät. boäi ö chö Phaät. Baát ñaéc thò nguyeän, chung baát taùc Phaät. Höïu vaân: Xöng ngaõ danh hieäu, ñònh sanh ngaõ quoác. Baát ñaéc thò nguyeän, chung baát taùc Phaät. Thò dó nguyeän quaûng duyeân cöôøng, caûm ñoäng theá nhaân giai nieäm dó. Höïu baát kieán Ñaïi Töø Boà Taùt taùn Phaät keä vaân: Thaäp phöông tam theá Phaät, A-di-ñaø ñeä nhaát. Khôûi baát nhieân tai? Phi ñaõn Boà Taùt xöng taùn, thaäp phöông chö Phaät dieäc xöng taùn chi, huoáng ngaõ boái haï lieät phaøm phu daõ. Do thöû suy chi, chuyeân nieäm bæ Phaät, höõu haø nghi tai? Höïu vaán: Nieäm Phaät chi nhaân, laâm chung Phaät lai tieáp daãn. Thaäp phöông theá giôùi höõu voâ löôïng nhaân nieäm Phaät, yeân naêng taát tri kyø thôøi, taän naêng tieáp daãn hoà?

且日月是一小世界，光明猶能普照萬類，

Ñaùp: Thaû nhaät nguyeät thò nhaát tieåu theá giôùi, quang minh

况佛光明乎。不見彌陀經云。彼佛何故號阿

du naêng phoå chieáu vaïn loaïi, huoáng Phaät chi quang minh hoà.

彌陀。舍利弗，彼佛光明無量，照十方國無所障礙，是故號爲阿彌陀。應知佛之光明廣大無

Baát kieán Di-ñaø kinh vaân: Bæ Phaät haø coá hieäu A-di-ñaø. Xaùlî-phaát, bæ Phaät quang minh voâ löôïng chieáu thaäp phöông quoác, voâ sôû chöôùng ngaïi, thò coá hieäu vi A-di-ñaø. Öng tri

330

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

比。小乘羅漢，尙有三明六通，隨類化現，况佛之神通妙用乎。何則。身常禮佛，佛則見之。天眼通故。口常念佛，佛則聞之。天耳通故。心常憶佛，佛則知之。他心通故。諸仁者。只要自己虔切修持，不須疑佛無能接引。又問。佛有無量光明，我何不見。杲日麗天，瞽夫不睹。非日無光，是盲者

QUYEÅN THÖÔÏNG

331

Phaät chi quang minh quaûng ñaïi voâ tyû. Tieåu thöøa La-haùn, thöôïng höõu tam minh, luïc thoâng, tuøy loaïi hoùa hieän. Huoáng Phaät chi thaàn thoâng dieäu duïng hoà? Haø taéc? Thaân thöôøng leã Phaät, Phaät taéc kieán chi. Thieân nhaõn thoâng coá. Khaåu thöôøng nieäm Phaät, Phaät taéc vaên chi. Thieân nhó thoâng coá. Taâm thöôøng öùc Phaät, Phaät taéc tri chi. Tha taâm thoâng coá. Chö nhaân giaû! Chæ yeáu töï kyû kieàn thieát tu trì, baát tu nghi Phaät voâ naêng tieáp daãn. Höïu vaán: Phaät höõu voâ löôïng quang minh, ngaõ haø baát kieán? Ñaùp: Caûo nhaät leä thieân, coå phu baát ñoå. Phi nhaät voâ

咎。眾生黑業障重，不見佛之光明。如處覆盆

quang, thò manh giaû cöûu. Chuùng sanh haéc nghieäp chöôùng

之下，非日光之不照也。

troïng, baát kieán Phaät chi quang minh. Nhö xöû phuù boàn chi

若人齋戒精嚴，一心念佛佛，臨終靣見彌陀，卽得往生淨土。又問。旣有如是功德，何必連聲舉念。譬如叫我名字，不過一二三聲。若呼之不止，則吾心反成瞋恠，何如。

haï, phi nhaät quang chi baát chieáu daõ. Nhöôïc nhaân trai giôùi tinh nghieâm, nhaát taâm nieäm Phaät, laâm chung dieän kieán Di-ñaø, töùc ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä. Höïu vaán: Kyù höõu nhö thò coâng ñöùc, haø taát lieân thanh cöû nieäm? Thí nhö khieáu ngaõ danh töï, baát quaù nhaát nhò tam thanh. Nhöôïc hoâ chi baát chæ, taéc ngoâ taâm phaûn thaønh saân quaùi, haø nhö?

答。汝之邪說惑亂迷人。且諸佛大聖之洪

Ñaùp: Nhöõ chi taø thuyeát hoaëc loaïn meâ nhaân. Thaû chö

名，非凡愚常見之可比。前不云乎。稱我名號

Phaät ñaïi thaùnh chi hoàng danh, phi phaøm ngu thöôøng kieán

定生我國。

chi khaû tyû. Tieàn baát vaân hoà? Xöng ngaõ danh hieäu, ñònh sanh ngaõ quoác.

332

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

觀經云。念阿彌陀佛一聲，滅八十億劫生死重罪，况連聲不斷乎。彌陀經云。以稱名故，諸罪消滅。勢至圓通云。憶佛念佛，必定見佛。上至

QUYEÅN THÖÔÏNG

333

Quaùn kinh vaân: Nieäm A-di-ñaø Phaät nhaát thanh, dieät baùt thaäp öùc kieáp sanh töû troïng toäi, huoáng lieân thanh baát ñoaïn hoà? Di-ñaø kinh vaân: Dó xöng danh coá, chö toäi tieâu dieät. Theá Chí Vieân Thoâng vaân: ÖÙc Phaät nieäm Phaät, taát ñònh

一心不亂，專持名號。下至十念成功，往生淨

kieán Phaät. Thöôïng chí nhaát taâm baát loaïn, chuyeân trì danh

土。

hieäu. Haï chí thaäp nieäm thaønh coâng, vaõng sanh Tònh ñoä.

豈容汝饒舌非言哉。我今勸人常稱佛號，何也。要先滌其口業，然後可淨其身心矣。嗚呼。凡夫念佛之時，還有妄想現起，况不

Khôûi dung nhöõ nhieâu thieät phi ngoân tai? Ngaõ kim khuyeán nhaân thöôøng xöng Phaät hieäu, haø daõ. Yeáu tieân ñòch kyø khaåu nghieäp, nhieân haäu khaû tònh kyø thaân taâm hyõ. OÂ hoâ! Phaøm phu nieäm Phaät chi thôøi, hoaøn höõu voïng

念佛乎。今我觀之，非唯念彼之佛，卽是喚醒

töôûng hieän khôûi, huoáng baát nieäm Phaät hoà? Kim ngaõ quaùn

主人，不迷本性。旣能一性不迷，三業自然清

chi, phi duy nieäm bæ chi Phaät, töùc thò hoaùn tænh chuû nhaân,

淨。到此之時，彌陀與我一體無殊。我與彌陀

baát meâ boån taùnh. Kyù naêng nhaát taùnh baát meâ, tam nghieäp töï nhieân thanh tònh. Ñaùo thöû chi thôøi, Di-ñaø döõ ngaõ nhaát theå voâ thuø. Ngaõ döõ

本來不二。正是感應道交，母子相見。事理分

Di-ñaø boån lai baát nhò. Chaùnh thò caûm öùng ñaïo giao, maãu töû

明，性相兼備矣。

töông kieán. Söï lyù phaân minh, taùnh töôùng kieâm bò hyõ.

334

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

18. Luaän veà nguyeân nhaân, söï, lyù cuûa vieäc nieäm Phaät(1)

où ngöôøi hoûi: Thaày thöôøng khuyeân ngöôøi nieäm Phaät A-di-ñaø, vaäy ñöùc Phaät aáy coù nguyeân nhaân quaù khöù nhö theá naøo toâi chöa ñöôïc bieát? Toâng Boån ñaùp raèng: “Nguyeân nhaân quaù khöù cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø ñöôïc ghi cheùp raát nhieàu trong kinh ñieån. Naøy xin löôïc daãn ñoâi ñieàu ñeå traû lôøi cho caâu hoûi naøy. Trong kinh Coå AÂm Vöông coù cheùp raèng: Trong kieáp quaù khöù laâu xa, coù nöôùc teân Dieäu Hyû. Vua nöôùc aáy teân Kieàuthi-ca, oâng noäi laø quoác vöông Thanh Thaùi, cha laø Chuyeån luaân vöông Nguyeät Thöôïng, meï laø Thuø Thaéng Dieäu Nhan. Vöông haäu sanh ñöôïc ba ngöôøi con trai: con tröôûng laø Nguyeät Minh, con thöù laø Kieàu-thi-ca, con thöù ba laø Ñeá Chuùng. Khi aáy, coù Phaät ra ñôøi hieäu laø Theá Töï Taïi Vöông Nhö Lai. Kieàu-thi-ca boû ngoâi vua, xuaát gia theo Phaät, hieäu laø tyø-kheo Phaùp Taïng. Ngaøi cung kính ñoái tröôùc ñöùc Nhö Lai phaùt boán möôi taùm lôøi nguyeän lôùn, roäng ñoä taát caû chuùng sanh trong khaép möôøi phöông. Neáu moät trong caùc lôøi nguyeän aáy khoâng thaønh töïu troïn veïn, ngaøi quyeát seõ khoâng thaønh Phaät. Khi aáy, chö thieân raûy hoa trôøi, maët ñaát chaán ñoäng, giöõa hö khoâng coù tieáng ngôïi khen, neân bieát chaéc ngaøi seõ thaønh Phaät.

QUYEÅN THÖÔÏNG

335

Laïi trong kinh Bi Hoa coù cheùp raèng: Trong kieáp quaù khöù coù vò Chuyeån luaân vöông teân laø Voâ Traùnh Nieäm, coù quan ñaïi thaàn teân Baûo Haûi, laø baäc thieän tri thöùc cuûa vua. Caû hai ñeàu ñeán cuùng döôøng ñöùc Phaät Baûo Taïng, phaùt taâm Boà-ñeà. Chuyeån luaân vöông phaùt nguyeän raèng: Khi toâi thaønh Phaät, seõ ôû taïi coõi theá giôùi thanh tònh vaø an vui maø nhieáp thoï taát caû chuùng sanh. Quan ñaïi thaàn phaùt nguyeän raèng: Khi toâi thaønh Phaät, seõ ôû taïi coõi theá giôùi xaáu aùc coù naêm söï ueá tröôïc khoå naõo maø ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh. Vua Voâ Traùnh Nieäm chính laø ñöùc Phaät A-di-ñaø, coøn quan ñaïi thaàn Baûo Haûi chính laø ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni. Töø thuôû aáy ñaõ coù söï hoøa hôïp giöõa vua toâi, goïi laø hai phaùp moân ñieàu phuïc vaø tieáp daãn.(1) Bôûi vaäy, ñöùc Phaät Thích-ca Maâuni ôû taïi coõi Ta-baø maø ñieàu phuïc chuùng sanh, coøn ñöùc Phaät A-di-ñaø ôû taïi coõi Tònh ñoä maø tieáp daãn chuùng sanh. Kinh Phaùp hoa coù ghi laïi chuyeän naøy: Vaøo thôøi quaù khöù caùch ñaây soá kieáp nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, khi ñöùc Phaät Ñaïi Thoâng Trí Thaéng ra ñôøi, ñöùc A-di-ñaø vaø ñöùc Thích-ca töøng ôû trong soá 16 vò vöông töû thöôøng giaûng roäng kinh Phaùp hoa, phaùt nguyeän cöùu ñoä chuùng sanh. Töø ñoù traûi qua voâ löôïng kieáp, hai ngaøi chaúng heà laøm traùi lôøi nguyeän cuõ. Naøy caùc vò! Neân bieát raèng ôn saâu cuûa hai vò Di-ñaø, Thích-ca, daàu cho tan xöông naùt thòt cuõng chöa ñuû baùo ñaùp. Laïi hoûi: Trong möôøi phöông coù raát nhieàu ñöùc Phaät, vì sao ngöôøi ñôøi chæ nieäm rieâng ñöùc Phaät A-di-ñaø?

(1)

Trong 2 baøi tröôùc noùi roõ phaùp tu Tònh ñoä, baøi naøy keå ra nguyeân nhaân quaù khöù cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø, cuøng luaän veà caùc vaán ñeà söï, lyù. Baøi naøy noùi toùm laïi veà chaùnh tín, chaùnh nguyeän vaø chaùnh haïnh cuûa vieäc nieäm Phaät. Tröôùc chö Phaät ñaõ giaûng daïy Phaùp moân Tònh ñoä, laïi coù chö Toå chæ baøy, nhö vaäy laø roát raùo töø goác ñeán ngoïn. Baøi naøy nhaèm döùt saïch nhöõng choã nghi cuûa ngöôøi nieäm Phaät.

(1)

Ñöùc Phaät Thích-ca theo söï phaùt nguyeän töø quaù khöù neân thò hieän ôû coõi Tabaø chæ daïy caùc phaùp moân ñieàu phuïc chuùng sanh xaáu aùc, trong khi ñöùc Phaät A-di-ñaø taïi coõi theá giôùi Cöïc Laïc ôû phöông taây duøng nguyeän löïc maø tieáp daãn nhöõng chuùng sanh nguyeän sanh veà ñoù.

336

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: Ñöùc Phaät A-di-ñaø, xeùt veà lyù cuõng ñoàng vôùi chö Phaät nhöng veà söï thì coù khaùc. Vì theá neân chæ nieäm rieâng danh hieäu ngaøi. Xeùt veà lyù, nieäm moät ñöùc Phaät cuõng laø nieäm nhieàu ñöùc Phaät, nieäm nhieàu ñöùc Phaät cuõng laø nieäm moät ñöùc Phaät. Vì sao vaäy? Vì chö Phaät ñoàng moät baûn theå. Kinh Hoa nghieâm daïy raèng: “Heát thaûy chö Phaät ñoàng moät phaùp thaân chaân nhö bình ñaúng khoâng phaân bieät.” Chaúng phaûi laø noùi nghóa naøy ñoù sao? Nay toâi xin ñöa ra moät thí duï ñeå döùt loøng nghi cho oâng. Nhö trong moät caên nhaø coù treo traêm ngaøn taám göông. Giöõa nhaø ñaët moät ngoïn ñeøn chieáu saùng, töùc thì trong taát caû caùc taám göông ñeàu coù aùnh saùng cuûa ngoïn ñeøn. Cuõng vaäy, neáu ngöôøi nieäm moät danh hieäu Phaät A-di-ñaø töùc laø nieäm ñuû taát caû chö Phaät. Kinh Baùt Chaâu Tam-muoäi daïy raèng: “Boà Taùt Baït-ñaøhoøa hoûi ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni: Chuùng sanh ñôøi vò lai laøm sao ñöôïc thaáy chö Phaät möôøi phöông? Phaät daïy neân nieäm Phaät A-di-ñaø thì seõ ñöôïc thaáy chö Phaät möôøi phöông.” Vì chö Phaät ñoàng theå, cho neân noùi laø ñoàng danh ñoàng hieäu. Chaúng nhöõng chö Phaät ñoàng danh ñoàng hieäu maø thoâi, phaûi bieát raèng trong haøng Töù thaùnh, Luïc phaøm(1) cuõng ñoàng lyù aáy. Vì sao vaäy? Chö Phaät ngoä taùnh aáy neân laø thaùnh, chuùng sanh meâ taùnh aáy neân laø phaøm. Cho neân heát thaûy ñeàu ñoàng lyù aáy. (1)

Töù thaùnh, Luïc phaøm: Boán ñòa vò thuoäc veà baäc thaùnh vaø saùu ñòa vò thuoäc veà phaøm tuïc. Töù thaùnh laø Phaät, Boà Taùt, Duyeân giaùc vaø A-la-haùn; Luïc phaøm laø chö thieân, loaøi ngöôøi, A-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Töù thaùnh vaø Luïc phaøm cuõng goïi chung laø Thaäp Phaùp giôùi.

QUYEÅN THÖÔÏNG

337

Xeùt veà söï, ñöùc Phaät A-di-ñaø khôûi loøng töø bi roäng lôùn, haïnh nguyeän saâu daøy, cho neân rieâng nieäm danh hieäu cuûa ngaøi. Kinh Ñaïi A-di-ñaø ghi lôøi nguyeän cuûa ngaøi raèng: “Sau khi ta thaønh Phaät, coõi ñaát nôi theá giôùi cuûa ta trang nghieâm thuø thaéng hôn heát so vôùi caùc coõi nöôùc trong möôøi phöông. Neáu khoâng ñöôïc vaäy, ta quyeát khoâng thaønh Phaät.” Laïi nguyeän raèng: “Sau khi ta thaønh Phaät, söï thuyeát giaûng kinh ñieån vaø tu haønh ñaïo phaùp ñeàu nhieàu hôn gaáp möôøi laàn so vôùi chö Phaät. Neáu khoâng ñöôïc vaäy, ta quyeát khoâng thaønh Phaät.” Laïi nguyeän raèng: “Sau khi ta thaønh Phaät, chuùng sanh naøo xöng nieäm danh hieäu ta, chaéc chaén seõ sanh veà nöôùc ta. Neáu khoâng ñöôïc vaäy, ta quyeát khoâng thaønh Phaät.” Vì söï phaùt nguyeän lôùn lao, nhaân duyeân maïnh meõ, neân caûm ñoäng ngöôøi ñôøi, khieán ai naáy ñeàu xöng nieäm danh hieäu ngaøi. Laïi khoâng nghe baøi keä xöng taùn Phaät cuûa Boà Taùt Ñaïi Töø ñoù sao? Keä raèng: Ba ñôøi, möôøi phöông Phaät, A-di-ñaø baäc nhaát. Chaúng phaûi ñuùng nhö vaäy sao? Chaúng nhöõng haøng Boà Taùt xöng taùn, maø chö Phaät möôøi phöông cuõng ñeàu xöng taùn, huoáng chi boïn chuùng ta chæ laø haïng phaøm phu heøn keùm? Bôûi ñoù suy ra, vieäc chuyeân nieäm danh hieäu Phaät Adi-ñaø coøn coù gì phaûi nghi ngôø nöõa? Laïi hoûi: Noùi raèng nhöõng ngöôøi nieäm Phaät khi laâm chung ñöôïc Phaät ñeán tieáp daãn. Nhöng trong möôøi phöông theá giôùi coù voâ soá ngöôøi nieäm Phaät, laøm sao bieát ñöôïc taát caû maø ñuùng luùc hieän ñeán tieáp daãn?

338

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: Ví nhö maët trôøi, maët traêng trong moät tieåu theá giôùi, aùnh saùng coøn chieáu soi ñöôïc khaép muoân loaøi, huoáng chi laø haøo quang cuûa ñöùc Phaät? Kinh A-di-ñaø cheùp raèng: “Vì sao ñöùc Phaät aáy coù hieäu laø A-di-ñaø? Naøy Xaù-lî-phaát! Ñöùc Phaät aáy haøo quang saùng suoát voâ löôïng, chieáu khaép caùc coõi möôøi phöông, khoâng gì ngaên che ñöôïc, vaäy neân coù hieäu laø A-di-ñaø.” Neân bieát raèng haøo quang cuûa Phaät toûa roäng khoâng chi so saùnh ñöôïc. Nhöõng vò A-la-haùn haøng Tieåu thöøa coøn coù ñöôïc Tam minh, Luïc thoâng,(1) coù theå tuøy yù hoùa hieän, huoáng chi laø thaàn thoâng dieäu duïng cuûa Phaät. Vì sao vaäy? Thaân thöôøng leã Phaät thì ñöôïc Phaät nhìn thaáy, vì Phaät coù thieân nhaõn thoâng. Mieäng thöôøng nieäm Phaät thì ñöôïc Phaät nghe bieát, vì Phaät coù thieân nhó thoâng. Loøng thöôøng nhôù nghó ñeán Phaät thì ñöôïc Phaät thaáu bieát, vì Phaät coù tha taâm thoâng. Naøy caùc vò! Chæ coát töï mình beàn chí, kính caån tu trì, khoâng neân nghi ngôø Phaät khoâng ñuû söùc tieáp daãn. Laïi hoûi: Phaät coù haøo quang voâ löôïng, vì sao toâi khoâng nhìn thaáy? Ñaùp: Maët trôøi saùng röïc nhöng keû muø khoâng nhìn thaáy. Ñoù chaúng phaûi do maët trôøi thieáu saùng, maø do keû aáy bò muø. Chuùng sanh bò nghieäp aùc saâu daøy che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc haøo quang cuûa Phaät. Nhö söï toái taêm beân trong caùi chaäu uùp laø do bò ngaên che, khoâng phaûi do aùnh saùng maët trôøi khoâng muoán chieáu ñeán. (1)

Tam minh, Luïc thoâng: Tam minh laø Tuùc maïng minh, Thieân nhaõn minh, vaø Laäu taän minh. Luïc thoâng goàm coù Thieân nhaõn thoâng, Thieân nhó thoâng, Tuùc maïng thoâng, Tha taâm thoâng, Thaàn tuùc thoâng vaø Laäu taän thoâng. Caùc pheùp thaàn thoâng vaø söï saùng suoát naøy ñeàu do tu taäp giaùc ngoä maø coù ñöôïc.

QUYEÅN THÖÔÏNG

339

Neáu ngöôøi giöõ gìn trai giôùi tinh nghieâm, heát loøng nieäm Phaät thì luùc laâm chung ñöôïc nhìn thaáy Phaät A-di-ñaø, lieàn ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. Laïi hoûi: Ñöùc Phaät ñaõ coù coâng ñöùc nhö vaäy, caàn gì phaûi caát tieáng nieäm lieân tuïc? Ví nhö coù ai goïi teân toâi, baát quaù cuõng chæ goïi moät, hai hay ba tieáng maø thoâi. Neáu goïi maõi khoâng ngöøng aét phaûi laøm cho toâi sanh baäc töùc, chaúng phaûi vaäy sao? Ñaùp: Laäp luaän cuûa oâng nhö theá laø sai laàm, khieán cho ngöôøi khaùc phaûi laãn loän, meâ hoaëc. Danh hieäu cuûa chö Phaät laø baäc Ñaïi thaùnh, laøm sao coù theå so saùnh nhö haïng phaøm tuïc ngu si ñaém chaáp trong thöôøng kieán? Tröôùc ñaây ñaõ coù noùi roõ lôøi nguyeän cuûa Phaät raèng: “Xöng nieäm danh hieäu cuûa ta, chaéc chaén ñöôïc sanh veà coõi nöôùc cuûa ta.” Trong Quaùn kinh(1) daïy raèng: “Nieäm moät caâu Nam-moâ A-di-ñaø Phaät coù theå dieät ñöôïc taát caû toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû.” Huoáng chi laø nieäm lieân tuïc khoâng döùt! Kinh A-di-ñaø daïy raèng: “Nhôø xöng danh hieäu Phaät neân caùc toäi ñeàu dieät maát.” Saùch Theá chí vieân thoâng daïy raèng: “Nhôù töôûng ñeán Phaät, nieäm Phaät, chaéc chaén ñöôïc thaáy Phaät. Treân laø baäc nhaát taâm baát loaïn, chuyeân trì danh hieäu; döôùi cuõng ñaït ñeán thaäp nieäm thaønh coâng, vaõng sanh Tònh ñoä.” Leõ naøo coù theå ñeå cho nhöõng keû nhieàu chuyeän noùi ra lôøi sai traùi? Nay vì sao maø toâi khuyeân ngöôøi thöôøng nieäm danh hieäu Phaät? Tröôùc heát laø ñeå goät saïch nghieäp aùc nôi mieäng, roài sau môùi coù theå laøm cho trong saïch thaân taâm. (1)

Quaùn kinh: töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät.

340

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Than oâi! Keû phaøm phu khi nieäm Phaät maø coøn coù nhöõng yù töôûng xaáu khôûi leân, huoáng chi laø khoâng nieäm Phaät? Nay toâi quaùn xeùt thaáy raèng, chaúng nhöõng laø nieäm töôûng ñeán ñöùc Phaät beân ngoaøi, maø cuõng chính laø töï thöùc tænh baûn taâm, ñöøng meâ muoäi khoâng thaáy ñöôïc baûn taùnh. Ngay khi khoâng coøn meâ muoäi baûn taùnh thì ba nghieäp(1) töï nhieân (1)

Ba nghieäp: töùc khaåu nghieäp, nghieäp taïo do lôøi noùi; thaân nghieäp, nghieäp taïo

龍舒居士口業勸戒文居士曰。口誦佛名，如吐珠玉，天堂佛國之報。口說善事，如噴清香。稱人長同。口宣教化，如放光明，破人迷暗。口語誠實，如舒布帛。實濟人用。口談無益，如嚼木屑，不如默以養氣。口言欺詐，如蒙陷穽，行則悞人。口好戲謔，如掉刀劍，有時傷人。口稱惡事如出臭氣。說人短同。口道穢語如流蛆蟲，地獄畜生之報。人生不過身口意業。殺，盗，婬，爲身三業。妄言，綺語，兩舌，惡口爲口四業。貪，

QUYEÅN THÖÔÏNG

341

thanh tònh. Khi aáy, Phaät A-di-ñaø vôùi ta ñoàng moät theå, khoâng khaùc gì nhau; ta vôùi Phaät A-di-ñaø xöa nay voán chaúng phaûi hai, chöa töøng phaân bieät. Ñoù chính laø söï caûm öùng töông thoâng trong ñaïo, nhö meï con gaëp nhau; söï vaø lyù ñeàu roõ raøng, taùnh vaø töôùng ñeàu goàm ñuû.

do haønh ñoäng; vaø yù nghieäp, nghieäp taïo do yù töôûng.

Long Thö Cö só khaåu nghieäp khuyeán giôùi vaên Cö só vieát: Khaåu tuïng Phaät danh, nhö thoå chaâu ngoïc. Thieân ñöôøng Phaät quoác chi baùo. Khaåu thuyeát thieän söï, nhö phuùn thanh höông, xöng nhaân tröôûng ñoàng. Khaåu tuyeân giaùo hoùa, nhö phoùng quang minh, phaù nhaân meâ aùm. Khaåu ngöõ thaønh thaät, nhö thö boá baïch. Thaät teá nhaân duïng. Khaåu ñaøm voâ ích, nhö töôùc moäc tieát, baát nhö maëc dó döôõng khí. Khaåu ngoân khi traù, nhö moâng haõm tænh, haønh taéc ngoä nhaân. Khaåu haûo hyù höôùc, nhö ñieäu ñao kieám höõu thôøi thöông nhaân. Khaåu xöng aùc söï, nhö xuaát xuù khí, thuyeát nhaân ñoaûn ñoàng. Khaåu ñaïo ueá ngöõ, nhö löu thö truøng, ñòa nguïc suùc sanh chi baùo. Nhaân sanh baát quaù thaân khaåu yù nghieäp. Saùt, ñaïo, daâm vi thaân tam nghieäp. Voïng ngoân, yû ngöõ, löôõng thieät, aùc khaåu

342

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

瞋，癡爲意三業。總謂之十惡。若持不犯，乃謂之十善。據佛所言，口業果報多於身，意二業。何則。發意，則未形於外。出言，則遂見矣。舉身爲惡，猶有時艱阻，不若口之易發，故也。未問隔世之事，且以現世言之。今人有一言稱人，其人終身受賜，福及子孫者。有一言陷人，其人終身受害，累及子孫者。口業豈不重哉。出乎爾者，反乎爾，在彼固可畏矣。然在己，怨天者竆，怨人者無智。唯當戒愼，可也。故述聖賢之意，特勸戒焉。

19. Baøi vaên cuûa cö só Long Thö khuyeân giöõ gìn khaåu nghieäp

ö só Long Thö noùi raèng: “Mieäng nieäm danh hieäu Phaät nhö nhaû ra chaâu ngoïc, seõ ñöôïc phöôùc baùo sanh veà coõi trôøi, nöôùc Phaät. Mieäng noùi vieäc laønh nhö phun ra höông thôm, ñoàng vôùi vieäc khen ngôïi öu ñieåm cuûa ngöôøi khaùc. Mieäng noùi lôøi giaùo hoùa nhö phoùng haøo quang, phaù tan söï meâ toái cho ngöôøi khaùc. Mieäng noùi lôøi thaønh thaät nhö taám vaûi luïa vuoát phaúng, thaät laø coù ích cho ngöôøi khaùc.

QUYEÅN THÖÔÏNG

343

vi khaåu töù nghieäp. Tham, saân, si vi yù tam nghieäp. Toång vò chi thaäp aùc. Nhöôïc trì baát phaïm, naõi vò chi thaäp thieän. Cöù Phaät sôû ngoân, khaåu nghieäp quaû baùo ña ö thaân, yù nhò nghieäp. Haø taéc? Phaùt yù, taéc vò hình ö ngoaïi. Xuaát ngoân, taéc toaïi kieán hyõ. Cöû thaân vi aùc, du höõu thôøi gian trôû, baát nhöôïc khaåu chi dò phaùt, coá daõ. Vò vaán caùch theá chi söï, thaû dó hieän theá ngoân chi. Kim nhaân höõu nhaát ngoân xöng nhaân, kyø nhaân chung thaân thoï töù, phöôùc caäp töû toân giaû. Höõu nhaát ngoân haõm nhaân, kyø nhaân chung thaân thoï haïi, luïy caäp töû toân giaû. Khaåu nghieäp khôûi baát troïng tai? Xuaát hoà nhó giaû, phaûn hoà nhó, taïi bæ coá khaû uùy hyõ. Nhieân taïi kyû, oaùn thieân giaû cuøng, oaùn nhaân giaû voâ trí. Duy ñöông giôùi thaän, khaû daõ. Coá thuaät thaùnh hieàn chi yù, ñaëc khuyeán giôùi yeân.

“Mieäng baøn luaän ñieàu voâ ích nhö nhai maït cöa, khoâng baèng laëng thinh ñeå nuoâi döôõng hôi thôû. Mieäng noùi lôøi doái traù nhö che bít haàm baãy, böôùc ñi aét phaûi haïi ngöôøi. Mieäng öa noùi lôøi gieãu côït nhö muùa göôm ñao, aét coù luùc phaûi laøm toån thöông ngöôøi. Mieäng noùi ra vieäc döõ nhö boác muøi hoâi thoái, ñoàng vôùi vieäc cheâ bai khuyeát ñieåm cuûa ngöôøi khaùc. Mieäng noùi lôøi dô nhôùp nhö coù gioøi boï beân trong, seõ bò toäi baùo nôi ñòa nguïc hoaëc sanh laøm suùc sanh. “Ñôøi soáng con ngöôøi khoâng gì ngoaøi caùc nghieäp thaân, mieäng vaø yù. Gieát haïi, troäm cöôùp, taø daâm laø 3 nghieäp aùc

344

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

cuûa thaân. Noùi doái traù, noùi lôøi trau chuoát voâ nghóa, noùi lôøi ñaâm thoïc chia reõ, noùi lôøi hung döõ ñoäc aùc laø 4 nghieäp aùc cuûa mieäng. Tham lam, saân haän, si meâ laø 3 nghieäp aùc cuûa yù. Goïi chung laø Möôøi nghieäp aùc. Neáu giöõ gìn khoâng phaïm vaøo caùc ñieàu treân thì goïi laø Möôøi nghieäp laønh. Theo lôøi Phaät daïy thì quaû baùo do nghieäp cuûa mieäng nhieàu hôn so vôùi hai nghieäp thaân vaø yù. Vì sao vaäy? YÙ töôûng phaùt khôûi trong taâm, chöa hieän ra ngoaøi, nhöng lôøi noùi ra thì ngöôøi khaùc ñaõ bieát ngay. Ñeán nhö thaân laøm vieäc aùc coøn coù luùc bò ngaên trôû, khoâng gioáng nhö mieäng raát deã noùi ra lôøi aùc. Nguyeân nhaân laø nhö vaäy. Khoâng noùi chi vieäc ñôøi tröôùc, chæ noùi vieäc ñôøi naøy. Nhö nay coù ngöôøi khen ngôïi keû khaùc moät lôøi, keû aáy troïn ñôøi chòu ôn, phöôùc ñöùc coøn löu laïi cho ñeán con chaùu. Nhö noùi moät lôøi haõm haïi keû khaùc, keû aáy troïn ñôøi bò haïi, coøn lieân luïy tôùi chaùu con. Nghieäp cuûa mieäng nhö vaäy haù chaúng phaûi laø naëng laém hay sao? Noùi ra ñieàu gì roài ñeàu phaûi töï mình nhaän laïi, neân nghieäp cuûa mieäng thaät ñaùng sôï laém thay! Heát thaûy ñeàu do nôi

QUYEÅN THÖÔÏNG

345

chính mình, neân oaùn traùch trôøi laø beá taéc, coøn oaùn traùch ngöôøi khaùc laø ngu si. Chæ neân töï mình caån thaän gìn giöõ lôøi noùi môùi laø hôïp lyù. Cho neân toâi môùi daãn laïi theo yù caùc baäc thaùnh hieàn, ñaëc bieät khuyeân raên vieäc giöõ gìn khaåu nghieäp.(1)

(1)

Saùch Quy nguyeân tröïc chæ, rieâng quyeån thöôïng naøy coù taát caû 19 baøi. Töø baøi 1 ñeán baøi 7 khuyeân ngöôøi phaùt loøng tin (khuyeán tín). Hai baøi 8 vaø 9 khuyeân ngöôøi phaùt nguyeän vaõng sanh (khuyeán nguyeän). Töø baøi 10 ñeán baøi 14 khuyeân ngöôøi thöïc haønh phaùp nieäm Phaät caàu vaõng sanh (khuyeán haønh). Nhö vaäy laø goàm ñuû caû tín, nguyeän, haønh, ba moùn haønh trang toái caàn thieát cho ngöôøi treân ñöôøng veà Tònh ñoä. Töø baøi 15 ñeán baøi 18 nhaèm döùt saïch nhöõng söï hieåu bieát sai laàm hoaëc nghi ngaïi cuûa ngöôøi tu Tònh ñoä, nhaèm cuûng coá, quyeát ñònh ñöùc tin. Vì sao ñaët naëng vieäc khuyeán tín hôn so vôùi khuyeán haønh? Vì loøng tin laø caên baûn vaø raát khoù sanh khôûi. Neáu loøng tin khoâng sanh khôûi thì chaúng nhöõng khoâng theå phaùt nguyeän maø cuõng khoâng theå thöïc haønh, laïi sanh ra cheâ bai, phæ baùng. Cho neân cuoái cuøng laïi coù moät baøi khuyeân raên giöõ gìn khaåu nghieäp. Quyeån thöôïng naøy rieâng daãn nhöõng lôøi daïy cuûa Thieàn toâng veà phaùp moân Tònh ñoä, nhaèm döùt loøng nghi ngôø cho nhöõng baäc thöôïng caên. Hai quyeån sau seõ goàm daãn caû Ñaïo giaùo (Laõo giaùo) vaø Nho giaùo ñeå giaûi tröø söï nghi ngôø cho nhöõng keû thuoäc haøng trung, haï.

346

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Taây phöông baùch vònh

西方百詠西方古教世尊宣，東土開宗號白蓮。十八大賢為上首，虎溪三笑至今傳。西方大道理優長，功德巍巍不可量。非但釋迦開此路，恒沙諸佛盡稱揚。西方教啟感牟尼，諸佛稱揚共所知。十六觀經親指示，修行最上念阿彌。

Taây phöông coå giaùo Theá Toân tuyeân, Ñoâng ñoä khai toâng hieäu Baïch Lieân. Thaäp baùt ñaïi hieàn vi thöôïng thuû, Hoå kheâ tam tieáu chí kim truyeàn. 2.

Taây phöông ñaïi ñaïo lyù öu tröôøng. Coâng ñöùc nguy nguy baát khaû löôïng. Phi ñaõn Thích-ca khai thöû loä, Haèng sa chö Phaät taän xöng döông. 3.

Taây phöông giaùo khaûi caûm Maâu-ni, Chö Phaät xöng döông coäng sôû tri. Thaäp luïc quaùn kinh thaân chæ thò, Tu haønh toái thöôïng nieäm A-di. 4.

西方初觀要精虔，落日之形似鼓懸。送想樂邦歸一處，是名無上甚深禪。

Taây phöông sô quaùn yeáu tinh kieàn, Laïc nhaät chi hình töï coå huyeàn. Toáng töôûng Laïc bang qui nhaát xöù, Thò danh voâ thöôïng thaäm thaâm thieàn.

347

348

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

西方二觀甚分明，定水無波徹底清。心月孤圓全體現，

QUYEÅN THÖÔÏNG 5.

Taây phöông nhò quaùn thaäm phaân minh, Ñònh thuûy voâ ba trieät ñeå thanh. Taâm nguyeät coâ vieân toaøn theå hieän

結跏趺坐想成冰。西方三觀地琉璃，法樂鳴空了了知。眾相莊嚴光映徹，一心决定永無疑。西方四觀樹成行，百寶莊嚴盡放光。受用現成長快樂，諸人何不早乘當。西方五觀大家知，四色華開七寶池。德水靈禽宣法語，洗除煩惑證菩提。西方六觀總包含，塵世繁華莫要貪。

Kieát giaø phu toïa töôûng thaønh baêng. 6.

Taây phöông tam quaùn: ñòa löu ly, Phaùp nhaïc minh khoâng lieãu lieãu tri. Chuùng töôùng trang nghieâm quang aùnh trieät, Nhaát taâm quyeát ñònh vónh voâ nghi. 7.

Taây phöông töù quaùn: thoï thaønh haøng, Baù baûo trang nghieâm taän phoùng quang. Thoï duïng hieän thaønh tröôøng khoaùi laïc, Chö nhaân haø baát taûo thöøa ñöông? 8.

Taây phöông nguõ quaùn ñaïi gia tri, Töù saéc hoa khai thaát baûo trì. Ñöùc thuûy, linh caàm tuyeân phaùp ngöõ, Taåy tröø phieàn hoaëc, chöùng Boà-ñeà. 9.

Taây phöông luïc quaùn toång bao haøm, Traàn theá phieàn hoa maïc yeáu tham.

349

350

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Boån taùnh Di-ñaø giai cuï tuùc,

本性彌陀皆具足，現成公案不須探參。

Hieän thaønh coâng aùn baát tu tham. 10.

西方七觀始相應，寶座巍巍願力成。

Taây phöông thaát quaùn, thuûy töông öng,

大聖端居恒自在，聲聞小果不能昇。

Ñaïi Thaùnh ñoan cö haèng töï taïi,

Baûo toøa nguy nguy, nguyeän löïc thaønh.

Thanh vaên tieåu quaû baát naêng thaêng. 11.

西方八觀要分明，諸佛皆從心想生。

Taây phöông baùt quaùn yeáu phaân minh,

託像凝真融理事，何愁淨土不圓成。

Thaùc töôïng ngöng chaân dung lyù söï,

Chö Phaät giai tuøng taâm töôûng sanh.

Haø saàu Tònh ñoä baát vieân thaønh? 12.

西方九觀紫金身，相好光明無等輪。

Taây phöông cöûu quaùn: töû kim thaân,

攝取眾生歸極樂，天真父子最相親。

Nhieáp thuû chuùng sanh qui Cöïc laïc,

Töôùng haûo quang minh voâ ñaúng luaân!

Thieân chaân phuï töû toái töông thaân. 13.

西方十觀用成心，常念慈悲觀世音。

Taây phöông thaäp quaùn duïng thaønh taâm, Thöôøng nieäm töø bi Quaùn Theá AÂm.

351

352

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñaõn ñaéc vaên danh, ña hoaïch phöôùc,

但得聞名多獲福，良哉大士誓洪深。

Löông tai Ñaïi só theä hoàng thaâm! 14.

西方十一觀難量，勢至光中佛讚揚。

Taây phöông thaäp nhaát quaùn nan löông,

處處分身弘教化，誓為苦海作津梁。

Xöù xöù phaân thaân hoaèng giaùo hoùa,

Theá Chí quang trung Phaät taùn döông.

Theä vi khoå haûi taùc taân löông. 15.

西方十二觀融通，一念精誠密下功。

Taây phöông thaäp nhò quaùn dung thoâng,

當想自身生極樂，巍巍端坐寶華中。

Ñöông töôûng töï thaân sanh Cöïc laïc,

Nhaát nieäm tinh thaønh maät haï coâng.

Nguy nguy ñoan toïa baûo hoa trung. 16.

西方化佛放光明，無量分身度有情。

Taây phöông Hoùa Phaät phoùng quang minh,

依正莊嚴皆具足，十三觀裏悉圓成。

Y, chaùnh trang nghieâm giai cuï tuùc,

Voâ löôïng phaân thaân ñoä höõu tình.

Thaäp tam quaùn lyù taát vieân thaønh. 17.

西方教主大慈悲，接引眾生號道師。

Taây phöông Giaùo chuû ñaïi töø bi. Tieáp daãn chuùng sanh hieäu Ñaïo sö.

353

354

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Cöûu phaåm haøm linh ñaêng bæ ngaïn,

九品咸令登彼岸，永無退轉證菩提。

Vónh voâ thoái chuyeån, chöùng Boà-ñeà. 18.

西方一路向前行，圓發三心諦理明。

Taây phöông nhaát loä höôùng tieàn haønh,

上品上生彈指到，最先見佛悟無生。

Thöôïng phaåm thöôïng sanh ñaøn chæ ñaùo,

Vieân phaùt tam taâm, ñeá lyù minh.

Toái tieân kieán Phaät ngoä Voâ sanh. 19.

西方快樂實奇哉，觀想精誠華易開。

Taây phöông khoaùi laïc thaät kyø tai!

上品中生隨願往，端然自在坐金臺。

Thöôïng phaåm trung sanh, tuøy nguyeän vaõng,

Quaùn töôûng tinh thaønh, hoa dò khai.

Ñoan nhieân töï taïi toïa kim ñaøi. 20.

西方但發道心堅，普願同登般若船。

Taây phöông ñaõn phaùt ñaïo taâm kieân,

上品下生終有分，每人一朶大金蓮。

Thöôïng phaåm haï sanh chung höõu phaän,

Phoå nguyeän ñoàng ñaêng Baùt-nhaõ thuyeàn.

Moãi nhaân nhaát ñoùa ñaïi kim lieân. 21.

西方明白不曚曨，齋戒堅持達苦空。

Taây phöông minh baïch, baát moâng lung, Trai giôùi kieân trì, ñaït khoå khoâng.

355

356

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Trung phaåm thöôïng sanh Tam-muoäi löïc,

中品上生三昧力，阿羅漢果獲神通。

A-la-haùn quaû hoaïch thaàn thoâng. 22.

西方宜用戒香修，一念華開預聖流。

Taây phöông nghi duïng giôùi höông tu,

中品中生經半劫，無生妙果不須求。

Trung phaåm trung sanh kinh baùn kieáp,

Nhaát nieäm hoa khai döï thaùnh löu.

Voâ sanh dieäu quaû baát tu caàu. 23.

西方助道孝為先，行世仁慈種福田。

Taây phöông trôï ñaïo: hieáu vi tieân,

中品下生聞妙法，早逢知識是前緣。

Trung phaåm haï sanh, vaên dieäu phaùp,

Haønh theá nhaân töø: chuûng phöôùc ñieàn.

Taûo phuøng tri thöùc, thò tieàn duyeân. 24.

西方化主願無邊，一念歸依滅罪愆。

Taây phöông hoùa chuû nguyeän voâ bieân:

下品下生聞佛號，蒙師指示大因緣。

Haï phaåm thöôïng sanh, vaên Phaät hieäu,

Nhaát nieäm qui y, dieät toäi khieân.

Moâng sö chæ thò, ñaïi nhaân duyeân. 25.

西方大道古通今，無柰當人罪業深。

Taây phöông Ñaïi ñaïo coå thoâng kim, Voâ naïi ñöông nhaân toäi nghieäp thaâm.

357

358

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Haï phaåm trung sanh tri thöùc löïc,

下品中生知識力，一聞法語便回心。

Nhaát vaên Phaùp ngöõ tieän hoài taâm. 26.

西方一著在臨終，知識相逢活路通。

Taây phöông nhaát tröôùc taïi laâm chung:

下品下生稱十念，罪消塵劫福無竆。

Haï phaåm haï sanh xöng thaäp nieäm,

Tri thöùc töông phuøng hoaït loä thoâng.

Toäi tieâu traàn kieáp, phöôùc voâ cuøng. 27.

西方精進莫遲延，一墮疑城五百年。

Taây phöông, tinh taán maïc trì dieân,

大聖放光來照破，重歸淨土禮金僊。

Ñaïi thaùnh phoùng quang lai chieáu phaù,

Nhaát ñoïa nghi thaønh nguõ baù nieân.

Truøng qui Tònh ñoä leã Kim Tieân. 28.

西方初地發心堅，歡喜行檀種福田。

Taây phöông sô ñòa phaùt taâm kieân,

身命資財俱棄捨，高登上品坐金蓮。

Thaân maïng tö taøi caâu khí xaû,

Hoan hyû haønh ñaøn chuûng phöôùc ñieàn.

Cao ñaêng thöôïng phaåm toïa kim lieân. 29.

西方二地要虔誠，念佛先須理觀明。

Taây phöông nhò ñòa yeáu kieàn thaønh, Nieäm Phaät tieân tu lyù quaùn minh.

359

360

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Trì giôùi tinh nghieâm, ly caáu ueá,

持戒精嚴離垢穢，心田清淨道圓成。

Taâm ñieàn thanh tònh, ñaïo vieân thaønh. 30.

西方三地意根清，忍辱柔和化有情。

Taây phöông tam ñòa yù caên thanh,

種種神通皆具足，紫磨金相發光明。

Chuûng chuûng thaàn thoâng giai cuï tuùc,

Nhaãn nhuïc nhu hoøa hoùa höõu tình.

Töû ma kim töôùng phaùt quang minh. 31.

西方四地體空虛，煩惱心魔盡掃除。

Taây phöông töù ñòa theå khoâng hö,

精進自然生燄慧，始終不二證真如。

Tinh taán, töï nhieân sanh dieãm hueä,

Phieàn naõo, taâm ma, taän taûo tröø.

Thuûy chung baát nhò, chöùng chaân nhö. 32.

西方五地最難登，見解明通勝二乘。

Taây phöông nguõ ñòa toái nan ñaêng,

清淨法身知大意，深修禪定顯真情。

Thanh tònh Phaùp thaân tri ñaïi yù,

Kieán giaûi minh thoâng thaéng nhò thöøa.

Thaâm tu thieàn ñònh, hieån chaân tình. 33.

西方六地得圓融，左右逢原觸處通。

Taây phöông luïc ñòa ñaéc vieân dung, Taû höõu phuøng nguyeân xuùc xöù thoâng.

361

362

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Baùt nhaõ hieän tieàn voâ trôû treä,

般若現前無阻滯，全身手眼大開宗。

Toaøn thaân thuû nhaõn ñaïi khai toâng. 34.

西方七地始分明，菩薩悲心在遠行。

Taây phöông thaát ñòa thuûy phaân minh,

念念貫通差別智，若無方便不圓成。

Nieäm nieäm quaùn thoâng sai bieät trí,

Boà Taùt bi taâm taïi vieãn haønh.

Nhöôïc voâ phöông tieän, baát vieân thaønh. 35.

西方八地悟無生，諸佛如來作證明。

Taây phöông baùt ñòa ngoä voâ sanh,

不動法身遊苦海，廣弘大願救迷情。

Baát ñoäng Phaùp thaân du khoå haûi,

Chö Phaät Nhö Lai taùc chöùng minh.

Quaûng hoaèng ñaïi nguyeän cöùu meâ tình. 36.

西方九地法無邊，大士弘揚至力堅。

Taây phöông cöûu ñòa phaùp voâ bieân.

宗說皆通稱善慧，四無礙辯悉周圓。

Toâng thuyeát giai thoâng xöng Thieän hueä,

Ñaïi só hoaèng döông chí löïc kieân.

Töù voâ ngaïi bieän taát chaâu vieân. 37.

西方十地智為先，法雨慈雲徧大千。

Taây phöông thaäp ñòa trí vi tieân, Phaùp vuõ töø vaân bieán ñaïi thieân.

363

364

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Sö töû hoáng thôøi quaàn thuù phuïc.

師子吼時羣獸伏，一生補處證金先。

Nhaát sanh boå xöù chöùng kim tieân. 38.

西方等覺佛同肩，行願難思號普賢。靣受如來親付囑，利生接勿起無緣。

Taây phöông ñaúng giaùc Phaät ñoàng kieân, Haïnh nguyeän nan tö hieäu Phoå Hieàn. Dieän thoï Nhö Lai thaân phoù chuùc, Lôïi sanh tieáp vaät, khôûi voâ duyeân. 39.

西方妙覺果周圓，具眼文殊福智全。盧舍那身功德備，脫珍著弊為施權。

Taây phöông dieäu giaùc quaû chaâu vieân, Cuï nhaõn Vaên-thuø phöôùc trí toaøn. Loâ-xaù-na thaân coâng ñöùc bò, Thoaùt traân tröôùc teä vò thi quyeàn. 40.

西方圓覺聖中師，同體觀音具大悲。十號三身俱滿足，是為無上佛菩提。

Taây phöông vieân giaùc thaùnh trung sö, Ñoàng theå Quaùn AÂm cuï ñaïi bi. Thaäp hieäu tam thaân caâu maõn tuùc, Thò vi voâ thöôïng Phaät Boà-ñeà. 41.

西方遠祖最先知，

Taây phöông vieãn toå toái tieân tri,

猶向山中禮六時。

Du höôùng sôn trung leã luïc thì.

365

366

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Nhaát baù nhò tam nhaân keát xaõ,

一百念三人結社，同生淨土證菩提。

Ñoàng sanh Tònh ñoä, chöùng Boà-ñeà. 42.

西方大聖法中王，接引羣迷放寶光。

Taây phöông Ñaïi thaùnh Phaùp trung vöông,

不憚疲勞弘願重，常遊苦海駕慈航。

Baát ñaùn bì lao, hoaèng nguyeän troïng,

Tieáp daãn quaàn meâ, phoùng baûo quang.

Thöôøng du khoå haûi, giaù töø haøng. 43.

西方易到莫沈吟，只要當人辦肯心。

Taây phöông dò ñaùo, maïc traàm ngaâm,

彈指已超生死海，有緣得遇芥投鍼。

Ñaøn chæ dó sieâu sanh töû haûi,

Chæ yeáu ñöông nhaân bieän khaúng taâm.

Höõu duyeân ñaéc ngoä giôùi ñaàu chaâm. 44.

西方不遠莫他求，一句彌陀作話頭。

Taây phöông baát vieãn, maïc tha caàu,

但得盡生無別念，蓮華佛國任君遊。

Ñaõn ñaéc taän sanh, voâ bieät nieäm.

Nhaát cuù Di-ñaø taùc thoaïi ñaàu.

Lieân hoa Phaät quoác nhaäm quaân du. 45.

西方用力不消多，十念圓成在刹那。

Taây phöông duïng löïc baát tieâu ña, Thaäp nieäm vieân thaønh taïi saùt na.

367

368

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Phaät toå chæ minh qui khöù loä.

佛祖指明歸去路，一生當得脫娑婆。

Nhaát sanh ñöông ñaéc thoaùt Ta-baø. 46.

西方慈父動悲哀，接引迷流歸去來。

Taây phöông töø phuï ñoäng bi ai,

早向蓮臺親託質，莫投凡世入胞胎。

Taûo höôùng lieân ñaøi thaân thaùc chaát,

Tieáp daãn meâ löu qui khöù lai.

Maïc ñaàu phaøm theá nhaäp baøo thai. 47.

西方諦信莫生疑，念佛修行要及時。

Taây phöông ñeá tín, maïc sanh nghi,

有限光陰宜早辦，骷髏著地幾人知。

Höõu haïn quang aâm, nghi taûo bieän.

Nieäm Phaät tu haønh, yeáu caäp thì.

Khoâ laâu tröôùc ñòa, kyû nhaân tri! 48.

西方根本戒為先，戒若精兮定亦堅。

Taây phöông caên baûn giôùi vi tieân,

定力不枯生妙慧，慧明心了即今先。

Ñònh löïc baát khoâ, sanh dieäu hueä,

Giôùi nhöôïc tinh heà, ñònh dieäc kieân,

Hueä minh taâm lieãu, töùc kim tieân. 49.

西方不用學多端，一句彌陀在反觀。

Taây phöông baát duïng hoïc ña ñoan, Nhaát cuù Di-ñaø taïi phaûn quan.

369

370

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Kieán ñaéc baûn lai chaân dieän muïc,

見得本來真靣目，始知生死即泥洹。

Thuûy tri sanh töû töùc Neâ-hoaøn. 50.

西方徑到莫徜徉，全要當人自主張。但得一心專念佛，蓮華國內性名香。

Taây phöông kính ñaùo, maïc thaûng döông, Toaøn yeáu ñöông nhaân töï chuû tröông. Ñaõn ñaéc nhaát taâm chuyeân nieäm Phaät, Lieân hoa quoác noäi taùnh danh höông. 51.

西方池內寶蓮開，寶物莊嚴自化來。百寶光中親見佛，巍巍端坐寶蓮臺。

Taây phöông trì noäi baûo lieân khai, Baûo vaät trang nghieâm töï hoùa lai. Baù baûo quang trung thaân kieán Phaät, Nguy nguy ñoan toïa baûo lieân ñaøi. 52.

西方淨土果奇哉，優鉢羅華徧界開。種種現成真富貴，一華臺上一如來。

Taây phöông Tònh ñoä quaû kyø tai! Öu-baùt-la hoa bieán giôùi khai. Chuûng chuûng hieän thaønh chaân phuù quí, Nhaát hoa ñaøi thöôïng nhaát Nhö Lai. 53.

西方佛號我同名，

Taây phöông Phaät hieäu ngaõ ñoàng danh,

直下承當了不驚。

Tröïc haï thöøa ñöông lieãu baát kinh.

371

372

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Nhöôïc ñaéc nhaát thanh thaân hoaùn tænh,

若得一聲親喚醒，何勞十萬八千程。

Haø lao thaäp vaïn baùt thieân trình. 54.

西方化主度迷情，佛力加持道易成。

Taây phöông hoùa chuû ñoä meâ tình,

撒手便行無異路，最初一步要分明。

Taùn thuû tieän haønh, voâ dò loä,

Phaät löïc gia trì, ñaïo dò thaønh.

Toái sô nhaát boä, yeáu phaân minh. 55.

西方門路甚分明，一句彌陀速趲程。

Taây phöông moân loä thaäm phaân minh,

早到金剛臺上坐，同名同號證無生。

Taûo ñaùo kim cang ñaøi thöôïng toïa,

Nhaát cuù Di-ñaø toác toaùn trình.

Ñoàng danh, ñoàng hieäu chöùng voâ sanh. 56.

西方彈指悟無生，上品金臺佛掃成。

Taây phöông ñaøn chæ, ngoä Voâ sanh.

靣見彌陀親授記，當來說法度羣情。

Dieän kieán Di-ñaø thaân thoï kyù,

Thöôïng phaåm kim ñaøi, Phaät taûo thaønh,

Ñöông lai thuyeát phaùp ñoä quaàn tình. 57.

西方富貴樂安然，受用隨心在靣前。

Taây phöông phuù quí, laïc, an nhieân, Thoï duïng tuøy taâm taïi dieän tieàn.

373

374

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thieân thöôïng, nhaân gian nan tyû traïi,

天上人閒難比賽，巍巍端坐紫金蓮。

Nguy nguy ñoan toïa töû kim lieân. 58.

西方佛國勝生天，亦勝蓬萊有漏仙。

Taây phöông Phaät quoác thaéng sanh thieân,

亦勝王侯幷富戶，要知亦勝坐癡禪。

Dieäc thaéng vöông haàu tinh phuù hoä,

Dieäc thaéng Boàng lai höõu laäu tieân.

Yeáu tri dieäc thaéng toïa si thieàn. 59.

西方快樂勝天宮，壽命難量福不竆。

Taây phöông khoaùi laïc thaéng Thieân cung.

無信眾生顚倒謗，有緣佛子得相逢。

Voâ tín chuùng sanh ñieân ñaûo baùng,

Thoï maïng nan löông, phöôùc baát cuøng.

Höõu duyeân Phaät töû ñaéc töông phuøng. 60.

西方佛子具神通，放去收來頃刻中。

Taây phöông Phaät töû cuï thaàn thoâng,

隨類現身施妙用，開權顯實振宗風。

Tuøy loaïi hieän thaân, thi dieäu duïng,

Phoùng khöù, thaâu lai khoaûnh khaéc trung.

Khai quyeàn, hieån thaät, chaán toâng phong. 61.

西方景致勝蓬萊，服氣飡霞養禍胎。

Taây phöông caûnh trí thaéng Boàng lai, Phuïc khí, xan haø, döôõng hoïa thai.

375

376

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Maïc hoïc xuaát thaàn, tu luyeän phaùp,

莫學出神修煉法，直教枯木放華開。

Tröïc giao khoâ moäc phoùng hoa khai. 62.

西方淨土有蓮胎，普勸眾生歸去來。

Taây phöông Tònh ñoä höõu lieân thai,

一念華開親見佛，永無八難及三哉。

Nhaát nieäm hoa khai, thaân kieán Phaät,

Phoå khuyeán chuùng sanh qui khöù lai.

Vónh voâ baùt naïn caäp tam tai. 63.

西方富貴勝王侯，種種莊嚴事事周。

Taây phöông phuù quí thaéng vöông haàu,

但辦肯心求彼國，輪迴惡道一齊休。

Ñaõn bieän khaúng taâm caàu bæ quoác,

Chuûng chuûng trang nghieâm, söï söï chaâu.

Luaân hoài aùc ñaïo nhaát teà höu. 64.

西方及早向前修，閑是閑非一筆勾。

Taây phöông caäp taûo höôùng tieàn tu,

放下身心勤念佛，也無煩惱也無憂。

Phoùng haï thaân taâm, caàn nieäm Phaät,

Nhaøn thò, nhaøn phi nhaát buùt caâu.

Daõ voâ phieàn naõo, daõ voâ öu. 65.

西方受用勝豪家，七寶池中四色華。

Taây phöông thoï duïng thaéng haøo gia, Thaát baûo trì trung töù saéc hoa.

377

378

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Y thöïc hieän thaønh phi taïo taùc,

衣食現成非造作，光明相好絶纖瑕。

Quang minh töôùng haûo, tuyeät tieâm haø. 66.

西方滿眼是蓮華，百寶莊嚴富可誇。

Taây phöông maõn nhaõn thò lieân hoa,

諸上善人俱一處，不知其數倍恒沙。

Chö thöôïng thieän nhaân caâu nhaát xöù,

Baù baûo trang nghieâm, phuù khaû khoa.

Baát tri kyø soá, boäi Haèng sa. 67.

西方捷徑勝叅禪，一句彌陀快著鞭。

Taây phöông tieäp kính thaéng tham thieàn,

十萬億程彈指到，為人只欠自心堅。

Thaäp vaïn öùc trình ñaøn chæ ñaùo.

Nhaát cuù Di-ñaø khoaùi tröôùc tieân.

Vò nhaân chæ khieám töï taâm kieân. 68.

西方只要辦心堅，努力勤修速向前。

Taây phöông chæ yeáu bieän taâm kieân,

順水行船加艣棹，導師接引願繩牽。

Thuaän thuûy haønh thuyeàn gia loã traïo,

Noã löïc caàn tu toác höôùng tieàn.

Ñaïo sö tieáp daãn nguyeän thaèng khieân. 69.

西方不擇富和貧，不揀賢愚貴賤人。

Taây phöông baát traïch phuù hoøa baàn, Baát giaûn hieàn ngu quyù tieän nhaân.

379

380

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Baát vaán nöõ nam tinh laõo aáu,

不問女男幷老幼，不分僧俗及寃親。

Baát phaân taêng tuïc caäp oan thaân. 70.

西方法眷最相親，盡是修行念佛人。我等欲歸安養國，即今便種往生因。

Taây phöông phaùp quyeán toái töông thaân, Taän thò tu haønh nieäm Phaät nhaân. Ngaõ ñaúng duïc qui An Döôõng quoác, Töùc kim tieän chuûng vaõng sanh nhaân. 71.

西方啟教感能仁，一句彌陀淨土因。六道四生皆具足，要知作佛在人倫。

Taây phöông khaûi giaùo caûm Naêng Nhaân, Nhaát cuù Di-ñaø, Tònh ñoä nhaân. Luïc ñaïo töù sanh giai cuï tuùc, Yeáu tri taùc Phaät taïi nhaân luaân. 72.

西方功德水無痕，念佛先須達本根。非但人倫生淨土，蜎飛蝡動也霑恩。

Taây phöông, coâng ñöùc thuûy voâ ngaân, Nieäm Phaät, tieân tu ñaït boån caên. Phi ñaõn nhaân luaân sanh Tònh ñoä, Quyeân phi, nhuyeãn ñoäng daõ trieâm aân. 73.

西方今古鎭長存，

Taây phöông kim coå traán tröôøng toàn,

慈父哀憐度子孫。

Töø phuï ai lieân ñoä töû toân.

381

382

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Baùt vaïn töù thieân moân loä bieät.

八萬四千門路別，彌陀一句眾中尊。

Di-ñaø nhaát cuù, chuùng xöng toân. 74.

西方極樂眾稱尊，普勸諸人入此門。

Taây phöông Cöïc Laïc, chuùng xöng toân,

有口不須閑講論，單提佛現度朝昏。

Höõu khaåu baát tu nhaøn giaûng luaän,

Phoå khuyeán chö nhaân nhaäp thöû moân.

Ñan ñeà Phaät hieän ñoä trieâu hoân. 75.

西方有佛號彌陀，普度眾生出愛河。

Taây phöông höõu Phaät hieäu Di-ñaø,

六八願門通九品，人人可到莫蹉跎。

Luïc baùt nguyeän moân thoâng cöûu phaåm,

Phoå ñoä chuùng sanh xuaát aùi haø.

Nhaân nhaân khaû ñaùo, maïc sa ñaø. 76.

西方在近路無多，直下承當在刹那。

Taây phöông taïi caän, loä voâ ña,

觸目遇緣皆極樂，水流風動演摩訶。

Xuùc muïc, ngoä duyeân giai Cöïc Laïc,

Tröïc haï thöøa ñöông taïi saùt-na.

Thuûy löu, phong ñoäng dieãn Ma-ha. 77.

西方徑路好修行，勇猛加功速趲程。

Taây phöông kính loä haûo tu haønh, Duõng maõnh gia coâng toác toaùn trình.

383

384

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Cöûu phaåm lieân ñaøi ñoâ höõu phaän,

九品蓮臺都有分，華開早晚悟無生。

Hoa khai taûo vaõn ngoä voâ sanh. 78.

西方捷徑易求生，只在當人一念誠。

Taây phöông tieäp kính dò caàu sanh,

精進再加修福慧，金臺上品得標名。

Tinh taán, taùi gia tu phöôùc, hueä,

Chæ taïi ñöông nhaân nhaát nieäm thaønh.

Kim ñaøi thöôïng phaåm ñaéc tieâu danh. 79.

西方步步踏蓮華，指路開門謝釋迦。

Taây phöông boä boä ñaïp lieân hoa,

三復丁寧無別說，一心念佛早歸家。

Tam phuùc ñinh ninh, voâ bieät thuyeát,

Chæ loä, khai moân taï Thích-ca.

Nhaát taâm nieäm Phaät, taûo quy gia. 80.

西方端的是吾家，一句彌陀路不差。

Taây phöông ñoan ñích thò ngoâ gia,

信得及時行得實，直教鐵樹也開華。

Tín ñaéc caäp thôøi, haønh ñaéc thaät,

Nhaát cuù Di-ñaø loä baát sai,

Tröïc giao thieát thoï daõ khai hoa. 81.

西方易往少人知，徑路修行不用疑。

Taây phöông dò vaõng, thieåu nhaân tri, Kính loä tu haønh, baát duïng nghi.

385

386

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Luïc töï chaân kinh thuaàn thuïc lieãu.

六字真經純熟了，金蓮臺上禮阿彌。

Kim lieân ñaøi thöôïng leã A-di. 82.

西方慈父號阿彌，接引人生九品池。

Taây phöông töø phuï hieäu A-di,

捷徑法門容易到，可憐多是自狐疑。

Tieäp kính phaùp moân dung dò ñaùo,

Tieáp daãn nhaân sanh cöûu phaåm trì.

Khaû lieân ña thò töï hoà nghi! 83.

西方啟教號蓮宗，東土興緣謝遠公。

Taây phöông khaûi giaùo, hieäu Lieân Toâng,

念佛叅禪無別路，本來妙有即真空。

Nieäm Phaät, tham thieàn voâ bieät loä,

Ñoâng ñoä höng duyeân, taï Vieãn Coâng.

Boån lai dieäu höõu, töùc chaân khoâng. 84.

西方弘誓廣流通，一句彌陀好用功。

Taây phöông hoaèng theä quaûng löu thoâng,

歷歷分明無閒斷，聲聲喚醒主人翁。

Lòch lòch phaân minh voâ giaùn ñoaïn,

Nhaát cuù Di-ñaø haûo duïng coâng.

Thanh thanh hoaùn tænh chuû nhaân oâng. 85.

西方直指易修持，本性彌陀孰得知。

Taây phöông tröïc chæ dò tu trì, Boån taùnh Di-ñaø thuïc ñaéc tri.

387

388

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Luïc ñaïo, tam ñoà sanh töû chuyeån,

六道三塗生死轉，思量怎不痛傷悲。

Tö löông chaåm baát thoáng thöông bi? 86.

西方公案早行持，寂寂惺惺著意疑。

Taây phöông coâng aùn, taûo haønh trì,

疑到情忘心絶處，元來自己是阿彌。

Nghi ñaùo tình vong, taâm tuyeät xöù,

Tòch tòch tinh tinh tröôùc yù nghi.

Nguyeân lai töï kyû thò A-di. 87.

西方一句是單傳，不假修持已現前。

Taây phöông nhaát cuù, thò ñan truyeàn.

諸上善人如見性，阿彌陀佛便同肩。

Chö thöôïng thieän nhaân nhö kieán taùnh,

Baát giaû tu trì, dó hieän tieàn,

A-di-ñaø Phaät tieän ñoàng kieân. 88.

西方大道兩無偏，一句彌陀，事理全。

Taây phöông ñaïi ñaïo, löôõng voâ thieân,

明得箇中微妙旨，始知念佛即叅禪。

Minh ñaéc caù trung vi dieäu chæ,

Nhaát cuù Di-ñaø, söï lyù toaøn.

Thuûy tri nieäm Phaät töùc tham thieàn. 89.

西方眾苦不能侵，先要當人了自心。

Taây phöông chuùng khoå baát naêng xaâm. Tieân yeáu ñöông nhaân lieãu töï taâm.

389

390

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Hoäi ñaéc muïc tieàn chaân Cöïc Laïc,

會得目前真極樂，拈來赤土是黃金。

Nieâm lai xích thoå thò hoaøng kim. 90.

西方大地是黃金，寶樹參天演法音。

Taây phöông ñaïi ñòa thò hoaøng kim,

如此名為安樂國，三塗八難永無侵。

Nhö thöû danh vi An Laïc quoác,

Baûo thoï tham thieân dieãn phaùp aâm.

Tam ñoà, baùt naïn vónh voâ xaâm. 91.

西方一句上乘機，莫信邪師說是非。

Taây phöông nhaát cuù, thöôïng thöøa cô,

昔日世尊親付囑，修行徑路念阿彌。

Tích nhaät Theá Toân thaân phoù chuùc,

Maïc tín taø sö thuyeát thò phi.

Tu haønh kính loä nieäm A-di. 92.

西方功德實難思，反謗彌陀是蕆提。

Taây phöông coâng ñöùc thaät nan tö,

地獄墮身無量劫，不知何日出頭時。

Ñòa nguïc ñoïa thaân voâ löôïng kieáp,

Phaûn baùng Di-ñaø thò xieån-ñeà.

Baát tri haø nhaät xuaát ñaàu thôøi. 93.

西方有路少人登，一句彌陀最上乘。

Taây phöông höõu loä, thieåu nhaân ñaêng, Nhaát cuù Di-ñaø, toái thöôïng thöøa.

391

392

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Baû thuû khieân tha haønh baát ñaéc,

把手牽他行不得，但當自肯乃相應。

Ñaõn ñöông töï khaúng naõi töông öng. 94.

西方易到可修行，十念精專便往生。

Taây phöông dò ñaùo, khaû tu haønh,

奉勸世閒男共女，大家速急趲歸程。

Phuïng khuyeán theá gian nam coäng nöõ,

Thaäp nieäm tinh chuyeân, tieän vaõng sanh.

Ñaïi gia toác caáp toaùn quy trình. 95.

西方故國早回還，人命無常呼吸閒。

Taây phöông coá quoác, taûo hoài hoaøn,

有限光陰當愛惜，今生蹉過出頭難。

Höõu haïn quang aâm, ñöông aùi tích,

Nhaân maïng voâ thöôøng, hoâ haáp gian.

Kim sanh sa quaù, xuaát ñaàu nan. 96.

西方不到果然難，一失人身力拔山。

Taây phöông baát ñaùo quaû nhieân nan,

分付世閒英烈漢，急須採寶莫空還。

Phaân phoù theá gian anh lieät haùn,

Nhaát thaát nhaân thaân, löïc baït san.

Caáp tu thaùi baûo, maïc khoâng hoaøn. 97.

西方歸去莫遲疑，一句彌陀早受持。

Taây phöông qui khöù, maïc trì nghi, Nhaát cuù Di-ñaø, taûo thoï trì.

393

394

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

高著眼兮忙下手，

Cao tröôùc nhaõn heà, mang haï thuû,

不勞彈指證菩提。

Baát lao ñaøn chæ chöùng Boà-ñeà. 98.

西方急急早修持，

Taây phöông caáp caáp taûo tu trì,

生死無常不可期。

Sanh töû voâ thöôøng baát khaû kyø. Song ngoaïi nhaät quang ñaøn chæ quaù,

窻外日光彈指過，

Vi nhaân naêng höõu kyû ña thôøi.

為人能有幾多時。 99.

Taây phöông nhaát tröôùc maïc trì dieân.

西方一著莫遲延，

Ñaåu taåu tinh thaàn toác höôùng tieàn.

抖抖精神速向前。

Höu ñaõi khaùt lai taøi quaät tænh,

休待渴來纔掘井，

Chæ nghi taûo saán baïch lieân thuyeàn.

只宜早趂白蓮船。 100.

西方百詠已周圓，普勸諸人上法船。不為自身求活計，大家歸去靣金僊。

Taây phöông baùch vònh dó chaâu vieân, Phoå khuyeán chö nhaân thöôùng phaùp thuyeàn. Baát vò töï thaân caàu hoaït keá, Ñaïi gia quy khöù dieän Kim tieân.

395

396

QUYEÅN THÖÔÏNG

397

Naøo phaûi Thích toân rieâng chæ loái,

PHUÏ LUÏC

Chö Phaät ñeàu khen phaùp nhieäm maàu.(1) 3.

TRAÊM BAØI THÔ VÒNH TAÂY PHÖÔNG

Ôn saâu Phaät chæ höôùng veà Taây, Chö Phaät ngôïi khen roõ phaùp naøy.

Ngaøi Toâng Boån trong khi bieân soaïn saùch naøy coù tröôùc taùc 100 baøi thô vònh Taây phöông, moãi baøi ñeàu baét ñaàu baèng hai chöõ Taây phöông neân goïi laø Taây phöông baùch vònh, ñöôïc ñöa vaøo laøm phuï luïc cuûa quyeån thöôïng naøy.

Möôøi saùu pheùp quaùn, kinh ghi roõ,(2) Nieäm Phaät Di-ñaø, toái thöôïng thay!(3) 4.

Taây phöông Sô quaùn phaûi tinh chuyeân, Hình maët nhaät rôi tôï troáng huyeàn.

Chæ höôùng taâm veà An Laïc quoác,(4) Phaùp xöa Phaät daïy taïi Taây thieân,(1)

Laø phaùp thaâm saâu Voâ thöôïng thieàn.(5)

Sang Ñoâng laäp giaùo hieäu Baïch Lieân.(2)

Möôøi taùm baäc hieàn cuøng tieáp noái,

(3)

Taây phöông Nhò quaùn roõ raøng thay,

Khe Coïp cöôøi vang, tích löu truyeàn.

(4)

Nöôùc ñöùng trong veo chaúng soùng lay.

Taâm nguyeät troøn vaønh toaøn theå hieän, Ñaïo lôùn Taây phöông lyù roäng saâu, Coâng ñöùc voâ bieân deã bieát ñaâu!

(1)

Caâu naøy neâu vieäc xöa kia ñöùc Phaät Thích-ca truyeàn daïy phaùp moân nieäm Phaät A-di-ñaø taïi AÁn Ñoä (phöông Taây). (2) Caâu naøy neâu vieäc phaùp Tònh ñoä truyeàn sang Trung Hoa (phöông Ñoâng) ngaøi Hueä Vieãn (töùc Vieãn coâng) saùng laäp Lieân toâng (Baïch Lieân xaõ), quy tuï nhöõng ngöôøi thöïc haønh Phaùp moân nieäm Phaät ôû Trung Hoa (Ñoâng ñoä). (3) Töø ngaøi Vieãn coâng veà sau coù 18 vò Ñaïi hieàn cuøng noái nhau xieån döông phaùp Tònh ñoä. (4) Ngaøi Hueä Vieãn aån tu trong nuùi saâu, chaúng heà böôùc chaân veà choán phoá thò. Ñöôøng leân nuùi coù caây caàu nhoû baéc ngang qua con suoái goïi laø Hoå kheâ (Suoái coïp). Töø khi leân nuùi roài, ngaøi theà chaúng bao giôø böôùc chaân qua suoái aáy nöõa. Moät hoâm, coù hai oâng Luïc Tu Tónh vaø Ñaøo Uyeân Minh ñeán thaêm chôi, cuøng nhau ñaøm ñaïo raát hôïp yù. Luùc ñöa khaùch veà, maõi vui chuyeän neân ngaøi böôùc luoân leân caàu, nhìn thaáy boùng mình soi döôùi nöôùc boãng nhôù laïi lôøi theà. Caû ba ngöôøi cuøng phaù leân cöôøi veà vieäc aáy. Ngöôøi sau keå laïi chuyeän naøy goïi laø Hoå kheâ tam tieáu (Ba ngöôøi cuøng cöôøi nôi suoái Coïp).

Ngoài ngay quaùn töôûng lôùp baêng daøy.(6) (1)

Baøi naøy tieáp theo yù baøi 1, neâu roõ giaùo lyù Tònh ñoä roäng saâu, ñaày ñuû, ngöôøi tu taäp ñöôïc coâng ñöùc khoâng theå ño löôøng. Khi ñöùc Phaät Thích-ca chæ baøy phaùp Tònh ñoä baèng caùch giaûng kinh A-di-ñaø thì chö Phaät möôøi phöông nhieàu nhö caùt soâng Haèng cuõng ñeàu ngôïi khen phaùp moân naøy. (2) Ñaây noùi ñeán 16 pheùp quaùn töôûng ñöôïc Phaät daïy trong Quaùn kinh, töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät. (3) Treân ñaõ noùi roõ veà giaùo lyù Tònh ñoä, baøi naøy noùi vieäc y theo lyù maø laäp haïnh, phaùt nguyeän nieäm Phaät A-di-ñaø. (4) Nguyeân taùc duøng Laïc bang, chæ coõi Tònh ñoä, cuõng laø An Laïc quoác. (5) Baøi tröôùc coù neâu 16 pheùp quaùn ñöôïc chæ daïy trong Quaùn kinh. Töø baøi naøy cho ñeán baøi 26 seõ laàn löôït neâu ñuû 16 pheùp quaùn töôûng naøy. Baøi naøy noùi pheùp quaùn töôûng ñaàu tieân (sô quaùn): quaùn töôûng cho thaáy hình maët trôøi laën, döôøng nhö caùi troáng treo ôû hö khoâng veà phöông Taây. Veà söï, pheùp quaùn naøy giuùp ngöôøi tu xaùc ñònh chaéc chaén choã qui höôùng cuûa mình. Veà lyù, ñoù laø maët trôøi trí tueä phaù tan söï meâ aùm cuûa voâ minh. (6) Pheùp quaùn thöù hai laø quaùn töôûng nöôùc. Thaáy nöôùc roài, laïi quaùn töôûng nöôùc ñoâng thaønh baêng.

398

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

399

10.

Taây phöông Tam quaùn: ñaát löu ly,

Taây phöông Thaát quaùn vöøa töông öng:

Nhaïc phaùp vang reàn, khaép lieãu tri.

Toøa baùu nguy nga, nguyeän löïc thaønh.

Moïi töôùng trang nghieâm ñeàu saùng suoát,

Ñaïi Thaùnh ngoài treân thöôøng töï taïi,

Moät loøng quyeát ñònh döùt haún nghi.(1)

Thanh vaên quaû thaáp, söùc chaúng thaønh.(1)

11.

Taây phöông Töù quaùn: caây thaønh haøng,

Taây phöông Baùt quaùn caàn roõ phaân,

Traêm baùu trang nghieâm toûa haøo quang.

Chö Phaät ñeàu töø taâm töôûng sanh.

Thoï duïng hieän thaønh thöôøng khoaùi laïc,

Möôïn töôïng göûi chaân, hoøa söï lyù,

Ai ôi sao chaúng sôùm thöøa ñang?(2)

Lo gì Tònh ñoä chaúng vieân thaønh?(2)

12.

Taây phöông Nguõ quaùn thaûy laøu laøu,

Taây phöông Cöûu quaùn thaân vaøng roøng,

Ao thaát baûo khai hoa boán maøu.

Töôùng haûo quang minh chaúng chi baèng.

Nöôùc ñöùc, chim thieâng reàn tieáng phaùp,

Nhieáp ñoä chuùng sanh veà Cöïc Laïc,

Tieâu phieàn, chöùng ñaïo, phaùp theâm maàu.(3)

Tình thaân nhö theå ñaáng cha laønh.(3)

Taây phöông Luïc quaùn thaûy bao haøm, Coõi tuïc hoa phieàn chôù ñaém tham. Taùnh thaät Di-ñaø ñaày ñuû caû, Hieän thaønh coâng aùn chaúng caàn tham.(4) (1)

Ñaây laø pheùp quaùn thöù ba: quaùn töôûng thaáy ñaát baèng löu ly, töø maët ñaát coù döïng leân moät caây côø baèng baûy baùu, treân khoâng coù baûo ñaøi, gioù maùt thoåi khua ñoäng nhöõng nhaïc khí laøm troåi leân tieáng nhaïc nhö tieáng thuyeát phaùp. Ngöôøi thaønh töïu pheùp quaùn naøy xem nhö ñöôïc thaáy sô qua coõi Cöïc Laïc, chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh. (2) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù tö, quaùn töôûng nhöõng haøng caây baùu ôû coõi Cöïc Laïc, cho ñeán khi thaáy roõ raøng thaân, laù, hoa, traùi cuûa caây. (3) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù naêm, quaùn töôûng nöôùc taùm coâng ñöùc trong ao thaát baûo, döôùi ao coù caùc toøa sen. Tieáng nöôùc chaûy trong khoaûng hoa vaø tieáng chim keâu vang leân thaønh tieáng thuyeát phaùp nhieäm maàu. (4) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù saùu, laø quaùn toång quaùt veà coõi Cöïc laïc. Truï ôû pheùp quaùn töôûng naøy, ngöôøi tu nhìn thaáy heát thaûy caây baùu, ñaát baùu,

ao baùu nôi coõi Cöïc Laïc. Vì theá chaúng caàn tham cöùu phaùp moân naøo khaùc, chaúng caàn tu taäp pheùp thieàn naøo khaùc, chæ y theo pheùp toång quaùn naøy ñeå vaõng sanh veà coõi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. (1) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn thöù baûy, quaùn töôûng toøa sen cuûa ñöùc Phaät Adi-ñaø. Ñaïi Thaùnh ôû ñaây chæ ñöùc Phaät. Thanh vaên quaû keùm laø chæ caùc quaû vò Tieåu thöøa töø A-la-haùn trôû xuoáng. (2) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù taùm, quaùn töôûng laàn löôït ñöùc Phaät A-di-ñaø ngoài treân toøa sen ôû giöõa, caùc vò Boà Taùt Quaùn Theá AÂm ngoài treân toøa sen beân traùi, Boà Taùt Ñaïi Theá Chí ngoài treân toøa sen beân phaûi. Ngöôøi tu taäp neáu quaùn töôûng thaáy Phaät töùc laø ñöôïc pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi. (3) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù chín, quaùn töôûng saéc thaân ñöùc Phaät A-di-ñaø, thaáy roõ töôùng haûo trang nghieâm (töùc laø 32 töôùng toát vaø 80 veû ñeïp). Muoán quaùn töôûng ñöùc Phaät A-di-ñaø, tröôùc heát neân quaùn töôûng choøm loâng traéng giöõa hai chaân maøy. Khi thaáy roõ ñöôïc töôùng loâng traéng aáy thì töï nhieân caùc töôùng toát ñeàu seõ hieän ra. Ai thaáy ñöôïc thaân Phaät thì cuõng thaáy ñöôïc taâm Phaät, töùc laø loøng ñaïi töø bi, thöông taát caû chuùng sanh. Vaø ai thaáy ñöôïc ñöùc Phaät A-di-ñaø töùc laø thaáy ñöôïc taát caû voâ löôïng chö Phaät trong Möôøi phöông vaø Ba ñôøi.

400

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Y, chaùnh trang nghieâm ñeàu ñuû caû,

13.

Pheùp quaùn möôøi ba lyù vieân thaønh.(1)

Taây phöông Thaäp quaùn nhôø taâm thaønh. Thöôøng nieäm Quaùn AÂm ñaáng Ñaïi töø,

17.

Vöøa nghe danh, ñöôïc voâ löôïng phöôùc,

Taây phöông Giaùo chuû ñaïi töø bi.

Laønh thay Ñaïi só nguyeän roäng saâu!(1)

Ñaïo sö tieáp daãn chuùng sanh quy.

Taây phöông Thaäp nhaát quaùn khoân löôøng,

Maõi khoâng thoái chuyeån, chöùng Boà-ñeà.(2)

Chín phaåm ñeàu cho leân Beán giaùc,

14. 18.

Theá Chí haøo quang Phaät taùn döông.

Moät neûo Taây phöông thaúng böôùc nhanh,

Vì chuùng baéc caàu qua bieån khoå, Phaân thaân giaùo hoùa khaép muoân ñöôøng.(2)

Troïn phaùt ba taâm, chaân lyù thaønh.

Taây phöông Thaäp nhò quaùn dung thoâng,

Sanh ra gaëp Phaät, chöùng Voâ sanh.(3)

Thöôïng phaåm thöôïng sanh trong chôùp maét,

15. 19.

Moät nieäm tinh thaønh töï thaønh coâng.

Taây phöông khoaùi laïc thaät kyø thay!

Neân töôûng töï thaân sanh Cöïc Laïc.

Quaùn töôûng tinh thaønh, hoa nôû ngay,

Nghieâm trang ngoài tònh giöõa sen hoàng.(3) 16.

(1)

Taây phöông Hoùa Phaät phoùng haøo quang, Phaân thaân voâ soá ñoä chuùng sanh. (1)

401

Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù möôøi, quaùn töôûng thaân saéc ñöùc Phaät A-di-ñaø roài, ngöôøi tu neân quaùn töôûng ñöùc Quaùn Theá AÂm ôû beân traùi ñöùc Phaät A-di-ñaø. Muoán quaùn töôûng ñöùc Quaùn Theá AÂm, tröôùc heát neân quaùn töôûng töôùng nhuïc keá treân ñænh ñaàu ngaøi, sau ñoù seõ daàn daàn thaáy ñöôïc troïn thaân töôùng cuûa ngaøi. Do nguyeän löïc cuûa ngaøi saâu roäng, neân chuùng sanh chæ caàn nghe ñeán danh hieäu ngaøi ñaõ ñöôïc voâ löôïng phöôùc baùo, huoáng chi laø quaùn töôûng thaáy ñöôïc hình töôïng ngaøi! (2) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù möôøi moät, quaùn töôûng ñöùc Boà Taùt Ñaïi Theá Chí ôû beân phaûi ñöùc Phaät A-di-ñaø. Neáu quaùn töôûng thaáy ñöôïc Boà Taùt Ñaïi Theá chí thì khoâng coøn phaûi thoï sanh vaøo thai baøo, thöôøng ñöôïc thaáy khaép caùc coõi Tònh ñoä cuûa chö Phaät. (3) Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn thöù möôøi hai, quaùn töôûng thaáy töï thaân sanh veà coõi Cöïc Laïc, ngoài giöõa toøa sen baùu, nhìn thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø vaø chö Boà Taùt.

Baøi naøy noùi veà pheùp quaùn thöù möôøi ba, quaùn töôûng thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø, ñöùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm vaø ñöùc Boà Taùt Ñaïi Theá Chí. Ngöôøi tu ñöôïc thaáy caû Chaùnh baùo (töùc Phaät, Boà Taùt) vaø Y baùo (töùc caûnh giôùi Cöïc Laïc). (2) Töø baøi 17 ñeán baøi 26 laàn löôït noùi veà Chín phaåm vaõng sanh nôi coõi Tònh ñoä cuûa ñöùc Giaùo chuû A-di-ñaø. Chín phaåm naøy bao goàm 3 haïng: Thöôïng phaåm, Trung phaåm vaø Haï phaåm; moãi haïng laïi chia ra 3 baäc: Thöôïng sanh, Trung sanh vaø Haï sanh. Nhö vaäy caû thaûy laø 9 phaåm, töø cao nhaát laø Thöôïng phaåm thöôïng sanh cho ñeán thaáp nhaát laø Haï phaåm haï sanh. Rieâng 3 baøi 18, 19 vaø 20 noùi veà caùc tröôøng hôïp vaõng sanh thuoäc veà Thöôïng phaåm laø pheùp quaùn thöù möôøi boán trong Quaùn kinh. (3) Coù ba haïng chuùng sanh ñöôïc vaõng sanh: 1. Ngöôøi coù loøng töø khoâng gieát haïi, giöõ troøn giôùi luaät. 2. Ngöôøi ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, hieåu thaáu nghóa lyù. 3. Ngöôøi tu taäp saùu nieäm (nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng, nieäm Giôùi, nieäm Thí, nieäm Thieân) vaø hoài höôùng coâng ñöùc, phaùt nguyeän sanh veà Cöïc laïc. Nhöõng ngöôøi tu haønh ñöôïc nhö vaäy, neáu phaùt khôûi ñuû ba loaïi taâm laø: 1. Taâm chí thaønh, 2. Taâm saâu vöõng, 3. Taâm phaùt nguyeän hoài höôùng, lieàn töùc thôøi ñöôïc vaõng sanh veà coõi Cöïc Laïc, vaøo haøng Thöôïng phaåm thöôïng sanh, töùc laø baäc cao nhaát trong caùc baäc vaõng sanh. Khi aáy, ngöôøi vaõng sanh vöøa hoùa sanh töø hoa sen lieàn ñöôïc thaáy Phaät tröôùc heát, chöùng ngoä phaùp Voâ sanh.

402

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Thöôïng phaåm trung sanh, tuøy nguyeän ñeán,

Trung phaåm trung sanh, chôø nöûa kieáp,

Trang nghieâm ngoài tònh, ñoùa sen baøy.

Dieäu quaû Voâ sanh aét töï thaønh.(1)

(1)

20.

403

23.

Taây phöông loøng ñaïo neáu kieân trì.

Taây phöông giuùp Ñaïo: hieáu laøm ñaàu,

Thöôïng phaåm haï sanh coù khoù chi,

Xöû theá nhaân töø: ruoäng phöôùc maàu.

Nguyeän thaûy cuøng leân thuyeàn Baùt-nhaõ.

Trung phaåm haï sanh, nghe dieäu phaùp,

Sen vaøng ñaõ saün ñôïi ngöôøi ñi.

Nhôø duyeân ñôøi tröôùc gaëp baïn laønh.(2)

(2)

21.

24.

Taây phöông saùng roõ chaúng mô hoà,

Taây phöông Hoùa chuû, nguyeän voâ bieân:

Kieân trì trai giôùi, thaáu Khoå, Khoâng.

Moät nieäm qui y, dieät toäi khieân.

Trung phaåm thöôïng sanh, nhôø söùc Ñònh,

Haï phaåm thöôïng sanh, nghe hieäu Phaät.

Quaû A-la haùn ñöôïc thaàn thoâng.(3)

Nhôø thaày chæ baûo, ñaïi nhaân duyeân.(3)

22.

25.

Taây phöông tu Giôùi ñöôïc troïn laønh,

Taây phöông Ñaïo lôùn töø xöa nay,

Moät nieäm hoa khai, Thaùnh quaû thaønh.

Chaúng boû ngöôøi taïo nghieäp saâu daøy.

(1)

Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Thöôïng phaåm trung sanh (baäc thöù nhì). Ngöôøi tu tuy khoâng thoï trì kinh ñieån Ñaïi thöøa nhöng hieåu roõ nghóa lyù, giöõ taâm an ñònh, tin saâu nhaân quaû, duøng coâng ñöùc aáy maø hoài höôùng phaùt nguyeän sanh veà Cöïc laïc. Sau khi laâm chung ñöôïc ñöùc Phaät A-di-ñaø vaø chö Boà Taùt tieáp daãn, hoùa sanh vaøo trong ñaøi sen vaøng, traûi qua moät ñeâm thì ñaøi sen nôû ra. Trong baûy ngaøy chöùng ñöôïc ñòa vò khoâng coøn thoái chuyeån. (2) Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Thöôïng phaåm haï sanh (baäc thöù ba). Ngöôøi tu tin saâu nhaân quaû, kính ngöôõng kinh ñieån Ñaïi thöøa, phaùt taâm caàu thaønh Phaät ñaïo. Khi laâm chung ñöôïc ñöùc Phaät tieáp daãn veà Cöïc laïc, hoùa sanh vaøo hoa sen, qua moät ngaøy moät ñeâm hoa sen môùi nôû. Laïi qua baûy ngaøy môùi baét ñaàu ñöôïc thaáy Phaät. Laïi qua ba laàn baûy ngaøy môùi thaáy roõ ñöôïc thaân Phaät, ñöôïc nghe thuyeát phaùp, chöùng ngoä. (3) Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Trung phaåm thöôïng sanh (baäc thöù tö). Ngöôøi tu kieân trì giöõ theo giôùi luaät (hoaëc Nguõ giôùi, hoaëc Baùt trai giôùi, hoaëc Cuï tuùc giôùi), hoài höôùng coâng ñöùc phaùt nguyeän vaõng sanh. Nhôø ñoù khi saép maïng chung ñöôïc haøo quang cuûa Phaät soi chieáu ñeán, thaáu roõ ñöôïc nhöõng lyù: Khoå, Khoâng, Voâ thöôøng, Voâ ngaõ, lieàn ñöôïc vaõng sanh, hoùa sen vaøo hoa sen. Sau ñoù toøa sen daàn daàn nôû ra, haønh giaû ñöôïc nghe giaûng phaùp Töù dieäu ñeá, lieàn chöùng quaû A-la-haùn, coù ñuû Luïc thoâng.

(1)

Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Trung phaåm trung sanh (baäc thöù naêm) Ngöôøi tu chæ caàn giöõ troïn giôùi luaät qua moät ngaøy moät ñeâm, nhôø söï thaønh töïu aáy maø hoài höôùng phaùt nguyeän vaõng sanh thì khi laâm chung ñöôïc hoùa sanh vaøo hoa sen nôi coõi Cöïc Laïc. Qua baûy ngaøy baûy ñeâm hoa sen nôû ra, ñöôïc nghe Phaät thuyeát phaùp, lieàn chöùng ñöôïc Thaùnh quaû ñaàu tieân, töùc laø Sô quaû. Traûi qua nöûa kieáp môùi chöùng quaû Voâ sanh, töùc quaû A-la-haùn. (2) Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Trung phaåm haï sanh (baäc thöù saùu), nhôø nhöõng coâng ñöùc hieáu döôõng cha meï, thöôøng laøm vieäc nhaân töø, neân luùc laâm chung gaëp ñöôïc baïn laønh giaûng noùi cho nghe Phaùp moân Tònh ñoä. Nghe roài hoan hyû tin theo, lieàn ñöôïc hoùa sanh vaøo hoa sen beân coõi Cöïc Laïc. Qua baûy ngaøy, ñöôïc nghe giaûng Dieäu phaùp maø chöùng Sô quaû. Laïi traûi qua moät Tieåu kieáp seõ chöùng quaû A-la-haùn. Caùc baøi soá 21, 22 vaø 23 ñeàu noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù möôøi laêm trong Quaùn Kinh. (3) Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Haï phaåm thöôïng sanh (baäc thöù baûy). Nhöõng ngöôøi tuy taïo toäi aùc nhöng luùc saép maïng chung ñöôïc nghe baäc Thieän tri thöùc giaûng phaùp Ñaïi thöøa vaø daïy nieäm Phaät beøn tin theo, thöïc haønh nieäm Phaät cung kính, chí thaønh, lieàn ñöôïc Hoùa Phaät vaø Hoùa Boà Taùt hieän ñeán tieáp daãn veà Cöïc Laïc, ñoù laø haøng Haï phaåm thöôïng sanh.

404

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Haï phaåm trung sanh nhôø chæ daïy,

405

Thaân maïng, cuûa tieàn ñeàu boû heát,

Vöøa nghe phaùp Phaät vöõng tin ngay.

Ñöôïc leân thöôïng phaåm giöõa toøa sen.(1)

(1)

26.

29.

Taây phöông quyeát ñònh luùc laâm chung:

Taây phöông, Nhò ñòa phaûi taâm thaønh,

Nhôø gaëp baïn laønh ñöôøng môû thoâng,

Nieäm Phaät tröôùc neân quaùn lyù minh.

Haï phaåm haï sanh trong möôøi nieäm,

Trì giôùi tinh nghieâm, lìa caáu ueá,

Toäi tröø bao kieáp, phöôùc voâ cuøng.

(2)

Ruoäng taâm thanh tònh, ñaïo vieân thaønh.(2)

27.

30.

Taây phöông tinh taán chôù trì dieân,

Taây phöông, Tam ñòa yù caên thaønh,

Nghi thaønh chôø ñôïi nöûa nghìn naêm.

Nhaãn nhuïc nhu hoøa, daïy chuùng sanh.

Haøo quang Ñaïi Thaùnh soi chieáu ñeán,

Moïi pheùp thaàn thoâng ñeàu ñuû caû,

Ñöôïc veà Tònh ñoä leã Kim Tieân.(3)

Töôùng thaân vaøng röïc toûa quang minh.(3)

28. 31.

Taây phöông, Sô ñòa phaùt taâm kieân,

Taây phöông, Töù ñòa theå khoâng hö,

Boá thí loøng vui, gieo phöôùc ñieàn.

Phieàn naõo, loøng ma, thaûy queùt tröø.

(1)

Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Haï phaåm trung sanh (baäc thöù taùm), goàm nhöõng ngöôøi tuy ñaõ taïo nhieàu aùc nghieäp naëng neà nhöng nhôø nghe lôøi chæ daïy cuûa baäc thieän tri thöùc, vöøa ñöôïc nghe giaùo phaùp cuûa Phaät ñaõ sanh loøng tin kính laøm theo, nhôø ñoù maø heát thaûy toäi nghieäp ñeàu ñöôïc tieâu tröø, khi laâm chung nhôø söùc tieáp daãn cuûa ñöùc A-di-ñaø Phaät maø hoùa sanh vaøo hoa sen nôi coõi Cöïc Laïc, thuoäc veà haøng Haï phaåm trung sanh. (2) Baøi naøy noùi veà tröôøng hôïp Haï phaåm haï sanh (baäc thöù chín), goàm nhöõng keû phaïm vaøo caùc toäi Nguõ nghòch, Thaäp aùc, ñaùng phaûi rôi vaøo ñòa nguïc, nhöng luùc saép laâm chung nhôø gaëp ñöôïc baäc thieän tri thöùc chæ baøy cho phaùp nieäm Phaät lieàn phaùt khôûi loøng tin. Duø khi ñaõ saép döùt hôi, khoâng coøn nieäm ñöôïc ra tieáng nhöng vaãn coá söùc nieäm ñuû möôøi laàn, lieàn ñöôïc vaõng sanh veà coõi Cöïc laïc, thuoäc vaøo haøng Haï phaåm haï sanh. Ba baøi soá 24, 25 vaø 26 treân ñaây noùi veà pheùp quaùn töôûng thöù möôøi saùu trong Quaùn kinh. (3) Baøi naøy noùi veà nhöõng tröôøng hôïp nieäm Phaät caàu vaõng sanh nhöng coøn coù loøng nghi ngôø, chöa thöïc söï vöõng tin. Nhôø coâng ñöùc nieäm Phaät kieân trì maø ñöôïc vaõng sanh, nhöng phaûi hoùa sanh taïi Nghi thaønh, töùc laø nôi ôû cuûa nhöõng ngöôøi coøn nghi hoaëc. ÔÛ ñoù ñeán 500 naêm, höôûng caùc söï vui söôùng nhöng khoâng ñöôïc thaáy Phaät, nghe phaùp. Sau nhôø ñöùc Phaät soi chieáu haøo quang phaù saïch loøng nghi môùi ñöôïc hoùa sanh veà coõi trung taâm Tònh ñoä, ñöôïc thaáy Phaät, nghe phaùp, chöùng ñaéc Thaùnh quaû.

Tinh taán, töï nhieân sanh trí tueä, Xöa nay khoâng khaùc, chöùng chaân nhö.(4) 32.

Taây phöông, Nguõ ñòa khoù töïu thaønh, Thaáy bieát hai thöøa ñaâu deã saùnh. (1)

Baøi naøy vaø chín baøi tieáp theo noùi veà möôøi ñòa vò tu chöùng cuûa haøng Boà Taùt. Ñòa vò ñaàu tieân noùi trong baøi naøy laø Hoan hyû ñòa, ñöôïc chöùng ñaéc nhôø hoan hyû thöïc haønh haïnh boá thí, döùt boû heát thaûy taøi saûn vaø thaân maïng. (2) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù hai cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Ly caáu ñòa (ñòa vò lìa khoûi söï ueá tröôïc), nhôø nôi vieäc trì giôùi tinh nghieâm maø thaønh töïu. (3) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù ba cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Phaùt quang ñòa (ñòa vò toûa haøo quang), nhôø nôi vieäc tu haïnh nhaãn nhuïc maø thaønh töïu. (4) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù tö cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Dieãm hueä ñòa (ñòa vò coù trí hueä saùng choùi), nhôø tu haïnh tinh taán maø thaønh töïu.

406

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Phaùp thaân thanh tònh, roõ yù chính,

Toâng, thuyeát ñeàu thoâng, xöng Thieän hueä,

Tu saâu thieàn ñònh, loä chaân tình.

Bieän taøi boán ñöùc thaûy chaâu vieân.(1)

(1)

33.

37.

Taây phöông, Luïc ñòa ñaït vieân dung,

Taây phöông, Thaäp ñòa trí tröôùc tieân,

Boán phía toaøn chaân, moïi vieäc thoâng.

Möa phaùp maây töø khaép Ñaïi thieân. Sö töû gaàm vang, muoâng thuù phuïc.

Baùt-nhaõ hieän tieàn khoâng vöôùng maéc,

Nhaát sanh boå xöù, quaû Phaät thaønh.(2)

Toaøn thaân tay maét môû toang doøng.(2) 38.

34.

Taây phöông giaùc ngoä, Phaät saùnh vai,

Taây phöông, Thaát ñòa vöøa roõ phaân,

Voâ bieân haïnh nguyeän xöùng Phoå Hieàn.

Boà Taùt vöôït xa nhôø loøng laønh.

Ñoái dieän Nhö Lai nhaän giao phoù,

Moãi nieäm roõ thoâng, sai bieät trí,

Lôïi sanh tieáp vaät, khôûi Voâ duyeân.(3)

Neáu khoâng phöông tieän, chaúng vieân thaønh.

(3)

39.

35.

Taây phöông Dieäu giaùc, quaû chaâu vieân, Taây phöông, Baùt ñòa ngoä Voâ sanh,

Ñuû maét Vaên-thuø phöôùc trí nguyeân.

Chö Phaät Nhö Lai thaûy chöùng thaønh.

Thaân Loâ-xaù-na, ñuû coâng ñöùc.

Chaúng ñoäng Phaùp thaân qua bieån khoå,

Boû laønh, maëc raùch, phöông tieän truyeàn.(4)

Nguyeän saâu roäng cöùu khaép chuùng sanh.(4) 36.

Taây phöông, Cöûu ñòa phaùp voâ bieân, Ñaïi só hoaèng döông chí löïc kieân. (1)

407

Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù naêm cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Toái nan thaéng ñòa hay Cöïc nan thaéng ñòa (Ñòa raát khoù ñaït vaø thuø thaéng), nhôø tu thieàn ñònh maø ñaït ñöôïc. (2) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù saùu cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Hieän tieàn ñòa, nhôø tu taäp caû thieàn ñònh vaø trí hueä maø thaønh töïu. (3) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù baûy cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Vieãn haønh ñòa, nhôø tu taäp phöông tieän trí hueä maø thaønh töïu. (4) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù taùm cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Baát ñoäng ñòa, nhôø tu taäp nguyeän löïc saâu roäng maø thaønh töïu.

(1)

Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù chín cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Thieän hueä ñòa, nhôø tu taäp ñuû Töù bieän taøi maø thaønh töïu. Töù bieän taøi laø: 1. Phaùp voâ ngaïi bieän, 2. Nghóa voâ ngaïi bieän, 3. Töø voâ ngaïi bieän, 4. Laïc thuyeát voâ ngaïi bieän. Boà Taùt nhôø coù Töù bieän taøi neân coù theå tuøy cô duyeân, tuøy ñoái töôïng maø thuyeát giaûng Chaùnh phaùp khoâng ngaên ngaïi. (2) Baøi naøy noùi veà ñòa vò tu chöùng thöù möôøi cuûa haøng Boà Taùt, goïi laø Phaùp vaân ñòa, nhôø tu taäp trí tueä roát raùo maø thaønh töïu. Boà Taùt ôû ñòa vò naøy cuõng goïi laø Nhaát sanh boå xöù, nghóa laø chæ coøn moät laàn thoï sanh cuoái cuøng tröôùc khi thaønh quaû Phaät. (3) Baøi naøy noùi veà haïnh nguyeän cuûa ngaøi Boà Taùt Phoå Hieàn, nghóa laø nhaân quaû ñaày ñuû, troïn veïn. Chöõ Voâ duyeân trong caâu cuoái chæ Voâ duyeân töø, nghóa laø loøng töø khoâng coù söï vöôùng maéc theo ngoaïi caûnh. (4) Baøi naøy neâu roõ nghóa Dieäu giaùc quaû maõn, töùc laø phöôùc ñöùc vaø trí hueä cuûa ngaøi Vaên-thuø. Tuy ñaõ tu haønh vieân maõn, nhöng ngaøi Vaên-thuø vaãn thò hieän duøng quyeàn nghi maø hoã trôï Phaät phaùp, tuøy phöông tieän maø hoùa ñoä chuùng sanh.

408

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

409

Chôùp maét vöôït qua doøng sanh töû,

40.

Coù duyeân aét gaëp vieäc khoù taàm.(1)

Taây phöông Vieân giaùc, baäc thaùnh sö, Ñoàng Theå Quaùn AÂm ñuû ñaïi bi.

44.

Möôøi hieäu, Ba thaân ñeàu troïn veïn,

Taây phöông gaàn ñoù, chôù caàu xa,

AÁy ngoâi Voâ thöôïng Phaät Boà-ñeà.(1)

Moät nieäm Di-ñaø haõy thieát tha, Giöõ ñöôïc suoát ñôøi khoâng nieäm khaùc,

41.

Hoa sen nöôùc Phaät ñôïi ngöôøi qua.(2)

Taây phöông Vieãn toå sôùm tieân tri,

45.

Coøn höôùng veà non leã saùu thì.

Taây phöông chaúng phaûi phí söùc nhieàu,

Moät hoäi traêm hai möôi ba vò,

Möôøi nieäm vieân thaønh, choác laùt sieâu.

Cuøng sanh Tònh ñoä, chöùng Boà-ñeà.(2)

Phaät toå chæ ñöôøng nhanh böôùc tôùi,

42.

Ñôøi naøy aét ñöôïc thoaùt traàm phieâu.(3)

Taây phöông Ñaïi Thaùnh, vua caùc phaùp,

46.

Tieáp daãn chuùng meâ, phoùng haøo quang.

Taây phöông Töø phuï caûm thöông ñôøi,

Moûi nhoïc chaúng neà hoaèng nguyeän naëng.

Tieáp daãn chuùng meâ veà taän nôi.

Thöôøng chôi bieån khoå, cöôõi thuyeàn töø.(3)

Sôùm tôùi toøa sen vui göûi theå,

43.

Ñöøng vaøo coõi tuïc gaù baøo thai. Taây phöông deã tôùi, ñöøng ngaàn ngaïi,

47.

Chæ coát ngöôøi tu phaûi quyeát taâm.

Taây phöông tin chaéc, chôù ngôø ñaây, Nieäm Phaät tu haønh mau kòp ngaøy.

(1)

Baøi naøy neâu roõ nghóa Vieân giaùc, nhaân goàm, quaû suoát, nhö ñöùc Quaùn AÂm vì loøng ñaïi bi maø thò hieän ra moïi hình töôùng khaùc nhau ñeå hoùa ñoä chuùng sanh. Trong ba baøi 38, 39 vaø 40 treân ñaây, laàn löôït neâu leân ñuû ba yù nghóa tu taäp quan troïng nhaát: Ñaïi haïnh cuûa ngaøi Phoå Hieàn, Ñaïi trí cuûa ngaøi Vaên-thuø vaø Ñaïi bi cuûa ngaøi Quaùn AÂm (2) Ngaøi Hueä Vieãn saùng laäp Tònh ñoä toâng ôû Trung Hoa, tu taäp ñaït pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi. Moãi ngaøy ñeâm saùu thôøi ngaøi thöôøng quay veà höôùng Taây maø leã baùi ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ngaøi laäp ra hoäi Lieân xaõ, goàm 123 vò ñoàng tu taäp phaùp Nieäm Phaät, phaùt nguyeän vaõng sanh. (3) Baøi naøy xöng taùn ñöùc Phaät A-di-ñaø, baäc vua phaùp ôû coõi Taây phöông. Ngaøi chaúng neà meät nhoïc, theo ñaïi nguyeän maø thöôøng hieän ñeán nôi bieån khoå ñeå tieáp daãn chuùng sanh.

(1)

Baøi naøy neâu roõ yù vaõng sanh Tònh ñoä laø vieäc deã daøng, khoâng caàn phaûi ngaàn ngaïi, chæ caàn haï ñuû quyeát taâm tu taäp aét seõ thaønh töïu. Neáu ñuû loøng tin maø nieäm Phaät thì coù theå trong chôùp maét ñaõ vöôït qua ñöôïc bieån khoå sanh töû. (2) Ñoái vôùi ngöôøi ñuû loøng tin nieäm Phaät, coõi Taây phöông thaät chaúng xa. Chæ thieát tha quaùn nieäm duy nhaát moät caâu Nam moâ A-di-ñaø Phaät laø ñuû, ñöøng cho xen daáy baát cöù moät nieäm naøo khaùc thì chaéc chaén seõ ñöôïc sanh ra töø hoa sen nôi coõi Phaät. (3) Baøi naøy neâu yù nghóa vieäc tu Tònh ñoä nhôø nôi nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät A-diñaø neân khoâng phaûi maát nhieàu coâng söùc nhö caùc phaùp moân khaùc. Chæ caàn möôøi nieäm thaønh töïu cuõng ñuû thoaùt khoûi coõi Ta-baø ngay trong ñôøi naøy.

410

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ngaøy qua ngaén nguûi neân sôùm lieäu.

51.

Xöông khoâ vuøi ñaát, maáy ngöôøi hay!

Taây phöông ao baùu nôû hoa sen,

(1)

Vaät baùu trang nghieâm töï hoùa thaønh.

48.

Hieän giöõa haøo quang, töï thaáy Phaät,

Taây phöông coäi reã, giôùi tröôùc tieân,

Trang nghieâm ngoài giöõa ñoùa sen laønh.(1)

Giôùi luaät tinh nghieâm, ñònh cuõng kieân, Söùc ñònh chaúng khoâ, sanh trí saùng,

52.

Trí saùng, taâm thoâng, töùc Kim tieân.

Taây phöông Tònh ñoä dieäu kyø thay!

(2)

Hoa öu-baùt-la khaép coõi khai.

49.

Muoân vieäc hieän thaønh neàn phuù quí,

Taây phöông chaúng ñôïi hoïc ña ñoan:

Moãi ñaøi hoa baùu, moãi Nhö Lai.(2)

Moät tieáng Di-ñaø trôû moái sang.

53.

Thaáy ñöôïc ban sô maøy maët thaät,

Taây phöông danh hieäu Phaät ñoàng mình,

Môùi hay sanh töû töùc Nieát-baøn.(3)

Nghe bieát tin saâu chaúng khieáp kinh.

50.

Neáu nhaân moät nieäm böøng tænh daäy,

Taây phöông thaúng ñeán, chôù laân la,

Nhoïc chi möôøi vaïn taùm ngaøn trình.(3)

Thaønh baïi nay ñeàu do chính ta.

54.

Chæ caàn nieäm Phaät khoâng xen taïp,

Taây phöông Hoùa chuû ñoä meâ tình,

Hoa sen Cöïc Laïc saün chôø ta.(4)

Söùc Phaät gia trì ñaïo deã thaønh. (1)

(1)

411

Baøi naøy khuyeân ngöôøi sôùm tænh ngoä maø nieäm Phaät tu haønh, vì thôøi gian qua nhanh, ñôøi soáng coù haïn, maø caùi cheát coù theå ñeán khoâng baùo tröôùc. (2) Baøi naøy noùi veà ba moân Voâ laäu hoïc laø: Giôùi, Ñònh, Hueä. Nhôø trì giôùi neân coù theå ñaït ñöôïc söùc ñònh; nhôø söùc ñònh môùi phaùt sanh trí hueä. Trí hueä saùng suoát, taâm thöùc khai thoâng töùc thaønh töïu quaû Phaät (Kim tieân). (3) Baøi naøy neâu yù ngöôøi tu Tònh ñoä chaúng caàn phaûi tham hoïc nhieàu nôi, nhieàu phaùp, chæ caàn ñeå heát taâm yù vaøo moät caâu nieäm Phaät maø thoâi. Neáu nhaân ñoù maø thaáy ñöôïc caùi “baûn lai chaân dieän muïc” cuûa mình, töùc laø thaáu ñaït chaân taùnh, thì seõ thaáy ñöôïc raèng luaân hoài vôùi Nieát-baøn voán khoâng phaûi hai, khoâng phaûi khaùc. (4) Baøi naøy neâu yù phaùp moân Tònh ñoä laø con ñöôøng thaúng taét ñaït ñeán giaûi thoaùt, ngöôøi tu chôù neân phaân taâm theo nhöõng con ñöôøng khaùc. Chæ caàn heát loøng nieäm Phaät thì söï vaõng sanh veà Cöïc Laïc coù theå xem nhö chaéc chaén.

Baøi naøy moâ taû ngöôøi ñöôïc vaõng sanh veà Cöïc Laïc. Khi hoa sen giöõa ao baùu nôi coõi Cöïc Laïc vöøa nôû ra thì ngöôøi ñöôïc vaõng sanh töø trong hoa sen aáy hoùa sanh, caùc moùn baùu vaät trang nghieâm töï nhieân hieän ñeán ñaày ñuû. ÔÛ giöõa traêm ñaïo haøo quang choùi saùng, ngöôøi aáy töï mình ñöôïc thaáy Phaät, nghe phaùp, vaø baûn thaân cuõng ñöôïc ngoài trang nghieâm treân moät toøa sen baùu. (2) Baøi naøy moâ taû caûnh dieäu kyø nôi Cöïc Laïc, coù gioáng hoa öu-baùt-la nôû khaép moïi nôi vaø moïi thöù ñeàu trang nghieâm, xinh ñeïp, treân moãi toøa sen baùu ñeàu coù moät ñöùc Nhö Lai. (3) Baøi naøy neâu lyù vieân dung trong phaùp moân Tònh ñoä, neáu ngöôøi ngoä ñöôïc thì ñoàng moät danh hieäu vôùi Phaät. Nhôø tin saâu lyù aáy neân khi nghe bieát khoâng sanh loøng khieáp sôï, kinh haõi. Neáu coù theå nhaân nôi vieäc nieäm danh hieäu Phaät moät laàn maø ñöôïc tænh ngoä thì coõi Phaät nhö ôû ngay tröôùc maét, khoâng caàn phaûi nhoïc coâng vöôït qua möôøi muoân taùm ngaøn daëm (yù noùi khoaûng caùch raát xa).

412

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Buoâng tay thaúng tieán khoâng ñöôøng khaùc,

58.

Böôùc ñaàu phaûi thaáu roõ yù kinh.

(1)

Taây phöông coõi Phaät vöôït chö thieân,

55.

Hôn caû Boàng Lai coõi chö tieân;

Taây phöông giaùo phaùp ñaõ ñaønh raønh,

Hôn caû giaøu sang cuøng vua chuùa.

Moät nieäm Di-ñaø caát böôùc nhanh.

Vaø hôn caû haïng ngu si thieàn.(1)

Quyeát ñònh sôùm leân toøa Sö töû, Ñoàng danh, ñoàng hieäu chöùng Voâ sanh.(2)

59.

56.

Taây phöông vui khoaùi vöôït Thieân cung,

Taây phöông chôùp maét ngoä Voâ sanh,

Tuoåi thoï khoân löôøng, phöôùc chaúng cuøng.

Leân ngoâi Thöôïng phaåm, quaû Phaät thaønh.

Keû thieáu nieàm tin nghòch baùng boå,

Töø phuï Di-ñaø, thaân thoï kyù,

Phaät töû ñuû duyeân ñöôïc veà chung.(2)

Veà sau thuyeát phaùp ñoä chuùng sanh.(3) 57.

60.

Taây phöông nghieâm tònh choán an vui,

Taây phöông Phaät töû ñuû thaàn thoâng,

Vaät duøng tuøy yù hoùa hieän thoâi.

Thaâu laïi, buoâng ra phuùt choác xong.

Caùc coõi trôøi, ngöôøi khoâng saùnh kòp,

Tuøy loaïi hieän thaân, duøng pheùp laï,

Trang nghieâm toøa baùu hieän ngoài treân.(4)

Môû quyeàn, hieån thaät, daäy toâng phong.

(1)

Baøi naøy neâu roõ yù nghóa tha löïc trong phaùp moân Tònh ñoä. Nhôø coù söùc gia trì cuûa ñöùc Phaät neân vieäc tu ñaïo coù theå deã daøng thaønh töïu, nhöng ngöôøi tu ngay töø khi môùi phaùt taâm caàn phaûi xaùc laäp moät nieàm tin chaéc chaén vaø söï hieåu bieát thaáu ñaùo veà phaùp moân Tònh ñoä, khoâng sai leäch vôùi lôøi daïy cuûa Phaät nhö trong kinh ghi laïi. (2) Baøi naøy neâu roõ yù nghóa thaønh töïu cuûa phaùp moân Tònh ñoä, neáu theo ñuùng söï chæ daïy trong giaùo phaùp thì chæ moät caâu nieäm Di-ñaø cuõng coù theå quyeát ñònh ñöôïc veà coõi Phaät, ngoài toøa Sö töû (toøa kim cang), chöùng quaû Voâ sanh, cuøng vôùi Phaät ñoàng moät danh hieäu. (3) Baøi naøy noùi veà vieäc ngöôøi ñöôïc vaõng sanh vaøo haøng Thöôïng phaåm aét seõ ñöôïc nhanh choùng chöùng quaû Voâ sanh, sôùm thaønh quaû Phaät, ñöôïc ñöùc Phaät A-di-ñaø ñích thaân thoï kyù, veà sau laïi tieáp tuïc vieäc thuyeát phaùp ñoä sanh. (4) Baøi naøy moâ taû caûnh thanh tònh, trang nghieâm vaø an vui ôû coõi Taây phöông. Nôi ñoù moïi vaät caàn duøng nhö thöùc aên, y phuïc... ñeàu tuøy yù hieän ra ñaày ñuû. Söï an vui ñoù khoâng moät coõi trôøi, coõi ngöôøi naøo coù theå saùnh kòp. Moãi ngöôøi laïi coù moät toøa sen baùu hieän ra laøm choã ngoài.

413

61.

Taây phöông caûnh trí vöôït Boàng Lai, Uoáng khí, aên maây, nuoâi hoïa thai. (1)

Baøi naøy neâu roõ söï thuø thaéng cuûa coõi Cöïc Laïc phöông Taây, vöôït xa caùc coõi trôøi cuûa chö thieân, cuõng hôn caû caûnh Boàng Lai tieân giôùi maø ngöôøi ñôøi thöôøng mô töôûng. Neáu so vôùi hieän caûnh nhaân gian thì duø ñöôïc giaøu sang hay laøm baäc vua chuùa cuõng khoâng theå saùnh baèng ñôøi soáng ôû Cöïc Laïc. Ñieàu quan troïng hôn nöõa laø nhöõng ngöôøi tu thieàn maø khoâng coù trí tueä (ngu si) thì caøng khoâng theå saùnh kòp ngöôøi tu phaùp moân nieäm Phaät. (2) Baøi naøy neâu roõ nhöõng nieàm vui vaø tuoåi thoï, phöôùc baùu cuûa ngöôøi ñöôïc sanh veà Cöïc Laïc. Tuy vaäy, nhöõng keû khoâng ñuû ñöùc tin thöôøng ñieân ñaûo baùng boå, baøi xích. Chæ nhöõng ngöôøi Phaät töû coù ñuû duyeân laønh môùi phaùt khôûi ñöôïc ñöùc tin, chaéc chaén seõ ñöôïc cuøng nhau sanh veà coõi Phaät.

414

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Ñöøng hoïc xuaát thaàn, tu luyeän pheùp,

415

Thöùc aên, y phuïc töï hoùa hieän, Veïn toaøn töôùng haûo vôùi quang minh.

Caây khoâ haù khieán ñöôïc hoa khai?

(1)

62.

66.

Taây phöông nhìn khaép thaûy hoa sen, Traêm baùu trang nghieâm troïn phoâ baøy. Chö thöôïng thieän nhaân cuøng hoäi tuï, Soá nhieàu voâ löôïng vöôït caùt soâng.(1)

Taây phöông Tònh ñoä sen hoùa sanh, Khuyeân khaép chuùng sanh nieäm Phaät danh. Hoa nôû töùc thôøi ñöôïc thaáy Phaät, Döùt tröø maõi maõi ñieàu chaúng laønh.(2)

67.

63.

Taây phöông loái taét vöôït tham thieàn, Moät nieäm Di-ñaø, phaùp tröôùc tieân. Chôùp maét vöôït qua möôøi vaïn öùc,(2) Chæ e ngöôøi chaúng nhaän tin lieàn.

Taây phöông phuù quí vöôït vöông haàu, Moïi thöù trang nghieâm, töï ñuû ñaày. Chæ quyeát moät loøng caàu Tònh ñoä, Döùt ngay neûo döõ choán traàm luaân.

68.

64.

Taây phöông chæ sôï thieáu kieân trì, Gaéng söùc chuyeân caàn thaúng böôùc ñi. Nhö thuyeàn xuoâi nöôùc, cheøo laùi ñuû,

Taây phöông ñöôøng tröôùc sôùm tu trì, Muoân vieäc thò phi chaúng lo chi. Buoâng xaû thaân taâm, chuyeân nieäm Phaät,

Di-ñaø tieáp daãn coù khoù chi!(3)

Ñaõ khoâng phieàn naõo, döùt lo aâu.

69.

65.

Taây phöông chaúng luaän keû ngheøo, giaøu,

Taây phöông thoï duïng keùm ai ñaâu, Ao baûy baùu ñaày boán saéc hoa.

Sang, heøn, khoân, daïi chaúng khaùc nhau.

(3)

(1)

Baøi naøy duøng caùch so saùnh ñeå baùc boû nhöõng keû ngu meâ tu luyeän theo tieân ñaïo, chæ theo ñuoåi maõi vieäc uoáng khí, aên maây, roát cuoäc cuõng khoâng khoûi luaân hoài khoå naõo. Duø hoïc laáy nhöõng caùch xuaát thaàn hay pheùp laï thì cuõng chaúng ích gì cho vieäc giaûi thoaùt sanh töû, nhö caây khoâ khoâng theå naøo nôû hoa. (2) Baøi naøy noùi veà caùch hoùa sanh nôi Tònh ñoä. Chuùng sanh ñöôïc hoùa sanh vaøo hoa sen, chôø khi sen nôû cuõng laø luùc sanh ra, lieàn ñöôïc töï thaân gaëp Phaät, nghe phaùp, maõi maõi khoâng coøn phaûi chòu nhöõng tai naïn nhö ôû coõi Ta-baø. (3) Boán saéc hoa: chæ boán loaïi hoa sen quyù, coù ñuû boán maøu. Boán thöù hoa sen aáy laø: hoa öu-baùt la maøu xanh, hoa caâu-vaät-ñaàu maøu vaøng, hoa ba-ñaàu-ma maøu ñoû, hoa phaân-ñaø-lî maøu traéng.

(1)

Baøi naøy neâu roõ moät trong nhöõng öu ñieåm cuûa ngöôøi vaõng sanh Cöïc Laïc laø ñöôïc soáng chung vôùi caùc baäc thöôïng thieän nhaân, töùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ troïn tu taát caû caùc phaùp laønh. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy soá nhieàu khoâng theå tính ñeám, nhieàu hôn caû soá caùt soâng Haèng. (2) Nguyeân taùc duøng “ñaøn chæ”, dòch saùt nghóa laø “khaûy moùng tay”, duøng vôùi yù chæ moät khoaûng thôøi gian raát ngaén, cuõng haøm yù vieäc raát deã daøng, neân chuùng toâi dòch laø “chôùp maét”. Ngöôøi chuyeân taâm nieäm Phaät thì chæ trong khoaûnh khaéc ñaõ coù theå vaõng sanh veà Cöïc Laïc, vöôït qua caû ñöôøng xa möôøi vaïn öùc daëm. (3) Baøi naøy nhaán maïnh yeáu toá kieân trì trong vieäc tu taäp phaùp moân nieäm Phaät. Chæ caàn coù theå gaéng söùc chuyeân caàn, coäng vôùi nguyeän löïc tieáp daãn cuûa ñaáng Ñaïo sö A-di-ñaø thì vieäc vaõng sanh khoâng coù gì laø khoù, cuõng gioáng nhö con thuyeàn

416

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Chaúng luaän gaùi, trai, giaø vôùi treû, Chaúng phaân taêng, tuïc, oaùn hay thaân.(1)

417

73.

Taây phöông kim coå maõi thöôøng coøn, Cha laønh thöông xoùt ñoä chaùu con.

70.

Taây phöông quyeán thuoäc cuøng doøng phaùp, Cuøng tu nieäm Phaät, keát tình thaân. Cuøng phaùt nguyeän sanh veà nöôùc Phaät, Neân cuøng gieo caáy vaõng sanh nhaân.

Taùm vaïn boán ngaøn phöông tu taäp,

(2)

Di-ñaø moät tieáng vöôït troäi hôn.(1) 74.

Taây phöông Cöïc Laïc vöôït troäi hôn,

71.

Roäng khuyeân heát thaûy tu phaùp naøy.

Taây phöông môû ñaïo caûm Thích-ca, Gieo nhaân Tònh ñoä nieäm Di-ñaø. Ba coõi saùu ñöôøng ñeàu traûi khaép, Môùi hay quaû Phaät, coõi ngöôøi ta.(3)

Giöõ mieäng chôù neân baøn chuyeän nhaûm, Nieäm Phaät sôùm chieàu chaúng ñoåi thay. 75.

Taây phöông coù Phaät hieäu Di-ñaø,

72.

Soâng meâ ñoä heát chuùng sanh qua.

Taây phöông coâng ñöùc nöôùc trong ngaàn, Thaáu trieät coäi nguoàn nieäm Phaät nhaân.

Boán möôi taùm nguyeän baøy chín phaåm, Saün ñôïi muoân ngöôøi, chôù luoáng qua.

Khoâng chæ rieâng ngöôøi sanh Tònh ñoä,

76.

Muoân loaøi bay chaïy cuõng nhôø aân.

Taây phöông duy moät neûo khoâng xa,

(1)

Baøi naøy neâu roõ phaùp moân Tònh ñoä laø daønh cho taát caû moïi ngöôøi, khoâng phaân bieät ñòa vò hay tuoåi taùc, ai cuõng coù theå phaùt taâm tu taäp. Tuy nhieân, caàn chuù yù raèng söï khoâng phaân bieät naøy khoâng coù nghóa laø ai ai cuõng seõ ñaït keát quaû tu taäp nhö nhau. Ñieàu ñoù coøn tuøy thuoäc vaøo söï noã löïc töï thaân cuûa moãi ngöôøi cuõng nhö nhöõng caên laønh maø hoï ñaõ gieo troàng töø nhöõng ñôøi tröôùc. (2) Quyeán thuoäc cuøng doøng phaùp: nhöõng ngöôøi cuøng tu taäp moät phaùp moân neân keát nhaân duyeân thaân tình vôùi nhau nhö quyeán thuoäc ôû theá gian. Nguyeân taùc goïi laø “phaùp quyeán”. (3) Baøi naøy nhaéc vieäc khi ñöùc Phaät Thích-ca khai môû phaùp moân Tònh ñoä baèng caùch giaûng kinh A-di-ñaø thì söï giao caûm giöõa hai ñöùc Phaät hieän ra nôi saéc maët cuûa ngaøi. Vì theá, ngöôøi tu Tònh ñoä coù theå tin chaéc vieäc gieo nhaân Tònh ñoä chæ caàn chuyeân nieäm Phaät A-di-ñaø laø ñuû. Hôn nöõa, caàn bieát raèng trong khaép muoân loaøi chuùng sanh chæ coù loaøi ngöôøi môùi laø ñuû nhaân duyeân deã tu taäp chöùng thaønh quaû Phaät, vì khoâng quaù sung söôùng (nhö chö thieân...) cuõng khoâng quaù khoå naõo (nhö caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû...). Tuy nhieân, ñoái vôùi phaùp moân Tònh ñoä, nhö baøi tieáp theo seõ noùi roõ, thì khoâng chæ rieâng loaøi ngöôøi ñöôïc lôïi ích, maø khaép muoân loaøi chuùng sanh cuõng ñeàu ñöôïc höôûng nhôø aân ñöùc.

Moät nieäm vöõng tin phuùt choác qua. Chaïm maét, gaëp duyeân ñeàu Cöïc Laïc, Gioù lay, nöôùc chaûy giaûng Ma-ha.(2) 77.

Taây phöông ñöôøng taét kheùo tu haønh, Duõng maõnh chuyeân caàn tieán böôùc nhanh. (1)

Baøi naøy neâu yù phaùp moân Tònh ñoä ñöôïc xem laø thuø thaéng nhaát trong taát caû caùc phaùp moân. Ñoù laø nhôø coù nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø trôï giuùp, khaùc naøo nhö ngöôøi cha laønh luoân thöông xoùt cöùu giuùp chaùu con. (2) Baøi naøy khuyeân xaùc laäp tín taâm ñeå phaùt nguyeän vaõng sanh veà Cöïc Laïc, nôi ñoù moïi söï xuùc chaïm ñeàu khoâng coù khoå naõo, moïi aâm thanh ñöôïc nghe ñeàu dieãn giaûng phaùp Ñaïi thöøa (Ma-ha).

418

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Chín phaåm ñaøi sen ñeàu saün ñôïi,

419

82.

Hoa khai chaéc chaén ngoä Voâ sanh.

Taây phöông Töø phuï hieäu Di-ñaø, Chín phaåm hoa sen daãn ngöôøi qua.

78.

Taây phöông mau taét deã caàu sanh,

Tu taäp deã daøng, nhanh choùng ñeán,

Chæ taïi ñôøi nay moät nieäm thaønh.

Ñaùng thöông keû nghi ngaïi thaønh xa!

Tinh taán laïi theâm tu phöôùc, hueä,

83.

Ñaøi vaøng thöôïng phaåm ñöôïc neâu danh.

Khuyeân tu Tònh ñoä, laäp Lieân toâng, Toân sö Hueä Vieãn hoaèng coõi Ñoâng.

79.

Taây phöông moãi böôùc ñaïp lieân hoa,

Nieäm Phaät, tham thieàn chung moät ñích,

Taï ñöùc Thích-ca môû loái qua.

Xöa nay dieäu höõu töùc chaân khoâng.(1)

Ba laàn thuyeát giaûng, khoâng sai khaùc,

84.

Moät loøng nieäm Phaät, sôùm veà nhaø.

Taây phöông nguyeän lôùn khaép meânh moâng,

(1)

Moät nieäm Di-ñaø kheùo duïng coâng.

80.

Taây phöông ñích thaät aáy nhaø ta,

Nieäm nieäm ñaønh raønh khoâng döùt ñoaïn,

Moät nieäm Di-ñaø ñuùng neûo qua.

Lôøi lôøi thöùc tænh Chuû nhaân oâng.(2)

Tin saâu, nieäm vöõng, ñöôïc quaû thaät,

85.

Daãu cho caây saét cuõng nôû hoa.

Taây phöông thaúng höôùng deã tu trì, Maáy ai roõ bieát taùnh A-di?

81.

Taây phöông deã ñeán maáy ai hay?

Ba coõi saùu ñöôøng meâ sanh töû,

Ñöôøng taét chôù ngôø, quyeát tu ngay.

Suy cuøng, sao chaúng xoùt thöông chi?

Chaân kinh saùu chöõ khi thuaàn thuïc,

86.

Treân ñaøi sen baùu leã Di-ñaø.

Taây phöông coâng aùn sôùm haønh trì,

(2)

Laúng laëng ngoài yeân, khôûi taâm nghi,

(1)

Ngöôøi phaùt nguyeän vaõng sanh xem coõi Phaät A-di-ñaø laø nôi choán duy nhaát ñeå höôùng veà, neân ñöôïc vaõng sanh veà ñoù cuõng nhö ñöôïc quay veà nhaø, khoâng coøn löu laïc nöõa. Sôùm veà nhaø töùc laø sôùm ñöôïc vaõng sanh veà coõi Phaät. (2) Ngöôøi tu phaùp moân Tònh ñoä laáy vieäc nieäm saùu chöõ “Nam-moâ A-di-ñaø Phaät” laøm coâng haïnh tu haønh, cuõng nhö tuïng ñoïc chaân kinh, neân khi thuaàn thuïc nieäm aáy thì vieäc vaõng sanh xem nhö chaéc chaén, coù theå leân ñaøi sen baùu leã Phaät A-di-ñaø.

(1)

Baøi naøy nhaéc vieäc ngaøi Hueä Vieãn ôû Trung Hoa (Ñoâng ñoä) hoaèng truyeàn phaùp moân Tònh ñoä, laäp moät hoäi nieäm Phaät laø Baïch Lieân xaõ, sau goïi laø Lieân toâng, cuõng töùc laø Tònh ñoä toâng. Ngaøi cuõng ñeà xöôùng quan ñieåm thieàn tònh song tu, keát hôïp vaø dung hoøa caû hai phöông phaùp nieäm Phaät vaø thieàn toïa ñeå ñaït ñeán giaûi thoaùt. (2) Chuû nhaân oâng: chæ cho töï taùnh thanh tònh xöa nay cuûa moãi chuùng sanh, chæ vì meâ muoäi chaïy theo traàn caûnh neân ñaùnh maát ñi söï töï chuû cuûa mình.

420

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Nghi ñeán tình queân, taâm döùt tuyeät,

90.

Taây phöông maët ñaát thaät vaøng roøng,

Hieåu ra, ta voán thaät Di-ñaø.(1)

Vang trôøi caây baùu giaûng Phaùp Khoâng.

87.

Nhö theá xöng danh laø Cöïc Laïc ,

Taây phöông moät tieáng aáy rieâng truyeàn,

Bao nhieâu naïn khoå hoùa thaønh khoâng.

Chaúng möôïn tu haønh, taâm hieän tieàn,

91.

Caùc baäc thieän nhaân neáu thaáy taùnh,

Taây phöông nieäm Phaät: phaùp toái cao, Chôù tin taø thuyeát loøng ñoäng xao. Thuôû tröôùc Theá Toân aân caàn nhaéc, Ñöôøng taét laø ñaây, ñuùng loái vaøo.(1)

A-di-ñaø Phaät saùnh vai lieàn.

(2)

88.

Taây phöông ñaïo lôùn chaúng phaùp rieâng,

92.

Moät nieäm Di-ñaø, söï, lyù kieâm.

Taây phöông coâng ñöùc thaät khoân löôøng, Khoâng tin, baùng boå chuoác tai öông. Ñòa nguïc ñoïa vaøo voâ soá kieáp, Bieát bao giôø thoaùt khoûi ñau thöông?(2)

Thaáu roõ yù maàu tinh teá aáy, Môùi hay nieäm Phaät töùc tham thieàn.(3) 89.

93.

Taây phöông muoân khoå naõo khoâng coøn, Tröôùc maét thaáy lieàn chaân Cöïc Laïc,

Taây phöông ñöôøng roäng ít ngöôøi qua, Vì phaùp moân naøy raát cao xa. Keû chaúng chòu ñi, ai keùo ñöôïc?

Bieát ñaát nôi ñaây thaät vaøng roøng.(4)

Chæ ngöôøi tin chaéc môùi giao hoøa.(3)

Ngöôøi tu caàn thaáu trieät töï taâm.

(1)

421

Baøi naøy neâu yù duøng caâu nieäm Phaät nhö moät coâng aùn thieàn, laø moät trong nhöõng bieåu hieän cuûa phöông phaùp thieàn tònh song tu. Ngöôøi tu chuù taâm vaøo caâu nieäm Phaät cho ñeán khi döùt saïch moïi voïng nieäm, tröïc nhaän ñöôïc töï taùnh xöa nay cuûa chính mình voán cuøng vôùi Phaät khoâng hai, khoâng khaùc. (2) Baøi naøy neâu roõ yù “thaáy taùnh thaønh Phaät” cuûa Thieàn toâng, neân noùi ngöôøi thaáy taùnh thì cuøng ñöùc Phaät A-di-ñaø saùnh vai, khoâng hai, khoâng khaùc. (3) Baøi naøy neâu roõ yù töông ñoàng giöõa hai phaùp nieäm Phaät vaø tham thieàn, thaät ra khoâng phaûi laø hai phaùp khaùc nhau, chæ vì ngöôøi tu sanh taâm phaân bieät haønh trì sai khaùc. Neáu thaáu roõ ñöôïc yù chæ nhieäm maàu trong vieäc nieäm Phaät, voán goàm ñuû caû söï vaø lyù, thì vieäc nieäm Phaät cuõng khoâng khaùc vôùi tham thieàn. (4) Baøi naøy neâu yù lieãu ngoä töï taùnh chaân taâm thì caûnh Cöïc Laïc hieän tieàn, chaúng do caàu beân ngoaøi maø ñöôïc.

(1)

Baøi naøy neâu roõ yù phaùp moân Tònh ñoä do chính ñöùc Phaät Thích-ca aân caàn thuyeát daïy vaø xaùc nhaän laø con ñöôøng tu taäp nhanh choùng nhaát, deã daøng nhaát ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh coøn nhieàu nghieäp chöôùng. (2) Baøi naøy neâu yù nhaéc nhôû nhöõng keû khoâng coù loøng tin, chôù neân baùng boå phaùp moân Tònh ñoä maø töï chuoác laáy aùc nghieäp naëng neà. Nguyeân vaên duøng “xieån-ñeà” töùc “nhaát-xieån-ñeà”, chæ nhöõng keû maát haún loøng tin vaøo chaùnh phaùp. (3) Baøi naøy giaûi thích vì sao phaùp moân Tònh ñoä deã daøng nhö con ñöôøng lôùn maø chæ coù ít ngöôøi leân ñöôïc. Chính vì söï cao xa cuûa phaùp moân naøy naèm ôû choã xaùc quyeát loøng tin. Ngöôøi khoâng chòu tin nhaän thì gioáng nhö keû chaúng chòu ñi, duø coù ngöôøi khaùc loâi keùo cuõng khoâng theå ñeán nôi. Chæ khi töï mình coù loøng tin chaéc chaén thì môùi töông öng giao hoøa cuøng Phaät löïc tieáp daãn, lieàn nhanh choùng ñöôïc vaõng sanh veà coõi Phaät.

422

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN THÖÔÏNG

Soáng thaùc voâ thöôøng, chôù heïn chi.

94.

Taây phöông deã tôùi, khaù tu haønh,

Ngaøy thaùng qua nhanh nhö tia chôùp.

Möôøi nieäm tinh chuyeân, aét vaõng sanh.

Thaân ngöôøi haù deã ñöôïc maáy khi?

Khuyeân khaép theá gian nam cuøng nöõ,

99.

Haõy mau sôùm lieäu vieäc tu haønh.

Taây phöông moät neûo chôù daàn daø, Tinh thaàn phaán chaán thaúng ñöôøng qua.

95.

Taây phöông queâ cuõ sôùm veà thoâi,

Ñaøo gieáng ñöøng chôø khi khaùt nöôùc,

Maïng soáng voâ thöôøng, thôû moät hôi!

Leân thuyeàn Tònh ñoä sôùm ñi xa.

Ngaøy thaùng coù chöøng, neân tieác laáy, Ñôøi nay boû luoáng, khoù troâng vôøi.

Thô vònh traêm baøi ñaõ troïn vaàn, Roäng khuyeân taát caû sôùm tu thaân.

96.

Taây phöông chaúng tôùi khoù loøng thay,

Ñöøng saù thaân mình tìm keá soáng,

Söùc tôï dôøi non, lôõ kieáp naøy.

Taây phöông veà ñöôïc, höôûng Phaät aân.

Nhaén nhuû theá gian ngöôøi trí thöùc, Saün kho baùu vaät, chôù veà khoâng!(1) 97.

Taây phöông trôû laïi, chôù trì nghi, Moät tieáng Di-ñaø sôùm thoï trì. Nhöôùng maét leân cao, tay xuoáng voäi, Chaúng nhoïc, khoâng laâu, chöùng Boà-ñeà.(2) 98.

Taây phöông gaáp gaáp sôùm tu trì, (1)

100.

Baøi naøy neâu yù phaùp moân Tònh ñoä quyù giaù voâ cuøng, neáu khoâng tin nhaän tu taäp ñeå ñöôïc phaàn lôïi ích thì coù khaùc naøo keû tìm ñöôïc ñeán kho baùu maø laïi ra veà tay khoâng. (2) Baøi naøy khuyeân ngöôøi tu phaùp moân Tònh ñoä caàn yeáu laø phaûi haï quyeát taâm vaø noã löïc (nhöôùng maét leân cao) roài khôûi söï thöïc haønh ngay (tay xuoáng voäi). Neáu ñöôïc nhö vaäy thì khoâng caàn phaûi meät nhoïc, khoâng caàn phaûi chôø ñôïi traûi qua thôøi gian laâu xa, coù theå ngay trong hieän kieáp ñöôïc vaõng sanh, chöùng quaû Boà-ñeà.

423

424

425

歸元直指卷中辯明三教大理贊翊治化論夫三界之內 , 三教流行。三教者儒 , 釋道也。三教立法 , 俱以使人改惡向善 , 返歸正。世人不達本根 , 妄分枝葉。便言竆理治天下 , 莫大於儒。盡性超生死,莫大於釋。復命御三才 , 莫大於道。又謂之釋之寂滅 , 不近人情。道之虛無 , 不足以治天下。儒之名義 , 不能以超生死。都各執一儒 , 而互相謗也。耶不若 , 服儒之服,誦儒之言,行儒之行,是儒而已矣。服釋之服,誦釋之言,行釋之行,是釋而已矣。惑曰。佛氏之教 ,本是異端 ,不是信也。一元曰。子識異端之教,可道之乎。曰。無暇讀彼之書。曰。旣不會彼之書,則安知有異端之法。今子只讀孔子之書 , 而遂疑彼之非 , 是舜

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ QUYEÅN TRUNG

Bieän minh Tam giaùo ñaïi lyù, taùn döïc trò hoùa luaän Phuø Tam giôùi chi noäi, tam giaùo löu haønh. Tam giaùo giaû, Nho Thích Ñaïo daõ. Tam giaùo laäp phaùp, caâu dó söû nhaân caûi aùc höôùng thieän, phaûn taø quy chaùnh. Theá nhaân baát ñaït boån caên, voïng phaân chi dieäp. Tieän ngoân cuøng lyù trò thieân haï, maïc ñaïi ö Nho. Taän taùnh sieâu sanh töû, maïc ñaïi ö Thích. Phuïc maïng ngöï tam taøi, maïc ñaïi ö Ñaïo. Höïu vò chi Thích chi tòch dieät, baát caän nhaân tình. Ñaïo chi hö voâ, baát tuùc dó trò thieân haï. Nho chi danh nghóa, baát naêng dó sieâu sanh töû. Ñoâ caùc chaáp nhaát thieân, nhi hoã töông baùng daõ. Da baát nhöôïc, phuïc Nho chi phuïc, tuïng Nho chi ngoân, haønh Nho chi haïnh, thò Nho nhi dó hyõ. Phuïc Thích chi phuïc, tuïng Thích chi ngoân, haønh Thích chi haïnh, thò Thích nhi dó hyõ. Hoaëc vieát: Phaät thò chi giaùo, boån thò dò ñoan, baát tuùc tín daõ. Nhaát Nguyeân vieát: Töû thöùc dò ñoan chi giaùo, khaû ñaïo chi hoà. Vieát: Voâ haï ñoäc bæ chi thô. Vieát: Kyù baát taèng ñoäc bæ chi thö, taéc an tri höõu dò ñoan chi phaùp. Kim töû chæ ñoäc

426

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

犬也。聞人以爲非,而遂非之,是妄婦也。彼怒色而厲聲曰。佛氏之教 ,無父無君 ,豈不是異端也。余曰。盲者摸象,謂之異端。只爲不見象之真體,無足怪也。佛氏立教,與人臣言,必依於忠。與人子言,必依於孝。法華經云。我等與眾生,皆共成佛道。而况於君臣父子哉。彼曰。不孝有三 , 無後爲大 , 豈不是異端也。余曰。子言過矣。孔孟取之以義,不持取之以迹。曩時夷齊不嗣 , 巢許無後 , 而孔子稱其聖之清 , 未聞譏其不孝。况吾宗弘道利生 , 自他兼濟 , 出世之孝 , 功莫大焉。今子只知凡世胎生 , 安知佛國有化生也。况佛之說教 , 有權實之方,頓漸之法。出家者,降伏身心,精修梵行。處俗者 , 夫婦有別 , 不犯邪非。只要清心寡欲,豈禁人生養嗣續哉。彼曰。一髮一膚,皆是父母所生。父母全而生之,子全而歸之,可謂孝矣。今見其僧,毀除鬚髮,是何孝歟。

QUYEÅN TRUNG

427

Khoång töû chi thô, nhi toaïi nghi bæ chi phi, thò Thuaán khuyeån daõ. Vaên nhaân dó vi phi, nhi toaïi phi chi, thò thieáp phuïc daõ. Bæ noä saéc nhi leä thanh vieát: Phaät thò chi giaùo, voâ phuï voâ quaân, khôûi baát thò dò ñoan daõ? Dö vieát: Manh giaû maïc töôïng, vò chi dò ñoan. Chæ vò baát kieán töôïng chi chaân theå, voâ tuùc quaùi daõ. Phaät thò laäp giaùo, döõ nhaân thaàn ngoân, taát y ö trung. Döõ nhaân töû ngoân, taát y ö hieáu. Phaùp Hoa kinh vaân: Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh, giai coäng thaønh Phaät ñaïo. Nhi huoáng ö quaân thaàn phuï töû tai. Bæ vieát: Baát hieáu höõu tam, voâ haäu vi ñaïi. Khôûi baát thò dò ñoan daõ? Dö vieát. Töû ngoân quaù hyõ. Maïnh töû thuû chi dó nghóa, baát trì thuû chi dó tích. Naüng thôøi Di Teà baát töï, Saøo Höùa voâ haäu, nhi Khoång töû xöng kyø thaùnh chi thanh, vò vaên ky kyø baát hieáu. Huoáng ngoâ toâng hoaèng ñaïo lôïi sanh, töï tha kieâm teá, xuaát theá chi hieáu, coâng maïc ñaïi yeân. Kim töû chæ tri phaøm theá thai sanh, an tri Phaät quoác höõu hoùa sanh daõ. Huoáng Phaät chi thuyeát giaùo, höõu quyeàn thaät chi phöông, ñoán tieäm chi phaùp. Xuaát gia giaû, haøng phuïc thaân taâm, tinh tu phaïm haïnh. Xöû tuïc giaû, phu theâ höõu bieät, baát phaïm taø phi. Chæ yeáu thanh taâm quaû duïc, khôûi caám nhaân sanh döôõng töï tuïc tai. Bæ vieát: Nhaát phaùt nhaát phu, giai thò phuï maãu sôû sanh. Phuï maãu toaøn nhi sanh chi, töû toaøn nhi quy chi, khaû vò hieáu hyõ. Kim kieán kyø taêng, huûy tröø tu phaùt, thò haø hieáu dö?

428

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

余曰。子之所說 ,實是知近而不知遠 ,見小而不見大也。昔秦伯文身 , 荊軻殞命 , 比干剖腹 , 介子焚軀 , 盡是毀之甚也 , 而聖賢皆稱至忠至德。豈可以不全身體而見責耶。况我沙門 , 持戒行 , 修佛道 , 度迷情 , 超苦海。方於焚身之類,亦以遠矣,奚在鬚髮之小事哉。彼曰。佛氏之徒 , 不耕而食 , 不蠶而衣 , 何也。余曰。未及佛者,蠶食於人猶可。今有未能如孔孟者,亦蠶食於人,何也。彼曰。儒者蠶食於人,有功於天下。余曰。佛化亦有益於天下也。何則 , 釋氏之所以孜孜訓世人者,無非戒惡勸善。孰不知儒教 , 亦復然乎且以目前言之。佛以殺生 , 偷盗,邪婬,為身三業。而孔子言勝殘去殺,舜好生惡殺 , 詩人言文王德及鳥獸昆蟲 , 是豈不戒殺哉。盗固不在所言矣。夫子之時 , 路不拾遺,一草一葉不與不取,何况竊盗。孔子言。吾未見好德如好色者也。詩人刺不好德而悅美色,是豈不戒邪婬哉。

QUYEÅN TRUNG

429

Dö vieát. Töû chi sôû thuyeát, thaät thò tri caän nhi baát tri vieãn, kieán tieåu nhi baát kieán ñaïi daõ. Tích Taàn Baù vaên thaân, Kinh Kha vaãn maïng, Tyû Can phaåu phuùc, Giôùi Töû phaøn khu, taän thò huûy chi thaäm daõ, nhi thaùnh hieàn giai xöng chí trung chí ñöùc. Khôûi khaû dó baát toaøn thaân theå nhi kieán traùch da. Huoáng ngaõ sa moân, trì giôùi haïnh, tu Phaät ñaïo, ñoä meâ tình, sieâu khoå haûi. Phöông ö phaàn thaân chi loaïi, dieäc dó vieãn hyõ, heà taïi tu phaùt chi tieåu söï tai. Bæ vieát: Phaät thò chi ñoà, baát canh nhi thöïc, baát taøm nhi y, haø daõ? Dö vieát: Vò caäp Phaät giaû, taøm thöïc ö nhaân du khaû. Kim höõu vò naêng nhö Khoång Maïnh giaû, dieäc taøm thöïc ö nhaân, haø daõ? Bæ vieát: Nho giaû taøm thöïc ö nhaân, höõu coâng ö thieân haï. Dö vieát: Phaät hoùa dieäc höõu ích ö thieân haï daõ. Haø taéc? Thích thò chi sôû dó tö tö huaán theá nhaân giaû, voâ phi giôùi aùc khuyeán thieän. Thuïc baát tri Nho giaùo, dieäc phuïc nhieân hoà? Thaû dó muïc tieàn ngoân chi. Phaät dó saùt sanh, thaâu ñaïo, taø daâm, vi thaân tam nghieäp. Nhi Khoång töû ngoân thaéng taøn khöù saùt, Thuaán haùo sanh oá saùt, Thi nhaân ngoân Vaên vöông ñöùc caäp ñieåu thuù coân truøng, thò khôûi baát giôùi saùt tai? Ñaïo coá baát taïi sôû ngoân hyõ. Phu töû chi thôøi loä baát thaäp di, nhaát thaûo nhaát dieäp baát döõ baát thuû, haø huoáng thieát ñaïo. Khoång töû ngoân: Ngoâ vò kieán haùo ñöùc nhö haùo saéc giaû daõ. Thi nhaân thích baát haùo ñöùc nhi duyeät myõ saéc, thò khôûi baát giôùi taø daâm tai?

430

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛以妄言 , 綺語 ,兩舌 ,惡口 ,為口四業。孔子謂人而無信不知其可 , 豈不戒妄言也。謂巧言令色鮮矣仁,豈不戒綺語也。書稱爾無靣從退有後言 , 豈不戒兩舌也。惡口 , 謂之惡怒之聲,尙未至於穢語。荀子謂傷人之言深於矛戟,是豈不戒惡怒之口也。

QUYEÅN TRUNG

431

Phaät dó voïng ngoân, yû ngöõ, löôõng thieät, aùc khaåu, vi khaåu töù nghieäp. Khoång töû vò nhaân nhi voâ tín baát tri kyø khaû, khôûi baát giôùi voïng ngoân daõ? Vò xaûo ngoân linh saéc tieân hyõ nhaân, khôûi baát giôùi yû ngöõ daõ? Thö xöng nhó voâ dieän tuøng thoái höõu haäu ngoân, khôûi baát giôùi löôõng thieät daõ? AÙc khaåu, vò chi aùc noä chi thanh, thöôïng vò chí ö ueá ngöõ. Tuaân töû vò thöông nhaân chi ngoân thaâm ö maâu kích, thò khôûi baát giôùi aùc noä chi khaåu daõ?

佛又以貪 , 瞋 , 癡 , 為意三業。孔子謂見得

Phaät höïu dó tham, saân, si vi yù tam nghieäp. Khoång töû vò

思義 , 是則戒貪矣。謂伯夷叔齊不念舊惡 , 是則戒瞋矣。謂困而不學民斯爲下, 是則戒癡矣。

kieán ñaéc tö nghóa, thò taéc giôùi tham hyõ. Vò Baù Di, Thuùc Teà

由此言之,儒,釋未嘗不同也。其不同也,唯

baát ñoàng daõ, duy Nho gia chæ ö theá gian phaùp, Thích thò

儒家止於世閒法 , 釋氏是又有出世閒法。儒家獨言一世而歸之於天,釋氏知累世業緣之本末。此其所不同耳。欲知釋氏之所長 ,須看楞嚴 ,楞伽 ,圓覺 , 及曉金剛經之理。若能如是,可以超出輪迴生死也。未能如是而遂非之,則孔子所謂不知而作之者 , 可不戒哉。誠如是 , 則釋氏爲可信矣。其言淨土鳥可以不信哉。所謂出世閒法,淨土尤其要者,不可以不勉也。

baát nieäm cöïu aùc, thò taéc giôùi saân hyõ. Vò khoán nhi baát hoïc daân tö vi haï, thò taéc giôùi si hyõ. Do thöû ngoân chi, Nho, Thích vò thöôøng baát ñoàng daõ. Kyø höïu höõu xuaát theá gian phaùp. Nho gia ñoäc ngoân nhaát theá nhi quy chi ö thieân, Thích thò tri luõy theá nghieäp duyeân chi boån maït. Thöû kyø sôû baát ñoàng nhó. Duïc tri Thích thò chi sôû tröôøng, tu khaùn Laêng Nghieâm, Laêng Giaø, Duyeân Giaùc, caäp hieåu Kim Cang kinh chi lyù. Nhöôïc naêng nhö thò, khaû dó sieâu xuaát luaân hoài sanh töû daõ. Vò naêng nhö thò nhi toaïi phi chi, taéc Khoång töû sôû vò baát tri nhi taùc chi giaû, khôûi baát giôùi tai. Thaønh nhö thò, taéc Thích thò vi khaû tín hyõ. Kyø ngoân Tònh ñoä oâ khaû dó baát tín tai. Sôû vò xuaát theá gian phaùp, Tònh ñoä löu kyø yeáu giaû, baát khaû dó baát mieãn daõ.

432

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Höïu vaân: Phaät gia nguõ giôùi, saùt, ñaïo, taø, voïng, töûu. Nho

又云。佛家五戒,殺,盗,邪,妄,酒。儒教五常,亦復如是。不殺 , 仁之大。不盗 , 義之廉。不邪 , 禮之正。不酒,智之明。不妄,信之至是也。

433

giaùo nguõ thöôøng, dieäc phuïc nhö thò. Baát saùt, nhaân chi ñaïi. Baát ñaïo, nghóa chi lieâm. Baát taø, leã chi chaùnh. Baát töûu, trí chi minh. Baát voïng, tín chi chí thò daõ.

先德云。百家之鄉 ,十人持五戒 ,則十人淳

Tieân ñöùc vaân: Baùch gia chi höông, thaäp nhaân trì nguõ

謹。千室之色 , 百人行十善 , 則百人和睦。夫

giôùi, taéc thaäp nhaân thuaàn caån. Thieân thaát chi aáp, baùch nhaân

能行一善 , 則去一惡。去一惡 , 則息一刑。一刑息於家 , 萬刑息於國。故我能仁殺教 , 大有補於治化矣。吁。假若人人持五戒 , 修十善。國家刑罰可以不用 , 太平可以坐致也。果能如是。况又感得諸天八部,下降閻浮,衛護凡世,風調雨順 , 五穀豐登 , 火盗潛消 , 災殃殄滅。如斯利益,非但補於治化,抑亦利於存亡矣。蓮宗寶鑑云。使一人能行是道以訓於家,家

haønh thaäp thieän, taéc baùch nhaân hoøa muïc. Phuø naêng haønh nhaát thieän, taéc khöû nhaát aùc. Khöû nhaát aùc, taéc töùc nhaát hình. Nhaát hình töùc ö gia, vaïn hình töùc ö quoác. Coá ngaõ Naêng Nhaân thuyeát giaùo, ñaïi höõu boå ö trò hoùa hyõ. Hu. Giaû nhöôïc nhaân nhaân trì nguõ giôùi, tu thaäp thieän. Quoác gia hình phaït khaû dó baát duïng, thaùi bình khaû dó toïa trí daõ. Quaû naêng nhö thò. Huoáng höïu caûm ñaéc chö thieân baùt boä, haï giaùng Dieâm-phuø veä hoä phaøm theá, phong ñieàu voõ thuaän, nguõ coác phong ñaêng, hoûa ñaïo tieàm tieâu tai öông ñieån dieät. Nhö tö lôïi ích, phi ñaõn boå ö trò hoùa, öùc dieäc lôïi ö toàn vong hyõ. Lieân Toân Baûo Giaùm vaân: Söû nhaát nhaân naêng haønh thò

以導於鄉 , 鄉以達於邦 , 以至於無竆。則天下

ñaïo dó huaán ö gia, gia dó ñaïo ö höông, höông dó ñaït ö bang,

之民,涵道泳德,融神實相,高步無何而極佛境

dó chí ö voâ cuøng. Taéc thieân haï chi daân, haøm ñaïo vònh ñöùc,

界 , 豈止以爲善人君子而已哉。夫如是 , 則何患乎忠孝不修,禮讓不著歟。

dung thaàn thaät töôùng, cao boä voâ haø nhi cöïc Phaät caûnh giôùi, khôûi chæ dó vi thieän nhaân quaân töû nhi dó tai. Phuø nhö thò, taéc haø hoaïn hoà trung hieáu baát tu, leã nhöôïng baát tröôùc dö.

434

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

以此觀之,豈非能人之道與仲尼之道共爲表裏以訓于民耶。今之人,多不察其所由,視其徒之不肖者,而遷怒於善人殺法焉。豈可以道士不肖 , 而輕老子。士人不肖,而輕孔子。智者尙不以人廢言 , 况可以其徒而輕其教乎。亦何異乎 , 以丹朱而罪堯 , 因商均而過舜 , 服藥失度歸咎於神農,縱火致焚反怨於燧人也耶。愚乃不侫,學佛之道有年矣。旣麤頜其旨 , 而頗有扶頗之心。非敢私於己 , 而欲公於眾,以救其弊也。但願。一人在上 ,高而不危。三教周流 ,通而無滯。有一人 , 故奉三教之興。有三教 , 故助一人之理。猶天之三光 , 世之三綱 , 鼎之三足 , 皆闕一不可也。况爲僧莫若道安,與習鑿齒交游 , 崇儒也。爲僧莫若慧遠 , 遠送陸修靜過虎溪,重道也。余慕二高僧好儒,重道,釋子猶或非之。我旣重他,他豈輕我。請信安遠行事 , 其可法也。詩曰。伐柯伐柯 , 其則不遠。孟子曰。天時不如地利,地利不如人和。斯之謂歟.

QUYEÅN TRUNG

435

Dó thöû quan chi, khôûi phi Naêng Nhaân chi ñaïo döõ Troïng Ni chi ñaïo coäng vi bieåu lyù dó huaán vu daân da? Kim chi nhaân, ña baát saùt kyø sôû do, thò kyø ñoà chi baát tieáu giaû, nhi thieân noä ö thieän nhaân giaùo phaùp yeân. Khôûi khaû dó ñaïo só baát tieáu, nhi khinh Laõo töû. Só nhaân baát tieáu, nhi khinh Khoång töû. Trí giaû thöôïng baát dó nhaân pheá ngoân, huoáng khaû dó kyø ñoà nhi khinh kyø giaùo hoà? Dieäc khaû dò hoà, Dó Ñan Chaâu nhi toäi Nghieâu, nhaân Thöông Quaân nhi quaù Thuaán, phuïc döôïc thaát ñoä quy cöûu ö Thaàn Noâng, tuùng hoûa trí phaøn phaûn oaùn ö Toaïi Nhaân daõ da? Ngu naõi baát nònh, hoïc Phaät chi ñaïo höõu nieân hyõ. Kyù thoâ laõnh kyø chæ, nhi phaû höõu phoø khuynh chi taâm. Phi huûy tö ö kyû, nhi duïc coâng ö chuùng, dó cöùu kyø teä daõ. Ñaõn nguyeän: Nhaát nhaân taïi thöôïng, cao nhi baát nguy. Tam giaùo chaâu löu, thoâng nhi voâ treä. Höõu nhaát nhaân, coá phuïng Tam giaùo chi höng. Höõu Tam giaùo, coá trôï nhaát nhaân chi lyù. Du thieân chi tam quang, theá chi tam cang, ñaûnh chi tam tuùc, giai khuyeát nhaát baát khaû daõ. Huoáng vi taêng maïc nhöôïc Ñaïo An döõ Taäp Taïc Xæ giao du, suøng Nho daõ. Vi taêng maïc nhöôïc Hueä Vieãn, Vieãn toáng Luïc Tu Tónh quaù Hoå kheâ, troïng Ñaïo daõ. Dö moä nhò cao taêng haûo Nho troïng Ñaïo, Thích töû du hoaëc phi chi. Ngaõ kyù troïng tha, tha khôûi khinh ngaõ. Thænh tín An, Vieãn haønh söï, kyø khaû phaùp daõ. Thi vieát: Phaït kha phaït kha, kyø taéc baát vieãn. Maïnh töû vieát: Thieân thôøi baát nhö ñòa lôïi, ñòa lôïi baát nhö nhaân hoøa. Tö chi vò dö.

436

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

1. Tam giaùo ñeàu höôùng ñeán giaùo hoùa cho ngöôøi cuoäc soáng toát ñeïp

rong theá gian hieän coù Tam giaùo löu haønh. Tam giaùo ñoù laø: Nho giaùo, Phaät giaùo vaø Ñaïo giaùo. Nhöõng lôøi daïy cuûa Tam giaùo thaûy ñeàu höôùng ñeán vieäc khieán ngöôøi nghe boû aùc laøm laønh, boû taø theo chaùnh. Ngöôøi ñôøi khoâng hieåu thaáu coäi nguoàn, sai laàm phaân chia theo caønh nhaùnh, cho raèng: “Xeùt veà lyù leõ cai trò thieân haï, khoâng chi baèng Nho giaùo; xeùt veà taâm taùnh sieâu thoaùt sanh töû, khoâng chi baèng Phaät giaùo; xeùt veà vieäc thuaän theo töï nhieân vaø cheá ngöï caû trôøi ñaát, con ngöôøi thì khoâng chi baèng Ñaïo giaùo.” Laïi cuõng cho raèng: “Thuyeát tòch dieät cuûa Phaät giaùo xa caùch tình ngöôøi, thuyeát hö voâ cuûa Ñaïo giaùo chaúng ñuû duøng ñeå trò thieân haï, coøn thuyeát danh nghóa cuûa Nho giaùo chaúng vöôït ra khoûi luaân hoài.” Nhöõng caùch hieåu aáy ñeàu chæ laø sai leäch, do thieân kieán maø cheâ bai heát thaûy. Chi baèng maëc aùo nhaø Nho, ñoïc saùch Nho, thöïc haønh ñaïo Nho, chæ neân bieát mình laø nhaø Nho maø thoâi; nhö ñaép y nhaø Phaät, tuïng kinh Phaät, thöïc haønh lôøi Phaät daïy, chæ neân bieát mình laø ngöôøi tu Phaät, vaäy thoâi! Coù keû ngôø vöïc noùi raèng: “Giaùo lyù ñaïo Phaät voán laø dò ñoan, chaúng ñuû ñeå tin.” Nhaát Nguyeân(1) hoûi laïi raèng: “OÂng bieát giaùo lyù aáy laø dò ñoan, vaäy coù theå noùi ra giaùo lyù aáy ñöôïc chaêng?” Ñaùp: “Toâi khoâng coù thôøi gian raûnh roãi maø ñoïc kinh saùch cuûa hoï.” Toâng Boån noùi: “OÂng chöa heà ñoïc kinh saùch cuûa hoï, laøm (1)

Nhaát Nguyeân: töùc ngaøi Nhaát Nguyeân Toâng Boån, ngöôøi soaïn saùch naøy.

QUYEÅN TRUNG

437

sao bieát trong ñoù coù choã dò ñoan? Nay oâng chæ ñoïc saùch Khoång töû, lieàn nghi ngôø ñaïo Phaät laø sai quaáy, chæ nhö con choù cuûa vua Thuaán!(1) Nghe ngöôøi ta noùi laø quaáy, lieàn theo ñoù maø cheâ bai, chæ laø heïp hoøi thieån caän thoâi! Ngöôøi kia nghe vaäy noåi giaän, lôùn tieáng raèng: “Giaùo lyù nhaø Phaät khoâng coù nghóa vua toâi, khoâng coù tình cha con, chaúng phaûi laø dò ñoan ñoù sao?” Toâng Boån ñaùp: “Ngöôøi muø sôø voi, cho ñoù laø dò ñoan, chæ vì khoâng thaáy ñöôïc toaøn thaân con voi, vieäc aáy cuõng chaúng coù gì laø laï. Ñaïo Phaät ñoái vôùi keû laøm toâi aét seõ daïy nöông theo ñaïo trung; ñoái vôùi keû laøm con aét seõ daïy nöông theo ñaïo hieáu. Kinh Phaùp Hoa coù noùi: “Caàu cho ta vaø taát caû chuùng sanh ñeàu cuøng thaønh Phaät ñaïo.” Ñoái vôùi taát caû chuùng sanh coøn coù tình, huoáng chi laïi khoâng coù tình cha con, nghóa vua toâi?” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Toäi baát hieáu coù ba ñieàu, khoâng con noái doõi laø toäi naëng nhaát.(2) Ñaïo Phaät daïy ngöôøi tu khoâng laäp gia ñình, nhö vaäy khoâng phaûi laø dò ñoan sao?” Ngaøi Toâng Boån ñaùp raèng: “OÂng noùi vaäy laø sai roài. Khoång Maïnh döïa theo nghóa lyù chöù chaúng döïa theo bieåu hieän beân ngoaøi. Thuôû xöa, hai oâng Baù Di, Thuùc Teà ñeàu khoâng con noái doõi, hai oâng Saøo Phuû vôùi Höùa Do cuõng chaúng löu laïi gioáng doøng,(3) theá maø ñöùc Khoång töû khen laø nhöõng baäc thaùnh coù (1)

YÙ noùi do söï trung thaønh muø quaùng vôùi Nho giaùo maø cheâ bai Phaät giaùo, khoâng coù söï phaân bieät, laäp luaän gì. (2) Ñaây noùi theo yù trong Kinh Leã: Coù ba ñieàu baát hieáu: 1. Thuaän theo yù sai quaáy, ñaåy cha meï vaøo choã laøn ñieàu baát nghóa. 2. Nhaø ngheøo nhöng khoâng chòu ra laøm quan ñeå laáy boång loäc phuïng döôõng cha meï. 3. Khoâng coù con ñeå noái doõi toâng ñöôøng, thôø cuùng toå tieân. Trong ba toäi aáy, toäi thöù ba ñöôïc xem laø naëng nhaát. (3) Baù Di, Thuùc Teà, Saøo Phuû, Höùa Do ñeàu laø nhöõng baäc cao só khoâng maøng danh lôïi. Veà sau ñeàu vaøo aån cö trong röøng nuùi, khoâng ngöôøi naøo coù con

438

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñöùc thanh khieát chöù khoâng cheâ laø baát hieáu. Huoáng chi ñaïo Phaät môû roäng phaùp maàu, lôïi ích chuùng sanh, cöùu mình, cöùu ngöôøi. Caùi ñaïo hieáu xuaát theá ñoù, coâng ñöùc chaúng phaûi lôùn laém sao? Nay oâng chæ bieát caùch sanh ra töø baøo thai cuûa ngöôøi ñôøi, chaúng bieát raèng ôû nöôùc Phaät coøn coù caùch hoùa sanh! Huoáng chi giaùo lyù nhaø Phaät coù phöông tieän linh hoaït, coù quyeàn bieán, coù thaät ñích, coù phaùp ñoán ngoä, coù phaùp tieäm tu. Ngöôøi xuaát gia thì haøng phuïc thaân taâm, döùt haún vieäc daâm duïc; coøn ngöôøi theá tuïc thì vôï choàng chung thuûy, chaúng phaïm vieäc taø daâm. Muïc ñích laø giöõ loøng trong saïch, döùt boû ham muoán, naøo ñaâu coù caám vieäc sanh döôõng noái doøng?” Ngöôøi kia laïi noùi raèng: “Moät maûnh da, moät sôïi toùc ñeàu laø do cha meï sanh ra. Cha meï sanh ta ra toaøn veïn, phaän laøm con phaûi giöõ gìn cho toaøn veïn trôû veà môùi coù theå goïi laø hieáu. Nay thaáy caùc thaày taêng ñaïo Phaät caïo boû raâu toùc thì hieáu ôû choã naøo?” Toâng Boån ñaùp raèng: “Lôøi cuûa oâng thaät chæ bieát leõ gaàn maø chaúng bieát leõ xa, thaáy vieäc nhoû maø khoâng thaáy vieäc lôùn. Xöa kia oâng Thaùi Baù veõ mình,(1) oâng Kinh Kha lieàu caû. Töông truyeàn vua Nghieâu (2357–2256 tröôùc Coâng nguyeân) nghe tieáng Höùa Do laø baäc hieàn só neân tìm ñeán, muoán giao phoù ngoâi vua. Höùa Do khoâng nhaän, nghe chuyeän aáy roài beøn ñi xuoáng suoái röûa tai. Gaëp luùc Saøo Phuû daét traâu ñi uoáng nöôùc döôùi suoái, thaáy laï lieàn hoûi: “OÂng vì sao phaûi röûa tai?” Höùa Do noùi: “Vua Nghieâu muoán nhöôøng ngoâi vua cho toâi. Toâi lôõ nghe chuyeän danh lôïi aáy neân xuoáng ñaây röûa tai.” Saøo Phuû nghe roài lieàn noùi: “Neáu oâng thaät khoâng maøng danh lôïi thì vua Nghieâu sao bieát ñeán oâng?” Noùi roài khoâng cho traâu uoáng nöôùc nôi aáy maø daét ngöôïc leân ñaàu doøng, vì sôï traâu uoáng phaûi nöôùc röûa tai cuûa Höùa Do. Veà sau, ñöùc Khoång töû nghe vieäc aáy khen caû hai ngöôøi laø: “Thaùnh chi thanh.” (1) Thaùi Baù laø con tröôûng vua Thaùi vöông nöôùc Chaâu. Bieát yù cha muoán truyeàn ngoâi cho con uùt laø Quí Lòch, oâng lieàn veõ mình, caét toùc, laùnh qua xöù rôï Kinh Man ñeå nhöôøng ngoâi cho em. Ñöùc Khoång töû khen oâng laø hieáu, bieát thuaän loøng cha.

QUYEÅN TRUNG

439

cheát,(1) oâng Tyû Can moå buïng,(2) oâng Giôùi Töû thieâu thaân,(3) ñeàu laø nhöõng söï huûy mình quaù söùc, nhöng thaùnh hieàn ñeàu khen laø chí trung chí ñöùc. Haù neân vì söï chaúng baûo toaøn thaân theå maø traùch ñöôïc sao? Huoáng chi caùc vò sa-moân chuyeân trì Giôùi haïnh, tu taäp ñaïo phaùp, cöùu ngöôøi si meâ, ñoä ngöôøi khoå naõo, vaø nhöõng vieäc thieâu thaân, moå buïng kia cuõng ñaõ xa xoâi laém roài, nay coøn neä gì nhöõng chuyeän nhoû nhoi nhö raâu toùc? Ngöôøi kia hoûi raèng: “Taêng ñoà nhaø Phaät chaúng caøy caáy maø aên, chaúng nuoâi taèm deät vaûi maø maëc, laø nghóa lyù gì?” Toâng Boån ñaùp: “Vì chöa baèng Phaät neân taïm aên nhôø ngöôøi khaùc, coøn coù theå ñöôïc. Nay coù nhöõng keû chöa ñöôïc nhö Khoång Maïnh maø cuõng aên nhôø ngöôøi khaùc thì sao?” Ñaùp: “Nhaø Nho aên nhôø ngöôøi khaùc laø vì coù coâng vôùi thieân haï.” Toâng Boån noùi: “Söï giaùo hoùa cuûa ñaïo Phaät cuõng laø coù ích cho thieân haï. Vì sao vaäy? Nhöõng ñieàu maø ñaïo Phaät aân caàn daïy doã ngöôøi ñôøi, khoâng gì khaùc hôn laø ngaên ngöøa ñieàu (1)

Kinh Kha laø ngöôøi nöôùc Veä vaøo ñôøi Ñoâng Chaâu (255–247 tröôùc Coâng nguyeân). Thaùi töû Ñan nöôùc Yeân oaùn vua nöôùc Taàn baïo ngöôïc, caàu ngöôøi duõng só laøm thích khaùch, thaønh taâm caàu ñöôïc Kinh Kha. Kinh Kha nhaän lôøi haønh thích vua Taàn, sau vieäc baát thaønh nhöng vaãn bieåu loä duõng khí khieán ngöôøi ñôøi sau kính phuïc. (2) Tyû Can laø chuù cuûa vua Truï (1154–1122 tröôùc Coâng nguyeân). Vua Truï voâ ñaïo, say meâ Ñaéc Kyû laøm nhieàu ñieàu saèng baäy, Tyû Can heát lôøi can giaùn. Vua Truï khoâng nghe coøn noåi giaän, muoán gieát oâng. OÂng khoâng chuùt sôï seät, töï tay moå buïng maø cheát tröôùc maët vua. (3) Giôùi töû, töùc Giôùi Töû Thoâi, theo haàu coâng töû Truøng Nhó trong luùc löu vong, coù coâng lao raát lôùn, ñaõ töøng töï tay caét thòt ñuøi naáu cho Truøng Nhó aên trong luùc ñoùi. Sau Truøng Nhó veà nöôùc laøm vua, töùc laø Taán Vaên coâng, khi ban thöôûng queân coâng cuûa Giôùi Töû Thoâi. OÂng khoâng chuùt oaùn haän, laïi muoán nhaân ñoù traùnh xa voøng danh lôïi, lieàn cuøng meï ñi aån vaøo Mieân sôn. Khi Taán Vaên coâng nhôù laïi sai ngöôøi tìm kieám khoâng ñöôïc, bieát oâng ñaõ vaøo nuùi beøn sai ñoát nuùi, nghó raèng oâng aét phaûi coõng meï chaïy ra. Khoâng ngôø caû hai meï con cuøng oâm nhau cheát chaùy chöù khoâng chòu trôû ra khoûi nuùi.

440

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

aùc, khuyeán khích ñieàu laønh. OÂng khoâng bieát laø Nho giaùo cuõng gioáng nhö vaäy sao? Nay haõy ñem chuyeän tröôùc maét maø noùi, ñaïo Phaät daïy raèng nhöõng vieäc gieát haïi, troäm caép, taø daâm laø ba nghieäp aùc cuûa thaân, coøn Khoång töû thì noùi: ‘Thaéng söï baïo taøn, boû söï gieát haïi.’ Vua Thuaán laïi chuoäng ñöùc hieáu sanh, gheùt söï gieát haïi. Ngöôøi hoïc Kinh Thi noùi raèng: Ñöùc ñoä cuûa Vaên vöông bao truøm caû chim muoâng, saâu boï. Ñoù chaúng phaûi ñeàu laø ngaên vieäc gieát haïi hay sao? “Vieäc ngaên ngöøa troäm caép thì chaúng caàn xem ôû lôøi noùi. Vaøo thôøi ñöùc Khoång töû laøm quan, ngoaøi ñöôøng cuûa rôi khoâng coù ngöôøi nhaët, duø moät laù caây, ngoïn coû, neáu khoâng ñöôïc ngöôøi trao cho thì chaúng xaâm phaïm ñeán. Nhö vaäy laøm gì coøn coù troäm caép? “Ñöùc Khoång töû noùi raèng: ‘Ta chöa thaáy ai chuoäng ñöùc haïnh nhö chuoäng saéc ñeïp.’(1) Kinh Thi laïi cheâ keû öa chuoäng ñöùc haïnh vui thuù vôùi saéc ñeïp. Ñoù chaúng phaûi ñeàu laø ngaên ngöøa vieäc taø daâm hay sao? “Phaät daïy raèng nhöõng lôøi noùi sai söï thaät, noùi theâu deät, noùi ñaâm thoïc, noùi xaáu aùc laø boán nghieäp aùc cuûa mieäng. Coøn Khoång töû noùi: ‘Ngöôøi maø khoâng theå tin ñöôïc, thaät chaúng bieát coøn laøm neân vieäc gì.’ Ñoù chaúng phaûi laø ngaên ngöøa vieäc noùi sai söï thaät hay sao? Ngaøi noùi: ‘Keû naøo trau chuoát lôøi noùi vaø hình saéc haún laø keùm loøng nhaân.’ Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi theâu deät ñoù sao? Kinh Thö daïy raèng: ‘Ngöôi chôù huøa theo tröôùc maët maø coù lôøi xaáu sau löng.’ Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi ñaâm thoïc ñoù sao? Lôøi noùi xaáu aùc laø chæ chung töø nhöõng boäc loä söï giaän döõ, (1)

YÙ noùi khuynh höôùng chung cuûa ngöôøi ñôøi ai cuõng öa thích saéc ñeïp maø ít quan taâm ñeán ñöùc haïnh. Khoång töû noùi caâu naøy laø coù yù raên ñe, nhaéc nhôû ngöôøi ñôøi.

QUYEÅN TRUNG

441

hung aùc, cho ñeán nhöõng lôøi nhô nhôùp, tuïc tóu? Tuaân töû noùi raèng: ‘Lôøi noùi toån haïi ngöôøi, saâu ñoäc hôn göôm giaùo.’ Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi xaáu aùc ñoù sao? “Phaät daïy raèng laáy tham lam, saân haän, si meâ laø ba nghieäp aùc cuûa yù. Khoång töû noùi: ‘Thaáy ñieàu lôïi, nhôù ñieàu nghóa.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa loøng tham. Ngaøi noùi: ‘Baù Di, Thuùc Teà chaúng nhôù ñeán vieäc xaáu ngaøy tröôùc cuûa ngöôøi.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa saân haän, chaúng ñeå taâm giaän ngöôøi khaùc. Ngaøi laïi noùi: ‘Ñaõ ngu si maø chaúng chòu khoù hoïc taäp, ñoù laø haïng ngöôøi thaáp keùm vaäy.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa si meâ. “Theo ñoù maø noùi, Nho giaùo vôùi Phaät giaùo chöa haún laø bao giôø cuõng khaùc nhau. Neáu coù choã khaùc nhau, ño laø Nho giaùo chæ döøng ôû phaùp theá gian maø thoâi, coøn Phaät giaùo laïi coù theâm phaùp xuaát theá gian nöõa. Nho giaùo chæ noùi coù moät ñôøi soáng naøy vaø moïi vieäc ñeàu quy veà cho trôøi, coøn Phaät giaùo thì thaáu roõ ñöôïc ngoïn nguoàn cuûa nghieäp duyeân nhieàu kieáp. Ñoù laø choã khaùc nhau vaäy. “Neáu muoán bieát nhöõng choã saâu xa vi dieäu cuûa ñaïo Phaät, neân tìm ñoïc nhöõng kinh Laêng Nghieâm, Laêng-giaø, Vieân giaùc vaø phaûi hieåu thaáu ñöôïc giaùo lyù kinh Kim cang. Neáu ñöôïc vaäy, coù theå vöôït ra khoûi voøng luaân hoài sanh töû. Coøn chöa ñöôïc nhö vaäy maø ñaõ voäi baùc boû, aét phaûi rôi vaøo choã ñöùc Khoång töû cho laø: ‘Keû khoâng bieát maø vaãn laøm.’ Haù chaúng neân töï raên laáy mình sao? Neáu thaät ñöôïc vaäy, aét seõ thaáy ñaïo Phaät laø ñaùng tin theo. Nhö noùi veà Tònh ñoä, leõ naøo laïi khoâng tin sao? Noùi veà phaùp xuaát theá gian thì Tònh ñoä caøng laø phaùp moân coát yeáu, khoâng theå khoâng gaéng söùc laøm theo.

442

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Laïi nöõa, Naêm giôùi cuûa ñaïo Phaät laø khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu, cuõng nhö Nguõ thöôøng cuûa Nho giaùo laø nhaân, nghóa, leã, tín, trí. “Khoâng gieát haïi laø choã cao toät cuûa nhaân, khoâng troäm caép laø söï lieâm chính cuûa nghóa, khoâng taø daâm laø leõ ñuùng cuûa leã, khoâng noùi doái laø choã ñaït ñeán cuûa tín, khoâng uoáng röôïu laø söï saùng suoát cuûa trí. “Ngöôøi xöa noùi: ‘Trong moät laøng coù traêm nhaø, neáu möôøi ngöôøi giöõ theo Naêm giôùi thì coù möôøi ngöôøi thuaàn phaùc, caån troïng. Trong moät aáp coù ngaøn nhaø, neáu traêm ngöôøi tu theo Möôøi ñieàu laønh thì coù traêm ngöôøi ñöôïc hoøa hôïp, thuaän thaûo. Cho neân, laøm ñöôïc moät ñieàu laønh thì tröø ñöôïc moät ñieàu xaáu, tröø ñöôïc moät ñieàu xaáu thì döùt ñöôïc moät hình phaït, moãi nhaø döùt ñöôïc moät hình phaït thì caû nöôùc döùt ñöôïc muoân vaïn hình phaït! Nhö vaäy thì lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät quaû laø raát lôïi ích cho vieäc giaùo hoùa ñôøi soáng toát ñeïp. “OÂi! Neáu nhö ngöôøi ta ai cuõng giöõ theo Naêm giôùi, tu theo Möôøi ñieàu laønh, thì moïi hình phaït trong nöôùc coù theå boû ñi khoâng duøng ñeán, ngöôøi ngöôøi ñeàu coù theå ngoài yeân höôûng caûnh thaùi bình. Neáu ñöôïc nhö vaäy thì coøn coù theå caûm ñoäng ñeán trôøi xanh, khieán cho möa thuaän gioù hoøa, muøa maøng boäi thu, hoûa hoaïn chaúng sanh, giaëc cöôùp tieâu tan, tai öông döùt heát. Nhöõng lôïi ích nhö vaäy chaúng nhöõng laø ñoái vôùi söï giaùo hoùa ñôøi soáng nhaân daân, maø coøn laø coù lôïi cho söï toàn vong cuûa ñaát nöôùc nöõa. “Saùch Lieân toâng baûo giaùm cheùp raèng: ‘Neáu moät ngöôøi coù theå thöïc haønh theo ñaïo Phaät, ñem ñaïo aáy maø daïy trong nhaø, moät nhaø daïy cho moät laøng, moät laøng truyeàn ra moät

QUYEÅN TRUNG

443

nöôùc, truyeàn maõi ra khaép nôi thì ngöôøi trong thieân haï ñeàu thaám nhuaàn ñaïo ñöùc, tinh thaàn choùi saùng, hình töôùng chaân thaät, coù theå thaúng ñöôøng tieán leân ñeán caûnh giôùi cuûa chö Phaät, haù chæ laø laøm keû thieän nhaân, ngöôøi quaân töû thoâi sao? Ñöôïc nhö vaäy thì coøn lo gì khoâng coù nhöõng söï trung hieáu, leã nghóa? “Theo ñoù maø xeùt, chaúng phaûi lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät vôùi lôøi daïy cuûa ñöùc Khoång töû laø trong ngoaøi hôïp nhau ñeå cuøng giaùo hoùa söï toát ñeïp cho ngöôøi ñoù sao? “Ngöôøi ñôøi nay phaàn nhieàu chaúng xeùt choã nguyeân do, chæ thaáy keû hö hoûng trong ñaïo Phaät maø giaän laây tôùi Chaùnh phaùp. Haù neân vì moät ñaïo só hö hoûng maø khinh ñöùc Laõo töû, vì moät nhaø Nho thoaùi hoùa maø khinh ñöùc Khoång töû hay sao? Ngöôøi coù trí tueä khoâng vì söï heøn keùm cuûa moät ngöôøi maø cheâ boû lôøi noùi ñuùng cuûa ngöôøi aáy, huoáng chi coù theå vì moät ñeä töû xaáu maø khinh cheâ caû Giaùo phaùp hay sao? Nhö vaäy coù khaùc chi vì Ñan Chaâu, maø ñoå toäi cho vua Nghieâu, vì Thöông Quaân maø ñoå loãi cho vua Thuaán,(1) hoaëc vì uoáng thuoác chaúng ñuùng lieàu laïi traùch vua Thaàn Noâng,(2) vì nhoùm löûa chaùy nhaø laïi oaùn vua Toaïi Nhaân(3) ñoù sao? “Keû ngu naøy chaúng coù taøi, chæ hoïc ñaïo Phaät ñöôïc maáy naêm thoâi, ñaõ laõnh hoäi ñöôïc toân chæ moät caùch thoâ sô, nhöng (1)

Vua Nghieâu (2357–2256 tröôùc Coâng nguyeân) laø baäc Thaùnh vöông nhöng sanh con laø Ñan Chaâu hö hoûng, neân vua Nghieâu truyeàn ngoâi cho oâng Thuaán. Vua Thuaán trò vì töø naêm 2255 ñeán 2206 tröôùc Coâng nguyeân, cuõng laø baäc Thaùnh vöông nhöng sanh con laø Thöông Quaân keùm coûi, neân vua Thuaán laïi truyeàn ngoâi cho Ñaïi Vuõ. (2) Vua Thaàn Noâng (2697–2598 tr. CN) vì thöông daân nhieàu beänh taät neân töï mình neám thöû taát caû caùc loaïi caây coû, hoa traùi, tìm ra coâng naêng trò beänh cuûa töøng loaïi. Ngöôøi ñôøi sau toân xöng ngaøi laø oâng Toå phaùt minh ra ngaønh y hoïc phöông Ñoâng. (3) Vua Toaïi Nhaân laø ngöôøi daïy cho daân bieát duøi caây laáy löûa vaø duøng ñeå naáu nöôùng thöùc aên.

444

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

coù loøng muoán naâng ñôõ keû vaáp ngaõ, chaúng daùm ñeå rieâng ôû mình maø muoán laøm cuûa chung cho moïi ngöôøi, mong cöùu laáy nhöõng moái nguy haïi sau naøy. “Chæ öôùc mong sao, ngöôøi cai trò muoân daân chaúng gaây söï nguy haïi, Tam giaùo cuøng truyeàn baù khaép nôi khoâng ngöng treä. Nhôø coù ngöôøi cai trò neân giuùp cho Tam giaùo ñöôïc höng thaïnh. Nhôø coù Tam giaùo neân giuùp cho söï cai trò giaùo hoùa cuûa ngöôøi. Cuõng nhö trôøi coù Tam quang,(1) nhö ngöôøi coù Tam cang,(2) nhö caùi vaïc coù ba chaân, khoâng theå thieáu moät. “Hôn nöõa, trong haøng taêng só chaúng ai ñöôïc nhö ngaøi Ñaïo An, maø giao du vôùi oâng Taäp Taïc Xæ laø vì toân kính Nho (1) (2)

Tam quang: Ba nguoàn aùnh saùng, chæ maët trôøi, maët traêng vaø caùc vì sao. Tam cang: Ba gieàng moái, chæ ñaïo vua toâi, cha con vaø choàng vôï.

毒峰善禪師三教一理述夫空劫之先,無相有覺,虛明寂照,爲天地之根。降本流末 , 爲萬道之祖。還源返本 , 爲一法之宗。追之不見其首。伺之不聞其後。不可以智知。不可以相睹。唯真聖者,自內所證而知。

QUYEÅN TRUNG

445

giaùo; chaúng ai ñöôïc nhö ngaøi Hueä Vieãn, maø aân caàn tieãn oâng Luïc Tu Tónh ñi quaù caàu Suoái Coïp(1) laø vì traân troïng Ñaïo giaùo. Toâi ngöôõng moä hai vò cao taêng toân troïng Nho giaùo vaø Ñaïo giaùo, bieát ñaâu trong haøng Phaät töû laïi chaúng coù ngöôøi cheâ traùch? Nhöng mình ñaõ toân troïng hoï, leõ naøo hoï laïi khinh khi mình sao? Xin haõy tin vaøo vieäc laøm cuûa hai ngaøi Ñaïo An vaø Hueä Vieãn, aáy laø ñieàu neân noi theo vaäy. Kinh Thi cheùp raèng: ‘Muoán ñeõo caùn buùa, phaûi noi theo caùi caùn buùa cuõ thì khoâng khoù.’ Maïnh töû noùi: “Thuaän theo thôøi khoâng baèng lôïi veà ñòa theá; lôïi veà ñòa theá chaúng baèng hoøa hôïp loøng ngöôøi.’ Thaät ñuùng laø nhö vaäy! (1)

Ngaøi Hueä Vieãn aån cö coù lôøi theà khoâng theo ñöôøng xuoáng nuùi qua khoûi caàu Suoái Coïp (Hoå Kheâ). Khi coù ñaïo só Luïc Tu Tónh vaø Ñaøo Uyeân Minh ñeán thaêm chôi, ngaøi aân caàn tieãn khaùch veà, voâ tình ñi quaù caàu Suoái Coïp. Khi nhìn xuoáng thaáy boùng mình soi döôùi nöôùc môùi nhôù laïi lôøi theà. Khi aáy caû ba ngöôøi cuøng phaù leân cöôøi veà vieäc aáy.

Ñoäc Phong Thieän Thieàn sö: Tam giaùo nhaát lyù thuaät Phuø khoâng kieáp chi tieân, voâ töôùng höõu giaùc, hö minh tòch chieáu, vi thieân ñòa chi caên. Giaùng boån löu maït, vi vaïn ñaïo chi toå. Hoaøn nguyeân phaûn boån, vi nhaát phaùp chi toâng. Truy chi baát kieán kyø thuû. Töù chi baát vaên kyø haäu. Baát khaû dó trí tri. Baát khaû dó töôùng ñoå. Duy chaân thaùnh giaû, töï noäi sôû chöùng nhi tri.

昔有僧問香巖云,如何是道。

Tích höõu taêng vaán Höông Nham vaân: Nhö haø thò ñaïo?

巖云。枯木裏龍吟。

Nham vaân: Khoâ moäc lyù long ngaâm.

446

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

僧云。如何是道中人。巖云。骷髏裏眼睛。具得這手叚 ,可以論三教。故如如居士 ,三教一理論云。

QUYEÅN TRUNG

Taêng vaân: Nhö haø thò ñaïo trung nhaân. Nham vaân: Khoâ laâu lyù nhaõn tình. Cuï ñaéc giaù thuû ñoaïn, khaû dó luaän Tam giaùo. Coá Nhö Nhö cö só Tam giaùo nhaát lyù luaän vaân: Ngaïnh tôï mieân ñoaøn nhuyeán töï thieát.

硬似綿團輭似鐵。六月炎天一點露。柱燈籠笑點頭。啞子得夢向誰說。古來三教強安名。釋迦掩室於摩竭。夫子謂點而識之。老聃謂大辦若納。直饒剖破作一家。不免落在第二月。翻憶東坡居士言。盡把三教俱漏泄。山色無非清淨身。溪聲便是廣長舌。便恁麼去 ,非特法堂前草深一丈 ,至盡法界無一人堪爲種草。

447

Luïc nguyeät vieâm thieân nhaát ñieåm tuyeát. Loä truï ñaêng lung tieáu ñieåm ñaàu. AÙ töû ñaéc moäng höôùng thuøy thuyeát. Coå lai tam giaùo cöôõng an danh. Thích-ca yeåm thaát ö Ma-kieät. Phu töû vò maëc nhi thöùc chi. Laõo Ñam vò ñaïi bieän nhöôïc naïp. Tröïc nhieâu phaåu phaù taùc nhaát gia. Baát mieãn laïc taïi ñeä nhò nguyeät. Phieân öùc Ñoâng Pha cö só ngoân. Taän baû Tam giaùo caâu laäu tieát. Sôn saéc voâ phi thanh tònh thaân. Kheâ thanh tieän thò quaûng tröôøng thieät. Tieän nhaãm ma khöù, phi ñaõi phaùp ñöôøng tieàn thaûo thaâm nhaát tröôïng, chí taän phaùp giôùi voâ nhaát nhaân kham vi chuûng thaûo.

448

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

從上聖人 , 興慈運悲 , 愍世流浪。不免捺下雲頭 , 於第二門淺近處 , 誘引諸子。使當去古漸邈之時 , 若不為通一綫路。斯民詭譎日甚 , 且將為魑為魅而不返。是以三聖人同生於有周 , 主盟正教。儒教 , 教之以竆理盡性。釋教 , 教之以明心見性。道教 , 教之以修真煉性。唯此一事實,餘二則非真。是各人胷中自有三教渾然,切不可向外,騎牛覓牛去也。故前輩云。一釋一道一儒流。三人共話幾春秋。不知說箇何蓮事。直至如今笑未休。此詩渾無一點食烟火氣味,始於三教無負。若曰齊家治身 , 致君澤民 , 此特儒者之餘事。若曰嗇精養神 , 飛仙上昇 , 此特道家之麤迹。若曰越死超生 , 自利利人 , 此特釋氏之筌罤耳。吁。一字三寫 ,鳥焉成馬。後世傳訛 ,將謂三教止於麤迹。往往承虛接響 , 忘本逐末。

QUYEÅN TRUNG

449

Tuøng thöôïng thaùnh nhaân, höng töø vaän bi, maõn theá löu laõng. Baát mieãn naïi haï vaân ñaàu, ö ñeä nhò moân thieån caäp xöù, duï daãn chö töû. Söû ñöông khöù coå tieäm maïc chi thôøi, nhöôïc baát vò thoâng nhaát tuyeán loä. Tö daân quyû quyeät nhaät thaäm, thaû töông vi voõng vi mò nhi baát phaûn. Thò dó tam thaùnh nhaân ñoàng sanh ö höõu chaâu, chuû minh chaùnh giaùo. Nho giaùo, giaùo chi dó cuøng lyù taän taùnh. Thích giaùo, giaùo chi dó minh taâm kieán taùnh. Ñaïo giaùo, giaùo chi dó tu chaân luyeän taùnh. Duy thöû nhaát söï thaät, dö nhò taéc phi chaân. Thò caùc nhaân hung trung töï höõu tam giaùo hoàn nhieân, thieát baát khaû höôùng ngoaïi, kî ngöu mòch ngöu khöù daõ. Coá tieàn boái vaân: Nhaát thích nhaát Ñaïo nhaát Nho löu. Tam nhaân coäng thoaïi kyû xuaân thu. Baát tri thuyeát caù haø nieân söï. Tröïc chí nhö kim tieáu vò höu. Thöû thi hoàn voâ nhaát ñieåm thöïc yeân hoûa khí vò, thuûy ö Tam giaùo voâ phuï. Nhöôïc vieát teà gia trò thaân, trí quaân traïch daân, thöû ñaëc Nho giaû chi dö söï. Nhöôïc vieát saéc tinh döôõng thaàn, phi tieân thöôïng thaêng, thöû ñaëc Ñaïo gia chi thoâ tích. Nhöôïc vieát vieät töû sieâu sanh, töï lôïi lôïi nhaân, thöû ñaëc Thích thò chi thuyeân ñeä nhó. Hu. Nhaát töï tam taû, oâ, yeân thaønh maõ. Haäu theá truyeàn ngoa, töông vò tam giaùo chæ ö thoâ tích. Vaõng vaõng thöøa hö

450

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

但以耳目所可接者 , 爭是較非。甚至言戟交攻 , 辭鋒競射。豈不見聖門有云。我之大賢也 , 於人何所不容。况三教聖人 , 各有門戶。要其至極處,未始不一。是皆不能容人之量,是己非人。及言自己性命者 , 盡指為虛無恠誕之語。終日喚假為真,認賊為子。至於每日承他恩力一點子,問著全未有正見正語。旣無見悟。一旦翻身歸去,且道路頭向甚處去。轉見如癡如醉 , 不識下落。如是見解 , 又卻不謂之虛無恠誕也。若善論三教 , 當略去其糠粃 , 別覓轉身一著 , 可也。呼。我知之矣。運甕者 , 必在甕外。若坐甕中,不能運甕。旣自埋沒於是非境中,終不謂之善論三教者。須是具活捉長鯨底手叚,生摛猛虎底機鋒 , 迴然獨脫於三教之表。始可出坎井 , 而語東海也。茍區區拾前人之喀唾 , 竊紙上之陳言。而欲是此非彼 , 其不見笑於大方者 , 鮮矣。

QUYEÅN TRUNG

451

tieáp höôûng, vong boån truïc maït. Ñaõn dó nhó muïc sôû khaû tieáp giaû, tranh thò giaûo phi. Thaäm chí ngoân kích giao coâng, töø phong caïnh xaï. Khôûi baát kieán thaùnh moân höõu vaân. Ngaõ chi ñaïi hieàn daõ, ö nhaân haø sôû baát dung. Huoáng tam giaùo thaùnh nhaân, caùc höõu moân hoä. Yeáu kyø chí cöïc xöù, vò thuûy baát nhaát. Thò giai baát naêng dung nhaân chi löôïng, thò kyû phi nhaân. Caäp ngoân töï kyû taùnh maïng giaû, taän chæ vi hö voâ quaùi ñaõn chi ngöõ. Chung nhaät hoaùn giaû vi chaân, nhaän taëc vi töû. Chí ö moãi nhaät thöøa tha aân löïc nhaát ñieåm töû, vaán tröôùc toaøn vò höõu chaùnh kieán chaùnh ngöõ. Kyù voâ kieán ngoä. Nhaát ñaùn phieân thaân quy khöù, thaû ñaïo loä ñaàu höôùng thaäm xöù khöù. Chuyeån kieán nhö si nhö tuùy, baát thöùc haï laïc. Nhö thò kieán giaûi, höïu khöôùc baát vò chi hö voâ quaùi ñaõn daõ. Nhöôïc thieän luaän Tam giaùo, ñöông löôïc khöù kyø khang chuûy, bieät mòch chuyeån thaân nhaát tröôùc, khaû daõ. Hu. Ngaõ tri chi hyõ. Vaän uùng giaû, taát taïi uùng ngoaïi. Nhöôïc toïa uùng trung, baát naêng vaän uùng. Kyù töï mai moät ö thò phi caûnh trung, chung baát vò chi thieän luaän tam giaùo giaû. Tu thò cuï hoaït troùc tröôøng kình ñeå thuû ñoaïn, sanh caàm maõnh hoå ñeå cô phong, hoài nhieân ñoäc thoaùt ö tam giaùo chi bieåu. Thuûy khaû xuaát khaûm tænh, nhi ngöù Ñoâng haûi daõ. Caåu khu khu thaäp tieàn nhaân chi khaùch thoùa, thieát chæ thöôïng chi traàn ngoân. Nhi duïc thò thöû phi bæ, kyø baát kieán tieáu ö ñaïi phöông giaû, tieån hyõ.

452

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

又有一說。書曰。非知之難 , 行之唯難。當老病未至之時 , 誰不能高談闊論。說心說

QUYEÅN TRUNG

453

Höïu höõu nhaát thuyeát. Thi vieát: Phi tri chi nan, haønh chi duy nan. Ñöông laõo beänh vò chí chi thôøi, thuøy baát naêng cao ñaøm khoaùt luaän? Thuyeát taâm thuyeát taùnh, huûy xích coå

性 , 毀斥古人。談玄說妙 , 出人意表。及觀十

nhaân. Ñaøm huyeàn thuyeát dieäu, xuaát nhaân yù bieåu. Caäp quan

二時中 , 行持履踐。寧無一念貪愛喜怒 , 芥蔕

thaäp nhò thôøi trung, haønh trì lyù tieãn. Ninh voâ nhaát nieäm

於胸中。寧無一念酒色財氣,聾瞽於正見。仰視夫子之默識一貫 ,顏子之心齋坐忘 ,老子之抱一守朴 , 莊子之鵬鷃逍遙 , 世尊之拈華為笑 , 達磨之得皮得髓 , 恐古聖人未必如是行持也。故夫子曰。先行然後從之以言。未聞如患腳法師,能說而不能行也。

tham aùi hyû noä, giôùi ñeá ö hung trung. Ninh voâ nhaát nieäm töûu saéc taøi khí, lung coå ö chaùnh kieán. Ngöôõng thò Phu töû chi maëc thöùc nhaát quaùn, Nhan töû chi taâm trai toaïi voïng, Laõo töû chi baõo nhaát thuû phaùc, Trang töû chi baèng yeán tieâu dieâu, Theá Toân chi nieâm hoa vi tieáu, Ñaïtma chi ñaéc bì ñaéc tuûy, khuûng coå thaùnh nhaân vò taát nhö thò haønh trì daõ. Coá Phu töû vieát: Tieân haønh nhieân haäu tuøng chi dó ngoân. Vò vaên nhö hoaïn cöôùc phaùp sö, naêng thuyeát nhi baát naêng haønh daõ.

所以雪峰云。遇了須是行持。若不行持謂

Sôû dó Tuyeát Phong vaân: Ngoä lieãu tu thò haønh trì. Nhöôïc

之亁慧。臨生死利害處,終不得力。是知不在

baát haønh trì, vò chi caøn hueä. Laâm sanh töû lôïi haïi xöù, chung

多言,顧力行之何如耳。自古鼎分三教 , 相資爲用。正如國家用丘器,豈得已哉。使後世人人相於忘隣牆不相往來之域,清風颯至,無日不是羲皇上人。吾知三聖人,决不向平地上起風波。爭柰今人不古,見地不古,踐履不古。所謂。

baát ñaéc löïc. Thò tri baát taïi ña ngoân, coá löïc haønh chi haø nhö nhó. Töï coå ñænh phaân Tam giaùo, töông tö vi duïng. Chaùnh nhö quoác gia duïng binh khí, khôûi ñaéc dó tai. Söû haäu theá nhaân nhaân töông ö vong laân töôøng baát töông vaõng lai chi vöïc, thanh phong taùp chí, voâ nhaät baát thò Hy, Hoaøng thöôïng nhaân. Ngoâ tri tam thaùnh nhaân, quyeát baát höôùng bình ñòa thöôïng khôûi phong ba. Tranh naïi kim nhaân baát coå, kieán ñòa baát coå, tieãn yù baát coå. Sôû vò:

454

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

口頭說得千般妙, 下腳難忘一點塵。聖人不得不曲垂一隻手。嘗觀宋朝 , 無垢居士張狀元 , 一自登抖之後,未嘗不遊戲禪林三味。忽朝謁妙喜禪師 , 論格物之旨。喜云。公只知格物 , 不知有物格。公曰。師豈無方便耶。喜與明皇幸蜀以劍撃閬守像話。公聞之 , 頓悟玄旨 , 遂作偈云。子韶格物, 妙喜物格。要識一貫, 兩箇五陌。果是具眠知音 ,但看這般公案 ,豈三教之所能窒礙於人者乎。不然,更聽亂說一偈。

QUYEÅN TRUNG

Khaåu ñaàu thuyeát ñaéc thieân ban dieäu. Haï cöôùc nan vong nhaát ñieåm traàn. Thaùnh nhaân baát ñaéc baát khuùc thuøy nhaát chích thuû. Thöôøng quan Toáng trieàu, Voâ Caáu cö só Tröông Traïng nguyeân, nhaát töï ñaêng khoa chi haäu, vò thöôøng baát du hyù Thieàn laâm Tam-muoäi. Hoát trieâu yeát Dieäu Hyû thieàn sö, luaän caùch vaät chi chæ. Hyû vaân: Coâng chæ tri caùch vaät, baát tri höõu vaät caùch. Coâng vieát: Sö khôûi voâ phöông tieän da. Hyû cöû Minh Hoaøng haønh Thuïc dó kieám kích Laõng thuû töôïng thoaïi. Coâng vaên chi, ñoán ngoä huyeàn chæ, toaïi taùc keä vaân: Töû thieàu caùch vaät. Dieäu hyû vaät caùch. Yeáu thöùc nhaát quaùn. Löôõng caù nguõ maïch. Quaû thò chaân nhaõn tri aâm, ñaõn khaùn giaù ban coâng aùn, khôûi Tam giaùo chi sôû naêng traát ngaïi ö nhaân giaû hoà. Baát nhieân, caùnh thính loaïn thuyeát nhaát keä:

三教由來古有之,

Tam giaùo do lai coå höõu chi.

休將黃葉止兒啼。

Höu töông hoaøng dieäp chæ nhi ñeà.

衝開碧落松千尺, 截斷紅塵水一溪。

455

Xung khai bích laïc tuøng thieân xích. Tieät ñoaïn hoàng traàn thuûy nhaát kheâ.

456

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Dö thöôøng vò chuùng vieát: Nho ngoâ lyù daõ. Ñaïo ngoâ quan

余嘗謂眾曰。儒吾履也。道吾冠也。釋吾衣也。於斯三者茍闕其一,猶跣其足而強行千里,露其首而欲見大賓,裸其形而擬朝天子,其爲君子乎。

457

daõ. Thích ngoâ y daõ. Ö tö tam giaû caåu khuyeát kyø nhaát, du tieån kyø tuùc nhi cöôõng haønh thieân lyù, loä kyø thuû nhi duïc kieán ñaïi taân, loõa kyø hình nhi nghó trieàu Thieân töû, kyø vi quaân töû hoà.

余固,豈能盡三聖人之道。幸蚊蚋欲海,亦

Dö coá, khôûi naêng taän tam thaùnh nhaân chi ñaïo. Haïnh

預其味。遂敬繪是像隨身瞻禮 , 表全圓極無

vaên nhueá aåm haûi, dieäc döï kyø vò. Toaïi kính hoäi thò töôïng

外之誠。仍述斯文,要人各復自性之實。爲是故,敘之云耳。

tuøy thaân chieâm leã, bieåu toaøn vieân cöïc voâ ngoaïi chi thaønh. Nhöng thuaät tö vaên, yeáu nhaân caùc phuïc töï taùnh chi thaät. Vi thò coá, töï chi vaân nhó.

2. Ñoäc Phong Thieän Thieàn sö: Tam giaùo ñoàng moät lyù

röôùc khi vuõ truï naøy hình thaønh voán khoâng coù hình töôùng, chæ coù caùi trí giaùc, saùng suoát roãng khoâng, laëng leõ soi chieáu, laø coäi nguoàn cuûa trôøi ñaát. Sa xuoáng thaønh goác, chaûy leân thaønh ngoïn, laø thuûy toå cuûa muoân vaät; quay veà nguoàn, trôû laïi goác, laø toâng chæ cuûa moät phaùp. Tìm theo cuõng chaúng thaáy phaàn tröôùc, xeùt kyõ cuõng chaúng roõ phaàn sau, khoâng theå laáy trí suy xeùt maø bieát, khoâng theå duøng hình töôùng maø thaáy, duy chæ coù baäc chaân thaùnh do choã chöùng ñaéc trong loøng maø töï bieát ñöôïc. Xöa coù moät vò taêng hoûi ngaøi Höông Nham: “Theá naøo laø Ñaïo?”

Ngaøi ñaùp: “Roàng ngaâm trong caây khoâ.” Laïi hoûi: “Theá naøo laø ngöôøi trong ñaïo?” Ñaùp: “Troøng maét trong soï khoâ.” Neáu ñaït ñöôïc nhö vaäy môùi coù theå baøn luaän veà Tam giaùo. Cho neân, trong baøi luaän Tam giaùo nhaát lyù cuûa cö só Nhö Nhö coù vieát: Cöùng tôï boâng goøn, meàm tôï saét, Thaùng saùu ñöông noùng, trôøi rôi tuyeát, Caây truï loàng ñeøn gaät ñaàu cöôøi, Ngöôøi caâm chieâm bao noùi vôùi ai?

458

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

459

Tam giaùo xöa nay göôïng ñaët teân!

ngöôøi ñôøi cuøng lyù taän taùnh; Phaät giaùo daïy ngöôøi ñôøi minh

Thích-ca ñoùng cöûa ôû Ma-kieät,

taâm kieán taùnh; Ñaïo giaùo daïy ñôøi tu chaân luyeän taùnh. Chæ

Khoång töû töøng baûo: Laëng maø ghi.

moät vieäc aáy laø thaät, neáu noùi khaùc ñi thì chaúng phaûi thaät.

Laõo töû daïy: Laëng yeân ñaïi bieän.

Ñoù laø töï nôi loøng moïi ngöôøi ñeàu saün coù Tam giaùo, khoâng

Maëc cho phaù beå laøm moät nhaø,

theå höôùng ra beân ngoaøi maø tìm ñöôïc, cuõng nhö ngöôøi cöôõi

Chaúng khoûi rôùt ra hai maët nguyeät.

traâu maø ñi kieám traâu thì khoâng khi naøo thaáy ñöôïc.

(1)

Laïi nhôù lôøi cö só Ñoâng Pha: Ñem caû Tam giaùo maø thoå loä, Saéc nuùi haún laø thanh tònh thaân, Tieáng suoái thaät laø löôõi daøi roäng. Neáu thaáu hieåu roõ raøng nhö theá, thì chaúng nhöõng ngay tröôùc Phaùp ñöôøng coû cao moät tröôïng, maø cho ñeán khaép coõi phaùp giôùi cuõng khoâng coøn moät ngöôøi naøo coù theå troàng coû nöõa. Töø tröôùc, Phaät Thaùnh öùng loøng töø, vaän loøng bi, thöông xoùt ngöôøi ñôøi troâi giaït, chaúng khoûi bò nhaän döôùi ñaàu maây, beøn ôû nôi cöûa thöù hai laø choã caïn daàn maø daïy doã hoï, khieán hoï boû nhöõng vieäc xa caùch laâu ñôøi. Neáu Phaät Thaùnh chaúng khai thoâng cho ngöôøi ñôøi moät neûo ñöôøng, thì nhöõng ngöôøi naøy ngaøy caøng giaû doái, seõ laøm ma laøm quæ maø chaúng quay ñaàu laïi ñöôïc. Bôûi vaäy cho neân ba vò thaùnh nhaân ñeàu sanh ra nhaèm ñôøi Höõu Chu,(2) chuû tröông hoøa hieäp Chaùnh giaùo. Nho giaùo daïy (1)

QUYEÅN TRUNG

Ñöùc Phaät sau khi thaønh Chaùnh giaùc, nhaän thaáy raèng ngöôøi ñôøi raát khoù nhaän hieåu ñöôïc Chaùnh phaùp neân ngaøi laëng thinh suy nghó maø khoâng Chuyeån phaùp luaân. Sau vì coù Phaïm vöông nhieàu laàn khuyeán thænh neân ngaøi môùi baét ñaàu tuøy nghi phöông tieän maø phaân ra thuyeát thaønh Tam thöøa, daãn daét chuùng sanh töø deã ñeán khoù ñeå theå nhaäp daàn daàn vaøo Chaùnh phaùp. (2) Ba vò Thaùnh nhaân ñeàu sanh ra nhaèm ñôøi nhaø Chu cuûa Trung Hoa: Ñöùc

Ngöôøi xöa coù thô raèng: Moät Phaät, moät Laõo, moät Khoång Khaâu, Ba oâng troø chuyeän ñaõ bao laâu? Chaúng hay noùi vieäc naêm naøo ñoù? Maõi ñeán hoâm nay cöôøi chaúng thoâi! Baøi thô khoâng coù moät maûy yù vò aên khoùi nuoát löûa,(1) nhö vaäy môùi khoâng traùi vôùi Tam giaùo! Neáu noùi “tu söûa töï thaân, chaán chænh gia ñình, giuùp vua trò daân”, ñoù chaúng qua laø nhöõng vieäc thöøa cuûa nhaø Nho maø thoâi. Neáu baûo “chöùa tinh döôõng thaàn, thaønh tieân bay cao”, ñoù chaúng qua laø veát thoâ cuûa nhaø Ñaïo maø thoâi. Neáu noùi “sieâu sanh thoaùt töû, lôïi mình lôïi ngöôøi”, ñoù cuõng chaúng qua laø phöông tieän cuûa nhaø Phaät maø thoâi. Than oâi! Moät chöõ vieát laïi ba laàn, chöõ oâ (烏 ) thaønh chöõ yeân (焉 ) roài thaønh chöõ maõ (馬 )! Ngöôøi ñôøi sau truyeàn trao laàm laïc, ñeàu chæ noùi ñöôïc choã hình tích thoâ phaùc cuûa Tam Laõo töû sanh vaøo ñôøi Chu Ñònh Vöông (naêm 605 tröôùc Coâng nguyeân), ñöùc Thích-ca sanh vaøo ñôøi Chu Töông Vöông (naêm 624 tröôùc Coâng nguyeân; ñöùc Khoång töû sanh vaøo ñôøi Chu Linh Vöông (naêm 551 tröôùc Coâng nguyeân, nhö vaäy laø ñeàu nhaèm ñôøi nhaø Chu cuûa Trung Hoa. (1) Khoâng coù moät maûy yù vò aên khoùi nuoát löûa: YÙ noùi khoâng lieân quan, dính daáp gì ñeán vieäc tu ñaïo.

460

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

461

giaùo maø thoâi. Thöôøng chæ laø theo choã troáng khoâng maø

Caàn phaûi coù ñöôïc caùi phöông caùch baét laáy caù kình daøi,

tieáp laáy tieáng ñoäi, queân goác theo ngoïn. Hoï chæ laáy choã tai

caùi cô phong baét soáng ñöôïc coïp döõ, rieâng thoaùt ra khoûi caùi

nghe maét thaáy maø tieáp nhaän, maø giaønh phaûi so quaáy thoâi.

veû ngoaøi cuûa Tam giaùo; cuõng nhö tröôùc phaûi ra khoûi haàm

Thaäm chí duøng lôøi noùi nhö ngoïn giaùo maø ñaâm nhau, duøng

gieáng, roài sau môùi noùi tôùi chuyeän bieån Ñoâng! Neáu chæ bo

vaên töø nhö muõi teân maø baén nhau! Thaùnh nhaân noùi: “Ta laø

bo nhaët laáy ñoà khaïc nhoå cuûa tieàn nhaân, hoïc nhöõng lôøi cuõ

baäc ñaïi hieàn chaêng? Vaäy coù ai maø ta chaúng bao dung?”(1)

ghi treân giaáy maø muoán nhaän laáy ñieàu naøy, baùc boû ñieàu kia

Huoáng chi, thaùnh nhaân trong Tam giaùo ñeàu coù toâng moân,

thì chaúng khoûi bò thieân haï cheâ cöôøi!

maø choã cao vieãn cuøng toät chöa töøng sai khaùc! Nhöng ngöôøi ñôøi chaúng coù löôïng bao dung keû khaùc, laáy mình laøm phaûi, cho ngöôøi laø quaáy. Gaëp khi baøn ñeán chuyeän soáng cheát cuûa chính baûn thaân mình thì laïi thoát ra nhöõng lôøi roãng tueách quaùi gôû! Suoát ngaøy laáy giaû laøm thaät, nhaän giaëc laøm con. Cho ñeán moãi ngaøy thöôøng nhaän laáy aân ñieån, söùc löïc töø keû khaùc, khi hoûi ñeán thì chaúng coù laáy moät lôøi chaân chaùnh, moät chuùt thaáy bieát chaân chaùnh! Ñaõ khoâng coù choã thaáy bieát, chöùng ngoä, thì moät ngaøy kia ñeán luùc ra ñi

(2)

bieát

ñöôøng naøo maø thaúng tieán? Khi aáy môùi trôû thaønh ngu si, meâ muoäi, duø ñoïa laïc ñeán ñaâu cuõng khoâng töï bieát. Kieán giaûi nhö vaäy chaúng phaûi laø roãng khoâng quaùi gôû laém sao? Nhö thaät gioûi luaän veà Tam giaùo thì neân boû nhöõng ñieàu caën baõ, rieâng tìm laáy moät choã ñeå quay mình, nhö vaäy môùi ñöôïc. OÂi! Ta ñaõ bieát leõ aáy roài! Nhö ngöôøi muoán dôøi caùi lu, aét phaûi ôû beân ngoaøi. Neáu ñöùng vaøo trong lu thì laøm sao dôøi ñi ñöôïc? Töï mình ñaõ vöôùng chìm vaøo trong söï phaûi quaáy, roát cuoäc chaúng ñaùng goïi laø keû gioûi luaän veà Tam giaùo! (1)

Caâu naøy do ngaøi Töû Tröông noùi ra, ghi trong saùch Luaän ngöõ, chöông 19, tieát 3. (2) YÙ noùi khi lìa boû kieáp soáng naøy, taùi sanh veà caûnh giôùi khaùc.

Kinh Thö noùi raèng: “Bieát chaúng phaûi laø khoù, thöïc haønh môùi khoù.” Khi söï giaø nua, beänh taät coøn chöa ñeán, ai ai cuõng coù theå noùi hay noùi gioûi. Naøo laø giaûng taâm noùi taùnh, cheâ bai coå nhaân, luaän huyeàn thuyeát dieäu, loãi laïc hôn ngöôøi. Ñeán khi quan saùt kyõ moïi haønh vi trong ngaøy, haù khoâng coù moät nieäm tham lam, yeâu thích, möøng vui, töùc giaän baùm chaët trong loøng ñoù sao? Haù khoâng coù moät yù nghó veà röôïu thòt, nöõ saéc, taøi khí laøm che môø söï thaáy bieát chaân chaùnh ñoù sao? Ñöùc Khoång töû daïy laëng nghe maø ghi nhaän, xeùt moät leõ maø roõ thoâng taát caû. Ngaøi Nhan Hoài muoán giöõ loøng trong saïch, Khoång töû daïy raèng ñöøng nghe baèng tai, chæ nghe baèng taâm, neân suoát ngaøy ngoài laëng thinh maø queân ñi heát thaûy. Laõo töû daïy giöõ laáy moät lyù ñeå trong saïch tinh thaàn, töï mình giöõ laáy theå chaát cuûa mình. Trang töû daïy giöõ loøng khoâng heä luïy, nhö caùnh chim baèng bay moät maïch chín muoân daëm töø bieån Baéc qua bieån Nam. Ñöùc Theá Toân trong phaùp hoäi caàm moät caønh hoa ñöa leân maø chæ coù ngaøi Cadieáp nhoeûn mieäng cöôøi. Ngaøi Ñaït-ma truyeàn phaùp, Ñaïo Phoù ñöôïc phaàn da, Hueä Khaû ñöôïc phaàn tuûy. Chæ e raèng

462

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

nhöõng baäc thaùnh tröôùc kia chöa haún ñaõ haønh xöû gioáng nhö caùc vò. Cho neân ñöùc Khoång töû daïy raèng: “Haõy laøm

Cho neân, Thaùnh nhaân khoâng theå khoâng ñöa tay cöùu vôùt ngöôøi ñôøi!

tröôùc, roài sau môùi noùi theo choã ñaõ laøm.” Chöa töøng nghe nhö keû queø chaân giaûng phaùp, chæ noùi ñöôïc maø khoâng laøm ñöôïc!

463

Ñôøi nhaø Toáng coù cö só Voâ Caáu laø Traïng nguyeân hoï Tröông, sau khi thi ñaäu thöôøng daïo chôi khaép caùc choán thieàn laâm, hoïc pheùp Tam-muoäi. Moät sôùm kia ñeán ra maét

Theá neân ngaøi Tuyeát Phong daïy: “Hieåu bieát roài, caàn phaûi

thieàn sö Dieäu Hyû baøn veà yù nghóa “caùch vaät”. Ngaøi Dieäu

haønh trì. Neáu chaúng haønh trì thì söï hieåu bieát aáy chæ laø

Hyû noùi: “OÂng chæ bieát nghóa caùch vaät, chaúng bieát nghóa

caùi trí cheát khoâ. Gaëp khi ñoái maët vôùi soáng cheát, roát cuøng

vaät caùch.” Tröông coâng hoûi: “Sö haù khoâng coù phöông tieän

chaúng coù chuùt söùc löïc.” Cho neân bieát raèng, chaúng do söï noùi

hay sao?” Ngaøi Dieäu Hyû lieàn thuaät chuyeän Ñöôøng Minh

nhieàu, chæ xem vieäc laøm ñöôïc theá naøo maø thoâi.

Hoaøng ñeán ñaát Thuïc cheùm böùc chaân dung quan Thaùi thuù

Töø xöa, Tam giaùo phaân ra nhö ba chaân cuûa caùi vaïc, choã duøng nöông nhau, chính nhö nöôùc nhaø duøng binh khí, haù

chaâu Laõng.(1) Nghe chuyeän aáy, Tröông coâng ngoä ñöôïc yù chæ huyeàn dieäu, beøn ñoïc keä raèng: Töû Thieàu noùi caùch vaät,

coù theå boû ñöôïc sao? Neáu ñôøi sau ai naáy ñeàu queân maát caùi

Dieäu Hyû noùi vaät caùch.

töôøng ngaên caùch tình laøng nghóa xoùm, thì moãi khi gioù maùt

Neân bieát moät xaâu tieàn,

thoåi ñeán, khoâng ngaøy naøo chaúng laø ngaøy thaùi bình nhö

Laø hai laàn naêm traêm.(2)

ñôøi Phuïc Hy, Hoaøng Ñeá!(1) Ta bieát raèng ba vò Thaùnh nhaân quyeát chaúng coù yù gaây söï tranh chaáp thò phi, chæ vì ngöôøi ñôøi nay khaùc ngöôøi ñôøi xöa, choã kieán thöùc khaùc xöa, maø söï haønh xöû cuõng khaùc

Nhö vaäy quaû laø ñuû maét tri aâm. Chæ xem nôi coâng aùn naøy, haù Tam giaùo coù choã ngaên ngaïi ngöôøi hay sao? Neáu chaúng vaäy, haõy nghe theâm baøi keä naøy: Tam giaùo töø xöa vaãn coù nghe,

xöa. Cho neân coù lôøi naøy:

Laù vaøng doã treû thoâi khoùc nheø.

Ñaàu mieäng noùi ra ngaøn tieáng ñaïo, Döôùi chaân khoù maát chuùt buïi traàn! (1)

Phuïc Hy, Hoaøng Ñeá laø hai vò Thaùnh vöông ñôøi Thaùi coå ôû Trung Hoa. Vua Phuïc Hy giaùo hoùa nhaân daân, vaïch ra Baùt quaùi vaø saùng laäp vaên töï. Hoaøng Ñeá môû mang ngheà laøm thuoác. Ngöôøi daân soáng trong hai ñôøi vua aáy ñöôïc höôûng caûnh thaùi bình, an vui.

(1)

Vua Minh Hoaøng nhaø Ñöôøng, khi coù loaïn An Loäc Sôn phaûi chaïy traùnh vaøo ñaát Thuïc, ñi ngang qua chaâu Laõng. Thaùi thuù chaâu Laõng laø baïn cuûa An Loäc Sôn, sôï vua baét toäi môùi troán qua Thieåm Taây, ñeå laïi moät böùc chaân dung. Vua sai ñem cheùm böùc tranh aáy. (2) Moät xaâu tieàn töùc laø moät quan, goàm moät ngaøn ñoàng tieàn duøng daây xaâu laïi. Nguyeân baûn duøng nguõ maïch (五陌) laø caùch vieát coå cuûa nguõ baùch (五百).

464

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Môû toang maây bieác, tuøng ngaøn thöôùc, Chaët ñöùt buïi hoàng, nöôùc moät khe. Toâi thöôøng noùi vôùi ñoà chuùng raèng: “Nho giaùo nhö giaøy deùp döôùi chaân, Ñaïo giaùo nhö maõo ñoäi treân ñaàu, Phaät giaùo nhö y phuïc maëc ngoaøi. Trong ba moùn aáy, khoâng theå thieáu moät moùn. Ví nhö coù ngöôøi chaân khoâng giaøy deùp maø göôïng ñi ngaøn daëm, ñaàu khoâng ñoäi maõo maø ra maét khaùch sang, hoaëc ñeå mình traàn maø trieàu kieán Thieân töû, nhö vaäy haù coù

QUYEÅN TRUNG

465

Nhö toâi ñaây cuõng chaúng phaûi deã gì thaáu heát ñaïo lyù cuûa ba vò Thaùnh nhaân! Chæ laø may maén ñöôïc neám qua ñoâi chuùt muøi vò, khaùc naøo nhö con ruoài uoáng nöôùc bieån. Nhaân ñoù phaùc hoïa ra vaên naøy, ñem theo mình maø chieâm leã, ñeå toû taám loøng thaønh troïn veïn khoâng chi khaùc. Vieäc tröôùc thuaät baøi vaên naøy laø caàu cho ai naáy ñeàu laáy laïi ñöôïc töï taùnh chaân thaät saün coù cuûa mình. Vì côù aáy maø soaïn ra vaäy thoâi!

theå goïi laø quaân töû hay sao?

姚少師佛法不可滅論或問少師曰。佛胡人也,其法爲中國之患害久矣,其可不滅乎。

Dieâu Thieáu sö: Phaät phaùp baát khaû dieät luaän Hoaëc vaán thieáu sö vieát: Phaät, Hoà nhaân daõ, kyø phaùp vi Trung quoác chi hoaïn haïi cöûu hyõ, kyø khaû baát dieät hoà.

少師對曰。佛法不可滅也。

Thieáu sö ñoái vieát: Phaät phaùp baát khaû dieät daõ.

或曰。胡爲而不可滅也。

Hoaëc vieát: Hoà vi nhi baát khaû dieät daõ?

曰。非唯不可滅也,莫之能滅也。

Vieát: Phi duy baát khaû dieät daõ, maïc chi naêng dieät daõ.

或曰。佛法爲中國之患害 , 甚於洪水 , 旱暵 , 其不可滅而命其張主乎。譬如洪水 , 治之有道亦能疏決。旱暵,禱之有靈亦能消弭。佛是人也,有勢力者必能滅之矣。

Hoaëc vieát: Phaät phaùp vi Trung Quoác chi hoaïn haïi, thaäm ö hoàng thuûy, haïn haùn, kyø baát khaû dieät nhi linh kyø tröông chuû hoà. Thí nhö hoàng thuûy, trò chi höõu ñaïo dieäc naêng sôû quyeát. Haïn haùn, ñaûo chi höõu linh dieäc naêng tieâu nhò. Phaät thò nhaân daõ, höõu theá löïc giaû taát naêng dieät chi hyõ.

466

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

少師笑而謂曰。有勢力者,汝不聞三武與宋徽乎。隨滅而隨與也。非性隨滅而隨興,况興之愈盛也。縱有其勢力而能滅,但能滅其所主之地耳。能滅其普天率土者哉。或曰。人之有勢力者不能滅,天能滅之乎。曰。天能滅而不敢滅也。或曰。子之言何其誕歟。天何爲而不敢滅也。曰。孔老二教法天,故不敢違天。佛之教 , 諸天奉行 , 况敢言滅乎。何哉。佛在世時 , 梵王 , 帝釋 , 諸天 , 龍神 , 會於佛前發大誓願。但有教法處,我當擁護。况敢言滅也。若論諸天神力 , 可能滅也。使其一時運行雷火疾疫,盡世界內外,所有教法僧徒廬舍,悉皆消殞 , 有何難哉。然諸天奉行佛之教法 , 唯恐不逮,况敢言滅也。或曰。以子之言,佛法斷不可滅也。子更爲我詳言之。少師曰。然 ,吾語汝 ,汝其諦聽焉。佛乃西方出世閒聖人也。生于維衛國 , 淨飯王家 , 年

QUYEÅN TRUNG

467

Thieáu sö tieáu nhi vò vieát: Höõu theá löïc giaû, nhöõ baát vaên tam Voõ döõ Toáng huy hoà. Tuøy dieät nhi tuøy höng daõ. Phi duy tuøy dieät nhi tuøy höng, huoáng höng chi duõ thaïnh daõ. Tuøng höõu kyø theá löïc nhi naêng dieät, ñaõn naêng dieät kyø sôû chuû chi ñòa nhó. Naêng dieät kyø phoå thieân suaát thoå giaû tai. Hoaëc vieát: Nhaân chi höõu theá löïc giaû baát naêng dieät, thieân naêng dieät chi hoà? Vieát: Thieân naêng dieät nhi baát caûm dieät daõ. Hoaëc vieát: Töû chi ngoân haø kyø ñaõn dö. Thieân haø vi nhi baát caûm dieät daõ? Vieát: Khoång, Laõo nhò giaùo phaùp thieân, coá baát caûm vi thieân. Phaät chi giaùo, chö thieân phuïng haønh, huoáng caûm ngoân dieät hoà? Haø tai. Phaät taïi theá thôøi, Phaïm vöông, Ñeá thích, chö thieân, long thaàn, taèng ö Phaät tieàn phaùt ñaïi theä nguyeän: Ñaõn höõu giaùo phaùp xöù, ngaõ ñöông uûng hoä. Huoáng caûm ngoân dieät daõ. Nhöôïc luaän chö thieân thaàn löïc, khaû naêng dieät daõ. Söû kyø nhaát thôøi vaän haønh loâi hoûa taät dòch, taän theá gian noäi ngoaïi, sôû höõu giaùo phaùp taêng ñoà loâ xaù, taát giai tieâu vaãn, höõu haø nan tai? Nhieân chö thieân phuïng haønh Phaät chi giaùo phaùp, duy khuûng baát ñaõi, huoáng caûm ngoân dieät daõ. Hoaëc vieát: Do töû chi ngoân, Phaät phaùp ñoaùn baát khaû dieät daõ. Töû caùnh vò ngaõ töôøng ngoân chi. Thieáu sö vieát: Nhieân. Ngoâ ngöù nhöõ, nhöõ kyø ñeá thính yeân. Phaät naõi Taây phöông xuaát theá gian Thaùnh nhaân daõ. Sanh vu Duy-veä quoác, Tònh-phaïn vöông gia, nieân thaäp cöûu

468

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

十九捨王位出家 , 居雪山修道。日飡馬麥充饑,苦行六年而成正覺。山河大地悉皆震動。恒以慈悲為心 , 等觀世閒眾生 , 猶如一子。教令改惡從善 , 離苦得樂 , 成一切種智。况佛之化導於人 , 而無所求也。旣捨王位出家 , 非為求富貴也。日飡馬麥 , 苦行修證 , 非為求利養也。旣無所求於人 , 其法唯以化人為善 , 寧中國之患害乎。汝之無知之言,何其甚歟。使世閒聖人如孔子 , 若見佛則必尙而師之矣。豈不聞孔子師老聃,郯子,萇弘,師襄。要

QUYEÅN TRUNG

469

xaû vöông vò xuaát gia, cö Tuyeát sôn tu ñaïo. Nhaät xan maõ maïch sung cô, khoå haïnh luïc nieân nhi thaønh Chaùnh giaùc. Sôn haø ñaïi ñòa taát giai chaán ñoäng. Haèng dó töø bi vi taâm, ñaúng quan theá gian chuùng sanh du nhö nhaát töû. Giaùo linh caûi aùc tuøng thieän, ly khoå ñaéc laïc, thaønh nhaát thieát chuûng trí. Huoáng Phaät chi hoùa ñaïo ö nhaân, nhi voâ sôû caàu daõ. Kyù xaû vöông vò xuaát gia, phi vi caàu phuù quyù daõ. Nhaät xan maõ maïch, khoå haïnh tu chöôùng, phi vò caàu lôïi döôõng daõ. Kyù voâ sôû caàu ö nhaân, kyø phaùp duy dó hoùa nhaân vi thieän, ninh Trung quoác chi hoaïn haïi hoà? Nhöõ chi voâ tri chi ngoân, haø kyø thaäm dö. Söû theá gian thaùnh nhaân nhö Khoång töû, nhöôïc kieán Phaät taéc taát thöôïng nhi sö chi hyõ. Khôûi baát vaên Khoång töû sö Laõo

知此等聖賢 , 能及佛乎。况佛之大道 , 水不能

Ñam, Ñaøm töû, Tröôøng Hoaèng, Sö Töông. Yeáu tri thöû ñaúng

漂 , 火不能燒 , 杻械不能拘 , 刀劍不能刃 , 毒藥

Thaùnh hieàn, naêng caäp Phaät hoà? Huoáng Phaät chi ñaïi ñaïo,

不能中。生而不生 , 不生而生。滅而不滅 , 不

thuûy baát naêng phieâu, hoûa baát naêng thieâu, söûu giôùi baát naêng caâu, ñao kieám baát naêng nhaän, ñoäc döôïc baát naêng truùng.

滅而滅。在凡而不減 , 在聖而不増。猶太虛

Sanh nhi baát sanh, baát sanh nhi sanh. Dieät nhi baát dieät, baát

空,其可能滅乎。

dieät nhi dieät. Taïi phaøm nhi baát giaûm, taïi thaùnh nhi baát taêng.

唐之韓愈 ,宋之歐陽修軰 ,以空言欲滅之。

Du thaùi hö khoâng, kyø khaû naêng dieät hoà? Ñöôøng chi Haøn Duõ, Toáng chi AÂu Döông Tu boái, dó

正如精衛之欲填東海 , 螻蟻之欲穴泰山 , 可笑

khoâng ngoân duïc dieät chi. Chaùnh nhö Tinh Veä chi duïc ñieàn

其不自量也。

Ñoâng haûi, laâu nghó chi duïc huyeät Thaùi Sôn, khaû tieáu kyø baát

或乃聞余言 ,赧赧然 ,拜謝而退。作佛法不可滅論。

töï löôïng daõ. Hoaëc naõi vaên dö ngoân, noaõn noaõn nhieân, baùi taï nhi thoái. Taùc Phaät phaùp baát khaû dieät luaän.

470

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

3. Dieâu thieáu sö: Phaät phaùp khoâng theå dieät maát

où ngöôøi hoûi Thieáu sö raèng: “Phaät laø ngöôøi Hoà,(1) ñaïo cuûa oâng aáy gaây haïi cho Trung quoác ñaõ laâu laém roài, haù chaúng neân dieät ñi hay sao?” Thieáu sö ñaùp: “Phaät Phaùp khoâng theå dieät ñöôïc.” Ngöôøi kia nghi ngôø hoûi: “Laø ñaïo cuûa ngöôøi Hoà, taïi sao khoâng theå dieät ñöôïc?” Thieáu sö noùi: “Chaúng nhöõng khoâng theå dieät, maø coøn laø khoâng ai coù khaû naêng dieät ñöôïc.” Ngöôøi kia noùi: “Phaät phaùp laøm gaây haïi cho Trung quoác coøn quaù hôn naïn nöôùc luït, naéng haïn, neáu nhö khoâng theå dieät, chaúng leõ ñeå cho phaùt trieån maõi sao? Ví nhö naïn nöôùc luït coøn coù caùch ñoái trò, laøm cho nöôùc ruùt ñi; nhö naéng haïn caàu ñaûo ñöôïc linh öùng cuõng coù theå döùt tröø. Phaät cuõng laø ngöôøi, neáu gaëp ngöôøi coù theá löïc aét seõ tröø dieät ñöôïc.” Thieáu sö cöôøi ñaùp raèng: “Veà nhöõng ngöôøi coù theá löïc, oâng chaúng nghe chuyeän cuûa ba vua Voõ(2) vaø Huy Toâng nhaø Toáng(3) hay sao? Neáu coù dieät roài cuõng seõ höng thaïnh laïi. Chaúng nhöõng höng thaïnh laïi maø coøn phaùt trieån maïnh hôn nöõa! Vaû laïi, duø laø ngöôøi coù theá löïc dieät ñöôïc, chaúng qua cuõng chæ dieät ôû nôi hoï caàm quyeàn maø thoâi, laøm sao dieät ñöôïc khaép trong trôøi ñaát?” (1)

Ngöôøi Hoà: ngöôøi Trung Hoa xöa goïi ngöôøi AÁn Ñoä laø ngöôøi Hoà, thaäm chí coøn xem laø moïi rôï neân goïi laø rôï Hoà. (2) Ba vua Voõ laø vua Thaùi Voõ ñôøi Nguïy, vua Voõ ñeá ñôøi Chaâu vaø vua Voõ Toâng ñôøi Ñöôøng. Caû ba ngöôøi naøy ñeàu thi haønh vieäc phaù Phaät dieät taêng, neân ñôøi sau goïi ba thôøi kyø naøy laø phaùp naïn Tam voõ. (3) Huy Toâng nhaø Toáng, töùc Toáng Huy Toâng, cai trò töø naêm 1101 cho ñeán naêm 1125. Vua töø tröôùc vaãn kính thôø Tam Baûo, sau tin lôøi Laâm Linh Toá, xuoáng chieáu ñoåi Phaät giaùo laøm Ñaïo giaùo.

QUYEÅN TRUNG

471

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi coù theá löïc khoâng dieät ñöôïc, thì trôøi coù dieät ñöôïc chaêng?” Ñaùp: “Trôøi coù theå dieät, nhöng thaät khoâng daùm dieät.” Hoûi: “Lôøi ngaøi noùi sao quaùi gôû vaäy? Vì sao maø trôøi laïi khoâng daùm dieät?” Ñaùp: “Nhö ñaïo Khoång vaø ñaïo Laõo baét chöôùc theo trôøi, neân chaúng daùm traùi vôùi trôøi. Coøn ñaïo cuûa Phaät, caùc vò trôøi ñeàu kính caån laøm theo, sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät ñi? Vì sao vaäy? Khi Phaät coøn truï theá, caùc vò Phaïm vöông, Ñeáthích, chö thieân ñeàu ñaõ töøng ñoái tröôùc Phaät phaùt nguyeän lôùn raèng: ‘Chaùnh phaùp ôû ñaâu thì chuùng toâi ñeàu xin ñeán ñoù baûo veä, uûng hoä.’ Sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät phaùp? Neáu noùi veà thaàn löïc cuûa chö thieân thì coù theå dieät ñöôïc. Moät khi caùc vò hoùa hieän nhöõng naïn saám seùt, löûa chaùy, taät dòch khaép coõi theá giôùi töø trong ñeán ngoaøi, nhö choã naøo coù Giaùo phaùp, Taêng chuùng, chuøa am ñeàu laøm cho tieâu taùn heát ñi thì cuõng chaúng khoù gì! Nhöng chö thieân voán heát loøng kính caån laøm theo Giaùo phaùp cuûa Phaät coøn sôï laø chöa ñuû, sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät phaù?” Laïi hoûi: “Cöù nhö lôøi ngaøi daïy thì Phaät phaùp quyeát khoâng theå dieät maát. Vaäy daùm xin ngaøi giaûng giaûi töôøng taän cho toâi nghe.” Thieáu sö noùi: “Ñöôïc, ta seõ noùi ñaây, vaäy oâng haõy laéng nghe. Ñöùc Phaät laø baäc thaùnh nhaân xuaát theá gian ôû phöông Taây.(1) Ngaøi sanh taïi thaønh Xaù-veä, trong doøng vua Tònhphaïn. Naêm hai möôi chín tuoåi töø boû ngoâi vua maø xuaát (1)

Phöông Taây: ñaây chæ AÁn Ñoä, vì AÁn Ñoä naèm veà höôùng taây cuûa Trung Hoa. Cuõng vì theá maø caùc baûn sôù giaûi kinh ñieån thöôøng duøng danh töø Ñoâng ñoä ñeå chæ Trung Hoa, nghóa laø naèm veà phöông ñoâng cuûa AÁn Ñoä.

472

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

473

gia,(1) leân nuùi Tuyeát sôn tu ñaïo, traûi qua saùu naêm khoå haïnh,(2) sau môùi tu thaønh Chaùnh giaùc. Khi aáy khaép coõi ñaát ñeàu chaán ñoäng. Ngaøi thöôøng laáy taâm töø bi thöông yeâu taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa mình, daïy cho hoï boû aùc laøm laønh, lìa khoå ñöôïc vui, ñaït ñeán trí hueä hieåu bieát taát caû. Huoáng chi, Phaät giaùo hoùa chuùng sanh khoâng coù loøng mong caàu. Ngaøi ñaõ boû ngoâi vua maø xuaát gia neân chaúng phaûi mong caàu phuù quí. Traûi qua saùu naêm khoå haïnh, tu taäp tinh caàn môùi chöùng ñaïo, neân chaúng phaûi vì caàu lôïi döôõng. Ñaõ khoâng coù choã mong caàu nôi ngöôøi khaùc, chæ giaùo hoùa ngöôøi khaùc laøm vieäc laønh, vaäy coù theå gaây haïi cho Trung quoác ñöôïc sao? Lôøi noùi khoâng hieåu bieát cuûa oâng thaät laø quaù ñaùng laém!

Sö Töông laøm thaày ñoù sao?(1) Phaûi bieát raèng, caùc vò aáy laøm sao baèng Phaät ñöôïc? Huoáng chi ñaïo lôùn cuûa Phaät, nöôùc chaúng theå troâi, löûa chaúng theå chaùy, goâng cuøm chaúng theå giöõ, göôm ñao chaúng theå ñaâm, thuoác ñoäc khoâng theå laøm haïi; ñaïo aáy sanh maø chaúng sanh, chaúng sanh maø sanh, dieät maø chaúng dieät, chaúng dieät maø dieät, ôû nôi phaøm khoâng giaûm bôùt, ôû nôi thaùnh cuõng chaúng taêng theâm, döôøng nhö hö khoâng, vaäy laøm sao maø dieät ñöôïc?

“Baäc thaùnh cuûa theá gian nhö Khoång töû, neáu ñöôïc gaëp Phaät aét ñaõ phaûi toân laøm thaày roài! OÂng chaúng nghe chuyeän ñöùc Khoång töû thôø caùc vò Laõo Ñam, Ñaøm töû, Tröôøng Hoaèng,

Ngöôøi kia nghe lôøi giaûng giaûi, ra veû hoå theïn, lieàn baùi taï maø lui. Nhaân ñoù môùi vieát ra baøi luaän naøy.

Kìa nhöõng keû nhö Haøn Duõ ñôøi Ñöôøng, AÂu Döông Tu ñôøi Toáng, duøng nhöõng lôøi roãng tueách maø muoán huûy dieät ñaïo Phaät, khaùc gì chim tinh veä muoán laáp bieån Ñoâng, kieán vaøng muoán ñaøo hang choân nuùi Thaùi, thaät ñaùng cheâ cöôøi laø khoâng bieát töï löôïng söùc.”

(1)

Nguyeân baûn Haùn vaên ghi 19 tuoåi, e coù sai laàm, vì theo haàu heát caùc tö lieäu hieän coù thì ñöùc Phaät xuaát gia naêm 29 tuoåi. (2) Trong nguyeân baûn coù noùi ñeán chuyeän aên luùa ngöïa (maõ maïch) nhöng khoâng ñuùng, vì ñieàu naøy xaûy ra veà sau khi Phaät ñaõ thaønh ñaïo, vaø cuõng chæ trong moät thôøi gian ngaén maø thoâi.

靜齋劉學士三教平心論嘗觀中國之有三教也。自伏羲氏畫八卦 , 而儒教始於此。自老子著道德經,而道教始於此。自漢明帝夢金人,而佛教始於此。此中國有三教之序也。

(1)

Ñöùc Khoång töû naêm 25 tuoåi ñeán kinh ñoâ nhaø Chaâu hoûi leã ôû ngaøi Laõo Ñam (Laõo töû), kính vaøo baäc thaày, khen raèng Laõo Ñam hieåu thoâng vieäc coå kim. Naêm 38 tuoåi, ngaøi hoïc vieäc quan ôû Ñaøm töû, laïi hoïc nhaïc ôû Tröôøng Hoaèng. Veà sau coøn hoïc ñaøn caàm vôùi Sö Töông.

Tónh Trai Löu hoïc só: Tam giaùo bình taâm luaän Thöôøng quan Trung quoác chi höõu Tam giaùo daõ. Töï Phuïc Hy thò hoïa baùt quaùi, nhi Nho giaùo thuûy ö thöû. Töï Laõo töû tröôùc Ñaïo ñöùc kinh, nhi Ñaïo giaùo thuûy ö thöû. Töï Haùn Minh Ñeá moäng kim nhaân, nhi Phaät giaùo thuûy ö thöû. Thöû Trung quoác höõu Tam giaùo chi töï daõ.

474

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

大抵,儒以正設教,道以尊設教,佛以大設教。觀其好生惡殺 , 則同一仁也。視人猶巳 , 則同一公也。懲忿窒慾 , 禁過防非 , 則同一操修也。雷霆眾聵 , 日月羣盲 , 則同一風化也。由麤迹而論 , 則天下之理不過善惡二途。而三教之意 , 無非欲人之歸于善耳。故孝宗皇帝製原道辦曰。以佛治心 , 以道治身 , 以儒治世。誠知心也 , 身也, 世也 , 不容有一之不治,則三教豈容有一之不立。無盡居士作護法論曰。儒療皮膚 , 道療血脈 , 佛療骨髓。誠知皮膚也,血脈也,骨髓也,不容有一之不療也。如是則三教豈容有一之不行焉。儒教在中國 ,使綱常以正 ,人倫以明。禮樂刑政 , 四達不悖。天地萬物 , 以位以育。其有功於天下也 , 大矣。故秦皇欲去儒 , 而儒終不可去。道教在中國 , 使人清虛以自守 , 卑弱以自持。一洗紛紜轇轕之習 , 而歸於靜默無爲之境。其有裨於世教也 , 至矣。故梁武帝欲除道,而道終不可除。

QUYEÅN TRUNG

475

Ñaïi ñeå Nho dó chaùnh thieát giaùo, Ñaïo dó toân thieát giaùo, Phaät dó ñaïi thieát giaùo. Quan kyø haùo sanh oá saùt, taéc ñoàng nhaát nhaân daõ. Thò nhaân du tî, taéc ñoàng nhaát coâng daõ. Tröøng phaãn traát duïc, caám quaù phoøng phi, taéc ñoàng nhaát thao tu daõ. Loâi chaán chuùng hoäi nhaät nguyeät quaàn manh, taéc ñoàng nhaát phong hoùa daõ. Do thoâ tích nhi luaän, taéc thieân haï chi lyù baát quaù thieän aùc nhò ñoà. Nhi tam giaùo chi yù, voâ phi duïc nhaân chi quy vu thieän nhó. Coá Hieáu Toâng hoaøng ñeá cheá Nguyeân ñaïo bieän vieát: Dó Phaät trò taâm, dó Ñaïo trò thaân, dó Nho trò theá. Thaønh tri taâm daõ, thaân daõ theá daõ, baát dung höõu nhaát chi baát trò, taéc Tam giaùo khôûi dung höõu nhaát chi baát laäp. Voâ Taän cö só taùc Hoä phaùp luaän vieát: Nho lieäu bì phu, Ñaïo lieäu huyeát maïch, Phaät lieäu coát tuûy. Thaønh tri bì phu daõ, huyeát maïch daõ, coát tuûy daõ, baát dung höõu nhaát chi baát lieäu daõ. Nhö thò taéc Tam giaùo khôûi dung höõu nhaát chi baát haønh yeân. Nho giaùo taïi Trung quoác, söû cöông thöôøng dó chaùnh, nhaân luaän dó minh. Leã nhaïc hình chaùnh, töù ñaït baát boäi. Thieân ñòa vaïn vaät, dó vò dó duïc. Kyø höõu coâng ö thieân haï daõ, ñaïi hyõ. Coá Taàn hoaøng duïc khöû Nho, nhi Nho chung baát khaû khöû. Ñaïo giaùo taïi Trung quoác, söû nhaân thanh hö dó töï thuû, ty nhöôïc dó töï trì. Nhaát taåy phaân vaân giao caùt chi taäp, nhi quy ö tónh maëc voâ vi chi caûnh. Kyø höõu tì ö theá giaùo daõ, chí hyõ. Coá Löông Voõ ñeá duïc tröø Ñaïo, nhi Ñaïo chung baát khaû tröø.

476

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛教在中國 , 使人棄華而就實 , 背僞而歸真。由力行而造於安行,由自利而至於利彼。

QUYEÅN TRUNG

477

Phaät giaùo taïi Trung quoác, söû nhaân khí hoa nhi töïu thaät, boäi nguïy nhi quy chaân. Do löïc haønh nhi taïo ö an haønh, do töï lôïi nhi chí ö lôïi bæ. Kyø vi sanh daân chi sôû y quy giaû, voâ dó

其爲生氏之所依歸者,無以加矣。故三武之君

gia hyõ. Coá tam Voõ chi quaân duïc dieät Phaät, nhi Phaät chung

欲滅佛,而佛終不可滅。

baát khaû dieät.

隋,李士謙之論三教也,謂佛日也,道月也 , 儒五星也。豈非三光在天闕一不可 , 而三教在世亦缺一不可。雖其優劣不同,要不容於偏廢歟。

Tuøy, Lyù Só Khieâm chi luaän Tam giaùo daõ, vò Phaät nhaät daõ, Ñaïo nguyeät daõ, Nho nguõ tinh daõ. Khôûi phi tam quang taïi thieân, khuyeát nhaát baát khaû, nhi Tam giaùo taïi theá dieäc khuyeát nhaát baát khaû. Tuy kyø öu lieät baát ñoàng, yeáu baát dung ö thieân pheá dö. Nhieân nhi nhaân höõu dò taâm, taâm höõu dò kieán. Moä Ñaïo

然而人有異心 ,心有異見。慕道者 ,謂佛不

giaû, vò Phaät baát nhö Ñaïo chi toân. Höôùng Phaät giaû, vò Ñaïo

如道之尊。向佛者,謂道不如佛之大。儒家以

baát nhö Phaät chi ñaïi. Nho gia dó chaùnh töï xöû, höïu kieâm

正自處,又兼斥道,佛以爲異端。是是非非,紛然淆亂,蓋干百年于此矣。吾將明而辯之。切不可以私心論,不可以愛憎之心論。唯平其心念 , 究其極功 , 則可以渙然水釋也。蓋極功者,收因結果處也。天下事事物物皆有極功。沾體塗足,耕者之事也。至於倉廪充實 , 則耕者之極功也。草行露宿 , 商者之事也。至於黃金滿籝,則商者之極功也。唯三教亦然。儒有儒之極功 , 道有道之極

xích Ñaïo, Phaät dó vi dò ñoan. Thò thò phi phi, phaân nhieân haøo loaïn, caùi thieân baùch nieân vu thöû hyõ. Ngoâ töông minh nhi bieän chi. Thieát baát khaû dó tö taâm luaän, baát khaû dó aùi taéng chi taâm luaän. Duy bình kyø taâm nieäm, cöùu kyø cöïc coâng, taéc khaû dó hoaùn nhieân thuûy thích daõ. Caùi cöïc coâng giaû, thaâu nhaân keát quaû xöù daõ. Thieân haï söï söï vaät vaät giai höõu cöïc coâng. Trieâm theå ñoà tuùc, canh giaû chi söï daõ. Chí ö thöông laãm sung thaät, taéc canh giaû chi cöïc coâng daõ. Thaûo haønh loä tuùc, thöông giaû chi söï daõ. Chí ö hoaøng kim maõn doanh, taéc thöông giaû chi cöïc coâng daõ. Duy Tam giaùo dieäc nhieân. Nho höõu Nho chi cöïc coâng, Ñaïo höõu Ñaïo chi cöïc coâng, Phaät höõu Phaät chi cöïc coâng. Do

478

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

功 , 佛有佛之極功。由其極功觀其優劣 , 則有不待辯而明者,自今觀之。儒家之教,自一身而一家,自一家而一國,自一國而放諸四海 , 彌滿六合 , 可謂守約而施博矣。若夫四海六合之外則何如哉。其說曰。東漸西被 , 訖于四海。是極遠不過至四海 , 訖則止於此,而更無去處矣。是儒家之教然也。故學儒者,存心養性,蹈仁履義,粹然爲備道全美之士。而見諸施設,措諸事業,可以致君,可以澤民 , 可以安國家而利社稷 , 可以扶世教而致太平。功成身老,名存靑史。儒之極功如此而已。曾子曰。死而後已,不亦遠乎。蓋至於死而極矣。道家之教 , 自吾身而通乎幽冥 , 自人閒而超乎天上 , 自山林巖穴而至於渺渺大羅 , 巍巍金闕 , 可謂超凡而人聖者。若夫天地造化之外 , 則何如哉。其說曰。大周天界 , 細人微塵。是極大不過周天界 , 界則限於此。而外此者 , 非所與知矣。是道家之教然也。故學道者,精神專一,動合無形,翹然於清淨寡欲之

QUYEÅN TRUNG

479

kyø cöïc coâng quan kyø öu lieät. Taéc höõu baát ñaõi bieän nhi minh giaû, töï kim quan chi. Nho gia chi giaùo, töï nhaát thaân nhi nhaát gia, töï nhaát gia nhi nhaát quoác, töï nhaát quoác nhi phoùng chö töù haûi, di maõn luïc hieäp, khaû vò thuû öôùc nhi thi baùt hyõ. Nhöôïc phuø töù haûi luïc hieäp chi ngoaïi taéc haø nhö tai. Kyø thuyeát vieát: Ñoâng tieäm taây bò, ngaät vu töù haûi. Thò cöïc vieãn baát quaù chí töù haûi, ngaät taéc chæ ö thöû, nhi caùnh voâ khöù xöù hyõ. Thò Nho gia chi giaùo nhieân daõ. Coá hoïc Nho giaû, toàn taâm döôõng taùnh, ñaïo nhaân lyù nghóa, tuùy nhieân vi bò ñaïo toaøn myõ chi só. Nhi kieán chö thi thieát, thoá chö söï nghieäp. Khaû dó trí quaân, khaû dó traïch daân, khaû dó an quoác gia nhi lôïi xaõ taéc, khaû dó phoø theá giaùo nhi trí thaùi bình. Coâng thaønh thaân laõo, danh taïi thanh söû. Nho chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó. Taêng Töû vieát: Töû nhi haäu dó, baát dieäc vieãn hoà. Caùi chí ö töû nhi cöïc hyõ. Ñaïo gia chi giaùo, töï ngoâ thaân nhi thoâng hoà u minh, töï nhaân gian nhi sieâu hoà thieân thöôïng, töï sôn laâm nham huyeät nhi chí ö dieåu dieåu ñaïi la, nguy nguy kim khuyeát, khaû vò sieâu phaøm nhi nhaäp thaùnh giaû. Nhöôïc phuø thieân ñòa taïo hoùa chi ngoaïi, taéc haø nhö tai. Kyø thuyeát vieát: Ñaïi chaâu thieân giôùi, teá nhaäp vi traàn. Thò cöïc ñaïi baát quaù chaâu thieân giôùi, giôùi taéc haïn ö thöû. Nhi ngoaïi thöû giaû, phi sôû döõ tri hyõ. Thò Ñaïo gia chi giaùo nhieân daõ. Coá hoïc ñaïo giaû, tinh thaàn chuyeân nhaát, ñoäng hieäp voâ hình, kieàu nhieân ö thanh tònh quaû duïc chi caûnh. Nhi thoå coá naïp taân, tích coâng luõy haïnh. Khaû dó thi giaûi, khaû dó phi thaêng, khaû dó dòch quyû thaàn nhi

480

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

境。而吐故納新 , 積功累行。可以尸解 , 可以飛昇 , 可以役鬼神而召風雨 , 可以贊造化而立玄功。壽量無竆 , 快樂自在 , 道之極功如此而已。黃庭經云。長生久眎乃飛去。蓋至長生則極矣。佛家之教,一佛出現則以三千大千世界爲報刹。姑以一世界言之。一世界之中,有須彌山從大海峙,出于九霄之上。日月遁環于山之腰而分晝夜。須彌四靣爲四洲 , 東曰弗于逮 , 西曰瞿耶尼 , 南曰閻浮提 , 北曰鬱單越。四大洲之中 , 各有三千洲。今此之世界 , 則閻浮提也。今此之中華,則南洲三千洲中之一洲也。釋迦下生於天竺 , 乃南洲之正中也。須彌四旁上隣日月之處,謂之四天王。又上則謂之帝釋天。又上於虛空之中朗然而住 , 雲層四重天 , 總名欲界。又上雲層十八重天 , 總名色界。又上空層四重天,總名無色界。如是三界中,諸眾生軰,有生老病死,是爲一世界也。如此一千世界,謂之小千。如此一千小世界 , 謂之中千 , 即百萬也。如此一千中千

QUYEÅN TRUNG

481

trieäu phong vuõ, khaû dó taùn taïo hoùa nhi laäp huyeàn coâng. Thoï löôïng voâ cuøng, khoaùi laïc töï taïi, ñaïo chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó. Hoaøng Ñình kinh vaân: Tröôøng sanh cöûu thò naõi phi khöù. Caùi chí tröôøng sanh taéc cöïc hyõ. Phaät gia chi giaùo, nhaát Phaät xuaát hieän taéc dó tam thieân ñaïi thieân theá giôùi vi baùo saùt. Coâ dó nhaát theá giôùi ngoân chi. Nhaát theá giôùi chi trung, höõu Tu-di sôn tuøng ñaïi haûi tró, xuaát vu cöûu tieâu chi thöôïng. Nhaät nguyeät tuaàn hoaøn vu sôn chi yeân nhi phaân truù daï. Tu-di töù dieän vi töù chaâu, ñoâng vieát Phaát-vu-ñaõi, taây vieát Cuø-da-ni, nam vieát Dieâm-phuø-ñeà, baéc vieát Uaát-ñan-vieät. Töù ñaïi chaâu chi trung, caùc höõu tam thieân chaâu. Kim thöû chi theá giôùi, taéc Dieâm-phuø-ñeà daõ. Kim thöû chi Trung Hoa, taéc nam chaâu tam thieân chaâu trung chi nhaát chaâu daõ. Thích-ca haï sanh ö Thieân Truùc, naõi nam chaâu chi chaùnh trung daõ. Tu-di töù baøn thöôïng laân nhaät nguyeät chi xöù, vò chi töù thieân vöông. Höïu thöôïng taéc vò chi Ñeá-thích thieân. Höïu thöôïng ö hö khoâng chi trung laõng nhieân nhi truï, vaân taèng töù truøng thieân, toång danh Duïc giôùi. Höïu thöôïng vaân taèng thaäp baùt truøng thieân, toång danh Saéc giôùi. Höïu thöôïng khoâng taèng töù truøng thieân, toång danh Voâ saéc giôùi. Nhö thò tam giôùi trung, chö chuùng sanh boái, höõu sanh laõo beänh töû, thò vi nhaát theá giôùi daõ. Nhö thöû nhaát thieân theá giôùi, vò chi tieåu thieân. Nhö thöû nhaát thieân tieåu thieân theá giôùi, vò chi trung thieân, töùc baùch vaïn daõ. Nhö thöû nhaát thieân trung thieân theá giôùi, vò chi ñaïi thieân, töùc baùch öùc daõ.

482

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

世界,謂之大千,即百億也。以三次言千,故云三千大千世界,其實一大千爾。一大千之中,有百億須彌山,百億日月,百億

QUYEÅN TRUNG

483

Dó tam thöù ngoân thieân, coá vaân tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, kyø thaät nhaát ñaïi thieân nhó. Nhaát ñaïi thieân chi trung, höõu baùch öùc Tu-di sôn, baùch öùc nhaät nguyeät, baùch öùc töù thieân haï. Nhö tieåu tieàn nhaát

四天下。如小錢一百萬貫 , 每一界置一錢 , 盡

baùch vaïn quaùn, moãi nhaát giôùi trí nhaát tieàn, taän thöû nhaát

此一百萬貫,方爲大千世界,此一佛報利也。

baùch vaïn quan, phöông vi ñaïi thieân theá giôùi, thöû nhaát Phaät

一佛出現 ,則百億世界中 ,有百億身同時出現。故梵網經云。一華百億國, 一國一釋迦, 各坐菩提樹,

baùo saùt daõ. Nhaát Phaät xuaát hieän, taéc baùch öùc theá gian trung, höõu baùch öùc thaân ñoàng thôøi xuaát hieän. Coá Phaïm Voõng kinh vaân: Nhaát hoa baùch öùc quoác. Nhaát quoác nhaát Thích-ca. Caùc toïa Boà-ñeà thoï. Nhaát thôøi thaønh Phaät ñaïo.

一時成佛道。如是千百億盧舍那本身 ,千百億釋迦 ,各接微塵眾。是之謂千百億化身也。以千百億化身 , 而化度千百億世界 , 其中胎,卵,濕,化,無足,二足,四足,多足,有色,無色,有想,無想,乃至非想,非非想,皆令得度。是佛家之教然也。故學佛者 ,識五蘊之皆空 ,澄六根於清淨。遠離十惡 , 修行十善。觀四念處 , 行四正勤。

Nhö thò thieân baùch öùc Loâ-xaù-na boån thaân, thieân baùch öùc Thích-ca, caùc tieáp vi traàn chuùng. Thò chi vò thieân baùch öùc hoùa thaân daõ. Dó thieân baùch öùc hoùa thaân, nhi hoùa ñoä thieân baùch öùc theá giôùi, kyø trung thai, noaõn, thaáp, hoùa, voâ tuùc, nhò tuùc, töù tuùc, ña tuùc, höõu saéc, voâ saéc, höõu töôûng, voâ töôûng, naõi chí phi töôûng, phi phi töôûng, giai linh ñaéc ñoä. Thò Phaät gia chi giaùo nhieân daõ. Coá hoïc Phaät giaû, thöùc nguõ uaån chi giai khoâng, tröøng luïc caên ö thanh tònh. Vieãn ly thaäp aùc, tu haønh thaäp thieän. Quaùn töù nieäm xöù, haønh töù chaùnh caàn. Tröø luïc thaäp nhò kieán nhi

484

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

485

除六十二見 , 而邪僞無所容。斷九十八使 , 而煩惱莫能亂。三千威儀 , 八萬細行 , 無不謹守。四無量心,六波羅蜜,常用熏修。

taø nguïy voâ sôû dung. Ñoaïn cöûu thaäp baùt söû nhi phieàn naõo

其閒爲法忘軀 ,則如剥皮刺血書經 ,斷臂投

Kyø gian vò phaùp vong xu, taéc nhö baùc bì thích huyeát

身叅請 , 而不怯不疑。爲物忘己 , 則如忍苦割

thö kinh, ñoaïn tyù ñaàu thaân tham thænh, nhi baát khieáp baát

肉餧鷹 , 捨命將身飢虎 , 而不懼不畏。錢財珍寶,國城妻子,棄之如弊屣。支節手足,頭目髓腦,捨之如遺蛻。

maïc naêng loaïn. Tam thieân oai nghi, baùt vaïn teá haïnh, voâ baát caån thuû. Töù voâ löôïng taâm, luïc Ba-la-maät, thöôøng duïng huaân tu.

nghi. Vò vaät vong kyû, taéc nhö nhaãn khoå caùt nhuïc uûy öng, xaû maïng töông thaân cô hoå, nhi baát cuï baát uùy. Tieàn taøi traân baûo, quoác thaønh theâ töû, khí chi nhö teä tæ. Chi tieát thuû tuùc, ñaàu muïc tuûy naõo, xaû chi nhö di thueá. Tuøng sanh chí sanh, kinh baùch thieân vaïn öùc sanh, nhi

從生至生 , 經百千萬億生 , 而此心不退轉

thöû taâm baát thoái chuyeån daõ. Tuøng kieáp chí kieáp, kinh baùch

也。從劫至劫 , 經百千萬億劫 , 而此心愈精進

thieân vaïn öùc kieáp, nhi thöû taâm duõ tinh taán daõ. Do thò tam

也。由是三祗果滿,萬德功圓。

kì quaû maõn, vaïn ñöùc coâng vieân. Ly töù cuù, tuyeät baùch phi. Thoâng ñaït voâ löôïng voâ bieân

離四句 , 絶百非。通達無量無邊法門。善

phaùp moân. Thieäân nhaäp voâ löôïng voâ bieân tam-muoäi. Thaønh

人無量無邊三昧。成就五根 , 五力。具足三

töïu nguõ caên, nguõ löïc. Cuï tuùc tam ñoãng tam minh. Vieân

洞,三明。圓顯四智,三身。超證六通,五眼。

hieån töù trí, tam thaân. Sieâu chöùng luïc thoâng, nguõ nhaõn. Ñaéc töù voâ ngaïi bieän, nhi dieãn thuyeát voâ cuøng. Nhaäp töù nhö yù

得四無礙辯 , 而演說無竆。人四如意分 , 而神

phaàn nhi thaàn thoâng töï taïi. Baùt thaéng xöù, baùt giaûi thoaùt,

通而自在。八勝處 , 八解脫 , 常得現前。四無

thöôøng ñaéc hieän tieàn. Töù voâ uùy, töù nhieáp phaùp, thoï duïng

畏 , 四攝法 , 受用無盡。八聖道支 , 十八不共法,不與三乘同等。三十二相 , 八十種好 , 莊嚴微妙法身。過

voâ taän. Baùt Thaùnh ñaïo chi, thaäp baùt baát coäng phaùp, baát döõ tam thöøa ñoàng ñaúng. Tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, trang nghieâm vi dieäu phaùp thaân. Quaù khöù traàn sa kieáp, vò lai traàn sa kieáp,

486

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

去塵沙劫 , 未來塵沙劫 , 無不洞見。現在塵沙界,眾生塵沙心,無不了知。圓明十號之尊。超出三界之上。是爲天中

QUYEÅN TRUNG

487

voâ baát ñoãng kieán. Hieän taïi traàn sa giôùi, chuùng sanh traàn sa taâm, voâ baát lieãu tri. Vieân minh thaäp hieäu chi toân. Sieâu xuaát tam giôùi chi thöôïng. Thò vi Trung thieân chi thieân, thò vi Thaùnh trung

之天,是爲聖中之聖。是爲無上法王。是爲正

chi thaùnh, thò vi Voâ thöôïng phaùp vöông, thò vi Chaùnh ñaúng

等正覺。超諸方便成十力,還度法界諸有情。

chaùnh giaùc. Sieâu chö phöông tieän thaønh thaäp löïc, hoaøn ñoä

佛之極功,如此而已。

phaùp giôùi chö höõu tình. Phaät chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó. Phaùp Hoa kinh vaân: Nhö Lai vò nhaát ñaïi söï nhaân duyeân

法華經云。如來爲一大事因緣故 , 出現於

coá, xuaát hieän ö theá. Phoå duïc linh chuùng sanh dieäc ñoàng ñaéc

世。普欲令眾生亦同得此道。蓋其大願大

thöû ñaïo. Caùi kyø ñaïi nguyeän ñaïi löïc, theä döõ nhaát thieát haøm

力,誓與一切含靈,皆證無上涅槃妙果者也。

linh, giai chöùng Voâ thöôïng Nieát-baøn dieäu quaû giaû daõ.

是故辯三教者 ,不可以私心論 ,不可以愛懀之心論。唯平其心念 , 究其極功。則知世之學儒者 , 到收因結果處 , 不過垂功名者。世之學道者 , 到收因結果處 , 不過得長生也。世之學佛者,到收因結果處,可以斷滅生死,究竟涅

Thò coá bieän Tam giaùo giaû, baát khaû dó tö taâm luaän, baát khaû dó aùi taéng chi taâm luaän. Duy bình kyø taâm nieäm, cöùu kyø cöïc coâng. Taéc tri theá chi hoïc Nho giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, baát quaù thuøy coâng danh daõ. Theá chi hoïc Ñaïo giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, baát quaù ñaéc tröôøng sanh daõ. Theá chi hoïc Phaät giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, khaû dó ñoaïn dieät sanh töû, cöùu caùnh Nieát-baøn, phoå ñoä chuùng sanh, caâu

槃 , 普度眾生 , 俱成正覺也。其優劣豈不顯然

thaønh chaùnh giaùc daõ. Kyø öu lieät khôûi baát hieån nhieân khaû

可見哉。

kieán tai.

故嘗試譬之。儒教之所行者,中國也。道教也之所行者 , 天上人閒也。佛教之所行者 , 盡虛空徧法界也。

Coá thöôøng thí thí chi. Nho giaùo chi sôû haønh giaû, Trung quoác daõ. Ñaïo giaùo chi sôû haønh giaû, thieân thöôïng nhaân gian daõ. Phaät giaùo chi sôû haønh giaû, taän hö khoâng bieán phaùp giôùi daõ.

488

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

儒猶治一家,威令行於藩牆之內。若夫藩牆之外 , 則不可得而號召也。道猶宰一邑 , 政教及於四境之中。若夫四境之外,則不可得而控制也。佛猶奄有四海爲天下君,溥天率土莫非

QUYEÅN TRUNG

489

Nho du trò nhaát gia, oai linh haønh ö phieân töôøng chi noäi. Nhöôïc phuø phieân töôøng chi ngoaïi, taéc baát khaû ñaéc nhi hieäu trieäu daõ. Ñaïo du teå nhaát aáp, chaùnh giaùo caäp ö töù caûnh chi trung. Nhöôïc phuø töù caûnh chi ngoaïi, taéc baát khaû ñaéc nhi khoáng cheá daõ. Phaät du yeåm höõu töù haûi vi thieân haï quaân

臣民,禮樂征伐悉自我出也。此三教廣狹之辯

phoå thieân suaát thoå maïc phi thaàn daân, leã nhaïc chinh phaït taát

也。

töï ngaõ xuaát daõ. Thöû Tam giaùo quaûng hieäp chi bieän daõ.

學儒者 , 死而後已 , 蓋百年閒事也。學道者 , 務求長生 , 蓋千萬年也。學佛者 , 永斷生死,湛然常住,蓋經歷塵沙劫數,無有竆盡也。

Hoïc Nho giaû, töû nhi haäu dó, caùi baùch nieân gian söï daõ. Hoïc Ñaïo giaû vuï caàu tröôøng sanh, caùi thieân vaïn nieân daõ. Hoïc Phaät giaû vónh ñoaïn sanh töû traïm nhieân thöôøng truù, caùi kinh lòch traàn sa kieáp soá, voâ höõu cuøng taän daõ.

儒 , 猶一盞之燈光照一夕 , 鍾鳴漏盡則油

Nho, du nhaát traûn chi ñaêng quang chieáu nhaát tòch, chung

竭燈滅也。道 , 猶阿闍世王作百歲燈照佛舍

ninh laäu taän taéc du kieät ñaêng dieät daõ. Ñaïo, du A-xaø-theá

利,經百歲巳,其燈乃滅也。佛,猶皎日照曜萬古常明,西沒東升循環不息也。此三教久近之辯也。略說三教大意,其詳備在本論。

vöông taùc baùch tueá ñaêng chieáu Phaät xaù-lôïi, kinh baùch tueá dó, kyø ñaêng naõi dieät daõ. Phaät, du kieåu nhaät chieáu dieäu vaïn coå thöôøng minh, taây moät ñoâng thaêng tuaàn hoaøn baát töùc daõ. Thöû Tam giaùo cöûu caän chi bieän daõ. Löôïc thuyeát Tam giaùo ñaïi yù, kyø töôøng bò taïi boån luaän.

490

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

4. Luaän veà Tam giaùo moät caùch coâng baèng

aïi Trung Hoa coù Tam giaùo. Töø vua Phuïc Hy vaïch ra taùm queû maø Nho giaùo khôûi thuûy;(1) töø ñöùc Laõo töû soaïn ra Ñaïo ñöùc kinh(2) maø Ñaïo giaùo khôûi thuûy; töø Haùn Minh ñeá moäng thaáy ngöôøi vaøng maø Phaät giaùo khôûi thuûy.(3) Ñoù laø söï tuaàn töï xuaát hieän cuûa Tam giaùo taïi Trung Hoa. (1)

Theo kinh Thöôïng thö, vua Phuïc-Hy (khoaûng 4500 tröôùc Coâng nguyeân) duøng ñöùc ñoä maø giao hoøa vôùi trôøi ñaát, cai trò ñaát nöôùc thaùi bình, thònh vöôïng. Ngaøi nhìn thaáy con long maõ hieän ra ôû soâng Haø coù nhöõng gaïch thaønh hoïa ñoà, nhaân ñoù hieåu ñöôïc leõ huyeàn dieäu cuûa trôøi ñaát, lieàn baét chöôùc maø vaïch ra taùm queû laø: caøn, khaûm, caán, chaán, toán, ly, khoân, ñoaøi, khôûi thaønh Baùt quaùi. Laïi cheá ñònh moãi queû coù saùu haøo, choàng laép 8 queû vôùi nhau thaønh 64 queû. Tôùi ñôøi nhaø Chaâu, vua Vaên vöông (khoaûng 1200 naêm tröôùc Coâng nguyeân) caên cöù vaøo töôïng queû cuûa vua Phuïc Hy maø ñaët ra lôøi queû, oâng Chaâu coâng laø con vua Vaên vöông do töôïng haøo cuûa vua Phuïc Hy maø ñaët ra lôøi haøo. Veà sau, cuõng trong ñôøi nhaø Chaâu, ñöùc Khoång töû (551-479 tröôùc Coâng nguyeân) nghieân cöùu heä thoáng laïi taát caû maø soaïn thaønh kinh Dòch, coù 12 thieân, goàm 2 thieân kinh vaø 10 thieân truyeän. Vì theá maø ôû ñaây noùi Nho giaùo khôûi thuûy töø khi vua Phuïc Hy cheá queû. Ñaây cuõng chæ laø yù kieán chuû quan cuûa taùc giaû, vì Dòch hoïc thaät ra khoâng heà ñoàng nghóa vôùi Nho giaùo, xeùt theo yù nghóa nhö moät hoïc thuyeát hoaøn chænh do ñöùc Khoång töû ñònh hình. (2) Laõo töû ñöôïc öôùc ñònh nieân ñaïi vaøo khoaûng 570-490 tröôùc Coâng nguyeân, taùc giaû quyeån Ñaïo ñöùc kinh hieän vaãn coøn löu haønh. Tuy nhieân, veà lai lòch, con ngöôøi thaät söï cuûa oâng thì ñeán nay chuùng ta vaãn chöa ñöôïc bieát chính xaùc nhieàu laém. Veà noäi dung quyeån Ñaïo ñöùc kinh, thaät ra khoâng heà daïy pheùp tu tieân luyeän ñan nhö caùc ñaïo só cuûa Ñaïo giaùo veà sau. Ngöôøi ta chæ ñoàng hoùa nhöõng tö töôûng sieâu vieät trong Ñaïo ñöùc kinh vaø nhaân caùch thoaùt tuïc cuûa oâng - theo lôøi truyeàn tuïng - vôùi muïc ñích tu tieân cuûa Ñaïo giaùo roài toân oâng laøm Giaùo toå. Nhöng Laõo töû thaät ra khoâng heà saùng laäp Ñaïo giaùo theo yù nghóa nhö moät toân giaùo. (3) Vua Minh ñeá nhaø Ñoâng Haùn cuûa Trung Hoa (58-75) leân ngoâi ñöôïc ba naêm thì vaøo ñeâm moàng taùm thaùng tö moäng thaáy hình ngöôøi vaøng röïc, cao hôn moät tröôïng, ñaàu coù haøo quang choùi saùng nhö maët trôøi, ngöïc coù hình chöõ vaïn (卐), bay boång tröôùc cung. Saùng ra vua hoûi baù quan, coù Vöông Tuaân laø ngöôøi thoâng baùc, daãn chuyeän ñöùc Phaät Thích-ca ñaûn sanh ôû Thieân Truùc (AÁn Ñoä) vaøo ngaøy moàng taùm thaùng tö, ñôøi vua Linh vöông nhaø Chaâu (khoaûng 563 tröôùc Coâng nguyeân). Vua beøn cöû moät phaùi ñoaøn 18 ngöôøi, do hai oâng Thaùi Haâm vaø Vöông Tuaân daãn ñaàu, sang Thieân Truùc thænh Kinh, töôïng Phaät vaø Taêng. Phaùi ñoaøn naøy môøi ñöôïc hai vò cao taêng sang truyeàn phaùp laø Cadieáp Ma-ñaèng (Kacyapa-Matanga) vaø Phaùp Lan (Dharma-Aranya). Vì theá, nhieàu ngöôøi cho raèng ñaïo Phaät khôûi thuûy taïi Trung Hoa keå töø söï kieän naøy.

QUYEÅN TRUNG

491

Veà ñaïi theå, Nho giaùo laáy söï chaùnh tröïc maø laäp giaùo; Ñaïo giaùo laáy choã toân kính maø môû ñaïo; Phaät giaùo laáy söï quan troïng lôùn lao nhaát maø daïy ngöôøi. Neáu xeùt ôû nhöõng ñieåm nhö chuoäng ñöùc hieáu sanh, gheùt söï gieát haïi, thì cuõng ñoàng vôùi moät ñöùc nhaân; ñoái ñaõi vôùi ngöôøi khaùc nhö vôùi chính mình, thì cuõng ñoàng moät leõ coâng baèng; kieàm cheá saân haän, giaûm bôùt tham muoán, ngaên ngöøa nhöõng söï loãi laàm, sai traùi, thì cuõng ñoàng moät nghóa giöõ gìn phaåm haïnh, tu söûa thaân taâm. Noå tieáng saám lôùn giöõa ñaùm ngöôøi ñieác, hieän maët trôøi saùng giöõa ñaùm ngöôøi muø,(1) thì cuõng laø ñoàng moät phong hoùa vaäy. Theo choã ñaïi löôïc maø noùi thì lyù leõ trong thieân haï khoâng ngoaøi hai ñöôøng thieän aùc, maø chuû yù cuûa Tam giaùo cuõng khoâng ngoaøi vieäc khieán cho ngöôøi ta theo veà ñöôøng thieän. Cho neân Hoaøng ñeá Hieáu Toâng(2) ngöï cheá baøi Nguyeân ñaïo bieän coù ñoaïn raèng: “Duøng Phaät giaùo maø tu söûa taâm, duøng Ñaïo giaùo maø tu söûa thaân, duøng Nho giaùo maø tu söûa caùch öùng xöû vôùi ñôøi.” Nhö vaäy thaät laø bieát taâm, bieát thaân, bieát öùng xöû. Trong ba ñieàu aáy, chaúng neân boû ñieàu naøo maø chaúng tu söûa. Vaø trong ba ñaïo aáy, leõ naøo coù theå boû ñi moät ñaïo naøo? Cö só Voâ Taän soaïn baøi Hoä phaùp luaän coù noùi raèng: “Nho giaùo chöõa beänh da thòt, Ñaïo giaùo chöõa beänh huyeát maïch, Phaät giaùo chöõa beänh xöông tuûy.” Thaät laø bieát da thòt, bieát huyeát maïch vaø bieát xöông tuûy vaäy. Trong ba thöù aáy, chaúng neân boû thöù naøo maø chaúng lieäu trò. Vaø trong ba ñaïo aáy, leõ naøo coù theå boû ñi moät ñaïo naøo maø khoâng thöïc haønh? (1)

Noå tieáng saám lôùn giöõa ñaùm ngöôøi ñieác, hieän maët trôøi saùng giöõa ñaùm ngöôøi muø: töùc laø truyeàn daïy nhöõng ñaïo lyù saùng suoát, chaân chaùnh ñeå thöùc tænh ngöôøi ñôøi ñang ngu muoäi, meâ ñaém. (2) Töùc Toáng Hieáu Toâng, trò vì töø naêm 1163 ñeán naêm 1189.

492

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Nho giaùo giöõ cho cang thöôøng ngay thaúng, nhaân luaân saùng toû; leã, nhaïc, hình, chaùnh, boán pheùp aáy ñeàu coù ñöôïc khoâng sai leäch; trôøi ñaát, muoân vaät phaân roõ traät töï, sanh tröôûng toát ñeïp. Thaät coù coâng vôùi thieân haï lôùn thay! Cho neân Taàn Thuûy Hoaøng muoán boû ñaïo Nho(1) maø roát cuøng ñaïo Nho khoâng theå boû! Ñaïo giaùo daïy ngöôøi duøng ñöùc trong saïch roãng rang maø ngaên giöõ laáy mình, luoân giöõ söï khieâm cung, nhuùn nhöôøng, tröø heát nhöõng thoùi taät roái ren, loän xoän töø laâu ngaøy maø theo veà caûnh giôùi voâ vi tòch mòch. Thaät laø raát coù ích cho söï giaùo hoùa ngöôøi ñôøi! Cho neân Löông Voõ Ñeá muoán tröø Ñaïo giaùo(2) maø roát cuøng Ñaïo giaùo chaúng bò tröø! Phaät giaùo daïy ngöôøi döùt boû veû ngoaøi hoa myõ maø ñaït ñeán söï thaønh thaät, lìa söï giaû doái maø quay veà chaân chaùnh, nhôø gaéng söùc tu taäp maø ñaït ñeán choã an nhieân töï taïi, nhôø ñöôïc lôïi mình maø ñaït ñeán choã ích lôïi cho keû khaùc. Thaät laø choã cho ngöôøi ñôøi quay nöông döïa vöõng chaéc thay! Cho neân ba vua Voõ muoán dieät Phaät maø roát cuøng Phaät chaúng bò dieät! Ñôøi Tuøy, Lyù Só Khieâm trong baøi Tam giaùo luaän coù vieát: “Phaät laø maët trôøi, Ñaïo laø maët traêng, Nho laø naêm ngoâi sao saùng. Treân baàu trôøi phaûi coù ñuû ba loaïi aùnh saùng aáy, khoâng theå thieáu moät. Trong theá gian phaûi coù ñuû Tam giaùo, khoâng theå thieáu moät. Tuy coù choã hôn keùm khaùc nhau, nhöng ñaâu coù theå vì thieân leäch chaúng dung maø pheá boû ñöôïc sao? (1)

Vua Taàn dieät nhaø Chaâu vaø saùu nöôùc chö haàu, leân ngoâi xöng laø Thuûy Hoaøng ñeá, trò vì 37 naêm (246-210 tröôùc Coâng nguyeân), nghe theo lôøi Lyù Tö maø xuoáng chieáu ñoát heát saùch Nho giaùo, choân soáng nhöõng ngöôøi hoïc theo ñaïo Nho. (2) Vua Voõ Ñeá (502-549) saùng laäp nhaø Löông, tröôùc theo Ñaïo giaùo, sau tin theo Phaät giaùo, coù xuoáng chieáu caám haún caùc hoaït ñoäng cuûa Ñaïo giaùo.

QUYEÅN TRUNG

493

Nhöng vì ngöôøi ñôøi taâm yù khaùc nhau, quan ñieåm khaùc nhau, neân keû moä Ñaïo giaùo thì baûo raèng Phaät chaúng ñaùng toân kính nhö Ñaïo, coøn keû theo Phaät laïi noùi raèng Ñaïo chaúng lôùn lao nhö Phaät, roài nhaø Nho töï mình haønh xöû theo leõ chaùnh tröïc, laïi baøi xích caû Ñaïo giaùo vaø Phaät giaùo maø cho laø dò ñoan. Chuyeän thò phi phaûi quaáy chæ toå laøm roái loaïn loøng ngöôøi, duø qua traêm ngaøn naêm cuõng vaãn nhö vaäy maõi! Nay toâi muoán phaân bieän cho roõ nhöõng leõ naøy, quyeát chaúng ñem loøng rieâng tö maø luaän, chaúng ñem loøng yeâu gheùt maø luaän, chæ laáy taâm coâng baèng maø cöùu xeùt nhöõng choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo, nhö vaäy môùi coù theå laøm cho heát thaûy nhöõng thaønh kieán voán coù ñeàu tan raõ nhö baêng tuyeát döôùi naéng. Choã thaønh töïu cao nhaát laø noùi ñeán choã keát quaû cuoái cuøng ñaït ñöôïc. Trong thieân haï, moãi söï vieäc ñeàu coù choã thaønh töïu cao nhaát. Chaân laám tay buøn laø vieäc cuûa ngöôøi laøm ruoäng, ñeán khi luùa thoùc ñaày boà, ñoù laø choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ngöôøi laøm ruoäng. Laën loäi ñöôøng xa, daàm söông daõi naêng laø vieäc cuûa ngöôøi ñi buoân, ñeán khi vaøng baïc ñaày ñuû, ñoù laø choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ngöôøi ñi buoân. Tam giaùo cuõng vaäy. Nho giaùo, Ñaïo giaùo, Phaät giaùo ñeàu coù nhöõng choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo. Döïa vaøo choã thaønh töïu cao nhaát maø xeùt choã hôn keùm thì khoâng caàn bieän luaän cuõng coù theå thaáy roõ ngay. Choã giaùo hoùa cuûa ñaïo Nho, töø moät ngöôøi maø ñeán moät nhaø, töø moät nhaø cho ñeán moät nöôùc, töø moät nöôùc cho ñeán khaép boán bieån, roài ñaày khaép saùu phöông, coù theå goïi laø giöõ gìn khuoân thöôùc maø thi haønh roäng raõi. Coøn nhö ôû ngoaøi

494

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

boán bieån, saùu phöông thì laøm sao? Thuyeát cuûa Nho giaùo daïy raèng: taän cuøng hai phöông ñoâng, taây laø boán bieån. Neân choã xa nhaát chaúng qua chæ laø boán bieån, bieát ñeán ñoù thì ngöøng chöù khoâng coøn choã naøo xa nöõa. Choã bieát cuûa nhaø Nho laø nhö vaäy ñoù. Cho neân, keû hoïc Nho thì tu taâm döôõng taùnh, theo ñöôøng nhaân nghóa, thuaàn giöõ troïn theo leõ ñaïo, laøm moät con ngöôøi hoaøn toaøn toát ñeïp, roài töø ñoù môùi thöïc haønh coâng vieäc, döïng laäp söï nghieäp, coù theå doác söùc giuùp vua, laøm lôïi ích muoân daân, khieán cho quoác gia ñöôïc an oån, nöôùc nhaø ñöôïc höng thònh, giuùp ích xaõ taéc, giuùp vieäc giaùo hoùa muoân daân maø doác söùc vì söï thaùi bình, ñem troïn cuoäc ñôøi ñeå thaønh töïu söï nghieäp, löu danh trong söû saùch. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa nhaø Nho ñeán ñoù laø cuøng. Taêng töû noùi: “Laáy caùi cheát laøm moác cuoái cuøng, chaúng phaûi laø xa laém sao?”(1) Cho neân nhaø Nho xem caùi cheát laø cuoái cuøng roài vaäy. Choã thuyeát daïy cuûa Ñaïo giaùo thì töø nôi töï thaân maø caûm thoâng ñöôïc taän choán mòt muø, töø nôi nhaân gian maø vöôït thaáu ñeán coõi trôøi cao, töø choán nuùi röøng hang hoá maø laàn cho ñeán coõi mòt muø giaêng buûa, laàu gaùc cao vôøi, coù theå goïi laø sieâu phaøm nhaäp thaùnh. Coøn nhö ôû ngoaøi coõi trôøi ñaát vaïn vaät thì sao? Thuyeát cuûa Ñaïo giaùo daïy raèng: “Lôùn ñeán khaép coõi trôøi, nhoû nhö haït buïi.” Vaäy thì choã lôùn nhaát chaúng qua cuõng laø khaép coõi trôøi, nghóa laø cuõng coù giôùi haïn, maø ngoaøi caùi giôùi haïn aáy thì khoâng coøn bieát ñeán nöõa. Choã thuyeát daïy cuûa Ñaïo giaùo laø nhö vaäy. Cho neân, keû hoïc Ñaïo thì tinh thaàn chuyeân nhaát, choã ñoäng choã hôïp ñeàu khoâng hình tích, vöôn ñeán choã trong saïch, ít ham muoán, boû ñieàu cuõ, tieáp thu ñieàu môùi, tích luõy (1)

Caâu naøy trích töø saùch Luaän ngöõ, chöông 8 (Thaùi baù ), tieát 8.

QUYEÅN TRUNG

495

coâng haïnh, coù theå ra khoûi xaùc phaøm, bay löôïn treân khoâng trung, sai khieán quæ thaàn laøm möa laøm gioù, giuùp theo taïo hoùa maø laøm neân nhöõng vieäc huyeàn dieäu, tuoåi thoï voâ cuøng, khoaùi laïc töï taïi. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa Ñaïo giaùo ñeán ñoù laø cuøng. Bôûi vaäy, kinh Huyønh ñình noùi: “Soáng laâu, nhìn laâu cho ñeán bay löôïn ñöôïc.” Cho neân, choã thaønh töïu cao nhaát cuûa Ñaïo giaùo laø ñaït ñeán söï soáng laâu. Theo Phaät giaùo, moät ñöùc Phaät xuaát hieän thì laáy Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi laøm moät coõi giaùo hoùa. Nay chæ taùch rieâng moät theá giôùi maø noùi. Trong moät theá giôùi coù nuùi Tu-di töø maët bieån maø vöôn leân cao khoûi chín töøng maây. Maët trôøi, maët traêng xoay quanh löng nuùi maø phaân ra ngaøy ñeâm. Boán phía nuùi Tu-di coù boán chaâu. Phía ñoâng laø chaâu Phaát-vu-ñaïi; phía taây laø chaâu Coà-da-ni, phía nam laø chaâu Dieâm-phuø-ñeà, phía baéc laø chaâu Uaát-ñan-vieät. Trong boán chaâu lôùn aáy, moãi chaâu ñeàu coù ba ngaøn chaâu nhoû. Theá giôùi naøy laø chính chaâu Dieâm-phuø-ñeà, vaø nöôùc Trung Hoa laø moät trong ba ngaøn chaâu cuûa coõi Dieâm-phuøñeà phía nam naøy vaäy. Ñöùc Thích-ca ñaûn sanh ôû Thieân Truùc laø khoaûng trung taâm cuûa chaâu naøy. Boán phía nuùi Tu-di, leân ñeán gaàn maët trôøi, maët traêng laø caûnh giôùi cuûa boán vò Thieân vöông.(1) Treân nöõa laø caûnh giôùi cuûa vò Ñeá-thích. Laïi treân nöõa, giöõa choán hö khoâng xaùn laïn töï nhieân coù boán taàng trôøi,(2) ñeàu coù maây bao phuû. Heát thaûy nhöõng caûnh giôùi vöøa keå ñeàu thuoäc veà moät coõi, goïi chung (1)

Trì Quoác Thieân vöông ôû phöông ñoâng, Quaûng Muïc Thieân vöông ôû phöông taây, Taêng Tröôûng Thieân vöông ôû phöông nam, Ña Vaên Thieân vöông ôû phöông Baéc. (2) Boán taàng trôøi aáy laø: Toâ-daï-ma Thieân, Ñaâu-suaát Thieân, Hoùa-laïc Thieân, Thahoùa töï taïi Thieân.

496

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

laø Duïc giôùi. Leân cao hôn nöõa coù möôøi baûy taàng trôøi,(1) goïi chung laø Saéc giôùi. Laïi cao hôn nöõa, giöõa choán hö khoâng voâ bieân coù boán taàng trôøi,(2) goïi chung laø Voâ saéc giôùi. Trong ba coõi aáy,(3) taát caû chuùng sanh ñeàu phaûi chòu sanh, giaø, beänh, cheát, nhö vaäy laø moät theá giôùi. Moät ngaøn theá giôùi nhö theá taïo thaønh moät Tieåu thieân theá giôùi; moät ngaøn Tieåu thieân theá giôùi thaønh moät Trung thieân theá giôùi, töùc laø goàm moät traêm vaïn theá giôùi. Laïi moät ngaøn Trung thieân theá giôùi taïo thaønh moät Ñaïi thieân theá giôùi, töùc laø goàm moät traêm öùc theá giôùi. Vì theo thöù lôùp hình thaønh coù ba baäc neân goïi laø Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi, nhöng thaät ra chæ laø moät Ñaïi thieân theá giôùi maø thoâi. Nhö vaäy, trong moät Ñaïi thieân theá giôùi coù traêm öùc nuùi Tu-di, traêm öùc maët trôøi, maët traêng, traêm öùc Boán coõi thieân haï.(4) Neáu nhö duøng moät traêm vaïn xaâu tieàn nhoû,(5) cöù moãi theá giôùi chæ ñaët moät ñoàng tieàn nhoû, thì phaûi duøng heát moät traêm vaïn xaâu tieàn aáy môùi ñaët troïn heát moät Ñaïi thieân theá giôùi. Ñoù laø moät coõi giaùo hoùa cuûa moät ñöùc Phaät vaäy. (1)

Nguyeân baûn ghi möôøi taùm taàng trôøi, nhöng chuùng toâi caên cöù soá muïc lieät keâ sau ñaây thaáy trong coõi Saéc giôùi chæ coù 17 taàng trôøi. Rieâng 5 taàng trôøi cao nhaát coøn ñöôïc goïi laø Nguõ tònh cö thieân. Möôøi baûy taàng trôøi bao goàm: 1. Phaïm chuùng thieân, 2. Phaïm phuï thieân, 3. Ñaïi phaïm thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Sô thieàn), 4. Thieåu quang thieân, 5. Voâ löôïng quang thieân, 6. Cöïc quang tònh thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Nhò thieàn), 7. Thieåu tònh thieân, 8. Voâ löôïng tònh thieân, 9. Bieán tònh thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Tam thieàn), 10. Voâ vaân thieân, 11. Phöôùc sanh thieân, 12. Quaûng quaû thieân, 13. Voâ phieàn thieân, 14. Voâ nhieät thieân, 15. Thieän hieän thieân, 16. Thieän kieán thieân, 17. Saéc cöùu caùnh thieân (8 taàng trôøi naøy thuoäc Töù thieàn). (2) Boán taàng trôøi naøy laø: 1. Khoâng voâ bieân xöù thieân, 2. Thöùc Voâ bieân xöù thieân, 3. Voâ sôû höõu xöù thieân, 4. Phi töôûng phi phi töôûng xöù thieân. (3) Töùc laø ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. (4) Boán coõi thieân haï: chæ boán chaâu naèm veà boán phía nuùi Tu-di nhö ñaõ noùi treân. (5) Moãi xaâu tieàn (nhaát quaùn) ngaøy xöa coù moät nghìn ñoàng tieàn nhoû, duøng daây xaâu laïi.

QUYEÅN TRUNG

497

Khi moãi moät ñöùc Phaät xuaát hieän thì trong traêm öùc theá giôùi cuõng coù traêm öùc hoùa thaân Phaät ñoàng thôøi xuaát hieän. Cho neân, kinh Phaïm Voõng cheùp raèng: Moät hoa traêm öùc coõi, Moãi coõi moät Thích-ca. Ñeàu ngoài coäi Boà-ñeà, Thaûy ñoàng thaønh Phaät ñaïo. Nhö vaäy, traêm ngaøn öùc thaân Phaät Loâ-xaù-na, traêm ngaøn öùc Phaät Thích-ca, thaûy ñeàu tieáp ñoä chuùng sanh nhieàu nhö soá haït buïi nhoû. Nhö vaäy goïi laø traêm ngaøn öùc hoùa thaân cuûa Phaät. Duøng traêm ngaøn öùc hoùa thaân aáy maø hoùa ñoä traêm ngaøn öùc theá giôùi, trong ñoù coù caùc loaøi sanh ra töø baøo thai, sanh ra töø tröùng, sanh ra töø choã aåm thaáp, hoaëc do bieán hoùa maø sanh ra, goàm ñuû caùc loaøi khoâng coù chaân, coù hai chaân, boán chaân, hoaëc nhieàu chaân, hoaëc caùc loaøi coù hình saéc, khoâng hình saéc; hoaëc coù tö töôûng, khoâng tö töôûng, cho tôùi loaøi chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng coù tö töôûng, thaûy ñeàu ñöôïc hoùa ñoä. Ñoù laø choã giaùo hoùa cuûa ñaïo Phaät. Cho neân, ngöôøi hoïc Phaät hieåu ñöôïc raèng naêm uaån(1) ñeàu laø khoâng, thanh loïc saùu caên cho thanh tònh,(2) xa lìa Möôøi ñieàu aùc,(3) tu haønh Möôøi ñieàu thieän,(4) quaùn xeùt Boán choã (1)

Naêm uaån (nguõ uaån goàm coù): saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc. Ñaây laø 5 yeáu toá caáu thaønh cuûa moãi moät chuùng sanh. (2) Saùu caên (Luïc caên) goàm coù: maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù. Ñaây laø saùu giaùc quan, saùu cöûa ngoû tieáp xuùc vôùi ngoaïi caûnh. (3) Möôøi ñieàu aùc (Thaäp aùc) goàm coù: 1. Gieát haïi, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4. Noùi doái, 5. Noùi lôøi voâ nghóa, khoâng trong saïch, 6. Noùi ñaâm thoïc, 7. Noùi lôøi xaáu aùc, 8. Tham lam, 9. Saân haän, 10. Si meâ. (4) Möôøi ñieàu thieän (Thaäp thieän), ngöôïc laïi vôùi Möôøi ñieàu aùc, goàm coù: 1. Khoâng gieát haïi, thöôøng laøm vieäc phoùng sanh. 2. Khoâng troäm caép, thöôøng laøm vieäc boá thí. 3. Khoâng taø daâm, thöôøng giöõ loøng chung thuûy trong ñaïo vôï choàng. 4. Khoâng noùi doái, chæ noùi nhöõng lôøi ñuùng vôùi söï thaät. 5. Khoâng noùi lôøi voâ nghóa, chæ noùi nhöõng ñieàu coù lôïi ích cho baûn thaân vaø ngöôøi khaùc. 6. Khoâng noùi

498

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

nhôù nghó,(1) thöïc haønh Boán chaùnh caàn,(2) tröø boû Saùu möôi hai taø kieán(3) neân khoâng coøn choã cho nhöõng ñieàu sai leäch, laàm laãn. döùt haún Chín möôi taùm ñieàu sai söû(4) neân phieàn naõo khoâng theå laøm roái loaïn. Thöôøng caån troïng giöõ gìn ba ngaøn oai nghi, taùm muoân teá haïnh. Thöôøng tu taäp haønh trì Boán taâm voâ löôïng(5) vaø saùu phaùp ba-la-maät.(6) Trong thôøi gian tu hoïc thöôøng vì phaùp maø queân caû thaân maïng, nhö coù theå loät da laøm giaáy, chích maùu laøm möïc ñeå vieát kinh; chaët tay, gieo mình maø tham thænh, khoâng chuùt sôï haõi, nghi ngôø. Hoaëc vì chuùng sanh maø queân thaân mình, nhö chòu ñau ñôùn maø caét thòt cho chim öng; xaû boû maïng ñaâm thoïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi taïo söï ñoaøn keát, hoøa hôïp giöõa moïi ngöôøi. 7. Khoâng noùi lôøi xaáu aùc, chæ noùi nhöõng lôøi hieàn hoøa, eâm dòu, laøm vui loøng ngöôøi. 8. Khoâng tham lam, thöôøng quaùn xeùt tính voâ thöôøng, baát tònh cuûa moïi vaät chaát. 9. Khoâng saân haän,thöôøng tu haïnh nhaãn nhuïc, tha thöù. 10. Khoâng si meâ, taø kieán, thöôøng tu taäp chaùnh tín, chaùnh kieán. (1) Boán choã nhôù nghó (Töù nieäm xöù) goàm coù: 1. Quaùn thaân baát tònh: thöôøng quaùn xeùt thaáy thaân theå laø baát tònh. 2. Quaùn thoï thò khoå: thöôøng quaùn xeùt thaáy moïi caûm thoï, xuùc chaïm ñeàu laø khoå. 3. Quaùn taâm voâ thöôøng: thöôøng quaùn xeùt thaáy moïi taâm nieäm laø voâ thöôøng, lieân tuïc sanh dieät vaø thay ñoåi trong töøng saùt-na. 4. Quaùn phaùp voâ ngaõ: thöôøng quaùn xeùt thaáy trong taát caû caùc phaùp khoâng heà coù moät baûn ngaõ thaät söï toàn taïi ñoäc laäp, chæ laø söï tan hôïp cuûa caùc nhaân duyeân maø thoâi. (2) Boán chaùnh caàn (Töù chaùnh caàn), boán söï sieâng naêng, chuyeân caàn chaân chính, goàm coù: 1. Coá gaéng tröø döùt nhöõng ñieàu aùc ñaõ sanh khôûi. 2. Coá gaéng ngaên ngöøa nhöõng ñeàu aùc chöa sanh khôûi. 3. Coá gaéng phaùt trieån nhöõng ñieàu laønh ñaõ sanh khôûi. 4 Coá gaéng laøm cho nhöõng ñieàu laønh chöa sanh khôûi ñöôïc sôùm sanh khôûi. (3) Saùu möôi hai taø kieán (Luïc thaäp nhò kieán): chæ chung taát caû nhöõng kieán giaûi, quan ñieåm sai laàm, khoâng ñuùng thaät veà baûn thaân vaø theá giôùi chung quanh. (4) Chín möôi taùm ñieàu sai söû (Cöûu thaäp baùt söû), cuõng goïi laø Cöûu thaäp baùt tuøy mieân, goàm 98 ñieàu nhaän thöùc sai khieán chuùng sanh thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng sai laàm. Taïi Duïc giôùi coù 4 ñieàu laø tham, saân, si vaø maïn; taïi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi ñeàu coù 3 ñieàu laø tham, saân vaø si. Coäng trong ba coõi coù 10 ñieàu, cuøng vôùi 88 nhaän thöùc sai laàm phoå bieán trong caû Ba coõi, hôïp thaønh 98 ñieàu sai söû. (5) Boán taâm voâ löôïng (Töù voâ löôïng taâm): laø caùc taâm töø, bi, hyû vaø xaû. (6) Saùu phaùp ba-la-maät (Luïc ba-la-maät hay Luïc ñoä): laø caùc phaùp boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí hueä.

QUYEÅN TRUNG

499

soáng, ñem thaân nuoâi coïp ñoùi; cuõng chaúng heà lo laéng, sôï seät. Ñoái vôùi caùc thöù nhö tieàn taøi, traân baûo, thaønh quaùch, coõi nöôùc, vôï con... ñeàu vaát boû nhö ñoâi deùp xaáu; ñoái vôùi thaân theå, tay chaân, ñaàu maét, tuûy naõo... ñeàu xaû boû nhö xaùc ve loät ra. Töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc, traûi qua traêm, ngaøn, vaïn, öùc kieáp maø taâm chaúng thoái chuyeån, laïi ngaøy caøng tinh taán hôn. Nhôø ñoù maø traûi qua ba a-taêng-kyø kieáp ñöôïc troïn veïn keát quaû, muoân ñöùc haïnh ñaày ñuû. Ngöôøi tu taäp thaønh töïu thì lìa khoûi boán söï vöôùng maéc,(1) döùt haún traêm ñieàu sai leäch, thoâng ñaït voâ soá phaùp moân, ñaéc nhaäp voâ soá tam-muoäi, thaønh töïu Naêm caên,(2) Naêm söùc,(3) ñaày ñuû Ba söï thoâng suoát,(4) Ba söï saùng toû,(5) hieån baøy troïn veïn Boán trí,(6) Ba thaân,(7) chöùng ñaéc Saùu thaàn thoâng,(8) (1)

Boán söï vöôùng maéc: Boán quan ñieåm sai laàm khi nhaän thöùc veà söï vaät, coá chaáp theo moät ñònh kieán nhaát ñònh, goàm coù: 1. Chaáp söï vaät laø coù. 2. Chaáp söï vaät laø khoâng, 3. Chaáp söï vaät laø vöøa coù vöøa khoâng, 4. Chaáp söï vaät laø chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng. Caùc quan ñieåm sai laàm naøy ñöôïc dieãn ñaït khaùi quaùt thaønh boán caâu: Höõu nhi baát khoâng, Khoâng nhi baát höõu, Dieäc höõu dieäc khoâng, Phi höõu phi khoâng. Vì theá thöôøng goïi laø Töù cuù. (2) Naêm caên (Nguõ caên), laø 5 ñieàu caên baûn laøm phaùt sanh taát caû caùc phaùp laønh, goàm coù: 1. Tín caên, 2. Tinh taán caên, 3. Nieäm caên, 4. Ñònh caên, 5. Hueä caên. (3) Naêm söùc (Nguõ löïc), do thaønh töïu Naêm caên maø coù ñöôïc söùc maïnh phaù tröø phieàn naõo, taêng tröôûng phaùp laønh, neân caùc söùc aáy goàm coù: 1. Tín löïc, 2. Tinh taán löïc, 3. Nieäm löïc, 4. Ñònh löïc, 5. Hueä löïc. (4) Ba söï thoâng suoát, töùc Tam ñoãng, goàm coù: ñoãng chaân, ñoãng huyeàn vaø ñoãng thaàn. (5) Ba söï saùng toû (Tam minh), roõ bieát taát caû moïi söï vieäc, bao goàm: 1. Tuùc maïng minh (roõ bieát vieäc trong nhieàu ñôøi, quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai), 2. Thieân nhaõn minh (roõ bieát moïi vieäc ôû khaép nôi, khoâng bò giôùi haïn bôûi khoâng gian), 3. Laäu taän minh (roõ bieát vaø döùt tröø ñöôïc taát caû phieàn naõo). (6) Boán trí (Töù trí): ôû ñaây chæ boán trí cuûa chö Phaät laø: 1. Ñaïi vieân caûnh trí, 2. Bình ñaúng taùnh trí, 3. Dieäu quaùn saùt trí, 4. Thaønh sôû taùc trí. (7) Ba thaân (Tam thaân): Ba thaân cuûa chö Phaät goàm coù Phaùp thaân, Baùo thaân vaø ÖÙng hoùa thaân. (8) Saùu thaàn thoâng (Luïc thoâng), goàm coù: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2. Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc thoâng, 6. Laäu taän thoâng.

500

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñuû Naêm thöù maét,(1) ñöôïc Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi(2) neân dieãn thuyeát voâ cuøng; chöùng nhaäp Boán phaàn nhö yù(3) neân ñöôïc thaàn thoâng töï taïi. Hieän taïi thöôøng ôû trong Taùm choã thuø thaéng,(4) Taùm caûnh giôùi giaûi thoaùt,(5) saün coù ñaày ñuû Boán phaùp khoâng sôï seät(6) vaø Boán phaùp nhieáp phuïc.(7) Thaønh töïu Taùm thaùnh ñaïo,(8) Möôøi taùm phaùp chaúng chung cuøng vôùi Ba thöøa.(9) Coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi (1)

Naêm thöù maét (Nguõ nhaõn), goàm coù: 1. Nhuïc nhaõn, 2. Thieân nhaõn, 3. Hueä nhaõn, 4. Phaùp nhaõn, 5. Phaät nhaõn. (2) Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi (Töù voâ ngaïi bieän), goàm coù: 1. Phaùp voâ ngaïi bieän, 2. Nghóa voâ ngaïi bieän, 3. Töø voâ ngaïi bieän, 4. Nhaïo thuyeát voâ ngaïi bieän. (3) Boán phaàn nhö yù (Töù nhö yù tuùc), goàm coù: 1. Duïc nhö yù tuùc, 2. Nieäm nhö yù tuùc, 3. Tinh taán nhö yù tuùc, 4. Tö duy nhö yù tuùc.), (4) Taùm choã thuø thaéng (Baùt thaéng xöù), taùm traïng thaùi tinh thaàn thuø thaéng, vöôït troäi, ñaït ñöôïc do söï tu taäp quaùn töôûng, goàm coù: 1. Noäi höõu saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc thieåu, 2. Noäi höõu saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc ña, 3. Noäi voâ saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc thieåu, 4. Noäi voâ saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc ña. 5. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc thanh, 6. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc hoaøng, 7. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc xích, 8. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc baïch. (5) Taùm caûnh giôùi giaûi thoaùt (Baùt giaûi thoaùt), bao goàm: 1. Sô thieàn, 2. Nhò thieàn, 3. Tam thieàn, 4. Töù thieàn, 5. Khoâng voâ bieân xöù ñònh, 6. Thöùc voâ bieân xöù ñònh, 7. Voâ sôû höõu xöù ñònh, 8. Phi töôûng phi phi töôûng xöù ñònh. (6) Boán phaùp khoâng sôï seät (Töù voâ sôû uùy), goàm coù: 1. Nhaát thieát trí voâ sôû uùy, 2. Laäu taän voâ sôû uùy, 3. Thuyeát chöôùng ñaïo voâ sôû uùy, 4. Thuyeát taän khoå ñaïo voâ sôû uùy. (7) Boán phaùp nhieáp phuïc (Töù nhieáp phaùp), boán phöông phaùp thu phuïc loøng ngöôøi, bao goàm: 1. Boá thí nhieáp, 2. AÙi ngöõ nhieáp, 3. Lôïi haønh nhieáp, 4. Ñoàng söï nhieáp. (8) Taùm Thaùnh ñaïo, cuõng goïi laø Taùm chaùnh ñaïo (Baùt chaùnh ñaïo), goàm coù: 1. Chaùnh tri kieán, 2. Chaùnh tö duy, 3. Chaùnh ngöõ, 4. Chaùnh nghieäp, 5. Chaùnh maïng, 6. Chaùnh tinh taán, 7. Chaùnh nieäm, 8. Chaùnh ñònh. (9) Möôøi taùm pheùp chaúng chung cuøng vôùi Ba thöøa (Thaäp baùt baát coäng phaùp), laø caùc phaùp chæ coù chö Phaät ñaït ñeán, khoâng gioáng nhö haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Caùc phaùp naøy goàm coù: 1.Thaân voâ thaát (Thaân khoâng loãi), 2. Khaåu voâ thaát (Mieäng khoâng loãi), 3. Nieäm voâ thaát (YÙ töôûng khoâng loãi), 4. Voâ dò töôûng (Khoâng coù yù töôûng xen taïp), 5. Voâ baát ñònh taâm (Khoâng coù taâm xao ñoäng), 6. Voâ baát tri dó xaû (Chaúng phaûi khoâng bieát chuyeän ñaõ boû), 7. Duïc voâ dieät (Söï mong muoán khoâng dieät), 8. Tinh taán voâ dieät (Söï tinh taán khoâng dieät), 9. Nieäm voâ dieät (YÙ töôûng khoâng dieät), 10. Hueä voâ dieät (Trí hueä khoâng dieät), 11. Giaûi voâ dieät (Giaûi thoaùt khoâng dieät), 12. Giaûi thoaùt tri kieán voâ dieät

QUYEÅN TRUNG

501

veû ñeïp, phaùp thaân trang nghieâm vi dieäu! Ñoái vôùi caùc kieáp quaù khöù, vò lai nhieàu nhö soá haït buïi caùt, thaûy ñeàu roõ bieát; ñoái vôùi caùc coõi theá giôùi trong hieän taïi nhieàu nhö soá haït buïi caùt, trong ñoù coù voâ soá taâm chuùng sanh cuõng nhieàu nhö soá haït buïi caùt, thaûy ñeàu roõ bieát. Troïn thaønh Möôøi hieäu choùi saùng,(1) ñöôïc toân kính; cao vuùt vöôït ngoaøi Ba coõi. Ñoù laø baäc trôøi treân caùc vò trôøi, baäc thaùnh treân caùc vò thaùnh. Ñoù laø baäc Voâ thöôïng phaùp vöông, baäc Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, vöôït qua phöông tieän, thaønh töïu ñuû Möôøi söùc,(2) trôû laïi cöùu ñoä heát thaûy chuùng sanh trong coõi phaùp giôùi. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ñaïo Phaät laø nhö vaäy. Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: “Ñöùc Nhö Lai vì moät ñaïi söï nhaân duyeân maø xuaát hieän ôû ñôøi.” Ñaïi söï nhaân duyeân ñoù laø roäng ñoä cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñaéc ñaïo. Noùi chung, ñaïi nguyeän lôùn lao ñoù laø: quyeát seõ cuøng vôùi heát thaûy chuùng sanh chöùng ñaéc quaû Voâ thöôïng Nieát-baøn. (Giaûi thoaùt tri kieán khoâng dieät), 13. Nhaát thieát thaân nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa thaân tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 14. Nhaát thieát khaåu nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa mieäng tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 15. Nhaát thieát yù nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa yù tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 16. Trí hueä tri quaù khöù theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi quaù khöù khoâng ngaïi.), 17. Trí hueä tri vò lai theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi vò lai khoâng ngaïi.), 18. Trí hueä tri hieän taïi theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi hieän taïi khoâng ngaïi.) (1) Möôøi hieäu (Thaäp hieäu), laø möôøi danh hieäu toân xöng ñöùc Phaät, goàm coù: 1. Nhö Lai, 2. ÖÙng cuùng, 3. Chaùnh bieán tri, 4. Minh haïnh tuùc, 5. Thieän theä, 6. Theá gian giaûi, 7. Voâ thöôïng só, 8. Ñieàu ngöï tröôïng phu, 9. Thieân nhaân sö, 10. Phaät Theá Toân. (2) Möôøi söùc (Thaäp löïc), möôøi khaû naêng sieâu vieät cuûa chö Phaät, goàm coù: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc, 2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc, 3. Tri chö thieàn giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc, 4. Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc, 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc, 6. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc, 7. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc, 8. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc, 9. Tri tuùc maïng voâ laäu trí löïc, 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc.

502

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

503

Cho neân, muoán bieän luaän veà Tam giaùo, chaúng neân ñem loøng rieâng tö maø luaän, chaúng neân ñem loøng yeâu gheùt maø luaän. Chæ neân laáy taâm coâng bình maø cöùu xeùt choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo. Nhö vaäy aét seõ bieát raèng: ngöôøi ñôøi hoïc theo Nho giaùo, keát quaû cuoái cuøng khoâng ngoaøi söï nghieäp coâng danh; keû hoïc theo Ñaïo giaùo, keát quaû cuoái cuøng khoâng ngoaøi vieäc ñöôïc soáng laâu. Coøn ngöôøi ñôøi hoïc theo ñaïo Phaät, keát quaû cuoái cuøng coù theå döùt haún voøng luaân hoài, ñaït ñeán Nieát-baøn, roäng ñoä khaép thaûy chuùng sanh ñeàu thaønh Chaùnh giaùc. Nhö vaäy, choã hôn keùm giöõa Tam giaùo haù chaúng ñaõ thaáy roõ raøng laém sao?

ñöôøng bieân giôùi boán phía. Ñoái vôùi vieäc beân ngoaøi bieân giôùi aáy thì khoâng theå khoáng cheá ñöôïc nöõa. Phaät giaùo ví nhö cai trò khaép boán bieån, nhö vò vua ñöùng ñaàu trong thieân haï, cuøng trôøi cuoái ñaát khoâng ai khoâng laø thaàn daân, leã nhaïc chinh phaït ñeàu do lònh vua ban ra. Ñoù laø choã baøn veà choã roäng heïp cuûa Tam giaùo.

Cho neân toâi thöôøng duøng caùch noùi thí duï raèng: Choã thöïc haønh cuûa Nho giaùo chæ giôùi haïn trong moät nöôùc. Choã thöïc haønh cuûa Ñaïo giaùo chæ giôùi haïn trong hai coõi trôøi, ngöôøi. Coøn choã thöïc haønh cuûa Phaät giaùo thì cuøng khaép hö khoâng, khaép caû Phaùp giôùi.

Nho giaùo ví nhö ngoïn ñeøn nhoû chieáu saùng trong moät ñeâm, qua ñeâm roài thì caïn daàu, ñeøn taét. Ñaïo giaùo ví nhö ngoïn ñeøn traêm naêm do vua A-xaø-theá laøm ra ñeå soi saùng xaù-lî Phaät, qua heát traêm naêm thì ñeøn cuõng taét. Phaät giaùo ví nhö maët trôøi saùng toû, soi chieáu muoân ñôøi, laën ôû phöông taây laïi moïc ôû phía ñoâng, tuaàn hoaøn chaúng döùt. Ñoù laø baøn veà choã laâu mau cuûa Tam giaùo.

Laïi nöõa, Nho giaùo ví nhö cai trò trong moät gia ñình, aûnh höôûng khoâng ra khoûi töôøng raøo. Ñoái vôùi vieäc beân ngoaøi töôøng raøo thì chaúng theå taïo ñöôïc aûnh höôûng gì. Ñaïo giaùo ví nhö cai trò trong moät aáp, aûnh höôûng khoâng ra ngoaøi

北齊黃門侍郎歸心辯惑篇

Keû hoïc ñaïo Nho cheát roài thì heát, neân söï nghieäp khoâng quaù traêm naêm. Keû hoïc Ñaïo caàu ñöôïc soáng laâu, söï nghieäp cuõng khoâng quaù ngaøn vaïn naêm. Keû hoïc Phaät döùt ñöôøng sanh töû, laëng leõ an nhieân thöôøng coøn, neân traûi qua voâ soá kieáp nhieàu nhö soá haït buïi caùt, khoâng bao giôø cuøng taän.

Treân ñaây chæ laø löôïc noùi sô qua choã ñaïi yù veà Tam giaùo, nhöng cuõng ñaõ thaáy ñöôïc roõ raøng ñaày ñuû.

Baéc Teà Huyønh moân Thò lang: Quy taâm bieän hoaëc thieân Tam theá chi söï tín nhi höõu tröng. Gia nghieäp quy taâm

三世之事信而有徵。家業歸心勿輕慢也。其閒妙旨具諸經論,不復於此少能讚述。但懼

vaät khinh maïn daõ. Kyø gian dieäu chæ cuï chö kinh luaän, baát

汝曹猶未牢,固略重勸誘爾。

coá löôïc truøng khuyeán du nhó.

phuïc ö thöû thieåu naêng taùn thuaät. Ñaõn cuï nhöõ taøo du vò lao

504

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

原夫四塵五陰剖析形有。六舟三駕運載羣生。萬行歸空 , 千門人善。辯才智慧豈徒七經。百氏之博哉。明非堯,舜,周,孔所及也。內外兩教本爲一體。漸極爲異深淺不同。內典初門設五種禁。外典仁 , 義 , 禮 , 智 , 信皆與之符。仁者不殺之禁也。義者不盗之禁也。禮者不邪之禁也。智者不酒之禁也。信者不妄之禁也。至如畋狩軍旅,燕亨,刑罰,因民之性不可卒除。就爲之節使不滛濫爾。歸周,孔而背釋宗何其迷也。俗之謗者,大抵有五。其一,以世界外事及神化無方爲迂誕也。其二,以吉凶禍福或未報應爲欺誑也。其三,以懀尼行業多不精純爲姦慝也。其四,以糜費金寶減耗課役爲損國也。其五 , 以縱有因緣如報善惡安能辛苦 , 今日之甲利後世之乙乎 , 爲異人也。今竝釋之于下云。

QUYEÅN TRUNG

505

Nguyeân phuø töù traàn nguõ aám phaán tích hình höõu. Luïc chaâu tam giaù vaän taûi quaàn sanh. Vaïn haïnh quy khoâng thieân moân nhaäp thieän. Bieän taøi trí hueä khôûi ñoà thaát kinh baùch thò chi ñoaøn tai. Minh phi Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång sôû caäp daõ. Noäi ngoaïi löôõng giaùo boån vi nhaát theå. Tieäm cöïc vi dò thaâm thieån baát ñoàng. Noäi ñieån sô moân thuyeát nguõ chuûng caám. Ngoaïi ñieån nhaân, nghóa, leã, trí, tín giai döõ chi phuø. Nhaân giaû baát saùt chi caám daõ. Nghóa giaû baát ñaïo chi caám daõ. Leã giaû baát taø chi caám daõ. Trí giaû baát töûu chi caám daõ. Tín giaû baát voïng chi caám daõ. Chí nhö ñieàn thuù quaân löõ. Yeán phanh hình phaït nhaân daân chi taùnh baát khaû thoát tröø. Töïu vi chi tieát söû baát daâm daät nhó. Qui Chu, Khoång nhi boái Thích Toâng haø kyø meâ daõ. Tuïc chi baùng giaû, ñaïi ñeå höõu nguõ: Kyø nhaát: Dó theá giôùi ngoaïi söï caäp thaàn hoùa voâ phöông vi vu ñaûn daõ. Kyø nhò: Dó caùt hung hoïa phöôùc hoaëc vò baùo öùng vi khi cuoáng daõ. Kyø tam: Dó taêng ni haïnh nghieäp ña baát tinh thuaàn vi gian thaéc daõ. Kyø töù: Dó mi phí kim baûo giaûm hao khoùa dòch vi toån quoác daõ. Kyø nguõ: Dó tuùng höõu nhaân duyeân nhö baùo thieän aùc an naêng taân khoå. Kim nhaät chi Giaùp lôïi haäu theá chi AÁt hoà, vi dò nhaân daõ. Kim tònh thích chi vu haï vaân.

釋一曰。夫遙大之物寧可度量。今人所

Thích nhaát vieát: Phuø dieâu ñaïi chi vaät ninh khaû ñoä löôïng.

知莫若天地。天爲積氣。地爲積塊。日爲陽

Kim nhaân sôû tri maïc nhöôïc thieân ñòa. Thieân vi tích khí. Ñòa

506

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

精。月爲陰精。星爲萬物之精。儒家所安也。精有墮落乃爲石矣。精若是石不得有光。性又質重,何所繫屬。一星之徑大者石里。一宿首尾相去數萬。百里之物,數萬相連。闊狹從科,常不盈縮。又星與日月形色同爾。但以大小,爲其等差。然而日月 , 又當石也。石旣牢密 , 烏兔焉容。石在氣中 , 豈能獨運。日月星辰 , 若皆是氣。氣體輕浮 , 當與天合。往來循環不得錯違。其閒遲疾,理宜一等。何故日月,五星,二十八宿,各有度數,移動不均。寧當氣墮,忽變爲石。

QUYEÅN TRUNG

507

vi tích khoái. Nhaät vi döông tinh. Nguyeät vi aâm tinh. Tinh vi vaïn vaät chi tinh. Nho gia sôû an daõ. Tinh höõu truïy laïc naõi vi thaïch hyõ. Tinh nhöôïc thò thaïch baát ñaéc höõu quang. Taùnh höïu chaát troïng, haø sôû heä thuoäc. Nhaát tinh chi kính ñaïi giaû baùch lyù. Nhaát tuù thuû vó, töông khöù sôû vaïn. Baùch lyù chi vaät, soá vaïn töông lieân. Khoaùt hieäp tuøng taø, thöôøng baát doanh suùc. Höïu tinh döõ nhaät nguyeät, hình saéc ñoàng nhó. Ñaõn dó ñaïi tieåu, vi kyø ñaúng sai. Nhieân nhi nhaät nguyeät, höïu ñöông thaïch daõ. Thaïch kyù lao maät, ñieåu thoá yeân dung. Thaïch taïi phi trung, khôûi naêng ñoäc vaän. Nhaät nguyeät tinh thaàn, nhöôïc giai thò khí. Khí theå khinh phuø, ñöông döõ thieân hieäp. Vaõng lai tuaàn hoaøn baát ñaéc thoá vi. Kyø gian trì taät, lyù nghi nhaát ñaúng. Haø coá nhaät nguyeät, nguõ tinh, nhò thaäp baùt tuù, caùc höõu ñoä soá, di ñoäng baát quaân. Ninh ñöông khí truïy, hoát bieán vi thaïch. Ñòa kyù chæ tröôïc, phaùp öng traàm haäu. Taïc thoå ñaéc tuyeàn,

地旣滓濁 , 法應沈厚。鑿土得泉 , 乃浮水

naõi phuø thuûy thöôïng. Tích thuûy chi haï, phuïc höõu haø vaät?

上。積水之下 , 復有何物。江河百谷 , 從何處生。東流到海 , 何爲不溢。歸墟尾閭 , 渫何所到。沃焦之石何氣所然。潮汐去還 , 誰爲節

Giang haø baùch coác, tuøng haø xöù sanh? Ñoâng löu ñaùo haûi,

度。天漢懸指 , 那不散落。水性就下 , 何故上騰。天闢地開 , 便有星宿。九州未劃 , 列國未分。剪彊區野 , 若爲躔次。封土以來 , 誰所制

haø coá thöôïng ñaèng. Thieân tòch ñòa khai, tieän höõu tinh tuù.

haø vi baát daät? Quy hö vó lö, tieát haø sôû ñaùo. OÁc tieâu chi thaïch, haø khí sôû nhieân. Trieàu tòch khöù hoaøn, thuøy vi tieát ñoä. Thieân haùn huyeàn chæ, na baát taùn laïc. Thuûy taùnh töïu haï, Cöûu chaâu vò hoaïch, lieät quoác vò phaân. Tieãn cöông khu daõ, nhöôïc vi trieàn thöù, phong thoå dó lai, thuøy sôû cheá caùt. Quoác

508

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

割。國有增減 , 星無進退。災祥禍福 , 就中不差。乾象之大 , 列星之夥。何爲分野 , 止繫中國。昴爲旄頭,匈奴之次。西胡,東越,彫題,交趾,獨棄之乎。以此而求,迄無了者。豈得以人事尋常 , 抑必宇宙外也。凡人之信 , 唯耳與目。耳目之外,咸致疑焉。

QUYEÅN TRUNG

509

höõu taêng giaûm, tinh voâ taán thoái. Tai töôøng hoïa phöôùc, töïu trung baát sai. Caøn töôïng chi ñaïi, lieät tinh chi khoûa. Haø vi phaân daõ. Chæ heä Trung quoác. Maõo vi mao ñaàu, hung noâ chi thöù. Taây Hoà, Ñoâng Vieät, Ñieâu Ñeà, Giao Chæ, ñoäc khí chi hoà. Dó thöû nhi caàu, haát voâ lieãu giaû. Khôûi ñaéc dó nhaân söï taàm thöôøng, öùc taát vuõ truï ngoaïi daõ. Phaøm nhaân chi tín, duy nhó döõ muïc. Nhó muïc chi ngoaïi, haøm trí nghi yeân. Nho gia thuyeát thieân, töï höõu soå nghóa. Hoaëc Hoãn hoaëc

儒家說天 , 自有數義。或渾或蓋 , 乍宣乍

Caùi, saï Tuyeân saï An. Ñaáu cöïc sôû chaâu, quaûn duy sôû thuoäc.

安。斗極所周 , 管維所屬。若所親見 , 不容不

Nhöôïc sôû thaân kieán, baát dung baát ñoàng. Nhöôïc sôû traéc

同。若所測量 , 寧足依據。何故信凡人之臆說,迷大聖之妙旨,而欲必無恒沙世界,微塵數

löôïng, ninh tuùc y cöù. Haø coá tín phaøm nhaân chi öùc thuyeát, meâ ñaïi thaùnh chi dieäu chæ, nhi duïc taát voâ haèng sa theá giôùi, vi traàn soá kieáp daõ. Nhi Traâu Dieãn dieäc höõu cöûu chaâu chi

劫也。而鄒衍亦有九州之談。山中人不信有

ñaøm. Sôn trung nhaân baát tín höõu ngö ñaïi nhö moäc. Haûi

魚大如木。海上人不信有木大如魚。漢武不

thöôïng nhaân baát tín höõu moäc ñaïi nhö ngö. Haùn Voõ baát tín

信弦膠。魏文不信火布。胡人見錦 , 不信有蟲食樹 , 吐絲所成。昔在江南 , 不信有千人氈帳。及來河北不信有一萬斛船。皆實驗也。

huyeàn giao. Nguïy Vaên baát tín hoûa boá. Hoà nhaân kieán caåm, baát tín höõu truøng thöïc thoï, thoå ty sôû thaønh. Tích taïi Giang Nam, baát tín höõu thieân nhaân chieân tröôùng. Caäp lai Haø Baéc, baát tín höõu nhaát vaïn hoäc thuyeàn. Giai thaät nghieâm daõ.

世有祝師及諸幻術,猶能履火,蹈刃,種

Theá höõu chuùc sö caäp chö aûo thuaät, du naêng lyù hoûa, ñaïo

瓜 , 移井 , 倐忽之閒 , 十變五化。人力所爲 , 尙

ñao, chuûng qua, di tænh, thuùc hoát chi gian, thaäp bieán nguõ

能如此 , 何况神通感應 , 不可思量。千里寶幢,百由旬座,化成淨土,湧出妙塔乎。

hoùa. Nhaân löïc sôû vi, thöôïng naêng nhö thöû, haø huoáng thaàn thoâng caûm öùng, baát khaû tö löông. Thieân lyù baûo traøng, baùch do tuaàn toøa. Hoùa thaønh tònh ñoä, duõng xuaát dieäu thaùp hoà.

510

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

釋二曰。夫信謗之微 , 有如影響。耳聞眼見 , 其事已多。或乃精誠不深 , 業緣未感。時儻差闌 , 終當獲報耳。善惡之行 , 禍福所歸。九流百氏皆同此論。豈獨釋典爲虛妄乎。項槖 ,顏回之短折。原憲 ,伯夷之凍餒。盗

QUYEÅN TRUNG

511

Thích nhò vieát: Phuø tín baùng chi vi, höõu nhö aûnh höôûng. Nhó vaên nhaõn kieán, kyø söï dó ña. Hoaëc naõi tinh thaønh baát thaâm, nghieäp duyeân vò caûm. Thôøi thaûng sai lan, chung ñöông hoaïch baùo nhó. Thieän aùc chi haønh, hoïa phöôùc sôû quy. Cöûu löu baùch thò giai ñoàng thöû luaän. Khôûi ñoäc Thích ñieån, vi hö voïng hoà. Haïng Thaùc, Nhan Hoài chi ñoaûn chieát. Nguyeân Hieán, Baùt

跖 , 莊蹻之福夀。齊景 , 桓魋之富強。若引之

Di chi ñoáng noãi. Ñaïo Chích, Trang Kieàu chi phöôùc thoï. Teà

前業,冀以後生,更爲通耳。

Caûnh, Hoaøn Ñoài chi phuù cöôøng. Nhöôïc daãn chi tieàn nghieäp,

如以行善而偶鍾禍報。爲惡而儻値福徵。

kyù dó haäu sanh, caùnh vi ñoàng nhó. Nhö dó haønh thieän nhi ngaãu chung hoïa baùo. Vi aùc nhi

便可怨尤 , 即爲欺詭。則亦堯舜之云虛 , 周孔

thaûng trò phöôùc tröng. Tieän khaû hoaùn vöu, töùc vi khi quyû.

之不實也。又欲安所依信而立身乎。

Taéc dieäc Nghieâu, Thuaán chi vaân hö, Chaâu, Khoång chi baát

釋三曰。開闢以來,不善人多而善人少。何

thaät daõ. Höïu duïc an sôû y tín nhi laäp thaân hoà. Thích tam vieát: Khai tòch dó lai, baát thieän nhaân ña nhi

由悉責其精潔乎。見有名僧高行,棄而不說。

thieän nhaân thieåu. Haø do taát traùch kyø tinh khieát hoà. Kieán

若睹凡僧流俗 , 便生非毀。且學者之不勤 , 豈

höõu danh taêng cao haïnh, khí nhi baát thuyeát. Nhöôïc ñoå

教者之爲過。俗僧之學經律,何異士人之學詩禮。以詩禮之教 ,格朝廷之人 ,略無全行者。以經律之禁 , 格出家之軰 , 而獨責無犯哉。且闕行之臣 , 猶求禄位。毀禁之侶 , 何慚供養乎。其於戒行 , 自當有犯。一披法服 , 已墮僧數。

phaøm taêng löu tuïc, tieän sanh phi huûy. Thaû hoïc giaû chi baát caàn, khôûi giaùo giaû chi vi quaù? Tuïc taêng chi hoïc kinh luaän, haø dò só nhaân chi hoïc Thi Leã? Dó Thi Leã chi giaùo, caùch trieàu ñình chi nhaân, löôïc voâ toaøn haïnh giaû. Dó kinh luaät chi caám, caùch xuaát gia chi boái, nhi ñoäc traùch voâ phaïm tai. Thaû khuyeát haïnh chi thaàn, du caàu loäc vò. Huûy caám chi löõ, haø taøm cuùng döôøng hoà. Kyø ö giôùi haïnh, töï ñöông höõu phaïm. Nhaát phi phaùp phuïc, dó

512

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歲中所計 , 齋講誦持。比諸白衣 , 猶不啻山海也。釋四曰。內教多途,出家自是其一法耳。若能誠孝在心 , 仁惠爲本。須遠 , 流水不必剃落鬚髮。豈令罄井田而起塔廟。竆編戶以爲僧尼也。皆由爲故不能節之。遂使非法之寺,妨民稼穡。無業之僧 , 空國賦算 , 非大覺之本旨也。抑又論之。求道者 ,身計也。惜費者 ,國謀也。身計,國謀不可兩遂。誠臣狥主而棄親。孝子安家而忘國。各有行也。儒有不屈王侯,高尙其事。隱有讓王,辭相,避世山林。安可計其賦役,以爲罪人。若能偕化黔首 ,悉人道場。如妙樂之世 ,穰佉之國 , 則有自然稻米 , 無盡寶藏。安求田蠶之利乎。釋五曰。形體雖死,精神猶孝。人生在世 , 望於後身 , 似不相屬。及其歿後則與前身,似猶老少朝夕耳。世有魂神 , 示現夢想。或降童妾 , 或感妻拏。求索飲食 , 徵修福祜 , 亦爲不少矣。今能

QUYEÅN TRUNG

513

ñoïa taêng soá. Tueá trung sôû keá, trai giaûng tuïng trì. Tyû chö baïch y, du baát thí sôn haûi daõ. Thích töù vieát: Noäi giaùo ña ñoà, xuaát gia töï thò kyø nhaát phaùp nhó. Nhöôïc naêng thaønh hieáu taïi taâm, nhaõn hueä vi boån. Tu Ñaït, Löu Thuûy baát taát theá laïc tu phaùt. Khôûi linh khaùnh tænh ñieàn nhi khôûi thaùp mieáu. Cuøng bieân hoä dó vi taêng ni daõ. Giai do vò coá baát naêng tieát chi. Toaïi söû phi phaùp chi töï, phöông daân giaù saéc. Voâ nghieäp chi taêng, khoâng quoác phuù toaùn, phi Ñaïi giaùc chi boån chæ daõ. ÖÙc höïu luaän chi. Caàu ñaïo giaû, thaân keá daõ. Tích phí giaû, quoác möu daõ. Thaân keá quoác möu, baát khaû löôõng toaïi. Thaønh thaàn tuaãn chuû nhi khí thaân. Hieáu töû an gia nhi vong quoác. Caùc höõu haønh daõ. Nho höõu baát khuaát vöông haàu, cao thöôïng kyø söï. AÅn höõu nhöôïng vöông, töø töôùng, tî theá sôn laâm. An khaû keá kyø phuù dòch, dó vi toäi nhaân? Nhöôïc naêng giai hoùa kieàm thuû, taát nhaäp ñaïo traøng. Nhö Dieäu Laïc chi theá, Höôùng Khö chi quoác, taéc höõu töï nhieân ñaïo meã, voâ taän baûo taïng. An caàu ñieàn taøm chi lôïi hoà? Thích nguõ vieát: Hình theå tuy töû, tinh thaàn du toàn. Nhaân sanh taïi theá, voïng ö haäu thaân, töï baát töông thuoäc. Caäp kyø moät haäu taéc döõ tieàn thaân, töï du laõo thieáu trieâu tòch nhó. Theá höõu hoàn thaàn, thò hieän moäng töôûng. Hoaëc giaùng ñoàng thieáp, hoaëc caûm theâ noa. Caàu saùch aåm thöïc, tröng tu phöôùc hoä, dieäc vi baát thieåu hyõ. Kim nhaân baàn tieän taät khoå,

514

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

貧賤疾苦 , 莫不怨尤前世不修功業。以此而論,安可不爲之作地乎。夫有子孫 , 自是天地閒一蒼生耳。何預身事 , 而乃愛護遺其基址。况於己之神爽 , 頓欲棄之哉。凡夫蒙蔽,不見未來。故言彼生與今非一體耳。若有天眼鑒其念念隨滅,生生不斷。豈可不怖畏耶。又君子處世 ,貴能克己復禮 ,濟時益物。治家者 , 欲一家之慶。治國者 , 欲一國之良。僕妾臣民 , 與身竟何親也 , 而爲勤苦修德乎。亦是堯舜,周孔虛失愉樂耳。一人修道濟度幾許蒼生,免脫幾身罪累。幸熟思之,汝曹若顧俗計,樹立門戶不棄妻子,未能出家,但當兼修戒行。畱心誦讀以爲來世津梁。人身難得,勿空過也。儒家君子 ,尙離庖廚。見其生不忍其死 ,聞其聲不食其肉。高柴折像 , 未知內教 , 皆能不殺。此乃仁者 , 自然用心。含生之徒 , 莫不愛命。去殺之事 , 必勉行之。好殺之人 , 臨死報

QUYEÅN TRUNG

515

maïc baát oaùn vöu tieàn theá baát tu coâng nghieäp. Dó thöû nhi luaän, an khaû baát vi chi taùc ñòa hoà. Phuø höõu töû toân, töï thò thieân ñòa gian nhaát thöông sanh nhó. Haø döï thaân söï, nhi naõi aùi hoä di kyø cô chæ. Huoáng ö kyû chi thaàn saûng, ñoán duïc khí chi tai. Phaøm phu moâng teä, baát kieán vò lai. Coá ngoân bæ sanh döõ kim phi nhaát theå nhó. Nhöôïc höõu thieân nhaõn giaùn kyø nieäm nieäm tuøy dieät, sanh sanh baát ñoaïn, khôûi khaû baát boá uùy da? Höïu quaân töû xöû theá, quyù naêng khaéc kyû phuïc leã, teá thôøi ích vaät. Trò gia giaû, duïc nhaát gia chi khaùnh. Trò quoác giaû, duïc nhaát quoác chi löông. Boäc thieáp thaàn daân, döõ thaân caùnh haø thaân daõ, nhi vò caàn khoå tu ñöùc hoà. Dieäc thò Nghieâu, Thuaán, Chu Khoång, hö thaát du laïc nhó. Nhaát nhaân tu ñaïo teá ñoä kyø höùa thöông sanh, mieãn thoaùt kyø thaân toäi luïy. Haïnh thuïc tö chi, nhöõ taøo nhöôïc coá tuïc keá, thoï laäp moân hoä, baát khí theâ töû, vò naêng xuaát gia, ñaõn ñöông kieâm tu giôùi haïnh. Löu taâm tuïng ñoäc, dó vi lai theá taân löông. Nhaân thaân nan ñaéc, vaät khoâng quaù daõ. Nho gia quaân töû, thöôïng ly baøo truø. Kieán kyø sanh baát nhaãn kyø töû, vaên kyø thanh baát thöïc kyø nhuïc. Cao töû chieát töôïng, vò tri noäi giao, giai naêng baát saùt. Thöû naõi nhaân giaû, töï nhieân duïng taâm. Haøm sanh chi ñoà, maïc baát aùi maïng. Khöû saùt chi söï, taát mieãn haønh chi. Haùo saùt chi nhaân, laâm töû

516

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

驗。子孫殃禍 , 其數甚多 , 不能悉錄耳。且示數條於末。近世有人 ,常以雞卵白和沐。云使髮光 ,每沐輒破二三十枚。臨死髮中,但聞啾啾數千雞雛聲。江陵,劉民,以賣鱓羮爲業。後生一兒,頭是鱓,自頸已下方爲人耳。

QUYEÅN TRUNG

517

baùo nghieãm, töû toân öông hoïa, kyø soá thaäm ña, baát naêng taát luïc nhó. Thaû thò giaùo ñieàu ö maït. Caän theá höõu nhaân, thöôøng dó keâ noaõn baïch hoøa moäc. vaân söû phaùt quang, moãi moäc trieáp phaù nhò tam thaäp mai. Laâm töû phaùt trung, ñaõn vaên thu thu soå thieân keâ soà thanh. Giang Laêng, Löu thò, dó maïi thieän canh vi nghieäp. Haäu sanh nhaát nhi, ñaàu thò thieän, töï caûnh dó haï phöông vi nhaân nhó. Vöông Khaéc vi Vónh Gia quaân thuû. Höõu nhaân höôùng

王克爲永嘉郡守。有人餉羊 , 集賓而讌。

döông, taäp khaùch nhi yeân. Hoát döông thaêng giaûi lai ñaàu

忽羊繩解來投一客。先跪兩拜,便人衣中。此

nhaát khaùch. Tieân quyø löôõng baùi, tieän nhaäp y trung. Thöû

客竟不言之 , 固無救請。須臾宰羊爲炙 , 先行

khaùch caùch baát ngoân chi, coá voâ cöùu thænh. Tu du teå döông vi chích, tieân haønh chí khaùch. Nhaát luyeán nhaäp khaåu, tieän

至客。一臠人口,便下皮內,周行徧體,痛楚號

haï bì noäi, chaâu haønh bieán theå, thoáng sôû haøo khieáu, toaïi taùc

呌,遂作羊鳴而死。

döông minh nhi töû.

梁孝元 , 在江州 , 時有人爲望蔡縣令。經劉敬躬亂 , 縣廨被焚 , 寄寺而住。民將牛酒作

Löông Hieáu Nguyeân, taïi Giang Chaâu, thôøi höõu nhaân vi voïng thaùi huyeän leänh. Kinh Löu Kính Cung loaïn, huyeän giaûi bò phaøn, kyù töï nhi truï. Daân töông ngöu töûu taùc leã,

禮,縣令以牛繫刹柱,屏除形像,舖設牀座。於

huyeän leänh dó ngöu heä saùt truï, bình tröø hình töôïng, phoâ

堂上接賓 , 未殺之頃。牛解徑來 , 至堦而拜。

thieát saøng toøa. Ö ñöôøng thöôïng tieáp taân, vò saùt chi khoaûnh.

縣令大笑 , 命左右宰之。飲噉醉飽 , 便臥簷

Ngöu giaûi kính lai, chí giai nhi baùi. Huyeän lònh ñaïi tieáu, maïng taû höõu teå chi. AÅm ñaïm tuùy baõo, tieän ngoïa dieâm haï,

下 , 稍醒而覺體痒 , 爬搔隱疹 , 因爾成癩 , 十許

saûo tænh nhi giaùc theå döông, ba tao aån chaån, nhaân nhó thaønh

年死。

laïi, thaäp höùa nieân töû.

518

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

楊思達 , 爲西陽郡守。値侯景亂 , 時復旱儉 , 飢民盗田中麥。思達遣一部曲守視。所得盗者 , 銸截手腕 , 凡戮十餘人。部曲後生一男,自然無手。齊有一奉朝請 ,家甚豪侈。非手殺牛 ,噉之不美。年三十許病篤 , 大見牛來 , 舉體如被刀刺,叫呼而終。江陵高偉隨吾入齊,凡數年。向幽州淀中補魚。後病每見羣魚齧之而死。世有癡人 , 不識仁義。不知富貴 , 竝由修種。爲子娶婦恨其生資不足,倚作舅姑之尊。

QUYEÅN TRUNG

519

Döông Tö Ñaït, vi Taây Döông quaân thuû. Trò Haàu Caûnh loaïn, thôøi phuïc haïn kieäm, cô daân ñaïo ñieàn trung maïch. Tö Ñaït khieån nhaát boä khuùc thuû thò. Sôû ñaéc ñaïo giaû, trieáp taøi thuû oaûn, phaøm luïc thaäp dö nhaân. Boä khuùc haäu sanh nhaát nam, töï nhieân voâ thuû. Teà höõu nhaát phuïng trieàu thænh, gia thaäm haøo xæ. Phi thuû saùt ngöu, ñaïm chi baát myõ. Nieân tam thaäp höùa beänh ñoác, ñaïi kieán ngöu lai, cöû theå nhö bò ñao thích, khieáu hoâ nhi chung. Giang Laêng, Cao Vó, tuøy Ngoâ nhaäp Teà, phaøm soå nieân. Höôùng U chaâu ñieàn trung boä ngö. Haäu beänh moãi kieán quaàn ngö nieát chi nhi töû. Theá höõu si nhaân, baát thöùc nhaân nghóa. Baát tri phuù quyù, tònh do tu chuûng. Vò töû thuù phuï haän kyø sanh tö baát tuùc, yû

蛇虺其性 , 毒口加誣 , 不識忌諱。駡辱婦之父

taùc cöûu coâ chi toân. Xaø huûy kyø taùnh, ñoäc khaåu gia vu, baát

母卻云教以婦道。不孝已身 , 不顧他恨。但

thöùc kî huùy. Maï nhuïc phuï chi phuï maãu, khöôùc vaân giaùo dó

憐己之子女 , 不愛己之兒婦。如此之人 , 陰紀其過 , 鬼奪其算。愼不可與爲隣 , 仍不可與爲援,宜遠之哉。

phuï ñaïo. Baát hieáu kyû thaân, baát coá tha haän. Ñaõn laân kyû chi töû nöõ, baát aùi kyû chi nhi phuï. Nhö thöû chi nhaân, aâm kyû kyø quaù, quyû ñoaït kyø toaùn. Thaän baát khaû döõ vi laân, nhöng baát khaû döõ vi vieän, nghi vieãn chi tai.

520

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

5. Hoaøng moân Thò lang ñôøi Baéc Teà: Baøi luaän tröø nhöõng choã sai laàm (1)

in coù vieäc trong ba ñôøi(2) laø vì thaät coù chöùng cöù. Nghieäp nhaø quay veà nôi taâm chôù neân khinh maïn. YÙ chæ nhieäm maàu aáy coù ñuû trong kinh luaän, neáu chaúng xem laïi trong ñoù thì cuõng raát khoù thuaät laïi maø xöng taùn. Chæ e raèng coù nhöõng ngöôøi coøn chöa ñöôïc vöõng chaéc neân toâi löôïc noùi laïi ñoâi ñieàu ôû ñaây maø khuyeân nhuû ñoù thoâi. Ban sô, khi boán traàn(3) vaø naêm aám(4) phaân taùch höõu hình; saùu thuyeàn(5) vaø ba xe(6) chuyeân chôû muoân loaïi chuùng sanh. Heát thaûy caùc haïnh ñeàu quy veà leõ khoâng, heát thaûy caùc moân tu ñeàu laø vieäc thieän. Bieän taøi trí hueä haù chæ coù baûy kinh?(7) Traêm hoï roäng lôùn laém thay, daãu coù trí saùng nhö Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång cuõng khoâng kòp ñöôïc!

QUYEÅN TRUNG

Hai ñaïo trong ngoaøi(1) voán laø moät theå, daàn daàn thaønh khaùc ñi, choã saâu caïn chaúng ñoàng. Kinh ñieån ñaïo Phaät daïy Naêm giôùi(2) cho ngöôøi môùi hoïc, cuõng laø phuø hôïp vôùi kinh saùch Nho giaùo neâu leân Nguõ thöôøng.(3) Nhaân cuõng chính laø khoâng gieát haïi, nghóa cuõng chính laø khoâng troäm caép, leã cuõng chính laø khoâng taø daâm, trí cuõng chính laø khoâng uoáng röôïu, tín cuõng chính laø khoâng noùi doái. Cho ñeán nhö nhöõng vieäc saên baén, gieát choùc, vì laø taùnh neát laâu ngaøy cuûa daân, khoâng theå nhaát thôøi döùt ñöôïc, neân khieán cho bôùt daàn ñi, ñöøng laïm duøng quaù laém. Nhö theá maø laïi cho raèng Chaâu coâng, Khoång töû laø nghòch vôùi thuyeát Phaät, haù chaúng sai laàm laém sao? Ngöôøi ñôøi kích baùc ñaïo Phaät, nhìn chung khoâng ngoaøi naêm ñieàu naøy: 1. Cho raèng nhöõng vieäc ôû ngoaøi coõi theá cuøng nhöõng vieäc thaàn hoùa voâ phöông laø nhöõng chuyeän vieãn voâng, khoâng thaät. 2. Cho raèng nhöõng vieäc laønh, döõ, hoïa, phöôùc hoaëc söï baùo öùng chöa ñeán laø nhöõng vieäc doái traù, löøa phænh.

(1)

Baéc Teà (479–501), Nguyeân laø nhaø Teà, vì ñaët kinh ñoâ ôû ñaát Kieán Nghieäp veà phía Baéc neân goïi laø Baéc Teà. (2) Ba ñôøi: töùc laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. ÔÛ ñaây noùi tin coù vieäc trong ba ñôøi laø muoán noùi ñeán nhöõng kieáp soáng quaù khöù tröôùc ñaây vaø nhöõng kieáp soáng sau naøy trong töông lai, hay noùi caùch khaùc laø tin coù söï luaân hoài, coù söï taùi sanh chöù khoâng phaûi sau khi cheát laø döùt heát. (3) Boán traàn (Töù traàn, töùc laø Töù ñaïi), goàm ñòa, thuûy, hoûa, phong (ñaát, nöôùc, löûa, gioù), ñöôïc xem laø 4 yeáu toá taïo thaønh vaät chaát. (4) Naêm aám (Nguõ aám, cuõng goïi laø Nguõ uaån), goàm saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám. (5) Saùu thuyeàn (Luïc chaâu), chæ saùu phaùp ba-la-maät, töùc Luïc ñoä, ví nhö saùu chieác thuyeàn ñöa ngöôøi vöôït qua bieån khoå, goàm coù: boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí hueä. (6) Ba xe (Tam giaù), chæ Tam thöøa trong ñaïo Phaät, theo yù kinh ví vôùi ba loaïi xe laø xe deâ, xe nai vaø xe traâu. Tam thöøa laø Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa vaø Boà Taùt thöøa. Ñöùc Phaät thuyeát daïy giaùo phaùp Tam thöøa laø ñuû caùc phöông tieän ñeå ñöa taát caû chuùng sanh ñaït ñeán Nieát-baøn, giaûi thoaùt. (7) Baûy kinh: chæ baûy boä saùch cuûa Nho giaùo, goàm kinh Thi, kinh Thö, kinh Dòch, kinh Leã, kinh Nhaïc, kinh Xuaân thu vaø Hieáu kinh.

521

3. Cho raèng haïnh nghieäp cuûa taêng ni phaàn nhieàu chaúng trong saïch, thuaàn khieát, thöôøng laø doái traù, gian taø. 4. Cho raèng ñaïo Phaät laõng phí vaøng baïc, chaâu baùu, laøm giaûm bôùt nhöõng söï ñoùng goùp coâng quyõ neân coù haïi cho nöôùc nhaø. (1)

Hai ñaïo trong ngoaøi (noäi giaùo vaø ngoaïi giaùo), ñaây noùi theo caùch cuûa ngöôøi theo ñaïo Phaät, thöôøng goïi ñaïo mình laø noäi giaùo, goïi Nho giaùo laø Ngoaïi giaùo; cuõng nhö kinh ñieån ñaïo Phaät goïi laø Noäi ñieån, kinh saùch theá tuïc goïi laø Ngoaïi ñieån. (2) Naêm giôùi (Nguõ giôùi): Naêm giôùi caên baûn cuûa ngöôøi tin theo Phaät, goàm khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu. (3) Nguõ thöôøng: goàm nhaân, nghóa, leã, trí vaø tín.

522

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

5. Cho raèng daãu coù nhaân duyeân, quaû baùo laønh döõ cuõng chaúng caàn phaûi khoù nhoïc khoå sôû, vì vieäc laøm cuûa ta trong ñôøi naøy chæ coù lôïi cho keû khaùc ôû ñôøi sau, vì khi taùi sanh ñaõ laø moät ngöôøi khaùc roài! Nay toâi seõ laàn löôït giaûi thích taát caû naêm ñieàu ngôø vöïc aáy. Veà ñieàu thöù nhaát, phaøm nhöõng söï vaät xa xoâi, to lôùn, haù coù theå ño löôøng ñöôïc sao? Ñieàu maø ngöôøi nay ñöôïc bieát khoâng gì xa vaø lôùn hôn trôøi ñaát. Trôøi laø do khí tích tuï, ñaát laø do khoái tích tuï, maët trôøi laø tinh cuûa khí döông, maët traêng laø tinh cuûa khí aâm, caùc vì sao laø tinh cuûa muoân vaät. Ñoù laø theo söï saép xeáp cuûa nhaø Nho.(1) Duø vaäy, coù bieát bao ñieàu trong vuõ truï maø chuùng ta vaãn khoâng sao hieåu bieát heát ñöôïc. Ñaát vaãn laø chaát naëng vaø raén, chìm xuoáng thaønh khoái daøy, theá maø ñaøo xuoáng ñaát thì gaëp maïch nöôùc, hoùa ra ñaát laïi noåi treân nöôùc? Soâng suoái lôùn nhoû haøng traêm doøng ñeàu xuoâi chaûy veà bieån, vì sao bieån chaúng ñaày traøn? Thuûy trieàu leân xuoáng coù chöøng möïc laø do ñaâu vaäy? Trôøi ñaát bao la roäng lôùn, taïi sao phaân vaïch bôø coõi chæ chuù troïng rieâng coù Trung Hoa laø chính? Chaúng phaûi coøn coù caùc nöôùc Hung Noâ, nöôùc Hoà ôû phía taây, nöôùc Vieät ôû phía ñoâng, nöôùc Ñieâu Ñeà, nöôùc Giao Chæ nöõa ñoù sao? Laáy ñoù maø xeùt, coøn coù raát nhieàu vieäc maø khoâng bao giôø ta hieåu cho heát ñöôïc. Haù neân duøng vieäc taàm thöôøng cuûa ngöôøi maø suy löôøng heát ngoaøi voøng vuõ truï hay sao? Choã tin nhaän cuûa ngöôøi phaøm chæ laø do tai nghe, maét thaáy maø thoâi. Ngoaøi nhöõng ñieàu tai nghe, maét thaáy thì taát caû ñeàu nghi ngôø! (1)

Töø ñaây trôû xuoáng chuùng toâi coù löôïc boû moät soá ñoaïn vì khoâng coøn phuø hôïp vôùi kieán thöùc hieän nay.

QUYEÅN TRUNG

523

Nhaø Nho moâ taû veà trôøi, thöôøng duøng nhieàu nghóa. Hoaëc cho ñoù laø hoãn, hoaëc laø caùi, hoaëc laø tuyeân, hoaëc laø an,(1) thaûy ñeàu do duøng trí suy dieãn maø bieát, chaúng phaûi duøng maét thaáy, tai nghe. Vì sao coù theå tin lôøi öùc ñoaùn cuûa phaøm phu maø khoâng thaáu hieåu yù nghóa maàu nhieäm cuûa baäc Ñaïi thaùnh, laïi cho raèng khoâng coù soá theá giôùi nhieàu nhö caùt soâng Haèng, khoâng coù soá kieáp nhieàu nhö soá haït buïi nhoû? Xöa oâng Traâu Dieãn ñôøi Chieán quoác luaän veà chín chaâu, noùi raèng ngöôøi ôû mieàn nuùi chaúng tin loaøi caù coù theå lôùn nhö caây ñaïi thuï, coøn ngöôøi soáng ôû vuøng bieån laïi chaúng tin raèng coù nhöõng caây lôùn baèng loaøi caù to. Haùn Voõ ñeá khoâng tin laø coù loaïi keo duøng noái ñöôïc daây cung ñöùt,(2) Nguïy Vaên ñeá chaúng tin raèng coù theå duøng löûa maø giaët vaûi choáng löûa.(3) Ngöôøi Hoà nhìn thaáy vaûi luïa, chaúng tin raèng do con taèm aên laù daâu, nhaû tô maø deät neân. Xöa ôû Giang Nam, ngöôøi ta chaúng tin coù taám tröôùng long chieân chöùa ñöôïc ngaøn ngöôøi; treân mieàn Haø Baéc, daân chuùng chaúng tin coù chieác ghe chôû ñeán muoân hoäc! Theá maø taát caû nhöõng ñieàu aáy ñeàu coù thaät. Caùc phaùp sö, nhaø aûo thuaät thöôøng laøm ñöôïc nhöõng chuyeän dò kyø nhö böôùc vaøo löûa, ñi treân löôõi dao saéc... bieán (1)

Hoãn, caùi, tuyeân, an: Vua Chuyeân Huùc soaïn saùch Hoãn thieân, hoãn nghóa laø moät khoái to lôùn, coù tri giaùc nhöng coøn hoãn ñoän, chöa coù khai tòch. Vua Hoaøng Ñeá soaïn saùch Caùi thieân, caùi nghóa laø che truøm taát caû. Nhaø Haï vaø nhaø AÂn soaïn saùch Tuyeân thieân, tuyeân nghóa laø baøy toû cho moïi ngöôøi ñeàu bieát. Nhaø Haäu Ngu soaïn saùch An thieân, an nghóa laø laøm cho yeân ñònh, an oån. Caû boán saùch aáy ñeàu môû roäng caùc nghóa treân maø moâ taû veà trôøi. (2) Ñôøi Haùn Voõ ñeá, coù moät nöôùc ôû bôø bieån mieàn Taây daâng cho vua thöù keo coù muøi thôm, söù giaû noùi raèng coù theå duøng keo aáy maø noái daây cung ñöùt. Vua khoâng tin, sai ngöôøi caát vaøo kho ngoaøi. Veà sau, vua baén cung taïi ñieän Cam Tuyeàn, daây cung bò ñöùt. Vua chôït nhôù lieàn sai ngöôøi laáy keo aáy ra noái, quaû nhieân daây cung lieàn ñöôïc nhö cuõ. (3) Ñôøi Nguïy Vaên ñeá coù moät nöôùc Taây vöïc daâng leân vua loaïi aùo baèng vaûi choáng löûa. Söù giaû noùi raèng maëc aùo aáy vaøo löûa thì chaúng bò löûa ñoát, vaø khi aùo bò baån phaûi duøng löûa maø giaët. Vua khoâng tin, sau thöû nghieäm thaáy quaû ñuùng nhö vaäy.

524

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

hoùa ra vaät naøy, vaät khaùc. Söùc ngöôøi thöôøng coøn laøm ñöôïc nhö vaäy, huoáng chi laø söï thaàn thoâng caûm öùng, chaúng theå suy löôøng nhö loïng baùu che ngaøn daëm, nhö toøa baùu roäng traêm do-tuaàn, nhö hoùa thaønh coõi Tònh ñoä, nhö ñoät nhieân moïc leân thaùp baùu? Veà ñieàu thöù hai, neân bieát nhöõng söï thaønh tín hay huûy baùng duø nhoû nhaët cuõng ñeàu coù aûnh höôûng. Tai nghe maét thaáy nhöõng vieäc nhö vaäy ñaõ coù raát nhieàu. Nhöng ñoâi khi vì söï thaønh tín chöa ñuû saâu xa, vì nghieäp duyeân chöa ñuû caûm öùng neân chöa thaáy ñöôïc. Hoaëc coù khi xaûy ra vaøo luùc khaùc, muoän maøng hôn, nhöng roát cuoäc thì moïi haønh vi ñeàu seõ coù quaû baùo. Laøm thieän thì phöôùc ñeán, laøm aùc thì hoïa theo, taát caû hoïc giaû trong thieân haï(1) ñeàu noùi nhö vaäy, ñaâu chæ rieâng trong kinh ñieån Phaät giaùo maø goïi laø hö voïng? Nhöõng vieäc nhö Haïng Thaùc, Nhan Hoài cheát yeåu, Baù Di, Nguyeân Hieán phaûi chòu ñoùi laïnh,(2) Ñaïo Chích, Trang Kieâu ñöôïc höôûng phöôùc thoï, vua Teà Caûnh, töôùng Hoaøn Khoâi ñöôïc cöôøng thònh, giaøu sang,(3)neáu muoán thaáu hieåu ñöôïc thì caàn phaûi roõ bieát nhöõng nghieäp ñôøi tröôùc, vì do ñoù môùi chieâu caûm quaû baùo ñôøi sau. Baèng nhö thaáy ngöôøi laøm thieän boãng chòu tai hoïa, keû laøm aùc laïi gaëp phöôùc laønh, roài ñem loøng oaùn traùch cho raèng trôøi ñaát chaúng coâng minh, chaúng hoùa ra vua Nghieâu, vua Thuaán noùi baäy, caùc vò Chaâu, Khoång daïy sai? Vaäy coøn bieát tin vaøo ñaâu maø laäp thaân? Veà ñieàu thöù ba, neân bieát xöa nay nhöõng ngöôøi laøm aùc thì nhieàu, ngöôøi laøm laønh raát ít, nhö vaäy leõ naøo laïi ñoøi (1)

Nguyeân vaên duøng “cöûu löu, baùch thò” (traêm hoï chín phaùi), chæ cho taát caû caùc hoïc thuyeát ñöông thôøi. Chín phaùi goàm coù: 1. Phaùi Nho gia, 2. Phaùi Ñaïo gia, 3. Phaùi AÂm döông gia, 4. Phaùi Phaùp gia, 5. Phaùi Danh gia, 6. Phaùi Maëc gia, 7. Phaùi Tung hoaønh, 8. Phaùi Taïp gia, 9. Phaùi Noâng gia. (2) Ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp ngöôøi laøm vieäc thieän maø chòu khoå naïn, tai hoïa. (3) Ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp ngöôøi laøm vieäc aùc maø ñöôïc höôûng phöôùc laønh.

QUYEÅN TRUNG

525

hoûi taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi trong saïch, tinh khieát caû hay sao? Ngöôøi ñôøi khi thaáy haøng danh taêng ñöùc haïnh thì boû qua maø khoâng noùi ñeán, coøn gaëp nhöõng keû phaøm taêng tuïc neát thì sanh loøng huûy baùng, cheâ bai. Hôn nöõa, ngöôøi hoïc neáu khoâng chuyeân caàn, haù ñoå loãi cho khoa giaùo hay sao? Haøng taêng só hoïc kinh luaät naøo coù khaùc chi nhaø Nho hoïc Kinh Thi, kinh Leã? Nhöõng lôøi daïy trong kinh Thi, kinh Leã ñeàu laø ñeå giuùp ngöôøi trôû neân chaân chaùnh, theá maø ngöôøi hoïc chaúng coù ai ñöôïc hoaøn toaøn caû! Cuõng vaäy, giôùi luaät nhaø Phaät laø ñeå giuùp ngöôøi xuaát gia tu söûa, nhöng leõ naøo laïi chaúng coù ai phaïm vaøo? Nhöõng ngöôøi laøm quan, duø khoâng ñuû ñöùc ñoä vaãn caàu ñöôïc boång loäc töôùc vò, huoáng chi haøng taêng löõ huûy caám, ñaâu leõ töø choái söï cuùng döôøng? Cho neân, ñoái vôùi giôùi haïnh cuõng khoâng khoûi coù keû huûy phaïm. Nhöng moät khi ñaõ maëc aùo caø-sa laø ñöôïc tính vaøo haøng taêng löõ, chæ tính trong khoaûng moät naêm trai giôùi, tuïng trì kinh luaän thì so vôùi nhöõng ngöôøi theá tuïc cuõng ñaõ laø hôn xa roài vaäy. Veà ñieàu thöù tö, neân bieát kinh luaän Phaät giaùo daïy raát nhieàu ñöôøng tu taäp maø xuaát gia chæ laø moät trong soá ñoù thoâi. Neáu ngöôøi coù loøng thaønh hieáu, laáy nhaân hueä laøm goác, nhö oâng Tu-ñaït, oâng Löu Thuûy, thì chaúng caàn caét toùc caïo raâu, haù phaûi baùn heát ruoäng vöôøn maø taïo thaùp mieáu, boû caû nhaø cöûa maø laøm taêng ni hay sao? Chæ vì khoâng coù söï tieát cheá, quaûn lyù, ñeå cho nhöõng ngoâi chuøa phi phaùp döïng leân, haïi maát choã caøy caáy cuûa daân, ñeå cho nhöõng thaày taêng khoâng haïnh nghieäp vaøo ñoù troán thueá söu cuûa Nhaø nöôùc. Nhöng ñoù ñaâu phaûi laø chuû yù cuûa ñaáng Ñaïi giaùc. Laïi nöõa, vieäc caàu ñaïo laø giaûi thoaùt thaân mình, phaùt trieån kinh teá laø vieäc cuûa Nhaø nöôùc. Trong hai ñöôøng aáy

526

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khoâng theå ñoàng thôøi thöïc hieän. Nhö beà toâi theo giuùp vua thì phaûi boû meï cha, con hieáu lo vieäc nhaø thì boû vieäc nöôùc. Moãi ngöôøi phaûi choïn ñöôøng rieâng cuûa mình. Nho giaùo cuõng coù nhöõng ngöôøi chaúng loøn cuùi baäc vöông haàu, giöõ tieát khí cao thöôïng. Caùc vò danh só cuõng coù keû nhöôøng ngoâi vua, töø quan chöùc, laùnh theá tuïc vaøo soáng trong röøng nuùi, leõ naøo cuõng cho raèng nhöõng baäc aáy laø troán söu thueá, coù toäi vôùi xaõ hoäi hay sao? Neáu coù theå khai hoùa cho daân, ñoä cho taát caû ñeàu vaøo ñaïo traøng, nhö vua Höôùng Khö ôû coõi Dieäu Laïc,(1) thì töï nhieân ñaát nöôùc seõ ñöôïc sung tuùc, giaøu coù voâ taän, caàn chi nhöõng moái lôïi nhoû maø buoäc ngöôøi tu phaûi lo vieäc laøm ruoäng, nuoâi taèm? Veà ñieàu thöù naêm, neân bieát raèng hình theå duø cheát maø tinh thaàn vaãn coøn. Ngöôøi ñôøi khi ñang soáng nghó ñeán kieáp sau thaáy döôøng nhö chaúng coù söï lieân heä, phuï thuoäc. Nhöng ñeán khi cheát roài thì ñoái vôùi kieáp tröôùc cuõng gaàn guõi töïa nhö giaø vôùi treû, sôùm vôùi chieàu. Trong cuoäc soáng ñoâi khi cuõng thaáy coù thaàn hoàn hieän ra trong moäng töôûng, hoaëc giaùng ñoàng thieáp, hoaëc caûm öùng vôï con hay toâi tôù, ñoøi hoûi vieäc cuùng kính... nhöõng vieäc nhö vaäy chaúng phaûi laø ít. Nhöõng keû ñôøi nay ngheøo heøn, beänh hoaïn, khoán khoå, ñeàu töï traùch mình ñôøi tröôùc chaúng tu phöôùc nghieäp. Theo leõ ñoù maø luaän, haù chaúng neân lo vieäc tu haønh tinh taán hay sao? Nhö khi ta sanh ra con chaùu, chæ laø töï nhieân maø coù giöõa khoaûng trôøi ñaát naøy, naøo coù lieân quan gì ñeán ta maø laïi yeâu (1)

Vua Höôùng Khö: Trong kinh Di-laëc haï sanh thaønh Phaät vaø nhieàu Kinh khaùc coù noùi raèng: Vaøo thuôû ñöùc Di-laëc ra ñôøi laøm Phaät, seõ coù vò Luaân vöông teân laø Höôùng Khö, roäng laøm möôøi ñeàu thieän, töï nhieân trong nöôùc daân ñöôïc no ñuû, vui söôùng.

QUYEÅN TRUNG

527

thöông, baûo boïc, lo kieán taïo neàn moùng ñeå laïi. Huoáng chi phaàn tinh thaàn cuûa chính mình laïi muoán boû ñi hay sao? Keû phaøm phu ngu muoäi, chaúng thaáy ñôøi vò lai, neân noùi raèng thaân sanh ôû ñôøi sau vôùi ñôøi naøy laø khaùc nhau. Neáu ñöôïc coù thieân nhaõn seõ thaáy raèng moãi moät giaây phuùt tieáp noái nhau ñeàu coù söï soáng lieân tuïc, ñôøi naøy truyeàn sang ñôøi khaùc, chaúng bao giôø döùt, chaúng phaûi laø ñaùng sôï laém sao? Laïi nöõa, ngöôøi quaân töû soáng trong ñôøi quí ôû choã bieát boû thaân mình maø theo leõ phaûi, giuùp ích cho xaõ hoäi. Giöõ vieäc nhaø thì muoán cho gia ñình thònh vöôïng, giuùp vieäc nöôùc thì muoán cho ñaát nöôùc an laønh. Xeùt laïi, nhöõng keû toâi tôù, theâ thieáp, quaàn thaàn, daân chuùng ñoái vôùi mình coù quan heä gì maø mình phaûi vì hoï caàn khoå tu ñöùc? Leõ naøo ñoù cuõng laø caùc baäc thaùnh nhaân nhö Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång boû phí maát söï an laïc cuûa thaân mình ñoù sao? Moät ngöôøi tu haønh ñaïo Phaät teá ñoä cho bao nhieâu keû thoaùt khoûi nhieàu ñôøi toäi luïy! Haõy nghó kyõ maø xem. Neáu nhöõng ai coøn phaûi lo lieäu vieäc ñôøi, gaày döïng nhaø cöûa, chaúng boû vôï con, chöa theå xuaát gia, thì haõy thöôøng tu giôùi haïnh, löu taâm ñoïc tuïng kinh dieån, laáy ñoù laøm choã höôùng ñeán cho ñôøi sau. Thaät raát khoù ñöôïc sanh laøm ngöôøi, vaäy chôù neân boû luoáng qua! Ngöôøi quaân töû cuûa ñaïo Nho coøn xa vieäc beáp nuùc, thaáy con thuù soáng chaúng nôõ laøm noù cheát, nghe tieáng noù keâu la thì khoâng aên thòt noù. Cao Saøi,(1) Chieát Töôïng tuy chöa bieát ñaïo Phaät nhöng ñeàu khoâng gieát haïi. Ñoù laø ngöôøi (1)

Cao Saøi laø hoïc troø ñöùc Khoång töû. Trong saùch Tieåu hoïc coù cheùp: “Töû Cao (töùc Cao Saøi) khi ñi chaúng ñaïp leân boùng ngöôøi khaùc, vaøo muøa thuù vaät ñang sanh naûy chaúng gieát vaät soáng, veà muøa caây ñang lôùn khoâng chaët beû caønh laù...”

528

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

coù nhaân, duïng taâm moät caùch töï nhieân. Muoân loaøi sanh linh thaûy ñeàu tham tieác maïng soáng, cho neân mình phaûi coá gaéng traùnh vieäc gieát haïi. Nhöõng keû öa thích laøm vieäc gieát haïi, khi laâm chung thì quaû baùo hieän ra, roài veà sau con chaùu coøn phaûi chòu tai öông. Nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy nhieàu khoâng keå xieát, döôùi ñaây chæ taïm ghi ra moät soá tröôøng hôïp: Gaàn ñaây coù ngöôøi thöôøng laáy loøng traéng tröùng gaø hoøa vôùi nöôùc maø goäi ñaàu cho möôït toùc. Suoát ñôøi khoâng bieát ñaõ duøng ñeán bieát bao nhieâu laø tröùng gaø. Ñeán luùc saép cheát boãng nghe trong maùi toùc coù tieáng gaø con keâu chíp chíp. Laïi ôû Giang Laêng coù ngöôøi hoï Löu laøm ngheà baùn canh löôn. Veà sau sanh ra moät ñöùa con, ñaàu maët nhö löôn, töø coå trôû xuoáng môùi laø hình ngöôøi. Quan thaùi thuù quaän Vónh Gia laø Vöông Khaéc. Moät hoâm coù ngöôøi ñem bieáu moät con deâ. Vöông Khaéc baøy tieäc môøi khaùch ñeán aên thòt deâ. Khi aáy, sôïi daây buoäc con deâ bò suùt ra, deâ chaïy tôùi tröôùc moät ngöôøi khaùch, quì xuoáng, laïy hai laàn vaø chun vaøo nuùp trong aùo cuûa ngöôøi aáy. Nhöng ngöôøi aáy khoâng noùi gì, cuõng khoâng xin cöùu maïng deâ. Lieàn ñoù, nhaø beáp baét laáy con deâ, laøm thòt mang leân ñaõi khaùch. Ngöôøi khaùch aáy vöøa nuoát moät mieáng thòt vaøo mieäng thì hôi noùng lan ra khaép thaân theå, laøm ñau ñôùn voâ cuøng. Ngöôøi aáy reân la hoài laâu, phaùt thaønh tieáng keâu nhö deâ roài cheát! Ñôøi Hieáu Nguyeân nhaø Löông, taïi Giang Chaâu coù quan huyeän leänh Voïng Thaùi. Khi coù loaïn Löu Kính Cung, dinh quan huyeän bò ñoát chaùy, quan phaûi taïm truù ôû moät ngoâi

QUYEÅN TRUNG

529

chuøa. Daân trong vuøng ñem boø vaø röôïu ñeán laøm leã. Quan huyeän leänh sai ngöôøi buoäc con boø vaøo coät chuøa, deïp heát töôïng Phaät, saép ñaët baøn gheá laøm choã ngoài tieáp khaùch vaø aên uoáng tröôùc chaùnh ñieän. Luùc chöa bò gieát, con boø boãng suùt daây chaïy thaúng tôùi theàm maø laïy. Quan huyeän leänh caû cöôøi, sai quaân baét ñi laøm thòt. AÊn uoáng no say roài, lieàn naèm döôùi böùc reøm maø nguû. Chöøng tænh daäy, thaáy trong mình phaùt ngöùa, moùng tay caøo gaõi nhöõng muït choã kín, nhaân ñoù phaùt thaønh beänh cuøi, ñau ñôùn keùo daøi hôn möôøi naêm roài cheát. Döông Tö Ñaït laøm quan thaùi thuù quaän Taây Döông, nhaèm luùc coù loaïn Haàu Caûnh (548 - 552), laïi theâm naéng haïn maát muøa, daân ñoùi khoå ñi aên troäm luùa trong ruoäng. Tö Ñaït sai moät vieân boä khuùc ñem quaân giöõ luùa, baét ñöôïc keû troäm lieàn chaët caùnh tay vaø gieát hôn möôøi ngöôøi. Veà sau, vieân boä khuùc aáy sanh ra moät ñöùa con trai khoâng coù caùnh tay. Ñôøi nhaø Teà coù ngöôøi nhaø giaøu xa xæ, thích aên thòt boø, nhöng phaûi töï tay gieát boø thì aên môùi ngon. Ñeán khoaûng ba möôi tuoåi boãng maéc beänh naëng, nhìn thaáy caû baày boø keùo ñeán. Lieàn ñoù, khaép caû ngöôøi nhö bò dao ñaâm, keâu gaøo maø cheát. Cao Vó queâ ôû Giang laêng, theo toâi(1) vaøo soáng ôû nöôùc Teà nhieàu naêm, thöôøng ñeán chaâu U, vaøo trong ñaàm laïch maø baét caù. Veà sau bò beänh, thöôøng thaáy coù baày caù caén xeù mình, caûm thaáy ñau ñôùn cho ñeán cheát.

(1)

Taùc giaû, töùc quan Thò Lang töï xöng.

530

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

三教真如本性說眞如本性者。父母未生前 ,一眞無妄之體 , 謂之本來靣目。禪宗則日正法眼藏。蓮宗則日本性彌陀。孔子則日天理。老子則日谷神。易道則日太極。名雖有異,其實同一。眞如本性也。此性 ,虛而靈 ,寂而妙。天地未分 , 先有此理。歷塵劫而不朽 , 世界壞而不遷。祖師亦云。有物先天地,無形本寂寥。能爲萬象主,不遂四時凋。正謂此也。嗟乎。人不能任其自如之眞,而梏於地水火風和合之質。方其受形也 , 已爲陰血濁氣 , 昏其本然清淨之體。及其生也 , 六塵五欲之迷倒,昧於本有之天眞。

QUYEÅN TRUNG

531

Tam giaùo chaân nhö boån taùnh thuyeát Chaân nhö boån taùnh giaû, phuï maãu vò sanh tieàn, nhaát chaân voâ voïng chi theå, vò chi boån lai dieän muïc. Thieàn toâng taéc vieát chaùnh phaùp nhaõn taïng. Lieân toâng taéc vieát boån taùnh Di-ñaø. Khoång töû taéc vieát thieân lyù. Laõo töû taéc vieát coác thaàn. Dòch ñaïo taéc vieát thaùi cöïc. Danh tuy höõu dò, kyø thaät ñoàng nhaát. Chaân nhö boån taùnh daõ. Thöû taùnh, hö nhi linh tòch nhi dieäu. Thieân ñòa vò phaân, tieân höõu thöû lyù. Lòch traàn kieáp nhi baát huû. Theá giôùi hoaïi nhi baát thieân. Toå sö dieäc vaân: Höõu vaät tieân thieân ñòa, voâ hình boån tòch lieâu. Naêng vi vaïn töôïng chuû, baát truïc töù thôøi ñieâu. Chaùnh vò thöû daõ. Ta hoà! Nhaân baát naêng nhaäm kyø töï nhö chi chaân, nhi coác ö ñòa thuûy hoûa phong hoøa hieäp chi chaát. Phöông kyø thoï hình daõ, dó vi aâm huyeát tröôïc khí, hoân kyø boån nhieân thanh tònh chi theå. Caäp kyø sanh daõ, luïc traàn nguõ duïc chi meâ ñaûo, muoäi ö boån höõu chi thieân chaân.

是故佛說八萬四千法門 , 皆是導人反妄而歸真也。其捷徑易行者 , 唯念佛一門。修之者,心不散亂,三昧現前。是復其本性也。

ñaïo nhaân phaûn voïng nhi quy chaân daõ. Kyø tieäp kính dò haønh

孔子教人克去己私,復還天理。私欲淨盡,天理流行。老子令人去爾欲,寧爾神,正是

Khoång töû giaùo nhaân khaéc khöù kyû tö, phuïc hoaøn thieân

Thò coá Phaät thuyeát baùt vaïn töù thieân phaùp moân, giai thò giaû, duy nieäm Phaät nhaát moân. Tu chi giaû, taâm baát taùn loaïn, tam-muoäi hieän tieàn. Thò phuïc kyø boån taùnh daõ. lyù. Tö duïc tònh taän, thieân lyù löu haønh. Laõo töû linh nhaân khöù

532

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

谷神不死也。谷者 , 虛也。神者 , 靈也。謂之虛靈不昧也。虛靈不昧者,卽毀不滅性也。書云。自誠明謂之性。自明誠謂之教。誠則明矣。明則誠矣。唯天下至誠 , 謂能盡其性。能盡其性 , 則能盡人之性。能盡人之性 , 則能盡物之性。能盡物之性 , 則知聖凡之性同體也。金剛經云。是法平等,無有高下。是法者 , 指其本性也。本性喻乎金剛 , 言其堅固不壞也。無有高下者 , 上至諸佛菩薩 , 下至蠢動含靈,謂其皆有佛性。故曰平等也。心經云。不増不滅。此性在聖不増,在凡不滅,故曰不増不滅也。豈不見儒云。一切含靈,各其一太極。亦此理也。嗚呼。聖凡人物 , 本乎一性。只因迷悟之殊 , 染淨之別。所以有成聖也 , 有成凡也。有爲人也 , 有爲物也。夫如是則物命之類 , 豈可殺而食之乎。今時若殺他而食之,他時必殺汝亦食之。

QUYEÅN TRUNG

533

nhó duïc, ninh nhó thaàn, chaùnh thò coác thaàn baát töû daõ. Coác giaû, hö daõ. Thaàn giaû, linh daõ. Vò chi hö linh baát muoäi daõ. Hö linh baát muoäi giaû, töùc huûy baát dieät taùnh daõ. Thö vaân: Töï thaønh minh vò chi taùnh. Töï minh thaønh vò chi giaùo. Thaønh taéc minh hyõ. Minh taéc thaønh hyõ. Duy thieân haï chí thaønh, vò naêng taän kyø taùnh. Naêng taän kyø taùnh, taéc naêng taän nhaân chi taùnh. Naêng taän nhaân chi taùnh, taéc naêng taän vaät chi taùnh. Naêng taän vaät chi taùnh, taéc tri thaùnh phaøm chi taùnh ñoàng theå daõ. Kim Cang kinh vaân: Thò phaùp bình ñaúng, voâ höõu cao haï. Thò phaùp giaû, chæ kyø boån taùnh daõ. Boån taùnh duï hoà kim cang, ngoân kyø kieân coá baát hoaïi daõ. Voâ höõu cao haï giaû, thöôïng chí chö Phaät, Boà Taùt, haï chí xuaån ñoäng haøm linh, vò kyø giai höõu Phaät taùnh, coá vieát bình ñaúng daõ. Taâm kinh vaân: Baát taêng baát giaûm. Thöû taùnh taïi thaùnh baát taêng, taïi phaøm baát giaûm. Coá vieát baát taêng baát giaûm daõ. Khôûi baát kieán Nho vaân: Nhaát thieát haøm linh, caùc höõu nhaát thaùi cöïc. Dieäc thöû lyù daõ. OÂ hoâ. Thaùnh phaøm nhaân vaät, boån hoà nhaát taùnh. Chæ nhaân meâ ngoä chi thuø, nhieãm tònh chi bieät. Sôû dó höõu thaønh thaùnh daõ, höõu thaønh phaøm daõ. Höõu vi nhaân daõ, höõu vi vaät daõ. Phuø nhö thò taéc vaät maïng chi loaïi, khôûi khaû saùt nhi thöïc chi hoà. Kim thôøi nhöôïc saùt tha nhi thöïc chi, tha thôøi taát saùt nhöõ dieäc thöïc chi.

534

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Baát kieán Laêng Nghieâm kinh vaân: Nhaân töû vi döông,

不見楞嚴經云。人死爲羊 ,羊死爲人 ,遞相吞噉。豈可逃哉。或曰。天生萬物 , 所以養人也。若不殺不食,使禽獸之逾多,將何以治之。答曰。因是殺食者多,墜墮者亦多。若能不殺不食 , 則無遞償之患矣。何則 , 世閒男女盡持齋戒,則自然不食。不食,則不殺。不殺,則不墮。不墮 , 則地獄變爲天堂 , 凡夫成乎佛也。梵網經云。持戒比丘不殺生草,而况於有情乎。有情者 , 佛命含靈也。無情者 , 草木瓦礫也。由是推之,則大小物命之類皆不可殺也。汝等諸人,切宜仔細,究心念佛,啟悟真源。若也了了自見,法法現前,是名見性成佛,超出輪迴。若也一念差遲,永沈苦海。可謂。披毛從此得,作佛也由他。

535

döông töû vi nhaân, ñeä töông thoân ñaïm. Khôûi khaû ñaøo tai. Hoaëc vieát: Thieân sanh vaïn vaät, sôû dó döôõng nhaân daõ. Nhöôïc baát saùt baát thöïc, söû caàm thuù chi du ña, töông haø dó trò chi? Ñaùp vieát: Nhaân thò saùt thöïc giaû ña, truïy ñoïa giaû dieäc ña. Nhöôïc naêng baát saùt baát thöïc, taéc voâ ñeä thöôøng chi hoaïn hyõ. Haø taéc, theá gian nam nöõ taän trì trai giôùi, taéc töï nhieân baát thöïc. Baát thöïc, taéc baát saùt. Baát saùt, taéc baát ñoïa. Baát ñoïa, taéc ñòa nguïc bieán vi thieân ñöôøng, phaøm phu thaønh hoà Phaät daõ. Phaïm Voõng kinh vaân: Trì giôùi tyø-kheo baát saùt sanh thaûo, nhi huoáng ö höõu tình hoà. Höõu tình giaû, Phaät maïng haøm linh daõ. Voâ tình giaû, thaûo moäc ngoõa lòch daõ. Do thò suy chi, taéc ñaïi tieåu vaät maïng chi loaïi, giai baát khaû saùt daõ. Nhöõ ñaúng chö nhaân, thieát nghi töû teá, cöùu taâm nieäm Phaät, khaûi ngoä chaân nguyeân. Nhöôïc daõ lieãu lieãu töï kieán phaùp phaùp hieän tieàn, thò danh kieán taùnh thaønh Phaät, sieâu xuaát luaân hoài. Nhöôïc daõ nhaát nieäm sai trì, vónh traàm khoå haûi. Khaû vò phi mao tuøng thöû ñaéc, taùc Phaät daõ do tha.

536

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

6. Tam giaùo daïy veà chaân nhö boån taùnh

haân nhö boån taùnh laø caùi theå hoaøn toaøn chaân thaät, khoâng moät maûy may hö voïng, saün coù töø khi cha meï coøn chöa sanh ra, cuõng goïi laø boån lai dieän muïc. Thieàn toâng goïi ñoù laø Chaùnh phaùp nhaõn taïng; Lieân toâng(1) goïi laø Boån taùnh Di-ñaø. Khoång töû goïi laø thieân lyù. Laõo töû goïi laø coác thaàn. Kinh Dòch goïi laø thaùi cöïc. Teân goïi tuy khaùc maø kyø thaät cuõng ñoàng nhö nhau. Taùnh aáy roãng khoâng maø linh dieäu, vaéng laëng maø maàu nhieäm. Töø thuôû trôøi ñaát chöa phaân ñaõ coù caùi lyù aáy roài. Traûi qua nhieàu kieáp nhö soá haït buïi nhoû cuõng chaúng maát; daàu cho theá giôùi coù hö hoaïi cuõng chaúng thay ñoåi. Toå sö daïy raèng: “Coù moät vaät hieän höõu tröôùc caû trôøi ñaát, vaéng laëng coâ tòch khoâng hình töôùng, thöôøng laøm chuû moïi hieän töôïng, khoâng thay ñoåi theo boán muøa.” Chính laø nghóa cuûa chaân nhö boån taùnh vaäy. Than oâi! Ngöôøi ta chaúng bieát gìn giöõ caùi chaân taùnh töï nhieân saün coù cuûa mình neân bò buoäc troùi vaøo caùi theå xaùc vaät chaát do boán moùn ñaát, nöôùc, löûa, gioù hôïp thaønh. Ñang khi thoï laáy hình haøi ñaõ bò aâm huyeát vaø tröôïc khí laøm cho meâ toái theå taùnh boån nhieân thanh tònh. Ñeán luùc sanh ra ñôøi laïi meâ say, ñieân ñaûo vôùi naêm moùn duïc, saùu traàn caûnh, neân ñoái vôùi caùi thieân chaân saün coù caøng theâm môø mòt! Vì theá, Phaät daïy taùm muoân boán ngaøn phaùp moân ñeàu nhaèm daét daãn ngöôøi ñôøi boû voïng veà chaân. Trong ñoù, phaùp moân thaúng taét vaø deã thöïc haønh hôn heát laø phaùp moân nieäm Phaät. Ngöôøi tu taäp phaùp naøy, loøng khoâng taùn loaïn thì tam-muoäi hieän tieàn. Ñoù laø trôû veà vôùi boån taùnh vaäy. (1)

Töùc Tònh ñoä toâng.

QUYEÅN TRUNG

537

Ñöùc Khoång töû daïy ngöôøi kieàm cheá loøng tham muoán cuûa rieâng mình ñeå trôû laïi vôùi thieân lyù. Choã tham muoán cuûa rieâng mình ñaõ döùt saïch thì thieân lyù töï seõ löu haønh. Ñöùc Laõo töû daïy ngöôøi ta boû loøng tham muoán, giöõ yeân thaàn trí, ñoù chính laø coác thaàn khoâng hö hoaïi. Coác laø nghóa roãng khoâng, thaàn laø nghóa linh dieäu. Coác thaàn nghóa laø roãng khoâng linh dieäu khoâng meâ toái. Ñoù chính laø caùi chaân taùnh khoâng theå huûy dieät. Kinh Thö daïy raèng: Do thaønh thaät maø ñöôïc saùng suoát, ñoù goïi laø töï taùnh; do saùng suoát maø ñöôïc thaønh thaät, ñoù goïi laø chæ daïy. Cho neân, thaønh thaät aét ñöôïc saùng suoát, saùng suoát aét ñöôïc thaønh thaät. Chæ ngöôøi chí thaønh trong thieân haï môùi thaáu hieåu ñöôïc töï taùnh. Thaáu hieåu ñöôïc töï taùnh thì thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa ngöôøi khaùc. Thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa ngöôøi khaùc thì thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa muoân vaät. Thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa muoân vaät thì bieát ñöôïc raèng taùnh cuûa thaùnh nhaân vôùi phaøm phu cuõng ñoàng moät theå. Kinh Kim Cang daïy raèng: “Phaùp naøy bình ñaúng, khoâng coù söï cao thaáp.” Noùi “phaùp naøy” laø chæ cho boån taùnh. Boån taùnh aáy ví nhö kim cöông, laø vì noù raén chaéc, khoâng theå hö hoaïi. Noùi “khoâng coù söï cao thaáp” laø vì, treân töø chö Phaät, Boà Taùt, döôùi cho ñeán caùc loaøi saâu boï, coân truøng thaûy ñeàu coù taùnh Phaät, cho neân noùi laø bình ñaúng. Taâm kinh daïy raèng: “Khoâng theâm khoâng bôùt.” Chaân taùnh aáy ôû nôi baäc thaùnh cuõng khoâng theâm, ôû nôi phaøm phu cuõng khoâng bôùt, cho neân noùi laø “khoâng theâm khoâng bôùt”. Nho giaùo cuõng daïy raèng: “Muoân loaøi coù söï soáng, thaûy ñeàu coù ñuû moät khí thaùi cöïc.” Ñoù cuõng laø lyù chaân nhö boån taùnh vaäy.

538

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Than oâi! Thaùnh, phaøm, ngöôøi, vaät voán ñoàng moät taùnh. Chæ bôûi meâ, ngoä maø khaùc nhau; chæ taïi nhieãm oâ hay thanh tònh maø thaønh phaân bieät! Cho neân môùi coù thaùnh, coù phaøm, coù ngöôøi, coù vaät. Nhö vaäy thì ñoái vôùi caùc loaøi vaät, leõ naøo laïi neân gieát ñeå aên thòt hay sao? Ngaøy nay neáu gieát noù maø aên, ngaøy sau aét noù cuõng seõ gieát mình maø aên laïi. Kinh Laêng Nghieâm daïy raèng: “Ngöôøi cheát laøm deâ, deâ cheát laøm ngöôøi, aên nuoát laãn nhau.” Leõ naøo troán traùnh ñöôïc sao? Coù keû noùi raèng: “Trôøi sanh muoân vaät laø ñeå nuoâi ngöôøi. Neáu mình chaúng gieát ñi maø aên, thì caàm thuù ngaøy caøng nhieàu bieát laøm sao maø trò?” Ñaùp raèng: “Bôûi soá ngöôøi gieát vaät aên thòt quaù nhieàu, cho neân phaûi ñoïa laøm vaät cuõng nhieàu. Neáu ngöôøi ta chaúng gieát haïi, chaúng aên thòt, thì khoûi bò caùi naïn phaûi laàn hoài thöôøng maïng. Vì sao vaäy? Neáu moïi ngöôøi khaép theá giôùi ñeàu giöõ theo trai giôùi, töï nhieân chaúng coøn aên thòt. Khoâng aên thòt

東坡學士飲食說夫天地之閒 , 陰陽之內 , 發生萬靈 , 并以萬物。然其萬物滋益萬靈,萬靈之中人爲第一。雖云第一 , 還依食本。食本已具 , 然後可以立身,可以立行。其立行者何用禾黍稷麥菽,及瓜果茄菜之物

QUYEÅN TRUNG

539

thì khoâng coøn gieát haïi. Khoâng gieát haïi thì khoâng phaûi sa ñoïa. Khi aáy, ñòa nguïc seõ hoùa thieân ñöôøng, phaøm phu cuõng thaønh Phaät Thaùnh.” Kinh Phaïm Voõng daïy raèng: “Baäc tyø-kheo giöõ giôùi khoâng laøm cheát caây coû, huoáng chi laø ñoái vôùi loaøi höõu tình! Höõu tình laø caùc loaøi vaät saün coù taùnh Phaät, voâ tình laø caùc loaïi coû caây, ngoùi soûi. Theo ñoù maø suy ra thì heát thaûy caùc loaøi vaät coù maïng soáng, daàu lôùn, daàu nhoû cuõng chaúng neân gieát haïi. Caùc ngöôøi neân chín chaén chuyeân taâm nieäm Phaät, thaáu roõ coäi nguoàn chaân thaät. Neáu tu taäp ñeán möùc töï mình thaáu suoát taát caû, muoân phaùp hieån baøy tröôùc maét, ñoù goïi laø kieán taùnh thaønh Phaät, vöôït thoaùt luaân hoài. Chæ caàn moät nieäm sai leäch chaäm chaïp thì muoân kieáp phaûi chìm trong bieån khoå. Coù theå noùi raèng: “Môû loâng töø ñoù ñöôïc, thaønh Phaät cuõng do ñaây.”

Ñoâng pha hoïc só aåm thöïc thuyeát Phuø thieân ñòa chi gian, aâm döông chi noäi, phaùt sanh vaïn linh tinh dó vaïn vaät. Nhieân kyø vaïn vaät tö ích vaïn linh, vaïn linh chi trung nhaân vi ñeä nhaát. Tuy vaân ñeä nhaát, hoaøn y thöïc boån. Thöïc boån dó cuï, nhieân haäu khaû dó laäp thaân, khaû dó laäp haïnh. Kyø laäp thaân giaû haø, duïng hoøa thuû ñaïo maïch thuùc, caäp qua quaû gia thaùi chi vaät daõ. Kyø laäp haïnh giaû haø, haønh nhaân

540

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

也。其立行者何行仁義福智信,作士農工商之業也。所以人作隨其意而成立之。且如畜類 ,皆是萬靈之數 ,亦有五常之理。喜怒哀樂 , 動淨昇沈 , 痛痒饑飽 , 孳生愛護 , 如我亦然。堪嗟世人以爲食噉 , 橫加炮炙 , 深可悲哉。嗚呼。形雖我不同,命亦吾無異。烹他身而養我身,宰他命而生我命,實非仁恕之心,乃是愚癡之意。凡食肉者,皆犯五常。屠戮他身 , 肥甘自已 , 爲不仁也。離他眷屬 , 延我親朋 , 爲不義也。將他肉體 , 供獻神人 , 爲不禮也。稱言食祿 , 當受刀砧 , 爲不智也。設餌粧謀,引人陷穽,爲不信也。噫。人居塵世 ,全藉五常。知而故犯 ,不足爲人。又曰。世有常言。欠我錢債,作畜還償。當我食禄,俱無過咎。余愼思之 , 亦不然也。緣眾生靈 , 即人性命。命爲己命 , 債爲世財。債可以捐 , 命不可捨。展轉寃讎 , 更相互受。今將爲食 , 可不愍乎。

QUYEÅN TRUNG

541

nghóa leã trí tín, taùc só noâng coâng thöông chi nghieäp daõ. Sôû dó theá nhaân caùc tuøy kyù yù, nhi thaønh laäp chi. Thaû nhö suùc loaïi, giai thò vaïn linh chi soá, dieäc höõu nguõ thöôøng chi lyù. Hyû noä ai laïc, ñoäng tònh thaêng traàm, thoáng döông cô baõo, tö sanh aùi hoä nhö ngaõ dieäc nhieân. Kham tu theá nhaân dó vi thöïc ñaïm, hoaïnh gia phaùp chích, thaâm khaû bi tai. OÂ hoâ! Hình tuy ngaõ baát ñoàng, maïng dieäc ngoâ voâ dò. Phanh tha thaân nhi döôõng ngaõ thaân, teå tha maïng nhi sanh ngaõ maïng, thaät phi nhaân thöù chi taâm, naõi thò ngu si chi yù. Phaøm thöïc nhuïc giaû, giai phaïm nguõ thöôøng. Ñoà luïc tha thaân, baøo cam töï dó, vi baát nhaân daõ. Ly tha quyeán thuoäc, duyeân ngaõ thaân baèng, vi baát nghóa daõ. Töông tha nhuïc theå, cung hieán thaàn nhaân, vi baát leã daõ. Xöng ngoân thöïc loäc, ñöông thoï ñao chaân, vi baát trí daõ. Thieát nhò trang möu, daãn nhaân haõm tænh, vi baát tín daõ. Y. Nhaân cö traàn theá, toaøn taï nguõ thöôøng, tri nhi coá phaïm, baát tuùc vi nhaân. Höïu vieát: Theá höõu thöôøng ngoân: Khieám ngaõ tieàn traùi, taùc suùc hoaøn thöôøng. Ñöông ngaõ thöïc loäc, caâu voâ quaù cöõu. Dö thaän tö chi, dieäc baát nhieân daõ. Duyeân chuùng sanh linh, töùc nhaân taùnh maïng. Maïng vi kyû maïng, traùi vi theá tai. Traùi khaû dó quyeân, maïng baát khaû xaû. Trieån chuyeån oan cöøu, caùnh töông hoã thoï. Kim töông vi thöïc, khaû baát maãn hoà.

542

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

於戲。食之者 ,不仁人。仁人者 ,不食矣。明道先生曰。人吾同胞,畜吾同氣。裴相國云。血氣之屬,必有知。凡有知者,必同體。孟子曰。見其生 ,不忍見其死。聞其聲 ,不忍食其肉。是故君子所當深戒也。

7. Ñoâng Pha Hoïc só thuyeát veà vieäc aên uoáng

iöõa khoaûng aâm döông trong voøng trôøi ñaát phaùt sanh muoân loaøi muoân vaät. Muoân vaät ñeàu coù ích cho sanh linh, maø trong taát caû sanh linh thì con ngöôøi laø cao troåi nhaát. Tuy laø cao troåi nhaát nhöng vaãn phaûi nöông vaøo vieäc aên uoáng laøm goác. Coù aên uoáng no ñuû roài môùi coù theå laäp thaân, laäp haïnh. Muoán nuoâi thaân caàn phaûi duøng nhöõng vaät nhö luùa, neáp, baép, ñaäu cuøng laø döa, traùi, caø, rau... Muoán laäp haïnh, aét phaûi thöïc haønh nhöõng ñöùc nhaân, nghóa, leã, trí, tín vaø theo nhöõng ngheà nghieäp thuoäc caùc giôùi só, noâng coâng, thöông. Cho neân, ngöôøi ñôøi ñeàu coù theå tuøy yù maø laäp thaân vaø laäp haïnh. Vaû laïi, loaøi vaät cuõng laø sanh linh, cuõng coù maïng soáng, cuõng coù caùi lyù Nguõ thöôøng, cuõng bieát vui möøng, noùng giaän,

QUYEÅN TRUNG

543

OÂ hoâ! Thöïc chi giaû, baát nhaân nhaân. Nhaân nhaân giaû, baát thöïc hyõ. Minh Ñaïo tieân sanh vieát: Nhaân ngoâ ñoàng baøo, suùc ngoâ ñoàng khí. Buøi Töôùng quoác vaân: Khí huyeát chi thuoäc, taát höõu tri. Phaøm höõu tri giaû, taát ñoàng theå. Maïnh töû vieát: Kieán kyø sanh baát nhaãn kieán kyø töû. Vaên kyø thanh, baát nhaãn thöïc kyø nhuïc. Thò coá quaân töû sôû ñöông thaâm giôùi daõ.

buoàn ñau, sôï seät, cöû ñoäng tôùi lui, leân xuoáng. Chuùng cuõng bieát ñau ñôùn, ngöùa ngaùy, bieát no, bieát ñoùi, coù söï sanh saûn, trìu meán, ñuøm boïc nhau nhö ta vaäy. Than oâi! Ngöôøi ñôøi vì tham aên uoáng neân baét chuùng maø nöôùng, maø trui, thaät ñaùng thöông thay! OÂi! Hình theå tuy chaúng ñoàng vôùi ta, nhöng maïng soáng vaãn khoâng khaùc! Naáu nöôùng thaân xaùc chuùng ñeå nuoâi döôõng thaân ta, gieát haïi maïng soáng cuûa chuùng ñeå nuoâi soáng maïng mình, thaät khoâng phaûi laø loøng nhaân, chính laø yù töôûng ngu si. Phaøm nhöõng keû aên thòt ñeàu laø phaïm vaøo Nguõ thöôøng. Gieát moå thaân chuùng ñeå ñöôïc mieáng aên ngon beùo, ñoù laø khoâng coù nhaân. Chia lìa quyeán thuoäc chuùng, nhoùm hoïp ngöôøi thaân cuûa mình, ñoù laø khoâng coù nghóa. Ñem xaùc thòt chuùng maø hieán cuùng thaàn linh cuûa mình, ñoù laø khoâng coù leã. Noùi raèng ñöôïc höôûng loäc maø chuùng phaûi chòu naïn dao

544

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

545

thôùt baêm vaèm, ñoù laø khoâng coù trí. Ñaët moài nhöû, möu moâ löøa phænh, khieán chuùng phaûi sa vaøo haàm baãy, ñoù laø khoâng coù tín.

nhöng maïng thì khoâng theå boû. Neáu cöù luaân chuyeån oaùn thuø, thay nhau maø chòu haïi; nay saép bò gieát thòt chaúng ñaùng thöông sao?

Than oâi! Ngöôøi soáng ôû ñôøi ñeàu phaûi nöông theo nguõ thöôøng, bieát maø vaãn coá yù phaïm vaøo, thaät chaúng ñaùng laøm ngöôøi!

OÂi! Keû aên thòt laø baát nhaân. Ngöôøi coù nhaân thì chaúng aên thòt! Tieân sanh Minh Ñaïo noùi raèng: “Ngöôøi laø ñoàng baøo vôùi ta, thuù laø ñoàng khí vôùi ta.” Buøi Töôùng quoác noùi: “Nhöõng loaïi coù huyeát khí ñeàu coù tri giaùc, heã coù tri giaùc thì ñoàng theå vôùi ta.” Maïnh töû daïy raèng: “Ñaõ thaáy con thuù ñang soáng, chaúng nôõ nhìn noù cheát; nghe tieáng noù keâu la, chaúng nôõ aên thòt noù.”

Laïi nöõa, ngöôøi ñôøi thöôøng noùi raèng: “Vì thieáu nôï tieàn baïc neân phaûi laøm thuù ñeå traû. Ñoù laø loäc ñaùng höôûng, khoâng coù toäi loãi.” Xeùt kyõ ra, lôøi aáy chaúng ñuùng. Nhaân vì caùc loaïi sanh linh ñeàu coù ñoàng maïng soáng nhö con ngöôøi. Maïng laø maïng cuûa rieâng mình, nôï laø chuoác laáy ôû ñôøi. Nôï coù theå boû ñöôïc,

優曇祖師戒殺文卵 , 胎 , 濕 , 化 , 飛走蟲魚 , 皆未來諸佛之流 , 或過去多生父母。至於 , 顒顒怖死 , 汲汲貪生。避苦而樂其身 , 此情一等。求安而養其命 , 斯理萬均。何乃聲哀哀而牽上刀砧。眼盼盼而驅就死地。或張羅亘野布綱連山 , 火逐嶺以高低 , 烟隨處而疎密。疾電之鷹爭舉,追風之馬競前。猿睹箭以魂飛 , 雁看弓而膽落。解頭陷腦之酸 , 難

Cho neân, ngöôøi quaân töû phaûi thöôøng kieâng traùnh vieäc gieát haïi.

Öu ñaøm Toå sö giôùi saùt vaên Noaõn thai thaáp hoùa, phi taåu truøng ngö, giai vò lai chö Phaät chi löu, hoaëc quaù khöù ña sanh phuï maãu. Chí ö ngung ngung boá töû, caáp caáp tham sanh. Tî khoå nhi laïc kyø thaân, thöû tình nhaát ñaúng. Caàu an nhi döôõng kyø maïng, tö lyù vaïn quaân. Haø naõi thanh ai ai nhi khieân thöôïng ñao chaân. Nhaõn phaùn phaùn nhi khu töïu töû ñòa. Hoaëc ñöông la tuyeân daõ, boá voõng lieân sôn. Hoûa truïc lónh dó cao ñeâ, uyeân tuøy xöù nhö sô maät. Taät ñieån chi öng tranh töû. Truy phong chi maõ caïnh tieàn. Vieân ñoå tieãn dó hoàn phi. Nhaïn khaùn cung nhi ñaûm laïc. Giaûi ñaàu haõm naõo chi toan, nan ñeå. Ñoãng

546

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

抵。洞胸徹骨之痛 , 奚禁。况斯等 , 共禀五行,俱含四象。同沾佛性,共有神明。何乃,陳此肉山,樹斯炮烙。克其口復,委彼心肝。殊不知斷其命者,是出佛身之血。食其肉者 , 寧非父母之身。造殺害之深尤 , 斷慈悲之種性。生前福壽 , 暗裏消磨。死後沈淪 , 刀山劍樹。還作雞猪魚兔,次第填償。至於宰割烹炮,因果相似。諦觀食肉,可謂寒心。

QUYEÅN TRUNG

547

hung trieät coát chi thoáng, heà caâm. Huoáng tö ñaúng, coäng baåm nguõ haønh, caâu haøm töù töôïng. Ñoàng trieâm Phaät taùnh, coäng höõu thaàn minh. Haø naõi, traàn thöû nhuïc sôn, thoï tö phaùo laïc. Khaéc kyø khaåu phuùc, uûy bæ taâm can. Thuø baát tri ñoaïn kyø maïng giaû, thò xuaát Phaät thaân chi huyeát; thöïc kyø nhuïc giaû, ninh phi phuï maãu chi thaân. Taïo saùt haïi chi thaâm vöu, ñoaïn töø bi chi chuûng taùnh. Sanh tieàn phöôùc thoï, aùm lyù tieâu ma. Töû haäu traàm luaân, ñao sôn kieám thoï. Hoaøn taùc keâ chöõ ngö thoá, thöù ñeä ñieàn thöôøng. Chí ö teå caùc phanh phaùo, nhaân quaû töông töï. Ñeá quan thöïc nhuïc. Khaû vò haøn taâm.

縱售易於屠門,亦難逃於重罪。菩薩寧當破

Tuùng thuï dòch ö ñoà moân. Dieäc nan ñaøo ö troïng toäi. Boà

骨 , 終不食噉眾生。是以白兔焚身 , 而仙人不

Taùt ninh ñöông phaù coát, chung baát thöïc ñaïm chuùng sanh.

顧也。草尙不拔,肉豈容嘗。

Thò dó baïch thoá phaøn thaân, nhi tieân nhaân baát coá daõ. Thaûo thöôïng baát baït, nhuïc khôûi dung thöôøng.

遠彼庖厨 ,有聞聲不忍之訓。養他出賣 ,同

Vieãn bæ baøo truø, höõu vaên thanh baát nhaãn chi huaán.

口殺心食之尤。大聖垂慈,所以制戒。永斷殺

Döôõng tha xuaát maïi, ñoàng khaåu saùt taâm thöïc chi cöu. Ñaïi

生,其德大也。修淨圡人,故當持守。可謂。

thaùnh thuøy töø, sôû dó cheá giôùi. Vónh ñoaïn saùt sanh, kyø ñöùc ñaïi daõ. Tu Tònh ñoä nhaân, coá ñöông trì thuû. Khaû vò:

不貪香餌味, 始是碧潭龍。

Baát tham höông nhò vò, Thuûy thò bích ñaøm long.

548

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

8. Baøi vaên giôùi saùt cuûa Toå sö Öu Ñaøm

aát caû nhöõng loaøi sanh ra töø tröùng, töø baøo thai, töø nôi aåm thaáp, töø söï bieán hoùa, bao goàm caùc loaøi bieát bay treân trôøi, bieát chaïy döôùi ñaát, caù laën trong nöôùc, cho ñeán coân truøng, saâu boï... heát thaûy ñeàu laø chö Phaät trong töông lai,(1) hoaëc laø cha meï nhieàu ñôøi cuûa ta trong quaù khöù. Laïi xeùt cho ñeán leõ heát loøng sôï cheát, gaáp ruùt tham soáng, traùnh ñieàu khoå, tìm ñieàu sung söôùng, thì giöõa ta vaø muoân vaät ñeàu nhö nhau caû. Caàu ñöôïc yeân thaân nuoâi döôõng maïng soáng, leõ aáy muoân loaøi ñeàu khoâng khaùc. Vì sao ñaõ nghe tieáng keâu thaûm thieát maø coøn loâi daét ñeán choã gieát moå; ñaõ thaáy maét nhìn sôï seät van caàu maø laïi ñaåy xoâ ñeán nôi phaûi cheát? Laïi baãy raäp ñaày nuùi, löôùi giaêng khaép ñoàng, ñoát löûa ñaày non; khoùi xoâng khaép choán; ngöïa khoûe röôït theo, chim öng baét laáy.(2) Vöôïn nhìn muõi teân bay maát hoàn; chim thaáy daây cung buoâng khieáp vía! Noãi chua cay naùt oùc beå ñaàu, laøm sao chòu noãi? Nieàm khoå ñau moå buïng loùc xöông, thaät khaù thöông thay! Huoáng chi, muoân loaøi ñeàu chaúng khaùc vôùi ta, ñeàu quyù thaân maïng, ñeàu coù taùnh Phaät, cuõng ñuû taâm tình caûm xuùc, cuõng ñuû taùnh linh. Sao nôõ baøy vieäc gieát haïi, thòt xöông chaát thaønh nuùi, naáu nöôùng chieân xaøo? Mieáng ngon ôû mieäng mình maø huûy hoaïi tim gan chuùng! Chaúng bieát raèng gieát haïi chuùng sanh töùc laø laøm thaân Phaät chaûy maùu; aên thòt chuùng sanh chính laø (1)

Vì Phaät coù daïy raèng: “Taát caû chuùng sanh ñeàu laø Phaät seõ thaønh.” ÔÛ ñaây moâ taû caûnh ñi saên ngaøy xöa, ngöôøi ñi saên cöôõi ngöïa baén teân, coù mang theo choù saên vaø chim öng ñeå luøng suïc, baét moài.

(2)

QUYEÅN TRUNG

549

aên thòt cha meï ñôøi tröôùc cuûa mình. Döùt maát haït gioáng töø bi, taïo theâm toäi nghieäp saùt haïi. Phöôùc thoï trong ñôøi naøy phaûi tieâu moøn, ñöùt ñoaïn; sau khi cheát coøn phaûi chìm ñaém trong röøng kieám, nuùi ñao; roài phaûi sanh trôû laïi laøm gaø, heo, caù, thoû... laàn löôït traû nôï, cuõng seõ bò naáu nöôùng, moå xeû, nhaân quaû töông tôï. Cho neân, xeùt kyõ vieäc aên thòt thaät ñaùng khieáp sôï! Cho ñeán nhö keû chuyeân mua baùn thòt cuõng khoâng traùnh khoûi toäi nghieäp naëng neà. Boà Taùt thaø chòu naùt xöông chöù khoâng aên nuoát xöông thòt chuùng sanh. Cho neân, thoû traéng töï thieâu ñeå cuùng döôøng maø tieân nhaân khoâng thoï duïng.(1) Ñeán caây coû coøn khoâng nhoå haïi, haù laïi aên thòt chuùng sanh hay sao? Coù lôøi daïy raèng: Neân xa choã beáp nuùc, nghe tieáng keâu la cuûa con vaät thì chaúng nôõ aên thòt.(2) Nuoâi döôõng suùc vaät ñeå baùn thì cuõng ñoàng toäi nhö keû gieát haïi, aên thòt. Ñöùc Phaät ruû loøng töø bi neân cheá ñònh giôùi khoâng gieát haïi. Nhö döùt haún ñöôïc vieäc gieát haïi, thaät laø ñöùc lôùn thay! Ngöôøi tu Tònh ñoä phaûi gaéng giöõ gìn. Neân coù theå noùi raèng: Chaúng tham muøi höông nhöû, Môùi thaät baäc chaân tu!

(1)

Thuôû xöa, coù moät vò tieân nhaân tu haønh trong moät ñoäng ñaù treân nuùi. Ñeán naêm trôøi haïn, trong nuùi chaúng coøn hoa, quaû vaø nöôùc. OÂng muoán ñi xuoáng chôï hoùa trai. Coù con thoû traéng ôû ñoù, khoâng muoán oâng boû vieäc tu taäp neân töï nhaøo mình voâ löûa thieâu mình ñeå cuùng döôøng cho oâng aên. OÂng chaïy ñeán laáy con thoû ra khoûi löûa, duø ñaõ cheát roài maø vaãn chaúng nôõ aên thòt noù, roài oâng quyeát chí ôû laïi trong nuùi maø tu haønh. (2) Ñaây laø lôøi daïy cuûa Nho gia, nguyeân yù laø: Ngöôøi quaân töû chaúng gaàn vieäc beáp nuùc, nghe tieáng keâu cuûa con vaät khi bò gieát thì khoâng aên thòt cuûa noù.

550

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛印禪師戒殺文鱗甲羽毛諸品類, 眾生與佛心無二。只爲當初錯用心, 致使今生頭角異。水中游林裏戲, 何忍將來克日計。須臾活捉在砧牀, 口不能言,眼還覷。或椎搕,或刀刺。牽入鑊湯深可畏。推毛捋羽刮皮鱗, 剖眷剜心猶吐氣。美君喉誇好味, 勸子勸妻同噉嗜。只知恣性縱無明, 不懼陰司毫髮記。命纔終冤業至, 靣對閻王爭敢諱。從頭一一報無差,

QUYEÅN TRUNG

Phaät AÁn Thieàn sö giôùi saùt vaên Laâm giaùp vuõ mao chö phaåm loaïi. Chuùng sanh döõ Phaät taâm voâ nhò. Chæ vò ñöông sô thoá duïng taâm. Trí söû kim sanh ñaàu giaùc dò. Thuûy trung du laâm lyù hyù. Haø nhaãn töông lai khaéc nhaät keá. Tu du hoaït troùc taïi chaâm saøng. Khaåu baát naêng ngoân nhaõn hoaøn thöù. Hoaëc trung aùp hoaëc ñao thích. Khieân nhaäp hoaïch than thaâm khaû uùy. Thoâi mao loaùt vuõ quaùt bì laân. Phaåm quyeán oan taâm du khoå khí. Myõ quaân haàu khoa haûo vò. Khuyeán töû khuyeán theâ ñoàng ñaïm thò. Chæ tri töù taùnh tuùng voâ minh. Baát cuï aâm ty haøo phaùt kyù. Maïng taøi chung oan nghieäp chí. Dieän ñoái Dieâm vöông tranh caûm huùy. Tuøng ñaàu nhaát nhaát baùo voâ sai.

551

552

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

爐炭鑊湯何處避。

Loâ thaùn hoaïch than haø xöù tî.

勸賢豪須戒忌,

Khuyeán hieàn haøo tu giôùi kî.

莫把眾生當容易。

Maïc baû chuùng sanh ñöông dung dòch.

貪他一臠臠還他, 古聖畱言終不僞。戒殺念佛兼放生, 决到西方上品會。

Tham tha nhaát luyeán luyeán hoaøn tha. Coå thaùnh löu ngoân chung baát nguïy. Giôùi saùt nieäm Phaät kieâm phoùng sanh. Quyeát ñaùo Taây phöông thöôïng phaåm hoäi.

9. Vaên giôùi saùt cuûa Thieàn sö Phaät AÁn Heát thaûy muoân loaøi loâng, caùnh, vaûy... Chuùng sanh cuøng Phaät ñoàng moät taâm.

Chæ thöôøng buoâng thaû voâ minh,

Chæ bôûi xöa kia duïng taâm nhaàm,

Taïo nhaân, taùc nghieäp coù ngaøy khoå thaân.

Nay môùi thoï hình haøi muoân thuù.

Oan nghieäp ñeå tôùi khi chung maïng,

Töøng nöôùc thaúm, röøng xa vui thöûa,

Chaïy ñöôøng naøo thoaùt löôùi nghieäp nhaân?

Sao nôõ ñem laøm böõa haèng ngaøy?

Xöa nay quaû baùo toû töôøng,

Phuùt ñaâu baét soáng veà ñaây,

Vaïc daàu, loø löûa, khoâng ñöôøng traùnh qua!

Hoaëc duøi ñaäp, hoaëc laø dao moå,

Khuyeân thieän höõu ñeå loøng raên giöõ,

Noài chaûo ñun, cöïc khoå xoùt xa!

Chôù xem thöôøng sanh maïng chuùng sanh.

Caïo loâng, nhoå caùnh, loät da,

Mieáng aên, mieáng traû aét chaúng sai,

Roùc xöông, raïch ruoät, thôû ra hôi taøn.

Lôøi chö thaùnh xöa khoâng hö doái:

Naáu nöôùng doïn leân baøn vöøa mieäng,

Giôùi saùt, nieäm Phaät, thöôøng phoùng sanh,

Khuyeân vôï con no mieáng ngon laønh.

Quyeát veà Taây phöông, baäc Thöôïng phaåm.

553

554

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

真歇禪師戒殺文

QUYEÅN TRUNG

Chaân Yeát Thieàn sö giôùi saùt vaên

堪嘆世人大錯,

Kham thaùn theá nhaân ñaïi thoá.

卻將苦事爲樂。迎賓待客安排,

Khöôùc töông khoå söï vi laïc.

殺害生靈造作。耳畔痛聲未絕, 便把沸湯淋淥。不是鑊裏烹炮, 便向火中炙烙。堂上聚集親朋, 堂下喧喧鼔樂。恣其一世奢華, 豈覺千生墮落。一朝夀盡報終, 索命冤家尋捉。直饒抵諱分舒, 其柰鬼神執縛。或上刀山劍樹,

Saùt haïi sanh linh taïo taùc.

或入燄爐沸鑊。依次償他宿債,

Hoaëc nhaäp dieäm loâ phaát hoaïch.

Nghinh taân thò khaùch an baøi.

Nhó baïn thoáng thanh vò tuyeät. Tieän baû phaát than laâm luïc. Baát thò hoaïch lyù phanh phaùo. Tieän höôùng hoûa trung chích laïc. Ñöôøng thöôïng tuï taäp thaân baèng. Ñöôøng haï huyeân huyeân coå laïc. Töù kyø nhaát theá xa hoa. Khôûi giaùc thieân sanh ñoïa laïc. Nhaát trieâu thoï taän baùo chung. Taùc maïng oan gia taàm troùc. Tröïc nhieâu ñeå huùy phaân thö. Kyø naïi quyû thaàn chaáp phöôïc. Hoaëc thöôïng ñao sôn kieám thoï.

Y thöù thöôøng tha tuùc traùi.

555

556

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

卻被刀傷斧斫。

Khöôùc bò ñao thöông phuû chöôùc.

此時痛苦自當,

Thöû thôøi thoáng khoå töï ñöông.

人情都使不著。

Nhaân tình ñoâ söû baát tröôùc.

縱然受苦出期,

Tuùng nhieân thoï khoå xuaát kyø.

未免透入別殻。

Vò mieãn thaáu nhaäp bieät xaùc.

若非啣鐵負鞍,

Nhöôïc phi haøm thieát phuï an.

必定披毛帶角。

Taát ñònh phi mao ñôùi giaùc.

奉勸諸善男女,

Phuïng khuyeán chö thieän nam nöõ.

各自回頭相度。

Caùc töï hoái ñaàu töông ñoä.

何如改悔身心,

Haø nhö caûi hoái thaân taâm.

庶免沈淪三惡。

Thöù mieãn traàm luaân tam aùc.

若教賺卻路頭,

Nhöôïc giaùo traùm khöôùc loä ñaàu.

萬劫難爲轉腳。

Vaïn kieáp nan vi chuyeån cöôùc.

但念阿彌陀佛,

Ñaõn nieäm A-di-ñaø Phaät.

求生西方極樂。

Caàu sanh Taây phöông Cöïc laïc.

557

558

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

10. Vaên giôùi saùt cuûa Thieàn sö Chaân Yeát

QUYEÅN TRUNG

Hoaëc rôi röøng kieám nuùi ñao, Hoaëc vaøo vaïc naáu, hoaëc vaøo loø nung.

Ñaùng thöông traàn theá laàm to!

Traû y nôï cuõ trong ñôøi,

Thöôøng ñem vieäc khoå laøm troø vui chôi.

Dao ñaâm buùa boå khoâng lôøi bieän minh!

Tieäc baøy ñaõi khaùch tôi bôøi,

Baáy giôø ñau ñôùn moät mình,

Sanh linh gieát haïi ñeå môøi ngöôøi aên.

Xoùt vay naøo keû thaân tình laø ai?

Beân tai coøn tieáng keâu than,

Ñeán chöøng maõn toäi ñoïa ñaøy,

Lieàn ñem nöôùc noùng xoái thaân nôõ naøo!

Suùc sanh laïi phaûi ñaàu thai môùi vöøa;

Hoaëc laø noài chaûo naáu xaøo,

Mang yeân, ngaäm saét, ngöïa, löøa..

Hoaëc laø than löûa ñöa vaøo nöôùng quay.

Tôù toâi phaän choù, caøy böøa thaân traâu!

Treân theàm nhoùm hoïp ñuû ñaày,

Thieän nam, tín nöõ ñaâu ñaâu,

Döôùi theàm aâm nhaïc vui vaày ñôøn ca;

Khuyeân mau trôû goùt, quay ñaàu ñöôøng ngay.

Moät ñôøi buoâng thaû xa hoa,

Sao baèng tu söûa thaân taâm,

Bieát ñaâu toäi nghieäp ñaém sa ngaøn ñôøi?

Khoûi ba ñöôøng aùc, khoûi ñaøy traàm luaân.

Moät mai tuoåi thoï döùt roài,

Nhöôïc baèng lôõ böôùc sa chaân,

Oan gia ñoøi maïng khaép nôi ñuoåi tìm.

Muoân ñôøi ñoïa laïc khoù phaàn thoaùt ra,

Daàu cho choái caõi leõ cuøng,

Chæ chuyeân nieäm Phaät Di-ñaø,

Quæ thaàn baét troùi, khoûi voøng ñöôïc sao?

Caàu sanh Cöïc Laïc, thoaùt veà Taây phöông.

普菴祖師戒殺文堪嘆諸人不較量, 卻將造罪當燒香。處處神壇社廟, 盡是作業之場。

Phoå Am Toå sö giôùi saùt vaên Kham thaùn chö nhaân baát giaûo löôïng. Khöôùc töông taïo toäi ñöông thieâu höông. Xöù xöù thaàn ñaøn xaõ mieâu. Taän thò taùc nghieäp chi traøng.

559

560

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

筒筒燒鵞煮鴨, 每每宰殺猪羊。巧者持刀出血,

Caù caù thieân nga chöõ aùp.

拙者便去燒湯。向前起來下手, 推毛破肚搜腸。煮得半生半熟, 諸人鬭割分張。一似夜叉羅刹, 猶如虎豹豺狼。祭賽邪神野鬼,

Chuyeát giaû tieän khöû thieân thang.

正神豈可來嘗。鬼又何會飽滿, 反遭觸犯天堂。猫兒無人殺喫, 收拾被下安藏。猪羊廣有人殺, 只見成隊成行。禽獸時時遭戮,

Chaùnh thaàn khôûi khaû lai thöôøng.

殺者定去承當。

Saùt giaû ñònh khöù thöøa ñöông.

Moãi moãi teå saùt trö döông. Xaûo giaû trì ñao xuaát huyeát.

Höôùng tieàn khôûi lai haï thuû. Thoâi mao phaù ñoå söu traøng. Chöû ñaéc baùn sanh baùn thuïc. Chö nhaân ñaáu caùt phaân tröông. Nhaát töï daï-xoa, la-saùt. Du nhö hoå baùo saøi lang. Teá taùi taø thaàn daõ quyû.

Quyû höïu haø taèng baõo maõn. Phaûn tao xuùc phaïm thieân ñöôøng. Mieâu nhi voâ nhaân saùt khieát. Thaâu nhaäp bò haï an taøng. Trö ngöu quaûng höõu nhaân saùt. Chæ kieán thaønh ñoäi thaønh haøng. Caàm thuù thôøi thôøi tao luïc.

561

562

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

因此三荒兩旱, 爲人豈不思量。若要報答天地,

Nhaân thöû tam hoang löôõng haïn.

除非齋戒賢良。

Tröø phi trai giôùi hieàn löông.

Vi nhaân khôûi baát tö löông. Nhöôïc yeáu baùo ñaùp thieân ñòa.

Chö nhaân giaû!

諸仁者。殺他一命還他殺, 一念回光免禍殃。偈曰。

Saùt tha nhaát maïng hoaøn tha saùt. Nhaát nieäm hoài quang mieãn hoïa öông. Keä vieát:

畜生本是人來做, 人畜輪迴古到今。不要披毛并戴角, 勸君休使畜生心。 11. Vaên giôùi saùt cuûa Toå sö Phoå Am

Suùc sanh boån thò nhaân lai toá, Nhaân suùc luaân hoài coå ñaùo kim. Baát yeáu phi mao tònh ñôùi giaùc, Khuyeán quaân höu söû suùc sanh taâm.

Vieäc gieát haïi laêng xaêng, nhoän nhòp,

Thöông thay keû tuïc nhaân ngu muoäi,

Cuøng caïo loâng, moå buïng tôi bôøi.

Taïo nhieàu toäi aùc laïi thaép höông!

Naáu ra roài nöûa soáng, nöûa chín,

Ñình thaàn, mieáu vuõ khaép laøng,

Laïi tranh nhau xeûo laáy ít nhieàu.

Thaûy ñeàu laø choán ñaøn traøng gaây oan.

Thaät chaúng khaùc daï-xoa, la-saùt,

Nôi nôi gieát vòt, moå boø.

Cuõng khoâng thua coïp döõ, huøm beo.

Choán choán quay gaø, luoäc lôïn;

Cuùng daâng quæ döõ, thaàn taø,

Keû kheùo caàm dao ñaâm coå.

Nhöõng thaàn chaùnh tröïc aét laø traùnh xa!

Ngöôøi vuïng naáu nöôùc, quaït than.

Quæ thaàn bieát coù duøng no chaùn?

563

564

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Maø thaân mang toäi aùc nguùt trôøi!

Neáu caàn baùo ñaùp thaàn minh,

Meøo kia khoûi naïn gieát aên,

Thì neân trai giôùi giöõ mình hieàn löông.

Thì yeân moät choã thaân taøng thaûnh thôi.

Khuyeân moïi ngöôøi haõy suy xeùt kyõ,

Heo, deâ laém keû quen muøi,

Maïng ñoåi maïng leõ kia khoù traùnh,

Taùi sanh chen chuùc vaøo ñöôøng suùc sanh.

Sôùm hoài taâm chuyeån ñöôïc tai öông.

Muoân loaøi bò gieát thaûm thöông,

Suùc sanh voán tröôùc laø ngöôøi,

Maø ngöôøi gieát cuõng khoâng ñöôøng thoaùt thaân.

Ngöôøi nay laøm aùc sau thaønh suùc sanh.

Toäi gieát haïi, tai öông trôøi giaùng,

Muoán thaân khoûi rôi vaøo loaøi thuù,

Ñöôïc thaân ngöôøi sao chaúng nghó suy?

Chôù hoaøi mang taâm ñòa suùc sanh.

天地神明戒殺文

565

Thieân ñòa thaàn minh giôùi saùt vaên

或問曰。聞師慈悲,特來辯惑。

Hoaëc vaán vieát: Vaên sö töø bi, ñaëc lai bieän hoaëc.

宗本曰。吾乃凡愚但以直答。

Toâng Boån vieát: Ngoâ naõi phaøm phu, ñaõn dó tröïc ñaùp.

或曰。師言勸善念佛,戒殺行慈。世之祭天地 , 殺其牛馬牲犧。獻神明 , 宰其猪羊六畜。何如。答曰。天地仁慈 ,好生爲大。神明忠正 ,惡殺爲先。何以逆天理而顚倒做耶。若顚倒行之,反遭禍矣。正所謂,獲罪於天無所禱也。曰。不殺固爲上矣,將何爲祭禮乎。曰。祭禮只在誠敬 , 非在物命。不聞孔子

Hoaëc vieát: Sö ngoân khuyeán thieän nieäm Phaät, giôùi saùt haønh töø. Theá chi teá thieân ñòa, saùt kyø ngöu maõ sanh hy. Hieán thaàn minh, teå kyø trö döông luïc suùc. Haø nhö? Ñaùp vieát: Thieân ñòa nhaân töø, hieáu sanh vi ñaïi. Thaàn minh trung chaùnh, oá saùt vi tieân. Haø dó nghòch thieân lyù nhi ñieân ñaûo toá da? Nhöôïc ñieân ñaûo haønh chi, phaûn tao hoïa hyõ. Chaùnh sôû vò, hoaïch toäi ö thieân voâ sôû ñaûo daõ. Vieát: Baát saùt coá vi thöôïng hyõ, töông haø vi teá leã hoà. Vieát: Teá leã chæ taïi thaønh kính, phi taïi vaät maïng. Baát vaên Khoång töû vieát: Tuy sô thöïc thaùi canh qua teá, taát teà nhö daõ.

566

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

567

曰。雖蔬食菜羮爪祭 , 必齊如也。禺 , 吾無閒然矣。菲飲食而致孝乎鬼神。洋洋乎,如在其上,如在其左右,豈不然乎。

Vuõ, ngoâ voâ giaùn nhieân hyõ, phæ aåm thöïc nhi trí hieáu hoà quyû

大藏經云。佛告諸國王曰。欲得雨暘時若,穀果豐登,必須修道德,恤萬民,施善政,戒殺生,可全天下之太平也。

ñaéc vuõ döông thôøi nhöôïc, coác quaû phong ñaêng, taát tu tu

不見華嚴經云。閻浮提內 , 五濁眾生 , 不修十善 , 專作惡業 , 殺盗邪婬 , 妄言綺語 , 兩舌惡口 , 貪瞋邪見 , 不孝父母 , 不敬沙門 , 更相忿諍 , 互相毀辱 , 任情起見 , 非法謀求。以是因緣 , 風雨不時 , 苗稼不登 , 人民匱乏 , 多諸疫病,馳走四方,無所依怙。嗚呼。世人能依佛說 ,改過自新 ,必得庶事禎祥,諸緣吉慶矣。又不見邵尭夫祝香文曰。每日晨昏一炷香, 謝天謝地謝三光。所祈處處田禾熟, 但願人人壽命長。國有忠臣扶社稷,

thaàn. Döông döông hoà, nhö taïi kyø thöôïng, nhö taïi kyø taû höõu. Khôûi baát nhieân hoà? Ñaïi taïng kinh vaân: Phaät caùo chö quoác vöông vieát: Duïc ñaïo ñöùc, tuaát vaïn daân, thi thieän chaùnh, giôùi saùt sanh, khaû toaøn thieân haï chi thaùi bình daõ. Baát kieán Hoa Nghieâm kinh vaân: Dieâm-phuø-ñeà noäi, nguõ tröôïc chuùng sanh, baát tu thaäp thieän, chuyeân taùc aùc nghieäp, saùt ñaïo taø daâm, voïng ngoân yû ngöõ, löôõng thieät aùc khaåu, tham saân taø kieán, baát hieáu phuï maãu, baát kính sa moân, caùnh töông phaãn tranh, hoã töông huûy nhuïc, nhaäm tình khôûi kieán, phi phaùp möu caàu. Dó thò nhaân duyeân, phong vuõ baát thôøi, mieâu giaù baát ñaêng, nhaân daân quyõ phaïp, ña chö taät beänh, trì taåu töù phöông, voâ sôû y hoã. OÂ hoâ. Theá nhaân naêng y Phaät thuyeát, caûi quaù töï taân, taát ñaéc thöù söï trinh töôøng, chö duyeân kieát khaùnh hyõ. Höïu baát kieán Thieäu Nghieâu Phu Chuùc höông vaên vieát: Moãi nhaät thaàn hoân nhaát chuù höông. Taï thieân taï ñòa taï tam quang. Sôû kyø xöù xöù ñieàu hoøa thuïc. Ñaõn nguyeän nhaân nhaân thoï maïng tröôøng. Quoác höõu trung thaàn phoø xaõ taéc.

568

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Gia voâ nghòch töû naõo gia nöông.

家無逆子惱爺娘。四方平定干戈息, 我若貧時也不妨。大哉言也。假若人人具此心 ,發此願 ,自然感動上帝垂慈,天龍護祐,風調雨順,國泰民安矣。正所謂。禍因惡積,福緣善慶,理必然也。諸仁者。且嶽帝至神 ,道通天地 ,尙且受聞神師之戒 , 去血食 , 響齋素 , 况蠢爾凡夫 , 乃恣殺物命以祀滛祠,求福得殃矣。豈不聞嶽帝云。天地無私 ,神明暗察 ,不爲享祭而降福,不爲失禮而降禍。至哉言也。奉勸祀神者,能具素饌,爲之誦經回向,則神與我俱獲善福 , 何必殺生以祭乎。不然 , 更聽古人一偈。

Töù phöông bình ñònh can qua töùc. Ngaõ nhöôïc baàn thôøi daõ baát phöông. Ñaïi tai ngoân daõ. Giaû nhöôïc nhaân nhaân cuï thöû taâm, phaùt thöû nguyeän. Töï nhieân caûm ñoäng thöôïng ñeá thuøy töø, thieân long hoä höõu, phong ñieàu voõ thuaän, quoác thaùi daân an hyõ. Chaùnh sôû vò, hoïa nhaân aùc tích, phöôùc duyeân thieän khaùnh, lyù baát nhieân daõ. Chö nhaân giaû. Thaû Nhaïc ñeá chí thaàn, ñaïo thoâng thieân ñòa, thöôïng thaû thoï vaên thieàn sö chi giôùi, khöû huyeát thöïc, höôûng trai toá, huoáng xuaån nhó phaøm phu, naõi töù saùt vaät maïng dó töï daâm töø, caàu phöôùc ñaéc öông hyõ. Khôûi baát vaên Nhaïc ñeá vaên: Thieân ñòa voâ tö, thaàn minh aùm saùt, baát vò höôûng teá nhi giaùng phöôùc, baát vò thaát leã nhi giaùng hoïa. Chí tai ngoân daõ. Phuïng khuyeán töï thaàn giaû, naêng cuï toá soaïn, vò chi tuïng kinh hoài höôùng, taéc thaàn döõ ngaõ caâu hoaïch thieän phöôùc, haø taát saùt sanh dó teá hoà. Baát nhieân, caùnh thính coå nhaân nhaát keä.

偈曰。一切眾生無殺業, 十方何處動刀兵。家家戶戶常修善, 天下何愁不太平。

569

Keä vieát: Nhaát thieát chuùng sanh voâ saùt nghieäp. Thaäp phöông haø xöù ñoäng ñao binh. Gia gia hoä hoä thöôøng tu thieän. Thieân haï haø saàu baát thaùi bình.

570

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

12. Raên vieäc saùt sanh ñeå cuùng teá trôøi ñaát

où keû noùi raèng: “Nghe sö töø bi neân ñeán ñaây nhôø chæ roõ choã sai laàm.”

Toâng Boån ñaùp: “Toâi laø keû phaøm ngu, chæ bieát ñem leõ ngay thaúng maø noùi thoâi.” Lieàn hoûi: “Sö khuyeân laøm laønh, daïy ngöôøi nieäm Phaät, traùnh söï gieát haïi, laøm vieäc töø bi. Nhöng ngöôøi ñôøi teá trôøi ñaát thì duøng traâu, ngöïa laøm vaät hy sanh; hieán thaàn minh thì gieát heo, deâ, suùc vaät. Vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Trôøi ñaát nhaân töø, laáy ñöùc hieáu sanh laøm chính; thaàn linh trung chaùnh, laáy söï gheùt vieäc gieát haïi laøm ñaàu. Taïi sao laïi nghòch vôùi leõ trôøi maø laøm chuyeän gieát haïi ñieân ñaûo? Neáu laøm chuyeän ñieân ñaûo, aét phaûi gaëp tai hoïa. Vì vaäy neân noùi raèng: Ñaéc toäi vôùi trôøi khoâng theå caàu ñaûo maø thoaùt ñöôïc.” Hoûi: “Khoâng gieát haïi laø toát roài, nhöng bieát laáy gì teá leã?” Ñaùp: “Teá leã coát ôû söï thaønh kính chöù khoâng naèm ôû vieäc gieát vaät. Ñöùc Khoång Töû daïy: Duø cuùng teá baèng côm gaïo löùc vôùi canh rau, nhöng söï nghieâm trang, teà chænh khoâng khaùc. Ñoái vôùi vua Vuõ nhaø Haï, ta khoâng coù choã cheâ. Ngaøi aên uoáng ñaïm baïc nhöng cung kính quæ thaàn. Trong choán meânh moâng, döôøng nhö laø ôû treân, laïi döôøng nhö ôû khaép quanh ta, chaúng phaûi vaäy sao? “Trong kinh coù nhaéc vieäc ñöùc Phaät daïy caùc vò quoác vöông raèng: Muoán ñöôïc möa thuaän gioù hoøa, muøa maøng boäi thu, aét phaûi tu haønh ñaïo ñöùc, thöông meán muoân daân, cai trò hieàn laønh, raên caám vieäc gieát haïi. Neáu moãi vò ñeàu laøm nhö

QUYEÅN TRUNG

571

vaäy, thì toaøn caûnh thieân haï ñeàu höôûng thaùi bình. Kinh Hoa nghieâm daïy: Chuùng sanh coõi Dieâm-phuø-ñeà chìm trong naêm söï ueá tröôïc, chaúng tu Möôøi ñieàu laønh, chuyeân laøm caùc nghieäp aùc nhö: gieát haïi, troäm caép, taø daâm, doái traù, noùi lôøi trau chuoác, ñaâm thoïc, ñoäc aùc, laïi tham lam, saân haän, taø kieán; chaúng hieáu thaûo vôùi cha meï, chaúng cung kính baäc tu haønh, laïi giaän döõ tranh ñoaït vôùi nhau, cheâ bai sæ nhuïc nhau, maëc tình sanh khôûi caùc kieán giaûi, möu caàu nhöõng chuyeän phi phaùp. Vì nhöõng nhaân duyeân aáy neân möa gioù traùi thôøi, muøa maøng thaát keùm, nhaân daân ñoùi thieáu, sanh ra nhieàu taät beänh, chaïy khaép boán phöông cuõng khoâng coù nôi nöông döïa. “Than oâi! Neáu ngöôøi ñôøi bieát nghe theo lôøi Phaät daïy maø söûa loãi, ñoåi môùi töï thaân thì seõ ñöôïc moïi vieäc toát laønh, bình an toát ñeïp. Trong baøi vaên Chuùc höông, Thieäu Nghieâu Phu vieát raèng: Hai buoåi sôùm chieàu daâng höông cao. Caûm taï ñaát trôøi khaép traêng sao. Caàu cho choán choán vöôøn ruoäng toát. Ngöôøi ngöôøi phöôùc thoï tuoåi caøng cao. Nöôùc coù toâi trung yeân xaõ taéc, Nhaø khoâng nghòch töû khieán lao ñao. Boán phöông bình ñònh, can qua döùt, Ta daãu ngheøo cuøng cuõng chaúng sao! “Lôøi nguyeän aáy to taùt thay! Neáu nhö ai naáy ñeàu coù taám loøng nhö theá, ñeàu phaùt nguyeän nhö theá, töï nhieân caûm ñoäng thaáu trôøi ñaát, khieán cho chö thieân ñeàu uûng hoä, aét ñöôïc möa thuaän gioù hoøa, ñaát nöôùc yeân oån.

572

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

573

“Coù theå noùi raèng: Tai hoïa laø do taïo aùc, phöôùc ñöùc nhôø vieäc laøm laønh.

cuùng teá maø ban phöôùc, cuõng chaúng vì keû khoâng teá leã maø giaùng hoïa. Lôøi aáy chí lyù thay!

“Ñoù laø leõ taát nhieân vaäy. Xin khuyeân heát thaûy moïi ngöôøi, ñeán nhö Nhaïc ñeá laø baäc chí thaàn, ñaïo thoâng trôøi ñaát, maø coøn nghe lôøi raên cuûa thieàn sö, boû aên ñoà huyeát, höôûng söï chay laït, huoáng chi boïn phaøm phu ngu daïi nhö chuùng ta laïi theo vieäc gieát haïi sanh maïng loaøi vaät maø teá leã taø thaàn! Hoùa ra caàu phöôùc maø gaëp hoïa vaäy. Nhaïc ñeá daïy raèng: Trôøi ñaát khoâng tö vò, thaàn minh ngaàm xeùt roõ. Chaúng phaûi vì keû

Daùm khuyeân nhöõng keû cuùng teá thaàn minh neân laøm coã chay, tuïng kinh hoài höôùng sieâu ñoä. Nhö vaäy, thaàn vôùi mình ñeàu ñöôïc phöôùc laønh. Caàn gì phaûi gieát haïi vaät maïng maø cuùng teá? Chaúng tin, haõy laéng nghe baøi keä cuûa coå nhaân nhö döôùi ñaây: Heát thaûy chuùng sanh khoâng gieát haïi, Möôøi phöông sao coù choã ñao binh? Muoân nhaø ví phoûng thöôøng tu thieän, Thieân haï lo chi chaúng thaùi bình?

事親大孝戒殺文或曰。父母年高 ,須當良肉。若不殺生 ,將何奉養。答曰。凡俗鄙見如此,大聖則不然乎。行孝非在乎殺生 , 只在乎勸善。若父母有過 , 則當諫之。三諫不從 , 則當號泣。若不如斯 , 雖日用三牲之養,猶爲不孝也。亦如孝子經言。子之養親 ,甘露百味 ,以恣其口。天樂眾音 , 以娛其耳。名衣上服 , 以耀

Söï thaân ñaïi hieáu giôùi saùt vaên

Hoaëc vieát: Phuï maãu nieân cao, tu ñöông thöïc nhuïc. Nhöôïc baùt saùt sanh, töông haø phuïng döôõng? Ñaùp vieát: Phaøm tuïc bæ kieán nhö thöû, ñaïi thaùnh taéc baát nhieân hoà. Haønh hieáu phi taïi hoà saùt sanh, chæ taïi hoà khuyeán thieän. Nhöôïc phuï maãu höõu quaù, taéc ñöông giaùn chi. Tam giaùn baát tuøng, taéc ñöông haøo khaáp. Nhöôïc baát nhö tö, tuy nhaät duïng tam sanh chi döôõng, du vi baát hieáu daõ. Dieäc nhö Hieáu töû kinh ngoân: Töû chi döôõng thaân, cam loà baùch vò dó töù kyø khaåu, thieân nhaïc chuùng aâm dó ngaâu kyø nhó, danh y thöôïng phuïc, dó dieäu kyø theå. Löôõng kieân haø phuï,

574

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

其體。兩肩荷負 , 周流四海。惟孝之大 , 莫尙乎茲。佛言未爲孝矣。若親頑暗,不奉三寶,兇虐殘戾,作諸惡業 , 子當諫之。令發信心 , 歸依正道 , 常行六度 , 慈悲喜捨。於善知識 , 時常恭敬 , 聽從教法 , 念佛修行。願出苦輪 , 願生樂土。依此行孝,方名報恩。若不如斯,徒爲人子。不見長蘆賾禪師作勸孝文 , 一百二十篇。前百篇言孝行甘旨爲世閒之孝。後二十篇勸父母修淨土 , 爲出世之孝。世閒之孝 , 一世而止。出世之孝 , 無時而盡。能使父母生淨土,莫大之孝也。父母現在,而不以此勸勉,他日徒爾傷心,徒爲厚禮。觀經前後兩說 , 孝養父母爲淨業 , 卽此意也。

QUYEÅN TRUNG

575

chaâu löu töù haûi. Duy hieáu chi ñaïi, maïc thöôïng hoà tö. Phaät ngoân vò vi hieáu hyõ. Nhöôïc thaân ngoan aùm, baát phuïng Tam baûo, hung ngöôïc taøn leä taùc chö aùc nghieäp, töû ñöông giaùn chi. Linh phaùt tín taâm, quy y chaùnh ñaïo. Thöôøng haønh luïc ñoä, töø bi hyû xaû. Ö thieän tri thöùc, thôøi thöôøng cung kính. Thính tuøng giaùo phaùp, nieäm Phaät tu haønh. Nguyeän xuaát khoå luaân, nguyeän sanh Laïc ñoä. Y thöû haønh hieáu, phöông danh baùo aân. Nhöôïc baát nhö tö, ñoà vi nhaân töû. Baát kieán Tröông Loâ Traïch thieàn sö taùc Khuyeán hieáu vaên, nhaát baùch nhò thaäp thieân. Tieàn baùch thieân, ngoân hieáu haïnh cam chæ vi theá gian chi hieáu. Haäu nhò thaäp thieân, khuyeán phuï maãu tu Tònh ñoä vi xuaát theá chi hieáu. Theá gian chi hieáu, nhaát theá nhi chæ. Xuaát theá chi hieáu, voâ thôøi nhi taän. Naêng söû phuï maãu sanh Tònh ñoä, maïc ñaïi chi hieáu daõ. Phuï maãu hieän taïi, nhi baát dó thöû khuyeán mieãn, tha nhaät ñoà nhó thöông taâm, ñoà vi haäu leã. Quaùn kinh tieàn haäu löôõng thuyeát hieáu döôõng phuï maãu vi tònh nghieäp, töùc thöû yù daõ.

又曰。父母信知念佛,蓮池下種時也。一心念佛 , 蓮華出水時也。念佛功成 , 華開見佛時也。

thôøi daõ. Nhaát taâm nieäm Phaät, lieân hoa xuaát thuûy thôøi daõ.

孝子察其往生時至 ,預以父母平生眾善 ,聚爲一疏。時時對父母讀之 , 要令父母心生歡

sanh chuùng thieän, tuï vi nhaát sôù. Thôøi thôøi ñoái phuï maãu ñoäc

Höïu vieát: Phuï maãu tín tri nieäm Phaät, lieân trì haï chuûng Nieäm Phaät coâng thaønh, hoa khai kieán Phaät thôøi daõ. Hieáu töû saùt kyø vaõng sanh thôøi chí, döï dó phuï maãu bình chi, yeáu linh phuï maãu taâm sanh hoan hyû. Höïu thænh phuï

576

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

577

喜。又請父母生臥向西,而不忘淨土。設彌陀像,然香鳴磬,眾生助念不絶。氣斷之時,愈加用意,無以哀哭,失其正念。父母得生淨土,豈不嘉哉。平生孝養,正在此時。

maãu toïa ngoïa höôùng taây nhi baát vong Tònh ñoä. Thieát Di-ñaø

寄語孝子順孫,無忘此事。若要盡其世

Kyù ngöõ hieáu töû thuaän toân, voâ vong thöû söï. Nhöôïc yeáu

禮,直待氣斷多時,方何哀泣。正斷之時,甚爲不可。又况從古以來,念佛往生西方者非一。略舉數條,以爲念佛者鑒。所以烏萇國主睹眾聖以來迎。隋文皇后乘異香而西邁。妙行婆,請佛相待。宋世子侍母同歸。可謂,一超直人如來地矣。或曰。依此行持 ,實爲大孝。若無魚肉 ,將何養親。答曰。汝之愚癡 ,深爲可愍。世閒香潔 ,素味極多。何必腥羶臭穢魚肉。曰。師言明矣。曰。切在奉行。

töôïng, nhieân höông minh khaùnh, chuùng nhaân trôï nieäm baát tuyeät. Khí ñoaïn chi thôøi, duõ gia duïng yù. Voâ dó ai khoác, thaát kyø chaùnh nieäm. Phuï maãu ñaéc sanh Tònh ñoä, khôûi baát gia tai. Bình sanh hieáu döôõng, chaùnh taïi thöû thôøi.

taän kyø theá leã, tröïc ñaõi khí ñoaïn ña thôøi, phöông khaû ai khaáp. Chaùnh ñoaïn chi thôøi, thaäm vi baát khaû. Höïu huoáng tuøng coå dó lai, nieäm Phaät vaõng sanh Taây phöông giaû phi nhaát. Löôïc cöû soå ñieàu, dó vi nieäm Phaät giaû giaùm. Sôû dó OÂ Tröôøng quoác chuû ñoå chuùng thaùnh dó lai nghinh. Tuøy Vaên hoaøng haäu thöøa dò höông nhi taây maïi. Dieäu Haïnh baø thænh Phaät töông ñaõi. Toáng theá töû thò maãu ñoàng quy. Khaû vò nhaát sieâu tröïc nhaäp Nhö Lai ñòa hyõ. Hoaëc vieát: Y thöû haønh trì, thaät vi ñaïi hieáu. Nhöôïc voâ ngö nhuïc, töông haø döôõng thaân. Ñaùp vieát: Nhöõ chi ngu si, thaâm vi khaû maãn. Theá gian höông khieát toá vò thaäm ña. Haø taát tinh thieân xuù ueá ngö nhuïc. Vieát: Sö ngoân minh hyõ. Vieát: Thieát taïi phuïng haønh.

578

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

13. Con hieáu thôø cha meï khoâng saùt sanh

où ngöôøi hoûi raèng: “Cha meï tuoåi cao caàn phaûi aên thòt caù. Neáu chaúng laøm vieäc saùt sanh, laáy gì maø phuïng döôõng?” Ñaùp raèng: “Ñoù laø caùch nghó cuûa keû phaøm tuïc, coøn baäc Ñaïi thaùnh thì khoâng nhö theá. Thöïc haønh ñaïo hieáu chaúng phaûi ôû nôi vieäc saùt sanh, maø coát ôû söï khuyeán thieän. Neáu cha meï coù loãi, aét phaûi can giaùn; neáu can giaùn ba laàn maø chaúng nghe, aét phaûi buoàn khoùc. Neáu chaúng laøm ñöôïc nhö vaäy, cho duø haèng ngaøy phuïng döôõng thòt caù linh ñình cuõng goïi laø baát hieáu. “Kinh Hieáu töû daïy: Laøm con nuoâi döôõng cha meï duøng traêm vò ngon ngoït ñeå laøm vöøa mieäng, duøng moïi thöù nhaïc hay ñeå laøm vui tai, daâng y phuïc quyù toát ñeå laøm ñeïp hình theå, moät vai coõng meï, moät vai coõng cha daïo chôi khaép boán bieån. Ngöôøi ñôøi thöïc haønh ñaïo hieáu maø ñöôïc nhö vaäy thaät laø to taùt, khoù laøm hôn nöõa. Nhöng Phaät daïy raèng ñoù cuõng chöa phaûi laø hieáu. Neáu cha meï ngang ngöôïc toái taêm, chaúng kính thôø Tam baûo, ngoã nghòch baïo taøn, taïo caùc nghieäp aùc, thì keû laøm con phaûi can giaùn, khieán cho phaùt loøng tin, qui y Chaùnh ñaïo, thöôøng thöïc haønh saùu phaùp ba-la-maät, phaùt taâm töø bi hyû xaû, ñoái vôùi baäc thieän tri thöùc thöôøng cung kính, nghe theo giaùo phaùp, nieäm Phaät tu haønh, nguyeän thoaùt khoûi luaân hoài khoå naõo, sanh veà Cöïc Laïc. Neáu y theo nhö vaäy maø thöïc haønh ñaïo hieáu môùi coù theå goïi laø baùo aân. Neáu chaúng laøm ñöôïc nhö vaäy chæ laø ñöùa con taàm thöôøng maø thoâi. “Trong vaên Khuyeán hieáu cuûa thieàn sö Tröông Loâ Traïch coù moät traêm hai möôi baøi, moät traêm baøi tröôùc noùi veà neát

QUYEÅN TRUNG

579

hieáu baèng phuïng döôõng mieáng aên ngon ngoït, töùc laø neát hieáu cuûa theá gian; hai möôi baøi sau daïy keû laøm con neân khuyeân cha meï tu Tònh ñoä, töùc laø neát hieáu xuaát theá gian. Neát hieáu cuûa theá gian chæ moät ñôøi maø thoâi. Neát hieáu xuaát theá gian chaúng bao giôø heát. Coù theå khieán cha meï ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä thì khoâng coøn neát hieáu naøo hôn ñöôïc. Khi cha meï coøn soáng, neáu laøm con chaúng khuyeán khích vieäc tu haønh, ñeán khi cha meï qua ñôøi, duø coù khoùc than thaûm thieát, leã cuùng troïng haäu, phoûng coù ích gì? “Trong Quaùn kinh,(1) tröôùc sau ñeàu noùi raèng vieäc hieáu döôõng cha meï laø nghieäp laønh thanh tònh, cuõng laø moät yù nhö vaäy. “Laïi nöõa, neáu cha meï bieát phaùt khôûi loøng tin nieäm Phaät, ñoù chính laø gieo troàng haït gioáng xuoáng ao sen nôi coõi Cöïc Laïc. Heát loøng nieäm Phaät, aét seõ ñeán luùc hoa sen moïc leân khoûi maët nöôùc. Khi coâng phu nieäm Phaät ñöôïc thaønh töïu, chính laø luùc hoa sen nôû ra, lieàn ñöôïc gaëp Phaät! “Ngöôøi con hieáu, xeùt thaáy luùc cha hoaëc meï saép vaõng sanh, beøn ghi cheùp taát caû nhöõng vieäc thieän cha, meï ñaõ laøm ñöôïc trong luùc bình sanh, roài thöôøng ñoái tröôùc cha hoaëc meï maø ñoïc leân, khieán cho ñöôïc sanh taâm hoan hyû. Laïi thænh cha hoaëc meï khi ngoài hoaëc naèm ñeàu quay maët veà phöông Taây, luùc naøo cuõng nghó ñeán coõi Tònh ñoä. Laïi baøi trí töôïng Phaät A-di-ñaø, thaép höông, ñaùnh chuoâng, nhôø ngöôøi trôï nieäm khoâng döùt tieáng. Cho ñeán khi cha hoaëc meï taét hôi, caøng taäp trung taâm yù, ñöøng khoùc keå bi ai maø thaát laïc chaùnh nieäm. Nhö cha meï ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, haù chaúng ñaùng vui möøng sao? Suoát moät ñôøi hieáu döôõng, coát ôû luùc aáy maø thoâi! (1)

Töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät.

580

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Khuyeân taát caû nhöõng ngöôøi con hieáu ñöøng queân vieäc aáy. Coøn nhö caàn laøm troïn leã theo theá gian, haõy chôø cho hôi taét giôø laâu, môùi neân khoùc keå bi ai. Ngay trong luùc cha meï vöøa taét hôi, raát neân traùnh vieäc aáy. “Töø xöa nay, nhöõng keû nieäm Phaät vaõng sanh veà Taây phöông ñaâu phaûi chæ coù ít ngöôøi? Döôùi ñaây nhaéc sô moät vaøi tích cuõ ñeå laøm göông cho ngöôøi nieäm Phaät: “Quoác vöông OÂ Tröôøng nhìn thaáy chö vò Thaùnh chuùng ñeán röôùc mình; hoaøng haäu Tuøy Vaên theo muøi höông laï maø veà coõi Taây phöông; baø Dieäu Haïnh thænh Phaät ñôïi mình; theá töû trieàu Toáng haàu meï cuøng veà Cöïc Laïc. Nhöõng tröôøng

待客解嘲戒殺文或曰。賓客親友到來 ,若不殺生禮待 ,則大逆人情,皆譏笑其迂濶慳悋矣。答曰。愚夫不明 , 便懷畏縮。若明佛理之人,反勸親友齋戒念佛,同往西方,何懼其譏笑之言乎。只是主人自貪口腹,故出此言。若明因果罪福,此事斷不肯爲。何以故。要知所食之肉 , 皆是累世六親 , 多生眷屬。秖因改頭換靣,各不相知。鳴呼。使食肉者有宿命智 ,則其心苦痛 ,食亦不下咽矣。

QUYEÅN TRUNG

581

hôïp aáy ñeàu coù theå goïi laø töùc thôøi ñöôïc thaúng tôùi caûnh giôùi ñöùc Nhö Lai.” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Theo ñoù haønh trì thaät laø ñaïi hieáu. Nhöng neáu chaúng duøng caù thòt, bieát laáy gì phuïng döôõng cha meï?” Ñaùp: “Choã meâ laàm cuûa oâng thaät raát ñaùng thöông thay! Trong ñôøi coù bieát bao moùn ñoà chay tinh saïch, thôm ngon, caàn chi ñeán nhöõng moùn thòt caù tanh hoâi, nhô nhôùp?” Ngöôøi kia thöa: “Lôøi sö daïy thaät ñaõ roõ laém.” Ñaùp: “Vaäy oâng neân heát loøng laøm theo.”

Ñaõi khaùch giaûi traøo giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Taân khaùch thaân höõu ñaùo lai, nhöôïc baát saùt sanh leã ñaõi, taéc ñaïi nghòch nhaân tình, giai ky tieáu kyø vu khoaùt xan laän hyõ. Ñaùp vieát: Ngu phu baát minh, tieän hoaøi uùy suùc. Nhöôïc minh Phaät lyù chi nhaân, phaûn khuyeán thaân höõu trai giôùi nieäm Phaät, ñoàng vaõng Taây phöông, haø cuï kyø ky tieáu chi ngoân hoà. Chæ thò chuû nhaân töï tham khaåu phuùc, coá xuaát thöû ngoân. Nhöôïc minh nhaân quaû toäi phöôùc, thöû söï ñoaïn baát khaúng vi. Haø dó coá? Yeáu tri sôû thöïc chi nhuïc, giai thò luõy theá luïc thaân, ña sanh quyeán thuoäc. Kyø nhaân caûi ñaàu hoaùn dieän, caùc baát töông tri. OÂ hoâ! Söû thöïc nhuïc giaû höõu tuùc maïng trí, taéc kyø taâm khoå thoáng, thöïc dieäc baát haï haàu hyõ.

582

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。世人聞此言,多疑駭不信。且眾生無邊,豈必所食者恰値往昔親屬耶。答曰。佛智見無量劫事 ,眾生累劫輪迴 ,處處受生,皆會互爲親屬,但凡眼不見,故食之何知。傳記商紂囚西伯 , 密烹其子餉之 , 西伯食之不知。紂喜曰。孰謂西伯聖,食其子肉而不知。噫 ,以西伯之聖 ,尙不能辯其子之肉。况凡眼豈能識其往劫六親乎。不見楞伽經云。佛觀眾生 ,輪迴六道 ,同在生死,遞相食噉,無非親者。又云。爲利殺眾生 ,以財網諸肉 ,二俱是惡業,死墮號叫獄。故知殺害,及以食噉,真地獄中之罪人也。嗟乎。作一時之容易,受萬劫之艱難。果報到頭,無所逃矣。諸仁者。若順眾生之妄情 , 則逆諸佛之大智。能具大覺之悲智,使賓主皆解脫矣。若盡凡夫之世情,令彼此俱沈墜矣。嗚呼。其輕重得失爲何如,智者審擇焉。

QUYEÅN TRUNG

583

Hoaëc vieát: Theá nhaân vaên thöû ngoân, ña nghi haõi baát tín. Thaû chuùng sanh voâ bieân, khôûi taát sôû thöïc giaû khaùp trò vaõng tích thaân thuoäc da? Ñaùp vieát: Phaät trí kieán voâ löôïng kieáp söï, chuùng sanh luõy kieáp luaân hoài, xöù xöù thoï sanh, giai taèng hoã vi thaân thuoäc. Ñaõn phaøm nhaõn baát kieán, coá thöïc chi haø tri. Truyeän kyù Thöông Truï tuø Taây baù, maät phanh kyø töû höôùng chi, Taây Baù thöïc chi baát tri. Truï hyû vieát: Thuïc vò Taây baù thaùnh, thöïc kyø töû nhuïc nhi baát tri. Y. Dó Taây baù chi thaùnh, thöôïng baát naêng bieän kyø töû chi nhuïc. Huoáng phaøm nhaõn khôûi naêng thöùc kyø vaõng kieáp luïc thaân hoà? Baát kieán Laêng-giaø kinh vaân: Phaät quaùn chuùng sanh luaân hoài luïc ñaïo, ñoàng taïi sanh töû, ñeä töông thöïc ñaïm, voâ phi thaân giaû. Höïu vaân: Vò lôïi saùt chuùng sanh, dó taøi voõng chö nhuïc, nhò caâu thò aùc nghieäp, töû ñoïa haøo khieáu nguïc. Coá tri saùt haïi, caäp dó thöïc ñaïm, chaân ñòa nguïc trung chi toäi nhaân daõ. Ta hoà! Taùc nhaát thôøi chi dung dò, thoï vaïn kieáp chi gian nan. Quaû baùo ñaùo ñaàu, voâ sôû ñaøo hyõ. Chö nhaân giaû, nhöôïc thuaän chuùng sanh chi voïng tình, taéc nghòch chö Phaät chi ñaïi trí. Naêng cuï Ñaïi giaùc chi bi trí, söû taân chuû giai giaûi thoaùt hyõ. Nhöôïc taän phaøm phu chi theá tình, linh bæ thöû caâu traàm truïy hyõ. OÂ hoâ! Kyø khinh troïng ñaéc thaát vi haø nhö, trí giaû thaåm traïch yeân.

584

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

14. Raên vieäc gieát thòt ñaõi khaùch

où ngöôøi noùi: “Khaùch khöùa, hoï haøng, beø baïn ñeán thaêm chôi, neáu mình chaúng gieát thòt maø theát ñaõi thì ngöôïc vôùi tình ñôøi, seõ bò cheâ cöôøi laø keo kieát hoaëc tin chuyeän vu vô.” Ñaùp raèng: “Keû phaøm phu chaúng roõ neân mang loøng e sôï vieäc aáy. Nhö ngöôøi hieåu roõ lyù Phaät thì coøn khuyeân hoï haøng, beø baïn trai giôùi nieäm Phaät, cuøng veà Taây phöông, sôï gì lôøi cheâ cöôøi nhö theá? Chæ vì ngöôøi chuû voán cuõng tham aên cho ngon mieäng, neân môùi noùi ra lôøi nhö theá. Neáu hieåu roõ ñöôïc leõ nhaân quaû, toäi phöôùc, thì chaéc chaén chaúng laøm vieäc aáy. Taïi sao vaäy? Phaûi bieát raèng nhöõng con thuù maø hoï aên thòt ñoù, thaûy ñeàu laø nhöõng hoï haøng, quyeán thuoäc trong nhieàu ñôøi. Chæ vì thay hình ñoåi daïng neân chaúng nhaän bieát ñöôïc nhau ñoù thoâi! “Than oâi! Neáu keû aên thòt coù ñöôïc trí bieát roõ vieäc ñôøi tröôùc, aét trong loøng seõ phaûi ñau ñôùn laém, laøm sao coù theå nuoát cho troâi xuoáng hoïng?” Ngöôøi kia laïi noùi: “Ña soá ngöôøi ñôøi nghe nhö vaäy ñeàu nghi ngôø, kinh sôï maø chaúng tin. Xeùt raèng chuùng sanh nhieàu voâ soá, chaéc gì con vaät mình aên ñoù laø thaân thuoäc thuôû xöa?” Ñaùp: “Trí tueä cuûa ñöùc Phaät thaáy bieát ñöôïc trong voâ löôïng kieáp. Chuùng sanh daãu nhieàu nhöng vì luaân hoài qua voâ löôïng kieáp, thoï sanh traûi khaép moïi nôi, neân ñeàu ñaõ töøng laø thaân thuoäc vôùi nhau, chæ vì maét phaøm khoâng thaáy vieäc aáy, neân aên maø chaúng bieát ñoù thoâi. Truyeän cheùp laïi raèng Vua Truï nhaø Thöông caàm tuø Taây baù haàu, bí maät gieát

QUYEÅN TRUNG

585

thòt ñöùa con trai Taây baù haàu roài ñem cho oâng aáy aên. Taây baù haàu aên maø chaúng bieát. Vua Truï cöôøi, noùi raèng: ‘Ai baûo Taây baù haàu laø baäc thaùnh? Ñeán aên thòt con mình maø chaúng bieát!’ Than oâi! Baäc thaùnh nhö Taây baù haàu maø coøn khoâng bieát, ñeán aên thòt con mình, huoáng chi con maét phaøm phu haù nhaän ra ñöôïc nhöõng cha meï, anh em, vôï con töø nhieàu kieáp tröôùc hay sao? “Kinh Laêng-giaø daïy raèng: ‘Phaät quaùn xeùt thaáy chuùng sanh luaân hoài saùu neûo, ôû trong voøng sanh töû maø aên nuoát laãn nhau, thaät chaúng coù chuùng sanh naøo laïi chaúng phaûi laø thaân thuoäc cuûa nhau.’ “Kinh aáy cuõng daïy raèng: Vì lôïi maø gieát moå chuùng sanh, vì tieàn maø giaêng löôùi, baãy ñeå baét thuù, caû hai caùch aáy cuõng ñeàu laø aùc nghieäp, seõ phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Haøo khieáu.(1) Cho neân, phaûi bieát raèng nhöõng keû gieát haïi vaø nhöõng keû aên thòt ñeàu thaät laø nhöõng toäi nhaân trong ñòa nguïc. “Than oâi! Laøm caùi vieäc deã daøng trong moät luùc maø phaûi chòu caùi hoïa khoù khaên trong muoân kieáp! Quaû baùo ñaùo ñaàu, khoâng troán chaïy ñi ñaâu ñöôïc. “Naøy caùc vò! Neáu buoâng thaû theo caùi voïng tình cuûa chuùng sanh thì nghòch vôùi ñaïi trí cuûa chö Phaät. Neáu coù ñuû loøng töø bi vaø trí tueä cuûa ñaáng Ñaïi giaùc thì caû chuû vaø khaùch ñeàu giaûi thoaùt. Coøn chæ bieát theo caùi tình cuûa theá tuïc phaøm phu thì caû ngöôøi vaø ta ñeàu sa ñoïa. “OÂi! Caùi leõ ñöôïc maát, naëng nheï nhö theá naøo, ngöôøi coù trí haún ñaõ phaân bieät roõ.” (1)

Ñòa nguïc Haøo khieáu: caûnh ñòa nguïc khoâng luùc naøo ngöng tieáng toäi nhaân keâu la vì bò haønh haï ñau ñôùn.

586

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

分產解冤戒殺文或曰。世之分產者 ,有難生乎 ,有易生乎。易生者 , 則不問。難生者 , 多有殺生保救 , 何如。答曰。將油救火,其火愈焚。世之難生者 , 皆從殺業中來。前寃尙解不徹 , 後寃豈可復結。

QUYEÅN TRUNG

587

Phaân saûn giaûi oan giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi phaân saûn giaû, höõu nan sanh hoà, höõu dò sanh hoà. Dò sanh giaû, taéc baát vaán. Nan sanh giaû, ña höõu saùt sanh baûo cöùu, haø nhö? Ñaùp vieát: Töông du cöùu hoûa, kyø hoûa duõ phaøn. Theá chi nan sanh giaû, giai tuøng saùt nghieäp trung lai. Tieàn oan thöôïng giaûi baát trieät, haäu oan khôûi khaû phuïc kieát? Baát kieán kinh saùm vaân: Tuùc voâ oan traùi giaû, khoaûnh khaéc sanh haï, linh kyø saûn maãu baát giaùc baát tri. Nhöôïc thò oan

不見經懺云。宿無寃債者 ,頃刻生下 ,令其

gia, tam trieâu löôõng nhaät, baát töùc döõ nöông phaân giaûi. Söû

產母不覺不知。若是寃家 , 三朝兩日 , 不卽與

kyø saûn maãu phuùc trung, du nhö ñao caùt. Nhaát nhaân thoáng

娘分解。使其產母腹中,猶如刀割。一人痛苦難當,合家驚惶憂懼。又有多種難生 ,愈加苦痛。或抝茅生 ,或踏

khoå nan ñöông, hieäp gia kinh hoaøng öu cuï. Höïu höõu ña chuûng nan sanh, duõ gia khoå thoáng. Hoaëc aûo mao sanh, hoaëc ñaïp lieân hoa sanh, hoaëc thoâi traøng sanh, hoaëc tieân thò taû thuû taû cöôùc sanh, hoaëc thò höõu thuû höõu cöôùc

蓮華生,或推腸生,或先是左手左腳生,或是右

sanh, hoaëc hoaïnh ñaûo sanh, hoaëc baû anh nhi caùt toaùi nhi

手右腳生 , 或橫倒生 , 或把嬰兒割碎而生。如

sanh. Nhö thöû ña chuûng nan sanh, thaät tuøng saùt nghieäp sôû

此多種難生,實從殺業所感。寃尤重者 ,或子以得生 ,母因產絶。或母雖

caûm. Oan vöu troïng giaû, hoaëc töû dó ñaéc sanh, maãu nhaân saûn tuyeät. Hoaëc maãu tuy ñaéc maïng, töû tieän khuynh trôû. Taùi

得命,子便傾殂。再有寃業重者,母子俱亡,同

höõu oan nghieäp troïng giaû, maãu töû caâu vong, ñoàng nhaäp ñòa

入地獄。如此者,皆因殺生并眾惡也。

nguïc. Nhö thöû giaû, giai nhaân saùt sanh tinh chuùng aùc daõ.

588

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。師理甚明 ,乞傳保命解寃之法 ,與世閒亦是一大方便。

QUYEÅN TRUNG

589

Hoaëc vieát: Sö lyù thaäm minh, khaát truyeàn baûo maïng giaûi oan chi phaùp, döõ theá gian dieäc thò nhaát ñaïi phöông tieän. Vieát: Nhö thò, nhö thò. Nhöôïc yeáu baûo kyø maãu töû song

曰。如是 ,如是。若要保其母子雙全 ,聽從

toaøn, thính tuøng ngoâ chi giaùo phaùp. Nhaát thieát hoaøi nhaâm

吾之教法。一切懷妊婦人,不得喫狗肉鱔魚鳥

phuï nhaân, baát ñaéc khieát caåu nhuïc thieän ngö ñieåu töôùc loa

雀螺螄之類。惟要預先齋戒精嚴,頂禮陀羅尼經三五部 , 或觀音經五七卷。懺罪解寃 , 祈福保命。再能作諸善事 , 買命放生 , 必得母子雙全,消災延夀。若不如此,後悔難追。又問。世之把兒女浸死者,如何。

sö chi loaïi. Duy yeáu döï tieân trai giôùi tinh nghieâm, ñaûnh leã Ñaø-la-ni kinh tam nguõ boä, hoaëc Quaùn AÂm kinh nguõ thaát quyeån. Saùm toäi giaûi oan, kyø phöôùc baûo maïng. Taùi naêng taùc chö thieän söï, maõi maïng phoùng sanh, taát ñaéc maãu töû song toaøn, tieâu tai dieân thoï. Nhöôïc baát nhö thöû, haäu hoái nan truy. Höïu vaán. Theá chi baû nhi nöõ taåm töû giaû, nhö haø?

答。愚人理性不明 , 造此殺業。且人之生

Ñaùp: Ngu nhaân lyù taùnh baát minh, taïo thöû saùt nghieäp.

來者,富貧夀天皆前定也。何苦將兒女淹棄血

Thaû nhaân chi sanh lai giaû, phuù baàn thoï thieân giai tieàn ñònh

盆,實爲可痛。嗚呼。寧可不長成 ,而自死者 ,無有寃愆。若故意而浸死者,必然受報。諸仁者。若不改過自新,作爲謀殺之論。莫說佛法中有罪,律法中亦不容矣。

daõ. Haø khoå töông nhi nöõ yeâm khí huyeát boàn, thaät vi khaû huoáng. OÂ hoâ. Ninh khaû baát tröôûng thaønh nhi töï töû giaû, voâ höõu oan khieân. Nhöôïc coá yù nhi taåm töû giaû, taát nhieân thoï baùo. Chö nhaân giaû. Nhöôïc baát caûi quaù töï taân, taùc vi möu saùt chi luaän. Maïc thuyeát Phaät phaùp trung höõu toäi, luaät phaùp trung dieäc baát dung hyõ.

590

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

15. Raên vieäc gieát haïi ñeå sanh nôû ñöôïc an oån

où keû hoûi raèng: “ÔÛ ñôøi, trong vieäc sanh saûn coù keû sanh khoù, coù ngöôøi sanh deã. Ngöôøi sanh deã thì chaúng noùi gì, coøn nhö keû sanh khoù thì coù nhieàu nhaø laøm vieäc saùt sanh ñeå caàu ñöôïc an oån, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Duøng daàu chöõa löûa, löûa caøng chaùy theâm. ÔÛ ñôøi, nhöõng keû sanh ñeû khoù khaên ñeàu laø do nghieäp gieát haïi baùo öùng. Oaùn tröôùc coøn chöa giaûi tröø, oaùn sau haù laïi buoäc theâm? “Trong kinh saùm daïy raèng: Ngöôøi khoâng coù oan traùi, chæ trong giaây laùt lieàn sanh ra, khieán cho ngöôøi meï chaúng hay chaúng bieát. Coøn neáu laø oan gia thì ñeán hai, ba ngaøy vaãn chöa ra khoûi loøng meï, khieán cho ñau ñôùn nhö dao caét. Ngöôøi meï thì ñau ñôùn khoâng chòu noåi, maø caû nhaø ñeàu phaûi kinh hoaøng lo laéng vaø sôï seät. “Trong vieäc sanh khoù coøn coù nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau, caøng theâm söï ñau ñôùn, khoå sôû. Hoaëc trong tö theá böùt coû tranh maø sanh, hoaëc ñaïp hoa sen maø sanh, hoaëc khi sanh ñuøn ñaåy caû ruoät gan, hoaëc ñöa tay traùi, chaân traùi ra tröôùc, hoaëc ñöa tay phaûi, chaân phaûi ra tröôùc, hoaëc laø sanh ngöôïc, ñöa caû hai chaân ra tröôùc, hoaëc khi ñöùa treû ra khoûi loøng meï thì thaân theå raùch naùt. Coù nhieàu tröôøng hôïp sanh khoù nhö theá, ñeàu laø do nghieäp gieát haïi chieâu caûm maø coù. “Nhö oan traùi naëng neà thì khi ñöùa con sanh ra ñöôïc ngöôøi meï ñaõ boû maïng, hoaëc ngöôøi meï coøn soáng soùt thì ñöùa treû laïi phaûi cheát. Neáu oan nghieäp naëng hôn nöõa thì caû hai meï con ñeàu cheát, cuøng sa vaøo ñòa nguïc. Nhöõng vieäc nhö theá laø do nghieäp gieát haïi keát hôïp vôùi nhieàu toäi aùc khaùc.”

QUYEÅN TRUNG

591

Ngöôøi kia noùi: “Lôøi sö giaûng giaûi raát hôïp lyù, roõ raøng. Vaäy xin sö truyeàn daïy caùch baûo veä maïng soáng, giaûi tröø oan nghieäp. Ñoái vôùi ngöôøi theá gian thì ñaây cuõng laø moät phöông tieän lôùn vaäy.” Ñaùp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy. Neáu muoán giöõ cho meï con ñöôïc song toaøn, neân nghe theo nhöõng lôøi daïy naøy. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ khi mang thai khoâng neân aên taát caû caùc loaïi thòt, duø laø choù, löôn, chim seû hay soø, oác.... Chæ neân trai giôùi tinh nghieâm, ñaûnh leã trì kinh Ñaø-la-ni möôøi laêm laàn, hoaëc tuïng ñoïc kinh Quaùn AÂm ba möôi laêm laàn, cuøng taùc leã saùm hoái, giaûi oan, caàu phöôùc baûo maïng. Laïi cuõng phaûi laøm nhieàu ñieàu thieän, boû tieàn mua vaät maïng phoùng sanh... Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy aét seõ ñöôïc meï con song toaøn, naïn tai tieâu maát, maïng soáng an oån. Neáu khoâng laøm nhö vaäy, veà sau hoái tieác cuõng khoâng coøn kòp nöõa.” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi ñôøi coù nhöõng keû sanh ra con gaùi thì dìm cho cheát, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp raèng: “Ngöôøi meâ muoäi chaúng roõ lyù taùnh môùi taïo nghieäp gieát haïi nhö vaäy. Vaû laïi, ngöôøi sanh ra ôû ñôøi, duø laø trai, gaùi, giaøu, ngheøo, soáng thoï hay cheát yeåu ñeàu do nghieäp tröôùc. Sao laïi ñem con gaùi maø dìm cho cheát? Thaät ñau ñôùn thay! “Than oâi! Thaø raèng ñöùa treû chaúng ñöôïc tröôûng thaønh maø töï noù cheát ñi thì chaúng coù oan khieân. Coøn nhö coá yù maø dìm cho noù cheát, taát nhieân phaûi coù quaû baùo. “Naøy caùc vò! Neáu khoâng sôùm lo söûa loãi, ñoåi môùi töï thaân, coøn rôi vaøo nhöõng vieäc gieát haïi thì chaúng nhöõng ñoái vôùi phaùp Phaät laø coù toäi, maø ngay caû luaät phaùp theá gian cuõng chaúng dung tha.”

592

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

慶生報本戒殺文或曰。人逢生日 , 只說慶生。廣殺物命生靈 , 嚴設笙歌酒禮。招邀鄉鄰親友 , 連日暢飲歡娛,何如。答曰。愚夫之見如此,賢者則不然乎。若要慶生延生 , 必須好生放生。殺生慶生 , 無有是處。要知己之生日 , 是母之難日。不思報答親恩,反以造罪作樂。當思慈母,十月懷胎,三年乳哺。受了多少辛苦 , 擔了多少憂勞。及至產時,命若風燭,血暈在地,久乃方穌。爾時其母不顧自身,且問生下孩兒是男是女,得圓滿否,身相具足否。果得具足,始乃心安。家有辦者,覓妳代養。家若無力,娘自喚養。甘乳飲飤,抱惜如珠。不淨汙體亦不生嫌。寒暑逼身,還自洗滌。推乾就濕,嚥苦吐甘。撫養成人,至年長大。正所謂。哀哀父母,生我劬勞。欲報深恩,昊天罔極。

QUYEÅN TRUNG

593

Khaùnh sanh baùo boån giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Nhaân phuøng sanh nhaät, chæ thuyeát khaùnh sanh. Quaûng saùt vaät maïng sanh linh, nghieâm thieát sanh ca töûu leã. Chieâu yeâu höông laân thaân höõu, lieân nhaät xöôùng aåm hoan ngaâu, haø nhö? Ñaùp vieát: Ngu phu chi kieán nhö thöû, hieàn giaû taéc baát nhieân hoà. Nhöôïc yeáu khaùnh sanh dieân sanh, taát tu hieáu sanh phoùng sanh. Saùt sanh khaùnh sanh, voâ höõu thò xöù. Yeáu tri kyû chi sanh nhaät, thò maãu chi naïn nhaät. Baát tö baùo ñaùp thaân aân, phaûn dó taïo toäi taùc laïc. Ñöông tö töø maãu thaäp nguyeät hoaøi thai, tam nieân nhuõ boä. Thoï lieãu ña thieåu taân khoå, ñaõm lieãu ña thieåu öu lao. Caäp chí saûn thôøi. Maïng nhöôïc phong chuùc. Huyeát huaân taïi ñòa, cöûu naõi phöông toâ. Nhó thôøi kyø maãu baát coá töï thaân, thaû vaán sanh haï haøi nhi thò nam thò nöõ, ñaéc vieân maõn phuû, thaân töôùng cuï tuùc phuû? Quaû ñaéc cuï tuùc, thuûy naõi taâm an. Gia höõu bieän giaû, mòch naõi ñaïi döôõng. Gia nhöôïc voâ löïc, nöông töï hoaùn döôõng. Cam nhuõ aåm töï, baõo tích nhö chaâu. Baát tònh oâ theå, dieäc baát sanh hieàm. Haøn thöû böùc thaân, hoaøn töï taåy ñòch. Thoâi caøn töïu thaáp, yeán khoå thoå cam. Phuû döôõng thaønh nhaân, chí nieân tröôûng ñaïi. Chaùnh sôû vò: Ai ai phuï maãu, sanh ngaõ cuø lao. Duïc baùo thaâm aân, haïo thieân voõng cöïc.

594

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

是故胎骨經言。阿難白佛言。世尊。大千界內 , 何事最大。願佛慈悲 , 方便解說。佛言。世閒萬法,莫過父母劬勞恩大。諸仁者。由此觀之,粉骨碎身,未足爲報。不聞彌勒勸孝偈云。

toân! Ñaïi thieân giôùi noäi, haø söï toái ñaïi. Nguyeän Phaät töø bi, phöông tieän giaûi thuyeát. Phaät ngoân: Theá gian vaïn phaùp, maïc quaù phuï maãu cuø lao aân ñaïi. Chö nhaân giaû. Do thöû quan chi. Phaán coát toaùi thaân, vò tuùc vi baùo. Baát vaên Di-laëc khuyeán hieáu keä vaân: Ñöôøng thöôïng höõu Phaät nhò toân.

懊惱世人不識。

AÙo naõo theá nhaân baát thöùc.

不用金彩粧成,

Baát duïng kim thaûi trang thaønh.

亦非栴檀雕刻。

Dieäc phi chieân ñaøn ñieâu khaéc.

只看現在爺娘,

Chæ khaùn hieän taïi gia nöông.

便是釋迦彌勒。

Tieän thò Thích-ca, Di-laëc.

若能供養得他,

Nhöôïc naêng cuùng döôøng ñaéc tha.

何用別作功德。

Haø duïng bieät taùc coâng ñöùc?

親恩,不如禽畜。更不聞之,羊能跪乳,鳥能返哺。豈虛誑哉。或曰。師言切當 ,敢不聽從。何以行持 ,可

595

Thò coá Thai coát kinh ngoân: A-nan baïch Phaät ngoân: Theá

堂上有佛二尊,

嗚呼。大聖尚致此言,况凡下乎。爲人不報

名報德。

QUYEÅN TRUNG

OÂ hoâ! Ñaïi Thaùnh thöôïng trí thöû ngoân, huoáng phaøm haï hoà? Vi nhaân baát baùo thaân aân, baát nhö caàm suùc. Caùnh baát vaên chi, döông naêng quî nhuõ, ñieåu naêng phaûn boä; khôûi hö cuoáng tai? Hoaëc vieát: Sö ngoân thieát ñöông, caûm baát thính tuøng. Haø dó haønh trì, khaû danh baùo ñöùc?

596

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

答曰。人之生日到來,修要預先齋戒,嚴潔道場。或供佛齋僧,或誦經念佛。或至誠禮

QUYEÅN TRUNG

597

Ñaùp vieát: Nhaân chi sanh nhaät ñaùo lai, tu yeáu döï tieân trai giôùi, nghieâm khieát ñaïo traøng. Hoaëc cuùng Phaät trai taêng, hoaëc tuïng kinh nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh leã saùm, hoaëc

懺,或買命放生。果能如是,名報親恩。存者

maõi maïng phoùng sanh. Quaû naêng nhö thò, danh baùo thaân

福樂百年,亡者超昇佛國。非但利益父母, 抑

aân. Toàn giaû phöôùc laïc baùch nieân, vong giaû sieâu thaêng Phaät

亦自増福田。若不如斯,是爲大逆。

quoác. Phi ñaõn lôïi ích phuï maãu, öùc dieäc töï taêng phöôùc ñieàn. Nhöôïc baát nhö tö, thò vi ñaïi nghòch.

16. Raên saùt sanh trong vieäc möøng sanh nhaät

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi ñeán sanh nhaät luoân noùi raèng möøng ngaøy sanh, roài gieát haïi nhieàu vaät maïng ñeå baøy tieäc röôïu linh ñình, môøi thænh hoï haøng, thaân quyeán, beø baïn, laùng gieàng, suoát ngaøy aên uoáng vui möøng, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Keû phaøm phu meâ muoäi aét suy nghó vaäy, nhöng baäc hieàn giaû thì khoâng nhö theá. Neáu thaät möøng ngaøy sanh, caàu tröôøng thoï, aét phaûi toû ñöùc hieáu sanh, phoùng sanh. Neáu gieát haïi vaät maïng sanh linh ñeå möøng ngaøy sanh cuûa mình thì thaät laø voâ lyù. “Neân bieát raèng, ngaøy sanh cuûa mình chính laø ngaøy khoù nhoïc nguy nan cuûa meï. Sao chaúng suy nghó vieäc baùo ñaùp coâng ôn cha meï, coøn ngöôïc laïi laáy söï taïo toäi laøm vui? Neân nhôù nghó ñeán meï hieàn chín thaùng cöu mang, ba naêm buù môùm, chòu ñöïng bieát bao nhieâu khoù khaên cay ñaéng, neám traûi bieát bao söï khoå nhoïc, lo aâu! Ñeán kyø sanh nôû thì maïng soáng nhö ngoïn ñeøn döôùi gioù, xuaát huyeát daàm deà, meâ man

hoài laâu môùi tænh! Baáy giôø meï khoâng heà nghó ñeán baûn thaân, chæ lo laéng töï hoûi khoâng bieát con sanh ra laø trai hay gaùi, thaân hình coù ñöôïc troïn veïn, ñaày ñuû hay chaêng? Neáu quaû ñöôïc ñaày ñuû thì loøng meï môùi yeân. “Neáu nhaø khaù giaû aét lo thueâ ngöôøi chaêm soùc. Gaëp caûnh nhaø ngheøo thì meï phaûi töï nuoâi döôõng, buù môùm, naâng niu nhö hoøn ngoïc treân tay, nhô nhôùp chaúng ngaïi, noùng laïnh böùc baùch cuõng phaûi lo vieäc giaët giuõ; choã öôùt meï naèm, choã raùo daønh cho con, ngaäm ñaéng nuoát cay, nhöôøng heát ngoït buøi, nuoâi döôõng cho ñeán khi khoân lôùn neân ngöôøi. “Quaû thaät laø: Thöông thay cha meï. Sanh ta nhoïc thay! Muoán baùo aân saâu. Trôøi roäng khoân cuøng! “Bôûi vaäy, kinh Thai coát coù ñoaïn: “A-nan baïch Phaät: ‘Theá toân! Trong khaép coõi ñaïi thieân, vieäc gì laø lôùn nhaát?

598

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Xin Phaät töø bi, phöông tieän giaûng roõ.’ Phaät daïy: ‘Trong taát caû caùc phaùp ôû theá gian, khoâng gì lôùn baèng coâng ôn nuoâi döôõng cuûa cha meï.’ “Naøy caùc vò! Do ñoù maø suy ra, daãu tan xöông naùt thòt cuõng chöa ñuû ñeå baùo ñeàn coâng ôn cha meï. “Boà Taùt Di-laëc coù baøi keä Khuyeán hieáu raèng: Trong nhaø coù hai vò Phaät, Thöông thay ngöôøi ñôøi chaúng bieát. Chaúng duøng vaøng son toâ ñieåm, Cuõng khoâng chaïm troå chieân-ñaøn! Ñöôïc thaáy cha meï hieän tieàn. AÁy laø Thích-ca, Di-laëc. Chæ lo phuïng döôõng song thaân, Caàn chi muoân coâng ñöùc khaùc!

許願保安戒殺文或曰。世人許願殺生者不一,略舉幾種以陳之。或因官訟者,或爲病苦者,或禳水火者,或求名利者,或鎭家宅者,或保途路者,或安鄉鎭者,或祈五禾者。有先殺而保安,有後殺而還願,何如。

QUYEÅN TRUNG

599

“Than oâi! Baäc Ñaïi thaùnh coøn noùi ra lôøi aáy, huoáng chi nhöõng keû phaøm phu thaáp keùm? Laøm ngöôøi chaúng bieát baùo ñeàn coâng ôn cha meï thaät chaúng baèng caàm thuù. Chaúng nghe nhöõng chuyeän deâ bieát quì buù, quaï bieát môùm traû, haù coù phaûi laø chuyeän doái traù ñaâu?” Ngöôøi kia thöa raèng: “Lôøi sö daïy thaät thích ñaùng, ñaâu daùm chaúng vaâng theo? Vaäy phaûi haønh trì theá naøo môùi goïi laø baùo ñeàn aân ñöùc cha meï?” Ñaùp: “Vaøo dòp sanh nhaät cuûa mình, neân trai giôùi töø tröôùc ñoù, chuaån bò ñaïo traøng, hoaëc cuùng Phaät, trai Taêng, hoaëc tuïng kinh, nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh leã saùm, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh. Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy goïi laø baùo aân cha meï, hieän tieàn ñöôïc phöôùc laïc traêm naêm, nhö ñaõ maát cuõng ñöôïc sieâu thaêng coõi Phaät. Chaúng nhöõng lôïi ích cho cha meï, maø cuõng boài theâm ruoäng phöôùc cuûa mình. Neáu chaúng laøm nhö vaäy, chính laø ñaïi nghòch.”

Höùa nguyeän baûo an giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá nhaân höùa nguyeän saùt sanh giaû baát nhaát, löôïc cöû kyû chuûng dó traàn chi. Hoaëc nhaân quan tuïng giaû, hoaëc vò beänh khoå giaû, hoaëc nhöông thuûy hoûa giaû, hoaëc caàu danh lôïi giaû, hoaëc traán gia traïch giaû, hoaëc baûo ñoà loä giaû, hoaëc an höông traán giaû, hoaëc kyø nguõ hoøa giaû. Höõu tieân saùt nhi baûo an, höõu haäu saùt nhi hoaøn nguyeän, haø nhö?

600

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

答曰。汝之一說,使我嗚噎不能言也。曰。然雖如是,伏乞開明。曰。向不云乎。人遭災禍年荒者,皆從殺業所感也。何則。十惡之中,殺業極重。不見正法念經云。造一所寺不如救一命。故諺有之曰。救人一命,勝造七級浮屠。卽此意也。要知人與畜,形則異,命則同矣。涅槃經云。一切惜身命, 無不畏刀杖。恕己可爲喻, 勿殺勿行杖。

QUYEÅN TRUNG

601

Ñaùp vieát: Nhöõ chi nhaát thuyeát, söû ngaõ oâ eá baát naêng ngoân daõ. Vieát: Nhieân tuy nhö thò, phuïc khaát khai minh. Vieát: Höôùng baát vaân hoà. Nhaân tao tai hoïa nieân hoang giaû, giai tuøng saùt nghieäp sôû caûm daõ. Haø taéc? Thaäp aùc chi trung, saùt nghieäp cöïc troïng. Baát kieán Chaùnh phaùp nieäm kinh vaân: Taïo nhaát sôû töï, baát nhö cöùu nhaát maïng. Coá ngaïn höõu chi vieát: Cöùu nhaân nhaát maïng, thaéng taïo thaát caáp phuø ñoà, töùc thöû yù daõ. Yeáu tri nhaân döõ suùc, hình taéc dò, maïng taéc ñoàng hyõ. Nieát-baøn kinh vaân: Nhaát thieát tích thaân maïng. Voâ baát uùy ñao tröôïng. Thöù kyû khaû vi duï. Vaät saùt vaät haønh tröôïng.

雖復禽獸之殊,保命畏死。且人有微小痛

Tuy phuïc caàm thuù chi thuø, baûo maïng uùy töû. Thaû nhaân

瘍痒,尚不能忍,况可受其刀砧耶。噫。令他

höõu vi tieåu thoáng döông, thöôïng baát naêng nhaãn, huoáng

痛苦,保我平安,無有是處。

khaû thoï kyø ñao chaâm da. Y! Linh tha thoáng khoâå, baûo ngaõ

先德云。悞傷悞殺尚荅餘殃。故作故爲,寧逃業跡。嗟乎。若欲保安許願,修將衆善奉行。或供佛齋僧,或印經造像,或買命放生,或濟貧救

bình an, voâ höõu thò xöù! Tieân ñöùc vaân: Ngoä thöông ngoä saùt, thöôïng ñaùp dö öông; coá taùc coá vi, ninh ñaøo nghieäp tích. Ta hoà! Nhöôïc duïc baûo an höùa nguyeän, tu töông chuùng thieän phuïng haønh. Hoaëc cuùng Phaät trai taêng, hoaëc aán kinh taïo töôïng, hoaëc maõi maïng phoùng sanh. Hoaëc teá baàn cöùu

602

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

苦,或念經禮懺,或露罪解寃,或修橋砌路,或普施茶湯。果能如是行之,必得隨心滿願。

QUYEÅN TRUNG

603

khoå. Hoaëc nieäm kinh leã saùm. Hoaëc loä toäi giaûi oan. Hoaëc tu kieàu theá loä. Hoaëc phoå thí traø thang. Quaû naêng nhö thò haønh chi, taát ñaéc tuøy taâm maõn nguyeän.

吁。今人欲遂心願者,何不觀古人之行事

Hu! Kim nhaân duïc toaïi taâm nguyeän giaû, haø baát quan coå

哉。至如于公治獄,大興駟馬之門。竇氏活

nhaân chi haønh söï tai. Chí nhö Vu coâng trò nguïc, ñaïi höng töù

人,高折五株之桂。渡蟻,有狀元之報。護鵞,獲菩薩之因。楊生捄雀,報以玉環。孔氏放歸,酬之金印。正所謂。行慈不求果報,自是果報不忘。皆得富貴綿,子孫昌盛。

maõ chi moân. Ñaäu thò hoaït nhaân, cao chieát nguõ chu chi queá. Ñoä nghó, höõu traïng nguyeân chi baùo. Hoä nga, hoaïch Boà Taùt chi nhaân. Döông sanh cöùu töôùc, baùo dó ngoïc hoaøn. Khoång thò phoùng quy, thuø chi kim aán. Chaùnh sôû vò: Haønh töø baát caàu quaû baùo, töï thò quaû baùo baát vong. Giai ñaéc phuù quyù mieân tröôøng, töû toân xöông thaïnh.

又孫眞人解衣贖蛇,得水府活人之方,遂登

Höïu Toân chaân nhaân giaûi y thuïc xaø, ñaéc thuûy phuû hoaït

仙籍。壽禪師盗庫大善知識捄生,爲宗門大善

nhaân chi phöông, toaïi ñaêng tieän tòch. Thoï thieàn sö ñaïo khoá

知識,證佛菩提。嗚呼。世人不知戒殺放生,反以顚倒造作,實可悲哉。

cöùu sanh, vi toâng moân ñaïi thieän tri thöùc, chöùng Phaät Boàñeà. OÂ hoâ! Theá nhaân baát tri giôùi saùt phoùng sanh, phaûn dó ñieân ñaûo taïo taùc. Thaät khaû bi tai!

604

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

17. Raên vieäc saùt sanh ñeå caàu ñöôïc thoûa nguyeän

où ngöôøi hoûi: “Chuyeän saùt sanh ñeå caàu nguyeän cuûa ngöôøi ñôøi chaúng gioáng nhau. Löôïc keå ra ñaây maáy yù tieâu bieåu nhö sau: hoaëc nhaân coù vieäc kieän tuïng; hoaëc nhaân coù beänh khoå; hoaëc caàu cho khoûi naïn nöôùc, löûa; hoaëc caàu ñöôïc danh lôïi; hoaëc muoán yeân nhaø cöûa, hoaëc caàu ñi ñöôøng xa bình an, hoaëc caàu xoùm laøng an oån, hoaëc caàu ñöôïc muøa maøng... Coù ngöôøi thì saùt sanh tröôùc ñeå caàu ñöôïc thoûa nguyeän, coù ngöôøi sau khi ñöôïc vieäc laïi saùt sanh ñeå hoaøn nguyeän, nhöõng vieäc aáy theá naøo?” Toâng Boån noùi: “Vieäc oâng vöøa noùi ñoù thaät laøm cho toâi ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc neân lôøi.” Ngöôøi kia noùi: “Tuy laø nhö vaäy, cuõng xin sö laøm saùng toû cho.” Ñaùp: “Tröôùc ñaây, chaúng phaûi toâi ñaõ noùi roài sao? Ngöôøi ñôøi gaëp phaûi tai hoïa, hoaëc bò thaát muøa, thaûy ñeàu laø do nghieäp gieát haïi chieâu caûm maø coù. Vì sao vaäy? Trong möôøi nghieäp aùc thì nghieäp gieát haïi laø naëng hôn heát. “Kinh Chaùnh phaùp nieäm daïy raèng: ‘Taïo laäp moät caûnh chuøa khoâng baèng cöùu soáng moät sanh maïng.’ Cho neân coù caâu ngaïn ngöõ raèng: ‘Daãu xaây thaùp Phaät chín taàng, khoâng baèng cöùu soáng moät laàn sanh linh.’ Chính laø nghóa aáy vaäy. Neân bieát raèng, con ngöôøi so vôùi loaøi vaät, hình theå tuy coù khaùc maø sanh maïng cuõng ñoàng nhö nhau. “Kinh Nieát-baøn daïy raèng: Ai cuõng sôï ñao tröôïng. Khoâng ai khoâng tham soáng.

QUYEÅN TRUNG

605

Suy mình ra ngöôøi khaùc. Ñöøng gieát haïi, ñaùnh ñaäp. “Tuy mang hình theå cuûa loaøi caàm thuù nhöng cuõng bieát tham soáng, sôï cheát. Vaû laïi, thaân ta chæ ñau ngöùa ñoâi chuùt maø coøn khoù chòu, huoáng chi phaûi chòu ñöïng dao thôùt baêm vaèm? OÂi! Laøm cho sanh linh phaûi ñau ñôùn khoå sôû ñeå caàu ñöôïc söï bình yeân cho mình, thaät laø voâ lyù bieát bao! “Ngöôøi xöa daïy raèng: ‘Voâ tình maø gieát haïi coøn phaûi chòu quaû baùo tai öông, huoáng chi coá yù gieát haïi thì troán chaïy ñaâu cho khoûi hoïa?’ “Than oâi! Neáu muoán caàu ñöôïc thoûa nguyeän, neân laøm caùc vieäc thieän. Hoaëc cuùng Phaät, trai Taêng, hoaëc in kinh, taïo töôïng, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh, hoaëc boá thí, cöùu giuùp ngöôøi ngheøo khoå, hoaëc tuïng kinh, leã saùm, hoaëc xöng toäi, giaûi oan, hoaëc söûa caàu, laøm ñöôøng xaù, hoaëc boá thí thuoác men, nöôùc uoáng... Neáu laøm ñöôïc nhöõng vieäc nhö theá, aét seõ tuøy choã mong caàu maø ñöôïc thoûa nguyeän. “Ngöôøi ñôøi nay muoán ñöôïc toaïi nguyeän, sao chaúng xeùt vieäc laøm cuûa ngöôøi xöa? Kìa nhö Vu coâng laøm cai nguïc, tu söûa coång nhaø roäng lôùn;(1) hoï Ñaäu cöùu ngöôøi, sanh ñöôïc naêm con vinh hieån;(2) vì loøng thöông cöùu ngoãng maø thaønh (1)

Vaøo ñôøi Haùn Tuyeân ñeá (73-49 tröôùc Coâng nguyeân), Vu coâng laøm quan hình aùn, xöû quyeát hình nguïc coâng minh, tích nhieàu aâm ñöùc. Ngaøy kia, coång nhaø oâng nôi coá höông bò saäp, nhaân khi söûa laïi, oâng baûo thôï laøm cho cao lôùn hôn ñeå xe töù maõ vaø loïng cao coù theå vaøo ñöôïc, vì oâng tin chaéc raèng nhôø aâm ñöùc cuûa oâng maø con chaùu oâng seõ ñöôïc höng thaïnh. Quaû nhieân, veà sau con oâng laø Vónh Löõ laøm quan ñeán chöùc Ngöï söû. (2) Vaøo ñôøi Nguõ ñaïi, khoaûng theá kyû 10, coù ngöôøi hoï Ñaäu hieäu laø Yeân Sôn, ba möôi tuoåi chöa coù con. Chieàu moàng moät Teát ñi daâng höông taïi chuøa Dieân Thoï, nhaët ñöôïc cuûa rôi 100 löôïng baïc vaø 30 löôïng vaøng. Saùng sôùm hoâm sau coù ngöôøi ñeán choã ñoù maø khoùc than raèng: ‘Cha toâi bò toäi cheát, ñi vay möôïn cuûa baø con ñöôïc moät soá vaøng baïc ñeå chuoäc toäi cho cha, chaúng may laøm rôi maát, nay maïng cha aét khoâng qua khoûi.’ Ngöôøi hoï Ñaäu lieàn mang

606

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

töïu ñaïo Boà Taùt;(1) cöùu thoaùt ñaøn kieán ñöôïc quaû baùo ñoã traïng nguyeân;(2) hoï Khoång thaû ruøa, ñöôïc ñaùp ñeàn kim aán;(3) chaøng Döông cöùu chim seû ñöôïc ñeàn traû baèng voøng ngoïc.(4) vaøng baïc ñeán traû laïi. Ñeâm aáy naèm moäng thaáy oâng noäi ñaõ maát veà maùch baûo raèng, nhôø aân ñöùc aáy neân tuoåi thoï ñöôïc taêng theâm 24 naêm, sau sanh ñöôïc 5 con trai, cha con ñeàu ñoã ñaït laøm quan lôùn. Veà sau quaû nhieân öùng nghieäm ñuùng nhö lôøi aáy. (1) Luaän Trang nghieâm coù ghi laïi raèng: Thuôû xöa coù moät vò tyø-kheo ñi khaát thöïc, ñeán nhaø ngöôøi thôï kim hoaøn. Chuû nhaø ñang xaâu moät haït chaâu quyù, ñeå ñoù maø ñi laáy côm cho tyø-kheo. Khi aáy, coù con ngoãng chaïy ngang, ñôùp laáy haït chaâu quyù maø nuoát ñi. Chuû nhaø trôû leân thaáy maát haït chaâu, gaïn hoûi vò tyø-kheo. Tyø-kheo nhìn thaáy con ngoãng nuoát haït chaâu nhöng khoâng nôõ noùi ra, vì e con ngoãng phaûi cheát; laïi khoâng muoán noùi phaïm giôùi noùi doái, neân chæ laëng thinh khoâng noùi gì caû. Chuû nhaø thaáy vaäy sanh nghi, cho raèng tyø-kheo ñaõ laáy troäm haït chaâu. Gaën hoûi nhieàu laàn khoâng noùi, lieàn noåi giaän ñaùnh tyøkheo bò thöông ñeán chaûy maùu ra saøn nhaø. Con ngoãng nghe muøi tanh chaïy ñeán uoáng maùu, anh ta giaän quaù ñaäp cheát con ngoãng. Thaáy ngoãng cheát roài, vò tyø-kheo môùi noùi ra söï thaät. Chuû nhaø moå buïng con ngoãng laáy laïi ñöôïc haït chaâu. Baáy giôø môùi aên naên saùm hoái, heát lôøi xin loãi vò tyø-kheo. Tyø-kheo hoan hyû boû qua vaø thuyeát phaùp cho anh ta nghe. Vò tyø-kheo nhaân ñoù maø ñöôïc troøn haïnh nguyeän Boà Taùt. (2) Vaøo ñôøi nhaø Toáng, coù hai anh em laø Toáng Giao vaø Toáng Kyø cuøng ñi hoïc, treân ñöôøng gaëp moät oå kieán bò möa lôùn troâi ñi theo doøng nöôùc. Hai anh em lieàn beû caønh caây thaû xuoáng nöôùc cho kieán boø leân, cöùu thoaùt taát caû leân bôø. Khi aáy coù moät thaày taêng ñi qua, thaáy vieäc aáy lieàn noùi: Nhôø coâng ñöùc naøy, veà sau hai anh em ñeàu seõ thi ñoã traïng nguyeân. Sau quaû nhieân öùng nghieäm ñuùng nhö lôøi aáy. (3) Trong saùch Coái keâ luïc coù ghi laïi chuyeän Khoång Du, luùc coøn haøn vi thaáy ngöôøi ta nhoát moät con ruøa, beøn mua laáy maø thaû xuoáng nöôùc. Con ruøa ngoaùi ñaàu nhìn laïi ba, boán laàn roài môùi boø ñi. Veà sau, Du ñöôïc phong ñeán töôùc haàu, sai thôï ñuùc aán vaøng. Khi ñuùc xong, boãng thaáy quaû aán coù hình nhö con ruøa, laïi bieát ñoäng ñaäy, ngoaùi ñaàu nhìn laïi, heät nhö con ruøa khi tröôùc ñöôïc oâng cöùu soáng. Baáy giôø oâng môùi bieát raèng vieäc ñöôïc phong haàu chính laø phöôùc baùo cuûa vieäc thaû ruøa ngaøy xöa. (4) Vaøo ñôøi Haäu Haùn, coù Döông Baûo laø ngöôøi nhaân töø. Luùc chín tuoåi, ñi qua Hoa sôn thaáy moät con chim seû bò chim cöu ñaùnh rôùt xuoáng ñaát, coù baày kieán bu laïi caén. Baûo cöùu laáy ñem veà nuoâi soáng roài thaû ra. Ngaøy kia, chim hoùa laøm moät thieáu nieân maëc aùo vaøng, mang ñeán taëng cho Baûo boán chieác voøng ngoïc maøu traéng, noùi raèng: Ñeo voøng ngoïc naøy seõ khieán cho con chaùu ñöôïc trong saïch vaø ñôøi ñôøi laøm quan tôùi baäc Tam coâng. Veà sau, lôøi aáy quaû nhieân öùng nghieäm.

QUYEÅN TRUNG

607

“Ñoù chính laø: Laøm vieäc laønh chaúng caàu quaû baùo, maø töï nhieân quaû baùo chaúng maát. Nhöõng ngöôøi aáy ñeàu ñöôïc phuù quí laâu daøi, chaùu con xöông thaïnh. “Laïi nhö vò chaân nhaân hoï Toân, côûi aùo chuoäc raén, ñöôïc Thuûy phuû truyeàn cho phöông thuoác cöùu ngöôøi, sau ñöôïc thaønh tieân;(1) thieàn sö Dieân Thoï troäm kho cöùu vaät maïng, thaønh baäc ñaïi thieän tri thöùc trong toâng moân, chöùng Phaät Boà-ñeà.(2) “Than oâi! Ngöôøi ñôøi khoâng bieát traùnh vieäc gieát haïi, thöôøng haønh phoùng sanh, ngöôïc laïi chæ chuyeân taïo taùc nhöõng vieäc ñieân ñaûo, thaát ñaùng thöông thay!

(1)

Saùch Tieân truyeän cheùp raèng: Toân Töû Dieâu laø ngöôøi Kinh trieäu, tinh hoïc Laõo Trang, thoâng leõ aâm döông. Vua Thaùi toâng muoán phong laøm quan maø oâng khoâng chòu, veà ôû aån trong nuùi Thaùi Baïch. OÂng coù chuoäc maïng moät con raén xanh, laø con cuûa Long Vöông. Sau ñöôïc truyeàn cho 30 baøi thuoác cuûa Thuûy phuû, laøm thaønh 30 quyeån saùch Döôïc phöông truyeàn daïy trong ñôøi. OÂng duøng thuoác aáy cöùu ngöôøi nhieàu naêm, sau ñöôïc thaønh tieân. (2) Thieàn sö Dieân Thoï, truï trì chuøa Vónh Minh, queâ ôû Ñôn döông. Khi chöa xuaát gia laøm quan Tri huyeän, xuaát tieàn coâng khoá mua vaät maïng phoùng sanh. Sau coù ngöôøi baùo leân vua, vua xöû toäi cheát cheùm. Ngaøi nhaän toäi, chòu cheát maø thaàn saéc khoâng bieán ñoåi. Nhaø vua thaáy laï, truyeàn hoaõn vieäc haønh hình vaø goïi ñeán tra hoûi. Ngaøi noùi: Toâi tuy chòu toäi cheát nhöng ñaõ cöùu soáng ñöôïc raát nhieàu sanh maïng, neân chaúng coù gì hoái tieác. Vua nghe lôøi aáy lieàn ñaëc xaù tha toäi cheát cho oâng. OÂng laïi phaùt nguyeän xin xuaát gia, vua cuõng chuaån y. Töø ñoù veà sau tu haønh tinh taán, caûm ñöôïc ñöùc Quaùn AÂm roùt nöôùc cam loä vaøo mieäng, neân ñöôïc taøi bieän luaän linh thoâng. Ngaøi coù bieân soaïn nhieàu taùc phaåm nhö Vaïn Thieän ñoàng qui, Toâng kính luïc. Ngaøi truï trì hai chuøa Tuyeát Ñaäu vaø Vónh Minh, ñoà chuùng coù ñeán vaøi ngaøn. Veà sau ngaøi chuyeân tu phaùp moân Tònh ñoä. Ñeán luùc laâm chung, ngaøi an nhieân ngoài nieäm Phaät maø vieân tòch.

608

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

救患謟祭戒殺文

QUYEÅN TRUNG

609

Cöùu hoaïn sieåm teá giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi nhieãm beänh giaû, kieán phuïc döôïc voâ

或曰。世之染病者,見服藥無効,遂殺猪羊六畜,諂祭鬼神求安,何如。答曰。雪上加霜,苦中添苦。不知因果經云。今生短命多病者,皆從殺業中來。何不懺悔前愆,反以加増後罪。殺他死,捄吾生,人心安在。苦他身,保我命,天理不容。問。亦有殺生諂祭而病痊者,何也。答。命當不死而病痊,非殺生而病痊也。何則。若殺命捄得命,世閒王侯,將相,富貴人民,應得長生在世。何期又有多病夭促耶。只要知命樂天,自得無災少病。縱有禍患臨

hieäu, toaïi saùt trö döông luïc suùc, sieåm teá quyû thaàn caàu an, haø nhö? Ñaùp vieát: Tuyeát thöôïng gia söông, khoå trung thieâm khoå. Baát tri Nhaân quaû kinh vaân: Kim sanh ñoaûn maïng ña beänh giaû, giai tuøng saùt nghieäp trung lai. Haø baát saùm hoái tieàn khieân, phaûn dó gia taêng haäu toäi. Saùt tha töû, cöùu ngoâ sanh, nhaân taâm an taïi. Khoå tha thaân, baûo ngaõ maïng, thieân lyù baát dung. Vaán: Dieäc höõu saùt sanh sieåm teá nhi beänh thuyeân, haø daõ? Ñaùp: Maïng ñöông baát töû nhi beänh thuyeân, phi saùt sanh nhi beänh thuyeân daõ. Haø taéc? Nhöôïc saùt maïng cöùu ñaéc maïng, theá gian vöông haàu, töôùng töôùng, phuù quyù nhaân daân, öng ñaéc tröôøng sanh taïi theá, haø kyø höïu höõu ña beänh

身,皆是宿業所感。

yeåu xuùc da? Chæ yeáu tri maïng laïc thieân, töï ñaéc voâ tai thieåu

不見論語云。死生有命,富貴在天。又云。非其鬼而祭之,諂也。子疾病,子路禱。子曰。丘之禱久矣。

caûm.

嗚呼。能依孔子行事,何必諂祭邪神。若不如斯,反損壽矣。

beänh. Tuùng höõu hoïa hoaïn laâm thaân, giai thò tuùc nghieäp sôû Baát kieán Luaän ngöõ vaân: Töû sanh höõu maïng, phuù quyù taïi thieân. Höïu vaân: Phi kyø quyû nhi teá chi, sieåm daõ. Töû taät beänh, töû loä thænh ñaûo. Töû vieát: Khaâu chi ñaûo cöûu hyõ. OÂ hoâ. Naêng y Khoång töû haønh söï, haø taát sieåm teá taø thaàn. Nhöôïc baát nhö tö, phaûn toån thoï hyõ.

610

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Baát kieán Döôïc sö kinh vaân: Theá nhaân baát tri haønh thieän

不見藥師經云。世人不知行善積德,反信邪魔外道,妖孽之師,妄說禍福,便生恐動,心

611

tích ñöùc, phaûn tín taø ma ngoaïi ñaïo yeâu nghieät chi sö, voïng thuyeát hoïa phöôùc, tieän sanh khuûng ñoäng, taâm baát töï an,

不自安。卜問覓禍,殺種種衆生,解奏神明,呼

boác vaán mòch hoïa, saùt chuûng chuûng chuùng sanh, giaûi taáu

諸魍魎。請乞福祐,欲冀延年,終不能得。愚

thaàn minh, hoâ chö voõng löôïng. Thænh khaát phöôùc höïu, duïc

癡迷惑,信邪倒見。遂令橫死,入於地獄,無有出期。正所謂。求榮而反辱,非君子之行事也。

kyù dieân nieân, chung baát naêng ñaéc. Ngu si meâ hoaëc, tín taø ñaûo kieán. Toaïi linh hoaïnh töû, nhaäp ö ñòa nguïc, voâ höõu xuaát kyø. Chaùnh sôû vò: Caàu vinh nhi phaûn nhuïc, phi quaân töû chi haønh söï daõ.

或曰。若不保捄於心何安。

Hoaëc vieát: Nhöôïc baát baûo cöùu, ö taâm haø an.

答曰。若要保捄,非在殺生。修用全家齋

Ñaùp vieát: Nhöôïc yeáu baûo cöùu, phi taïi saùt sanh. Tu duïng

戒,淨厨淨壇。或誦經禮懺,或買命放生,或粧畫佛像。如斯行事,佛祖許之。何以故。行了善事,命終也,得超生善道。非但死者超昇,亦使見存獲福。若不信之,吾末如之何也。以矣。

toaøn gia trai giôùi, tònh truø tònh ñaøn. Hoaëc tuïng kinh leã saùm, hoaëc maõi maïng phoùng sanh, hoaëc trang hoïa Phaät töôïng. Nhö tö haønh söï, Phaät toå höùa chi. Haø dó coá? Haønh lieãu thieän söï, maïng chung daõ, ñaéc sieâu sanh thieän ñaïo. Phi ñaõn töû giaû sieâu thaêng, dieäc söû kieán toàn hoaïch phöôùc. Nhöôïc baát tín chi, ngoâ maït nhö chi haø daõ. Dó hyõ.

612

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

18. Raên vieäc saùt sanh caàu quyû thaàn cöùu naïn

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi coù nhöõng keû khi bò beänh uoáng thuoác chaúng laønh lieàn gieát heo, deâ, suùc vaät maø cuùng teá quyû thaàn, caàu ñöôïc yeân laønh, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Cuõng nhö treân tuyeát laïi theâm söông, ñaõ khoå caøng theâm khoå! Trong kinh Nhaân quaû coù daïy raèng: ‘Ngöôøi ñôøi cheát yeåu hoaëc nhieàu beänh taät, ñeàu laø do nghieäp gieát haïi maø ra.’ Sao chaúng saùm hoái toäi tröôùc, laïi coøn gaây theâm toäi sau? Gieát haïi sanh maïng keû khaùc ñeå cöùu soáng maïng mình, loøng ngöôøi ñeå ôû ñaâu? Laøm khoå thaân keû khaùc ñeå giöõ laáy maïng soáng cuûa mình, leõ trôøi chaúng dung tha.” Laïi hoûi: “Cuõng coù nhöõng keû gieát haïi vaät maïng cuùng teá maø khoûi beänh, ñoù laø taïi sao?” Ñaùp: “Maïng soáng chöa döùt thì beänh töï khoûi, chaúng phaûi nhôø gieát haïi maø ñöôïc khoûi beänh. Vì sao vaäy? Neáu nhôø gieát haïi maø cöùu ñöôïc maïng soáng thì nhöõng baäc vöông haàu, quan töôùng cuøng nhöõng keû giaøu sang ôû theá gian aét phaûi ñöôïc soáng maõi ôû ñôøi, vì sao laïi phaûi chòu nhieàu beänh taät vaø cheát yeåu? Neân roõ bieát caên maïng, vui theo ñaïo trôøi, töï nhieân seõ ñöôïc khoâng tai hoïa, ít beänh naõo. Daãu coù hoïa hoaïn xaûy ñeán, ñoù cuõng laø vì nghieäp tröôùc chieâu caûm. “Saùch Luaän ngöõ noùi: ‘Soáng thaùc coù maïng, giaøu sang do trôøi. Khoâng phaûi toå tieân mình maø mình cuùng teá, ñoù laø nònh bôï.’ Ñöùc Khoång Töû coù beänh naëng, Töû Loä thænh ngaøi laøm leã caàu ñaûo. Ngaøi noùi: ‘Khaâu naøy caàu ñaûo ñaõ laâu roài.’

QUYEÅN TRUNG

613

“Than oâi! Neáu coù theå laøm theo nhö Khoång töû thì caàn chi phaûi cuùng bôï taø thaàn? Baèng chaúng ñöôïc nhö vaäy, ngöôïc laïi chæ toån thoï maø thoâi. “Kinh Döôïc sö daïy raèng: ‘Coù nhöõng chuùng sanh tin theo nhöõng taø ma ngoaïi ñaïo ôû theá gian; nghe caùc thaày yeâu nghieät noùi baäy vieäc hoïa phöôùc, sanh ra sôï seät, dao ñoäng, chaúng giöõ ñöôïc loøng chaân chaùnh, boùi toaùn hoûi vieäc tai hoïa, gieát haïi caùc loaïi chuùng sanh, taâu baøy leân caùc ñaáng thaàn minh, keâu goïi caùc loaøi quyû thaàn soâng, raïch, nuùi, hoà; thænh caàu ban phöôùc, hy voïng keùo daøi maïng soáng, nhöng roát cuoäc chaúng theå ñöôïc. Keû ngu si meâ hoaëc tin theo taø kieán ñieân ñaûo ñaønh phaûi cheát uoång. Ñoïa vaøo ñòa nguïc chaúng bieát luùc naøo ra khoûi.” “Nhö theá quaû thaät laø caàu vinh maø hoùa nhuïc, chaúng phaûi vieäc laøm cuûa baäc quaân töû.” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Neáu chaúng cuùng baùi caàu an, laøm sao ñöôïc yeân loøng?” Ñaùp: “Neáu caàu an oån, chaúng phaûi do nôi vieäc gieát haïi. Caû nhaø neân trai giôùi, giöõ saïch beáp nuùc, laäp ñaøn thanh tònh, hoaëc tuïng kinh, leã saùm, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh, hoaëc trang nghieâm, toâ veõ hình töôïng Phaät... Neáu laøm ñöôïc nhöõng vieäc aáy thì Phaät Toå chöùng cho. Vì sao vaäy? Vì neáu laøm troïn vieäc laønh thì luùc maïng chung seõ ñöôïc sieâu sanh veà caûnh giôùi laønh. Chaúng nhöõng ngöôøi cheát ñöôïc sieâu thaêng, maø cuõng khieán cho ngöôøi soáng ñöôïc theâm phöôùc. Neáu chaúng tin theo leõ aáy thì toâi cuõng khoâng coøn bieát laøm sao hôn nöõa.”

614

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

利益亡人戒殺文或曰。多見世人死亡,不信佛法行事,反以殺生,辦酒接客出喪。何如。答曰。仁者之言甚善,吾亦不能捄之。曰。何謂也。曰。貪食酒肉者多,諸佛捄他不得,况我一人乎。曰。然雖如是,亦有信者行之。曰。善哉,善哉。不見地獄經云。爾時地藏菩薩白佛言。世尊。我觀閻浮衆生,舉足動

QUYEÅN TRUNG

615

Lôïi ích vong nhaân giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Ña kieán theá nhaân töû vong, baát tín Phaät phaùp haønh söï, phaûn dó saùt sanh bieän töûu tieáp khaùch xuaát tang, haø nhö? Ñaùp vieát: Nhaân giaû chi ngoân thaäm thieän, ngoâ dieäc baát naêng cöùu chi. Vieát: Haø vò daõ? Vieát: Tham thöïc töûu nhuïc giaû ña, chö Phaät cöùu tha baát ñaéc, huoáng ngaõ nhaát nhaân hoà. Vieát: Nhieân tuy nhö thò, dieäc höõu tín giaû haønh chi. Vieát: Thieän tai, thieän tai. Baát kieán Ñòa nguïc kinh vaân: Nhó thôøi Ñòa Taïng Boà Taùt baïch ngoân: Theá Toân, ngaõ quaùn Dieâm-phuø chuùng sanh, cöû tuùc ñoäng boä voâ phi thò toäi. Tuùng

步,無非是罪。縱修善事,多退初心。若遇惡

tu thieän söï, ña thoái sô taâm. Nhöôïc ngoä aùc duyeân, nieäm

緣,念念増長。不逢知識,勸化修持,展轉受苦

nieäm taêng tröôûng. Baát phuøng tri thöùc khuyeán hoùa tu trì,

不息。

trieån chuyeån thoï khoå baát töùc. Höïu vaân: Nhöôïc nhaân phuï maãu quyeán thuoäc maïng

又云。若人父母眷屬命終,宜爲設福以資

chung, nghi vò thieâát phöôùc dó tö tieàn loä. Hoaëc huyeàn phan

前路。或懸旛蓋,及然油燈。或轉讀尊經。或

caùi, caäp nhieân du ñaêng. Hoaëc chuyeån ñoäc toân kinh. Hoaëc

供養佛像。乃至念佛,菩薩名號,歷在亡人耳根。縱有罪業亦得消除。

cuùng döôøng Phaät töôïng. Naõi chí nieäm Phaät, Boà Taùt danh hieäu, lòch taïi vong nhaân nhó caên. Tuùng höõu toäi nghieäp, dieäc ñaéc tieâu tröø.

616

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

更爲身死之後,七七日內,修齋念佛。能使亡者超昇,見存獲益。是故我今對佛世尊,及

QUYEÅN TRUNG

617

Caùnh vò thaân töû chi haäu, thaát thaát nhaät noäi, tu trai nieäm Phaät. Naêng söû vong giaû sieâu thaêng, kieán toàn hoaïch ích. Thò coá ngaõ kim ñoái Phaät Theá toân, caäp thieân long baùt boä nhaân

天龍八部人等,勸於閻浮提眾生。臨終之

ñaúng, khuyeán ö Dieâm-phuø-ñeà chuùng sanh. Laâm chung chi

日,愼勿殺害,拜祭鬼神。

nhaät, thaän vaät saùt haïi, baùi teá quyû thaàn. Haø dó coá? Voâ tieâm haøo chi löïc lôïi ích vong nhaân. Ñaõn

何以故。無纖毫之力,利益亡人。但結罪

keát toäi duyeân, chuyeån taêng thaâm troïng. Giaû söû vong nhaân

緣,轉増深重。假使亡人在生修善,應得超

taïi sanh tu thieän, öng ñaéc sieâu thaêng. Ngoä thöû döông quyeán

昇,遇此陽眷惡緣,反墮惡道。何况不修之人

aùc duyeân, phaûn ñoïa aùc ñaïo. Haø huoáng baát tu chi nhaân naêng ñaéc thoaùt khoå? Thí nhö höõu nhaân, tuøng vieãn ñòa lai, tuyeät

能得脫苦。譬如有人,從遠地來,絶糧三日。

löông tam nhaät, sôû phuï ñaûm vaät, cöôøng quaù baùch caân.

所負擔物强過百斤。忽遇鄰人,更附少物。轉

Hoát ngoä laân nhaân, caùnh phuï thieåu vaät. Chuyeån phuïc khoán

復困重。說是語時會中有一長者名曰大辦,合掌恭敬問地藏菩薩言。大士。南閻浮提眾生,命終之後,小大眷屬,爲修功德,乃至設齋,是命終人得解脫否。地藏答言。長者。我今爲未來現在一切眾生,乘佛威力,略說是事。汝今再問,利益愈多。若人命終之時得聞一佛名,一菩薩名,或經中一偈一句,不問有罪

troïng. Thuyeát thò ngöõ thôøi, hoäi trung höõu nhaát tröôûng giaû, danh vieát Ñaïi Bieän, hieäp chöôûng cung kính vaán Ñòa Taïng Boà Taùt ngoân: Ñaïi só, Nam Dieâm-phuø-ñeà chuùng sanh, maïng chung chi haäu, tieåu ñaïi quyeán thuoäc, vò tu coâng ñöùc, naõi chí thieát trai, thò maïng chung nhaân ñaéc giaûi thoaùt phuû? Ñòa Taïng ñaùp ngoân: Tröôûng giaû! Ngaõ kim vò vò lai hieän taïi, nhaát thieát chuùng sanh, thöøa Phaät oai löïc, löôïc thuyeát thò söï. Nhöõ kim taùi vaán, lôïi ích duõ ña. Nhöôïc nhaân maïng chung chi thôøi ñaéc vaên nhaát Phaät danh, nhaát Boà Taùt danh, hoaëc kinh trung nhaát keä nhaát cuù, baát vaán höõu toäi voâ toäi, taát ñaéc giaûi thoaùt. Tuy ñaéc giaûi thoaùt, thaát phaàn chi trung nhi

618

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

無罪,悉得解脫。雖得解脫,七分之中而乃獲一。六分功德生者自受。吾勸善男女等,聞徤自修,分分己獲。長者。若修度亡佛事,宜用嚴潔香羞,殷勤禮敬。若不如斯,存亡少益。爾時長者歡喜,合掌而退。嗚呼。先聖慈悲方便,只要後人信行。後人不信行,孤負先聖遺訓。噫。世人愼終追遠,正在此時,不可不謹。

QUYEÅN TRUNG

619

naõi hoaïch nhaát. Luïc phaàn coâng ñöùc, sanh giaû töï thoï. Ngoâ khuyeán thieän nam nöõ ñaúng, vaên kieän töï tu, phaàn phaàn kyû hoaïch. Tröôûng giaû! Nhöôïc tu ñoä vong Phaät söï, nghi duïng nghieâm khieát höông tu, aân caàn leã kính. Nhöôïc baát nhö tö, toàn vong thieåu ích. Nhó thôøi tröôûng giaû hoan hyû, hieäp chöôûng nhi thoái. OÂ hoâ! Tieân Thaùnh töø bi phöông tieän, chæ yeáu haäu nhaân tín haønh. Haäu nhaân baát tín baát haønh, coâ phuï tieân thaùnh di huaán. Y! Theá nhaân thaän chung truy vieãn, chaùnh taïi thöû thôøi, baát khaû baát caån.

19. Raên vieäc gieát haïi vì ngöôøi cheát

où ngöôøi hoûi: “Toâi thöôøng thaáy ngöôøi ñôøi khi gia quyeán coù ngöôøi cheát thöôøng chaúng tin laøm theo Phaät phaùp, ngöôïc laïi coøn gieát haïi vaät maïng, baøy röôïu thòt maø ñaõi khaùch ñeán vieáng tang, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Quaû thaät coù nhö lôøi oâng noùi, nhöng toâi cuõng chaúng bieát laøm sao maø cöùu hoï!” Hoûi: “Vì sao vaäy?” Ñaùp: “Nhöõng keû tham aên thòt uoáng röôïu nhieàu voâ keå, chö Phaät coøn khoâng cöùu ñöôïc hoï, huoáng chi laø moät mình toâi?”

Ngöôøi kia noùi: “Ñaønh laø nhö vaäy, nhöng vaãn coøn coù nhieàu ngöôøi bieát tin töôûng laøm theo.” Toâng Boån noùi: “Laønh thay, laønh thay! Nhö trong kinh Ñòa Taïng coù ghi laïi: ‘Khi aáy, Ñaïi Boà Taùt Ñòa Taïng baïch Phaät: Theá Toân! Con xem thaáy chuùng sanh trong coõi Dieâmphuø naøy, khua tay ñoäng chaân ñeàu phaïm vaøo toäi loãi. Giaù nhö coù nhöõng ngöôøi tu taäp ñieàu laønh thì ña phaàn laø thoái lui ngay töø luùc môùi phaùt taâm. Neáu gaëp caùc aùc duyeân thì nhanh choùng taêng tröôûng. Neáu chaúng gaëp baäc tri thöùc khuyeân daïy vieäc tu trì thì phaûi xoay vaàn chòu khoå maõi khoâng thoâi.’

620

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Cuõng trong kinh Ñòa Taïng, coøn coù ñoaïn daïy raèng: ‘Nhö cha meï, quyeán thuoäc maõn phaàn, neân laøm caùc ñieàu phöôùc thieän ñeå hoài höôùng giuùp ích cho hoï treân con ñöôøng saép tôùi. Hoaëc treo côø phöôùn, thaép ñeøn nhang, tuïng ñoïc kinh Phaät; hoaëc cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät, cho ñeán nieäm danh hieäu Phaät, Boà Taùt nhieàu laàn beân tai ngöôøi cheát. Nhôø ñoù maø ngöôøi cheát duø coù toäi nghieäp cuõng ñöôïc tieâu tröø. “Laïi vì ngöôøi ñaõ cheát maø trong voøng boán möôi chín ngaøy tinh chuyeân trai giôùi nieäm Phaät. Nhö vaäy coù theå giuùp cho ngöôøi cheát ñöôïc sieâu thaêng, maø ngöôøi coøn soáng cuõng ñöôïc nhieàu lôïi ích. Vì theá, hoâm nay con ñoái tröôùc ñöùc Phaät Theá Toân vaø ñaïi chuùng maø khuyeân daïy taát caû chuùng sanh trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, khi coù ngöôøi thaân qua ñôøi, phaûi thaän troïng traùnh vieäc gieát haïi sanh linh maø baùi teá quyû thaàn. Vì sao vaäy? Vieäc aáy thaät chaúng coù chuùt lôïi ích naøo cho vong linh ngöôøi cheát, chæ keát theâm toäi duyeân, caøng theâm naëng toäi. Ví nhö luùc bình sanh ngöôøi cheát ñaõ töøng tu taäp phöôùc thieän, leõ ra seõ ñöôïc sieâu thaêng, nhöng gaëp nhöõng aùc duyeân do thaân quyeán coøn soáng taïo ra, lieàn phaûi rôi ngay vaøo neûo aùc. Huoáng chi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù tu haønh thì laøm sao thoaùt ñöôïc caûnh khoå? Cuõng gioáng nhö coù ngöôøi töø phöông xa ñeán, ñaõ ba ngaøy khoâng coù gì aên, laïi phaûi gaùnh vaùc vaät naëng hôn traêm caân, chôït coù ngöôøi beân caïnh laïi nhôø vaùc theâm moät ít ñoà nöõa. Thaät caøng theâm khoán khoå, naëng neà.’ “Khi Boà Taùt Ñòa Taïng noùi ra nhöõng lôøi aáy roài, trong phaùp hoäi coù moät vò tröôûng giaû teân laø Ñaïi Bieän, chaép tay cung kính thöa hoûi Boà Taùt Ñòa Taïng raèng: ‘Baïch Ñaïi só! Nhöõng chuùng sanh trong coõi Nam Dieâm-phuø-ñeà, sau khi

QUYEÅN TRUNG

621

cheát roài, neáu coù hoï haøng thaân quyeán vì hoï maø tu caùc coâng ñöùc, cho ñeán thieát trai cuùng döôøng, thì nhöõng ngöôøi cheát aáy coù ñöôïc giaûi thoaùt hay chaêng?’ “Boà Taùt Ñòa Taïng ñaùp: ‘Tröôûng giaû! Nay toâi seõ nöông oai löïc cuûa Phaät, vì heát thaûy chuùng sanh ñôøi naøy vaø ñôøi sau maø noùi sô qua vieäc aáy. Caâu hoûi cuûa oâng thaät mang laïi raát nhieàu lôïi ích. Neáu ngöôøi trong luùc laâm chung maø ñöôïc nghe ngöôøi soáng ñoïc tuïng danh hieäu cuûa moät ñöùc Phaät hay Boà Taùt, hoaëc moät baøi keä, moät caâu kinh, thì cho duø coù toäi hay khoâng coù toäi cuõng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Tuy ñöôïc giaûi thoaùt, nhöng trong baûy phaàn coâng ñöùc thì ngöôøi cheát aáy chæ ñöôïc höôûng coù moät phaàn thoâi, coøn saùu phaàn thuoäc veà ngöôøi soáng. Vì theá, ta khuyeân taát caû thieän nam, tín nöõ nghe bieát roài phaûi gaéng söùc töï tu thì töï mình ñöôïc höôûng phaàn lôïi ích. “Naøy tröôûng giaû! Neáu muoán theo phaùp Phaät maø cöùu ñoä vong linh, phaûi duøng höông hoa tinh khieát trang nghieâm, aân caàn leã kính. Neáu khoâng laøm theo nhö vaäy thì keû soáng ngöôøi cheát ñeàu chaúng ñöôïc phaàn lôïi ích. “Baáy giôø, tröôûng giaû Ñaïi Bieän vui möøng chaép tay lui xuoáng. “Than oâi! Baäc Thaùnh töø xöa ñaõ töø bi baøy phöông tieän, ngöôøi sau chæ caàn tin nhaän, vaâng laøm. Neáu chaúng tin, chaúng laøm, thaät ñaõ phuï loøng baäc Thaùnh ñeå laïi lôøi daïy doã. “OÂi! Phuùt laâm chung cuûa ngöôøi ñôøi, phaûi heát söùc thaän troïng nhö tieãn ngöôøi ñi xa. Chính laø vaøo luùc naøy, khoâng theå khoâng caån troïng.”

622

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

預修超薦戒殺文

QUYEÅN TRUNG

623

Döï tu sieâu tieán giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi döï tu giaû phaû ña, laäp chí trì trai giaû

或曰。世之預修者頗多,立志持齋者不一。或持三年者,或持周年者。或持正,五,九者。或持正,七,十者。或持佛誕日者,或持十齋者。或持六齋者。或持朔,望,三,八者。此等,未齋之先,多有殺生買肉以關素。後至年月日時未滿,就便殺生買肉以破齋。何如。答曰。發心固爲美矣,只緣理不明。不知持齋者,正爲戒殺也。何故。福未修而罪先作。善未圓而惡就加。此等亂作胡行,焉可謂之齋也。莫說無功,惟恐有罪。若肯一心長齋念佛,决定往生淨土。若不如此,依舊輪迴。遂使來生有罪,有福,有苦,有樂。何則。受苦受患之時,是殺生造業之報。受福受樂之時,是持齋積善之報。子若不信

baát nhaát. Hoaëc trì tam nieân giaû, hoaëc trì chu nieân giaû. Hoaëc trì chaùnh, nguõ, cöûu giaû. Hoaëc trì chaùnh, thaát, thaäp giaû. Hoaëc trì Phaät ñaûn nhaät giaû. Hoaëc trì thaäp trai giaû. Hoaëc trì luïc trai giaû. Hoaëc trì soùc, voïng, tam, baùt giaû. Thöû ñaúng, vò trai chi tieân ña höõu saùt sanh, maõi nhuïc dó quan toá. Haäu chí nieân nguyeät nhaät thôøi vò maõn, töïu tieän saùt sanh maõi nhuïc dó phaù trai, haø nhö? Ñaùp vieát: Phaùt taâm coá vi myõ hyõ, chæ duyeân lyù baát minh. Baát tri trì trai giaû, chaùnh vi giôùi saùt daõ. Haø coá? Phöôùc vò tu nhi toäi tieân taùc, thieän vò vieân nhi aùc töïu gia. Thöû ñaúng loaïn taùc hoà haønh, yeân khaû vò chi trai daõ? Maïc thuyeát voâ coâng, duy khuûng höõu toäi. Nhöôïc khaúng nhaát taâm tröôøng trai nieäm Phaät, quyeát ñònh vaõng sanh Tònh ñoä. Nhöôïc baát nhö thöû, y cöïu luaân hoài. Toaïi söû lai sanh, höõu toäi höõu phöôùc, höõu khoå höõu laïc. Haø taéc? Thoï khoå thoï hoaïn chi thôøi, thò saùt sanh taïo nghieäp chi baùo. Thoï phöôùc thoï laïc chi thôøi, thò trì trai tích thieän chi baùo. Töû nhöôïc baát tín ngoâ ngoân, hieän höõu töù chuûng chi nhaân khaû nghieäm. Kim sanh hoaëc höõu phöôùc

吾言,現有四種之人可驗。今生或有福有壽

höõu thoï giaû, höõu phöôùc voâ thoï giaû, voâ phöôùc höõu thoï giaû,

者,有福無壽者,無福有壽者,無福無壽者。

voâ phöôùc voâ thoï giaû.

或曰。此上四種之疑,乞師明矣。

Hoaëc vieát: Thöû thöôïng töù chuûng chi nghi, khaát sö minh hyõ.

624

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

今生有福有壽者,前世布施及齋戒也。有福無壽者,雖布施不戒殺也。無福有壽者,專持齋不捨財也。無福無壽者,又慳貪又殺生也。或曰。此疑雖决,再問一端。世之或修延生功德者,或爲度亡佛事者,多有未做功果之前,盡說請人扶持,先殺生辦酒以待衆。後至功果未了,妄稱關當安神,就殺生置酒以開筵。何如。答曰。此等愚夫可悲可痛。譬如有人以血汙身,還將血洗,能得淨乎。此等因果不知,反加存亡罪苦。故寒山拾得云。昨日方設齋, 今朝宰六畜。一度造天堂, 百度造地獄。

QUYEÅN TRUNG

625

Vieát: Kim sanh höõu phöôùc höõu thoï giaû, tieàn theá boá thí caäp trai giôùi daõ. Höõu phöôùc voâ thoï giaû, tuy boá thí baát giôùi saùt daõ. Voâ phöôùc höõu thoï giaû, chuyeân trì trai baát xaû taøi daõ. Voâ phöôùc voâ thoï giaû, höïu xan tham höïu saùt sanh daõ. Hoaëc vieát: Thöû nghi tuy quyeát, taùi vaán nhaát ñoan. Theá chi hoaëc tu duyeân sanh coâng ñöùc giaû. Hoaëc vi ñoä vong Phaät söï giaû. Ña höõu vò toá coâng quaû chi tieàn, taän thuyeát thænh nhaân phoø trì, tieân saùt sanh bieän töûu dó ñaõi chuùng. Haäu chí coâng quaû vò lieãu, voïng xöng quan ñöông an thaàn, töïu saùt sanh trí töûu dó khai dieân. Haø nhö? Ñaùp vieát: Thöû ñaúng ngu phu, khaû bi khaû thoáng, thí nhö höõu nhaân, dó huyeát oá thaân, töông huyeát taåy, naêng ñaéc tònh hoà? Thöû ñaúng nhaân quaû baát tri, phaûn gia toàn vong toäi khoå. Coá Haøn Sôn Thaäp Ñaéc vaân: Taïc nhaät phöông thieát trai. Kim trieâu teå luïc suùc. Nhaát ñoä taïo thieân ñöôøng. Baùch ñoä taïo ñòa nguïc.

嗚呼。持齋功德未滿一分,而殺生之罪已具百分矣。如此者,焉得利益存亡,陰超陽慶。若修功果,酒尚不應飲破,况殺生食肉

chi toäi dó cuï baù phaàn hyõ. Nhö thöû giaû, yeân ñaéc lôïi ích

乎。

thöôïng baát öng aåm phaù, huoáng saùt sanh thöïc nhuïc hoà?

OÂ hoâ! Trì trai coâng ñöùc vò maõn nhaát phaàn, nhi saùt sanh toàn vong, aâm sieâu döông khaùnh? Nhöôïc tu coâng quaû, töûu

626

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

金光明經因果云。宋朝,紹興年間,淮陰有小民丧女,經寒飲恨,無以爲薦。其母截髪,買錢六百,將欲請僧做佛事。忽有五僧門前經過,遂迎請入。其僧轉相推托,良久一僧肯之。卽訪諸鄰得金光明經一部。讀誦以竟,回向就齋而去。衘上忽偶向之四僧,邀共酒家就座。忽聞窻外有聲呼轉經僧莫飲酒。僧問何人。遂泣曰。我看經家亡女也。淪滯冥途日久。今蒙

QUYEÅN TRUNG

627

Kim Quang Minh kinh nhaân quaû vaân: Toáng trieàu, Thieäu Höng nieân gian, Hoaøi AÂm höõu tieåu daân taùng nöõ, kinh haøn aåm haän, voâ dó vi tieán. Kyø maãu tieät phaùt, maïi tieàn luïc baùch, töông duïc thænh taêng toá Phaät söï. Hoát höõu nguõ taêng moân tieàn kinh quaù, toaïi nghinh thænh nhaäp. Kyø taêng chuyeån töông thoâi thaùc, löông cöûu nhaát taêng khaúng chi. Töùc phoùng chö laân, ñaéc Kim Quang Minh kinh nhaát boä, ñoäc tuïng dó caùnh, hoài höôùng töïu trai nhi khöù. Nhai thöôïng hoát ngaãu höôùng chi töù taêng, yeâu coäng töûu gia töïu toøa. Hoát vaên song ngoaïi höõu thanh hoâ: Chuyeån kinh taêng maïc aåm töûu. Taêng vaán haø nhaân. Toaïi khaáp vieát: Ngaõ khaùn kinh gia vong nöõ daõ. Luaân treä minh ñoà nhaät cöûu,

師課經功德,方得脫罪超生。師若飲酒,破

kim moâng sö khoùa kinh coâng ñöùc, phöông ñaéc thoaùt toäi

齋,令我依前沈墜。言以不見。僧慚而退。

sieâu sanh. Sö nhöôïc aåm töûu phaù trai, linh ngaõ y tieàn traàm

其後五僧全持齋戒,念佛叅禪,皆得果,證菩提,咸作人天眼目。吁。一鬼度五僧,正此謂也。如是因果昭然,豈可飲酒食肉。若不齋戒精嚴,功果亦無益矣。

truïy. Ngoân dó baát kieán, taêng taøm nhi thoái. Kyø haäu nguõ taêng, toaøn trì trai giôùi, nieäm Phaät tham thieàn. Giai ñaéc quaû, chöùng Boà-ñeà, haøm taùc nhaân thieân nhaõn muïc. Hu. Nhaát quyû ñoä nguõ taêng, chaùnh thöû vò daõ. Nhö thò nhaân quaû chieâu nhieân, khôûi khaû aåm töûu thöïc nhuïc? Nhöôïc baát trai giôùi tinh nghieâm, coâng quaû dieäc voâ ích hyõ.

628

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

20. Raên vieäc gieát haïi tröôùc khi caàu sieâu, trai giôùi

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi muoán theo vieäc tu taäp cuõng nhieàu, nhöng phaùt nguyeän aên chay chaúng gioáng nhau. Coù ngöôøi phaùt nguyeän aên chay ba naêm, coù ngöôøi troïn moät naêm, coù ngöôøi nguyeän aên chay thaùng gieâng, thaùng naêm, thaùng chín, laïi coù ngöôøi aên chay thaùng gieâng, thaùng baûy, thaùng möôøi; hoaëc coù keû aên chay trong ngaøy Phaät ñaûn; hoaëc coù ngöôøi aên chay moãi thaùng möôøi ngaøy, hoaëc saùu ngaøy; laïi cuõng coù ngöôøi aên chay vaøo caùc ngaøy raèm, moàng moät, hoaëc moàng taùm, möôøi taùm vaø hai möôi taùm. Trong soá nhöõng ngöôøi phaùt nguyeän aên chay nhö theá, coù nhieàu ngöôøi tröôùc khi baét ñaàu aên chay laïi gieát suùc vaät hoaëc mua thòt veà laøm tieäc tröôùc luùc aên chay, no say thoûa thích moät böõa ñeå hoâm sau baét ñaàu aên chay. Roài ñeán khi kyø haïn phaùt nguyeän aên chay coøn chöa döùt, laïi laøm vieäc gieát haïi suùc vaät hoaëc mua thòt veà chuaån bò laøm tieäc phaù trai. Vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Söï phaùt taâm nhö vaäy taát nhieân laø toát ñeïp. Chæ vì khoâng hieåu roõ lyù chaân thaät, khoâng bieát raèng vieäc aên chay chính laø vì ñeå traùnh gieát haïi sanh maïng. Sao vaäy? Phöôùc chöa tu maø ñaõ phaïm toäi tröôùc, vieäc thieän chöa troøn maø vieäc aùc laïi taêng theâm? Nhöõng keû haønh ñoäng roái loaïn xaèng baäy nhö vaäy sao coù theå goïi laø trai giôùi? Ñöøng noùi chaúng ñöôïc coâng ñöùc maø e laø coøn theâm toäi loãi. Neáu coù theå heát loøng aên chay nieäm Phaät laâu ngaøy, chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. Baèng chaúng nhö vaäy, phaûi chòu luaân hoài nhö cuõ. Roài trong nhöõng kieáp saép tôùi seõ phaûi traûi qua ñuû ñieàu toäi, phöôùc, khoå, vui.

QUYEÅN TRUNG

629

“Vì sao vaäy? Khi phaûi chòu khoå naõo, hoaïn naïn, aáy laø quaû baùo cuûa toäi gieát haïi. Khi ñöôïc höôûng phöôùc loäc, vui veû, ñoù laø quaû baùo cuûa vieäc aên chay laøm thieän. Neáu oâng chaúng tin lôøi ta, coù theå töï nghieäm thaáy tröôùc maét coù boán haïng ngöôøi khaùc nhau. Coù haïng ngöôøi ñöôïc höôûng ñuû phöôùc loäc vaø soáng laâu; coù haïng ngöôøi ñöôïc höôûng phöôùc maø khoâng soáng laâu; coù haïng ngöôøi khoâng ñöôïc höôûng phöôùc nhöng soáng laâu; vaø coù haïng ngöôøi chaúng ñöôïc höôûng phöôùc, cuõng chaúng ñöôïc soáng laâu. Ngöôøi kia thöa raèng: “Toâi coù choã chöa roõ veà boán haïng ngöôøi aáy, xin thaày daïy cho.” Ñaùp: “Trong ñôøi naøy, ngöôøi ñöôïc höôûng ñuû phöôùc loäc vaø soáng laâu laø nhôø ñôøi tröôùc ñaõ boá thí vaø trai giôùi. Ngöôøi ñöôïc höôûng phöôùc maø khoâng soáng laâu laø vì xöa kia coù boá thí nhöng chaúng traùnh vieäc gieát haïi. Ngöôøi khoâng ñöôïc höôûng phöôùc nhöng soáng laâu laø vì thuôû tröôùc coù trì trai maø chaúng laøm vieäc boá thí. Keû chaúng ñöôïc höôûng phöôùc, cuõng chaúng ñöôïc soáng laâu laø do ñôøi tröôùc tham lam, keo laän vaø gieát haïi chuùng sanh.” Laïi noùi: “Choã nghi ngôø aáy ñaõ döùt, xin hoûi theâm moät vieäc nöõa. ÔÛ ñôøi coù nhöõng keû tu coâng ñöùc ñeå caàu soáng laâu, hoaëc coù nhöõng keû laøm Phaät söï caàu sieâu ñoä vong linh, nhöng tröôùc khi laøm coâng quaû laïi nghó raèng vì caàu thænh ngöôøi giuùp vieäc cho mình neân phaûi gieát gia suùc laáy thòt, baøy tieäc röôïu theát ñaõi. Sau ñoù, khi coâng quaû chöa roài laïi noùi baäy laø ñoùng cöûa an thaàn, laïi gieát moå gia suùc vaø baøy tieäc röôïu nöõa. Vieäc aáy theá naøo?”

630

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: “Thaät ñaùng thöông xoùt, ñau ñôùn thay cho nhöõng keû meâ muoäi aáy! Ví nhö coù ngöôøi bò maùu laøm dô mình, laïi duøng maùu ñeå röûa thì coù saïch ñöôïc chaêng? Nhöõng ngöôøi aáy khoâng bieát leõ nhaân quaû neân ngöôïc laïi caøng laøm taêng theâm toäi loãi vaø khoå naõo cho caû ngöôøi soáng laãn ngöôøi cheát. “Cho neân, trong taäp thô cuûa Haøn Sôn vaø Thaäp Ñaéc coù baøi noùi raèng: Hoâm tröôùc vöøa laøm chay, Hoâm sau gieát suùc vaät. Moät ñöôøng leân coõi laønh, Traêm neûo xuoáng ñòa nguïc. “Than oâi! Coâng ñöùc cuûa vieäc aên chay chöa ñöôïc moät phaàn, maø toäi gieát haïi ñaõ ñuû traêm phaàn! Laøm nhö vaäy thì sao coù theå ñaït ñöôïc lôïi ích, sao coù theå khieán cho cho ngöôøi soáng ñöôïc höng thònh, ngöôøi cheát ñöôïc sieâu ñoä? Neáu thaät tu coâng quaû thì ñeán röôïu cuõng khoâng ñöôïc phaù giôùi maø uoáng, huoáng chi laïi coøn laøm vieäc gieát haïi, aên thòt? “Veà leõ nhaân quaû lieân quan ñeán kinh Kim Quang Minh, coù tích xöa keå laïi raèng:(1) ‘Trieàu Nam Toáng, vaøo khoaûng nieân hieäu Thieäu Höng (1131 - 1161), ôû ñaát Hoaøi AÂm coù moät ngöôøi con gaùi nhaø daân ngheøo qua ñôøi. Ngheøo khoù (1)

Nguyeân baûn ghi laø Kim Quang Minh kinh nhaân quaû, nhöng theo noäi dung ôû ñaây thì khoâng theå coù trong kinh Kim Quang Minh, e coù söï nhaàm laãn khi khaéc baûn. Chuùng toâi ñaõ chænh laïi cho hôïp lyù.

QUYEÅN TRUNG

631

khoâng laáy gì laøm tuaàn thaát, baø meï lieàn caét maùi toùc ñem baùn ñöôïc saùu traêm ñoàng tieàn, ñònh duøng thænh Taêng ñeán laøm Phaät söï sieâu ñoä cho con. Boãng coù naêm thaày taêng ñi ngang qua, baø lieàn ra röôùc vaøo nhôø tuïng kinh sieâu ñoä. Ban ñaàu, caùc thaày ñuøn ñaåy maõi cho nhau, chaúng ai chòu nhaän, hoài laâu môùi coù moät thaày ñoàng yù. Baø laõo chaïy sang caùc nhaø haøng xoùm, hoûi möôïn ñöôïc moät boä kinh Kim Quang Minh. Thaày tuïng kinh xong, hoài höôùng vaø töïu trai roài ñi. “Treân ñöôøng gaëp laïi boán thaày taêng tröôùc ñoù, caû naêm ngöôøi cuøng vaøo quaùn röôïu maø ngoài. Boãng nghe ngoaøi cöûa coù tieáng keâu lôùn raèng: ‘Thaày taêng vöøa môùi tuïng kinh, xin ñöøng uoáng röôïu!’ Thaày taêng lieàn hoûi: ‘Ai ñoù?’ Lieàn nghe coù tieáng khoùc vaø ñaùp raèng: ‘Toâi laø ñöùa con gaùi ñaõ cheát vöøa ñöôïc thaày tuïng kinh sieâu ñoä. Toâi bò traàm luaân sa ñoïa, nay nhôø coâng ñöùc khoùa kinh cuûa thaày maø ñöôïc thoaùt toäi sieâu sanh. Baây giôø neáu thaày uoáng röôïu, phaù trai giôùi, aét toâi seõ bò ñoïa laïc nhö tröôùc.’ Noùi xong lieàn bieán maát. Thaày taêng hoå theïn, ra ñi. Veà sau, caû naêm thaày taêng aáy ñeàu nghieâm trì trai giôùi, nieäm Phaät tham thieàn, ñeàu ñöôïc ñaéc quaû, chöùng Boà-ñeà, laøm baäc saùng suoát loãi laïc trong hai coõi trôøi, ngöôøi. “OÂi! Ñoù quaû thaät laø moät hoàn ma maø ñoä ñöôïc naêm thaày taêng. Nhaân quaû ñaõ roõ reät nhö vaäy, haù neân aên thòt uoáng röôïu hay sao? Neáu chaúng trai giôùi tinh ngieâm, coâng quaû cuõng thaønh ra voâ ích!

632

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

慈心不殺放生文或曰。持齋不食肉,勝如放生,何如。

QUYEÅN TRUNG

633

Töø taâm baát saùt phoùng sanh vaên Hoaëc vieát; Trì trai baát thöïc nhuïc, thaéng nhö phoùng sanh, haø nhö?

不食肉者,但能絶殺緣。僅免一己之過,而

Ñaùp vieát: Baát thöïc nhuïc giaû, ñaõn naêng tuyeät saùt duyeân.

無濟物之功也。佛所以教人持齋者,正欲僧其

Caän mieãn nhaát kyû chi quaù, nhi voâ teá vaät chi coâng daõ. Phaät

慈悲心也。今之齋者,雖自不食肉,亦不肯放生。是名無慈悲之人也。

sôû dó giaùo nhaân trì trai giaû, chaùnh duïc taêng kyø töø bi taâm daõ. Kim chi trai giaû, tuy töï baát thöïc nhuïc, dieäc baát khaúng phoùng sanh, thò danh voâ töø bi chi nhaân daõ.

十方諸佛憐愍眾生如子。今見人殺佛之

Thaäp phöông chö Phaät laân maãn chuùng sanh nhö töû. Kim

子,力可救而坐視不救,雖不食其肉,亦名大破

kieán nhaân saùt Phaät chi töû, löïc khaû cöùu nhi toïa thò baát cöùu.

齋矣。

Tuy baát thöïc kyø nhuïc, dieäc danh ñaïi phaù trai hyõ. Giôùi kinh höõu tam chuûng tònh giôùi. Nhieáp luaät nghi

戒經有三種淨戒。攝律儀戒,無惡不斷,卽

giôùi, voâ aùc baát ñoaïn, töùc chö aùc maïc taùc daõ. Nhieáp thieän

諸惡莫作也。攝善法戒,無善不積,卽衆善奉

phaùp giôùi, voâ thieän baát tích, töùc chuùng thieän phuïng haønh

行也。饒益有情戒,無生不度,卽普捄一切眾生也。若不能放生捄眾生苦,卽名大破戒矣。

daõ. Nhieâu ích höõu tình giôùi, voâ sanh baát ñoä, töùc phoå cöùu nhaát thieát chuùng sanh daõ. Nhöôïc baát naêng phoùng sanh cöùu chuùng sanh khoå, töùc danh ñaïi phaù giôùi hyõ.

嗟乎。終年素食,曾無濟物捄苦之功。一

Ta hoà! Chung nieân toá thöïc, taèng voâ teá vaät cöùu khoå chi

旦捨財,便有贖命放生之德。昔我佛尚割身肉

coâng. Nhaát ñaùn xaû taøi, tieän höõu thuïc maïng phoùng sanh chi

以貸鴿。爲佛弟子者,不能捨幻財以贖命,有何靣目以見佛哉。

ñöùc. Tích ngaõ Phaät, thöôïng caùt thaân nhuïc dó thaûi caùp. Vi Phaät ñeä töû giaû, baát naêng xaû huyeãn taøi dó thuïc maïng, höõu haø dieän muïc dó kieán Phaät tai!

634

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

問。放生固爲慈悲。云何不放鷄鵝猪鴨牛羊等。偏放鰍鱔禽魚螺螄之類耶。答。世閒有二種畜生。一者,受决定殺果,如鷄鵝牛羊等,是也。緣其前世决定不信因果,歡喜决定行殺,無懺悔心。故今世爲畜生,受决定殺果,無所逃而待烹矣。雖遇放生之人,亦不能捄之矣。二者,受不定殺果。如离魚等,是也。緣其前世雖作惡業,或出於不得以,或殺已生悔,故今生爲畜生,受不定殺果。若遇好殺之人,必遭烹殺。若遇慈悲之人,臨死亦得活也。今有一等邪見之徒,自不能斷殺,反勸人行殺。此等之輩先入地獄,受無量苦。後墮畜生受决定殺。雖遇慈悲者,亦不能捄也。若要放生必須財力。若無財力,將如之何。曰。富貴之人,民心風俗所係,最可攝化。若能廣興佛教,大振慈風,眞可移風易俗。不聞顏魯公,隨所守郡立放生池。張無盡作監司,撤淫祠,禁殺業。施華嚴論。此皆菩薩之行也。

QUYEÅN TRUNG

635

Vaán: Phoùng sanh coá vi töø bi. Vaân haø baát phoùng keâ nga trö aùp ngöu döông ñaúng, thieân phoùng thu, thieän caàm ngö loõa sö chi loaïi da? Ñaùp: Theá gian höõu nhò chuûng suùc sanh. Nhaát giaû, thoï quyeát ñònh saùt quaû, nhö keâ, nga, ngöu, döông ñaúng, thò daõ. Duyeân kyø tieàn theá, quyeát ñònh baát tín nhaân quaû, hoan hyû quyeát ñònh haønh saùt, voâ saùm hoái taâm. Coá kim theá vi suùc sanh, thoï quyeát ñònh saùt quaû, voâ sôû ñaøo nhi ñaõi phanh hyõ. Tuy ngoä phoùng sanh chi nhaân, dieäc baát naêng cöùu chi hyõ. Nhò giaû, thoï baát ñònh saùt quaû, nhö caàm, ngö ñaúng, thò daõ. Duyeân kyø tieàn theá tuy taùc aùc nghieäp hoaëc xuaát ö baát ñaéc dó, hoaëc saùt dó sanh hoái, coá kim sanh vi suùc sanh, thoï baát ñònh saùt quaû. Nhöôïc ngoä hieáu saùt chi nhaân, taát tao phanh saùt. Nhöôïc ngoä töø bi chi nhaân, laâm töû dieäc ñaéc hoaït daõ. Kim höõu nhaát ñaúng taø kieán chi ñoà, töï baát naêng ñoaïn saùt, phaûn khuyeán nhaân haønh saùt. Thöû ñaúng chi boái, tieân nhaäp ñòa nguïc, thoï voâ löôïng khoå. Haäu ñoïa suùc sanh, thoï quyeát ñònh saùt. Tuy ngoä töø bi giaû, dieäc baát naêng cöùu daõ. Vieát: Nhöôïc yeáu phoùng sanh, taát tu taøi löïc. Nhöôïc voâ taøi löïc, töông nhö chi haø? Vieát: Phuù quyù chi nhaân, daân taâm phong tuïc sôû heä, toái khaû nhieáp hoùa. Nhöôïc naêng quaûng höng Phaät giaùo, ñaïi chaán töø phong, chaân khaû di phong dòch tuïc. Baát vaên Nhan Loã coâng, tuøy sôû thuû quaän laäp phoùng sanh trì. Tröông Voâ Taän taùc giaùm ty, trieät daâm töø, caám saùt nghieäp, thí Hoa Nghieâm luaän. Thöû giai Boà Taùt chi haïnh daõ.

636

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

若無財力者,則當廣說佛語,種種勸化。見放生者,隨喜讚歎。常發大願。願我財力充足,廣行方便。願如觀世音菩薩,捄眾生苦。願如普賢菩薩,隨順眾生。眾生界盡,我願無竆。果能如是行持,現世肉身菩薩。 21. Loøng töø bi khoâng gieát haïi, thöôøng phoùng sanh

où ngöôøi hoûi: “AÊn chay khoâng aên thòt, so vôùi laøm vieäc phoùng sanh thì hôn keùm nhö theá naøo?”

Ñaùp: “Ngöôøi khoâng aên thòt chæ döùt ñöôïc caùi duyeân gieát haïi, khoûi ñöôïc caùi loãi cuûa rieâng mình nhöng chöa coù caùi coâng cöùu giuùp loaøi vaät. Ñöùc Phaät sôû dó daïy ngöôøi aên chay, chính laø muoán giuùp ñöôïc taêng theâm loøng töø bi. Ngöôøi ñôøi nay aên chay, tuy töï mình khoâng aên thòt nhöng cuõng chaúng chòu laøm vieäc phoùng sanh. Nhö vaäy goïi laø ngöôøi khoâng coù loøng töø bi. “Chö Phaät möôøi phöông thöông yeâu chuùng sanh nhö con. Nay nhìn thaáy ngöôøi ta gieát con cuûa Phaät, söùc mình coù theå cöùu ñöôïc maø ngoài yeân chaúng cöùu, nhö vaäy tuy chaúng aên thòt nhöng cuõng goïi laø phaïm vaøo trai giôùi moät caùch nghieâm troïng. “Trong Giôùi kinh daïy raèng coù ba loaïi giôùi thanh tònh. Giôùi Nhieáp luaät nghi laø ñoaïn tröø taát caû moïi ñieàu aùc, nghóa

QUYEÅN TRUNG

637

Nhöôïc voâ taøi löïc giaû, taéc ñöông quaûng thuyeát Phaät ngöõ, chuûng chuûng khuyeán hoùa. Kieán phoùng sanh giaû, tuøy hyû taùn thaùn. Thöôøng phaùt ñaïi nguyeän. Nguyeän ngaõ taøi löïc sung tuùc, quaûng haønh phöông tieän. Nguyeän nhö Quaùn Theá AÂm Boà Taùt, cöùu chuùng sanh khoå. Nguyeän nhö Phoå Hieàn Boà Taùt, tuøy thuaän chuùng sanh. Chuùng sanh giôùi taän, ngaõ nguyeän voâ cuøng. Quaû naêng nhö thò haønh trì, hieän theá nhuïc thaân Boà Taùt.

laø khoâng laøm baát cöù ñieàu aùc naøo. Giôùi Nhieáp thieän phaùp laø tích chöùa taát caû moïi ñieàu laønh, nghóa laø khoâng coù vieäc laønh naøo maø khoâng thöïc haønh. Giôùi Nhieâu ích höõu tình laø khoâng coù chuùng sanh naøo khoâng cöùu ñoä, nghóa laø roäng ñoä heát thaûy moïi chuùng sanh. “Neáu khoâng laøm vieäc phoùng sanh, khoâng cöùu thoaùt naïn khoå cho chuùng sanh, ñoù goïi laø phaïm giôùi moät caùch nghieâm troïng. “OÂi! Quanh naêm aên chay maø chöa töøng coù coâng cöùu khoå, cöùu vaät, sao baèng chæ moät ngaøy xaû boû tieàn cuûa lieàn ñöôïc ñöùc lôùn chuoäc maïng phoùng sanh! Ñöùc Phaät cuûa chuùng ta thuôû xöa töøng xeûo thòt mình maø thí cho chim boà caâu; chuùng ta laø ñeä töû Phaät maø khoâng xaû boû ñöôïc tieàn cuûa giaû taïm ñeå chuoäc maïng phoùng sanh, nhö vaäy coøn maët muõi naøo thaáy Phaät?” “Phoùng sanh taát nhieân laø töø bi, nhöng vì sao chaúng thaû nhöõng loaøi gaø, vòt, ngoãng, heo, deâ... maø chæ thaû toaøn nhöõng loaøi chim, caù, löôn, ruøa, oác...?

638

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: “Theá gian coù hai loaïi suùc sanh. Moät loaïi chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi. Ñoù laø nhöõng loaøi gaø, ngoãng, boø, deâ... Do ñôøi tröôùc khaêng khaêng chaúng tin nhaân quaû, döùt khoaùt vui veû maø laøm vieäc gieát haïi, khoâng coù loøng hoái tieác, cho neân ñôøi naøy phaûi laøm suùc sanh, chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi, khoâng troán chaïy ñaøng naøo ñöôïc, chæ ñôïi ngaøy chòu xeû thòt naáu nöôùng maø thoâi. Daãu coù gaëp ñöôïc ngöôøi muoán phoùng sanh cuõng khoâng theå cöùu ñöôïc loaïi suùc sanh naøy. Loaïi suùc sanh thöù hai chòu quaû baùo khoâng nhaát thieát phaûi bò gieát haïi. Ñoù laø nhöõng loaøi chim, caù, löôn, ruøa... Do ñôøi tröôùc tuy laøm vieäc aùc nhöng chæ laø baát ñaéc dó, hoaëc sau khi gieát haïi roài coù loøng hoái haän, neân ñôøi naøy phaûi laøm suùc sanh, chòu quaû baùo khoâng nhaát thieát phaûi bò gieát haïi. Ñoái vôùi loaïi suùc sanh naøy, neáu gaëp nhöõng keû öa gieát haïi aét seõ bò moå thòt naáu nöôùng, coøn neáu gaëp ñöôïc ngöôøi coù loøng töø bi thì luùc saép cheát cuõng coù theå ñöôïc cöùu soáng. “Ñôøi nay coù moät haïng taø kieán, töï mình khoâng döùt boû vieäc gieát haïi, ngöôïc laïi coøn khuyeán khích ngöôøi khaùc laøm vieäc gieát haïi. Nhöõng keû aáy, tröôùc tieân laø sa vaøo ñòa nguïc, chòu voâ soá khoå naõo, sau ñoù laïi ñoïa laøm suùc sanh, chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi. Duø coù gaëp ñöôïc ngöôøi coù loøng töø bi cuõng khoâng theå cöùu thoaùt hoï ñöôïc.”

QUYEÅN TRUNG

639

Laïi hoûi: “Muoán laøm vieäc phoùng sanh thì phaûi coù nhieàu tieàn cuûa. Neáu khoâng coù tieàn cuûa thì phaûi laøm sao?” Ñaùp: “Nhöõng ngöôøi giaøu sang coù moái quan heä aûnh höôûng chaët cheõ ñeán phong tuïc, loøng ngöôøi, coù theå thu phuïc, giaùo hoùa ñöôïc nhieàu nhaát. Neáu hoï bieát môû mang Phaät giaùo, noåi traän gioù lôùn töø bi, thaät coù theå laøm cho loøng ngöôøi thay ñoåi. Haõy nghe nhö chuyeän Nhan Loã coâng, moãi khi traán nhaäm nô naøo ñeàu cho ñaøo ao phoùng sanh, coøn Tröông Voâ Taän laøm quan Giaùm ty thöôøng trieät phaù nhöõng mieáu thôø taø mî, caám haún vieäc gieát haïi suùc vaät, thí luaän Hoa Nghieâm. Ñoù ñeàu laø nhöõng baäc coù haïnh Boà Taùt. “Coøn nhö ngöôøi khoâng coù tieàn cuûa thì neân roäng thuyeát lôøi Phaät, tìm moïi caùch khuyeân baûo, daïy doã, thaáy keû phoùng sanh thì tuøy huûy ngôïi khen, laïi thöôøng phaùt khôûi nhöõng ñaïi nguyeän. Nguyeän coù tieàn cuûa doài daøo seõ roäng laøm moïi phöông tieän cöùu ñoä. Nguyeän nhö ñöùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, cöùu khoå chuùng sanh. Nguyeän nhö ñöùc Boà Taùt Phoå Hieàn, tuøy thuaän chuùng sanh. Duø cho theá giôùi, chuùng sanh ñeàu döùt heát, nguyeän lôùn cuõng chaúng cuøng. Neáu coù theå haønh trì ñöôïc nhö vaäy, ñoù chính thaät laø nhöõng baäc Boà Taùt hieän xaùc phaøm trong ñôøi nay.”

640

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

普勸戒殺决疑文或曰。聞師之言,凡冠婚喪祭等事,皆不可殺生。

QUYEÅN TRUNG

641

Phoå khuyeán giôùi saùt quyeát nghi vaên

Hoaëc vieát: Vaên sö chi ngoân, phaøm quan hoân tang teá ñaúng söï, giai baát khaû saùt sanh? Vieát: Nhieân.

曰。然。世人不信,將如之何。答曰。盡在吾之本心,由他自作自受。且佛只能度有緣,不能度無緣。佛能度信者,不能度不信者。何以故。把手牽他行不得。令人自肯乃相應。不見遺教經云。佛如良醫,知病說藥。服與不服,非醫咎也。又如導師,導人善道。聞之不行,非導過也。佛尚如此,何况吾乎。

Theá nhaân baát tín töông nhö chi haø. Ñaùp vieát: Taän taïi ngoâ chi baûn taâm, do tha töï taùc töï thoï. Thaû Phaät chæ naêng ñoä höõu duyeân, baát naêng ñoä voâ duyeân. Phaät naêng ñoä tín giaû, baát naêng ñoä baát tín giaû. Haø dó coá? Baû thuû khieân tha haønh baát ñaéc, linh nhaân töï khaúng naõi töông öng. Baát kieán Di giaùo kinh vaân: Phaät nhö löông y, tri beänh thuyeát döôïc. Phuïc döõ baát phuïc, phi y cöõu daõ. Höïu nhö ñaïo sö, ñaïo nhaân thieän ñaïo. Vaên chi baát haønh, phi ñaïo quaù daõ. Phaät thöôïng nhö thöû, haø huoáng ngoâ hoà? Tieân ñöùc vaân:

先德云。天堂地獄門相對。任君那往一條行。誠哉是言也。或曰。如師之說,實有六道三塗,輪迴受苦。

Thieân ñöôøng ñòa nguïc moân töông ñoái. Nhaäm quaân naù vaõng nhaát ñieàu haønh. Thaønh tai thò ngoân daõ! Hoaëc vieát: Nhö sö chi thuyeát, thaät höõu luïc ñaïo tam ñoà, luaân hoài thoï khoå.

642

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

曰。若無六道輪迴,三塗八難,老僧亦不肯持齋戒,斷酒肉,苦叅禪,勤念佛。因是有輪迴苦楚,纔有念佛修行,願捨娑婆,願生淨土。我以直告仁者,要見世上之人,誰不愛色

QUYEÅN TRUNG

643

Vieát: Nhöôïc voâ luïc ñaïo luaân hoài, tam ñoà baùt naïn, laõo taêng dieäc baát khaúng trì trai giôùi, ñoaïn töûu nhuïc, khoå tham thieàn, caàn nieäm Phaät. Nhaân thò höõu luaân hoài khoå sôû, taøi höõu nieäm Phaät tu haønh. Nguyeän xaû Ta-baø, nguyeän sanh Tònh ñoä. Ngaõ dó tröïc caùo nhaân giaû. Yeáu kieán theá thöôïng chi nhaân

欲,不好酒肉,不貪名利,不願富貴。吾知此是

thuøy baát aùi saéc duïc, baát haùo töûu nhuïc, baát tham danh lôïi,

輪迴苦本,是以不謀不求也。法華經云。諸苦

baát nguyeän phuù quyù? Ngoâ tri thöû thò luaân hoài khoå boån,

所因,貪欲爲本。若滅貪欲,無所依止。或曰。世人皆說不生不滅,師何以專勤戒殺也。答曰。此等邪解謗法之言。阿鼻地獄饒他不得。何則。不生不滅之言,是最上一乘道理,豈容世人反經非聖哉。要知色相有壞有成,佛性不生不滅。

thò dó baát möu baát caàu daõ. Phaùp hoa kinh vaân: Chö khoå sôû nhaân tham duïc vi boån. Nhöôïc dieät tham duïc, voâ sôû y chæ. Hoaëc vieát: Theá nhaân giai thuyeát baát sanh baát dieät, sö haø dó chuyeân caàn giôùi saùt daõ? Ñaùp vieát: Thöû ñaúng taø giaûi baùng phaùp chi ngoân, A-tyø ñòa nguïc nhieâu tha baát ñaéc. Haø taéc? Baát sanh baát dieät chi ngoân, thò toái thöôïng Nhaát thöøa ñaïo lyù, khôûi dung theá nhaân phaûn kinh phi thaùnh tai? Yeáu tri saéc töôùng höõu hoaïi höõu thaønh, Phaät taùnh baát sanh baát dieät. Baát sanh baát dieät giaû, höïu thò chaân nhö taùnh trung chi theå duïng daõ.

不生不滅者,又是真眞如性中之體用也。眞空之體不生,妙有之用不滅。先天之道卽不生,後天之道卽不滅。寂然不動是不生,感而遂通是不滅。

Chaân khoâng chi theå, baát sanh. Dieäu höõu chi duïng, baát dieät. Tieân thieân chi ñaïo, töùc baát sanh. Haäu thieân chi ñaïo, töùc baát dieät. Tòch nhieân baát ñoäng, thò baát sanh. Caûm nhi toaïi thoâng, thò baát dieät.

644

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

諸惡莫作謂不生。衆善奉行謂不滅。是也。嗚呼。如斯至妙之理,非具眼人,熟能達此哉。曰。師善辦焉。曰。豈好辦哉。不得已也。如我之心,普願十方皆極樂矣。一切眾生盡成佛矣。師之悲願,久已知之。吾之疑或,今已斷除。卽此拜辭之後,一心念佛修行。宗本曰。善哉,善哉。但願如是。汝若有疑未决,可看仁孝勸善書,慈心功德錄。曰。奉命受持。 22. Roäng khuyeân taát caû moïi ngöôøi ñöøng gieát haïi

où ngöôøi hoûi: “Theo lôøi thaày daïy, phaøm trong caùc vieäc quan, hoân, tang, teá, ñeàu chaúng neân gieát haïi gia suùc. Phaûi vaäy chaêng?” Ñaùp: “Ñuùng nhö vaäy.” Laïi hoûi: “Nhöng ngöôøi ñôøi khoâng tin nhaän thì bieát laøm theá naøo?”

QUYEÅN TRUNG

645

Chö aùc maïc taùc, vò baát sanh. Chuùng thieän phuïng haønh, vò baát dieät, thò daõ. OÂ hoâ! Nhö tö chí dieäu chi lyù, phi cuï nhaõn nhaân, thuïc naêng ñaït thöû tai? Vieát: Sö thieän bieän yeân. Vieát: Khôûi haùo bieän tai, baát ñaéc dó daõ. Nhö ngaõ chi taâm, phoå nguyeän thaäp phöông giai cöïc laïc hyõ. Nhaát thieát chuùng sanh taän thaønh Phaät hyõ. Hoaëc vieát: Sö chi bi nguyeän, cöûu dó tri chi. Ngoâ chi nghi hoaëc, kim dó ñoaïn tröø. Töùc thöû baùi töø chi haäu, nhaát taâm nieäm Phaät tu haønh. Toâng Boån vieát: Thieän tai, thieän tai! Ñaõn nguyeän nhö thò. Nhöõ nhöôïc höõu nghi vò quyeát, khaû khaùn nhaân hieáu khuyeán thieän thö, töø taâm coâng ñöùc luïc. Vieát: Phuïng maïng thoï trì.

Ñaùp: “Chæ coá gaéng heát loøng maø thoâi, coøn ngöôøi khaùc töï laøm thì töï chòu. Phaät cuõng chæ ñoä ñöôïc ngöôøi höõu duyeân, chaúng ñoä ñöôïc keû voâ duyeân. Phaät cuõng chæ ñoä ñöôïc ngöôøi tin nhaän, chaúng ñoä ñöôïc keû chaúng tin. Taïi sao vaäy? Duø naém tay maø loâi daét ñi cuõng chaúng ñöôïc, phaûi laøm cho hoï töï nhaän hieåu thì vieäc laøm môùi phuø hôïp. “Kinh Di giaùo daïy raèng: ‘Phaät nhö vò löông y, bieát beänh maø cho thuoác. Coøn chòu uoáng thuoác hay khoâng, chaúng phaûi

646

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

do loãi cuûa löông y! Laïi nöõa, Phaät nhö ngöôøi chæ ñöôøng, chæ cho ngöôøi con ñöôøng toát ñeïp, nhöng nghe bieát roài maø chaúng ñi theo thì chaúng phaûi loãi cuûa ngöôøi chæ ñöôøng.’ Phaät coøn nhö vaäy, huoáng chi laø ta ñaây? “Ngöôøi xöa daïy raèng: Thieân ñöôøng, ñòa nguïc chia hai cöûa, Moãi ngöôøi choïn moät tuøy yù thoâi. Lôøi aáy thaät ñuùng thay! Ngöôøi kia laïi hoûi: “Theo lôøi thaày noùi ñoù, quaû thaät coù Saùu neûo,(1) Ba ñöôøng aùc,(2) chuùng sanh luaân chuyeån chòu khoå trong ñoù?” Ñaùp: “Neáu khoâng coù Saùu neûo luaân hoài, Ba ñöôøng aùc vaø Taùm naïn xöù,(3) thì laõo taêng naøy chaúng caàn phaûi giöõ theo trai giôùi, boû röôïu thòt, nhoïc coâng tham thieàn, sieâng naêng nieäm Phaät ñeå laøm gì! Nhaân vì coù luaân hoài khoå naõo neân môùi phaûi nieäm Phaät tu haønh, nguyeän boû coõi Ta-baø, caàu sanh veà Tònh ñoä. “Nay xin laáy lôøi thaúng thaén maø noùi vôùi oâng. Neân bieát, treân ñôøi naøy coù ai laïi chaúng öa muoán saéc duïc, chaúng ham thích röôïu thòt, chaúng tham caàu danh lôïi, chaúng mong (1)

Saùu neûo (Luïc ñaïo): saùu caûnh giôùi khaùc nhau maø chuùng sanh thoï nghieäp phaûi thaùc sanh vaøo, goàm coù coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, coõi ñòa nguïc, coõi ngaï quyû vaø coõi suùc sanh. Ba coõi ñöôïc keå sau cuõng chính laø Ba ñöôøng aùc. (2) Nguyeân baûn duøng Tam ñoà, chæ Hoûa ñoà, Huyeát ñoà vaø Ñao ñoà, laø teân khaùc cuûa caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh vaø ngaï quyû, neân cuõng dòch laø Ba ñöôøng aùc. (3) Taùm naïn xöù: Taùm hoaøn caûnh khoù khaên cuûa chuùng sanh khi thoï sanh, vì laø nhöõng ñieàu kieän baát lôïi cho söï tu taäp, thuaän tieän cho söï taêng tröôûng caùc ñieàu aùc. Taùm hoaøn caûnh aáy laø: ñòa nguïc (naraka), suùc sanh, ngaï quæ, coõi trôøi Tröôøng thoï, vuøng bieân ñòa, caên khuyeát, taø kieán, khoâng coù Phaät ra ñôøi.

QUYEÅN TRUNG

647

ñöôïc giaøu sang? Nhöng ta bieát raèng ñoù laø nguoàn goác cuûa khoå naõo luaân hoài neân chaúng ñeå taâm möu caàu. “Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nguyeân nhaân cuûa khoå naõo chính laø loøng tham duïc. Neáu döùt tröø tham duïc thì khoå naõo khoâng döïa vaøo ñaâu maø phaùt sanh.” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi ñôøi ñeàu noùi leõ khoâng sanh khoâng dieät, taïi sao thaày chæ coá giöõ vieäc khoâng gieát haïi?” Ñaùp: “Ñoù ñeàu laø nhöõng lôøi taø mî, baùng boå chaùnh phaùp. Nhöõng keû noùi nhö vaäy chaúng khoûi phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Vì sao vaäy? Lôøi noùi khoâng sanh khoâng dieät aáy laø ñaïo lyù cao troåi baäc nhaát cuûa Nhaát thöøa, haù laïi ñeå cho ngöôøi ñôøi duøng ñoù maø noùi nghòch yù kinh, phuû nhaän chö thaùnh hay sao? “Caàn phaûi bieát raèng, hình saéc töôùng maïo coù thaønh, coù hoaïi, coøn taùnh Phaät thì khoâng sanh, khoâng dieät. “Khoâng sanh khoâng dieät ñoù cuõng laø theå vaø duïng trong taùnh chaân nhö. Theå cuûa caùi khoâng chaân thaät laø khoâng sanh; duïng cuûa caùi coù nhieäm maàu laø khoâng dieät. “Ñaïo khi trôøi ñaát chöa sanh, ñoù laø khoâng sanh; ñaïo sau khi trôøi ñaát ñaõ sanh, ñoù laø khoâng dieät. Laëng thinh maø chaúng ñoäng laø khoâng sanh, caûm öùng maø thoâng suoát laø khoâng dieät. Khoâng laøm caùc ñieàu aùc, goïi laø khoâng sanh; laøm theo caùc ñieàu laønh, goïi laø khoâng dieät. “YÙ nghóa khoâng sanh khoâng dieät laø nhö theá. OÂi! Lyù huyeàn dieäu ñeán theá, neáu laø ngöôøi chöa ñuû hueä nhaõn thì laøm sao thaáu ñeán?” Ngöôøi kia khen: “Sö thaät kheùo bieän giaûi!”

648

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

649

Ñaùp: “Naøo ta coù muoán bieän giaûi ñaâu, chæ vì baát ñaéc dó ñoù thoâi. Nhö thaät loøng ta muoán, aáy laø muoán cho khaép caû möôøi phöông ñeàu laø Cöïc Laïc, khaép caû chuùng sanh ñeàu thaønh Phaät ñaïo.”

Toâng Boån ñaùp: “Laønh thay, laønh thay! Ta cuõng nguyeän cho oâng ñöôïc nhö vaäy maø thoâi. Neáu oâng coøn coù choã nghi ngôø chöa quyeát, neân tìm xem caùc saùch Nhaân hieáu khuyeán thieän thö, Töø taâm coâng ñöùc luïc.”(1)

Ngöôøi kia noùi: “Nguyeän lôùn töø bi cuûa sö, töø laâu toâi ñaõ bieát; choã nghi hoaëc cuûa toâi, nay ñaõ ñöôïc tröø döùt. Töø nay xin baùi bieät sö, trôû veà chuyeân taâm nieäm Phaät tu haønh.”

Ngöôøi kia noùi: “Xin kính caån vaâng laøm theo lôøi daïy.”

身為苦本,覺悟早修三界無安,猶如火宅。三界苦緣,猶如牢獄。三界之內,六道所居。六道者,何也。天仙道,人倫道,修羅道,餓鬼道 ,畜生道,地獄道。依佛理而言之,六道無非是苦。不見法華經云。我以佛眼觀, 見六道眾生, 貧竆無福慧, 入生死險道, 相續苦不斷。是也。

(1)

Töø taâm coâng ñöùc luïc laø saùch do Traàn tieân sanh, hieäu Hoa Nghieâm Ñeä Töû, tröôùc thuaät vaøo ñôøi nhaø Toáng. Coøn Nhaân hieáu khuyeán thieän thö chuùng toâi chöa roõ laø cuûa ai.

Thaân vi khoå boån, giaùc ngoä taûo tu Tam giôùi voâ an, du nhö hoûa traïch. Tam giôùi khoå duyeân, du nhö lao nguïc. Tam giôùi chi noäi, luïc ñaïo sôû cö. Luïc ñaïo giaû, haø daõ? Thieân tieân ñaïo, nhaân luaân ñaïo, tu-la ñaïo, ngaï quyû ñaïo, suùc sanh ñaïo, ñòa nguïc ñaïo. Y Phaät lyù nhi ngoân chi, luïc ñaïo voâ phi thò khoå. Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Ngaõ dó Phaät nhaõn quaùn. Kieán luïc ñaïo chuùng sanh. Baàn cuøng voâ phöôùc hueä. Nhaäp sanh töû hieåm ñaïo. Töông tuïc khoå baát ñoaïn. Thò daõ.

650

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

天道雖是樂因,不出輪迴苦本。人道之中其苦無量。何况四惡道之苦乎。今將人中所見之苦,略說幾種以示之。只這色身,誰信身爲苦本。盡貪世樂,不知樂是苦因。浮生易度,豈是久居。幻質非堅,總歸磨滅。何謂也。衆等各觀自身,從頭至足,其中但有三十六物。髪,毛,爪,齒,眵,淚,涕,涶,垢汙二便,皮,膚,血,肉,筋,脈,骨,髓,肪,膏 ,腦,膜,脾,腎,心,肺,肝,膽,腸,胃,赤白痰,癊,生熟二臓,如是九孔長流。是故經言。此身衆苦所集,一切皆是不淨。何以故。人身之內有八萬尸蟲在中而住。靜地思之,甚可患厭。且夫六根完具者猶可。其中又有眼瞎,耳聾者。腳跛,手折者。腰跎,背曲者。口啞,舌短者。鼻爛,嘴斜者,唇缺,齒咼者。頭癩髪黃者。頂頰上生癅者。足不能行而手移者。生瘡毒流膿出血者。生痳瘋㾩癬臭穢者。

QUYEÅN TRUNG

651

Thieân ñaïo tuy thò laïc nhaân, baát xuaát luaân hoài khoå boån. Nhaân ñaïo chi trung kyø khoå voâ löôïng, haø huoáng töù aùc ñaïo chi khoå hoà? Kim töông nhaân trung sôû kieán chi khoå, löôïc thuyeát kyû chuûng dó thò chi. Chæ giaù saéc thaân, thuøy tín thaân vi khoå boån. Taän tham theá laïc, baát tri laïc thò khoå nhaân. Phuø sanh dò ñoä, khôûi thò cöûu cö. Huyeãn chaát phi kieân, toång quy ma dieät. Haø vò daõ? Chuùng ñaúng caùc quan töï thaân, tuøng ñaàu chí tuùc, kyø trung ñaõn höõu tam thaäp luïc vaät, phaùt, mao, traûo, xæ, si, leä, theá, thoùa, caáu, oâ, nhò tieän, bì, phu, huyeát, nhuïc, caân, maïch, coát, tuûy, phöông, cao, naõo, maïc, tyø, thaän, taâm, pheá, can, ñaûm, tröôøng, vò, xích baïch ñaøm, aám, sanh thuïc nhò taïng, nhö thò cöûu khoång tröôøng löu. Thò coá kinh ngoân: Thöû thaân chuùng khoå sôû taäp, nhaát thieát giai thò baát tònh. Haø dó coá? Nhaân thaân chi noäi, höõu baùt vaïn thi truøng taïi trung nhi truï. Tónh ñòa tö chi, thaäm khaû hoaïn yeám. Thaû phuø luïc caên hoaøn cuï giaû du khaû. Kyø trung höïu höõu nhaõn haït, nhó lung giaû; cöôùc baû, thuû chieát giaû; yeâu ñaø, boái khuùc giaû; khaåu aù, thieät ñoaûn giaû; tyû laïn, chuûy taø giaû; thaàn khuyeát, xæ qua giaû; ñaàu laïi, phaùt hoaøng giaû; ñaûnh giaùp thöôïng sanh löu giaû; tuùc baát naêng haønh nhi thuû di giaû; sanh sang ñoäc löu noàng xuaát huyeát giaû; sanh laâm phong quai, tieån xuù ueá giaû.

652

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

生爲奴婢而恆受打罵者。生在邊地下賤,與畜類無異者。所言身中之苦,說不能盡。復有八苦交煎,無時暫。何未八苦。生苦,老苦,病苦,死苦,怨懀會苦,愛別離苦,求不得苦,五陰熾盛輪轉苦。是謂八苦也。八苦之中其苦無數,智者自明之。復有多種橫死之苦,不能保耶。或餓死者,凍死者,炎熱逼惱而死者,飲食過度而死者。爲酒而死者,爲色而死者,爲財而死者,爲氣而死者,火焚而死者,水溺而死者,山崖石壁而壓死者,屋倒牆頽而壓死者,家遭刦賊而殺死者,路逢強盗而殺死者,車輾馬踏而死者,入陣戰鬭而死者,犯王法而死者,染時疫而死者。夢魘而死者,鬼迷而死者,入邪而死者,癡癲而死者,虎齧而死者,蛇傷而死者,天雷而誅死者,惡神而打死者,毒藥蠱物而暗害死者,負屈難伸而呪咀死者。中風而死者, 產難而死者, 腸沙而急死者,擲瓦石悞死者,上高而跌死者,驚怖而憂死

QUYEÅN TRUNG

653

Sanh vi noâ tyø, nhi haèng thoï ñaû maï giaû. Sanh taïi bieân ñòa haï tieän döõ suùc loaïi voâ dò giaû. Sôû ngoân thaân trung chi khoå, thuyeát baát naêng taän. Phuïc höõu baùt khoå giao tieãn, voâ thôøi taïm töùc. Haø vò baùt khoå? Sanh khoå, laõo khoå, beänh khoå, töû khoå, oaùn taéng hoäi khoå, aùi bieät ly khoå, caàu baát ñaéc khoå, nguõ aám xí thaïnh luaân chuyeån khoå, thò vò baùt khoå daõ. Baùt khoå chi trung kyø khoå voâ soá, trí giaû töï minh chi. Phuïc höõu ña chuûng hoaïnh töû chi khoå, baát naêng baûo da. Hoaëc ngaï töû giaû, ñoáng töû giaû, vieâm nhieät böùc naõo nhi töû giaû, aåm thöïc quaù ñoä nhi töû giaû, vò töûu nhi töû giaû, vò saéc nhi töû giaû, vò taøi nhi töû giaû, vò khí nhi töû giaû, hoûa phaàn nhi töû giaû, thuûy nòch nhi töû giaû, sôn nhai thaïch bích nhi aùp töû giaû, oác ñaûo töôøng ñoài nhi aùp töû giaû, gia tao kieáp taëc nhi saùt töû giaû, loä phuøng cöôøng ñaïo nhi saùt töû giaû, xa nieãn maõ ñaïp nhi töû giaû, nhaäp traän chieán ñaáu nhi töû giaû, phaïm vöông phaùp nhi töû giaû, nhieãm thôøi dòch nhi töû giaû. Moäng yeåm nhi töû giaû. Quyû meâ nhi töû giaû. Nhaäp taø nhi töû giaû. Si ñieân nhi töû giaû. Hoå nieát nhi töû giaû. Xaø thöông nhi töû giaû. Thieân loâi nhi tru töû giaû. AÙc thaàn nhi ñaû töû giaû. Ñoäc döôïc coå vaät nhi aùm haïi töû giaû. Phuï khuaát nan thaân nhi chuù trôù töû giaû. Truùng phong nhi töû giaû. Saûn nan nhi töû giaû. Ñaáu traøng sa nhi caáp töû giaû. Tròch ngoõa thaïch nhi ngoä töû giaû. Thöôùng cao nhi ñieät töû giaû. Kinh boá nhi öu töû giaû. Caàu danh baát

654

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

655

者,求名不遂而死者。謀利不得而死者,自縊刺刎而死者,自投水火而死者。復有多種不能盡述於戲。

toaïi nhi töû giaû. Möu lôïi baát ñaéc nhi töû giaû. Töï aûi thöù vaãn

復有處世作做家之苦,再示幾端。有貧竆男女之苦。有富貴男女之苦。富貴者,恐失所而憂。者,貧竆欲所得而憂。貧富憂苦雖不同,然其跋涉則一也。

baàn cuøng nam nöõ chi khoå. Höõu phuù quyù nam nöõ chi khoå.

何哉。人生世閒男婚女稼,官司門戶人情往來,迎賓待客。創造房屋,置賣田園。建立墳塋,春秋祭祀。殺生害命禱鬼求神。

moân hoä nhaân tình vaõng lai, nghinh taâm ñaõi khaùch. Saùng taïo

士農工商,生涯活計,播秧下種,運水搬柴,洗染縫縺,紡綿績苧,收曬舂磨,煮飯調

nhi töû giaû. Töï ñaàu thuûy hoûa nhi töû giaû. Phuïc höõu ña chuûng, baát naêng taän thuaät ö hyù. Phuïc höõu xöû theá toá gia chi khoå, taùi thò kyû ñoan. Höõu Phuù quyù giaû, khuûng thaát sôû nhi öu. Baàn cuøng giaû, duïc sôû ñaéc nhi öu. Baàn phuù öu khoå tuy baát ñoàng. Nhieân kyø baït thieäp taéc nhaát daõ. Haø tai. Nhaân sanh theá gian, nam hoân nöõ giaù, quan ty phoøng oác, trí maïi ñieàn vieân. Kieán laäp phaàn doanh, xuaân thu teá töï. Saùt sanh haïi maïng, ñaûo quyû caàu thaàn. Só noâng coâng thöông, sanh nhai hoaït keá, baû öông haù chuûng, vaän thuûy ban saøi, taåy nhieãm phuøng lieân, phöôûng mieân tích chöõ, thaâu saùi thung ma, chöõ phaïn ñieàu canh. Taåy

羹。洗靣梳頭,登厠澡浴。去塵掃地,整漏遮修。執捉施爲,幸勤顧管。奔波勞碌,日用所須。曉夜尋思,千方萬計。若說當家之事,違

dieän sô ñaàu, ñaêng xí thaùo duïc. Khöù traàn taûo ñòa, chænh laäu

微細端,筆不能盡。

taän.

吁。富貴猶可措辦,貧竆揭債支撑。何以故。其中或有典賣房屋基址者,典賣山園田地者,典賣衣裳什物者,典賣妻妾兒女者。如此因由,無不是苦。

giaù tu. Chaáp troùc thi vi, haïnh caàn coá quaûn. Boân ba lao luïc, nhaät duïng sôû tu, hieåu daï taàm tö, thieân phöông vaïn keá. Nhöôïc thuyeát ñöông gia chi söï, vi teá ña ñoan, buùt baát naêng Hu! Phuù quyù du khaû thoá bieän. Baàn cuøng yeát traùi chi sanh. Haø dó coá? Kyø trung hoaëc höõu ñieån maïi phoøng oác cô chæ giaû. Ñieån maïi sôn vieân ñieàn ñòa giaû. Ñieån maïi y thöôøng thaäp vaät giaû. Ñieån maïi theâ thieáp nhi nöõ giaû. Nhö thöû nhaân do, voâ baát thò khoå.

656

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

復有多種,再說數般。饑渴又是苦。痛痒又是苦。熱極又是苦。寒極又是苦。蚊蠅蚤蝨叮齩又是苦。蜈蚣惡犬傷殘又是苦。雨多

QUYEÅN TRUNG

657

Phuïc höõu ña chuûng, taùi thuyeát soå ban. Cô khaùt höïu thò khoå. Thoáng döông höïu thò khoå. Nhieät cöïc höïu thò khoå. Haøn cöïc höïu thò khoå. Vaên daêng taûo saét ñinh giaûo höïu thò khoå, Ngoâ coâng aùc khuyeån thöông taøn höïu thò khoå. Vuõ ña höïu thò

又是苦。旱多又是苦。蝗蟲來侵又是苦。茺年來到又是苦。狂風卒至又是苦。雷電驚人又是苦。家眷不安又是苦。地方反亂又是苦。復有苦中之苦,難可悉陳。

khoå. Haïn ña höïu thò khoå. Hoaøng truøng lai xaâm höïu thò khoå.

噫。此上苦緣,還是人中小苦。若作惡業罪障,永墮地獄,餓鬼,畜生,受其大苦,况人閒之小苦乎。

Y! Thöû thöôïng khoå duyeân, hoaøn thò nhaân trung tieåu

悲夫。世人不知是苦,反要亂作胡行。不忠,不孝,不仁,不義,以強陵弱,以貴輕賤,以富輕貧,以曲枉直,以大壓小,以下慢上。如此非爲,展轉沒在苦海矣。嗟乎。我今重重苦口,三復丁寧。欲令天下人盡持齋戒,齊念彌陀,同出苦輪共登樂土。

Xung nieân lai ñaùo höïu thò khoå. Cuoàng phong thoát chí höïu thò khoå. Loâi ñieän kinh nhaân höïu thò khoå. Gia quyeán baát an höïu thò khoå. Ñòa phöông phaûn loaïn höïu thò khoå. Phuïc höõu khoå trung chi khoå, nan khaû taát traàn. khoå. Nhöôïc taùc aùc nghieäp toäi chöôùng, vónh ñoïa ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, thoï kyø ñaïi khoå, huoáng nhaân gian chi tieåu khoå hoà! Bi phuø. Theá nhaân baát tri thò khoå, phaûn yeáu loaïn taùc hoà haønh. Baát hieáu, baát nhaân, baát nghóa. Dó cöôøng laêng nhöôïc, dó quyù khinh tieän, dó phuù khi baàn, dó khuùc uoång tröïc, dó ñaïi yeåm tieåu, dó haï maïn thöôïng. Nhö thöû phi vi, trieån chuyeån moät taïi khoå haûi hyõ. Ta hoà! Ngaõ kim truøng truøng khoå khaåu, tam phuïc ñinh ninh. Duïc linh thieân haï nhaân taän trì trai giôùi, teà nieäm Di-ñaø, ñoàng xuaát khoå luaân, coäng ñaêng laïc ñoä. Chö nhaân giaû! Yeáu tri beänh lai töû lai, na kieän theá ñaéc neã

諸仁者。要知病來死來,那件替得你也。縱有父母公婆,夫妻兒女,富貴功名,金銀錢

daõ. Tuùng höõu phuï maãu coâng baø, phu theâ nhi nöõ, phuù quyù

寶,盡皆無用處也。唯當各自努力,預辦前

ñöông caùc töï noã löïc, döï bieân tieàn trình. Huoáng dó quang

coâng danh, kim ngaân tieàn baûo, taän giai voâ duïng xöù daõ. Duy

658

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

程。况以光陰有限,時不待人。生死無常,呼吸難定。故先德云。休休休, 及早修。晴乾不肯去, 直待雨淋頭。誠哉是言也。若人知此而不信行,實孤負吾之苦勸爾。

23. Thaân laø coäi khoå, giaùc ngoä sôùm tu

QUYEÅN TRUNG

659

aâm höõu haïn, thôøi baát ñaõi nhaân. Sanh töû voâ thöôøng, hoâ haáp nan ñònh. Coá tieân ñöùc vaân: Höu höu höu. Caäp taûo tu! Tình can baát khaúng khöù. Tröïc ñaõi vuõ laâm ñaàu. Thaønh tai thò ngoân daõ. Nhöôïc nhaân tri thöû nhi baát tín haønh, thaät coâ phuï ngoâ chi khoå khuyeán nhó.

Ta duøng maét Phaät nhìn, Chuùng sanh trong saùu neûo.

a coõi(1) khoâng yeân, nhö caên nhaø ñang chaùy. Ba coõi laø duyeân khoå, nhö choán nguïc tuø. Trong ba coõi coù saùu neûo luaân chuyeån. Saùu neûo aáy laø gì? Moät laø coõi trôøi, caûnh giôùi cuûa chö thieân, hai laø coõi ngöôøi, ba laø caûnh giôùi atu-la, boán laø caûnh giôùi ngaï quæ, naêm laø caûnh giôùi suùc sanh, saùu laø caûnh giôùi ñòa nguïc. Cöù theo lôøi Phaät daïy thì trong saùu neûo aáy, khoâng ñaâu laø khoâng khoå! Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät daïy raèng: (1)

Ba coõi: chæ caùc coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû chuùng sanh thoï nghieäp luaân chuyeån khoâng ra ngoaøi ba coõi naøy. Chæ khi chöùng ngoä hoaøn toaøn, giaûi thoaùt ñöôïc sanh töû môùi khoâng coøn thoï sanh trong ba coõi.

Baàn cuøng khoâng phöôùc hueä. Vaøo ñöôøng hieåm sanh töû. Khoå chaát choàng khoâng döùt! Quaû thaät laø nhö vaäy! Caûnh giôùi chö thieân tuy laø sung söôùng, cuõng khoâng thoaùt khoûi goác khoå luaân hoài. Trong coõi ngöôøi cuõng laø voâ soá khoå naõo, huoáng chi boán neûo döõ töø a-tu-la cho ñeán ñòa nguïc? Nay haõy noùi sô qua nhöõng noãi khoå thaáy ñöôïc trong coõi ngöôøi. Chæ rieâng moät caùi thaân xaùc naøy, coù ai tin raèng noù laø coäi goác cuûa khoå naõo? Ai naáy ñeàu tham ñaém nhöõng nieàm

660

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

vui theá tuïc, ñaâu bieát raèng vui aáy laø nguyeân nhaân cuûa khoå? Coõi ñôøi nhö maây noåi qua nhanh, naøo soáng ñöôïc laâu? Theå chaát huyeãn hoùa khoâng beàn, taát caû ñeàu phaûi hö moøn, dieät maát! Vì sao laïi noùi nhö vaäy? Moãi ngöôøi haõy töï quaùn xeùt nôi thaân mình, töø ñaàu ñeán chaân chæ coù ba möôi saùu thöù: toùc, loâng, moùng tay, raêng, troøng maét, nöôùc maét, gheøn, nöôùc boït, caùu baån, moà hoâi, hai ñöôøng ñaïi tieåu tieän, da deû, maùu thòt, gaân, maïch, xöông, tuûy, oùc, maøng môõ, laù laùch, caät, tim, phoåi, gan, maät, ruoät, maøng caùch, laù môõ, daï daøy, ñaøm ñoû, ñaøm traéng, taïng soáng, taïng chín. Töø trong chín loã thöôøng chaûy ra caùc chaát. Cho neân trong kinh daïy raèng: ‘Thaân naøy laø nôi nhoùm hoïp cuûa caùc noãi khoå, thaûy ñeàu chaúng saïch.’ Taïi sao vaäy? Trong thaân ngöôøi coù taùm vaïn loaøi truøng nhoû thöôøng sanh soáng. Tænh taùo maø xem xeùt, thaät ñaùng gheâ sôï, nhôøm gôùm laém thay! Vaû laïi, nhö nhöõng ai giaùc quan troïn ñuû cuõng coøn taïm ñöôïc. Nhöng laïi coù nhöõng ngöôøi maét muø, tai ñieác, chaân queø, tay cuït, löng khoøm, vai cong, mieäng caâm, löôõi thuït, muõi tró, mieäng meùo, moâi söùt, raêng hö, ñaàu hoùi, toùc vaøng. Coù nhöõng keû moïc böôùu treân ñaàu, treân coå; coù nhöõng ngöôøi chaân ñi khoâng ñöôïc phaûi boø baèng tay; hoaëc coù keû moïc ung nhoït ñoäc chaûy ra maùu muû; hoaëc coù ngöôøi maéc nhöõng beänh laäu, phong cuøi, gheû lôû thoái tha. Coù ngöôøi sanh ra laøm toâi tôù, thöôøng chòu ñaùnh chöûi; coù keû sanh ra soá phaän heøn haï nôi vuøng hoang daõ, so vôùi suùc vaät chaúng khaùc gì. Neáu keå ra nhöõng söï khoå nôi thaân ngöôøi thì keå maõi cuõng khoâng cuøng!

QUYEÅN TRUNG

661

Laïi coù taùm noãi khoå cuøng nhau haønh haï, khoâng coù luùc taïm döøng. Taùm noãi khoå aáy laø gì? AÁy laø nhöõng noãi khoå sanh, giaø, beänh, cheát, gaàn guõi vôùi keû oaùn thuø, chia lìa vôùi ngöôøi thöông yeâu, mong caàu maø khoâng ñaït ñöôïc, vaø naêm aám trong thaân xung khaéc chaúng hoøa hôïp. Ñoù goïi laø taùm noãi khoå. Nhöng trong taùm noãi khoå aáy laïi coøn voâ soá caùc noãi khoå khaùc, ngöôøi trí coù theå töï mình xeùt thaáy. Laïi coù nhieàu caûnh khoå vì phaûi cheát baát ngôø maø khoâng theå töï giöõ laáy mình. Nhö chòu ñoùi maø cheát, laïnh maø cheát, noùng naûy ngoäp hôi maø cheát, aên uoáng quaù ñoä maø cheát, vì say röôïu maø cheát, vì meâ saéc duïc maø cheát, vì tham cuûa caûi maø cheát, vì ngoäp khí maø cheát, vì löûa ñoát maø cheát, vì chìm trong nöôùc maø cheát, vì nuùi lôû ñaù laên maø cheát, vì nhaø saäp vaùch ñeø maø cheát, vì giaëc cöôùp ñeán nhaø maø cheát, ñi ñöôøng gaëp cöôùp gieát cheát, xe caùn ngöïa ñaïp maø cheát, ra traän chieán ñaáu maø cheát, vi phaïm luaät phaùp maø cheát, maéc beänh dòch maø cheát, moäng mî kinh haõi maø cheát, ma quæ laøm meâ muoäi maø cheát, taø mî nhaäp vaøo maø cheát, ñieân daïi maø cheát, bò coïp aên maø cheát, bò raén caén maø cheát, bò seùt ñaùnh maø cheát, bò aùc thaàn haïi cheát, bò truùng thuoác ñoäc maø cheát, bò keû oaùn gheùt duøng buøa chuù thö eám, truø eûo maø cheát... Laïi coù nhöõng ngöôøi truùng gioù maø cheát, sanh nôû khoù khaên maø cheát, ñau ruoät ñau gan maø cheát, gaïch ñaù rôùt nhaèm maø cheát, treøo cao teù ngaõ maø cheát, kinh sôï lo aâu maø cheát, caàu danh chaúng ñöôïc maø cheát, möu lôïi khoâng thaønh maø cheát, treo coå ñaâm hoïng maø cheát, vaøo löûa xuoáng nöôùc maø cheát... Laïi coøn bieát bao caùch cheát oan uoång nöõa, daãu cho noùi maõi cuõng khoâng cuøng. Than oâi! Laïi coøn coù laém noãi khoå trong vieäc ñoái nhaân xöû theá. ÔÛ ñaây chæ neâu vaøi ñieàu sô löôïc. Coù noãi khoå cuûa haïng

662

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ngöôøi ngheøo heøn; coù noãi khoå cuûa haïng ngöôøi giaøu sang. Giaøu sang thì vì sôï maát maùt taøi saûn maø sanh lo laéng, ngheøo heøn thì khao khaùt theøm muoán maø phaûi buoàn phieàn. Choã lo laéng buoàn phieàn giöõa ngöôøi ngheøo vôùi keû giaøu tuy chaúng gioáng nhau, nhöng söï nhoïc nhaèn chaïy vaïy vaãn laø khoâng khaùc! Nhoïc nhaèn laém thay! Ngöôøi ta sanh ra ôû ñôøi, trai thì cöôùi vôï, gaùi phaûi gaû choàng, vieäc nöôùc vieäc nhaø, nhaân tình qua laïi, khaùch khöùa ñoùn ñöa, xaây döïng nhaø cöûa, mua baùn ruoäng vöôøn, boài ñaép moà maû, xuaân thu teá töï, saùt sanh haïi maïng, cuùng quyû caàu thaàn. Laïi phaân ra caùc ngaønh só, noâng, coâng, thöông, laøm aên sanh hoaït, gieo gioáng, caáy luùa, taùt nöôùc, löôïm cuûi, giaët giuõ, may vaù, keùo chæ, quay tô, phôi phong, xay giaõ, naáu côm naáu canh, röûa maët chaûi ñaàu, ñi tieâu, taém goäi, phuûi buïi, queùt nhaø. Laøm aên lo laéng, ñaéng cay saên soùc, lao löïc boân ba, xaây döïng haèng ngaøy, sôùm hoâm tìm kieám, traêm keá ngaøn phöông... Neáu noùi ra cho heát nhöõng vieäc lo toan trong ñôøi thì nhoû nhaët nhieàu moái, buùt möïc naøo ghi cheùp cho heát ñöôïc? OÂi! Ngöôøi giaøu sang coøn coù theå töï mình saép xeáp truø lieäu, chöù keû ngheøo tuùng thì phaûi luoân vay möôïn xoay xôû. Vì sao vaäy? Nhöõng keû baàn cuøng thöôøng phaûi caàm baùn cöûa nhaø cô nghieäp, vöôøn ruoäng ñaát ñai, laïi coù ngöôøi caàm baùn caû aùo quaàn ñoà ñaïc... Nhöõng vieäc nhö theá ñeàu toaøn laø khoå naõo! Laïi coøn raát nhieàu noãi khoå khaùc nöõa, nhö ñoùi khaùt laø khoå, ñau oám laø khoå, noùng böùc laø khoå, reùt laïnh laø khoå, muoãi moøng, chí, raän caén chích laø khoå, raén reát, choù döõ caén haïi laø khoå, möa daàm luõ luït laø khoå, naéng haïn laâu ngaøy laø khoå, saâu boï caén phaù laø khoå, muøa maøng thaát thu laø khoå, gioâng baõo loác xoaùy laø khoå, saám seùt kinh hoàn laø khoå, gia

QUYEÅN TRUNG

663

quyeán chaúng yeân laø khoå, xöù sôû loaïn laïc laø khoå... Trong caùc noãi khoå aáy laïi chaát chöùa nhieàu noãi khoå khaùc, thaät khoù maø keå heát. OÂi! Nhöõng noãi khoå vöøa keå treân ñoù cuõng chæ laø nhöõng noãi khoå nhoû trong kieáp ngöôøi maø thoâi. Ñeán nhö nhöõng keû taïo nhieàu aùc nghieäp toäi chöôùng, seõ ñoïa maõi trong nhöõng caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, phaûi chòu nhöõng noãi khoå lôùn lao hôn nhieàu, neáu so ra thì nhöõng noãi khoå nhoû nhoi ôû coõi ngöôøi naøo coù ñaùng chi! Thöông thay! Ngöôøi ñôøi chaúng bieát taát caû nhöõng ñieàu aáy laø khoå, ngöôïc laïi coøn laøm ra bieát bao vieäc xaèng baäy, meâ muoäi: baát trung, baát hieáu, baát nhaân, baát nghóa, yû maïnh hieáp yeáu, yû sang khinh heøn, caäy giaøu khinh ngheøo, caäy lôùn hieáp nhoû, laáy cong laán thaúng, laáy döôùi phaïm treân... Vì nhöõng vieäc laøm nhö theá neân phaûi maõi maõi troâi laên chìm ñaém trong bieån khoå. Than oâi! Ta nay nhoïc söùc noùi nhieàu, ñinh ninh khuyeân baûo, laø muoán cho ngöôøi khaép trong thieân haï ñeàu aên chay giöõ giôùi, nieäm Phaät Di-ñaø, cuøng thoaùt ra khoûi voøng khoå naõo, leân caûnh giôùi an vui. Naøy caùc vò! Neân bieát raèng khi caùi beänh, caùi cheát tìm ñeán thì khoâng theå duøng vaät gì maø choáng ñôõ, cuõng khoâng ai coù theå laõnh chòu thay cho mình ñöôïc. Duø cho laø cha meï, oâng baø, vôï choàng, con caùi, phuù quí, coâng danh, baïc vaøng, chaâu baùu... taát caû ñeàu laø voâ duïng. Vaäy neân ai naáy phaûi gaéng söùc tu haønh, chuaån bò chu ñaùo cho con ñöôøng saép tôùi. Huoáng chi, ngaøy thaùng qua nhanh chaúng ñôïi, kieáp ngöôøi ngaén nguûi trong gang taác, hôi thôû naøy khoù giöõ, vieäc soáng cheát khoâng sao löôøng tröôùc!

664

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Cho neân, ngöôøi xöa daïy raèng: Thoâi thoâi, döùt heát cho hay, Sôùm ngaøy tu tænh, sôùm ngaøy an vui.

QUYEÅN TRUNG

665

Lôøi aáy thaät ñuùng thay! Neáu ngöôøi ta ñaõ bieát nhö vaäy maø khoâng chòu tin töôûng laøm theo, thaät uoång phuï coâng ta nhoïc nhaèn khuyeân baûo.

Trôøi quang maây taïnh nguû vuøi, Ñeán khi möa gioù ngaäm nguøi öôùt thaân!

永明壽禪師警世文夫不體道本,沒溺生死,處胎卵濕化之流, 受橫竪飛沈之類。於中失人身者,如大地之土。得人身者,如爪上之土。縱得人身,多生邊夷下賤。及處中國,或受女身,或爲男子癃殘百疾。設得丈夫十相具足者,亦有多般之苦。何則。處恐畏世,生五濁時。以肉爲身,以氣爲命。一報之內,如石火風燈,逝波殘照,瞬息而已。於中橫夭者,不計其數。或有得天年極耳順,世閒亦是鮮矣。脫得古希之壽,猶似童稚無知。不思返照回光,但識好生惡死。

Vónh Minh Thoï thieàn sö caûnh theá vaên Phuø baát theå ñaïo boån, moät nòch sanh töû. Xöû thai noaõn thaáp hoùa chi löu. Thoï hoaønh thuï phi traàm chi loaïi. Ö trung thaát nhaân thaân giaû, nhö ñaïi ñòa chi thoå. Ñaéc nhaân thaân giaû, nhö traûo thöôïng chi thoå. Tuùng ñaéc nhaân thaân, ña sanh bieân di haï tieän. Caäp xöû trung quoác, hoaëc thoï nöõ thaân, hoaëc vi nam töû, lung taøn baùch taät. Thieát ñaéc tröôïng phu thaäp töôùng cuï tuùc giaû, dieäc höõu ña ban chi khoå. Haø taéc? Xöû khuûng uùy theá, sanh nguõ tröôïc thôøi. Dó nhuïc vi thaân, dó khí vi maïng. Nhaát baùo chi noäi, nhö thaïch hoûa phong ñaêng, theä ba taøn chieáu, thuaán töùc nhi dó. Ö trung hoaïnh yeåu giaû, baát keå kyø soá. Hoaëc höõu ñaéc thieân nieân cöïc nhó thuaän, theá gian dieäc thò tieân hyõ. Thoaùt ñaéc coå hy chi thoï, du töï ñoàng tró voâ tri. Baát tö phaûn chieáu hoài quang, ñaõn thöùc haùo sanh oá töû.

666

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

嗚呼。假若三十豪,四十富。且約其閒三十年,於中有疚病災禍,愁憂苦惱,居強半矣。所以昔人有言。浮生一月之中,可開口而笑只四五日矣。故知憂長喜促,樂少苦多,如在萬仞之危峰,似處千潯之滄海。縱得少樂,畢慮漂沈。

QUYEÅN TRUNG

667

OÂ hoâ! Giaû nhöôïc tam thaäp haøo, töù thaäp phuù. Thaû öôùc kyø gian tam thaäp nieân, ö trung höõu cöùu beänh tai hoïa, saàu öu khoå naõo, cö cöôøng baùn hyõ. Sôû dó tích nhaân höõu ngoân: Phuø sanh nhaát nguyeät chi trung, khaû khai khaåu nhi tieáu chæ töù nguõ nhaät hyõ. Coá tri öu tröôøng hyû xuùc, laïc thieåu khoå ña, nhö taïi vaïn nhaän chi nguy phong. Töï xöû thieân taàm chi thöông haûi. Tuùng ñaéc thieåu laïc, taát löï phieâu traàm.

且夫。有生,勞我處胎。有老,奪我壯色。

Thaû phuø. Höõu sanh, lao ngaõ xöû thai. Höõu laõo, ñoaït ngaõ

有病,損我形貌。有死,追我神靈。有榮,縱我

traùng saéc. Höõu beänh, toån ngaõ hình maïo. Höõu töû, truy ngaõ

驕奢。有辱,敗我意氣。有貴,使我憍倨。有賤,挫我行藏。有富,恣我貪婪。有貧,乏我依報。有樂,動我情地。有苦,痛我精神。有讚,起我高心。有毀,滅我聲價。

thaàn linh. Höõu vinh, tuùng ngaõ kieâu xa. Höõu nhuïc, baïi ngaõ yù khí. Höõu quyù, söû ngaõ kieâu cöù. Höõu tieän, toûa ngaõ haønh taøng. Höõu phuù, töù ngaõ tham lam. Höõu baàn, phaïp ngaõ y baùo. Höõu laïc, ñoäng ngaõ tình ñòa. Höõu khoå, thoáng ngaõ tinh thaàn. Höõu taùn, khôûi ngaõ cao taâm. Höõu huûy, dieät ngaõ thanh giaù. Naõi chí haøn, taéc böùc thieát ngaõ theå. Nhieät, taéc phieàn

乃至寒,則逼切我體。熱,則煩悶我襟。

muoän ngaõ khaâm. Khaùt, taéc can ngaõ haàu. Cô, taéc luy ngaõ

渴,則乾我喉。饑,則羸我腹。驚,則懾我魄。

phuùc. Kinh, taéc nhieáp ngaõ phaùch. Cuï, taéc taùng ngaõ hoàn. Öu,

懼,則喪我魂。憂,則撓我神。惱,則敗我志。順,則長我愛。逆,則起我懀。親,則牽我歡。踈,則生我恨。害,則損我體。愁,則結我腸。乃至遇境生心,隨塵動念。或美或惡俱不稱懷。皆長業輪,盡喪道本。

taéc naïo ngaõ thaàn. Naõo, taéc baïi ngaõ chí. Thuaän, taéc tröôûng ngaõ aùi. Nghòch, taéc khôûi ngaõ taéng. Thaân, taéc khieân ngaõ hoan. Sô, taéc sanh ngaõ haän. Haïi, taéc toån ngaõ theå. Saàu, taéc kieát ngaõ traøng. Naõi chí ngoä caûnh sanh taâm, tuøy traàn ñoäng nieäm. Hoaëc myõ hoaëc oá, caâu baát xöùng hoaøi. Giai tröôûng nghieäp luaân, taän taùng ñaïo boån.

668

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

其或更詭於君,悖於父。傲其物,趨其時。獸其心,狐其意。苟其利,狥其名,誑其人,諂其行。附其勢,欺其孤。淵其殃,崇其業。扇其火,吹其風。驟其塵,背其覺。邪其種,睽其眞。但顧前,非慮後。只謀去,靡思回。唯求生,焉知滅。則念念燒煮。步步溝隍矣。如今或得刹那在世,須蘊仁慈,積功累德,齋戒念佛,願生西方。依此修行,乃能脫苦。可謂高三界外,諸苦不相干。

24. Vaên caûnh tænh cuûa Thieàn sö Vónh Minh Thoï

eáu chaúng nöông theo goác ñaïo, aét chìm trong bieån luaân hoài, phaûi thoï sanh theo boán caùch: sanh töø baøo thai, sanh töø tröùng, sanh töø choã aåm thaáp vaø sanh töø söï bieán hoùa, roài thoï thaân caùc loaøi chuùng sanh khaùc nhau. Trong soá nhöõng chuùng sanh aáy, soá ñöôïc thaân ngöôøi chæ nhö ñaát baùm treân ñaàu moùng tay, maø soá sanh vaøo caùc loaøi khaùc nhieàu nhö ñaát treân khaép theá giôùi. Nhöng duø ñöôïc laøm ngöôøi, laïi coù nhieàu keû sanh ra chòu phaän heøn haï nôi choán hoang daõ. Neáu may maén ñöôïc sanh ra nôi vaên minh hoäi tuï, thì cuõng coù nhieàu ngöôøi sanh vaøo nöõ giôùi chòu laém söï khoù khaên, thua thieät. Neáu ñöôïc thaân nam töû, laïi coù nhieàu ngöôøi bò söùc khoûe yeáu keùm, taøn pheá taät nguyeàn.

QUYEÅN TRUNG

669

Kyø hoaëc caùnh quyû ö quaân, boäi ö phuïc. Ngaïo kyø vaät, xu kyø thôøi. Thuù kyø taâm, hoà kyø yù. Caåu kyø lôïi, tuaãn kyø danh, cuoáng kyø nhaân, sieåm kyø haønh. Phuï kyø theá, khi kyø coâ. Uyeân kyø öông, suøng kyø nghieäp. Phieán kyø hoûa, xuy kyø phong. Saäu kyø traàn, boäi kyø giaùc. Taø kyø chuûng, kheâ kyø chaân. Ñaõn coá tieàn, phi löï haäu. Chæ möu khöù, mó tö hoài. Duy caàu sanh, yeân tri dieät. Taéc nieäm nieäm thieâu chöõ, boä boä caâu hoaøng hyõ. Nhö kim hoaëc ñaéc saùt na taïi theá, tu uaån nhaân töø, tích coâng luõy ñöùc, trai giôùi nieäm Phaät, nguyeän sanh Taây phöông. Y thöû tu haønh, naõi naêng thoaùt khoå. Khaû vò cao sieâu tam giôùi ngoaïi, chö khoå baát töông can.

Laïi nhö may maén hôn nöõa, ñöôïc laøm baäc tröôïng phu hình töôùng ñaày ñuû, thì cuõng khoâng khoûi phaûi chòu nhieàu khoå naõo. Vì sao vaäy? Soáng trong coõi ñôøi ñaùng sôï naøy, sanh vaøo thôøi coù naêm söï ueá tröôïc(1) naøy, laáy thòt laøm thaân theå, laáy khí laøm maïng soáng. Ñôøi ngöôøi chaúng qua chæ nhö tia löûa chôùp loùe, nhö ngoïn ñeøn chong tröôùc gioù, nhö con soùng nöôùc traøn qua, nhö boùng chieàu taøn luïi, chæ trong moät caùi chôùp maét, moät hôi thôû maø thoâi! Trong nhaân loaïi laïi coù bieát bao ngöôøi vaén soá yeåu maïng! Neáu ñöôïc höôûng troïn tuoåi trôøi maø soáng ñeán saùu möôi thì (1)

Naêm söï ueá tröôïc (nguõ tröôïc): goàm kieáp tröôïc, kieán tröôïc, phieàn naõo tröôïc, maïng tröôïc vaø chuùng sanh tröôïc.

670

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñaõ laø hieám coù. Coøn nhö thoï ñöôïc ñeán tuoåi baûy möôi thì thöôøng laø luù laãn, nhö ñöùa treû thô, chaúng coøn bieát gì! Theá maø ngöôøi ñôøi chaúng töï suy xeùt, xem laïi chính mình, chæ luoân moät beà tham soáng sôï cheát. Than oâi! Ví nhö ñeán ba möôi tuoåi thaønh ñaït, boán möôi tuoåi giaøu sang, thì thöû xeùt trong moät khoaûng thôøi gian ba möôi naêm ñaõ coù bieát bao nhieâu laø taät beänh, tai hoïa, öu saàu, khoå naõo, haún phaûi chieám ñeán quaù moät nöûa thôøi gian aáy roài. Cho neân ngöôøi xöa noùi: “Trong coõi ñôøi giaû taïm naøy, moãi thaùng chæ mæm mieäng cöôøi ñöôïc khoaûng boán, naêm ngaøy maø thoâi!” Vaäy neân bieát raèng, lo laéng keùo daøi, möøng vui ngaén nguûi, sung söôùng thì ít, khoå naõo thì nhieàu, khaùc naøo nhö ñang ôû giöõa bieån caû meânh moâng, ñöùng treân nuùi cao voøi voïi, duø coù ñöôïc ñoâi chuùt vui söôùng cuõng phaûi luoân lo sôï bò teù ngaõ, cheát chìm! Theâm nöõa, söï sanh khieán ta khoå nhoïc trong baøo thai, giaø yeáu cöôùp maát söï traùng kieän, beänh taät laøm cho hö hao hình theå, caùi cheát ñuoåi baét tinh thaàn, linh giaùc. Ñöôïc vinh hieån thì theâm phaàn xa hoa, kieâu ngaïo; chòu nhuïc nhaèn thì yù chí thaønh ra baïi nhöôïc; ñöôïc sang quyù thì theâm phaàn kieâu caêng, ngoã ngöôïc; chòu heøn keùm thì maát ñöôøng tieán thoái; ñöôïc giaøu coù thì theâm phaàn tham lam; chòu ngheøo tuùng thì ñoùi côm raùch aùo. Gaëp chuyeän vui thì taâm tình xao ñoäng; gaëp chuyeän khoå thì tinh thaàn ñau ñôùn; ñöôïc ngôïi khen thì theâm phaàn cao ngaïo; bò cheâ bai thì tieáng taêm, phaåm giaù phaûi tieâu maát. Cho ñeán söï reùt laïnh cuõng laøm cho thaân theå khoù chòu; noùng böùc thì laøm cho taâm tö phieàn muoän; khaùt thì khoâ

QUYEÅN TRUNG

671

hoïng, ñoùi thì thaét ruoät; khieáp sôï thì hoàn phaùch tieâu taùn; lo buoàn thì thaàn khí roái loaïn; phieàn naõo thì yù chí luïn baïi; gaëp ngöôøi chieàu chuoäng thuaän yù thì theâm yeâu thích; gaëp ngöôøi traùi nghòch thì sanh loøng gheùt giaän; ngöôøi ñoái vôùi ta thaân thieát thì theâm vui; ngöôøi ñoái vôùi ta qua loa, sô saøi thì ñem loøng oaùn haän; bò haïi thì hao toån thaân theå; buoàn raàu thì ñau xeù ruoät gan. Cho ñeán taâm tình ñeàu do caûnh maø sanh, yù nieäm ñeàu theo traàn maø khôûi,(1) hoaëc toát hoaëc xaáu ñeàu chaúng ñaùng oâm giöõ laáy, chæ laøm taêng theâm nghieäp löïc, tieâu tan goác ñaïo. Coøn nhö nhöõng keû gian traù vôùi nöôùc nhaø, traùi nghòch yù cha, ngaïo maïn, xu nònh, loøng daï caàm thuù, baùm theo lôïi loäc, ñeo ñuoåi danh voïng, löôøng gaït ngöôøi naøy, bôï ñôõ keû kia, xu phuï ngöôøi theá löïc, khinh khi keû theá coâ, ñaøo saâu tai öông, ñaép cao nghieäp chöôùng, khaùc naøo nhö quaït löûa, thoåi gioù, chaïy theo traàn lao, pheá boû tri giaùc, gieo haït gioáng taø mî, ngaên trôû taùnh chaân thaät. Nhöõng keû aáy chæ thaáy vieäc tröôùc maét, chaúng lo nghó veà sau; chæ möu tính vieäc ñi, chaúng lo vieäc trôû laïi; chæ caàu söï sanh, naøo bieát ñeán söï dieät. Nhö vaäy, caøng luùc caøng bò chaùy thieâu, moãi böôùc moãi vaøo haàm hoá. Nhö may coøn ñöôïc soáng ôû ñôøi, neân chaát chöùa nhaân töø, gom goùp coâng ñöùc, aên chay nieäm Phaät, nguyeän sanh veà Taây phöông. Y theo pheùp aáy tu haønh môùi coù theå thoaùt khoå. Nhö vaäy coù theå goïi laø vöôït thoaùt ra ngoaøi ba coõi, bao nhieâu khoå naõo cuõng chaúng coøn xaâm haïi ñöôïc! (1)

Caûnh vaø traàn ôû ñaây chæ chung taát caû phaùp töôùng, laø ñoái töôïng tieáp xuùc cuûa caùc giaùc quan (saùu caên).

672

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

圓修淨土决疑論或曰。自性彌陀本具。唯心淨土現成。何須念彼佛而求生他土乎。若是念佛求生,反捨方寸之近而求十萬億刹之遠,豈不謬哉。一元曰。仁者雖說唯心之言,實未達唯心之理,極可爲癡迷矣。要知心外無法, 法外無心。十方諸佛國土,虛空萬象森羅,皆在吾之性中,豈有心外之法乎。不見楞嚴經云。空生大覺中,如海一漚發。

QUYEÅN TRUNG

673

Vieân tu Tònh ñoä quyeát nghi luaän Hoaëc vieát: Töï taùnh Di-ñaø boån cuï. Duy taâm Tònh ñoä hieän thaønh. Haø tu nieäm bæ Phaät nhi caàu sanh tha ñoä hoà? Nhöôïc thò nieäm Phaät caàu sanh, phaûn xaû phöông thoán chi caän, nhi caàu thaäp vaïn öùc saùt chi vieãn, khôûi baát maäu tai? Nhaát Nguyeân vieát: Nhaân giaû tuy thuyeát duy taâm chi ngoân, thaät vò ñaït duy taâm chi lyù, cöïc khaû vi si meâ hyõ. Yeáu tri taâm ngoaïi voâ phaùp, phaùp ngoaïi voâ taâm. Thaäp phöông chö Phaät quoác ñoä, hö khoâng vaïn töôïng sum la giai taïi ngoâ chi taùnh trung, khôûi höõu taâm ngoaïi chi phaùp hoà? Baát kieán Laêng Nghieâm kinh vaân: Khoâng sanh ñaïi giaùc trung, nhö haûi nhaát aâu phaùt. Höïu vaân: Thaäp phöông hö khoâng, sanh nhöõ taâm noäi.

又云。十方虛空,生汝心內,猶如片雲點太清裏。如此者,豈以十萬億爲遠乎。

Du nhö phieán vaân, ñieåm thaùi thanh lyù. Nhö thöû giaû, khôûi

華嚴經云。一句之內,包法界之無邊。一毫之中。置剎土而非隘。

Hoa Nghieâm kinh vaân: Nhaát cuù chi noäi, bao phaùp giôùi

李長者云。無邊刹海,自他不隔於毛端。十世古今,始終不離於當念。豈以十萬億爲遠乎。昔時善財童子於普賢菩薩毛孔刹中行一步,超過不可說不可說佛刹微塵數世界。步步

dó thaäp vaïn öùc vi vieãn hoà? chi voâ bieân. Nhaát haøo chi trung, trí saùt ñoä nhi phi aûi. Lyù Tröôûng giaû vaân: Voâ bieân saùt haûi, töï tha baát caùch ö mao ñoan. Thaäp theá coå kim, thuûy chung baát ly ö ñöông nieäm. Khôûi dó thaäp vaïn öùc vi vieãn hoà? Tích thôøi Thieän Taøi ñoàng töû ö Phoå Hieàn Boà Taùt mao khoång saùt trung haønh nhaát boä, sieâu quaù baát khaû thuyeát baát khaû thuyeát Phaät saùt vi traàn soá theá giôùi. Boä boä quaù nhó höùa

674

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

過爾許世界,復經爾許劫。猶不能知一毛孔中刹海邊際。十萬億土,云乎哉。要見他之唯心與汝之唯心,是同乎,是異乎。或曰。道無今古,豈有二哉。曰。旣然如是,何苦局於方寸裏是唯心,徧法界不是唯心乎。觀汝之言。但只隨順吾語,實非己之智分。如能識得妙明心理,不墮偏枯。又不執參禪以爲是,又不謗念佛以爲非。要知參禪亦是唯心,念佛亦是唯心,參禪爲

QUYEÅN TRUNG

675

theá giôùi, phuïc kinh nhó höùa kieáp, du baát naêng tri, nhaát mao khoång trung, saùt haûi bieân teá. Thaäp vaïn öùc ñoä, vaân hoà tai? Yeáu kieán tha chi duy taâm, döõ nhöõ chi duy taâm, thò ñoàng hoà, thò dò hoà? Hoaëc vieát: Ñaïo voâ kim coå, khôûi höõu nhò tai? Vieát: Kyù nhieân nhö thò, haø khoå cuïc ö phöông thoán lyù thò duy taâm, bieán phaùp giôùi baát thò duy taâm hoà? Quan nhöõ chi ngoân, ñaõn chæ tuøy thuaän ngoâ ngöõ, thaät phi kyû chi trí phaàn. Nhöõ naêng thöùc ñaéc dieäu minh taâm lyù, baát ñoïa thieân khoâ. Höïu baát chaáp tham thieàn dó vi thò, höïu baát baùng nieäm Phaät dó vi phi. Yeáu tri tham thieàn dieäc thò duy taâm, nieäm Phaät dieäc thò duy taâm. Tham thieàn vò lieãu sanh töû, nieäm Phaät dieäc vò lieãu sanh töû. Tham thieàn, nieäm Phaät kyø lyù thò ñoàng. Nhöôïc

了生死,念佛亦爲了生死。參禪,念佛其理是

thuyeát nieäm Phaät baát thò, tham thieàn dieäc phi. Thieàn Phaät

同。若說念佛不是,參禪亦非。禪佛之理旣不

chi lyù kyù baát thoâng, duy taâm chi lyù dieäc traát taéc. Dieân khaû

通,唯心之理亦窒塞。焉可妄穪悟達唯心耶。

voïng xöng ngoä ñaït duy taâm da? Duy taâm Tònh ñoä giaû, thöôøng tòch quang thò daõ. Chaân

維心淨土者,常寂光是也。眞達寂光之

ñaït tòch quang chi nhaân, dieäc baát chaáp thöû, dieäc baát tröôùc

人,亦不執此,亦不著彼。在在是西方,處處爲

bæ. Taïi taïi thò Taây phöông, xöù xöù vi Tònh ñoä. Naêng linh ñaïi

淨土。能令大地作黃金。能攪長河爲酥酪。舉一音而皆是圓音。行一事而無非佛事。若到這般田地,除佛能知,餘無知者。

ñòa taùc hoaøng kim. Naêng giaûo tröôøng haø vi toâ laïc. Cöû nhaát aâm nhi giai thò vieân aâm. Haønh nhaát söï nhi voâ phi Phaät söï. Nhöôïc ñaùo giaù ban ñieàn ñòa, tröø Phaät naêng tri, dö voâ tri giaû.

676

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

不見法華經云。不退諸菩薩, 其數如恆沙, 一心共思求, 亦復不能知。唯弗與佛乃能究盡。况我輩下劣凡夫乎。

QUYEÅN TRUNG

677

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Baát thoái chö Boà Taùt. Kyø soá nhö haèng sa. Nhaát taâm coäng tö caàu. Dieäc phuïc baát naêng tri. Duy Phaät döõ Phaät naõi naêng cöùu taän, huoáng ngaõ boái haï lieät phaøm phu hoà?

若達寂光之境,則一法不可得,有何淨土可

Nhöôïc ñaït tòch quang chi caûnh, taéc nhaát phaùp baát khaû

生。不獨無淨土,而自心亦不可得。此不可得

ñaéc, höõu haø Tònh ñoä khaû sanh? Baát ñoäc voâ Tònh ñoä, nhi töï

亦不可得,况可又執自性彌陀,唯心淨土哉。固雖唯心淨土,自性彌陀,人人本具。未到此地者,不許說此話也。我以反問於汝。汝見娑婆世界是黃金七寶蓮華乎。是坑坎瓦礫荆棘乎。一切六道四生,三塗八難是諸佛受樂乎。是眾生受苦乎。

taâm dieäc baát khaû ñaéc. Thöû baát khaû ñaéc, dieäc baát khaû ñaéc. Huoáng khaû höïu chaáp töï taùnh Di-ñaø, duy taâm Tònh ñoä tai? Coá tuy duy taâm Tònh ñoä, töï taùnh Di-ñaø, nhaân nhaân boån cuï, vò ñaùo thöû ñòa giaû, baát höùa thuyeát thöû thoaïi daõ. Ngaõ dó phaûn vaán ö nhöõ. Nhöõ kieán Ta-baø theá giôùi, thò hoaøng kim thaát baûo lieân hoa hoà? Thò khanh khaûm ngoõa lòch kinh cöùc hoà? Nhaát thieát luïc ñaïo, töù sanh, tam ñoà, baùt naïn thò chö Phaät thoï laïc hoà? Thò chuùng sanh thoï khoå hoà?

彼阿彌陀佛國土不思議。光明不思議。壽

Bæ A-di-ñaø Phaät quoác ñoä baát tö nghò. Quang minh baát

量不思議。慈悲不思議。願力不思議。神通

tö nghò. Thoï löôïng baát tö nghò. Töø bi baát tö nghò. Nguyeän

不思議。智慧不思議。三昧不思議。辯才不思議。分身不思議。說法不思議。度生不思議。依正二嚴,種種具足。

löïc baát tö nghò. Thaàn thoâng baát tö nghò. Trí hueä baát tö nghò. Tam-muoäi baát tö nghò. Bieän taøi baát tö nghò. Phaân thaân baát tö nghò. Thuyeát phaùp baát tö nghò. Ñoä sanh baát tö nghò. Y chaùnh nhò nghieâm, chuûng chuûng cuï tuùc.

678

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

汝等今具足乎。未具足乎。若其未也,速須至誠禮佛,念佛求生淨土。

QUYEÅN TRUNG

679

Nhöõ ñaúng kim cuï tuùc hoà, vò cuï tuùc hoà? Nhöôïc kyø vò daõ, toác tu chí thaønh leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä. Haø taéc? Chaáp thieân meâ nhi tu giaû, nhö baû tuùc nhaân haønh

何則。執偏迷而修者,如跛足人行陸路,一

luïc loä, nhaát nhaät baát quaù soå lyù. Leã nieäm vaõng sanh, nhö

日不過數里。禮念往生如乘舩入水路,加以風

thöøa thuyeàn nhaäp thuûy loä, gia dó phong phaøm, tu du tieän

帆,須臾便是千里。亦如劣夫從轉輪王,一日一夜周行四天下。非是自力,輪王力也。又如世人在官難中,若自無力得脫,須假有力之人捄拔。若人牽拽重物,自力不任,須假衆他之力,方能移動。禮念求生淨土亦復如是。永明受禪師云。且禪定一法,乃四辯六通之本,是革凡蹈聖之因。攝念少時,故稱上善。然須明沈掉,消息知時。經云。如坐禪昏昧,須起行道念佛,或至誠洗懺,以除重障。策發身心,不可磪執一門以爲究竟。有念佛誦經而得度者,有禮佛懺罪而得度者,有見佛光明而得度者,有供養三寶而得度者,有粧望金容而得度者,有彩畫佛像而得度

thò thieân lyù. Dieäc nhö lieät phu tuøng chuyeån luaân vöông, nhaát nhaät nhaát daï chu haønh töù thieân haï. Phi thò töï löïc, luaân vöông löïc daõ. Höïu nhö theá nhaân taïi quan naïn trung, nhöôïc töï voâ löïc ñaéc thoaùt, tu giaû höõu löïc chi nhaân cöùu baït. Nhöôïc nhaân khieân dueä troïng vaät, töï löïc baát nhaäm, tu giaû chuùng tha chi löïc, phöông naêng di ñoäng. Leã nieäm caàu sanh Tònh ñoä, dieäc phuïc nhö thò. Vónh Minh Thoï thieàn sö vaân: Thaû thieàn ñònh nhaát phaùp, naõi töù bieän luïc thoâng chi boån, thò caùch phaøm ñaïo thaùnh chi nhaân. Nhieáp nieäm thieåu thôøi, coá xöng thöôïng thieän. Nhieân tu minh traàm ñieäu, tieâu töùc tri thôøi. Kinh vaân: Nhö toïa thieàn hoân muoäi, tu khôûi haønh ñaïo nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh taåy saùm dó tröø troïng chöôùng. Saùch phaùt thaân taâm, baát khaû xaùc chaáp nhaát moân dó vi cöùu caùnh. Höõu nieäm Phaät tuïng kinh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu leã Phaät saùm toäi nhi ñaéc ñoä giaû, höõu kieán Phaät quang minh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu cuùng döôøng Tam baûo nhi ñaéc ñoä giaû, höõu trang voïng kim dung nhi ñaéc ñoä giaû, höõu thaûi hoïa Phaät töôïng

680

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

者,有布施行善而得度者,有戒殺放生而得度者,有一心聞法而得度者,而得度者。是知無邊教網,了卽歸眞。塵沙度門入皆解脫。譬如涉遠,以到爲期。不首取途中,強分難易。

QUYEÅN TRUNG

681

nhi ñaéc ñoä giaû, höõu boá thí haønh thieän nhi ñaéc ñoä giaû, höõu khuyeán nhaân nieäm Phaät nhi ñaéc doä giaû, höõu giôùi saùt phoùng sanh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu nhaát taâm vaên phaùp nhi ñaéc ñoä giaû. Thò tri voâ bieân giaùo voõng, lieãu töùc quy chaân. Traàn sa ñoä moân, nhaäp giai giaûi thoaùt. Thí nhö thieäp vieãn, dó ñaùo vi kyø. Baát thuû ñoà trung, cöôõng phaân nan dò.

故法華經云。乃至散心念佛,小音讚歎,指甲畫像,聚沙成塔,漸積功德,皆成佛道。豈况明了一心,兼修萬行而不成佛乎。諸仁者。欲識圓頓修行道理,須看華嚴,法華二經。不達圓修,徒稱佛子。故慈愍三藏云。聖教所說正禪定者。制心一處。念念相續。離於昏掉。平等持心。若

Coá Phaùp Hoa kinh vaân: Naõi chí taùn taâm nieäm Phaät, tieåu aâm taùn thaùn, chæ giaùp hoïa töôïng, tuï sa vi thaùp, tieäm tích coâng ñöùc, giai thaønh Phaät ñaïo. Khôûi huoáng minh lieãu nhaát taâm, kieâm tu vaïn haïnh nhi baát thaønh Phaät hoà? Chö nhaân giaû. Duïc thöùc vieân ñoán tu haønh ñaïo lyù, tu khaùn Hoa Nghieâm, Phaùp Hoa nhò kinh. Baát ñaït vieân tu, ñoà xöng Phaät töû. Coá Töø Maãn Tam Taïng vaân: Thaùnh giaùo sôû thuyeát, chaùnh thieàn ñònh giaû. Cheá taâm nhaát xöù, nieäm nieäm töông tuïc, ly ö hoân taùn, bình ñaúng trì taâm. Nhöôïc thuïy mieân phuù chöôùng,

睡眠覆障卽須策動念佛,誦經,禮拜行道,講經

töùc tu saùch caàn nieäm Phaät tuïng kinh, leã baùi haønh ñaïo, tuïng

說法,教化眾生萬行無廢。所修行業迴向往生

Sôû tu haønh nghieäp, hoài höôùng vaõng sanh Taây phöông Tònh

kinh thuyeát phaùp, giaùo hoùa chuùng sanh vaïn haïnh voâ pheá.

西方淨土。若能如是修習禪定者,是佛禪定與

ñoä. Nhöôïc naêng nhö thò tu taäp thieàn ñònh giaû, thò Phaät

聖教合。是眾生眼目。諸佛印可。

chö Phaät aán khaû.

一切佛法等無差別。皆乘一如成最正覺。盡說念佛是菩提因,何得妄生邪見矣。

thieàn ñònh, döõ thaùnh giaùo hieäp. Thò chuùng sanh nhaõn muïc, Nhaát thieát Phaät phaùp, ñaúng voâ sai bieät. Giai thöøa nhaát nhö, thaønh toái chaùnh giaùc. Taän thuyeát nieäm Phaät thò Boà-ñeà chaùnh nhaân, haø ñaéc voïng sanh taø kieán hyõ?

682

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

今時有一般顢頇人,經教又不明,玄關又不透,因果又不知,罪福又不懼。也要粧箇大漢

QUYEÅN TRUNG

683

Kim thôøi höõu nhaát ban man han nhaân. Kinh giaùo höïu baát minh, huyeàn quan höïu baát thaáu, nhaân quaû höïu baát tri, toäi phöôùc höïu baát cuï, daõ yeáu trang caù ñaïi haùn töû, toá

子,做箇善知識,圓修道理不通,只說禁口不

caù thieän tri thöùc. Vieân tu ñaïo lyù baát thoâng, chæ thuyeát caám

語。聾瞽後學之徒,盡陷黑山鬼窟。見人拜佛

khaåu baát ngöõ. Lung coå haäu hoïc chi ñoà, taän haõm haéc sôn

念佛,誦經講教,廣行衆善,反言著相修行,轉求轉遠,不如執箇念頭,不氣努力,卽是現成自己彌陀。何必求生他方淨土。

quyû quaät. Kieán nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, tuïng kinh giaûng giaùo, quaûng haønh chuùng thieän. Phaûn ngoân tröôùc töôùng tu haønh, chuyeån caàu chuyeån vieãn, baát nhö chaáp caù nieäm ñaàu, baát khí noã löïc, töùc thò hieän thaønh töï kyû Di-ñaø, haø taát caàu sanh tha phöông Tònh ñoä?

此等之人,可悲可痛,可愍可笑。美則甚

Thöû ñaúng chi nhaân, khaû bi khaû thoáng, khaû maãn khaû tieáu.

美,了則未了。余知鈍根凡夫參禪,不是昏沈

Myõ taéc thaäm myõ. Lieãu taéc vò lieãu. Dö tri ñoän caên phaøm phu

便是散亂。一日不知幾多妄想,幾多昏困。

tham thieàn, baát thò hoân traàm, tieän thò taùn loaïn. Nhaát nhaät baát tri kyû ña voïng töôûng, kyû ña hoân khoán. Tuùng ngoä ñaéc

縱遇得力之時,還有意識現起。及乎出期而

löïc chi thôøi, hoaøn höõu yù thöùc hieän khôûi. Caäp hoà xuaát kyø chi

後,仍復攀緣附物,依前染著塵勞。口談是

haäu, nhöng phuïc phan duyeân phuï vaät, y tieàn nhieãm tröôùc

非,心存懀愛。如此參禪,莫說彌勒下生要了明,千佛出世已盡,未有了日在。焉可便說現成自己彌陀,不必求生西方淨土。此等盲人,如庶人稱國王,自取誅滅。又有一等愚夫,雖進禪堂參學,門路不識,三毒不除。見他勝進便生嫉妒。自不能

traàn lao. Khaåu ñaøm thò phi, taâm toàn taéng aùi. Nhö thöû tham thieàn, maïc thuyeát Di-laëc haï sanh yeáu lieãu minh, thieân Phaät xuaát theá dó taän, vò höõu lieãu nhaät taïi. Yeân khaû tieän thuyeát hieän thaønh töï kyû Di-ñaø, baát taát caàu sanh Taây phöông Tònh ñoä? Thöû ñaúng manh nhaân, nhö thöù nhaân xöng quoác vöông, töï thuû tru dieät! Höïu höõu nhaát ñaúng ngu phu, tuy taán thieàn ñöôøng tham hoïc, moân loä baát thöùc, tam ñoäc baát tröø. Kieán tha thaéng taán, tieän sanh taät ñoá. Töï baát naêng haønh, baát naêng tuøy hyû. Baát thöùc Phoå Hieàn haïnh nguyeän phaåm, baát thöùc Vaïn thieän

684

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

行,不能隨喜。不識普賢行願品,不識萬善同歸集,不識八溢聖解脫門。反以障人禮佛念

QUYEÅN TRUNG

685

ñoàng quy taäp, baát thöùc baùt daät Thaùnh giaûi thoaùt moân. Phaûn dó chöôùng nhaân leã Phaät nieäm Phaät, chöôùng nhaân tuïng kinh giaûng giaùo, chöôùng nhaân cuùng Phaät trai taêng, chöôùng nhaân

佛,障人誦經講教,障人供佛齋僧,障人造殿立

taïo ñieän laäp töôïng, chöôùng nhaân boá thí keát duyeân, chöôùng

像,障人布施結緣,障人廣修衆善。

nhaân quaûng tu chuùng thieän.

如此賊人,假佛衣穿,偷佛飯潔。實乃外道波旬,地獄種子。

Nhö thöû taëc nhaân, giaû Phaät y xuyeân, thaâu Phaät phaïn khieát. Thaät naõi ngoaïi ñaïo Ba-tuaàn, ñòa nguïc chuûng töû. Thaû phuø, Vaân Quang Phaùp sö, höïu naêng thuyeát phaùp

且夫。雲光法師,又能說法,又能入定,禪

höïu naêng nhaäp ñònh, thieàn ñònh baát keå tueá nguyeät, theá chi

定不計歲月,世之以爲希罕。只因貪瞋不斷,徑墮奔牛。况我輩昏散參禪,反輕拜佛念佛。

dó vi hy haõn. Chæ nhaân tham saân baát ñoaïn, kinh ñoïa boân

鬰頭藍弗,利根聰明,能伏煩惱至於非非想天,人閒以爲希有。只因障礙不斷,後墮飛狸。障礙塵境尚如此,可障人拜佛念佛哉。

naõo chí ö Phi phi töôûng thieân, nhaân gian dó vi hy höõu. Chæ

善星比丘能說十二部經,獲四禪果。因狎邪友,一向著空,妄言無佛無法,無有涅槃,遂遭生陷地獄,永入阿鼻。我等可不寒心,速急懺悔。永嘉云。

ngöu. Huoáng ngaõ boái hoân taùn tham thieàn, phaûn khinh baùi Phaät nieäm Phaät. Uaát-ñaàu-lam-phaát, lôïi caên thoâng minh, naêng phuïc phieàn nhaân chöôùng ngaïi baát ñoaïn, haäu ñoïa phi li. Chöôùng ngaïi traàn caûnh thöôïng nhö thöû, khaû chöôùng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät tai? Thieän Tinh Tyø-kheo naêng thuyeát thaäp nhò boä kinh, hoaïch Töù thieàn quaû. Nhaân hieäp taø höõu, nhaát höôùng tröôùc khoâng, voïng ngoân voâ Phaät voâ phaùp, voâ höõu Nieát-baøn. Toaïi tao sanh haõm ñòa nguïc, vónh nhaäp A-tyø. Ngaõ ñaúng khaû baát haøn taâm, toác caáp saùm hoái? Vónh Gia vaân:

豁達空, 撥因果。

Khoaùt ñaït khoâng. Baùt nhaân quaû.

686

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

莽莽蕩蕩招殃禍。

Maõng maõng ñaõng ñaõng chieâu öông hoïa.

棄有著空病亦然,

Khí höõu tröôùc khoâng beänh dieäc nhieân. Hoaøn nhö tî nòch nhi ñaàu hoûa.

還如避溺而投火。斯之謂也。經云。

Tö chi vò daõ. Kinh vaân: Chö Phaät thuyeát khoâng phaùp.

諸佛說空法,

Vò ñoä ö höõu coá.

為度於有故。

Nhöôïc phuïc tröôùc ö khoâng.

若復著於空, 諸佛所不化。

687

Chö Phaät sôû baát hoùa. Höïu vaân:

又云。

Ninh khaû ty höõu.

寧可說有

Nhö Tu-di sôn.

如須彌山。不可說無如芥子許。

Baát khaû thuyeát voâ. Nhö giôùi töû höùa. Haø dó coá? Tích höõu Tònh Maïng Tyø-kheo, truï ö chaùnh

何以故。昔有淨命比丘,住於正見,持花

kieán. Trì hoa cuùng döôøng chö Phaät nhi ñaéc thoï kyù. Höïu

供養諸佛,而得受記。又一法行比丘,雖得四

nhaát Phaùp Haønh tyø-kheo, tuy ñaéc töù thieàn, truï ö taø kieán,

禪,住於邪見,著於偏空。反謗淨命法師云。淨命所受諸花,不持供養而自受用。坐此一言,於六萬世常無舌根。

tröôùc ö thieân khoâng. Phaûn baùng Tònh Maïng phaùp sö vaân: Tònh Maïng sôû thoï chö hoa, baát tri cuùng döôøng, nhi töï thoï duïng. Toïa thöû nhaát ngoân, ö luïc vaïn theá thöôøng voâ thieät caên.

688

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛言。以惡眼視發菩提心人,故得無眼報。以惡口謗發菩提心人,故得無舌報。若人執偏空爲是,謗修萬行爲非,是人當墮地獄多百千劫。何以故。斷佛種故。不見法華經云。若人散亂心,

QUYEÅN TRUNG

689

Phaät ngoân: Dó aùc nhaõn thò phaùt Boà-ñeà taâm nhaân coá ñaéc voâ nhaõn baùo. Dó aùc khaåu baùng phaùt Boà-ñeà taâm nhaân coá ñaéc voâ thieät baùo. Nhöôïc nhaân chaáp thieân khoâng vi thò, baùng tu vaïn haïnh vi phi, thò nhaân ñöông ñoïa ñòa nguïc, ña baù thieân kieáp. Haø dó coá? Ñoaïn Phaät chuûng coá. Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Nhöôïc nhaân taùn loaïn taâm. Naõi chí dó nhaát hoa.

乃至以一華, 供養於畫像, 漸見無數佛。豈虛語哉。

Khôûi hö ngöõ tai?

像法决疑經云。佛言。若復有人見他修

Töôïng phaùp quyeát nghi kinh vaân: Phaät ngoân: Nhöôïc

福,及施貧窮。譏毀之言。此邪命人,求覓名

Cuùng döôøng ö hoïa töôïng. Tieäm kieán voâ soá Phaät.

phuïc höõu nhaân, kieán tha tu phöôùc caäp thí baàn cuøng, ky huûy chi ngoân: Thöû taø maïng nhaân, caàu mòch danh lôïi. Xuaát

利。出家之人,何用布施。但修禪定智慧之

gia chi nhaân, haø duïng boá thí. Ñaõn tu thieàn ñònh trí hueä chi

業。何用紛動無益之事。作是念者,是魔眷

nghieäp, haø duïng phaân ñoäng voâ ích chi söï. Taùc thò nieäm

屬。其人命終墮大地獄,經歷受苦。從地獄

giaû, thò ma quyeán thuoäc, kyø nhaân maïng chung, ñoïa ñaïi ñòa nguïc, kinh lòch thoï khoå, tuøng ñòa nguïc xuaát, ñoïa ngaï quyû

出,墮餓鬼中。於五百身墮在狗中。從狗出

trung. Ö nguõ baùch thaân, ñoïa taïi caåu trung, tuøng caåu xuaát

已。五百世中常生貧賤,受種種苦。何以故。

dó, nguõ baùch theá trung, thöôøng sanh baàn tieän, thoï chuûng

由於前世,見他施時不隨喜故。豈不見護口經說。有一餓鬼形狀醜惡,見者毛竪,莫不畏懼。身出猛焰,猶如火聚。口

chuûng khoå. Haø dó coá? Do ö tieàn theá kieán tha thí thôøi, baát tuøy hyû coá. Khôûi baát kieán Hoä khaåu kinh thuyeát: Höõu nhaát ngaï quyû, hình traïng xuù aùc. Kieán giaû mao thoï, maïc baát huùy cuï. Thaân

690

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

691

出蛆虫,無有窮盡。膿血諸衰以自嚴身。臭氣遠徹不可親近。或口吐焰支節火起。舉聲號哭東西馳走。是時,滿足羅漢問餓鬼曰。汝宿

xuaát maõnh dieäm, du nhö hoûa tuï, khaåu xuaát thö truøng, voâ

何罪今受此苦。

thöû khoå?

餓鬼答言。吾往昔時曾作沙門。出一惡言阻他修善,今遭此苦,要脫無門。寧以利刀自截其舌,終不敢阻他善根。尊者還閻浮提。以我形狀。誡諸比丘敕諸弟子。見人修毫髮善事,只宜歡喜讚助,勿令毀逆不成。吾墮鬼形以來,數千萬劫受苦。設使脫得鬼形,復入地獄。爾時餓鬼說此語已,號哭投地如太山崩。聞斯之說,實可寒心。此鬼出一惡言,尙遭多劫之苦。我等不懼罪福,豈可亂作胡行。毫髮善事不容毀逆,况可障人拜佛念佛哉。佛言。障人修善罪無可逃。等覺菩薩如十四夜月,謂有一分無明未盡,猶如微烟。亦用禮佛懺滌,圓滿無上菩提。况我等業繫凡夫,便輕拜佛念佛。佛尙不棄貫鍼之福,凡夫可輕拜佛念佛哉。

höõu cuøng taän. Nuøng huyeát chö suy dó töï nghieâm thaân. Xuù khí vieãn trieät. Cöû thanh hieàu khoác, ñoâng taây trì taåu. Thò thôøi Maõn Tuùc La-haùn vaán ngaï quyû vieát: Nhöõ tuùc haø toäi, kim thoï Ngaï quyû ñaùp vieát: Ngoâ vaõng tích thôøi, taèng taùc sa-moân. Xuaát nhaát aùc ngoân, trôû tha tu thieän, kim tao thöû khoå, yeáu thoaùt voâ moân. Ninh dó lôïi ñao töï tieät kyø thieät, chung baát huûy trôû tha thieän caên. Toân giaû hoaøn Dieâm-phuø-ñeà, dó ngaõ hình traïng, giôùi chö tyø-kheo, saéc chö ñeä töû. Kieán nhaân tu haøo phaát thieän söï, chæ nghi hoan hyû taùn trôï, vaät linh huûy nghòch baát thaønh. Ngoâ ñoïa quyû hình dó lai, soá thieân vaïn kieáp thoï khoå. Thieát söû thoaùt ñaéc quyû hình, phuïc nhaäp ñòa nguïc. Nhó thôøi ngaï quyû thuyeát thöû ngöõ dó, hieàu khoác ñaàu ñòa nhö thaùi sôn baêng. Vaên tö chi thuyeát, thaät khaû haøn taâm. Thöû quyû xuaát nhaát aùc ngoân, thöôïng tao ña kieáp chi khoå. Ngaõ ñaúng baát cuï toäi phöôùc, khôûi khaû loaïn taùc hoà haønh? Haøo phaùt thieän söï baát dung huûy nghòch. Huoáng khaû chöôùng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät tai? Phaät ngoân: Chöôùng nhaân tu thieän, toäi voâ khaû ñaøo. Ñaúng giaùc Boà Taùt nhö thaäp töù daï nguyeät, vò höõu nhaát phaàn voâ minh vò taän, du nhö vi yeân. Dieäc duïng leã Phaät saùm ñòch, vieân maõn voâ thöôïng Boà-ñeà. Huoáng ngaõ ñaúng nghieäp heä phaøm phu, tieän khinh baùi Phaät nieäm Phaät. Phaät thöôïng baát khí quaùn chaâm chi phöôùc, phaøm phu khaû khinh baùi Phaät nieäm Phaät tai?

692

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

昔日釋迦世尊,口讚弗沙佛,身禮弗沙佛。如是七日七夜,卽能頓超九劫。豈以著相馳求爲遠乎,拜佛不成佛乎。三千諸佛在凡之時,結爲同學法侶,各各異口同音,稱念禮拜五十三佛。皆得一時成道。三千諸佛旣如是。十方諸佛亦如是。今人何不效彼修持,反輕拜佛念佛。阿闍世王造五逆罪,後知禮佛懺悔,就得滅罪證果。憍梵波提昔爲牛身,追求水草右遶精舍,見

QUYEÅN TRUNG

693

Tích nhaät Thích-ca Theá Toân, khaåu taùn Phaát-sa Phaät, thaân leã Phaát-sa Phaät. Nhö thò thaát nhaät thaát daï, töùc naêng ñoán sieâu cöûu kieáp. Khôûi dó tröôùc töôùng trì caàu vi vieãn hoà, baùi Phaät baát thaønh Phaät hoà? Tam thieân chö Phaät taïi phaøm chi thôøi, kieán vi ñoàng hoïc phaùp löõ. Caùc caùc dò khaåu ñoàng aâm, xöng nieäm leã baùi nguõ thaäp tam Phaät, giai ñaéc nhaát thôøi thaønh ñaïo. Tam thieân chö Phaät kyù nhö thò, thaäp phöông chö Phaät dieäc nhö thò. Kim nhaân haø baát hieäu bæ tu trì, phaûn khinh baùi Phaät nieäm Phaät? A-xaø-theá vöông taïo nguõ nghòch toäi, haäu tri leã Phaät saùm hoái, töïu ñaéc dieät toäi chöùng quaû. Kieàu-phaïm-ba-ñeà tích vi ngöu thaân, truy caàu thuûy thaûo höõu nhieãu tinh xaù, kieán Phaät hoaøng kim töôùng haûo, nhaân

佛黃相好,因發一念歡喜之心,遂得轉生成

phaùt nhaát nieäm hoan hyû chi taâm, toaïi ñaéc chuyeån sanh

道。况人拜佛念佛不成佛乎。

thaønh ñaïo. Huoáng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, baát thaønh Phaät hoà?

昔有二天帝壽終。一人將入驢腹,一人將

Tích höõu nhò thieân ñeá thoï chung. Nhaát nhaân töông nhaäp

墮猪胎。各各愁懼不安,往詣佛所求捄。佛令

lö phuùc, nhaát nhaân töông ñoïa trö thai. Caùc caùc saàu cuï baát

歸依三寶,遂得脫彼苦殃。後奉三寶精勤,復證道果。不見涅槃經云。有人聞常住二字,七劫不墮地獄,况禮念功德乎。

an, vaõng ngheä Phaät sôû caàu cöùu. Phaät linh quy y Tam baûo, toaïi ñaéc thoaùt bæ khoå öông. Haäu phuïng Tam baûo tinh caàn, phuïc chöùng ñaïo quaû. Baát kieán Nieát-baøn kinh vaân: Höõu nhaân vaên thöôøng truï nhò töï, thaát kieáp baát ñoïa ñòa nguïc. Huoáng leã nieäm coâng ñöùc hoà?

694

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

正所謂。聞名睹相罪滅河沙,禮念歸依福僧無量。豈可不遵佛祖之言乎。豈容胡行亂作乎。

QUYEÅN TRUNG

695

Chaùnh sôû vò: Vaên danh ñoå töôùng toäi dieäc haø sa, leã nieäm quy y phöôùc taêng voâ löôïng. Khôûi khaû baát tuaân Phaät Toå chi ngoân hoà? Khôûi dung hoà haønh loaïn taùc hoà? Nghieäp baùo sai bieät kinh vaân: Leã Phaät nhaát baùi, tuøng kyø

業報差別經云。禮佛一拜,從其膝下至金剛際。一塵一轉輪王位。復獲十種功德。一得妙色身。二出言人信。三處眾無畏。四諸佛護念。五具大威儀。六眾人親附。七諸天愛敬。八具大福報。九命終往生。十速證涅槃。一拜尙獲如是功德,况多拜乎。不見法華經云。或有人禮拜, 或復但合掌, 乃至舉一手, 或復小低頭, 以此供養像, 漸見無量佛, 自成無上道, 廣度無數眾。豈虛語哉。

taát haï chí kim cang teá, nhaát traàn nhaát Chuyeån luaân vöông vò. Phuïc hoaïch thaäp chuûng coâng ñöùc. Nhaát ñaéc dieäu saéc thaân. Nhò xuaát ngoân nhaân tín. Tam xöû chuùng voâ uùy. Töù Phaät sôû hoä nieäm. Nguõ cuï ñaïi oai nghi. Luïc chuùng nhaân thaân phuï. Thaát chö thieân aùi kính. Baùt cuï ñaïi phöôùc baùo. Cöûu maïng chung vaõng sanh. Thaäp toác chöùng Nieát-baøn. Nhaát baùi thöôïng hoaïch nhö thò coâng ñöùc, huoáng ña baùi hoà? Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Hoaëc höõu nhaân leã baùi. Hoaëc phuïc ñaõn hieäp chöôûng. Naõi chí cöû nhaát thuû. Hoaëc phuïc tieåu ñeâ ñaàu. Dó thöû cuùng döôøng töôïng. Tieäm kieán voâ löôïng Phaät. Töï thaønh voâ thöôïng ñaïo. Quaûng ñoä voâ soá chuùng. Khôûi hö ngöõ tai?

696

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

十六觀經云。至誠念南無阿彌陀佛,滅八十億劫生死重罪。五逆十惡之人,臨終十念彌陀,尙得往生淨土,况齋戒久遠念佛哉。昔日張善和一生殺牛。臨終自見地獄相現。遇僧教令念阿彌陀佛。念未十聲見佛接引往生淨土。豈非佛力難知乎。地藏經云。若人命終之時,或聞得一佛

QUYEÅN TRUNG

697

Thaäp luïc quaùn kinh vaân: Chí thaønh nieäm Nam-moâ Adi-ñaø Phaät nhaát thanh, dieät baùt thaäp öùc kieáp sanh töû troïng toäi. Nguõ nghòch thaäp aùc chi nhaân, laâm chung thaäp nieäm Adi-ñaø Phaät, thöôïng ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä. Huoáng trai giôùi cöûu vieãn nieäm Phaät tai? Tích nhaät Tröông Thieän Hoøa nhaát sanh saùt ngöu, laâm chung töï kieán ñòa nguïc töôùng hieän. Ngoä taêng giaùo linh nieäm A-di-ñaø Phaät. Nieäm vò thaäp thanh, kieán Phaät tieáp daãn vaõng sanh Tònh ñoä. Khôûi phi Phaät löïc nan tö hoà? Ñòa Taïng kinh vaân: Nhöôïc nhaân maïng chung chi thôøi,

名,一菩薩名,或經中一句一偈。卽得超生善

hoaëc vaên ñaéc nhaát Phaät danh, nhaát Boà Taùt danh, hoaëc kinh

道,徑脫苦輪。

trung nhaát cuù nhaát keä. Töùc ñaéc sieâu sanh thieän ñaïo, kinh

諸仁者。聽聞尙多利益,况持念功德乎。大藏經云。若人以四事極好之物,供養三千大千世界,滿中阿羅漢,辟支佛。所得福德。不如有人合掌一稱佛名功德。百千萬億分,算數譬喻所不及。一稱佛名功德尚爾,況念念不絶乎。

thoaùt khoå luaân. Chö nhaân giaû. Thính vaên thöôïng ña lôïi ích, huoáng trì nieäm coâng ñöùc hoà. Ñaïi taïng kinh vaân: Nhöôïc nhaân dó töù söï cöïc haûo chi vaät, cuùng döôøng tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, maõn trung A-lahaùn, Bích-chi Phaät, sôû ñaéc phöôùc ñöùc, baát nhö höõu nhaân hieäp chöôûng nhaát xöng Phaät danh coâng ñöùc, baù thieân vaïn öùc phaàn toaùn soá thí duï, sôû baát naêng caäp. Nhaát xöng Phaät danh coâng ñöùc thöôïng nhó, huoáng nieäm nieäm baát tuyeät

不見法華經云。一稱南無佛, 皆已成佛道。豈虛語哉。

hoà? Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Nhaát xöng Nam-moâ Phaät. Giai dó thaønh Phaät ñaïo. Khôûi hö ngöõ tai?

698

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

業報差別經云。高聲念佛誦經, 有十種功德。一能排睡眠。二天魔驚怖。三聲遍十方。四三塗息苦。五外聲不入。六心不散亂。七勇猛精進。八諸佛歡喜。九三昧現前。十往生淨土。念佛誦經旣得成佛。焉可言其著相馳求乎,輕小事乎。上古明眼高僧多有專持華嚴經者,專持法華經者,專持阿彌陀佛者,皆得往生淨土,直至成佛。豈以誦經念佛爲小事乎。爲著相乎。

QUYEÅN TRUNG

699

Nghieäp baùo sai bieät kinh vaân: Cao thanh nieäm Phaät tuïng kinh, höõu thaäp chuûng coâng ñöùc. Nhaát naêng baøi thuïy chöôùng. Nhò thieân ma kinh boá. Tam thanh bieán thaäp phöông. Töù tam ñoà töùc khoå. Nguõ ngoaïi thanh baát nhaäp. Luïc taâm baát taùn loaïn. Thaát duõng maõnh tinh taán. Baùt chö Phaät hoan hyû. Cöûu tam-muoäi hieän tieàn. Thaäp vaõng sanh Tònh ñoä. Nieäm Phaät tuïng kinh, kyù ñaéc thaønh Phaät. Dieân khaû ngoân kyø tröôùc töôùng trì caàu hoà? Khinh tieåu söï hoà? Thöôïng coå minh nhaõn cao taêng, ña höõu chuyeân trì Hoa Nghieâm kinh giaû, chuyeân trì Phaùp Hoa kinh giaû, chuyeân trì A-di-ñaø Phaät giaû. Giai ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, tröïc chí thaønh Phaät. Khôûi dó tuïng kinh nieäm Phaät vi tieåu söï hoà? Vi tröôùc töôùng hoà? Tích höõu nhaát phuï nhaân, thöôøng nieäm thanh lieân hoa

昔有一婦人,常念青蓮花香,白蓮花香,花

höông, baïch lieân hoa höông, hoa thuï höông, quaû thuï höông.

樹香,果樹香。乘此四句之功,亦得往生淨

Thöøa thöû töù cuù chi coâng, dieäc ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng

土。况誦全部而不生乎。曇翼法師前身爲雉,聽得僧人誦法華經,便得轉生爲僧成道。况人誦經說法而不成佛。昔有一鸚鵡,二鴝鵒,念阿彌陀佛尙得往生淨土。况人念佛而不生乎。或曰。有何憑據。

tuïng toaøn boä nhi baát sanh hoà? Ñaøm Döïc phaùp sö, tieàn thaân vi tró, thính ñaéc taêng nhaân tuïng Phaùp Hoa kinh, tieän ñaéc chuyeån sanh vi taêng thaønh ñaïo. Huoáng nhaân tuïng kinh thuyeát phaùp nhi baát thaønh Phaät? Tích höõu nhaát anh vuõ, nhò cuø duïc, nieäm A-di-ñaø Phaät, thöôïng ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng nhaân nieäm Phaät nhi baát sanh hoà? Hoaëc vieát: Höõu haø baèng cöù?

700

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Nhaát Nguyeân vieát: Nhöõ baát tri A-di-ñaø Phaät phaùt nguyeän

一元曰。汝不知阿彌陀佛發願偈云。我至成佛時, 名聲超十方, 人天欣得聞, 俱來生我剎。

701

keä vaân: Ngaõ chí thaønh Phaät thôøi. Danh thanh sieâu thaäp phöông. Nhaân thieân haân ñaéc vaên. Caâu lai sanh ngaõ saùt.

又云。

Höïu vaân:

地獄鬼畜生, 亦生我剎中。

Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh. Dieäc sanh ngaõ saùt trung.

豈虛誑哉。

Khôûi hö cuoáng tai?

金剛科儀云。野狐尙聽百丈法。螺螄猶護金剛經。十千遊魚聞佛號化爲天子。五百蝙蝠聽法音,總作聖賢。蟒聞懺以生天。龍聽法

Tröôïng phaùp. Loa si du hoä Kim cang kinh. Thaäp thieân du

而悟道。彼物尙能領悟,况人何不回心。

thieân. Long thính phaùp nhi ngoä ñaïo. Bæ vaät thöôïng naêng

或有埋頭契飯,而空過一生。或有錯路修行而不省這意。如此者,豈以講經說法爲小事乎。爲無功乎。不見法華經云。乃至聞一偈, 皆成佛無疑。

Kim cang khoa nghi vaân: Daõ hoà thöôïng thính Baùch ngö vaên Phaät hieäu, hoùa vi thieân töû. Nguõ baùch bieân böùc thính phaùp aâm, toång taùc thaùnh hieàn. Maõng vaên saùm dó sanh laõnh ngoä, huoáng nhaân haø baát hoài taâm? Hoaëc höõu mai ñaàu khieát phaïn, nhi khoâng quaù nhaát sanh. Hoaëc höõu thoá loä tu haønh, nhi baát tænh giaù yù. Nhö thöû giaû, khôûi dó giaûng kinh thuyeát phaùp vi tieåu söï hoà, vi voâ coâng hoà. Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Naõi chí vaên nhaát keä. Giai thaønh Phaät voâ nghi.

702

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Nhöôïc höõu vaên thò phaùp.

若有聞是法, 皆已成佛道。若有聞法者, 無一不成佛。豈虛語哉。嗚呼。異類聞法尙得證果。况人拜佛念佛,誦經,講教,廣修衆善不成佛乎。略引數則,破汝等疑。普菴,覽華嚴而悟道。永嘉,看涅槃以明心。圭峰,讀圓覺忽意地開通。智者,誦法華見靈山未散。如斯利益,豈可輕其教法乎。法華經云。供養四百萬億阿僧祇世界眾生。乃至皆得阿羅漢道,盡諸有漏,於深禪定,皆得自在,具八解脫。不如第五十人,聞法華經一偈隨喜。功德百千萬億分不及其一。聽聞隨喜一偈,功德不可思議。况誦持全部乎。

703

Giai dó thaønh Phaät ñaïo. Nhöôïc höõu vaên phaùp giaû. Voâ nhaát baát thaønh Phaät. Khôûi hö ngöõ tai? OÂ hoâ! Dò loaïi vaên phaùp, thöôïng ñaéc chöùng quaû, huoáng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, tuïng kinh giaûng giaùo, quaûng tu chuùng thieän, baát thaønh Phaät hoà? Löôïc daãn soå taéc, phaù nhöõ ñaúng nghi. Phoå Am, laõm Hoa Nghieâm nhi ngoä ñaïo. Vónh Gia, khaùn Nieát-baøn dó minh taâm. Kheâ Phong, ñoäc Vieân Giaùc hoát yù ñòa khai thoâng. Trí Giaû, tuïng Phaùp Hoa kieán Linh Sôn vò taùn. Nhö tö lôïi ích, khôûi khaû khinh kyø giaùo phaùp hoà? Phaùp Hoa kinh vaân: Cuùng döôøng töù baùch vaïn öùc ataêng-kyø theá giôùi chuùng sanh, naõi chí giai ñaéc A-la-haùn ñaïo, taän chö höõu laäu, ö thaâm thieàn ñònh, giai ñaéc töï taïi, cuï baùt giaûi thoaùt. Baát nhö ñeä nguõ thaäp nhaân, vaên Phaùp Hoa kinh nhaát keä tuøy hyû, coâng ñöùc baùch thieân vaïn öùc phaàn baát caäp kyø nhaát. Thính vaên tuøy hyû nhaát keä, coâng ñöùc baát khaû tö nghò, huoáng tuïng trì toaøn boä hoà? Hoa Nghieâm caûm öùng phuù vaân: Höõu nhaân vaên ñaéc Ñaïi

華嚴感應賦云。有人聞得大方廣佛華嚴經七字者,不墮地獄,餓鬼,畜生,修羅。况持念

phöông quaûng Phaät Hoa Nghieâm kinh thaát töï giaû, baát ñoïa

功德乎。

ñöùc hoà?

ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, tu-la. Huoáng trì nieäm coâng

704

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

昔有一僧專持華嚴。天帝特來請齋。法師到彼坐定。須臾五百羅漢翔空而集。師欲下

QUYEÅN TRUNG

705

Tích höõu nhaát taêng, chuyeân trì Hoa Nghieâm. Thieân ñeá ñaëc lai thænh trai, phaùp sö ñaùo bæ toïa ñònh, tu du nguõ baùch La-haùn töôøng khoâng nhi taäp, sö duïc haï toøa töông nghinh.

座相迎。天帝曰。今日齋意在師一人。雖五

Thieân ñeá vieát: Kim nhaät trai yù, taïi sö nhaát nhaân. Tuy nguõ

百羅漢臨期請請耳。師持華嚴是佛境界,何得

baùch La-haùn, laâm kyø thænh nhó. Sö trì Hoa Nghieâm, thò Phaät

與小聖下座。齋罷便得飛昇,一時超凡越聖。又有一僧受持華嚴。天帝與修羅鬭戰,特請此僧登座誦經。騰空而行,卽使天帝得勝。

caûnh giôùi, haø ñaéc döõ tieåu thaùnh haï toøa? Trai baõi tieän ñaéc phi thaêng, nhaát thôøi sieâu phaøm vieät thaùnh. Höïu höõu nhaát taêng, thoï trì Hoa Nghieâm. Thieân ñeá döõ Tu-la ñaáu chieán, ñaëc thænh thöû taêng ñaêng toøa tuïng kinh, ñaèng khoâng nhi haønh. Töùc söû Thieân ñeá ñaéc thaéng, Tu-la

修羅怖走藕絲孔中。天帝歡喜,欲奉長生之

boá taåu ngaãu ti khoång trung. Thieân ñeá hoan hyû, duïc phuïng

藥。師叱曰。無上佛道不修,長生豈得不死。

tröôøng sanh chi döôïc. Sö saát vieát: Voâ thöôïng Phaät ñaïo baát

如此者。豈以誦經爲小事乎。西域記云。有一梵僧,手轉華嚴。洗手之水鏑嫡靮的镝鍉滴蟻身上。蟻子就得生天。佛在世時,迦羅池中有一蛤子,聞佛說法亦得生天。豈以看經講教爲無益乎。念佛不生淨土乎。再引幾則,决疑作證。十方恆河沙數諸佛,各於其國,出廣長舌相,徧覆三千大千世界,說誠實言。共讚阿彌陀佛,功德不可思

tu, tröôøng sanh khôûi ñaéc baát töû? Nhö thöû giaû, khôûi dó tuïng kinh vi tieåu söï hoà? Taây vöïc kyù vaân: Höõu nhaát Phaïm taêng, thuû chuyeån Hoa Nghieâm. Taåy thuû chi thuûy, trích nghó thaân thöôïng. Nghó töû töïu ñaéc sanh thieân. Phaät taïi theá thôøi, Ca-la trì trung höõu nhaát caùp töû, vaên Phaät thuyeát phaùp, dieäc ñaéc sanh thieân. Khôûi dó khaùn kinh giaûng giaùo vi voâ ích hoà? Nieäm Phaät baát sanh Tònh ñoä hoà? Taùi daãn kyû taéc, quyeát nghi taùc chöùng. Thaäp phöông haèng haø sa soá chö Phaät, caùc ö kyø quoác, xuaát quaûng tröôøng thieät töôùng, bieán phuù tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, thuyeát thaønh thaät ngoân. Coäng taùn A-di-ñaø Phaät. Coâng ñöùc baát khaû tö nghò, caäp quoác ñoä trang nghieâm thuø thaéng. Thaäp

706

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

議,及國土莊嚴殊勝。十方諸大菩薩尙念阿彌陀名號,願生阿彌陀佛國土。况我輩愚濁凡夫。

QUYEÅN TRUNG

707

phöông chö ñaïi Boà Taùt, thöôïng nieäm A-di-ñaø danh hieäu, nguyeän sanh A-di-ñaø Phaät quoác ñoä. Huoáng ngaõ boái ngu tröôïc phaøm phu? Phaät taïi theá thôøi, Vaên-thuø, Phoå Hieàn. Phaät dieät ñoä haäu

佛在世時,文殊,普賢。佛滅度後馬鳴,龍樹。華嚴會上,德雲比丘。楞嚴會上勢至菩薩。

Maõ Minh, Long Thuï. Hoa Ngieâm hoäi thöôïng, Ñöùc Vaân Tyø-

此土遠公祖師,元公祖師,智者大師,清涼國師,法智祖師,慈恩法師,善導和尙,少康法

Ñaïi sö, Thanh Löông Quoác sö, Phaùp Trí Toå sö, Töø AÂn Phaùp

師,慈雲懺主,忠國大師,懷感法師,懷玉禪師,道安和尙,道綽禪師,省常大師,法照大師,草堂法師,孤山法師,大智律師,宗坦法師,願信禪師義淵法師,萬年一祖師,長蘆賾禪師,天衣懷禪師,圓照本禪師,永明壽禪師,圓辦琛法師,中峰普應國師,天如惟則和尙,盧山十八大賢,普度優曇宗主。如上佛祖知識,皆修此道,又轉以化人。

kheo. Laêng Nghieâm hoäi thöôïng, Theá Chí Boà Taùt. Thöû ñoä Vieãn Coâng Toå sö, Nguyeân Coâng Toå sö, Trí Giaû sö, Thieän Ñaïo Hoøa thöôïng, Thieáu Khang Phaùp sö, Töø Vaân Saùm chuû, Trung Quoác Ñaïi sö, Hoaøi Caûm Phaùp sö, Hoaøi Ngoïc Thieàn sö, Ñaïo An Hoøa thöôïng, Ñaïo Xöôùc Thieàn sö, Tænh Thöôøng Ñaïi sö, Phaùp Chieáu Ñaïi sö, Thaûo Ñöôøng Phaùp sö, Coâ Sôn Phaùp sö, Ñaïi Trí Luaät sö, Toâng Thaûn Phaùp sö, Nguyeän Tín Thieàn sö, Nghóa Uyeân Phaùp sö, Vaïn Nieân Nhaát Thieàn sö, Tröông Loâ Traïch Thieàn sö, Thieân Y Hoaøi Thieàn sö, Vieân Chieáu Boån Thieàn sö, Vónh Minh Thoï Thieàn sö, Vieân Bieän Saâm Phaùp sö, Trung Phong Phoå ÖÙng Quoác sö, Thieân Nhö Duy Taéc Hoøa thöôïng, Loâ Sôn thaäp baùt ñaïi hieàn, Phoå Ñoä Öu-ñaøm Toâng chuû. Nhö thöôïng Phaät, Toå, tri thöùc,

我等何不效彼修持,願生極樂世界。此等佛祖知識還是未透禪關乎。著相馳求乎。

giai tu thöû ñaïo, höïu chuyeån dó hoùa nhaân.

古今多少尊宿,歷代多少名賢,皆念阿彌陀佛求生淨土。况我等下劣凡愚乎。

giôùi? Thöû ñaúng Phaät, Toå, tri thöùc, hoaøn thò vò thaáu thieàn

Ngaõ ñaúng haø baát hieäu bæ tu trì, nguyeän sanh Cöïc laïc theá quan hoà? Ñoän caên phaøm phu hoà? Tröôùc töôùng trì caàu hoà?

708

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歎今五濁惡世,餘學難成。唯有念佛往生,實爲經捷。人而不知,眞可悲焉。知而不修,愈可悲焉。

QUYEÅN TRUNG

709

Coå kim ña thieåu toân tuùc, lòch ñaïi ña thieåu danh hieàn, giai nieäm A-di-ñaø Phaät caàu sanh Tònh ñoä, huoáng ngaõ ñaúng haï lieät phaøm ngu hoà? Thaùn kim nguõ tröôïc aùc theá, dö hoïc nan thaønh. Duy höõu

嗚呼。我今丁寧苦口,實無他故。止要諸人痛念生死,速急念佛,求生淨土爲主。兼參本性禪那,若得開悟,猶如錦上添花,非爲分外。不能明了,仗佛願力亦得往生。旣得往生,何愁不悟。

nieäm Phaät vaõng sanh, thaät vi kinh tieäp. Nhaân nhi baát tri, chaân thi bi dieân. Tri nhi baát tu, duõ khaû bi yeân. OÂ hoâ! Ngaõ kim ñinh ninh khoå khaåu, thaät voâ tha coá. Chæ yeáu chö nhaân thoáng nieäm sanh töû, toác caáp nieäm Phaät, caàu sanh Tònh ñoä vi chuû. Kieâm tham boån taùnh thieàn-na, nhöôïc ñaéc khai ngoä, du nhö caåm thöôïng thieâm hoa, phi vi phaàn ngoaïi. Baát naêng minh lieãu, tröôïng Phaät nguyeän löïc, dieäc ñaéc vaõng sanh. Kyù

得見彌陀之後,方知禪,佛,心三無差別。空,假,中三觀融通。旣達圓融之理,纔識念而無念,生而無生,修而無修,證而無證。說而無說,無說而說。事卽是理,理卽是事。相卽非相, 非相卽相。無量爲一, 一爲無量。他佛卽我佛, 說法,

我佛卽他佛。佛說法卽我

我說法卽佛說法。是爲共一鼻孔喜得

任意卷舒。果到這箇時節,始信吾今日之不誣言矣。

ñaéc vaõng sanh, haø saàu baát ngoä? Ñaéc kieán Di-ñaø chi haäu, phöông tri thieàn, Phaät, taâm, tam voâ sai bieät. Khoâng, giaûi, trung, tam quaùn dung thoâng. Kyù ñaït vieân dung chi lyù, taøi thöùc nieäm nhi voâ nieäm, sanh nhi voâ sanh, tu nhi voâ tu, chöùng nhi voâ chöùng, thuyeát nhi voâ thuyeát, voâ thuyeát nhi thuyeát, söï töùc thò lyù, lyù töùc thò söï. Töôùng töùc phi töôùng, phi töôùng töùc töôùng. Voâ löôïng vi nhaát, nhaát vi voâ löôïng. Tha Phaät töùc ngaõ Phaät, ngaõ Phaät töùc tha Phaät. Phaät thuyeát phaùp töùc ngaõ thuyeát phaùp, ngaõ thuyeát phaùp töùc Phaät thuyeát phaùp. Thò vi coäng nhaát tî khoång, hyû ñaéc nhaäm yù quyeån thö. Quaû ñaùo giaù caù thôøi tieát, thuûy tín ngoâ kim nhaät chi baát vu ngoân hyõ.

710

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

25. Döùt saïch loøng nghi, tu theo Tònh ñoä

où ngöôøi hoûi raèng: “Töï taùnh Di-ñaø voán saün ñuû, chæ moät taâm naøy chính laø Tònh ñoä hieän thaønh. Nhö vaäy caàn gì phaûi nieäm ñöùc Phaät kia ñeå caàu sanh veà coõi nöôùc cuûa ngaøi? Neáu nieäm Phaät ñeå caàu vaõng sanh, hoùa ra laïi boû choã gaàn trong gang taác maø caàu veà choán xa xoâi caùch ñaây ñeán möôøi vaïn öùc coõi, chaúng phaûi sai laàm laém sao? Nhaát Nguyeân naøy ñaùp: “OÂng tuy noùi ra lôøi duy taâm nhöng chöa thaáu ñaït leõ duy taâm. Thaät laø si meâ laém thay! “Phaûi bieát raèng: Ngoaøi taâm khoâng coù phaùp, ngoaøi phaùp khoâng coù taâm. Caùc quoác ñoä cuûa chö Phaät trong möôøi phöông, töø hö khoâng cho ñeán voâ soá caûnh töôïng, thaûy ñeàu laø ôû trong töï taùnh cuûa chuùng ta, haù laïi coù phaùp ôû ngoaøi taâm hay sao? “Kinh Laêng Nghieâm daïy raèng: ‘Hö khoâng sanh trong taùnh giaùc chæ nhö chuùt boït noåi treân maët bieån.’ Laïi daïy raèng: ‘Heát thaûy hö khoâng möôøi phöông sanh trong taâm, chæ nhö moät aùng maây ñieåm giöõa baàu trôøi xanh bao la.’ Xeùt theo leõ aáy thì möôøi vaïn öùc coõi haù goïi laø xa xoâi hay sao? “Kinh Hoa Nghieâm daïy raèng: ‘Trong moät caâu goàm caû phaùp giôùi khoâng cuøng taän; trong moät maûy loâng chöùa troïn coõi theá giôùi maø khoâng chaät choäi.’ Lyù Tröôûng giaû noùi: ‘Theá giôùi khoâng cuøng taän, vôùi ta cuõng khoâng caùch moät maûy loâng. Xöa nay möôøi ñôøi,(1) tröôùc sau khoâng lìa yù nieäm hieän (1)

Möôøi ñôøi (Thaäp theá): caên cöù theo giaùo thuyeát cuûa Hoa Nghieâm toâng, ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, moãi ñôøi ñeàu phaân ra quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, nhö quaù khöù cuûa quaù khöù, quaù khöù cuûa hieän taïi, quaù khöù cuûa vò lai... Toång coäng thaønh chín ñôøi, caû chín ñôøi ñeàu dung thoâng trong moät yù nieäm ñöông thôøi, thaønh ra caû thaûy möôøi ñôøi. Giaùo thuyeát naøy xuaát hieän trong kinh Hoa Nghieâm baûn Taân dòch, quyeån 53; Hoa Nghieâm kinh sôù quyeån 51, Hoa

QUYEÅN TRUNG

711

taïi.’ Nhö vaäy, caùch nhau möôøi vaïn öùc coõi haù goïi laø xa xoâi hay sao? “Thuôû xöa, ñoàng töû Thieän Taøi ñi moät böôùc trong loã chaân loâng cuûa Boà Taùt Phoå Hieàn maø vöôït qua caùc coõi theá giôùi Phaät nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, khoâng theå noùi heát. Laïi ñi tieáp nhieàu böôùc cuõng vöôït qua soá theá giôùi nhö theá, traûi qua voâ soá kieáp cuõng nhieàu nhö theá, vaãn khoâng bieát ñöôïc choã taän cuøng cuûa moät loã chaân loâng aáy! Theá thì möôøi vaïn öùc coõi coù ñaùng gì! “Vaäy phaûi bieát raèng caùi lyù duy taâm vöøa noùi kia so vôùi caùi lyù duy taâm cuûa oâng coù gioáng nhau chaêng, hay laø khaùc nhau?” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ñaïo xöa nay khoâng khaùc, leõ naøo coù phaân hai sao?” Ñaùp: “Ñaõ bieát nhö vaäy, sao laïi coá haïn cuoäc caùi lyù duy taâm aáy vaøo trong gang taác? Cuøng khaép phaùp giôùi ñaâu chaúng laø duy taâm? “Xeùt lôøi oâng noùi ñoù chæ laø tuøy theo lôøi noùi cuûa toâi, thaät chaúng coù choã tri thöùc cuûa rieâng oâng. Neáu oâng thaáu hieåu ñöôïc caùi lyù taâm nhieäm maàu saùng suoát, haún ñaõ khoâng rôi vaøo choã sai leäch caïn kieät, cuõng chaúng coá chaáp cho raèng phaùp tham thieàn laø ñuùng, cuõng chaúng cheâ boû phaùp nieäm Phaät maø cho laø sai. “Neân bieát raèng, tham thieàn voán do nôi taâm, nieäm Phaät cuõng do nôi taâm. Tham thieàn laø ñeå thoaùt khoûi sanh töû; nieäm Phaät cuõng ñeå thoaùt khoûi sanh töû. Tham thieàn, nieäm Phaät cuõng ñoàng moät lyù. Neáu noùi nieäm Phaät laø khoâng ñuùng, Nghieâm kinh vaán ñaùp quyeån thöôïng... vaø nhieàu kinh luaän khaùc cuûa toâng Hoa Nghieâm.

712

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

thì tham thieàn cuõng laø sai. Caùi lyù tham thieàn, nieäm Phaät ñaõ khoâng roõ bieát, maø lyù duy taâm cuõng beá taéc, sao daùm doái xöng laø ngoä ñöôïc lyù duy taâm? “Choã duy taâm cuûa Tònh ñoä laø thöôøng vaéng laëng saùng toû. Ngöôøi thaät söï ñaït ñeán choã vaéng laëng saùng toû aáy thì khoâng naém giöõ beân naøy, cuõng chaúng vöôùng maéc beân kia; nôi naøo cuõng laø Taây phöông, choán naøo cuõng laø Tònh ñoä; coù theå hoùa maët ñaát thaønh vaøng roøng, bieán doøng soâng thaønh söõa ngoït; noùi ra moãi lôøi ñeàu troïn veïn, thöïc haønh moãi vieäc ñeàu laø Phaät söï. Ñaït ñeán caûnh giôùi aáy, chæ rieâng coù Phaät môùi roõ bieát maø thoâi, ngoaøi ra chaúng coøn ai bieát ñöôïc. “Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Haøng Boà Taùt baát thoái. Nhieàu nhö caùt soâng Haèng. Cuøng heát loøng doác söùc. Cuõng khoâng theå roõ bieát. “Chæ rieâng Phaät vôùi Phaät môùi ñuû söùc roõ bieát, huoáng chi boïn chuùng ta ñaây chæ laø nhöõng keû phaøm phu thaáp keùm? “Neáu ñaït ñeán caûnh giôùi vaéng laëng saùng toû aáy thì khoâng coøn moät phaùp naøo coù theå chöùng ñaéc, laøm gì coù Tònh ñoä ñeå sanh veà? Chaúng nhöõng khoâng coù Tònh ñoä, maø töï taâm cuõng khoâng theå chöùng ñaéc. Choã khoâng chöùng ñaéc naøy cuõng khoâng theå chöùng ñaéc, huoáng chi laïi coù theå chaáp raèng töï taùnh voán Di-ñaø, ngay nôi taâm naøy laø Tònh ñoä hay sao? “Vì theá, tuy moãi ngöôøi ñeàu coù töï taùnh Di-ñaø, ngay nôi taâm naøy laø Tònh ñoä, nhöng neáu chöa ñaït ñeán caûnh giôùi aáy thì khoâng theå noùi ra lôøi aáy. “Nay toâi hoûi laïi oâng: OÂng coù nhìn thaáy coõi theá giôùi Ta-

QUYEÅN TRUNG

713

baø naøy laø vaøng roøng vôùi hoa sen baèng baûy baùu hay chaêng? Hay laø moät coõi toaøn haàm hoá, ñaù gaïch, gai goác? Thaáy heát thaûy nhöõng caûnh giôùi Luïc ñaïo, Töù sanh, Tam ñoà, Baùt naïn(1) ñeàu laø choã chö Phaät höôûng söï an vui hay chaêng? Hay laø nhöõng choán chuùng sanh chòu khoå? “Coõi nöôùc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø kia laø khoâng theå nghó baøn, haøo quang chieáu saùng khoâng theå nghó baøn, thoï maïng daøi laâu khoâng theå nghó baøn, ñöùc töø bi khoâng theå nghó baøn, nguyeän löïc khoâng theå nghó baøn, trí hueä khoâng theå nghó baøn, Tam-muoäi khoâng theå nghó baøn, bieän taøi khoâng theå nghó baøn, phaân thaân khoâng theå nghó baøn, thuyeát phaùp khoâng theå nghó baøn, cöùu ñoä chuùng sanh khoâng theå nghó baøn; y baùo(2) vaø chaùnh baùo(3) ñeàu trang nghieâm, moïi söï ñeàu ñaày ñuû. “Nhö caùc oâng hieän nay coù ñöôïc ñaày ñuû nhö vaäy hay chöa? Neáu chöa thì haõy mau mau chí thaønh leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä. Vì sao vaäy? Neáu oâm giöõ söï meâ muoäi sai (1)

Luïc ñaïo: saùu ñöôøng luaân hoài, bao goàm coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh; Töù sanh: chæ chung taát caû chuùng sanh, vì heát thaûy ñeàu ñöôïc sanh ra bôûi moät trong boán caùch: sanh töø baøo thai (thai sanh), sanh töø tröùng (noaõn sanh), sanh töø choã aåm öôùt (thaáp sanh), do bieán hoùa maø sanh ra (hoùa sanh). Tam ñoà: ba caûnh xaáu aùc, chæ ñòa nguïc (hoûa ñoà), suùc sanh (huyeát ñoà) vaø ngaï quyû (ñao ñoà). Baùt naïn: Taùm tröôøng hôïp sanh ra gaëp khoù khaên, ngaên trôû, khoâng theå tu taäp Phaät phaùp, goàm coù: 1. Ñòa nguïc, 2. Suùc sanh, 3. Ngaï quæ, 4. Coõi trôøi Tröôøng thoï, 5. Vuøng bieân ñòa, keùm vaên minh, 6. Caên khuyeát, taøn taät, 7. Taø kieán, 8. Khoâng coù Phaät ra ñôøi. (2) Y baùo: chæ hoaøn caûnh chung quanh do nghieäp baùo chieâu caûm maø sanh ra, nhö moâi tröôøng soáng, gia ñình, y phuïc, thöùc aên... Y baùo cuûa moät ñöùc Phaät laø keát quaû voâ soá phöôùc baùo maø ñöùc Phaät aáy ñaõ taïo ra trong quaù khöù, neân taïo thaønh coõi nöôùc trang nghieâm toát ñeïp nôi ñöùc Phaät aáy hoùa sanh, nhö coõi Cöïc Laïc laø y baùo cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. (3) Chaùnh baùo: chæ thaân taâm sanh maïng laø keát quaû cuûa nghieäp nhaân trong quaù khöù. Chaùnh baùo cuûa moät ñöùc Phaät laø thaân töôùng trang nghieâm coù ñöôïc do voâ soá ñieàu laønh maø ñöùc Phaät aáy ñaõ laøm trong quaù khöù, nhö chaùnh baùo cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø laø thaân töôùng trang nghieâm coù ñuû 32 töôùng toát vaø 80 veû ñeïp.

714

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

leäch maø tu haønh thì khaùc naøo ngöôøi queø ñi boä, moãi ngaøy khoâng quaù moät hai daëm döôøng. Coøn nhö leã Phaät, nieäm Phaät caàu vaõng sanh, ví nhö keû cöôõi thuyeàn xuoâi theo doøng nöôùc, laïi theâm söùc gioù thoåi xuoâi, chæ trong giaây laùt vöôït qua ngaøn daëm. Laïi nhö keû heøn yeáu ñi theo vua Chuyeån luaân, chæ trong moät ngaøy ñeâm ñi khaép boán coõi thieân haï; ñoù chaúng phaûi nhôø söùc mình, maø laø nhôø söùc cuûa vua Chuyeån luaân. Laïi nhö ngöôøi laâm naïn ôû cöûa quan, neáu töï mình khoâng ñuû söùc ra khoûi, aét phaûi caäy ngöôøi coù theá löïc cöùu giuùp. Laïi nhö keû khuaân vaùc vaät naëng, neáu töï mình khoâng laøm noåi aét phaûi möôïn nhieàu ngöôøi giuùp söùc môùi coù theå dôøi ñi ñöôïc. Leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä cuõng gioáng nhö vaäy. “Thieàn sö Vónh Minh Thoï coù noùi raèng: ‘Chæ moät phaùp thieàn ñònh laø goác cuûa Boán bieän taøi,(1) Saùu thaàn thoâng,(2) chính laø nhaân duyeân boû phaøm theo thaùnh. Chæ thaâu nhieáp ñöôïc taâm nieäm moät ñoâi luùc cuõng ñaùng goïi laø vieäc laønh cao caû, nhöng caàn phaûi saùng toû nhöõng luùc naëng neà u aùm, roõ bieát hôi thôû ra vaøo.’ “Cho neân kinh daïy raèng: ‘Nhö luùc ngoài thieàn maø meâ muoäi u aùm, caàn phaûi ñöùng daäy ñi quanh leã Phaät, nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh saùm hoái ñeå hoùa tröø nghieäp chöôùng naëng neà. Caàn phaûi saùch taán thaân taâm, chôù neân coá chaáp rieâng moät phaùp moân maø cho ñoù laø cöùu caùnh. “Coù keû nieäm Phaät tuïng kinh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù (1)

Boán bieän taøi: Töùc laø boán khaû naêng bieän thuyeát khoâng ngaên ngaïi, goàm coù: 1. Phaùp voâ ngaïi bieän, 2. Nghóa voâ ngaïi bieän, 3. Töø voâ ngaïi bieän, 4. Nhaïo thuyeát voâ ngaïi bieän. (2) Saùu thaàn thoâng (Luïc thoâng): Saùu naêng löïc sieâu phaøm cuûa baäc chöùng ngoä, goàm coù: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2.Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc toâng, 6. Laäu taän thoâng.

QUYEÅN TRUNG

715

ngöôøi leã Phaät saùm hoái maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû nhôø thaáy haøo quang Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi nhôø cuùng döôøng Tam baûo maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû chieâm ngöôõng hình dung Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi laïi nhôø toâ veõ töôïng Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû nhôø boá thí, laøm laønh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi khuyeân ngöôøi khaùc nieäm Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû traùnh vieäc gieát haïi, thöôøng laøm vieäc phoùng sanh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi nhôø heát loøng nghe phaùp maø ñöôïc giaûi thoaùt. “Theá môùi bieát raèng, giaùo phaùp meânh moâng nhö taám löôùi phuû khaép khoâng cuøng taän, nhöng vöøa khi thaáu roõ lieàn quay veà ñöôïc coäi nguoàn chaân thaät. Caùc phaùp moân tu taäp nhieàu voâ soá nhö caùt buïi, nhöng duø theo phaùp moân naøo cuõng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Ví nhö keû ñi ñöôøng xa, laáy söï ñeán nôi laøm muïc ñích, chaúng caàn quan taâm ñeán nhöõng ñoaïn ñöôøng ñi qua maø göôïng phaân khoù deã. “Cho neân, kinh Phaùp Hoa daïy raèng: ‘Cho ñeán keû duøng taâm taùn loaïn maø nieäm Phaät, nhoû gioïng taùn thaùn, hoaëc duøng ngoùn tay maø veõ hình Phaät, ñuøn caùt laøm thaùp Phaät, cuõng laàn hoài chaát chöùa ñöôïc coâng ñöùc, cuoái cuøng ñeàu thaønh Phaät ñaïo.’ Huoáng chi nhöõng ngöôøi moät loøng saùng suoát, tu taäp ñaày ñuû muoân ñöùc haïnh laïi chaúng thaønh Phaät hay sao? “Naøy caùc vò! Neáu muoán thaáu roõ ñaïo lyù tu haønh troïn veïn vaø nhanh choùng, neân xem qua hai boä kinh Hoa Nghieâm vaø Phaùp Hoa. Neáu khoâng tu haønh troïn veïn, thaät chæ uoång xöng mình laø Phaät töû! “Cho neân, ngaøi Töø Maãn Tam Taïng coù daïy raèng: ‘Theo lôøi Phaät daïy, ngöôøi tu thieàn ñònh chaân chaùnh laø cheá phuïc

716

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

717

taâm yù vaøo moät nôi, nieäm nieäm noái nhau khoâng döùt, lìa khoûi söï hoân muoäi taùn loaïn, giöõ taâm moät caùch bình ñaúng. Nhö bò côn buoàn nguû che laáp, caàn phaûi töï saùch taán chuyeân caàn nieäm Phaät tuïng kinh, leã baùi ñi quanh töôïng Phaät, tuïng kinh thuyeát phaùp, giaùo hoùa chuùng sanh, muoân haïnh ñeàu laøm ñuû khoâng boû soùt. Heát thaûy nhöõng choã tu haønh thieän nghieäp ñeàu hoài höôõng caàu ñöôïc vaõng sanh Taây phöông Tònh ñoä. Neáu coù theå tu taäp thieàn ñònh ñöôïc nhö vaäy thì ñuùng laø phaùp thieàn ñònh do Phaät daïy, phuø hôïp vôùi chaùnh phaùp, trôû thaønh baäc neâu göông daãn daét chuùng sanh, ñöôïc chö Phaät aán chöùng.

“Haïng ngöôøi nhö vaäy thaät ñaùng thöông haïi ñau xoùt, cuõng thaät ñaùng cheâ cöôøi. Vì nghe noùi thì raát hay, nhöng hieåu thì chöa thaät hieåu. Nhöõng keû phaøm phu caên taùnh chaäm luït maø tu phaùp tham thieàn, neáu chaúng rôi vaøo meâ muoäi chìm ñaém thì cuõng laø taùn taâm roái loaïn. Trong moät ngaøy chaúng bieát ñöôïc bao nhieâu laø voïng töôûng, bao nhieâu laø choã beá taéc meâ muoäi. May ra ñöôïc ñoâi luùc maïnh meõ, roài cuõng trôû laïi hieän khôûi yù thöùc. Sau khi ra khoûi thieàn ñònh, laïi ñeo baùm phuï thuoäc ngoaïi caûnh, nhieãm tröôùc traàn lao nhö xöa. Mieäng baøn nhöõng chuyeän thò phi, trong loøng chöa döùt söï yeâu gheùt.

“Heát thaûy phaùp Phaät ñeàu khoâng coù söï khaùc bieät, thaûy ñeàu nöông theo choã nhaát nhö maø thaønh baäc giaùc ngoä chaân chaùnh roát raùo. Taát caû caùc phaùp ñeàu daïy raèng: ‘Nieäm Phaät laø nhaân laønh chaân chaùnh cuûa Boà-ñeà’, sao coù theå meâ laàm khôûi sanh taø kieán?

“Nhöõng ngöôøi tham thieàn nhö vaäy, ñöøng noùi laø chôø ñeán khi ñöùc Di-laëc ra ñôøi môùi mong ñöôïc saùng roõ, maø daàu cho moät ngaøn ñöùc Phaät coù ra ñôøi caû roài cuõng chöa coù ngaøy ñöôïc hieåu thaáu. Sao coù theå noùi raèng töï thaân hieän thaønh Di-ñaø, caàn chi phaûi caàu sanh veà Tònh ñoä? Nhöõng keû ñui muø aáy, khaùc naøo nhö daân thöôøng daùm töï xöng laø quoác vöông, töï mình chuoác laáy hoïa tru dieät!

“Ñôøi nay coù moät haïng ngöôøi si meâ laàm laïc, kinh ñieån giaùo phaùp khoâng hieåu roõ, cöûa huyeàn dieäu chaúng thaáu qua, nhaân quaû khoâng bieát, toäi phöôùc chaúng sôï. Theá maø cuõng ra veû ngöôøi cao caû, leân maët thieän tri thöùc! Ñaïo lyù tu haønh troïn veïn khoâng thoâng ñaït, chæ daïy ngöôøi ngaäm mieäng khoâng noùi, khieán cho keû haäu hoïc nhö ñui, nhö ñieác, ai naáy ñeàu sa vaøo choã vöôùng maéc thöùc tình phaân bieät. “Nhöõng keû aáy thaáy ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät, tuïng kinh, giaûng phaùp, roäng laøm ñuû moïi ñieàu laønh thì phaûn baùc cheâ bai, baûo ñoù laø tu haønh chaáp töôùng, caøng caàu laïi caøng xa, khoâng baèng giöõ laáy moät moái nieäm, chaúng caàn gaéng söùc maø töï thaân hieän thaønh Di-ñaø, caàn chi phaûi caàu sanh veà coõi Tònh ñoä phöông khaùc?

“Laïi coù moät haïng ngu si, tuy ñeán thieàn ñöôøng tham hoïc nhöng chaúng roõ bieát ñöôøng loái caùch thöùc, chaúng tröø boû ba ñoäc tham, saân, si; thaáy keû khaùc hôn mình thì sanh loøng ganh gheùt; töï mình khoâng laøm ñöôïc nhöng chaúng bieát möøng thay cho keû khaùc; khoâng hoïc hoûi trong phaåm Phoå Hieàn haïnh nguyeän,(1) cuõng khoâng hoïc saùch Vaïn thieän ñoàng quy,(2) chaúng bieát Taùm cöûa vaøo ñaïo giaûi thoaùt cuûa (1)

Phaåm Phoå Hieàn haïnh nguyeän: phaåm kinh giaûng roõ veà möôøi ñaïi nguyeän cuûa Boà Taùt Phoå Hieàn, trong ñoù coù haïnh tuøy hyû (vui theo caùi vui cuûa keû khaùc) vöøa noùi ôû treân. (2) Saùch Vaïn thieän ñoàng quy: saùch ñöôïc bieân soaïn goàm nhieàu baøi saùch taán vieäc tu taäp, nhaát laø khuyeán khích phaùp moân Tònh ñoä.

718

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

baäc thaùnh,(1) trôû laïi ngaên caûn ngöôøi khaùc leã Phaät, nieäm Phaät; ngaên caûn ngöôøi khaùc tuïng kinh, giaûng phaùp; ngaên caûn ngöôøi khaùc cuùng Phaät, trai Taêng; ngaên caûn ngöôøi khaùc xaây chuøa, taïc töôïng; ngaên caûn ngöôøi khaùc boá thí keát duyeân; ngaên caûn ngöôøi khaùc roäng tu caùc ñieàu laønh. Haïng ngöôøi ngoã nghòch aáy, chæ möôïn aùo Phaät maø maëc, troäm côm Phaät maø aên, thaät laø boïn Ma vöông, ngoaïi ñaïo, gieo haït gioáng ñòa nguïc. “Kìa nhö Phaùp sö Vaân Quang,(2) coù taøi thuyeát phaùp, thöôøng nhaäp thieàn ñònh, moãi khi nhaäp ñònh chaúng coøn bieát ñeán naêm thaùng, trong ñôøi thaät ít coù. Chæ vì chöa döùt ñöôïc tham saân maø phaûi ñoïa laøm con traâu chaïy roâng khaép choán. Huoáng chi boïn chuùng ta ñaây, khi tham thieàn coøn meâ muoäi chìm ñaém, taùn taâm roái loaïn, sao daùm trôû laïi khinh cheâ ngöôøi laïy Phaät, nieäm Phaät? “Laïi nhö oâng Uaát-ñaàu-lam-phaát, caên taùnh lanh lôïi thoâng minh, cheá phuïc ñöôïc phieàn naõo, thaàn trí ñaõ leân ñeán caûnh trôøi Phi phi töôûng, laø ngöôøi hieám coù trong choán nhaân gian. Chæ vì chöa döùt tình chöôùng ngaïi, sau phaûi ñoïa laøm gioáng choàn bay.(3) Ngaên ngaïi vôùi caûnh beân ngoaøi coøn nhö vaäy, (1)

Taùm cöûa vaøo ñaïo giaûi thoaùt cuûa baäc thaùnh (Baùt daät Thaùnh giaûi thoaùt moân): laø 8 phaùp tu taäp giuùp ñaït ñeán söï giaûi thoaùt, bao goàm: 1. Leã Phaät, kính ñöùc, 2. Nieäm Phaät, caûm aân, 3. Trì giôùi, thöïc haønh caùc haïnh, 4. Xem kinh, thaáu roõ nghóa lyù, 5. Toïa thieàn, ñaït caûnh, 6. Ñaéc ngoä, chöùng ñaïo, 7. Thuyeát phaùp, troøn nguyeän, 8. Tham thieàn, hoäi nhaäp chaân taâm. (2) Phaùp sö Vaân Quang : moät vò cao taêng soáng vaøo ñôøi nhaø Löông cuûa Trung Hoa. (3) Uaát-ñaàu-lam-phaát laø moät vò tieân nhaân ngoaïi ñaïo cuøng thôøi vôùi ñöùc Phaät. OÂng tu taäp thieàn ñònh chöùng ñaéc Nguõ thoâng, bay tôùi tröôùc maët vua nöôùc Ma-kieät-ñaø. Vua vui möøng ñaûnh leã döôùi chaân oâng, cuùng döôøng traân troïng, laïi daën phu nhaân raèng: Nhö ta ñi vaéng maø tieân nhaân coù ñeán, phaûi leã kính vaø cuùng döôøng gioáng nhö ta vaäy. Phu nhaân vaâng lôøi, khi oâng ñeán lieàn leã baùi döôùi chaân. OÂng troâng thaáy phu nhaân, trong loøng sanh khôûi duïc tình, lieàn maát heát pheùp thaàn thoâng, phaûi ñi boä veà nuùi. Töø ñoù, oâng nhaäp ñònh treân nuùi thì luoân nghe tieáng chim thuù keâu la; xuoáng gaàn bôø nöôùc maø toïa thieàn thì bò caù

QUYEÅN TRUNG

719

huoáng chi laø ngaên caûn ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät? “Xem nhö Tyø-kheo Thieän Tinh, coù taøi thuyeát giaûng ñuû Möôøi hai boä kinh,(1) chöùng quaû Töù thieàn. Chæ vì thaân caän baïn taø, vöôùng maéc coá chaáp vaøo leõ khoâng, noùi baäy laø khoâng coù Phaät, khoâng coù Phaùp, khoâng coù Nieát-baøn, veà sau phaûi sanh vaøo ñòa nguïc A-tyø. Chuùng ta nghe chuyeän aáy haù chaúng ruøng mình khieáp sôï, mau mau saùm hoái ñi sao? “Ngaøi Vónh Gia Huyeàn Giaùc noùi raèng: Chaáp vaøo leõ khoâng, Baùc lyù nhaân quaû, Trong choán mòt muø töï chuoác hoïa. Boû coù laáy khoâng chaúng khoûi beänh, Khaùc naøo traùnh nöôùc sa vaøo löûa! “Chính laø nghóa aáy vaäy. “Kinh daïy raèng: Chö Phaät thuyeát phaùp khoâng, Vì ñoä ngöôøi chaáp coù. Neáu laïi chaáp vaøo khoâng, Chö Phaät chaúng ñoä ñöôïc. Laïi daïy raèng: Thaø chaáp vaøo phaùp coù, Lôùn nhö nuùi Tu-di. toâm laøm roái. Taâm thaàn baát ñònh, saân haän noåi leân, phaùt lôøi theà laøm con choàn bay ñeå gieát haïi chim, caù. Vöøa nghó nhö vaäy roài thì töï mình aên naên saùm hoái, tu taäp raát laâu môùi ñaït laïi möùc ñònh Phi töôûng phi phi töôûng. Sau khi maát, oâng sanh leân coõi trôøi Voâ saéc giôùi, ñeán khi höôûng heát phöôùc trôøi laïi ñoïa laøm gioáng choàn bay ñuùng nhö lôøi theà tröôùc. (1) Möôøi hai boä kinh (Thaäp nhò boä kinh): cuõng goïi laø Möôøi hai phaàn giaùo, chæ toaøn boä giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät thuyeát giaûng, ñöôïc phaân ra theo noäi dung vaø ñoái töôïng nghe phaùp, bao goàm caû kinh ñieån Tieåu thöøa vaø Ñaïi thöøa.

720

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Chaúng neân chaáp phaùp khoâng, Duø nhoû nhö haït caûi. “Vì sao vaäy? Thuôû xöa coù tyø-kheo Tònh Maïng tu taäp theo chaùnh kieán. Nhôø daâng hoa cuùng Phaät lieàn ñöôïc thoï kyù. Laïi coù moät tyø-kheo khaùc teân laø Phaùp Haïnh, tuy chöùng ñaéc Töù thieàn nhöng theo taø kieán, vöôùng maéc nghieâng leäch theo leõ khoâng, laïi gieøm pha Phaùp sö Tònh Maïng raèng: “Tònh Maïng nhaän hoa, chaúng bieát mang ñi cuùng döôøng, chæ töï mình thoï höôûng.” Vì moät lôøi noùi aáy maø traûi qua saùu vaïn kieáp, moãi khi sanh ra ñeàu khoâng coù löôõi! “Phaät daïy: ‘Laáy maét döõ nhìn ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, seõ bò quaû baùo khoâng coù maét. Duøng mieäng döõ cheâ bai ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, seõ bò quaû baùo khoâng coù löôõi.’(1) “Nhö ai coá chaáp nghieâng leäch theo leõ khoâng maø töï cho laø phaûi, cheâ bai ngöôøi tu caùc haïnh laønh maø cho laø sai traùi, keû aáy seõ ñoïa ñòa nguïc nhieàu ñeán traêm ngaøn kieáp. Vì sao vaäy? Vì ñoaïn döùt haït gioáng Phaät. “Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nhö ngöôøi taâm taùn loaïn. Duø mang moät caønh hoa. Cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät. Sau gaëp voâ soá Phaät. “Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao? “Kinh Töôïng phaùp quyeát nghi coù ñoaïn daãn lôøi Phaät daïy: Nhö coù ngöôøi thaáy ngöôøi khaùc tu phöôùc vaø boá thí cho keû baàn cuøng, laïi cheâ bai raèng: Ñoù laø keû taø maïng, tìm caàu lôïi danh. Thaät ngöôøi xuaát gia caàn gì boá thí? Chæ tu nghieäp (1)

Phaät ngoân naøy ñöôïc trích töø kinh Toång trì (Ñaïi thöøa phöông quaûng Toång trì kinh – Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 9, kinh soá 275).

QUYEÅN TRUNG

721

thieàn ñònh trí hueä, caàn chi nhöõng vieäc loän xoän voâ ích aáy? Keû naøo coù yù töôûng, lôøi noùi nhö vaäy, aét laø quyeán thuoäc cuûa ma. Khi maïng chung phaûi ñoïa ñòa nguïc, chòu nhieàu khoå naõo. Sau khi ra khoûi ñòa nguïc laïi ñoïa laøm ngaï quæ lieân tieáp qua naêm traêm kieáp, roài sanh ra laøm kieáp choù. Heát kieáp laøm choù laïi traûi qua naêm traêm kieáp phaûi laøm keû ngheøo heøn, chòu nhieàu noãi khoå. Vì sao vaäy? Vì ñôøi tröôùc thaáy ngöôøi khaùc boá thí chaúng sanh loøng tuøy hyû.(1) “Laïi trong kinh Hoä khaåu coù keå chuyeän moät ngaï quæ kia, hình traïng xaáu xa gheâ gôùm, ai troâng thaáy cuõng phaûi khieáp sôï. Toaøn thaân quyû coù löûa döõ boác ra, gioáng nhö moät ñaùm löûa; trong mieäng laïi coù gioøi boï boø ra, nhieàu khoâng bieát bao nhieâu maø keå; maùu muû daàm deà, muøi tanh hoâi bay thaáu ra xa. Ngaï quyû aáy keâu la, khoùc loùc thaûm thieát, chaïy qua chaïy laïi beân naøy beân kia, chaúng luùc naøo ñöôïc ñöùng yeân. “Luùc aáy, ngaøi La-haùn Maõn Tuùc nhìn thaáy hoûi raèng: ‘Ñôøi tröôùc ngöôi phaïm toäi gì maø nay phaûi thoï khoå nhö vaäy?’ “Ngaï quæ ñaùp: ‘Thuôû tröôùc toâi laøm sa-moân, noùi moät lôøi aùc ngaên trôû ngöôøi khaùc tu thieän, neân nay phaûi chòu caûnh khoå nhö theá naøy, chaúng bieát laøm sao thoaùt ra! Töø nay veà sau toâi thaø laáy dao caét löôõi mình ñi chöù khoâng daùm ngaên trôû ngöôøi khaùc laøm vieäc laønh nöõa! Khi Toân giaû trôû veà coõi Dieâm-phuø-ñeà, neân ñem hình traïng cuûa toâi maø raên nhaéc caùc vò tyø-kheo, daïy caùc ñeä töû: Neáu thaáy ngöôøi khaùc tu taäp haïnh laønh, daàu nhoû nhö sôïi toùc maûy loâng, cuõng neân vui möøng taùn trôï, ñöøng cheâ bai caûn trôû. Töø khi toâi bò ñoïa laøm thaân quæ tôùi nay, ñaõ vaøi ngaøn muoân kieáp thoï khoå. Daãu cho (1)

Chuùng toâi ñaõ ñoái chieáu ñoaïn trích naøy trong kinh Töôïng phaùp quyeát nghi (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 85, kinh soá 2870), thì thaáy noäi dung töông töï nhöng vaên töø coù khaùc. Khoâng bieát do ngaøi Nhaát Nguyeân ñaõ söû duïng moät baûn dòch Haùn vaên khaùc maø ñeán nay khoâng coøn nöõa, hay do söï trích daãn theo trí nhôù neân khoâng phuø hôïp hoaøn toaøn vôùi kinh vaên.

722

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

thoaùt khoûi thaân quæ, laïi phaûi sa vaøo ñòa nguïc!’ Noùi xong maáy lôøi aáy, ngaï quæ laïi khoùc loùc, gieo mình xuoáng ñaát. “Ai nghe chuyeän aáy maø chaúng thaáy laïnh mình? Chæ noùi ra moät lôøi aùc, bao kieáp phaûi laøm thaân ngaï quæ chòu khoå! Chuùng ta haù chaúng sôï toäi hay sao maø daùm laøm chuyeän quaáy baäy? Ñoái vôùi vieäc laønh, daàu nhoû nhaët nhö sôïi toùc maûy loâng, cuõng khoâng ñöôïc cheâ bai baøi baùc, huoáng chi laïi daùm ngaên caûn ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät hay sao? Phaät daïy: ‘Ngaên caûn ngöôøi khaùc tu thieän, toäi aáy khoâng theå traùnh khoûi.’ Haøng Boà Taùt Ñaúng giaùc ví nhö maët traêng ñeâm möôøi boán,(2) nghóa laø vaãn coøn moät phaàn voâ minh chöa döùt heát, nhoû yeáu nhö laøn khoùi moûng, cuõng nhôø vaøo vieäc leã Phaät, saùm hoái ñeå ñöôïc troïn veïn quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà. Huoáng chi chuùng ta ñaây, nghieäp naëng phaøm phu coøn troùi buoäc, sao laïi daùm khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät hay sao? Cho ñeán ñöùc Phaät coøn chaúng boû qua chuùt phöôùc xoû kim,(3) keû phaøm phu haù neân khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät? (1)

“Thuôû xöa, ñöùc Theá Toân Thích-ca mieäng xöng taùn ñöùc Phaät Phaát-sa, thaân leã baùi ñöùc Phaät Phaát-sa, nhö vaäy trong suoát baûy ngaøy baûy ñeâm, lieàn töùc thôøi vöôït qua chín kieáp (1)

Boà Taùt Ñaúng giaùc: vò Boà Taùt ñaït ñeán quaû vò cao nhaát, coâng haïnh vieân maõn, saép söûa thaønh Phaät. (2) Maët traêng ñeâm raèm, möôøi saùu môùi thaät söï troøn ñaày, neân ví haøng Boà Taùt Ñaúng giaùc chæ nhö maët traêng ñeâm möôøi boán, vaãn coøn khuyeát ñoâi chuùt. (3) Chuùt phöôùc xoû kim: Vaøo thôøi Phaät taïi theá, coù vò tyø-kheo teân A-naâu-taùt-ñaø coù taät hay buoàn nguû, Phaät thöôøng quôû traùch. Toân giaû tinh taán tu taäp, baûy ngaøy khoâng nguû, chöùng ñaéc Kim cang Tam-muoäi, ñöôïc thieân nhaõn nhöng maát nhuïc nhaõn. Ngaøy kia, trong khi vaù aùo, toân giaû nieäm raèng: ‘Ai hay tích phöôùc, xin xoû kim duøm ta!’ Ñöùc Phaät ñi ngang qua, döøng chaân noùi raèng: ‘Ñeå ta xoû kim cho oâng.’ Toân giaû baïch raèng: ‘Theá Toân laø baäc ñaïi nhaân, sao laøm chuùt phöôùc nhoû?’ Phaät ñaùp: ‘Phöôùc ñöùc voâ cuøng, ñaâu phaân lôùn nhoû?’ Toân giaû beøn ñaûnh leã thaùn phuïc.

QUYEÅN TRUNG

723

tu taäp. Sao coù theå noùi ñoù laø vöôùng maéc nôi hình töôùng tìm caàu maø xa ñaïo? Sao coù theå noùi raèng laïy Phaät khoâng thaønh Phaät? “Xöa coù ba ngaøn ñöùc Phaät khi coøn laø ngöôøi phaøm, keát baïn tu hoïc, moät luùc cuøng nhau xöng nieäm, leã baùi naêm möôi ba ñöùc Phaät, nhôø ñoù maø cuøng luùc thaønh ñaïo. Ba ngaøn ñöùc Phaät xöa ñaõ nhö vaäy, chö Phaät trong möôøi phöông cuõng nhö vaäy. Ngöôøi ñôøi nay sao chaúng baét chöôùc ñoù maø tu haønh, laïi daùm khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät? “Vua A-xaø-theá phaïm vaøo Naêm toäi nghòch,(1) sau nhôø bieát leã Phaät saùm hoái, lieàn ñöôïc dieät toäi, chöùng quaû. OÂng Kieàuphaïm-ba-ñeà ñôøi tröôùc laøm thaân con boø, chæ vì tìm theo choã coù coû vaø nöôùc uoáng maø ñi quanh veà beân phaûi moät ngoâi tinh xaù,(2) nhaân ñoù ñöôïc thaáy thaân töôùng toát ñeïp cuûa Phaät, saùng röïc nhö vaøng roøng, lieàn sanh ra moät nieäm hoan hyû, nhôø ñoù veà sau ñöôïc chuyeån kieáp laøm ngöôøi vaø tu haønh chöùng ñaïo. Loaøi vaät coøn ñöôïc vaäy, huoáng chi con ngöôøi laïy Phaät, nieäm Phaät laïi chaúng thaønh Phaät hay sao? “Thuôû xöa coù hai vò Thieân ñeá thoï maïng nôi coõi trôøi saép döùt, bieát tröôùc raèng moät vò seõ ñaàu thai laøm löøa, moät vò seõ ñaàu thai laøm heo. Caû hai ñeàu lo sôï chaúng yeân, tìm ñeán leã Phaät caàu cöùu. Phaät daïy hai vò qui y Tam baûo, lieàn ñöôïc (1)

Naêm toäi nghòch: goàm caùc toäi gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù söï hoøa hôïp cuûa chuùng taêng vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu. Ngöôøi phaïm vaøo moät trong 5 toäi naøy phaûi ñoïa ñòa nguïc Voâ giaùn. Vua A-xaø-theá vì muoán tranh ngoâi vua maø gieát cheát vua cha laø Taàn-baø-sa-la, neân phaïm vaøo moät trong Naêm toäi nghòch. (2) Ñi quanh veà beân phaûi, coøn goïi laø ñi nhieãu, laø moät hình thöùc baøy toû söï toân kính, neân ngöôøi ta thöôøng ñi quanh töôïng Phaät, thaùp Phaät hoaëc chuøa chieàn, tinh xaù... Trong tröôøng hôïp naøy, con boø chæ vì voâ tình ñi theo nhöõng choã coù coû aên, nöôùc uoáng maø thaønh nhieãu quanh tinh xaù. Haønh vi voâ tình nhö vaäy maø vaãn coù ñöôïc phöôùc baùo, huoáng chi laø laøm vôùi taâm cung kính.

724

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

725

thoaùt khoûi naïn khoå kia. Veà sau, hai vò aáy tin kính Tam baûo, tinh caàn tu taäp, chöùng ñöôïc ñaïo quaû.

9. Sau khi maïng chung seõ ñöôïc vaõng sanh;

“Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn daïy raèng: ‘Ai nghe ñöôïc hai tieáng Thöôøng truï thì trong baûy kieáp khoûi ñoïa ñòa nguïc.’ Huoáng chi laø coâng ñöùc cuûa vieäc leã baùi, nieäm Phaät? Nhö vaäy, ñoái vôùi Tam baûo coù theå noùi laø:

“Chæ moät laïy coøn ñöôïc coâng ñöùc nhö vaäy, huoáng chi laø nhieàu laïy?

10. Mau choùng chöùng ñaéc Nieát-baøn.

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nhö coù ngöôøi leã baùi.

Nghe danh, thaáy töôùng, dieät voâ soá toäi,

Cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät

Leã nieäm, qui y, taêng voâ löôïng phöôùc.

Baèng caùch chaép hai tay.

“Haù chaúng neân vaâng theo lôøi Phaät Toå hay sao? Haù neân laøm nhöõng chuyeän sai quaáy hay sao?

Hoaëc ñöa moät tay leân Hoaëc cuùi ñaàu cung kính.

“Kinh Nghieäp baùo sai bieät daïy raèng: ‘Leã Phaät moät laïy thì töø goái cho chí ñænh ñaàu, moãi moät haït buïi laø moät ngoâi vò Chuyeån luaân vöông. Laïi coøn ñöôïc möôøi coâng ñöùc:(1)

Seõ gaëp voâ soá Phaät. Roài töï thaønh Phaät ñaïo. Roäng ñoä khaép chuùng sanh.

1. Ñöôïc thaân töôùng toát ñeïp, tieáng noùi trong treûo; 2. Lôøi noùi ra ñöôïc ngöôøi khaùc tin caäy. 3. Soáng giöõa ñaïi chuùng khoâng sanh taâm lo sôï. 4. Ñöôïc chö Phaät hoä nieäm. 5. Coù ñuû oai nghi lôùn. 6. Ñöôïc moïi ngöôøi thaân caän, tuøng phuïc; 7. Ñöôïc chö thieân yeâu meán, kính troïng; 8. Coù ñuû phöôùc ñöùc lôùn; (1)

Veà möôøi coâng ñöùc naøy, chuùng toâi ñaõ ñoái chieáu ñoaïn trích naøy vôùi kinh Nghieäp baùo sai bieät (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 1, kinh soá 80), baûn Haùn dòch cuûa ngaøi Phaùp Trí, vaø thaáy noäi dung coù khaùc bieät moät soá ñieàu. Chaúng haïn, khoâng coù caâu noùi veà phöôùc baùo laøm Chuyeån luaân vöông, ñieàu soá 4 laø ñöôïc chö thieân vaø loaøi ngöôøi yeâu meán, baûo veä, ñieàu soá 5 laø ñöôïc coù ñuû oai theá (khoâng phaûi oai nghi), ñieàu soá 7 laø thöôøng ñöôïc thaân caän vôùi chö Phaät, Boà Taùt... Tuy nhieân, vì toân troïng nguyeân taùc neân chuùng toâi vaãn dòch ñuùng theo nguyeân vaên ñöôïc ghi trong saùch naøy, chæ neâu ra ñaây ñeå quyù ñoäc giaû tieän löu yù ñoái chieáu.

“Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao? “Trong kinh Thaäp luïc quaùn(1) coù noùi: ‘Chí thaønh nieäm moät tieáng Nam-moâ A-di-ñaø Phaät dieät ñöôïc toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû... Nhöõng keû phaïm vaøo Naêm toäi nghòch, Möôøi ñieàu aùc, luùc laâm chung chæ nieäm ñöôïc möôøi laàn Nam-moâ A-di-ñaø Phaät cuõng ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä.’ Huoáng chi nhöõng ngöôøi aên chay nieäm Phaät laâu naêm? “Thuôû xöa, Tröông Thieän Hoøa suoát ñôøi gieát boø, ñeán khi laâm chung thaáy töôùng ñòa nguïc hieän ra. Boãng gaëp moät thaày taêng daïy nieäm Phaät A-di-ñaø. Nieäm chöa döùt möôøi laàn, ñaõ ñöôïc thaáy Phaät ñeán tieáp daãn, vaõng sanh Tònh ñoä. Haù chaúng phaûi laø söùc Phaät khoù löôøng ñoù sao? (1)

Töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät.

726

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

7. Duõng maõnh, tinh taán;

“Kinh Ñòa Taïng daïy raèng: ‘Neáu coù ngöôøi vaøo luùc maïng chung ñöôïc nghe danh hieäu moät ñöùc Phaät, danh hieäu moät ñöùc Boà Taùt, hoaëc moät caâu kinh, moät baøi keä, lieàn ñöôïc sanh veà caûnh giôùi toát ñeïp, thoaùt moïi khoå naõo.’ “Naøy caùc vò! Chæ ñöôïc nghe thoâi maø coù nhieàu lôïi ích nhö theá, huoáng chi laø coâng ñöùc cuûa vieäc trì nieäm? “Kinh daïy raèng: ‘Nhö coù ngöôøi ñem vaät töù söï(1) raát toát maø cuùng döôøng cho taát caû caùc vò A-la-haùn vaø Phaät Bíchchi trong khaép coõi Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi naøy, coâng ñöùc aáy cuõng khoâng baèng ngöôøi chaép tay xöng danh Phaät moät laàn. Coâng ñöùc xöng danh Phaät nhieàu hôn gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn, daàu cho coù duøng bao nhieâu caùch tính toaùn, tyû duï cuõng khoâng noùi heát.’ “Coâng ñöùc xöng danh Phaät moät laàn coøn vaäy, huoáng chi laø nieäm hoaøi chaúng döùt? “Kinh Phaùp Hoa daïy: ‘Nhöõng ai ñaõ moät laàn xöng nieäm Nam-moâ Phaät, veà sau ñeàu seõ thaønh Phaät ñaïo.’ Leõ naøo laïi laø lôøi hö doái hay sao?

8. Chö Phaät hoan hyû; 9. Töùc thôøi chöùng ñaéc Tam-muoäi; 10. Ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. “Nhôø nieäm Phaät tuïng kinh maø ñöôïc thaønh Phaät, haù neân cho ñoù laø vöôùng maéc nôi töôùng maø tìm caàu hay sao? Haù neân khinh cheâ ñoù laø vieäc nhoû moïn hay sao? “Vaøo thuôû xa xöa, trong haøng cao taêng saùng suoát, coù nhieàu vò chuyeân trì kinh Hoa Nghieâm, hoaëc chuyeân trì kinh Phaùp Hoa, hoaëc chuyeân nieäm Phaät A-di-ñaø, thaûy ñeàu ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, thaúng tôùi quaû vò Phaät. Haù coù theå cho raèng tuïng kinh nieäm Phaät laø vieäc nhoû nhaët, laø vöôùng maéc nôi hình töôùng hay sao? “Xöa coù ngöôøi ñaøn baø muoán trì tuïng kinh A-di-ñaø maø khoâng thuoäc, chæ nieäm maõi boán caâu: Hoa sen xanh thôm. Hoa sen traéng thôm.

“Kinh Nghieäp baùo sai bieät daïy raèng: ‘Ngöôøi lôùn tieáng nieäm Phaät tuïng kinh seõ ñöôïc möôøi coâng ñöùc: 1. Tröø ñöôïc söï buoàn nguû; 2. Khieán thieân ma kinh sôï; 3. Tieáng nieäm vang khaép möôøi phöông; 4. Döùt moïi söï khoå trong Ba ñöôøng aùc; 5. AÂm thanh töø ngoaøi chaúng vaøo ñöôïc; 6. Loøng khoâng taùn loaïn; (1)

Töù söï: boán moùn cuùng döôøng caên baûn giuùp chö taêng tu taäp, goàm coù y phuïc, thöùc aên uoáng, choã ôû vaø thuoác men trò beänh.

727

Hoa treân caây thôm. Quaû treân caây thôm.(1) “Nhôø coâng ñöùc nieäm boán caâu leäch laïc aáy maø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng chi ngöôøi tuïng ñoïc thoâng suoát troïn boä kinh maø chaúng ñöôïc vaõng sanh hay sao? “Phaùp sö Ñaøm Döïc voán ñôøi tröôùc laøm thaân chim tró, nhôø nghe moät vò taêng tuïng kinh Phaùp Hoa, lieàn ñöôïc chuyeån kieáp laøm ngöôøi, xuaát gia tu haønh chöùng ñaïo. Huoáng chi töï (1)

Laø nhöõng ñieàu trong kinh moâ taû veà caûnh giôùi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-diñaø.

728

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

mình tuïng kinh thuyeát phaùp laïi chaúng thaønh Phaät ñöôïc sao? “Xöa coù moät con veït vaø hai con saùo hoïc noùi, nieäm caâu Phaät hieäu A-di-ñaø, nhôø ñoù maø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. Loaøi vaät coøn nhö theá, huoáng chi con ngöôøi nieäm Phaät laïi chaúng ñöôïc vaõng sanh hay sao?” Ngöôøi kia laïi hoûi raèng: “Ngaøi noùi vieäc vaõng sanh ñoù, coù gì laøm baèng cöù hay chaêng?” Nhaát Nguyeân naøy ñaùp raèng: “OÂng khoâng bieát sao, trong baøi keä phaùt nguyeän cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø coù noùi raèng: Vaøo khi ta thaønh Phaät, Danh vang khaép möôøi phöông. Ngöôøi, trôøi vui ñöôïc nghe, Ñeàu sanh veà coõi ta. “Laïi cuõng noùi raèng: Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh, Ñeàu sanh veà coõi ta. “Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao? “Saùch Kim cang khoa nghi daïy raèng: ‘Con choàn coøn nghe phaùp nôi ngaøi Baùch Tröôïng,(1) loaøi oác coøn bieát giöõ gìn baûo veä kinh Kim cang,(2) möôøi ngaøn con caù nghe danh (1)

Ngaøi Baùch Tröôïng thöôøng khi giaûng phaùp coù moät oâng giaø ñeán nghe. Moät hoâm nghe thuyeát phaùp xong khoâng veà. Ngaøi hoûi, oâng giaø noùi: Toâi khoâng phaûi ngöôøi, laø moät con choàn ôû sau nuùi. Tröôùc ñaây laøm ngöôøi tu haønh thuyeát phaùp taïi nuùi naøy, vì noùi sai moät caâu, baùc lyù nhaân quaû neân ñoïa laøm thaân choàn ñaõ 500 naêm nay. Xin ngaøi moät caâu chuyeån ngöõ ñeå toâi thoaùt kieáp choàn hoang. Ngaøi Baùch Tröôïng noùi: “Ngöôøi tu haønh cuõng khoâng che môø nhaân quaû.” OÂng giaø baùi taï, daën laïi raèng: “Nay toâi ñöôïc thoaùt kieáp, boû thaân choàn sau nuùi, xin mai taùng theo leã daønh cho ngöôøi tu.” (2) Vöông Thò Cheá ñôøi Ñöôøng trì kinh Kim cang, ñi ñaâu cuõng mang theo ñeå trì tuïng. Ngaøy kia, ñi thuyeàn ñeán soâng Haùn, bò soùng to nguy caáp, beøn neùm

QUYEÅN TRUNG

729

hieäu Phaät sanh veà coõi trôøi;(1) naêm traêm con dôi ñöôïc nghe phaùp ñeàu thaønh baäc thaùnh hieàn,(2) con traên nghe baøi saùm ñöôïc sanh veà coõi trôøi,(3) con roàng nghe phaùp maø ngoä ñaïo.(4) Loaøi vaät kia coøn coù theå nhaän hieåu, giaùc ngoä, huoáng chi con ngöôøi sao chaúng bieát hoài taâm? “Coù keû meâ say vieäc aên uoáng maø uoång phí moät ñôøi; coù ngöôøi tu haønh nhöng laàm laïc, khoâng tænh ngoä yù ñaïo. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, haù coù theå cho raèng giaûng kinh thuyeát phaùp laø vieäc nhoû, laø voâ ích hay sao? Chaúng thaáy trong kinh Phaùp Hoa coù daïy raèng: ‘Nhöõng ai nghe ñöôïc duø chæ moät quyeån kinh xuoáng nöôùc, soùng gioù lieàn yeân. Sau tôùi soâng Traán, nhìn thaáy döôùi baùnh laùi thuyeàn coù vaät saùng choùi, döôøng nhö haït chaâu, sai ngöôøi laën xuoáng mang leân, hoùa ra ñoù laø quyeån kinh Kim Cang ñaõ neùm xuoáng nöôùc, coù moät baày oác cuøng nhau vaây kín chung quanh. Môû ra thì ngoaøi öôùt maø trong khoâ, khoâng hö maát chöõ naøo. (1) Möôøi ngaøn caù loäi... hoùa laøm Thieân töû: Trong Kim quang minh Kinh coù tích: Hoài ñôøi quaù khöù, oâng Löu Thuûy Tröôûng giaû ñi chôi vôùi hai ngöôøi con. Thuôû aáy trôøi khoâ haïn, oâng thaáy döôùi moät ao to, coù haøng muoân con caù bò nöôùc caïn saép cheát. OÂng thaùo nöôùc cöùu soáng, beøn thuyeát phaùp coát yeáu cho chuùng caù nghe, xöng teân baûy vò Phaät Nhö Lai ñaëng cho chuùng noù thoï Tam qui y. Sau baûy ngaøy, chuùng caù xaû maïng, sanh leân laøm caùc vò Thieân töû treân caûnh trôøi Ñao-lî. Xeùt ra bieát ñôøi tröôùc cuûa mình, chuùng caù beøn ñeo möôøi ngaøn xaâu chuoãi ngoïc, xuoáng coõi nhaân gian taï ôn oâng Löu Thuûy. OÂng Tröôûng giaû aáy laø tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thích-ca; coøn hai ngöôøi con cuûa oâng laø tieàn thaân cuûa La-haàu-la vaø A-nan vaäy. (2) Xöa coù moät nhoùm thöông nhaân döøng nghæ döôùi moät coäi caây. Trong boäng caây aáy coù naêm traêm con dôi. Khoaûng nöûa ñeâm coù moät ngöôøi trong nhoùm tuïng ñoïc kinh chuù. Ñeán gaàn saùng, caùc thöông nhaân nhoùm löûa naáu côm, khoùi xoâng vaøo boäng caây, caû baày dôi 500 con ñeàu cheát. Nhôø tröôùc ñoù vöøa ñöôïc nghe kinh neân taát caû ñeàu sanh veà coõi trôøi. (3) Hoaøng haäu cuûa vua Löông Voõ ñeá (soáng vaøo theá kyû 6) laø ngöôøi hung döõ, ghen tuoâng, gieát haïi cung nöõ. Sau khi cheát, ñoïa laøm moät con traên. Baø baùo moäng khaån caàu vôùi vua, xin soaïn moät baøi vaên saùm. Löông Voõ ñeá lieàn thænh thieàn sö Chí Coâng laøm Saùm chuû, ñoïc saùm vaên. Con traên ñöôïc nghe roài thoaùt xaùc, sanh leân coõi trôøi Ñao-lî. (4) Kinh Phaùp Hoa coù keå chuyeän Boà Taùt Vaên-thuø xuoáng long cung thuyeát phaùp ñoä loaøi roàng. Trong soá roàng nghe phaùp, coù Long nöõ con Long vöông vöøa ñöôïc 8 tuoåi, ñoán ngoä phaùp Ñaïi thöøa, daâng haït baûo chaâu cho Phaät, lieàn hieän qua theá giôùi Voâ Caáu maø thaønh Phaät.

730

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

baøi keä trong kinh naøy, ñeàu chaéc chaén seõ ñöôïc thaønh Phaät. Nhöõng ai ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, ñeàu ñaõ thaønh töïu ñaïo Phaät. Khoâng coù moät ngöôøi naøo ñöôïc nghe Chaùnh phaùp maø khoâng thaønh Phaät.’ Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao? “OÂi! Loaøi vaät nghe phaùp coøn ñöôïc chöùng quaû, huoáng chi loaøi ngöôøi leã Phaät, tuïng kinh, giaûng phaùp, roäng tu caùc vieäc laønh maø chaúng thaønh Phaät hay sao? “Nay toâi xin ñôn cöû moät soá tröôøng hôïp ñeå tröø döùt söï nghi ngôø cuûa caùc oâng. Ngaøi Phoå Am xem kinh Hoa Nghieâm maø ngoä ñaïo, ngaøi Vónh Gia ñoïc kinh Nieát-baøn ñöôïc saùng roõ taâm yù; ngaøi Khueâ Phong xem kinh Vieân Giaùc ñöôïc khai thoâng taâm yù; ngaøi Trí Giaû tuïng kinh Phaùp Hoa thaáy hoäi Linh Sôn chöa döùt! Lôïi ích nhö theá, haù coù theå khinh cheâ giaùo phaùp ñöôïc sao? “Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: ‘Nhö ngöôøi boá thí cuùng döôøng cho taát caû chuùng sanh trong boán traêm ngaøn a-taêng-kyø theá giôùi, maõi cho ñeán khi nhöõng chuùng sanh aáy ñeàu ñöôïc chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, döùt heát phieàn naõo, vaøo saâu trong thieàn ñònh, thaûy ñeàu ñöôïc thaàn thoâng töï taïi, ñaày ñuû taùm moân giaûi thoaùt. Nhö theá cuõng khoâng baèng coâng ñöùc cuûa ngöôøi thöù naêm möôi ñöôïc nghe laëp laïi moät baøi keä trong kinh Phaùp Hoa maø khôûi loøng vui theo. Coâng ñöùc cuûa ngöôøi naøy nhieàu hôn gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn. Ñöôïc nghe moät caâu keä, khôûi loøng vui theo maø coâng ñöùc coøn khoâng theå nghó baøn, huoáng chi laø trì tuïng troïn boä kinh? “Trong baøi phuù Hoa nghieâm caûm öùng coù ñoaïn: ‘Ngöôøi naøo ñöôïc nghe baûy tieáng Ñaïi Phöông Quaûng Phaät Hoa Nghieâm Kinh thì khoâng coøn ñoïa vaøo ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh vaø a-tu-la.’ Huoáng chi laø coâng ñöùc trì nieäm kinh?

QUYEÅN TRUNG

731

“Thuôû xöa, coù moät vò taêng chuyeân trì kinh Hoa Nghieâm. Moät hoâm, Thieân ñeá ñaëc bieät tìm ñeán thænh trai. Phaùp sö ñöôïc môøi leân Thieân cung, ngoài nhaäp ñònh. Giaây laùt, coù naêm traêm vò La-haùn töø treân khoâng bay ñeán, tuï taäp tröôùc ñieän. Sö muoán xuoáng toøa ngheânh tieáp, nhöng Thieân ñeá thöa raèng: Duïng yù trai taêng hoâm nay chæ moät mình ngaøi thoâi, chæ laø tieän dòp neân thænh caû naêm traêm vò La-haùn. Ngaøi trì kinh Hoa Nghieâm laø caûnh giôùi cuûa Phaät, leõ ñaâu vì haøng tieåu thaùnh maø xuoáng toøa hay sao? Vò taêng aáy thoï trai xong lieàn bay ñöôïc leân khoâng trung, ngay luùc aáy ñöôïc thoaùt phaøm, chöùng thaùnh. “Laïi coù moät vò taêng khaùc cuõng thoï trì kinh Hoa Nghieâm. Thieân ñeá ñang ñaùnh nhau vôùi A-tu-la,(1) ñaëc bieät thænh ngaøi leân toøa tuïng kinh. Ngaøi bay leân khoâng trung maø ñeán, lieàn khieán cho Thieân ñeá chieán thaéng, A-tu-la hoaûng sôï chaïy troán vaøo moät loã troáng beân trong ngoù sen. Thieân ñeá möøng vui, muoán daâng leân ngaøi moùn thuoác tröôøng sanh. Sö quôû traùch raèng: ‘Phaät ñaïo voâ thöôïng chaúng chòu tu, duøng thuoác tröôøng sanh haù laïi khoûi cheát hay sao?’ “Nhö vaäy, leõ naøo coù theå cho raèng tuïng kinh laø vieäc nhoû nhaët hay sao? “Saùch Taây vöïc kyù coù cheùp raèng: ‘Moät vò taêng ngöôøi Thieân Truùc(2) caàm quyeån kinh Hoa Nghieâm treân tay, sau ñoù xoái nöôùc röûa tay, nöôùc aáy chaûy troâi moät con kieán. Con kieán cheát, lieàn ñöôïc sanh leân coõi trôøi. “Vaøo thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, trong ao Ca-la coù moät con heán, nghe Phaät thuyeát phaùp roài cuõng ñöôïc sanh leân coõi trôøi. (1) (2)

Töùc A-tu-la vöông, vua cuûa loaøi a-tu-la. Thieân Truùc: teân khaùc cuûa AÁn Ñoä.

732

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Nhö vaäy, leõ naøo coù theå cho raèng ñoïc kinh giaûng phaùp laø voâ ích hay sao? Nieäm Phaät laïi chaúng sanh veà Tònh ñoä hay sao? “Nay xin daãn theâm maáy caâu ñeå laøm baèng chöùng, döùt haún söï nghi ngôø. Kinh daïy raèng chö Phaät nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng ôû khaép caùc coõi trong möôøi phöông, moãi vò ñeàu ôû nôi theá giôùi cuûa mình, hieän töôùng löôõi roäng daøi(1) bao truøm caû theá giôùi Tam thieân Ñaïi thieân, noùi ra lôøi chaân thaät, cuøng nhau xöng taùn ñöùc coâng ñöùc khoâng theå nghó baøn cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø, cuõng nhö coõi nöôùc trang nghieâm thuø thaéng cuûa ngaøi. “Caùc vò Ñaïi Boà Taùt trong möôøi phöông coøn nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, nguyeän ñöôïc sanh veà theá giôùi cuûa ngaøi, huoáng chi laø haïng phaøm phu ngu muoäi nhö chuùng ta? “Vaøo thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, coù caùc ngaøi Vaên-thuø, Phoå Hieàn. Sau khi Phaät dieät ñoä, coù caùc ngaøi Maõ Minh, Long Thoï. Treân hoäi Hoa Nghieâm coù Tyø-kheo Ñöùc Vaân, treân hoäi Laêng Nghieâm coù Boà Taùt Theá Chí. Taïi Ñoâng ñoä naøy(2) coù caùc vò toå sö nhö Vieãn Coâng, Phaùp Trí... caùc vò phaùp sö nhö Töø AÂn, Thieáu Khöông, Hoaøi Caûm, Thaûo Ñöôøng, Coâ Sôn, Toâng Thaùn, Nghóa Uyeân, Vieân Bieän Thaâm... caùc vò ñaïi sö nhö Tænh Thöôøng, Trung Quoác... caùc vò thieàn sö nhö Hoaøi Ngoïc, Ñaïo Xöôùc, Nguyeân Tín, Vaïn Nieân Nhaát, Tröông Loâ Traïch, Thieân Y Hoaøi, Vieân Chieáu Boån, Vónh Minh Thoï... (1)

Töôùng löôõi roäng daøi: moät trong caùc töôùng toát cuûa ñöùc Phaät, do söï chaân thaät trong voâ soá kieáp maø thaønh töïu. Vì theá, töôùng naøy chöùng minh cho söï chaân thaät, raèng chö Phaät khoâng bao giôø noùi ra lôøi hö doái, sai leäch. Chö Phaät hieän töôùng naøy ñeå xaùc quyeát raèng lôøi saép noùi ra laø tuyeät ñoái chaân thaät. (2) Ñoâng ñoä: chæ Trung Hoa, vì so vôùi AÁn Ñoä thì Trung Hoa naèm veà phía ñoâng.

QUYEÅN TRUNG

733

caùc vò hoøa thöôïng nhö Ñaïo An, Thieân Nhö Duy Taéc, Thieän Ñaïo... caùc vò luaät sö nhö Ñaïi Trí, Trung Phong... Laïi coøn coù Quoác sö Phoå ÖÙng, Toâng chuû Phoå Ñoä Öu Ñaøm, Saùm chuû Töø Vaân vaø möôøi taùm vò ñaïi hieàn nuùi Lö Sôn. “Caùc vò Phaät, Toå vaø tri thöùc keå treân ñeàu tu haønh phaùp moân naøy, laïi coøn ñem ra giaùo hoùa muoân ngöôøi. Chuùng ta sao chaúng hoïc theo caùch tu trì aáy, nguyeän sanh veà Theá giôùi Cöïc Laïc? Caùc vò Phaät, Toå vaø tri thöùc aáy leõ naøo chaúng thaáu roõ phaùp moân thieàn ñònh hay sao? Leõ naøo laø haïng phaøm phu caên taùnh chaäm luït hay sao? Leõ naøo laø haïng vöôùng chaáp nôi hình töôùng maø tìm caàu hay sao? “Xöa nay coù bieát bao baäc toân tuùc, bao nhieâu vò danh hieàn, thaûy ñeàu nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, caàu sanh Tònh ñoä! Huoáng chi chuùng ta chæ laø haïng phaøm ngu thaáp keùm? “Than oâi! Nay sanh vaøo thôøi xaáu aùc coù ñuû naêm söï ueá tröôïc, tu hoïc caùc phaùp moân khaùc ñeàu khoù thaønh töïu, duy coù phaùp moân nieäm Phaät caàu vaõng sanh laø con ñöôøng thaúng taét nhaát maø thoâi! Nhöõng keû khoâng bieát ñeán phaùp moân naøy, thaät ñaùng thöông thay! Neáu ñaõ bieát maø chaúng tu theo, laïi caøng ñaùng thöông hôn nöõa! “OÂi! Toâi nay nhoïc loøng noùi maõi, chaúng mong gì khaùc hôn laø caàu cho moïi ngöôøi ñeàu bieát ñau ñôùn xeùt nghó ñeán cuoäc sanh töû, mau mau nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä. “Neáu coù theå tu taäp caû phaùp moân thieàn ñònh keøm theo, khai ngoä veà boån taùnh, khaùc naøo nhö gaám theâm hoa, cuõng khoâng ñi ngoaøi muïc ñích. Coøn nhö khoâng ñuû söùc saùng toû, haõy nöông theo nguyeän löïc cuûa Phaät, cuõng ñöôïc vaõng sanh. Ñaõ vaõng sanh veà coõi Phaät roài, coøn lo gì khoâng ngoä ñaïo?

734

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

735

“Sau khi ñöôïc gaëp Phaät A-di-ñaø, môùi bieát raèng caû ba phaùp tu thieàn, nieäm Phaät vaø tu taâm ñeàu gioáng nhö nhau; caùc phaùp quaùn veà leõ khoâng, veà söï hö doái vaø phaùp trung quaùn ñeàu dung thoâng khoâng ngaên ngaïi.

thuyeát, söï töùc lyù, lyù töùc söï, töôùng laø khoâng töôùng, khoâng töôùng laø töôùng, voâ löôïng laø moät, moät laø voâ löôïng, Phaät töùc laø ta, ta töùc laø Phaät, Phaät thuyeát phaùp töùc laø ta thuyeát phaùp, ta thuyeát phaùp töùc laø Phaät thuyeát phaùp.

“Ñaõ ñaït thaáu lyù vieân dung, môùi bieát raèng nieäm maø khoâng nieäm, sanh maø khoâng sanh, tu maø khoâng tu, chöùng maø khoâng chöùng, thuyeát maø khoâng thuyeát, khoâng thuyeát maø

“Nhö vaäy, muõi ta cuõng laø muõi Phaät, maëc tình thôû ra hít vaøo. Quaû nhö ñaït ñeán caûnh giôùi aáy, môùi tin raèng lôøi cuûa Nhaát Nguyeân naøy hoâm nay chaúng phaûi laø doái traù.”

三大聖人决疑文唐洛揚罔極寺,釋慧日, 俗姓辛氏。東萊人也。中宗朝得度。及登具足,後遇義淨三藏造一乘之極奥。躬詣竺乾。心恒羨慕。日遂誓遊西域。始者泛舶渡海。自經三載。東南海中諸國,崑崙佛誓師子洲等。經過略遍,乃達天竺。禮謁聖迹。尋求梵本。訪善知識,一十三年。咨稟法訓思欲利人。振錫還鄉獨影孤征。雪嶺胡鄉又涉四載。既經多苦。深厭閻浮,自歎曰。何國何方有樂無苦。何法何行能速見佛。遍問天竺。學者

Tam ñaïi Thaùnh nhaân quyeát nghi vaên Ñöôøng, Laïc Döông, Voõng Cöïc töï, Thích Hueä Nhaät tuïc taùnh Taân thò, Ñoâng Lai nhaân daõ. Trung Toâng trieàu ñaéc ñoä caäp ñaêng cuï tuùc, haäu ngoä Nghóa Tònh Tam Taïng, taïo nhaát thöøa chi cöïc aùo, cung ngheä truùc caøn. Taâm haèng tieän moä, nhaät toaïi theä du Taây vöïc. Thuûy giaû phieán baïc ñoä haûi. Töï kinh tam taûi. Ñoâng nam haûi trung chö quoác, Coân Loân Phaät Theä Sö Töû Chaâu ñaúng. Kinh quaù löôïc bieân, naõi ñaït Thieân Truùc. Leã yeáu thaùnh tích, taàm caàu Phaïm baûn, phoùng thieän tri thöùc. Nhaát thaäp tam nieân tö baåm phaùp huaán, tö duïc lôïi nhaân. Chaán tích hoaøn höông, ñoäc aûnh coâ chinh, tuyeát laõnh hoà höông. Höïu thieäp töù taûi kyù kinh ña khoå, thaâm yeåm Dieâmphuø. Töï thaùn vieát: Haø quoác haø phöông naêng laïc voâ khoå? Haø phaùp haø haïnh, naêng toác kieán Phaät? Bieán vaán Thieân Truùc.

736

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

737

所說皆讚淨土。復合金口。其於速疾是一生路。盡此報身,必得往生極樂世界。親得奉事阿彌陀佛。

Hoïc giaû sôû thuyeát giai taùn Tònh ñoä. Phuïc hieäp kim khaåu, kyø

聞已頂受。漸至北印度,健馱羅國。王城東北有一大山。山有觀音像。有至誠祈請,多

Vöông thaønh ñoâng baéc höõu nhaát ñaïi sôn. Sôn höõu Quaùn

得現身。日遂七日叩頭。又斷食畢命為期。至七日夜且未央。觀音空中現紫金色相。長一丈餘。坐寶蓮華,垂右手,摩日頂曰。

ö toác taät. Thò nhaát sanh loä, taän thöû baùo thaân, taát ñaéc vaõng sanh Cöïc laïc theá giôùi, thaân ñaéc phuïng söï A-di-ñaø Phaät. Vaên dó ñaûnh thoï. Tieäm chí Baéc AÁn Ñoä, Kieän-ñaø-la quoác. AÂm töôïng, höõu chí thaønh kyø thænh, ña ñaéc hieän thaân. Nhaät toaïi thaát nhaät khaáu ñaàu. Höïu ñoaïn thöïc taát maïng vi kyø. Chí thaát nhaät daï thaû vò öông, Quaùn AÂm khoâng trung hieän töû kim saéc töôùng, tröôøng nhaát tröôïng dö, toïa baûo lieân hoa, thuøy höõu thuû, ma nhaät ñaûnh vieát: Nhöõ duïc truyeàn phaùp, töï lôïi lôïi tha, duy höõu Taây phöông

汝欲傳法自利利他。西方淨土極樂世界彌陀佛國。勸令念佛誦經迴願往生到彼國已見佛及我得大利益。汝自當知淨土法門勝過諸行。

Di-ñaø Phaät quoác. Khuyeán linh nieäm Phaät tuïng kinh, hoài

說已忽滅。日斷食既困。聞此強壯。及登嶺東歸。計行七十餘國。總一十八年。開元七年方達長安。進帝佛真容梵夾等開悟帝心。賜號曰慈慜三藏生法師。

cöôøng traùng. Caäp ñaêng laõnh ñoâng quy. Keá haønh thaát thaäp

生常勤修淨土之業。著往生淨土集行于世。其道與善導少康異時而同化也。又唐大曆二年,法照大師,棲止衡州雲峯寺。勤修不懈,唯以勸人念佛爲急務。

nguyeän vaõng sanh. Ñaùo bæ quoác dó kieán Phaät caäp ngaõ, ñaéc ñaïi lôïi ích. Nhöõ töï ñöông tri Tònh ñoä phaùp moân thaéng quaù chö haïnh. Thuyeát dó hoát dieät. Nhaät ñoaïn thöïc kyù khoán, vaên thöû dö quoác. Toång nhaát thaäp baùt nieân. Khai Nguyeân thaát nieân, phöông ñaït Tröôøng An. Taán ñeá Phaät chaân dung phaïm hieäp ñaúng. Khai ngoä ñeá taâm, töù hieäu vieát Töø Maãn Tam Taïng Sanh Phaùp sö. Sanh thöôøng caàn tu Tònh ñoä chi nghieäp. Tröôùc Vaõng sanh Tònh ñoä taäp haønh vu theá. Kyø ñaïo döõ Thieän Ñaïo, Thieáu Khöông dò thôøi nhi ñoàng hoùa daõ. Höïu Ñöôøng Ñaïi Lòch nhò nieân, Phaùp Chieáu Ñaïi sö teâ chæ Hoaønh Chaâu Vaân Phong töï, caàn tu baát giaûi, duy dó khuyeán nhaân nieäm Phaät vi caáp vuï.

738

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

於僧堂內粥鉢中兩次現五臺勝境。勝境中復現有寺。金牓題云。大聖竹林寺。於是法照心渴仰,欲禮五臺。遂在𢖍州湖東寺,豈五會念佛道場,願見大聖。至四年,八月,十三日發行,於五年,四月,五日到五臺縣。遙見佛

QUYEÅN TRUNG

739

Ö taêng ñöôøng noäi chuùc baùo trung, löôõng thöù hieän Nguõ Ñaøi thaéng caûnh. Thaéng caûnh trung, phuïc hieän höõu töï, kim baûng ñeà vaân: Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm töï Ö thò Phaùp Chieáu taâm hoaøi khaùt ngöôõng. Duïc leã Nguõ Ñaøi. Toaïi taïi Hoaønh Chaâu Hoà Ñoâng töï, khôûi nguõ hoäi nieäm Phaät ñaïo traøng, nguyeän kieán ñaïi thaùnh. Chí töù nieân, baùt nguyeät, thaäp tam nhaät phaùt haønh, ö nguõ

光寺南,數道白

nieân, töù nguyeät, nguõ nhaät ñaùo Nguõ Ñaøi huyeän. Dieâu kieán

光。六日到佛光寺。果如鉢中所見,畧無差

Phaät Quang töï nam, soå ñaïo baïch quang. Luïc nhaät ñaùo Phaät

脫。

Quang töï. Quaû nhö baùt trung sôû kieán, löôïc voâ sai thoaùt. Kyø daï töù canh, kieán nhaát ñaïo quang, tuøng Baéc sôn haï

其夜四更,見一道光,從圵山下來射照。照

lai xaï chieáu. Chieáu mang nhaäp ñöôøng noäi, naõi vaán chuùng

忙入堂內,乃問衆云。此何祥光,吉凶焉在。

vaân: Thöû haø töôøng quang, kieát hung dieân taïi? Höõu taêng

有僧答言。此大聖不思議光。常答有緣。

ñaùp ngoân: Thöû Ñaïi thaùnh baát tö nghò quang, thöôøng giaùc höõu duyeân.

照聞已即具威儀尋光至寺。東北五十里間

Chieáu vaên dó, töùc cuï sai nghi taàm quang chí töï. Ñoâng

果有山。山下有澗。澗北有一石門。見二青

baéc nguõ thaäp lyù gian, quaû höõu sôn, sôn haï höõu giaûn, giaûn

衣可年八九歲。顏貌端正立于門首。一稱善財,二曰難陀。相見歡喜問訊設禮。引照入門。向北行五里已來。見一金門樓。漸至門所乃是一寺。寺前有大金牓。題曰。大聖竹林寺。如鉢中所見者。

baéc höõu nhaát thaïch moân, kieán nhò thanh y, khaû nieân baùt cöûu tueá, nhan maïo ñoan chaùnh, laäp vu moân thuû. Nhaát xöng Thieän Taøi, nhò vieát Nan-ñaø. Töông kieán hoan hyû, vaán taán thieát leã, daãn Chieáu nhaäp moân, höôùng baéc haønh nguõ lyù dó lai, kieán nhaát kim moân laâu, tieäm chí moân sôû, naõi thò nhaát töï, töï tieàn höõu nhaát ñaïi kim baûng, ñeà vieát: Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm töï, nhö baùt trung sôû kieán giaû.

740

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

方圓可二十里。一百二十院皆有寶塔莊嚴。其地純是黃金。流渠華樹,充滿其中。照

QUYEÅN TRUNG

741

Phöông vieân khaû nhò thaäp lyù, nhaát baùch nhò thaäp vieän, giai höõu baûo thaùp trang nghieâm, kyø ñòa thuaàn thò hoaøng kim, löu cöø hoa thoï, sung maõn kyø trung. Chieáu nhaäp töï

入寺至講堂中。見文殊在西,普賢在東,各據

chí giaûng ñöôøng trung, kieán Vaên-thuø taïi taây, Phoå Hieàn taïi

師子之座。說法之音,歷歷可聽。文殊左右菩

ñoâng, caùc cöù sö töû chi toøa. Thuyeát phaùp chi aâm, lòch lòch

薩萬餘。普賢亦無數菩薩圍繞。照至二賢前作禮問云。末代凡夫去聖時遙知識轉劣垢障尤深。佛性無由顯現,佛法浩

khaû thính. Vaên-thuø taû höõu Boà Taùt vaïn dö. Phoå Hieàn dieäc voâ soá Boà Taùt vi nhieãu. Chieáu chí nhò Boà Taùt tieàn taùc leã vaán vaân: Maït ñaïi phaøm phu, khöù thaùnh thôøi dieâu, tri thöùc chuyeån lieät, caáu chöôùng vöu thaân, Phaät taùnh voâ do hieån hieän. Phaät phaùp haïo haõn,

澣。未審修行於何法門,最為其要。唯願大聖

vò thaåm tu haønh ö haø phaùp moân, toái vi kyø yeáu. Duy nguyeän

斷我疑網。

Ñaïi Thaùnh ñoaïn ngaõ nghi voõng. Vaên-thuø baùo ngoân: Nhöõ kim nieäm Phaät, kim chaùnh thò

文殊報言。汝今念佛。今正是時。諸修行

thôøi. Chö tu haønh moân, voâ quaù nieäm Phaät. Cuùng döôøng

門,無過念佛。供養三寶福慧雙修。此之二門

Tam baûo, phöôùc hueä song tu. Thöû chi nhò moân toái vi kinh

最為徑要。所以者何。我於過去劫中因觀佛故。因念佛故。因供養故。今得一切種智。是故一切諸法般若波羅蜜甚深禪定。乃至諸佛皆從念佛而生。故知念佛是諸法之王。汝當常念無上法王令無休息。照又問。當云何念。文殊言。此世界西有阿彌陀佛。彼佛願力

yeáu. Sôû dó giaû haø? Ngaõ ö quaù khöù kieáp trung, nhaân quaùn Phaät coá, nhaân nieäm Phaät coá, nhaân cuùng döôøng coá, kim ñaéc nhaát thieát chuûng trí. Thò coá nhaát thieát chö phaùp Baùt nhaõ Ba-la-maät, thaäm thaâm thieàn ñònh. Naõi chí chö Phaät giai tuøng nieäm Phaät nhi sanh. Coá tri nieäm Phaät, thò chö phaùp chi vöông. Nhöõ ñöông thöôøng nieäm voâ thöôïng phaùp vöông, linh voâ höu töùc. Chieáu höïu vaán: Ñöông vaân haø nieäm? Vaên-thuø ngoân. Thöû theá giôùi taây höõu A-di-ñaø Phaät. Bæ Phaät nguyeän löïc baát khaû tö nghò. Nhöõ ñöông keá nieäm, linh

742

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

不可思議。汝當繼念,令無間斷。命終之後決定往生,永不退轉。說是語已。時二大聖各舒金手摩照頂為授記別。汝已念佛故,不久證無上正等菩提。若善男女等,願疾成佛者,無過念佛,則能速證無上菩提。語已,時二大聖互說伽陀。照聞已歡喜踊躍,疑網悉除。又更作禮。禮謝而退。已上二則載於有宋高僧傳。俱在藏內富字函。前後事由,文煩不錄。

26. Ba vò Ñaïi Thaùnh döùt loøng nghi cho ngöôøi(1)

eà ñôøi nhaø Ñöôøng, ôû thaønh Laïc Döông, chuøa Voõng Cöïc, coù moät vò taêng hieäu Thích Hueä Nhaät, voán ngöôøi hoï Taân queâ ôû Ñoâng Lai. Ngaøi xuaát gia vaø thoï giôùi Cuï tuùc vaøo khoaûng trieàu vua Ñöôøng Trung Toâng (705-707), (1)

Ba vò Ñaïi Thaùnh ñöôïc neâu trong baøi naøy laø Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, Boà Taùt Vaên-thuø vaø Boà Taùt Phoå Hieàn. Trong hai caâu chuyeän ñöôïc keå sau ñaây, ba vò Ñaïi Thaùnh naøy ñaõ hieån linh ñeå döùt saïch loøng nghi ngôø cho 2 vò cao taêng, ñoàng thôøi cuõng löu laïi moät taám göông cho ngöôøi ñôøi soi vaøo ñeå thaáy ñöôïc choã thuø thaéng cuûa phaùp moân Tònh ñoä.

QUYEÅN TRUNG

743

voâ giaùn ñoaïn. Maïng chung chi haäu quyeát ñònh vaõng sanh, vónh baát thoái chuyeån. Thuyeát thò ngöõ dó, thôøi nhò ñaïi thaùnh caùc thö kim thuû ma Chieáu ñaûnh vi thoï kyù bieät: Nhöõ dó nieäm Phaät coá, baát cöûu chöùng Voâ thöôïng chaùnh ñaúng Boà-ñeà. Nhöôïc thieän nam nöõ ñaúng, nguyeän taät thaønh Phaät giaû, voâ quaù nieäm Phaät, taéc naêng toác chöùng Voâ thöôïng Boà-ñeà. Ngöù dó, thôøi nhò ñaïi thaùnh hoã thuyeát Giaø-ñaø. Chieáu vaên dó hoan hyû duõng döôïc, nghi voõng taát tröø. Höïu caùnh taùc leã. Leã taï nhi thoái. Dó thöôïng nhò taéc, taûi ö höõu Toáng Cao taêng truyeän, caâu taïi taïng noäi phuù töï haøm. Tieàn haäu söï do, vaên phieàn baát luïc.

sau gaëp ngaøi Nghóa Tònh Tam Taïng, tieáp nhaän ñöôïc giaùo phaùp Nhaát thöøa saâu xa nhaát. Ngaøi Hueä Nhaät trong loøng thöôøng töôûng moä, quyeát ñi ñeán Thieân Truùc. Ngaøy kia ñoái tröôùc töôïng Phaät phaùt lôøi theä nguyeän, leân ñöôøng sang Taây Vöïc.(1) Ban ñaàu nöông thuyeàn vöôït bieån, trong khoaûng ba naêm ñaõ traûi qua haàu heát caùc nöôùc mieàn Ñoâng Nam haûi nhö Coân Loân, Phaät Theä, Sö Töû Chaâu... Vöôït qua nhieàu nöôùc, cuoái cuøng môùi ñeán ñöôïc Thieân Truùc, ngaøi ñeán leã baùi caùc thaùnh tích vaø tìm (1)

Thieân Truùc, Taây Vöïc ñeàu laø nhöõng teân khaùc ñeå chæ AÁn Ñoä.

744

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

kieám thu thaäp caùc baûn kinh vaên tieáng Phaïn. Ngaøi cuõng ñi khaép nôi tham baùi caùc baäc thieän tri thöùc. Trong suoát 13 naêm tìm caàu hoïc hoûi giaùo phaùp, chæ mong muoán ñöôïc laøm lôïi ích cho muoân ngöôøi! Roài ngaøi choáng gaäy leân ñöôøng veà. Ñöôøng xa thaêm thaúm moät boùng moät mình, vöôït qua bao nuùi tuyeát, bao xoùm laøng heûo laùnh. Ñi ñöôïc 4 naêm daøi, traûi qua khoâng bieát bao nhieâu söï khoå nhoïc, ñau ñôùn, sanh ra chaùn ngaùn coõi Dieâm-phuø naøy, beøn töï than raèng: “Coù ñaát nöôùc naøo, theá giôùi naøo chæ coù vui maø khoâng coù khoå? Coù phaùp moân naøo, haïnh nguyeän naøo coù theå mau choùng ñöôïc gaëp Phaät?” Ngaøi laïi ñem vieäc aáy ñi hoûi khaép caùc vò hoïc giaû treân toaøn coõi Thieân Truùc. Ai naáy ñeàu ngôïi khen phaùp moân Tònh ñoä, vöøa phuø hôïp vôùi lôøi Phaät daïy, vöøa mau choùng ñaït ñeán keát quaû, chính laø con ñöôøng coù theå tu taäp chæ trong moät ñôøi, döùt boû thaân naøy aét ñöôïc vaõng sanh veà Theá giôùi Cöïc Laïc, töï mình ñöôïc phuïng söï ñöùc Phaät A-di-ñaø. Nghe ñöôïc nhöõng lôøi aáy roài, ngaøi Hueä Nhaät cuùi ñaàu vaâng laõnh. Roài ngaøi lieàn ñi daàn leân phía baéc AÁn Ñoä, ñeán nöôùc Kieän-ñaø-la (Gandhāra). Veà phía ñoâng baéc kinh ñoâ nöôùc naøy coù moät ngoïn nuùi lôùn. Treân nuùi coù töôïng ñöùc Boà Taùt Quaùn AÂm, ñaõ coù nhieàu ngöôøi chí thaønh caàu thænh ñöôïc thaáy Boà Taùt hieän thaân. Ngaøi Hueä Nhaät beøn khaáu ñaàu laøm leã tröôùc töôïng Boà Taùt troïn baûy ngaøy, laïi phaùt nguyeän tuyeät thöïc ñeán cheát neáu khoâng ñöôïc thaáy Boà Taùt hieän thaân. Ñeán ngaøy thöù baûy, khi trôøi coøn chöa saùng, ñöùc Quaùn AÂm boãng hieän ra thaân hình maøu vaøng röïc giöõa khoâng trung, chieàu cao hôn moät tröôïng, ngoài treân toøa sen baùu, ñöa tay phaûi xuoáng xoa ñaàu Hueä Nhaät daïy raèng:

QUYEÅN TRUNG

745

“OÂng muoán truyeàn phaùp lôïi mình lôïi ngöôøi, chæ coù moät phaùp höôùng veà coõi Phaät A-di-ñaø ôû phöông Taây maø thoâi. Neân khuyeân ngöôøi nieäm Phaät, tuïng kinh, hoài höôùng phaùt nguyeän vaõng sanh. Khi ñöôïc veà coõi aáy, ñöôïc gaëp ta vaø ñöùc Phaät A-di-ñaø, ñöôïc lôïi ích lôùn. OÂng neân töï bieát raèng phaùp moân Tònh ñoä vöôït hôn taát caû caùc haïnh nguyeän khaùc.” Daïy nhö theá roài, boãng döng bieán maát. Ngaøi Hueä Nhaät tuyeät thöïc ñaõ ñeán luùc saép boû maïng, nhöng vöøa nghe xong nhöõng lôøi aáy boãng trôû neân khoûe maïnh, lieàn thaúng ñöôøng leo qua nuùi aáy, nhaém höôùng ñoâng maø ñi.(1) Ñöôøng ngaøi ñi traûi qua hôn 70 nöôùc, tính thôøi gian töø khi ñi cho ñeán luùc veà tôùi Trung Hoa laø 18 naêm (701-719). Nieân hieäu Khai Nguyeân thöù 7 ñôøi vua Ñöôøng Huyeàn Toâng (719), ngaøi veà tôùi Tröôøng An. Ngaøi daâng leân hoaøng ñeá nhöõng kinh töôïng mang veà ñöôïc töø AÁn Ñoä. Sau, ngaøi cuõng khai ngoä cho hoaøng ñeá, ñöôïc ban töù hieäu laø Töø Maãn Tam Taïng Sanh Phaùp sö. Suoát ñôøi ngaøi tinh caàn tu taäp phaùp moân Tònh ñoä, coù soaïn boä saùch Vaõng sanh Tònh ñoä taäp löu truyeàn ôû ñôøi. Lôøi daïy cuûa ngaøi cuøng vôùi caùc vò Thieän Ñaïo vaø Thieáu Khöông, tuy khaùc thôøi ñaïi nhöng choã giaùo hoùa ñeàu nhö nhau. * Nieân hieäu Ñaïi Lòch thöù 2 ñôøi Ñöôøng Ñaïi Toâng (767), coù Ñaïi sö Phaùp Chieáu truï trì chuøa Vaân Phong taïi Hoaønh Chaâu. Ngaøi sieâng caàn tu hoïc khoâng heà giaûi ñaõi, luoân laáy söï khuyeân ngöôøi nieäm Phaät laøm vieäc gaáp ruùt, khaån thieát. (1)

Töø AÁn Ñoä nhaém höôùng ñoâng maø ñi töùc laø höôùng veà Trung Hoa. Tröôùc ñoù ngaøi ñaõ leân ñöôøng veà, nhöng vì chöa quyeát ñònh theo phaùp moân Tònh ñoä neân coøn daàn daø treân ñaát AÁn. Keå töø luùc naøy môùi quyeát loøng tin töôûng vaøo phaùp moân Tònh ñoä.

746

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaõ hai laàn trong Taêng ñöôøng, ngaøi nhìn vaøo baùt chaùo thaáy hieän ra thaéng caûnh ôû Nguõ Ñaøi. Trong thaéng caûnh aáy laïi hieän ra moät ngoâi chuøa, coù baûng vaøng ñeà maáy chöõ “Chuøa Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm”. Töø ñoù, ngaøi Phaùp Chieáu ñem loøng khaùt ngöôõng, muoán ñeán Nguõ Ñaøi chieâm baùi. Taïi chuøa Hoà Ñoâng ôû Hoaønh Chaâu, ngaøi 5 laàn laäp ñaïo traøng nieäm Phaät, phaùt nguyeän ñöôïc thaáy Ñaïi Thaùnh. Ngaøy 13 thaùng 8, nieân hieäu Ñaïi Lòch thöù 4 (769), ngaøi khôûi haønh. Ñeán ngaøy moàng 5 thaùng 4 naêm sau thì vöøa tôùi huyeän Nguõ Ñaøi. Töø xa, ngaøi nhìn veà phöông nam thaáy nôi chuøa Phaät Quang coù maáy ñaïo haøo quang traéng saùng toûa leân. Qua hoâm sau thì ñeán chuøa Phaät Quang, thaáy quang caûnh y heät nhö tröôùc ñaây nhìn thaáy trong baùt chaùo, khoâng khaùc chuùt naøo! Ñeâm hoâm aáy, vöøa qua canh tö, ngaøi Phaùp Chieáu nhìn thaáy moät ñaïo haøo quang töø treân ngoïn nuùi phía baéc bay xuoáng chieáu vaøo trong chuøa. Ngaøi voäi vaøo chuøa thöa hoûi chuùng taêng: “Haøo quang aáy laø ñieàm gì, laønh hay döõ?” Coù moät vò taêng ñaùp raèng: “Ñoù laø haøo quang khoâng theå nghó baøn cuûa ñöùc Ñaïi Thaùnh, thöôøng giaùc ngoä cho nhöõng ai coù duyeân laønh.” Ngaøi Phaùp Chieáu nghe nhö vaäy roài lieàn chænh ñoán oai nghi, theo höôùng haøo quang maø thaúng ñöôøng leân chuøa. Ñi veà höôùng ñoâng baéc chöøng 50 daëm, quaû nhieân gaëp moät ngoïn nuùi. Döôùi nuùi coù khe nöôùc, phía baéc khe nöôùc coù moät cöûa ñaù. Coù hai ñoàng töû maëc aùo xanh, khoaûng taùm, chín tuoåi, dung maïo ñoan chaùnh, ñang ñöùng tröôùc cöûa. Moät ngöôøi xöng teân laø Thieän Taøi, moät ngöôøi laø Nan-ñaø.

QUYEÅN TRUNG

747

Ñoâi beân gaëp nhau baøy toû söï vui möøng, cuøng theo leã hoûi han nhau. Roài hai ngöôøi aáy daãn Phaùp Chieáu vaøo cöûa, cuøng ñi veà höôùng baéc khoaûng 5 daëm thì tôùi. Nôi ñaây coù moät toøa laàu cöûa vaøng, khi ñeán taän cöûa thì môùi bieát ñoù laø moät ngoâi chuøa. Tröôùc chuøa coù moät baûng vaøng lôùn ñeà maáy chöõ: “Chuøa Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm”. Quang caûnh nôi aáy vuoâng vöùc moãi beà chöøng 20 daëm, coù 120 vieän, thaûy ñeàu coù baûo thaùp trang nghieâm. Maët ñaát toaøn laø vaøng roøng, laïi coù ao nöôùc chaûy, coù hoa traùi, caây coái moïc ñaày beân trong. Phaùp Chieáu vaøo chuøa, böôùc vaøo trong giaûng ñöôøng nhìn thaáy ñöùc Vaên-thuø beân phía taây, ñöùc Phoå Hieàn beân phía ñoâng. Hai vò Boà Taùt aáy ñeàu ngöï treân toøa sö töû, tieáng thuyeát phaùp nghe raát roõ raøng, vang doäi. Hai beân ñöùc Vaên-thuø coù hôn muoân vò Boà Taùt theo haàu, coøn chung quanh ñöùc Phoå Hieàn cuõng coù voâ soá vò Boà Taùt. Phaùp Chieáu tieán tôùi tröôùc hai vò Boà Taùt, leã laïy roài thöa hoûi raèng: “Con laø phaøm phu sanh nhaèm ñôøi maït phaùp, caùch Phaät ñaõ xa, tri thöùc heøn keùm, nghieäp chöôùng nhô nhôùp laáp saâu neân taùnh Phaät khoâng do ñaâu maø hieån baøy! Phaät phaùp meânh moâng, con thaät khoâng bieát phaûi tu taäp phaùp moân naøo laø coát yeáu. Cuùi xin hai vò Ñaïi Thaùnh vì con phaù saïch choã nghi ngôø.” Ñöùc Vaên-thuø ñaùp raèng: “Nay chính laø luùc oâng neân tu phaùp moân nieäm Phaät. Trong taát caû caùc moân tu haønh, khoâng coù phaùp moân naøo vöôït hôn phaùp nieäm Phaät vaø cuùng döôøng Tam baûo. Ñoù laø ñoàng thôøi tu phöôùc laãn tu hueä. Chæ coù hai phaùp tu ñoù laø con ñöôøng thaúng taét nhaát, coát yeáu nhaát. Vì sao vaäy? Nhö ta ñaây trong ñôøi quaù khöù chính nhôø quaùn töôûng Phaät, nieäm Phaät vaø cuùng döôøng maø nay ñaït ñöôïc trí tueä giaûi thoaùt hieåu bieát taát caû. Cho neân, taát caû caùc

748

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

phaùp Baùt-nhaõ Ba-la-maät, thieàn ñònh thaâm saâu, cho ñeán heát thaûy chö Phaät ñeàu laø sanh ra töø phaùp moân nieäm Phaät. Neân phaûi bieát raèng, phaùp moân nieäm Phaät laø vua trong taát caû caùc phaùp. OÂng neân thöôøng xuyeân nieäm töôûng ñaáng Voâ thöôïng Phaùp vöông,(1) khoâng luùc naøo giaùn ñoaïn.” Phaùp Chieáu laïi hoûi: “Neân nieäm nhö theá naøo?” Ñöùc Vaên-thuø daïy: “Veà höôùng taây cuûa theá giôùi naøy coù ñöùc Phaät A-di-ñaø. Nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät aáy khoâng theå nghó baøn. OÂng neân thöôøng nieäm danh hieäu ngaøi, ñöøng cho giaùn ñoaïn. Sau khi maïng chung chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh, maõi maõi khoâng coøn thoái chuyeån.” Noùi xong, hai vò Ñaïi Thaùnh cuøng ñöa tay vaøng xoa leân (1)

Voâ thöôïng Phaùp vöông: danh hieäu toân xöng ñöùc Phaät, vì ngaøi laø vò vua trong taát caû caùc phaùp vaø khoâng coøn ai vöôït hôn ñöôïc nöõa.

萬宗禪師直指篇夫念佛三昧者,名一行三昧也。蓋彼行人旣了深旨。能持一心,不涉餘行。唯念彼土, 唯憶彼佛。知身土無二,了憶念亦一。乃得如上所立之名,爲一行也。雖名一行,其於行人,亦當以彼一切出世,世閒無量法門,諸功德行,以爲助道,則往

QUYEÅN TRUNG

749

ñænh ñaàu Phaùp Chieáu, ban lôøi thoï kyù raèng: “OÂng nhôø tu taäp phaùp moân nieäm Phaät maø khoâng bao laâu nöõa seõ ñöôïc chöùng quaû Boà-ñeà Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng. Neáu coù nhöõng thieän nam, tín nöõ naøo muoán mau thaønh Phaät thì khoâng gì baèng tu phaùp moân nieäm Phaät, chaéc chaén seõ ñöôïc nhanh choùng thaønh töïu quaû Boà-ñeà Voâ thöôïng.” Döùt lôøi, hai vò Ñaïi Thaùnh laïi thay nhau ñoïc keä. Phaùp Chieáu ñöôïc nghe roài laáy laøm vui möøng phaán chaán, loøng nghi döùt saïch, beøn leã laïy roài lui ra. Hai caâu chuyeän treân ñeàu coù ghi cheùp trong Toáng Cao taêng truyeän, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi taïng kinh, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, thuoäc quyeån 50, soá hieäu 2061. Ñaây chæ neâu vieäc chính, coøn nhöõng chi tieát nhoû khoâng quan troïng xin löôïc bôùt.

Vaïn Toâng thieàn sö tröïc chæ thieân

Phuø nieäm Phaät Tam-muoäi giaû, danh Nhaát haïnh Tammuoäi daõ. Caùi bæ haønh nhaân, kyù lieãu thaâm chæ. Naêng trì nhaát taâm, baát thieäp dö haønh. Duy nieäm bæ ñoä, duy öùc bæ Phaät. Tri thaân ñoä voâ nhò, lieãu öùc nieäm dieäc nhaát. Naõi ñaéc nhi thöôïng sôû laäp chi danh, vi nhaát haïnh daõ. Tuy danh nhaát haïnh, kyø ö haønh nhaân, dieäc ñöông dó bæ nhaát thieát xuaát theá, theá gian voâ löôïng phaùp moân, chö coâng ñöùc haønh, dó vi trôï ñaïo, taéc vaõng sanh haïnh taät. Thò coá nhaát

750

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

生行疾。是故一切諸行悉爲淨土而修,無別岐路。名一行耳,譬如衆流入海,同得海名。萬善同歸得名一行。以是義故。則一切念處 , 正勤,根,力,覺,道,四弘,六度,皆淨土行。乃至人中染指之善。及散心念佛。或一稱名。或

QUYEÅN TRUNG

751

thieát chö haïnh, taát vi Tònh ñoä nhi tu, voâ bieät kì loä. Danh nhaát haïnh nhó, thí nhö chuùng löu nhaäp haûi, ñoàng ñaéc haûi danh. Vaïn thieän ñoàng quy, ñaéc danh nhaát haïnh. Dó thò nghóa coá, taéc nhaát thieát nieäm xöù, chaùnh caàn, caên, löïc, giaùc, ñaïo, töù hoaèng, luïc ñoä, giai Tònh ñoä haïnh. Naõi chí nhaân trung nhieãm chæ chi thieän, caäp taùn taâm nieäm Phaät, hoaëc nhaát xöng danh, hoaëc nhaát cöû thuû, nhaát leã nhaát taùn, hoaëc nhaát chieâm ngöôõng. Naõi chí hoaëc phuïng nhaát höông

一舉手,一禮一讚。或一瞻仰。乃至或奉一

nhaát thuûy, nhaát hoa nhaát ñaêng, nhaát cuùng döôøng, nhaát

香一水,一華一燈一供養,一供養具。或一念

cuùng döôøng cuï, hoaëc nhaát nieäm tu taäp, chí vu thaäp nieäm,

修習至于十念。或發一行一施,一戒一忍,禪定,智慧,一切善根,回向極樂。願力持故。雖有遲疾。皆得往生。如經所說。喻昔有人。以小滴水寄於大海。願不壞不失,不異不竭。雖經多劫。要還元水。其人

hoaëc phaùt nhaát haønh nhaát thí, nhaát giôùi nhaát nhaãn, thieàn ñònh, trí hueä, nhaát thieát thieän caên, hoài höôùng Cöïc Laïc. Nguyeän löïc trì coá, tuy höõu trì taät, giai ñaéc vaõng sanh, nhö kinh sôû thuyeát. Duï tích höõu nhaân, dó tieåu trích thuûy kyù ö ñaïi haûi, nguyeän baát toaïi baát thaát, baát dò baát kieät. Tuy kinh ña kieáp, yeáu hoaøn nguyeân thuûy. Kyø nhaân kinh ña kieáp dó, nhö kyù sôû thuû. Quaû ñaéc nguyeân thuûy, baát hoaïi baát kieät, thöû

經多劫已。如寄所取果得元水。不壞不竭。

dieäc nhö thò. Dó thieåu thieän caên, hoài höôùng Cöïc Laïc nhö kyù

此亦如是。以小善根回向極樂。如寄滴水。

trích thuûy, tuy kinh dò sanh thieän caên baát thaát, dieäc baát hoaïi

雖經異生。善根不失亦不壞竭。生彼無疑。

kieät, sanh bæ voâ nghi. Haø huoáng chaùnh kieán, taø kieán, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, höõu

何况正見邪見,大乘小乘,有漏無漏,散心

laäu, voâ laäu, taùn taâm ñònh thieän, söï töôûng quaùn hueä, giai

定善,事想觀慧。皆名一行。悉得往生。惟除

danh nhaát haïnh, taát ñaéc vaõng sanh, duy tröø ngoaïi ñaïo

外道種性。

chuûng taùnh.

752

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

故云。但辨肯心。必不相賺。又經所謂一稱南無佛。皆已成佛道。良可深信。其有因心未起,善行未立,身心未屈。先期感應者。不可與其同語也。是故釋迦聖主一代至談。有無量三昧,無量解脫,無量行願,總持相應,無量法門,惟念佛一門圓攝無外,悉皆具足。如彼大海吞納眾流,性無增減。如如意珠,置高幢上,能滿一切眾生願求,體無虧損。此三昧寶王能攝能具,亦復如是。由是義故。始我世尊以此念佛三昧遍告眾會,非不再三。彼會所有承聽大根之士。若文

QUYEÅN TRUNG

753

Coá vaân: Ñaõn bieän khaúng taâm, taát baát töông traùm. Höïu kinh sôû vò. Nhaát xöng Nam-moâ Phaät, giai dó thaønh Phaät ñaïo. Löông khaû thaâm tín, kyø höõu nhaân taâm vò khôûi, thieän haønh vò laäp, thaân taâm vò khaát, tieân kyø caûm öùng giaû, baát khaû döõ kyø ñoàng ngöõ daõ. Thò coá Thích-ca Thaùnh chuû, nhaát ñaïi chí ñaøm, höõu voâ löôïng tam-muoäi, voâ löôïng giaûi thoaùt, voâ löôïng haïnh nguyeän, toång trì töông öng, voâ löôïng phaùp moân, duy nieäm Phaät nhaát moân vieân nhieáp voâ ngoaïi, taát giai cuï tuùc. Nhö bæ ñaïi haûi thoân naïp chuùng löu, taùnh voâ taêng giaûm. Nhö nhö yù chaâu trí cao traøng thöôïng, naêng maõn nhaát thieát chuùng sanh nguyeän caàu, theå voâ khung toån. Coá thöû Tam-muoäi baûo vöông, naêng nhieáp naêng cuï, dieäc phuïc nhö thò. Do thò nghóa coá, thuûy ngaõ Theá Toân dó thöû nieäm Phaät Tam-muoäi, bieán caùo chuùng hoäi, phi baát taùi tam. Bæ hoäi sôû höõu thöøa thính ñaïi caên chi só. Nhöôïc Vaên-thuø ñaúng, caäp

殊等,及三乘聖賢,天龍八部,無不傾心而歸信

Tam thöøa thaùnh hieàn, thieân long baùt boä, voâ baát khuynh

也。逮我法流東土。有大至人。於彼廬山,闡

taâm nhi quy tín daõ. Ñaõi ngaõ phaùp löu ñoâng ñoä, höõu ñaïi chí

揚遺化。彼信奉者如風行草上。極天下之望,無不美其教焉。自佛至今,將二千數百餘載。中有聖賢之人,高僧巨儒,農商仕賈,匹夫,匹婦,奴婢,黃門。或自行勸人,或著文作誓。重法如寶,輕

nhaân, ö bæ Lö sôn, kieán döông di hoùa, bæ tín phuïng giaû, nhö phong haønh thaûo thöôïng. Cöïc thieân haï chi voïng, voâ baát myõ kyø giaùo yeân. Töï Phaät chí kim, töông nhò thieân soå baùch dö taûi, trung höõu thaùnh hieàn chi nhaân. Cao taêng, cöï nho, noâng thöông só coå, thaát phu, thaát phuï, noâ tyø, huyønh moân. Hoaëc töï haønh khuyeán nhaân, hoaëc tröôùc vaên taùc theä, troïng phaùp nhö baûo,

754

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

身若塵。臨難不懼,臨死不顧。挺身立行,力修此道者,何知其幾。或修隨喜。或信歸依。乃至隨德盡己之誠,而行者。其數益眾,誠所謂列宿塵沙,尤莫况其多也。或有半信不信,猶豫不決之人,尚生彼國,疑城,邊地。何况正信,正行,正願者,有何惑焉。傳記所載,萬不及一。自古及今,咸受其賜。豈筆舌所能盡述者乎。縱欲別修道品。但假自心之力。或有退轉著魔之患。唯此念佛法門,因仗佛力,修則必成。無復魔業,永不退轉,决定往生矣。

QUYEÅN TRUNG

755

khinh thaân nhöôïc traàn, laâm naïn baát cuï, laâm töû baát coá, ñónh thaân laäp haïnh, löïc tu thöû ñaïo giaû, haø tri kyø kyû? Hoaëc tu tuøy hyû, hoaëc tín quy y, naõi chí tuøy ñöùc taän kyû chi thaønh, nhi haønh giaû. Kyø soá ích chuùng, thaønh sôû vò lieät tuù traàn sa, vöu maïc huoáng kyø ña daõ. Hoaëc höõu baùn tín baát tín, do döï baát quyeát chi nhaân, thöôïng sanh bæ quoác, nghi thaønh, bieân ñòa. Haø huoáng chaùnh tín chaùnh haïnh, chaùnh nguyeän giaû, höõu haø hoaëc yeân. Truyeän kyù sôû taûi, vaïn baát caäp nhaát. Töï coå caäp kim, haøm thoï kyø töù, khôûi buùt thieät sôû naêng taän thuaät giaû hoà? Tuùng duïc bieät tu ñaïo phaåm, ñaõn giaû töï taâm chi löïc. Hoaëc höõu thoái chuyeån tröôùc ma chi hoaïn, duy thöû nieäm Phaät phaùp moân, nhaân tröôïng Phaät löïc, tu taéc taát thaønh. Voâ phuïc ma nghieäp, vónh baát thoái chuyeån, quyeát ñònh vaõng sanh hyõ.

27. Thieàn sö Vaïn Toâng chæ thaúng ñöôøng tu

haùp moân Nieäm Phaät Tam-muoäi cuõng goïi laø Nhaát haïnh Tam-muoäi. Coù nghóa laø, ngöôøi tu taäp phaùp moân naøy khi ñaõ hieåu ñöôïc yù chæ saâu xa vaø coù theå gìn giöõ söï nhaát taâm thì chaúng coøn noi theo moät haïnh nguyeän naøo khaùc, chæ moät loøng nhôù nghó ñeán coõi theá giôùi Cöïc Laïc, moät loøng nieäm töôûng ñeán ñöùc Phaät A-di-ñaø maø thoâi. Ngöôøi aáy bieát raèng, thaân mình vôùi Tònh ñoä khoâng phaûi laø hai, loøng

nhôù nghó vaø nieäm töôûng cuõng chæ laø moät. Ñöôïc nhö vaäy môùi goïi laø Nhaát haïnh nhö vöøa noùi treân. Tuy goïi laø moät haïnh duy nhaát, nhöng ngöôøi tu haønh cuõng phaûi nhôø vaøo voâ soá caùc phaùp theá gian vaø xuaát theá gian, tu taäp heát thaûy caùc coâng ñöùc ñeå hoã trôï cho ñöôøng tu thì haïnh nguyeän vaõng sanh môùi mau choùng ñöôïc thaønh töïu. Vì theá, taát caû caùc haïnh nguyeän ñeàu laø choã tu taäp cuûa phaùp moân Tònh ñoä, khoâng coù ñöôøng höôùng naøo khaùc. Goïi

756

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

laø Nhaát haïnh, cuõng ví nhö muoân doøng nöôùc chaûy vaøo bieån, ñeàu goïi teân chung laø bieån. Cuõng vaäy, vì muoân ñieàu thieän cuøng quy veà moät moái neân goïi laø Nhaát haïnh. Vì nghóa aáy neân caùc phaùp nhö nieäm xöù,(1) chaùnh caàn,(2) caên,(3) löïc,(4) giaùc,(5) ñaïo,(6) töù hoaèng,(7) luïc ñoä,(8) heát thaûy ñeàu laø haïnh Tònh ñoä. Cho ñeán nhöõng vieäc laønh heát söùc nhoû nhaët, hoaëc laø nieäm Phaät vôùi taâm taùn loaïn, thaäm chí chæ moät laàn xöng danh hieäu Phaät, moät laàn chaép tay cung kính, moät laàn leã baùi, moät laàn taùn thaùn, moät laàn chieâm ngöôõng, (1)

Töùc Töù nieäm xöù: boán choã quaùn nieäm cuûa ngöôøi tu taäp, bao goàm: 1. Thaân nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng thaân naøy laø nhô nhôùp, khoâng thanh tònh. 2. Thoï nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng baûn chaát cuûa moïi caûm thoï, xuùc chaïm ñeàu laø khoå. 3. Taâm nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng taâm yù laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, sanh dieät trong töøng giaây phuùt. 4. Phaùp nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng taát caû caùc phaùp khoâng heà coù caùi goïi laø “baûn ngaõ” thöôøng toàn ñoäc laäp, baûn chaát thaät söï cuûa caùc phaùp chæ laø söï hoäi tuï vaø tan raõ cuûa caùc nhaân duyeân. (2) Töùc Töù chaùnh caàn: , hay boán söï chuyeân caàn chaân chaùnh, bao goàm: 1. Ñoái vôùi vieäc aùc ñaõ sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn tröø boû. 2. Ñoái vôùi vieäc aùc chöa sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn cheá phuïc, khoâng ñeå cho sanh khôûi. 3. Ñoái vôùi vieäc thieän chöa sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn laøm cho sanh khôûi. 4. Ñoái vôùi vieäc thieän ñaõ sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn nuoâi döôõng cho theâm lôùn maïnh. (3) Töùc Nguõ caên, chæ naêm phaùp caên baûn cuûa ngöôøi tu taäp, bao goàm: 1. Tín caên, hay ñöùc tin vaøo Tam baûo, chaùnh tín. 2. Tinh taán caên, hay söï tinh taán, chuyeân caàn tu taäp thieän phaùp. 3. Nieäm caên, hay söï nhôù nghó, nieäm töôûng Chaùnh phaùp. 4. Ñònh caên, hay naêng löïc taäp trung tö töôûng, yù nieäm, khoâng buoâng thaû, taùn loaïn. 5. Hueä caên, hay trí hueä saùng suoát thaáu roõ chaân lyù. (4) Töùc Nguõ löïc, chæ söï phaùt trieån maïnh meõ Nguõ caên vöøa noùi treân. Nhö vaäy bao goàm: Tín löïc, Tinh taán löïc, Nieäm löïc, Ñònh löïc, vaø Hueä löïc. (5) Töùc Thaát giaùc yù, cuõng goïi laø Thaát Boà-ñeà phaàn, bao goàm: 1. Traïch phaùp, 2. Tinh taán, 3. Hyû, 4. Khinh an, 5. Nieäm, 6. Ñònh, 7. Xaû. (6) Töùc Baùt chaùnh ñaïo hay Baùt thaùnh ñaïo, bao goàm: 1. Chaùnh tri kieán, 2. Chaùnh tö duy, 3. Chaùnh ngöõ, 4. Chaùnh nghieäp, 5. Chaùnh maïng, 6. Chaùnh tinh taán, 7. Chaùnh nieäm, 8. Chaùnh ñònh. (7) Töùc Töù hoaèng theä nguyeän, boán söï phaùt nguyeän roäng lôùn cuûa ngöôøi tu haønh. Ñoù laø: 1. Chuùng sanh voâ bieân theä nguyeän ñoä. 2. Phieàn naõo voâ taän theä nguyeän ñoaïn. 3. Phaùp moân voâ löôïng theä nguyeän hoïc. 4. Phaät ñaïo voâ thöôïng theä nguyeän thaønh. (8) Luïc ñoä, töùc Luïc ba-la-maät, saùu phaùp tu taäp cuûa haøng Boà Taùt, giuùp ñaït ñeán quaû vò giaûi thoaùt, goàm coù: 1. Boá thí, 2. Trì giôùi, 3. Nhaãn nhuïc, 4.Tinh taán, 5. Thieàn ñònh, 6. Trí hueä.

QUYEÅN TRUNG

757

cho ñeán daâng cuùng moät neùn nhang, moät cheùn nöôùc, moät caønh hoa, moät ngoïn ñeøn, hoaëc chæ moät laàn cuùng döôøng, duøng moät moùn cuùng döôøng, hoaëc chæ khôûi moät nieäm tu taäp, cho ñeán möôøi nieäm, hoaëc chæ phaùt taâm laøm ñöôïc moät vieäc boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí hueä... heát thaûy nhöõng caên laønh aáy ñeàu hoài höôùng veà Cöïc Laïc. Nhôø duy trì ñöôïc nguyeän löïc neân sôùm muoän gì cuõng ñeàu ñöôïc vaõng sanh ñuùng nhö trong kinh ñaõ daïy. Ví nhö thuôû xöa, coù ngöôøi ñem moät gioït nöôùc nhoû göûi vaøo bieån lôùn, nguyeän cho gioït nöôùc aáy chaúng hoaïi, chaúng maát, chaúng bieán ñoåi, chaúng khoâ caïn. Tuy traûi qua nhieàu ñôøi maø gioït nöôùc aáy vaãn coøn nguyeân. Ngöôøi aáy sau khi traûi qua nhieàu kieáp vaãn nhaän laïi ñöôïc gioït nöôùc nguyeân veïn nhö khi göûi vaøo, khoâng heà hoaïi maát, khoâng heà khoâ caïn. Ngöôøi ñaõ ñem moät chuùt caên laønh nhoû nhoi hoài höôùng veà Cöïc Laïc, cuõng gioáng nhö ngöôøi kia göûi gioït nöôùc vaøo bieån lôùn, tuy traûi qua nhieàu ñôøi nhieàu kieáp nhöng caên laønh aáy khoâng heà hoaïi maát, khoâng heà khoâ kieät, chaéc chaén theá naøo cuõng sanh veà Cöïc Laïc. Huoáng chi nhöõng vieäc nhö chaùnh kieán, taø kieán, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, höõu laäu, voâ laäu, loaïn taâm hay ñònh taâm laøm vieäc thieän, caùc phaùp quaùn töôûng, trí hueä... thaûy ñeàu goïi laø Nhaát haïnh, thaûy ñeàu seõ ñöôïc vaõng sanh, chæ tröø nhöõng keû tin nhaän ngoaïi ñaïo maø thoâi. Cho neân noùi raèng: “Chæ caàn coù loøng tin chaéc, quyeát khoâng bò doái gaït.” Trong kinh laïi daïy raèng: “Nhöõng ai xöng nieäm moät laàn Nam-moâ Phaät, ñeàu seõ thaønh Phaät ñaïo.” Raát ñaùng tin saâu lôøi aáy. Nhöng ñoái vôùi nhöõng ai chöa khôûi loøng nhaân, chöa laøm caùc vieäc laønh, thaân taâm chöa ñieàu phuïc, chöa coù söï caûm öùng thì chôù voäi noùi ra nhö vaäy.

758

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Bôûi vaäy, trong suoát moät ñôøi ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ noùi ra voâ löôïng tam-muoäi, voâ löôïng phaùp giaûi thoaùt, voâ löôïng haïnh nguyeän vaø caùc phaùp toång trì töông öùng nhau, cuøng voâ löôïng phaùp moân, nhöng chæ rieâng coù phaùp nieäm Phaät laø thaâu goàm taát caû vaøo trong, heát thaûy ñeàu ñaày ñuû. Nhö bieån lôùn kia dung chöùa taát caû caùc doøng nöôùc chaûy vaøo maø taùnh bieån vaãn khoâng theâm, khoâng bôùt; nhö haït ngoïc nhö yù ñaët treân toøa cao laøm thoûa maõn taát caû öôùc nguyeän cuûa chuùng sanh maø theå chaát cuûa ngoïc vaãn khoâng hao toån. Pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi naøy cuõng vaäy, coù theå thaâu nhieáp taát caû, bao goàm ñaày ñuû taát caû. Vì nghóa aáy neân khi xöa ñöùc Theá Toân ñaõ raát nhieàu laàn ñem pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi naøy maø daïy cho taát caû chuùng hoäi. Trong chuùng hoäi aáy coù raát nhieàu ngöôøi laéng nghe roài vaâng theo, ñeàu thuoäc haøng ñaïi caên nhö Boà Taùt Vaên-thuø, hoaëc caùc vò thaùnh hieàn trong Ba thöøa vaø Taùm boä thieân long,(1) thaûy ñeàu heát loøng tin theo. Ñeán khi phaùp Phaät truyeàn sang Ñoâng ñoä, coù vò ñaïi nhaân ôû nuùi Loâ sôn xieån döông giaùo hoùa, ngöôøi ngöôøi tin töôûng laøm theo, aøo aït nhö gioù löôùt treân ngoïn coû! Khaép thieân haï ñeàu höôùng veà, ai ai cuõng ngôïi khen phaùp aáy. Töø Phaät ñeán nay ñaõ hôn hai ngaøn maáy traêm naêm, coù bieát bao baäc thaùnh hieàn, nhöõng vò cao taêng, nhöõng baäc danh nho cöï phaùch, cuøng nhöõng giôùi só, noâng, coâng, thöông, nhöõng haïng ñaøn oâng, ñaøn baø heøn keùm, cho ñeán nhöõng keû noâ tyø, quan hoaïn... hoaëc töï mình tu taäp, khuyeân ngöôøi tu taäp, hoaëc soaïn vaên, hoaëc phaùt theä nguyeän, traân (1)

Taùm boä thieân long: (Thieân long baùt boä): caùch noùi taét ñeå chæ chung 8 loaøi chuùng sanh thöôøng ñeán nghe Phaät thuyeát phaùp, goàm chö thieân, loaøi roàng, loaøi daï-xoa, loaøi caøn-thaùt-baø, loaøi a-tu-la, loaøi khaån-na-la, loaøi ca-laâu-la vaø loaøi ma-haàu-la-giaø.

QUYEÅN TRUNG

759

troïng chaùnh phaùp nhö vaät baùu, coi khinh thaân maïng nhö haït buïi, gaëp naïn chaúng sôï, gaëp cheát chaúng lo, xaû thaân laäp haïnh, ñem heát söùc mình tu taäp phaùp moân nieäm Phaät. Nhöõng ngöôøi nhö theá thaät nhieàu khoâng keå xieát! Laïi coù nhöõng ngöôøi thaáy keû khaùc tu taäp maø hoan hyû vui theo, hoaëc tin töôûng nöông theo, cho ñeán nhöõng ngöôøi noi theo ñöùc ñoä ngöôøi tu maø ñem heát loøng thaønh cuûa mình ra nieäm Phaät, soá aáy laïi caøng ñoâng ñaûo, quaû thaät laø nhieàu nhö sao ñeâm, nhö caùt buïi, soá nhieàu laïi caøng nhieàu hôn. Laïi coù nhöõng ngöôøi nieäm Phaät maø nöûa tin nöûa ngôø, do döï chaúng quyeát. Theá maø hoï cuõng ñöôïc sanh veà Cöïc Laïc, nôi nhöõng vuøng bieân ñòa Nghi thaønh,(1) huoáng chi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù loøng tin chaân chaùnh, tu haønh chaân chaùnh, phaùt nguyeän chaân chaùnh, leõ naøo coøn coù choã nghi hay sao? Nhöõng ngöôøi vaõng sanh ñöôïc ghi laïi trong saùch truyeän chæ laø moät phaàn nhoû trong muoân vaïn tröôøng hôïp. Töø xöa tôùi nay, soá ngöôøi ñaõ nöông nhôø ôn Phaät maø ñöôïc vaõng sanh thaät khoâng coù giaáy buùt naøo, khoâng mieäng löôõi naøo coù theå keå ra cho xieát! Neáu nhö muoán tu taäp caùc phaùp moân khaùc, chæ laø nhôø vaøo söùc löïc cuûa töï taâm mình, nhöng neáu coù söï thoái chuyeån, aét vöôùng phaûi naïn aùch cuûa chuùng ma. Chæ duy nhaát moät phaùp moân nieäm Phaät naøy, nöông nhôø söùc Phaät, tu taäp aét ñöôïc thaønh töïu, khoâng coøn trôû laïi vöôùng vaøo nghieäp ma, maõi maõi khoâng thoái chuyeån, chaéc chaén ñöôïc vaõng sanh!

(1)

Vuøng bieân ñòa Nghi thaønh: nôi daønh cho nhöõng ngöôøi tu Tònh ñoä nhöng chöa ñuû loøng tin, coøn coù söï nghi ngôø (neân goïi laø Nghi thaønh). Khi vaõng sanh veà ñoù, hoï khoâng ñöôïc töï thaân gaëp Phaät, phaûi traûi qua moät thôøi gian raát laâu, khi söï nghi ngôø ñaõ tröø heát môùi ñöôïc gaëp Phaät.

760

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

龍華三會畧要說一元掩關默然。有衆居士,扣關而問曰。龍華三會因緣,願師開示。

QUYEÅN TRUNG

761

Long Hoa tam hoäi löôïc yeáu thuyeát Nhaát Nguyeân yeåm quan maëc nhieân, höõu chuùng cö só khaáu quan nhi vaán vieát: Long Hoa tam hoäi nhaân duyeân, nguyeän sö khai thò?

答曰。云何而致問斯耶。

Ñaùp vieát: Vaân haø nhi trí vaán tö da?

居士曰。吾等自幼以來,齋戒念佛,願求龍

Cö só vieát: Ngoâ ñaúng töï aáu dó lai, trai giôùi nieäm Phaät,

華勝會證取菩提,是以故問。一元笑曰。汝等求生淨土,此問太遲。求生龍華,此問太早。

nguyeän caàu Long Hoa thaéng hoäi chöùng thuû Boà-ñeà, thò dó coá vaán. Nhaát Nguyeân tieáu vieát: Nhöõ ñaúng caàu sanh Tònh ñoä, thöû vaán thaùi trì? Caàu sanh Long Hoa, thöû vaán thaùi taûo?

居士曰。何謂遲,早乎。

Cö só vieát: Haø vò trì, taûo hoà?

一元曰。卽便今朝成佛去,樂邦化主又嫌

Nhaát Nguyeân vieát: Töùc tieän kim trieâu thaønh Phaät khöù,

遲,那堪更欲之乎者。管取輪迴沒了期,豈不

Laïc bang hoùa chuû höïu hieàm trì, na kham caùnh duïc chi hoà

是太遲也。彌勒佛過五十六億萬歲,方能降生龍華。豈不是太早也。汝等旣持齋戒,念佛,只合今生,就求淨

giaû. Quaûn thuû luaân hoài moät lieãu kyø, khôûi baát thò thaùi trì daõ? Di-laëc Phaät quaù nguõ thaäp luïc öùc vaïn tueá, phöông naêng giaùng sanh Long Hoa. Khôûi baát thò thaùi taûo daõ? Nhöõ ñaúng kyù trì trai giôùi nieäm Phaät, chæ hieäp kim sanh,

土,速證菩提。何待未來龍華。

töïu caàu Tònh ñoä, toác chöùng Boà-ñeà, haø ñaõi vò lai Long Hoa.

吾等隨類而言,亦發此願。

Ngoâ ñaúng tuøy loaïi nhi ngoân, dieäc phaùt thöû nguyeän.

762

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一元曰。不求淨土而求龍華,不知受了多少輪轉之苦。此願甚不相應。居士曰。吾等蒙師决疑,今後徑求淨土。一元曰。但辦肯心必不相賺。居士曰。求生淨土之法,幸得聞乎。龍華三會之事,亦欲願聞。一元曰。備說則文繁,畧之又義闕。今特取羅什法師之譯經,而告衆人焉。自釋迦牟尼佛降生之時,人壽百歲爲始。過百年減一歲。減至三十歲時,人長三尺。饑饉災起。減至二十歲時,人長二尺,疾疫災起。減至十歲之時,人長一尺,刀兵災起。此乃謂之小三災之變相也。秖畱男女萬人,逃入山中爲種。彼時女子配人,五歲卽嫁,方爲減劫之極數也。

QUYEÅN TRUNG

763

Nhaát Nguyeân vieát: Baát caàu Tònh ñoä, nhi caàu Long Hoa, baát tri thoï lieãu ña thieåu luaân chuyeån chi khoå, thöû nguyeän thaäm baát töông öng. Cö só vieát: Ngoâ ñaúng moâng sö quyeát nghi, kim haäu kinh caàu Tònh ñoä. Nhaát Nguyeân vieát: Ñaõn bieän khaúng taâm, taát baát töông traùm. Cö só vieát: Caàu sanh Tònh ñoä chi phaùp haïnh ñaéc vaên hoà? Long Hoa tam hoäi chi söï, dieäc duïc nguyeän vaên. Nhaát Nguyeân vieát: Bò thuyeát taéc vaên phieàn, löôïc chi höïu nghóa khuyeát, kim ñaëc thuû La-thaäp Phaùp sö chi dòch kinh, nhi caùo chuùng nhaân yeân. Töï Thích-ca Maâu Ni Phaät giaùng sanh chi thôøi, nhaân thoï baùch tueá vi thuûy, quaù baùch nieân giaûm nhaát tueá. Giaûm chí tam thaäp tueá thôøi, nhaân tröôøng tam xích, cô caän tai khôûi. Giaûm chí nhò thaäp tueá thôøi, nhaân tröôøng nhò xích, taät dòch tai khôûi. Giaûm chí thaäp tueá chi thôøi, nhaân tröôøng nhaát xích, ñao binh tai khôûi. Thöû naõi vò chi tieåu tam tai chi bieán töôùng daõ. Chæ löu nam nöõ vaïn nhaân, ñaøo nhaäp sôn trung vi chuûng. Bæ thôøi nöõ töû phoái nhaân, nguõ tueá töùc giaù, phöông vi giaûm kieáp chi cöïc soá daõ.

復過百年増一歲,増至八萬四千歲時,名爲

Phuïc quaù baùch nieân taêng nhaát tueá, taêng chí baùt vaïn töù

増劫之極數也。又過百年減一歲,減至八萬歲

thieân tueá thôøi, danh vi taêng kieáp chi cöïc soá daõ. Höïu quaù

764

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

時,彌勒佛方乃降生於翅頭末國城中。大婆羅門家託胎。父名修梵摩,母名梵摩跋提。彌勒雖處胞胎,如在天宮無異。塵垢不障,自然化生。身長三十二丈,胷廣十丈,靣長五丈。具八萬四千相好光明,眾生見之無有厭足。

QUYEÅN TRUNG

765

baùch nieân giaûm nhaát tueá, giaûm chí baùt vaïn tueá thôøi, Dilaëc Phaät phöông naõi giaùng sanh ö Sí-ñaàu-maït quoác thaønh trung, ñaïi baø-la-moân gia thaùc thai. Phuï danh Tu-phaïm-ma, maãu danh Phaïm-ma Baït-ñeà. Di-laëc tuy xöû baøo thai, nhö taïi thieân cung voâ dò. Traàn caáu baát chöôùng, töï nhieân hoùa sanh, thaân tröôøng tam thaäp nhò tröôïng, hung quaûng thaäp tröôïng, dieän tröôøng nguõ tröôïng, cuï baùt vaïn töù thieân töôùng haûo quang minh, chuùng sanh thò chi voâ höõu yeám tuùc.

其國有轉輪王,名曰穰佉,廣行十善,教導

Kyø quoác höõu Chuyeån luaân vöông danh vieát Nhöông-

人民。人民感化無不欽崇。壽年皆八萬歲,身

khö, quaûng haønh thaäp thieän, giaùo ñaïo nhaân daân. Nhaân daân

長一十六丈。相貌端嚴無復醜陋。女子配人,五百歲方嫁。彼時無有災患,亦無寒暑。門戸不關,亦無盗賊。衣服化生不須勞苦。金銀七寶滿藏,無人視之。其地平正無有丘坑。地上有樹,形如金龍。龍上開華,故曰龍華勝會。人民受用境界,猶如自在天宮,忉利天上。只有三病不得純受快樂。一者飲食。二者便利。三者衰老。

caûm hoùa voâ baát khaâm suøng, thoï nieân giai baùt vaïn tueá, thaân tröôøng nhaát thaäp luïc tröôïng, töôùng maïo ñoan nghieâm voâ phuïc xuù laäu. Nöõ töû phoái nhaân, nguõ baùch tueá phöông giaù. Bæ thôøi voâ höõu tai hoaïn, dieäc voâ haøn thöû, moân hoä baát quan, dieäc voâ ñaïo taëc, y phuïc hoùa sanh, baát tu lao khoå, kim ngaân thaát baûo maõn taïng, voâ nhaân thò chi. Kyø ñòa bình chaùnh, voâ höõu khöu khanh, ñòa thöôïng höõu thoï, hình nhö kim long, long thöôïng khai hoa, coá vieát Long Hoa thaéng hoäi. Nhaân daân thoï duïng caûnh giôùi, du nhö Töï taïi thieân cung, Ñao-lôïi thieân thöôïng. Chæ höõu tam beänh, baát ñaéc thuaàn thoï khoaùi laïc. Nhaát giaû aåm thöïc, nhò giaû tieän lôïi, tam giaû suy laõo.

766

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

若便利時,其地自然裂開,過已還合,生赤蓮華蔽其穢氣。人命將終,自詣塚間而死。神識生天,不墮惡趣。何以故。彼土人民皆修十善,是故多生天上。

QUYEÅN TRUNG

767

Nhöôïc tieän lôïi thôøi, kyø ñòa töï nhieân lieät khai, quaù dó hoaøn hieäp, sanh xích lieân hoa, teá kyø ueá khí. Nhaân maïng töông chung, töï ngheä truûng gian nhi töû. Thaàn thöùc sanh thieân, baát ñoïa aùc thuù. Haø dó coá? Bæ ñoä nhaân daân, giai tu thaäp thieän, thò coá ña sanh thieân thöôïng. Di-laëc Phaät sô hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp luïc öùc nhaân

彌勒佛初會說法,九十六億人得阿羅漢,三

ñaéc A-la-haùn, tam thaäp luïc vaïn thieân nhaân baùt boä phaùt voâ

十六萬天人八部,發無上菩提心。復有多衆得三乘四果。

thöôïng Boà-ñeà taâm, phuïc höõu ña chuùng ñaéc Tam thöøa Töù

第二大會說法。九十四億人得阿羅漢。六十四億天人八部,發菩提心。復有多衆得二乘四果。第三大會說法。九十二億人得阿羅漢。三十四億天人八部,發菩提心。復有多衆得二乘四果。彌勒住世六萬歲,說法度生。般涅槃後,正法住世亦復如是。像法住世亦復如是。龍華三會之事,畧說如斯。其餘妙義,備在經文,不及盡述。居士曰。小三災灾,三會之事,固已聞乎。再勞尊師開示大小劫,大三災之事相也。

quaû. Ñeä nhò ñaïi hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp töù öùc nhaân, ñaéc A-la-haùn, luïc thaäp töù öùc thieân nhaân baùt boä phaùt Boà-ñeà taâm, phuïc höõu ña chuùng ñaéc Nhò thöøa Töù quaû. Ñeä tam ñaïi hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp nhò öùc nhaân, ñaéc A-la-haùn, tam thaäp töù öùc thieân nhaân baùt boä phaùt Boà-ñeà taâm. Phuïc höõu ña chuùng ñaéc nhò thöøa töù quaû. Di-laëc truï theá luïc vaïn tueá, thuyeát phaùp ñoä sanh. Baùt Nieát-baøn haäu, chaùnh phaùp truï theá, dieäc phuïc nhö thò. Töôïng phaùp truï theá, dieäc phuïc nhö thò. Long Hoa tam hoäi chi söï, löôïc thuyeát nhö tö. Kyø dö dieäu nghóa bò taïi kinh vaên, baát caäp taän thuaät. Cö só vieát: Tieåu tam tai, tam hoäi chi söï, coá dó vaên hoà. Taùi lao toân sö khai thò, ñaïi tieåu kieáp, ñaïi tam tai chi söï töôùng daõ.

768

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一元曰。然吾語汝。汝等諦聽焉。夫小劫也,前已言矣。今復詳明。人從十歲而起。過百年増一歲,増至八萬四千歲時,名爲増劫之極。

QUYEÅN TRUNG

769

Nhaát Nguyeân vieát: Nhieân, ngoâ ngöù nhöõ, nhöõ ñaúng ñeá thính yeân. Phuø tieåu kieáp giaû, tieàn dó ngoân hyõ. Kim phuïc töôøng minh. Nhaân tuøng thaäp tueá nhi khôûi. Quaù baùch nieân taêng nhaát tueá, taêng chí baùt vaïn töù thieân tueá thôøi, danh vi taêng kieáp chi cöïc.

復過百年減一歲,減至十歲之時,名爲減劫之極。如是一増一減爲一小劫。如是二十番増減爲一中劫。成住壞空,各具二十番増減爲一大劫。一大劫盡,有一火災,壞至初禪。如是七火,有一水災壞至二禪。起七七,四十九番大火,則有七番大水,又七番大火,乃有風災壞至三禪。凢五十六番大火壞初禪,七番大水壞二禪,一番大風壞三禪。總有六十四大劫爲大三災始終之事相也。古德云。

Phuïc quaù baùch nieân giaûm nhaát tueá, giaûm chí thaäp tueá chi thôøi, danh vi giaûm kieáp chi cöïc. Nhö thò nhaát taêng nhaát giaûm, vi nhaát tieåu kieáp. Nhö thò nhò thaäp phieân taêng giaûm, vi nhaát trung kieáp. Thaønh truï hoaïi khoâng, caùc cuï nhò thaäp phieân taêng giaûm, vi nhaát ñaïi kieáp. Nhaát ñaïi kieáp taän, höõu nhaát hoûa tai, hoaïi chí sô thieàn. Nhö thò thaát hoûa, höõu nhaát thuûy tai hoaïi chí nhò thieàn. Khôûi thaát thaát, töù thaäp cöûu phieân ñaïi hoûa, taéc höõu thaát phieân ñaïi thuûy, höïu thaát phieân ñaïi hoûa, naõi höõu phong tai, hoaïi chí tam thieàn. Phaøm nguõ thaäp luïc phieân ñaïi hoûa hoaïi sô thieàn, thaát phieân ñaïi thuûy hoaïi nhò thieàn, nhaát phieân ñaïi phong hoaïi tam thieàn. Toång höõu luïc thaäp töù ñaïi kieáp, vi ñaïi tam tai, thuûy chung chi söï töôùng daõ. Coå ñöùc vaân:

六欲諸天具五衰, 三禪尙自有風災。直饒修到非非想, 也則不如歸去來。

Luïc duïc chö thieân cuï nguõ suy. Tam thieàn thöôïng töï höõu phong tai. Tröïc nhieâu tu ñaùo phi phi töôûng. Daõ taéc baát nhö quy khöù lai.

770

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歸去來者,乃西方淨土之謂也。人若不修淨土,橫竪沉在四生,六道之中。大小三災之內,頭出頭沒,受苦無竆。居士曰。聞師之說,實用早修淨土,出離苦輪。一元曰。我今開示汝等,汝等當以遞相勸化,同生淨土焉。居士曰。唯。謹遵師命,化導流行。吾等拜辭,致謝而去。

QUYEÅN TRUNG

771

Quy khöù lai giaû, naõi Taây phöông Tònh ñoä chi vò daõ. Nhaân nhöôïc baát tu Tònh ñoä, hoaønh thuï traàm taïi töù sanh luïc ñaïo chi trung. Ñaïi tieåu tam tai chi noäi, ñaàu xuaát ñaàu moät, thoï khoå voâ cuøng. Cö só vieát: Vaên sö chi thuyeát, thaät duïng taûo tu Tònh ñoä, xuaát ly khoå luaân. Nhaát Nguyeân vieát: Ngaõ kim khai thò nhöõ ñaúng, nhöõ ñaúng ñöông dó ñeä töông khuyeán hoùa, ñoàng sanh Tònh ñoä yeân. Cö só vieát: Duy. Caån tuaân sö maïng, hoùa ñaïo löu haønh. Ngoâ ñaúng baùi töø, trí taï nhi khöù.

28. Löôïc noùi veà ba hoäi Long Hoa

oät hoâm, Nhaát Nguyeân ñang ñoùng cöûa ngoài yeân tònh, boãng coù maáy ngöôøi cö só ñeán goõ cöûa hoûi raèng: “Nhaân duyeân ba hoäi Long Hoa nhö theá naøo, xin thaày chæ baøy cho.” Nhaát Nguyeân hoûi laïi: “Vì sao caùc oâng ñeán hoûi toâi vieäc naøy?” Cö só noùi: “Chuùng toâi töø nhoû ñaõ thöôøng aên chay nieäm Phaät, nguyeän ñeán thaéng hoäi Long Hoa seõ chöùng quaû Boàñeà. Vì theá môùi hoûi veà vieäc naøy.” Nhaát Nguyeân cöôøi ñaùp raèng: “Neáu caùc oâng caàu sanh

Tònh ñoä thì hoûi nhö vaäy muoän quaù, coøn nhö caàu sanh vaøo hoäi Long Hoa thì hoûi caâu aáy sôùm quaù.” Cö só hoûi: “Theá naøo goïi laø sôùm vôùi muoän?” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Ví nhö ngay hoâm nay thaønh Phaät, muoán laøm hoùa chuû coõi Laïc bang cuõng ñaõ laø muoän roài,(1) sao coøn mong muoán ñieàu aáy? Huoáng chi coøn phaûi ñôïi cho heát kieáp luaân hoài, haù chaúng phaûi muoän quaù hay sao? “Coøn ñöùc Phaät Di-laëc, phaûi ñôïi naêm möôi saùu öùc vaïn naêm môùi giaùng sanh taïi hoäi Long Hoa, haù chaúng laø hoûi vieäc aáy sôùm quaù hay sao? (1)

Ngay hoâm nay thaønh Phaät cuõng khoâng kòp laøm hoùa chuû coõi Laïc bang, vì töø laâu ñaõ coù ñöùc Phaät A-di-ñaø giaùo hoùa taïi coõi aáy.

772

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Caùc oâng ñaõ bieát aên chay nieäm Phaät, chæ neân ngay trong ñôøi naøy caàu sanh Tònh ñoä, mau choùng chöùng quaû Boà-ñeà, vì sao phaûi ñôïi cho ñeán hoäi Long Hoa sau naøy?” Cö só thöa raèng: “Chuùng toâi thöôøng nghe nhieàu ngöôøi noùi veà hoäi Long Hoa, neân môùi theo ñoù maø phaùt nguyeän nhö vaäy.” Nhaát Nguyeân noùi: “Chaúng caàu Tònh ñoä maø caàu Long Hoa, cuõng chaúng bieát coøn phaûi chòu bao nhieâu noãi khoå xoay vaàn nöõa, phaùt nguyeän nhö theá thaät khoâng phuø hôïp.” Cö só noùi: “Chuùng toâi nhôø ôn thaày tröø döùt choã nghi ngôø, töø nay xin theo con ñöôøng taét caàu sanh Tònh ñoä.” Nhaát Nguyeân noùi: “Chæ caàn coù loøng tin chaéc, quyeát khoâng bò doái gaït.” Cö só thöa: “Khoâng bieát chuùng toâi coù theå may maén ñöôïc nghe thaày chæ daïy veà phaùp caàu sanh Tònh ñoä hay chaêng? Hôn nöõa, chuùng toâi cuõng mong ñöôïc nghe veà ba hoäi Long Hoa.” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Neáu noùi thaät ñuû thì nhieàu vieäc röôøm raø, coøn löôïc bôùt ñi thì thieáu phaàn nghóa lyù. Nay toâi seõ döïa theo moät baûn kinh do Phaùp sö La-thaäp dòch(1) ñeå trình baøy vôùi moïi ngöôøi. “Keå töø khi ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni ñaûn sanh, con ngöôøi coù tuoåi thoï trung bình laø 100 tuoåi. Laáy ñoù laøm moác ñeå tính tôùi, cöù qua 100 naêm thì giaûm bôùt 1 tuoåi, giaûm daàn nhö vaäy cho ñeán khi tuoåi thoï trung bình cuûa con ngöôøi chæ

QUYEÅN TRUNG

coøn 30 tuoåi. Khi aáy con ngöôøi chæ cao chöøng 3 thöôùc.(1) Baáy giôø seõ coù naïn ñoùi khôûi leân. “Laïi tieáp tuïc giaûm daàn cho ñeán khi ñôøi soáng con ngöôøi chæ coøn 20 tuoåi, cao khoaûng 2 thöôùc. Baáy giôø seõ coù dòch beänh khôûi leân. “Laïi tieáp tuïc giaûm maõi cho ñeán khi ñôøi soáng con ngöôøi chæ coøn 10 tuoåi, cao khoaûng 1 thöôùc. Baáy giôø seõ coù naïn binh ñao khôûi leân. “Nhö treân vöøa keå laø bieán töôùng cuûa ba tai kieáp nhoû. Sau ba tai kieáp naøy, chæ coøn löu laïi ñöôïc 10.000 ngöôøi, goàm caû nam laãn nöõ, cuøng troán vaøo trong nuùi saâu ñeå löu laïi gioáng noøi. Vaøo luùc aáy, con gaùi chæ 5 tuoåi thì laáy choàng.(2) Ñoù laø thôøi kyø kieáp giaûm ñaït ñeán möùc thaáp nhaát. “Roài baét ñaàu keå töø ñoù, cöù qua 100 naêm thì tuoåi thoï trung bình cuûa con ngöôøi laïi taêng theâm 1 tuoåi. Taêng daàn nhö vaäy, cho ñeán luùc ñôøi soáng con ngöôøi laø 84.000 tuoåi. Ñoù laø thôøi kyø kieáp taêng ñaït ñeán möùc cao nhaát. “Sau khi ñaït ñeán möùc cao nhaát roài, laïi cöù qua 100 naêm thì giaûm bôùt 1 tuoåi. Giaûm daàn nhö vaäy cho ñeán luùc ñôøi soáng con ngöôøi coøn 80.000 tuoåi, ñöùc Phaät Di-laëc môùi ñaûn sanh taïi kinh thaønh nöôùc Sí-ñaàu-maït, trong moät gia ñình ñaïi baø-la-moân. Ngöôøi cha teân laø Tu-phaïm-ma (Thieân Tònh), ngöôøi meï teân laø Phaïm-ma Baït-ñeà (Tònh Dieäu). Ñöùc Di-laëc tuy ôû trong baøo thai nhöng chaúng khaùc gì giöõa choán Thieân cung, khoâng bò traàn caáu che laáp, töï nhieân hoùa sanh, thaân cao 32 tröôïng, ngöïc roäng 10 tröôïng, maët daøi 5 tröôïng, coù (1)

(1)

Ñaây chæ kinh Phaät thuyeát Di-laëc ñaïi thaønh Phaät (佛說彌勒大成佛經) do ngaøi Cöu-ma-la-thaäp dòch, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 14, kinh soá 456.

773

Thöôùc coå cuûa Trung Quoác, moãi thöôùc baèng khoaûng 0,33 meùt. Nhö vaäy, 3 thöôùc laø khoaûng 1 meùt. Nhöõng choã tieáp sau ñaây duøng ñôn vò “thöôùc” cuõng ñeàu chæ loaïi thöôùc coå naøy. (2) Vì khi aáy tuoåi thoï con ngöôøi chæ coù 10 tuoåi.

774

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñuû 84.000 töôùng toát vaø veû ñeïp choùi saùng röïc rôõ. Chuùng sanh ñöôïc nhìn chaúng bao giôø thaáy chaùn. “Taïi nöôùc aáy coù vò vua Chuyeån luaân teân laø Nhöông-khö, roäng laøm Möôøi nghieäp laønh, daïy doã nhaân daân, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc caûm hoùa, ai ai cuõng khaâm phuïc. Tuoåi thoï cuûa ngöôøi daân thaûy ñeàu ñöôïc 80.000 tuoåi, thaân cao 16 tröôïng, töôùng maïo ñoan nghieâm, khoâng coù ai xaáu xa thoâ keäch. Con gaùi ñeán 500 tuoåi môùi laáy choàng. “Vaøo thôøi aáy, ñôøi soáng khoâng coù moïi tai naïn, khoâng coù nhöõng noãi khoå vì noùng, laïnh. Nhaø khoâng caàn ñoùng cöûa, khoâng coù naïn troäm cöôùp. Y phuïc töï nhieân hoùa hieän, chaúng caàn phaûi khoù nhoïc laøm ra. Vaøng baïc, baûy baùu chöùa ñaày kho, chaúng ai theøm ngoù ñeán. Ñaát ñai baèng phaúng, khoâng coù goø noång, haàm hoá. Treân ñaát moïc leân nhöõng caây coái hình nhö con roàng vaøng, treân hình roàng aáy troå ra hoa, vì vaäy neân goïi thôøi aáy laø thaéng hoäi Long Hoa. “Caûnh giôùi maø nhaân daân ñöôïc thoï höôûng khi aáy gioáng nhö ôû Thieân cung Töï taïi hoaëc nhö treân caûnh trôøi Ñao-lî. Chæ coù ba ñieàu laøm cho ngöôøi ta khoâng ñöôïc höôûng troïn veïn khoaùi laïc: moät laø söï aên uoáng, hai laø söï baøi tieát tieâu hoùa, ba laø söï giaø yeáu. “Moãi khi caàn ñi tieâu thì töï nhieân maët ñaát seõ nöùt ra, ñi tieâu xong thì ñaát kheùp laïi, vaø coù hoa sen maøu ñoû moïc leân laøm tieâu maát söï hoâi haùm. “Khi con ngöôøi saép maïng chung thì töï ñi ñeán nôi nghóa ñòa. Sau khi cheát, thaàn thöùc lieàn sanh leân coõi trôøi, khoâng ñoïa vaøo caùc ñöôøng aùc. Vì sao vaäy? Vì nhaân daân coõi aáy ñeàu tu Möôøi nghieäp laønh, neân ñeàu ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

QUYEÅN TRUNG

775

“Taïi phaùp hoäi ñaàu tieân cuûa ñöùc Phaät Di-laëc, coù 96 öùc ngöôøi chöùng quaû A-la-haùn, 36 vaïn chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa Ba thöøa. “Taïi phaùp hoäi thöù nhì, coù 94 öùc ngöôøi chöùng quaû A-lahaùn, 64 öùc chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa haøng Nhò thöøa. “Taïi phaùp hoäi thöù ba, coù 92 öùc ngöôøi chöùng quaû A-lahaùn, 34 öùc chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa haøng Nhò thöøa. “Ñöùc Phaät Di-laëc truï theá 60.000 naêm, thuyeát phaùp cöùu ñoä chuùng sanh. Sau khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn, Chaùnh phaùp cuõng truï theá trong thôøi gian 60.000 naêm. Roài ñeán thôøi Töôïng phaùp cuõng keùo daøi trong thôøi gian 60.000 naêm. “Veà ba hoäi Long Hoa, chæ noùi sô löôïc nhö treân. Coøn nhöõng nghóa lyù maàu nhieäm khaùc thì ghi cheùp ñaày ñuû trong kinh, ôû ñaây khoâng theå noùi heát.” Nhöõng ngöôøi cö só laïi thöa hoûi: “Vieäc ba tai kieáp nhoû vaø ba hoäi Long Hoa ñaõ ñöôïc nghe roài. Xin phieàn toân sö chæ baøy cho bieát veà söï töôùng ñaïi kieáp, tieåu kieáp cuøng vôùi ba tai kieáp lôùn.” Nhaát Nguyeân noùi: “Ñöôïc, toâi seõ noùi ñaây, caùc oâng neân laéng nghe cho roõ. Veà tieåu kieáp thì khi naõy ñaõ coù noùi sô qua. Giôø seõ noùi theâm cho töôøng taän, roõ raøng hôn.

776

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Keå töø khi tuoåi thoï con ngöôøi laø 10 tuoåi maø tính tôùi, cöù qua 100 naêm laïi taêng theâm 1 tuoåi, taêng daàn maõi cho ñeán khi tuoåi thoï con ngöôøi ñöôïc 84.000 tuoåi laø moác cuoái cuøng cuûa kieáp taêng. Töø ñoù, cöù qua 100 naêm laïi giaûm bôùt 1 tuoåi, giaûm daàn maõi cho ñeán khi tuoåi thoï con ngöôøi chæ coøn 10 tuoåi laø moác cuoái cuøng cuûa kieáp giaûm. Troïn moät chu kyø taêng vaø giaûm nhö vaäy goïi laø moät tieåu kieáp. Hai tieåu kieáp nhö vaäy goïi laø moät trung kieáp. Traûi qua ñuû 4 giai ñoaïn thaønh, truï, hoaïi, khoâng, moãi giai ñoaïn ñeàu keùo daøi 1 trung kieáp, goïi laø moät ñaïi kieáp. “Khi moãi moät ñaïi kieáp saép döùt thì khôûi leân naïn löûa chaùy, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Sô thieàn. Sau 7 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy thì coù 1 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Nhò thieàn. Nhö vaäy, sau 49 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy töùc laø ñaõ coù 7 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït. Laïi tieáp tuïc coù 7 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy nöõa, môùi coù 1 laàn xaûy ra naïn gioù baõo, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Tam thieàn. “Heát thaûy coù 56 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Sô thieàn, 7 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Nhò thieàn, vaø 1 laàn xaûy ra naïn gioù baõo laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Tam thieàn. Toång coäng quaõng thôøi gian naøy laø 64 ñaïi kieáp, trong ñoù xaûy ra ñuû ba tai kieáp lôùn. Söï töôùng tröôùc sau laø nhö vaäy.

QUYEÅN TRUNG

777

Tam thieàn coøn naïn gioù baõo lay. Daãu tu ñeán caûnh Phi phi töôûng. Chaúng baèng veà ñöôïc choán xöa nay. “Veà choán xöa nay, ñoù laø noùi ñeán caûnh giôùi Tònh ñoä phöông Taây. Neáu ngöôøi khoâng tu Tònh ñoä thì seõ phaûi xoay vaàn ngang doïc trong choán Töù sanh,(1) Luïc ñaïo,(2) khoâng thoaùt ra khoûi ba tai kieáp lôùn vaø ba tai kieáp nhoû, thaùc ôû nôi naøy laïi sanh ra nôi kia, maõi maõi luaân chuyeån chòu khoå voâ cuøng!” Cö só thöa raèng: “Nghe lôøi thaày giaûng giaûi, thaät neân sôùm tu Tònh ñoä ñeå ra khoûi voøng khoå naõo.” Nhaát Nguyeân noùi: “Nay toâi ñaõ chæ roõ cho caùc oâng, caùc oâng cuõng neân ñem nhöõng ñieàu ñaõ nghe maø khuyeân baûo, chæ baøy cho ngöôøi khaùc, ñeå cho taát caû ñeàu ñöôïc sanh veà Tònh ñoä.” Cö só thöa: “Xin kính caån vaâng theo lôøi thaày daïy, seõ truyeàn baù phaùp moân naøy ra khaép nôi.” Roài cuøng nhau leã baùi taï ôn vaø lui veà.

“Neân ngöôøi xöa coù noùi raèng: Chö thieân chaúng khoûi naêm töôùng suy.(1) (1)

Naêm töôùng suy: Chö thieân khi saép heát phöôùc thì hieän ra naêm töôùng suy laø: 1. Quaàn aùo thöôøng dô nhôùp, 2. Ñaàu toùc thöôøng roái buø, hoa caøi treân ñaàu mau heùo, 3. Thaân theå coù muøi hoâi haùm, 4. Döôùi naùch thöôøng ra moà hoâi, 5. Khoâng thích choã ngoài cuûa mình nöõa.

(1)

Töù sanh: töùc boán caùch sanh ra cuûa chuùng sanh, goàm coù: sanh ra töø baøo thai (thai sanh), sanh ra töø tröùng (noaõn sanh), sanh ra töø choã aåm thaáp (thaáp sanh) vaø do bieán hoùa maø sanh ra (hoùa sanh). Taát caû chuùng sanh trong coõi luaân hoài sanh töû ñeàu thuoäc veà moät trong boán caùch sanh naøy. (2) Luïc ñaïo (Saùu ñöôøng): töùc 6 caûnh giôùi bao truøm taát caû chuùng sanh, goàm coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, coõi ñòa nguïc, coõi ngaï quyû vaø coõi suùc sanh.

778

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

宗鏡要語永明宗鏡云。心能作佛,心作眾生,心作天堂,心作地獄。心異則千差競起。心平則法界坦然。心凡則三毒縈纏。心聖則六通自在。心空則一道清淨。心有則萬境縱橫。正所謂。心生法生,心滅法滅。如谷應聲。語雄而響厲。似鏡鑒像。形曲而影斜。如人說酢梅, 口中自然水出。說峻嶺,足下似有痠疼。夜繩不動疑之爲蛇。闇室本空,怖之有鬼。以知萬行由心。一切在我。內虛外終不實。外細內終不麁。善因終值善緣。惡行難逃惡境。祇在最初一念,致此曻沉。諸仁者。欲外安和,但內寧靜。心虛境寂。念起法生。水濁波昏。潭清水朗。修行之要。靡出於斯。正是欲斷其流但塞其源。欲免其生,但斷其根。不用多功,最爲省要。故通心論云。縛從心縛,解從心解。解縛

QUYEÅN TRUNG

779

Toâng kính yeáu ngöõ Vónh Minh Toâng kính vaân: Taâm naêng taùc Phaät, taâm taùc chuùng sanh, taâm taùc thieân ñöôøng, taâm taùc ñòa nguïc; taâm dò taéc thieân sai caïnh khôûi, taâm bình taéc phaùp giôùi thaûn nhieân; taâm phaøm taéc tam ñoäc oanh trieàn, taâm thaùnh taéc luïc thoâng töï taïi; taâm khoâng taéc nhaát ñaïo thanh tònh, taâm höõu taéc vaïn caûnh tung hoaønh. Chaùnh sôû vò: Taâm sanh phaùp sanh, taâm dieät phaùp dieät. Nhö coác öùng thanh, ngöõ huøng nhi höôûng leä, tôï kính giaùm töôïng, hình khuùc nhi aûnh taø. Nhö nhaân thuyeát taïc mai, khaåu trung töï nhieân thuûy xuaát. Thuyeát tuaán lónh, tuùc haï dó höõu toan ñoâng. Daï thaèng baát ñoäng, nghi chi vi xaø. AÙm thaát boån khoâng, boá chi höõu quyû. Coá tri vaïn phaùp do taâm, nhaát thieát taïi ngaõ. Noäi hö ngoaïi chung baát thaät, ngoaïi teá noäi chung baát thoâ. Thieän nhaân chung trò thieän duyeân, aùc haønh nan ñaøo aùc caûnh, chæ taïi toái sô nhaát nieäm, trí thöû thaêng traàm. Chö nhaân giaû, duïc ngoaïi an hoøa, ñaõn noäi ninh tònh, taâm hö caûnh tòch. Nieäm khôûi phaùp sanh, thuûy tröôïc ba hoân, ñaøm thanh thuûy laõng. Tu haønh chi yeáu, mi xuaát ö tö. Chaùnh thò duïc ñoaïn kyø löu, ñaõn taéc kyø nguyeân. Duïc mieãn kyø sanh, ñaõn ñoaïn kyø caên, baát duïng ña coâng, toái vi tænh yeáu. Coá Thoâng taâm luaän vaân: Phöôïc tuøng taâm phöôïc, giaûi tuøng taâm giaûi, giaûi phöôïc tuøng taâm, baát quan dö xöù. Xuaát

780

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

從心。不關餘處。出要之術。唯有觀心。觀心得悟一切俱了。

QUYEÅN TRUNG

781

yeáu chi thuaät, duy höõu quaùn taâm, quaùn taâm ñaéc ngoä, nhaát thieát caâu lieãu. Thaû phuø, baát ly nhaát chaân chi caûnh, hoùa nghi baùch bieán,

且夫不離一眞之境,化儀百變。是以箭穿

thò dó tieãn xuyeân thaïch hoå, phi coâng löïc chi sôû naêng. Tuùy

石虎,非功力之所能。醉告三軍。豈麴蘗之所

caùo tam quaân, khôûi khuùc baùch chi sôû taïo, duaån tröøu haøn

造。筍抽寒谷。非陽和之所生。魚躍氷河。

coác, phi döông hoøa chi sôû sanh. Ngö döôïc baêng haø, khôûi voõng la chi sôû trí. Taát vi taâm caûm, hieån thöû linh thoâng.

豈網羅之所致。悉為心感。顯此靈通。應知

Öng tri ñoäng taùc thi vi, giai töï taâm chi löïc. Nhöôïc hoaëc tín

動作施為。皆自心之力。若或信受。具此力

thoï cuï thöû löïc naêng, taéc quaûng tòch chöôùng moân, taän khoâ

能。則廣闢障門。盡枯業海矣。

nghieäp haûi hyõ. Höïu vaân: Nhaân taâm laäp phaùp, tuøy phaùp ñaéc danh, xöû

又云。因心立法,隨法得名。處聖稱真。

thaùnh xöng chaân, cö phaøm hieäu tuïc, töï kim taùc khí, tuøy khí

居凡號俗。似金作器。隨器得名。在指曰

ñaéc danh, taïi chæ vieát hoaøn, söùc tyù danh xuyeán, taéc nhaát

鐶。飾臂名釧。則一心不動。執別號而萬法成差。真金匪移。認異名而千器不等。若知法法全心作。器器盡金成。名相不相干。是非焉能惑。又如圓器與方器。名字不

taâm baát ñoäng, chaáp bieät hieäu, nhi vaïn phaùp thaønh sai. Chaân kim phæ di, nhaän dò danh, nhi thieân khí baát ñaúng. Nhöôïc tri phaùp phaùp toaøn taâm taùc, khí khí taän kim thaønh, danh töôùng baát töông can, thò phi yeân naêng hoaëc? Höïu nhö vieân khí döõ phöông khí, danh töï baát ñoàng, nhöôïc sanh kim döõ thuïc kim, ngoân thuyeát höõu dò. Quaân nguyeân

同。若生金與熟金。言說有異。均原究體。

cöùu theå, vaïn phaùp giai khoâng; ñaéc chæ vong duyeân, xuùc ñoà

萬法皆空。得旨忘緣,觸途無寄。

voâ kyù.

夫名因體立,體逐名生。體空而名無所

Phuø danh nhaân theå laäp, theå truïc danh sanh, theå khoâng nhi danh voâ sôû thi, danh hö nhi theå voâ sôû khôûi, danh theå

施。名虛而體無所起。名體互寂。萬法無

hoã tòch, vaïn phaùp voâ sanh, duy nhaát chaân taâm, caùnh voâ sôû

生。唯一真心。更無所有。

höõu.

782

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

因凡立聖,聖本無名。從俗顯真。真元不立。並依世俗文字。對待而生。文字又空。空亦無寄。若是上機大士。胡假名相發揚。

QUYEÅN TRUNG

783

Nhaân phaøm laäp thaùnh, thaùnh boån voâ danh, tuøng tuïc hieån chaân, chaân nguyeân baát laäp. Tònh y theá tuïc danh töï, ñoái ñaõi nhi sanh. Vaên töï dieäc khoâng, khoâng dieäc voâ kyù. Nhöôïc thò thöôïng cô ñaïi só, hoà giaû danh töôùng phaùt döông? Ñoái

對境而念念知宗。遇緣而心心契道。是爲第

caûnh nhi nieäm nieäm tri toâng, ngoä duyeân nhi taâm taâm kheá

一義。是名最上乘。世之甚希有。

ñaïo. Thò vi ñeä nhaát nghóa, thò danh toái thöôïng thöøa. Quaû

先德云。圓宗罕遇猶芥子投於針鋒。正法難逢。似盲龜值於浮木。若非夙熏乘種。久積善根。焉偶斯文。親得傳受。所以古人重教輕財。則輸金若市。或忘身為法。則輸金若市。忘爲法,則立雪幽庭。且金是身外之浮財,豈齊至教。命是一期之業報。曷等真詮。

ñaït thöû toâng nhaân, theá chi thaäm hy höõu. Tieân ñöùc vaân: Vieân toâng haõn ngoä, do giôùi töû ñaàu ö chaâm phong. Chaùnh phaùp nan phuøng, töï manh quy tröïc ö phuø moäc. Nhöôïc phi tuùc huaân thöøa chuûng, cöûu tích thieän caên, yeân ngaãu tö vaên, thaân ñaéc truyeàn thoï? Sôû dó coå nhaân troïng giaùo khinh taøi, taéc thaâu kim nhöôïc thò. Vong thaân vò phaùp, taéc laäp tuyeát u ñình. Thaû kim thò thaân ngoaïi chi phuø taøi, khôûi teà chí giaùo? Maïng thò nhaát kyø chi nghieäp baùo, haït ñaúng chaân thuyeân?

故知訓格之言,不得暫捨。可以鏤於骨,書

Coá tri huaán caùch chi ngoân, baát ñaéc taïm xaû, khaû dó luõ

於紳,染于神。熏于識。所以楚莊。輕千乘之

ö coát, thö ö thaân, nhieãm vu thaàn, huaân vu thöùc. Sôû dó Sôû

國。而重申叔一言。范獻賤萬畝之田。以貴舟人片說。此乃成家立國。尚輕珍重言。況

Trang khinh thieân thaëng chi quoác, nhi troïng Thaân thuùc nhaát ngoân. Phaïm Hieán tieän vaïn maãu ñieàn, dó quyù chaâu nhaân phieán thuyeát. Thöû naõi thaønh gia laäp quoác, thöôïng khinh

宗鏡中。言下契無生。聞之成大道。寧容輕

traân troïng ngoân. Huoáng Toâng kính trung, ngoân haï kheá voâ

慢乎。

sanh, vaên chi thaønh ñaïi ñaïo, ninh dung khinh maïn hoà?

784

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

29. Nhöõng lôøi coát yeáu trong saùch Toâng kính(1)

QUYEÅN TRUNG

785

khoâng thaät; caûnh ngoaøi tinh teá laø nhôø trong taâm khoâng thoâ thieån. Gieo nhaân laønh aét seõ gaëp duyeân laønh, laøm vieäc döõ khoù thoaùt khoûi caûnh döõ. Chæ do nôi moät nieäm ban ñaàu maø ñaåy ta vaøo caûnh thaêng traàm nhö hoâm nay.

aùch Toâng kính cuûa ngaøi Vónh Minh(2) daïy raèng: Taâm coù theå laøm Phaät, coù theå laøm chuùng sanh; taâm taïo ra thieân ñöôøng, taïo ra ñòa nguïc. Taâm phaân bieät thì muoân ñieàu sai leäch ñua nhau sanh khôûi, taâm phaúng laëng thì toaøn coõi phaùp giôùi laëng yeân. Taâm phaøm thì ba ñoäc(3) buoäc troùi, taâm thaùnh aét coù ñuû thaàn thoâng töï taïi. Taâm roãng khoâng thì moät beà thanh tònh, taâm chaáp coù aét muoân caûnh roái tung. Quaû thaät laø: Taâm sanh thì muoân phaùp sanh, taâm dieät thì muoân phaùp dieät.

Naøy caùc vò! Neáu muoán caûnh ngoaøi ñöôïc an hoøa, chæ caàn giöõ cho trong loøng yeân tónh. Taâm roãng khoâng thì caûnh vaéng laëng, nieäm vöøa khôûi thì phaùp lieàn sanh. Nöôùc ñuïc thì soùng ñaäm maøu, hoà trong veo thì maøu nöôùc saùng. Choã coát yeáu cuûa vieäc tu haønh chæ do nôi yù nghóa naøy. Muoán döùt haún doøng nöôùc chaûy, phaûi laáp ôû ñaàu nguoàn; muoán tröø tuyeät maàm choài, phaûi ñoán taän goác reã. Ñoù laø phöông caùch giaûn löôïc coát yeáu nhaát, khoâng caàn phaûi maát nhieàu coâng söùc.

Nhö aâm thanh vang doäi trong hang, aâm caøng lôùn thì tieáng doäi caøng to; nhö soi hình trong göông saùng, hình cong thì aûnh chieáu trong göông cuõng leäch. Cuõng gioáng nhö nghe nhaéc ñeán me chua thì trong mieäng töï nhieân chaûy nöôùc mieáng; nghe taû caûnh vaùch nuùi cao söøng söõng thì döôùi loøng baøn chaân töï nhieân coù caûm giaùc rôøn rôïn. Laïi nhö sôïi daây trong ñeâm toái naèm yeân khoâng ñoäng ñaäy maø loøng sanh nghi lieàn thaáy heät nhö con raén; trong caên nhaø toái voán troáng khoâng maø loøng sôï seät lieàn nghó laø coù ma.

Vì vaäy, trong Thoâng taâm luaän coù noùi: “Buoäc troùi laø do taâm neân thaùo gôõ phaûi töø nôi taâm. Vieäc thaùo moái troùi buoäc laø ôû nôi taâm, chaúng lieân quan ñeán nôi naøo khaùc. Ñieåm coát yeáu cuûa phaùp giaûi thoaùt chæ rieâng coù moät vieäc quaùn taâm. Quaùn taâm ñöôïc toû ngoä thì heát thaûy moïi vieäc ñeàu saùng roõ.”

Theá neân phaûi bieát raèng: “Muoân phaùp taïi taâm, heát thaûy ñeàu do nôi chính mình.” Trong loøng hö doái thì caûnh ngoaøi

Neáu khoâng lìa caûnh giôùi chaân thaät duy nhaát, taâm chaân thaønh thì bieán hoùa ra traêm caûnh töôïng. Vì vaäy maø baén teân xuyeân coïp ñaù,(1) ñaâu phaûi do söùc thöôøng laøm ñöôïc? Moät huõ röôïu ñaõi ba quaân say khöôùt,(2) ñaâu phaûi do men röôïu (1)

(1)

Saùch Toâng kính, töùc Toâng kính luïc, do ngaøi Vónh Minh Dieân Thoï tröôùc taùc, goàm 100 quyeån, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi chaùnh taïng, thuoäc quyeån 46, soá hieäu 2016. (2) Töùc thieàn sö Vónh Minh Dieân Thoï (延壽), sanh naêm 904, vieân tòch naêm 975. (3) Ba ñoäc: chæ tham lam, saân haän vaø si meâ. Ba yeáu toá naøy laø coäi nguoàn cuûa moïi toäi loãi, ñaåy chuùng sanh vaøo muoân vieäc aùc, xa laùnh caên laønh, neân goïi laø ba ñoäc.

Baén teân xuyeân coïp ñaù: Saùch Theâ thaàn kyù keå chuyeän Huøng Cöø nöôùc Sôû, ñi ñeâm thaáy hoøn ñaù ngôõ laø con coïp phuïc, beøn giöông cung baén. Chöøng ñeán xem roõ môùi bieát laø hoøn ñaù, nhöng muõi teân baén ñaõ xuyeân vaøo, vì khi baén trong loøng oâng chæ nghó ñoù laø con coïp chöù khoâng phaûi hoøn ñaù. (2) Truyeän Ngoâ Vieät Xuaân Thu keå vieäc vua nöôùc Vieät laø Caâu Tieãn trong khi chinh chieán, coù ngöôøi daâng leân moät huõ röôïu. Loøng vua muoán chia ñeàu cho ba quaân töôùng só, beøn ñoå huõ röôïu xuoáng soâng cho ba quaân cuøng uoáng. Taát caû uoáng roài ñeàu say khöôùt, laø do loøng vua chaân thaønh nghó ñeán vieäc ñaõi röôïu cho ba quaân.

786

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

gaây ra? Maêng tre moïc nôi hang laïnh,(1) ñaâu phaûi nhôø khí trôøi aám aùp?... Nhöõng vieäc aáy ñeàu laø do taâm chaân thaønh caûm öùng maø coù. Neân bieát raèng, heát thaûy moïi haønh vi lôùn nhoû ñeàu laø do naêng löïc cuûa töï taâm. Neáu ngöôøi tu haønh tin nhaän mình coù ñaày ñuû naêng löïc aáy thì cöûa chöôùng ngaïi töï môû thoâng, bieån nghieäp baùo phaûi khoâ kieät. Laïi noùi raèng: Do nôi taâm maø laäp caùc phaùp, tuøy theo phaùp maø ñaët thaønh teân. Cuõng laø taâm aáy maø ôû nôi baäc thaùnh thì goïi laø chaân, ôû nôi phaøm phu thì goïi laø tuïc. Khaùc naøo nhö duøng vaøng laøm ra ñuû moùn, roài tuøy moùn maø ñaët teân: moùn ñeo ôû ngoùn tay thì goïi laø nhaãn, moùn ñeo ôû coå tay thì goïi laø xuyeán... Nhö theá, vaãn laø moät taâm chaúng ñoäng, chæ do vöôùng chaáp vaøo teân goïi khaùc nhau maø muoân phaùp thaønh sai bieät; vaãn laø moät thöù vaøng roøng khoâng thay ñoåi, chæ do nhaän laáy teân goïi rieâng maø thaønh nhieàu moùn khaùc nhau! Neáu bieát raèng heát thaûy muoân phaùp ñeàu do taâm taïo, cuõng nhö heát thaûy nhöõng moùn trang söùc kia ñeàu do vaøng laøm ra, thì teân goïi vôùi theå töôùng thaät chaúng can heä gì vôùi nhau, nhöõng chuyeän phaûi quaáy laøm sao coù theå khieán ta laàm laïc? Cuõng nhö moùn ñoà chöùa troøn hay vuoâng thì teân goïi chaúng gioáng nhau, loaïi vaøng thoâ hay vaøng luyeän thì danh xöng cuõng khaùc bieät. Nhöng neáu cöùu xeùt ñeán taän cuøng theå taùnh thì muoân phaùp ñeàu khoâng. Naém ñöôïc yù chæ maø buoâng boû caùc duyeân thì gaëp vieäc khoâng vöôùng maéc! Teân goïi laø do nôi theå taùnh maø ñaët; theå taùnh laïi tuøy (1)

Saùch Nhò thaäp töù hieáu coù chuyeän Ngoâ Maïnh Toâng thôø meï chí hieáu. Meï giaø beänh naëng, muoán aên canh maêng nhaèm giöõa muøa ñoâng, trôøi laïnh tre khoâng coù maêng. Maïnh Toâng khoâng bieát laøm sao, beøn voâ röøng oâm caây tre maø khoùc. Töï nhieân ñaát nöùt, moïc leân maáy muït maêng. Maïnh Toâng beû ñem veà naáu cho meï aên maø heát beänh. Ñoù laø do loøng chaân thaønh maø coù vieäc aáy.

QUYEÅN TRUNG

787

theo teân goïi maø sanh.(1) Neáu theå taùnh roãng khoâng thì teân goïi khoâng do ñaâu maø coù; teân goïi ñaõ khoâng coù thì theå taùnh chaúng tuøy nôi ñaâu maø sanh. Chæ coù moät taâm chaân thaät duy nhaát, ngoaøi ra khoâng coù gì nöõa. Nhaân coù phaøm môùi ñaët teân goïi thaùnh, thaät ra thaùnh khoâng coù teân goïi; theo nôi tuïc maø hieån loä chaân, thaät ra chaân cuõng voán laø khoâng coù. Heát thaûy ñeàu do nôi teân goïi cuûa theá tuïc, ñoái ñaõi maø sanh ra. Teân goïi cuõng laø khoâng thì nghóa khoâng cuõng chaúng coù choã nöông vaøo. Neáu thaät laø baäc ñaïi só caên cô vöôït troäi, leõ naøo döïa vaøo danh töï vaø theå töôùng ñeå phaùt trieån tuyeân döông? Khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh, luùc naøo cuõng naém ñöôïc toâng chæ; gaëp duyeân ñeán thì trong taâm vaãn luoân phuø hôïp vôùi ñaïo. Ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa, laø Toái thöôïng thöøa. Ngöôøi ñaït ñöôïc toâng chæ aáy trong ñôøi raát hieám! Ngöôøi xöa daïy raèng: Toâng chæ troïn veïn raát ít gaëp, nhö haït caûi nôi ñaàu kim;(2) chaùnh phaùp khoù tìm, nhö ruøa muø gaëp boäng caây noåi.(3) Neáu chaúng nhôø haït gioáng huaân taäp töø nhieàu ñôøi tröôùc, caên laønh tích luõy ñaõ laâu, laøm sao coù theå gaëp ñöôïc vaên naøy, laïi töï mình nhaän ñöôïc söï truyeàn thoï? (1)

Ñaây noùi veà moái töông quan qua laïi giöõa theå taùnh vaø teân goïi. Chuùng ta ñaët teân moät söï vaät laø döïa vaøo theå taùnh cuûa noù, nhö ngöïa coù maøu ñen neân goïi laø ngöïa oâ, ngöïa coù maøu traéng neân goïi laø ngöïa baïch... Khi coù teân goïi roài, thì theå taùnh cuûa söï vaät laïi tuøy theo teân goïi maø hình thaønh, chaúng haïn nhö nhö ngöïa oâ thì keùo khoûe, ngöïa baïch thì chaïy nhanh... Nhöng trong thöïc teá coù khi ngöïa oâ khoâng khoûe baèng ngöïa baïch, ngöïa baïch khoâng nhanh baèng ngöïa oâ... Ñaây goïi laø ñònh kieán, hay nhöõng khaùi nieäm do chuùng ta gaùn gheùp cho söï vaät, maø söï gaùn gheùp ñoù thöôøng khôûi ñaàu töø teân goïi. (2) Haït caûi nôi ñaàu kim: chuyeän raát khoù xaûy ra, nhö gieo moät soá haït caûi leân caây kim döïng ñöùng, coù ñöôïc moät haït naèm laïi ngay treân ñaàu caây kim laø chuyeän hieám coù. (3) Ruøa muø gaëp boäng caây noåi: Ñieån tích ruùt töø kinh truyeän: Coù con ruøa muø döôùi bieån saâu, 100 naêm môùi noåi leân moät laàn, laïi coù moät caây khoâ coù boäng, 100 naêm môùi troâi qua choã con ruøa moät laàn, söï truøng hôïp ñeå con ruøa noåi leân vaø chui ñöôïc vaøo boäng caây laø ñieàu raát hieám coù.

788

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

789

Chính vì theá maø ngöôøi xöa traân troïng Chaùnh phaùp, xem nheï taøi vaät, mang vaøng cho khoâng giöõa chôï; vì phaùp queân thaân, ñöùng giöõa saân tuyeát phuû. Vaøng baïc chæ laø vaät chaát hö doái beân ngoaøi, sao baèng giaùo phaùp toät cuøng? Thaân maïng laø nghieäp baùo moät ñôøi, sao saùnh ñöôïc vôùi chaân lyù roát raùo?

troïng moät lôøi cuûa Thaân Thuùc;(1) Phaïm Hieán khinh thöôøng muoân maãu ruoäng toát maø quí nöûa caâu cuûa ngöôøi laùi thuyeàn. Ñoù chæ laø vieäc theá gian, ngöôøi ta coøn xem nheï vaät chaát, traân troïng lôøi hay, huoáng chi ñoái vôùi saùch Toâng kính naøy, lôøi lôøi hôïp leõ voâ sanh, nghóa lyù giuùp chöùng thaønh ñaïo quaû, haù neân xem nheï hay sao?

Neân bieát raèng, ñoái vôùi nhöõng lôøi daïy doã uoán naén chaân thaät khoâng luùc naøo ñöôïc xao laõng, phaûi ghi taïc vaøo xöông coát, khaéc saâu trong taâm thöùc. Chính vì vaäy maø xöa kia Trang vöông nöôùc Sôû xem nheï nöôùc lôùn ngaøn coã xe,(1) chæ

(1)

Thôøi Chieán quoác döïa vaøo soá löôïng chieán xa moãi nöôùc coù ñöôïc ñeå ñaùnh giaù nöôùc aáy laø lôùn hay nhoû. Nöôùc coù ñöôïc ngaøn coã xe ñöôïc xem laø nöôùc lôùn.

禮佛發願文

Saùch Taû tuyeän cheùp vieäc Sôû Trang vöông sau khi dieät nöôùc Traàn, Thaân Thuùc töø nöôùc Teà veà, chæ noùi chuyeän nöôùc Teà maø khoâng nhaéc ñeán nöôùc Traàn. Vua hoûi: ‘Ta laáy ñöôïc nöôùc lôùn ngaøn coã xe, sao nhaø ngöôi khoâng coù moät lôøi möøng?’ Thaân Thuùc taâu: ‘Nöôùc Teà thuôû xöa coù vuï kieän naøy, thaàn khoâng xöû ñöôïc, xin vua xöû cho.’ Vua hoûi: ‘Vuï kieän gì?’ Thaân Thuùc noùi: ‘Coù con traâu ñaïp ruoäng luùa, ngöôøi chuû ruoäng baét laáy con traâu maø khoâng baét thöôøng luùa.’ Vua noùi: ‘Con traâu ñaïp luùa coù choã maø thoâi, khoâng phaûi hö caû ruoäng luùa, vaäy neân xöû cho thöôøng theo giaù luùa, khoâng ñöôïc baét traâu.’ Thaân Thuùc taâu: ‘Vaäy vua nöôùc Traàn coù loãi chi thì nhaø vua ñem binh maø traùch phaït loãi aáy thoâi, sao laïi laáy caû nöôùc vaø phaù huûy toâng mieáu cuûa ngöôøi ta?’ Sôû Trang vöông beøn traû nöôùc Traàn vaø laäp traû toâng mieáu nhö cuõ.

Leã Phaät phaùt nguyeän vaên Quy y thaäp phöông taän hö khoâng bieán phaùp giôùi, baát

歸依十方盡虛空徧法界,不可說,不可說佛刹微塵數世界,過,現,未來佛法僧三寶。現坐道塲,千華臺上百寶光中,萬德世尊,說經教主本師釋迦牟尼佛。西方極樂世界,大慈,大悲,大願,大力,大聖,世尊,本師阿彌陀佛。當來下生慈氏如來本師彌勒尊佛。

khaû thuyeát, baát khaû thuyeát Phaät saùt vi traàn soá theá giôùi, quaù, hieän, vò lai, Phaät Phaùp Taêng Tam baûo. Hieän toïa ñaïo traøng, thieân hoa ñaøi thöôïng baù baûo quang trung, vaïn ñöùc Theá Toân, thuyeát kinh giaùo chuû, Boån sö Thích-ca Maâu Ni Phaät. Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi nguyeän, ñaïi löïc, ñaïi thaùnh Theá Toân, Boån sö A-di-ñaø Phaät. Ñöông lai haï sanh, Töø thò Nhö Lai, Boån sö Di-laëc Toân Phaät.

790

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

大智文殊師利菩薩。大行願王普賢菩薩。大慈悲父觀世音菩薩。大勢至菩薩。諸尊菩薩摩訶薩。西天此土一切祖師菩薩。護法列席諸天菩薩。

QUYEÅN TRUNG

791

Ñaïi trí Vaên-thuø-sö-lôïi Boà Taùt. Ñaïi haïnh nguyeän vöông Phoå Hieàn Boà Taùt. Ñaïi töø bi phuï Quaùn Theá AÂm Boà Taùt. Ñaïi Theá Chí Boà Taùt. Chö toân Boà Taùt ma-ha-taùt. Taây thieân thöû ñoä nhaát thieát Toå sö Boà Taùt. Hoä phaùp lieät tòch chö thieân Boà Taùt.

復願。不違本誓,不捨慈悲,乞賜天眼遙觀,天耳遙聞,他心速鑑,爲作證明。弟子某甲等,從我今身,盡未來際身,誓依普賢菩薩摩訶薩,不可說無邊行願,及我此四十八種不可說廣大行願,我當生生修學,世世無違。信解堅固不可說。决定無疑不可說。發菩提心不可說。持清淨戒不可說。見佛聞法不可說。禮敬稱讚不可說。乘事供養不可說。懺悔隨喜不可說。勇猛精進不可說。慈悲喜捨不可說。

Phuïc nguyeän, baát vi boån theä, baát xaû töø bi, khaát töù thieân nhaõn dieâu quan, thieân nhó dieâu vaên, tha taâm toác giaùm, vò taùc chöùng minh. Ñeä töû (moã, giaùp) ñaúng, tuøng ngaõ kim thaân, taän vò lai teá thaân, theä y Phoå Hieàn Boà Taùt ma-ha-taùt, baát khaû thuyeát voâ bieân haïnh nguyeän caäp ngaõ thöû töù thaäp baùt chuûng baát khaû thuyeát quaûng ñaïi haïnh nguyeän, ngaõ ñöông sanh sanh tu hoïc, theá theá voâ vi. Tín giaûi kieân coá baát khaû thuyeát. Quyeát ñònh voâ nghi baát khaû thuyeát. Phaùt Boà-ñeà taâm baát khaû thuyeát. Trì thanh tònh giôùi baát khaû thuyeát. Kieán Phaät vaên phaùp baát khaû thuyeát. Leã kính xöng taùn baát khaû thuyeát. Thöøa söï cuùng döôøng baát khaû thuyeát. Saùm hoái tuøy hyû baát khaû thuyeát. Duõng maõnh tinh taán baát khaû thuyeát. Töø bi hyû xaû baát khaû thuyeát.

792

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

行無邊行不可說。發廣大願不可說。修學回向不可說。智慧明了不可說。法身無量不可說。

Haønh voâ bieân haïnh baát khaû thuyeát.

功德莊嚴不可說。淨土化身不可說。蒙佛授記不可說。相好光明不可說。圓音善巧不可說。

Coâng ñöùc trang nghieâm baát khaû thuyeát.

總持辦才不可說。秘密三昧不可說。壽量名號不可說。

Toång trì bieän taøi baát khaû thuyeát.

微細甚深不可說。眞如平等不可說。

Vi teá thaäm thaâm baát khaû thuyeát.

妙用甚深不可說。方便知見不可說。示成正覺不可說。

Dieäu duïng thaäm thaâm baát khaû thuyeát.

那伽大定不可說。師子震吼不可說。

Na-giaø ñaïi ñònh baát khaû thuyeát.

Phaùt quaûng ñaïi nguyeän baát khaû thuyeát. Tu hoïc hoài höôùng baát khaû thuyeát. Trí hueä minh lieãu baát khaû thuyeát. Phaùp thaân voâ löôïng baát khaû thuyeát.

Tònh ñoä hoùa thaân baát khaû thuyeát. Moâng Phaät thoï kyù baát khaû thuyeát. Töôùng haûo quang minh baát khaû thuyeát. Vieân aâm thieän xaûo baát khaû thuyeát.

Bí maät Tam-muoäi baát khaû thuyeát. Thoï löôïng danh hieäu baát khaû thuyeát.

Chaân nhö bình ñaúng baát khaû thuyeát.

Phöông tieän tri kieán baát khaû thuyeát. Thò thaønh chaùnh giaùc baát khaû thuyeát.

Sö töû chaán hoáng baát khaû thuyeát.

793

794

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

神通無礙不可說。神力無畏不可說。降伏衆魔不可說。摧破外道不可說。分身變化不可說。

Thaàn thoâng voâ ngaïi baát khaû thuyeát.

隨類示現不可說。轉大法輪不可說。普度眾生不可說。隨順饒益不可說。代眾生苦不可說。

Tuøy loaïi thò hieän baát khaû thuyeát.

究竟成熟不可說。悉令解脫不可說。往生佛國不可說。

Cöùu caùnh thaønh thuïc baát khaû thuyeát.

證悟佛乘不可說。具諸佛法不可說。

Chöùng ngoä Phaät thöøa baát khaû thuyeát.

作諸佛事不可說。入佛衆會不可說。同佛受樂不可說。

Taùc chö Phaät söï baát khaû thuyeát.

如上所發四十八種廣大行願爲首。誓期滿足百萬阿僧祇大願。惟冀,三寶世尊,觀世音

795

Thaàn löïc voâ uyù baát khaû thuyeát. Haøng phuïc chuùng ma baát khaû thuyeát. Toài phaù ngoaïi ñaïo baát khaû thuyeát. Phaân thaân bieán hoùa baát khaû thuyeát.

Chuyeån ñaïi phaùp luaân baát khaû thuyeát. Phoå ñoä chuùng sanh baát khaû thuyeát. Tuøy thuaän nhieâu ích baát khaû thuyeát. Ñaïi chuùng sanh khoå baát khaû thuyeát.

Taát linh giaûi thoaùt baát khaû thuyeát. Vaõng sanh Phaät quoác baát khaû thuyeát.

Cuï chö Phaät phaùp baát khaû thuyeát.

Nhaäp Phaät chuùng hoäi baát khaû thuyeát. Ñoàng Phaät thoï laïc baát khaû thuyeát. Nhö thöôïng sôû phaùt töù thaäp baùt chuûng quaûng ñaïi haïnh nguyeän vi thuû. Theä kyø maõn tuùc baùch vaïn a-taêng-kyø ñaïi nguyeän. Duy kyù Tam baûo Theá Toân, Quaùn Theá AÂm Boà Taùt,

796

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

菩薩,同體慈悲,證明攝受。弟子某等若違一願者,不取正覺。何以故。阿彌陀佛發願如是,十方諸佛發

QUYEÅN TRUNG

797

ñoàng theå töø bi, chöùng minh nhieáp thoï, ñeä töû (moã) ñaúng nhöôïc vi nhaát nguyeän giaû, baát thuû chaùnh giaùc. Haø dó coá? A-di-ñaø Phaät phaùt nguyeän nhö thò. Thaäp phöông chö Phaät phaùt nguyeän dieäc nhö thò, Phoå Hieàn Boà

願亦如是。普賢菩薩發願如是,諸大菩薩發願

Taùt phaùt nguyeän nhö thò. Chö ñaïi Boà Taùt phaùt nguyeän dieäc

亦如是。中峰祖師發願如是,歷代祖師發願亦

nhö thò. Trung phong Toå sö, phaùt nguyeän nhö thò. Lòch ñaïi

如是。大善知識發願如是,弟子發願亦如是。

Toå sö phaùt nguyeän dieäc nhö thò. Ñaïi thieän tri thöùc phaùt nguyeän nhö thò, ñeä töû phaùt nguyeän dieäc nhö thò.

今爲同學大衆,發願如是,普爲法界眾生發

Kim vò ñoàng hoïc ñaïi chuùng, phaùt nguyeän nhö thò, phoå

願亦如是。如是,如是,無不如是。願同如是

vò phaùp giôùi chuùng sanh phaùt nguyeän dieäc nhö thò. Nhö

恆沙衆,盡入如來願海中。所有禮讚供養福, 請佛住世轉法輪。隨喜懺悔諸善根, 囘向眾生及佛道。我昔所造諸惡業, 皆由無始貪瞋癡。從身語意之所生, 一切我今皆懺悔。願我臨欲命終時, 盡除一切諸障礙。面見彼佛阿彌陀,

thò nhö thò, voâ baát nhö thò, nguyeän ñoàng nhö thò haèng sa chuùng, taän nhaäp Nhö Lai nguyeän haûi trung. Sôû höõu leã taùn cuùng döôøng phöôùc. Thænh Phaät truï theá chuyeån phaùp luaân. Tuøy hyû saùm hoái chö thieän caên. Hoài höôùng chuùng sanh caäp Phaät ñaïo. Ngaõ tích sôû taïo chö aùc nghieäp. Giai do voâ thæ tham saân si. Tuøng thaân ngöõ yù chi sôû sanh. Nhaát thieát ngaõ kim giai saùm hoái. Nguyeän ngaõ laâm duïc maïng chung thôøi. Taän tröø nhaát thieát chö chöôùng ngaïi. Dieän kieán bæ Phaät A-di-ñaø.

798

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

卽得往生安樂刹。我旣往生彼國已, 現前成就此大願。一切圓滿盡無餘, 利樂一切眾生界。彼佛衆會咸清淨, 我時於勝蓮華生。親覩如來無量光, 現前受我菩提記。蒙彼如來授記已, 化身無數百俱胝。智力廣大徧十方, 普利一切眾生界。乃至虛空世界盡, 眾生及業煩惱盡。如是一切無盡時, 我願究竟恒無盡。我此普賢殊勝行, 無邊勝福皆囘向。普願沈溺諸眾生, 速往無量光佛刹。

QUYEÅN TRUNG

Töùc ñaéc vaõng sanh An Laïc saùt. Ngaõ kyù vaõng sanh bæ quoác dó. Hieän tieàn thaønh töïu thöû ñaïi nguyeän. Nhaát thieát vieân maõn taän voâ dö. Lôïi laïc nhaát thieát chuùng sanh giôùi. Bæ Phaät chuùng hoäi haøm thanh tònh. Ngaõ thôøi ö thaéng lieân hoa sanh. Thaân ñoå Nhö Lai voâ löôïng quang. Hieän tieàn thoï ngaõ Boà-ñeà kyù. Moâng bæ Nhö Lai thoï kyù dó. Hoùa thaân voâ soá baùch caâu chi. Trí löïc quaûng ñaïi bieán thaäp phöông. Phoå lôïi nhaát thieát chuùng sanh giôùi. Naõi chí hö khoâng theá giôùi taän. Chuùng sanh caäp nghieäp phieàn naõo taän. Nhö thò nhaát thieát voâ taän thôøi. Ngaõ nguyeän cöùu kính haèng voâ taän. Ngaõ thöû Phoå Hieàn thuø thaéng haïnh. Voâ bieân thaéng phöôùc giai hoài höôùng. Phoå nguyeän traàm nòch chö chuùng sanh. Toác vaõng Voâ Löôïng Quang Phaät saùt.

799

800

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

願以此功德, 普及於一切, 我等與眾生,

Nguyeän dó thöû coâng ñöùc.

皆共成佛道。上報四重恩, 下濟三塗苦。若有見聞者,

Giai coäng thaønh Phaät ñaïo.

悉發菩提心。盡此一報身, 同生極樂國。盡此一報身, 同生極樂國。十方三世一切佛。一切菩薩摩訶薩。摩訶般若波羅密。

Taát phaùt Boà-ñeà taâm.

(弟子佛之人,須發此願。不依此願者,不名發菩提心也。) 如上發願文,與諸人作箇樣子。凡有修福念佛禮讚,誦經,乃至毫芒之善,悉皆囘向西方。有所歸趣,臨終定生淨土也。

801

Phoå caäp ö nhaát thieát. Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh.

Thöôïng baùo töù troïng aân. Haï teá tam ñoà khoå. Nhöôïc höõu kieán vaên giaû,

Taän thöû nhaát baùo thaân. Ñoàng sanh Cöïc laïc quoác. Taän thöû nhaát baùo thaân. Ñoàng sanh Cöïc laïc quoác. Thaäp phöông tam theá nhaát thieát Phaät. Nhaát thieát Boà Taùt ma-ha-taùt. Ma-ha-baùt-nhaõ ba-la-maät. (Ñeä töû Phaät chi nhaân tu phaùt thöû nguyeän. Baát y thöû nguyeän giaû, baát danh phaùt Boà-ñeà taâm daõ.) Nhö thöôïng phaùt nguyeän vaên, döõ chö nhaân taùc caù daïng töû. Phaøm höõu tu phöôùc, nieäm Phaät, leã taùn, tuïng kinh, naõi chí haøo mang chi thieän, taát giai hoài höôùng Taây phöông. Höõu sôû quy thuù, laâm chung ñònh sanh Tònh ñoä daõ.

802

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Chö nhaân giaû, quaû naêng trì thöû giôùi, phaùt thöû nguyeän,

諸仁者。果能持此戒,發此願,行此行,非但往生淨土,亦不落於緣覺,聲聞之地。親證普賢境界,直至成佛矣。

haønh thöû haïnh, phi ñaõn vaõng sanh Tònh ñoä, dieäc baát laïc ö Duyeân giaùc, Thanh vaên chi ñòa, thaân chöùng Phoå Hieàn caûnh giôùi, tröïc chí thaønh Phaät hyõ.

30. Baøi vaên leã Phaät vaø phaùt nguyeän

uy y Tam baûo: Phaät, Phaùp, Taêng trong ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai ôû caùc coõi Phaät khaép möôøi phöông, cuøng khaép hö khoâng phaùp giôùi, khoâng theå noùi heát, khoâng theå noùi heát caùc coõi Phaät nhieàu nhö soá haït buïi nhoû. Hieän ngoài nôi ñaïo traøng, treân toøa sen ngaøn caùnh, giöõa traêm ñaïo haøo quang laø ñöùc Theá Toân ñuû muoân ñöùc haïnh, baäc Giaùo chuû thuyeát giaûng kinh ñieån, Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät. Taây phöông Cöïc Laïc theá giôùi, ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi nguyeän, ñaïi löïc, Ñaïi Thaùnh Theá Toân, Boån sö A-di-ñaø Phaät.

803

Chö vò Toå sö Taây thieân(1) Boà Taùt Hoä Phaùp lieät tòch chö thieân Boà Taùt Ngöôõng nguyeän chö vò chaúng traùi lôøi theà xöa, khoâng boû ñöùc töø bi, môû loøng duøng söùc thieân nhaõn thaáy xa, thieân nhó nghe xa, tha taâm chieáu roõ, chöùng minh cho ñeä töû. Ñeä töû chuùng con töø ñôøi naøy cho ñeán maõi maõi caùc ñôøi sau, nguyeän y theo haïnh nguyeän voâ bieân khoâng theå noùi heát cuûa ñöùc Ñaïi Boà Taùt Phoå Hieàn vaø y theo boán möôi taùm haïnh nguyeän saâu roäng khoâng theå noùi heát döôùi ñaây cuûa chính baûn thaân mình. Chuùng con nguyeän seõ ñôøi ñôøi tu hoïc, kieáp kieáp khoâng sai lôøi ñaõ nguyeän. Boán möôi taùm lôøi nguyeän sau ñaây ñeàu khoâng theå nghó baøn, khoâng theå noùi heát: 1. Nguyeän coù nieàm tin vaø söï hieåu bieát.

Ñöông lai haï sanh, Töø thò Nhö Lai, Boån sö Di-laëc Toân Phaät

2. Nguyeän coù söï quyeát ñònh chaéc chaén khoâng nghi ngôø.

Ñaïi Trí Vaên-thuø-sö-lî Boà Taùt Ñaïi Haïnh Nguyeän Vöông Phoå Hieàn Boà Taùt Ñaïi Töø Bi Phuï Quaùn Theá AÂm Boà Taùt Ñaïi Theá Chí Boà Taùt Chö toân Boà Taùt ma-ha-taùt

4. Nguyeän trì giôùi thanh tònh.

3. Nguyeän phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà. 5. Nguyeän ñöôïc gaëp Phaät, nghe Phaùp. 6. Nhöôïc thöïc haønh leã kính, ngôïi khen, xöng tuïng. (1)

Taây thieân: chæ AÁn Ñoä. Caùc vò Toå sö ôû ñaây laø 28 ñôøi Toå sö, töø ngaøi Ca-dieáp cho ñeán Toå Boà-ñeà Ñaït-ma, ngöôøi ñaàu tieân sang Trung Hoa truyeàn baù Thieàn toâng.

804

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

7. Nguyeän phuïng söï cuùng döôøng.

35. Nguyeän phaân thaân bieán hoùa.

8. Nguyeän saùm hoái tuøy hyû.

36. Nguyeän tuøy chuûng loaïi chuùng sanh thò hieän.

9. Nguyeän duõng maõnh tinh taán.

37. Nguyeän chuyeån Ñaïi Phaùp luaân.

10. Nguyeän tu taäp töø, bi, hyû, xaû.

38. Nguyeän cöùu ñoä khaép thaûy chuùng sanh.

11. Nguyeän thöïc haønh voâ bieân haïnh nguyeän.

39. Nguyeän tuøy thuaän laøm lôïi ích chuùng sanh.

12. Nguyeän phaùt khôûi theä nguyeän saâu roäng.

40. Nguyeän thay chuùng sanh chòu moïi khoå naõo.

13. Nguyeän tu hoïc hoài höôùng.

41. Nguyeän ñaït ñeán cöùu caùnh roát raùo.

14. Nguyeän ñöôïc trí hueä saùng suoát roõ raøng.

42. Nguyeän ñoä thoaùt heát thaûy chuùng sanh.

15. Nguyeän ñöôïc Phaùp thaân voâ löôïng.

43. Nguyeän ñöôïc vaõng sanh veà coõi Phaät.

16. Nguyeän ñöôïc coâng ñöùc trang nghieâm.

44. Nguyeän chöùng ngoä Phaät thöøa.

17. Nguyeän ñöôïc hoùa thaân Tònh ñoä.

45. Nguyeän ñöôïc ñaày ñuû phaùp Phaät.

18. Nguyeän ñöôïc Phaät thoï kyù.

46. Nguyeän laøm caùc Phaät söï.

19. Nguyeän ñöôïc thaân töôùng toát ñeïp toûa saùng.

47. Nguyeän ñöôïc vaøo hoäi chuùng nôi coù Phaät.

20. Nguyeän noùi ra aâm thanh troïn veïn, kheùo leùo.

48. Nguyeän ñöôïc höôûng söï an vui nhö Phaät.

21. Nguyeän ñöôïc ñuû caùc phaùp toång trì, taøi bieän thuyeát. 22. Nguyeän ñöôïc caùc tam-muoäi bí maät. 23. Nguyeän ñöôïc tuoåi thoï vaø danh hieäu voâ löôïng. 24. Nguyeän ñaït ñeán söï tinh teá thaâm saâu. 25. Nguyeän ñaït ñöôïc chaân nhö bình ñaúng. 26. Nguyeän ñöôïc choã duøng maàu nhieäm thaâm saâu. 27. Nguyeän ñöôïc ñuû phöông tieän, tri kieán. 28. Nguyeän thò hieän thi haønh ñaïo Chaùnh giaùc. 29. Nguyeän ñaït ñöôïc Ñaïi ñònh Na-giaø. 30. Nguyeän thuyeát phaùp nhö tieáng sö töû roáng. 31. Nguyeän ñöôïc thaàn thoâng voâ ngaïi. 32. Nguyeän ñöôïc söùc thaàn khoâng sôï seät. 33. Nguyeän haøng phuïc chuùng ma. 34. Nguyeän phaù tröø ngoaïi ñaïo.

805

Chuùng con nguyeän laáy boán möôi taùm haïnh nguyeän saâu roäng nhö treân laøm caên baûn ñeå thöïc haønh troïn veïn traêm vaïn a-taêng-kyø ñaïi nguyeän khaùc nöõa. Ngöôõng nguyeän Tam baûo, Theá Toân, Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, cuøng moät loøng töø bi chöùng minh vaø nhieáp thoï. Neáu chuùng con coù traùi vôùi moät lôøi nguyeän naøo, theà seõ khoâng thaønh Chaùnh giaùc. Vì sao vaäy? Vì ñöùc Phaät A-di-ñaø phaùt nguyeän nhö vaäy, chö Phaät möôøi phöông cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Ngaøi Boà Taùt Phoå Hieàn phaùt nguyeän nhö vaäy, chö ñaïi Boà Taùt cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Ñaïi sö Trung Phong phaùt nguyeän nhö vaäy, chö vò Toå sö nhieàu ñôøi cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Caùc vò ñaïi thieän tri thöùc phaùt nguyeän nhö vaäy, ñeä töû cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy.

806

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

807

Trí löïc roäng lôùn khaép möôøi phöông,

Nay chuùng con vì ñaïi chuùng cuøng tu hoïc maø phaùt nguyeän nhö vaäy, laïi cuõng vì chuùng sanh trong khaép phaùp giôùi maø phaùt nguyeän nhö vaäy. Nhö vaäy, nhö vaäy, luùc naøo cuõng nhö vaäy, nguyeän cuøng vôùi ñaïi chuùng soá nhieàu nhö caùt soâng Haèng nhö vaäy, ñeàu vaøo trong bieån haïnh nguyeän cuûa Nhö Lai.

Roäng laøm lôïi ích moïi chuùng sanh. Cho duø hö khoâng, theá giôùi taän, Chuùng sanh cuøng nghieäp, phieàn naõo taän, Nhö vaäy heát thaûy thôøi gian taän, Ñaïi nguyeän roát raùo vaãn khoâng cuøng.

Leã taùn, cuùng döôøng nhôø phöôùc aáy,

Con theo haïnh Phoå Hieàn thuø thaéng,

Thænh Phaät truï theá chuyeån phaùp luaân.

Thaéng phöôùc voâ bieân ñeàu hoài höôùng.

Tuøy hyû saùm hoái moïi thieän caên,

Nguyeän khaép bao chuùng sanh meâ ñaém,

Hoài höôùng chuùng sanh thaønh Phaät ñaïo.

Ñeàu nhanh ñeán coõi Voâ Löôïng Quang.(1)

Xöa kia voán taïo bao nghieäp aùc, Ñeàu do muoân kieáp tham, saân, si,

Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy,

Töø thaân, mieäng, yù toäi sanh ra,

Höôùng veà khaép taát caû,

Heát thaûy, nay con xin saùm hoái.

Ñeä töû vaø chuùng sanh,

Nguyeän sao ñeán luùc con maïng chung,

Ñeàu troïn thaønh Phaät ñaïo.

Bao nhieâu chöôùng ngaïi ñeàu döùt heát,

Treân baùo boán aân saâu,(2)

Maét nhìn thaáy Phaät A-di-ñaø,

Döôùi cöùu ba ñöôøng khoå.(3)

Lieàn ñöôïc vaõng sanh coõi An Laïc.

Nhöõng ai ñöôïc thaáy, nghe,

Khi vaõng sanh veà coõi Phaät roài,

Ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà,

Töùc thôøi thaønh töïu caùc ñaïi nguyeän,

Vöøa döùt moät baùo thaân,

Troïn veïn, ñaày ñuû khoâng khieám khuyeát,

Cuøng sanh veà Cöïc Laïc.

Lôïi laïc heát thaûy moïi chuùng sanh. Chuùng hoäi coõi Phaät ñeàu thanh tònh, Con töø hoa sen vöôït troäi sanh, Maét thaáy haøo quang Phaät voâ löôïng. Töùc thôøi ñöôïc thoï kyù Boà-ñeà. Nhôø ôn Nhö Lai thoï kyù roài, Lieàn töï hoùa thaân nhieàu voâ soá,

(1)

Voâ Löôïng Quang, töùc Voâ Löôïng Quang Phaät, laø danh hieäu khaùc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ngoaøi ra ngaøi coøn ñöôïc toân xöng laø Voâ Löôïng Thoï Phaät. (2) Boán ôn saâu (Töù troïng aân): 1. Ôn cha meï, 2. Ôn chuùng sanh, 3. Ôn toå quoác, 4. Ôn Tam baûo. (3) Ba ñöôøng khoå (Tam ñoà hay Tam aùc ñaïo): goàm coù hoûa ñoà, huyeát ñoà vaø ñao ñoà, chæ caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Do nghieäp aùc maø chuùng sanh phaûi thoï sanh vaøo 3 caûnh giôùi naøy, chòu nhieàu khoå naõo, neân goïi laø Ba ñöôøng khoå.

808

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Kính ngöôõng, Heát thaûy chö Phaät ba ñôøi trong möôøi phöông. Heát thaûy chö vò Ñaïi Boà Taùt. Ma-ha Baùt-nhaõ Ba-la-maät!

QUYEÅN TRUNG

809

tuïng kinh, cho ñeán chæ laøm chuùt ít vieäc laønh, heát thaûy ñeàu neân hoài höôùng veà caûnh giôùi Taây phöông. Ñaõ coù choã quy höôùng nhö vaäy thì khi laâm chung chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh veà Tònh ñoä.

Baøi vaên phaùt nguyeän naøy coù theå xem laø khuoân maãu cho moïi ngöôøi. Phaøm nhöõng ai coù tu phöôùc, nieäm Phaät, taùn leã,

Naøy caùc vò! Neáu quaû thaät coù theå trì giôùi nhö theá, phaùt nguyeän nhö theá, thöïc haønh coâng haïnh nhö theá, thì khoâng chæ laø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, maø coøn khoûi rôi vaøo caûnh giôùi cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, töï mình chöùng nghieäm ñöôïc caûnh giôùi Phoå Hieàn, thaúng moät ñöôøng ñi tôùi quaû Phaät.

淨土成佛

Tònh ñoä thaønh Phaät

(Ngöôøi ñeä töû Phaät neân phaùt nguyeän nhö theá naøy. Nhöõng ai khoâng noi theo söï phaùt nguyeän naøy chöa theå goïi laø phaùt taâm Boà-ñeà.)

蓮宗寶鑑云。金剛定後,菩薩因圓。解脫道中,如來果滿。具四無量心,得四無礙辯。十八種法,不共三乘。十力現前,說法無畏。塵沙或盡,萬行功成。十號俱彰,三身圓顯。具九十七種大人相。放八萬四千大光明。悲智雙融,福慧兩足。現居十重報土,能垂萬類化身。布大慈雲,雨大法雨。滂沱法界,潤澤群生。咸悟本心,同成正覺。

Lieân toâng baûo giaùm vaân: Kim cang ñònh haäu, Boà Taùt nhaân vieân. Giaûi thoaùt ñaïo trung, Nhö Lai quaû maõn. Cuï Töù voâ löôïng taâm, ñaéc Töù voâ ngaïi bieän. Thaäp baùt chuûng phaùp baát coäng Tam thöøa. Thaäp löïc hieän tieàn, thuyeát phaùp voâ uyù. Traàn sa hoaëc taän, vaïn haïnh coâng thaønh. Thaäp hieäu cuï chöông, Tam thaân vieân hieån. Cuï cöûu thaäp thaát chuûng ñaïi nhaân töôùng, phoùng baùt vaïn töù thieân ñaïi quang minh. Bi trí song dung, phöôùc hueä löôõng tuùc. Hieän cö thaäp troïng baùo ñoä, naêng thuøy vaïn loaïi hoùa thaân. Boá ñaïi töø vaân, vuõ ñaïi phaùp vuõ. Baøng ñaø phaùp giôùi, nhuaän traïch quaàn sanh. Haøm ngoä boån taâm, ñoàng thaønh Chaùnh giaùc.

810

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

選佛若無如是眼, 宗風那得到如今。願以此功德, 普及於一切, 我等與眾生, 皆共成佛道。

QUYEÅN TRUNG

811

Tuyeån Phaät nhöôïc voâ nhö thò nhaõn. Toâng phong na ñaéc ñaùo nhö kim. Nguyeän dó thöû coâng ñöùc Phoå caäp ö nhaát thieát Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh Giai coäng thaønh Phaät ñaïo.

31. Tu Tònh ñoä thaønh Phaät

aùch Lieân toâng baûo giaùm daïy raèng: “Sau khi ñaït ñaïi ñònh Kim cang thì nhaân Boà Taùt troïn veïn, vaøo ñaïo giaûi thoaùt roài thì quaû Nhö Lai thaønh töïu. Khi aáy coù ñuû Boán taâm voâ löôïng,(1) ñöôïc Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi,(2) Möôøi taùm phaùp chaúng cuøng vôùi Ba thöøa;(3) ngay töùc thôøi (1)

Boán taâm voâ löôïng: goàm coù töø taâm, bi taâm, hyû taâm vaø xaû taâm. Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi: Töù voâ ngaïi bieän, cuõng goïi laø Töù voâ ngaïi trí hay Töù voâ ngaïi giaûi, chæ boán khaû naêng bieän luaän, thuyeát phaùp voâ ngaïi bieân, Nghóa voâ ngaïi bieän, Töø (lôøi noùi) voâ ngaïi bieän, Laïc thuyeát voâ ngaïi bieän. Ñoù laø boán taøi bieän thuyeát cuûa haøng Boà Taùt lôùn (3) Töùc Thaäp baùt baát coäng phaùp: Möôøi taùm phaùp vöôït cao hôn caùc quaû vò Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt thöøa, chæ coù baäc giaûi thoaùt roát raùo môùi ñaït ñeán, cuõng goïi laø Thaäp baùt baát cuï phaùp, bao goàm: 1.Thaân voâ thaát (Thaân khoâng loãi); 2. Khaåu voâ thaát (Mieäng khoâng loãi); 3. Nieäm voâ thaát (YÙ töôûng khoâng loãi); 4. Voâ dò töôûng (Khoâng coù yù töôûng xen taïp); 5. Voâ baát ñònh taâm (Khoâng coù taâm xao ñoäng); 6. Voâ baát tri dó xaû (Chaúng phaûi khoâng bieát chuyeän ñaõ boû); 7. Duïc voâ dieät (Söï duïc khoâng dieät); 8. Tinh taán voâ dieät (Söï tinh taán khoâng dieät); 9. Nieäm voâ dieät (YÙ töôûng khoâng dieät); 10. Hueä voâ dieät (Trí hueä khoâng dieät); 11. Giaûi voâ dieät (Giaûi thoaùt khoâng dieät); 12. Giaûi thoaùt tri kieán voâ dieät (Giaûi thoaùt tri kieán khoâng dieät); 13. Nhaát thieát thaân nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa thaân tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 14. Nhaát thieát khaåu nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa mieäng tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 15. Nhaát thieát yù nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy (2)

ñöôïc Möôøi söùc,(1) thuyeát phaùp khoâng sôï seät; heát thaûy moïi söï sai laàm nghi hoaëc nhieàu nhö caùt buïi ñeàu döùt saïch, taát caû coâng haïnh ñeàu thaønh töïu; Möôøi hieäu(2) ñaày ñuû saùng roõ, nghieäp cuûa yù tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 16. Trí hueä tri quaù khöù theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi quaù khöù khoâng ngaên ngaïi); 17. Trí hueä tri vò lai theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi vò lai khoâng ngaên ngaïi); 18. Trí hueä tri hieän taïi theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi hieän taïi khoâng ngaên ngaïi). (1) Töùc Thaäp löïc hay Thaäp trí löïc, goàm coù: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc (知是處非處智力): Bieát roõ tính khaû thi vaø tính baát khaû thi trong moïi tröôøng hôïp; 2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc (知三世業報智力): Bieát roõ luaät nhaân quaû, töùc laø nhaân naøo taïo thaønh quaû naøo; 3. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc (知一切所道智力): Bieát roõ caùc nguyeân nhaân daãn ñeán taùi sanh veà caùc caûnh giôùi khaùc nhau; 4. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc (智種種界智力): Bieát roõ caùc theá giôùi vôùi nhöõng yeáu toá hình thaønh; 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc (知種種解智力): Bieát roõ caù tính cuûa moãi chuùng sanh; 6. Tri nhaát thieát chuùng sanh taâm tính trí löïc (知一切眾生心性智力): Bieát roõ caên cô hoïc ñaïo cao thaáp cuûa moãi chuùng sanh; 7. Tri chö thieàn giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc (知諸禪解脫三昧智力): Bieát roõ taát caû caùc phöông thöùc thieàn ñònh; 8. Tri tuùc meänh voâ laäu trí löïc (知宿命無漏智力): Bieát roõ caùc tieàn kieáp cuûa chính mình; 9. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc (知天眼無礙智力): Bieát roõ söï hoaïi dieät vaø taùi sanh cuûa chuùng sanh; 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc (知永斷習氣智力): Bieát caùc phaùp oâ nhieãm seõ chaám döùt nhö theá naøo. (Caùc trí löïc thöù 8, thöù 9 vaø thöù 10 cuõng chính laø Tam minh cuûa Phaät.) (2) Do thaønh töïu söï giaûi thoaùt roát raùo neân caùc ñöùc Phaät ñeàu coù ñuû 10 danh hieäu toân xöng, moãi danh hieäu noùi leân moät khía caïnh sieâu vieät cuûa ñöùc Phaät. Möôøi hieäu bao goàm: 1. Nhö Lai, 2. ÖÙng cuùng, 3. Chaùnh bieán tri, 4. Minh

812

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ba thaân(1) hieån baøy troïn veïn; coù ñuû 97 töôùng toát cuûa baäc ñaïi nhaân, phoùng ra 84.000 ñaïo haøo quang saùng röïc; bi vaø trí cuøng hoøa hôïp, phöôùc vaø hueä cuøng ñaày ñuû; thò hieän soáng nôi caûnh giôùi nghieäp baùo cuûa Möôøi troïng caám,(2) thöôøng haïnh tuùc, 5. Thieän theä, 6. Theá gian giaûi, 7. Voâ thöôïng só ñieàu ngöï tröôïng phu, 8. Thieân nhaân sö, 9. Phaät, 10. Theá Toân. (1) Ba thaân (Tam thaân): moãi ñöùc Phaät ñeàu coù ñuû ba thaân laø Phaùp thaân, Baùo thaân vaø Hoùa thaân. (2) Möôøi troïng caám (Thaäp troïng caám hay Thaäp troïng caám giôùi), goàm coù: 1. Saùt giôùi: khoâng gieát haïi baát cöù sanh maïng naøo, 2. Ñaïo giôùi: khoâng troäm caép, löôøng gaït taøi vaät cuûa ngöôøi khaùc, 3. Daâm giôùi: giöõ theo ñuùng leã nghi pheùp taéc trong giao tieáp nam nöõ, khoâng laøm vieäc daâm duïc, 4. Voïng ngöõ giôùi: thöôøng noùi ra lôøi chaân thaät, khoâng löøa doái ngöôøi khaùc, 5. Coâ töûu giôùi: röôïu coù theå laøm cho taâm trí meâ loaïn, khoâng tænh taùo, neân khoâng uoáng röôïu, cuõng khoâng mua baùn röôïu, 6. Thuyeát töù chuùng quaù giôùi: khoâng noùi loãi cuûa haøng töù chuùng, töùc laø haøng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc (cö só nam) vaø öu-baø-di (cö só nöõ), 7. Töï taùn huyû tha giôùi: khoâng töï cho mình laø hay gioûi maø cheâ bai, khinh maïn ngöôøi khaùc, 8. Xan tích gia huyû giôùi: khoâng tham lam tích luõy taøi vaät, thöôøng buoâng xaû nhöõng vaät sôû höõu, 9. Saân taâm baát thoï hoái giôùi: khoâng khôûi taâm saân haän, hôøn giaän ngöôøi khaùc, saün loøng tha thöù, chaáp nhaän söï aên naên hoái loãi cuûa keû khaùc, 10. Baùng Tam baûo giôùi: thöôøng cung kính, toân troïng Tam baûo, khoâng cheâ bai huûy baùng. Möôøi troïng caám naøy thöôøng aùp duïng ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia, coøn ñoái vôùi haøng cö só thì laø Thaäp aùc hay Thaäp baát thieän nghieäp, goàm coù: 1. Saùt sanh, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4. Voïng ngöõ, 5. YÛ ngöõ, 6. Löôõng thieät, 7. AÙc khaåu, 8. Tham duïc, 9. Saân nhueá, 10. Taø kieán. Nhöõng ñieàu keå treân ñeàu laø nhöõng aùc nghieäp daãn ñeán thoï sanh vaøo nhöõng caûnh giôùi xaáu aùc.

QUYEÅN TRUNG

813

thöông xoùt muoân loaøi maø hoùa thaân, laøm ñaùm maây laønh ñaïi töø che maùt, töôùi côn möa lôùn Chaùnh phaùp thaám nhuaàn phaùp giôùi, töôi maùt caû quaàn sanh, khieán cho taát caû ñeàu töï thaáy baûn taâm, cuøng thaønh Chaùnh giaùc. Hoïc Phaät neáu khoâng nhìn chaân thaät, Toâng phong sao ñeán ñöôïc choã naøy? Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy, Höôùng veà khaép taát caû, Ñeä töû vaø chuùng sanh, Ñeàu troïn thaønh Phaät ñaïo.

814

815

歸元直指

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ QUYEÅN HAÏ

卷下辦明異端太原,王先生,名中,字克平,問空谷禪師曰。論語云。攻乎異端斯害也已。晦菴指佛老爲異端。此說何如。空谷曰。異端者,雜學也。孔子謂習於雜學,則害於正道之學。直言而已,且無蘊奧。朱子何以拘直爲曲乎。孔子存時,佛法未至中國。孔子惟聞佛之道德,故稱西方有大聖人。漢明帝時,佛法纔至中國,孔子已沒六百年矣。是故孔子不見佛法也。旣不見佛法,指佛何法爲異端乎。佛法旣爲異端,孔子何以指佛爲聖人乎。老死旣爲異端,孔子何以言曰。老聃博古知今,則吾師也。是以博問老子之後,傳誦其

Bieän minh dò ñoan Thaùi Nguyeân, Vöông tieân sanh, danh Trung, töï Khaéêc Bình, vaán Khoâng Coác thieàn sö vieát: Luaän ngöõ vaân: Coâng hoà dò ñoan, tö haïi daõ dó. Hoái Am chæ Phaät, Laõo vi dò ñoan, thöû thuyeát haø nhö? Khoâng Coác vieát: Dò ñoan giaû, taïp hoïc daõ. Khoång töû vò taäp ö taïp hoïc, taéc haïi ö chaùnh ñaïo chi hoïc. Tröïc ngoân nhi dó, thaû voâ uaån aùo. Chaâu töû haø dó caâu tröïc vi khuùc hoà? Khoång töû toàn thôøi, Phaät phaùp vò chí Trung Quoác, Khoång töû duy vaên Phaät chi ñaïo ñöùc, coá xöng taây phöông höõu ñaïi thaùnh nhaân. Haùn Minh ñeá thôøi, Phaät phaùp taøi chí Trung Quoác, Khoång töû dó moät luïc baùch nieân hyõ. Thò coá Khoång töû baát kieán Phaät phaùp daõ. Kyù baát kieán Phaät phaùp, chæ Phaät haø phaùp vi dò ñoan hoà? Phaät phaùp kyù vi dò ñoan, Khoång töû haø dó chæ Phaät vi thaùnh nhaân hoà? Laõo töû kyù vi dò ñoan, Khoång töû haø dó ngoân vieát: Laõo Ñam baùc coå tri kim, taéc ngoâ sö daõ? Thò dó baùc vaán Laõo töû

816

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

語,以示門弟子焉。晦菴非惟曲排佛老,亦悖孔子崇尙佛老也。後世指佛老爲異端者,圖掩其德,設此逄蒙之計也。後學自無所燭者,未免隨人指呼,效而言之,喚鐘作罋也。一朝學到李屏山,林希逸,而至景濂,大章諸公之地,自能識破矣。夫佛老者,道學也。指道學爲異端者,其爲智乎,不智乎。其爲善心乎,謾人乎。汝亦學理者,猶未識破也。今識破之後,不可死於一人,半人之語乎。韓子未知佛法之前,所以排佛。及見大顚禪師之後,深敬佛法。

QUYEÅN HAÏ

817

chi haäu, truyeàn tuïng kyø ngöõ, dó thò moân ñeä töû yeân? Hoái Am phi duy khuùc baøi Phaät, Laõo, dieäc boäi Khoång töû suøng thöôïng Phaät, Laõo daõ. Haäu theá chæ Phaät, Laõo vi dò ñoan giaû, ñoà yeåm kyø ñöùc, thieát thöû Baøng Moâng chi keá daõ. Haäu hoïc töï voâ sôû chuùc giaû, vò mieãn tuøy nhaân chæ hoâ, hieäu nhi ngoân chi, hoaùn chung taùc uùng daõ. Nhaát trieâu hoïc ñaùo Lyù Bình Sôn, Laâm Hy Daät, nhi chí Caûnh Lieâm, Ñaïi Chöông chö coâng chi ñòa, töï naêng thöùc phaù hyõ. Phuø Phaät, Laõo giaû, ñaïo hoïc daõ. Chæ ñaïo hoïc vi dò ñoan giaû, kyø vi trí hoà, baát trí hoà? Kyø vi thieän taâm hoà, maïn nhaân hoà? Nhöõ dieäc hoïc lyù giaû, du vò thöùc phaù daõ. Kim thöùc phaù chi haäu, baát khaû töû ö nhaát nhaân baùn nhaân chi ngöõ hoà. Haøn töû vò tri Phaät phaùp chi tieàn, sôû dó baøi Phaät. Caäp kieán Ñaïi Ñieân Thieàn sö chi haäu, thaâm kính Phaät phaùp.

晦菴潛心佛學,可謂博矣。其排佛者,心

Hoái Am tieàm taâm Phaät hoïc, khaû vò baùc hyõ. Kyø baøi Phaät

病也。苟不排佛,則後學多看佛書。凡看佛

giaû, taâm beänh daõ. Caåu baát baøi Phaät, taéc haäu hoïc ña khaùn

書,則見其心病矣。晦菴密設牆壍,關住後學,令後學欲歸於己,是以力排佛也。要顯自己之功,圖掩他人之德。是何心乎。

Phaät thö. Phaøm khaùn Phaät thö, taéc kieán kyø taâm beänh hyõ. Hoái Am maät thuyeát töôøng tieäm, quan truï haäu hoïc, linh haäu hoïc duïc ö kyû, thò dó löïc baøi Phaät daõ. Yeáu hieån töï kyû chi coâng, ñoà yeåm tha nhaân chi ñöùc, thò haø taâm hoà? Thi vieát:

詩曰。采苓采苓, 首陽之巔。

Thaùi linh thaùi linh. Thuû döông chi ñieân.

818

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

人之爲言,

Nhaân chi vi ngoân.

苟亦無信。

Caåu dieäc voâ tín.

舍旃舍旃,

Xaû chieân xaû chieân.

苟亦無然。

Caåu dieäc voâ nhieân.

人之爲言,

Nhaân chi vi ngoân.

胡得焉。

Hoà ñaéc yeân?

此之謂也。曰。師言明矣。孔子崇尙佛老,諸書具載。晦菴排之,實悖孔子也。吾儕未之思耳。余雖未常排佛,然亦因其排,故余亦惑之,未克篤敬於佛。

819

Thöû chi vò daõ! Vieát: Sö ngoân minh hyõ. Khoång töû suøng thöôïng Phaät, Laõo, chö thö cuï taûi. Hoái Am baøi chi, thaät boäi Khoång töû daõ. Ngoâ saøi vò chi tö nhó. Dö tuy vò thöôøng baøi Phaät, nhieân dieäc nhaân kyø baøi, coá dö dieäc hoaëc chi, vò khaéc ñoác kính ö Phaät. Kim daõ phaûn nhi tö chi, dö haïi chí ñöùc thaäm hyõ. Thò vi

今也反而思之,余害至德甚矣。是爲大

ñaïi maäu. Thoáng taâm taät thuû, hoái nhi truy chi, baát khaû ñaéc

謬。痛心疾首,悔而追之,不可得已。自今而

dó. Töï kim nhi haäu, thoï Phaät minh giaùo, quy y leã kính, thöù

後,受佛明教,歸依禮敬,庶爲補過之萬一矣。

vi boå quaù chi vaïn nhaát hyõ.

820

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

1. Bieän minh leõ dò ñoan

QUYEÅN HAÏ

821

ñeán Trung Hoa. Luùc aáy, Khoång töû ñaõ maát hôn 600 naêm roài. Nhö vaäy, Khoång töû thaät khoâng ñöôïc bieát ñeán phaùp

ieân sanh Vöông Trung, töï Khaéc Bình, ngöôøi Thaùi

Phaät. Ñaõ khoâng bieát ñeán phaùp Phaät thì chæ vaøo phaùp naøo

Nguyeân, thöa hoûi thieàn sö Khoâng Coác raèng: “Saùch

cuûa Phaät maø cho laø dò ñoan taø leäch? Hôn nöõa, neáu phaùp

Luaän ngöõ noùi: ‘Ñeå taâm nghieân cöùu nhöõng thuyeát dò ñoan

Phaät ñaõ laø dò ñoan taø leäch, vì sao Khoång töû laïi ngôïi khen

taø leäch laø coù haïi.’ Hoái Am(1) laïi cho raèng ñaïo Phaät vaø ñaïo

Phaät laø baäc ñaïi thaùnh nhaân?

Laõo ñeàu laø dò ñoan taø leäch, lôøi aáy theá naøo?”

“Coøn nhö noùi Laõo töû laø dò ñoan taø leäch, vì sao Khoång

Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Noùi dò ñoan taø leäch laø ñeå chæ

töû laïi coù lôøi khen raèng: ‘Laõo Ñam laø ngöôøi hieåu thaáu vieäc

nhöõng hoïc thuyeát hoãn taïp, khoâng chính ñaùng. Khoång töû

xöa nay, thaät ñaùng laøm thaày ta.’ Vì theá, sau khi thöa hoûi

noùi: ‘Neáu theo caùi hoïc hoãn taïp aét phaûi coù haïi cho ñöôøng

nhieàu vieäc vôùi Laõo töû, Khoång töû ñaõ ñem lôøi cuûa Laõo töû

hoïc chaân chaùnh.’ Ñoù laø lôøi noùi thaúng thaén, roõ raøng, khoâng

truyeàn daïy laïi cho caùc ñeä töû cuûa mình.

coù gì uaån khuùc, aån yù, vì sao Chu töû(2) laïi uoán ngay thaønh

“Hoái Am nhö vaäy khoâng chæ duøng lôøi sai leäch baøi baùc

cong? Vaøo thôøi Khoång töû, ñaïo Phaät chöa truyeàn tôùi Trung

ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo, maø coøn phaûn boäi söï toân kính cuûa

Hoa. Khoång töû chæ ñöôïc nghe noùi veà ñaïo ñöùc cuûa Phaät, ñaõ

Khoång töû(1) ñoái vôùi ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo.

ngôïi khen raèng: ‘Phöông taây(3) coù baäc ñaïi thaùnh nhaân.’ “Ñôøi Haùn Minh ñeá,

(4)

(1)

phaùp Phaät môùi chính thöùc truyeàn

Hoái Am laø hieäu cuûa Chu töû, chính teân laø Chu Hy. Hoái Am laø goïi theo teân ngoâi nhaø maø Chu töû töøng giaûng daïy hoïc troø vaøo ñôøi Toáng (960-1279), nay thuoäc huyeän Kieán Döông, tænh Phuùc Kieán, naèm veà phía taây baéc nuùi Vaân Coác. Hoïc thuyeát cuûa Chu Hy ñöôïc moät soá nhaø Nho tin theo. OÂng cuõng coù hieäu laø Thaûo Ñöôøng, nhôø coù kieán thöùc roäng neân ñöôïc vua Lyù Toâng ñôøi Toáng phong chöùc Thaùi sö, töôùc Huy quoác coâng. OÂng ban ñaàu theo hoïc Phaät, veà sau laøm vieäc bieân taäp vaø chuù giaûi caùc saùch Nho nhö Töù thö, Nguõ kinh... (2) Töùc Hoái Am. (3) Phöông taây: chæ AÁn Ñoä, vì naèm veà phía taây Trung Hoa. (4) Töùc vaøo ñôøi Haäu Haùn, sau loaïn Vöông Maõng, thuoäc theá kyû thöù nhaát. Haùn Minh ñeá ôû ngoâi töø naêm 58 ñeán naêm 75. Vaøo naêm AÁt Söûu (65), vò vua naøy ñaõ phaùi moät söù boä do Saùi AÂm daãn ñaàu sang AÁn Ñoä ñeå caàu thænh kinh töôïng vaø môøi chö taêng sang truyeàn baù ñaïo Phaät. Thaät ra thì ñaïo Phaät ñaõ baét ñaàu ñöôïc truyeàn ñeán Trung Hoa töø ñôøi Haùn Bình ñeá, vaøo khoaûng naêm ñaàu tieân cuûa Coâng nguyeân.

“Ngöôøi ñôøi sau coù keû cho raèng phaùp Phaät vôùi ñaïo Laõo laø dò ñoan, taø leäch, laøm che laáp ñöùc saùng cuûa Phaät Laõo, ñeàu do ôû caùi möu keá Baøng Moâng phaûn thaày cuûa Hoái Am.(2) Vì keû haäu hoïc khoâng töï mình saùng toû môùi rôi vaøo choã chæ bieát noùi theo ngöôøi khaùc, nhìn thaáy chuoâng ñoàng laïi goïi laø caùi lu! Ñeán khi söï hoïc ñaït ñeán möùc nhö caùc oâng Lyù Bình (1)

Hoái Am baøi xích Phaät Laõo, töï nhaän mình laø ngöôøi ñaïo Nho nhöng laïi noùi ngöôïc lôøi Khoång töû, neân noùi laø phaûn boäi. (2) Möu keá Baøng Moâng phaûn thaày cuûa Hoái Am: Vaøo ñôøi nhaø Haï, khoaûng 2.000 naêm tröôùc Coâng nguyeân, Baøng Moâng hoïc baén cung vôùi Haäu Ngheä. Hoïc xong, suy nghó raèng: ‘Trong thieân haï chæ coù Ngheä laø hôn ta maø thoâi.’ Baøng Moâng lieàn möu vieäc gieát thaày ñeå thaønh ngöôøi baén gioûi nhaát. Tröôøng hôïp cuûa Hoái Am cuõng vaäy, oâng theo hoïc phaùp Phaät ñeå roài trôû laïi tìm caùch baøi baùc ñaïo Phaät, cuõng coù theå goïi laø phaûn thaày.

822

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Sôn, Laâm Hy Daät... hoaëc ñöôïc nhö caùc vò Caûnh Lieâm, Ñaïi

823

“Kinh Thi coù ñoaïn:

Chöông... thì töï nhieân seõ coù theå thaáu hieåu maø nhaän bieát

Haùi rau linh, haùi rau linh,

ñöôïc.

Nuùi Thuû Döông phaûi leân taän ñænh.(1) Chæ laø chuyeän bòa ñaët thoâi,

“Hoïc thuyeát cuûa Phaät vôùi Laõo ñeàu laø theo ñaïo lyù. Thöû

Chôù neân nheï daï caû tin lôøi ngöôøi.

hoûi, neáu baûo hoïc theo ñaïo lyù laø dò ñoan thì aáy laø ngöôøi

Nghe roài ñeå loït qua tai,

saùng suoát hay laø keû ngu si? Laø ngöôøi coù loøng toát hay laø

Thì lôøi bòa ñaët gaït ai ñöôïc naøo?

keû doái traù? OÂng cuõng laø ngöôøi hoïc theo ñaïo lyù nhöng chöa nhaän bieát ñöôïc leõ aáy. Nay sau khi ñaõ nhaän bieát ñöôïc roài,

“Cuõng chính laø noùi leân yù nghóa naøy.”

ñöøng neân rôi vaøo choã sai laàm chæ vì lôøi noùi cuûa keû khaùc.

Vöông Trung thöa: “Lôøi thaày daïy raát roõ. Vieäc ñöùc Khoång

“Haøn töû(1) khi chöa hoïc bieát phaùp Phaät thì baøi baùc, ñeán sau khi ñöôïc gaëp thieàn sö Ñaïi Ñieân thì heát loøng toân kính phaùp Phaät. Hoái Am ngaám ngaàm hoïc Phaät, cuõng coù theå goïi laø bieát nhieàu hieåu roäng, nhöng quay sang baøi baùc ñaïo Phaät laø vì trong loøng coøn coù choã sai leäch, khieám khuyeát. Neáu khoâng baøi baùc thì e raèng nhöõng keû haäu hoïc aét seõ coù nhieàu ngöôøi ñoïc kinh saùch Phaät. Khi ñoïc kinh saùch Phaät aét seõ thaáy roõ choã sai leäch, khieám khuyeát cuûa mình. Vì theá maø Hoái Am môùi aâm thaàm raøo chaén, ngaên caûn haøng haäu hoïc, khieán cho hoï tin töôûng theo oâng. Ñoù laø lyù do oâng coá

töû toân kính Phaät vaø Laõo, trong caùc saùch ñeàu coù noùi. Hoái Am cheâ bai, thaät traùi ngöôïc vôùi yù cuûa Khoång töû. Chuùng toâi thaät chöa suy xeùt choã ñoù. Tuy toâi chöa töøng baøi baùc ñaïo Phaät, nhöng nghe theo lôøi cheâ bai cuûa Hoái Am cuõng laø laàm laïc. Vì theá maø chöa heát loøng kính ngöôõng phaùp Phaät. Nay xeùt laïi raát coù haïi cho ñöùc haïnh cuûa chính mình, ñoù thaät laø loãi laàm raát lôùn. Nay toâi laáy laøm ñau xoùt, aên naên hoái haän, nhöng vieäc ñaõ lôõ roài! Töø nay xin nhaän laõnh giaùo phaùp saùng suoát cuûa ñöùc Phaät, qui y leã kính, mong söûa ñoåi ñöôïc loãi laàm trong muoân moät!”

söùc baøi baùc ñaïo Phaät. Vì muoán khoe baøy coâng traïng cuûa mình maø coá söùc che giaáu ñöùc ñoä cuûa ngöôøi khaùc, loøng daï nhö vaäy laø theá naøo? (1)

Töùc Haøn Duõ, moät baäc danh nho soáng vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng, coù laøm baøi vaên teá caù saáu raát noåi tieáng. Veà sau, ôû nöôùc ta coù Nguyeãn Thuyeân cuõng coù vaên taøi, laøm baøi vaên teá caù saáu baèng vaên Noâm raát hay, ñöôïc vua ñoåi hoï thaønh Haøn Thuyeân laø do lieân heä vôùi caâu chuyeän cuûa Haøn Duõ.

(1)

Rau linh, coù nôi hieåu laø rau ñaéng, laø loaïi rau moïc nôi aåm thaáp, neân duøng trong baøi naøy ñeå noùi roõ lôøi bòa ñaët voâ lyù chaúng neân tin theo, vì laøm sao leân ñænh nuùi maø coù theå haùi ñöôïc rau linh?

824

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

辦明楊墨太原曰。或謂佛學爲九流之數,又類楊墨之流。此事實然不。空谷曰。甚矣。子胡不知也。九流載於史記。漢武帝時,司馬相如之所述也。此時未有佛法,何以知佛爲九流也。夫楊墨一行之士也。佛是弘道大聖人也。豈可類於楊墨耶。楊墨以行事爲教,無大道之法言。孟子非之。公非也。佛以大道爲教,綂天地三教之極祖也。惜相如之不遇乎。遇則推尊而尙之。必有可觀也。曰。佛有兼愛,近乎墨也。曰。慈悲喜捨,佛之德也。豈是溺情汨志之愛乎。慈悲之愛也,德也。溺情之愛者,私也。韓昌黎曰。博愛之謂仁。此流於情而混淆也。孔子曰。博施於民而能濟衆,必也聖乎。孟子曰。惻隱之心,仁之端也。孔孟非溺情汨志,亦非眞妄混淆。故可與慈悲之愛相表裏。

QUYEÅN HAÏ

825

Bieän minh Döông, Maëc Thaùi Nguyeân vieát: Hoaëc vò Phaät hoïc vi cöûu löu chi soá, höïu loaïi Döông, Maëc chi löu, thöû söï thaät nhieân phuû? Khoâng coác vieát: Thaäm hyõ, töû hoà baát tri daõ? Cöûu löu taûi ö Söû kyù, Haùn Voõ ñeá thôøi, Tö Maõ Töông Nhö chi sôû thuaät daõ. Thöû thôøi vò höõu Phaät phaùp, haø dó tri Phaät vi cöûu löu daõ? Phuø Döông, Maëc nhaát haønh chi só daõ, Phaät thò hoaèng ñaïo ñaïi thaùnh nhaân daõ, khôûi khaû loaïi ö Döông, Maëc da? Döông, Maëc dó haønh söï vi giaùo, voâ ñaïi ñaïo chi phaùp ngoân. Maïnh töû phi chi, coâng phi daõ. Phaät dó ñaïi ñaïo vi giaùo, thoáng thieân ñòa tam giaùo chi cöïc toå daõ, Tích Töông Nhö chi baát ngoä hoà, ngoä taéc suy toân nhi thöôïng chi, taát höõu khaû quan daõ. Vieát: Phaät höõu kieâm aùi, caän hoà Maëc daõ? Vieát: Töø bi hyû xaû Phaät chi ñöùc daõ, khôûi thò nòch tình mòch chí chi aùi hoà? Töø bi chi aùi giaû, ñöùc daõ. Nòch tình chi aùi giaû, tö daõ. Haøn Xöông Leâ vieát: Baùc aùi chi vò nhaân. Thöû löu ö tình nhi hoãn haøo daõ. Khoång töû vieát: Baùc thí ö daân nhi naêng teá chuùng, taát daõ thaùnh hoà? Maïnh töû vieát: Traéc aån chi taâm, nhaân chi ñoan daõ. Khoång Maïnh phi nòch tình coát chí, dieäc phi chaân voïng hoãn haøo, coá khaû döõ töø bi chi aùi töông bieåu lyù.

826

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

嗚呼。儒宗以綱常爲先,明道兼之。釋宗以明道爲先,綱常兼之。衆人觀之似乎不同。達人觀之而實同也。

QUYEÅN HAÏ

827

OÂ hoâ! Nho toâng dó cang thöôøng vi tieân, minh ñaïo kieâm chi. Thích toâng dó minh ñaïo vi tieân, cang thöôøng kieâm chi. Chuùng nhaân quan chi töï hoà baát ñoàng, ñaït nhaân quan chi nhi thaät ñoàng daõ.

法華經云。是法住法位，世間相常住。

Phaùp Hoa kinh vaân: Thò phaùp truï phaùp vò, theá gian

若說俗閒經書,治世語言,貲資生業等皆順正

töôùng thöôøng truï. Nhöôïc thuyeát tuïc gian kinh thö, trò theá

法。

ngöõ ngoân, tö sanh nghieäp ñaúng, giai thuaän chaùnh phaùp.

華嚴經云。佛法不異世閒法,世間法不異佛法。若如是,豈無綱常之道耶。老子曰。愛民治國能無爲乎。凡如是

Hoa Nghieâm kinh vaân: Phaät phaùp baát dò theá gian phaùp, theá gian phaùp baát dò Phaät phaùp. Nhöôïc nhö thò, khôûi voâ cang thöôøng chi ñaïo da? Laõo töû vieát: AÙi daân trò quoác naêng voâ vi hoà? Phaøm nhö

者,佛老皆有綱常也。旣有綱常之道,豈不忠

thò giaû, Phaät, Laõo giai höõu cang thöôøng daõ. Kyù höõu cang

於君,不孝於親,不修道德,不弘仁義。由此觀

thöôøng chi ñaïo, khôûi baát trung ö quaân, baát hieáu ö thaân, baát

之,佛老豈違綱常乎。三教聖人鼎立天下,司大道之化權也。旣

tu ñaïo ñöùc, baát hoaèng nhaân nghóa? Do thöû quan chi, Phaät, Laõo khôûi vi cang thöôøng hoà? Tam giaùo thaùnh nhaân ñænh laäp thieân haï, tö ñaïi ñaïo chi

不識佛老之道,是不智也。曲排佛老,是無仁

hoùa quyeàn daõ. Kyù baát thöùc Phaät, Laõo chi ñaïo, thò baát trí daõ.

也。

Khuùc baøi Phaät, Laõo, thò voâ nhaân daõ.

孔孟之學教人學仁義也。讀其書而遺其仁義,輒攻於文藝乎。恃彼文藝肆於己意,而至曲排佛老,誤之甚矣。丧其心德,亦誤後學。諸人當自省察而已矣。

Khoång, Maïnh chi hoïc, giaùo nhaân hoïc nhaân nghóa daõ. Ñoäc kyø thö nhi di kyø nhaân nghóa, trieáp coâng ö vaên ngheä hoà. Thò bæ vaên ngheä töù ö kyû yù, nhi chí khuùc baøi Phaät, Laõo, ngoä chi thaäm hyõ. Taùng kyø taâm ñöùc, dieäc ngoä haäu hoïc, chö nhaân ñöông töï tænh saùt nhi dó hyõ.

828

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

2. Bieän minh veà hoïc thuyeát Döông, Maëc(1)

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi ôû Thaùi Nguyeân thöa hoûi: “Coù ngöôøi noùi ñaïo Phaät laø moät trong chín hoïc (2) phaùi, laïi coù ngöôøi xem ñaïo Phaät cuõng töông töï nhö caùc hoïc phaùi cuûa hoï Döông, hoï Maëc. Vieäc aáy coù ñuùng chaêng?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Thaät laø sai laàm quaù laém, sao oâng laïi khoâng bieát? Chín hoïc phaùi maø oâng noùi ñoù, coù cheùp trong saùch Söû kyù do Tö Maõ Thieân(3) tröôùc thuaät vaøo (1)

Döông Chaâu vaø Maëc Ñòch laø hai ngöôøi ñaõ ñeà xöôùng hai chuû thuyeát khaùc nhau. Döông Chaâu ngöôøi ñôøi Chieán quoác (403-256 tröôùc Taây lòch), ñeà xöôùng thuyeát Vò ngaõ, hay Töï lôïi. Theo thuyeát naøy, duø nhoå boû moät sôïi loâng cuûa mình maø coù lôïi cho caû thieân haï cuõng chaúng laøm, vì nhaán maïnh ñeán lôïi ích cuûa töï thaân. Maïnh töû töøng cheâ boû thuyeát naøy, cho raèng nhöõng keû theo thuyeát aáy thì khoâng bieát lieàu thaân vì nöôùc. Maëc Ñòch cuõng ngöôøi ñôøi Chieán quoác, sanh ra sau Laõo töû vaø Khoång töû nhöng tröôùc Lieät töû, Trang töû vaø Maïnh töû. OÂng hoïc theo thuyeát Laõo, sau ñeà xöôùng thuyeát Kieâm aùi, hay Baùc aùi. Theo thuyeát naøy, ngöôøi ta phaûi thöông yeâu taát caû moïi ngöôøi nhö nhau, chaúng phaân bieät keû thaân ngöôøi sô. Maïnh töû cheâ boû thuyeát Maëc Ñòch, baûo laø thuyeát cuûa haïng khoâng coù cha, vì khoâng thöông cha mình hôn keû xa laï. Tuy vaäy, caû hai thuyeát naøy ñeàu ñaõ töøng giaønh ñöôïc söï uûng hoä cuûa moät soá ngöôøi. (2) Chín hoïc phaùi (Cöûu löu): Chæ caùc phaùi 1. Nho hoïc: xuaát phaùt töø ñôøi vua Nghieâu nhaø Ñöôøng, vua Thuaán nhaø Ngu, ñeán ñôøi nhaø Chaâu ñöôïc Khoång töû san ñònh vaø phaùt huy, löu truyeàn maõi veà sau. 2. Ñaïo hoïc: Xuaát phaùt töø hoïc thuyeát cuûa Laõo töû, nhöng laïi thieân veà vieäc tu döôõng tinh thaàn, luyeän thuaät tröôøng sanh. 3. AÂm döông hoïc: döïa theo kinh Dòch cuûa Nho giaùo, nhöng thieân veà vieäc xem thieân töôïng, thôøi vaän. 4. Phaùp hoïc: chuyeân saâu veà vieäc söû duïng hình phaùp, theå cheá ñeå cai trò thieân haï. 5. Danh hoïc: chuyeân saâu veà vieäc phaân bieät caùc khaùi nieäm, teân goïi. 6. Maëc hoïc: töùc hoïc thuyeát cuûa Maëc Ñòch. 7. Tung hoaønh hoïc: hoïc phaùi thieân veà giôùi chính trò, caàm quyeàn. 8. Taïp hoïc: hoïc phaùi laãn loän giöõa caùc phaùi Nho, Maëc... 9. Noâng hoïc: hoïc phaùi chuyeân saâu veà caùc vaán ñeà noâng hoïc. (3) Nguyeân taùc ghi laø Tö Maõ Töông Nhö, chaéc coù söï nhaàm laãn, vì ngöôøi tröôùc thuaät saùch Söû kyù laø Tö Maõ Thieân, töï laø Töû Tröôøng. Saùch naøy coù nhaéc ñeán chín hoïc phaùi trong caùc phaàn Theá gia, Lieät truyeän. Tö Maõ Töông Nhö laø moät nhaân vaät khaùc ñoàng thôøi, nhöng khoâng phaûi taùc giaû saùch Söû kyù.

QUYEÅN HAÏ

829

ñôøi vua Haùn Voõ ñeá.(1) Thôøi aáy ôû Trung Hoa chöa coù Phaät phaùp, laøm sao noùi raèng ñaïo Phaät laø moät trong chín hoïc phaùi? Hai oâng Döông, Maëc chæ laø nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng moät caùch soáng rieâng, coøn ñöùc Phaät laø baäc Ñaïi Thaùnh khai môû moät ñaïo lôùn, haù coù theå xem laø töông töï nhö Döông, Maëc hay sao? “Hoï Döông, hoï Maëc laáy vieäc laøm maø daïy ngöôøi, khoâng coù giaùo phaùp, ñaïo lyù. Maïnh töû ñaõ töøng cheâ boû hai phaùi aáy, thieân haï cuõng ñeàu cheâ. Coøn Phaät theo ñaïo lôùn maø daïy doã, bao goàm heát caû Tam giaùo trong trôøi ñaát. Chæ tieác laø Tö Maõ Thieân chaúng ñöôïc gaëp Phaät. Neáu gaëp aét phaûi suy toân, kính chuoäng vaø nhaän ra ñöôïc choã toát ñeïp ñaùng hoïc hoûi.” Vöông Trung laïi hoûi: “Ñaïo Phaät coù noùi ñeán tình thöông bình ñaúng bao truøm, chaúng phaûi cuõng gaàn guõi vôùi hoïc thuyeát cuûa hoï Maëc ñoù sao?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Caùc ñöùc taùnh töø, bi, hyû, xaû cuûa ñaïo Phaät khoâng phaûi laø thöù tình luyeán aùi meâ ñaém. Loøng yeâu thöông cuûa töø bi goïi laø ñaïo ñöùc, coøn söï luyeán aùi meâ ñaém chæ laø thöù tình caûm rieâng tö maø thoâi. “Haøn Xöông Leâ(2) coù noùi: ‘Tình thöông roäng khaép laø ñöùc nhaân, neáu vöôùng vaøo tình rieâng thì thaønh ra hoãn taïp, roái loaïn.’ (1)

Khoaûng 140-85 tröôùc Döông lòch. Haøn Xöông Leâ töùc laø Haøn Duõ, cuõng goïi laø Haøn töû, coù nhaéc ñeán ôû baøi tröôùc. Haøn Duõ laø ngöôøi coù vaên taøi vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng, ñoã tieán só vaø ra laøm quan ôû trieàu ñình. Ñôøi vua Hieán Toâng (806-820), Haøn Duõ daâng bieåu ngaên caûn vieäc vua vaø trieàu ñình suøng thöôïng ñaïo Phaät. Trong tôø bieåu, oâng duøng vaên chöông raát hay, ñöa ra ñuû lyù leõ coâng kích, baøi baùc ñaïo Phaät. Vua khoâng vöøa loøng, baõi chöùc oâng vaø ñaøy ñi xa. Veà sau, Haøn Duõ gaëp ñöôïc thieàn sö Ñaïi Ñieân, nghe giaûng giaûi Chaùnh phaùp vaø thaáu hieåu, trôû thaønh ngöôøi suøng moä ñaïo Phaät. Qua ñaàu nhaø Toáng (theá kyû 10), trieàu ñình xeùt oâng laø baäc vaên taøi loãi laïc beøn truy phong cho oâng. Vì tröôùc oâng töøng ôû xöù Xöông Leâ neân vua Toáng truïy phong cho oâng töôùc Xöông Leâ baù. Vì vaäy cho neân ñôøi sau thöôøng goïi oâng laø Haøn Xöông Leâ.

(2)

830

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Khoång töû daïy raèng: ‘Ngöôøi naøo mang taøi vaät thí khaép muoân daân, laïi hay cöùu giuùp taát caû moïi ngöôøi, aét phaûi xöng ñoù laø baäc thaùnh.’ Maïnh töû noùi: ‘Loøng traéc aån laø ñaàu moái cuûa ñöùc nhaân.’ “Lôøi daïy cuûa hai vò Khoång, Maïnh khoâng theo tình rieâng meâ ñaém, cuõng khoâng laãn loän giöõa chaân thaät vaø giaû doái, neân coù theå so vôùi loøng töø bi cuûa nhaø Phaät, trong ngoaøi ñeàu coù choã töông hôïp. “OÂi! Ñaïo Nho daïy tröôùc phaûi giöõ theo cang thöôøng, nhôø ñoù töï nhieân saùng roõ ñaïo lyù. Ñaïo Phaät daïy tröôùc phaûi saùng roõ ñaïo lyù, sau ñoù töï nhieân thuaän theo cang thöôøng. Ngöôøi ñôøi xem qua coù veû nhö khaùc bieät, nhöng keû thoâng ñaït thì thaáy thaät ra laø gioáng nhau. “Kinh Phaùp hoa daïy: ‘Phaùp truï ôû ngoâi phaùp, töôùng theá gian vaãn coøn.’ Neân duø coù giaûng thuyeát kinh saùch theá gian, noùi ra nhöõng leõ an daân trò nöôùc, hay chæ daïy caùc ngheà nghieäp möu sanh, heát thaûy ñeàu laø thuaän theo Chaùnh phaùp. “Kinh Hoa nghieâm daïy: ‘Phaùp Phaät khoâng khaùc vôùi phaùp theá gian, phaùp theá gian khoâng khaùc vôùi phaùp Phaät.’ Nhö vaäy, leõ naøo laïi laø ñaïo khoâng coù cang thöôøng hay sao?(1) (1)

Nhöõng ngöôøi coâng kích ñaïo Phaät cho raèng “ñaïo Phaät laø ñaïo khoâng coù leõ cang thöôøng”, vì hoï nghó chæ coù Nho giaùo môùi daïy leõ cang thöôøng maø thoâi.

QUYEÅN HAÏ

831

“Laõo töû noùi: ‘Yeâu daân, trò nöôùc, haù coù theå khoâng laøm ñöôïc sao?’(1) Nhö vaäy thì ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo cuõng ñeàu thuaän theo cang thöôøng. Ñaõ thuaän theo cang thöôøng, leõ naøo laïi khoâng coù loøng trung vôùi ñaát nöôùc, khoâng hieáu thaûo vôùi cha meï, khoâng tu döôõng ñaïo ñöùc, khoâng roäng laøm vieäc nhaân nghóa hay sao? Xeùt theo ñoù thì ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo leõ naøo laïi traùi vôùi cang thöôøng hay sao? “Ba vò Thaùnh nhaân cuûa Tam giaùo ví nhö ba chaân vaïc ñöùng vöõng trong thieân haï, giöõ quyeàn giaùo hoùa ñaïi ñaïo. Neáu khoâng bieát ñeán hai ñaïo Phaät, Laõo laø ngöôøi khoâng coù trí, coøn baøi baùc Phaät, Laõo laø thieáu maát ñöùc nhaân. “Hoïc thuyeát Khoång, Maïnh daïy ngöôøi ta nhöõng ñieàu nhaân nghóa. Keû ñoïc saùch Nho maø boû maát ñieàu nhaân nghóa, leõ naøo chæ chuù troïng ôû phaàn vaên chöông kheùo leùo thoâi sao? Bôûi chæ döïa vaøo choã vaên chöông boùng baåy neân môùi theo yù rieâng cuûa mình maø sai leäch baøi baùc Phaät, Laõo, thaät laø sai laàm bieát bao! Ñaõ töï mình ñaùnh maát tinh thaàn ñaïo ñöùc, coøn laøm cho nhöõng ngöôøi haäu hoïc phaûi laàm laïc, caùc oâng phaûi töï mình tænh taùo maø xeùt kyõ leõ aáy.”

(1)

Caâu naøy trích töø chöông thöù 10 trong quyeån Ñaïo ñöùc kinh, khaùc vôùi baûn thoâng duïng do Vöông Baät chuù giaûi, vì baûn naøy ghi laø “yeâu nöôùc, trò daân”; nhöng laïi gioáng vôùi coå baûn Maõ Vöông Ñoâi vöøa tìm ñöôïc gaàn ñaây. Phaûi chaêng vaøo thôøi ngaøi Toâng Boån thì baûn Maõ Vöông Ñoâi vaãn coøn ñöôïc löu haønh?

832

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

辦明虛無寂滅太原曰。晦菴所惡,虛無寂滅之教。新安陳氏曰。老氏虛無,佛氏寂滅。此說如何。空谷曰。虛無寂滅有權實二義。以權言之,則虛無寂滅是空幻之語。凡夫執有,小乘執空,中乘執不有不空。大乘當體卽空,不墮衆數。妙有非有,眞空不空。不立一塵,不捨一法。縱橫逆順,法法全眞。是故大覺世尊爲破凡夫之有故,乃曰此身

QUYEÅN HAÏ

833

Bieän minh hö voâ tòch dieät Thaùi Nguyeân vieát: Hoái Am sôû oá hö voâ tòch dieät chi giaùo. Taân An Traàn thò vieát: Laõo thò hö voâ, Phaät thò tòch dieät. Thöû thuyeát nhö haø? Khoâng Coác vieát: Hö voâ tòch dieät höõu quyeàn thaät nhò nghóa. Dó quyeàn ngoân chi, taéc hö voâ tòch dieät, thò khoâng huyeãn chi ngöõ. Phaøm phu chaáp höõu, Tieåu thöøa chaáp khoâng, Trung thöøa chaáp baát höõu baát khoâng. Ñaïi thöøa ñöông theå töùc khoâng, baát ñoïa chuùng soá, dieäu höõu phi höõu, chaân khoâng baát khoâng, baát laäp nhaát traàn, baát xaû nhaát phaùp, tung hoaønh nghòch thuaän, phaùp phaùp toaøn chaân. Thò coá Ñaïi giaùc Theá Toân vò phaù phaøm phu chi höõu coá,

虛幻,令心寂滅。爲破小乘之空故,乃責其陷

naõi vieát thöû thaân hö huyeãn, linh taâm tòch dieät; vò phaù Tieåu

於解脫深坑,令求出離。爲破中乘之不有不空

thöøa chi khoâng coá, naõi traùch kyø haõm ö giaûi thoaùt thaâm

故,乃責其縛於幻有,令求大乘。此皆善權方便之術也。以實言之,則虛無寂滅是萬有之母,出生天地人物,動植飛潛,而至萬法者也。佛教曰。

khanh, linh caàu xuaát ly; vò phaù Trung thöøa chi baát höõu baát khoâng coá, naõi traùch kyø phöôïc ö huyeãn höõu, linh caàu Ñaïi thöøa. Thöû giai thieän quyeàn phöông tieän chi thuaät daõ. Dó thaät ngoân chi, taéc hö voâ tòch dieät thò vaïn höõu chi maãu, xuaát sanh thieân ñòa nhaân vaät, ñoäng thöïc phi tieàm, nhi chí vaïn phaùp giaû daõ. Phaät giaùo vieát: ‘Tuøng voâ truï boån, laäp

從無住本,立一切法。乃至無有少法可得,然

nhaát thieát phaùp’, naõi chí ‘voâ höõu thieåu phaùp khaû ñaéc, Nhieân

燈佛爲我授記。

Ñaêng Phaät vò ngaõ thoï kyù’.

834

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

老子曰。道可道非常道,名可名非常名。無名天地之始,有名萬物之母。常無欲以觀其妙,常有欲以觀其徼。孔子曰。易無思也,無爲也,寂然不動也。寂然不動卽是虛無寂滅。虛無寂滅之中含藏一切萬物。感而遂通之時,出生一切萬法。如斯至妙之理,非天下之至神其孰能與此焉。禮曰。無爲而物成,是天道也。子思子曰。上天之載,無臭無聲。三教聖賢之旨,皆是眞常寂滅,眞空不空,初無少異。佛說生滅滅已,寂滅爲樂者,蓋令空其妄情也。正所謂。人欲一分消,天理一分長。豈教人絶滅天理而入枯木死灰矣。要知天地人物,以及萬類,皆具眞常寂滅之理,初無間然。自是愚夫不覺,喚作遊魂,實可悲也。

QUYEÅN HAÏ

835

Laõo töû vieát: ‘Ñaïo khaû ñaïo phi thöôøng ñaïo, danh khaû danh phi thöôøng danh. Voâ danh thieân ñòa chi thuûy, höõu danh vaïn vaät chi maãu. Thöôøng voâ duïc dó quan kyø dieäu, thöôøng höõu duïc dó quan kyø yeâu.’ Khoång töû vieát: Dòch voâ tö daõ, voâ vi daõ, tòch nhieân baát ñoäng daõ. Tòch nhieân baát ñoäng, töùc thò hö voâ tòch dieät. Hö voâ tòch dieät chi trung, haøm taøng nhaát thieát vaïn vaät. Caûm nhi toaïi thoâng chi thôøi, xuaát sanh nhaát thieát vaïn phaùp. Nhö tö chí dieäu chi lyù, phi thieân haï chi chí thaàn, kyø thuïc naêng döõ thöû yeân? Leã vieát: Voâ vi nhi vaät thaønh, thò thieân ñaïo daõ. Töû Tö töû vieát: Thöôïng thieân chi taûi, voâ xuù voâ thanh, Tam giaùo thaùnh hieàn chi chæ, giai thò chaân thöôøng tòch dieät, chaân khoâng baát khoâng, sô voâ thieåu dò. Phaät thuyeát sanh dieät dieät dó, tòch dieät vi laïc giaû, caùi linh khoâng kyø voïng tình daõ. Chaùnh sôû vò: Nhaân duïc nhaát phaàn tieâu, thieân lyù nhaát phaàn tröôûng. Khôûi giaùo nhaân tuyeät dieät thieân lyù nhi nhaäp khoâ moäc töû hoâi hyõ? Yeáu tri thieân ñòa nhaân vaät dó caäp vaïn loaïi giai cuï chaân thöôøng tòch dieät chi lyù, sô voâ giaùn nhieân. Töï thò ngu phu baát giaùc, hoaùn taùc du hoàn, thaät khaû bi daõ. Hoái Am ñoäc Phaät thö, khaû chæ kieán ñaéc phaù phaøm phu

晦菴讀佛書,可只見得破凡夫方便語乎。

phöông tieän ngöõ hoà? Khaû thò baát thöùc hö voâ tòch dieät thò

可是不識虛無寂滅是萬有之母乎。可是不識

vaïn höõu chi maãu hoà? Khaû thò baát thöùc Tam giaùo thaùnh hieàn

836

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

837

三教聖賢之旨皆是眞常寂滅之理乎。可是自欺其心特爾曲說,疑誤後學乎。所以惡佛老爲虛無寂滅之教,其脫於大理,豈小小哉。

chi chæ, giai thò chaân thöôøng tòch dieät chi lyù hoà? Khaû thò töï

佛法自漢明永平十年而來,明主名賢莫不

Phaät phaùp töï Haùn minh, Vónh bình thaäp nieân nhi lai,

推尙爲大道之學。至於後世之下,晦菴惡之爲虛無寂滅之教。且夫晦菴所惡果當乎,不當乎。晦菴識見,可逾東漢三國之人物否乎。可逾隨唐五大之人物否乎。可逾盛宋遼金之人物否乎。太誓曰。天視自我民視。天聽自我民聽。故孔子曰。吾從衆,未聞從於一己之偏意也。晦菴偏意排佛,是何見乎。我今唯提大意,發覺人心。請自裁度,悟之而已矣。曰。中也不敏,聞師之言,胷中有若豁然矣。

khi kyø taâm ñaëc nhó khuùc thuyeát, nghi ngoä haäu hoïc hoà? Sôû dó oá Phaät, Laõo vi hö voâ tòch dieät chi giaùo, kyø thoaùt ö ñaïi lyù, khôûi tieåu tieåu tai? minh chuû danh hieàn maïc baát suy thöôïng vi ñaïi ñaïo chi hoïc. Chí ö haäu theá chi haï, Hoái Am oá chi vi hö voâ tòch dieät chi giaùo, thaû phuø Hoái Am sôû oá quaû ñöông hoà, baát ñöông hoà? Hoái Am thöùc kieán, khaû du Ñoâng Haùn, Tam quoác chi nhaân vaät phuû hoà? Khaû du Taán, Toáng, Teà, Löông, Traàn, Nam Baéc trieàu chi nhaân vaät phuû hoà? Khaû du Tuøy, Ñöôøng, Nguõ Ñaïi chi nhaân vaät phuû hoà? Khaû du Thaïnh Toáng, Lieâu, Kim chi nhaân vaät phuû hoà? Thaùi theä vieát: Thieân thò töï ngaõ daân thò, thieân thính töï ngaõ daân thính. Coá Khoång töû vieát: Ngoâ tuøng chuùng, vò vaên tuøng ö nhaát kyû chi thieân yù daõ. Hoái Am thieân yù baøi Phaät, thò haø kieán hoà? Ngaõ kim duy ñeà ñaïi yù, phaùt giaùc nhaân taâm, thænh töï taøi ñoä, ngoä chi nhi dó hyõ. Vieát: Trung daõ baát maãn, vaên sö chi ngoân, hung trung höõu nhöôïc khoaùt nhieân hyõ.

838

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

3. Bieän minh yù nghóa hö voâ tòch dieät

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi ôû Thaùi Nguyeân thöa hoûi: “Hoái Am voán gheùt giaùo lyù hö voâ tòch dieät. Hoï Traàn ôû Taân An cho ñaïo Laõo laø hö voâ, ñaïo Phaät laø tòch dieät. Leõ aáy theá naøo?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Hö voâ tòch dieät coù hai nghóa. Ñoù laø nghóa phöông tieän vaø nghóa chaân thaät. “Hieåu theo nghóa phöông tieän thì hö voâ tòch dieät chæ laø lôøi troáng khoâng, huyeãn hoaëc. Keû phaøm phu chaáp coù, haïng Tieåu thöøa chaáp khoâng, haøng Trung thöøa laïi chaáp chaúng coù chaúng khoâng. Baäc Ñaïi thöøa ngay nôi theå taùnh cuûa caùc phaùp roõ bieát laø khoâng, chaúng rôi vaøo nhöõng kieán chaáp nhö treân; thaáu ñaït söï hieän höõu nhieäm maàu chaúng phaûi laø coù, nhaän bieát söï troáng khoâng chaân thaät chaúng phaûi laø khoâng; neân duø moät chuùt buïi traàn cuõng chaúng taïo ra, cuõng khoâng tröø boû baát cöù phaùp naøo; duø ngang hay doïc, duø ngöôïc hay xuoâi, heát thaûy caùc phaùp ñeàu laø chaân thaät. “Cho neân, baäc Ñaïi giaùc Theá Toân vì muoán phaù tröø söï chaáp coù cho keû phaøm phu môùi daïy raèng: Thaân naøy khoâng thaät coù, nhö aûo hoùa, khieán cho taâm hoï höôùng veà tòch dieät; vì muoán phaù tröø söï chaáp khoâng cho haïng Tieåu thöøa, môùi quôû traùch hoï laø choân mình trong hoá saâu cuûa söï giaûi thoaùt, khieán cho hoï phaûi mong caàu thoaùt ra; vì muoán phaù tröø söï chaáp chaúng coù chaúng khoâng cho haøng Trung thöøa, môùi quôû traùch hoï laø troùi buoäc trong caùi coù khoâng chaân thaät, khieán hoï phaûi caàu ñöôïc Ñaïi thöøa. Heát thaûy ñeàu laø nhöõng phöông tieän kheùo leùo, tuøy theo töøng tröôøng hôïp maø söû duïng.

QUYEÅN HAÏ

839

“Hieåu theo nghóa chaân thaät thì hö voâ tòch dieät laø goác cuûa muoân vaät, töø ñoù sanh ra trôøi ñaát, con ngöôøi, caùc loaøi ñoäng vaät, thöïc vaät cho ñeán taát caû caùc phaùp. Ñaïo Phaät daïy raèng: ‘Do nôi goác laø khoâng coù choã truï maø taïo ra taát caû caùc phaùp’(1) cho ñeán ‘khoâng moät chuùt phaùp naøo coù theå ñöôïc... cho neân ñöùc Phaät Nhieân Ñaêng môùi thoï kyù cho ta’.(2) “Laõo töû noùi: ‘Ñaïo maø coù theå giaûng noùi ñöôïc thì chaúng phaûi caùi ñaïo thöôøng toàn; teân maø coù theå ñaët ra ñöôïc thì chaúng caùi teân chaân thaät. Khoâng teân laø coäi nguoàn ban sô cuûa trôøi ñaát; coù teân laø choã sanh ra muoân vaät. Thöôøng khoâng ham muoán laø ñeå xem roõ choã huyeàn dieäu. Thöôøng coù ham muoán laø ñeå thaáy bieát choã ngaên che.’ “Khoång töû daïy: ‘Leõ bieán dòch khoâng coù choã lo laéng, khoâng coù choã taùc ñoäng, vaéng laëng an nhieân chaúng ñoäng.’ Vaéng laëng an nhieân chaúng ñoäng, ñoù chính laø hö voâ tòch dieät. “Trong choã hö voâ tòch dieät aáy haøm chöùa heát thaûy muoân vaät. Do söï caûm öùng thoâng suoát maø sanh ra taát caû caùc phaùp. Nguyeân lyù nhieäm maàu huyeàn dieäu nhö theá, neáu khoâng phaûi laø baäc chí thaàn trong thieân haï thì ai coù theå nhaän bieát ñöôïc? “Kinh Leã noùi: ‘Khoâng laøm gì caû maø muoân vaät thaønh töïu, ñoù laø ñaïo cuûa trôøi.’ Töû Tö noùi: ‘Choã laøm cuûa trôøi voán khoâng coù tieáng xaáu, khoâng coù tieáng toát.’ “Muïc ñích cuûa caùc vò thaùnh hieàn trong Tam giaùo ñeàu höôùng ñeán choã tòch dieät chaân thaät thöôøng coøn, ñeán choã (1)

Caâu naøy trích töø kinh Duy-ma-caät, phaåm Quaùn chuùng sanh, laø lôøi Boà Taùt Duy-ma-caät noùi vôùi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lî. (2) Caâu naøy laáy yù töø kinh Kim Cang. ÔÛ ñaây nhaéc vieäc ñöùc Phaät Nhieân Ñaêng ñaõ töøng thoï kyù cho ñöùc Phaät Thích-ca veà sau seõ thaønh Phaät.

840

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

troáng khoâng chaân thaät chaúng phaûi laø khoâng, xöa nay chaúng coù gì khaùc nhau. “Phaät daïy: ‘Sanh dieät döùt roài, tòch dieät laø vui.’(1) Ñoù laø muoán daïy ngöôøi tu döùt heát moïi tình thöùc hö voïng. Quaû thaät laø: ‘Bôùt ñöôïc moät phaàn tham muoán thì leõ trôøi laïi theâm moät phaàn saùng roõ.’ Nhö theá naøo phaûi daïy ngöôøi döùt tuyeät leõ trôøi maø rôi vaøo choã nhö caây khoâ, nhö beáp laïnh hay sao?(2) “Neân bieát raèng, töø trôøi ñaát, con ngöôøi cho ñeán muoân loaøi ñeàu saün coù leõ tòch dieät chaân thaät thöôøng coøn, chöa töøng döùt maát. Chæ vì ngöôøi ngu töï khoâng roõ bieát, cho ñoù laø linh hoàn vaát vöôûng, thaät ñaùng thöông thay! “Hoái Am ñoïc kinh saùch Phaät chæ thaáy ñöôïc nghóa phöông tieän phaù tröø kieán chaáp cuûa phaøm phu thoâi sao? Hay laø khoâng roõ bieát ñöôïc nghóa hö voâ tòch dieät laø goác sanh ra muoân vaät? Hay laø khoâng roõ bieát ñöôïc muïc ñích cuûa caùc vò thaùnh hieàn trong Tam giaùo ñeàu laø leõ chaân thöôøng tòch dieät? Hay laø töï doái loøng mình, coá tình bòa ñaët nhöõng lôøi sai leäch ñeå khieán keû haäu hoïc phaûi nghi ngôø, laàm laïc? Vì gheùt boû giaùo phaùp hö voâ tòch dieät cuûa Phaät, Laõo maø boû soùt ñi phaàn nghóa lyù quan troïng, haù coù phaûi laø vieäc nhoû nhoi sao? “Ñaïo Phaät truyeàn ñeán Trung Hoa töø nieân hieäu Vónh Bình thöù 10 ñôøi Haùn Minh ñeá.(3) Töø ñoù, caùc baäc vua chuùa, (1)

Caâu naøy trích töø moät baøi keä trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, phaåm Thaùnh haïnh. (2) Nhö caây khoâ, nhö beáp laïnh: Laáy yù töø caâu noùi cuûa Trang Chaâu: ‘Hình theå nhö caây khoâ, loøng daï nhö tro laïnh.’ Chæ nhöõng ngöôøi muoán döùt tuyeät moïi tình traàn nhöng khoâng hieåu ñöôïc leõ sanh toàn cuûa vaïn vaät. (3) Töùc naêm Ñinh Maõo, Taây lòch laø naêm 67. Vaøo naêm naøy, phaùi ñoaøn do vua Haùn Minh ñeá cöû sang AÁn Ñoä tröôùc ñoù 2 naêm (65) ñaõ trôû veà, mang theo moät soá kinh, töôïng vaø thænh ñöôïc caùc vò cao taêng AÁn Ñoä sang truyeàn phaùp. Ngay naêm sau ñoù, vua cho xaây döïng ngoâi chuøa ñaàu tieân taïi kinh ñoâ.

QUYEÅN HAÏ

841

danh hieàn, khoâng ai khoâng suy toân laø moät ñaïo lôùn ñaùng hoïc hoûi. Maõi ñeán ñôøi sau môùi coù Hoái Am laø ngöôøi gheùt maø cho ñoù laø giaùo phaùp hö voâ tòch dieät. Choã gheùt boû cuûa Hoái Am nhö vaäy laø neân hay khoâng neân? Kieán thöùc cuûa Hoái Am coù so ñöôïc vôùi kieán thöùc cuûa caùc nhaân vaät ñôøi Ñoâng Haùn,(1) ñôøi Tam quoác(2) hay chaêng? Coù saùnh baèng kieán thöùc cuûa caùc nhaân vaät ñôøi Taán,(3) ñôøi Toáng,(4) ñôøi Teà,(5) ñôøi Löông,(6) ñôøi Traàn(7) trong suoát thôøi Nam Baéc trieàu(8) hay chaêng? Laïi coù hôn kieán thöùc cuûa caùc nhaân vaät ñôøi Tuøy,(9) ñôøi Ñöôøng,(10) vaø thôøi Nguõ ñaïi(11) hay chaêng? Laïi coù hôn kieán thöùc cuûa caùc nhaân vaät ñôøi Thaïnh Toáng, ñôøi Lieâu cho ñeán ñôøi Kim(12) hay chaêng?(13) (1)

Ñôøi Ñoâng Haùn: trong khoaûng töø naêm 25 ñeán naêm 219. Ñôøi Tam quoác: trong khoaûng töø naêm 220 ñeán naêm 264. (3) Ñôøi Taán: trong khoaûng töø naêm 265 ñeán naêm 420. (4) Ñôøi Toáng: trong khoaûng töø naêm 420 ñeán naêm 478. (5) Ñôøi Teà: trong khoaûng töø naêm 479 ñeán naêm 501. (6) Ñôøi Löông: trong khoaûng töø naêm 502 ñeán naêm 566. (7) Ñôøi Traàn: trong khoaûng töø naêm 557 ñeán naêm 588. (8) Thôøi Nam Baéc trieàu: Töø naêm 420 ñeán naêm 588, nhaø Toáng, nhaø Teà, nhaø Löông, nhaø Traàn ñeàu ñoùng ñoâ ôû Kim Laêng, goïi laø Nam trieàu, coøn nhaø Nguïy, nhaø Chaâu, nhaø Teà noái nhau maø giöõ thieân haï phía baéc, ñoùng ñoâ taïi Kieán Nghieäp, goïi laø Baéc trieàu. Vì theá, söû Trung Hoa goïi giai ñoaïn naøy laø giai ñoaïn Nam Baéc trieàu. (9) Ñôøi Tuøy: trong khoaûng töø naêm 589 ñeán naêm 617. (10) Ñôøi Ñöôøng: trong khoaûng töø naêm 618 ñeán naêm 905. (11) Thôøi Nguõ ñaïi goàm caùc trieàu ñaïi: 1. Haäu Löông (907–926), 2. Haäu Ñöôøng (927–940), 3. Haäu Taán (940–947), 4. Haäu Haùn (947–950), 5. Haäu Chaâu (951–959). (12) Trieäu Khuoâng Daãn leân ngoâi naêm 960, môû ñaàu nhaø Toáng, xöng hieäu laø Thaùi Toå. Töø ñoù ñeán cuoái ñôøi vua thöù chín laø Khaâm Toâng (1127) ñöôïc goïi laø ñôøi Thaïnh Toáng. Sang ñôøi vua thöù möôøi laø Cao Toâng, dôøi ñoâ qua Nam Kinh ôû phía baéc thì hoï Gia-luaät laø ngöôøi rôï Hoà chieám cöù, xöng hieäu laø Lieâu, truyeàn ñöôïc chín ñôøi, 210 naêm. Tieáp ñeán hoï Hoaøn-nhan ñaùnh dieät trieàu Lieâu, xöng hieäu laø trieàu Kim, truyeàn ñöôïc 10 ñôøi, 117 naêm. (13) Ñoaïn naøy keå roõ töø ñôøi Ñoâng Haùn cho tôùi cuoái ñôøi Toáng, traûi qua nhieàu trieàu ñaïi, keùo daøi ñeán 1300 naêm, ñaõ coù khoâng bieát bao nhieâu nhaân vaät taøi cao trí roäng, theá maø chaúng ai cheâ bai ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo. Chæ coù keû kieán thöùc noâng caïn, heïp hoøi, coá chaáp laø Hoái Am môùi baøi baùc maø thoâi. (2)

842

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Thieân Thaùi theä coù caâu: ‘Ñaïo trôøi nhìn nhaän thì töï nhieân daân nhìn nhaän, ñaïo trôøi laéng nghe thì töï nhieân daân laéng nghe.’(1) Cho neân, ñöùc Khoång töû noùi raèng: ‘Ta nghe theo soá ñoâng, chöa töøng nghe theo yù rieâng cuûa moät ngöôøi.’ (1)

Thaùi theä (lôøi theà nguyeän lôùn) laø teân moät thieân trong saùch ñôøi nhaø Chaâu. Caâu naøy thaáy trích trong saùch Maïnh töû, quyeån 5, phaàn noùi veà Vaïn Chöông.

辦明鬼神情狀太原曰。橫渠謂鬼神二氣之良能。程子謂鬼神造化之迹。晦菴謂鬼神氣之屈伸。三人之說皆是一氣之造化也。此言實否。空谷曰。夫此一氣包羅天地,初無缺少。

QUYEÅN HAÏ

843

“Hoái Am laáy yù rieâng maø baøi baùc ñaïo Phaät thì quan ñieåm aáy laø theá naøo? Nay toâi chæ neâu ra caùi yù chính ñeå laøm saùng roõ loøng ngöôøi, xin caùc vò töï mình suy xeùt seõ roõ.” Vöông Trung thöa: “Trung naøy voán khoâng ñöôïc saùng suoát, nay nhôø nghe lôøi giaûng cuûa thaày maø trong loøng boãng nhieân toû roõ.”

Bieän minh quyû thaàn tình traïng Thaùi Nguyeân vieát: Hoaønh Cöø vò quyû thaàn nhò khí chi löông naêng. Trình töû vò quyû thaàn taïo hoùa chi tích. Hoái Am vò quyû thaàn khí chi khuaát thaân. Tam nhaân chi thuyeát, giai thò nhaát khí chi taïo hoùa daõ. Thöû ngoân thaät phuû? Khoâng Coác vieát: Phuø thöû nhaát khí bao la thieân ñòa, sô voâ khuyeát thieåu. Sung taéc thieân ñòa, chæ thöû nhaát khí, caùnh

充塞天地只此一氣,更無兩箇。一氣曰陽曰陰

voâ löôõng caù. Nhaát khí vieát döông vieát aâm giaû. Chæ thò thöû

者。只是此一氣展縮而得名也。

nhaát khí trieån suùc nhi ñaéc danh daõ.

鬼神旣只一氣,則盡天地閒只是一氣故

Quyû thaàn kyù chæ thöû nhaát khí, taéc taän thieân ñòa gian chæ thò nhaát khí coá daõ.

也。然則,何故有天神乎,地祇乎,五嶽之神

Nhieân taéc, haø coá höõu thieân thaàn hoà, ñòa kyø hoà, nguõ nhaïc

乎,四瀆神乎,山川之神乎,社稷之神乎,無祀

chi thaàn hoà, töù ñoäc chi thaàn hoà, sôn xuyeân chi thaàn hoà, xaõ

鬼神乎,歷代封禪乎,古今祭祀乎。鬼神如是之多也,較夫三人之說則不侔矣。

taéc chi thaàn hoà, voâ töï quyû thaàn hoà, lòch ñaïi phong thaàn hoà, coå kim teá töï hoà? Quyû thaàn nhö thò chi ña daõ, giaûo phuø tam nhaân chi thuyeát taéc baát maâu hyõ.

844

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

禮記曰。太皡爲春帝,勾芒爲神。炎帝爲夏帝,祝融爲神。少皡爲秋帝,蓐收爲神。顓頊爲冬帝,玄冥爲神。若據三人所謂二氣良能,造化之迹,氣之屈伸。然則何必太皡等爲四時之帝乎。何必勾芒等爲四時之神乎。

QUYEÅN HAÏ

845

Leã kyù vieát: Thaùi Haïo vi Xuaân ñeá, Caâu Mang vi thaàn; Vieâm ñeá vi Haï ñeá, Chuùc Dung vi thaàn; Thieáu Haïo vi Thu ñeá, Nhuïc Thaâu vi thaàn; Chuyeân Huùc vi Ñoâng ñeá, Huyeàn Minh vi thaàn. Nhöôïc cöù tam nhaân sôû vò nhò khí löông naêng, taïo hoùa chi tích, khí chi khuaát thaân. Nhieân taéc, haø taát Thaùi Haïo ñaúng vi töù thôøi chi ñeá hoà? Haø taát Caâu Mang ñaúng vi töù thôøi chi thaàn hoà?

關尹子曰。鬼者,人死曰變。中庸,子曰。

Quan Doaõn töû vieát: Quyû giaû nhaân töû vieát bieán. Trung

鬼神之爲德,其盛矣乎。楊子曰。天地神明不

Dung, Töû vieát: Quyû thaàn chi vi ñöùc, kyø thaïnh hyõ hoà! Döông

測者也。皆以三人之說大不侔矣。

töû vieát: Thieân ñòa thaàn minh baát traéc giaû daõ, Giai döõ tam nhaân chi thuyeát ñaïi baát maâu hyõ.

晦菴謂死者,形朽滅,神飄散,泯然無跡。

Hoái Am vò töû giaû, hình huû dieät, thaàn phieâu taùn, maãn

然則太皡等以何爲四時之帝乎。勾芒等以何

nhieân voâ tích. Nhieân taéc, Thaùi Haïo ñaúng dó haø vi töù thôøi chi

爲四時之神乎。此又侔之極也。

ñeá hoà? Caâu Mang ñaúng dó haø vi töù thôøi chi thaàn hoà? Thöû höïu maâu chi cöïc daõ.

理學類編,有問人死魂魄便散否。晦菴答

Lyù hoïc loaïi bieân, höõu vaán: Nhaân töû hoàn phaùch tieän taùn

曰。散矣。又問,子孫祭祀卻有感格,如何。

phuû? Hoái Am ñaùp vieát: Taùn hyõ. Höïu vaán: Töû toân teá töï

晦菴答曰。子孫是祖先之氣,所以感格。若據晦菴之說,則祭五嶽,四瀆,山川,社稷無祀鬼神者。旣非其子孫,皆無感格耶。嗚呼。姜源踏人跡而生后稷。簡狄吞鳥卵而生殷契。伊尹生於空桑。誌公生於鷹巢。是誰之氣耶。以誰爲祖先耶。

khöôùc höõu caûm caùch, nhö haø? Hoái Am ñaùp vieát: Töû toân thò toå tieân chi khí, sôû dó caûm caùch. Nhöôïc cöù Hoái Am chi thuyeát, taéc teá Nguõ nhaïc, Töù ñoäc sôn xuyeân xaõ taéc voâ töï quyû thaàn giaû, kyù phi kyø töû toân giai voâ caûm caùch da? OÂ hoâ, Khöông Nguyeân ñaïp nhaân tích nhi sanh Haäu Taéc, Giaûn Ñòch thoân ñieåu noaõn nhi sanh AÂn Kheá, Y Doaõn sanh ö khoâng tang, Chí Coâng sanh ö öng saøo, thò thuøy chi khí da? Dó thuøy vi toå tieân da?

846

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

晦菴又曰。死則氣散,泯然無跡。有托生者,是偶然聚得不散。又去凑著那生氣,亦能再生。

QUYEÅN HAÏ

847

Hoái Am höïu vieát: Töû taéc khí taùn, maãn nhieân voâ tích, Höõu thaùc sanh giaû thò ngaãu nhieân tuï ñaéc baát taùn, höïu khöù thaáu tröôùc na sanh khí, dieäc naêng taùi sanh. Kyù vò hình huû dieät, thaàn phieâu taùn, maãn nhieân voâ tích,

旣謂形朽滅,神飄散,泯然無跡,何物凑著生氣而再生乎。此等語言,晦菴自相矛盾,莫

haø vaät thaáu tröôùc sanh khí nhi taùi sanh hoà? Thöû ñaúng ngöõ

能解釋也。

daõ.

禮記曰。鷹化爲鳩,雀化爲蛤。至於蒙求等書, 鮑靚記井,羊怙識環等事。皆與晦菴極相違戾。從文正公與諸經史,則悖晦菴。從晦菴則悖文正公與諸經史。令人疑惑,從何而得定理。

ngoân, Hoái Am töï töông maâu thuaãn, maïc naêng giaûi thích Leã kyù vieát: Öng hoùa vi cöu, töôùc hoùa ci caùp. Chí ö moâng caàu ñaúng thö, Baøo Tònh kyù tænh, Döông Hoã thöùc hoaøn ñaúng söï, giai döõ Hoái Am cöïc töông vi leä. Tuøng Vaên Chaùnh Coâng döõ chö kinh söû, taéc boäi Hoái Am. Tuøng Hoái Am, taéc boäi Vaên Chaùnh Coâng döõ chö kinh söû. Linh nhaân nghi hoaëc, tuøng haø nhi ñaéc ñònh lyù. OÂ hoâ! Thöû söï ñoång minh, thuûy ñaéc ñeå ñöông, an khaû

於戲。此事洞明,始得抵當。安可世閒之心,猜疑而說也。

theá gian chi taâm, sai nghi nhi thuyeát daõ.

爭如孔子曰。未能事人,焉能事鬼。未知生,焉知死。一句推開,卻無過咎。

söï quyû? Vò tri sanh, yeân tri töû? Nhaát cuù suy khai, khöôùc voâ

理學類編,張,程,晦菴等,皆屑屑然以孔子原始反終。推而廣之,以論鬼神,此又事極計生也。大凡事務,不知則已,何苦欲沽虛譽,強而言之,縛住後學,迷塞其心,不復求明也。悲哉。

Tranh nhö Khoång töû vieát: Vò naêng söï nhaân, yeân naêng quaù cöõu. Lyù hoïc loaïi bieân, Tröông, Trình, Hoái Am ñaúng, giai tieát tieát nhieân dó Khoång töû nguyeân thuûy phaûn chung, suy nhi quaûng chi, dó luaän quyû thaàn, thöû höïu söï cöïc keá sanh daõ. Ñaïi phaøm söï vuï, baát tri taéc dó, haø khoå duïc coâ hö döï, cöôõng nhi ngoân chi, phöôïc truï haäu hoïc, meâ taéc kyø taâm, baát phuïc caàu minh daõ. Bi tai!

848

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

4. Bieän minh veà quæ thaàn

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi ôû Thaùi nguyeân thöa hoûi: “Hoaønh Cöø(1) noùi: ‘Quæ thaàn laø caùi coâng naêng toát ñeïp cuûa hai chaát khí.’ Trình töû(2) baûo: ‘Quæ thaàn laø daáu tích cuûa taïo hoùa. Hoái Am cho raèng: ‘Quæ thaàn laø söï co duoãi cuûa khí.’ Caû ba thuyeát aáy ñeàu cho laø quyû thaàn do nôi moät chaát khí taïo ra. Nhö vaäy coù ñuùng chaêng?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Noùi moät chaát khí aáy laø caùi bao truøm khaép trôøi ñaát, xöa nay chöa töøng khuyeát thieáu. Ñaày kín trong trôøi ñaát cuõng chæ moät khí aáy thoâi, thaät khoâng coù hai. Chæ moät khí aáy, nhöng goïi laø döông, laïi goïi laø aâm, laø theo nôi söï môû ra hoaëc thaâu laïi maø goïi teân khaùc nhau. “Neáu quyû thaàn chæ laø moät chaát khí, thì khaép trong trôøi ñaát leõ ra chæ coù moät khí aáy maø thoâi. Nhöng vì sao laïi coù nhöõng thaàn treân trôøi, thaàn döôùi ñaát, thaàn nuùi Nguõ nhaïc,(3) thaàn soâng Töù ñoäc,(4) thaàn nuùi soâng, thaàn xaõ taéc?(5) Vì sao (1)

Hoaønh Cöø: Moät hoïc giaû ñôøi Toáng, vaøo trieàu vua Thaàn toâng (1070–1087). OÂng teân laø Tröông Taûi, töï Töû Haäu, noåi danh veà vieäc suøng tu vaên chöông, khaûo xeùt kinh saùch. Choã hoïc cuûa oâng laáy Kinh Dòch laøm goác, laáy saùch Trung Dung laøm choã öùng duïng. Sau khi maát oâng ñöôïc trieàu ñình ban thuïy hieäu laø Minh Coâng, ngöôøi ñôøi sau thöôøng goïi laø Hoaønh Cöø Tieân sanh. (2) Trình töû: chæ chung hai anh em hoï Trình sanh vaøo ñôøi nhaø Toáng. Ngöôøi anh laø Trình Haïo (1032–1085), ngöôøi em laø Trình Di (1033–1107). Caû hai ñeàu coù coâng nghieân cöùu, soaïn taäp, chuù giaûi caùc saùch thaùnh hieàn, ngöôøi ñôøi sau goïi chung laø Trình töû. (3) Nguõ nhaïc: Naêm ngoïn nuùi cao nhaát ôû Trung Hoa, naèm veà 5 höôùng. ÔÛ giöõa laø Tung sôn (Trung nhaïc), höôùng ñoâng laø Thaùi sôn (Ñoâng nhaïc), höôùng taây laø Hoa sôn (Taây nhaïc), höôùng nam laø Hoaønh sôn (Nam nhaïc), höôùng baéc laø Haèng sôn (Baéc nhaïc). (4) Töù ñoäc: boán con soâng lôùn: soâng Giang, soâng Hoaøi, soâng Haø, soâng Teá. (5) Thaàn xaõ taéc: Thaàn ñaát ñai vaø Thaàn luùa thoùc. Vì xaõ hoäi Trung Hoa xöa laø

QUYEÅN HAÏ

849

laïi coù nhöõng quyû thaàn khoâng ngöôøi cuùng teá, laïi coù nhöõng quyû thaàn qua caùc trieàu ñaïi ñeàu phong taëng, laïi coù nhöõng quyû thaàn xöa nay ngöôøi ta ñeàu cuùng teá? Coù raát nhieàu loaïi quyû thaàn nhö theá, neáu so vôùi ba thuyeát treân thì aét laø khoâng töông hôïp. “Saùch Leã kyù coù cheùp: Thaùi Haïo laøm Chuùa Xuaân, Caâu Mang laøm thaàn; Vieâm ñeá laøm Chuùa Haï, Chuùc Dung laøm thaàn; Thieáu Haïo laøm Chuùa Thu, Nhuïc Thaâu laøm thaàn; Chuyeân Huùc laøm Chuùa Ñoâng, Huyeàn Ninh laøm thaàn. Neáu cöù theo ba thuyeát treân, ngöôøi thì noùi laø coâng naêng toát ñeïp cuûa hai chaát khí, ngöôøi thì baûo laø daáu tích cuûa taïo hoùa, ngöôøi thì cho laø söï co duoãi cuûa khí, vaäy taïi sao coù Thaùi Haïo vaø caùc vò kia laøm Chuùa teå boán muøa? Taïi sao coù Caâu Mang vaø caùc vò khaùc laøm thaàn boán muøa? “Saùch Quan Doaõn töû(1) coù cheùp raèng: ‘Quæ laø ngöôøi cheát bieán thaønh.’ Trong saùch Trung dung, ñöùc Khoång töû noùi: ‘Nhöõng vieäc do quyû thaàn laøm ra maïnh meõ bieát bao!’ Döông töû(2) noùi: ‘Vieäc cuûa trôøi ñaát, thaàn minh, chaúng ai suy löôøng noãi.’ Nhöõng lôøi aáy so vôùi ba thuyeát noùi treân thaät chaúng hôïp nhau chuùt naøo! “Hoái Am coù noùi: ‘Khi ngöôøi cheát roài, hình theå hö naùt, thaàn hoàn taûn laïc, khoâng coøn daáu tích gì caû.’ Nhö vaäy, Thaùi moät xaõ hoäi noâng nghieäp, neân thaàn xaõ taéc laø bieåu töôïng quan troïng nhaát, ñöôïc xem laø caùc vò thaàn giöõ gìn ñaát nöôùc. (1) Quan Doaõn töû: Saùch töø ñôøi nhaø Chaâu, thaáy ghi teân ngöôøi soaïn laø “Chaâu Doaõn Hyû” (oâng Doaõn Hyû ñôøi Chaâu). Saùch chæ coù 1 quyeån, chia laøm 9 thieân, ñaõ thaát laïc raát laâu. Ñeán ñôøi Toáng coù ngöôøi ghi cheùp laïi, coù phaàn theâm vaøo. Töông truyeàn ngöôøi soaïn saùch naøy laø moät vò quan giöõ cöûa aûi, ñôøi Chaâu goïi laø quan Doaõn. Khi Laõo töû boû nhaø Chaâu ñi ôû aån coù gaëp oâng naøy, luùc ñoù traán giöõ cöûa aûi Haøm Coác, vaø truyeàn cho oâng quyeån Ñaïo Ñöùc Kinh. (2) Töùc Döông Chaâu, ngöôøi chuû tröông thuyeát vò kyû, ñoái nghòch vôùi thuyeát kieâm aùi cuûa Maëc Ñòch. Thaät ra khoâng thaáy coù saùch cuûa Döông Chaâu ñeå laïi, chæ thaáy trong saùch Lieät töû coù ghi cheùp laïi chuû thuyeát cuûa oâng maø thoâi.

850

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Haïo vaø caùc vò kia laøm sao laøm Chuùa teå boán muøa? Caâu Mang vaø caùc oâng khaùc laøm sao laøm thaàn boán muøa? Nhö theá laïi caøng heát söùc khaùc bieät nhau! “Trong saùch Lyù hoïc loaïi bieân(1) cheùp vieäc coù ngöôøi hoûi raèng: ‘Khi ngöôøi ta cheát roài, hoàn phaùch coù tan ñi chaêng?’ Hoái Am ñaùp: “Coù, ñeàu tan bieán heát.” Ngöôøi aáy laïi hoûi: ‘Neáu vaäy, khi con chaùu cuùng gioã, toå tieân coù caûm öùng nhaän höôûng, ñoù laø vì sao?’ Hoái Am ñaùp: ‘Con chaùu laø khí huyeát cuûa toå tieân, cho neân coù choã caûm öùng nhaän bieát.’ “Theo lôøi Hoái Am thì vieäc cuùng teá caùc thaàn Nguõ nhaïc, thaàn Töù ñoäc, thaàn nuùi soâng, thaàn xaõ taéc cuøng caùc quyû thaàn khoâng con noái doõi, vì leõ chaúng phaûi laø con chaùu neân chaúng coù söï caûm öùng nhaän bieát hay sao? “Than oâi! Baø Khöông Nguyeân ñaïp daáu chaân ngöôøi maø sanh ra Haäu Taéc,(2) baø Giaûn Ñòch nuoát tröùng chim yeán maø

(1)

Saùch do Tröông Cöûu Thieàu soaïn, ban ñaàu coù teân laø “Caùch vaät bieân”, veà sau Ngoâ Ñöông Vi ñoåi laïi laø Lyù hoïc loaïi bieân. Caû thaûy coù 8 quyeån, noäi dung chia laøm 7 phaàn: thieân ñòa, thieân vaên, ñòa lyù, quyû thaàn, nhaân vaät, taùnh maïng vaø dò ñoan. (2) Taéc laø chöùc quan lo vieäc canh noâng vaøo ñôøi vua Nghieâu, vua Thuaán (khoaûng 2350 naêm tröôùc Taây lòch). OÂng Haäu Taéc teân thaät laø Khí (boû ñi). Töông truyeàn, meï oâng laø baø Khöông Nguyeân, vôï chính cuûa vua Ñeá Coác, vì khoâng con neân teá trôøi caàu ñöôïc sanh con. Khi ñi cuùng teá veà, baø nhìn thaáy moät daáu chaân ngöôøi raát lôùn, vì hieáu kyø neân ñeán laáy baøn chaân traàn cuûa mình öôùm vaøo ñoù ñeå so saùnh. Khoâng ngôø töø ñoù trôû veà lieàn thuï thai, sanh ra Haäu Taéc. Sau khi sanh ra coù nhieàu ñieàu kyø dò khoù hieåu, baø cho laø vieäc chaúng laønh, muoán boû khoâng nuoâi, neân ñaët teân laø Khí. Baø mang ñöùa con naøy leân boû treân nuùi, ngôø ñaâu caàm thuù cuøng thay nhau nuoâi döôõng baûo veä, neân oâng khoâng cheát. Laïi mang veà vaát xuoáng nöôùc, thì caùc loaøi caù cuøng nhau tuï laïi naâng ñôõ, baûo veä oâng. Thaáy vaäy, baø môùi ñem veà nuoâi. Tính oâng öa thích vieäc troàng tæa, sau ñöôïc vua Nghieâu phong laøm Taéc quan, laø chöùc quan lo vieäc noâng nghieäp. OÂng coù coâng lôùn trong vieäc giuùp daân phaùt trieån ngheà noâng, ñöôïc kính troïng goïi laø Haäu Taéc.

QUYEÅN HAÏ

851

sanh ra AÂn Kheá.(1) Y Doaõn sanh nôi ñaát Khoâng Tang,(2) hoøa thöôïng Chí Coâng sanh trong toå chim öng.(3) Nhöõng tröôøng hôïp aáy laø do khí huyeát cuûa ai? Laáy ai laøm toå tieân cuûa nhöõng ngöôøi aáy? “Hoái Am laïi noùi: ‘Ngöôøi ta cheát roài thì khí tan heát, chaúng coøn daáu tích chi caû. Neáu coù sanh vaøo nôi ñaâu, laø do luùc tình côø tuï laïi khoâng tan. Theâm nöõa, khi chaát khí tuï vöøa thoaùt ra, neáu gaëp phaûi moät thöù sanh khí naøo ñoù thì cuõng coù theå taùi sanh.’ “Ñaõ noùi raèng hình theå hö naùt, thaàn hoàn taûn laïc, khoâng coøn daáu tích chi caû, vaäy thì caùi gì gaëp phaûi sanh khí maø (1)

AÂn Kheá: ngöôøi ñoàng thôøi vôùi oâng Haäu Taéc. Meï oâng laø Giaûn Ñòch, vôï thöù cuûa vua Ñeá Coác. Töông truyeàn vì khoâng con neân baø ñi cuùng teá caàu con. Sau buoåi leã cuùng thaáy coù tröùng chim yeán töø treân trôøi rôi xuoáng, baø nhaët laáy nuoát vaøo buïng. Töø ñoù thuï thai, sau sanh ra AÂn Kheá. Veà sau AÂn Kheá ñöôïc phong chöùc Tö ñoà. (2) Khoâng Tang, ñòa danh xöa, nay thuoäc tænh Haø nam, phía taây huyeän Kyû. Töông truyeàn ngaøy xöa oâng Y Doaõn sanh ra ôû ñaát naøy. Meï oâng laø ngöôøi soáng beân soâng Y, moät hoâm naèm moäng thaáy coù vò thaàn baûo raèng: Khi naøo thaáy nöôùc soâng Thaïch Cöûu chaûy ra thì phaûi chaïy nhanh veà höôùng ñoâng. Sau ñoù ít laâu quaû nhieân thaáy nöôùc soâng Thaïch Cöûu chaûy ra, baø lieàn baùo cho taát caû moïi ngöôøi trong xoùm cuøng chaïy nhanh veà höôùng ñoâng. Chaïy ñöôïc khoaûng 10 daëm thì ngoaûnh laïi thaáy caû vuøng ñaát cuõ ñeàu chìm trong bieån nöôùc meânh moâng. Ngay luùc aáy baø hoùa thaân maø maát. Nôi aáy trôû thaønh moät baõi daâu töôi toát. Coù ngöôøi con gaùi haùi daâu boãng nhaët ñöôïc moät ñöùa beù naèm giöõa ñaùm daâu, lieàn mang veà daâng leân vua. Vua cho ngöôøi nuoâi döôõng, ñaët teân laø Y Doaõn. Veà sau, Y Doaõn laø moät vò khai quoác coâng thaàn ñôøi nhaø Thöông, coù coâng giuùp vua Thaønh Thang (1783–1754 tröôùc Taây lòch) goàm thaâu thieân haï. (3) Hoøa thöôïng Chí Coâng sanh trong toå chim öng: vaøo ñôøi nhaø Löông (theá kyû 6), trong toå chim öng boãng coù ñöùa treû naèm khoùc lôùn tieáng, baø Chaâu thò nghe thaáy, ñem veà nuoâi döôõng. Ñöùa treû lôùn leân caên taùnh khaùc thöôøng, haâm moä Phaät phaùp. Khi Chaâu thò qua ñôøi, lieàn xuaát gia taïi chuøa Ñaïo Laâm, Chung Sôn, ñöôïc boån sö laø Tònh Tröôûng Laõo ñaët phaùp hieäu laø Chí Coâng. OÂng tu haønh tinh taán, sau coù soaïn boä Löông hoaøng saùm phaùp, 10 taäp, löu truyeàn ôû ñôøi. Ngaøi khai ngoä cho Löông Voõ ñeá, ñöôïc nhaø vua heát loøng kính troïng. Sau trôû veà chuøa Ñaïo Laâm ngoài keát giaø thò tòch.

852

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

853

taùi sanh? Vôùi nhöõng lôøi leõ aáy, Hoái Am chæ töï mình maâu thuaãn vôùi mình maø thoâi, khoâng theå giaûi thích ñöôïc.

Chaùnh Coâng vaø caùc kinh söû, khieán cho ngöôøi ta phaûi nghi

“Saùch Leã kyù noùi: ‘Chim öng hoùa laøm chim cöu, chim seû

“OÂi! Vieäc naøy phaûi töï xeùt thaät roõ raøng, xaùc ñaùng, sao coù theå döïa theo caùch nghó cuûa ngöôøi ñôøi maø phoûng ñoaùn roài noùi ra nhö vaäy?

hoùa laøm con soø.’(1) Cho ñeán trong nhieàu saùch khaùc ghi cheùp nhöõng chuyeän Baøo Tònh nhôù ñöôïc caùi gieáng thuôû xöa,(2) Döông Hoä bieát ñöôïc voøng vaøng ñôøi tröôùc.(3) Nhöõng vieäc aáy ñeàu hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi lôøi leõ cuûa Hoái Am. “Neáu theo Vaên Chaùnh Coâng(4) vaø caùc kinh söû, aét phaûi ngöôïc vôùi Hoái Am, coøn theo Hoái Am thì ngöôïc vôùi Vaên (1)

Saùch Leã kyù, thieân Nguyeät lònh cheùp raèng: “Tieát xuaân phaân, chim öng hoaù laøm chim cöu; tieát thu phaân, chim cöu hoaù laøm chim öng. Tieát haøn loä, chim seû töï vuøi mình vaøo baõi caùi bieån maø hoaù laøm con soø...” (2) Baøo Tònh teân töï laø Thaùi Huyeàn, ngöôøi quaän Ñoâng Haûi, luùc môùi 5 tuoåi noùi vôùi cha meï raèng: “Con voán con nhaø hoï Lyù ôû Khuùc Döông, luùc leân 9 tuoåi sô saåy teù xuoáng gieáng maø cheát.” Cha meï tìm ñeán taän nhaø hoï Lyù ñeå hoûi, quaû nhieân ñuùng nhö lôøi oâng keå. (3) Döông Hoä tröôùc laø con baø Lyù thò. Luùc leân naêm tuoåi, baø nhuõ maãu boàng ñi chôi coù ñeo moät chieác voøng vaøng, ñaùnh rôi nôi goác caây daâu. Hoâm aáy veà nhaø bò cheát moät caùch thình lình. Veà sau, sanh laøm con baø Döông thò. Ñeán luùc ñöôïc 5 tuoåi, ñoøi meï ñi kieám chieác voøng vaøng cuûa mình. Baø meï noùi: “Con ñaâu coù voøng vaøng.” Döông Hoä noùi: “Coù, chieác voøng vaøng aáy con ñaùnh rôi ôû goác caây daâu, nôi nhaø loï Lyù.” Baø meï khoâng tin, gieãu côït raèng: “Thaät con bieát vaäy thì thì ñeán ñoù laáy ñi.” Döông Hoä lieàn chaïy thaúng ñeán choã goác caây daâu, tìm ñöôïc chieác voøng vaøng. Khi aáy, Lyù thò nhaän ra chieác voøng, noùi raèng: “Ñaây laø vaät cuûa ñöùa con ta ñaõ cheát.” Roài ñoøi laïi, nhöng Döông Hoä khoâng traû. Ngöôøi meï ñem nhöõng lôøi Döông Hoä ñaõ noùi maø thuaät laïi, Lyù thò môùi tin raèng ñoù laø ñöùa con mình taùi sanh. Töø ñoù, hai baø ñeàu yeâu thöông vaø cuøng nuoâi döôõng ñöùa treû. Veà sau, Döông Hoä trôû thaønh moät baäc danh thaàn ñôøi Taán. (4) Vaên Chaùnh Coâng teân thaät laø Vöông Ñaùn, töï Töû Minh, ñoã tieán só, laø ngöôøi noåi danh vaøo ñôøi Toáng Chaân Toâng, giöõ chöùc Khu Maät Vieän, töôùc Thaùi Baûo. OÂng laø ngöôøi cöông tröïc, thaúng thaén, baát chaáp moïi söï gieøm pha, chæ trích. Bình sanh moïi vieäc quan troïng cuûa trieàu chính ñeàu coù oâng tham gia giaûi quyeát. OÂng maát naêm Ñinh Tî (1017), ñöôïc ban teân thuïy laø Vaên Chaùnh Coâng. Luùc saép maát oâng coù daën laïi ngöôøi nhaø raèng: “Ta raát chaùn kieáp luaân hoài sanh töû, ñôøi sau nguyeän laøm ngöôøi tu haønh, ñöôïc ngoài yeân nôi röøng vaéng ñeå quaùn xeùt töï taâm. Sau khi ta cheát, xin vì ta môøi chö taêng ñeán truyeàn giôùi, caïo toùc, ban cho ba taám phaùp y vaø theo leã hoûa taùng, chôù ñeå vaät quí baùu trong quan taøi.”

hoaëc, bieát do ñaâu maø xaùc ñònh ñöôïc leõ thaät?

“Ñöùc Khoång töû daïy: ‘Chöa phuïc vuï ñöôïc con ngöôøi, sao thôø cuùng ñöôïc quyû thaàn? Chöa bieát veà söï soáng, sao bieát ñöôïc söï cheát?’(1) Chæ moät lôøi aáy suy roäng ra thì coù theå traùnh ñöôïc söï laàm laïc. “Trong saùch Lyù hoïc loaïi bieân, caùc oâng Tröông Hoaønh Cöø, Trình töû vaø Hoái Am thöôøng daãn lôøi ñöùc Khoång töû, nhöng töø choã tröôùc laïi ñöa veà choã sau, laïi suy roäng ra maø luaän vieäc quyû thaàn, ñeán choã beá taéc thì baøy ra möu keá. Phaøm vieäc gì ñaõ khoâng bieát thì thoâi, caàn chi phaûi khoå nhoïc caàu laáy chuùt hö danh, gaéng göôïng maø noùi, laøm troùi buoäc keû haäu hoïc, khieán cho hoï phaûi meâ muoäi trong loøng, chaúng ñöôïc saùng toû. Thaät ñaùng thöông thay!”

(1)

Trong saùch Luaän ngöõ, chöông 11, Tieân Taán, tieát 11, thaày Quí Loä (töùc Töû Loä) hoûi ñöùc Khoång töû veà ñaïo thôø quyû thaàn. Ngaøi ñaùp raèng: “Chöa phuïc vuï ñöôïc con ngöôøi, sao thôø cuùng ñöôïc quyû thaàn?” Töû Loä hoûi tieáp: “Xin hoûi veà söï cheát.” Ngaøi ñaùp: “Chöa bieát ñöôïc söï soáng, sao bieát ñöôïc söï cheát.” Qua nhöõng lôøi naøy, ñöùc Khoång töû khoâng coù yù phuû nhaän vieäc quyû thaàn, nhöng khuyeân ngöôøi ta haõy chuyeân taâm vaøo vieäc thi haønh Nhaân ñaïo, hôn laø chaïy theo nhöõng söï huyeàn bí uaån aùo maø mình thaät ra khoâng hieåu bieát gì caû.

854

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

辦明天誅雷擊太原曰。宋人謂雷擊者,陰陽相激,偶爾觸死,非特然也。此說何如。空谷曰。驚蟄之後,二陰在上,四陽在下。芒種之後,五陽在上,一陰在下。旣陰陽相激,雷雨交作,則合時時相激,雷雨不停。何故晴雨間然耶。當知二氣交運,如轆轤之輪,互爲高下,若相激。則安能發育萬物乎。日月星辰,風雲雷

QUYEÅN HAÏ

855

Bieän minh thieân tru loâi kích Thaùi Nguyeân vieát: Toáng nhaân vò loâi kích giaû, aâm döông töông kích, ngaãu nhó xuùc töû, phi ñaëc nhieân daõ. Thöû thuyeát haø nhö? Khoâng Coác vieát: Kinh traäp chi haäu, nhò aâm taïi thöôïng, töù döông taïi haï; Mang chuûng chi haäu, nguõ döông taïi thöôïng, nhaát aâm taïi haï. Kyù aâm döông töông kích, loâi vuõ giao taùc, taéc hieäp thôøi thôøi töông kích, loâi vuõ baát ñình, haø coá tình vuõ giaùn nhieân da? Ñöông tri, nhò khí giao vaän, nhö loäc loâ chi luaân, hoã vi cao haï. Nhöôïc töông kích taéc an naêng phaùt duïc vaïn vaät hoà? Nhaät nguyeät tinh thaàn, phong vaân loâi vuõ, giai thieân ñòa

雨皆天地體用,各有天神主之應時不忒。故有祭天亨地之理。風雨均調,蒼生善業所感。不調時,惡業所感。非上天無慈心也。

theå duïng, caùc höõu thieân thaàn chuû chi, öùng thôøi baát thaéc. Coá

言雷擊者。永樂二十二年,台州,天封

Ngoân loâi kích giaû, Vónh Laïc nhò thaäp nhò nieân, Thai Chaâu,

寺,維那士弘爲雷打死,頃焉復穌之。自言死去見諸天神教誡曰。汝先世爲巡檢,曲罪一夫,枉罹極刑。汝能奉佛,故未償其命。後世

Thieân Phong töï, duy na Só Hoaèng vi loâi ñaû töû, khoaûnh dieân

爲住持僧,將常住銅錢,潛埋三窖,死後遂湮沒之。二世罪,故今誅。唯今世奉觀音大士至

Haäu theá vi truø trì taêng, töông thöôøng truï ñoàng tieàn, tieàm

誠,姑存之。後至宣德二年溺水而死。

höõu teá thieân höôûng ñòa chi lyù. Phong vuõ quaân ñieàu, thöông sanh thieän nghieäp sôû caûm. Baát ñieàu thôøi, aùc nghieäp sôû caûm, phi thöôïng thieân voâ töø taâm daõ.

phuïc toâ chi, töï ngoân töû khöù, kieán chö thieân thaàn giaùo giôùi vieát: Nhöõ tieân theá vi tuaàn kieåm, khuùc toäi nhaát phu, uoång li cöïc hình. Nhöõ naêng phuïng Phaät, coá vò thöôøng kyø maïng. mai tam dieáu, töû haäu toaïi nhaân moät chi. Nhò theá toäi, coá kim tru. Duy kim theá phuïng Quaùn AÂm ñaïi só chí thaønh, coâ toàn chi. Haäu chí Tuyeân Ñöùc nhò nieân, nòch thuyû nhi töû.

856

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

浙右有人印造佛天三界紙馬,開張店業。店屋楣閒平鋪閣板,作臥室於閣上。一夜觸翻溺器淋漓汙馬,仍將此馬曬乾賣之。本年從店中提出此人雷打死於門前。又一貧家夫婦二人,有絶糧忍饑之患。夫

QUYEÅN HAÏ

857

Trieát Höõu höõu nhaân aán taïo Phaät thieân tam giôùi chæ maõ. Khai tröông ñieám nghieäp, ñieám oác mi gian bình phoâ caùc baûn, taùc ngoïa thaát ö caùc thöôïng. Nhaát daï xuùc phieân nòch khí laâm oâ maõ, nhöng töông thöû maõ saùi caøng maïi chi. Boån nieân tuøng ñieám trung ñeà xuaát thöû nhaân, loâi ñaû töû ö moân tieàn. Höïu nhaát baàn gia phu phuï nhò nhaân, höõu tuyeät löông

攜一鵝入市鬻之,得米二斗。饑苦迫甚,以二

nhaãn cô chi hoaïn. Phu hueà nhaát nga nhaäp thò duïc chi, ñaéc

升沽酒飲。回至中途醉臥於地,被人竊去其

meã nhò ñaáu, Cô khoå baùch thaäm, dó nhò thaêng coâ töûu aåm,

米。及醒慞惶歸家,妻知之不勝哀苦。夫乃投水而死。妻曰。夫旣死矣,我何存之。亦投水而死。明日天雷打死一男子,擲置於二屍之旁。書其背云。竊其米者,此人也。松江,有人爲雷打死。書其背云。十年前與一婦人入寺,登塔第二層行婬,故誅。潮州,一女子雨中見諸官吏至門前,唯二人

Hoài chí trung ñoà tuùy ngoïa ö ñòa, bò nhaân thieát khöù kyø meã, caäp tænh chöông hoaøng quy gia, theâ tri chi baát thaéng ai khoå, phu naõi ñaàu thuûy nhi töû. Theâ vieát: Phu kyù töû hyõ, ngaõ haø toàn chi, dieäc ñaàu thuûy nhi töû. Minh nhaät, thieân loâi ñaû töû nhaát nam töû, tròch trí ö nhò thi chi baøng, thö kyø boäi vaân: Thieát kyø meã giaû, thöû nhaân daõ. Tuøng Giang höõu nhaân vi loâi ñaû töû, thö kyø boäi vaân: Thaäp nieân tieàn döõ nhaát phuï nhaân nhaäp töï, ñaêng thaùp ñeä nhò taèng haønh daâm, coá tru. Trieàu Chaâu, nhaát nöõ töû vuõ trung kieán chö quan laïi chí

入其家,如世所畫天兵之狀。擒女之兄,雷打

moân tieàn, duy nhò nhaân nhaäp kyø gia, nhö theá sôû hoïa thieân

死於門前。始知官吏是天神也。

binh chi traïng, caàm nöõ chi huynh, loâi ñaû töû ö moân tieàn,

亦有雷打死者,家人以屍著衣,明日復雷剝

thuûy tri quan laïi thò thieân thaàn daõ. Dieäc höõu loâi ñaû töû giaû, gia nhaân dó thi tröôùc y, minh

去其衣。亦有以屍置於棺中,明日復雷揭去棺

nhaät phuïc loâi baùc khöû kyø y. Dieäc höõu dó thi trí ö quan

蓋。

trung, minh nhaät phuïc loâi yeát khöû quan caùi.

858

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Nhö thò hieån nghieäm giaû, vaõng coå lai kim moãi nieân höõu

如是顯驗者,往古來今每年有之,不復多引。此數端目擊耳聞者。恐辱其家人故不言其性名。夫是爲天誅也,亦有蜈蚣,狐狸,蛇鼠精恠。木與氣物父附托爲妖者,雷必打之。豈是陰陽相激,偶爾觸死乎。易曰。震雷虩虩。象曰。洊雷震,君子以恐懼修省。蓋言爲天譴,故修省補過也。宋人教人不信雷誅,深悖易經,不懼天地未進其善,先丧其德。惜乎後人不肯展開大見識,照明事法之理,唯拘拘然,死於宋人之言爾。宋人非唯臆說其雷,其悖佛過患極深。

859

chi, baát phuïc ña daãn. Thöû soå ñoan, muïc kích nhó vaên giaû, khuûng nhuïc kyø gia nhaân coá baát ngoân kyø taùnh danh. Phuø thò vi thieân tru daõ, dieäc höõu ngoâ coâng, hoà ly, xaø, thöû tinh quaùi, moäc döõ khí vaät phuï thaùc vi yeâu giaû, loâi taát ñaû chi, khôûi thò aâm döông töông kích, ngaãu nhó xuùc töû hoà? Dòch vieát: Chaán loâi khích khích. Töôïng vieát: Tieán loâi chaán, quaân töû dó khuûng cuï tu tænh. Caùi ngoân vi thieân khieån, coá tu tænh boå quaù daõ. Toáng nhaân giaùo nhaân baát tín loâi tru, thaâm boäi Dòch kinh, baát cuï thieân ñòa vò taán kyø thieän, tieân taùng kyø ñöùc. Tích hoà haäu nhaân, baát khaúng trieån khai ñaïi kieán thöùc, chieáu minh söï phaùp chi lyù. Duy caâu caâu nhieân, töû ö Toáng nhaân chi ngoân nhó. Toáng nhaân phi duy öùc thuyeát kyø loâi, kyø boäi Phaät quaù hoaïn cöïc thaâm. Vaên Trung töû duïng Khoång maïnh chi hoïc tröôùc thö,

文中子用孔孟之學著書,卻敬佛法。宋

khöôùc kính Phaät phaùp. Toáng nhaân duïng Phaät phaùp tröôùc

人用佛法著書,卻排佛法。欲令後學不看佛

thö, khöôùc baøi Phaät phaùp. Duïc linh haäu hoïc baát khaùn Phaät

書,庶不識其用佛法著書,所以然也。

thö, thöù baát thöùc kyø duïng Phaät phaùp tröôùc thö, sôû dó nhieân daõ.

宋人於佛法中所得者如以一毫蘸海。所

Toáng nhaân ö Phaät phaùp trung, sôû ñaéc giaû nhö dó nhaát

得極少,以此極少之水令後學取足受用,不復

haøo traùm haûi, sôû ñaéc cöïc thieåu. Dó thöû cöïc thieåu chi thuûy,

入海,教壞人心,違悖佛法,失於大善,過莫大焉。

linh haäu hoïc thuû tuùc thoï duïng, baát phuïc nhaäp haûi. Giaùo hoaïi nhaân taâm, vi boäi Phaät phaùp, thaát ö ñaïi thieän, quaù maïc ñaïi yeân!

860

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

5. Bieän minh vieäc trôøi ñaùnh

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi ôû Thaùi Nguyeân thöa hoûi: “OÂng Hoái Am ñôøi Toáng cho raèng vieäc trôøi ñaùnh laø do khí aâm vaø khí döông gaëp nhau, tình côø chaïm nhaèm ngöôøi neân cheát, chaúng phaûi coù yù ñaùnh hoï. Lôøi aáy theá naøo?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Sau tieát Kinh traäp thì hai haøo aâm ôû treân, boán haøo döông ôû döôùi. Sau tieát Mang chuûng thì naêm haøo döông ôû treân, moät haøo aâm ôû döôùi. Neáu noùi raèng do aâm vaø döông chaïm nhau neân coù saám, coù möa, aét laø thöôøng phaûi ñuïng nhau neân coù saám, coù möa maõi maõi! Sao laïi luùc taïnh, luùc möa caùch nhau xa vaäy? “Neân bieát raèng, khí aâm döông qua laïi, vaän chuyeån, gioáng nhö caùi vaønh baùnh xe quay nöôùc, luaân phieân nhau maø leân cao, xuoáng thaáp. Neáu chaïm vaøo nhau thì laøm sao phaùt sanh vaïn vaät? Maët trôøi, maët traêng, tinh tuù, gioù, maây, saám, möa ñeàu laø theå duïng cuûa trôøi ñaát, moãi thöù ñeàu coù thieân thaàn laøm chuû, öùng theo thôøi tieát khoâng sai traät, cho neân môùi coù lyù do cuùng teá trôøi ñaát. Khi möa gioù ñieàu hoøa laø caûm öùng theo nghieäp laønh cuûa ngöôøi ñôøi; coøn nhö chaúng ñieàu hoøa, ñoù laø chieâu caûm bôûi nghieäp döõ cuûa thieân haï, chaúng phaûi do trôøi khoâng coù loøng thöông. “Noùi veà vieäc trôøi ñaùnh, vaøo khoaûng nieân hieäu Vónh Laïc thöù 22 ñôøi Minh,(1) taïi chuøa Thieân Phong ôû Thai Chaâu coù thaày Duy-na teân laø Só Hoaèng bò seùt ñaùnh cheát. Giaây laùt boãng tænh laïi, noùi raèng: ‘Trong khi toâi cheát, coù thaáy caùc vò

QUYEÅN HAÏ

thieân thaàn quôû traùch raèng: Ñôøi tröôùc oâng laøm chöùc tuaàn kieåm, buoäc toäi oan cho moät ngöôøi, khieán ngöôøi aáy phaûi chòu cöïc hình. Nhôø ngöôi bieát thôø Phaät, cho neân chöa thöôøng maïng. Ñeán moät ñôøi sau nöõa, oâng laøm vò taêng truï trì, laáy tieàn ñoàng cuûa chuøa maø choân giaáu ba haàm. Sau khi cheát roài, tieàn aáy hö naùt heát. OÂng ñaõ phaïm toäi trong hai ñôøi, cho neân nay bò seùt ñaùnh cheát. Tuy nhieân, trong ñôøi naøy oâng chí thaønh thôø phuïng ñöùc Boà Taùt Quaùn AÂm neân taïm ñeå cho oâng ñöôïc soáng laïi.’ Veà sau, ñeán nieân hieäu Tuyeân Ñöùc thöù hai,(1) Só Hoaèng bò cheát ñuoái. “ÔÛ xöù Trieát Höõu, coù moät ngöôøi in töôïng Phaät giaáy nguõ saéc. Sau ñoù, ngöôøi aáy khai tröông hieäu buoân, loùt vaùn baèng thaúng treân gaùc vaø laøm phoøng nguû treân aáy. Moät ñeâm noï, oâng ta lôõ ñuïng laøm ñoå boàn ñöïng nöôùc tieåu tieän, nöôùc tieåu chaûy xuoáng thaám öôùt caû böùc töôïng. Saùng ra oâng laïi ñem phôi khoâ roài baùn böùc töôïng aáy. Ngay trong naêm aáy, oâng ta ñang ôû trong nhaø boãng nhö bò ai loâi ñi, roài bò seùt ñaùnh cheát ngay tröôùc cöûa tieäm. “Laïi coù hai vôï choàng nhaø ngheøo kia, nhaø heát gaïo phaûi nhòn ñoùi. Ngöôøi choàng lieàn ñem moät con ngoãng ra chôï baùn, mua ñöôïc hai ñaáu gaïo. Ñang luùc theøm khaùt, anh ta laáy bôùt ra hai thaêng gaïo(2) ñoåi laáy röôïu maø uoáng. Veà ñöôïc giöõa ñöôøng thì say röôïu, naèm ngay ra ñaát. Coù ngöôøi troäm laáy heát gaïo. Khi tænh laïi, anh ta sôï seät veà nhaø. Ngöôøi vôï bieát chuyeän, buoàn khoå khoân xieát. Ngöôøi choàng khoâng chòu noãi, traàm mình xuoáng nöôùc maø cheát. Ngöôøi vôï than raèng: ‘Choàng toâi ñaõ cheát, toâi coøn soáng laøm gì?’ Roài coâ cuõng (1)

Töùc naêm Ñinh Muøi – 1427, trieàu vua Tuyeân Toâng. Ñaáu vaø thaêng laø caùc ñôn vò caân löôøng thôøi xöa cuûa Trung Hoa. Moãi ñaáu coù 10 thaêng.

(2) (1)

Töùc naêm Giaùp Thìn – 1424, trieàu Minh Thaønh Toå.

861

862

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

nhaûy xuoáng nöôùc maø cheát. Qua raïng saùng hoâm sau, coù moät ngöôøi con trai bò seùt ñaùnh cheát, xaùc vaêng ñeán naèm beân caïnh xaùc hai vôï choàng kia. Treân löng keû bò seùt ñaùnh cheát aáy hieän ra maáy chöõ: ‘Thaèng naøy aên caép gaïo.’ “ÔÛ Tuøng Giang(1) coù moät ngöôøi bò seùt ñaùnh cheát, treân löng hieän ra maáy doøng chöõ naøy: ‘Caùch ñaây möôøi naêm, teân naøy cuøng vôùi moät ngöôøi ñaøn baø vaøo chuøa, leân taàng thaùp thöù hai maø laøm chuyeän daâm duïc, cho neân nay bò gieát.’ “Taïi Hoà Chaâu(2) coù moät coâ gaùi kia, ñang trong côn möa boãng thaáy coù nhieàu vò quan binh keùo ñeán tröôùc cöûa nhaø mình. Trong soá aáy coù hai vò vaøo nhaø, hình daùng gioáng nhö nhöõng thieân binh maø ngöôøi ñôøi thöôøng hoïa. Hai ngöôøi aáy baét anh trai cuûa coâ ñi, lieàn ñoù anh bò seùt ñaùnh cheát ngay tröôùc cöûa. Khi aáy coâ môùi bieát raèng nhöõng vò quan binh nhìn thaáy ñoù laø caùc thieân thaàn. “Laïi coù moät ngöôøi kia bò seùt ñaùnh cheát, ngöôøi nhaø laáy quaàn aùo maëc vaøo cho töû thi. Qua ngaøy sau, laïi bò seùt ñaùnh laàn nöõa, quaàn aùo vaêng maát caû. Laïi coù moät ngöôøi bò seùt ñaùnh cheát, ngöôøi ta ñaõ lieäm vaøo quan taøi. Hoâm sau laïi bò seùt ñaùnh nöõa, laøm vaêng maát naép hoøm! “Nhöõng chuyeän hieån hieän roõ raøng nhö vaäy, xöa nay moãi naêm ñeàu coù, chaúng caàn phaûi keå nhieàu. Nhöõng vieäc tai nghe, maét thaáy nhieàu laém, chæ e ngöôøi nhaø laáy ñoù laøm ñieàu nhuïc nhaõ neân khoâng keå ra teân hoï cuûa ngöôøi bò cheát. “Hôn nöõa, bò seùt ñaùnh cheát coøn coù nhöõng loaøi vaät nhö: raén reát, choàn caùo, chuoät, tinh quaùi, caây coái cuøng vôùi nhöõng ñoà vaät coù yeâu ma nöông döïa vaøo aét bò seùt ñaùnh. Nhö vaäy haù phaûi laø khí aâm vaø khí döông gaëp nhau moät caùch tình côø gaây cheát hay sao? (1)

Huyeän Tuøng Giang nay thuoäc tænh Giang Toâ. (2) Phuû Hoà Chaâu, nay thuoäc huyeän Ngoâ Höng, tænh Trieát Giang.

QUYEÅN HAÏ

863

“Kinh Dòch coù caâu: ‘Nghe tieáng saám seùt phaûi phaäp phoàng lo sôï.’ Trong lôøi töôïng queû aáy giaûi raèng: ‘Nghe laïi tieáng saám vang, ngöôøi quaân töû laáy ñoù laøm ñieàu lo sôï, phaûi gaéng tu tænh.’ Nhö vaäy coù yù noùi ñoù laø söï quôû traùch cuûa trôøi, cho neân phaûi coá gaéng tu tænh, söûa loãi. Hoái Am daïy ngöôøi ta khoâng tin vieäc trôøi quôû traùch, ñoù laø traùi vôùi leõ trong kinh Dòch. Neáu khoâng bieát sôï trôøi ñaát maø höôùng ñeán vieäc laønh thì tröôùc heát laø ñaùnh maát ñöùc ñoä cuûa chính mình. “Tieác thay cho ngöôøi ñôøi sau, khoâng bieát môû roäng kieán thöùc ñeå soi xeùt roõ yù nghóa trong söï vieäc, vì coá chaáp maø maéc phaûi sai laàm nghieâm troïng theo lôøi Hoái Am. Hoái Am khoâng chæ sai vì döïa vaøo söï phoûng ñoaùn, maø coøn maéc loãi raát lôùn ñi ngöôïc lôøi Phaät daïy. “Vaên Trung töû(1) duøng ñaïo hoïc Khoång, Maïnh vieát saùch nhöng vaãn kính troïng Phaät phaùp. Hoái Am duøng choã hoïc trong Phaät phaùp ñeå vieát saùch, laïi baøi baùc Phaät phaùp, muoán cho keû haäu hoïc chaúng xem kinh saùch Phaät, ñeå khoâng bieát ñöôïc vieäc oâng duøng choã hoïc trong Phaät phaùp maø vieát saùch. Bôûi yù ñoà nhö theá neân môùi laøm nhö theá. “Hoái Am ñoái vôùi Phaät phaùp chæ hoïc bieát ñöôïc ñoâi chuùt, khaùc naøo nhö duøng moät caùi loâng maø thaám nöôùc bieån, choã bieát nhö vaäy thaät quaù ít. OÂng laïi mang caùi bieát quaù ít nhö chuùt nöôùc thaám nôi caùi loâng aáy maø muoán cho keû haäu hoïc duøng laáy, cho ñoù laø ñuû, chaúng caàn phaûi ra bieån laøm gì! Lôøi daïy cuûa oâng aáy laøm hö hoaïi loøng ngöôøi, traùi nghòch Phaät phaùp, ñaùnh maát choã toát ñeïp lôùn lao, thaät sai laàm laém thay! (1)

Vaên Trung töû hoï Vöông, teân Thoâng, ngöôøi ôû Long Moân, soáng vaøo ñôøi Tuøy (khoaûng cuoái theá kyû 6 sang ñaàu theá kyû 7), laø ngöôøi coù tröôùc taùc nhieàu boä saùch ñöôïc löu truyeàn.

864

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

君臣名儒學佛太原曰。師謂佛法利益世人,不知有何利益。空谷曰。參禪悟道者得明心見性之益。竆究經教者得明通玄旨之益。依法修行者得漸入菩提之益。持戒念佛者得生淨土之益。持戒禪定者得生天上之益。歸依信受者得善根福慧之益。善心敬佛者得善因福果之益。依信不作惡者得不煩刑法之益。佛法行於世閒,得陰翊皇度之益。曰。雖然如是利益,吾儒有誰學之。曰。不但儒者所學,聖主明君亦學之。太原曰。乞師明矣。空谷曰。若說古今學佛者,不可勝數。今以簡略言之。唐太宗篤志尙佛,迨無加矣。玄裝法師沒世之日,高宗顧左右曰。朕失國寶矣。輟朝

QUYEÅN HAÏ

865

Quaân thaàn danh nho hoïc Phaät Thaùi Nguyeân vieát: Sö vò Phaät phaùp lôïi ích theá nhaân, baát tri höõu haø lôïi ích? Khoâng Coác vieát: Tham thieàn ngoä ñaïo giaû, ñaéc minh taâm kieán taùnh chi ích. Cuøng cöùu kinh giaùo giaû, ñaéc minh thoâng huyeàn chæ chi ích. Y phaùp tu haønh giaû, ñaéc tieäm nhaäp Boàñeà chi ích. Trì giôùi nieäm Phaät giaû, ñaéc sanh Tònh ñoä chi ích. Trì giôùi thieàn ñònh giaû, ñaéc sanh thieân thöôïng chi ích. Quy y tín thoï giaû, ñaéc thieän caên phöôùc hueä chi ích. Thieän taâm kính Phaät giaû, ñaéc thieän nhaân phöôùc quaû chi ích. Y tín baát taùc aùc giaû, ñaéc baát phieàn hình phaùp chi ích. Phaät phaùp haønh ö theá gian, ñaéc aâm döïc hoaøng ñoä chi ích. Vieát: Tuy nhieân nhö thò lôïi ích, ngoâ Nho höõu thuøy hoïc chi? Vieát: Baát ñaõn Nho giaû sôû hoïc, thaùnh chuùa minh quaân dieäc hoïc chi. Thaùi Nguyeân vieát: Khaát sö minh hyõ. Khoâng Coác vieát: Nhöôïc thuyeát coå kim hoïc Phaät giaû, baát khaû thaéng soá, kim dó giaûn löôïc ngoân chi. Ñöôøng Thaùi Toâng ñoác chí thöôïng Phaät, ñaõi voâ gia hyõ. Huyeàn Trang phaùp sö moät theá chi nhaät, Cao Toâng coá taû höõu vieát: Traãm thaát quoác baûo hyõ! Chuyeát trieàu tam nhaät. Nhöôïc vò nhò ñeá neä ö Phaät phaùp, nhieân taéc Phoøng Huyeàn

866

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

三日。若謂二帝泥於佛法,然則房玄齡,杜如晦,魏徵,虞世南,楮遂良,李竫,董常諸公何不力諫。蓋爲君聖臣賢,咸知佛法正大之道,其有補於政化,善利於人,所以同遵尙也。凡造寺譯經所有記序,若非御製,則係房,杜,魏,虞,楮作其文章之謹嚴,敬佛之誠篤,可謂至矣。玄宗,肅宗,代宗,宣宗,尙佛尤甚。代宗指南陽忠國師曰。國中無寶,此僧乃國寶也。宋朝太祖,太宗,眞宗,仁宗諸聖 ,尙佛其尤甚焉。上古歷代明君敬佛尤甚於此。隋文稽顙曇延。梁武投誠寶誌。姚秦拜首羅什。齊主師崇上綂。符堅禮敬道安。晉主虔恭慧遠。嗚呼。古今聖主尙乃誠信歸佛,况吾輩乎。相國韓公琦,侍郎歐陽修,張端明,祕書關彥長,章表民,員外郎陳舜俞等未讀佛書,未知敬佛,逮乎明教嵩禪師幷鐔津集一出,無不

QUYEÅN HAÏ

867

Linh, Ñoã Nhö Hoái, Nguïy Tröng, Ngu Theá Nam, Chöû Toaïi Löông, Lyù Tónh, Ñoång Thöôøng chö coâng haø baát löïc giaùn? Caùi vò quaân thaùnh thaàn hieàn, haøm tri Phaät phaùp chaùnh ñaïi chi ñaïo, kyø höõu boå ö chaùnh hoùa, thieän lôïi ö nhaân, sôû dó ñoàng tuaân thöôïng daõ. Phaøm taïo töï dòch kinh sôû höõu kyù töï, nhöôïc phi ngöï cheá, taéc heä Phoøng, Ñoã, Nguïy, Ngu, Chöû taùc kyø vaên chöông chi caån nghieâm. Kính Phaät chi thaønh ñoác, khaû vò chí hyõ. Huyeàn Toâng, Tuùc Toâng, Ñaïi Toâng, Tuyeân Toâng, thöôïng Phaät vöu thaäm. Ñaïi Toâng chæ Nam Döông Trung Quoác sö vieát: Quoác trung voâ baûo, thöû taêng naõi quoác baûo daõ. Toáng trieàu Thaùi Toå, Thaùi Toâng, Chaân Toâng, Nhaân Toâng chö thaùnh, thöôïng Phaät kyø vöu thaäm yeân. Thöôïng coå lòch ñaïi minh quaân kính Phaät vöu thaäm ö thöû. Tuøy Vaên, kheå taûng Ñaøm Dieân, Löông Voõ ñaàu thaønh Baûo Chí, Dao Taàn baùi thuû La-thaäp, Teà chuû sö suøng Thöôïng Thoáng, Phuø Kieân leã kính Ñaïo An, Taán chuùa kieàn cung Hueä Vieãn. OÂ hoâ, coå kim thaùnh chuùa, thöôïng naõi thaønh tín quy Phaät, huoáng ngoâ boái hoà! Töôùng quoác Haøn Coâng Kyø, Thò lang AÂu Döông Tu, Tröông Ñoan Minh, Bí thö Quan Ngaïn Tröôøng, Chöông Bieåu Daân, Vieân ngoaïi lang Traàn Thuaán Du ñaúng, vò ñoäc Phaät thö, vò tri kính Phaät, ñaõi hoà Minh Giaùo Tung thieàn sö, tinh Ñaøm taân taäp nhaát xuaát, voâ baát lieãm nhaãm toáng xöng

868

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

斂衽送稱讚曰。不意僧中有此郎,非唯空宗通,亦乃文格之甚者。

QUYEÅN HAÏ

869

taùn vieát: Baát yù taêng trung höõu thöû lang, phi vi khoâng toâng thoâng, dieäc naõi vaên caùch chi thaäm giaû. Leã vaân: Tuy höõu gia haøo, phaát thöïc baát tri kyø chæ. Tuy

禮云。雖有嘉殽,弗食不知其旨,雖有至

höõu chí ñaïo, phaát hoïc baát tri kyø thieän. Thò coá hoïc nhieân haäu

道,弗學不知其善。是故學然後知不足,教然

tri baát tuùc, giaùo nhieân haäu tri khoán. Tri baát tuùc, nhieân haäu

後知困。知不足,然後能自反也。知困然後能自強也。豈不其然乎。自晉以來,謝安石才德之量,經綸之手,孰能加焉。王羲之識量高古,才思逸羣,孰能加焉。陶淵明,性情之正,去就之高,孰能加焉。謝靈運,風規瀟灑,文章之精,孰能加焉。崔公羣相天下而天下賢之,孰能加焉。𢖍陽龎蘊識見之高,道學之勝,孰能加焉。裴晉公,樹大勳業著於盛唐,孰能加焉。顏魯公,具大節義,文章書法,孰能加焉。相國裴公,文章之古,道學之至,孰能加焉。二蘇子,黃山谷,儒學之至,禪學之勝,孰能加焉。陳忠肅公,道學致事高識美德,孰能加焉。學士王日休,博學智識高明正大,孰能加焉。未暇廣而論之。略言此諸名賢,篤志尙

tri töï phaûn daõ. Tri khoán, nhieân haäu naêng töï cöôøng daõ. Khôûi baát kyø nhieân hoà? Töï Taán dó lai, Taï An Thaïch taøi ñöùc chi löôïng, kinh luaân chi thuû, thuïc naêng gia yeân? Vöông Hy Chi thöùc löôïng cao coå, taøi tö daät quaàn thuïc naêng gia yeân? Ñaøo Uyeân Minh taùnh tình chi chaùnh khöù töïu chi cao thuïc naêng gia yeân? Taï Linh Vaän phong quy tieâu saùi vaên chöông chi tinh thuïc naêng gia yeân? Thoâi Coâng quaàn töông thieân haï nhi thieân haï hieàn chi thuïc naêng gia yeân? Hoaønh Döông Baøng Uaån thöùc kieán chi cao, ñaïo hoïc chi thaéng, thuïc naêng gia yeân? Buøi Taán Coâng thoï ñaïi huaân nghieäp tröôùc ö Thaïnh Ñöôøng thuïc naêng gia yeân? Nhan Loã Coâng cuï ñaïi tieát nghóa, vaên chöông thö phaùp thuïc naêng gia yeân? Töôùng quoác Buøi Coâng vaên chöông chi coå, ñaïo hoïc chi chí thuïc naêng gia yeân? Nhò Toâ töû, Hoaøng Sôn Coác, nho hoïc chi chí, thieàn hoïc chi thaéng, thuïc naêng gia yeân? Traàn Trung Tuùc coâng ñaïo hoïc trí söï cao thöùc myõ ñöùc thuïc naêng gia yeân? Hoïc só Vöông Nhaät Höu, baùc hoïc tri thöùc cao minh chaùnh ñaïi thuïc naêng gia yeân? Vò haï quaûng nhi luaän chi, löôïc ngoân thöû chö danh hieàn, ñoác chí thöôïng Phaät, thieân haï thuïc baát tri chi? Thöû chö

870

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛,天下孰不知之。此諸名賢道德明敏,豈不逮於晦菴乎,豈不逮於後世排佛之人乎。蓋爲意誠心正,公而無私,重於佛聖人之至道也。晦菴多註書,故後學敬之。矧不識其心病,故不擇其言,皆從其說也。

6. Caùc vò vua quan vaø danh nho hoïc Phaät

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi Thaùi Nguyeân thöa hoûi: “Thaày daïy raèng Phaät phaùp coù lôïi ích cho ngöôøi ñôøi, khoâng bieát laø coù nhöõng lôïi ích gì?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Ngöôøi tham thieàn ngoä ñaïo thì coù caùi lôïi thaáy suoát nguoàn taâm, roõ bieát töï taùnh. Keû nghieân cöùu kinh ñieån, giaùo phaùp thì coù caùi lôïi saùng toû, thoâng suoát yù chæ nhieäm maàu. Ngöôøi tu haønh theo ñuùng phaùp thì coù caùi lôïi daàn daàn chöùng ñaéc quaû vò Boà-ñeà. Keû trì giôùi, nieäm Phaät thì coù caùi lôïi sanh veà Tònh ñoä. Ngöôøi trì giôùi tu thieàn ñònh thì coù caùi lôïi sanh leân coõi trôøi. Ngöôøi quy y, tin nhaän thì coù caùi lôïi gieo troàng caên laønh, taêng tröôûng phöôùc ñöùc, trí hueä. Nhöõng ai coù loøng laønh kính Phaät thì coù caùi lôïi gieo nhaân laønh, ñöôïc quaû phöôùc. Nhöõng ai coù loøng tin khoâng laøm vieäc aùc thì coù caùi lôïi ích khoâng vöôùng vaøo phaùp luaät. Cho neân Phaät phaùp löu haønh ôû theá gian cuõng laø giaùn tieáp coù lôïi cho coâng cuoäc trò an.”

QUYEÅN HAÏ

871

danh hieàn ñaïo ñöùc minh maãn, khôûi baát ñaõi ö Hoái Am hoà? Khôûi baát ñaõi ö haäu theá baøi Phaät chi nhaân hoà? Caùi vò yù thaønh taâm chaùnh, coâng nhi voâ tö, troïng ö Phaät thaùnh nhaân chi chí ñaïo daõ. Hoái Am ña chuù thö, coá haäu hoïc kính chi, thaån baát thöùc kyø taâm beänh, coá baát traïch kyø ngoân, giai tuøng kyø thuyeát daõ.

Vöông Trung laïi hoûi: “Tuy coù nhöõng lôïi ích nhö vaäy, nhöng trong ñaïo Nho coù ai theo hoïc Phaät chaêng?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Khoâng chæ coù caùc nhaø Nho hoïc Phaät, cho ñeán caùc vò thaùnh chuùa, vua hieàn cuõng ñeàu theo hoïc.” Vöông Trung thöa: “Xin thaày daïy roõ hôn.” Khoâng Coác noùi: “Neáu noùi heát nhöõng ngöôøi hoïc Phaät töø xöa nay thì thaät khoâng keå xieát. Nay chæ ñôn cöû sô löôïc moät soá tröôøng hôïp maø thoâi. “Vaøo ñôøi Ñöôøng, söï suøng moä ñaïo Phaät cuûa vua Thaùi Toâng(1) thaät chaúng ai baèng. Sau khi vua maát, con laø Cao Toâng(2) noái ngoâi. Khi nghe tin phaùp sö Huyeàn Trang(3) vieân (1)

Ñöôøng Thaùi Toâng caàm quyeàn cai trò töø naêm 627 ñeán naêm 649. Ñöôøng Cao Toâng leân ngoâi naêm 650, caàm quyeàn ñeán naêm 683. (3) Phaùp sö Huyeàn Trang laø baäc cao taêng ñöôïc vua Ñöôøng Thaùi Toâng kính troïng nhö baäc thaày. Ngaøi coù sang AÁn Ñoä thænh kinh saùch veà Trung Hoa vaø daønh raát nhieàu thôøi gian ñeå phieân dòch sang Haùn ngöõ. Haàu heát nhöõng boä kinh do ngaøi dòch ñeàu ñöôïc vua Ñöôøng Thaùi Toâng ngöï cheá ñeà töïa, heát loøng cung kính. Sau khi Thaùi Toâng baêng haø, Cao Toâng noái ngoâi vaãn tieáp tuïc toân kính ngaøi Huyeàn Trang heát möïc. (2)

872

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

tòch, vua Cao Toâng thoát lôøi than vôùi trieàu thaàn raèng: ‘Traãm ñaõ maát quoác baûo roài!’ Vua lieàn mieãn thieát trieàu trong ba ngaøy ñeå toû loøng thöông tieác. Neáu baûo hai vò hoaøng ñeá aáy meâ ñaém Phaät phaùp, vì sao caùc ñaïi hieàn thaàn nhö Phoøng Huyeàn Linh, Ñoã Nhö Hoái, Nguïy Tröng, Ngu Theá Nam, Chöû Toaïi Löông, Lyù Tónh, Ñoång Thöôøng ñeàu khoâng ra söùc can giaùn? Vì caùc vò vua thaùnh, toâi hieàn aáy ñeàu bieát raèng Phaät phaùp laø ñaïo lôùn chaân chaùnh, coù ích lôïi cho cuoäc trò an vaø giaùo hoùa, mang laïi söï toát laønh cho ngöôøi ñôøi, neân taát caû ñeàu cung kính vaâng theo. “Thuôû aáy, moãi khi xaây chuøa xong caàn ñeà bia kyù, hay dòch kinh xong caàn ñeà töïa, neáu chaúng phaûi chính tay vua ngöï cheá thì cuõng chæ ñònh moät trong caùc vò ñaïi thaàn nhö Phoøng Huyeàn Linh, Ñoã Nhö Hoái, Nguïy Tröng, Ngu Theá Nam, Chöû Toaïi Löông... thay vua maø vieát ra nhöõng aùng vaên kính caån, nghieâm tuùc. Loøng kính moä cuûa vua Thaùi Toâng vaø vua Cao Toâng ñoái vôùi Phaät phaùp, thaät ñaùng goïi laø heát möïc chí thaønh! “Tieáp ñoù, cuõng trong ñôøi Ñöôøng, coù nhöõng vò vua nhö Huyeàn Toâng,(1) Tuùc Toâng,(2) Ñaïi Toâng,(3) Tuyeân Toâng(4) caøng kính moä ñaïo Phaät hôn nöõa. Vua Ñaïi Toâng coù laàn chæ vò Quoác sö laø Nam Döông Trung maø noùi: ‘Trong nöôùc khoâng coù gì quí baùu, chæ coù vò taêng naøy laø quoác baûo maø thoâi.’ “Sang ñôøi Toáng, nhöõng vò thaùnh ñeá nhö Thaùi Toå,(5) Thaùi (1)

Ñöôøng Huyeàn Toâng leân ngoâi naêm 713, trò vì ñeán naêm 755. Ñöôøng Tuùc Toâng leân ngoâi naêm 756, trò vì ñeán naêm 762. (3) Ñöôøng Ñaïi Toâng leân ngoâi naêm 763, trò vì ñeán naêm 779. (4) Ñöôøng Tuyeân Toâng leân ngoâi naêm 847, trò vì ñeán naêm 859. (5) Toáng Thaùi Toå (Trieäu Khuoâng Daãn) leân ngoâi naêm 960, trò vì ñeán naêm 976. (2)

QUYEÅN HAÏ

873

Toâng,(1) Chaân Toâng,(2) Nhaân Toâng(3) laïi caøng troïng moä ñaïo Phaät hôn nöõa. “Nhöõng trieàu ñaïi xöa kia coøn coù nhieàu baäc minh quaân kính moä ñaïo Phaät hôn theá nöõa. Tuøy Vaên ñeá(4) cuùi laïy phaùp sö Ñaøm Dieân, Löông Voõ ñeá(5) ñem troïn loøng thaønh cung kính hoøa thöôïng Baûo Chí,(6) Dieâu Taàn(7) cuùi ñaàu baùi thænh ngaøi Cöu-ma-la-thaäp. Vua Teà thôø ngaøi Thöôïng Thoáng laøm thaày.(8) Vua Phuø Kieân leã kính phaùp sö Ñaïo An.(9) Vua nöôùc (1)

Toáng Thaùi Toâng (Trieäu Quang Nghóa, em Trieäu Khuoâng Daãn) leân ngoâi naêm 977, trò vì ñeán naêm 998. (2) Toáng Chaân Toâng, leân ngoâi naêm 999, trò vì ñeán naêm 1023. (3) Toáng Nhaân Toâng, leân ngoâi naêm 1024, trò vì ñeán naêm 1064. (4) Tuøy Vaên ñeá (Döông Kieân), vua khôûi ñaàu nhaø Tuøy, leân ngoâi naêm 589, caàm quyeàn ñeán naêm 604. (5) Löông Voõ ñeá, vua khôûi ñaàu nhaø Löông, leân ngoâi naêm 502, caàm quyeàn ñeán naêm 549. (6) Baûo Chí: töùc Hoøa thöôïng Chí Coâng, ngöôøi ñaát Kim Thaønh, hoï Chaâu. Ngaøi tu thieàn ñònh, ñeán kinh ñoâ hoaèng phaùp coù hôn naêm möôi naêm. Teà Voõ ñeá coù laàn nghe lôøi saøm taáu raèng ngaøi meâ hoaëc ñoà chuùng, noåi giaän baét giam vaøo trong nguïc. Sang ra thaáy ngaøi ung dung ñi daïo treân ñöôøng phoá. Vua thaát kinh cho ngöôøi ñi xem, laïi vaãn thaáy ngaøi trong nguïc. Voõ ñeá kính phuïc, sau thænh ngaøi vaøo cung giaùo hoùa. Ñôøi Löông, khoaûng nieân hieäu Thieân Giaùm, ngaøi khoâng beänh thò tòch. Ngöôøi ñôøi baáy giôø toân xöng laø Baûo Coâng, cuõng xöng laø Chí Coâng. Chuyeän veà ngaøi ñöôïc ghi cheùp töôøng taän trong saùch Löông cao taêng truyeän, quyeån 10. (7) Töùc Dieâu Höng, vua nhaø Haäu Taàn. Trieàu Haäu Taàn baét ñaàu töø naêm 384, ñoùng ñoâ taïi Tröôøng An, keùo daøi ñeán naêm 417, chæ coù 2 ñôøi vua laø Dieâu Traønh vaø Dieâu Höng. Dieâu Höng chính laø ngöôøi caát quaân ñaùnh nhaø Haäu Löông ñeå ñoùn ngaøi Cöu-ma-la-thaäp veà laøm Quoác sö, lo vieäc dòch kinh taïi kinh ñoâ Tröôøng An. (8) Töùc Voõ Thaønh ñeá cuûa trieàu Baéc Teà. Naêm 560, Voõ Thaønh ñeá leân ngoâi, ñaët nieân hieäu laø Thaùi Ninh. Hai naêm sau, vua ñöôïc phaùp sö Thöôïng Thoáng truyeàn thoï Boà Taùt giôùi. Vua töï traûi toùc mình treân ñaát, thænh phaùp sö böôùc treân ñoù maø leân toøa. Voõ Thaønh ñeá toân ngaøi Thöôïng Thoáng laøm Quoác sö, laäp ra chuøa Baùo Ñöùc, thænh Quoác sö truï trì chuøa aáy. Vua raát kính moä Phaät giaùo, cuõng ñaõ töøng thænh phaùp sö Hueä Taïng leân ñieän Thaùi Cöïc giaûng thuyeát kinh Hoa nghieâm. (9) Vaøo naêm 378, vua Phuø Kieân cuûa nhaø Tieàn Taàn ñaùnh chieám Töông Döông, gaëp ñöôïc phaùp sö Ñaïo An. Phuø Kieân thænh ngaøi Ñaïo An leân ngoài chung xe vôùi mình maø veà trieàu, toân laøm baäc thaày, ñoái ñaõi nhö vôùi baäc thaùnh nhaân.

874

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Taán heât söùc cung kính ngaøi Hueä Vieãn.(1) OÂi! Töø xöa ñeán nay, caùc vò thaùnh chuùa coøn thaønh tín theo Phaät, huoáng chi nhöõng keû taàm thöôøng nhö chuùng ta! “Ñôøi Toáng, trieàu vua Nhaân Toâng,(2) coù quan töôùng quoác Haøn Coâng Kyø, quan thò lang AÂu Döông Tu, Tröông Ñoan Minh, chöùc Bí thö Quan Ngaïn Tröôøng, Chöông Bieåu Daân, Vieân ngoaïi lang Traàn Thuaán Du, ñeàu laø nhöõng ngöôøi khi chöa ñoïc kinh Phaät thì chöa bieát kính Phaät, nhöng sau khi gaëp ñöôïc thieàn sö Minh Giaùo Tung, ñöôïc xem qua saùch Ñaøm taân taäp thì ai naáy ñeàu baùi phuïc, ngôïi khen raèng: Chuùng toâi khoâng ngôø trong haøng chö taêng coù ngöôøi nhö vaäy! Chaúng nhöõng thoâng suoát leõ khoâng, laïi coøn laø baäc vaên chöông cao toät. “Kinh Leã noùi raèng: ‘Tuy coù moùn aên ngon, nhöng neáu khoâng aên thì cuõng chaúng bieát ñöôïc muøi vò; tuy coù ñaïo cao toät, nhöng neáu khoâng hoïc thì cuõng chaúng bieát ñöôïc choã hay.’ Cho neân, coù hoïc roài sau môùi bieát mình coøn thieáu soùt; coù daïy roài sau môùi bieát mình coøn coù choã chöa thoâng. Bieát mình coøn thieáu soùt môùi coù theå töï phaûn tænh; bieát mình chöa thoâng suoát môùi coù theå töï mình gaéng söùc maïnh meõ. Haù chaúng phaûi nhö vaäy hay sao? “Töø ñôøi Taán ñeán nay, coù ai taøi ñöùc, kinh luaân hôn ñöôïc Taï An Thaïch(3) chaêng? Coù ai kieán thöùc cao roäng, taøi trí (1)

Nieân hieäu Thaùi Nguyeân thöù ba (378), vua Ñoâng Taán laø Hieáu Vuõ Ñeá nghe danh ñöùc ngaøi Hueä Vieãn (334–416) ôû nuùi Khuông Lö, thaân haønh vaøo taän trong nuùi, leã baùi phaùp sö vaø thænh ngaøi veà ôû chuøa Ñoâng Laâm. (2) Toáng Nhaân Toâng leân ngoâi naêm 1023, nieân hieäu Thieân Thaùnh, caàm quyeàn ñeán naêm 1064. (3) Taï An Thaïch soáng vaøo ñôøi Ñoâng Taán, trieàu vua Hieáu vuõ (373–396). OÂng ngöôøi ñaát Döông Haï, laøm quan ñeán chöùc Luïc thöôïng thö söï, gia phong töôùc Thaùi Baûo, sau khi maát ñöôïc ban thuïy hieäu laø Vaên Tænh Coâng. Bình sanh oâng raát kính troïng Phaät phaùp, khi soáng ôû Ñoâng sôn thöôøng cuøng hoaø thöôïng Chi Ñoän luaän ñaøm giaùo phaùp. Veà sau cuõng thöôøng thænh vò hoaø thöôïng naøy

QUYEÅN HAÏ

875

sieâu quaàn hôn ñöôïc Vöông Hy Chi(1) chaêng? Coù ai tính tình chính tröïc, thanh cao hôn ñöôïc Ñaøo Uyeân Minh(2) chaêng? Coù ai ñöôïc neàn neáp quy cuû, vaên chöông traùc tuyeät hôn ñöôïc Taï Linh Vaän(3) chaêng? Coù ai laøm Teå töôùng trong thieân haï maø ñöôïc caû thieân haï toân xöng laø ngöôøi hieàn nhö Thoâi Coâng Quaàn(4) chaêng? Coù ai kieán thöùc cao xa, ñaïo hoïc vöôït troäi ñöôïc nhö Baøng Uaån ôû ñaát Hoaønh Döông(5) vaøo kinh ñoâ giaûng ñaïo. Vöông Hy Chi töï laø Thieáu Daät, laø chaùu cuûa Vöông Ñaïo, laøm quan Bí Thö Lang, sau giöõ chöùc Taû Töôùng quaân trong ñôøi Taán Minh ñeá (323–325) vaø Taán Thaønh ñeá (326–342). OÂng laäp chuøa Qui Toâng taïi Lö sôn, thænh vò taêng ngöôøi AÁn Ñoä laø Ñaït-ma-caùt-la veà truï trì. Nghe danh ñöùc cuûa hoøa thöôïng Chi Ñoän, oâng thaân haønh ñeán leã baùi hoûi ñaïo. Hoøa thöôïng Chi Ñoän giaûng phaùp, oâng heát loøng cung kính laéng nghe. Roài sau thænh hoøa thöôïng veà ôû chuøa Linh Gia ñeå thöôøng xuyeân ñeán thöa hoûi ñaïo phaùp. (2) Töùc Ñaøo Tieàm, moät nhaø thô noåi tieáng ñôøi Taán, teân töï laø Uyeân Minh. Coù laàn oâng ñöôïc boå laøm quan huyeän leänh Baønh Traïch, ñöôïc khoaûng hôn 80 ngaøy, coù vieân quan Ñoác böu ñeán, nha laïi trong huyeän ñöôøng baûo oâng muõ aùo caân ñai ra ngheânh ñoùn. OÂng than raèng: “Leõ naøo chæ vì moãi thaùng ñöôïc aên 5 ñaáu gaïo maø phaûi khom löng uoán goái tröôùc ngöôøi khaùc?” Lieàn treo aán leänh taïi huyeän ñöôøng roài boû ñi, veà ôû aån. OÂng coù laøm baøi phuù “Quy khöù lai töø” noùi leân taâm söï naøy, raát noåi tieáng. Ngoaøi ra cuõng coù soaïn caùc taäp Söu thaàn luïc, Hoäi dung... ghi laïi nhöõng vieäc linh nghieäm trong Phaät phaùp. OÂng thöôøng giao du vôùi caùc vò danh taêng, trong soá ñoù coù caû ngaøi Hueä Vieãn, ngöôøi saùng laäp Baïch Lieân Xaõ. (3) Taï Linh Vaän laø con cuûa Taï Moâ, ngöôøi xöù Döông Haï, giöõ chöùc An Taây Töôùng quaân ñôøi Taán, ñöôïc phong töôùc Khang Laïc Coâng. Thuôû nhoû noåi tieáng ham hoïc, lôùn leân hoïc roäng kinh saùch, vaên chöông hay tuyeät. Vì coù taøi vaên chöông neân taùnh tính cao ngaïo, thích daïo chôi nhöõng caûnh soâng nuùi. Moät hoâm ñeán chôi Lö sôn, gaëp ngaøi Hueä Vieãn, trong loøng heát söùc thaùn phuïc, beøn ñaép moät caùi ñaøi ôû laïi beân chuøa, nhaän chænh söûa lôøi vaên cho boä kinh Nieát-baøn 36 quyeån. OÂng laïi cho ñaøo ao troàng sen, xin gia nhaäp Baïch Lieân Xaõ laø Hoäi nieäm Phaät do ngaøi Hueä Vieãn chuû xöôùng. Ngaøi Hueä Vieãn bieát loøng oâng chöa thaät yeân laéng neân ngaên khoâng cho. OÂng coù tröôùc taùc moät soá baøi taùn tuïng nhö Phaät taùn, Tam thöøa taùn, Duy-ma kinh taùn, ñöôïc löu truyeàn ôû ñôøi. (4) Thoâi Coâng Quaàn, cuõng thöôøng ñöôïc goïi laø Thoâi Coâng hay Thoâi Tieän Coâng. (5) Cö só Baøng Uaån töï laø Ñaïo Huyeàn, ngöôøi huyeän Hoaønh Döông, nay thuoäc tænh Hoà Nam, thuoäc doøng doõi theo Nho hoïc. OÂng töø nhoû ñaõ coù yù muoán thoaùt traàn, naêm Trinh Quaùn thöù nhaát ñôøi Ñöôøng Thaùi Toâng (627), oâng tìm hoïc vôùi thieàn sö Thaïch Ñaàu Hy Thieân; sau ñeán tham hoïc vôùi ngaøi Maõ Toå Ñaïo Nhaát, (1)

876

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

chaêng? Coù ai döïng neân nghieäp caû, danh tieáng röïc rôõ ñôøi Thaïnh Ñöôøng nhö Buøi Taán Coâng(1) chaêng? Coù ai tieát thaùo ñaïi nghóa, vaên chöông thö phaùp vöôït troäi nhö Nhan Loã Coâng chaêng? Coù ai vaên chöông traùc tuyeät, ñaïo hoïc cao thaâm nhö Töôùng quoác Buøi Coâng(2) chaêng? Coù ai uyeân thaâm Nho hoïc vaø Thieàn hoïc nhö hai oâng hoï Toâ(3) vaø Hoaøng Sôn Coác(4) chaêng? Coù ai ñaïo hoïc cao vôøi, kieán thöùc roäng khaép, coù choã laõnh hoäi. Töø ñoù ñöôïc noái phaùp Maõ Toå. Gia ñình cö só coù 3 ngöôøi ñeàu theå nhaäp ñaïo phaùp. Vôï laø Baøng baø, con laø Baøng Linh Chieáu. Khi saép nhaäp dieät, cö só noùi tröôùc vôùi Linh Chieáu vaø daën raèng khi maët trôøi ñuùng ngoï thì cho oâng hay. Linh Chieáu noùi: “Ñang coù nhaät thöïc.” Cö só böôùc ra xem. Linh Chieáu lieàn leân toøa ngoài, chaáp tay maø hoùa. Cö só trôû vaøo thaáy theá, cöôøi raèng: “Con thaät laø lanh leï quaù.” Lieàn thoâi khoâng thò tòch. Ñeán 7 ngaøy sau, coù Chaâu Muïc Coâng ñeán thaêm, cö só troø chuyeän roài goái ñaàu treân baép veá cuûa Chaâu Muïc Coâng maø tòch. (1) Buøi Taán Coâng, töùc Buøi Ñoä, töï laø Trung Laäp, ngöôøi huyeän Vaên Hyû, tænh Haø Ñoâng (nay thuoäc tænh Sôn Taây). OÂng laøm quan traûi qua boán trieàu nhaø Ñöôøng. Ñöôøng Vaên Toâng (835-840) phong laøm Tieát ñoä söù tænh Haø Ñoâng, sau phong laøm Trung Thö Lònh, töôùc Taán Quoác Coâng. Sau khi maát ñöôïc ban thuïy hieäu laø Vaên Trung. OÂng bình sanh ngöôõng moä Phaät phaùp, ñaõ töøng ñeán hoïc ñaïo nôi thieàn sö Quoác Nhaát Khaâm, cung kính toân laøm baäc thaày. (2) Töùc cö só Buøi Höu, töï Coâng Myõ, ngöôøi huyeän Vaên Hyû, tænh Haø Ñoâng, laøm quan ñeán chöùc Töôùng quoác, laø ñeä töû noái phaùp cuûa Toå Hoaøng Baù Hy Vaän. Cö só raát haâm moä Phaät phaùp, thöôøng laøm vieäc giaûng truyeàn vaø ghi cheùp kinh saùch. (3) Hai oâng hoï Toâ: töùc hai anh em Toâ Thöùc vaø Toâ Trieät, laø hai baäc vaên taøi ñôøi Toáng. Toâ Thöùc hieäu laø Ñoâng Pha Cö só, töï Töû Chieâm, laøm quan ñeán chöùc Noäi haøn, sau khi maát ñöôïc ban thuïy hieäu laø Vaên Coâng. Toâ Trieät laø em Toâ Thöùc, töï Töû Do, hieäu laø Loan Thaønh Tieân sanh, laáy hieäu laø Ñoâng Hieân Tröôûng laõo. OÂng laøm quan ñeán chöùc Trung Thö, Haøn laâm Hoïc só. Caû hai anh em ñeàu ngöôõng moä Phaät phaùp, thöôøng ñeán tham hoïc vôùi caùc vò danh taêng ñöông thôøi. Hai oâng coøn coù moät ngöôøi em gaùi laø Toâ Tieåu Muoäi cuõng laø baäc vaên taøi xuaát chuùng. Ñöông thôøi goïi caû ba ngöôøi laø Tam Toâ, ñöôïc xem laø nhöõng baäc vaên nhaân kieät xuaát. Rieâng Toâ Ñoâng Pha laø moät trong caùc nhaø thô lôùn ñeå laïi nhieàu thi phaåm raát giaù trò. (4) Töùc Hoaøng Ñình Kieân, töï Loã Tröïc, hieäu Sôn Coác Ñaïo nhaân. Ñôøi Toáng, oâng laøm quan Bieät giaù, ñeán naêm 1086, trieàu vua Toáng Trieát Toâng, oâng ñöôïc phong chöùc Thaùi söû. OÂng hoïc ñaïo vôùi thieàn sö Hoaøng Long Töû Taâm, laø ñeä töû ñaéc phaùp cuûa ngaøi.

QUYEÅN HAÏ

877

ñöùc ñoä hôn ngöôøi nhö Traàn Trung Tuùc(1) chaêng? Coù ai hoïc roäng bieát nhieàu, tri thöùc cao minh chaân chaùnh nhö hoïc só Vöông Nhaät Höu(2) chaêng? “Thaät khoâng ñuû thôøi gian ñeå noùi roäng ra cho heát, chæ löôïc keå ra ñaây nhöõng baäc danh hieàn heát loøng ngöôõng moä Phaät phaùp maø thieân haï ñeàu bieát. Nhöõng baäc danh hieàn aáy ñeàu laø ngöôøi thoâng minh trí tueä, ñaïo ñöùc cao vôøi, haù chaúng baèng Hoái Am hay sao? Haù chaúng baèng nhöõng keû ñôøi sau cheâ bai ñaïo Phaät hay sao? Caùc vò aáy thaûy ñeàu laáy taâm chaân chaùnh, yù chí thaønh, coâng baèng maø suy xeùt chaúng coù chuùt ñònh kieán rieâng tö, neân môùi kính troïng ñaïo Phaät laø ñaïo cao toät cuûa baäc thaùnh nhaân. Hoái Am nhôø chuù giaûi nhieàu saùch vôû neân ñöôïc haäu theá kính troïng. Cuõng vì ngöôøi sau khoâng bieát ñöôïc choã taâm beänh cuûa Hoái Am neân khoâng phaân bieät ñöôïc lôøi leõ cuûa oâng, chæ meâ muoäi maø tin theo nhö vaäy.”

(1)

Töùc Traàn Quaùn, töï Huyønh Trung, hieäu Lieãu OÂng, cuõng coù hieäu laø Hoa Nghieâm Cö só. Sau khi maát ñöôïc ban thuïy hieäu laø Trung Tuùc Coâng. OÂng laøm quan Tö giaûn, thöôøng tham hoïc Phaät phaùp vôùi thieàn sö Linh Nguyeân. (2) Vöông Nhaät Höu, töï Hö Trung, giöõ chöùc Quoác Hoïc Só ñôøi Toáng. OÂng coù tröôùc taùc Nguõ kinh huaán truyeän, hôn maáy möôi vaïn lôøi. Sau hoïc Phaät phaùp, lieàn huûy boû taäp saùch aáy vì cho laàm laïc. Töø ñoù chuyeân tu Tònh ñoä. Moãi ngaøy laïy Phaät A-di-ñaø caû ngaøn laïy. OÂng cuõng sao cheùp caùc kinh Tònh ñoä, khaûo ñính kinh Ñaïi A-di-ñaø, tröôùc taùc vaên khuyeán tu Tònh ñoä ñeán 10 quyeån, coøn löu truyeàn. Khi saép laâm chung, oâng ñöùng ngay ngaén nieäm Phaät, hoài laâu noùi raèng ñaõ thaáy Phaät ñeán röôùc, roài ñöùng vöõng nhö theá maø tòch, thaân theå khoâng heà nghieâng ngaõ.

878

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

儒宗參究禪宗太原曰。吾儒得道學者,有幾人乎。空谷曰。眞儒學禪得道者,不可知計。略人數人向子乎。國一禪師以道學傳於壽涯禪師。涯傳麻衣。衣傳陳摶。摶傳种放。放傳穆修。修傳李挺之。李傳康節邵子也。

QUYEÅN HAÏ

879

Nho toâng tham cöùu Thieàn toâng Thaùi Nguyeân vieát: Ngoâ Nho ñaéc ñaïo hoïc giaû, höõu kyû nhaân hoà? Khoâng Coác vieát: Chaân Nho hoïc thieàn ñaéc ñaïo giaû, baát khaû tri keá, löôïc ngoân soå nhaân höôùng töû hoà. Quoác Nhaát thieàn sö dó ñaïo hoïc truyeàn ö Thoï Nhai thieàn sö, Nhai truyeàn Ma Y, Y truyeàn Traàn Ñoaøn, Ñoaøn truyeàn Chuûng Phoùng, Phoùng truyeàn Muïc Tu, Tu truyeàn Lyù Ñónh Chi, Lyù truyeàn Khöông Tieát Thieäu Töû daõ.

穆修又以所傳太極圖授於濂溪周子。已而

Muïc Tu höïu dó sôû truyeàn thaùi cöïc ñoà thoï ö Lieâm Kheâ

周子扣問東林總禪師。太極圖之深旨,東林爲

Chu töû. Dó nhi Chu töû khaáu vaán Ñoâng Laâm Toång thieàn sö,

之委曲剖論。周子廣東林之語,而爲太極圖說。周子長於禪學工夫。是以工夫之道過於

thaùi cöïc ñoà chi thaâm chæ. Ñoâng Laâm vò chi uûy khuùc phaãu luaän. Chu töû quaûng Ñoâng Laâm chi ngöõ, nhi vi thaùi cöïc ñoà thuyeát. Chu töû tröôøng ö thieàn hoïc coâng phu, thò dó coâng

邵子。邵子長於天時曆數,是以數理之道過於

phu chi ñaïo quaù ö Thieäu töû. Thieäu töû tröôøng ö thieân thôøi

周子。至於道學則一也,初無二致。

lòch soá, thò dó soá lyù chi ñaïo, quaù ö Chu töû. Chí ö ñaïo hoïc

曰。禪宗旣有大道傳授吾儒,晦菴何以排之。

taéc nhaát daõ, sô voâ nhò trí. Vieát: Thieàn toâng kyù höõu ñaïi ñaïo truyeàn thuï ngoâ Nho, Hoái Am haø dó baøi chi?

曰。晦菴排佛者,心病也。

Vieát: Hoái Am baøi Phaät giaû, taâm beänh daõ.

曰。所有心病,乞師言之。

Vieát: Sôû höõu taâm beänh, khaát sö ngoân chi.

880

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

曰。汝但深於佛學, 汎及百氏之書,汝當自見。亦見濂溪,二程,以及諸子所得道學之源流矣。

QUYEÅN HAÏ

881

Vieát: Nhöõ ñaõn thaâm ö Phaät hoïc, phieám caäp baùch thò chi thö, nhöõ ñöông töï kieán. Dieäc kieán Lieâm Kheâ, nhò Trình, dó caäp chö töû, sôû ñaéc ñaïo hoïc chi nguyeân löu hyõ. Vieát: Chö töû sôû ñaéc, vò haï vaán chi. Lieâm Kheâ, Trình töû

曰。諸子所得未暇問之。濂溪,程子所得之自,乞師言之。

sôû ñaéc chi töï, khaát sö ngoân chi.

曰。備說則煩姑爲略說。濂溪性周,諱敦頥,字茂叔,舂陵人也。初扣黃龍南禪師,教外別傳之旨。南諭濂其略曰。只消向儞自家屋裏打點。孔子謂。朝聞道,夕死可矣。畢竟以何爲道夕死可耶。顏子不改其樂。所樂者何事。但於此究竟,久久自然有箇契合處。

taùnh Chu, huùy Ñoân Di, töï Maäu Thuùc, Thung Laêng nhaân daõ.

濂一日扣問佛印元禪師曰。畢竟以何爲道。元曰。滿目青山一任看。

Vieát: Bò thuyeát taéc phieàn, coâ vò löôïc thuyeát. Lieâm Kheâ Sô khaáu Hoaøng Long Nam thieàn sö, giaùo ngoaïi bieät truyeàn chi chæ. Nam duï Lieâm kyø löôïc vieát: Chæ tieâu höôùng neã töï gia oác lyù ñaû ñieåm. Khoång töû vò: Trieâu vaên ñaïo, tòch töû khaû hyõ. Taát caùnh dó haø vi ñaïo tòch töû khaû da? Nhan töû baát caûi kyø laïc, sôû laïc giaû haø söï? Ñaõn ö thöû cöùu caùnh, cöûu cöûu töï nhieân höõu caù kheá hieäp xöù. Lieâm nhaát nhaät khaáu vaán Phaät AÁn Nguyeân thieàn sö vieát: Taát caùnh dó haø vi ñaïo? Nguyeân vieát: Maõn muïc thanh sôn nhaát nhaâm khaùn. Lieâm nghó nghò, Nguyeân ha ha tieáu nhi dó. Lieâm thoaùt

濂擬議。元呵呵笑而已。濂脫然有省。濂聞東林總禪師,得竹林壽涯禪師,麻衣道者。

nhieân höõu tænh. Lieâm vaên Ñoâng Laâm Toång thieàn sö ñaéc

二師心傳易學,竆神極性,由是扣之。

truyeàn dòch hoïc, cuøng thaàn cöïc taùnh, do thò khaáu chi.

總諭濂其略曰。吾佛謂實際理地,卽眞實無妄。眞而無妄卽誠也。大哉乾元,萬物資始。資始實理,乾道變化,各正性命,正此實

Truùc Laâm Thoï Nhai thieàn sö, Ma Y ñaïo giaû, nhò sö taâm Toång duï Lieâm kyø löôïc vieát: Ngoâ Phaät vò thaät teá lyù ñòa, töùc chaân thaät voâ voïng. Chaân nhi voâ voïng, töùc thaønh daõ, Ñaïi tai caøn nguyeân, vaïn vaät tö thuûy. Tö thuûy thaät lyù, caøn ñaïo bieán hoùa, caùc chaùnh taùnh maïng, chaùnh thöû thaät lyù. Thieân

882

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

理。天地聖人之道,至誠而已。必要著一路實地工夫,直至于一旦豁然悟入。不可在言語上會。濂一日與張子厚等,同詣東林論性。總曰。吾教中多言性,故曰性宗。所謂眞如性,法性。性卽理也。有理法界,事法界。理事交徹,理外無事,事必有理。諸子沈吟未决,濂毅然出曰。性體冲漠,唯理而已,何疑耶。橫渠曰。東林性理之論,唯我茂叔能之。濂問太極。總曰。易在先天,無形有理。蓋太極卽易也。無形之理,卽無極也。天地閒只是一氣,進退而爲四時。以一氣言之皆元之爲也。五峯胡先生字通書謂濂得太極圖於穆修。修得於种放。放得於陳摶,此其學一師也。明說太極圖非濂所作。陳摶之學得於麻衣,得於壽涯禪師。濂問太極圖之所由。總曰。竹林壽涯禪師,得國一禪師之心傳,其來遠矣。非言事物

QUYEÅN HAÏ

883

ñòa thaùnh nhaân chi ñaïo, chí thaønh nhi dó. Taát yeáu tröôùc nhaát loä thaät ñòa coâng phu, tröïc chí vu nhaát ñaùn khoaùt nhieân ngoä nhaäp, baát khaû taïi ngoân ngöõ thöôïng hoäi. Lieâm nhaát nhaät döõ Tröông Töû Haäu ñaúng, ñoàng ngheä Ñoâng Laâm luaän taùnh. Toång vieát: Ngoâ giaùo trung ña ngoân taùnh, coá vieát Taùnh toâng, Sôû vò chaân nhö taùnh, phaùp taùnh, Taùnh töùc lyù daõ. Höõu lyù phaùp giôùi, söï phaùp giôùi, lyù söï giao trieät. Lyù ngoaïi voâ söï, söï taát höõu lyù. Chö töû traàm ngaâm vò quyeát, Lieâm nghò nhieân xuaát vieát: Taùnh theå xung maïc, duy lyù nhi dó, haø nghi da? Hoaønh Cöø vieát: Ñoâng Laâm taùnh lyù chi luaän, duy ngaõ Maäu Thuùc naêng chi. Lieâm vaán thaùi cöïc, Toång vieát: Dòch taïi tieân thieân, voâ hình höõu lyù. Caùi thaùi cöïc, töùc dòch daõ. Voâ hình chi lyù, töùc voâ cöïc daõ. Thieân ñòa gian chæ thò nhaát khí, taán thoái nhi vi töù thôøi. Dó nhaát khí ngoân chi giai nguyeân chi vi daõ. Nguõ Phong, Hoà tieân sanh töï Thoâng thö vò Lieâm ñaéc thaùi cöïc ñoà ö Muïc Tu, Tu ñaéc ö Chuûng Phoùng, Phoùng ñaéc ö Traàn Ñoaøn, thöû kyø hoïc chi nhaát sö daõ. Minh thuyeát thaùi cöïc ñoà, phi Lieâm sôû taùc. Traàn Ñoaøn chi hoïc ñaéc ö Ma Y, ñaéc ö Thoï Nhai thieàn sö. Lieâm vaán Thaùi cöïc ñoà chi sôû do, Toång vieát: Truùc Laâm Thoï Nhai thieàn sö, ñaéc Quoác Nhaát thieàn sö chi taâm truyeàn,

884

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

885

而言至理。當時見圖之理,據吾教中,依空立世界,以無爲萬有之祖。以無爲因,以有爲果。以眞爲體,以假爲用。故云。無極之

kyø lai vieãn hyõ. Phi ngoân söï vaät, nhi ngoân chí lyù. Ñöông thôøi

眞,妙合而凝。

nhi ngöng.

濂復造佛印之室,叙及悟由。印曰。吾多教人孔孟之大義。今公所負,可以起之,宜力行無滯。

kieán ñoà chi lyù, cöù ngoâ giaùo trung, y khoâng laäp theá giôùi, dó voâ vi vaïn höõu chi toå. Dó voâ vi nhaân, dó höõu vi quaû. Dó chaân vi theå, dó giaû vi duïng. Coá vaân, voâ cöïc chi chaân, dieäu hieäp

Lieâm phuïc taïo Phaät AÁn chi thaát, töï caäp ngoä do. AÁn vieát: Ngoâ ña giaùo nhaân Khoång, Maïnh chi ñaïo nghóa, kim coâng sôû phuï, khaû dó khôûi chi, nghi löïc haønh voâ treä. Ñoâng Laâm dieäc höõu duï Lieâm xöôùng Nho vi ñaïo hoïc

東林亦有諭濂唱儒爲道學之語。濂諭學者

chi ngöõ. Lieâm duï hoïc giaû vieát: Ngoâ thöû dieäu taâm, thaät ñaéc

曰。吾此妙心實得啟廸於南老,發明於佛印。

khaûi ñòch ö Nam Laõo, phaùt minh ö Phaät AÁn. Dòch ñaïo nghóa

易道義理,廓達之說,若不得東林開遮拂拭,斷不能表裏洞然,該貫弘博矣。

lyù, khueách ñaït chi thuyeát, nhöôïc baát ñaéc Ñoâng Laâm khai giaù phaát thöùc, ñoaïn baát naêng bieåu lyù ñoång nhieân, cai quaùn hoaèng baùc hyõ.

濂往朝州靈山寺,訪大顚禪師遺迹。見韓

Lieâm vaõng Trieàu Chaâu Linh Sôn töï, phoùng Ñaïi Ñieân

子上大顚書,累幅猶存,及畱衣亭肅然無恙。

thieàn sö di tích. Kieán Haøn töû thöôùng Ñaïi Ñieân thö luõy phuùc du toàn, caäp löu y ñình tuùc nhieân voâ daïng. Coá ñeà thi vieát:

故題詩曰。退之自謂如夫子, 原道深排釋老非。不識大顚何似者, 數書珍重更畱衣。濂作愛蓮詩曰。

Thoái chi töï vò nhö Phu töû. Nguyeän ñaïo thaâm baøi Thích, Laõo phi. Baát thöùc Ñaïi ñieân haø töï giaû. Soå thö traân troïng caùnh löu y. Lieâm taùc AÙi lieân thi vieát:

886

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Phaät aùi ngaõ dieäc aùi.

佛愛我亦愛, 清香蝶不偷。一般奇絶處, 不上婦人頭。濂性簡約,平居澹如也。晚年悉屏文字,唯務靜勝,而卒得道學之傳。

887

Thanh höông ñieäp baát thaâu. Nhaát ban kyø tuyeät xöù. Baát thöôïng phuï nhaân ñaàu. Lieâm taùnh giaûn öôùc, bình cö ñaïm nhö daõ. Vaõn nieân taát bình vaên töï, duy cuï tónh thaéng, nhi thoát ñaéc ñaïo hoïc chi truyeàn.

東林教人唯務靜勝。濂溪之久不事筆硯。

Ñoâng Laâm giaùo nhaân duy vuï tónh thaéng, Lieâm kheâ chi

終日端坐,窻前草色同一生意。蓋是靜中有

cöûu baát söï buùt nghieãn. Chung nhaät ñoan toïa, song tieàn thaûo

得。

saéc ñoàng nhaát sanh yù, caùi thò tónh trung höõu ñaéc.

道學性理之始實倡於涯師,而至于總師。

Ñaïo hoïc taùnh lyù chi thuûy, thaät xöôùng ö Nhai sö, nhi chí vu Toång sö, Toång dó thoï Chu töû.

總以授周子。陳忠肅公曰。性理之說,東林授之濂溪。濂溪廣之,其言徧於佛書。後村劉先生詩云。濂溪學得自高僧。又云。

Traàn Trung Tuùc coâng vieát: Taùnh lyù chi thuyeát, Ñoâng Laâm thoï chi Lieâm Kheâ. Lieâm Kheâ quaûng chi, kyø ngoân bieán ö Phaät thö. Haäu thoân Löu tieân sanh thi vaân: Lieâm Kheâ hoïc ñaéc töï cao taêng. Höïu vaân:

始知周孔外,

Thuûy tri Chaâu Khoång ngoaïi.

別自有英豪。

Bieät töï höõu anh haøo.

888

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

程子,洛中人,諱顥,字伯淳,號明道。第諱頥,字正叔,號伊川。子野曾先生曰。程氏顥,頥同受學於濂溪。濂溪首令尋仲尼,顏子所樂何事。學成各以斯文爲己任。程子以太極圖授之后山先生。后山曰。余觀周程推己教人之所以,及反觀孔孟以來,實未嘗有此寂然危坐做工夫尋樂處,以爲斯文之竆究。信乎周程體道之源,固有所別流矣。明道深味於華嚴合論,自謂有所心融意會爲喜。以其所由,書於雲蓋寺。明道以亡母壽安院君忌時,往西京長慶寺,修冥福,躬預齋席。見衆僧入堂,周旋步武,威儀濟濟,代鼓敲敲鐘,內外整肅,一坐一起竝凖清規。乃歎曰。三代禮樂盡在是矣。靈源清禪師答伊川書曰。妄承過聽,以知道者見期。雖未一奉目擊之歡聞公畱心此道甚久。天下大宗師,歷扣迨徧。乃猶以鄙人未

QUYEÅN HAÏ

889

Trình töû, Laïc Trung nhaân, huùy Haïo, töï Baù Thuaàn, hieäu Minh Ñaïo. Ñeä huùy Di, töï Chaùnh Thuùc, hieäu Y Xuyeân. Töû Daõ Taêng tieân sanh vieát: Trình thò Haïo, Di ñoàng thoï hoïc ö Lieâm Kheâ. Lieâm Kheâ thuû linh taàm Troïng Ni, Nhan töû sôû laïc haø söï. Hoïc thaønh caùc dó tö vaên vi kyû nhaäm. Trình töû dó Thaùi cöïc ñoà, thoï chi Haäu Sôn tieân sanh, Haäu Sôn vieát: Dö quan Chu, Trình suy kyû giaùo nhaân chi sôû dó, caäp phaûn quan Khoång Maïnh dó lai, thaät vò thöôøng höõu thöû tòch nhieân nguy toïa toá coâng phu taàm laïc xöù, dó vi tö vaên chi cuøng cöùu, tín hoà Chu trình theå ñaïo chi nguyeân, coá höõu sôû bieät löu hyõ. Minh Ñaïo thaâm vò ö Hoa Nghieâm hieäp luaän töï vò höõu sôû taâm dung yù hoäi vi hyû. Dó kyø sôû do, thö ö Vaân Caùi töï. Minh Ñaïo dó vong maãu Thoï An Vieän Quaân kî thôøi, vaõng Taây Kinh Tröôøng Khaùnh töï, tu minh phöôùc, cung döï trai tòch. Kieán chuùng taêng nhaäp ñöôøng, chaâu trieàn boä voõ, oai nghi teá teá, ñaïi coå xao chung, noäi ngoaïi chænh tuùc, nhaát toïa nhaát khôûi, tònh chuaån thanh quy. Naõi thaùn vieát: Tam ñaïi leã nhaïc, taän taïi thò hyõ. Linh Nguyeân Thanh thieàn sö ñaùp Y Xuyeân thö vieát: Vong thöøa quaù thính, dó tri ñaïo giaû kieán kyø. Tuy vò nhaát phuïng muïc kích chi hoan, vaên coâng löu taâm thöû ñaïo thaäm cöûu, thieân haï ñaïi toâng sö, lòch khaáu ñaõi bieán, naõi du dó bæ nhaân vò kieán, vi baát tuùc. Khoaûnh nieân gian, vaên tieân sö

890

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

見爲不足。頃年閒,聞先師言公見處。今覽公所作法要後序,深觀信入眞實不虛也。已而伊川多入靈源之室。嘉泰普燈錄云。

QUYEÅN HAÏ

891

ngoân coâng kieán xöù, kim laõm coâng sôû taùc phaùp yeáu haäu töï, thaâm quan tín nhaäp chaân thaät baát hö daõ. Dó nhi Y Xuyeân ña nhaäp Linh Nguyeân chi thaát, Gia thaùi Phoå ñaêng luïc vaân: Trình Y Xuyeân, Töø Sö Xuyeân, Chu Theá

程伊川,徐師川,朱世英,洪駒父,咸問道於靈

Anh, Hoàng Caâu Phuû, haøm vaán ñaïo ö Linh Nguyeân thieàn sö.

源禪師。故伊川之作文註書,多取佛祖辭意。

Coá Y Xuyeân chi taùc vaên chuù thö, ña thuû Phaät toå töø yù. Tín nguyeân löu chi höõu tuøng daõ.

信源流之有從也。石塘胡汲仲先生曰。孟子沒一千五百餘

Thaïch Ñöôøng Hoà Caáp Troïng tieân sanh vieát: Maïnh töû moät nhaát thieân nguõ baùch dö nieân, ñaïo tieàm thoáng tuyeät. Töû

年,道潛綂絶。子周子出,然後潛者復光,絶者

Chu töû xuaát, nhieân haäu tieân giaû phuïc quang, tuyeät giaû phuïc

復續。河南程氏二子,得周子之傳。周子之傳

tuïc. Haø Nam Trình thò nhò töû, ñaéc Chu töû chi truyeàn, Chu

出於北固竹林寺,壽涯禪師而爲首唱。程子四傳而得朱氏文公。文公復得張敬夫,講究此道,方得

然處。

乃云。昔日所聞竹林遺語。未之契者,皆不我欺。元來此事與禪學十分相似。學不知

töû chi truyeàn xuaát ö Baéc Coá Truùc Laâm töï, Thoï Nhai thieàn sö nhi vi thuû xöôùng. Trình töû töù truyeàn nhi ñaéc Chu thò Vaên Coâng. Vaên Coâng phuïc ñaéc Tröông Kính Phu, giaûng cöùu thöû ñaïo, phöông ñaéc thoaùt nhieân xöù. Naõi vaân: Tích nhaät sôû vaên Truùc Laâm di ngöõ, Vò chi kheá giaû, giai baát ngaõ khi. Nguyeân lai thöû söï, döõ thieàn hoïc thaäp

禪,禪不知學,互相排擊,都不曾剳著病處,亦

phaàn töông töï. Hoïc baát tri thieàn, thieàn baát tri hoïc, hoã töông

可笑也。

baøi kích, ñoâ baát taèng traùt tröôùc beänh xöù, dieäc khaû tieáu daõ.

歐陽玄曰。程子平生愛讀佛書,但不及朱氏之博覽。伊川曰。明道先生出入釋老幾十年。

AÂu Döông Huyeàn vieát: Trình töû bình sanh aùi ñoäc Phaät thö, ñaõn baát caäp Chu thò chi baùc laõm. Y Xuyeân vieát: Minh Ñaïo tieân sanh xuaát nhaäp Thích, Laõo kyû thaäp nieân.

892

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

東林諭濂。有一中散爲萬事,末復合爲一理。及天理之性,人欲之私。天地萬物本吾一體。元包四德,誠通誠復,等辭。二程傳其

QUYEÅN HAÏ

893

Ñoâng Laâm duï Lieâm: Höõu nhaát trung taùn vi vaïn söï, maït phuïc hieäp vi nhaát lyù. Caäp thieân lyù chi taùnh, nhaân duïc chi tö. Thieân ñòa vaïn vaät boån ngoâ nhaát theå. Nguyeân bao töù ñöùc, thaønh thoâng thaønh phuïc, ñaúng töø. Nhò Trình truyeàn kyø hoïc,

學。故伊川著書立言皆本其意,或全用其語。

Coá Y Xuyeân tröôùc thö laäp ngoân, giai boån kyø yù. Hoaëc toaøn

如易傳序。體用一源,顯微無間。

duïng kyø ngöõ, Nhö Dòch truyeän töï: Theå duïng nhaát nguyeân,

濂溪太極圖說。無極之眞妙合而凝。無極

hieån vi voâ giaùn. Lieâm kheâ thaùi cöïc ñoà thuyeát: Voâ cöïc chi chaân, dieäu hieäp

而太極等語,全是東林口訣。周子通書,濂洛

nhi ngöng. Voâ cöïc nhi thaùi cöïc ñaúng ngöõ, toaøn thò Ñoâng

集等,皆根於此周程取佛語,多類此也。

Laâm khaåu quyeát. Chu töû Thoâng thö, Lieâm laïc taäp ñaúng, giai

晦菴深諱周程明露佛語。故云。周子之學

caên ö thöû Chu Trình thuû duïng Phaät ngöõ, ña loaïi thöû daõ. Hoái Am thaâm huùy Chu Trình minh loä Phaät ngöõ, coá vaân:

莫知其師傳之所自。又云。周子之學得之於

Chu töû chi hoïc, maïc tri kyø sö truyeàn chi sôû töï. Höïu vaân:

天。

Chu töû chi hoïc ñaéc chi ö thieân.

且夫,周子通書,師友章云。至難得者道德。有於身而已矣。求人至難得者,有於身非師友則不可得也。晦菴之言悖於周子之語矣。意在絶其所得之自,殊不知昧於天理,愈令節病彰焉。有若韓子見大顚後,所有敬佛之辭。後人删而去之。晦菴校韓文,尙畱韓子上大顚三通書。後人再刊,又將此三通書,一倂删去。故

Thaû phuø Chu töû Thoâng thö, Sö höõu chöông vaân: Chí nan ñaéc giaû ñaïo ñöùc, höõu ö thaân nhi dó hyõ. Caàu nhaân chí nan ñaéc giaû, höõu ö thaân phi sö höõu taéc baát khaû ñaéc daõ. Hoái Am chi ngoân, boäi ö Chu töû chi ngöõ hyõ. YÙ taïi tuyeät kyø sôû ñaéc chi töï, thuø baát tri muoäi ö thieân lyù duõ linh tieát beänh chöông yeân. Höõu nhöôïc Haøn töû kieán Ñaïi Ñieân haäu, sôû höõu kính Phaät chi töø. Haäu nhaân san nhi khöù chi, Hoái Am hieäu Haøn vaên, thöôïng löu Haøn töû thöôùng Ñaïi Ñieân tam Thoâng thö, Haäu nhaân taùi san, höïu töông thöû tam Thoâng thö, nhaát tinh san khöù, coá tri haäu nhaân kyù phuïc Hoái Am chi döôïc, chaáp meâ ö

894

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

知後人旣服晦菴之藥,執迷於排佛尤甚於晦菴。爭知晦菴設此關竅,曲排之也。後人不識其所以然,將謂是實,從實而排之。所謂。一人傳虛,萬人傳實也。嗟乎。晦菴設箇關竅在此。後人尙識不

QUYEÅN HAÏ

895

baøi Phaät, vöu thaäm ö Hoái Am. Tranh tri Hoái Am thieát thöû quan khieáu, khuùc baøi chi daõ. Haäu nhaân baát thöùc kyø sôû dó nhieân, töông vò thò thaät, tuøng thaät nhi baøi chi. Sôû vò: Nhaát nhaân truyeàn hö, vaïn nhaân truyeàn thaät daõ. Ta hoà! Hoái Am thieát caù quan khieáu taïi thöû. Haäu nhaân thöôïng thöùc baát phaù, tranh ñaéc nhö Tieát Giaûn, Tröông

破,爭得如薛簡,張拙,白居易,杜鴻漸,李習

Chuyeát, Baïch Cö Dò, Ñoã Hoàng Tieäm, Lyù Taäp Chi, Haøn

之,韓昌黎,陳操,陸亘,李附馬,楊大年,富鄭

Xöông Leâ, Traàn Thaùo, Luïc Caéng, Lyù Phuï Maõ, Döông Ñaïi

公,楊次公郭功輔,趙清獻公,周濂溪,張無

Nieân, Phuù Trònh Coâng, Döông Thöù Coâng, Quaùch Coâng Phuï, Trieäu Thanh Hieán Coâng, Chu Lieâm Kheâ, Tröông Voâ Taän,

盡,馮濟川,張九成,吳居仁,諸大儒等能參吾

Phuøng Teá Xuyeân, Tröông Cöûu Thaønh, Ngoâ Cö Nhaân, chö

宗之禪關乎。

ñaïi nho ñaúng naêng tham ngoâ toâng chi thieàn quan hoà? Kính Phaät phaùt minh Phaät lyù, duy vò thaáu thieàn quan

敬佛發明佛理,唯未透禪關者,有若許玄

daõ, höõu nhöôïc Höùa Huyeàn Ñoä, Taäp Taïc Xæ, Toâng Bính,

度,習鑿齒,宗炳,劉遺民,雷次宗,王導,周

Löu Duy Daân, Loâi Thöù Toâng, Vöông Ñaïo, Chu YÛ, Traàm

顗,沈休文,張設,李太白,王抹摩詰,柳子厚,王勃,李源,呂蒙正,范仲淹,范蜀公,文潞公,張約齋,呂東萊等,是也。以佛學爲通家之好者,有若曹子建,王珣,王珉,文中子,杜子美,杜牧之,孟浩然,劉禹錫,劉長卿,司空曙,司空圖,李羣,玉皮,日休,許渾,賈島,項斯,鄭谷等,是也。

Höu Vaên, Tröông Thieát, Lyù Thaùi Baïch, Vöông Ma Caät, Lieãu Töû Haäu, Vöông Boät, Lyù Nguyeân, Löõ Moâng Chaùnh, Phaïm Troïng Yeâm, Phaïm Thuïc Coâng, Vaên Loä Coâng, Tröông Öôùc Trai, Löõ Ñoâng Lai ñaúng, thò daõ. Dó Phaät hoïc vi thoâng gia chi haûo giaû, höõu nhöôïc Taøo Töû Kieán, Vöông Tuaân, Vöông Maân, Vaên Trung Töû, Ñoã Töû Myõ, Ñoã Muïc Chi, Maïnh Haïo Nhieân, Löu Vuõ Tích, Löu Tröôøng Khanh, Tö Khoâng Thöï, Tö Khoâng Ñoà, Lyù Quaàn, Ngoïc Bì, Nhaät Höu, Höùa Hoàn, Coå Ñaûo, Haïng Tö, Trònh Coác ñaúng, thò daõ.

896

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛法苟非大道,曷能感諸名賢如是崇尙者也。諸賢才德明敏,豈不逮於後世排佛之人乎。苟不取諸賢之大公,甘屈於一人半人之己意者,實未思之誤也。太原曰。中也,亦知周程道學得於禪宗,傳至晦菴不越其教,不知晦菴何以昧佛之德,反而排之,所以問也。獲聆斯語,已知其心矣。

QUYEÅN HAÏ

897

Phaät phaùp caåu phi ñaïi ñaïo, haït naêng caûm chö danh hieàn nhö thò suøng thöôïng giaû daõ? Chö hieàn taøi ñöùc minh maãn, khôûi baát ñaõi ö haäu theá baøi Phaät chi nhaân hoà? Caåu baát thuû chö hieàn chi ñaïi coâng, cam khuaát ö nhaát nhaân baùn nhaân chi kyû yù giaû, thaät vò tö chi ngoä daõ. Thaùi Nguyeân vieát: Trung daõ, dieäc tri Chu Trình ñaïo hoïc ñaéc ö Thieàn toâng, truyeàn chí Hoái Am baát vieät kyø giaùo, baát tri Hoái Am haø dó muoäi Phaät chi ñöùc, phaûn nhi baøi chi, sôû dó vaán daõ. Hoaïch linh tö ngöõ, dó tri kyø taâm hyõ.

空谷曰。濂溪竆究道學於黃龍,佛印,東

Khoâng Coác vieát: Lieâm Kheâ cuøng cöùu ñaïo hoïc ö Huyønh

林,三禪師也。夫三師者,端人也,其取友必端

Long, Phaät AÁn, Ñoâng Laâm, tam thieàn sö daõ. Phuø tam sö

矣。濂溪取友亦必端矣。况程子多遊禪室,多讀佛書,固知程子必是愼德君子,不肯叛佛。晦菴立言,汛用佛理,反而排之者,俾人不識也。是故遮掩周程學佛之根,然亦遮掩不盡。

giaû, ñoan nhaân daõ, kyø thuû höõu taát ñoan hyõ. Lieâm Kheâ thuû höõu, dieäc taát ñoan hyõ. Huoáng Trình töû ña du thieàn thaát, ña ñoäc Phaät thö, coá tri Trình töû taát thò thaän ñöùc quaân töû, baát khaúng baïn Phaät. Hoái Am laäp ngoân, taán duïng Phaät lyù, phaûn nhi baøi chi giaû, tæ nhaân baát thöùc daõ. Thò coá giaù yeåm Chu Trình hoïc Phaät chi caên, nhieân dieäc giaù yeåm baát taän.

中庸或問。謂楊氏等,受學於程門,其言皆

Trung dung hoaëc vaán: Vò Döông thò ñaúng, thoï hoïc ö

佛老之餘緒。多說游楊謝氏等言,出於佛老。

Trình moân, kyø ngoân giai Phaät, Laõo chi dö töï. Ña thuyeát Du,

晦菴明知周程楊等道學出於禪宗,適之所謂其所排者,設牆壍也。

Döông, Taï thò ñaúng ngoân xuaát ö Phaät Laõo. Hoái Am minh tri Chu, Trình, Döông ñaúng ñaïo hoïc xuaát ö Thieàn toâng, ñích chi sôû vò kyø sôû baøi giaû, thieát töôøng tieäm daõ.

898

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

7. Caùc nhaø Nho hoïc Phaät

OÂ

ng Vöông Trung ngöôøi ôû Thaùi Nguyeân thöa hoûi: “Caùc nhaø Nho hoïc Phaät coù maáy ai ñöôïc chöùng ñaïo

chaêng?”

Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Nhöõng nhaø Nho chaân thaät hoïc Phaät ñöôïc chöùng ñaïo nhieàu khoâng keå xieát. Nay chæ löôïc noùi ra moät soá ngöôøi ñeå oâng ñöôïc bieát thoâi. “Thieàn sö Quoác Nhaát(1) truyeàn ñaïo cho thieàn sö Thoï Nhai; Thoï Nhai truyeàn cho Ma Y; Ma Y truyeàn cho Traàn Ñoaøn; Traàn Ñoaøn truyeàn cho Chuûng Phoùng; Chuûng Phoùng truyeàn cho Muïc Tu; Muïc Tu truyeàn cho Lyù Ñænh Chi; Lyù Ñænh Chi truyeàn cho Khang Tieát Thieäu Töû. “Muïc Tu laïi ñem choã ñöôïc truyeàn veà Thaùi cöïc ñoà maø daïy laïi cho Chu töû ôû Lieâm Kheâ. Chu töû tìm ñeán thieàn sö Thöôøng Toång(2) ôû Ñoâng Laâm veà yù chæ thaâm aùo cuûa Thaùi cöïc ñoà. Thieàn sö Thöôøng Toång lieàn vì oâng giaûng roõ nhöõng choã uaån aùo khoù hieåu. Chu töû ñem nhöõng lôøi daïy cuûa Thöôøng Toång truyeàn roäng ra, cho ñoù laø thuyeát Thaùi cöïc ñoà. Chu töû sôû tröôøng veà coâng phu thieàn hoïc, neân so veà coâng phu tu taäp thì vöôït hôn Khang Tieát Thieäu Töû. Thieäu Töû laïi sôû tröôøng veà lòch soá thôøi tieát, neân so veà moân lyù soá thì vöôït hôn Chu töû. Nhöng xeùt veà ñaïo hoïc thì chæ coù moät, xöa nay chöa töøng coù hai ñöôøng.” (1)

Thieàn sö soáng vaøo khoaûng haäu baùn theá kyû 8, trieàu vua Ñöôøng Ñaïi Toâng (leân ngoâi naêm 763). (2) Töùc thieàn sö Thöôøng Toång Chieáu Giaùc, ôû chuøa Höng Long, thuoäc Ñoâng Laâm, Giang Chaâu. Ngaøi theo hoïc raát laâu vôùi thieàn sö Hoaøng Long, ñöôïc maät truyeàn taâm phaùp, sau môùi veà truï ôû Ñoâng Laâm. Chuøa Höng Long sau ñoåi teân thaønh chuøa Ñoâng Laâm.

QUYEÅN HAÏ

899

Vöông Trung laïi hoûi: “Thieàn toâng ñaõ coù ñaïi ñaïo truyeàn cho ñaïo Nho, vaäy taïi sao Hoái Am laïi baøi baùc?” Ñaùp: “Hoái Am cheâ bai ñaïo Phaät laø do nôi taâm beänh cuûa oâng ta.” Laïi hoûi: “Xin thaày noùi roõ choã taâm beänh cuûa Hoái Am.” Thieàn sö Khoâng Coác daïy: “OÂng chæ caàn hoïc hieåu cho saâu phaùp Phaät, ñoïc roäng saùch vôû trong thieân haï, aét seõ töï thaáy ñöôïc choã taâm beänh cuûa Hoái Am, vaø cuõng thaáy ñöôïc caû coäi nguoàn chöùng ñaéc ñaïo hoïc cuûa Lieâm Kheâ, hai vò hoï Trình,(1) cuõng nhö heát thaûy nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo.” Vöông Trung hoûi: “Veà choã chöùng ñaéc cuûa heát thaûy nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo haõy khoan hoûi ñeán. Rieâng choã chöùng ñaéc cuûa caùc oâng Lieâm Kheâ vaø Trình töû, daùm xin thaày noùi roõ cho bieát.” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Noùi ra cho ñuû e phaûi nhieàu lôøi. Haõy taïm noùi sô qua cho oâng roõ. “Lieâm Kheâ hoï Chu, teân huùy laø Ñoân Di, töï Maäu Thuùc, ngöôøi xöù Thung Laêng.(2) Ban ñaàu, oâng ñeán choã thieàn sö Hueä Nam(3) nuùi Hoaøng Long thöa hoûi veà yeáu chæ truyeàn rieâng ngoaøi giaùo ñieån. Veà choã thieàn sö Hueä Nam chæ daïy cho Lieâm Kheâ, nay chæ keå laïi toùm löôïc theá naøy: ‘OÂng chæ (1)

Töùc hai anh em Trình Haïo vaø Trình Di ñaõ coù nhaéc ñeán trong moät baøi tröôùc. Ngöôøi ñôøi sau thöôøng goïi caû hai vò laø Trình töû. (2) Chu Ñoân Di sanh naêm 1017, maát naêm 1073, queâ oâng nay thuoäc tænh Hoà Nam. OÂng coù laøm quan qua caùc chöùc Chuû baï, Ñaïi lyù thöøa, Tri quaân... Veà sau vieän côù coù beänh, oâng töø quan veà ôû aån nôi chaân nuùi Lieân Hoa. ÔÛ ñoù coù khe nöôùc raát trong chaûy ra, oâng thöôøng ñeán giaët giaûi muõ. OÂng ñaët teân khe nöôùc aáy laø Lieâm kheâ, nhaân ñoù laáy hai chöõ Lieâm Kheâ laøm hieäu. Nhöõng ngöôøi theo hoïc thuyeát cuûa oâng veà sau ñöôïc goïi laø Lieâm phaùi. (3) Töùc vò thieàn sö khai saùng phaùi Hoaøng Long, coù löu laïi caùc taäp Hoaøng Long Nam Thieàn sö ngöõ luïc, Hoaøng Long Nam Thieàn sö ngöõ yeáu vaø Hoaøng Long Nam Thieàn sö thö xích taäp. Thieàn sö sanh naêm 1002, vieân tòch naêm 1069.

900

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

901

caàn töï quay veà xem xeùt, saép xeáp trong nhaø mình ñi thoâi. Khoång töû daïy raèng: Buoåi saùng ñöôïc nghe ñaïo, buoåi chieàu cheát cuõng vui. Vaäy roát cuoäc caùi gì laø ñaïo maø ñeán noãi buoåi chieàu cheát cuõng vui? Nhan Hoài chaúng ñoåi choã vui, vaäy choã vui ñoù laø gì? Chæ suy xeùt cho thaät kyõ nhöõng choã ñoù thì laâu ngaøy töï nhieân seõ coù choã kheá hôïp.’(1)

ñeán Ñoâng Laâm baøn luaän veà leõ taùnh. Thieàn sö Thöôøng Toång noùi: ‘Ñaïo ta thöôøng noùi nhieàu veà taùnh, neân goïi laø Taùnh toâng. Nhö noùi taùnh chaân nhö, taùnh phaùp, thì taùnh ñoù töùc laø lyù vaäy. Coù phaùp giôùi cuûa lyù vaø phaùp giôùi cuûa söï. Lyù vaø söï hoaøn toaøn thoâng suoát laãn nhau; ngoaøi lyù khoâng coù söï, coù söï aét coù lyù.’

“Ngaøy kia, Lieâm Kheâ laïi ñeán hoûi ñaïo vôùi thieàn sö Lieãu Nguyeân Phaät AÁn(2) raèng: ‘Roát cuoäc thì caùi gì laø ñaïo?’ Thieàn sö Lieãu Nguyeân ñaùp: ‘Nuùi xanh tröôùc maét, maëc söùc maø nhìn.’ Lieâm Kheâ coøn ñang suy nghó thì thieàn sö baät cöôøi ha haû boû ñi. Ñoät nhieân, Lieâm Kheâ nhö coù choã tænh ngoä.(3)

“Moïi ngöôøi coøn traàm ngaâm chöa hieåu roõ, boãng Lieâm Kheâ thoát leân raèng: ‘Theå cuûa taùnh hoøa vaøo vaéng laëng, chæ roõ lyù laø ñöôïc, caàn chi phaûi nghi ngôø?’

“Lieâm Kheâ nghe danh thieàn sö Thöôøng Toång ôû Ñoâng Laâm ñöôïc choã taâm truyeàn cuûa hai vò thieàn sö Thoï Nhai vaø Ma Y veà Dòch hoïc, thaáu suoát thaàn taùnh, lieàn tìm ñeán baùi kieán. Thieàn sö Thöôøng Toång daïy Lieâm Kheâ ñaïi löôïc laø: ‘Ñaïo Phaät daïy ngöôøi ñaït ñeán choã chaân lyù ñuùng thaät, töùc hoaøn toaøn chaân thaät khoâng coù hö voïng. Chaân thaät khoâng hö voïng töùc laø loøng thaønh vaäy. Ñöùc caøn nguyeân lôùn thay! Laø choã phaùt khôûi ban ñaàu cuûa vaïn vaät. Phaùt khôûi ban ñaàu töø nôi lyù chaân thaät aáy. Ñaïo trôøi bieán hoùa, thaûy ñeàu laø taùnh maïng, ñeàu ñoàng moät lyù chaân thaät. Ñaïo cuûa baäc thaùnh nhaân trong trôøi ñaát chæ moät loøng chí thaønh laø ñuû. Ñieàu taát yeáu laø phaûi choïn laáy moät phaùp moân ñeå thöïc söï coâng phu, kieân trì maõi cho ñeán ngaøy ñoät nhieân saùng roõ, khoâng theå döïa vaøo lôøi noùi maø thaáu hieåu ñöôïc...’

“Lieâm Kheâ thöa hoûi veà nghóa thaùi cöïc. Thieàn sö Thöôøng Toång noùi: ‘Dòch coù tröôùc trôøi ñaát, khoâng hình tích nhöng coù nguyeân lyù. Cho neân noùi thaùi cöïc laø dòch ñoù. Khoâng hình tích maø coù nguyeân lyù, töùc laø voâ cöïc. Trong khaép trôøi ñaát chæ coù moät khí aáy, chuyeån vaän tôùi lui maø thaønh boán muøa. Vì chæ coù moät khí, neân noùi ñoù laø coäi nguoàn cuûa taát caû.’(2)

Moät hoâm, Lieâm Kheâ vôùi boïn oâng Tröông Töû Haäu(4) cuøng

“Tröông Töû Haäu noùi: ‘Chæ coù Lieâm Kheâ môùi ñuû söùc luaän veà taùnh lyù vôùi sö phuï chuøa Ñoâng Laâm maø thoâi!’(1)

“Hoà tieân sanh ôû Nguõ Phong khi ñeà töïa boä Thoâng thö coù cheùp raèng: ‘Lieâm Kheâ hoïc ñöôïc thuyeát Thaùi cöïc ñoà do Muïc Tu truyeàn. Muïc Tu ñöôïc Chuûng Phoùng truyeàn. Chuûng Phoùng ñöôïc Traàn Ñoaøn truyeàn. Neân hoïc thuyeát naøy laø do moät thaày maø ra. Nhö vaäy xeùt roõ laø thuyeát Thaùi cöïc ñoà chaúng phaûi do Lieâm Kheâ saùng taïo. Traàn Ñoaøn cuõng laø hoïc thuyeát aáy ôû ngaøi Ma Y. Ngaøi Ma Y laïi hoïc ôû thieàn sö Thoï Nhai.’(3)

(1)

(2)

Ñoaïn naøy trích ôû phaàn phuï saùch Chöông thò gia phoå. Töùc thieàn sö Lieãu Nguyeân, sanh naêm 1032, vieân tòch naêm 1098, ñöôïc vua Toáng Thaàn Toâng kính ngöôõng toân xöng laø Phaät AÁn Thieàn sö. (3) Ñoaïn naøy trích ôû saùch Tö giaùm vaø lôøi baït trong Phaät AÁn ngöõ luïc. (4) Töùc Tröông Hoaønh Cöø.

Ñoaïn naøy trích töø saùch Hoaèng ích kyû vaên. Ñoaïn trích naøy ñöôïc thieàn sö Thöôøng Toång ñöa vaøo moät moät baøi luaän veà ñaïo Dòch, oâng Löu Thôøi Trung coù ghi cheùp laïi. Ngoaøi ra, trong saùch Doaõn thò gia thuïc vaø saùch Toâ Quí Minh buùt kyù cuõng coù ghi cheùp. (3) Ñoaïn naøy trích ôû Taùnh hoïc chæ yeáu vaø Chaùnh Dòch taâm phaùp.

902

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Lieâm Kheâ hoûi thieàn sö Thöôøng Toång veà nguyeân uûy cuûa thuyeát Thaùi cöïc ñoà, thieàn sö noùi: “Thieàn sö Thoï Nhai ñöôïc taâm truyeàn thuyeát Thaùi cöïc ñoà töø thieàn sö Quoác Nhaát(1) caùch nay ñaõ laâu roài. Thuyeát aáy khoâng noùi veà söï vaät maø chæ noùi caùi lyù roát raùo. Söï hình thaønh ban ñaàu cuûa thuyeát Thaùi cöïc ñoà laø döïa vaøo giaùo lyù ñaïo Phaät, theo nôi choã khoâng maø laäp thaønh theá giôùi, laáy voâ vi laøm coäi nguoàn cuûa vaïn höõu. Vì vaäy neân laáy caùi khoâng laøm nhaân, laáy caùi coù laøm quaû; laáy chaân thaät laøm theå, laáy giaû taïm laøm duïng. Cho neân noùi raèng: Caùi chaân thaät cuûa voâ cöïc, hoøa hieäp moät caùch maàu nhieäm roài ngöng tuï.’(2) “Lieâm Kheâ laïi ñeán tònh thaát cuûa thieàn sö Lieãu Nguyeân Phaät AÁn, töï trình baøy nguyeân do choã thaáy bieát cuûa mình. Thieàn sö Lieãu Nguyeân noùi raèng: ‘Toâi thöôøng ñem ñaïo nghóa cuûa Khoång Maïnh maø daïy ngöôøi. Nay choã gaùnh vaùc

QUYEÅN HAÏ

cuûa oâng ñaõ coù theå baét ñaàu ñöôïc roài. Neân gaéng söùc maø laøm ngay, chôù neân treã naõi.’ “Thieàn sö Thöôøng Toång ôû Ñoâng Laâm cuõng coù daïy oâng Lieâm Kheâ raèng Nho laø ngoân ngöõ cuûa ñaïo.(1) “Lieâm Kheâ thöôøng noùi vôùi hoïc troø raèng: ‘Caùi taâm maàu nhieäm cuûa ta ñöôïc khai môû nhôø ngaøi Hueä Nam,(2) ñöôïc saùng toû nhôø ngaøi Phaät AÁn.(3) Coøn veà söï phaùt trieån môû roäng thoâng suoát nghóa lyù ñaïo Dòch, neáu khoâng gaëp ngaøi Ñoâng Laâm(4) chæ baûo môû mang, tröø boû chöôùng ngaïi, haún ñaõ khoâng theå trôû neân saùng suoát thoâng ñaït nhö ngaøy nay.’(5) “Lieâm Kheâ coù laàn ñeán Trieàu Chaâu, vaøo chuøa Linh Sôn tìm laïi nhöõng di tích cuûa thieàn sö Ñaïi Ñieân. Taïi ñaây, oâng tìm thaáy nhöõng laù thö Haøn Duõ(6) daâng leân ngaøi Ñaïi Ñieân vaãn coøn ñöôïc löu giöõ, cuøng vôùi ñình Löu y vaãn coøn nguyeân veïn chöa hö hoûng, lieàn ñeà thô raèng:

(1)

Thieàn sö Quoác Nhaát laø moät vò cao taêng ñôøi Ñöôøng, sanh naêm 714, vieân tòch naêm 792. Ngaøi hoï Chu, ngöôøi Coân Sôn, Toâ Chaâu (Giang Toâ). Naêm 28 tuoåi môùi phaùt taâm vaøo ñaïo, baùi Thieàn sö Huyeàn Toá laøm thaày, tu taäp phaùp thieàn Ngöu Ñaàu nôi chuøa Haïc Laâm. Veà sau ñeán Kính Sôn laäp am ôû moät mình, ñaïo haïnh vang xa neân ngöôøi hoïc ñaïo tuï hoäi raát ñoâng. Nieân hieäu Ñaïi Lòch thöù 3 (768) vua Ñöôøng Ñaïi Toâng thænh vaøo kinh ñeå hoûi phaùp yeáu, ban hieäu laø Quoác Nhaát. Caùc oâng Thoâi Hoaùn, Buøi Ñoä... ñeàu laø ñeä töû cuûa ngaøi. Sau ñoù sö trôû veà Kính Sôn thuyeát phaùp roài tòch. Sau khi tòch ñöôïc ban thuïy hieäu laø Ñaïi Giaùc Thieàn sö. Ñeä töû ngaøi coù caùc vò noåi tieáng nhö Ñaïo Laâm, Suøng Hueä, Quaûng Phu... Ngaøi coøn coù caùc phaùp hieäu laø Phaùp Khaâm, Ñaïo Khaâm. Nhö vaäy, thieàn sö Quoác Nhaát soáng caùch Lieâm Kheâ khoaûng 300 naêm. (2) Theo ñaây maø noùi thì thuyeát Thaùi cöïc ñoà laø do thieàn sö Quoác Nhaát truyeàn qua nhieàu ñôøi môùi ñeán Lieâm Kheâ. Lieâm Kheâ soaïn thuyeát naøy thaønh saùch, nhan ñeà laø Thaùi cöïc ñoà, löu truyeàn ôû ñôøi. Thuyeát naøy noùi veà nguyeân uûy söï vaät töø khi trôøi ñaát chöa sanh ra. Trong kinh Dòch voán ñaõ saün coù khaùi nieäm naøy, cho raèng “Thaùi cöïc sanh löôõng nghi, löôõng nghi sanh töù töôïng, töù töôïng sanh baùt quaùi...” Nhöng thuyeát Thaùi cöïc ñoà cuûa Lieâm Kheâ laïi suy choã boån nguyeân cuûa ñaïo theå, noùi raèng “voâ cöïc nhi thaùi cöïc”. Choã phaùt kieán trong thuyeát naøy coù theå noùi laø söï dung hôïp nhöõng nguyeân lyù trong kinh Dòch vaø giaûi thích theo giaùo lyù nhaø Phaät, neân trôû thaønh töông hôïp vôùi caùch hieåu cuûa Thieàn toâng.

903

Thoái Chi töï ví cuøng Phu töû, Xöa töøng cheâ bai caû Phaät, Laõo. (1)

Vieäc naøy cheùp ôû Tuøng song taïp kyù. ÔÛ ñaây noùi ñaïo laø chæ ñaïo Phaät, yù noùi coù theå möôïn nhöõng caùch noùi cuûa Nho hoïc ñeå xieån döông Phaät phaùp. (2) Töùc Nam Thieàn sö ôû chuøa Hoaøng Long. (3) Töùc thieàn sö Lieãu Nguyeân ôû chuøa Phaät AÁn. (4) Töùc thieàn sö Thöôøng Toång ôû chuøa Ñoâng Laâm. (5) Ñoaïn naøy trích ôû Doaõn trò gia thuïc vaø Taùnh hoïc chæ yeáu. (6) Haøn Duõ töï laø Thoái Chi, ngöôøi Haø Döông (nay thuoäc phía taây huyeän Maïnh, tænh Haø Nam) sanh naêm 768, maát naêm 824, laø ngöôøi coù taøi vaên chöông trong ñôøi nhaø Ñöôøng. Nieân hieäu Nguyeân Hoaø thöù 14 (819) oâng daâng bieåu can giaùn vua Hieán Toâng cung nghinh xaù-lôïi Phaät neân bò bieám chöùc laøm Thöù söû ôû Trieàu Chaâu. OÂng töøng thænh Thieàn sö Ñaïi Ñieân ñeán Chaâu Nha ñaøm ñaïo hôn möôøi ngaøy. Coù laàn nguû laïi taïi chuøa Linh Sôn. Khi phuïng meänh vua nhaän chöùc Thöù söû Vieân Chaâu, oâng ñeå laïi chieác aùo taëng cho thieàn sö Ñaïi Ñieân. Ngöôøi ñôøi sau xaây caát ñình Löu Y trong chuøa Linh Sôn ñeå kæ nieäm vieäc naøy.

904

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Chaúng bieát Ñaïi Ñieân ngöôøi theá naøo,

QUYEÅN HAÏ

xuaát phaùt töø kinh saùch cuûa ñaïo Phaät.’(1)

Daâng thö, taëng aùo, kính caån thay!(1)

“Trong taäp thô Haäu thoân cuûa Löu tieân sanh coù caâu:

“Lieâm Kheâ coøn ñeå laïi baøi thô Yeâu thích hoa sen döôùi ñaây:

Lieâm Kheâ hoïc ñaïo töø cao taêng... “Laïi coù caâu:

Phaät chuoäng hoa naøy, ta cuõng thích,

Môùi bieát ngoaøi Chaâu, Khoång.

Höông thôm trong treûo, böôùm chaúng theo. Chaúng gioáng leõ thöôøng bao hoa khaùc, Khoâng caøi treân toùc haïng nöõ nhi.(2) “Lieâm Kheâ coù taùnh giaûn dò, kieäm öôùc, thöôøng ngaøy soáng ñaïm baïc, yeân tónh. Luùc tuoåi giaø, oâng töø boû vaên chöông, chuyeân vieäc thieàn tónh, cuoái cuøng ñaït ñöôïc chaân truyeàn veà ñaïo hoïc.(3) “Thieàn sö Thöôøng Toång chuøa Ñoâng Laâm daïy ngöôøi laáy söï an tónh laøm chính. Lieâm Kheâ trong moät thôøi gian raát laâu chaúng ñoäng tôùi buùt nghieân, troïn ngaøy ngoài yeân ngay ngaén, thaáy ñöôïc maøu xanh cuûa coû moïc toát töôi beân ngoaøi song cöûa soå cuõng hieån baøy yù nghóa söï soáng. Ñoù chính laø trong söï an tònh coù choã chöùng ñaéc vaäy. “Cho neân, thuyeát taùnh lyù trong ñaïo hoïc laø khôûi xöôùng töø thieàn sö Thoï Nhai, truyeàn maõi cho ñeán thieàn sö Thöôøng Toång, roài môùi truyeàn laïi cho Chu Lieâm Kheâ.(4) “Traàn Trung Tuùc coâng coù noùi: ‘Thieàn sö Thöôøng Toång ôû Ñoâng Laâm truyeàn thuï hoïc thuyeát taùnh lyù cho Lieâm Kheâ. Lieâm Kheâ mang thuyeát aáy truyeàn roäng ra, neân lôøi leõ ñeàu

Rieâng coù baäc anh haøo.(2) “Coøn veà Trình töû, laø teân goïi chung hai anh em nhaø hoï Trình, ngöôøi ñaát Laïc Döông.(3) Ngöôøi anh laø Trình Haïo, töï Baù Thuaàn, hieäu laø Minh Ñaïo. Ngöôøi em laø Trình Di, töï Chaùnh Thuùc, hieäu laø Y Xuyeân. “Tieân sanh Töû Daõ Taêng noùi raèng: ‘Trình Haïo vaø Trình Di cuøng ñeán hoïc vôùi Lieâm Kheâ. Tröôùc heát, Lieâm Kheâ daïy hai oâng suy xeùt choã vui thích cuûa Khoång töû vaø Nhan Hoài laø gì.(4) Khi choã hoïc ñaõ thaønh töïu, moãi ngöôøi ñeàu duøng caùi hoïc cuûa Nho gia maø laøm traùch nhieäm cuûa mình.(5) “Hai oâng hoï Trình ñem hoïc thuyeát Thaùi cöïc ñoà maø truyeàn cho tieân sanh Haäu Sôn. “Tieân sanh Haäu Sôn coù noùi: ‘Toâi thaáy caùi hoïc cuûa Chu Lieâm Kheâ vaø Trình töû laø xeùt mình ñeå daïy ngöôøi, nhöng nhìn laïi trong ñaïo Khoång, Maïnh töø xöa nay chöa töøng thaáy coù coâng phu ngoài laëng yeân ñeå suy xeùt choã vui, laáy ñoù laøm choã cuøng toät cuûa ñaïo hoïc. Vaäy coù theå tin raèng caùi hoïc cuûa Chaâu töû vaø Trình töû thaät coù nguoàn goác khaùc.’(6) (1)

Ñoaïn naøy trích ôû Dinh trung luïc vaø ôû Taùnh hoïc chæ yeáu. Ñoaïn naøy trích töø Haäu thoân taäp. (3) Nay thuoäc tænh Haø Nam. (4) Ñaây yù muoán nhaéc ñeán lôøi Khoång töû noùi: ‘Saùng ñöôïc nghe ñaïo, chieàu cheát cuõng vui.’ Vaø lôøi Khoång töû noùi veà Nhan Hoài laø “khoâng ñoåi choã vui”. (5) Trích töø caùc söû lieäu. (6) Trích töø saùch Taâm hoïc uyeân nguyeân. (2)

(1)

Phaàn naøy trích ôû Taùnh lyù quaàn thö vaø ôû nhöõng tích thuaät taïi chuøa Linh Sôn, ñình Löu y. (2) Baøi naøy trích ôû Trònh coác taäp. (3) Ñoaïn naøy trích ôû Lieâm Kheâ haønh traïng. (4) Caû 2 ñoaïn treân trích ôû Hoaèng ích kyû vaên.

905

906

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Trình Minh Ñaïo thaáu hieåu saâu xa boä Hoa nghieâm hieäp luaän, töï cho raèng raát vui vì coù choã dung hôïp taâm yù, neân ñem choã nguyeân do aáy cheùp thaønh vaên khaéc bia löu laïi taïi chuøa Vaân Caùi. “OÂng Minh Ñaïo nhaân ngaøy gioã meï laø baø Thoï An Vieân quaân, coù ñeán Taây Kinh, vaøo chuøa Tröôøng Khaùnh môû tieäc chay caàu phöôùc cho meï. Nhìn thaáy chuùng taêng vaøo trai ñöôøng, ñi laïi nghieâm trang, cöû chæ ñaøng hoaøng; ñaùnh troáng doäng chuoâng, trong ngoaøi ñeàu nghieâm chænh; khi ngoài khi ñöùng, thaûy ñeàu ñuùng pheùp taéc. OÂng buoät mieäng khen raèng: “Leã nhaïc töø xöa nay ñeàu ñuû caû nôi ñaây!”(1) “Thieàn sö Linh Nguyeân trong thö hoài ñaùp oâng Trình Y Xuyeân coù vieát: ‘Troäm nghe bieát neân muoán ñöôïc gaëp gôõ vôùi ngöôøi hoïc ñaïo. Tuy chöa coù haân haïnh gaëp maët nhöng nghe oâng löu taâm ñeán ñaïo Phaät ñaõ laâu, töøng hoïc hoûi vôùi khaép caùc baäc ñaïi toân sö trong thieân haï, vaäy maø chöa gaëp keû heøn naøy oâng vaãn laáy ñoù cho laø chöa ñöôïc thoûa maõn. Naêm roài, nghe thaày toâi(2) noùi veà choã kieán thöùc cuûa oâng, nay laïi ñöôïc xem baøi töïa oâng ñeà cho boä Phaùp yeáu, quaû laø oâng ñaõ suy xeùt saâu xa vaø tin nhaäp vaøo choã chaân thaät khoâng hö doái.’(3) “Töø ñoù, Trình Y Xuyeân thöôøng ñeán chuøa thieàn sö Linh Nguyeân. Trong Gia thaùi phoå ñaêng luïc cheùp raèng: ‘Trình Y Xuyeân, Töø Sö Uyeân, Chaâu Theá Anh, Hoàng Caâu Phuû ñeàu coù ñeán hoïc ñaïo lyù nôi thieàn sö Linh Nguyeân.’ Chính vì theá maø trong khi tröôùc taùc vaø chuù giaûi kinh saùch, Trình Y Xuyeân thöôøng duøng ñeán nhöõng lôøi leõ vaø yù töù cuûa Phaät, (1)

Trích ôû Hoaèng ích kyû vaên. Leã nhaïc laø moät trong caùc yeáu toá quan troïng cuûa ñaïo Nho. Nhaän xeùt cuûa Trình Haïo ôû ñaây cho thaáy oâng ñaõ nhìn thaáy söï töông hôïp giöõa Nho gia vaø ñaïo Phaät. (2) Töùc thieàn sö Hoái Ñöôøng, thaày truyeàn phaùp cho thieàn sö Linh Nguyeân. (3) Ñoaïn naøy trích ôû trích ôû Linh nguyeân ngöõ luïc.

QUYEÅN HAÏ

907

Toå. Coù theå tin raèng caùi hoïc cuûa oâng roõ raøng xuaát phaùt töø ñaïo Phaät vaäy. “Tieân sanh Hoà Caáp Troïng ôû Thaïch Ñöôøng noùi raèng: ‘Töø khi Maïnh töû thaùc ñeán nay, traûi qua moät ngaøn naêm traêm naêm, ñaïo Nho daàn suy taøn. Nhôø coù Chaâu Lieâm Kheâ xuaát hieän, Nho giaùo môùi xaùn laïn, noái laïi choã ñöùt ñoaïn. Tieáp ñoù, ôû Haø Nam coù hai anh em hoï Trình ñöôïc Chaâu Lieâm Kheâ truyeàn ñaïo. Caùi hoïc maø Chaâu Lieâm Kheâ truyeàn daïy laø phaùt khôûi töø thieàn sö Thoï Nhai ôû chuøa Truùc Laâm, Baéc Coá. Trình töû truyeàn xuoáng boán ñôøi(1) thì tôùi Chu thò Vaên coâng.(2) Vaên coâng laïi truyeàn cho Tröông Kính Phu, nghieân cöùu giaûng roäng hoïc thuyeát naøy, ñaït ñeán choã roãng khoâng khoaùng ñaït, môùi coù lôøi raèng: ‘Tröôùc ñaây toâi coù nghe truyeàn laïi lôøi daïy cuûa ngaøi Thoï Nhai, nhöng vì toâi chöa ñuû söùc hieåu roõ chöù khoâng phaûi hoïc thuyeát aáy hö doái. Xeùt taän nguoàn coäi thì quaû thaät choã hoïc xöa nay cuûa nhaø Nho vôùi Thieàn toâng thaûy ñeàu töông tôï nhö nhau. Chæ vì Nho chaúng hieåu Thieàn, Thieàn chaúng hieåu Nho, neân hai beân môùi cheâ bai, coâng kích laãn nhau, nhöng chöa töøng chæ ra ñöôïc choã khieám khuyeát cuûa nhau, thaät ñaùng nöïc cöôøi thay!’(3) “AÂu Döông Huyeàn coù noùi: ‘Trình töû bình sanh öa ñoïc kinh Phaät, nhöng choã hoïc roäng thì khoâng baèng Chu thò.’(4) (1)

Truyeàn xuoáng boán ñôøi: Döông Thôøi (ñôøi thöù nhaát) laø hoïc troø cuûa Trình Minh Ñaïo, sau cuõng theo hoïc vôùi Trình Y Xuyeân, roài truyeàn laïi cho La Toâng Ngaïn, töï Troïng Toá, hieäu Döï Chöông (ñôøi thöù hai); La Toâng Ngaïn truyeàn laïi cho Lyù Ñoàng, töï Nguyeän Trung, hieäu Dieân Bình (ñôøi thöù ba); Lyù Ñoàng truyeàn cho Chu Hy (ñôøi thöù tö). (2) Chu thò Vaên coâng: töùc Chu Hy (1130-1200), töï Nguyeân Hoái, veà sau ñoåi laø Troïng Hoái, hieäu Hoái Am, ngöôøi huyeän Vuï Nguyeân, tænh An Huy. Vì oâng hoï Chu, ñöôïc vua Ninh Toâng ban thuïy hieäu laø Vaên coâng neân ñôøi sau goïi oâng laø Chu thò Vaên coâng. (3) Trích ôû Hoà thò Ñaïi ñoàng luaän. (4) Trích ôû AÂu Döông kyù luïc.

908

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

909

“Trình Y Xuyeân cuõng töï nhaän: ‘Tieân sanh Trình Minh Ñaïo hoïc ñaïo Phaät, Laõo ñaõ maáy möôi naêm.’

‘Caùi hoïc cuûa Chu töû thaät khoâng bieát do thaày naøo truyeàn daïy.’ Roài laïi noùi raèng: ‘Caùi hoïc cuûa Chu töû laø töø nôi trôøi.’

“Thieàn sö Thöôøng Toång chuøa Ñoâng Laâm daïy Lieâm Kheâ raèng: ‘Trong caùi moät phaân ra thaønh muoân söï vaät, cuoái cuøng hôïp laïi thaønh moät lyù. Cho ñeán caùi taùnh cuûa thieân lyù, caùi loøng rieâng ham muoán cuûa con ngöôøi, trôøi ñaát, vaïn vaät vôùi ta ñeàu laø moät theå. Ñöùc nguyeân goàm caû boán ñöùc,(1) chæ moät taâm thaønh thoâng suoát beân ngoaøi, thaáu vaøo beân trong.’

“Nhöng chính trong saùch Thoâng thö cuûa Chu töû, ôû chöông Sö höõu laïi noùi raèng: ‘Ñieàu khoù ñöôïc nhaát laø ñaïo ñöùc, chæ do töï thaân coù ñöôïc maø thoâi, caàu nôi ngöôøi khaùc thì khoù laém. Tuy laø do nôi töï thaân, nhöng neáu khoâng coù thaày vaø baïn toát thì cuõng khoâng theå ñöôïc.’ Nhö theá, lôøi cuûa Hoái Am traùi ngöôïc vôùi lôøi cuûa Chu töû. Ñoù laø Hoái Am coù yù muoán laøm maát ñi choã nguoàn goác caùi hoïc cuûa Chu töû, thaät khoâng bieát raèng vieäc che môø thieân lyù laïi caøng baøy roõ hôn choã taâm beänh cuûa oâng!

“Hai oâng hoï Trình ñem choã hoïc ñoù truyeàn laïi cho moân ñeä. Cho neân Trình Y Xuyeân trong khi tröôùc taùc vaên chöông ñeàu döïa theo yù töù trong kinh Phaät, hoaëc cuõng coù khi duøng laïi nguyeân veïn, nhö trong baøi töïa Dòch truyeän, oâng vieát: ‘Theå vaø duïng voán chæ moät nguoàn, hieån baøy hay aån giaáu vaãn khoâng xa caùch.’(2) “Trong thuyeát Thaùi cöïc ñoà cuûa Lieâm Kheâ coù noùi: ‘Choã chaân thaät cuûa voâ cöïc laø hôïp laïi moät caùch nhieäm maàu maø ngöng tuï.’(3) Nhöõng danh töø nhö voâ cöïc, thaùi cöïc... ñeàu laø khaåu quyeát thöôøng duøng cuûa thieàn sö Thöôøng Toång ôû Ñoâng Laâm. Nhöõng saùch Thoâng thö, Lieâm Laïc taäp... cuûa Chu Lieâm Kheâ ñeàu caên cöù theo ñoù caû. Vieäc söû duïng caùc danh töø Phaät hoïc cuûa hoï Chu, hoï Trình ña phaàn ñeàu nhö theá. “Hoái Am heát söùc traùnh neù vieäc hoï Chu, hoï Trình roõ raøng söû duïng nhöõng caùch noùi cuûa ñaïo Phaät, neân môùi noùi raèng: (1)

Boán ñöùc: laø nguyeân, hanh, lôïi, trinh. Theo kinh Dòch, ñoù laø boán ñöùc cuûa caøn, töôïng tröng cho trôøi. (2) Caâu naøy ñöôïc trích ôû töø Hoa Nghieâm kinh sôù. (3) Hai caâu naøy laïi ñöôïc trích töø Hoa nghieâm Kinh phaùp giôùi quaùn.

“Laïi coøn vieäc Haøn Duõ sau khi gaëp thieàn sö Ñaïi Ñieân coù ñeå laïi nhöõng lôøi cung kính ca ngôïi Phaät phaùp, nhöng ngöôøi ñôøi sau ñaõ löôïc boû caû ñi. Khi Hoái Am hieäu ñính vaên chöông Haøn Duõ, vaãn coøn löu laïi ba cuoán Thoâng thö maø Haøn Duõ ñaõ daâng leân ngaøi Ñaïi Ñieân. Nhöng ngöôøi ñôøi sau laïi löôïc boû luoân caû ba cuoán Thoâng thö aáy. Neân bieát raèng, ngöôøi ñôøi sau meâ muoäi vì choã baøi baùc cuûa Hoái Am, laïi caøng meâ chaáp maø baøi baùc ñaïo Phaät hôn caû Hoái Am nöõa, naøo bieát raèng chính Hoái Am laø ngöôøi ñaõ baøy ra nhöõng leõ baøi baùc khoâng thaät aáy! Vì khoâng bieát choã ñoù, cöù ngôõ raèng lôøi cuûa Hoái Am laø thaät, neân laïi döïa vaøo ñoù maø cheâ bai ñaïo Phaät. Quaû thaät laø: ‘Moät ngöôøi noùi ra lôøi doái, muoân ngöôøi noùi theo thaønh thaät.’ “Than oâi! Hoái Am ñaõ bòa ñaët ñieàu khoâng thaät, ngöôøi ñôøi sau laïi laém ngöôøi chaúng bieát khaùm phaù choã aáy. Naøo ñöôïc nhö nhöõng oâng Tieát Giaûn, Tröông Chuyeát, Baïch Cö Dò, Ñoã Hoàng Tieäm, Lyù Taäp Chi, Haøn Xöông Leâ, Traàn Thaùo, Luïc Caéng, Lyù Phuï Maõ, Döông Ñaïi Nieân, Phuù Trònh Coâng, Döông Thöù Coâng, Quaùch Coâng Phuï, Trieäu Thanh Hieán

910

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Coâng, Chu Lieâm Kheâ, Tröông Voâ Taän, Phuøng Teá Xuyeân, Tröông Cöûu Thaønh, Ngoâ Cö Nhaân... Caùc vò ñaïi nho naøy ñeàu coù söùc tham cöùu toâng chæ Thieàn moân, bieát toân kính Phaät phaùp, roõ thoâng Phaät lyù. “Laïi coù nhöõng ngöôøi tuy chöa thaáu qua cöûa Thieàn nhöng ñaõ roõ thoâng giaùo lyù nhaø Phaät, nhö nhöõng oâng Höùa Huyeàn Ñoä, Taäp Taïc Xæ, Toâng Bính, Löu Duy Daân, Loâi Thöù Toâng, Vöông Ñaïo, Chu YÛ, Traàm Höu Vaên, Tröông Thieát, Lyù Thaùi Baïch, Vöông Ma Caät, Lieãu Töû Haäu, Vöông Boät, Lyù Nguyeân, Löõ Moâng Chaùnh, Phaïm Troïng Yeâm, Phaïm Thuïc Coâng, Vaên Loä Coâng, Tröông Öôùc Trai, Löõ Ñoâng Lai... “Laïi coù nhöõng nhaø Nho luoân xem troïng ñaïo Phaät, thöôøng coù moái quan heä toát nhö nhöõng oâng Taøo Töû Kieán, Vöông Tuaân, Vöông Maân, Vaên Trung Töû, Ñoã Töû Myõ, Ñoã Muïc Chi, Maïnh Haïo Nhieân, Löu Vuõ Tích, Löu Tröôøng Khanh, Tö Khoâng Thöï, Tö Khoâng Ñoà, Lyù Quaàn, Ngoïc Bì, Nhaät Höu, Höùa Hoàn, Coå Ñaûo, Haïng Tö, Trònh Coác... “Neáu Phaät phaùp chaúng phaûi laø ñaïo chaân chaùnh lôùn lao, laøm sao caûm hoùa ñöôïc caùc baäc danh hieàn aáy, khieán hoï trôû neân ngöôøi suøng moä, toân kính? Caùc vò danh hieàn aáy ñeàu laø nhöõng ngöôøi taøi ñöùc minh maãn, haù khoâng baèng nhöõng keû ñôøi sau thöôøng cheâ bai ñaïo Phaät hay sao? Nhöõng keû aáy chaúng giöõ ñöôïc söï coâng baèng khaùch quan nhö caùc vò danh hieàn kia, laïi cam chòu nghe theo yù rieâng cuûa moät ngöôøi! Ñoù laø söï laàm laãn vì thieáu suy xeùt vaäy.” Vöông Trung thöa raèng: “Toâi cuõng bieát vieäc Chu Lieâm Kheâ vaø hai vò hoï Trình hoïc ñaïo lyù nôi Thieàn toâng. Ñaïo lyù aáy truyeàn xuoáng ñeán Hoái Am chaúng heà sai laïc chaùnh giaùo. Nhöng toâi thaät khoâng roõ taïi sao Hoái Am laïi hoân muoäi ñoái

QUYEÅN HAÏ

911

vôùi aân ñöùc cuûa Phaät, trôû laïi cheâ bai ñaïo Phaät? Nay ñöôïc nghe thaày giaûng roõ, toâi môùi bieát ñöôïc choã taâm beänh cuûa Hoái Am.” Thieàn sö Khoâng Coác noùi: “Lieâm Kheâ thaáu toät ñaïo Thieàn laø nhôø söùc chæ daãn cuûa ba vò thieàn sö ôû Hoaøng Long, Phaät AÁn vaø Ñoâng Laâm. Ba vò thaày aáy ñeàu ngöôøi ñoan chaùnh, thì ngöôøi maø ba vò aáy keát giao cuõng laø ñoan chaùnh, neân nhöõng ngöôøi maø Lieâm Kheâ keát giao cuõng laø ñoan chaùnh. Huoáng chi Trình töû thöôøng vaøo ra cöûa Thieàn, thöôøng xem kinh Phaät, cho neân bieát raèng Trình töû haún laø baäc quaân töû ñöùc ñoä, nghieâm caån, khoâng theå phaûn nghòch laïi ñaïo Phaät. “Lôøi noùi cuûa Hoái Am thöôøng vaän duïng lyù leõ trong ñaïo Phaät, nhöng laïi trôû ngöôïc cheâ bai ñaïo Phaät, laø muoán cho ngöôøi ta khoâng bieát. Vaäy neân môùi coá che giaáu choã coäi nguoàn hoïc Phaät cuûa Chu töû vaø Trình töû, nhöng chaúng theå naøo giaáu heát ñöôïc. Khi chuù giaûi saùch Trung Dung,(1) oâng nghi ngôø raèng: ‘Boïn hoï Döông ñaõ hoïc vôùi Trình töû thì noùi ra lôøi naøo aét ñeàu aûnh höôûng töø Phaät, Laõo.’ Laïi coù raát nhieàu choã oâng cho raèng nhöõng lôøi cuûa hoï Du, hoï Döông, hoï Taï(2) ñeàu xuaát phaùt töø ñaïo Phaät, ñaïo Laõo. “Hoái Am voán bieát roõ raèng choã hoïc cuûa Chu Lieâm Kheâ, Trình Töû, Döông Thôøi... ñeàu xuaát phaùt töø Thieàn toâng, neân choã baøi baùc cuûa oâng ta chaéc chaén chæ laø vì muoán ngaên trôû ngöôøi haäu hoïc.” (1)

Chu Hoái Am coù laøm saùch Töù thö taäp chuù, chuù giaûi boán boä saùch quan troïng cuûa Nho giaùo (Töù thö) laø Ñaïi hoïc, Maïnh töû, Luaän ngöõ vaø Trung dung. (2) Hoï Döông, hoï Taï: töùc Döông Thôøi vaø Taï Löông Taû, hai hoïc troø noåi danh nhaát cuûa Trình Töû. Döông Thôøi, töï Trung Laäp, hieäu Quy Sôn, theo hoïc vôùi caû Trình Minh Ñaïo vaø Trình Y Xuyeân; Taï Löông Taû, töï Hieån Ñaïo, hieäu Thöôïng Thaùi, theo hoïc vôùi Trình Minh Ñaïo. Rieâng hoï Du chuùng toâi chöa bieát laø ngöôøi naøo, nhöng theo vaên caûnh naøy thì coù theå ñoaùn cuõng laø moät hoïc troø cuûa hoï Trình.

912

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

學佛謗佛太原曰。朱子註書多引佛語,不知何書佛語註之。空谷曰。晦菴所用佛語若虛靈不昧,不可限量,似是而非,大學補闕。始言一理,中散爲萬事,末復合爲一理。眞實無妄,眞實之理。有是理而復有是事。天

QUYEÅN HAÏ

913

Hoïc phaät baùng Phaät Thaùi Nguyeân vieát: Chu töû chuù thö, ña daãn Phaät ngöõ, baát tri haø thö Phaät ngöõ chuù chi? Khoâng Coác vieát: Hoái Am sôû duïng Phaät ngöõ, nhöôïc hö linh baát muoäi, baát khaû haïn löôïng, töï thò nhi phi, ñaïi hoïc boå khuyeát. Thuûy ngoân nhaát lyù, trung taùn vi vaïn söï, maït phuïc hieäp vi nhaát lyù. Chaân thaät voâ voïng, chaân thaät chi lyù. Höõu thò lyù nhi phuïc höõu thò söï. Thieân ñòa chi lyù chí thaät voâ voïng,

地之理至實無妄。聖人之心至實無妄。能知

Thaùnh nhaân chi taâm chí thaät voâ voïng. Naêng tri giaùc, sôû tri

覺,所知覺,千聖相傳心法,脫然有悟處,又非

giaùc, thieân thaùnh töông truyeàn taâm phaùp, thoaùt nhieân höõu

見聞思慮之可及也。

ngoä xöù, höïu phi kieán vaên tö löï chi khaû caäp daõ.

物我一理,固有之性,心之體用。吾心正而天地之心亦正。萬物之本源,一心之妙用。活鱍鱍地,徹頭徹尾做工夫。到這裡,咬菜根,無

Vaät ngaõ nhaát lyù, coá höõu chi taùnh, taâm chi theå duïng, Ngoâ taâm chaùnh, nhi thieân ñòa chi taâm dieäc chaùnh. Vaïn vaät chi boån nguyeân, nhaát taâm chi dieäu duïng. Hoaït baùt baùt ñòa, trieät ñaàu trieät vó toá coâng phu. Ñaùo giaù lyù, giaûo thaùi caên,

縫塔。三句語剳著病處。一刀兩段,一棒一條

voâ phuøng thaùp, tam cuù ngöõ traùt tröôùc beänh xöù. Nhaát ñao

痕,一摑一掌血。

löôõng ñoaïn, nhaát boång nhaát ñieàu ngaân, nhaát quaùch nhaát

註復卦引楞嚴經語爲證據云。非唯年有變,月亦有之。

chöôûng huyeát. Chuù phuïc quaùi, daãn Laêng Nghieâm kinh ngöõ vi chöùng cöù vaân. Phi duy nieân höõu bieán, nguyeät dieäc höõu chi.

914

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

晦菴註書,唯毛詩一經,乃是學力註成,簡用佛法。自餘四書等註,幷諸製作,皆用佛法。汎以佛經禪語,改頭換靣,翻變其語而取

QUYEÅN HAÏ

915

Hoái Am chuù thö, duy Mao thi nhaát kinh, naõi thò hoïc löïc chuù thaønh, giaûn duïng Phaät phaùp. Töï dö Töù thö ñaúng chuù, tinh chö cheá taùc, giai duïng Phaät phaùp. Phieám dó Phaät kinh thieàn ngöõ, caûi ñaàu hoaùn dieän, phieân bieán kyø ngöõ, nhi thuû

其意。如是用者,徧於羣書。晦菴如是所用佛語,又諱周程明露佛語,不識晦菴是何心哉。

kyø yù. Nhö thò duïng giaû, bieán ö quaàn thö. Hoái Am nhö thò

晦菴早從學於延平李先生,久之恨不發明。及詢長者咸指之禪學。已而徧學禪老,與呂東萊,張南軒,同問道於大慧禪師。

Hoái Am taûo tuøng hoïc ö Dieân Bình Lyù tieân sanh, cöûu chi

晦菴十八歲從劉屏山游。屏山意其必畱心舉業,遂搜其箧,唯有大慧禪師語錄一帙。次年登科。

sôû duïng Phaät ngöõ, höïu huùy Chu Trình minh loä Phaät ngöõ, baát thöùc Hoái Am thò haø taâm tai? haän baát phaùt minh, caäp tuaân tröôûng giaû, haøm chæ chi thieàn hoïc, dó nhi bieán hoïc Thieàn laõo, döõ Löõ Ñoâng Lai, Tröông Nam Hieân, ñoàng vaán ñaïo ö Ñaïi Hueä thieàn sö. Hoái Am thaäp baùt tueá tuøng Löu Bình Sôn du. Bình Sôn yù kyø taát löu taâm cöû nghieäp, toaïi söu kyø khieáp, duy höõu Ñaïi Hueä thieàn sö ngöõ luïc nhaát traät, thöù nieân ñaêng khoa. Hoái Am trí thö ö Khai Thieän Khieâm thieàn sö vieát: Hy

晦菴致書於開善謙禪師曰。熹向蒙大慧禪師開示狗子佛性話頭,未有悟入。願授一言,警所不逮。

höôùng moâng Ñaïi Hueä thieàn sö, khai thò caåu töû Phaät taùnh

謙答書曰。把這一念提撕狗子話,不要商量。勇猛直前,一刀兩段。晦菴覽之有省。

thoaïi, baát yeáu thöông löôïng. Duõng maõnh tröïc tieàn, nhaát

晦菴於竹林小軒誦佛經,作詩曰。

thoaïi ñaàu, vò höõu ngoä nhaäp, nguyeän thoï nhaát ngoân, caûnh sôû baát ñaõi. Khieâm ñaùp thö vieát: Baû giaù nhaát nieäm ñeà teâ caåu töû ñao löôõng ñoaïn. Hoái Am laõm chi höõu tænh. Hoái Am ö Truùc Laâm tieåu hieân tuïng Phaät kinh, taùc thi vieát:

端居獨無事,

Ñoan cö ñoäc voâ söï.

聊披釋氏書。

Lieâu phi Thích thò thö.

916

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

暫息塵累牽, 超然與道俱。門掩竹林幽,

Taïm töùc traàn luïy khieân.

禽鳴山雨餘。了此無爲法, 身心同晏如。

Caàm minh sôn vuõ dö.

晦菴有書啟國清禪師曰。寒山子詩刻成日幸見早寄。晦菴寄山居僧詩曰。方丈翛然屋數椽, 檻前流水自清漣。蒲團竹几通宵坐, 掃地焚香白晝眠。地窄不容揮麈客, 室空那許散花天。箇中有句無人薦, 不是諸方五味禪。陸文安,公九淵每與晦菴爭論太極圖說。蓋知晦菴有禪學,故謂晦菴有悟,人譏之。有問。今士大夫,都入禪家去者。何也。

917

Sieâu nhieân döõ ñaïo caâu. Moân yeåm truùc laâm u.

Lieãu thöû voâ vi phaùp. Thaân taâm ñoàng yeán nhö. Hoái Am höõu thö khaûi Quoác Thanh thieàn sö vieát: Haøn Sôn Töû thi khaéc thaønh nhaät haïnh kieán taûo kyù. Hoái Am kyù sôn cö taêng thi vieát: Phöông tröôïng tieâu nhieân oác soå chuyeân. Haïm tieàn löu thuûy töï thanh lieân. Boà ñoaøn truùc kyû thoâng tieâu toïa. Taûo ñòa phaàn höông baïch truù mieân. Ñòa traùch baát dung huy chuû khaùch. Thaát khoâng na höùa taùn hoa thieân. Caù trung höõu cuù voâ nhaân tieán. Baát thò chö phöông nguõ vò thieàn. Luïc Vaên An, Coâng Cöûu Uyeân moãi döõ Hoái Am tranh luaän Thaùi cöïc ñoà thuyeát, caùi tri Hoái Am thieàn hoïc, coá vò Hoái Am höõu ngoä, nhaân cô chi. Höõu vaán: Kim só ñaïi phu, ñoâ nhaäp thieàn gia khöù giaû, haø daõ?

918

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

晦菴答曰。是他高似儞,儞平生讀許多書,記誦文章,所藉以取功名利祿之計者。到這裏都靠不得,所以被他降下了。王介甫,平生學許多道理,臨了捨宅爲寺。本朝李文靖公,王文正公,劉元城,呂申公,都是甚麼人也,都去入他禪學。佛所說六根,六識,四大,十二緣生之論,皆極精妙。故吾儒謂孔子所不及也。

QUYEÅN HAÏ

Hoái Am ñaùp vieát: Thò tha cao töï neã, neã bình sanh ñoäc höùa ña thö, kyù tuïng vaên chöông, sôû tòch dó thuû coâng danh lôïi loäc chi keá giaû. Ñaùo giaù lyù ñoâ khaùo baát ñaéc, sôû dó bò tha giaùng haï lieãu. Vöông Giôùi Phuû bình sanh hoïc höùa ña ñaïo lyù, laâm lieãu xaû traïch vi töï. Boån trieàu Lyù Vaên Tónh Coâng, Vöông Vaên Chaùnh Coâng, Löu Nguyeân Thaønh, Löõ Thaân Coâng, ñoâ thò thaäm ma nhaân daõ, ñoâ khöù nhaäp tha thieàn hoïc? Phaät sôû thuyeát luïc caên, luïc thöùc, töù ñaïi, thaäp nhò duyeân sanh chi luaän, giai cöïc tinh dieäu. Coá ngoâ Nho, vò Khoång töû

四大卽是魂魄。十二緣生出華嚴合論。佛說本言盡去世閒萬事,後卻說出實際理地不受一塵,萬事門頭不捨一法。

sôû baát caäp daõ.

達磨盡翻窠臼,倡爲禪學。與義學尤爲高妙。金剛經大意只在須菩提問云何應住,云何降伏其心兩句上。故說不應住法生心,不應住色生心。

nhaát traàn, vaïn söï moân ñaàu baát xaû nhaát phaùp.

禪宗有云。有物先天地, 無形本寂寥, 能爲萬象主, 不逐四時凋。

919

Töù ñaïi töùc thò hoàn phaùch. Thaäp nhò duyeân sanh xuaát Hoa Nghieâm hieäp luaän. Phaät thuyeát boån ngoân taän khöù theá gian vaïn söï, haäu khöôùc thuyeát xuaát thaät teá lyù ñòa baát thoï Ñaït Ma taän phieân khoøa cöõu, xöôùng vi thieàn hoïc, döõ nghóa hoïc vöu vi cao dieäu. Kim cang kinh ñaïi yù chæ taïi Tu-boà-ñeà vaán: Vaân haø öng truï, vaân haø haøng phuïc kyø taâm, löôõng cuù thöôïng. Coá thuyeát baát öng truï phaùp sanh taâm, baát öng truï saéc sanh taâm. Thieàn toâng höõu vaân: Höõu vaät tieân thieân ñòa. Voâ hình boån tòch lieâu, Naêng vi vaïn töôïng chuû. Baát truïc töù thôøi ñieâu.

920

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Phaùc laïc phi tha vaät.

撲落非他物, 縱橫不是塵。山河及大地, 全露法王身。若人識得心,大地無寸土。看他是甚麼見識,今區區小儒,怎生出得他手,宜其爲他揮下

Tung hoaønh baát thò traàn. Sôn haø caäp ñaïi ñòa. Toaøn loä Phaùp vöông thaân. Nhöôïc nhaân thöùc ñaéc taâm, ñaïi ñòa voâ thoán thoå. Khaùn tha thò thaäm ma kieán thöùc, kim khu khu tieåu nho, chaåm sanh xuaát ñaéc tha thuû, nghi kyø vò tha huy haï daõ.

也。晦菴如是博於佛學,又教人棄於佛學,此亦

Hoái Am nhö thò baùc ö Phaät hoïc, höïu giaùo nhaân khí ö Phaät hoïc, thöû dieäc baát thöùc Hoái Am thò haø taâm tai!

不識晦菴是何心哉。有言晦菴自用佛語,又諱周程明露佛語。自博於佛學,又教人棄於佛學。此二章微露晦菴心病也。

921

Höõu ngoân Hoái Am töï duïng Phaät ngöõ, höïu huùy Chu Trình minh loä Phaät ngöõ. Töï baùc ö Phaät hoïc, höïu giaùo nhaân khí ö Phaät hoïc. Thöû nhò chöông vi loä Hoái Am taâm beänh daõ. Nhöõ nhöôïc tieáp hieäp quaùn thoâng, toaøn theå giai kieán.

汝若浹洽貫通 , 全體皆見 , 始知

Thuûy tri Chu, Trình, Tröông, Taï, Du, Döông, Hoái Am ñaúng,

周,程,張,謝,游,楊,晦菴等,著書立言。凡於

tröôùc thö laäp ngoân, phaøm ö thuyeát ñaïo lyù xöù, thoán thoán tieát

說道理處,寸寸節節,皆是佛經禪語之意。豈

tieát, giai thò Phaät kinh thieàn ngöõ chi yù. Khôûi baát kieán Traàn

不見陳忠肅公謂。性理之說東林授之濂溪,其言徧於佛書也。近有一箇半箇指禪語曰。此一篇與宋儒言語相合,這幾句亦與宋儒相合。

Trung Tuùc Coâng vò: Taùnh lyù chi thuyeát Ñoâng Laâm thoï chi Lieâm Kheâ, kyø ngoân bieán ö Phaät thö daõ. Caän höõu nhaát caù baùn caù chæ thieàn ngöõ vieát, thöû nhaát thieân döõ Toáng Nho ngoân ngöõ töông hieäp, giaù kyû cuù dieäc döõ Toáng Nho töông hieäp.

922

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

OÂ hoâ, taèng baát tri Toáng Nho ngoân ngöõ, taän thò Thieàn

嗚呼。曾不知宋儒言語是禪宗流將出去者也。

923

toâng löu töông xuaát khöù giaû daõ. Thaùi Nguyeân vieát: Sö chi sôû ngoân, giai xuaát ngoâ Nho chi

太原曰。師之所言,皆出吾儒之書,非存私也,非不公也。且言世之排佛者,可是學力之

thö, phi toàn tö daõ, phi baát coâng daõ. Thaû ngoân theá chi baøi

未博乎,可是理學之未通乎,可是學佛未至而

thoâng hoà, khaû thò hoïc Phaät vò chí nhi phaûn baøi hoà, khaû thò

反排乎,可是紀昌之用心乎,可是局於此量不能化之而大通乎。

Kyû Xöông chi duïng taâm hoà, khaû thò cuoäc ö thöû löôïng baát

於戲。尙亦不敢輕於常人,安忍欲沽自己之幻名,曲排三界大聖人度人之大法。吾爲之憂,憂彼排者。虧損陰德,至於至也。 8. Hoïc Phaät baøi baùc Phaät

OÂ

ng Thaùi Nguyeân(1) thöa hoûi raèng: “Chu töû(2) chuù giaûi saùch thöôøng daãn nhieàu lôøi trong kinh Phaät, khoâng bieát coù nhöõng saùch naøo, oâng aáy duøng töø ngöõ naøo cuûa Phaät ñeå chuù giaûi?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Nhöõng töø ngöõ cuûa ñaïo Phaät maø Hoái Am thöôøng duøng nhö laø “hö linh baát muoäi”,(3) “baát (1)

Töùc Vöông Trung, ngöôøi xöù Thaùi Nguyeân, laø ngöôøi ñaõ thöa hoûi Thieàn sö Khoâng Coác trong nhöõng baøi tröôùc. (2) Töùc oâng Hoái Am. (3) Hö linh baát muoäi: taùnh roãng rang maàu nhieäm khoâng theå che môø. Töø ngöõ naøy ñöôïc trích töø luaän Ñaïi Trí ñoä dòch vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng vaø nhieàu kinh saùch cuûa Thieàn toâng.

Phaät giaû, khaû thò hoïc löïc chi vò baùc hoà, khaû thò lyù hoïc chi vò

naêng hoùa chi nhi ñaïi thoâng hoà? OÂ hoâ! Thöôïng dieäc baát caûm khinh ö thöôøng nhaân, an nhaãn duïc coâ töï kyû chi huyeãn danh, khuùc baøi Tam giôùi ñaïi thaùnh nhaân ñoä nhaân chi ñaïi phaùp? Ngoâ vò chi öu, öu bæ baøi giaû, khuy toån aâm ñöùc, chí ö chí daõ.

khaû haïn löôïng”,(1) “töï thò nhi phi”.(2) Trong saùch Ñaïi hoïc boå khuyeát thì duøng nhöõng caâu nhö laø “thuûy ngoân nhaát lyù, trung taùn vi vaïn söï, maït phuïc hieäp vi nhaát lyù”,(3) hoaëc noùi “chaân thaät voâ voïng, chaân thaät chi lyù”,(4) hoaëc noùi “höõu thò (1)

Baát khaû haïn löôïng: khoâng theå giôùi haïn hay ño löôøng ñöôïc. Töø ngöõ naøy ñöôïc trích töø kinh Hoa Nghieâm, kinh Baûo Tích, kinh Ñaïi taäp. (2) Töï thò nhi phi: döôøng nhö laø nhö theá nhöng thaät ra khoâng phaûi nhö theá. Töø ngöõ naøy ñöôïc trích töø Ñaøm taân taäp. Taát caû nhöõng töø ngöõ vöøa daãn ñeàu laø caùch duøng rieâng trong ñaïo Phaät, tuy ngaén goïn maø haøm yù saâu saéc, laïi ñoøi hoûi choã tri kieán thöïc nghieäm cuûa ngöôøi nghe môùi coù theå naém baét ñöôïc troïn veïn yù nghóa. (3) Thuûy ngoân nhaát lyù, trung taùn vi vaïn söï, maït phuïc hieäp vi nhaát lyù: Ban ñaàu chæ noùi moät leõ, sau phaân ra thaønh muoân söï vaät, ñeán cuoái cuøng hôïp laïi thaønh moät leõ”. (4) Chaân thaät voâ voïng, chaân thaät chi lyù: Choã chaân thaät khoâng hö voïng, ñoù laø leõ chaân thaät.

924

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

lyù nhi phuïc höõu thò söï”,(1) hoaëc noùi “thieân ñòa chi lyù, chí thaät voâ voïng”,(2) hoaëc noùi “thaùnh nhaân chi taâm chí thaät voâ voïng”,(3) hoaëc noùi “naêng tri giaùc, sôû tri giaùc”,(4) hoaëc noùi “thieân thaùnh töông truyeàn taâm phaùp”,(5) hoaëc noùi “thoaùt nhieân höõu ngoä xöù, höïu phi kieán vaên tö löï chi khaû caäp daõ”,(6) hoaëc noùi “vaät ngaõ nhaát lyù, coá höõu chi taùnh, taâm chi theå duïng”,(7) hoaëc noùi “ngoâ taâm chaùnh, nhi thieân ñòa chi taâm dieäc chaùnh”,(8) hoaëc noùi “vaïn vaät chi boån nguyeân, nhaát taâm chi dieäu duïng”(9) hoaëc noùi “hoaït baùt baùt ñòa, trieät ñaàu trieät vó toá coâng phu”,(10) hoaëc noùi “ñaùo giaù lyù”,(11) “giaûo thaùi

(1)

Höõu thò lyù nhi phuïc höõu thò söï: Coù caùi lyù nhö vaäy, laïi cuõng coù caùi söï nhö vaäy. (2) Thieân ñòa chi lyù chí thaät voâ voïng: Caùi leõ cuûa trôøi ñaát laø heát söùc chaân thaät, khoâng heà hö doái. (3) Thaùnh nhaân chi taâm chí thaät voâ voïng: Caùi taâm cuûa baäc thaùnh nhaân heát söùc chaân thaät, khoâng heà hö doái. Nhöõng töø ngöõ, caùch noùi vöøa daãn ñeàu laø do ngaøi Toång Thieàn sö ôû chuøa Ñoâng Laâm truyeàn daïy cho Chu Lieâm Kheâ. (4) Naêng tri giaùc, sôû tri giaùc: chæ chuû theå coù naêng löïc nhaän bieát vaø ñoái töôïng khaùch quan ñöôïc nhaän bieát. Khaùi nieäm vaø caùch noùi naøy ñöôïc thaáy trong kinh Laêng Nghieâm vaø nhieàu kinh ñieån khaùc nöõa. (5) Thieân thaùnh töông truyeàn taâm phaùp: Ngaøn vò thaùnh noái tieáp nhau ñeàu chæ truyeàn rieâng moät phaùp taâm. (6) Thoaùt nhieân höõu ngoä xöù, höïu phi kieán vaên tö löï chi khaû caäp daõ: Boãng nhieân coù choã chöùng ngoä, laïi khoâng do choã thaáy nghe suy nghó maø hieåu ñöôïc ñeán choã aáy. (7) Vaät ngaõ nhaát lyù, coá höõu chi taùnh, taâm chi theå duïng: Loaøi vaät vôùi ta cuõng ñoàng moät lyù, neân cuõng coù baûn theå vaø choã hoaït duïng cuûa taâm taùnh. (8) Ngoâ taâm chaùnh, nhi thieân ñòa chi taâm dieäc chaùnh: Taâm ta ñöôïc chaân chaùnh thì caùi taâm cuûa trôøi ñaát cuõng chaân chaùnh. (9) Vaïn vaät chi boån nguyeân, nhaát taâm chi dieäu duïng: Coäi nguoàn cuûa trôøi ñaát chính laø choã dieäu duïng cuûa moät taâm naøy. (10) Hoaït baùt baùt ñòa, trieät ñaàu trieät vó toá coâng phu: Ñaït ñeán choã duïng taâm linh hoaït, döùt saïch caû ñaàu ñuoâi maø thöïc haønh coâng phu. (11) Ñaùo giaù lyù: ñeán trong aáy, ñeán choã aáy... Caùch noùi cuûa Thieàn toâng ñeå chæ ñeán choã ñoái maët vôùi sanh töû, quyeát ñònh yù nghóa cuoäc ñôøi mình. Ngöôøi tu taäp phaûi laáy ñieàu thieát yeáu nhaát laø toû ngoä ñöôïc trong choã naøy, vöôït qua ñöôïc moïi noãi lo sôï veà soáng cheát.

QUYEÅN HAÏ

925

caên”,(1) “voâ phuøng thaùp”.(2) Hoaëc duøng ba caâu ñeå phaù tröø beänh chaáp tröôùc laø: “moät ñao chaët ñöùt laøm ñoâi”, “ñaùnh moät gaäy ñeå laïi moät laèn” vaø “moät caùi taùt in daáu baøn tay maùu”.(3) “Khi chuù giaûi queû phuïc,(4) Hoái Am daãn lôøi trong kinh Laêng Nghieâm laøm chöùng cöù raèng: Khoâng chæ laø naêm coù söï bieán ñoåi, maø thaùng cuõng coù bieán ñoåi. “Nhöõng saùch maø Hoái Am chuù giaûi, chæ rieâng coù moät quyeån Mao thi(5) laø do söùc hoïc cuûa oâng laøm thaønh maø thoâi, ít duøng ñeán Phaät phaùp. Ngoaøi ra, trong söï chuù giaûi caùc saùch Töù thö(6) cuõng nhö tröôùc taùc, Hoái Am ñeàu duøng ñeán Phaät phaùp. OÂng duøng raát nhieàu lôøi trong kinh Phaät vaø caùc Thieàn ngöõ, chæ thay ñoåi hình thöùc, bieán ñoåi caâu vaên, nhöng vaãn giöõ laáy yù töù. Caùch duøng nhö vaäy phoå bieán trong khaép caùc saùch cuûa oâng. Hoái Am ñaõ söû duïng nhöõng töø ngöõ (1)

Giaûo thaùi caên: aên reã rau. Caùch noùi ñeå chæ ngöôøi khoâng coøn bò troùi buoäc vaøo söï tham muoán, coù theå tuøy duyeân maø soáng, khoâng bò loâi cuoán theo söï tham duïc. (2) Voâ phuøng thaùp: caùi thaùp nguyeân khoái, khoâng coù choã chaép noái. Caùch noùi ñeå chæ söï vieäc cöïc kyø sieâu vieät, khoù khaên, haàu nhö khoâng theå duøng naêng löïc cuûa ngöôøi bình thöôøng maø laøm ñöôïc. Thöôøng noùi “taïo nhaát caù voâ phuøng thaùp” (造箇無縫塔), nghóa laø “laøm ra moät caùi thaùp nguyeân khoái”. Coøn coù caùch noùi töông töï laø voâ phuøng y (無縫衣): chieác aùo khoâng coù ñöôøng khaâu. (3) Nhöõng caùch noùi daãn trong ñoaïn naøy ñeàu ñöôïc ruùt ra töø kinh ñieån vaø caùc saùch ngöõ luïc cuûa Thieàn toâng. (4) Queû phuïc: teân moät queû trong kinh Dòch, vò trí ôû döôùi queû chaán, treân queû khoân, chæ söï trôû laïi, trôû veà. (5) Mao thi: töùc laø baûn kinh Thi do hai nhaø hoï Mao laø Mao Hanh (毛亨) töùc Ñaïi Mao vaø Mao Tröôøng (毛長) töùc Tieåu Mao söu taäp, chuù giaûi vaø truyeàn laïi. Töông truyeàn vaøo ñôøi Haùn vaãn coøn ñeán 4 baûn kinh Thi, ngoaøi baûn cuûa hoï Mao ra coøn coù Loã thi do Thaân Boài (ngöôøi nöôùc Loã) chuù giaûi, Teà thi do Vieân Coá Sanh (ngöôøi nöôùc Teà) chuù giaûi, vaø Haøn thi do Haøn Anh (ngöôøi nöôùc Yeân) chuù giaûi. Veà sau, baûn Teà thi truyeàn ñeán ñôøi Nguïy thì tuyeät baûn; baûn Loã thi truyeàn ñeán ñôøi Taán roài maát; baûn Haøn Thi cuõng chæ truyeàn ñeán ñôøi Nguõ ñaïi. Cho ñeán nay chæ coøn laïi duy nhaát baûn Mao thi maø thoâi. (6) Töù thö: boán boä saùch ñöôïc xem nhö kinh ñieån giaùo khoa cuûa Nho giaùo, goàm coù: Ñaïi hoïc, Luaän ngöõ, Trung dung vaø Maïnh töû.

926

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

trong ñaïo Phaät nhö vaäy, laïi sôï caùc oâng Chu töû(1) vaø Trình töû(2) laøm saùng roõ lôøi Phaät, thaät chaúng bieát loøng daï cuûa oâng ta nhö theá naøo? “Hoái Am tröôùc theo hoïc vôùi Lyù tieân sanh ôû Dieân Bình.(3) Sau giaän vì hoïc laâu maø khoâng coù choã saùng roõ, laïi tìm hoûi caùc baäc tröôûng thöôïng, ai naáy ñeàu höôùng veà Thieàn hoïc. Do ñoù oâng môùi tìm hoïc khaép caùc baäc tieàn boái trong nhaø Thieàn. OÂng coù cuøng vôùi Löõ Ñoâng Lai vaø Tröông Nam Hieân ñeán hoûi ñaïo nôi ngaøi thieàn sö Ñaïi Hueä.(4) “Naêm 18 tuoåi, Hoái Am cuøng vôùi Löu Bình Sôn daïo chôi. Bình Sôn coù yù cho raèng Hoái Am löu taâm veà ñöôøng khoa cöû, beøn luïc tìm trong röông cuûa Hoái Am, nhöng chæ thaáy coù moät boä ngöõ luïc cuûa thieàn sö Ñaïi Hueä maø thoâi. Qua naêm sau, Hoái Am thi ñoã.(5) “Hoái Am göûi thö cho thieàn sö Khieâm ôû chuøa Khai Thieän noùi raèng: ‘Chu Hy naøy nhôø ôn thieàn sö Ñaïi Hueä chæ baøy cho caâu thoaïi ñaàu(6) taùnh Phaät cuûa con choù,(7) nhöng chöa (1)

Töùc Chu Lieâm Kheâ. Töùc Trình Minh Ñaïo vaø Trình Y Xuyeân. (3) Hoái Am ñoã tieán só naêm 18 tuoåi, ñöôïc boå laøm Chuû baï huyeän Ñoàng An tænh Phuùc Kieán, chæ ñöôïc ít laâu thì töø quan veà queâ. OÂng nghe tieáng tieân sanh Lyù Ñoàng ôû Dieân Bình thuoäc huyeän Nam Bình laø ngöôøi ñaïo cao ñöùc troïng lieàn tìm ñeán tham hoïc. (4) Ñoaïn naøy trích töø saùch Ñaïi hueä nieân phoå. (5) Trích ôû lôøi töïa cuoán Ñaïi Hueä Ngöõ luïc. Veà naêm thaùng haún coù phaàn sai bieät ñoâi chuùt, vì caùc tö lieäu chính thöùc cheùp raèng Hoái Am ñoã tieán só naêm 18 tuoåi. Cuõng coù theå do caùch tính tuoåi theo aâm lòch, troøn 18 tuoåi ñöôïc tính laø 19 tuoåi. (6) Thoaïi ñaàu: caâu noùi hoaëc caâu chuyeän keå ñöôïc caùc baäc thaày neâu ra laøm ñaàu moái tham cöùu cho caùc thieàn sanh, giuùp hoï qua quaù trình tham cöùu coù theå ñaït ñeán choã lieãu ngoä. Thoâng thöôøng thì thoaïi ñaàu hay caùc coâng aùn khoâng mang yù nghóa suy luaän maø ngöôïc laïi coøn nhaém ñeán vieäc döùt saïch moïi söï suy luaän, phaùn xeùt cuûa thieàn giaû. (7) Taùnh Phaät cuûa con choù (caåu töû Phaät taùnh): Ñaây chæ coâng aùn thöù nhaát trong Voâ moân quan, töùc coâng aùn Trieäu Chaâu caåu töû (Con choù cuûa ngaøi Trieäu Chaâu). Trong coâng aùn naøy keå raèng, coù ngöôøi hoûi ngaøi Trieäu Chaâu: “Con (2)

QUYEÅN HAÏ

927

coù choã ngoä nhaäp. Xin ngaøi ban cho moät lôøi ñeå gôïi môû choã maø Chu Hy chöa hieåu ñöôïc.’ Thieàn sö Khieâm vieát thö ñaùp raèng: ‘Cöù naém chaët laáy moät nieäm neâu leân caùi thoaïi ñaàu con choù aáy, khoâng caàn so ño tính toaùn, maïnh meõ xoâng veà phía tröôùc, moät ñao chaët ñöùt laøm ñoâi.’ Hoái Am xem thö coù choã thöùc tænh.(1) “Hoái Am tuïng kinh Phaät nôi maùi hieân chuøa Truùc Laâm, coù laøm baøi thô raèng: Nghieâm caån soáng rieâng, loøng roãng khoâng, Laàn dôû Phaät kinh, löôùt ñoâi doøng. Buïi traàn taïm phuûi trong thoaùng choác, Vöôït leân cuøng Ñaïo boãng töông thoâng. Cöûa chuøa kheùp laïi chieàu buoâng toái, Nuùi vaéng möa xong tieáng chim reàn. Phaùp voâ vi aáy vöøa thaáu suoát, Thaân taâm cuøng tónh laëng nhö nhö.(2) “Hoái Am coù thö noùi vôùi thieàn sö Quoác Thanh raèng: ‘Khi naøo thô cuûa Haøn Sôn Töû khaéc xong, xin thaày sôùm göûi cho toâi.’(3) “Hoái Am laïi coù göûi cho moät vò taêng aån cö treân nuùi baøi thô raèng: choù coù taùnh Phaät hay khoâng?” Ngaøi Trieäu Chaâu ñaùp: “Khoâng.” Kinh Phaät daïy raèng: “Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.” Nhöng ngaøi Trieäu Chaâu laïi laø moät baäc chaân tu thöïc chöùng neân lôøi daïy cuûa Ngaøi cuõng khoâng theå noùi laø sai. Vì theá, coâng aùn naøy neâu leân moät ñieàu haàu nhö hoaøn toaøn maâu thuaãn, traùi ngöôïc, khoâng theå lyù giaûi, buoäc ngöôøi tham cöùu phaûi toaøn taâm toaøn yù döùt saïch moïi söï suy xeùt phaân bieät môùi coù theå hoäi nhaäp ñöôïc. (1) Nhöõng chi tieát naøy ñöôïc trích ôû caùc saùch Tö giaùm, Cuûng thaàn taäp vaø Taùnh lyù quaàn thö. (2) Ñoaïn naøy trích ôû Chu töû ñaïi toaøn taäp vaø Ñaïo dö luïc. (3) Ñoaïn naøy trích ôû baûn in cuõ taäp Haøn Sôn thi.

928

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Maùi thieàn thanh thaûn maáy thanh ngang, Nöôùc trong eâm chaûy tröôùc lan can. Ñeäm coû, gheá tre, ngoài suoát saùng, Queùt ñaát, xoâng höông, ngaøy nguû caøn. Ñaát heïp khoâng ñoùn ngöôøi khaùch lôùn,(1) Nhaø troáng sao trôøi chaúng raûi hoa?(2) Trong aáy coù lôøi khoâng ai bieát, Ñaâu phaûi chuyeän thieàn khaép muoân phöông?(3) “Caùc oâng Luïc Vaên An, Coâng Cöûu Uyeân ñeàu ñaõ cuøng tranh luaän vôùi Hoái Am veà thuyeát Thaùi cöïc ñoà, ñeàu bieát choã hoïc thieàn cuûa Hoái Am, neân noùi raèng Hoái Am coù choã chöùng ngoä thì ngöôøi ñôøi ñeàu cheâ cöôøi vieäc aáy.(4) (1)

Khoâng ñoùn ngöôøi khaùch lôùn: nguyeân vaên duøng “baát dung huy chuû khaùch”, töùc laø vò khaùch caàm caây phaát chuû, chæ caùc baäc ñaïi taêng luùc naøo cuõng caàm caây phaát chuû (phaát traàn), khi thuyeát phaùp treân toøa thì vung caây phaát chuû naøy ñeå laøm ñieäu boä. YÙ noùi khoâng phaûi nôi ñaây chaúng coù caùc baäc cao taêng ñaïi giaù quang laâm, chæ vì chaät heïp neân khoâng theå ñoùn tieáp caùc vò. Caâu naøy coøn haøm yù chuû nhaân khoâng heà quan taâm ñeán danh tieáng cao troïng, chæ vui soáng thanh thaûn trong thieàn thaát chaät heïp cuûa mình. (2) Nhaø troáng sao trôøi chaúng raûi hoa: Caâu naøy lieân heä ñeán caûnh nhaø troáng khoâng cuûa vò Boà Taùt Duy-ma-caät trong kinh Duy-ma-caät sôû thuyeát, thöôøng ñöôïc chö thieân ñeán raûi hoa cuùng döôøng taùn thaùn. YÙ noùi thieàn thaát troáng khoâng naøy cuõng xöùng ñaùng ñöôïc chö thieân raûi hoa cuùng döôøng. Caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu dòch laø “hoa trôøi”, nhöng theo caáu truùc Haùn ngöõ, neáu muoán noùi “hoa trôøi” thì phaûi laø “thieân hoa” chöù khoâng phaûi “hoa thieân”. Nguyeân taùc duøng “taùn hoa thieân” laø ñeå chæ “vò trôøi raûi hoa” chöù khoâng theå hieåu laø “raûi hoa trôøi”. (3) Nguyeân baûn duøng “chö phöông nguõ vò thieàn”, chæ 5 loaïi thieàn ñònh maø ngöôøi hoïc thieàn trong khaép thieân haï thöôøng noi theo, bao goàm: 1. Ngoaïi ñaïo thieàn, phaùp thieàn khoâng thuoäc veà ñaïo Phaät. 2. Phaøm phu thieàn, phaùp thieàn cuûa keû phaøm phu. 3. Tieåu thöøa thieàn, phaùp thieàn cuûa haøng Tieåu thöøa, töùc Thanh vaên, Duyeân giaùc. 4. Ñaïi thöøa thieàn, phaùp thieàn cuûa haøng Boà Taùt Ñaïi thöøa. 5. Nhö Lai thanh tònh thieàn, phaùp thieàn cao troåi nhaát, thaáu suoát töï taùnh, thaúng tôùi quaû Phaät. Ñoaïn naøy trích ôû Söï vaên loaïi taäp. (4) Ñoaïn naøy trích ôû saùch Söû löôïc.

QUYEÅN HAÏ

929

“Coù ngöôøi hoûi: ‘Hieän nay keû só ñeàu laàn hoài boû ñaïo Nho vaøo caû trong nhaø Thieàn, vieäc aáy theá naøo?’ “Hoái Am ñaùp: ‘Nhöõng ngöôøi aáy thaáy bieát hôn oâng ñoù. Bình sanh oâng ñoïc bieát bao nhieâu saùch vôû, hoïc thuoäc bao nhieâu aùng vaên chöông, chæ laø ñeå möu caàu ñöôïc coâng danh lôïi loäc maø thoâi. Ñeán choã thieát yeáu nhaát trong ñôøi(1) thì nhöõng vieäc aáy ñeàu chaúng caäy nhôø ñöôïc gì caû. Vì theá neân bò nhöõng ngöôøi kia vöôït qua caû roài. “Vöông Giôùi Phuû(2) bình sanh hoïc roäng ñaïo lyù, ñeán khi ñöôïc toû ngoä roài thì bieán nhaø mình thaønh caûnh chuøa.(3) Cuõng trong ñôøi Toáng naøy, haõy xem caùc oâng Lyù Vaên Tónh Coâng, Vöông Vaên Chaùnh Coâng, Löu Nguyeân Thaønh, Löõ Thaân Coâng... laø ngöôøi nhö theá naøo maø ñeàu theo vaøo Thieàn hoïc caû? “Nhöõng ñieàu Phaät daïy veà Saùu caên, Saùu traàn, Saùu thöùc, Boán ñaïi, Möôøi hai duyeân sanh... ñeàu heát söùc tinh vi maàu nhieäm, neân ngöôøi theo ñaïo Nho noùi raèng Ñöùc Khoång töû khoâng theå theo kòp. Möôøi hai duyeân sanh ñöôïc giaûng roõ trong boä Hoa nghieâm hieäp luaän. Phaät daïy caên baûn laø phaûi buoâng boû heát muoân vieäc nôi theá gian, sau laïi daïy raèng choã chaân thaät nhaát laø khoâng heà vöôùng moät maûy may buïi traàn, nhöng ñoái vôùi muoân vieäc dieãn ra tröôùc maét khoâng boû qua vieäc naøo! Toå Ñaït-ma phaù saïch moïi khuoân maãu cöùng nhaéc, (1)

Ñeán choã thieát yeáu nhaát trong ñôøi: choã ñoái maët vôùi chuyeän soáng cheát, quyeát ñònh yù nghóa cuoäc ñôøi. Nguyeân taùc duøng “ñaùo giaù lyù”, laø caùch noùi cuûa Thieàn toâng ñeå chæ ñeán choã ñoái maët sanh töû, choã xeùt cuøng yù nghóa ñôøi soáng. (2) Vöông Giôùi Phuû: töùc Vöông An Thaïch, laøm quan ñeán chöùc Teå töôùng ñöùng ñaàu trong trieàu. OÂng naém quyeàn chính töø naêm 1069, vaøo ñôøi Toáng Thaàn Toâng, thi haønh chính saùch môùi goïi laø Taân phaùp vôùi raát nhieàu caûi caùch taùo baïo. (3) Bieán nhaø mình thaønh caûnh chuøa (xaû traïch vi töï): töï mình quyeát taâm tu hoïc neân söûa ñoåi ngoâi nhaø ñang ôû thaønh caûnh chuøa ñeå tu taäp.

930

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khôûi xöôùng Thieàn hoïc, so vôùi caùi hoïc ngöõ nghóa raát khaùc xa, thaät cao sieâu maàu nhieäm. “Ñaïi yù kinh Kim cang chæ ôû nôi hai caâu hoûi cuûa oâng Tuboà-ñeà: Neân truï taâm vaøo ñaâu? Laøm theá naøo ñeå haøng phuïc taâm? Vaäy neân Phaät daïy raèng: Khoâng neân truï nôi phaùp maø sanh taâm. Khoâng neân truï vaøo saéc maø sanh taâm... “Thieàn toâng coù lôøi raèng: Coù vaät sanh tröôùc trôøi ñaát, Khoâng hình töôùng, voán laëng yeân; Chi phoái khaép thaûy hieän töôïng, Chaúng theo boán muøa taøn suy. Ñaùnh ruïng khoâng laø vaät khaùc Doïc ngang chaúng phaûi buïi traàn; Khaép caû nuùi soâng, coõi ñaát, Hieän baøy toaøn thaân Phaùp vöông. “Neáu ai nhaän bieát ñöôïc taâm thì khaép coõi ñaát naøy cuõng chaúng coù laáy moät taác ñaát. Haõy xem kieán thöùc cuûa ngöôøi ta laø theá naøo, nay cöù bo bo giöõ laáy kieán thöùc cuûa haïng tieåu nho thì laøm sao ra khoûi tay ngöôøi, traùnh sao khoûi bò ngöôøi ñaùnh ngaõ?’(1) Hoái Am ñaõ hoïc bieát roäng veà Phaät hoïc nhö vaäy, nhöng laïi daïy ngöôøi töø boû Phaät hoïc, thaät chaúng bieát taâm yù cuûa oâng aáy laø theá naøo?” (Tröôùc ñaây coù noùi raèng Hoái Am töï mình söû duïng töø ngöõ cuûa ñaïo Phaät, nhöng laïi sôï caùc oâng Chu töû vaø Trình töû (1)

Ñoaïn vaán ñaùp naøy trích ôû Chu töû ngöõ luïc vaø caùc saùch Dòch giaûi, AÂu Döông Huyeàn taïp kyù, Taùnh lyù quaàn thö.

QUYEÅN HAÏ

931

giaûng roõ lôøi Phaät; töï mình hoïc roäng veà ñaïo Phaät, nhöng laïi daïy ngöôøi ta töø boû Phaät hoïc. Hai ñieåm naøy ñeàu laøm loä roõ choã taâm beänh cuûa Hoái Am.) Thieàn sö Khoâng Coác laïi noùi vôùi Vöông Trung raèng: “Neáu oâng coù theå thaâm nhaäp hoøa hôïp, quaùn chieáu thaáu suoát, thaáy ñöôïc moät caùch toaøn dieän, thì môùi bieát raèng caùc oâng Chu, Trình, Tröông, Taï, Du, Döông(1) vaø Hoái Am thaûy ñeàu laøm nhö vaäy. Trong khi vieát saùch, ñaët caâu, nhöõng choã thuyeát daïy ñaïo lyù thì moãi vieäc ñeàu laáy yù töù trong kinh Phaät, lôøi Thieàn. Haù chaúng nghe Trung Tuùc Coâng coù noùi raèng: ‘Hoïc thuyeát taùnh lyù do thaày Ñoâng Laâm truyeàn cho Lieâm Kheâ, nhöõng lôøi daïy aáy ñeàu thaáy coù trong khaép caùc kinh Phaät.’ “Gaàn ñaây, thaûng hoaëc coù ñoâi keû chæ vaøo Thieàn ngöõ maø noùi raèng: ‘Chöông saùch naøy sao gioáng vôùi lôøi leõ cuûa Toáng nho! Nhöõng caâu naøy cuõng gioáng vôùi vaên chöông Toáng nho!’ “Than oâi! Hoï chöa töøng bieát raèng ngoân ngöõ cuûa Toáng nho ñeàu töø nôi Thieàn toâng maø ra vaäy!” Thaùi Nguyeân thöa raèng: “Nhöõng lôøi thaày vöøa noùi ñoù ñeàu laáy töø saùch Nho, neân chaúng phaûi theo yù rieâng, maø quaû thaät laø coâng baèng. Vaû laïi, nhöõng ngöôøi ñôøi baøi baùc ñaïo Phaät, coù theå laø do söùc hoïc chöa ñöôïc saâu roäng hay chaêng? Coù theå laø do lyù leõ chöa ñöôïc thoâng suoát hay chaêng? Coù theå laø do coâng phu hoïc Phaät chaúng ñeán nôi ñeán choán neân trôû laïi baøi baùc hay chaêng? Coù theå laø do söï duïng taâm nhö Kyû (1)

Chu, Trình, Tröông, Taï, Du, Döông: chæ caùc oâng Chu Lieâm Kheâ, Trình Di vaø Trình Haïo, Tröông Hoaønh Cöø, Taï Löông Taû, Döông Thôøi. Rieâng hoï Du coù nhaéc ñeán trong baøi tröôùc, coù theå laø moät hoïc troø cuûa Trình töû nhöng chuùng toâi chöa bieát chính xaùc laø ngöôøi naøo.

932

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Xöông ngaøy xöa hay chaêng?(1) Cuõng coù theå laø do troùi buoäc nôi taâm löôïng heïp hoøi, khoâng theå giaùo hoùa laøm cho lôùn roäng, thoâng suoát ñöôïc hay chaêng?” (1)

Duïng taâm nhö Kyû Xöông: Kyû Xöông theo hoïc ngheà baén cung vôùi Phi Veä vôùi duïng yù khi hoïc thaønh ngheà seõ phaûn laïi thaày. Ñaây yù noùi keû theo hoïc Phaät ñeå naém hieåu nhöõng ñaïo lyù trong nhaø Phaät roài duøng ñoù maø baøi baùc ñaïo Phaät.

從人謗佛,附己見謗佛太原曰。除晦菴外,亦有排佛者,此復何如。空谷曰。自無主見,不能識其道之深淺。唯淜晦菴之說,從而排之。是爲隨人腳跟轉也。亦如水母以蝦爲目,凡得蝦則能行,或

QUYEÅN HAÏ

933

Thieàn sö Khoâng Coác noùi: “Than oâi! Vôùi ngöôøi taàm thöôøng coøn chaúng daùm coi khinh, huoáng chi laïi chæ vì muoán chuoác laáy chuùt hö danh maø coá tình thieân leäch ñeå baøi baùc neàn Ñaïi phaùp cöùu ñoä nhaân sanh cuûa baäc Ñaïi thaùnh nhaân trong Ba coõi? Toâi thaät laáy laøm lo laéng cho nhöõng keû baøi baùc kia phaûi suy toån aâm ñöùc cho ñeán möùc cuøng cöïc vaäy.

Tuøng nhaân baùng Phaät, phuï kyû kieán baùng Phaät Thaùi Nguyeân vieát: Tröø Hoái Am ngoaïi, dieäc höõu baøi Phaät giaû, thöû phuïc haø nhö? Khoâng Coác vieát: Töï voâ chuû kieán, baát naêng thöùc kyø ñaïo chi thaâm thieån, duy baèng Hoái Am chi thuyeát, tuøng nhi baøi chi, thò vi tuøy nhaân cöôùc caân chuyeån daõ. Dieäc nhö thuûy maãu dó haø vi muïc, phaøm ñaéc haø taéc naêng haønh, hoaëc thaát

失蝦則茫然罔措。𩹳鮚以蠏爲足,凡倚蠏則

haø taéc mang nhieân voõng thoá. Toûa keát dó giaûi vi tuùc, phaøm

能行,或失蠏則茫然罔措。後人從晦菴而排

yû giaûi taéc naêng haønh, hoaëc thaát giaûi taéc mang nhieân voõng

之,猶二者之倚他物乎。曰。亦有不因晦菴之說,自欲排者,此復何如。

thoá. Haäu nhaân tuøng Hoái Am nhi baøi chi, do nhò giaû chi yû tha vaät hoà. Vieát: Dieäc höõu baát nhaân Hoái Am chi thuyeát, töï duïc baøi giaû, thöû phuïc haø nhö?

934

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

曰。譬如世人唯識常見之物,不識難見之物,忽遇明月之珠,夜光之璧,光華璀璨,流輝奪目,不識是寶,疑之爲恠,尋握利劍,猛力而拒之。爭知此物能使貧者富,賤者貴,有如是功與德也。亦猶瞽者,不見日月之光,欲令盡天下人皆瞽其目,同說日月無光也。嗚呼。此等愚夫譬如蚯蚓唯知一尺地中食泥之樂,不知蒼龍深躍海淵飛騰在天。尺鷃唯知竹籬寸竅左之右之之樂。不知大鵬一舉則九萬里扶搖風斯在下。然亦不足恠也,囿於器量不能化耳。 9. Nghe theo ngöôøi khaùc baøi baùc Phaät, theâm yù kieán mình ñeå baøi baùc Phaät

OÂ

ng Thaùi Nguyeân thöa hoûi raèng: “Tröø oâng Hoái Am ra coøn coù nhöõng ngöôøi khaùc baøi baùc Phaät, vieäc aáy theá naøo?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Töï mình khoâng coù chuû kieán, chaúng bieát ñöôïc ñaïo Phaät saâu caïn theá naøo, chæ döïa vaøo thuyeát cuûa Hoái Am, nghe theo ñoù maø baøi baùc, nhö vaäy

QUYEÅN HAÏ

935

Vieát: Thí nhö theá nhaân duy thöùc thöôøng kieán chi vaät, baát thöùc nan kieán chi vaät. Hoát ngoä minh nguyeät chi chaâu, daï quang chi bích, quang hoa thoåi saùn, löu huy ñoaït muïc, baát thöùc thò baûo, nghi chi vi quaùi, taàm aùc lôïi kieám, maõnh löïc nhi cöï chi. Tranh tri thöû vaät naêng söû baàn giaû phuù, tieän giaû quyù, höõu nhö thò coâng döõ ñöùc daõ. Dieäc do coå giaû, baát kieán nhaät nguyeät chi quang, duïc linh taän thieân haï nhaân giai coå kyø muïc, ñoàng thuyeát nhaät nguyeät voâ quang daõ. OÂ hoâ! Thöû ñaúng ngu phu thí nhö khöu daãn, duy tri nhaát xích ñòa trung thöïc neâ chi laïc, baát tri thöông long thaâm döôïc haûi uyeân phi ñaèng taïi thieân. Xích yeáu duy tri truùc ly thoán khieáu taû chi höõu chi chi laïc, baát tri ñaïi baèng nhaát cöû taéc cöûu vaïn lyù phoø dieâu phong tö taïi haï. Nhieân dieäc baát tuùc quaùi daõ, höõu ö khí löôïng baát naêng hoùa nhó.

khaùc naøo keû böôùc ñi theo daáu chaân ngöôøi khaùc. Laïi cuõng ví nhö con söùa duøng con toâm laøm maét, khi coù con toâm thì di chuyeån ñöôïc, coøn khoâng coù con toâm thì phaûi hoang mang, ngô ngaùo. Laïi ví nhö con ngao duøng con cua laøm chaân, nhôø coù con cua môùi ñi ñöôïc, coøn khoâng coù con cua lieàn trôû neân hoang mang, ngô ngaùo. Ngöôøi ñôøi sau döïa theo Hoái Am maø baøi baùc ñaïo Phaät, khaùc naøo nhö hai con vaät kia chæ döïa theo vaät khaùc maø thoâi!”

936

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Laïi hoûi: “Cuõng coù ngöôøi khoâng do nôi thuyeát cuûa Hoái Am maø töï coù yù muoán baøi baùc ñaïo Phaät thì theá naøo?” Thieàn sö Khoâng Coác ñaùp: “Ví nhö ngöôøi ñôøi chæ bieát ñöôïc nhöõng söï vaät thöôøng thaáy maø thoâi, chaúng bieát ñöôïc nhöõng vaät khoù thaáy. Boãng nhieân gaëp ñöôïc haït chaâu minh nguyeät hoaëc vieân ngoïc bích daï quang, aùnh saùng röïc rôõ, choùi loøa, khoâng bieát laø vaät quí, nghi laø ñoà quaùi laï, beøn caàm laáy göôm beùn, duøng heát söùc maø choáng giöõ. Hoï ñaâu bieát raèng vaät aáy coù theå laøm cho ngöôøi ngheøo khoå trôû neân giaøu coù, keû heøn haï hoùa thaønh sang caû, thaät khoâng bieát ñöôïc giaù trò nhö theá cuûa vaät aáy. “Laïi ví nhö keû muø khoâng thaáy ñöôïc aùnh saùng maët trôøi, maët traêng, laïi muoán cho khaép thieân haï ai ai cuõng ñeàu muø caû, ñeå cuøng noùi raèng maët trôøi vaø maët traêng khoâng coù aùnh saùng! “Than oâi! Haïng ngöôøi ngu aáy chaúng khaùc chi con giun ñaát, chæ bieát caùi vui aên buøn trong khoaûng moät thöôùc ñaát

破不信因果或曰。修善作福,念佛往生,不足信也。一元曰。子何爲而不信乎。彼曰。且以目前言之。清廉行善之士,應得福壽俱全,而反貧促多疾。作惡屠殺之

QUYEÅN HAÏ

937

maø thoâi, ñaâu bieát tôùi söï vui thích cuûa con roàng xanh maëc tình xuoáng taän bieån saâu hay bay leân trôøi cao! Hoï ví nhö con chim saâu nhoû beù chæ bieát caùi vui ñöôïc chuyeàn qua laïi trong khoaûng moät taác vuoâng nôi raøo tre, naøo bieát tôùi söï thích thuù cuûa chim baèng to lôùn caát caùnh bay cao ñeán chín muoân daëm, gioù loäng döôùi chaân! “Nhöng nhöõng vieäc aáy cuõng chaúng laáy gì laøm laï, chæ laø do nôi taâm löôïng heïp hoøi, khoâng theå giaùo hoùa ñöôïc maø thoâi.”(1)

(1)

Trong quyeån haï naøy, töø baøi 1 ñeán baøi 9 thuaät laïi nhöõng noäi dung vaán ñaùp giöõa oâng Vöông Trung ngöôøi xöù Thaùi Nguyeân vôùi thieàn sö Khoâng Coác. Coù nhöõng nhaân vaät vaø söï kieän ñöôïc nhaéc ñeán thuoäc veà trieàu Minh, hoaëc caùc nieân hieäu nhö Vónh Laïc (1403), Tuyeân Ñöùc (1426), ñeàu laø muoän hôn so vôùi thôøi ñaïi cuûa ngaøi Toâng Boån (trieàu Nam Toáng, khoaûng ñôøi Toáng Thaàn Toâng 1068 - 1086). Nhö vaäy, coù theå ñoaùn chaéc laø trong laàn khaéc baûn veà sau, nhöõng baøi naøy ñaõ ñöôïc theâm vaøo chöù khoâng coù trong baûn do ngaøi Toâng Boån soaïn ra ban ñaàu. Ngöôøi theâm vaøo raát coù theå laø baø Haûi Hieàn, ngöôøi ñaõ lo vieäc khaéc baûn in laïi. Tuy khoâng xaùc ñònh ñöôïc baø Haûi Hieàn soáng vaøo nieân ñaïi naøo, nhöng coù theå ñoaùn laø vaøo khoaûng cuoái ñôøi Minh hoaëc muoän hôn.

Phaù baát tín nhaân quaû Hoaëc vieát: Tu thieän taùc phöôùc, nieäm Phaät vaõng sanh, baát tuùc tín daõ. Nhaát Nguyeân vieát: Töû haø vi nhi baát tín hoà? Bæ vieát: Thaû dó muïc tieàn ngoân chi, thanh lieâm haønh thieän chi só, öng ñaéc phöôùc thoï caâu toaøn, nhi phaûn baàn xuùc ña taät. Taùc aùc ñoà saùt chi nhaân, öng chieâu xuùc linh baàn beänh,

938

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

人,應招促齡貧病,而更延壽豐饒。吾以二者觀之,是以不信修善作福,念佛往生。

QUYEÅN HAÏ

939

nhi caùnh dieân thoï phong nhieâu. Ngoâ dó nhò giaû quan chi, thò dó baát tín tu thieän, taùc phöôùc, nieäm Phaät vaõng sanh. Dö vieát: Thaäm hyõ töû chi baát ñaït daõ. Töû chi sôû thuyeát,

餘曰。甚矣子之不達也。子之所說如管窺天。非天之小也,是人見之小也。

nhö quaûn khuy thieân, phi thieân chi tieåu daõ, thò nhaân kieán chi tieåu daõ. Baát kieán Baûo giaùm vaân:

不見寶鑑云。善有善報, 惡有惡報。莫言不報, 時節未到。

Thieän höõu thieän baùo. AÙc höõu aùc baùo. Maïc ngoân baát baùo. Thôøi tieát vò ñaùo.

Traïm traïm thanh thieân baát khaû khi.

湛湛青天不可欺, 未曾舉意早先知。善惡到頭終有報, 只爭來早與來遲。又云。

Vò taèng cöû yù taûo tieân tri. Thieän aùc ñaùo ñaàu chung höõu baùo. Chæ tranh lai taûo döõ lai trì. Höïu vaân:

人閒私語, 天聞若雷。暗室虧心, 神目如電。

Nhaân gian tö ngöõ. Thieân vaên nhöôïc loâi. AÙm thaát khuy taâm. Thaàn muïc nhö ñieån.

940

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Höïu vaân:

又云。善惡若無報, 乾坤必有私。眞武垂訓曰。造作善善惡惡, 報應如影隨形。莫道造惡不報, 直待惡貫滿盈。莫道修善無應, 直待善果圓成。因果錄云。

Thieän aùc nhöôïc voâ baùo. Caøn khoân taát höõu tö. Chaân Voõ thuøy huaán vieát: Taïo taùc thieän thieän aùc aùc. Baùo öùng nhö aûnh tuøy hình. Maïc ñaïo taïo aùc baát baùo. Tröïc ñaõi aùc quaùn maõn doanh. Maïc ñaïo tu thieän voâ öùng. Tröïc ñaõi thieän quaû vieân thaønh. Nhaân quaû luïc vaân:

要知前世因, 今生受者是。

Yeáu tri tieàn theá nhaân.

要知後世果。今生作者是。

Yeáu tri haäu theá quaû.

Kim sanh thoï giaû thò.

Kim sanh taùc giaû thò. Höïu vaân:

又云。假使經百劫,

Giaû söû baùch thieân kieáp.

所作業不亡。因緣會遇時, 果報還自受。

Sôû taùc nghieäp baát vong. Nhaân duyeân hoäi ngoä thôøi. Quaû baùo hoaøn töï thoï.

941

942

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

943

Nieát-baøn kinh vaân: Nghieäp höõu tam baùo. Nhaát hieän

涅槃經云。業有三報。一現報。現作善惡之業,現受苦樂之報。二生報。或前生作業,今生受報,或今生作業,來生受果。三速

baùo, hieän taùc thieän aùc chi nghieäp, hieän thoï khoå laïc chi baùo,

報。眼前作業,目下受報。

nhaõn tieàn taùc nghieäp, muïc haï thoï baùo.

易曰。積善之家,必有餘慶。積不善之家,必有餘殃。

Nhò sanh baùo, hoaëc tieàn sanh taùc nghieäp, kim sanh thoï baùo, hoaëc kim sanh taùc nghieäp, lai sanh thoï baùo. Tam toác baùo, Dòch vieát: Tích thieän chi gia, taát höõu dö khaùnh. Tích baát thieän chi gia, taát höõu dö öông. Höïu vieát: Quyû thaàn haïi doanh nhi phöôùc khieâm.

又曰。鬼神害盈而福謙。孝經云。天地明察,神明章矣。曾子曰。戒之戒之。出乎爾者,反乎爾者也。書云。天道福善禍淫。老子曰。天網恢恢,疎而不漏。又云。陽網疎而易漏,陰網密以難逃。佛嘗謂阿難曰。人有今世爲善,死墮地獄者。今世爲惡,死生天堂者。阿難問。何故。佛言。今世爲善,死墮地獄者,今世之善未熟,前世之惡已熟也。今世爲惡,死生天堂者,今世之惡未熟,前世之善已熟也。熟處先受報。譬如欠債急處先還。

Hieáu kinh vaân: Thieân ñòa minh saùt, thaàn minh chöông hyõ. Taêng töû vieát: Giôùi chi, giôùi chi! Xuaát hoà nhó giaû, phaûn hoà nhó giaû daõ. Thö vaân: Thieân ñaïo phöôùc thieän hoïa daâm. Laõo töû vieát: Thieân voõng khoâi khoâi, sô nhi baát laäu. Höïu vaân: Döông voõng sô nhi dò laäu, aâm voõng maät dó nan ñaøo. Phaät thöôøng vò A-nan vieát: Nhaân höõu kim theá vi thieän, töû ñoïa ñòa nguïc giaû; kim theá vi aùc, töû sanh thieân ñöôøng giaû. A-nan vaán: Haø coá? Phaät ngoân: Kim theá vi thieän, töû ñoïa ñòa nguïc giaû, kim theá chi thieän vò thuïc, tieàn theá chi aùc dó thuïc daõ. Kim theá vi aùc, töû sanh thieân döôøng giaû, kim theá chi aùc vò thuïc, tieàn theá chi thieän dó thuïc daõ. Thuïc xöù tieân thoï baùo, thí nhö khieám traùi, caáp xöù tieân hoaøn.

944

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

由此推之,三教皆言此理,但有遲速耳。豈可以目前未見果報而遂不信因果,因以不信淨土乎。彼曰。富貧壽夭皆從天命,焉有輪迴之報乎。餘曰。觀子之理實不明也。世人雖曰天命,天豈私於人哉。蓋人前世所爲不同,故今生受報亦不同。豈是天之所主耳。是以此身謂之報身。報我前世之所爲,故生此身也。天何容心哉。譬如人有功罪於外,當受賞罰於官府。官府豈私於人哉。唯以有功當賞,有罪當罰。豈以賞罰無故而加於人乎。世閒官府猶不以當賞無故而加於人,况天地造化豈以禍福無故而加於人也。是知前世所爲有善惡,故今生禍福以報之。所以不能純乎善,故不得純受其福也。乃

QUYEÅN HAÏ

945

Do thöû suy chi, Tam giaùo giai ngoân thöû lyù, ñaõn höõu trì toác nhó. Khôûi khaû dó muïc tieàn vò kieán quaû baùo nhi toaïi baát tín nhaân quaû, nhaân dó baát tín Tònh ñoä hoà? Bæ vieát: Phuù baàn thoï yeåu, giai tuøng thieân maïng, yeân höõu luaân hoài chi baùo hoà? Dö vieát: Quan töû chi lyù, thaät baát minh daõ. Theá nhaân tuy vieát thieân maïng, thieân khôûi tö ö nhaân tai? Caùi nhaân tieàn theá sôû vi baát ñoàng, coá kim sanh thoï baùo dieäc baát ñoàng, khôûi thò thieân chi sôû chuû nhó? Thò dó thöû thaân vò chi baùo thaân, baùo ngaõ tieàn theá chi sôû vi, coá sanh thöû thaân daõ. Thieân haø dung taâm tai? Thí nhö nhaân höõu coâng toäi ö ngoaïi, ñöông thoï thöôûng phaït ö quan phuû. Quan phuû khôûi tö ö nhaân tai? Duy dó höõu coâng ñöông thöôûng, höõu toäi ñöông phaït. Khôûi dó thöôûng phaït voâ coá nhi gia ö nhaân hoà? Theá gian quan phuû, du baát dó thöôûng phaït voâ coá nhi gia ö nhaân, huoáng thieân ñòa taïo hoùa, khôûi dó hoïa phöôùc voâ coá nhi gia ö nhaân daõ. Thò tri tieàn theá sôû vi höõu thieän aùc, coá kim sanh hoïa phöôùc dó baùo chi. Sôû dó baát naêng thuaàn hoà thieän, coá baát ñaéc thuaàn thoï kyø phöôùc daõ. Naõi höõu phuù quyù nhi khoå yeåu giaû, höõu baàn tieän

有富貴而苦夭者,有貧賤而壽樂者, 有榮寵而

nhi thoï laïc giaû, höõu vinh suûng nhi tuïy nhuïc giaû, höõu ty

悴辱者,有卑困而安閒者,有少年登高科者,有

khoán nhi an nhaøn giaû, höõu thieáu nieân ñaêng cao khoa giaû,

946

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

終身不得第者,有財穀豐盈而無兒女者,有逼迫艱難而兒女多者,有夫在而妻死者,有妻在而夫死者,有子在父前而死者,有孫在公前而死者,有先樂而後苦者,有先苦而後樂者,有前後樂而中苦者,有前後苦而中樂者,有一生而受苦者,有一生而受樂者。

QUYEÅN HAÏ

947

höõu chung thaân baát ñaéc ñeä giaû, höõu taøi coác phong doanh nhi voâ nhi nöõ giaû, höõu böùc baùch gian nan nhi nhi nöõ ña giaû, höõu phu taïi nhi theâ töû giaû, höõu theâ taïi nhi phu töû giaû, höõu töû taïi phuï tieàn nhi töû giaû, höõu toân taïi coâng tieàn nhi töû giaû, höõu tieân laïc nhi haäu khoå giaû, höõu tieân khoå nhi haäu laïc giaû, höõu tieàn haäu laïc nhi trung khoå giaû, höõu tieàn haäu khoå nhi trung laïc giaû, höõu nhaát sanh nhi thoï khoå giaû, höõu nhaát sanh nhi thoï laïc giaû.

我今問子。斯等何故而致然耶。

Ngaõ kim vaán töû: Tö ñaúng haø coá nhi trí nhieân da?

彼則曰。實不明矣。

Bæ taéc vieát: Thaät baát minh thöû.

餘曰。子旣不明,云何不信。若人撥無因

Dö vieát: Töû kyù baát minh, vaân haø baát tín? Nhöôïc nhaân baùt

果,必墮阿鼻地獄。地獄罪畢,復墮餓鬼。餓鬼罪畢,復墮畜生。畜生道中,償他宿債。殺他一命,還他一命。喫他八兩,還他半斤。畜生罪畢,劣得人身。雖得人身,貧竆下賤,盲聾瘖啞,腳跛手折,惡病所纒,饑寒所逼,不得見佛,不聞正法,不遇聖賢,不逢知識,展轉輪迴,受苦不息。

voâ nhaân quaû, taát ñoïa A-tyø ñòa nguïc. Ñòa nguïc toäi taát, phuïc ñoïa ngaï quyû. Ngaï quyû toäi taát, phuïc ñoïa suùc sanh, Suùc sanh ñaïo trung, thöôøng tha tuùc traùi. Saùt tha nhaát maïng hoaøn tha nhaát maïng, Khieát tha baùt löôïng, hoaøn tha baùn caân. Suùc sanh toäi taát, lieät ñaéc nhaân thaân. Tuy ñaéc nhaân thaân, baàn cuøng haï tieän, manh lung aám aù, cöôùc baû thuû chieát, aùc beänh sôû trieàn, cô haøn sôû böùc, baát ñaéc kieán Phaät, baát vaên chaùnh phaùp, baát ngoä thaùnh hieàn, baát phuøng tri thöùc, trieån chuyeån luaân hoài, thoï khoå baát töùc. Coå ñöùc vaân:

古德云。欲得不招無間業,

Duïc ñaéc baát chieâu voâ giaùn nghieäp.

莫謗如來正法輪。

Maïc baùng Nhö Lai Chaùnh phaùp luaân.

948

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

要知善惡昭彰,因果不昧。佛誠言於因果,必不妄言於淨土也。且夫爲人者,須要知是非,識廉恥,信因果,懼罪福,察善惡,辦邪正,上不怨天,下不尤人。榮枯不能動其心,得失莫能移其志。處富貴而不歡,居貧賤而無戚。進退知時,量力任事。用之則行,舍之則藏。忠孝仁慈,始終不二。如斯而不爲君子,則吾不信也。如斯而不爲大賢,則吾不信也。如斯念佛而不生淨土者,則吾不信也。我今殷勤解說,决子之疑。子當敬受,勿輕忽焉。 10. Phaù tröø yù kieán khoâng tin nhaân quaû

où ngöôøi noùi raèng: “Laøm laønh, taïo phöôùc, nieäm Phaät vaõng sanh, nhöõng ñieàu aáy khoâng ñuû ñeå tin theo.”

Nhaát Nguyeân(1) naøy hoûi raèng: “Taïi sao oâng laïi khoâng tin?” Ngöôøi kia ñaùp: “Cöù laáy vieäc tröôùc maét maø noùi, coù ngöôøi trong saïch, ngay thaúng, laøm laønh, leõ ra phaûi ñöôïc ñaày ñuû (1)

Töùc thieàn sö Toâng Boån, ngöôøi bieân soaïn saùch naøy.

QUYEÅN HAÏ

949

Yeáu tri thieän aùc chieâu chöông, nhaân quaû baát muoäi. Phaät thaønh ngoân ö nhaân quaû, taát baát voïng ngoân ö Tònh ñoä daõ. Thaû phuø vi nhaân giaû, tu yeáu tri thò phi, thöùc lieâm sæ, tín nhaân quaû, cuï toäi phöôùc, saùt thieän aùc, bieän taø chaùnh, thöôïng baát oaùn thieân, haï baát vöu nhaân, vinh khoâ baát naêng ñoäng kyø taâm, ñaéc thaát maïc naêng di kyø chí, xöû phuù quyù nhi baát hoan, cö baàn tieän nhi voâ thích, taán thoái tri thôøi, löôïng löïc nhaäm söï, duïng chi taéc haønh, xaù chi taéc taøng, trung hieáu nhaân töø, thuûy chung baát nhò. Nhö tö nhi baát vi quaân töû, taéc ngoâ baát tín daõ. Nhö tö nhi baát vi ñaïi hieàn, taéc ngoâ baát tín daõ. Nhö tö nieäm Phaät nhi baát sanh Tònh ñoä giaû, taéc ngoâ baát tín daõ. Ngaõ kim aân caàn giaûi thuyeát, quyeát töû chi nghi. Töû ñöông kính caån tín thoï, vaät khinh hoát yeân.

phöôùc thoï, traùi laïi phaûi chòu ngheøo khoù, yeåu maïng, nhieàu beänh taät; laïi coù nhöõng keû ñoäc aùc, gieát ngöôøi haïi vaät, leõ ra phaûi chòu yeåu maïng, ngheøo heøn, beänh taät, nhöng laïi ñöôïc tröôøng thoï, giaøu sang. Toâi laáy theo hai ñieàu aáy maø xeùt ra, neân khoâng tin vieäc laøm laønh, taïo phöôùc, nieäm Phaät vaõng sanh.” Nhaát Nguyeân ñaùp raèng: “OÂng quaû thaät laø khoâng thoâng ñaït! Lôøi oâng noùi ñoù, ví nhö keû nhìn trôøi qua caùi oáng nhoû. Chaúng phaûi baàu trôøi nhoû, chæ do ngöôøi aáy thaáy nhoû maø

950

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Chæ ñôïi quaû aùc chín muøi.

thoâi. Chaúng thaáy trong saùch Minh taâm baûo giaùm coù noùi raèng:

Chôù noùi laøm thieän khoâng öùng, Chæ ñôïi quaû thieän troøn ñaày.

Laøm laønh höôûng quaû laønh, Laøm aùc chòu quaû aùc.

“Saùch Nhaân quaû luïc cheùp raèng:

Chôù noùi khoâng quaû baùo.

Muoán bieát nhaân ñôøi tröôùc,

Chæ sôùm muoän sai khaùc.

Xem nôi quaû ñôøi naøy. Muoán bieát quaû ñôøi sau,

Trôøi cao thaêm thaúm, chôù deã duoâi;

Xem vieäc laøm hieän taïi.

Maûy may chôùm yù, ñoäng loøng trôøi.

“Laïi daïy raèng:

Laønh, döõ thaûy ñeàu coù quaû baùo,

Duø traûi traêm ngaøn kieáp,

Chaúng qua sôùm, muoän khaùc nhau thoâi.

Nghieäp ñaõ taïo khoâng maát.

“Laïi coù caâu:

Chæ ñôïi ñuû nhaân duyeân,

Ngöôøi ñôøi noùi vieäc rieâng,

AÉt phaûi chòu quaû baùo.

Trôøi nghe nhö tieáng saám. YÙ xaáu trong phoøng toái, Thaàn nhìn roõ nhö chôùp.(1) “Laïi coù caâu: Laønh, döõ neáu khoâng quaû baùo, Trôøi, Ñaát aét coù loøng rieâng. “Ngaøi Chaân Voõ coù lôøi thöông xoùt daïy raèng: Laøm ra caùc vieäc laønh, döõ, Baùo öùng nhö boùng theo hình. Chôù noùi laøm aùc khoâng baùo,

951

“Trong kinh daïy raèng:(1) ‘Nghieäp coù ba loaïi quaû baùo. Thöù nhaát laø hieän baùo, nghóa laø hieän nay laøm caùc vieäc laønh hay döõ, thì ngay trong ñôøi naøy nhaän chòu quaû baùo vui hoaëc baùo khoå. Thöù hai laø sanh baùo, nghóa laø ñôøi tröôùc ñaõ taïo nghieäp, ñôøi naøy phaûi thoï baùo, hoaëc ñôøi naøy taïo nghieäp, ñôøi sau seõ thoï baùo. Thöù ba laø toác baùo, nghóa laø vöøa taïo nghieäp lieàn chòu laáy quaû baùo ngay tröôùc maét.’ “Kinh Dòch noùi: ‘Nhaø chöùa ñieàu laønh thì coù phöôùc laønh veà sau; nhaø chöùa ñieàu chaúng laønh aét coù tai öông veà sau.’ “Laïi coù caâu: ‘Quæ thaàn haïi keû töï maõn maø taïo phöôùc cho ngöôøi khieâm toán.’

(1)

Boán caâu naøy yù noùi, nhöõng vieäc ngöôøi ñôøi muoán che giaáu, chæ thì thaàm khoâng cho ngöôøi khaùc bieát, thì trôøi nghe roõ nhö tieáng saám; nhöõng yù töôûng xaáu xa khôûi leân trong phoøng toái, töôûng nhö khoâng ai coù theå bieát ñöôïc, thì chö thaàn coù theå nhìn thaáy roõ raøng nhö aùnh ñieän chôùp.

(1)

Nguyeân baûn noùi laø kinh Nieát-baøn, nhöng chuùng toâi xeùt thaáy yù töôûng ôû ñaây ñöôïc ruùt ra töø nhieàu nguoàn kinh luïc khaùc nhau chöù khoâng phaûi trích daãn nguyeân vaên töø kinh Nieát-baøn.

952

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

953

“Hieáu kinh coù caâu: ‘Trôøi ñaát xeùt roõ, thaàn minh saùng suoát.’

naøo vì tröôùc maét chöa thaáy quaû baùo roài khoâng tin nhaân quaû, laïi do ñoù maø khoâng tin Tònh ñoä hay sao?”

“Taêng töû noùi: ‘Haõy caån thaän, caån thaän! Töï mình laøm ra thì phaûi töï mình chòu laáy ñoù.’

Ngöôøi kia thöa raèng: “Söï giaøu sang hay ngheøo khoù, soáng laâu hay yeåu maïng ñeàu do nôi meänh trôøi, haù coù vieäc quaû baùo luaân hoài hay sao?”

“Kinh Thö noùi: ‘Ñaïo trôøi laø ban phöôùc cho ngöôøi laønh, gieo hoïa cho keû taø aùc.’ “Laõo töû noùi: ‘Löôùi trôøi loäng loäng, tuy thöa maø chaúng soùt.’ “Laïi noùi: ‘Löôùi coõi döông thöa neân deã soùt; löôùi coõi aâm daøy neân khoù thoaùt.’(1) “Ñöùc Phaät thöôøng vì oâng A-nan maø daïy raèng: ‘Coù ngöôøi trong ñôøi naøy laøm laønh nhöng sau khi cheát ñoïa vaøo ñòa nguïc. Coù ngöôøi trong ñôøi naøy laøm aùc nhöng sau khi cheát sanh leân coõi trôøi.’ “A-nan thöa hoûi: ‘Vì sao vaäy?’ Phaät daïy: ‘Nhöõng ngöôøi trong ñôøi naøy laøm laønh nhöng sau khi cheát ñoïa vaøo ñòa nguïc laø vì ñieàu laønh trong ñôøi naøy chöa chín muoài maø nghieäp aùc trong ñôøi tröôùc ñaõ chín muoài. Nhöõng ngöôøi trong ñôøi naøy laøm aùc nhöng sau khi cheát sanh leân coõi trôøi laø vì nghieäp aùc trong ñôøi naøy chöa chín muoài maø nghieäp laønh trong ñôøi tröôùc ñaõ chín muoài. Nghieäp naøo chín muoài tröôùc thì phaûi thoï baùo tröôùc. Ví nhö ngöôøi thieáu nôï, moùn nôï naøo gaáp hôn thì phaûi hoaøn traû tröôùc.’ “Do nhöõng ñieàu treân maø suy ra thì Tam giaùo ñeàu daïy cuøng moät lyù aáy, chæ coù söï nhanh hay chaäm maø thoâi. Leõ (1)

YÙ noùi luaät phaùp cuûa döông gian khoâng theå traùnh khoûi söï sai soùt, ñeå loït löôùi keû coù toäi, nhöng luaät phaùp coõi aâm chæ döïa vaøo vieäc töï laøm töï chòu, khoâng theå coù chuyeän sai soùt.

Nhaát Nguyeân naøy ñaùp raèng: “Xeùt caùi lyù cuûa oâng thaät khoâng roõ raøng. Ngöôøi ñôøi tuy noùi laø meänh trôøi, nhöng leõ ñaâu trôøi laïi coù söï thieân vò vôùi ngöôøi hay sao? Thaûy ñeàu do vieäc laøm cuûa ngöôøi ta ñôøi tröôùc chaúng gioáng nhau, neân ñôøi naøy nhaän laõnh quaû baùo khaùc nhau, leõ naøo laïi laø do trôøi laøm ra nhö theá? Cho neân goïi thaân naøy laø baùo thaân, nghóa laø vì nhaän laõnh quaû baùo nhöõng vieäc ñaõ laøm ñôøi tröôùc neân môùi sanh ra thaân naøy. Trôøi naøo coù loøng bao che ñöôïc sao? “Ví nhö moät ngöôøi beân ngoaøi coù coâng hoaëc coù toäi thì nhaän chòu söï thöôûng phaït nôi phuû quan. Quan phuû leõ naøo laïi coù loøng thieân vò ñoái vôùi ngöôøi aáy hay sao? Chæ theo nôi vieäc coù coâng thì thöôûng, coù toäi thì phaït, leõ naøo laïi voâ côù maø duøng söï thöôûng phaït vôùi ngöôøi ta hay sao? Quan phuû theá gian coøn khoâng voâ côù duøng söï thöôûng phaït vôùi ngöôøi, huoáng chi trôøi ñaát laïi voâ côù mang söï hoïa phöôùc giaùng xuoáng con ngöôøi hay sao? “Vì theá maø bieát raèng, do vieäc laøm trong ñôøi tröôùc coù thieän, aùc, neân ñôøi naøy môùi nhaän laáy nhöõng söï hoïa, phöôùc. Vì khoâng theå laøm toaøn vieäc thieän, neân khoâng theå ñöôïc höôûng toaøn phöôùc baùo, vaäy môùi coù nhöõng ngöôøi giaøu sang maø khoå nhoïc hoaëc yeåu maïng; laïi coù keû ngheøo heøn maø ñöôïc soáng laâu, vui söôùng; coù ngöôøi vinh hieån, ñöôïc tin duøng maø phaûi lo buoàn, tuûi nhuïc; coù keû heøn keùm khoán khoù maø vaãn

954

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñöôïc an nhaøn; coù ngöôøi tuoåi treû sôùm ñoã ñaït thaønh danh; coù ngöôøi troïn ñôøi vaãn khoâng ñoã ñaït; coù ngöôøi tieàn gaïo ñaày nhaø maø khoâng con caùi; coù keû cuøng khoán khoù khaên maø con caùi thaät nhieàu; coù tröôøng hôïp choàng coøn maø vôï cheát, laïi coù tröôøng hôïp choàng cheát maø vôï coøn; coù keû laøm con phaûi cheát tröôùc cha meï; coù ngöôøi laøm chaùu phaûi cheát tröôùc oâng baø; coù ngöôøi tröôùc ñöôïc vui maø sau chòu khoå; coù keû tröôùc chòu khoå maø sau ñöôïc vui; coù ngöôøi tröôùc sau ñeàu ñöôïc vui nhöng giöõa ñôøi chòu khoå; coù keû tröôùc sau ñeàu khoå nhöng giöõa ñôøi ñöôïc vui; laïi coù ngöôøi troïn ñôøi chòu khoå; laïi coù keû suoát ñôøi sung söôùng. “Nay toâi hoûi oâng: Taïi sao coù nhöõng vieäc nhö theá?” Ngöôøi kia ñaùp: “Thaät toâi khoâng roõ ñieàu aáy.” Nhaát Nguyeân môùi noùi raèng: “OÂng ñaõ chaúng roõ, vì sao laïi khoâng tin? Neáu ai baùc boû nhaân quaû aét seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Chòu toäi ôû ñòa nguïc xong, laïi ñoïa laøm ngaï quyû.(1) Chòu thaân ngaï quyû xong, laïi chuyeån sanh laøm suùc sanh,(2) mang thaân suùc sanh aáy maø ñeàn traû nhöõng khoaûn nôï ñaõ gaây ra töø tröôùc, neáu gieát haïi moät maïng soáng, phaûi traû laïi moät maïng; neáu aên cuûa ngöôøi khaùc 8 löôïng, phaûi traû ñuû nöûa caân.(3) “Chòu thaân suùc sanh roài, môùi ñöôïc thaân ngöôøi heøn keùm. Tuy ñöôïc thaân ngöôøi nhöng phaûi chòu caûnh ngheøo khoù heøn haï, ñui ñieác, caâm ngoïng, chaân queø, tay cuït, beänh taät ñeo baùm, ñoùi laïnh böùc baùch, chaúng ñöôïc thaáy Phaät, chaúng

QUYEÅN HAÏ

955

nghe Chaùnh phaùp, chaúng gaëp baäc thaùnh hieàn, chaúng gaëp ñöôïc ngöôøi hieåu bieát, xoay vaàn trong coõi luaân hoài, chòu khoå khoâng döùt. “Ngöôøi xöa daïy raèng: Muoán khoûi mang laáy toäi Voâ giaùn,(1) Chôù neân baøi baùc phaùp Nhö Lai. “Caàn phaûi bieát raèng, vieäc thieän aùc raát roõ raøng, nhaân quaû khoâng theå che môø. Phaät ñaõ noùi ra lôøi chaân thaät veà nhaân quaû, aét khoâng theå doái gaït veà chuyeän Tònh ñoä. “Vaû laïi, laøm ngöôøi phaûi roõ vieäc ñuùng sai phaûi quaáy, bieát lieâm sæ, tin nhaân quaû, sôï toäi phöôùc, xeùt roõ thieän aùc, phaân bieät chaùnh taø, treân chaúng oaùn trôøi, döôùi chaúng giaän ngöôøi, duø thònh duø suy cuõng chaúng ñoäng taâm, duø ñöôïc duø maát cuõng khoâng ñoåi chí, trong caûnh giaøu sang chaúng laáy laøm vui, gaëp luùc ngheøo heøn chaúng cho laø buoàn, khi tieán khi luøi ñeàu bieát thôøi cô, töï löôïng söùc mình maø gaùnh vaùc nhieäm vuï, ñöôïc duøng ñeán thì haønh söï, khoâng ñöôïc duøng ñeán thì lui veà aån daät, trung, hieáu, nhaân, töø, tröôùc sau khoâng thay ñoåi. Ngöôøi nhö vaäy maø baûo khoâng phaûi baäc quaân töû thì toâi chaúng tin! Ngöôøi nhö vaäy maø baûo khoâng phaûi baäc ñaïi hieàn thì toâi chaúng tin. Ngöôøi nhö vaäy nieäm Phaät maø khoâng sanh veà Tònh ñoä thì toâi chaúng tin! “Nay toâi aân caàn giaûng giaûi ñeå döùt loøng nghi cho oâng, vaäy oâng neân kính caån maø tin nhaän, chôù neân khinh thöôøng!”

(1)

Ngaï quyû: loaøi quyû ñoùi, hình thuø xaáu xí, mieäng to, coå nhoû neân khoâng theå aên uoáng ñaày ñuû, luùc naøo cuõng soáng trong söï ñoùi khaùt, theøm muoán. (2) Suùc sanh: chæ chung caùc loaøi thuù vaät. (3) Nöûa caân töùc laø 8 löôïng, vì theo ñôn vò ño löôøng xöa thì moãi caân coù 16 löôïng. Vì theá môùi coù thaønh ngöõ “beân nöûa caân, beân 8 löôïng” ñeå chæ söï nagng taøi, caân söùc.

(1)

Toäi Voâ giaùn: toäi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Chöõ A-tyø nguyeân laø phieân aâm töø Phaïn ngöõ Avīci, dòch nghóa laø Voâ giaùn. Sôû dó coù teân goïi nhö theá laø vì nhöõng toäi nhaân trong ñòa nguïc aáy phaûi lieân tuïc chòu khoå, khoâng coù luùc naøo giaùn ñoaïn.

956

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

957

Phaù baát tín ñòa nguïc

破不信地獄或曰。地獄之說,不足信也。

Hoaëc vieát: Ñòa nguïc chi thuyeát, baát tuùc tín daõ.

一元曰。牢獄之說,亦不足信也。

Nhaát Nguyeân vieát: Lao nguïc chi thuyeát, dieäc baát tuùc tín daõ.

牢獄現存,焉可不信。

Vieát: Lao nguïc hieän toàn, yeân khaû baát tín?

曰。牢獄雖存,吾卽無也。

Vieát: Lao nguïc tuy toàn, ngoâ töùc voâ daõ.

或曰。師雖不受牢獄之苦,亦不可斷其無。曰。如是,如是。地獄亦現在,子何不信乎。或曰。朱子所言人死之後形旣朽滅,神亦飄散。雖有剉燒舂磨,且無所施。是以冥府十王不足信也。明矣。一元曰。朱子之說謬之甚矣。反越夫子之大理,又失自己之妄言。我以審問。朱子旣以神亦飄散,如何卻有鬼神。孔子曰。敬鬼神而遠之,非其鬼而祭之。又曰。爲之宗廟,以鬼饗之。春秋祭祀以時思之。 (1)

(1)

QUYEÅN HAÏ

Nguyeân vaên nhöõng caâu naøy trong Luaän ngöõ laø: 敬鬼神而遠之，可謂知矣。非其鬼而祭之，諂也。 (Kính quyû thaàn nhi vieãn chi, khaû vò trí hyõ. Phi kyø quyû nhi teá chi, sieåm daõ.)

Hoaëc vieát: Sö tuy baát thoï lao nguïc chi khoå, dieäc baát khaû ñoaùn kyø voâ. Vieát: Nhö thò, nhö thò. Ñòa nguïc dieäc hieän taïi, töû haø baát tín hoà? Hoaëc vieát: Chu töû sôû ngoân, nhaân töû chi haäu, hình kyù huû dieät, thaàn dieäc phieâu taùn, Tuy höõu toûa thieâu thung ma, thaû voâ sôû thi. Thò dó Minh phuû Thaäp vöông baát tuùc tín daõ. Minh hyõ. Nhaát Nguyeân vieát: Chu töû chi thuyeát, maäu chi thaâïm hyõ. Phaûn vieät phu töû chi ñaïi lyù, höïu thaát töï kyû chi voïng ngoân. Ngaõ dó thaåm vaán, Chu töû kyù dó thaàn dieäc phieâu taùn, nhö haø khöôùc höõu quyû thaàn? Khoång töû vieát: Kính quyû thaàn nhi vieãn chi, phi kyø quyû nhi teá chi. Höïu vieát: Vi chi toâng mieáu, dó quyû höôûng chi. Xuaân thu teá töï, dó thôøi tö chi.

958

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

又曰。生則親安之,祭則鬼饗之。又曰。宗廟致敬,鬼神著矣。孝悌之致通於神明。又曰。禹吾無間然矣。菲飲食而致孝乎鬼神。禮記,孔子曰。人死曰鬼,此五代之所不變也。由此觀之,不唯夫子所說鬼神,乃至百家諸子皆共說之。不見聖經賢傳中,盡載鬼神之事,豈無朱子之言乎。朱子又言。范文正公曰。若獨享富貴而不恤宗族,異日何以見祖宗於地下,將何顏以入家廟乎。

QUYEÅN HAÏ

959

Höïu vieát: Sanh taéc thaân an chi, teá taéc quyû höôûng chi. Höïu vieát: Toâng mieáu trí kính, quyû thaàn tröôùc hyõ. Hieáu ñeå chi trí, thoâng ö thaàn minh. Höïu vieát: Vuõ ngoâ voâ giaùn nhieân hyõ, phæ aåm thöïc nhi trí hieáu hoà quyû thaàn. Leã kyù, Khoång töû vieát: Nhaân töû vieát quyû, thöû nguõ ñaïi chi sôû baát bieán daõ. Do thöû quan chi, baát duy Phu töû sôû thuyeát quyû thaàn, naõi chí baùch gia chö töû giai coäng thuyeát chi. Baát kieán thaùnh kinh hieàn truyeän trung, taän taûi quyû thaàn chi söï, khôûi voâ Chu töû chi ngoân hoà? Chu töû höïu ngoân: Phaïm Vaên Chaùnh Coâng vieát, nhöôïc ñoäc höôûng phuù quyù, nhi baát tuaát toâng toäc, dò nhaät haø dó kieán toå toâng ö ñòa haï, töông haø nhan dó nhaäp gia mieáu hoà? Kyù vò hình huû dieät, thaàn phieâu taùn, maãn nhieân voâ tích,

旣謂形朽滅,神飄散,泯然無迹,何人在於

haø nhaân taïi ö ñòa haï, gia mieáu hoà? Haø nhaân khöù kieán toå

地下,家廟乎。何人去見祖宗乎。如此者,朱子之欺心妄語,斯可見矣。

toâng hoà? Nhö thöû giaû, Chu töû chi khi taâm voïng ngöõ, tö khaû

昔日唐太宗,早聞武后欲壞其成法,故欲殺之。袁天罡曰。殺之則再生人世,怨怒愈深。太宗然之,故令爲尼,建立感業寺處之。出劉三吳細鑑,唯通鑑略之。

kieán hyõ. Tích nhaät Ñöôøng Thaùi Toâng, taûo vaên Voõ haäu duïc hoaïi kyø thaønh phaùp, coá duïc saùt chi. Vieân Thieân Cang vieát: Saùt chi taéc taùi sanh nhaân theá, oaùn noä duõ thaâm. Thaùi Toâng nhieân chi, coá linh vi ni, kieán laäp Caûm Nghieäp töï xöû chi. Xuaát Löu tam ngoâ teá giaùm, duy Thoâng giaùm löôïc chi.

960

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

天罡謂再生人世,怨怒愈深。朱子謂形朽滅,神飄散。兩家之言,天地懸隔,孰是孰非。夫天罡明理之人也,豈衆人可同日而語哉。又司馬溫公與元城劉先生曰。佛家言天堂地獄,且夫實有此不。元城曰。佛之設此,有理有迹。推其理,俾人易惡向善耳。論其迹,則實有地獄也。且鄒衍謂天地之外如神州,赤縣者八九。莊子謂六合之外,聖人存而弗論。凡人耳目所不及,安知其無。溫公動容而服應,自此敬佛。復引古德云。天堂無則已,有則君子登。地獄無則已,有則小人入。誠哉是言也。今將一喻以破多惑。諸仁者。汝等有夢不。

QUYEÅN HAÏ

961

Thieân Cang vò taùi sanh nhaân theá, oaùn noä duõ thaâm. Chu töû vò hình huû dieät, thaàn phieâu taùn. Löôõng gia chi ngoân, thieân ñòa huyeàn caùch, thuïc thò thuïc phi. Phuø Thieân Cang minh lyù chi nhaân daõ, khôûi chuùng nhaân khaû ñoàng nhaät nhi ngöõ chi. Höïu Tö Maõ OÂn Coâng döõ Nguyeân Thaønh Löu tieân sanh vieát: Phaät gia ngoân thieân ñöôøng ñòa nguïc, thaû phuø thaät höõu thöû phuû? Nguyeân Thaønh vieát: Phaät chi thieát thöû, höõu lyù höõu tích. Suy kyø lyù, tæ nhaân dòch aùc höôùng thieän nhó. Luaän kyø tích, taéc thaät höõu ñòa nguïc daõ. Thaû Traâu Dieãn vò thieân ñòa chi ngoaïi, nhö Thaàn chaâu, Xích huyeän giaû baùt cöûu, Trang töû vò luïc hieäp chi ngoaïi, thaùnh nhaân toàn nhi phaát luaän. Phaøm nhaân nhó muïc sôû baát caäp, an tri kyø voâ? OÂn Coâng ñoäng dung nhi phuïc öng, töï thöû kính Phaät. Phuïc daãn coå ñöùc vaân: Thieân ñöôøng voâ taéc dó, höõu taéc quaân töû ñaêng; ñòa nguïc voâ taéc dó, höõu taéc tieåu nhaân nhaäp. Thaønh tai thò ngoân daõ! Kim töông nhaát duï, dó phaù ña hoaëc. Chö nhaân giaû, nhöõ ñaúng höõu moäng phuû?

曰。有夢。

Vieát: Höõu moäng.

曰。夢中曾受苦樂不。

Vieát: Moäng trung taèng thoï khoå laïc phuû?

曰。曾受苦樂。

Vieát: Taèng thoï khoå laïc.

餘曰。受苦樂之時,要見是身受耶,神受

Dö vieát: Thoï khoå laïc chi thôøi, yeáu kieán thò thaân thoï da,

耶。

thaàn thoï da?

962

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。身臥於牀,豈是身也。曰。元來是神受耶。地獄之苦皆是魂神受之,實非形體也。在生夢中尙有苦樂,况死去而無地獄乎。若聽朱子之言,反累後人入地獄也。何則。若有不信罪福之徒,使其放縱造惡,而墮地獄。卻不是反被朱子之害也。朱子故排佛氏,謬出此言而惑其衆。是以不足信也。明矣。

QUYEÅN HAÏ

963

Hoaëc vieát: Thaân ngoïa ö saøng, khôûi thò thaân daõ. Vieát: Nguyeân lai thò thaàn thoï da. Ñòa nguïc chi khoå, giai thò hoàn thaàn thoï chi, thaät phi hình theå daõ. Taïi sanh moäng trung thöôïng höõu khoå laïc, huoáng töû khöù nhi voâ ñòa nguïc hoà? Nhöôïc thính Chu töû chi ngoân, phaûn luïy haäu nhaân nhaäp ñòa nguïc daõ. Haø taéc? Nhöôïc höõu baát tín toäi phöôùc chi ñoà, söû kyø phoùng tuùng taïo aùc, nhi ñoïa ñòa nguïc, khöôùc baát thò phaûn bò Chu töû chi haïi daõ. Chu töû coá baøi Phaät thò, maäu xuaát thöû ngoân nhi hoaëc kyø chuùng. Thò dó baát tuùc tín daõ. Minh hyõ. Y, hoà töû baát cuï ñòa nguïc, nguïy taïo suøng chaùnh chi bieän,

噫。胡子不懼地獄,僞造崇正之辯,誹謗大聖,誑惑迷人。令自他同入地獄,可悲也哉。

phæ baùng ñaïi thaùnh, cuoáng hoaëc meâ nhaân, linh töï tha ñoàng

嗚呼。牢獄有,作者去受。地獄有,亦是作

OÂ hoâ, lao nguïc höõu, taùc giaû khöù thoï. Ñòa nguïc höõu dieäc

者去受。我不作牢獄之罪,不受牢獄之形。不造地獄之業,不受地獄之苦。豈可執其己見,斷其無也。

thò taùc giaû khöù thoï. Ngaõ baát taùc lao nguïc chi toäi, baát thoï lao

或曰。如是,如是。何以修持不墮地獄。一元曰。汝等堅持齋戒,念佛,參禪,果證菩提,高超極樂。依此而行,非但地獄不去受,天堂亦不去受也。

nhaäp ñòa nguïc, khaû bi daõ tai!

nguïc chi hình; baát taïo ñòa nguïc nghieäp, baát thoï ñòa nguïc chi khoå. Khôûi khaû chaáp kyø kyû kieán, ñoaùn kyø voâ daõ? Hoaëc vieát: Nhö thò, nhö thò. Haø dó tu trì, baát ñoïa ñòa nguïc? Nhaát Nguyeân vieát: Nhöõ ñaúng kieân trì trai giôùi, nieäm Phaät, tham thieàn, quaû chöùng Boà-ñeà, cao sieâu cöïc laïc. Y thöû nhi haønh, phi ñaõn ñòa nguïc baát khöù thoï, thieân ñöôøng dieäc baát khöù thoï daõ.

964

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

11. Phaù tröø yù kieán khoâng tin ñòa nguïc

où ngöôøi noùi: “Thuyeát veà ñòa nguïc khoâng ñuû ñeå tin nhaän.”

Nhaát Nguyeân naøy hoûi: “Thuyeát veà lao nguïc theá gian cuõng khoâng ñuû ñeå tin.” Ngöôøi kia hoûi: “Lao nguïc theá gian hieän coù, sao coù theå khoâng tin?” Ñaùp: “Lao nguïc tuy coù, nhöng vôùi toâi laø khoâng.” Ngöôøi kia noùi: “Tuy thaày khoâng phaûi chòu caùi khoå ôû lao nguïc, nhöng cuõng khoâng neân noùi chaéc laø khoâng coù.” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñòa nguïc cuõng laø hieän coù, sao oâng laïi khoâng tin?” Ngöôøi kia noùi: “Theo lôøi Chu töû(1) thì ngöôøi ta sau khi cheát hình haøi röõa naùt, hoàn phaùch tan raõ, cho duø coù nhöõng vieäc chaët, ñoát, xay, giaõ... cuõng chaúng nhaèm vaøo ñaâu! Nhö vaäy, chuyeän Möôøi ñieän Dieâm-la ôû aâm phuû thaät chaúng ñuû ñeå tin! Vaäy laø roõ leõ roài!” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Thuyeát aáy cuûa Chu töû thaät sai laàm laém, chaúng nhöõng traùi nghòch vôùi lyù chính cuûa ñöùc Phu töû,(2) laïi coøn traùi vôùi nhöõng lôøi cuûa chính Chu töû ñaõ töøng noùi ra. Toâi hoûi laïi oâng, Chu töû ñaõ cho raèng thaàn hoàn tan raõ, vaäy sao laïi coù quæ thaàn? “Ñöùc Khoång töû noùi: ‘Neân kính quæ thaàn maø traùnh xa (1) (2)

Töùc Chu Hoái Am. Phu töû: töùc Khoång töû, cuõng goïi laø Khoång phu töû.

QUYEÅN HAÏ

965

(vaäy coù theå goïi laø ngöôøi coù trí)’, hoaëc noùi: ‘Chaúng phaûi vong linh toå tieân cuûa mình maø cuùng teá (laø sieåm nònh)(1)... “Laïi noùi raèng: ‘Laäp ra nhaø toâng mieáu laø ñeå vong linh toå tieân nhaän söï cuùng teá, hai muøa xuaân thu teá töï laø tuøy theo muøa maø töôûng nhôù.’ “Laïi noùi: ‘Lo vieäc phuïng döôõng thì cha meï ñöôïc yeân oån; lo vieäc teá töï thì vong linh toå tieân nhaän höôûng.’ “Laïi noùi: ‘Ñoái vôùi toâng mieáu heát söùc toân kính thì quyû thaàn ghi nhaän; loøng hieáu ñeã heát möùc thì caûm ñoäng thaàn minh.’ “Laïi noùi: ‘Ñoái vôùi vua Vuõ,(2) ta chaúng coù choã naøo cheâ ñöôïc. Ngaøi aên uoáng ñaïm baïc nhöng cuùng kính quæ thaàn troïng haäu.’ “Trong saùch Leã kyù, ñöùc Khoång töû noùi: ‘Ngöôøi thaùc roài goïi laø vong linh. Leõ aáy töø thôøi Nguõ ñaïi(3) khoâng heà thay ñoåi.’ “Töø ñoù suy ra thì chaúng nhöõng ñöùc Phu töû noùi veà quæ thaàn, cho ñeán caùc baäc hieàn giaû, trieát gia trong khaép thieân haï cuõng ñeàu noùi ñeán. OÂng chaúng thaáy trong caùc kinh truyeän thaùnh hieàn ñeàu coù ghi cheùp chuyeän quæ thaàn, leõ naøo laïi laø khoâng coù nhö Chu töû noùi hay sao? “Vaû laïi, chính Chu töû coù daãn lôøi Phaïm Vaên Chaùnh Coâng noùi raèng: ‘Neáu höôûng söï giaøu sang moät mình khoâng bieát giuùp ñôõ ngöôøi trong toäc hoï, thì ngaøy sau laøm sao nhìn maët (1)

Nhöõng phaàn trong ngoaëc ñôn do chuùng toâi caên cöù nguyeân vaên trong Luaän ngöõ maø theâm vaøo cho roõ nghóa. (2) Vua Vuõ: ôû ñaây chæ vua Haäu Vuõ nhaø Haï, leân ngoâi vaøo khoaûng naêm 2205 tröôùc Coâng nguyeân. (3) Nguõ ñaïi: chæ naêm ñôøi vua coå cuûa Trung Hoa, goàm caùc trieàu ñaïi Ñöôøng, Ngu, Haï, Thöông vaø Chu.

966

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

toå toâng döôùi suoái vaøng? Coøn maët muõi naøo böôùc vaøo nôi thôø phuïng oâng baø tieân toå?’ “Chu töû ñaõ noùi laø hình haøi röõa naùt, hoàn phaùch tan raõ, khoâng coøn daáu tích gì, vaäy ngöôøi naøo ôû döôùi suoái vaøng, ôû nôi thôø phuïng toå tieân? Laïi ngöôøi naøo ñeán gaëp maët toå toâng? Nhö theá thì vieäc Chu töû ñem loøng doái traù noùi ra lôøi sai traùi laø coù theå thaáy ñöôïc! “Ngaøy xöa, vua Ñöôøng Thaùi toâng(1) sôùm nghe ñöôïc vieäc Voõ haäu(2) muoán phaù hoaïi cô nghieäp nhaø Ñöôøng.(3) Vua toan gieát baø, Vieân Thieân Cang can giaùn raèng: ‘Neáu beä haï laøm vieäc gieát haïi, aét phaûi taùi sanh trong choán nhaân gian, oaùn thuø caøng theâm saâu naëng.’ Vua Thaùi toâng cho laø phaûi, beøn eùp baø xuoáng toùc laøm ni coâ, xaây chuøa Caûm Nghieäp cho baø ôû ñoù tu haønh. Chuyeän naøy coù cheùp trong Löu tam ngoâ teá giaùm, nhöng saùch Thoâng giaùm ñaõ löôïc boû ñi. “Vieân Thieân Cang noùi raèng taùi sanh ôû nhaân gian thì oaùn thuø theâm saâu naëng, coøn Chu töû laïi noùi raèng hình haøi röõa naùt, hoàn phaùch tan raõ. Lôøi noùi cuûa hai ngöôøi aáy caùch xa nhau nhö trôøi vôùi ñaát, vaäy ai ñuùng, ai sai? Xeùt nhö oâng Thieân Cang laø ngöôøi ñöa ra lyù leõ saùng suoát, ñaâu phaûi laø lôøi noùi vôùi haïng daân thöôøng haèng ngaøy?(4) (1)

Ñöôøng Thaùi toâng, töùc Lyù Theá Daân, vò vua thöù 2 cuûa nhaø Ñöôøng leân ngoâi naêm 627, caàm quyeàn ñeán naêm 649. (2) Voõ haäu, sau khi Ñöôøng Cao Toâng noái ngoâi Thaùi toâng laäp Vöông thò laøm hoaøng haäu, roài laïi pheá Vöông haäu maø laäp Voõ haäu laøm hoaøng haäu. Naêm 683, Ñöôøng Cao toâng maát, Voõ haäu baét ñaàu thaâu toùm quyeàn haønh. Naêm 688 baø taøn saùt toâng thaát nhaø Ñöôøng ñeå cuûng coá quyeàn löïc. Naêm 689 ñoåi quoác hieäu laø Ñaïi Chu, sang naêm 690 chính thöùc leân ngoâi Hoaøng ñeá, ñoåi nieân hieäu laø Thieân Thuï, ôû ngoâi trong 21 naêm. (3) Töông truyeàn khi Voõ haäu vöøa môùi vaøo cung, Vieân Thieân Cang ñaõ coù lôøi tieân ñoaùn veà vieäc sau naøy baø seõ gieát haïi toâng thaát nhaø Ñöôøng, chieám laáy thieân haï. (4) Ñoaïn naøy nhaán maïnh ôû ñieåm Vieân Thieân Cang ñöa ra lyù leõ naøy vôùi vua Ñöôøng Thaùi toâng, neân phaûi thaän troïng saùng suoát, khoâng theå tuøy tieän nhö noùi vôùi ngöôøi thöôøng.

QUYEÅN HAÏ

967

“Laïi nöõa, Tö Maõ OÂn Coâng coù hoûi Nguyeân Thaønh Löu tieân sanh raèng: ‘Nhaø Phaät noùi thieân ñöôøng, ñòa nguïc, quaû thaät coù hay chaêng?’ OÂng Nguyeân Thaønh ñaùp raèng: ‘Phaät noùi ra nhö vaäy laø coù lyù, coù tích. Xeùt veà lyù thì khieán cho ngöôøi ta boû aùc laøm laønh. Luaän veà tích thì ñòa nguïc haún laø thaät coù. Nhö Traâu Dieãn coù noùi veà nhöõng caûnh ôû ngoaøi trôøi ñaát, coù ñeán 8, 9 nôi nhö nhöõng xöù Thaàn Chaâu, Xích Huyeän...(1) Trang töû(2) coù noùi tôùi nhöõng choã ngoaøi caû saùu phöông,(3) khi Thaùnh nhaân(4) coøn cuõng khoâng baøn ñeán, huoáng chi tai maét cuûa keû phaøm phu khoâng thaáu tôùi, sao bieát laø khoâng coù?’ “OÂn Coâng nghe roài thay ñoåi thaùi ñoä maø chòu phuïc, töø ñoù cung kính Phaät phaùp.” Nhaát Nguyeân laïi daãn lôøi ngöôøi xöa daïy raèng: “‘Thieân ñöôøng chaúng coù thì thoâi, neáu coù aét ngöôøi quaân töû phaûi ñöôïc leân. Ñòa nguïc chaúng coù thì thoâi, neáu coù aét keû tieåu nhaân phaûi ñoïa vaøo.’ Lôøi aáy ñuùng laém thay! “Nay toâi xin ñöa ra moät thí duï ñeå phaù tröø nhieàu choã nghi ngôø. Naøy caùc vò, ñaõ coù bao giôø naèm moäng hay chaêng?” Ñaùp: “Coù naèm moäng.” (1)

Thaàn Chaâu vaø Xích Huyeän laø nhöõng caûnh giôùi huyeàn vi ñöôïc moâ taû theo Laõo giaùo. Töông truyeàn Thaàn Chaâu ôû caùch Coân Loân 50 daëm veà höôùng ñoâng nam, ôû ñoù coù caûnh Hoøa Myõ Ñoâ, vuoâng vöùc ba ngaøn daëm, laø thaønh cuûa chö thaàn Nguõ nhaïc, choã ngöï cuûa ñöùc Ñeá vöông, laø choã caùc baäc Thaùnh nhaân sanh ra. Coøn Xích Huyeän naèm veà höôùng nam Coân loân, nôi aáy möa gioù ñuùng thôøi, noùng laïnh ñuùng tieát, ñôøi soáng deã chòu. (2) Trang töû, töùc Trang Chaâu, ngöôøi ñôøi Ñoâng chaâu, ôû xöù Moâng Thaønh, nöôùc Sôû. OÂng coù tröôùc taùc boä saùch Trang töû, truyeàn ñeán ñôøi nhaø Ñöôøng, nieân hieäu Thieân Baûo, vua Ñöôøng Huyeàn toâng (713-755) xuoáng chieáu ban teân cho boä saùch cuûa oâng laø Nam Hoa chaân kinh (thöôøng goïi taét laø Nam Hoa Kinh) vaø phong cho oâng laø Nam Hoa Chaân nhaân. OÂng cuøng vôùi Laõo töû ñöôïc toân xöng laø hai vò Toå cuûa Ñaïo gia. (3) Saùu phöông: chæ treân trôøi, döôùi ñaát vaø boán phöông ñoâng, taây, nam, baéc. (4) Thaùnh nhaân: chæ ñöùc Khoång töû.

968

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

969

Hoûi: “Khi naèm moäng, caùc vò coù töøng thaáy vui söôùng hay bò buoàn khoå chaêng?”

baäc Ñaïi thaùnh, löøa doái keû meâ muoäi, khieán cho caû mình vaø ngöôøi ñeàu phaûi vaøo ñòa nguïc? Thaät ñaùng thöông thay!

Ñaùp: “Thaät ñaõ coù nhöõng luùc vui söôùng hay buoàn khoå.”

“OÂi! Coù choán lao nguïc, keû phaïm hình phaùp phaûi chòu giam caàm; coù caûnh ñòa nguïc, nhöõng keû laøm aùc cuõng phaûi ñoïa vaøo ñoù. Ta khoâng phaïm hình phaùp neân khoâng phaûi chòu vaøo lao nguïc, khoâng laøm caùc ñieàu aùc neân khoâng phaûi chòu caûnh khoå ñòa nguïc, nhöng leõ naøo cöù chaáp chaët theo yù rieâng cuûa mình maø noùi quyeát raèng khoâng coù ñòa nguïc hay sao?”

Laïi hoûi: “Trong luùc vui söôùng hay buoàn khoå ñoù, xeùt thaáy laø thaân theå mình thoï nhaän hay laø tinh thaàn thoï nhaän? Ñaùp: “Thaân theå ñang naèm treân giöôøng, laøm sao thoï nhaän ñöôïc?” Nhaát Nguyeân noùi: “Nhö vaäy töùc laø tinh thaàn thoï nhaän. Söï khoå ôû ñòa nguïc cuõng vaäy, laø do hoàn phaùch tinh thaàn laõnh chòu, chaúng phaûi thaân theå naøy. Trong giaác moäng luùc soáng coøn coù söï söôùng khoå, huoáng chi sau khi cheát laïi chaúng coù ñòa nguïc hay sao? “Neáu nghe theo lôøi cuûa Chu töû, aét phaûi khieán cho ngöôøi ñôøi sau vaøo ñòa nguïc caû. Vì sao vaäy? Neáu coù haïng ngöôøi khoâng tin vieäc toäi phöôùc, aét seõ buoâng thaû phoùng tuùng laøm caùc vieäc aùc, phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, chaúng phaûi laø bò Chu töû laøm haïi hay sao? “Chu töû coá yù baøi baùc ñaïo Phaät maø noùi caøn ra nhöõng lôøi nhö vaäy ñeå meâ hoaëc loøng ngöôøi, neân chaúng ñaùng tin theo. Leõ aáy ñaõ roõ raøng roài vaäy. “Than oâi! Sao chaúng bieát sôï ñòa nguïc, laïi nguïy taïo caùch bieän luaän nhö neâu cao chaùnh ñaïo maø thaät ra laø phæ baùng

Ngöôøi kia thöa raèng: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Nhöng bieát phaûi tu söûa, vaâng theo nhöõng gì ñeå khoûi ñoïa vaøo ñòa nguïc?” Nhaát Nguyeân noùi: “Caùc oâng neân giöõ beàn söï trai giôùi, nieäm Phaät, tham thieàn, aét seõ chöùng quaû Boà-ñeà, sieâu thaêng Cöïc laïc. Neáu laøm theo nhö theá, chaúng nhöõng khoûi rôi vaøo ñòa nguïc, maø cuõng khoâng coøn phaûi thoï nghieäp nôi coõi trôøi nöõa!(1) (1)

Nguyeân taùc söû duïng chöõ “thieân ñöôøng” trong boái caûnh giao thoa giöõa 3 neàn ñaïo lyù Phaät, Laõo vaø Khoång, nhöng thaät ra ôû ñaây hieåu theo yù nghóa trong kinh Phaät laø chæ nhöõng coõi trôøi trong Tam giôùi, laø nhöõng caûnh giôùi maø chuùng sanh tu Thaäp thieän ñöôïc sanh veà, höôûng moïi söï khoaùi laïc, nhöng vaãn chöa thoaùt khoûi luaân hoài sinh töû. Kyø thaät, trong Phaät giaùo khoâng coù khaùi nieäm “thieân ñöôøng” gioáng nhö moät soá toân giaùo khaùc. Theo lôøi thieàn sö Toâng Boån ôû ñaây, ngöôøi tu haønh chaân chính chaúng nhöõng khoâng phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc maø coøn vöôït thoaùt caû luaân hoài sanh töû, neân khoâng coøn phaûi taùi sanh duø laø nôi caùc coõi trôøi.

970

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

地獄輪迴異類說出儒典隋,開皇中,太府寺丞,趙文昌,死而復活,云。有人引至閻羅王所。王問。一生以來,作何福業。答曰。家貧無力可營功德,唯持金剛般若。王聞合掌讚言。善哉。功德甚大。卽放還生。使人引至南門首,見周武帝在門側房中,三重鉗鎖。喚昌云。卿旣還家,爲吾向隋皇帝說。吾諸罪竝以辯了。唯滅佛法罪重,未可得竟。爲營功德,俾出地獄。

QUYEÅN HAÏ

971

Ñòa nguïc luaân hoài dò loaïi thuyeát (Xuaát Nho ñieån)

Tuøy, Khai Hoaøng trung, Thaùi Phuû töï thöøa, Trieäu Vaên Xöông töû nhi phuïc hoaït vaân: Höõu nhaân daãn chí Dieâmla Vöông sôû, Vöông vaán: Nhaát sanh dó lai, taùc haø phöôùc nghieäp? Ñaùp vieát: Gia baàn voâ löïc khaû doanh coâng ñöùc, duy trì Kim cang Baùt-nhaõ. Vöông vaên hieäp chöôûng taùn ngoân: Thieän tai! Coâng ñöùc thaäm ñaïi. Töùc phoùng hoaøn sanh. Söû nhaân daãn chí nam moân thuû, kieán Chaâu Voõ Ñeá taïi moân traéc phoøng trung, tam truøng kieàm toûa, hoaùn Xöông vaân: Khanh kyù hoaøn gia, vò ngoâ höôùng Tuøy Hoaøng Ñeá thuyeát, ngoâ chö toäi tònh dó bieän lieãu, duy dieät Phaät phaùp toäi troïng, vò khaû ñaéc caùnh, vò doanh coâng ñöùc, tæ xuaát ñòa nguïc. Caäp xuaát moân ngoaïi, kieán ñaïi phaån khanh, höõu nhaân

及出門外,見大糞坑,有人頭髮上出。問引

ñaàu phaùt thöôïng xuaát, vaán daãn nhaân vaân: Haø nhaân daõ?

人云。何人也。引人答曰。此是秦將白起,罪

Daãn nhaân ñaùp vieát: Thöû thò Taàn töôùng Baïch Khôûi, toäi do

猶未了。

vò lieãu.

昌歸得活,遂奏其事。敕天下僧尼,爲周武帝誦金剛經,設大供,仍入隋史。

Xöông quy ñaéc hoaït, toaïi taáu kyø söï. Saéc thieân haï taêng ni vò Chaâu Voõ Ñeá tuïng Kim cang kinh, thieát ñaïi cuùng, nhöng nhaäp Tuøy söû.

972

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Caûm öùng phuù taûi Döõu Tín ñoïa ñòa nguïc vi cöûu ñaàu quy

感應賦載庾信墮地獄爲九頭龜也。緣庾信在世爲人故將浮詞誑語,排斥佛氏,以致感應如斯。悔之晚矣。名臣言行錄載王荆公,子名雱,所爲不善。凡荆公悖理傷道之事,多出於雱。及雱死後,荆公彷彿見雱,荷鐵枷立于門側。由是捨宅建寺,爲雱追冥福,脫其苦難。

973

daõ. Duyeân Döõu Tín taïi theá vi nhaân, coá töông phuø töï cuoáng ngöõ, baøi xích Phaät thò, dó trí caûm öùng nhö tö, hoái chi vaõn hyõ. Danh thaàn ngoân haïnh luïc taûi Vöông Kinh Coâng, töû danh Baøng, sôû vi baát thieän. Phaøm Kinh Coâng boäi lyù thöông ñaïo chi söï, ña xuaát ö Baøng. Caäp Baøng töû haäu, Kinh Coâng phaûng phaát kieán Baøng, haø thieát gia laäp vu moân traéc. Do thò xaû traïch kieán töï, vò Baøng truy minh phöôùc, thoaùt kyø khoå naïn. Dó thò chöùng chi, taéc Nho gia thö, coá höõu ñòa nguïc chi

以是證之則儒家之書固有地獄之說矣。乃謂釋氏地獄之說爲無有,何其未之思也。

thuyeát hyõ. Naõi vò Thích thò ñòa nguïc chi thuyeát vi voâ höõu, haø kyø vò chi tö daõ. Nam söû taûi Löông Voõ Ñeá, moäng mieãu muïc taêng, chaáp

南史載梁武帝夢眇目僧,執手爐入宮內,欲

thuû loâ nhaäp cung noäi, duïc thaùc sanh vöông cung. Giaùc nhi

託生王宮。覺而後宮生子,幼卽病目,醫療不

haäu cung sanh töû, aáu töùc beänh muïc, y lieäu baát hieäu, caùnh

効。竟眇一目,是爲元帝。名臣言行錄載范祖禹將生,其母夢一偉丈夫立于側曰。我漢將軍鄧禹也。覺而產兒,遂名祖禹。以鄧禹內行淳備,遂字之曰淳夫。又不見事文類聚,蒙求等書。羊怙識環。鮑靚記井。向靖女亡而再育,問父母以求刀。文澹幻質以還生,說香囊而驗父。

mieãu nhaát muïc, thò vi Nguyeân ñeá. Danh thaàn ngoân haïnh luïc taûi Phaïm Toå Voõ töông sanh, kyø maãu moäng nhaát vó tröôïng phu laäp vu traéc vieát: Ngaõ Haùn töôùng quaân Ñaëng Voõ daõ. Giaùc nhi saûn nhi, toaïi danh Toå Voõ. Dó Ñaëng Voõ noäi haønh thuaàn bò, toaïi töï chi vieát Thuaàn phu. Höïu baát kieán söï vaên loaïi tuï, moâng caàu ñaúng thö, Döông Hoã thöùc hoaøn, Baûo Tònh kyù tænh, Höôùng Tónh nöõ vong nhi taùi duïc, vaán phuï maãu dó caàu ñao, Vaên Ñaïm huyeãn chaát dó hoaøn sanh, thuyeát höông nang nhi nghieäm phuï.

974

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

975

Dó thò chöùng chi, taéc Nho gia chi thö, coá höõu luaân hoài

以是證之則儒家之書固有輪迴之說。乃以釋氏輪迴之說爲非,何其不察之也。

chi thuyeát. Naõi dó Thích thò luaân hoài chi thuyeát vi phi, haø

地獄輪迴之說,前旣言之矣。至於死而變爲畜生,見於儒家之所紀者非一。

Ñòa nguïc luaân hoài chi thuyeát, tieàn kyù ngoân chi hyõ. Chí

kyø baát saùt chi daõ?

ö töû nhi bieán vi suùc sanh, kieán ö Nho gia chi sôû kæ giaû phi

隋書,李士謙云。鯀化爲能,杜宇爲鶗鴂,褒君爲龍,牛哀爲虎,彭生爲豖,如意爲

nhaát.

犬,黃母爲黿,宜武爲鼈,鄧艾爲牛,徐伯爲魚,鈴下爲鳥,書生爲蛇。

ñeà quyeát, Bao Quaân vi long, Ngöu Ai vi hoå, Baøng Sanh vi

嗚呼。紀載於儒書者如此,非釋氏刱爲此說也。

Thö Sanh vi xaø.

洪邁云。親見殺猪羊者,臨終臥地作猪羊鳴。

vi thöû thuyeát daõ.

古人謂至暴化爲虎。程子謂親見村民化爲虎,自引虎入其家食其猪。古今此類甚多,世人猶不信矣。莊周曰。萬物出於機入於機。賈誼曰。化爲異類兮,亦可足患。孔子曰。原始反終。故知生死之說。信斯言也,則知人有此身,不可以常保,背善趨惡不免爲異類也。

Tuøy thö, Lyù Só Khieâm vaân: Coån hoùa vi naêng, Ñoã Vuõ vi thæ, Nhö YÙ vi khuyeån, Huyønh Maãu vi ngoan, Nghi Voõ vi mieát, Ñaëng Ngaûi vi ngöu, Töø Baù vi ngö, Linh Haï vi ñieåu,

OÂ hoâ! Kæ taûi ö Nho thö giaû nhö thöû, phi Thích thò saùng

Hoàng Maïi vaân: Thaân kieán saùt trö döông giaû, laâm chung ngoïa ñòa taùc trö döông minh. Coå nhaân vò chí baïo hoùa vi hoå, Trình töû vò thaân kieán thoân daân hoùa vi hoå, töï daãn hoå nhaäp kyø gia, thöïc kyø trö. Coå kim thöû loaïi thaäm ña, theá nhaân du baát tín hyõ? Trang Chu vieát: Vaïn vaät xuaát ö cô nhaäp ö cô. Coå Nghò vieát: Hoùa vi dò loaïi heà, dieäc khaû tuùc hoaïn. Khoång töû vieát: Nguyeân thuûy phaûn chung, coá tri sanh töû chi thuyeát. Tín tö ngoân daõ, taéc tri nhaân höõu thöû thaân baát khaû dó thöôøng baûo, boái thieän xu aùc baát mieãn vi dò loaïi daõ.

976

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

Huyeàn Toâng tröïc chæ vaân: Nhaân duïng caàm thuù taâm, töû

玄宗直指云。人用禽獸心,死必爲禽獸。生用人天心,死必歸人天。此乃不易之理也,何謂無輪迴。靜齋學士云。聰明不能敵業,富貴豈免輪

taát vi caàm thuù. Sanh duïng nhaân thieân taâm, töû taát quy nhaân thieân. Thöû naõi baát dòch chi lyù daõ, haø vò voâ luaân hoài? Tónh Trai hoïc só vaân: Thoâng minh baát naêng ñòch nghieäp, phuù quyù khôûi mieãn luaân hoài.

迴。由是推之則三教皆言此事。豈可以目前未

Do thò suy chi, taéc Tam giaùo giai ngoân thöû söï, khôûi khaû dó muïc tieàn vò kieán nhi baát tín daõ? Coá Phaät dó töø bi quaûng ñaïi chi taâm, thò nguõ thöøa chi

見而不信也。故佛慈悲廣大之心,示五乘之教。人乘

977

giaùo. Nhaân thöøa giaû, giaùo nhaân trì nguõ giôùi nhi thöôøng hoaïch nhaân thaân, baát ñoïa ö dò loaïi daõ. Thieân thöøa giaû, giaùo

者,教人持五戒而常獲人身,不墮於異類也。

nhaân tu thaäp thieän nhi baùo ñaéc thieân thaân, baát chæ ö vi nhaân

天乘者,教人修十善而報得天身,不止於爲人

daõ.

也。後之三乘者教人由聲聞,緣覺,以至於佛道。永斷生死輪迴,歸于淨土,常住不滅,證無

Haäu chi tam thöøa giaû, giaùo nhaân do Thanh vaên, Duyeân giaùc, dó chí ö Phaät ñaïo, vónh ñoaïn sanh töû luaân hoài, quy vu Tònh ñoä, thöôøng truï baát dieät, chöùng Voâ thöôïng giaùc, hoaøn ñoä chuùng sanh daõ.

上覺,還度眾生也。吁。天下之大道遠理,孰有過於此哉。

Hu! Thieân haï chi ñaïi ñaïo vieãn lyù, thuïc höõu quaù ö thöû tai!

978

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

12. Noùi veà ñòa nguïc, luaân hoài vaø suùc sanh (Trích töø caùc saùch cuûa Nho gia)

ôøi nhaø Tuøy, khoaûng nieân hieäu Khai Hoaøng (589604), coù oâng Trieäu Vaên Xöông giuùp vieäc cho chuøa Thaùi Phuû, cheát roài soáng laïi keå raèng: “Coù ngöôøi daãn toâi ñeán choã vua Dieâm-la, vua hoûi: ‘Troïn moät ñôøi qua coù laøm ñöôïc phöôùc nghieäp gì khoâng?’ Toâi ñaùp: ‘Nhaø ngheøo khoâng theå laøm ñöôïc coâng ñöùc gì, chæ bieát trì tuïng kinh Kim cang Baùt-nhaõ(1) maø thoâi.’ Vua nghe xong chaép tay khen raèng: ‘Laønh thay! Coâng ñöùc raát lôùn!’ Lieàn tha cho soáng laïi. Vua laïi sai ngöôøi daãn ñeán tröôùc cöûa phía nam, nhìn thaáy Chu Voõ ñeá(2) ôû trong moät caên phoøng, choã gaàn cöûa ra vaøo, xieàng xích vaây quanh ñeán ba lôùp. Voõ ñeá goïi toâi noùi raèng: ‘OÂng veà nhaø nhôù ñeán noùi vôùi Tuøy Hoaøng ñeá(3) raèng: Caùc toäi cuûa ta ñeàu xöû xong roài, chæ coøn toäi dieät Phaät phaùp raát naëng neân chöa döùt ñöôïc. Xin vua haõy vì ta taïo nhieàu coâng ñöùc, giuùp ta ñöôïc ra khoûi ñòa nguïc.’ (1)

Kinh Kim cang Baùt nhaõ: töùc kinh Kim cang, teân ñaày ñuû laø Kim cang Baùtnhaõ Ba-la-maät kinh. (2) Chu Voõ ñeá: moät trong Tam Voõ Nhaát toâng phaù Phaät. Tam voõ laø Thaùi Vuõ ñeá (Baéc Nguïy), Chu Voõ ñeá (Baéc Chu) vaø Ñöôøng Voõ ñeá. Nhaát toâng laø Theá toâng cuûa nhaø Haäu Chu. Chu Voõ ñeá khôûi nghieäp töø naêm 559, coù Vuõ Vaên Hoä giuùp söùc. Ñeán naêm 572 thì gieát Vuõ Vaên Hoä, töï naém quyeàn chính, ñaët nieân hieäu laø Kieán Ñöùc. Hai naêm sau (574) thì baét ñaàu phaù hoaïi Phaät phaùp. Phaùp naïn naøy keùo daøi cho ñeán naêm 577. Baéc Chu dieät vong naêm 581, nhö vaäy cho ñeán thôøi ñieåm xaûy ra caâu chuyeän Trieäu Vaên Xöông ít nhaát cuõng khoaûng 10 naêm roài. (3) Tuøy Hoaøng ñeá: töùc Tuøy Vaên ñeá, teân Döông Kieân, tröôùc laøm quan nhaø Baéc Chu, ñöôïc phong töôùc Tuøy coâng, ñeán naêm 589 thì dieät nhaø Baéc Chu, töï xöng laøm Hoaøng ñeá, ñaït nieân hieäu laø Khai Hoaøng. Caâu chuyeän naøy xaûy ra khi Tuøy Vaên ñeá coøn taïi vò, nhö vaäy laø trong khoaûng töø naêm 589 ñeán naêm 604, vì vaøo naêm naøy thì Tuøy Vaên ñeá bò Thaùi töû Quaûng gieát cheát.

QUYEÅN HAÏ

979

“Khi toâi ra ngoaøi cöûa thaønh, thaáy moät haàm phaån lôùn, töø beân döôùi thaáy coù moät caùi ñaàu toùc nhoâ leân, lieàn hoûi ngöôøi daãn ñöôøng: ‘Ai ñoù vaäy?’ Ngöôøi aáy ñaùp raèng: ‘Ñoù laø töôùng nöôùc Taàn teân Baïch Khôûi,(1) chòu toäi ñeán nay chöa döùt.’” Trieäu Vaên Xöông ñöôïc soáng laïi trôû veà roài, lieàn ñem chuyeän aáy taâu leân Tuøy Vaên ñeá. Vua lieàn saéc chö taêng ni trong thieân haï vì Chu Voõ ñeá maø trì tuïng kinh Kim cang, laäp trai ñaøn cuùng thí raát lôùn. Nhaân ñoù sai cheùp chuyeän naøy vaøo söû nhaø Tuøy. Trong Caûm öùng phuù coù cheùp vieäc Söu Tín(2) ñoïa xuoáng ñòa nguïc laøm con ruøa chín ñaàu. Laø vì Söu Tín khi soáng thöôøng duøng lôøi phuø phieám, laùo xöôïc maø baøi xích ñaïo Phaät, neân phaûi chòu baùo öùng nhö vaäy. Ñeán khi hoái loãi thì ñaõ muoän roài! Saùch Danh thaàn ngoân haïnh luïc(3) coù cheùp vieäc Vöông Kinh Coâng coù ñöùa con teân Baøng, laøm nhieàu vieäc chaúng laønh. Phaøm nhöõng vieäc xaáu traùi vôùi ñaïo lyù maø oâng Kinh Coâng phaïm vaøo, phaàn lôùn ñeàu do nôi Baøng. Sau khi Baøng cheát, Vöông Kinh Coâng mô hoà nhìn thaáy con mang goâng saét ñöùng beân cöûa. Do ñoù môùi söûa sang caên nhaø ñang ôû thaønh moät ngoâi chuøa, vì con maø caàu phöôùc ñöùc höôùng veà coõi aâm, mong cho con thoaùt khoûi khoå naïn. (1)

Baïch Khôûi: töôùng nöôùc Taàn thôøi Chieán quoác (403-221 tröôùc Coâng nguyeân). Baïch Khôûi coù taøi duøng binh, ñaùnh deïp treân baûy möôi thaønh, gieát khoâng bieát bao nhieâu maïng ngöôøi. (2) Söu Tín teân töï laø Töû Sôn, ngöôøi xöù Taân Daõ, soáng vaøo ñôøi Nam Baéc trieàu, laøm chöùc Höõu veä töôùng quaân vaøo ñôøi Nguyeân ñeá nhaø Löông (552-554). OÂng laø ngöôøi hoïc roäng, coù taøi vaên chöông, nhöng thöôøng laïm duïng ñeå vieát ra nhieàu ñieàu xaûo mò, löøa gaït ngöôøi khaùc. (3) Danh thaàn ngoân haïnh luïc: boä saùch goàm Tieàn taäp 10 cuoán, Haäu taäp 14 cuoán, do Chaâu töû ñôøi Toáng soaïn; laïi coù Tuïc taäp 8 cuoán, Bieät taäp 26 cuoán, Ngoaïi taäp 17 cuoán do Lyù AÁu Voõ soaïn.

980

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Laáy ñoù laøm baèng chöùng thì thaáy trong saùch cuûa nhaø Nho voán ñaõ coù noùi veà ñòa nguïc roài. Vaäy maø laïi noùi thuyeát ñòa nguïc cuûa ñaïo Phaät laø khoâng coù, vì sao khoâng chòu suy xeùt? Nam söû(1) coù cheùp vieäc Löông Voõ ñeá(2) naèm moäng thaáy vò taêng choät maét caàm caùi lö höông nhoû ñi vaøo trong noäi cung, döôøng nhö coù yù thaùc sanh vaøo cung vua. Sau khi vua tænh giaác thì trong haäu cung vöøa sanh ñöôïc moät hoaøng töû. Hoaøng töû aáy töø nhoû ñaõ ñau maét, chöõa trò khoâng döùt ñöôïc, cuoái cuøng cuõng muø moät maét, sau laø Nguyeân ñeá.(3) Saùch Danh thaàn ngoân haïnh luïc laïi coù cheùp vieäc oâng Phaïm Toå Vuõ khi saép sanh ra thì ngöôøi meï naèm moäng thaáy moät ngöôøi ñaøn oâng cao lôùn ñöùng beân caïnh noùi raèng: “Toâi laø töôùng nhaø Haùn, teân Ñaëng Vuõ.” Sau khi baø tænh giaác lieàn sanh ra ñöùa con trai, môùi ñaët teân laø Toå Vuõ. Vì tröôùc kia oâng Ñaëng Vuõ laø ngöôøi coù ñuû caùc neát toát, neân sau ñoù baø môùi ñaët teân töï cho con laø Thuaàn Phu. Laïi nhö trong caùc saùch söu taäp truyeän tích, taïp söï, coøn ghi cheùp nhöõng chuyeän nhö Baøo Tònh nhôù caùi gieáng ñôøi tröôùc, Döông Hoã bieát ñöôïc chieác voøng ñôøi tröôùc, ñöùa con gaùi cuûa Höôùng Tónh(4) cheát roài taùi sanh, hoûi cha meï tìm (1)

Nam söû: boä saùch ñôøi Ñöôøng, do Lyù Dieân Thoï soaïn, goàm 80 cuoán, cheùp vieäc töø nhaø Toáng ñeán heát nhaø Traàn, coäng laø 170 naêm. Ngoaøi ra coøn coù boä Baéc söû 100 cuoán, cheùp vieäc töø nhaø Tuøy, coäng laø 242 naêm. (2) Löông Voõ ñeá: moät vò vua raát suøng tín ñaïo Phaät, trò vì töø naêm 502 ñeán naêm 549. Chính oâng laø ngöôøi ñaõ sai söù tieáp ñoùn Toå Boà-ñeà Ñaït-ma vaøo naêm 520 khi ngaøi vöøa môùi ñeán Trung Hoa. (3) Nguyeân ñeá: leân ngoâi naêm 552 vaø caàm quyeàn ñeán naêm 554. Sau khi Voõ ñeá gaëp loaïn Haàu Caûnh thì Giaûn Vaên ñeá leân noái ngoâi, trò vì trong 2 naêm roài môùi ñeán Nguyeân ñeá keá vò. (4) Höôùng Tónh ngöôøi ñôøi Taán, coù ñöùa con gaùi nhoû bò beänh. Khi aáy ñöùa beù caàm moät con dao nhoû maø chôi. Ngöôøi meï giaät dao laïi chaúng cho naøng caàm, naøng giöõ laïi laøm meï bò ñöùt tay. Sau beänh khoâng khoûi, beù gaùi cheát. Ñöôïc moät naêm sau, ngöôøi meï laïi sanh ra moät ñöùa con gaùi nöõa. Ñeán naêm boán tuoåi, beù gaùi aáy hoûi meï raèng: “Con dao hoài tröôùc cuûa con, nay ôû ñaâu?” Ngöôøi meï ñaùp raèng khoâng bieát. Ñöùa beù nhaéc: “Ngaøy tröôùc, vì giaønh con dao maø meï ñöùt

QUYEÅN HAÏ

981

laïi con dao, vaø Vaên Ñaïm thaùc roài soáng laïi, noùi chuyeän bao höông ñeå chöùng minh cho cha bieát. Laáy ñoù laøm baèng chöùng, trong saùch söû cuûa Nho gia voán ñaõ coù noùi ñeán vieäc luaân hoài. Vaäy maø laïi noùi thuyeát luaân hoài cuûa ñaïo Phaät laø sai traùi, vì sao khoâng chòu suy xeùt? Caùc thuyeát veà ñòa nguïc, luaân hoài ñaõ noùi qua nhö vaäy, coøn nhö vieäc cheát roài maø hoùa thaønh suùc sanh cuõng ñöôïc ghi cheùp khoâng ít trong caùc saùch cuûa Nho gia. Trong Tuøy thö, Lyù Só Khieâm(1) coù ghi laïi nhöõng vieäc oâng Coãn hoùa laøm con naêng,(2) Ñoã Vuõ hoùa laøm con ñeà quyeát,(3) Bao Quaàn hoùa roàng, Ngöu Ai laøm coïp,(4) Baønh Sanh hoùa thaønh heo,(5) Nhö YÙ laøm choù,(6) Hoaøng maãu laøm traïnh,(7) tay, sao laïi noùi raèng khoâng bieát?” Baø meï laáy laøm kinh ngaïc, beøn ñöa ra moät luùc nhieàu con dao ñeå thöû. Ñöùa beù choïn ñuùng ngay con dao ngaøy tröôùc noù caàm chôi. Nhö vaäy, roõ raøng ñöùa beù ñaõ taùi sanh. (1) Lyù Só Khieâm teân töï laø Nhöôïng Chi, laøm chöùc Tham quaân ôû phuû Khai Phong vaøo ñôøi Tuøy (589-617), nhaø raát giaøu coù, thöôøng ra söùc cöùu giuùp ngöôøi khoán khoù. Moät hoâm, naèm moäng thaáy coù ngöôøi maëc aùo ñoû baûo raèng: ‘Trôøi xeùt oâng laø ngöôøi coù ñöùc, sau naøy seõ ñöôïc baùo ñaùp.’ Noùi xong, bieán maát. Veà sau, Lyù Só Khieâm thoï ñeán traêm tuoåi, con chaùu ñeàu ñöôïc laøm quan. (2) Saùch Taû truyeän cheùp vieäc oâng Coãn laøm quan trò thuûy vaøo ñôøi vua Nghieâu (2367-2256 tröôùc Coâng nguyeân), do vieäc trò thuûy khoâng thaønh beøn töï gieo mình xuoáng nuùi maø cheát, hoàn phaùch hoùa laøm con naêng vaøng (coù hình daùng töông töï nhö con roàng), ñi xuoáng döôùi vöïc saâu. (3) Ñeà quyeát: teân khaùc cuûa chim ñoã quyeân, moät loaøi chim aên ñeâm coù tieáng keâu nghe buoàn thaûm, thöôøng goïi laø chim cuoác. (4) Saùch Hoaøi nam töû coù cheùp vieäc Ngöu Ai mang beänh baûy ngaøy, sau hoùa laøm coïp. Ngöôøi anh cuûa oâng böôùc vaøo cöûa phoøng bò oâng voà cheát. (5) Ñôøi Chieán quoác, Trang coâng trong khi vaøo yeát kieán Teà haàu coù qua moät vuøng ñoài nuùi. Ngöôøi haàu boãng nhìn thaáy coâng töû Baønh Sanh laø ngöôøi ñaõ bò oâng haïi cheát tröôùc ñoù, lieàn keâu lôùn: ‘Coâng töû Baønh Sanh kìa!’ Trang coâng nhìn veà phía tröôùc, thaáy moät con heo raát lôùn, beøn noåi giaän quaùt to raèng: ‘Baønh Sanh daùm hieän ra ñi!’ Töùc thì con heo hieän ra hình ngöôøi, ñöùng daäy keâu lôùn. Trang coâng sôï quaù, teù xuoáng xe, bò thöông nôi chaân. (6) Trieäu vöông teân Nhö YÙ, laø con thöù cuûa vua Haùn Cao toå (206-195 tröôùc Coâng nguyeân) vôùi Thích phu nhaân. Baø Löõ Haäu vôï vua Haùn Cao toå sai ngöôøi ñaàu ñoäc gieát oâng Nhö YÙ, hoàn phaùch oâng hoùa laøm con choù xanh. (7) Saùch Tuïc Haùn thö coù cheùp vieäc Hoaøng maãu laø ngöôøi xöù Giang Haï, soáng vaøo ñôøi vua Linh ñeá (168-189). Moät hoâm baø ñi taém, laën xuoáng raát saâu maø

982

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

983

meï oâng Tuyeân Voõ laøm con ba ba,(1) Ñaëng Ngaõi laøm boø, Töø Baù laøm caù, Linh Haï laøm chim, Thö Sanh laøm raén...

ngöôøi.” Ñoù laø leõ thaät khoâng thay ñoåi, sao noùi raèng chaúng coù luaân hoài?

OÂi! Nhöõng chuyeän aáy voán cheùp ôû saùch Nho, chaúng phaûi do ñaïo Phaät noùi ra.

Tónh Trai hoïc só noùi: “Duø thoâng minh cuõng khoâng theå choáng laïi nghieäp löïc, duø giaøu sang cuõng khoâng theå thoaùt khoûi luaân hoài.”

OÂng Hoàng Maïi(2) coù noùi: “Chính toâi töøng thaáy nhöõng keû gieát heo, deâ, tôùi luùc laâm chung naèm laên döôùi ñaát caát tieáng keâu la gioáng nhö heo, deâ...” Ngöôøi xöa noùi: “Nhöõng keû hung baïo heát söùc thì hoùa laøm coïp.” Trình töû noùi: “Chính toâi töøng thaáy moät ngöôøi daân laøng hoùa laøm coïp, laïi daãn con coïp khaùc veà nhaø baét lôïn aên.” Nhöõng chuyeän nhö vaäy, xöa nay töøng coù raát nhieàu, sao ngöôøi ñôøi chaúng chòu tin? Trang Chaâu(3) noùi: “Vaïn vaät sanh ra do leõ trôøi, cuõng trôû veà theo leõ trôøi.” Coå Nghi noùi: “Ngöôøi hoùa thaønh loaøi khaùc cuõng khoâng ñaùng lo.” Khoång töû daïy raèng: “Xeùt töø choã coäi nguoàn cho ñeán taän cuøng, neân bieát ñöôïc thuyeát sanh töû.” Tin ñöôïc lôøi aáy thì bieát raèng ngöôøi ta khoâng theå giöõ maõi caùi thaân naøy. Neáu ngöôïc vôùi ñieàu laønh, thuaän theo ñieàu aùc thì khoâng theå traùnh khoûi phaûi laøm suùc sanh! Saùch Huyeàn toâng tröïc chæ noùi: “Ngöôøi coù loøng daï nhö thuù vaät, khi cheát aét phaûi laøm thuù vaät. Keû soáng coù tình ngöôøi, thuaän ñaïo trôøi, khi cheát aét sanh trong hai coõi trôøi, khoâng thaáy trôû leân, hoùa laøm con traïnh. Vaøo ñôøi nhaø Haùn, meï oâng Tuyeân Voõ ôû xöù Ñan Döông, ñöôïc taùm möôi tuoåi. Moät hoâm, baø xuoáng ao taém roài hoùa thaønh con ba ba. Boán anh em oâng Tuyeân Voõ môùi ñoùng cöûa ñaøo moät caùi ao trong nhaø, thaû ba ba xuoáng ñoù nuoâi. Maáy ngaøy sau, con ba ba loù ñaàu leân, ngoù boán höôùng, thaáy gaàn cöûa coù moät khoaûng troáng nhoû, lieàn chui qua ñoù maø ñi ra, roài ñi luoân khoâng trôû laïi nöõa. (2) Hoàng Maïi töï laø Caûnh Löï, giöõ chöùc Haøn Laâm hoïc só vaøo ñôøi vua Toáng Cao toâng (1161), OÂng laø ngöôøi coù hoïc löïc tinh thoâng, co soaïn saùch Dung trai tuøy buùt. (3) Trang Chaâu: töùc Trang töû, taùc giaû Nam hoa kinh. (1)

Theo nhö treân maø suy ra thì Tam giaùo ñeàu coù noùi veà vieäc naøy, leõ naøo chæ vì chöa thaáy taän maét maø khoâng tin hay sao? Cho neân, ñöùc Phaät môû loøng töø bi roäng lôùn, chæ baøy giaùo phaùp naêm thöøa. Nhaân thöøa daïy ngöôøi giöõ theo Naêm giôùi,(1) nhôø ñoù thöôøng ñöôïc sanh laøm ngöôøi, khoâng phaûi ñoïa laøm thaân suùc sanh. Thieân thöøa daïy ngöôøi tu taäp Möôøi ñieàu laønh,(2) nhôø ñoù ñöôïc sanh leân caùc coõi trôøi, khoâng ôû maõi trong coõi ngöôøi. Ba thöøa sau nöõa laø Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa cho ñeán Phaät thöøa, nhôø tu taäp theo ñoù maø döùt tröø vónh vieãn sanh töû luaân hoài, sanh veà Tònh ñoä, ñöôïc thöôøng coøn khoâng dieät maát, chöùng ñaéc trí hueä Voâ thöôïng, trôû laïi cöùu ñoä chuùng sanh. OÂi! Chaân lyù cao xa cuûa ñaïo lôùn trong thieân haï cuõng khoâng ngoaøi nhöõng ñieàu naøy! (1)

Naêm giôùi: töùc Nguõ giôùi, bao goàm: khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu. (2) Möôøi ñieàu laønh, töùc Thaäp thieän ñaïo, bao goàm: 1. Khoâng saùt sanh, thöôøng laøm vieäc tha thöù vaø phoùng sanh; 2. Khoâng troäm caép, thöôøng tu haïnh boá thí, giuùp ñôõ, san seû vôùi moïi ngöôøi; 3. Khoâng taø daâm, luoân giöõ loøng chung thuûy moät vôï moät choàng; 4. Khoâng noùi doái, luoân noùi lôøi chaân thaät; 5. Khoâng noùi trau chuoát, thoâ tuïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi coù yù nghóa, coù ích lôïi; 6. Khoâng noùi ñaâm thoïc, gaây chia reõ, thöôøng noùi nhöõng lôøi taïo ra söï ñoaøn keát, thöông yeâu nhau; 7. Khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, gaây toån haïi, thöôøng noùi nhöõng lôøi oân hoøa, nhu thuaän; 8. Khoâng tham lam, luoân quaùn xeùt raèng moïi thöù cuûa caûi vaät chaát ñeàu chæ laø giaû taïm, khoâng thöôøng toàn; 9. Khoâng saân nhueá, thöôøng tu taäp haïnh töø bi, nhaãn nhuïc; 10. Khoâng ngu meâ, taø kieán, thöôøng saùng suoát tu taäp theo chaùnh kieán.

984

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

辯明升降托胎或曰。釋氏言投胎托生者,言升降輪轉者, 此等之言,誠爲可惡,詎可信之。世閒愚夫愚婦被他所惑。讀書智者不被其惑哉。

QUYEÅN HAÏ

Bieän minh thaêng giaùng thaùc thai Hoaëc vieát: Thích thò ngoân ñaàu thai thaùc sanh giaû, ngoân thaêng giaùng luaân chuyeån giaû, thöû ñaúng chi ngoân thaønh vi khaû oá, cöï khaû tín chi, Theá gian ngu phu ngu phuï bò tha sôû hoaëc, ñoäc thö trí giaû baát bò kyø hoaëc tai.

一元曰。子是博覽智人耶。

Nhaát Nguyeân vieát: Töû thò baùc laõm trí nhaân da?

或曰。然。

Hoaëc vieát: Nhieân.

一元曰。子是智人,則能竆通萬物之理。乞將二事剖斷之。或曰。懷胎生產之事,必從夫妻交感而生,焉有外來投胎者。縱然有之,要見從何處來,從何處入。所言投胎托生者,决不可信矣。所言升降輪轉者,實無此事。設事有之,何不人生其畜,畜生其人。只見人生人,畜生畜焉。斷此二事必不可信。一元笑曰。子旣稱爲智者,不應自昧其心。山僧雖是愚陋,不被子之所瞞。或曰。師若達理,何不爲我詳說之。

985

Nhaát Nguyeân vieát: Töû thò trí nhaân, taéc naêng cuøng thoâng vaïn vaät chi lyù, khaát töông nhò söï phaãu ñoaùn chi. Hoaëc vieát: Hoaøi thai sanh saûn chi söï, taát tuøng phu theâ giao caûm nhi sanh, yeân höõu ngoaïi lai ñaàu thai giaû? Tuùng nhieân höõu chi, yeáu kieán tuøng haø xöù lai, tuøng haø xöù nhaäp. Sôû ngoân ñaàu thai thaùc sanh giaû, quyeát baát khaû tín hyõ. Sôû ngoân thaêng giaùng luaân chuyeån giaû, thaät voâ thöû söï. Thieát söï höõu chi, haø baát nhaân sanh kyø suùc, suùc sanh kyø nhaân, chæ kieán nhaân sanh nhaân, suùc sanh suùc yeân? Ñoaùn thöû nhò söï taát baát khaû tín. Nhaát Nguyeân tieáu vieát: Töû kyù xöng vi trí giaû, baát öng töï muoäi kyø taâm. Sôn taêng tuy thò ngu laäu, baát bò töû chi sôû man. Hoaëc vieát: Sö nhöôïc ñaït lyù, haø baát vò ngaõ töôøng thuyeát chi?

986

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一元曰。然。吾語汝,汝當諦聽焉。子言投胎托生皆從交感而有。世閒無子之人,多取妻妾以交感,而終身竟無一箇兒女者。何耶。要知投胎托生必假內外因緣,方得成就。云何內外因緣。本人宿業爲內因,父母遺體爲外緣。內外因緣和合而有。若無宿業自因,終不托胎。何以故。父母猶如水土,神識猶如種子。若無種子决定不生。子不信有外來投胎之事,設使有之,要見從何處來,從何處入。我今再將喻法,爲子决

QUYEÅN HAÏ

987

Nhaát Nguyeân vieát: Nhieân, ngoâ ngöù nhöõ, nhöõ ñöông ñeá thính yeân. Töû ngoân ñaàu thai thaùc sanh, giai tuøng giao caûm nhi höõu. Theá gian voâ töû chi nhaân, ña thuû theâ thieáp dó giao caûm, nhi chung thaân caùnh voâ nhaát caù nhi nöõ giaû, haø da? Yeáu tri ñaàu thai thaùc sanh, taát giaû noäi ngoaïi nhaân duyeân, phöông ñaéc thaønh töïu. Vaân haø noäi ngoaïi nhaân duyeân? Boån nhaân tuùc nghieäp, vi noäi nhaân. Phuï maãu di theå, vi ngoaïi duyeân. Noäi ngoaïi nhaân duyeân hoøa hieäp nhi höõu. Nhöôïc voâ tuùc nghieäp töï nhaân, chung baát thaùc thai. Haø dó coá? Phuï maãu du nhö thuûy thoå, thaàn thöùc du nhö chuûng töû. Nhöôïc voâ chuûng töû, quyeát ñònh baát sanh. Töû baát tín höõu ngoaïi lai ñaàu thai chi söï, thieát söû höõu chi, yeáu kieán tuøng haø xöù lai, tuøng haø xöù nhaäp. Ngaõ kim taùi töông duï phaùp, vò töû quyeát nghi. Thí nhö nhaân taïi thaâm

疑。譬如人在深房閨閣之內,有花香從外而

phoøng khueâ caùp chi noäi, höõu hoa höông tuøng ngoaïi nhi lai.

來。其人聞之,宛然可見,且花香亦無形相,亦

Kyø nhaân vaên chi, uyeån nhieân khaû kieán, thaû hoa höông dieäc

無隔礙,時風送來爲自然耳。神識投胎亦復如是。况神識亦無形相,亦不隔礙,業風吹來亦自然耳。

voâ hình töôùng, dieäc voâ caùch ngaïi, thôøi phong toáng lai, vi töï nhieân nhó. Thaàn thöùc ñaàu thai, dieäc phuïc nhö thò. Huoáng thaàn thöùc dieäc voâ hình töôùng, dieäc baát caùch ngaïi, nghieäp phong xuy lai, dieäc töï nhieân nhó.

猶如人之妄想,有甚隔礙亦如夢中之事,與

Do nhö nhaân chi voïng töôûng, höõu thaäm caùch ngaïi. Dieäc

覺時則同。况夢亦無形相,亦不隔礙皆爲自然

nhö moäng trung chi söï, döõ giaùc thôøi taéc ñoàng. Huoáng moäng

耳。

dieäc voâ hình töôùng, dieäc baát caùch ngaïi, giai vi töï nhieân nhó.

988

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN HAÏ

989

Thaàn thöùc ñaàu thai, dieäc phuïc nhö thò. Yeáu tri thai phuùc

神識投胎亦復如是。要知胎腹與屋舍不別。神識投胎如人進屋,乃自然耳。

döõ oác xaù baát bieät. Thaàn thöùc ñaàu thai nhö nhaân taán oác, naõi

或曰。屋舍甚大,胎腹極小,奚能藏得身乎。

Hoaëc vieát: OÁc xaù thaäm ñaïi, thai phuùc cöïc tieåu, heà naêng

一元曰。神識,乃是無相之靈性。靈性能大能小。大則無邊際,小則看不見。入胎腹不以爲小,入屋舍不以爲大。此乃自然之理,何必懷疑。子又言。人生人,畜生畜,焉有升降輪轉之事乎。設使有之,何不人生其畜,畜生其人。此之無知之言,愚癡極甚。譬如士之求官,必從官求。離官而得者,無有是處。且夫人形是一,欲爲三教百家之業,必須各從其類而得之。離類而得之,無有是處。亦如神識是一,皆由造作不同,遂使投胎有異。投人胎則爲人。投畜胎則爲畜。豈可言其人生畜,畜生人哉。亦如水性是一,落在諸處,因處得名。又如金性是一,造作衆器,因器類相。神識升降托胎亦復如是。

töï nhieân nhó. taøng ñaéc thaân hoà? Nhaát Nguyeân vieát: Thaàn thöùc naõi thò voâ töôùng chi linh taùnh. Linh taùnh naêng ñaïi naêng tieåu. Ñaïi taéc voâ bieân teá, tieåu taéc khaùn baát kieán. Nhaäp thai phuùc baát dó vi tieåu, nhaäp oác xaù baát dó vi ñaïi. Thöû naõi töï nhieân chi lyù, haø taát hoaøi nghi. Töû höïu ngoân: Nhaân sanh nhaân, suùc sanh suùc, yeân höõu thaêng giaùng luaân chuyeån chi söï hoà? Thieát söû höõu chi, haø baát nhaân sanh kyø suùc, suùc sanh kyø nhaân? Thöû chi voâ tri chi ngoân, ngu si cöïc thaäm. Thí nhö só chi caàu quan, taát tuøng quan caàu. Ly quan nhi ñaéc giaû, voâ höõu thò xöù. Thaû phuø nhaân hình thò nhaát, duïc vi Tam giaùo baùch gia chi nghieäp, taát tu caùc tuøng kyø loaïi nhi ñaéc chi. Ly loaïi nhi ñaéc chi, voâ höõu thò xöù. Dieäc nhö thaàn thöùc thò nhaát, giai do taïo taùc baát ñoàng, toaïi söû ñaàu thai höõu dò. Ñaàu nhaân thai taéc vi nhaân, ñaàu suùc thai taéc vi suùc. Khôûi khaû ngoân kyø nhaân sanh suùc, suùc sanh nhaân tai? Dieäc nhö thuûy taùnh thò nhaát, laïc taïi chö xöù, nhaân xöù ñaéc danh. Höïu nhö kim taùnh thò nhaát, taïo taùc chuùng khí, nhaân khí loaïi töôùng. Thaàn thöùc thaêng giaùng thaùc thai, dieäc phuïc nhö thò.

990

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。師言明矣。一元曰。復有多種受胎,不及盡述。二事之義,略說如斯。所言成形之事,非止胎生,亦有卵生者,濕生者,化生者。子讀儒書,人倫一界之事尙識未盡,焉能識十界之事乎。或曰。何爲十界。一元曰。佛界,菩薩界,緣覺界,聲聞界,天界,人界,修羅界,餓鬼界,畜生界,地獄界。總名四聖六凡,共成十界。若神識作佛業,生佛界,作菩薩業生菩薩界,作緣覺業,生緣覺界,作聲聞業,生聲聞界,作天業生天界,作人業生人界,作修羅業生修羅界,作餓鬼業生餓鬼界,作畜生業生畜生界,作地獄業生地獄界。所謂神識無定,隨業受報。一見華嚴經云。若人欲了知, 三世一切佛, 應觀法界性, 一切唯心造。豈不然乎。

QUYEÅN HAÏ

991

Hoaëc vieát: Sö ngoân minh hyõ. Nhaát Nguyeân vieát: Phuïc höõu ña chuûng thoï thai, baát caäp taän thuaät. Nhò söï chi nghóa, löôïc thuyeát nhö tö. Sôû ngoân thaønh hình chi söï phi chæ thai sanh, dieäc höõu noaõn sanh giaû, thaáp sanh giaû, hoùa sanh giaû. Töû ñoäc Nho thö, nhaân luaân nhaát giôùi chi söï thöôïng thöùc vò taän, yeân naêng thöùc thaäp giôùi chi söï hoà? Hoaëc vieát: Haø vi thaäp giôùi? Nhaát Nguyeân vieát: Phaät giôùi, Boà Taùt giôùi, Duyeân giaùc giôùi, Thanh vaên giôùi, thieân giôùi, nhaân giôùi, tu-la giôùi, ngaï quyû giôùi, suùc sanh giôùi, ñòa nguïc giôùi. Toång danh töù thaùnh, luïc phaøm, coäng thaønh thaäp giôùi. Nhöôïc thaàn thöùc taùc Phaät nghieäp, sanh Phaät giôùi; taùc Boà Taùt nghieäp, sanh Boà Taùt giôùi; taùc Duyeân giaùc nghieäp, sanh Duyeân giaùc giôùi; taùc Thanh vaên nghieäp, sanh Thanh vaên giôùi; taùc thieân nghieäp, sanh thieân giôùi; taùc nhaân nghieäp, sanh nhaân giôùi; taùc tu-la nghieäp, sanh tu-la giôùi; taùc ngaï quyû nghieäp, sanh ngaï quyû giôùi; taùc suùc sanh nghieäp, sanh suùc sanh giôùi; taùc ñòa nguïc nghieäp, sanh ñòa nguïc giôùi. Sôû vò thaàn thöùc voâ ñònh, tuøy nghieäp thoï baùo. Baát kieán Hoa Nghieâm kinh vaân: Nhöôïc nhaân duïc lieãu tri. Tam theá nhaát thieát Phaät. Öng quaùn phaùp giôùi taùnh. Nhaát thieát duy taâm taïo. Khôûi baát nhieân hoà?

992

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

子欲明大理,必須閱藏經,究本性,方可稱爲博學有智之人,愼勿以管見窺天,反謗吾家大法。或曰。餘雖讀書,實未能達此之理。今幸尊師開示,如闇得燈,如貧得寶。一元曰。切不可執著小知小見,悞卻儞生死大事,還要修持淨業,願出苦輪。先德云。世有才人文僣絶, 可憐不遇空王說, 幾多枉負聰明心, 到底生死打不徹。誠哉是言也。嗚呼。吾以復引因果,勸子回頭。昔有僧明琛,通內外學,能畫蛇,作常山蛇勢,并作蛇論。生身變爲蛇。李伯時,畫馬,作打輥馬勢,活現馬形。驗此二事,顯明念佛定成佛,求生淨土,定生淨土。子何不以念佛爲心,求生淨土哉。或曰。謹遵師命,當以修持。禮敬殷勤,辭謝而退。

QUYEÅN HAÏ

993

Töû duïc minh ñaïi lyù, taát tu duyeät taïng kinh, cöùu boån taùnh, phöông khaû xöng vi baùc hoïc höõu trí chi nhaân. Thaän vaät dó quaûn kieán khuy thieân, phaûn baùng ngoâ gia ñaïi phaùp. Hoaëc vieát: Dö tuy ñoäc thö, thaät vi naêng ñaït thöû chi lyù, Kim haïnh toân sö khai thò, nhö aùm ñaéc ñaêng, nhö baàn ñaéc baûo. Nhaát Nguyeân vieát: Thieát baát khaû chaáp tröôùc tieåu tri tieåu kieán, ngoä khöôùc neã sanh töû ñaïi söï. Hoaøn yeáu tu trì tònh nghieäp, nguyeän xuaát khoå luaân. Tieân ñöùc vaân: Theá höõu taøi nhaân vaên tieám tuyeät. Khaû laân baát ngoä khoâng vöông thuyeát. Kyû ña uoång phuï thoâng minh taâm. Ñaùo ñeå sanh töû ñaû baát trieät. Thaønh tai thò ngoân daõ! OÂ hoâ, ngoâ dó phuïc daãn nhaân quaû, khuyeán töû hoài ñaàu. Tích höõu taêng Minh Saâm, thoâng noäi ngoaïi hoïc, naêng hoïa xaø, taùc thöôøng sôn xaø theá, tònh taùc xaø luaän, sanh thaân bieán vi xaø. Lyù Baù Thôøi hoïa maõ, taùc ñaû coån maõ theá, hoaït hieän maõ hình. Nghieäm thöû nhò söï, hieån minh nieäm Phaät ñònh thaønh Phaät; caàu sanh Tònh ñoä, ñònh sanh Tònh ñoä. Töû haø baát dó nieäm Phaät vi taâm, caàu sanh Tònh ñoä tai? Hoaëc vieát: Caån tuaân sö maïng, ñöông dó tu trì. Leã kính aân caàn, töø taï nhi thoái.

994

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

13. Noùi veà vieäc ñaàu thai thaùc sanh luaân chuyeån

où ngöôøi baûo: “Ñaïo Phaät noùi vieäc ñaàu thai thaùc sanh luaân chuyeån leân xuoáng, lôøi aáy thaät ñaùng gheùt, sao coù theå tin ñöôïc? Chæ nhöõng keû ngu muoäi ôû theá gian môùi bò meâ hoaëc, haøng trí giaû ñoïc saùch aét khoâng theå bò doái gaït.” Nhaát Nguyeân hoûi: “Theá oâng coù phaûi thuoäc haøng trí giaû ñoïc saùch bieát roäng ñoù chaêng?” Ñaùp: “Phaûi.” Nhaát Nguyeân noùi: “OÂng laø trí giaû, aét coù theå thoâng suoát ñeán toät cuøng caùi lyù cuûa vaïn vaät. Xin oâng phaân tích roõ hai vieäc aáy.” Ngöôøi kia noùi: “Vieäc mang thai vaø sanh saûn aét laø do nôi vôï choàng giao caûm maø coù, laøm sao laïi coù caùi chi ôû beân ngoaøi ñaàu thai vaøo? Ví nhö coù ñi nöõa, thì cuõng phaûi thaáy ñöôïc laø töø ñaâu maø ñeán, töø ñaâu maø vaøo? Neân noùi raèng coù vieäc ñaàu thai thaùc sanh thì quyeát khoâng theå tin ñöôïc. “Coøn noùi raèng coù vieäc luaân chuyeån leân xuoáng, vieäc aáy thaät khoâng coù. Ví nhö coù vieäc aáy, taïi sao ngöôøi chaúng sanh ra thuù vaät, thuù vaät chaúng sanh ra ngöôøi, chæ thaáy ngöôøi sanh ngöôøi, thuù sanh thuù maø thoâi? Xeùt hai vieäc aáy aét laø khoâng theå tin ñöôïc.” Nhaát Nguyeân cöôøi maø noùi raèng: “OÂng ñaõ nhaän laø haøng trí giaû thì chaúng neân töï laøm meâ muoäi loøng mình. Laõo taêng ôû nuùi naøy tuy laø queâ muøa ngu doát, nhöng chaúng theå bò oâng löøa doái.”

QUYEÅN HAÏ

995

Ngöôøi kia noùi: “Neáu thaày thoâng suoát lyù aáy, sao khoâng giaûng roõ cho toâi nghe?” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Ñöôïc, toâi seõ noùi, oâng haõy laéng nghe cho kyõ. OÂng vöøa noùi raèng vieäc ñaàu thai thaùc sanh ñeàu laø do nôi söï giao caûm maø coù, nhöng ôû ñôøi coù nhöõng keû khoâng con, duø ñaõ laáy raát nhieàu vôï, ñeàu coù giao caûm, maø troïn ñôøi cuõng khoâng coù con caùi. Taïi sao vaäy? “Neân bieát raèng, trong vieäc ñaàu thai thaùc sanh, aét phaûi do ñuû nhaân duyeân trong ngoaøi môùi ñöôïc thaønh töïu. Theá naøo laø nhaân duyeân trong ngoaøi? Nghieäp löïc cuûa moãi ngöôøi, ñoù laø nhaân beân trong. Hình theå cha meï ban cho, ñoù laø duyeân beân ngoaøi. Nhaân duyeân trong ngoaøi hoøa hôïp maø coù. Neáu khoâng coù nghieäp ñôøi tröôùc laøm nhaân, thì khoâng theå coù vieäc thaùc sanh. Vì sao vaäy? Cha meï ví nhö nöôùc vaø ñaát, thaàn thöùc ví nhö haït gioáng. Neáu khoâng coù haït gioáng, chaéc chaén khoâng theå coù söï naûy sanh. “OÂng khoâng tin coù caùi chi ôû ngoaøi vaøo maø ñaàu thai vaø thaùc sanh; vaø ví nhö coù thì cuõng phaûi thaáy ñöôïc töø ñaâu maø ñeán vaø töø ñaâu maø vaøo. Nay toâi laïi ñöa ra moät ví duï ñeå döùt loøng nghi cho oâng. Ví nhö coù ngöôøi ñang ôû trong phoøng kín, coù muøi hoa thôm töø ngoaøi bay vaøo. Ngöôøi aáy nghe muøi höông, döôøng nhö thaáy ñöôïc vaäy. Nhöng höông hoa voán khoâng hình töôùng, cuõng khoâng bò ngaên ngaïi, gioù thoaûng ñöa noù ñeán laø töï nhieân vaäy thoâi. “Thaàn thöùc ñaàu thai cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng khoâng coù hình töôùng, cuõng khoâng bò ngaên ngaïi, cuõng do ngoïn gioù nghieäp thoåi ñeán, cuõng laø töï nhieân vaäy thoâi. Laïi nhö nhöõng yù töôûng lan man trong taâm ngöôøi, chuùng coù ngaên ngaïi gì ñaâu? Laïi nhö nhöõng vieäc xaûy ra trong moäng, so vôùi luùc

996

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

tænh thöùc thì caûm nhaän cuõng gioáng nhau, maø moäng cuõng khoâng coù hình töôùng, cuõng khoâng bò ngaên ngaïi, cuõng ñeàu laø töï nhieân vaäy thoâi. “Thaàn thöùc ñaàu thai cuõng gioáng nhö vaäy. Neân bieát raèng, baøo thai vôùi nhaø ôû chaúng khaùc gì nhau. Thaàn thöùc ñaàu thai ví nhö ngöôøi ta ñi vaøo nhaø, cuõng laø töï nhieân vaäy thoâi.” Ngöôøi kia hoûi: “Nhaø thì raát lôùn, baøo thai thì raát nhoû, laøm sao dung chöùa ñöôïc caùi thaân?” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Thaàn thöùc laø taùnh linh khoâng hình töôùng. Linh taùnh aáy coù theå lôùn leân hay nhoû laïi. Khi lôùn thì khoâng coù bôø beán, khi nhoû thì nhìn khoâng thaáy ñöôïc. Theá neân khi vaøo baøo thai khoâng thaáy laø nhoû, khi vaøo nhaø ôû cuõng chaúng cho laø lôùn. Ñoù laø leõ töï nhieân, sao phaûi hoaøi nghi? “OÂng laïi noùi raèng, ngöôøi sanh ra ngöôøi, thuù sanh ra thuù, laøm gì coù vieäc luaân chuyeån leân xuoáng? Ví nhö coù, thì taïi sao ngöôøi chaúng sanh ra thuù vaät, thuù vaät chaúng sanh ra ngöôøi? Ñoù laø lôøi noùi cuûa keû khoâng bieát, heát söùc ngu si! Ví nhö keû só muoán laøm quan, aét phaûi tìm caàu nôi cöûa quan. Neáu rôøi boû cöûa quan maø ñöôïc laøm quan, thaät laø voâ lyù! Vaû laïi, nhö con ngöôøi tuy hình theå gioáng nhau, nhöng muoán theo caùc ngheà nghieäp khaùc nhau ñeàu phaûi tuøy theo töøng choã thích hôïp môùi ñöôïc. Nhö tìm caàu khoâng ñuùng nôi maø ñöôïc thì thaät laø voâ lyù! “Thaàn thöùc cuõng vaäy, ñeàu laø gioáng nhau, do choã taïo nghieäp khaùc nhau neân coù söï ñaàu thai khaùc nhau. Vaøo thai ngöôøi thì laøm ngöôøi, vaøo thai thuù thì laøm thuù, sao coù theå noùi raèng ngöôøi sanh ra thuù, thuù sanh ra ngöôøi? “Cuõng nhö tính chaát cuûa nöôùc voán laø nhö nhau, nhöng tuøy theo choã chaûy vaøo maø goïi teân khaùc nhau (nhö soâng,

QUYEÅN HAÏ

997

hoà, suoái...). Laïi nhö tính chaát cuûa vaøng ñeàu nhö nhau, laøm ra caùc moùn ñoà khaùc nhau thì coù hình daùng khaùc nhau. Thaàn thöùc ñaàu thai leân xuoáng trong caùc caûnh giôùi cuõng gioáng nhö vaäy.” Ngöôøi kia thöa: “Lôøi thaày noùi thaät ñaõ roõ raøng.” Nhaát Nguyeân noùi: “Laïi coøn raát nhieàu caùch thoï thai, khoâng theå noùi heát. YÙ nghóa cuûa hai vieäc treân chæ noùi sô qua nhö vaäy. “Coøn noùi veà vieäc thaønh hình, khoâng chæ coù moät caùch sanh töø baøo thai, coøn coù nhöõng loaøi sanh ra töø tröùng, töø nôi aåm öôùt, hoaëc do bieán hoùa maø sanh ra.(1) OÂng ñoïc saùch cuûa Nho gia, chæ rieâng trong moät coõi ngöôøi naøy coøn chöa bieát heát, laøm sao bieát ñöôïc vieäc trong Möôøi caûnh giôùi?” Ngöôøi kia hoûi: “Nhöõng gì laø möôøi caûnh giôùi?” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Ñoù laø caûnh giôùi chö Phaät, caûnh giôùi chö Boà Taùt, caûnh giôùi Duyeân giaùc, caûnh giôùi Thanh vaên, caûnh giôùi chö thieân, caûnh giôùi nhaân loaïi, caûnh giôùi A-tula, caûnh giôùi ngaï quyû, caûnh giôùi suùc sanh vaø caûnh giôùi ñòa nguïc. Trong Möôøi caûnh giôùi naøy, boán caûnh giôùi ñaàu laø thuoäc veà baäc thaùnh, saùu caûnh sau laø thuoäc veà baäc phaøm. “Neáu thaàn thöùc laøm nhöõng vieäc töông öùng vôùi caûnh giôùi chö Phaät thì sanh veà caûnh giôùi chö Phaät. Neáu laøm nhöõng vieäc töông öùng vôùi caûnh giôùi Boà Taùt aét sanh veà caûnh giôùi Boà Taùt. Neáu laøm nhöõng vieäc töông öùng vôùi caûnh giôùi Duyeân giaùc, seõ sanh veà caûnh giôùi Duyeân giaùc. Neáu laøm nhöõng vieäc töông öùng vôùi caûnh giôùi Thanh vaên, aét sanh veà caûnh giôùi Thanh vaên. (1)

Trong kinh ñieån coù noùi ñeán boán caùch sanh ra naøy bao goàm: thai sanh, noaõn sanh, thaáp sanh vaø hoùa sanh.

998

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Neáu taïo nghieäp coõi trôøi thì sanh leân caûnh giôùi chö thieân. Neáu taïo nghieäp coõi ngöôøi aét sanh vaøo caûnh giôùi loaøi ngöôøi. Neáu taïo nghieäp a-tu-la, seõ sanh vaøo caûnh giôùi a-tu-la. Neáu taïo nghieäp ngaï quyû, aét sanh vaøo caûnh giôùi ngaï quyû. Neáu taïo nghieäp suùc sanh thì sanh vaøo caûnh giôùi suùc sanh. Neáu taïo nghieäp ñòa nguïc, aét phaûi sanh vaøo caûnh giôùi ñòa nguïc. Cho neân noùi raèng thaàn thöùc voán khoâng xaùc ñònh, chæ tuøy theo nghieäp maø thoï baùo. Trong kinh Hoa Nghieâm coù noùi: Neáu ai muoán roõ bieát, Ba ñôøi, möôøi phöông Phaät. Neân quaùn taùnh Phaùp giôùi, Heát thaûy ñeàu do taâm. “Chaúng phaûi ñuùng vaäy sao? “Neáu oâng muoán thaáu roõ chaân lyù, phaûi ñoïc qua kinh Phaät, töï suy xeùt baûn taùnh, môùi coù theå ñöôïc xem laø ngöôøi coù trí, hoïc roäng. Phaûi thaän troïng chôù neân nhìn trôøi qua oáng nhoû(1) roài cheâ bai Chaùnh phaùp cuûa ñaïo Phaät!” Ngöôøi kia thöa: “Toâi tuy coù ñoïc saùch nhöng thaät chöa ñaït tôùi lyù leõ naøy. Nay may gaëp ñöôïc thaày môû baøy chæ baûo, khaùc naøo nhö trong ñeâm toái coù ñöôïc ngoïn ñeøn, nhö keû ngheøo khoå baét ñöôïc cuûa baùu.” Nhaát Nguyeân noùi: “OÂng chaúng neân chaáp chaët laáy choã thaáy bieát heïp hoøi maø boû qua vieäc lôùn sanh töû. Neân trôû veà (1)

Nhìn trôøi qua oáng nhoû: nhö ngöôøi nhìn leân trôøi qua caùi oáng nhoû, roài cho raèng baàu trôøi chæ nhoû heïp nhö nhöõng gì mình thaáy, cuõng töông töï nhö thaønh ngöõ “eách ngoài ñaùy gieáng coi trôøi baèng vung”. Caùch noùi naøy ñeå chæ nhöõng ngöôøi kieán thöùc heïp hoøi nhöng coá chaáp vaøo ñoù cho laø chaân lyù, khoâng theå nhaän bieát ñöôïc nhöõng gì cao xa hôn choã bieát cuûa mình.

QUYEÅN HAÏ

999

tu taäp caùc nghieäp laønh, phaùt nguyeän ñöôïc thoaùt ra khoûi voøng khoå naõo. “Ngöôøi xöa coù daïy raèng: Nhöõng baäc taøi nhaân gioûi vaên chöông, Thöông vì chaúng gaëp ñaáng Phaùp vöông. Uoång phí thoâng minh khoâng lôïi ích, Chaúng thoaùt khoûi tay quyû Voâ thöôøng. “Lôøi aáy ñuùng laém thay! “Than oâi! Nay toâi seõ daãn vaøi tích xöa nhaân quaû ñeå khuyeân oâng thöùc tænh! Xöa coù moät vò taêng teân Minh Saâm, hoïc thoâng caû Phaät phaùp vaø caùc moân hoïc theá tuïc. OÂng thöôøng veõ hình raén, cheá taùc ra traän theá Thöôøng sôn döïa theo hình raén(1) vaø baøn luaän vieäc raén. Roài ngay khi ñang soáng boãng hoaù hình thaønh raén! “Laïi coù Lyù Baù Thôøi thöôøng veõ hình ngöïa, cheá taùc traän theá ngöïa ñaù baùnh xe. Roài ngay khi ñang soáng boãng hoùa ra hình ngöïa. “Döïa vaøo hai vieäc aáy thì thaáy roõ raèng: nieäm Phaät nhaát ñònh seõ thaønh Phaät, caàu sanh Tònh ñoä thì nhaát ñònh ñöôïc veà Tònh ñoä. Sao oâng laïi khoâng phaùt taâm nieäm Phaät, caàu sanh Tònh ñoä?” Ngöôøi kia thöa: “Xin kính caån vaâng lôøi thaày daïy, seõ lo vieäc tu trì.” Roài aân caàn leã kính, töø taï ra veà. (1)

Traän theá Thöôøng sôn döïa theo hình raén (Thöôøng sôn xaø theá): nuùi Thöôøng sôn, quaän Coái Keâ coù loaøi raén raát tinh quaùi, bò ñaùnh ôû ñaàu thì duøng ñuoâi quaät ñeán, bò chaën ôû ñuoâi thì duøng ñaàu taán coâng keû ñòch chöù khoâng thaùo chaïy. Binh phaùp Toân Vuõ cuõng coù noùi ñeán loaïi traän theá döïa theo tích caùch cuûa loaïi raén naøy, goïi laø “ñaùnh ñaàu thì ñuoâi öùng”.