quynguyen02

424

425

歸元直指 卷中 辯明三教大理贊翊治化論 夫三界之內 , 三教流行。三教者儒 , 釋道 也。三教立法 , 俱以使人改惡向善 , 返歸正。 世人不達本根 , 妄分枝葉。便言竆理治天下 , 莫大於儒。盡性超生死,莫大於釋。復命御三 才 , 莫大於道。又謂之釋之寂滅 , 不近人情。 道之虛無 , 不足以治天下。儒之名義 , 不能以 超生死。都各執一儒 , 而互相謗也。耶不若 , 服儒之服,誦儒之言,行儒之行,是儒而已矣。 服釋之服,誦釋之言,行釋之行,是釋而已矣。 惑曰。佛氏之教 ,本是異端 ,不是信也。一 元曰。子識異端之教,可道之乎。曰。無暇讀 彼之書。曰。旣不會彼之書,則安知有異端之 法。今子只讀孔子之書 , 而遂疑彼之非 , 是舜

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ QUYEÅN TRUNG

Bieän minh Tam giaùo ñaïi lyù, taùn döïc trò hoùa luaän Phuø Tam giôùi chi noäi, tam giaùo löu haønh. Tam giaùo giaû, Nho Thích Ñaïo daõ. Tam giaùo laäp phaùp, caâu dó söû nhaân caûi aùc höôùng thieän, phaûn taø quy chaùnh. Theá nhaân baát ñaït boån caên, voïng phaân chi dieäp. Tieän ngoân cuøng lyù trò thieân haï, maïc ñaïi ö Nho. Taän taùnh sieâu sanh töû, maïc ñaïi ö Thích.

Phuïc maïng ngöï tam taøi, maïc ñaïi ö Ñaïo. Höïu vò chi Thích chi tòch dieät, baát caän nhaân tình. Ñaïo chi hö voâ, baát tuùc dó trò thieân haï. Nho chi danh nghóa, baát naêng dó sieâu sanh töû. Ñoâ caùc chaáp nhaát thieân, nhi hoã töông baùng daõ. Da baát nhöôïc, phuïc Nho chi phuïc, tuïng Nho chi ngoân, haønh Nho chi haïnh, thò Nho nhi dó hyõ. Phuïc Thích chi phuïc, tuïng Thích chi ngoân, haønh Thích chi haïnh, thò Thích nhi dó hyõ.

Hoaëc vieát: Phaät thò chi giaùo, boån thò dò ñoan, baát tuùc tín daõ. Nhaát Nguyeân vieát: Töû thöùc dò ñoan chi giaùo, khaû ñaïo chi hoà. Vieát: Voâ haï ñoäc bæ chi thô. Vieát: Kyù baát taèng ñoäc bæ chi thö, taéc an tri höõu dò ñoan chi phaùp. Kim töû chæ ñoäc

426

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

犬也。聞人以爲非,而遂非之,是妄婦也。 彼怒色而厲聲曰。佛氏之教 ,無父無君 ,豈 不是異端也。 余曰。盲者摸象,謂之異端。只爲不見象之 真體,無足怪也。佛氏立教,與人臣言,必依於 忠。與人子言,必依於孝。法華經云。我等與 眾生,皆共成佛道。而况於君臣父子哉。 彼曰。不孝有三 , 無後爲大 , 豈不是異端 也。 余曰。子言過矣。孔孟取之以義,不持取之 以迹。曩時夷齊不嗣 , 巢許無後 , 而孔子稱其 聖之清 , 未聞譏其不孝。况吾宗弘道利生 , 自 他兼濟 , 出世之孝 , 功莫大焉。今子只知凡世 胎生 , 安知佛國有化生也。况佛之說教 , 有權 實之方,頓漸之法。出家者,降伏身心,精修梵 行。處俗者 , 夫婦有別 , 不犯邪非。只要清心 寡欲,豈禁人生養嗣續哉。 彼曰。一髮一膚,皆是父母所生。父母全而 生之,子全而歸之,可謂孝矣。今見其僧,毀除 鬚髮,是何孝歟。

QUYEÅN TRUNG

427

Khoång töû chi thô, nhi toaïi nghi bæ chi phi, thò Thuaán khuyeån daõ. Vaên nhaân dó vi phi, nhi toaïi phi chi, thò thieáp phuïc daõ.

Bæ noä saéc nhi leä thanh vieát: Phaät thò chi giaùo, voâ phuï voâ quaân, khôûi baát thò dò ñoan daõ?

Dö vieát: Manh giaû maïc töôïng, vò chi dò ñoan. Chæ vò baát kieán töôïng chi chaân theå, voâ tuùc quaùi daõ. Phaät thò laäp giaùo, döõ nhaân thaàn ngoân, taát y ö trung. Döõ nhaân töû ngoân, taát y ö hieáu. Phaùp Hoa kinh vaân: Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh, giai coäng thaønh Phaät ñaïo. Nhi huoáng ö quaân thaàn phuï töû tai.

Bæ vieát: Baát hieáu höõu tam, voâ haäu vi ñaïi. Khôûi baát thò dò ñoan daõ?

Dö vieát. Töû ngoân quaù hyõ. Maïnh töû thuû chi dó nghóa, baát trì thuû chi dó tích. Naüng thôøi Di Teà baát töï, Saøo Höùa voâ haäu, nhi Khoång töû xöng kyø thaùnh chi thanh, vò vaên ky kyø baát hieáu. Huoáng ngoâ toâng hoaèng ñaïo lôïi sanh, töï tha kieâm teá, xuaát theá chi hieáu, coâng maïc ñaïi yeân. Kim töû chæ tri phaøm theá thai sanh, an tri Phaät quoác höõu hoùa sanh daõ. Huoáng Phaät chi thuyeát giaùo, höõu quyeàn thaät chi phöông, ñoán tieäm chi phaùp. Xuaát gia giaû, haøng phuïc thaân taâm, tinh tu phaïm haïnh. Xöû tuïc giaû, phu theâ höõu bieät, baát phaïm taø phi. Chæ yeáu thanh taâm quaû duïc, khôûi caám nhaân sanh döôõng töï tuïc tai.

Bæ vieát: Nhaát phaùt nhaát phu, giai thò phuï maãu sôû sanh.

Phuï maãu toaøn nhi sanh chi, töû toaøn nhi quy chi, khaû vò hieáu hyõ. Kim kieán kyø taêng, huûy tröø tu phaùt, thò haø hieáu dö?

428

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

余曰。子之所說 ,實是知近而不知遠 ,見小 而不見大也。昔秦伯文身 , 荊軻殞命 , 比干剖 腹 , 介子焚軀 , 盡是毀之甚也 , 而聖賢皆稱至 忠至德。豈可以不全身體而見責耶。况我沙 門 , 持戒行 , 修佛道 , 度迷情 , 超苦海。方於焚 身之類,亦以遠矣,奚在鬚髮之小事哉。 彼曰。佛氏之徒 , 不耕而食 , 不蠶而衣 , 何 也。 余曰。未及佛者,蠶食於人猶可。今有未能 如孔孟者,亦蠶食於人,何也。 彼曰。儒者蠶食於人,有功於天下。 余曰。佛化亦有益於天下也。何則 , 釋氏 之所以孜孜訓世人者,無非戒惡勸善。孰不知 儒教 , 亦復然乎且以目前言之。佛以殺生 , 偷 盗,邪婬,為身三業。而孔子言勝殘去殺,舜好 生惡殺 , 詩人言文王德及鳥獸昆蟲 , 是豈不戒 殺哉。盗固不在所言矣。夫子之時 , 路不拾 遺,一草一 葉不與不取,何况竊盗。孔子言。 吾未見好德如好色者也。詩人刺不好德而悅 美色,是豈不戒邪婬哉。

QUYEÅN TRUNG

429

Dö vieát. Töû chi sôû thuyeát, thaät thò tri caän nhi baát tri vieãn, kieán tieåu nhi baát kieán ñaïi daõ. Tích Taàn Baù vaên thaân, Kinh Kha vaãn maïng, Tyû Can phaåu phuùc, Giôùi Töû phaøn khu, taän thò huûy chi thaäm daõ, nhi thaùnh hieàn giai xöng chí trung chí ñöùc. Khôûi khaû dó baát toaøn thaân theå nhi kieán traùch da.

Huoáng ngaõ sa moân, trì giôùi haïnh, tu Phaät ñaïo, ñoä meâ tình, sieâu khoå haûi. Phöông ö phaàn thaân chi loaïi, dieäc dó vieãn hyõ, heà taïi tu phaùt chi tieåu söï tai.

Bæ vieát: Phaät thò chi ñoà, baát canh nhi thöïc, baát taøm nhi y, haø daõ?

Dö vieát: Vò caäp Phaät giaû, taøm thöïc ö nhaân du khaû. Kim höõu vò naêng nhö Khoång Maïnh giaû, dieäc taøm thöïc ö nhaân, haø daõ?

Bæ vieát: Nho giaû taøm thöïc ö nhaân, höõu coâng ö thieân haï.

Dö vieát: Phaät hoùa dieäc höõu ích ö thieân haï daõ. Haø taéc?

Thích thò chi sôû dó tö tö huaán theá nhaân giaû, voâ phi giôùi aùc khuyeán thieän. Thuïc baát tri Nho giaùo, dieäc phuïc nhieân hoà?

Thaû dó muïc tieàn ngoân chi. Phaät dó saùt sanh, thaâu ñaïo, taø daâm, vi thaân tam nghieäp. Nhi Khoång töû ngoân thaéng taøn khöù saùt, Thuaán haùo sanh oá saùt, Thi nhaân ngoân Vaên vöông ñöùc caäp ñieåu thuù coân truøng, thò khôûi baát giôùi saùt tai? Ñaïo coá baát taïi sôû ngoân hyõ. Phu töû chi thôøi loä baát thaäp di, nhaát thaûo nhaát dieäp baát döõ baát thuû, haø huoáng thieát ñaïo. Khoång töû ngoân: Ngoâ vò kieán haùo ñöùc nhö haùo saéc giaû daõ. Thi nhaân thích baát haùo ñöùc nhi duyeät myõ saéc, thò khôûi baát giôùi taø daâm tai?

430

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛以妄言 , 綺語 ,兩舌 ,惡口 ,為口四業。孔 子謂人而無信不知其可 , 豈不戒妄言也。謂 巧言令色鮮矣仁,豈不戒綺語也。書稱爾無靣 從退有後言 , 豈不戒兩舌也。惡口 , 謂之惡怒 之聲,尙未至於穢語。荀子謂傷人之言深於矛 戟,是豈不戒惡怒之口也。

QUYEÅN TRUNG

431

Phaät dó voïng ngoân, yû ngöõ, löôõng thieät, aùc khaåu, vi khaåu töù nghieäp. Khoång töû vò nhaân nhi voâ tín baát tri kyø khaû, khôûi baát giôùi voïng ngoân daõ? Vò xaûo ngoân linh saéc tieân hyõ nhaân, khôûi baát giôùi yû ngöõ daõ? Thö xöng nhó voâ dieän tuøng thoái höõu haäu ngoân, khôûi baát giôùi löôõng thieät daõ? AÙc khaåu, vò chi aùc noä chi thanh, thöôïng vò chí ö ueá ngöõ. Tuaân töû vò thöông nhaân chi ngoân thaâm ö maâu kích, thò khôûi baát giôùi aùc noä chi khaåu daõ?

佛又以貪 , 瞋 , 癡 , 為意三業。孔子謂見得

Phaät höïu dó tham, saân, si vi yù tam nghieäp. Khoång töû vò

思義 , 是則戒貪矣。謂伯夷叔齊不念舊惡 , 是 則戒瞋矣。謂困而不學民斯爲下, 是則戒癡 矣。

kieán ñaéc tö nghóa, thò taéc giôùi tham hyõ. Vò Baù Di, Thuùc Teà

由此言之,儒,釋未嘗不同也。其不同也,唯

baát ñoàng daõ, duy Nho gia chæ ö theá gian phaùp, Thích thò

儒家止於世閒法 , 釋氏是又有出世閒法。儒 家獨言一世而歸之於天,釋氏知累世業緣之本 末。此其所不同耳。 欲知釋氏之所長 ,須看楞嚴 ,楞伽 ,圓覺 , 及 曉金剛經之理。若能如是,可以超出輪迴生死 也。未能如是而遂非之,則孔子所謂不知而作 之者 , 可不戒哉。誠如是 , 則釋氏爲可信矣。 其言淨土鳥可以不信哉。所謂出世閒法,淨土 尤其要者,不可以不勉也。

baát nieäm cöïu aùc, thò taéc giôùi saân hyõ. Vò khoán nhi baát hoïc daân tö vi haï, thò taéc giôùi si hyõ.

Do thöû ngoân chi, Nho, Thích vò thöôøng baát ñoàng daõ. Kyø höïu höõu xuaát theá gian phaùp. Nho gia ñoäc ngoân nhaát theá nhi quy chi ö thieân, Thích thò tri luõy theá nghieäp duyeân chi boån maït. Thöû kyø sôû baát ñoàng nhó.

Duïc tri Thích thò chi sôû tröôøng, tu khaùn Laêng Nghieâm, Laêng Giaø, Duyeân Giaùc, caäp hieåu Kim Cang kinh chi lyù.

Nhöôïc naêng nhö thò, khaû dó sieâu xuaát luaân hoài sanh töû daõ.

Vò naêng nhö thò nhi toaïi phi chi, taéc Khoång töû sôû vò baát tri nhi taùc chi giaû, khôûi baát giôùi tai. Thaønh nhö thò, taéc Thích thò vi khaû tín hyõ. Kyø ngoân Tònh ñoä oâ khaû dó baát tín tai. Sôû vò xuaát theá gian phaùp, Tònh ñoä löu kyø yeáu giaû, baát khaû dó baát mieãn daõ.

432

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Höïu vaân: Phaät gia nguõ giôùi, saùt, ñaïo, taø, voïng, töûu. Nho

又云。佛家五戒,殺,盗,邪,妄,酒。儒教五 常,亦復如是。 不殺 , 仁之大。不盗 , 義之廉。不邪 , 禮之 正。不酒,智之明。不妄,信之至是也。

433

giaùo nguõ thöôøng, dieäc phuïc nhö thò.

Baát saùt, nhaân chi ñaïi. Baát ñaïo, nghóa chi lieâm. Baát taø, leã chi chaùnh. Baát töûu, trí chi minh. Baát voïng, tín chi chí thò daõ.

先德云。百家之鄉 ,十人持五戒 ,則十人淳

Tieân ñöùc vaân: Baùch gia chi höông, thaäp nhaân trì nguõ

謹。千室之色 , 百人行十善 , 則百人和睦。夫

giôùi, taéc thaäp nhaân thuaàn caån. Thieân thaát chi aáp, baùch nhaân

能行一善 , 則去一惡。去一惡 , 則息一刑。一 刑息於家 , 萬刑息於國。故我能仁殺教 , 大有 補於治化矣。 吁。假若人人持五戒 , 修十善 。 國家刑罰 可以不用 , 太平可以坐致也。果能如是。况 又感得諸天八部,下降閻浮,衛護凡世,風調雨 順 , 五穀豐登 , 火盗潛消 , 災殃殄滅。如斯利 益,非但補於治化,抑亦利於存亡矣。 蓮宗寶鑑云。使一人能行是道以訓於家,家

haønh thaäp thieän, taéc baùch nhaân hoøa muïc. Phuø naêng haønh nhaát thieän, taéc khöû nhaát aùc. Khöû nhaát aùc, taéc töùc nhaát hình.

Nhaát hình töùc ö gia, vaïn hình töùc ö quoác. Coá ngaõ Naêng Nhaân thuyeát giaùo, ñaïi höõu boå ö trò hoùa hyõ.

Hu. Giaû nhöôïc nhaân nhaân trì nguõ giôùi, tu thaäp thieän.

Quoác gia hình phaït khaû dó baát duïng, thaùi bình khaû dó toïa trí daõ. Quaû naêng nhö thò. Huoáng höïu caûm ñaéc chö thieân baùt boä, haï giaùng Dieâm-phuø veä hoä phaøm theá, phong ñieàu voõ thuaän, nguõ coác phong ñaêng, hoûa ñaïo tieàm tieâu tai öông ñieån dieät. Nhö tö lôïi ích, phi ñaõn boå ö trò hoùa, öùc dieäc lôïi ö toàn vong hyõ.

Lieân Toân Baûo Giaùm vaân: Söû nhaát nhaân naêng haønh thò

以導於鄉 , 鄉以達於邦 , 以至於無竆。則天下

ñaïo dó huaán ö gia, gia dó ñaïo ö höông, höông dó ñaït ö bang,

之民,涵道泳德,融神實相,高步無何而極佛境

dó chí ö voâ cuøng. Taéc thieân haï chi daân, haøm ñaïo vònh ñöùc,

界 , 豈止以爲善人君子而已哉。夫如是 , 則何 患乎忠孝不修,禮讓不著歟。

dung thaàn thaät töôùng, cao boä voâ haø nhi cöïc Phaät caûnh giôùi, khôûi chæ dó vi thieän nhaân quaân töû nhi dó tai. Phuø nhö thò, taéc haø hoaïn hoà trung hieáu baát tu, leã nhöôïng baát tröôùc dö.

434

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

以此觀之,豈非能人之道與仲尼之道共爲表 裏以訓于民耶。 今之人,多不察其所由,視其徒之不肖者,而 遷怒於善人殺法焉。豈可以道士不肖 , 而輕 老子。士人不肖,而輕孔子。智者尙不以人廢 言 , 况可以其徒而輕其教乎。亦何異乎 , 以丹 朱而罪堯 , 因商均而過舜 , 服藥失度歸咎於神 農,縱火致焚反怨於燧人也耶。 愚乃不侫,學佛之道有年矣。旣麤頜其 旨 , 而頗有扶頗之心。非敢私於己 , 而欲公於 眾,以救其弊也。 但願。一人在上 ,高而不危。三教周流 ,通 而無滯。有一人 , 故奉三教之興。有三教 , 故 助一人之理。猶天之三光 , 世之三綱 , 鼎之三 足 , 皆闕一不可也。况爲僧莫若道安,與習鑿 齒交游 , 崇儒也。爲僧莫若慧遠 , 遠送陸修靜 過虎溪,重道也。余慕二高僧好儒,重道,釋子 猶或非之。我旣重他,他豈輕我。請信安遠行 事 , 其可法也。詩曰。伐柯伐柯 , 其則不遠。 孟子曰。天時不如地利,地利不如人和。斯之 謂歟.

QUYEÅN TRUNG

435

Dó thöû quan chi, khôûi phi Naêng Nhaân chi ñaïo döõ Troïng Ni chi ñaïo coäng vi bieåu lyù dó huaán vu daân da?

Kim chi nhaân, ña baát saùt kyø sôû do, thò kyø ñoà chi baát tieáu giaû, nhi thieân noä ö thieän nhaân giaùo phaùp yeân. Khôûi khaû dó ñaïo só baát tieáu, nhi khinh Laõo töû. Só nhaân baát tieáu, nhi khinh Khoång töû. Trí giaû thöôïng baát dó nhaân pheá ngoân, huoáng khaû dó kyø ñoà nhi khinh kyø giaùo hoà? Dieäc khaû dò hoà, Dó Ñan Chaâu nhi toäi Nghieâu, nhaân Thöông Quaân nhi quaù Thuaán, phuïc döôïc thaát ñoä quy cöûu ö Thaàn Noâng, tuùng hoûa trí phaøn phaûn oaùn ö Toaïi Nhaân daõ da?

Ngu naõi baát nònh, hoïc Phaät chi ñaïo höõu nieân hyõ. Kyù thoâ laõnh kyø chæ, nhi phaû höõu phoø khuynh chi taâm. Phi huûy tö ö kyû, nhi duïc coâng ö chuùng, dó cöùu kyø teä daõ. Ñaõn nguyeän: Nhaát nhaân taïi thöôïng, cao nhi baát nguy.

Tam giaùo chaâu löu, thoâng nhi voâ treä. Höõu nhaát nhaân, coá phuïng Tam giaùo chi höng. Höõu Tam giaùo, coá trôï nhaát nhaân chi lyù. Du thieân chi tam quang, theá chi tam cang, ñaûnh chi tam tuùc, giai khuyeát nhaát baát khaû daõ. Huoáng vi taêng maïc nhöôïc Ñaïo An döõ Taäp Taïc Xæ giao du, suøng Nho daõ.

Vi taêng maïc nhöôïc Hueä Vieãn, Vieãn toáng Luïc Tu Tónh quaù Hoå kheâ, troïng Ñaïo daõ. Dö moä nhò cao taêng haûo Nho troïng Ñaïo, Thích töû du hoaëc phi chi. Ngaõ kyù troïng tha, tha khôûi khinh ngaõ. Thænh tín An, Vieãn haønh söï, kyø khaû phaùp daõ.

Thi vieát: Phaït kha phaït kha, kyø taéc baát vieãn. Maïnh töû vieát: Thieân thôøi baát nhö ñòa lôïi, ñòa lôïi baát nhö nhaân hoøa. Tö chi vò dö.

436

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

1. Tam giaùo ñeàu höôùng ñeán giaùo hoùa cho ngöôøi cuoäc soáng toát ñeïp

T

rong theá gian hieän coù Tam giaùo löu haønh. Tam giaùo ñoù laø: Nho giaùo, Phaät giaùo vaø Ñaïo giaùo. Nhöõng lôøi daïy cuûa Tam giaùo thaûy ñeàu höôùng ñeán vieäc khieán ngöôøi nghe boû aùc laøm laønh, boû taø theo chaùnh.

Ngöôøi ñôøi khoâng hieåu thaáu coäi nguoàn, sai laàm phaân chia theo caønh nhaùnh, cho raèng: “Xeùt veà lyù leõ cai trò thieân haï, khoâng chi baèng Nho giaùo; xeùt veà taâm taùnh sieâu thoaùt sanh töû, khoâng chi baèng Phaät giaùo; xeùt veà vieäc thuaän theo töï nhieân vaø cheá ngöï caû trôøi ñaát, con ngöôøi thì khoâng chi baèng Ñaïo giaùo.” Laïi cuõng cho raèng: “Thuyeát tòch dieät cuûa Phaät giaùo xa caùch tình ngöôøi, thuyeát hö voâ cuûa Ñaïo giaùo chaúng ñuû duøng ñeå trò thieân haï, coøn thuyeát danh nghóa cuûa Nho giaùo chaúng vöôït ra khoûi luaân hoài.” Nhöõng caùch hieåu aáy ñeàu chæ laø sai leäch, do thieân kieán maø cheâ bai heát thaûy.

Chi baèng maëc aùo nhaø Nho, ñoïc saùch Nho, thöïc haønh ñaïo Nho, chæ neân bieát mình laø nhaø Nho maø thoâi; nhö ñaép y nhaø Phaät, tuïng kinh Phaät, thöïc haønh lôøi Phaät daïy, chæ neân bieát mình laø ngöôøi tu Phaät, vaäy thoâi!

Coù keû ngôø vöïc noùi raèng: “Giaùo lyù ñaïo Phaät voán laø dò ñoan, chaúng ñuû ñeå tin.”

Nhaát Nguyeân(1) hoûi laïi raèng: “OÂng bieát giaùo lyù aáy laø dò ñoan, vaäy coù theå noùi ra giaùo lyù aáy ñöôïc chaêng?” Ñaùp: “Toâi khoâng coù thôøi gian raûnh roãi maø ñoïc kinh saùch cuûa hoï.”

Toâng Boån noùi: “OÂng chöa heà ñoïc kinh saùch cuûa hoï, laøm (1)

Nhaát Nguyeân: töùc ngaøi Nhaát Nguyeân Toâng Boån, ngöôøi soaïn saùch naøy.

QUYEÅN TRUNG

437

sao bieát trong ñoù coù choã dò ñoan? Nay oâng chæ ñoïc saùch Khoång töû, lieàn nghi ngôø ñaïo Phaät laø sai quaáy, chæ nhö con choù cuûa vua Thuaán!(1) Nghe ngöôøi ta noùi laø quaáy, lieàn theo ñoù maø cheâ bai, chæ laø heïp hoøi thieån caän thoâi!

Ngöôøi kia nghe vaäy noåi giaän, lôùn tieáng raèng: “Giaùo lyù nhaø Phaät khoâng coù nghóa vua toâi, khoâng coù tình cha con, chaúng phaûi laø dò ñoan ñoù sao?”

Toâng Boån ñaùp: “Ngöôøi muø sôø voi, cho ñoù laø dò ñoan, chæ vì khoâng thaáy ñöôïc toaøn thaân con voi, vieäc aáy cuõng chaúng coù gì laø laï. Ñaïo Phaät ñoái vôùi keû laøm toâi aét seõ daïy nöông theo ñaïo trung; ñoái vôùi keû laøm con aét seõ daïy nöông theo ñaïo hieáu. Kinh Phaùp Hoa coù noùi: “Caàu cho ta vaø taát caû chuùng sanh ñeàu cuøng thaønh Phaät ñaïo.” Ñoái vôùi taát caû chuùng sanh coøn coù tình, huoáng chi laïi khoâng coù tình cha con, nghóa vua toâi?”

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Toäi baát hieáu coù ba ñieàu, khoâng con noái doõi laø toäi naëng nhaát.(2) Ñaïo Phaät daïy ngöôøi tu khoâng laäp gia ñình, nhö vaäy khoâng phaûi laø dò ñoan sao?”

Ngaøi Toâng Boån ñaùp raèng: “OÂng noùi vaäy laø sai roài. Khoång Maïnh döïa theo nghóa lyù chöù chaúng döïa theo bieåu hieän beân ngoaøi. Thuôû xöa, hai oâng Baù Di, Thuùc Teà ñeàu khoâng con noái doõi, hai oâng Saøo Phuû vôùi Höùa Do cuõng chaúng löu laïi gioáng doøng,(3) theá maø ñöùc Khoång töû khen laø nhöõng baäc thaùnh coù (1)

YÙ noùi do söï trung thaønh muø quaùng vôùi Nho giaùo maø cheâ bai Phaät giaùo, khoâng coù söï phaân bieät, laäp luaän gì.

(2) Ñaây noùi theo yù trong Kinh Leã: Coù ba ñieàu baát hieáu: 1. Thuaän theo yù sai quaáy, ñaåy cha meï vaøo choã laøn ñieàu baát nghóa. 2. Nhaø ngheøo nhöng khoâng chòu ra laøm quan ñeå laáy boång loäc phuïng döôõng cha meï. 3. Khoâng coù con ñeå noái doõi toâng ñöôøng, thôø cuùng toå tieân. Trong ba toäi aáy, toäi thöù ba ñöôïc xem laø naëng nhaát.

(3) Baù Di, Thuùc Teà, Saøo Phuû, Höùa Do ñeàu laø nhöõng baäc cao só khoâng maøng danh lôïi. Veà sau ñeàu vaøo aån cö trong röøng nuùi, khoâng ngöôøi naøo coù con

438

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñöùc thanh khieát chöù khoâng cheâ laø baát hieáu. Huoáng chi ñaïo Phaät môû roäng phaùp maàu, lôïi ích chuùng sanh, cöùu mình, cöùu ngöôøi. Caùi ñaïo hieáu xuaát theá ñoù, coâng ñöùc chaúng phaûi lôùn laém sao? Nay oâng chæ bieát caùch sanh ra töø baøo thai cuûa ngöôøi ñôøi, chaúng bieát raèng ôû nöôùc Phaät coøn coù caùch hoùa sanh! Huoáng chi giaùo lyù nhaø Phaät coù phöông tieän linh hoaït, coù quyeàn bieán, coù thaät ñích, coù phaùp ñoán ngoä, coù phaùp tieäm tu. Ngöôøi xuaát gia thì haøng phuïc thaân taâm, döùt haún vieäc daâm duïc; coøn ngöôøi theá tuïc thì vôï choàng chung thuûy, chaúng phaïm vieäc taø daâm. Muïc ñích laø giöõ loøng trong saïch, döùt boû ham muoán, naøo ñaâu coù caám vieäc sanh döôõng noái doøng?”

Ngöôøi kia laïi noùi raèng: “Moät maûnh da, moät sôïi toùc ñeàu laø do cha meï sanh ra. Cha meï sanh ta ra toaøn veïn, phaän laøm con phaûi giöõ gìn cho toaøn veïn trôû veà môùi coù theå goïi laø hieáu. Nay thaáy caùc thaày taêng ñaïo Phaät caïo boû raâu toùc thì hieáu ôû choã naøo?”

Toâng Boån ñaùp raèng: “Lôøi cuûa oâng thaät chæ bieát leõ gaàn maø chaúng bieát leõ xa, thaáy vieäc nhoû maø khoâng thaáy vieäc lôùn. Xöa kia oâng Thaùi Baù veõ mình,(1) oâng Kinh Kha lieàu caû. Töông truyeàn vua Nghieâu (2357–2256 tröôùc Coâng nguyeân) nghe tieáng Höùa Do laø baäc hieàn só neân tìm ñeán, muoán giao phoù ngoâi vua. Höùa Do khoâng nhaän, nghe chuyeän aáy roài beøn ñi xuoáng suoái röûa tai. Gaëp luùc Saøo Phuû daét traâu ñi uoáng nöôùc döôùi suoái, thaáy laï lieàn hoûi: “OÂng vì sao phaûi röûa tai?” Höùa Do noùi: “Vua Nghieâu muoán nhöôøng ngoâi vua cho toâi. Toâi lôõ nghe chuyeän danh lôïi aáy neân xuoáng ñaây röûa tai.” Saøo Phuû nghe roài lieàn noùi: “Neáu oâng thaät khoâng maøng danh lôïi thì vua Nghieâu sao bieát ñeán oâng?” Noùi roài khoâng cho traâu uoáng nöôùc nôi aáy maø daét ngöôïc leân ñaàu doøng, vì sôï traâu uoáng phaûi nöôùc röûa tai cuûa Höùa Do. Veà sau, ñöùc Khoång töû nghe vieäc aáy khen caû hai ngöôøi laø: “Thaùnh chi thanh.”

(1) Thaùi Baù laø con tröôûng vua Thaùi vöông nöôùc Chaâu. Bieát yù cha muoán truyeàn ngoâi cho con uùt laø Quí Lòch, oâng lieàn veõ mình, caét toùc, laùnh qua xöù rôï Kinh Man ñeå nhöôøng ngoâi cho em. Ñöùc Khoång töû khen oâng laø hieáu, bieát thuaän loøng cha.

QUYEÅN TRUNG

439

cheát,(1) oâng Tyû Can moå buïng,(2) oâng Giôùi Töû thieâu thaân,(3) ñeàu laø nhöõng söï huûy mình quaù söùc, nhöng thaùnh hieàn ñeàu khen laø chí trung chí ñöùc. Haù neân vì söï chaúng baûo toaøn thaân theå maø traùch ñöôïc sao? Huoáng chi caùc vò sa-moân chuyeân trì Giôùi haïnh, tu taäp ñaïo phaùp, cöùu ngöôøi si meâ, ñoä ngöôøi khoå naõo, vaø nhöõng vieäc thieâu thaân, moå buïng kia cuõng ñaõ xa xoâi laém roài, nay coøn neä gì nhöõng chuyeän nhoû nhoi nhö raâu toùc?

Ngöôøi kia hoûi raèng: “Taêng ñoà nhaø Phaät chaúng caøy caáy maø aên, chaúng nuoâi taèm deät vaûi maø maëc, laø nghóa lyù gì?”

Toâng Boån ñaùp: “Vì chöa baèng Phaät neân taïm aên nhôø ngöôøi khaùc, coøn coù theå ñöôïc. Nay coù nhöõng keû chöa ñöôïc nhö Khoång Maïnh maø cuõng aên nhôø ngöôøi khaùc thì sao?” Ñaùp: “Nhaø Nho aên nhôø ngöôøi khaùc laø vì coù coâng vôùi thieân haï.”

Toâng Boån noùi: “Söï giaùo hoùa cuûa ñaïo Phaät cuõng laø coù ích cho thieân haï. Vì sao vaäy? Nhöõng ñieàu maø ñaïo Phaät aân caàn daïy doã ngöôøi ñôøi, khoâng gì khaùc hôn laø ngaên ngöøa ñieàu (1)

Kinh Kha laø ngöôøi nöôùc Veä vaøo ñôøi Ñoâng Chaâu (255–247 tröôùc Coâng nguyeân). Thaùi töû Ñan nöôùc Yeân oaùn vua nöôùc Taàn baïo ngöôïc, caàu ngöôøi duõng só laøm thích khaùch, thaønh taâm caàu ñöôïc Kinh Kha. Kinh Kha nhaän lôøi haønh thích vua Taàn, sau vieäc baát thaønh nhöng vaãn bieåu loä duõng khí khieán ngöôøi ñôøi sau kính phuïc.

(2) Tyû Can laø chuù cuûa vua Truï (1154–1122 tröôùc Coâng nguyeân). Vua Truï voâ ñaïo, say meâ Ñaéc Kyû laøm nhieàu ñieàu saèng baäy, Tyû Can heát lôøi can giaùn. Vua Truï khoâng nghe coøn noåi giaän, muoán gieát oâng. OÂng khoâng chuùt sôï seät, töï tay moå buïng maø cheát tröôùc maët vua.

(3) Giôùi töû, töùc Giôùi Töû Thoâi, theo haàu coâng töû Truøng Nhó trong luùc löu vong, coù coâng lao raát lôùn, ñaõ töøng töï tay caét thòt ñuøi naáu cho Truøng Nhó aên trong luùc ñoùi. Sau Truøng Nhó veà nöôùc laøm vua, töùc laø Taán Vaên coâng, khi ban thöôûng queân coâng cuûa Giôùi Töû Thoâi. OÂng khoâng chuùt oaùn haän, laïi muoán nhaân ñoù traùnh xa voøng danh lôïi, lieàn cuøng meï ñi aån vaøo Mieân sôn. Khi Taán Vaên coâng nhôù laïi sai ngöôøi tìm kieám khoâng ñöôïc, bieát oâng ñaõ vaøo nuùi beøn sai ñoát nuùi, nghó raèng oâng aét phaûi coõng meï chaïy ra. Khoâng ngôø caû hai meï con cuøng oâm nhau cheát chaùy chöù khoâng chòu trôû ra khoûi nuùi.

440

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

aùc, khuyeán khích ñieàu laønh. OÂng khoâng bieát laø Nho giaùo cuõng gioáng nhö vaäy sao? Nay haõy ñem chuyeän tröôùc maét maø noùi, ñaïo Phaät daïy raèng nhöõng vieäc gieát haïi, troäm caép, taø daâm laø ba nghieäp aùc cuûa thaân, coøn Khoång töû thì noùi: ‘Thaéng söï baïo taøn, boû söï gieát haïi.’ Vua Thuaán laïi chuoäng ñöùc hieáu sanh, gheùt söï gieát haïi. Ngöôøi hoïc Kinh Thi noùi raèng: Ñöùc ñoä cuûa Vaên vöông bao truøm caû chim muoâng, saâu boï. Ñoù chaúng phaûi ñeàu laø ngaên vieäc gieát haïi hay sao?

“Vieäc ngaên ngöøa troäm caép thì chaúng caàn xem ôû lôøi noùi.

Vaøo thôøi ñöùc Khoång töû laøm quan, ngoaøi ñöôøng cuûa rôi khoâng coù ngöôøi nhaët, duø moät laù caây, ngoïn coû, neáu khoâng ñöôïc ngöôøi trao cho thì chaúng xaâm phaïm ñeán. Nhö vaäy laøm gì coøn coù troäm caép? “Ñöùc Khoång töû noùi raèng: ‘Ta chöa thaáy ai chuoäng ñöùc haïnh nhö chuoäng saéc ñeïp.’(1) Kinh Thi laïi cheâ keû öa chuoäng ñöùc haïnh vui thuù vôùi saéc ñeïp. Ñoù chaúng phaûi ñeàu laø ngaên ngöøa vieäc taø daâm hay sao?

“Phaät daïy raèng nhöõng lôøi noùi sai söï thaät, noùi theâu deät, noùi ñaâm thoïc, noùi xaáu aùc laø boán nghieäp aùc cuûa mieäng. Coøn Khoång töû noùi: ‘Ngöôøi maø khoâng theå tin ñöôïc, thaät chaúng bieát coøn laøm neân vieäc gì.’ Ñoù chaúng phaûi laø ngaên ngöøa vieäc noùi sai söï thaät hay sao? Ngaøi noùi: ‘Keû naøo trau chuoát lôøi noùi vaø hình saéc haún laø keùm loøng nhaân.’ Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi theâu deät ñoù sao? Kinh Thö daïy raèng: ‘Ngöôi chôù huøa theo tröôùc maët maø coù lôøi xaáu sau löng.’

Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi ñaâm thoïc ñoù sao?

Lôøi noùi xaáu aùc laø chæ chung töø nhöõng boäc loä söï giaän döõ, (1)

YÙ noùi khuynh höôùng chung cuûa ngöôøi ñôøi ai cuõng öa thích saéc ñeïp maø ít quan taâm ñeán ñöùc haïnh. Khoång töû noùi caâu naøy laø coù yù raên ñe, nhaéc nhôû ngöôøi ñôøi.

QUYEÅN TRUNG

441

hung aùc, cho ñeán nhöõng lôøi nhô nhôùp, tuïc tóu? Tuaân töû noùi raèng: ‘Lôøi noùi toån haïi ngöôøi, saâu ñoäc hôn göôm giaùo.’

Chaúng phaûi laø ngaên ngöøa lôøi noùi xaáu aùc ñoù sao?

“Phaät daïy raèng laáy tham lam, saân haän, si meâ laø ba nghieäp aùc cuûa yù. Khoång töû noùi: ‘Thaáy ñieàu lôïi, nhôù ñieàu nghóa.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa loøng tham. Ngaøi noùi: ‘Baù Di, Thuùc Teà chaúng nhôù ñeán vieäc xaáu ngaøy tröôùc cuûa ngöôøi.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa saân haän, chaúng ñeå taâm giaän ngöôøi khaùc. Ngaøi laïi noùi: ‘Ñaõ ngu si maø chaúng chòu khoù hoïc taäp, ñoù laø haïng ngöôøi thaáp keùm vaäy.’ Ñoù chính laø ngaên ngöøa si meâ.

“Theo ñoù maø noùi, Nho giaùo vôùi Phaät giaùo chöa haún laø bao giôø cuõng khaùc nhau. Neáu coù choã khaùc nhau, ño laø Nho giaùo chæ döøng ôû phaùp theá gian maø thoâi, coøn Phaät giaùo laïi coù theâm phaùp xuaát theá gian nöõa. Nho giaùo chæ noùi coù moät ñôøi soáng naøy vaø moïi vieäc ñeàu quy veà cho trôøi, coøn Phaät giaùo thì thaáu roõ ñöôïc ngoïn nguoàn cuûa nghieäp duyeân nhieàu kieáp. Ñoù laø choã khaùc nhau vaäy.

“Neáu muoán bieát nhöõng choã saâu xa vi dieäu cuûa ñaïo Phaät, neân tìm ñoïc nhöõng kinh Laêng Nghieâm, Laêng-giaø, Vieân giaùc vaø phaûi hieåu thaáu ñöôïc giaùo lyù kinh Kim cang. Neáu ñöôïc vaäy, coù theå vöôït ra khoûi voøng luaân hoài sanh töû. Coøn chöa ñöôïc nhö vaäy maø ñaõ voäi baùc boû, aét phaûi rôi vaøo choã ñöùc Khoång töû cho laø: ‘Keû khoâng bieát maø vaãn laøm.’ Haù chaúng neân töï raên laáy mình sao? Neáu thaät ñöôïc vaäy, aét seõ thaáy ñaïo Phaät laø ñaùng tin theo. Nhö noùi veà Tònh ñoä, leõ naøo laïi khoâng tin sao? Noùi veà phaùp xuaát theá gian thì Tònh ñoä caøng laø phaùp moân coát yeáu, khoâng theå khoâng gaéng söùc laøm theo.

442

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Laïi nöõa, Naêm giôùi cuûa ñaïo Phaät laø khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu, cuõng nhö Nguõ thöôøng cuûa Nho giaùo laø nhaân, nghóa, leã, tín, trí.

“Khoâng gieát haïi laø choã cao toät cuûa nhaân, khoâng troäm caép laø söï lieâm chính cuûa nghóa, khoâng taø daâm laø leõ ñuùng cuûa leã, khoâng noùi doái laø choã ñaït ñeán cuûa tín, khoâng uoáng röôïu laø söï saùng suoát cuûa trí.

“Ngöôøi xöa noùi: ‘Trong moät laøng coù traêm nhaø, neáu möôøi ngöôøi giöõ theo Naêm giôùi thì coù möôøi ngöôøi thuaàn phaùc, caån troïng. Trong moät aáp coù ngaøn nhaø, neáu traêm ngöôøi tu theo Möôøi ñieàu laønh thì coù traêm ngöôøi ñöôïc hoøa hôïp, thuaän thaûo. Cho neân, laøm ñöôïc moät ñieàu laønh thì tröø ñöôïc moät ñieàu xaáu, tröø ñöôïc moät ñieàu xaáu thì döùt ñöôïc moät hình phaït, moãi nhaø döùt ñöôïc moät hình phaït thì caû nöôùc döùt ñöôïc muoân vaïn hình phaït! Nhö vaäy thì lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät quaû laø raát lôïi ích cho vieäc giaùo hoùa ñôøi soáng toát ñeïp.

“OÂi! Neáu nhö ngöôøi ta ai cuõng giöõ theo Naêm giôùi, tu theo Möôøi ñieàu laønh, thì moïi hình phaït trong nöôùc coù theå boû ñi khoâng duøng ñeán, ngöôøi ngöôøi ñeàu coù theå ngoài yeân höôûng caûnh thaùi bình. Neáu ñöôïc nhö vaäy thì coøn coù theå caûm ñoäng ñeán trôøi xanh, khieán cho möa thuaän gioù hoøa, muøa maøng boäi thu, hoûa hoaïn chaúng sanh, giaëc cöôùp tieâu tan, tai öông döùt heát. Nhöõng lôïi ích nhö vaäy chaúng nhöõng laø ñoái vôùi söï giaùo hoùa ñôøi soáng nhaân daân, maø coøn laø coù lôïi cho söï toàn vong cuûa ñaát nöôùc nöõa.

“Saùch Lieân toâng baûo giaùm cheùp raèng: ‘Neáu moät ngöôøi coù theå thöïc haønh theo ñaïo Phaät, ñem ñaïo aáy maø daïy trong nhaø, moät nhaø daïy cho moät laøng, moät laøng truyeàn ra moät

QUYEÅN TRUNG

443

nöôùc, truyeàn maõi ra khaép nôi thì ngöôøi trong thieân haï ñeàu thaám nhuaàn ñaïo ñöùc, tinh thaàn choùi saùng, hình töôùng chaân thaät, coù theå thaúng ñöôøng tieán leân ñeán caûnh giôùi cuûa chö Phaät, haù chæ laø laøm keû thieän nhaân, ngöôøi quaân töû thoâi sao? Ñöôïc nhö vaäy thì coøn lo gì khoâng coù nhöõng söï trung hieáu, leã nghóa?

“Theo ñoù maø xeùt, chaúng phaûi lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät vôùi lôøi daïy cuûa ñöùc Khoång töû laø trong ngoaøi hôïp nhau ñeå cuøng giaùo hoùa söï toát ñeïp cho ngöôøi ñoù sao?

“Ngöôøi ñôøi nay phaàn nhieàu chaúng xeùt choã nguyeân do, chæ thaáy keû hö hoûng trong ñaïo Phaät maø giaän laây tôùi Chaùnh phaùp. Haù neân vì moät ñaïo só hö hoûng maø khinh ñöùc Laõo töû, vì moät nhaø Nho thoaùi hoùa maø khinh ñöùc Khoång töû hay sao? Ngöôøi coù trí tueä khoâng vì söï heøn keùm cuûa moät ngöôøi maø cheâ boû lôøi noùi ñuùng cuûa ngöôøi aáy, huoáng chi coù theå vì moät ñeä töû xaáu maø khinh cheâ caû Giaùo phaùp hay sao? Nhö vaäy coù khaùc chi vì Ñan Chaâu, maø ñoå toäi cho vua Nghieâu, vì Thöông Quaân maø ñoå loãi cho vua Thuaán,(1) hoaëc vì uoáng thuoác chaúng ñuùng lieàu laïi traùch vua Thaàn Noâng,(2) vì nhoùm löûa chaùy nhaø laïi oaùn vua Toaïi Nhaân(3) ñoù sao?

“Keû ngu naøy chaúng coù taøi, chæ hoïc ñaïo Phaät ñöôïc maáy naêm thoâi, ñaõ laõnh hoäi ñöôïc toân chæ moät caùch thoâ sô, nhöng (1)

Vua Nghieâu (2357–2256 tröôùc Coâng nguyeân) laø baäc Thaùnh vöông nhöng sanh con laø Ñan Chaâu hö hoûng, neân vua Nghieâu truyeàn ngoâi cho oâng Thuaán.

Vua Thuaán trò vì töø naêm 2255 ñeán 2206 tröôùc Coâng nguyeân, cuõng laø baäc Thaùnh vöông nhöng sanh con laø Thöông Quaân keùm coûi, neân vua Thuaán laïi truyeàn ngoâi cho Ñaïi Vuõ.

(2) Vua Thaàn Noâng (2697–2598 tr. CN) vì thöông daân nhieàu beänh taät neân töï mình neám thöû taát caû caùc loaïi caây coû, hoa traùi, tìm ra coâng naêng trò beänh cuûa töøng loaïi. Ngöôøi ñôøi sau toân xöng ngaøi laø oâng Toå phaùt minh ra ngaønh y hoïc phöông Ñoâng.

(3) Vua Toaïi Nhaân laø ngöôøi daïy cho daân bieát duøi caây laáy löûa vaø duøng ñeå naáu nöôùng thöùc aên.

444

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

coù loøng muoán naâng ñôõ keû vaáp ngaõ, chaúng daùm ñeå rieâng ôû mình maø muoán laøm cuûa chung cho moïi ngöôøi, mong cöùu laáy nhöõng moái nguy haïi sau naøy.

“Chæ öôùc mong sao, ngöôøi cai trò muoân daân chaúng gaây söï nguy haïi, Tam giaùo cuøng truyeàn baù khaép nôi khoâng ngöng treä. Nhôø coù ngöôøi cai trò neân giuùp cho Tam giaùo ñöôïc höng thaïnh. Nhôø coù Tam giaùo neân giuùp cho söï cai trò giaùo hoùa cuûa ngöôøi. Cuõng nhö trôøi coù Tam quang,(1) nhö ngöôøi coù Tam cang,(2) nhö caùi vaïc coù ba chaân, khoâng theå thieáu moät.

“Hôn nöõa, trong haøng taêng só chaúng ai ñöôïc nhö ngaøi Ñaïo An, maø giao du vôùi oâng Taäp Taïc Xæ laø vì toân kính Nho (1) (2)

Tam quang: Ba nguoàn aùnh saùng, chæ maët trôøi, maët traêng vaø caùc vì sao.

Tam cang: Ba gieàng moái, chæ ñaïo vua toâi, cha con vaø choàng vôï.

毒峰善禪師三教一理述 夫空劫之先,無相有覺,虛明寂照,爲天地之 根。降本流末 , 爲萬道之祖。還源返本 , 爲一 法之宗。追之不見其首。伺之不聞其後。不 可以智知。不可以相睹。唯真聖者,自內所證 而知。

QUYEÅN TRUNG

445

giaùo; chaúng ai ñöôïc nhö ngaøi Hueä Vieãn, maø aân caàn tieãn oâng Luïc Tu Tónh ñi quaù caàu Suoái Coïp(1) laø vì traân troïng Ñaïo giaùo. Toâi ngöôõng moä hai vò cao taêng toân troïng Nho giaùo vaø Ñaïo giaùo, bieát ñaâu trong haøng Phaät töû laïi chaúng coù ngöôøi cheâ traùch? Nhöng mình ñaõ toân troïng hoï, leõ naøo hoï laïi khinh khi mình sao? Xin haõy tin vaøo vieäc laøm cuûa hai ngaøi Ñaïo An vaø Hueä Vieãn, aáy laø ñieàu neân noi theo vaäy.

Kinh Thi cheùp raèng: ‘Muoán ñeõo caùn buùa, phaûi noi theo caùi caùn buùa cuõ thì khoâng khoù.’ Maïnh töû noùi: “Thuaän theo thôøi khoâng baèng lôïi veà ñòa theá; lôïi veà ñòa theá chaúng baèng hoøa hôïp loøng ngöôøi.’ Thaät ñuùng laø nhö vaäy!

(1)

Ngaøi Hueä Vieãn aån cö coù lôøi theà khoâng theo ñöôøng xuoáng nuùi qua khoûi caàu Suoái Coïp (Hoå Kheâ). Khi coù ñaïo só Luïc Tu Tónh vaø Ñaøo Uyeân Minh ñeán thaêm chôi, ngaøi aân caàn tieãn khaùch veà, voâ tình ñi quaù caàu Suoái Coïp. Khi nhìn xuoáng thaáy boùng mình soi döôùi nöôùc môùi nhôù laïi lôøi theà. Khi aáy caû ba ngöôøi cuøng phaù leân cöôøi veà vieäc aáy.

Ñoäc Phong Thieän Thieàn sö: Tam giaùo nhaát lyù thuaät Phuø khoâng kieáp chi tieân, voâ töôùng höõu giaùc, hö minh tòch chieáu, vi thieân ñòa chi caên. Giaùng boån löu maït, vi vaïn ñaïo chi toå. Hoaøn nguyeân phaûn boån, vi nhaát phaùp chi toâng.

Truy chi baát kieán kyø thuû. Töù chi baát vaên kyø haäu. Baát khaû dó trí tri. Baát khaû dó töôùng ñoå. Duy chaân thaùnh giaû, töï noäi sôû chöùng nhi tri.

昔有僧問香巖云,如何是道。

Tích höõu taêng vaán Höông Nham vaân: Nhö haø thò ñaïo?

巖云。枯木裏龍吟。

Nham vaân: Khoâ moäc lyù long ngaâm.

446

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

僧云。如何是道中人。 巖云。骷髏裏眼睛。 具得這手叚 ,可以論三教。故如如居士 ,三 教一理論云。

QUYEÅN TRUNG

Taêng vaân: Nhö haø thò ñaïo trung nhaân.

Nham vaân: Khoâ laâu lyù nhaõn tình.

Cuï ñaéc giaù thuû ñoaïn, khaû dó luaän Tam giaùo. Coá Nhö Nhö cö só Tam giaùo nhaát lyù luaän vaân: Ngaïnh tôï mieân ñoaøn nhuyeán töï thieát.

硬似綿團輭似鐵。 六月炎天一點露。 柱燈籠笑點頭。 啞子得夢向誰說。 古來三教強安名。 釋迦掩室於摩竭。 夫子謂點而識之。 老聃謂大辦若納。 直饒剖破作一家。 不免落在第二月。 翻憶東坡居士言。 盡把三教俱漏泄。 山色無非清淨身。 溪聲便是廣長舌。 便恁麼去 ,非特法堂前草深一丈 ,至盡法界 無一人堪爲種草。

447

Luïc nguyeät vieâm thieân nhaát ñieåm tuyeát.

Loä truï ñaêng lung tieáu ñieåm ñaàu.

AÙ töû ñaéc moäng höôùng thuøy thuyeát.

Coå lai tam giaùo cöôõng an danh.

Thích-ca yeåm thaát ö Ma-kieät.

Phu töû vò maëc nhi thöùc chi.

Laõo Ñam vò ñaïi bieän nhöôïc naïp.

Tröïc nhieâu phaåu phaù taùc nhaát gia.

Baát mieãn laïc taïi ñeä nhò nguyeät.

Phieân öùc Ñoâng Pha cö só ngoân.

Taän baû Tam giaùo caâu laäu tieát.

Sôn saéc voâ phi thanh tònh thaân.

Kheâ thanh tieän thò quaûng tröôøng thieät.

Tieän nhaãm ma khöù, phi ñaõi phaùp ñöôøng tieàn thaûo thaâm nhaát tröôïng, chí taän phaùp giôùi voâ nhaát nhaân kham vi chuûng thaûo.

448

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

從上聖人 , 興慈運悲 , 愍世流浪。不免捺 下雲頭 , 於第二門淺近處 , 誘引諸子。使當去 古漸邈之時 , 若不為通一綫路。斯民詭譎日 甚 , 且將為魑為魅而不返。是以三聖人同生 於有周 , 主盟正教。儒教 , 教之以竆理盡性。 釋教 , 教之以明心見性。道教 , 教之以修真煉 性。唯此一事實,餘二則非真。是各人胷中自 有三教渾然,切不可向外,騎牛覓牛去也。 故前輩云。 一釋一道一儒流。 三人共話幾春秋。 不知說箇何蓮事。 直至如今笑未休。 此詩渾無一點食烟火氣味,始於三教無負。 若曰齊家治身 , 致君澤民 , 此特儒者之餘 事。若曰嗇精養神 , 飛仙上昇 , 此特道家之麤 迹。若曰越死超生 , 自利利人 , 此特釋氏之筌 罤耳。 吁。一字三寫 ,鳥焉成馬。後世傳訛 ,將謂 三教止於麤迹。往往承虛接響 , 忘本逐末。

QUYEÅN TRUNG

449

Tuøng thöôïng thaùnh nhaân, höng töø vaän bi, maõn theá löu laõng. Baát mieãn naïi haï vaân ñaàu, ö ñeä nhò moân thieån caäp xöù, duï daãn chö töû. Söû ñöông khöù coå tieäm maïc chi thôøi, nhöôïc baát vò thoâng nhaát tuyeán loä. Tö daân quyû quyeät nhaät thaäm, thaû töông vi voõng vi mò nhi baát phaûn. Thò dó tam thaùnh nhaân ñoàng sanh ö höõu chaâu, chuû minh chaùnh giaùo. Nho giaùo, giaùo chi dó cuøng lyù taän taùnh. Thích giaùo, giaùo chi dó minh taâm kieán taùnh. Ñaïo giaùo, giaùo chi dó tu chaân luyeän taùnh. Duy thöû nhaát söï thaät, dö nhò taéc phi chaân. Thò caùc nhaân hung trung töï höõu tam giaùo hoàn nhieân, thieát baát khaû höôùng ngoaïi, kî ngöu mòch ngöu khöù daõ.

Coá tieàn boái vaân: Nhaát thích nhaát Ñaïo nhaát Nho löu.

Tam nhaân coäng thoaïi kyû xuaân thu.

Baát tri thuyeát caù haø nieân söï.

Tröïc chí nhö kim tieáu vò höu.

Thöû thi hoàn voâ nhaát ñieåm thöïc yeân hoûa khí vò, thuûy ö Tam giaùo voâ phuï.

Nhöôïc vieát teà gia trò thaân, trí quaân traïch daân, thöû ñaëc Nho giaû chi dö söï. Nhöôïc vieát saéc tinh döôõng thaàn, phi tieân thöôïng thaêng, thöû ñaëc Ñaïo gia chi thoâ tích. Nhöôïc vieát vieät töû sieâu sanh, töï lôïi lôïi nhaân, thöû ñaëc Thích thò chi thuyeân ñeä nhó.

Hu. Nhaát töï tam taû, oâ, yeân thaønh maõ. Haäu theá truyeàn ngoa, töông vò tam giaùo chæ ö thoâ tích. Vaõng vaõng thöøa hö

450

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

但以耳目所可接者 , 爭是較非。甚至言戟交 攻 , 辭鋒競射。豈不見聖門有云。我之大賢 也 , 於人何所不容。况三教聖人 , 各有門戶。 要其至極處,未始不一。是皆不能容人之 量,是己非人。 及言自己性命者 , 盡指為虛無恠誕之語。 終日喚假為真,認賊為子。至於每日承他恩力 一點子,問著全未有正見正語。旣無見悟。一 旦翻身歸去,且道路頭向甚處去。轉見如癡如 醉 , 不識下落。如是見解 , 又卻不謂之虛無恠 誕也。 若善論三教 , 當略去其糠粃 , 別覓轉身一 著 , 可也。呼。我知之矣。運甕者 , 必在甕 外。若坐甕中,不能運甕。旣自埋沒於是非境 中,終不謂之善論三教者。 須是具活捉長鯨底手叚,生摛猛虎底機 鋒 , 迴然獨脫於三教之表。始可出坎井 , 而語 東海也。茍區區拾前人之喀唾 , 竊紙上之陳 言。而欲是此非彼 , 其不見笑於大方者 , 鮮 矣。

QUYEÅN TRUNG

451

tieáp höôûng, vong boån truïc maït. Ñaõn dó nhó muïc sôû khaû tieáp giaû, tranh thò giaûo phi. Thaäm chí ngoân kích giao coâng, töø phong caïnh xaï. Khôûi baát kieán thaùnh moân höõu vaân. Ngaõ chi ñaïi hieàn daõ, ö nhaân haø sôû baát dung. Huoáng tam giaùo thaùnh nhaân, caùc höõu moân hoä. Yeáu kyø chí cöïc xöù, vò thuûy baát nhaát.

Thò giai baát naêng dung nhaân chi löôïng, thò kyû phi nhaân.

Caäp ngoân töï kyû taùnh maïng giaû, taän chæ vi hö voâ quaùi ñaõn chi ngöõ. Chung nhaät hoaùn giaû vi chaân, nhaän taëc vi töû.

Chí ö moãi nhaät thöøa tha aân löïc nhaát ñieåm töû, vaán tröôùc toaøn vò höõu chaùnh kieán chaùnh ngöõ. Kyù voâ kieán ngoä. Nhaát ñaùn phieân thaân quy khöù, thaû ñaïo loä ñaàu höôùng thaäm xöù khöù. Chuyeån kieán nhö si nhö tuùy, baát thöùc haï laïc. Nhö thò kieán giaûi, höïu khöôùc baát vò chi hö voâ quaùi ñaõn daõ.

Nhöôïc thieän luaän Tam giaùo, ñöông löôïc khöù kyø khang chuûy, bieät mòch chuyeån thaân nhaát tröôùc, khaû daõ. Hu. Ngaõ tri chi hyõ. Vaän uùng giaû, taát taïi uùng ngoaïi. Nhöôïc toïa uùng trung, baát naêng vaän uùng. Kyù töï mai moät ö thò phi caûnh trung, chung baát vò chi thieän luaän tam giaùo giaû.

Tu thò cuï hoaït troùc tröôøng kình ñeå thuû ñoaïn, sanh caàm maõnh hoå ñeå cô phong, hoài nhieân ñoäc thoaùt ö tam giaùo chi bieåu. Thuûy khaû xuaát khaûm tænh, nhi ngöù Ñoâng haûi daõ. Caåu khu khu thaäp tieàn nhaân chi khaùch thoùa, thieát chæ thöôïng chi traàn ngoân. Nhi duïc thò thöû phi bæ, kyø baát kieán tieáu ö ñaïi phöông giaû, tieån hyõ.

452

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

又有一說。書曰。非知之難 , 行之唯難 。 當老病未至之時 , 誰不能高談闊論 。 說心說

QUYEÅN TRUNG

453

Höïu höõu nhaát thuyeát. Thi vieát: Phi tri chi nan, haønh chi duy nan. Ñöông laõo beänh vò chí chi thôøi, thuøy baát naêng cao ñaøm khoaùt luaän? Thuyeát taâm thuyeát taùnh, huûy xích coå

性 , 毀斥古人。談玄說妙 , 出人意表。及觀十

nhaân. Ñaøm huyeàn thuyeát dieäu, xuaát nhaân yù bieåu. Caäp quan

二時中 , 行持履踐。寧無一念貪愛喜怒 , 芥蔕

thaäp nhò thôøi trung, haønh trì lyù tieãn. Ninh voâ nhaát nieäm

於胸中。寧無一念酒色財氣,聾瞽於正見。 仰視夫子之默識一貫 ,顏子之心齋坐忘 ,老 子之抱一守朴 , 莊子之鵬鷃逍遙 , 世尊之拈華 為笑 , 達磨之得皮得髓 , 恐古聖人未必如是行 持也。故夫子曰。先行然後從之以言。未聞 如患腳法師,能說而不能行也。

tham aùi hyû noä, giôùi ñeá ö hung trung. Ninh voâ nhaát nieäm töûu saéc taøi khí, lung coå ö chaùnh kieán.

Ngöôõng thò Phu töû chi maëc thöùc nhaát quaùn, Nhan töû chi taâm trai toaïi voïng, Laõo töû chi baõo nhaát thuû phaùc, Trang töû chi baèng yeán tieâu dieâu, Theá Toân chi nieâm hoa vi tieáu, Ñaïtma chi ñaéc bì ñaéc tuûy, khuûng coå thaùnh nhaân vò taát nhö thò haønh trì daõ. Coá Phu töû vieát: Tieân haønh nhieân haäu tuøng chi dó ngoân. Vò vaên nhö hoaïn cöôùc phaùp sö, naêng thuyeát nhi baát naêng haønh daõ.

所以雪峰云。遇了須是行持。若不行持謂

Sôû dó Tuyeát Phong vaân: Ngoä lieãu tu thò haønh trì. Nhöôïc

之亁慧。臨生死利害處,終不得力。是知不在

baát haønh trì, vò chi caøn hueä. Laâm sanh töû lôïi haïi xöù, chung

多言,顧力行之何如耳。 自古鼎分三教 , 相資爲用。正如國家用丘 器,豈得已哉。 使後世人人相於忘隣牆不相往來之域,清風 颯至,無日不是羲皇上人。 吾知三聖人,决不向平地上起風波。爭柰今 人不古,見地不古,踐履不古。所謂。

baát ñaéc löïc. Thò tri baát taïi ña ngoân, coá löïc haønh chi haø nhö nhó.

Töï coå ñænh phaân Tam giaùo, töông tö vi duïng. Chaùnh nhö quoác gia duïng binh khí, khôûi ñaéc dó tai.

Söû haäu theá nhaân nhaân töông ö vong laân töôøng baát töông vaõng lai chi vöïc, thanh phong taùp chí, voâ nhaät baát thò Hy, Hoaøng thöôïng nhaân.

Ngoâ tri tam thaùnh nhaân, quyeát baát höôùng bình ñòa thöôïng khôûi phong ba. Tranh naïi kim nhaân baát coå, kieán ñòa baát coå, tieãn yù baát coå. Sôû vò:

454

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

口頭說得千般妙, 下腳難忘一點塵。 聖人不得不曲垂一隻手。 嘗觀宋朝 , 無垢居士張狀元 , 一自登抖之 後,未嘗不遊戲禪林三味。忽朝謁妙喜禪 師 , 論格物之旨。喜云。公只知格物 , 不知有 物格。公曰。師豈無方便耶。喜與明皇幸蜀 以劍撃閬守像話。公聞之 , 頓悟玄旨 , 遂作偈 云。 子韶格物, 妙喜物格。 要識一貫, 兩箇五陌。 果是具眠知音 ,但看這般公案 ,豈三教之所 能窒礙於人者乎。不然,更聽亂說一偈。

QUYEÅN TRUNG

Khaåu ñaàu thuyeát ñaéc thieân ban dieäu.

Haï cöôùc nan vong nhaát ñieåm traàn.

Thaùnh nhaân baát ñaéc baát khuùc thuøy nhaát chích thuû.

Thöôøng quan Toáng trieàu, Voâ Caáu cö só Tröông Traïng nguyeân, nhaát töï ñaêng khoa chi haäu, vò thöôøng baát du hyù Thieàn laâm Tam-muoäi. Hoát trieâu yeát Dieäu Hyû thieàn sö, luaän caùch vaät chi chæ. Hyû vaân: Coâng chæ tri caùch vaät, baát tri höõu vaät caùch. Coâng vieát: Sö khôûi voâ phöông tieän da. Hyû cöû Minh Hoaøng haønh Thuïc dó kieám kích Laõng thuû töôïng thoaïi.

Coâng vaên chi, ñoán ngoä huyeàn chæ, toaïi taùc keä vaân: Töû thieàu caùch vaät.

Dieäu hyû vaät caùch.

Yeáu thöùc nhaát quaùn.

Löôõng caù nguõ maïch.

Quaû thò chaân nhaõn tri aâm, ñaõn khaùn giaù ban coâng aùn, khôûi Tam giaùo chi sôû naêng traát ngaïi ö nhaân giaû hoà. Baát nhieân, caùnh thính loaïn thuyeát nhaát keä:

三教由來古有之,

Tam giaùo do lai coå höõu chi.

休將黃葉止兒啼。

Höu töông hoaøng dieäp chæ nhi ñeà.

衝開碧落松千尺, 截斷紅塵水一溪。

455

Xung khai bích laïc tuøng thieân xích.

Tieät ñoaïn hoàng traàn thuûy nhaát kheâ.

456

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Dö thöôøng vò chuùng vieát: Nho ngoâ lyù daõ. Ñaïo ngoâ quan

余嘗謂眾曰。儒吾履也。道吾冠也。釋吾 衣也。於斯三者茍闕其一,猶跣其足而強行千 里,露其首而欲見大賓,裸其形而擬朝天子,其 爲君子乎。

457

daõ. Thích ngoâ y daõ. Ö tö tam giaû caåu khuyeát kyø nhaát, du tieån kyø tuùc nhi cöôõng haønh thieân lyù, loä kyø thuû nhi duïc kieán ñaïi taân, loõa kyø hình nhi nghó trieàu Thieân töû, kyø vi quaân töû hoà.

余固,豈能盡三聖人之道。 幸蚊蚋欲海,亦

Dö coá, khôûi naêng taän tam thaùnh nhaân chi ñaïo. Haïnh

預其味。遂敬繪是像隨身瞻禮 , 表全圓極無

vaên nhueá aåm haûi, dieäc döï kyø vò. Toaïi kính hoäi thò töôïng

外之誠。仍述斯文,要人各復自性之實。爲是 故,敘之云耳。

tuøy thaân chieâm leã, bieåu toaøn vieân cöïc voâ ngoaïi chi thaønh.

Nhöng thuaät tö vaên, yeáu nhaân caùc phuïc töï taùnh chi thaät. Vi thò coá, töï chi vaân nhó.

2. Ñoäc Phong Thieän Thieàn sö: Tam giaùo ñoàng moät lyù

T

röôùc khi vuõ truï naøy hình thaønh voán khoâng coù hình töôùng, chæ coù caùi trí giaùc, saùng suoát roãng khoâng, laëng leõ soi chieáu, laø coäi nguoàn cuûa trôøi ñaát. Sa xuoáng thaønh goác, chaûy leân thaønh ngoïn, laø thuûy toå cuûa muoân vaät; quay veà nguoàn, trôû laïi goác, laø toâng chæ cuûa moät phaùp. Tìm theo cuõng chaúng thaáy phaàn tröôùc, xeùt kyõ cuõng chaúng roõ phaàn sau, khoâng theå laáy trí suy xeùt maø bieát, khoâng theå duøng hình töôùng maø thaáy, duy chæ coù baäc chaân thaùnh do choã chöùng ñaéc trong loøng maø töï bieát ñöôïc.

Xöa coù moät vò taêng hoûi ngaøi Höông Nham: “Theá naøo laø Ñaïo?”

Ngaøi ñaùp: “Roàng ngaâm trong caây khoâ.”

Laïi hoûi: “Theá naøo laø ngöôøi trong ñaïo?” Ñaùp: “Troøng maét trong soï khoâ.”

Neáu ñaït ñöôïc nhö vaäy môùi coù theå baøn luaän veà Tam giaùo.

Cho neân, trong baøi luaän Tam giaùo nhaát lyù cuûa cö só Nhö Nhö coù vieát: Cöùng tôï boâng goøn, meàm tôï saét, Thaùng saùu ñöông noùng, trôøi rôi tuyeát, Caây truï loàng ñeøn gaät ñaàu cöôøi, Ngöôøi caâm chieâm bao noùi vôùi ai?

458

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

459

Tam giaùo xöa nay göôïng ñaët teân!

ngöôøi ñôøi cuøng lyù taän taùnh; Phaät giaùo daïy ngöôøi ñôøi minh

Thích-ca ñoùng cöûa ôû Ma-kieät,

taâm kieán taùnh; Ñaïo giaùo daïy ñôøi tu chaân luyeän taùnh. Chæ

Khoång töû töøng baûo: Laëng maø ghi.

moät vieäc aáy laø thaät, neáu noùi khaùc ñi thì chaúng phaûi thaät.

Laõo töû daïy: Laëng yeân ñaïi bieän.

Ñoù laø töï nôi loøng moïi ngöôøi ñeàu saün coù Tam giaùo, khoâng

Maëc cho phaù beå laøm moät nhaø,

theå höôùng ra beân ngoaøi maø tìm ñöôïc, cuõng nhö ngöôøi cöôõi

Chaúng khoûi rôùt ra hai maët nguyeät.

traâu maø ñi kieám traâu thì khoâng khi naøo thaáy ñöôïc.

(1)

Laïi nhôù lôøi cö só Ñoâng Pha: Ñem caû Tam giaùo maø thoå loä, Saéc nuùi haún laø thanh tònh thaân, Tieáng suoái thaät laø löôõi daøi roäng.

Neáu thaáu hieåu roõ raøng nhö theá, thì chaúng nhöõng ngay tröôùc Phaùp ñöôøng coû cao moät tröôïng, maø cho ñeán khaép coõi phaùp giôùi cuõng khoâng coøn moät ngöôøi naøo coù theå troàng coû nöõa.

Töø tröôùc, Phaät Thaùnh öùng loøng töø, vaän loøng bi, thöông xoùt ngöôøi ñôøi troâi giaït, chaúng khoûi bò nhaän döôùi ñaàu maây, beøn ôû nôi cöûa thöù hai laø choã caïn daàn maø daïy doã hoï, khieán hoï boû nhöõng vieäc xa caùch laâu ñôøi. Neáu Phaät Thaùnh chaúng khai thoâng cho ngöôøi ñôøi moät neûo ñöôøng, thì nhöõng ngöôøi naøy ngaøy caøng giaû doái, seõ laøm ma laøm quæ maø chaúng quay ñaàu laïi ñöôïc.

Bôûi vaäy cho neân ba vò thaùnh nhaân ñeàu sanh ra nhaèm ñôøi Höõu Chu,(2) chuû tröông hoøa hieäp Chaùnh giaùo. Nho giaùo daïy (1)

QUYEÅN TRUNG

Ñöùc Phaät sau khi thaønh Chaùnh giaùc, nhaän thaáy raèng ngöôøi ñôøi raát khoù nhaän hieåu ñöôïc Chaùnh phaùp neân ngaøi laëng thinh suy nghó maø khoâng Chuyeån phaùp luaân. Sau vì coù Phaïm vöông nhieàu laàn khuyeán thænh neân ngaøi môùi baét ñaàu tuøy nghi phöông tieän maø phaân ra thuyeát thaønh Tam thöøa, daãn daét chuùng sanh töø deã ñeán khoù ñeå theå nhaäp daàn daàn vaøo Chaùnh phaùp.

(2) Ba vò Thaùnh nhaân ñeàu sanh ra nhaèm ñôøi nhaø Chu cuûa Trung Hoa: Ñöùc

Ngöôøi xöa coù thô raèng: Moät Phaät, moät Laõo, moät Khoång Khaâu, Ba oâng troø chuyeän ñaõ bao laâu?

Chaúng hay noùi vieäc naêm naøo ñoù?

Maõi ñeán hoâm nay cöôøi chaúng thoâi!

Baøi thô khoâng coù moät maûy yù vò aên khoùi nuoát löûa,(1) nhö vaäy môùi khoâng traùi vôùi Tam giaùo!

Neáu noùi “tu söûa töï thaân, chaán chænh gia ñình, giuùp vua trò daân”, ñoù chaúng qua laø nhöõng vieäc thöøa cuûa nhaø Nho maø thoâi. Neáu baûo “chöùa tinh döôõng thaàn, thaønh tieân bay cao”, ñoù chaúng qua laø veát thoâ cuûa nhaø Ñaïo maø thoâi. Neáu noùi “sieâu sanh thoaùt töû, lôïi mình lôïi ngöôøi”, ñoù cuõng chaúng qua laø phöông tieän cuûa nhaø Phaät maø thoâi.

Than oâi! Moät chöõ vieát laïi ba laàn, chöõ oâ (烏 ) thaønh chöõ yeân (焉 ) roài thaønh chöõ maõ (馬 )! Ngöôøi ñôøi sau truyeàn trao laàm laïc, ñeàu chæ noùi ñöôïc choã hình tích thoâ phaùc cuûa Tam Laõo töû sanh vaøo ñôøi Chu Ñònh Vöông (naêm 605 tröôùc Coâng nguyeân), ñöùc Thích-ca sanh vaøo ñôøi Chu Töông Vöông (naêm 624 tröôùc Coâng nguyeân; ñöùc Khoång töû sanh vaøo ñôøi Chu Linh Vöông (naêm 551 tröôùc Coâng nguyeân, nhö vaäy laø ñeàu nhaèm ñôøi nhaø Chu cuûa Trung Hoa. (1) Khoâng coù moät maûy yù vò aên khoùi nuoát löûa: YÙ noùi khoâng lieân quan, dính daáp gì ñeán vieäc tu ñaïo.

460

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

461

giaùo maø thoâi. Thöôøng chæ laø theo choã troáng khoâng maø

Caàn phaûi coù ñöôïc caùi phöông caùch baét laáy caù kình daøi,

tieáp laáy tieáng ñoäi, queân goác theo ngoïn. Hoï chæ laáy choã tai

caùi cô phong baét soáng ñöôïc coïp döõ, rieâng thoaùt ra khoûi caùi

nghe maét thaáy maø tieáp nhaän, maø giaønh phaûi so quaáy thoâi.

veû ngoaøi cuûa Tam giaùo; cuõng nhö tröôùc phaûi ra khoûi haàm

Thaäm chí duøng lôøi noùi nhö ngoïn giaùo maø ñaâm nhau, duøng

gieáng, roài sau môùi noùi tôùi chuyeän bieån Ñoâng! Neáu chæ bo

vaên töø nhö muõi teân maø baén nhau! Thaùnh nhaân noùi: “Ta laø

bo nhaët laáy ñoà khaïc nhoå cuûa tieàn nhaân, hoïc nhöõng lôøi cuõ

baäc ñaïi hieàn chaêng? Vaäy coù ai maø ta chaúng bao dung?”(1)

ghi treân giaáy maø muoán nhaän laáy ñieàu naøy, baùc boû ñieàu kia

Huoáng chi, thaùnh nhaân trong Tam giaùo ñeàu coù toâng moân,

thì chaúng khoûi bò thieân haï cheâ cöôøi!

maø choã cao vieãn cuøng toät chöa töøng sai khaùc! Nhöng ngöôøi ñôøi chaúng coù löôïng bao dung keû khaùc, laáy mình laøm phaûi, cho ngöôøi laø quaáy. Gaëp khi baøn ñeán chuyeän soáng cheát cuûa chính baûn thaân mình thì laïi thoát ra nhöõng lôøi roãng tueách quaùi gôû! Suoát ngaøy laáy giaû laøm thaät, nhaän giaëc laøm con. Cho ñeán moãi ngaøy thöôøng nhaän laáy aân ñieån, söùc löïc töø keû khaùc, khi hoûi ñeán thì chaúng coù laáy moät lôøi chaân chaùnh, moät chuùt thaáy bieát chaân chaùnh! Ñaõ khoâng coù choã thaáy bieát, chöùng ngoä, thì moät ngaøy kia ñeán luùc ra ñi

(2)

bieát

ñöôøng naøo maø thaúng tieán? Khi aáy môùi trôû thaønh ngu si, meâ muoäi, duø ñoïa laïc ñeán ñaâu cuõng khoâng töï bieát. Kieán giaûi nhö vaäy chaúng phaûi laø roãng khoâng quaùi gôû laém sao?

Nhö thaät gioûi luaän veà Tam giaùo thì neân boû nhöõng ñieàu caën baõ, rieâng tìm laáy moät choã ñeå quay mình, nhö vaäy môùi ñöôïc. OÂi! Ta ñaõ bieát leõ aáy roài! Nhö ngöôøi muoán dôøi caùi lu, aét phaûi ôû beân ngoaøi. Neáu ñöùng vaøo trong lu thì laøm sao dôøi ñi ñöôïc? Töï mình ñaõ vöôùng chìm vaøo trong söï phaûi quaáy, roát cuoäc chaúng ñaùng goïi laø keû gioûi luaän veà Tam giaùo!

(1)

Caâu naøy do ngaøi Töû Tröông noùi ra, ghi trong saùch Luaän ngöõ, chöông 19, tieát 3.

(2) YÙ noùi khi lìa boû kieáp soáng naøy, taùi sanh veà caûnh giôùi khaùc.

Kinh Thö noùi raèng: “Bieát chaúng phaûi laø khoù, thöïc haønh môùi khoù.” Khi söï giaø nua, beänh taät coøn chöa ñeán, ai ai cuõng coù theå noùi hay noùi gioûi. Naøo laø giaûng taâm noùi taùnh, cheâ bai coå nhaân, luaän huyeàn thuyeát dieäu, loãi laïc hôn ngöôøi. Ñeán khi quan saùt kyõ moïi haønh vi trong ngaøy, haù khoâng coù moät nieäm tham lam, yeâu thích, möøng vui, töùc giaän baùm chaët trong loøng ñoù sao? Haù khoâng coù moät yù nghó veà röôïu thòt, nöõ saéc, taøi khí laøm che môø söï thaáy bieát chaân chaùnh ñoù sao? Ñöùc Khoång töû daïy laëng nghe maø ghi nhaän, xeùt moät leõ maø roõ thoâng taát caû. Ngaøi Nhan Hoài muoán giöõ loøng trong saïch, Khoång töû daïy raèng ñöøng nghe baèng tai, chæ nghe baèng taâm, neân suoát ngaøy ngoài laëng thinh maø queân ñi heát thaûy. Laõo töû daïy giöõ laáy moät lyù ñeå trong saïch tinh thaàn, töï mình giöõ laáy theå chaát cuûa mình. Trang töû daïy giöõ loøng khoâng heä luïy, nhö caùnh chim baèng bay moät maïch chín muoân daëm töø bieån Baéc qua bieån Nam. Ñöùc Theá Toân trong phaùp hoäi caàm moät caønh hoa ñöa leân maø chæ coù ngaøi Cadieáp nhoeûn mieäng cöôøi. Ngaøi Ñaït-ma truyeàn phaùp, Ñaïo Phoù ñöôïc phaàn da, Hueä Khaû ñöôïc phaàn tuûy. Chæ e raèng

462

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

nhöõng baäc thaùnh tröôùc kia chöa haún ñaõ haønh xöû gioáng nhö caùc vò. Cho neân ñöùc Khoång töû daïy raèng: “Haõy laøm

Cho neân, Thaùnh nhaân khoâng theå khoâng ñöa tay cöùu vôùt ngöôøi ñôøi!

tröôùc, roài sau môùi noùi theo choã ñaõ laøm.” Chöa töøng nghe nhö keû queø chaân giaûng phaùp, chæ noùi ñöôïc maø khoâng laøm ñöôïc!

463

Ñôøi nhaø Toáng coù cö só Voâ Caáu laø Traïng nguyeân hoï Tröông, sau khi thi ñaäu thöôøng daïo chôi khaép caùc choán thieàn laâm, hoïc pheùp Tam-muoäi. Moät sôùm kia ñeán ra maét

Theá neân ngaøi Tuyeát Phong daïy: “Hieåu bieát roài, caàn phaûi

thieàn sö Dieäu Hyû baøn veà yù nghóa “caùch vaät”. Ngaøi Dieäu

haønh trì. Neáu chaúng haønh trì thì söï hieåu bieát aáy chæ laø

Hyû noùi: “OÂng chæ bieát nghóa caùch vaät, chaúng bieát nghóa

caùi trí cheát khoâ. Gaëp khi ñoái maët vôùi soáng cheát, roát cuøng

vaät caùch.” Tröông coâng hoûi: “Sö haù khoâng coù phöông tieän

chaúng coù chuùt söùc löïc.” Cho neân bieát raèng, chaúng do söï noùi

hay sao?” Ngaøi Dieäu Hyû lieàn thuaät chuyeän Ñöôøng Minh

nhieàu, chæ xem vieäc laøm ñöôïc theá naøo maø thoâi.

Hoaøng ñeán ñaát Thuïc cheùm böùc chaân dung quan Thaùi thuù

Töø xöa, Tam giaùo phaân ra nhö ba chaân cuûa caùi vaïc, choã duøng nöông nhau, chính nhö nöôùc nhaø duøng binh khí, haù

chaâu Laõng.(1) Nghe chuyeän aáy, Tröông coâng ngoä ñöôïc yù chæ huyeàn dieäu, beøn ñoïc keä raèng: Töû Thieàu noùi caùch vaät,

coù theå boû ñöôïc sao? Neáu ñôøi sau ai naáy ñeàu queân maát caùi

Dieäu Hyû noùi vaät caùch.

töôøng ngaên caùch tình laøng nghóa xoùm, thì moãi khi gioù maùt

Neân bieát moät xaâu tieàn,

thoåi ñeán, khoâng ngaøy naøo chaúng laø ngaøy thaùi bình nhö

Laø hai laàn naêm traêm.(2)

ñôøi Phuïc Hy, Hoaøng Ñeá!(1) Ta bieát raèng ba vò Thaùnh nhaân quyeát chaúng coù yù gaây söï tranh chaáp thò phi, chæ vì ngöôøi ñôøi nay khaùc ngöôøi ñôøi xöa, choã kieán thöùc khaùc xöa, maø söï haønh xöû cuõng khaùc

Nhö vaäy quaû laø ñuû maét tri aâm. Chæ xem nôi coâng aùn naøy, haù Tam giaùo coù choã ngaên ngaïi ngöôøi hay sao? Neáu chaúng vaäy, haõy nghe theâm baøi keä naøy: Tam giaùo töø xöa vaãn coù nghe,

xöa. Cho neân coù lôøi naøy:

Laù vaøng doã treû thoâi khoùc nheø.

Ñaàu mieäng noùi ra ngaøn tieáng ñaïo, Döôùi chaân khoù maát chuùt buïi traàn!

(1)

Phuïc Hy, Hoaøng Ñeá laø hai vò Thaùnh vöông ñôøi Thaùi coå ôû Trung Hoa. Vua Phuïc Hy giaùo hoùa nhaân daân, vaïch ra Baùt quaùi vaø saùng laäp vaên töï. Hoaøng Ñeá môû mang ngheà laøm thuoác. Ngöôøi daân soáng trong hai ñôøi vua aáy ñöôïc höôûng caûnh thaùi bình, an vui.

(1)

Vua Minh Hoaøng nhaø Ñöôøng, khi coù loaïn An Loäc Sôn phaûi chaïy traùnh vaøo ñaát Thuïc, ñi ngang qua chaâu Laõng. Thaùi thuù chaâu Laõng laø baïn cuûa An Loäc Sôn, sôï vua baét toäi môùi troán qua Thieåm Taây, ñeå laïi moät böùc chaân dung. Vua sai ñem cheùm böùc tranh aáy.

(2) Moät xaâu tieàn töùc laø moät quan, goàm moät ngaøn ñoàng tieàn duøng daây xaâu laïi.

Nguyeân baûn duøng nguõ maïch (五陌) laø caùch vieát coå cuûa nguõ baùch (五百).

464

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Môû toang maây bieác, tuøng ngaøn thöôùc, Chaët ñöùt buïi hoàng, nöôùc moät khe.

Toâi thöôøng noùi vôùi ñoà chuùng raèng: “Nho giaùo nhö giaøy deùp döôùi chaân, Ñaïo giaùo nhö maõo ñoäi treân ñaàu, Phaät giaùo nhö y phuïc maëc ngoaøi. Trong ba moùn aáy, khoâng theå thieáu moät moùn. Ví nhö coù ngöôøi chaân khoâng giaøy deùp maø göôïng ñi ngaøn daëm, ñaàu khoâng ñoäi maõo maø ra maét khaùch sang, hoaëc ñeå mình traàn maø trieàu kieán Thieân töû, nhö vaäy haù coù

QUYEÅN TRUNG

465

Nhö toâi ñaây cuõng chaúng phaûi deã gì thaáu heát ñaïo lyù cuûa ba vò Thaùnh nhaân! Chæ laø may maén ñöôïc neám qua ñoâi chuùt muøi vò, khaùc naøo nhö con ruoài uoáng nöôùc bieån. Nhaân ñoù phaùc hoïa ra vaên naøy, ñem theo mình maø chieâm leã, ñeå toû taám loøng thaønh troïn veïn khoâng chi khaùc. Vieäc tröôùc thuaät baøi vaên naøy laø caàu cho ai naáy ñeàu laáy laïi ñöôïc töï taùnh chaân thaät saün coù cuûa mình. Vì côù aáy maø soaïn ra vaäy thoâi!

theå goïi laø quaân töû hay sao?

姚少師佛法不可滅論 或問少師曰。佛胡人也,其法爲中國之患害 久矣,其可不滅乎。

Dieâu Thieáu sö: Phaät phaùp baát khaû dieät luaän Hoaëc vaán thieáu sö vieát: Phaät, Hoà nhaân daõ, kyø phaùp vi Trung quoác chi hoaïn haïi cöûu hyõ, kyø khaû baát dieät hoà.

少師對曰。佛法不可滅也。

Thieáu sö ñoái vieát: Phaät phaùp baát khaû dieät daõ.

或曰。胡爲而不可滅也。

Hoaëc vieát: Hoà vi nhi baát khaû dieät daõ?

曰。非唯不可滅也,莫之能滅也。

Vieát: Phi duy baát khaû dieät daõ, maïc chi naêng dieät daõ.

或曰。佛法爲中國之患害 , 甚於洪水 , 旱 暵 , 其不可滅而命其張主乎。譬如洪水 , 治之 有道亦能疏決。旱暵,禱之有靈亦能消弭。佛 是人也,有勢力者必能滅之矣。

Hoaëc vieát: Phaät phaùp vi Trung Quoác chi hoaïn haïi, thaäm ö hoàng thuûy, haïn haùn, kyø baát khaû dieät nhi linh kyø tröông chuû hoà. Thí nhö hoàng thuûy, trò chi höõu ñaïo dieäc naêng sôû quyeát. Haïn haùn, ñaûo chi höõu linh dieäc naêng tieâu nhò. Phaät thò nhaân daõ, höõu theá löïc giaû taát naêng dieät chi hyõ.

466

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

少師笑而謂曰。有勢力者,汝不聞三武與宋 徽乎。隨滅而隨與也。非性隨滅而隨興,况興 之愈盛也。縱有其勢力而能滅,但能滅其所主 之地耳。能滅其普天率土者哉。 或曰。人之有勢力者不能滅,天能滅之乎。 曰。天能滅而不敢滅也。 或曰。子之言何其誕歟。天何爲而不敢滅 也。 曰。孔老二教法天,故不敢違天。佛之 教 , 諸天奉行 , 况敢言滅乎。何哉。佛在世 時 , 梵王 , 帝釋 , 諸天 , 龍神 , 會於佛前發大誓 願。但有教法處,我當擁護。况敢言滅也。若 論諸天神力 , 可能滅也。使其一時運行雷火 疾疫,盡世界內外,所有教法僧徒廬舍,悉皆消 殞 , 有何難哉。然諸天奉行佛之教法 , 唯恐不 逮,况敢言滅也。 或曰。以子之言,佛法斷不可滅也。子更爲 我詳言之。 少師曰。然 ,吾語汝 ,汝其諦聽焉。佛乃西 方出世閒聖人也。生于維衛國 , 淨飯王家 , 年

QUYEÅN TRUNG

467

Thieáu sö tieáu nhi vò vieát: Höõu theá löïc giaû, nhöõ baát vaên tam Voõ döõ Toáng huy hoà. Tuøy dieät nhi tuøy höng daõ. Phi duy tuøy dieät nhi tuøy höng, huoáng höng chi duõ thaïnh daõ. Tuøng höõu kyø theá löïc nhi naêng dieät, ñaõn naêng dieät kyø sôû chuû chi ñòa nhó. Naêng dieät kyø phoå thieân suaát thoå giaû tai.

Hoaëc vieát: Nhaân chi höõu theá löïc giaû baát naêng dieät, thieân naêng dieät chi hoà?

Vieát: Thieân naêng dieät nhi baát caûm dieät daõ.

Hoaëc vieát: Töû chi ngoân haø kyø ñaõn dö. Thieân haø vi nhi baát caûm dieät daõ?

Vieát: Khoång, Laõo nhò giaùo phaùp thieân, coá baát caûm vi thieân. Phaät chi giaùo, chö thieân phuïng haønh, huoáng caûm ngoân dieät hoà? Haø tai. Phaät taïi theá thôøi, Phaïm vöông, Ñeá thích, chö thieân, long thaàn, taèng ö Phaät tieàn phaùt ñaïi theä nguyeän: Ñaõn höõu giaùo phaùp xöù, ngaõ ñöông uûng hoä. Huoáng caûm ngoân dieät daõ. Nhöôïc luaän chö thieân thaàn löïc, khaû naêng dieät daõ. Söû kyø nhaát thôøi vaän haønh loâi hoûa taät dòch, taän theá gian noäi ngoaïi, sôû höõu giaùo phaùp taêng ñoà loâ xaù, taát giai tieâu vaãn, höõu haø nan tai? Nhieân chö thieân phuïng haønh Phaät chi giaùo phaùp, duy khuûng baát ñaõi, huoáng caûm ngoân dieät daõ.

Hoaëc vieát: Do töû chi ngoân, Phaät phaùp ñoaùn baát khaû dieät daõ. Töû caùnh vò ngaõ töôøng ngoân chi.

Thieáu sö vieát: Nhieân. Ngoâ ngöù nhöõ, nhöõ kyø ñeá thính yeân. Phaät naõi Taây phöông xuaát theá gian Thaùnh nhaân daõ.

Sanh vu Duy-veä quoác, Tònh-phaïn vöông gia, nieân thaäp cöûu

468

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

十九捨王位出家 , 居雪山修道。日飡馬麥充 饑,苦行六年而成正覺。山河大地悉皆震動。 恒以慈悲為心 , 等觀世閒眾生 , 猶如一子。教 令改惡從善 , 離苦得樂 , 成一切種智。况佛之 化導於人 , 而無所求也。旣捨王位出家 , 非為 求富貴也。日飡馬麥 , 苦行修證 , 非為求利養 也。旣無所求於人 , 其法唯以化人為善 , 寧中 國之患害乎。汝之無知之言,何其甚歟。 使世閒聖人如孔子 , 若見佛則必尙而師之 矣。豈不聞孔子師老聃,郯子,萇弘,師襄。要

QUYEÅN TRUNG

469

xaû vöông vò xuaát gia, cö Tuyeát sôn tu ñaïo. Nhaät xan maõ maïch sung cô, khoå haïnh luïc nieân nhi thaønh Chaùnh giaùc.

Sôn haø ñaïi ñòa taát giai chaán ñoäng. Haèng dó töø bi vi taâm, ñaúng quan theá gian chuùng sanh du nhö nhaát töû. Giaùo linh caûi aùc tuøng thieän, ly khoå ñaéc laïc, thaønh nhaát thieát chuûng trí. Huoáng Phaät chi hoùa ñaïo ö nhaân, nhi voâ sôû caàu daõ. Kyù xaû vöông vò xuaát gia, phi vi caàu phuù quyù daõ. Nhaät xan maõ maïch, khoå haïnh tu chöôùng, phi vò caàu lôïi döôõng daõ. Kyù voâ sôû caàu ö nhaân, kyø phaùp duy dó hoùa nhaân vi thieän, ninh Trung quoác chi hoaïn haïi hoà? Nhöõ chi voâ tri chi ngoân, haø kyø thaäm dö.

Söû theá gian thaùnh nhaân nhö Khoång töû, nhöôïc kieán Phaät taéc taát thöôïng nhi sö chi hyõ. Khôûi baát vaên Khoång töû sö Laõo

知此等聖賢 , 能及佛乎。况佛之大道 , 水不能

Ñam, Ñaøm töû, Tröôøng Hoaèng, Sö Töông. Yeáu tri thöû ñaúng

漂 , 火不能燒 , 杻械不能拘 , 刀劍不能刃 , 毒藥

Thaùnh hieàn, naêng caäp Phaät hoà? Huoáng Phaät chi ñaïi ñaïo,

不能中。生而不生 , 不生而生。滅而不滅 , 不

thuûy baát naêng phieâu, hoûa baát naêng thieâu, söûu giôùi baát naêng caâu, ñao kieám baát naêng nhaän, ñoäc döôïc baát naêng truùng.

滅而滅。在凡而不減 , 在聖而不増。猶太虛

Sanh nhi baát sanh, baát sanh nhi sanh. Dieät nhi baát dieät, baát

空,其可能滅乎。

dieät nhi dieät. Taïi phaøm nhi baát giaûm, taïi thaùnh nhi baát taêng.

唐之韓愈 ,宋之歐陽修軰 ,以空言欲滅之。

Du thaùi hö khoâng, kyø khaû naêng dieät hoà? Ñöôøng chi Haøn Duõ, Toáng chi AÂu Döông Tu boái, dó

正如精衛之欲填東海 , 螻蟻之欲穴泰山 , 可笑

khoâng ngoân duïc dieät chi. Chaùnh nhö Tinh Veä chi duïc ñieàn

其不自量也。

Ñoâng haûi, laâu nghó chi duïc huyeät Thaùi Sôn, khaû tieáu kyø baát

或乃聞余言 ,赧赧然 ,拜謝而退。作佛法不 可滅論。

töï löôïng daõ.

Hoaëc naõi vaên dö ngoân, noaõn noaõn nhieân, baùi taï nhi thoái.

Taùc Phaät phaùp baát khaû dieät luaän.

470

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

3. Dieâu thieáu sö: Phaät phaùp khoâng theå dieät maát

C

où ngöôøi hoûi Thieáu sö raèng: “Phaät laø ngöôøi Hoà,(1) ñaïo cuûa oâng aáy gaây haïi cho Trung quoác ñaõ laâu laém roài, haù chaúng neân dieät ñi hay sao?”

Thieáu sö ñaùp: “Phaät Phaùp khoâng theå dieät ñöôïc.”

Ngöôøi kia nghi ngôø hoûi: “Laø ñaïo cuûa ngöôøi Hoà, taïi sao khoâng theå dieät ñöôïc?”

Thieáu sö noùi: “Chaúng nhöõng khoâng theå dieät, maø coøn laø khoâng ai coù khaû naêng dieät ñöôïc.”

Ngöôøi kia noùi: “Phaät phaùp laøm gaây haïi cho Trung quoác coøn quaù hôn naïn nöôùc luït, naéng haïn, neáu nhö khoâng theå dieät, chaúng leõ ñeå cho phaùt trieån maõi sao? Ví nhö naïn nöôùc luït coøn coù caùch ñoái trò, laøm cho nöôùc ruùt ñi; nhö naéng haïn caàu ñaûo ñöôïc linh öùng cuõng coù theå döùt tröø. Phaät cuõng laø ngöôøi, neáu gaëp ngöôøi coù theá löïc aét seõ tröø dieät ñöôïc.”

Thieáu sö cöôøi ñaùp raèng: “Veà nhöõng ngöôøi coù theá löïc, oâng chaúng nghe chuyeän cuûa ba vua Voõ(2) vaø Huy Toâng nhaø Toáng(3) hay sao? Neáu coù dieät roài cuõng seõ höng thaïnh laïi.

Chaúng nhöõng höng thaïnh laïi maø coøn phaùt trieån maïnh hôn nöõa! Vaû laïi, duø laø ngöôøi coù theá löïc dieät ñöôïc, chaúng qua cuõng chæ dieät ôû nôi hoï caàm quyeàn maø thoâi, laøm sao dieät ñöôïc khaép trong trôøi ñaát?”

(1)

Ngöôøi Hoà: ngöôøi Trung Hoa xöa goïi ngöôøi AÁn Ñoä laø ngöôøi Hoà, thaäm chí coøn xem laø moïi rôï neân goïi laø rôï Hoà.

(2) Ba vua Voõ laø vua Thaùi Voõ ñôøi Nguïy, vua Voõ ñeá ñôøi Chaâu vaø vua Voõ Toâng ñôøi Ñöôøng. Caû ba ngöôøi naøy ñeàu thi haønh vieäc phaù Phaät dieät taêng, neân ñôøi sau goïi ba thôøi kyø naøy laø phaùp naïn Tam voõ.

(3) Huy Toâng nhaø Toáng, töùc Toáng Huy Toâng, cai trò töø naêm 1101 cho ñeán naêm 1125. Vua töø tröôùc vaãn kính thôø Tam Baûo, sau tin lôøi Laâm Linh Toá, xuoáng chieáu ñoåi Phaät giaùo laøm Ñaïo giaùo.

QUYEÅN TRUNG

471

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi coù theá löïc khoâng dieät ñöôïc, thì trôøi coù dieät ñöôïc chaêng?” Ñaùp: “Trôøi coù theå dieät, nhöng thaät khoâng daùm dieät.”

Hoûi: “Lôøi ngaøi noùi sao quaùi gôû vaäy? Vì sao maø trôøi laïi khoâng daùm dieät?” Ñaùp: “Nhö ñaïo Khoång vaø ñaïo Laõo baét chöôùc theo trôøi, neân chaúng daùm traùi vôùi trôøi. Coøn ñaïo cuûa Phaät, caùc vò trôøi ñeàu kính caån laøm theo, sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät ñi?

Vì sao vaäy? Khi Phaät coøn truï theá, caùc vò Phaïm vöông, Ñeáthích, chö thieân ñeàu ñaõ töøng ñoái tröôùc Phaät phaùt nguyeän lôùn raèng: ‘Chaùnh phaùp ôû ñaâu thì chuùng toâi ñeàu xin ñeán ñoù baûo veä, uûng hoä.’ Sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät phaùp? Neáu noùi veà thaàn löïc cuûa chö thieân thì coù theå dieät ñöôïc. Moät khi caùc vò hoùa hieän nhöõng naïn saám seùt, löûa chaùy, taät dòch khaép coõi theá giôùi töø trong ñeán ngoaøi, nhö choã naøo coù Giaùo phaùp, Taêng chuùng, chuøa am ñeàu laøm cho tieâu taùn heát ñi thì cuõng chaúng khoù gì! Nhöng chö thieân voán heát loøng kính caån laøm theo Giaùo phaùp cuûa Phaät coøn sôï laø chöa ñuû, sao daùm noùi ñeán chuyeän dieät phaù?”

Laïi hoûi: “Cöù nhö lôøi ngaøi daïy thì Phaät phaùp quyeát khoâng theå dieät maát. Vaäy daùm xin ngaøi giaûng giaûi töôøng taän cho toâi nghe.”

Thieáu sö noùi: “Ñöôïc, ta seõ noùi ñaây, vaäy oâng haõy laéng nghe. Ñöùc Phaät laø baäc thaùnh nhaân xuaát theá gian ôû phöông Taây.(1) Ngaøi sanh taïi thaønh Xaù-veä, trong doøng vua Tònhphaïn. Naêm hai möôi chín tuoåi töø boû ngoâi vua maø xuaát (1)

Phöông Taây: ñaây chæ AÁn Ñoä, vì AÁn Ñoä naèm veà höôùng taây cuûa Trung Hoa. Cuõng vì theá maø caùc baûn sôù giaûi kinh ñieån thöôøng duøng danh töø Ñoâng ñoä ñeå chæ Trung Hoa, nghóa laø naèm veà phöông ñoâng cuûa AÁn Ñoä.

472

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

473

gia,(1) leân nuùi Tuyeát sôn tu ñaïo, traûi qua saùu naêm khoå haïnh,(2) sau môùi tu thaønh Chaùnh giaùc. Khi aáy khaép coõi ñaát ñeàu chaán ñoäng. Ngaøi thöôøng laáy taâm töø bi thöông yeâu taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa mình, daïy cho hoï boû aùc laøm laønh, lìa khoå ñöôïc vui, ñaït ñeán trí hueä hieåu bieát taát caû. Huoáng chi, Phaät giaùo hoùa chuùng sanh khoâng coù loøng mong caàu. Ngaøi ñaõ boû ngoâi vua maø xuaát gia neân chaúng phaûi mong caàu phuù quí. Traûi qua saùu naêm khoå haïnh, tu taäp tinh caàn môùi chöùng ñaïo, neân chaúng phaûi vì caàu lôïi döôõng. Ñaõ khoâng coù choã mong caàu nôi ngöôøi khaùc, chæ giaùo hoùa ngöôøi khaùc laøm vieäc laønh, vaäy coù theå gaây haïi cho Trung quoác ñöôïc sao? Lôøi noùi khoâng hieåu bieát cuûa oâng thaät laø quaù ñaùng laém!

Sö Töông laøm thaày ñoù sao?(1) Phaûi bieát raèng, caùc vò aáy laøm sao baèng Phaät ñöôïc? Huoáng chi ñaïo lôùn cuûa Phaät, nöôùc chaúng theå troâi, löûa chaúng theå chaùy, goâng cuøm chaúng theå giöõ, göôm ñao chaúng theå ñaâm, thuoác ñoäc khoâng theå laøm haïi; ñaïo aáy sanh maø chaúng sanh, chaúng sanh maø sanh, dieät maø chaúng dieät, chaúng dieät maø dieät, ôû nôi phaøm khoâng giaûm bôùt, ôû nôi thaùnh cuõng chaúng taêng theâm, döôøng nhö hö khoâng, vaäy laøm sao maø dieät ñöôïc?

“Baäc thaùnh cuûa theá gian nhö Khoång töû, neáu ñöôïc gaëp Phaät aét ñaõ phaûi toân laøm thaày roài! OÂng chaúng nghe chuyeän ñöùc Khoång töû thôø caùc vò Laõo Ñam, Ñaøm töû, Tröôøng Hoaèng,

Ngöôøi kia nghe lôøi giaûng giaûi, ra veû hoå theïn, lieàn baùi taï maø lui. Nhaân ñoù môùi vieát ra baøi luaän naøy.

Kìa nhöõng keû nhö Haøn Duõ ñôøi Ñöôøng, AÂu Döông Tu ñôøi Toáng, duøng nhöõng lôøi roãng tueách maø muoán huûy dieät ñaïo Phaät, khaùc gì chim tinh veä muoán laáp bieån Ñoâng, kieán vaøng muoán ñaøo hang choân nuùi Thaùi, thaät ñaùng cheâ cöôøi laø khoâng bieát töï löôïng söùc.”

(1)

Nguyeân baûn Haùn vaên ghi 19 tuoåi, e coù sai laàm, vì theo haàu heát caùc tö lieäu hieän coù thì ñöùc Phaät xuaát gia naêm 29 tuoåi.

(2) Trong nguyeân baûn coù noùi ñeán chuyeän aên luùa ngöïa (maõ maïch) nhöng khoâng ñuùng, vì ñieàu naøy xaûy ra veà sau khi Phaät ñaõ thaønh ñaïo, vaø cuõng chæ trong moät thôøi gian ngaén maø thoâi.

靜齋劉學士三教平心論 嘗觀中國之有三教也。自伏羲氏畫八卦 , 而儒教始於此。自老子著道德經,而道教始於 此。自漢明帝夢金人,而佛教始於此。此中國 有三教之序也。

(1)

Ñöùc Khoång töû naêm 25 tuoåi ñeán kinh ñoâ nhaø Chaâu hoûi leã ôû ngaøi Laõo Ñam (Laõo töû), kính vaøo baäc thaày, khen raèng Laõo Ñam hieåu thoâng vieäc coå kim.

Naêm 38 tuoåi, ngaøi hoïc vieäc quan ôû Ñaøm töû, laïi hoïc nhaïc ôû Tröôøng Hoaèng.

Veà sau coøn hoïc ñaøn caàm vôùi Sö Töông.

Tónh Trai Löu hoïc só: Tam giaùo bình taâm luaän Thöôøng quan Trung quoác chi höõu Tam giaùo daõ. Töï Phuïc Hy thò hoïa baùt quaùi, nhi Nho giaùo thuûy ö thöû. Töï Laõo töû tröôùc Ñaïo ñöùc kinh, nhi Ñaïo giaùo thuûy ö thöû. Töï Haùn Minh Ñeá moäng kim nhaân, nhi Phaät giaùo thuûy ö thöû. Thöû Trung quoác höõu Tam giaùo chi töï daõ.

474

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

大抵,儒以正設教,道以尊設教,佛以大 設教。觀其好生惡殺 , 則同一仁也。視人猶 巳 , 則同一公也。懲忿窒慾 , 禁過防非 , 則同 一操修也。雷霆眾聵 , 日月羣盲 , 則同一風化 也。 由麤迹而論 , 則天下之理不過善惡二途。 而三教之意 , 無非欲人之歸于善耳。故孝宗 皇帝製原道辦曰。以佛治心 , 以道治身 , 以儒 治世。誠知心也 , 身也, 世也 , 不容有一之不 治,則三教豈容有一之不立。無盡居士作護法 論曰。儒療皮膚 , 道療血脈 , 佛療骨髓。誠知 皮膚也,血脈也,骨髓也,不容有一之不療也。 如是則三教豈容有一之不行焉。 儒教在中國 ,使綱常以正 ,人倫以明。禮樂 刑政 , 四達不悖。天地萬物 , 以位以育。其有 功於天下也 , 大矣。故秦皇欲去儒 , 而儒終不 可去。 道教在中國 , 使人清虛以自守 , 卑弱以自 持。一洗紛紜轇轕之習 , 而歸於靜默無爲之 境。其有裨於世教也 , 至矣。故梁武帝欲除 道,而道終不可除。

QUYEÅN TRUNG

475

Ñaïi ñeå Nho dó chaùnh thieát giaùo, Ñaïo dó toân thieát giaùo, Phaät dó ñaïi thieát giaùo. Quan kyø haùo sanh oá saùt, taéc ñoàng nhaát nhaân daõ. Thò nhaân du tî, taéc ñoàng nhaát coâng daõ.

Tröøng phaãn traát duïc, caám quaù phoøng phi, taéc ñoàng nhaát thao tu daõ. Loâi chaán chuùng hoäi nhaät nguyeät quaàn manh, taéc ñoàng nhaát phong hoùa daõ.

Do thoâ tích nhi luaän, taéc thieân haï chi lyù baát quaù thieän aùc nhò ñoà. Nhi tam giaùo chi yù, voâ phi duïc nhaân chi quy vu thieän nhó. Coá Hieáu Toâng hoaøng ñeá cheá Nguyeân ñaïo bieän vieát: Dó Phaät trò taâm, dó Ñaïo trò thaân, dó Nho trò theá. Thaønh tri taâm daõ, thaân daõ theá daõ, baát dung höõu nhaát chi baát trò, taéc Tam giaùo khôûi dung höõu nhaát chi baát laäp. Voâ Taän cö só taùc Hoä phaùp luaän vieát: Nho lieäu bì phu, Ñaïo lieäu huyeát maïch, Phaät lieäu coát tuûy. Thaønh tri bì phu daõ, huyeát maïch daõ, coát tuûy daõ, baát dung höõu nhaát chi baát lieäu daõ. Nhö thò taéc Tam giaùo khôûi dung höõu nhaát chi baát haønh yeân.

Nho giaùo taïi Trung quoác, söû cöông thöôøng dó chaùnh, nhaân luaän dó minh. Leã nhaïc hình chaùnh, töù ñaït baát boäi.

Thieân ñòa vaïn vaät, dó vò dó duïc. Kyø höõu coâng ö thieân haï daõ, ñaïi hyõ. Coá Taàn hoaøng duïc khöû Nho, nhi Nho chung baát khaû khöû. Ñaïo giaùo taïi Trung quoác, söû nhaân thanh hö dó töï thuû, ty nhöôïc dó töï trì. Nhaát taåy phaân vaân giao caùt chi taäp, nhi quy ö tónh maëc voâ vi chi caûnh. Kyø höõu tì ö theá giaùo daõ, chí hyõ.

Coá Löông Voõ ñeá duïc tröø Ñaïo, nhi Ñaïo chung baát khaû tröø.

476

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛教在中國 , 使人棄華而就實 , 背僞而歸 真。由力行而造於安行,由自利而至於利彼。

QUYEÅN TRUNG

477

Phaät giaùo taïi Trung quoác, söû nhaân khí hoa nhi töïu thaät, boäi nguïy nhi quy chaân. Do löïc haønh nhi taïo ö an haønh, do töï lôïi nhi chí ö lôïi bæ. Kyø vi sanh daân chi sôû y quy giaû, voâ dó

其爲生氏之所依歸者,無以加矣。故三武之君

gia hyõ. Coá tam Voõ chi quaân duïc dieät Phaät, nhi Phaät chung

欲滅佛,而佛終不可滅。

baát khaû dieät.

隋,李士謙之論三教也,謂佛日也,道月 也 , 儒五星也。豈非三光在天闕一不可 , 而三 教在世亦缺一不可。雖其優劣不同,要不容於 偏廢歟。

Tuøy, Lyù Só Khieâm chi luaän Tam giaùo daõ, vò Phaät nhaät daõ, Ñaïo nguyeät daõ, Nho nguõ tinh daõ. Khôûi phi tam quang taïi thieân, khuyeát nhaát baát khaû, nhi Tam giaùo taïi theá dieäc khuyeát nhaát baát khaû. Tuy kyø öu lieät baát ñoàng, yeáu baát dung ö thieân pheá dö.

Nhieân nhi nhaân höõu dò taâm, taâm höõu dò kieán. Moä Ñaïo

然而人有異心 ,心有異見。慕道者 ,謂佛不

giaû, vò Phaät baát nhö Ñaïo chi toân. Höôùng Phaät giaû, vò Ñaïo

如道之尊。向佛者,謂道不如佛之大。儒家以

baát nhö Phaät chi ñaïi. Nho gia dó chaùnh töï xöû, höïu kieâm

正自處,又兼斥道,佛以爲異端。是是非非,紛 然淆亂,蓋干百年于此矣。 吾將明而辯之。切不可以私心論,不可以愛 憎之心論。唯平其心念 , 究其極功 , 則可以渙 然水釋也。蓋極功者,收因結果處也。天下事 事物物皆有極功。沾體塗足,耕者之事也。至 於倉廪充實 , 則耕者之極功也。草行露宿 , 商 者之事也。至於黃金滿籝,則商者之極功也。 唯三教亦然。儒有儒之極功 , 道有道之極

xích Ñaïo, Phaät dó vi dò ñoan. Thò thò phi phi, phaân nhieân haøo loaïn, caùi thieân baùch nieân vu thöû hyõ.

Ngoâ töông minh nhi bieän chi. Thieát baát khaû dó tö taâm luaän, baát khaû dó aùi taéng chi taâm luaän. Duy bình kyø taâm nieäm, cöùu kyø cöïc coâng, taéc khaû dó hoaùn nhieân thuûy thích daõ. Caùi cöïc coâng giaû, thaâu nhaân keát quaû xöù daõ. Thieân haï söï söï vaät vaät giai höõu cöïc coâng. Trieâm theå ñoà tuùc, canh giaû chi söï daõ. Chí ö thöông laãm sung thaät, taéc canh giaû chi cöïc coâng daõ. Thaûo haønh loä tuùc, thöông giaû chi söï daõ. Chí ö hoaøng kim maõn doanh, taéc thöông giaû chi cöïc coâng daõ.

Duy Tam giaùo dieäc nhieân. Nho höõu Nho chi cöïc coâng, Ñaïo höõu Ñaïo chi cöïc coâng, Phaät höõu Phaät chi cöïc coâng. Do

478

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

功 , 佛有佛之極功。由其極功觀其優劣 , 則有 不待辯而明者,自今觀之。 儒家之教,自一身而一家,自一家而一國,自 一國而放諸四海 , 彌滿六合 , 可謂守約而施博 矣。若夫四海六合之外則何如哉。其說曰。 東漸西被 , 訖于四海。是極遠不過至四海 , 訖 則止於此,而更無去處矣。是儒家之教然也。 故學儒者,存心養性,蹈仁履義,粹然爲備道全 美之士。而見諸施設,措諸事業,可以致君,可 以澤民 , 可以安國家而利社稷 , 可以扶世教而 致太平。功成身老,名存靑史。儒之極功如此 而已。曾子曰。死而後已,不亦遠乎。蓋至於 死而極矣。 道家之教 , 自吾身而通乎幽冥 , 自人閒而 超乎天上 , 自山林巖穴而至於渺渺大羅 , 巍巍 金闕 , 可謂超凡而人聖者。若夫天地造化之 外 , 則何如哉。其說曰。大周天界 , 細人微 塵。是極大不過周天界 , 界則限於此。而外 此者 , 非所與知矣。是道家之教然也。故學 道者,精神專一,動合無形,翹然於清淨寡欲之

QUYEÅN TRUNG

479

kyø cöïc coâng quan kyø öu lieät. Taéc höõu baát ñaõi bieän nhi minh giaû, töï kim quan chi.

Nho gia chi giaùo, töï nhaát thaân nhi nhaát gia, töï nhaát gia nhi nhaát quoác, töï nhaát quoác nhi phoùng chö töù haûi, di maõn luïc hieäp, khaû vò thuû öôùc nhi thi baùt hyõ. Nhöôïc phuø töù haûi luïc hieäp chi ngoaïi taéc haø nhö tai. Kyø thuyeát vieát: Ñoâng tieäm taây bò, ngaät vu töù haûi. Thò cöïc vieãn baát quaù chí töù haûi, ngaät taéc chæ ö thöû, nhi caùnh voâ khöù xöù hyõ. Thò Nho gia chi giaùo nhieân daõ. Coá hoïc Nho giaû, toàn taâm döôõng taùnh, ñaïo nhaân lyù nghóa, tuùy nhieân vi bò ñaïo toaøn myõ chi só. Nhi kieán chö thi thieát, thoá chö söï nghieäp. Khaû dó trí quaân, khaû dó traïch daân, khaû dó an quoác gia nhi lôïi xaõ taéc, khaû dó phoø theá giaùo nhi trí thaùi bình. Coâng thaønh thaân laõo, danh taïi thanh söû.

Nho chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó. Taêng Töû vieát: Töû nhi haäu dó, baát dieäc vieãn hoà. Caùi chí ö töû nhi cöïc hyõ. Ñaïo gia chi giaùo, töï ngoâ thaân nhi thoâng hoà u minh, töï nhaân gian nhi sieâu hoà thieân thöôïng, töï sôn laâm nham huyeät nhi chí ö dieåu dieåu ñaïi la, nguy nguy kim khuyeát, khaû vò sieâu phaøm nhi nhaäp thaùnh giaû. Nhöôïc phuø thieân ñòa taïo hoùa chi ngoaïi, taéc haø nhö tai. Kyø thuyeát vieát: Ñaïi chaâu thieân giôùi, teá nhaäp vi traàn. Thò cöïc ñaïi baát quaù chaâu thieân giôùi, giôùi taéc haïn ö thöû. Nhi ngoaïi thöû giaû, phi sôû döõ tri hyõ.

Thò Ñaïo gia chi giaùo nhieân daõ. Coá hoïc ñaïo giaû, tinh thaàn chuyeân nhaát, ñoäng hieäp voâ hình, kieàu nhieân ö thanh tònh quaû duïc chi caûnh. Nhi thoå coá naïp taân, tích coâng luõy haïnh.

Khaû dó thi giaûi, khaû dó phi thaêng, khaû dó dòch quyû thaàn nhi

480

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

境。而吐故納新 , 積功累行。可以尸解 , 可以 飛昇 , 可以役鬼神而召風雨 , 可以贊造化而立 玄功 。 壽量無竆 , 快樂自在 , 道之極功如此而 已。黃庭經云。長生久眎乃飛去。蓋至長生 則極矣。 佛家之教,一佛出現則以三千大千世界爲報 刹。姑以一世界言之。一世界之中,有須彌山 從大海峙,出于九霄之上。日月遁環于山之腰 而分晝夜。須彌四靣爲四洲 , 東曰弗于逮 , 西 曰瞿耶尼 , 南曰閻浮提 , 北曰鬱單越。四大洲 之中 , 各有三千洲。今此之世界 , 則閻浮提 也。今此之中華,則南洲三千洲中之一洲也。 釋迦下生於天竺 , 乃南洲之正中也。須彌 四旁上隣日月之處,謂之四天王。又上則謂之 帝釋天。又上於虛空之中朗然而住 , 雲層四 重天 , 總名欲界。又上雲層十八重天 , 總名色 界。又上空層四重天,總名無色界。 如是三界中,諸眾生軰,有生老病死,是爲一 世界也。如此一千世界,謂之小千。如此一千 小世界 , 謂之中千 , 即百萬也。如此一千中千

QUYEÅN TRUNG

481

trieäu phong vuõ, khaû dó taùn taïo hoùa nhi laäp huyeàn coâng. Thoï löôïng voâ cuøng, khoaùi laïc töï taïi, ñaïo chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó. Hoaøng Ñình kinh vaân: Tröôøng sanh cöûu thò naõi phi khöù. Caùi chí tröôøng sanh taéc cöïc hyõ.

Phaät gia chi giaùo, nhaát Phaät xuaát hieän taéc dó tam thieân ñaïi thieân theá giôùi vi baùo saùt. Coâ dó nhaát theá giôùi ngoân chi.

Nhaát theá giôùi chi trung, höõu Tu-di sôn tuøng ñaïi haûi tró, xuaát vu cöûu tieâu chi thöôïng. Nhaät nguyeät tuaàn hoaøn vu sôn chi yeân nhi phaân truù daï. Tu-di töù dieän vi töù chaâu, ñoâng vieát Phaát-vu-ñaõi, taây vieát Cuø-da-ni, nam vieát Dieâm-phuø-ñeà, baéc vieát Uaát-ñan-vieät. Töù ñaïi chaâu chi trung, caùc höõu tam thieân chaâu. Kim thöû chi theá giôùi, taéc Dieâm-phuø-ñeà daõ. Kim thöû chi Trung Hoa, taéc nam chaâu tam thieân chaâu trung chi nhaát chaâu daõ. Thích-ca haï sanh ö Thieân Truùc, naõi nam chaâu chi chaùnh trung daõ.

Tu-di töù baøn thöôïng laân nhaät nguyeät chi xöù, vò chi töù thieân vöông. Höïu thöôïng taéc vò chi Ñeá-thích thieân. Höïu thöôïng ö hö khoâng chi trung laõng nhieân nhi truï, vaân taèng töù truøng thieân, toång danh Duïc giôùi. Höïu thöôïng vaân taèng thaäp baùt truøng thieân, toång danh Saéc giôùi. Höïu thöôïng khoâng taèng töù truøng thieân, toång danh Voâ saéc giôùi.

Nhö thò tam giôùi trung, chö chuùng sanh boái, höõu sanh laõo beänh töû, thò vi nhaát theá giôùi daõ. Nhö thöû nhaát thieân theá giôùi, vò chi tieåu thieân. Nhö thöû nhaát thieân tieåu thieân theá giôùi, vò chi trung thieân, töùc baùch vaïn daõ. Nhö thöû nhaát thieân trung thieân theá giôùi, vò chi ñaïi thieân, töùc baùch öùc daõ.

482

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

世界,謂之大千,即百億也。以三次言千,故云 三千大千世界,其實一大千爾。 一大千之中,有百億須彌山,百億日月,百億

QUYEÅN TRUNG

483

Dó tam thöù ngoân thieân, coá vaân tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, kyø thaät nhaát ñaïi thieân nhó.

Nhaát ñaïi thieân chi trung, höõu baùch öùc Tu-di sôn, baùch öùc nhaät nguyeät, baùch öùc töù thieân haï. Nhö tieåu tieàn nhaát

四天下。如小錢一百萬貫 , 每一界置一錢 , 盡

baùch vaïn quaùn, moãi nhaát giôùi trí nhaát tieàn, taän thöû nhaát

此一百萬貫,方爲大千世界,此一佛報利也。

baùch vaïn quan, phöông vi ñaïi thieân theá giôùi, thöû nhaát Phaät

一佛出現 ,則百億世界中 ,有百億身同時出 現。故梵網經云。 一華百億國, 一國一釋迦, 各坐菩提樹,

baùo saùt daõ.

Nhaát Phaät xuaát hieän, taéc baùch öùc theá gian trung, höõu baùch öùc thaân ñoàng thôøi xuaát hieän. Coá Phaïm Voõng kinh vaân: Nhaát hoa baùch öùc quoác.

Nhaát quoác nhaát Thích-ca.

Caùc toïa Boà-ñeà thoï.

Nhaát thôøi thaønh Phaät ñaïo.

一時成佛道。 如是千百億盧舍那本身 ,千百億釋迦 ,各接 微塵眾。是之謂千百億化身也。 以千百億化身 , 而化度千百億世界 , 其中 胎,卵,濕,化,無足,二足,四足,多足,有色,無 色,有想,無想,乃至非想,非非想,皆令得度。 是佛家之教然也。 故學佛者 ,識五蘊之皆空 ,澄六根於清淨。 遠離十惡 , 修行十善。觀四念處 , 行四正勤。

Nhö thò thieân baùch öùc Loâ-xaù-na boån thaân, thieân baùch öùc Thích-ca, caùc tieáp vi traàn chuùng. Thò chi vò thieân baùch öùc hoùa thaân daõ.

Dó thieân baùch öùc hoùa thaân, nhi hoùa ñoä thieân baùch öùc theá giôùi, kyø trung thai, noaõn, thaáp, hoùa, voâ tuùc, nhò tuùc, töù tuùc, ña tuùc, höõu saéc, voâ saéc, höõu töôûng, voâ töôûng, naõi chí phi töôûng, phi phi töôûng, giai linh ñaéc ñoä. Thò Phaät gia chi giaùo nhieân daõ.

Coá hoïc Phaät giaû, thöùc nguõ uaån chi giai khoâng, tröøng luïc caên ö thanh tònh. Vieãn ly thaäp aùc, tu haønh thaäp thieän. Quaùn töù nieäm xöù, haønh töù chaùnh caàn. Tröø luïc thaäp nhò kieán nhi

484

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

485

除六十二見 , 而邪僞無所容。斷九十八使 , 而 煩惱莫能亂。三千威儀 , 八萬細行 , 無不謹 守。四無量心,六波羅蜜,常用熏修。

taø nguïy voâ sôû dung. Ñoaïn cöûu thaäp baùt söû nhi phieàn naõo

其閒爲法忘軀 ,則如剥皮刺血書經 ,斷臂投

Kyø gian vò phaùp vong xu, taéc nhö baùc bì thích huyeát

身叅請 , 而不怯不疑。爲物忘己 , 則如忍苦割

thö kinh, ñoaïn tyù ñaàu thaân tham thænh, nhi baát khieáp baát

肉餧鷹 , 捨命將身飢虎 , 而不懼不畏。錢財珍 寶,國城妻子,棄之如弊屣。支節手足,頭目髓 腦,捨之如遺蛻。

maïc naêng loaïn. Tam thieân oai nghi, baùt vaïn teá haïnh, voâ baát caån thuû. Töù voâ löôïng taâm, luïc Ba-la-maät, thöôøng duïng huaân tu.

nghi. Vò vaät vong kyû, taéc nhö nhaãn khoå caùt nhuïc uûy öng, xaû maïng töông thaân cô hoå, nhi baát cuï baát uùy. Tieàn taøi traân baûo, quoác thaønh theâ töû, khí chi nhö teä tæ. Chi tieát thuû tuùc, ñaàu muïc tuûy naõo, xaû chi nhö di thueá.

Tuøng sanh chí sanh, kinh baùch thieân vaïn öùc sanh, nhi

從生至生 , 經百千萬億生 , 而此心不退轉

thöû taâm baát thoái chuyeån daõ. Tuøng kieáp chí kieáp, kinh baùch

也。從劫至劫 , 經百千萬億劫 , 而此心愈精進

thieân vaïn öùc kieáp, nhi thöû taâm duõ tinh taán daõ. Do thò tam

也。由是三祗果滿,萬德功圓。

kì quaû maõn, vaïn ñöùc coâng vieân.

Ly töù cuù, tuyeät baùch phi. Thoâng ñaït voâ löôïng voâ bieân

離四句 , 絶百非。通達無量無邊法門。善

phaùp moân. Thieäân nhaäp voâ löôïng voâ bieân tam-muoäi. Thaønh

人無量無邊三昧。成就五根 , 五力。具足三

töïu nguõ caên, nguõ löïc. Cuï tuùc tam ñoãng tam minh. Vieân

洞,三明。圓顯四智,三身。超證六通,五眼。

hieån töù trí, tam thaân. Sieâu chöùng luïc thoâng, nguõ nhaõn. Ñaéc töù voâ ngaïi bieän, nhi dieãn thuyeát voâ cuøng. Nhaäp töù nhö yù

得四無礙辯 , 而演說無竆。人四如意分 , 而神

phaàn nhi thaàn thoâng töï taïi. Baùt thaéng xöù, baùt giaûi thoaùt,

通而自在。八勝處 , 八解脫 , 常得現前。四無

thöôøng ñaéc hieän tieàn. Töù voâ uùy, töù nhieáp phaùp, thoï duïng

畏 , 四攝法 , 受用無盡。八聖道支 , 十八不共 法,不與三乘同等。 三十二相 , 八十種好 , 莊嚴微妙法身。過

voâ taän. Baùt Thaùnh ñaïo chi, thaäp baùt baát coäng phaùp, baát döõ tam thöøa ñoàng ñaúng.

Tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, trang nghieâm vi dieäu phaùp thaân. Quaù khöù traàn sa kieáp, vò lai traàn sa kieáp,

486

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

去塵沙劫 , 未來塵沙劫 , 無不洞見。現在塵沙 界,眾生塵沙心,無不了知。 圓明十號之尊。超出三界之上。是爲天中

QUYEÅN TRUNG

487

voâ baát ñoãng kieán. Hieän taïi traàn sa giôùi, chuùng sanh traàn sa taâm, voâ baát lieãu tri.

Vieân minh thaäp hieäu chi toân. Sieâu xuaát tam giôùi chi thöôïng. Thò vi Trung thieân chi thieân, thò vi Thaùnh trung

之天,是爲聖中之聖。是爲無上法王。是爲正

chi thaùnh, thò vi Voâ thöôïng phaùp vöông, thò vi Chaùnh ñaúng

等正覺。超諸方便成十力,還度法界諸有情。

chaùnh giaùc. Sieâu chö phöông tieän thaønh thaäp löïc, hoaøn ñoä

佛之極功,如此而已。

phaùp giôùi chö höõu tình. Phaät chi cöïc coâng nhö thöû nhi dó.

Phaùp Hoa kinh vaân: Nhö Lai vò nhaát ñaïi söï nhaân duyeân

法華經云。如來爲一大事因緣故 , 出現於

coá, xuaát hieän ö theá. Phoå duïc linh chuùng sanh dieäc ñoàng ñaéc

世。普欲令眾生亦同得此道。蓋其大願大

thöû ñaïo. Caùi kyø ñaïi nguyeän ñaïi löïc, theä döõ nhaát thieát haøm

力,誓與一切含靈,皆證無上涅槃妙果者也。

linh, giai chöùng Voâ thöôïng Nieát-baøn dieäu quaû giaû daõ.

是故辯三教者 ,不可以私心論 ,不可以愛懀 之心論。唯平其心念 , 究其極功。則知世之 學儒者 , 到收因結果處 , 不過垂功名者。世之 學道者 , 到收因結果處 , 不過得長生也。世之 學佛者,到收因結果處,可以斷滅生死,究竟涅

Thò coá bieän Tam giaùo giaû, baát khaû dó tö taâm luaän, baát khaû dó aùi taéng chi taâm luaän. Duy bình kyø taâm nieäm, cöùu kyø cöïc coâng. Taéc tri theá chi hoïc Nho giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, baát quaù thuøy coâng danh daõ. Theá chi hoïc Ñaïo giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, baát quaù ñaéc tröôøng sanh daõ. Theá chi hoïc Phaät giaû, ñaùo thaâu nhaân keát quaû xöù, khaû dó ñoaïn dieät sanh töû, cöùu caùnh Nieát-baøn, phoå ñoä chuùng sanh, caâu

槃 , 普度眾生 , 俱成正覺也。其優劣豈不顯然

thaønh chaùnh giaùc daõ. Kyø öu lieät khôûi baát hieån nhieân khaû

可見哉。

kieán tai.

故嘗試譬之。儒教之所行者,中國也。道教 也之所行者 , 天上人閒也。佛教之所行者 , 盡 虛空徧法界也。

Coá thöôøng thí thí chi. Nho giaùo chi sôû haønh giaû, Trung quoác daõ. Ñaïo giaùo chi sôû haønh giaû, thieân thöôïng nhaân gian daõ. Phaät giaùo chi sôû haønh giaû, taän hö khoâng bieán phaùp giôùi daõ.

488

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

儒猶治一家,威令行於藩牆之內。若夫藩牆 之外 , 則不可得而號召也。道猶宰一邑 , 政教 及於四境之中。若夫四境之外,則不可得而控 制也。佛猶奄有四海爲天下君,溥天率土莫非

QUYEÅN TRUNG

489

Nho du trò nhaát gia, oai linh haønh ö phieân töôøng chi noäi.

Nhöôïc phuø phieân töôøng chi ngoaïi, taéc baát khaû ñaéc nhi hieäu trieäu daõ. Ñaïo du teå nhaát aáp, chaùnh giaùo caäp ö töù caûnh chi trung. Nhöôïc phuø töù caûnh chi ngoaïi, taéc baát khaû ñaéc nhi khoáng cheá daõ. Phaät du yeåm höõu töù haûi vi thieân haï quaân

臣民,禮樂征伐悉自我出也。此三教廣狹之辯

phoå thieân suaát thoå maïc phi thaàn daân, leã nhaïc chinh phaït taát

也。

töï ngaõ xuaát daõ. Thöû Tam giaùo quaûng hieäp chi bieän daõ.

學儒者 , 死而後已 , 蓋百年閒事也。學道 者 , 務求長生 , 蓋千萬年也。學佛者 , 永斷生 死,湛然常住,蓋經歷塵沙劫數,無有竆盡也。

Hoïc Nho giaû, töû nhi haäu dó, caùi baùch nieân gian söï daõ.

Hoïc Ñaïo giaû vuï caàu tröôøng sanh, caùi thieân vaïn nieân daõ.

Hoïc Phaät giaû vónh ñoaïn sanh töû traïm nhieân thöôøng truù, caùi kinh lòch traàn sa kieáp soá, voâ höõu cuøng taän daõ.

儒 , 猶一盞之燈光照一夕 , 鍾鳴漏盡則油

Nho, du nhaát traûn chi ñaêng quang chieáu nhaát tòch, chung

竭燈滅也。道 , 猶阿闍世王作百歲燈照佛舍

ninh laäu taän taéc du kieät ñaêng dieät daõ. Ñaïo, du A-xaø-theá

利,經百歲巳,其燈乃滅也。佛,猶皎日照曜萬 古常明,西沒東升循環不息也。此三教久近之 辯也。 略說三教大意,其詳備在本論。

vöông taùc baùch tueá ñaêng chieáu Phaät xaù-lôïi, kinh baùch tueá dó, kyø ñaêng naõi dieät daõ. Phaät, du kieåu nhaät chieáu dieäu vaïn coå thöôøng minh, taây moät ñoâng thaêng tuaàn hoaøn baát töùc daõ.

Thöû Tam giaùo cöûu caän chi bieän daõ.

Löôïc thuyeát Tam giaùo ñaïi yù, kyø töôøng bò taïi boån luaän.

490

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

4. Luaän veà Tam giaùo moät caùch coâng baèng

T

aïi Trung Hoa coù Tam giaùo. Töø vua Phuïc Hy vaïch ra taùm queû maø Nho giaùo khôûi thuûy;(1) töø ñöùc Laõo töû soaïn ra Ñaïo ñöùc kinh(2) maø Ñaïo giaùo khôûi thuûy; töø Haùn Minh ñeá moäng thaáy ngöôøi vaøng maø Phaät giaùo khôûi thuûy.(3) Ñoù laø söï tuaàn töï xuaát hieän cuûa Tam giaùo taïi Trung Hoa. (1)

Theo kinh Thöôïng thö, vua Phuïc-Hy (khoaûng 4500 tröôùc Coâng nguyeân) duøng ñöùc ñoä maø giao hoøa vôùi trôøi ñaát, cai trò ñaát nöôùc thaùi bình, thònh vöôïng.

Ngaøi nhìn thaáy con long maõ hieän ra ôû soâng Haø coù nhöõng gaïch thaønh hoïa ñoà, nhaân ñoù hieåu ñöôïc leõ huyeàn dieäu cuûa trôøi ñaát, lieàn baét chöôùc maø vaïch ra taùm queû laø: caøn, khaûm, caán, chaán, toán, ly, khoân, ñoaøi, khôûi thaønh Baùt quaùi. Laïi cheá ñònh moãi queû coù saùu haøo, choàng laép 8 queû vôùi nhau thaønh 64 queû. Tôùi ñôøi nhaø Chaâu, vua Vaên vöông (khoaûng 1200 naêm tröôùc Coâng nguyeân) caên cöù vaøo töôïng queû cuûa vua Phuïc Hy maø ñaët ra lôøi queû, oâng Chaâu coâng laø con vua Vaên vöông do töôïng haøo cuûa vua Phuïc Hy maø ñaët ra lôøi haøo. Veà sau, cuõng trong ñôøi nhaø Chaâu, ñöùc Khoång töû (551-479 tröôùc Coâng nguyeân) nghieân cöùu heä thoáng laïi taát caû maø soaïn thaønh kinh Dòch, coù 12 thieân, goàm 2 thieân kinh vaø 10 thieân truyeän. Vì theá maø ôû ñaây noùi Nho giaùo khôûi thuûy töø khi vua Phuïc Hy cheá queû. Ñaây cuõng chæ laø yù kieán chuû quan cuûa taùc giaû, vì Dòch hoïc thaät ra khoâng heà ñoàng nghóa vôùi Nho giaùo, xeùt theo yù nghóa nhö moät hoïc thuyeát hoaøn chænh do ñöùc Khoång töû ñònh hình.

(2) Laõo töû ñöôïc öôùc ñònh nieân ñaïi vaøo khoaûng 570-490 tröôùc Coâng nguyeân, taùc giaû quyeån Ñaïo ñöùc kinh hieän vaãn coøn löu haønh. Tuy nhieân, veà lai lòch, con ngöôøi thaät söï cuûa oâng thì ñeán nay chuùng ta vaãn chöa ñöôïc bieát chính xaùc nhieàu laém. Veà noäi dung quyeån Ñaïo ñöùc kinh, thaät ra khoâng heà daïy pheùp tu tieân luyeän ñan nhö caùc ñaïo só cuûa Ñaïo giaùo veà sau. Ngöôøi ta chæ ñoàng hoùa nhöõng tö töôûng sieâu vieät trong Ñaïo ñöùc kinh vaø nhaân caùch thoaùt tuïc cuûa oâng - theo lôøi truyeàn tuïng - vôùi muïc ñích tu tieân cuûa Ñaïo giaùo roài toân oâng laøm Giaùo toå. Nhöng Laõo töû thaät ra khoâng heà saùng laäp Ñaïo giaùo theo yù nghóa nhö moät toân giaùo.

(3) Vua Minh ñeá nhaø Ñoâng Haùn cuûa Trung Hoa (58-75) leân ngoâi ñöôïc ba naêm thì vaøo ñeâm moàng taùm thaùng tö moäng thaáy hình ngöôøi vaøng röïc, cao hôn moät tröôïng, ñaàu coù haøo quang choùi saùng nhö maët trôøi, ngöïc coù hình chöõ vaïn (卐), bay boång tröôùc cung. Saùng ra vua hoûi baù quan, coù Vöông Tuaân laø ngöôøi thoâng baùc, daãn chuyeän ñöùc Phaät Thích-ca ñaûn sanh ôû Thieân Truùc (AÁn Ñoä) vaøo ngaøy moàng taùm thaùng tö, ñôøi vua Linh vöông nhaø Chaâu (khoaûng 563 tröôùc Coâng nguyeân). Vua beøn cöû moät phaùi ñoaøn 18 ngöôøi, do hai oâng Thaùi Haâm vaø Vöông Tuaân daãn ñaàu, sang Thieân Truùc thænh Kinh, töôïng Phaät vaø Taêng. Phaùi ñoaøn naøy môøi ñöôïc hai vò cao taêng sang truyeàn phaùp laø Cadieáp Ma-ñaèng (Kacyapa-Matanga) vaø Phaùp Lan (Dharma-Aranya). Vì theá, nhieàu ngöôøi cho raèng ñaïo Phaät khôûi thuûy taïi Trung Hoa keå töø söï kieän naøy.

QUYEÅN TRUNG

491

Veà ñaïi theå, Nho giaùo laáy söï chaùnh tröïc maø laäp giaùo; Ñaïo giaùo laáy choã toân kính maø môû ñaïo; Phaät giaùo laáy söï quan troïng lôùn lao nhaát maø daïy ngöôøi.

Neáu xeùt ôû nhöõng ñieåm nhö chuoäng ñöùc hieáu sanh, gheùt söï gieát haïi, thì cuõng ñoàng vôùi moät ñöùc nhaân; ñoái ñaõi vôùi ngöôøi khaùc nhö vôùi chính mình, thì cuõng ñoàng moät leõ coâng baèng; kieàm cheá saân haän, giaûm bôùt tham muoán, ngaên ngöøa nhöõng söï loãi laàm, sai traùi, thì cuõng ñoàng moät nghóa giöõ gìn phaåm haïnh, tu söûa thaân taâm. Noå tieáng saám lôùn giöõa ñaùm ngöôøi ñieác, hieän maët trôøi saùng giöõa ñaùm ngöôøi muø,(1) thì cuõng laø ñoàng moät phong hoùa vaäy.

Theo choã ñaïi löôïc maø noùi thì lyù leõ trong thieân haï khoâng ngoaøi hai ñöôøng thieän aùc, maø chuû yù cuûa Tam giaùo cuõng khoâng ngoaøi vieäc khieán cho ngöôøi ta theo veà ñöôøng thieän.

Cho neân Hoaøng ñeá Hieáu Toâng(2) ngöï cheá baøi Nguyeân ñaïo bieän coù ñoaïn raèng: “Duøng Phaät giaùo maø tu söûa taâm, duøng Ñaïo giaùo maø tu söûa thaân, duøng Nho giaùo maø tu söûa caùch öùng xöû vôùi ñôøi.” Nhö vaäy thaät laø bieát taâm, bieát thaân, bieát öùng xöû. Trong ba ñieàu aáy, chaúng neân boû ñieàu naøo maø chaúng tu söûa. Vaø trong ba ñaïo aáy, leõ naøo coù theå boû ñi moät ñaïo naøo?

Cö só Voâ Taän soaïn baøi Hoä phaùp luaän coù noùi raèng: “Nho giaùo chöõa beänh da thòt, Ñaïo giaùo chöõa beänh huyeát maïch, Phaät giaùo chöõa beänh xöông tuûy.” Thaät laø bieát da thòt, bieát huyeát maïch vaø bieát xöông tuûy vaäy. Trong ba thöù aáy, chaúng neân boû thöù naøo maø chaúng lieäu trò. Vaø trong ba ñaïo aáy, leõ naøo coù theå boû ñi moät ñaïo naøo maø khoâng thöïc haønh?

(1)

Noå tieáng saám lôùn giöõa ñaùm ngöôøi ñieác, hieän maët trôøi saùng giöõa ñaùm ngöôøi muø: töùc laø truyeàn daïy nhöõng ñaïo lyù saùng suoát, chaân chaùnh ñeå thöùc tænh ngöôøi ñôøi ñang ngu muoäi, meâ ñaém.

(2) Töùc Toáng Hieáu Toâng, trò vì töø naêm 1163 ñeán naêm 1189.

492

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Nho giaùo giöõ cho cang thöôøng ngay thaúng, nhaân luaân saùng toû; leã, nhaïc, hình, chaùnh, boán pheùp aáy ñeàu coù ñöôïc khoâng sai leäch; trôøi ñaát, muoân vaät phaân roõ traät töï, sanh tröôûng toát ñeïp. Thaät coù coâng vôùi thieân haï lôùn thay! Cho neân Taàn Thuûy Hoaøng muoán boû ñaïo Nho(1) maø roát cuøng ñaïo Nho khoâng theå boû! Ñaïo giaùo daïy ngöôøi duøng ñöùc trong saïch roãng rang maø ngaên giöõ laáy mình, luoân giöõ söï khieâm cung, nhuùn nhöôøng, tröø heát nhöõng thoùi taät roái ren, loän xoän töø laâu ngaøy maø theo veà caûnh giôùi voâ vi tòch mòch. Thaät laø raát coù ích cho söï giaùo hoùa ngöôøi ñôøi! Cho neân Löông Voõ Ñeá muoán tröø Ñaïo giaùo(2) maø roát cuøng Ñaïo giaùo chaúng bò tröø!

Phaät giaùo daïy ngöôøi döùt boû veû ngoaøi hoa myõ maø ñaït ñeán söï thaønh thaät, lìa söï giaû doái maø quay veà chaân chaùnh, nhôø gaéng söùc tu taäp maø ñaït ñeán choã an nhieân töï taïi, nhôø ñöôïc lôïi mình maø ñaït ñeán choã ích lôïi cho keû khaùc. Thaät laø choã cho ngöôøi ñôøi quay nöông döïa vöõng chaéc thay! Cho neân ba vua Voõ muoán dieät Phaät maø roát cuøng Phaät chaúng bò dieät! Ñôøi Tuøy, Lyù Só Khieâm trong baøi Tam giaùo luaän coù vieát: “Phaät laø maët trôøi, Ñaïo laø maët traêng, Nho laø naêm ngoâi sao saùng. Treân baàu trôøi phaûi coù ñuû ba loaïi aùnh saùng aáy, khoâng theå thieáu moät. Trong theá gian phaûi coù ñuû Tam giaùo, khoâng theå thieáu moät. Tuy coù choã hôn keùm khaùc nhau, nhöng ñaâu coù theå vì thieân leäch chaúng dung maø pheá boû ñöôïc sao?

(1)

Vua Taàn dieät nhaø Chaâu vaø saùu nöôùc chö haàu, leân ngoâi xöng laø Thuûy Hoaøng ñeá, trò vì 37 naêm (246-210 tröôùc Coâng nguyeân), nghe theo lôøi Lyù Tö maø xuoáng chieáu ñoát heát saùch Nho giaùo, choân soáng nhöõng ngöôøi hoïc theo ñaïo Nho. (2) Vua Voõ Ñeá (502-549) saùng laäp nhaø Löông, tröôùc theo Ñaïo giaùo, sau tin theo Phaät giaùo, coù xuoáng chieáu caám haún caùc hoaït ñoäng cuûa Ñaïo giaùo.

QUYEÅN TRUNG

493

Nhöng vì ngöôøi ñôøi taâm yù khaùc nhau, quan ñieåm khaùc nhau, neân keû moä Ñaïo giaùo thì baûo raèng Phaät chaúng ñaùng toân kính nhö Ñaïo, coøn keû theo Phaät laïi noùi raèng Ñaïo chaúng lôùn lao nhö Phaät, roài nhaø Nho töï mình haønh xöû theo leõ chaùnh tröïc, laïi baøi xích caû Ñaïo giaùo vaø Phaät giaùo maø cho laø dò ñoan. Chuyeän thò phi phaûi quaáy chæ toå laøm roái loaïn loøng ngöôøi, duø qua traêm ngaøn naêm cuõng vaãn nhö vaäy maõi!

Nay toâi muoán phaân bieän cho roõ nhöõng leõ naøy, quyeát chaúng ñem loøng rieâng tö maø luaän, chaúng ñem loøng yeâu gheùt maø luaän, chæ laáy taâm coâng baèng maø cöùu xeùt nhöõng choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo, nhö vaäy môùi coù theå laøm cho heát thaûy nhöõng thaønh kieán voán coù ñeàu tan raõ nhö baêng tuyeát döôùi naéng.

Choã thaønh töïu cao nhaát laø noùi ñeán choã keát quaû cuoái cuøng ñaït ñöôïc. Trong thieân haï, moãi söï vieäc ñeàu coù choã thaønh töïu cao nhaát. Chaân laám tay buøn laø vieäc cuûa ngöôøi laøm ruoäng, ñeán khi luùa thoùc ñaày boà, ñoù laø choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ngöôøi laøm ruoäng. Laën loäi ñöôøng xa, daàm söông daõi naêng laø vieäc cuûa ngöôøi ñi buoân, ñeán khi vaøng baïc ñaày ñuû, ñoù laø choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ngöôøi ñi buoân.

Tam giaùo cuõng vaäy. Nho giaùo, Ñaïo giaùo, Phaät giaùo ñeàu coù nhöõng choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo. Döïa vaøo choã thaønh töïu cao nhaát maø xeùt choã hôn keùm thì khoâng caàn bieän luaän cuõng coù theå thaáy roõ ngay.

Choã giaùo hoùa cuûa ñaïo Nho, töø moät ngöôøi maø ñeán moät nhaø, töø moät nhaø cho ñeán moät nöôùc, töø moät nöôùc cho ñeán khaép boán bieån, roài ñaày khaép saùu phöông, coù theå goïi laø giöõ gìn khuoân thöôùc maø thi haønh roäng raõi. Coøn nhö ôû ngoaøi

494

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

boán bieån, saùu phöông thì laøm sao? Thuyeát cuûa Nho giaùo daïy raèng: taän cuøng hai phöông ñoâng, taây laø boán bieån. Neân choã xa nhaát chaúng qua chæ laø boán bieån, bieát ñeán ñoù thì ngöøng chöù khoâng coøn choã naøo xa nöõa. Choã bieát cuûa nhaø Nho laø nhö vaäy ñoù.

Cho neân, keû hoïc Nho thì tu taâm döôõng taùnh, theo ñöôøng nhaân nghóa, thuaàn giöõ troïn theo leõ ñaïo, laøm moät con ngöôøi hoaøn toaøn toát ñeïp, roài töø ñoù môùi thöïc haønh coâng vieäc, döïng laäp söï nghieäp, coù theå doác söùc giuùp vua, laøm lôïi ích muoân daân, khieán cho quoác gia ñöôïc an oån, nöôùc nhaø ñöôïc höng thònh, giuùp ích xaõ taéc, giuùp vieäc giaùo hoùa muoân daân maø doác söùc vì söï thaùi bình, ñem troïn cuoäc ñôøi ñeå thaønh töïu söï nghieäp, löu danh trong söû saùch. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa nhaø Nho ñeán ñoù laø cuøng. Taêng töû noùi: “Laáy caùi cheát laøm moác cuoái cuøng, chaúng phaûi laø xa laém sao?”(1) Cho neân nhaø Nho xem caùi cheát laø cuoái cuøng roài vaäy.

Choã thuyeát daïy cuûa Ñaïo giaùo thì töø nôi töï thaân maø caûm thoâng ñöôïc taän choán mòt muø, töø nôi nhaân gian maø vöôït thaáu ñeán coõi trôøi cao, töø choán nuùi röøng hang hoá maø laàn cho ñeán coõi mòt muø giaêng buûa, laàu gaùc cao vôøi, coù theå goïi laø sieâu phaøm nhaäp thaùnh. Coøn nhö ôû ngoaøi coõi trôøi ñaát vaïn vaät thì sao? Thuyeát cuûa Ñaïo giaùo daïy raèng: “Lôùn ñeán khaép coõi trôøi, nhoû nhö haït buïi.” Vaäy thì choã lôùn nhaát chaúng qua cuõng laø khaép coõi trôøi, nghóa laø cuõng coù giôùi haïn, maø ngoaøi caùi giôùi haïn aáy thì khoâng coøn bieát ñeán nöõa.

Choã thuyeát daïy cuûa Ñaïo giaùo laø nhö vaäy.

Cho neân, keû hoïc Ñaïo thì tinh thaàn chuyeân nhaát, choã ñoäng choã hôïp ñeàu khoâng hình tích, vöôn ñeán choã trong saïch, ít ham muoán, boû ñieàu cuõ, tieáp thu ñieàu môùi, tích luõy (1)

Caâu naøy trích töø saùch Luaän ngöõ, chöông 8 (Thaùi baù ), tieát 8.

QUYEÅN TRUNG

495

coâng haïnh, coù theå ra khoûi xaùc phaøm, bay löôïn treân khoâng trung, sai khieán quæ thaàn laøm möa laøm gioù, giuùp theo taïo hoùa maø laøm neân nhöõng vieäc huyeàn dieäu, tuoåi thoï voâ cuøng, khoaùi laïc töï taïi. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa Ñaïo giaùo ñeán ñoù laø cuøng. Bôûi vaäy, kinh Huyønh ñình noùi: “Soáng laâu, nhìn laâu cho ñeán bay löôïn ñöôïc.” Cho neân, choã thaønh töïu cao nhaát cuûa Ñaïo giaùo laø ñaït ñeán söï soáng laâu.

Theo Phaät giaùo, moät ñöùc Phaät xuaát hieän thì laáy Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi laøm moät coõi giaùo hoùa. Nay chæ taùch rieâng moät theá giôùi maø noùi. Trong moät theá giôùi coù nuùi Tu-di töø maët bieån maø vöôn leân cao khoûi chín töøng maây.

Maët trôøi, maët traêng xoay quanh löng nuùi maø phaân ra ngaøy ñeâm. Boán phía nuùi Tu-di coù boán chaâu. Phía ñoâng laø chaâu Phaát-vu-ñaïi; phía taây laø chaâu Coà-da-ni, phía nam laø chaâu Dieâm-phuø-ñeà, phía baéc laø chaâu Uaát-ñan-vieät.

Trong boán chaâu lôùn aáy, moãi chaâu ñeàu coù ba ngaøn chaâu nhoû. Theá giôùi naøy laø chính chaâu Dieâm-phuø-ñeà, vaø nöôùc Trung Hoa laø moät trong ba ngaøn chaâu cuûa coõi Dieâm-phuøñeà phía nam naøy vaäy. Ñöùc Thích-ca ñaûn sanh ôû Thieân Truùc laø khoaûng trung taâm cuûa chaâu naøy.

Boán phía nuùi Tu-di, leân ñeán gaàn maët trôøi, maët traêng laø caûnh giôùi cuûa boán vò Thieân vöông.(1) Treân nöõa laø caûnh giôùi cuûa vò Ñeá-thích. Laïi treân nöõa, giöõa choán hö khoâng xaùn laïn töï nhieân coù boán taàng trôøi,(2) ñeàu coù maây bao phuû. Heát thaûy nhöõng caûnh giôùi vöøa keå ñeàu thuoäc veà moät coõi, goïi chung (1)

Trì Quoác Thieân vöông ôû phöông ñoâng, Quaûng Muïc Thieân vöông ôû phöông taây, Taêng Tröôûng Thieân vöông ôû phöông nam, Ña Vaên Thieân vöông ôû phöông Baéc.

(2) Boán taàng trôøi aáy laø: Toâ-daï-ma Thieân, Ñaâu-suaát Thieân, Hoùa-laïc Thieân, Thahoùa töï taïi Thieân.

496

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

laø Duïc giôùi. Leân cao hôn nöõa coù möôøi baûy taàng trôøi,(1) goïi chung laø Saéc giôùi. Laïi cao hôn nöõa, giöõa choán hö khoâng voâ bieân coù boán taàng trôøi,(2) goïi chung laø Voâ saéc giôùi.

Trong ba coõi aáy,(3) taát caû chuùng sanh ñeàu phaûi chòu sanh, giaø, beänh, cheát, nhö vaäy laø moät theá giôùi. Moät ngaøn theá giôùi nhö theá taïo thaønh moät Tieåu thieân theá giôùi; moät ngaøn Tieåu thieân theá giôùi thaønh moät Trung thieân theá giôùi, töùc laø goàm moät traêm vaïn theá giôùi. Laïi moät ngaøn Trung thieân theá giôùi taïo thaønh moät Ñaïi thieân theá giôùi, töùc laø goàm moät traêm öùc theá giôùi. Vì theo thöù lôùp hình thaønh coù ba baäc neân goïi laø Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi, nhöng thaät ra chæ laø moät Ñaïi thieân theá giôùi maø thoâi.

Nhö vaäy, trong moät Ñaïi thieân theá giôùi coù traêm öùc nuùi Tu-di, traêm öùc maët trôøi, maët traêng, traêm öùc Boán coõi thieân haï.(4) Neáu nhö duøng moät traêm vaïn xaâu tieàn nhoû,(5) cöù moãi theá giôùi chæ ñaët moät ñoàng tieàn nhoû, thì phaûi duøng heát moät traêm vaïn xaâu tieàn aáy môùi ñaët troïn heát moät Ñaïi thieân theá giôùi. Ñoù laø moät coõi giaùo hoùa cuûa moät ñöùc Phaät vaäy.

(1)

Nguyeân baûn ghi möôøi taùm taàng trôøi, nhöng chuùng toâi caên cöù soá muïc lieät keâ sau ñaây thaáy trong coõi Saéc giôùi chæ coù 17 taàng trôøi. Rieâng 5 taàng trôøi cao nhaát coøn ñöôïc goïi laø Nguõ tònh cö thieân. Möôøi baûy taàng trôøi bao goàm: 1. Phaïm chuùng thieân, 2. Phaïm phuï thieân, 3. Ñaïi phaïm thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Sô thieàn), 4. Thieåu quang thieân, 5. Voâ löôïng quang thieân, 6. Cöïc quang tònh thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Nhò thieàn), 7. Thieåu tònh thieân, 8. Voâ löôïng tònh thieân, 9. Bieán tònh thieân (3 taàng trôøi naøy thuoäc Tam thieàn), 10. Voâ vaân thieân, 11. Phöôùc sanh thieân, 12. Quaûng quaû thieân, 13. Voâ phieàn thieân, 14. Voâ nhieät thieân, 15. Thieän hieän thieân, 16. Thieän kieán thieân, 17. Saéc cöùu caùnh thieân (8 taàng trôøi naøy thuoäc Töù thieàn).

(2) Boán taàng trôøi naøy laø: 1. Khoâng voâ bieân xöù thieân, 2. Thöùc Voâ bieân xöù thieân, 3. Voâ sôû höõu xöù thieân, 4. Phi töôûng phi phi töôûng xöù thieân.

(3) Töùc laø ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi.

(4) Boán coõi thieân haï: chæ boán chaâu naèm veà boán phía nuùi Tu-di nhö ñaõ noùi treân.

(5) Moãi xaâu tieàn (nhaát quaùn) ngaøy xöa coù moät nghìn ñoàng tieàn nhoû, duøng daây xaâu laïi.

QUYEÅN TRUNG

497

Khi moãi moät ñöùc Phaät xuaát hieän thì trong traêm öùc theá giôùi cuõng coù traêm öùc hoùa thaân Phaät ñoàng thôøi xuaát hieän.

Cho neân, kinh Phaïm Voõng cheùp raèng: Moät hoa traêm öùc coõi, Moãi coõi moät Thích-ca. Ñeàu ngoài coäi Boà-ñeà, Thaûy ñoàng thaønh Phaät ñaïo.

Nhö vaäy, traêm ngaøn öùc thaân Phaät Loâ-xaù-na, traêm ngaøn öùc Phaät Thích-ca, thaûy ñeàu tieáp ñoä chuùng sanh nhieàu nhö soá haït buïi nhoû. Nhö vaäy goïi laø traêm ngaøn öùc hoùa thaân cuûa Phaät. Duøng traêm ngaøn öùc hoùa thaân aáy maø hoùa ñoä traêm ngaøn öùc theá giôùi, trong ñoù coù caùc loaøi sanh ra töø baøo thai, sanh ra töø tröùng, sanh ra töø choã aåm thaáp, hoaëc do bieán hoùa maø sanh ra, goàm ñuû caùc loaøi khoâng coù chaân, coù hai chaân, boán chaân, hoaëc nhieàu chaân, hoaëc caùc loaøi coù hình saéc, khoâng hình saéc; hoaëc coù tö töôûng, khoâng tö töôûng, cho tôùi loaøi chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng coù tö töôûng, thaûy ñeàu ñöôïc hoùa ñoä. Ñoù laø choã giaùo hoùa cuûa ñaïo Phaät.

Cho neân, ngöôøi hoïc Phaät hieåu ñöôïc raèng naêm uaån(1) ñeàu laø khoâng, thanh loïc saùu caên cho thanh tònh,(2) xa lìa Möôøi ñieàu aùc,(3) tu haønh Möôøi ñieàu thieän,(4) quaùn xeùt Boán choã (1)

Naêm uaån (nguõ uaån goàm coù): saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc. Ñaây laø 5 yeáu toá caáu thaønh cuûa moãi moät chuùng sanh.

(2) Saùu caên (Luïc caên) goàm coù: maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù. Ñaây laø saùu giaùc quan, saùu cöûa ngoû tieáp xuùc vôùi ngoaïi caûnh.

(3) Möôøi ñieàu aùc (Thaäp aùc) goàm coù: 1. Gieát haïi, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4.

Noùi doái, 5. Noùi lôøi voâ nghóa, khoâng trong saïch, 6. Noùi ñaâm thoïc, 7. Noùi lôøi xaáu aùc, 8. Tham lam, 9. Saân haän, 10. Si meâ.

(4) Möôøi ñieàu thieän (Thaäp thieän), ngöôïc laïi vôùi Möôøi ñieàu aùc, goàm coù: 1. Khoâng gieát haïi, thöôøng laøm vieäc phoùng sanh. 2. Khoâng troäm caép, thöôøng laøm vieäc boá thí. 3. Khoâng taø daâm, thöôøng giöõ loøng chung thuûy trong ñaïo vôï choàng. 4.

Khoâng noùi doái, chæ noùi nhöõng lôøi ñuùng vôùi söï thaät. 5. Khoâng noùi lôøi voâ nghóa, chæ noùi nhöõng ñieàu coù lôïi ích cho baûn thaân vaø ngöôøi khaùc. 6. Khoâng noùi

498

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

nhôù nghó,(1) thöïc haønh Boán chaùnh caàn,(2) tröø boû Saùu möôi hai taø kieán(3) neân khoâng coøn choã cho nhöõng ñieàu sai leäch, laàm laãn. döùt haún Chín möôi taùm ñieàu sai söû(4) neân phieàn naõo khoâng theå laøm roái loaïn. Thöôøng caån troïng giöõ gìn ba ngaøn oai nghi, taùm muoân teá haïnh. Thöôøng tu taäp haønh trì Boán taâm voâ löôïng(5) vaø saùu phaùp ba-la-maät.(6) Trong thôøi gian tu hoïc thöôøng vì phaùp maø queân caû thaân maïng, nhö coù theå loät da laøm giaáy, chích maùu laøm möïc ñeå vieát kinh; chaët tay, gieo mình maø tham thænh, khoâng chuùt sôï haõi, nghi ngôø. Hoaëc vì chuùng sanh maø queân thaân mình, nhö chòu ñau ñôùn maø caét thòt cho chim öng; xaû boû maïng ñaâm thoïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi taïo söï ñoaøn keát, hoøa hôïp giöõa moïi ngöôøi.

7. Khoâng noùi lôøi xaáu aùc, chæ noùi nhöõng lôøi hieàn hoøa, eâm dòu, laøm vui loøng ngöôøi. 8. Khoâng tham lam, thöôøng quaùn xeùt tính voâ thöôøng, baát tònh cuûa moïi vaät chaát. 9. Khoâng saân haän,thöôøng tu haïnh nhaãn nhuïc, tha thöù. 10. Khoâng si meâ, taø kieán, thöôøng tu taäp chaùnh tín, chaùnh kieán.

(1) Boán choã nhôù nghó (Töù nieäm xöù) goàm coù: 1. Quaùn thaân baát tònh: thöôøng quaùn xeùt thaáy thaân theå laø baát tònh. 2. Quaùn thoï thò khoå: thöôøng quaùn xeùt thaáy moïi caûm thoï, xuùc chaïm ñeàu laø khoå. 3. Quaùn taâm voâ thöôøng: thöôøng quaùn xeùt thaáy moïi taâm nieäm laø voâ thöôøng, lieân tuïc sanh dieät vaø thay ñoåi trong töøng saùt-na. 4. Quaùn phaùp voâ ngaõ: thöôøng quaùn xeùt thaáy trong taát caû caùc phaùp khoâng heà coù moät baûn ngaõ thaät söï toàn taïi ñoäc laäp, chæ laø söï tan hôïp cuûa caùc nhaân duyeân maø thoâi.

(2) Boán chaùnh caàn (Töù chaùnh caàn), boán söï sieâng naêng, chuyeân caàn chaân chính, goàm coù: 1. Coá gaéng tröø döùt nhöõng ñieàu aùc ñaõ sanh khôûi. 2. Coá gaéng ngaên ngöøa nhöõng ñeàu aùc chöa sanh khôûi. 3. Coá gaéng phaùt trieån nhöõng ñieàu laønh ñaõ sanh khôûi. 4 Coá gaéng laøm cho nhöõng ñieàu laønh chöa sanh khôûi ñöôïc sôùm sanh khôûi.

(3) Saùu möôi hai taø kieán (Luïc thaäp nhò kieán): chæ chung taát caû nhöõng kieán giaûi, quan ñieåm sai laàm, khoâng ñuùng thaät veà baûn thaân vaø theá giôùi chung quanh.

(4) Chín möôi taùm ñieàu sai söû (Cöûu thaäp baùt söû), cuõng goïi laø Cöûu thaäp baùt tuøy mieân, goàm 98 ñieàu nhaän thöùc sai khieán chuùng sanh thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng sai laàm. Taïi Duïc giôùi coù 4 ñieàu laø tham, saân, si vaø maïn; taïi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi ñeàu coù 3 ñieàu laø tham, saân vaø si. Coäng trong ba coõi coù 10 ñieàu, cuøng vôùi 88 nhaän thöùc sai laàm phoå bieán trong caû Ba coõi, hôïp thaønh 98 ñieàu sai söû.

(5) Boán taâm voâ löôïng (Töù voâ löôïng taâm): laø caùc taâm töø, bi, hyû vaø xaû.

(6) Saùu phaùp ba-la-maät (Luïc ba-la-maät hay Luïc ñoä): laø caùc phaùp boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí hueä.

QUYEÅN TRUNG

499

soáng, ñem thaân nuoâi coïp ñoùi; cuõng chaúng heà lo laéng, sôï seät. Ñoái vôùi caùc thöù nhö tieàn taøi, traân baûo, thaønh quaùch, coõi nöôùc, vôï con... ñeàu vaát boû nhö ñoâi deùp xaáu; ñoái vôùi thaân theå, tay chaân, ñaàu maét, tuûy naõo... ñeàu xaû boû nhö xaùc ve loät ra. Töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc, traûi qua traêm, ngaøn, vaïn, öùc kieáp maø taâm chaúng thoái chuyeån, laïi ngaøy caøng tinh taán hôn. Nhôø ñoù maø traûi qua ba a-taêng-kyø kieáp ñöôïc troïn veïn keát quaû, muoân ñöùc haïnh ñaày ñuû.

Ngöôøi tu taäp thaønh töïu thì lìa khoûi boán söï vöôùng maéc,(1) döùt haún traêm ñieàu sai leäch, thoâng ñaït voâ soá phaùp moân, ñaéc nhaäp voâ soá tam-muoäi, thaønh töïu Naêm caên,(2) Naêm söùc,(3) ñaày ñuû Ba söï thoâng suoát,(4) Ba söï saùng toû,(5) hieån baøy troïn veïn Boán trí,(6) Ba thaân,(7) chöùng ñaéc Saùu thaàn thoâng,(8) (1)

Boán söï vöôùng maéc: Boán quan ñieåm sai laàm khi nhaän thöùc veà söï vaät, coá chaáp theo moät ñònh kieán nhaát ñònh, goàm coù: 1. Chaáp söï vaät laø coù. 2. Chaáp söï vaät laø khoâng, 3. Chaáp söï vaät laø vöøa coù vöøa khoâng, 4. Chaáp söï vaät laø chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng. Caùc quan ñieåm sai laàm naøy ñöôïc dieãn ñaït khaùi quaùt thaønh boán caâu: Höõu nhi baát khoâng, Khoâng nhi baát höõu, Dieäc höõu dieäc khoâng, Phi höõu phi khoâng. Vì theá thöôøng goïi laø Töù cuù.

(2) Naêm caên (Nguõ caên), laø 5 ñieàu caên baûn laøm phaùt sanh taát caû caùc phaùp laønh, goàm coù: 1. Tín caên, 2. Tinh taán caên, 3. Nieäm caên, 4. Ñònh caên, 5. Hueä caên.

(3) Naêm söùc (Nguõ löïc), do thaønh töïu Naêm caên maø coù ñöôïc söùc maïnh phaù tröø phieàn naõo, taêng tröôûng phaùp laønh, neân caùc söùc aáy goàm coù: 1. Tín löïc, 2.

Tinh taán löïc, 3. Nieäm löïc, 4. Ñònh löïc, 5. Hueä löïc.

(4) Ba söï thoâng suoát, töùc Tam ñoãng, goàm coù: ñoãng chaân, ñoãng huyeàn vaø ñoãng thaàn.

(5) Ba söï saùng toû (Tam minh), roõ bieát taát caû moïi söï vieäc, bao goàm: 1. Tuùc maïng minh (roõ bieát vieäc trong nhieàu ñôøi, quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai), 2. Thieân nhaõn minh (roõ bieát moïi vieäc ôû khaép nôi, khoâng bò giôùi haïn bôûi khoâng gian), 3. Laäu taän minh (roõ bieát vaø döùt tröø ñöôïc taát caû phieàn naõo).

(6) Boán trí (Töù trí): ôû ñaây chæ boán trí cuûa chö Phaät laø: 1. Ñaïi vieân caûnh trí, 2.

Bình ñaúng taùnh trí, 3. Dieäu quaùn saùt trí, 4. Thaønh sôû taùc trí.

(7) Ba thaân (Tam thaân): Ba thaân cuûa chö Phaät goàm coù Phaùp thaân, Baùo thaân vaø ÖÙng hoùa thaân.

(8) Saùu thaàn thoâng (Luïc thoâng), goàm coù: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2. Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc thoâng, 6. Laäu taän thoâng.

500

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñuû Naêm thöù maét,(1) ñöôïc Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi(2) neân dieãn thuyeát voâ cuøng; chöùng nhaäp Boán phaàn nhö yù(3) neân ñöôïc thaàn thoâng töï taïi. Hieän taïi thöôøng ôû trong Taùm choã thuø thaéng,(4) Taùm caûnh giôùi giaûi thoaùt,(5) saün coù ñaày ñuû Boán phaùp khoâng sôï seät(6) vaø Boán phaùp nhieáp phuïc.(7) Thaønh töïu Taùm thaùnh ñaïo,(8) Möôøi taùm phaùp chaúng chung cuøng vôùi Ba thöøa.(9) Coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi (1)

Naêm thöù maét (Nguõ nhaõn), goàm coù: 1. Nhuïc nhaõn, 2. Thieân nhaõn, 3. Hueä nhaõn, 4. Phaùp nhaõn, 5. Phaät nhaõn.

(2) Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi (Töù voâ ngaïi bieän), goàm coù: 1. Phaùp voâ ngaïi bieän, 2. Nghóa voâ ngaïi bieän, 3. Töø voâ ngaïi bieän, 4. Nhaïo thuyeát voâ ngaïi bieän.

(3) Boán phaàn nhö yù (Töù nhö yù tuùc), goàm coù: 1. Duïc nhö yù tuùc, 2. Nieäm nhö yù tuùc, 3. Tinh taán nhö yù tuùc, 4. Tö duy nhö yù tuùc.), (4) Taùm choã thuø thaéng (Baùt thaéng xöù), taùm traïng thaùi tinh thaàn thuø thaéng, vöôït troäi, ñaït ñöôïc do söï tu taäp quaùn töôûng, goàm coù: 1. Noäi höõu saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc thieåu, 2. Noäi höõu saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc ña, 3. Noäi voâ saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc thieåu, 4. Noäi voâ saéc töôûng, quaùn ngoaïi saéc ña. 5. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc thanh, 6. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc hoaøng, 7. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc xích, 8. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi chö saéc baïch.

(5) Taùm caûnh giôùi giaûi thoaùt (Baùt giaûi thoaùt), bao goàm: 1. Sô thieàn, 2. Nhò thieàn, 3. Tam thieàn, 4. Töù thieàn, 5. Khoâng voâ bieân xöù ñònh, 6. Thöùc voâ bieân xöù ñònh, 7. Voâ sôû höõu xöù ñònh, 8. Phi töôûng phi phi töôûng xöù ñònh.

(6) Boán phaùp khoâng sôï seät (Töù voâ sôû uùy), goàm coù: 1. Nhaát thieát trí voâ sôû uùy, 2. Laäu taän voâ sôû uùy, 3. Thuyeát chöôùng ñaïo voâ sôû uùy, 4. Thuyeát taän khoå ñaïo voâ sôû uùy.

(7) Boán phaùp nhieáp phuïc (Töù nhieáp phaùp), boán phöông phaùp thu phuïc loøng ngöôøi, bao goàm: 1. Boá thí nhieáp, 2. AÙi ngöõ nhieáp, 3. Lôïi haønh nhieáp, 4. Ñoàng söï nhieáp.

(8) Taùm Thaùnh ñaïo, cuõng goïi laø Taùm chaùnh ñaïo (Baùt chaùnh ñaïo), goàm coù: 1.

Chaùnh tri kieán, 2. Chaùnh tö duy, 3. Chaùnh ngöõ, 4. Chaùnh nghieäp, 5. Chaùnh maïng, 6. Chaùnh tinh taán, 7. Chaùnh nieäm, 8. Chaùnh ñònh.

(9) Möôøi taùm pheùp chaúng chung cuøng vôùi Ba thöøa (Thaäp baùt baát coäng phaùp), laø caùc phaùp chæ coù chö Phaät ñaït ñeán, khoâng gioáng nhö haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Caùc phaùp naøy goàm coù: 1.Thaân voâ thaát (Thaân khoâng loãi), 2.

Khaåu voâ thaát (Mieäng khoâng loãi), 3. Nieäm voâ thaát (YÙ töôûng khoâng loãi), 4. Voâ dò töôûng (Khoâng coù yù töôûng xen taïp), 5. Voâ baát ñònh taâm (Khoâng coù taâm xao ñoäng), 6. Voâ baát tri dó xaû (Chaúng phaûi khoâng bieát chuyeän ñaõ boû), 7. Duïc voâ dieät (Söï mong muoán khoâng dieät), 8. Tinh taán voâ dieät (Söï tinh taán khoâng dieät), 9. Nieäm voâ dieät (YÙ töôûng khoâng dieät), 10. Hueä voâ dieät (Trí hueä khoâng dieät), 11. Giaûi voâ dieät (Giaûi thoaùt khoâng dieät), 12. Giaûi thoaùt tri kieán voâ dieät

QUYEÅN TRUNG

501

veû ñeïp, phaùp thaân trang nghieâm vi dieäu! Ñoái vôùi caùc kieáp quaù khöù, vò lai nhieàu nhö soá haït buïi caùt, thaûy ñeàu roõ bieát; ñoái vôùi caùc coõi theá giôùi trong hieän taïi nhieàu nhö soá haït buïi caùt, trong ñoù coù voâ soá taâm chuùng sanh cuõng nhieàu nhö soá haït buïi caùt, thaûy ñeàu roõ bieát.

Troïn thaønh Möôøi hieäu choùi saùng,(1) ñöôïc toân kính; cao vuùt vöôït ngoaøi Ba coõi. Ñoù laø baäc trôøi treân caùc vò trôøi, baäc thaùnh treân caùc vò thaùnh. Ñoù laø baäc Voâ thöôïng phaùp vöông, baäc Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, vöôït qua phöông tieän, thaønh töïu ñuû Möôøi söùc,(2) trôû laïi cöùu ñoä heát thaûy chuùng sanh trong coõi phaùp giôùi. Choã thaønh töïu cao nhaát cuûa ñaïo Phaät laø nhö vaäy.

Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: “Ñöùc Nhö Lai vì moät ñaïi söï nhaân duyeân maø xuaát hieän ôû ñôøi.” Ñaïi söï nhaân duyeân ñoù laø roäng ñoä cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñaéc ñaïo. Noùi chung, ñaïi nguyeän lôùn lao ñoù laø: quyeát seõ cuøng vôùi heát thaûy chuùng sanh chöùng ñaéc quaû Voâ thöôïng Nieát-baøn.

(Giaûi thoaùt tri kieán khoâng dieät), 13. Nhaát thieát thaân nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa thaân tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 14. Nhaát thieát khaåu nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa mieäng tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 15. Nhaát thieát yù nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa yù tuøy theo trí hueä maø thi haønh), 16. Trí hueä tri quaù khöù theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi quaù khöù khoâng ngaïi.), 17. Trí hueä tri vò lai theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi vò lai khoâng ngaïi.), 18. Trí hueä tri hieän taïi theá voâ ngaïi (Trí hueä roõ bieát ñôøi hieän taïi khoâng ngaïi.)

(1) Möôøi hieäu (Thaäp hieäu), laø möôøi danh hieäu toân xöng ñöùc Phaät, goàm coù: 1.

Nhö Lai, 2. ÖÙng cuùng, 3. Chaùnh bieán tri, 4. Minh haïnh tuùc, 5. Thieän theä, 6.

Theá gian giaûi, 7. Voâ thöôïng só, 8. Ñieàu ngöï tröôïng phu, 9. Thieân nhaân sö, 10. Phaät Theá Toân.

(2) Möôøi söùc (Thaäp löïc), möôøi khaû naêng sieâu vieät cuûa chö Phaät, goàm coù: 1.

Tri thò xöù phi xöù trí löïc, 2. Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc, 3. Tri chö thieàn giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc, 4. Tri chuùng sanh taâm taùnh trí löïc, 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc, 6. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc, 7. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc, 8.

Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc, 9. Tri tuùc maïng voâ laäu trí löïc, 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc.

502

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

503

Cho neân, muoán bieän luaän veà Tam giaùo, chaúng neân ñem loøng rieâng tö maø luaän, chaúng neân ñem loøng yeâu gheùt maø luaän. Chæ neân laáy taâm coâng bình maø cöùu xeùt choã thaønh töïu cao nhaát cuûa moãi ñaïo. Nhö vaäy aét seõ bieát raèng: ngöôøi ñôøi hoïc theo Nho giaùo, keát quaû cuoái cuøng khoâng ngoaøi söï nghieäp coâng danh; keû hoïc theo Ñaïo giaùo, keát quaû cuoái cuøng khoâng ngoaøi vieäc ñöôïc soáng laâu. Coøn ngöôøi ñôøi hoïc theo ñaïo Phaät, keát quaû cuoái cuøng coù theå döùt haún voøng luaân hoài, ñaït ñeán Nieát-baøn, roäng ñoä khaép thaûy chuùng sanh ñeàu thaønh Chaùnh giaùc. Nhö vaäy, choã hôn keùm giöõa Tam giaùo haù chaúng ñaõ thaáy roõ raøng laém sao?

ñöôøng bieân giôùi boán phía. Ñoái vôùi vieäc beân ngoaøi bieân giôùi aáy thì khoâng theå khoáng cheá ñöôïc nöõa. Phaät giaùo ví nhö cai trò khaép boán bieån, nhö vò vua ñöùng ñaàu trong thieân haï, cuøng trôøi cuoái ñaát khoâng ai khoâng laø thaàn daân, leã nhaïc chinh phaït ñeàu do lònh vua ban ra. Ñoù laø choã baøn veà choã roäng heïp cuûa Tam giaùo.

Cho neân toâi thöôøng duøng caùch noùi thí duï raèng: Choã thöïc haønh cuûa Nho giaùo chæ giôùi haïn trong moät nöôùc. Choã thöïc haønh cuûa Ñaïo giaùo chæ giôùi haïn trong hai coõi trôøi, ngöôøi.

Coøn choã thöïc haønh cuûa Phaät giaùo thì cuøng khaép hö khoâng, khaép caû Phaùp giôùi.

Nho giaùo ví nhö ngoïn ñeøn nhoû chieáu saùng trong moät ñeâm, qua ñeâm roài thì caïn daàu, ñeøn taét. Ñaïo giaùo ví nhö ngoïn ñeøn traêm naêm do vua A-xaø-theá laøm ra ñeå soi saùng xaù-lî Phaät, qua heát traêm naêm thì ñeøn cuõng taét. Phaät giaùo ví nhö maët trôøi saùng toû, soi chieáu muoân ñôøi, laën ôû phöông taây laïi moïc ôû phía ñoâng, tuaàn hoaøn chaúng döùt. Ñoù laø baøn veà choã laâu mau cuûa Tam giaùo.

Laïi nöõa, Nho giaùo ví nhö cai trò trong moät gia ñình, aûnh höôûng khoâng ra khoûi töôøng raøo. Ñoái vôùi vieäc beân ngoaøi töôøng raøo thì chaúng theå taïo ñöôïc aûnh höôûng gì. Ñaïo giaùo ví nhö cai trò trong moät aáp, aûnh höôûng khoâng ra ngoaøi

北齊黃門侍郎歸心辯惑篇

Keû hoïc ñaïo Nho cheát roài thì heát, neân söï nghieäp khoâng quaù traêm naêm. Keû hoïc Ñaïo caàu ñöôïc soáng laâu, söï nghieäp cuõng khoâng quaù ngaøn vaïn naêm. Keû hoïc Phaät döùt ñöôøng sanh töû, laëng leõ an nhieân thöôøng coøn, neân traûi qua voâ soá kieáp nhieàu nhö soá haït buïi caùt, khoâng bao giôø cuøng taän.

Treân ñaây chæ laø löôïc noùi sô qua choã ñaïi yù veà Tam giaùo, nhöng cuõng ñaõ thaáy ñöôïc roõ raøng ñaày ñuû.

Baéc Teà Huyønh moân Thò lang: Quy taâm bieän hoaëc thieân Tam theá chi söï tín nhi höõu tröng. Gia nghieäp quy taâm

三世之事信而有徵。家業歸心勿輕慢也。 其閒妙旨具諸經論,不復於此少能讚述。但懼

vaät khinh maïn daõ. Kyø gian dieäu chæ cuï chö kinh luaän, baát

汝曹猶未牢,固略重勸誘爾。

coá löôïc truøng khuyeán du nhó.

phuïc ö thöû thieåu naêng taùn thuaät. Ñaõn cuï nhöõ taøo du vò lao

504

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

原夫四塵五陰剖析形有。六舟三駕運載羣 生。萬行歸空 , 千門人善。辯才智慧豈徒七 經。百氏之博哉。明非堯,舜,周,孔所及也。 內外兩教本爲一體。漸極爲異深淺不同。 內典初門設五種禁。外典仁 , 義 , 禮 , 智 , 信皆 與之符。 仁者不殺之禁也。義者不盗之禁也。禮者 不邪之禁也。智者不酒之禁也。信者不妄之 禁也。 至如畋狩軍旅,燕亨,刑罰,因民之性不可卒 除。就爲之節使不滛濫爾。歸周,孔而背釋宗 何其迷也。 俗之謗者,大抵有五。其一,以 世界外事及 神化無方爲迂誕也。其二,以吉凶禍福或未報 應爲欺誑也。其三,以懀尼行業多不精純爲姦 慝也。其四,以糜費金寶減耗課役爲損國也。 其五 , 以縱有因緣如報善惡安能辛苦 , 今日之 甲利後世之乙乎 , 爲異人也。今竝釋之于下 云。

QUYEÅN TRUNG

505

Nguyeân phuø töù traàn nguõ aám phaán tích hình höõu. Luïc chaâu tam giaù vaän taûi quaàn sanh. Vaïn haïnh quy khoâng thieân moân nhaäp thieän. Bieän taøi trí hueä khôûi ñoà thaát kinh baùch thò chi ñoaøn tai. Minh phi Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång sôû caäp daõ.

Noäi ngoaïi löôõng giaùo boån vi nhaát theå. Tieäm cöïc vi dò thaâm thieån baát ñoàng. Noäi ñieån sô moân thuyeát nguõ chuûng caám. Ngoaïi ñieån nhaân, nghóa, leã, trí, tín giai döõ chi phuø.

Nhaân giaû baát saùt chi caám daõ. Nghóa giaû baát ñaïo chi caám daõ. Leã giaû baát taø chi caám daõ. Trí giaû baát töûu chi caám daõ. Tín giaû baát voïng chi caám daõ.

Chí nhö ñieàn thuù quaân löõ. Yeán phanh hình phaït nhaân daân chi taùnh baát khaû thoát tröø. Töïu vi chi tieát söû baát daâm daät nhó. Qui Chu, Khoång nhi boái Thích Toâng haø kyø meâ daõ.

Tuïc chi baùng giaû, ñaïi ñeå höõu nguõ: Kyø nhaát: Dó theá giôùi ngoaïi söï caäp thaàn hoùa voâ phöông vi vu ñaûn daõ. Kyø nhò: Dó caùt hung hoïa phöôùc hoaëc vò baùo öùng vi khi cuoáng daõ. Kyø tam: Dó taêng ni haïnh nghieäp ña baát tinh thuaàn vi gian thaéc daõ. Kyø töù: Dó mi phí kim baûo giaûm hao khoùa dòch vi toån quoác daõ. Kyø nguõ: Dó tuùng höõu nhaân duyeân nhö baùo thieän aùc an naêng taân khoå. Kim nhaät chi Giaùp lôïi haäu theá chi AÁt hoà, vi dò nhaân daõ. Kim tònh thích chi vu haï vaân.

釋一曰。夫遙大之物寧可度量。今人所

Thích nhaát vieát: Phuø dieâu ñaïi chi vaät ninh khaû ñoä löôïng.

知莫若天地。天爲積氣。地爲積塊。日爲陽

Kim nhaân sôû tri maïc nhöôïc thieân ñòa. Thieân vi tích khí. Ñòa

506

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

精。月爲陰精。星爲萬物之精。儒家所安 也。 精有墮落乃爲石矣。精若是石不得有光。 性又質重,何所繫屬。一星之徑大者石里。一 宿首尾相去數萬。百里之物,數萬相連。闊狹 從科,常不盈縮。又星與日月形色同爾。但以 大小,爲其等差。 然而日月 , 又當石也。石旣牢密 , 烏兔焉 容。石在氣中 , 豈能獨運。日月星辰 , 若皆是 氣。氣體輕浮 , 當與天合。往來循環不得錯 違。其閒遲疾,理宜一等。何故日月,五星,二 十八宿,各有度數,移動不均。寧當氣墮,忽變 爲石。

QUYEÅN TRUNG

507

vi tích khoái. Nhaät vi döông tinh. Nguyeät vi aâm tinh. Tinh vi vaïn vaät chi tinh. Nho gia sôû an daõ.

Tinh höõu truïy laïc naõi vi thaïch hyõ. Tinh nhöôïc thò thaïch baát ñaéc höõu quang. Taùnh höïu chaát troïng, haø sôû heä thuoäc.

Nhaát tinh chi kính ñaïi giaû baùch lyù. Nhaát tuù thuû vó, töông khöù sôû vaïn. Baùch lyù chi vaät, soá vaïn töông lieân. Khoaùt hieäp tuøng taø, thöôøng baát doanh suùc. Höïu tinh döõ nhaät nguyeät, hình saéc ñoàng nhó. Ñaõn dó ñaïi tieåu, vi kyø ñaúng sai.

Nhieân nhi nhaät nguyeät, höïu ñöông thaïch daõ. Thaïch kyù lao maät, ñieåu thoá yeân dung. Thaïch taïi phi trung, khôûi naêng ñoäc vaän. Nhaät nguyeät tinh thaàn, nhöôïc giai thò khí. Khí theå khinh phuø, ñöông döõ thieân hieäp. Vaõng lai tuaàn hoaøn baát ñaéc thoá vi. Kyø gian trì taät, lyù nghi nhaát ñaúng. Haø coá nhaät nguyeät, nguõ tinh, nhò thaäp baùt tuù, caùc höõu ñoä soá, di ñoäng baát quaân. Ninh ñöông khí truïy, hoát bieán vi thaïch. Ñòa kyù chæ tröôïc, phaùp öng traàm haäu. Taïc thoå ñaéc tuyeàn,

地旣滓濁 , 法應沈厚。鑿土得泉 , 乃浮水

naõi phuø thuûy thöôïng. Tích thuûy chi haï, phuïc höõu haø vaät?

上。積水之下 , 復有何物。江河百谷 , 從何處 生。東流到海 , 何爲不溢。歸墟尾閭 , 渫何所 到。沃焦之石何氣所然。潮汐去還 , 誰爲節

Giang haø baùch coác, tuøng haø xöù sanh? Ñoâng löu ñaùo haûi,

度。天漢懸指 , 那不散落。水性就下 , 何故上 騰。天闢地開 , 便有星宿。九州未劃 , 列國未 分。剪彊區野 , 若爲躔次。封土以來 , 誰所制

haø coá thöôïng ñaèng. Thieân tòch ñòa khai, tieän höõu tinh tuù.

haø vi baát daät? Quy hö vó lö, tieát haø sôû ñaùo. OÁc tieâu chi thaïch, haø khí sôû nhieân. Trieàu tòch khöù hoaøn, thuøy vi tieát ñoä. Thieân haùn huyeàn chæ, na baát taùn laïc. Thuûy taùnh töïu haï, Cöûu chaâu vò hoaïch, lieät quoác vò phaân. Tieãn cöông khu daõ, nhöôïc vi trieàn thöù, phong thoå dó lai, thuøy sôû cheá caùt. Quoác

508

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

割。國有增減 , 星無進退。災祥禍福 , 就中不 差。 乾象之大 , 列星之夥。何爲分野 , 止繫中 國。昴爲旄頭,匈奴之次。西胡,東越,彫 題,交趾,獨棄之乎。以此而求,迄無了者。豈 得以人事尋常 , 抑必宇宙外也。凡人之信 , 唯 耳與目。耳目之外,咸致疑焉。

QUYEÅN TRUNG

509

höõu taêng giaûm, tinh voâ taán thoái. Tai töôøng hoïa phöôùc, töïu trung baát sai.

Caøn töôïng chi ñaïi, lieät tinh chi khoûa. Haø vi phaân daõ.

Chæ heä Trung quoác. Maõo vi mao ñaàu, hung noâ chi thöù. Taây Hoà, Ñoâng Vieät, Ñieâu Ñeà, Giao Chæ, ñoäc khí chi hoà. Dó thöû nhi caàu, haát voâ lieãu giaû. Khôûi ñaéc dó nhaân söï taàm thöôøng, öùc taát vuõ truï ngoaïi daõ. Phaøm nhaân chi tín, duy nhó döõ muïc.

Nhó muïc chi ngoaïi, haøm trí nghi yeân.

Nho gia thuyeát thieân, töï höõu soå nghóa. Hoaëc Hoãn hoaëc

儒家說天 , 自有數義。或渾或蓋 , 乍宣乍

Caùi, saï Tuyeân saï An. Ñaáu cöïc sôû chaâu, quaûn duy sôû thuoäc.

安。斗極所周 , 管維所屬。若所親見 , 不容不

Nhöôïc sôû thaân kieán, baát dung baát ñoàng. Nhöôïc sôû traéc

同。若所測量 , 寧足依據。何故信凡人之臆 說,迷大聖之妙旨,而欲必無恒沙世界,微塵數

löôïng, ninh tuùc y cöù. Haø coá tín phaøm nhaân chi öùc thuyeát, meâ ñaïi thaùnh chi dieäu chæ, nhi duïc taát voâ haèng sa theá giôùi, vi traàn soá kieáp daõ. Nhi Traâu Dieãn dieäc höõu cöûu chaâu chi

劫也。而鄒衍亦有九州之談 。 山中人不信有

ñaøm. Sôn trung nhaân baát tín höõu ngö ñaïi nhö moäc. Haûi

魚大如木。海上人不信有木大如魚。漢武不

thöôïng nhaân baát tín höõu moäc ñaïi nhö ngö. Haùn Voõ baát tín

信弦膠。魏文不信火布。胡人見錦 , 不信有 蟲食樹 , 吐絲所成。昔在江南 , 不信有千人氈 帳。及來河北不信有一萬斛船。皆實驗也。

huyeàn giao. Nguïy Vaên baát tín hoûa boá. Hoà nhaân kieán caåm, baát tín höõu truøng thöïc thoï, thoå ty sôû thaønh. Tích taïi Giang Nam, baát tín höõu thieân nhaân chieân tröôùng. Caäp lai Haø Baéc, baát tín höõu nhaát vaïn hoäc thuyeàn. Giai thaät nghieâm daõ.

世有祝師及諸幻術,猶能履火,蹈刃,種

Theá höõu chuùc sö caäp chö aûo thuaät, du naêng lyù hoûa, ñaïo

瓜 , 移井 , 倐忽之閒 , 十變五化 。 人力所爲 , 尙

ñao, chuûng qua, di tænh, thuùc hoát chi gian, thaäp bieán nguõ

能如此 , 何况神通感應 , 不可思量。千里寶 幢,百由旬座,化成淨土,湧出妙塔乎。

hoùa. Nhaân löïc sôû vi, thöôïng naêng nhö thöû, haø huoáng thaàn thoâng caûm öùng, baát khaû tö löông. Thieân lyù baûo traøng, baùch do tuaàn toøa. Hoùa thaønh tònh ñoä, duõng xuaát dieäu thaùp hoà.

510

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

釋二曰。夫信謗之微 , 有如影響。耳聞眼 見 , 其事已多。或乃精誠不深 , 業緣未感。時 儻差闌 , 終當獲報耳。善惡之行 , 禍福所歸。 九流百氏皆同此論。豈獨釋典爲虛妄乎。 項槖 ,顏回之短折。原憲 ,伯夷之凍餒。盗

QUYEÅN TRUNG

511

Thích nhò vieát: Phuø tín baùng chi vi, höõu nhö aûnh höôûng.

Nhó vaên nhaõn kieán, kyø söï dó ña. Hoaëc naõi tinh thaønh baát thaâm, nghieäp duyeân vò caûm. Thôøi thaûng sai lan, chung ñöông hoaïch baùo nhó. Thieän aùc chi haønh, hoïa phöôùc sôû quy. Cöûu löu baùch thò giai ñoàng thöû luaän. Khôûi ñoäc Thích ñieån, vi hö voïng hoà.

Haïng Thaùc, Nhan Hoài chi ñoaûn chieát. Nguyeân Hieán, Baùt

跖 , 莊蹻之福夀。齊景 , 桓魋之富強。若引之

Di chi ñoáng noãi. Ñaïo Chích, Trang Kieàu chi phöôùc thoï. Teà

前業,冀以後生,更爲通耳。

Caûnh, Hoaøn Ñoài chi phuù cöôøng. Nhöôïc daãn chi tieàn nghieäp,

如以行善而偶鍾禍報。爲惡而儻値福徵。

kyù dó haäu sanh, caùnh vi ñoàng nhó.

Nhö dó haønh thieän nhi ngaãu chung hoïa baùo. Vi aùc nhi

便可怨尤 , 即爲欺詭。則亦堯舜之云虛 , 周孔

thaûng trò phöôùc tröng. Tieän khaû hoaùn vöu, töùc vi khi quyû.

之不實也。又欲安所依信而立身乎。

Taéc dieäc Nghieâu, Thuaán chi vaân hö, Chaâu, Khoång chi baát

釋三曰。開闢以來,不善人多而善人少。何

thaät daõ. Höïu duïc an sôû y tín nhi laäp thaân hoà.

Thích tam vieát: Khai tòch dó lai, baát thieän nhaân ña nhi

由悉責其精潔乎。見有名僧高行,棄而不說。

thieän nhaân thieåu. Haø do taát traùch kyø tinh khieát hoà. Kieán

若睹凡僧流俗 , 便生非毀。且學者之不勤 , 豈

höõu danh taêng cao haïnh, khí nhi baát thuyeát. Nhöôïc ñoå

教者之爲過。俗僧之學經律,何異士人之學詩 禮。 以詩禮之教 ,格朝廷之人 ,略無全行者。以 經律之禁 , 格出家之軰 , 而獨責無犯哉。且闕 行之臣 , 猶求禄位。毀禁之侶 , 何慚供養乎。 其於戒行 , 自當有犯。一披法服 , 已墮僧數。

phaøm taêng löu tuïc, tieän sanh phi huûy. Thaû hoïc giaû chi baát caàn, khôûi giaùo giaû chi vi quaù? Tuïc taêng chi hoïc kinh luaän, haø dò só nhaân chi hoïc Thi Leã?

Dó Thi Leã chi giaùo, caùch trieàu ñình chi nhaân, löôïc voâ toaøn haïnh giaû. Dó kinh luaät chi caám, caùch xuaát gia chi boái, nhi ñoäc traùch voâ phaïm tai. Thaû khuyeát haïnh chi thaàn, du caàu loäc vò. Huûy caám chi löõ, haø taøm cuùng döôøng hoà. Kyø ö giôùi haïnh, töï ñöông höõu phaïm. Nhaát phi phaùp phuïc, dó

512

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歲中所計 , 齋講誦持。比諸白衣 , 猶不啻山海 也。 釋四曰。內教多途,出家自是其一法耳。若 能誠孝在心 , 仁惠爲本。須遠 , 流水不必剃落 鬚髮。豈令罄井田而起塔廟。竆編戶以爲僧 尼也。皆由爲故不能節之。遂使非法之寺,妨 民稼穡。無業之僧 , 空國賦算 , 非大覺之本旨 也。 抑又論之。求道者 ,身計也。惜費者 ,國謀 也。身計,國謀不可兩遂。誠臣狥主而棄親。 孝子安家而忘國。各有行也。儒有不屈王 侯,高尙其事。隱有讓王,辭相,避世山林。安 可計其賦役,以爲罪人。 若能偕化黔首 ,悉人道場。如妙樂之世 ,穰 佉之國 , 則有自然稻米 , 無盡寶藏。安求田蠶 之利乎。 釋五曰。形體雖死,精神猶孝。人生在 世 , 望於後身 , 似不相屬。及其歿後則與前 身,似猶老少朝夕耳。 世有魂神 , 示現夢想。或降童妾 , 或感妻 拏。求索飲食 , 徵修福祜 , 亦爲不少矣。今能

QUYEÅN TRUNG

513

ñoïa taêng soá. Tueá trung sôû keá, trai giaûng tuïng trì. Tyû chö baïch y, du baát thí sôn haûi daõ.

Thích töù vieát: Noäi giaùo ña ñoà, xuaát gia töï thò kyø nhaát phaùp nhó. Nhöôïc naêng thaønh hieáu taïi taâm, nhaõn hueä vi boån.

Tu Ñaït, Löu Thuûy baát taát theá laïc tu phaùt. Khôûi linh khaùnh tænh ñieàn nhi khôûi thaùp mieáu. Cuøng bieân hoä dó vi taêng ni daõ. Giai do vò coá baát naêng tieát chi. Toaïi söû phi phaùp chi töï, phöông daân giaù saéc. Voâ nghieäp chi taêng, khoâng quoác phuù toaùn, phi Ñaïi giaùc chi boån chæ daõ. ÖÙc höïu luaän chi. Caàu ñaïo giaû, thaân keá daõ. Tích phí giaû, quoác möu daõ. Thaân keá quoác möu, baát khaû löôõng toaïi.

Thaønh thaàn tuaãn chuû nhi khí thaân. Hieáu töû an gia nhi vong quoác. Caùc höõu haønh daõ. Nho höõu baát khuaát vöông haàu, cao thöôïng kyø söï. AÅn höõu nhöôïng vöông, töø töôùng, tî theá sôn laâm. An khaû keá kyø phuù dòch, dó vi toäi nhaân?

Nhöôïc naêng giai hoùa kieàm thuû, taát nhaäp ñaïo traøng. Nhö Dieäu Laïc chi theá, Höôùng Khö chi quoác, taéc höõu töï nhieân ñaïo meã, voâ taän baûo taïng. An caàu ñieàn taøm chi lôïi hoà?

Thích nguõ vieát: Hình theå tuy töû, tinh thaàn du toàn. Nhaân sanh taïi theá, voïng ö haäu thaân, töï baát töông thuoäc. Caäp kyø moät haäu taéc döõ tieàn thaân, töï du laõo thieáu trieâu tòch nhó.

Theá höõu hoàn thaàn, thò hieän moäng töôûng. Hoaëc giaùng ñoàng thieáp, hoaëc caûm theâ noa. Caàu saùch aåm thöïc, tröng tu phöôùc hoä, dieäc vi baát thieåu hyõ. Kim nhaân baàn tieän taät khoå,

514

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

貧賤疾苦 , 莫不怨尤前世不修功業。以此而 論,安可不爲之作地乎。 夫有子孫 , 自是天地閒一蒼生耳。何預身 事 , 而乃愛護遺其基址。况於己之神爽 , 頓欲 棄之哉。 凡夫蒙蔽,不見未來。故言彼生與今非一體 耳。若有天眼鑒其念念隨滅,生生不斷。豈可 不怖畏耶。 又君子處世 ,貴能克己復禮 ,濟時益物。治 家者 , 欲一家之慶。治國者 , 欲一國之良。僕 妾臣民 , 與身竟何親也 , 而爲勤苦修德乎。亦 是堯舜,周孔虛失愉樂耳。 一人修道濟度幾許蒼生,免脫幾身罪累。幸 熟思之,汝曹若顧俗計,樹立門戶不棄妻子,未 能出家,但當兼修戒行。畱心誦讀以爲來世津 梁。人身難得,勿空過也。 儒家君子 ,尙離庖廚。見其生不忍其死 ,聞 其聲不食其肉。高柴折像 , 未知內教 , 皆能不 殺。此乃仁者 , 自然用心。含生之徒 , 莫不愛 命。去殺之事 , 必勉行之。好殺之人 , 臨死報

QUYEÅN TRUNG

515

maïc baát oaùn vöu tieàn theá baát tu coâng nghieäp. Dó thöû nhi luaän, an khaû baát vi chi taùc ñòa hoà.

Phuø höõu töû toân, töï thò thieân ñòa gian nhaát thöông sanh nhó. Haø döï thaân söï, nhi naõi aùi hoä di kyø cô chæ. Huoáng ö kyû chi thaàn saûng, ñoán duïc khí chi tai.

Phaøm phu moâng teä, baát kieán vò lai. Coá ngoân bæ sanh döõ kim phi nhaát theå nhó. Nhöôïc höõu thieân nhaõn giaùn kyø nieäm nieäm tuøy dieät, sanh sanh baát ñoaïn, khôûi khaû baát boá uùy da?

Höïu quaân töû xöû theá, quyù naêng khaéc kyû phuïc leã, teá thôøi ích vaät. Trò gia giaû, duïc nhaát gia chi khaùnh. Trò quoác giaû, duïc nhaát quoác chi löông. Boäc thieáp thaàn daân, döõ thaân caùnh haø thaân daõ, nhi vò caàn khoå tu ñöùc hoà. Dieäc thò Nghieâu, Thuaán, Chu Khoång, hö thaát du laïc nhó.

Nhaát nhaân tu ñaïo teá ñoä kyø höùa thöông sanh, mieãn thoaùt kyø thaân toäi luïy. Haïnh thuïc tö chi, nhöõ taøo nhöôïc coá tuïc keá, thoï laäp moân hoä, baát khí theâ töû, vò naêng xuaát gia, ñaõn ñöông kieâm tu giôùi haïnh. Löu taâm tuïng ñoäc, dó vi lai theá taân löông. Nhaân thaân nan ñaéc, vaät khoâng quaù daõ.

Nho gia quaân töû, thöôïng ly baøo truø. Kieán kyø sanh baát nhaãn kyø töû, vaên kyø thanh baát thöïc kyø nhuïc. Cao töû chieát töôïng, vò tri noäi giao, giai naêng baát saùt. Thöû naõi nhaân giaû, töï nhieân duïng taâm. Haøm sanh chi ñoà, maïc baát aùi maïng.

Khöû saùt chi söï, taát mieãn haønh chi. Haùo saùt chi nhaân, laâm töû

516

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

驗。子孫殃禍 , 其數甚多 , 不能悉錄耳。且示 數條於末。 近世有人 ,常以雞卵白和沐。云使髮光 ,每 沐輒破二三十枚。臨死髮中,但聞啾啾數千雞 雛聲。 江陵,劉民,以賣鱓羮爲業。後生一兒,頭是 鱓,自頸已下方爲人耳。

QUYEÅN TRUNG

517

baùo nghieãm, töû toân öông hoïa, kyø soá thaäm ña, baát naêng taát luïc nhó. Thaû thò giaùo ñieàu ö maït.

Caän theá höõu nhaân, thöôøng dó keâ noaõn baïch hoøa moäc. vaân söû phaùt quang, moãi moäc trieáp phaù nhò tam thaäp mai.

Laâm töû phaùt trung, ñaõn vaên thu thu soå thieân keâ soà thanh.

Giang Laêng, Löu thò, dó maïi thieän canh vi nghieäp. Haäu sanh nhaát nhi, ñaàu thò thieän, töï caûnh dó haï phöông vi nhaân nhó.

Vöông Khaéc vi Vónh Gia quaân thuû. Höõu nhaân höôùng

王克爲永嘉郡守。有人餉羊 , 集賓而讌。

döông, taäp khaùch nhi yeân. Hoát döông thaêng giaûi lai ñaàu

忽羊繩解來投一客。先跪兩拜,便人衣中。此

nhaát khaùch. Tieân quyø löôõng baùi, tieän nhaäp y trung. Thöû

客竟不言之 , 固無救請。須臾宰羊爲炙 , 先行

khaùch caùch baát ngoân chi, coá voâ cöùu thænh. Tu du teå döông vi chích, tieân haønh chí khaùch. Nhaát luyeán nhaäp khaåu, tieän

至客。一臠人口,便下皮內,周行徧體,痛楚號

haï bì noäi, chaâu haønh bieán theå, thoáng sôû haøo khieáu, toaïi taùc

呌,遂作羊鳴而死。

döông minh nhi töû.

梁孝元 , 在江州 , 時有人爲望蔡縣令。經 劉敬躬亂 , 縣廨被焚 , 寄寺而住。民將牛酒作

Löông Hieáu Nguyeân, taïi Giang Chaâu, thôøi höõu nhaân vi voïng thaùi huyeän leänh. Kinh Löu Kính Cung loaïn, huyeän giaûi bò phaøn, kyù töï nhi truï. Daân töông ngöu töûu taùc leã,

禮,縣令以牛繫刹柱,屏除形像,舖設牀座。於

huyeän leänh dó ngöu heä saùt truï, bình tröø hình töôïng, phoâ

堂上接賓 , 未殺之頃。牛解徑來 , 至堦而拜。

thieát saøng toøa. Ö ñöôøng thöôïng tieáp taân, vò saùt chi khoaûnh.

縣令大笑 , 命左右宰之。飲噉醉飽 , 便臥簷

Ngöu giaûi kính lai, chí giai nhi baùi. Huyeän lònh ñaïi tieáu, maïng taû höõu teå chi. AÅm ñaïm tuùy baõo, tieän ngoïa dieâm haï,

下 , 稍醒而覺體痒 , 爬搔隱疹 , 因爾成癩 , 十許

saûo tænh nhi giaùc theå döông, ba tao aån chaån, nhaân nhó thaønh

年死。

laïi, thaäp höùa nieân töû.

518

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

楊思達 , 爲西陽郡守。値侯景亂 , 時復旱 儉 , 飢民盗田中麥。思達遣一部曲守視。所 得盗者 , 銸截手腕 , 凡戮十餘人。部曲後生一 男,自然無手。 齊有一奉朝請 ,家甚豪侈。非手殺牛 ,噉之 不美。年三十許病篤 , 大見牛來 , 舉體如被刀 刺,叫呼而終。 江陵高偉隨吾入齊,凡數年。向幽州淀中補 魚。後病每見羣魚齧之而死。 世有癡人 , 不識仁義。不知富貴 , 竝由修 種。爲子娶婦恨其生資不足,倚作舅姑之尊。

QUYEÅN TRUNG

519

Döông Tö Ñaït, vi Taây Döông quaân thuû. Trò Haàu Caûnh loaïn, thôøi phuïc haïn kieäm, cô daân ñaïo ñieàn trung maïch. Tö Ñaït khieån nhaát boä khuùc thuû thò. Sôû ñaéc ñaïo giaû, trieáp taøi thuû oaûn, phaøm luïc thaäp dö nhaân. Boä khuùc haäu sanh nhaát nam, töï nhieân voâ thuû.

Teà höõu nhaát phuïng trieàu thænh, gia thaäm haøo xæ. Phi thuû saùt ngöu, ñaïm chi baát myõ. Nieân tam thaäp höùa beänh ñoác, ñaïi kieán ngöu lai, cöû theå nhö bò ñao thích, khieáu hoâ nhi chung.

Giang Laêng, Cao Vó, tuøy Ngoâ nhaäp Teà, phaøm soå nieân.

Höôùng U chaâu ñieàn trung boä ngö. Haäu beänh moãi kieán quaàn ngö nieát chi nhi töû.

Theá höõu si nhaân, baát thöùc nhaân nghóa. Baát tri phuù quyù, tònh do tu chuûng. Vò töû thuù phuï haän kyø sanh tö baát tuùc, yû

蛇虺其性 , 毒口加誣 , 不識忌諱。駡辱婦之父

taùc cöûu coâ chi toân. Xaø huûy kyø taùnh, ñoäc khaåu gia vu, baát

母卻云教以婦道。不孝已身 , 不顧他恨。但

thöùc kî huùy. Maï nhuïc phuï chi phuï maãu, khöôùc vaân giaùo dó

憐己之子女 , 不愛己之兒婦。如此之人 , 陰紀 其過 , 鬼奪其算。愼不可與爲隣 , 仍不可與爲 援,宜遠之哉。

phuï ñaïo. Baát hieáu kyû thaân, baát coá tha haän. Ñaõn laân kyû chi töû nöõ, baát aùi kyû chi nhi phuï. Nhö thöû chi nhaân, aâm kyû kyø quaù, quyû ñoaït kyø toaùn. Thaän baát khaû döõ vi laân, nhöng baát khaû döõ vi vieän, nghi vieãn chi tai.

520

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

5. Hoaøng moân Thò lang ñôøi Baéc Teà: Baøi luaän tröø nhöõng choã sai laàm (1)

T

in coù vieäc trong ba ñôøi(2) laø vì thaät coù chöùng cöù.

Nghieäp nhaø quay veà nôi taâm chôù neân khinh maïn.

YÙ chæ nhieäm maàu aáy coù ñuû trong kinh luaän, neáu chaúng xem laïi trong ñoù thì cuõng raát khoù thuaät laïi maø xöng taùn.

Chæ e raèng coù nhöõng ngöôøi coøn chöa ñöôïc vöõng chaéc neân toâi löôïc noùi laïi ñoâi ñieàu ôû ñaây maø khuyeân nhuû ñoù thoâi.

Ban sô, khi boán traàn(3) vaø naêm aám(4) phaân taùch höõu hình; saùu thuyeàn(5) vaø ba xe(6) chuyeân chôû muoân loaïi chuùng sanh.

Heát thaûy caùc haïnh ñeàu quy veà leõ khoâng, heát thaûy caùc moân tu ñeàu laø vieäc thieän. Bieän taøi trí hueä haù chæ coù baûy kinh?(7) Traêm hoï roäng lôùn laém thay, daãu coù trí saùng nhö Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång cuõng khoâng kòp ñöôïc!

QUYEÅN TRUNG

Hai ñaïo trong ngoaøi(1) voán laø moät theå, daàn daàn thaønh khaùc ñi, choã saâu caïn chaúng ñoàng. Kinh ñieån ñaïo Phaät daïy Naêm giôùi(2) cho ngöôøi môùi hoïc, cuõng laø phuø hôïp vôùi kinh saùch Nho giaùo neâu leân Nguõ thöôøng.(3) Nhaân cuõng chính laø khoâng gieát haïi, nghóa cuõng chính laø khoâng troäm caép, leã cuõng chính laø khoâng taø daâm, trí cuõng chính laø khoâng uoáng röôïu, tín cuõng chính laø khoâng noùi doái.

Cho ñeán nhö nhöõng vieäc saên baén, gieát choùc, vì laø taùnh neát laâu ngaøy cuûa daân, khoâng theå nhaát thôøi döùt ñöôïc, neân khieán cho bôùt daàn ñi, ñöøng laïm duøng quaù laém. Nhö theá maø laïi cho raèng Chaâu coâng, Khoång töû laø nghòch vôùi thuyeát Phaät, haù chaúng sai laàm laém sao?

Ngöôøi ñôøi kích baùc ñaïo Phaät, nhìn chung khoâng ngoaøi naêm ñieàu naøy: 1. Cho raèng nhöõng vieäc ôû ngoaøi coõi theá cuøng nhöõng vieäc thaàn hoùa voâ phöông laø nhöõng chuyeän vieãn voâng, khoâng thaät.

2. Cho raèng nhöõng vieäc laønh, döõ, hoïa, phöôùc hoaëc söï baùo öùng chöa ñeán laø nhöõng vieäc doái traù, löøa phænh.

(1)

Baéc Teà (479–501), Nguyeân laø nhaø Teà, vì ñaët kinh ñoâ ôû ñaát Kieán Nghieäp veà phía Baéc neân goïi laø Baéc Teà.

(2) Ba ñôøi: töùc laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. ÔÛ ñaây noùi tin coù vieäc trong ba ñôøi laø muoán noùi ñeán nhöõng kieáp soáng quaù khöù tröôùc ñaây vaø nhöõng kieáp soáng sau naøy trong töông lai, hay noùi caùch khaùc laø tin coù söï luaân hoài, coù söï taùi sanh chöù khoâng phaûi sau khi cheát laø döùt heát.

(3) Boán traàn (Töù traàn, töùc laø Töù ñaïi), goàm ñòa, thuûy, hoûa, phong (ñaát, nöôùc, löûa, gioù), ñöôïc xem laø 4 yeáu toá taïo thaønh vaät chaát.

(4) Naêm aám (Nguõ aám, cuõng goïi laø Nguõ uaån), goàm saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám.

(5) Saùu thuyeàn (Luïc chaâu), chæ saùu phaùp ba-la-maät, töùc Luïc ñoä, ví nhö saùu chieác thuyeàn ñöa ngöôøi vöôït qua bieån khoå, goàm coù: boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí hueä.

(6) Ba xe (Tam giaù), chæ Tam thöøa trong ñaïo Phaät, theo yù kinh ví vôùi ba loaïi xe laø xe deâ, xe nai vaø xe traâu. Tam thöøa laø Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa vaø Boà Taùt thöøa. Ñöùc Phaät thuyeát daïy giaùo phaùp Tam thöøa laø ñuû caùc phöông tieän ñeå ñöa taát caû chuùng sanh ñaït ñeán Nieát-baøn, giaûi thoaùt.

(7) Baûy kinh: chæ baûy boä saùch cuûa Nho giaùo, goàm kinh Thi, kinh Thö, kinh Dòch, kinh Leã, kinh Nhaïc, kinh Xuaân thu vaø Hieáu kinh.

521

3. Cho raèng haïnh nghieäp cuûa taêng ni phaàn nhieàu chaúng trong saïch, thuaàn khieát, thöôøng laø doái traù, gian taø.

4. Cho raèng ñaïo Phaät laõng phí vaøng baïc, chaâu baùu, laøm giaûm bôùt nhöõng söï ñoùng goùp coâng quyõ neân coù haïi cho nöôùc nhaø.

(1)

Hai ñaïo trong ngoaøi (noäi giaùo vaø ngoaïi giaùo), ñaây noùi theo caùch cuûa ngöôøi theo ñaïo Phaät, thöôøng goïi ñaïo mình laø noäi giaùo, goïi Nho giaùo laø Ngoaïi giaùo; cuõng nhö kinh ñieån ñaïo Phaät goïi laø Noäi ñieån, kinh saùch theá tuïc goïi laø Ngoaïi ñieån.

(2) Naêm giôùi (Nguõ giôùi): Naêm giôùi caên baûn cuûa ngöôøi tin theo Phaät, goàm khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu.

(3) Nguõ thöôøng: goàm nhaân, nghóa, leã, trí vaø tín.

522

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

5. Cho raèng daãu coù nhaân duyeân, quaû baùo laønh döõ cuõng chaúng caàn phaûi khoù nhoïc khoå sôû, vì vieäc laøm cuûa ta trong ñôøi naøy chæ coù lôïi cho keû khaùc ôû ñôøi sau, vì khi taùi sanh ñaõ laø moät ngöôøi khaùc roài!

Nay toâi seõ laàn löôït giaûi thích taát caû naêm ñieàu ngôø vöïc aáy.

Veà ñieàu thöù nhaát, phaøm nhöõng söï vaät xa xoâi, to lôùn, haù coù theå ño löôøng ñöôïc sao? Ñieàu maø ngöôøi nay ñöôïc bieát khoâng gì xa vaø lôùn hôn trôøi ñaát. Trôøi laø do khí tích tuï, ñaát laø do khoái tích tuï, maët trôøi laø tinh cuûa khí döông, maët traêng laø tinh cuûa khí aâm, caùc vì sao laø tinh cuûa muoân vaät. Ñoù laø theo söï saép xeáp cuûa nhaø Nho.(1) Duø vaäy, coù bieát bao ñieàu trong vuõ truï maø chuùng ta vaãn khoâng sao hieåu bieát heát ñöôïc. Ñaát vaãn laø chaát naëng vaø raén, chìm xuoáng thaønh khoái daøy, theá maø ñaøo xuoáng ñaát thì gaëp maïch nöôùc, hoùa ra ñaát laïi noåi treân nöôùc? Soâng suoái lôùn nhoû haøng traêm doøng ñeàu xuoâi chaûy veà bieån, vì sao bieån chaúng ñaày traøn? Thuûy trieàu leân xuoáng coù chöøng möïc laø do ñaâu vaäy? Trôøi ñaát bao la roäng lôùn, taïi sao phaân vaïch bôø coõi chæ chuù troïng rieâng coù Trung Hoa laø chính? Chaúng phaûi coøn coù caùc nöôùc Hung Noâ, nöôùc Hoà ôû phía taây, nöôùc Vieät ôû phía ñoâng, nöôùc Ñieâu Ñeà, nöôùc Giao Chæ nöõa ñoù sao? Laáy ñoù maø xeùt, coøn coù raát nhieàu vieäc maø khoâng bao giôø ta hieåu cho heát ñöôïc. Haù neân duøng vieäc taàm thöôøng cuûa ngöôøi maø suy löôøng heát ngoaøi voøng vuõ truï hay sao? Choã tin nhaän cuûa ngöôøi phaøm chæ laø do tai nghe, maét thaáy maø thoâi. Ngoaøi nhöõng ñieàu tai nghe, maét thaáy thì taát caû ñeàu nghi ngôø!

(1)

Töø ñaây trôû xuoáng chuùng toâi coù löôïc boû moät soá ñoaïn vì khoâng coøn phuø hôïp vôùi kieán thöùc hieän nay.

QUYEÅN TRUNG

523

Nhaø Nho moâ taû veà trôøi, thöôøng duøng nhieàu nghóa. Hoaëc cho ñoù laø hoãn, hoaëc laø caùi, hoaëc laø tuyeân, hoaëc laø an,(1) thaûy ñeàu do duøng trí suy dieãn maø bieát, chaúng phaûi duøng maét thaáy, tai nghe. Vì sao coù theå tin lôøi öùc ñoaùn cuûa phaøm phu maø khoâng thaáu hieåu yù nghóa maàu nhieäm cuûa baäc Ñaïi thaùnh, laïi cho raèng khoâng coù soá theá giôùi nhieàu nhö caùt soâng Haèng, khoâng coù soá kieáp nhieàu nhö soá haït buïi nhoû?

Xöa oâng Traâu Dieãn ñôøi Chieán quoác luaän veà chín chaâu, noùi raèng ngöôøi ôû mieàn nuùi chaúng tin loaøi caù coù theå lôùn nhö caây ñaïi thuï, coøn ngöôøi soáng ôû vuøng bieån laïi chaúng tin raèng coù nhöõng caây lôùn baèng loaøi caù to. Haùn Voõ ñeá khoâng tin laø coù loaïi keo duøng noái ñöôïc daây cung ñöùt,(2) Nguïy Vaên ñeá chaúng tin raèng coù theå duøng löûa maø giaët vaûi choáng löûa.(3) Ngöôøi Hoà nhìn thaáy vaûi luïa, chaúng tin raèng do con taèm aên laù daâu, nhaû tô maø deät neân. Xöa ôû Giang Nam, ngöôøi ta chaúng tin coù taám tröôùng long chieân chöùa ñöôïc ngaøn ngöôøi; treân mieàn Haø Baéc, daân chuùng chaúng tin coù chieác ghe chôû ñeán muoân hoäc! Theá maø taát caû nhöõng ñieàu aáy ñeàu coù thaät.

Caùc phaùp sö, nhaø aûo thuaät thöôøng laøm ñöôïc nhöõng chuyeän dò kyø nhö böôùc vaøo löûa, ñi treân löôõi dao saéc... bieán (1)

Hoãn, caùi, tuyeân, an: Vua Chuyeân Huùc soaïn saùch Hoãn thieân, hoãn nghóa laø moät khoái to lôùn, coù tri giaùc nhöng coøn hoãn ñoän, chöa coù khai tòch. Vua Hoaøng Ñeá soaïn saùch Caùi thieân, caùi nghóa laø che truøm taát caû. Nhaø Haï vaø nhaø AÂn soaïn saùch Tuyeân thieân, tuyeân nghóa laø baøy toû cho moïi ngöôøi ñeàu bieát.

Nhaø Haäu Ngu soaïn saùch An thieân, an nghóa laø laøm cho yeân ñònh, an oån. Caû boán saùch aáy ñeàu môû roäng caùc nghóa treân maø moâ taû veà trôøi.

(2) Ñôøi Haùn Voõ ñeá, coù moät nöôùc ôû bôø bieån mieàn Taây daâng cho vua thöù keo coù muøi thôm, söù giaû noùi raèng coù theå duøng keo aáy maø noái daây cung ñöùt. Vua khoâng tin, sai ngöôøi caát vaøo kho ngoaøi. Veà sau, vua baén cung taïi ñieän Cam Tuyeàn, daây cung bò ñöùt. Vua chôït nhôù lieàn sai ngöôøi laáy keo aáy ra noái, quaû nhieân daây cung lieàn ñöôïc nhö cuõ.

(3) Ñôøi Nguïy Vaên ñeá coù moät nöôùc Taây vöïc daâng leân vua loaïi aùo baèng vaûi choáng löûa. Söù giaû noùi raèng maëc aùo aáy vaøo löûa thì chaúng bò löûa ñoát, vaø khi aùo bò baån phaûi duøng löûa maø giaët. Vua khoâng tin, sau thöû nghieäm thaáy quaû ñuùng nhö vaäy.

524

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

hoùa ra vaät naøy, vaät khaùc. Söùc ngöôøi thöôøng coøn laøm ñöôïc nhö vaäy, huoáng chi laø söï thaàn thoâng caûm öùng, chaúng theå suy löôøng nhö loïng baùu che ngaøn daëm, nhö toøa baùu roäng traêm do-tuaàn, nhö hoùa thaønh coõi Tònh ñoä, nhö ñoät nhieân moïc leân thaùp baùu?

Veà ñieàu thöù hai, neân bieát nhöõng söï thaønh tín hay huûy baùng duø nhoû nhaët cuõng ñeàu coù aûnh höôûng. Tai nghe maét thaáy nhöõng vieäc nhö vaäy ñaõ coù raát nhieàu. Nhöng ñoâi khi vì söï thaønh tín chöa ñuû saâu xa, vì nghieäp duyeân chöa ñuû caûm öùng neân chöa thaáy ñöôïc. Hoaëc coù khi xaûy ra vaøo luùc khaùc, muoän maøng hôn, nhöng roát cuoäc thì moïi haønh vi ñeàu seõ coù quaû baùo. Laøm thieän thì phöôùc ñeán, laøm aùc thì hoïa theo, taát caû hoïc giaû trong thieân haï(1) ñeàu noùi nhö vaäy, ñaâu chæ rieâng trong kinh ñieån Phaät giaùo maø goïi laø hö voïng?

Nhöõng vieäc nhö Haïng Thaùc, Nhan Hoài cheát yeåu, Baù Di, Nguyeân Hieán phaûi chòu ñoùi laïnh,(2) Ñaïo Chích, Trang Kieâu ñöôïc höôûng phöôùc thoï, vua Teà Caûnh, töôùng Hoaøn Khoâi ñöôïc cöôøng thònh, giaøu sang,(3)neáu muoán thaáu hieåu ñöôïc thì caàn phaûi roõ bieát nhöõng nghieäp ñôøi tröôùc, vì do ñoù môùi chieâu caûm quaû baùo ñôøi sau. Baèng nhö thaáy ngöôøi laøm thieän boãng chòu tai hoïa, keû laøm aùc laïi gaëp phöôùc laønh, roài ñem loøng oaùn traùch cho raèng trôøi ñaát chaúng coâng minh, chaúng hoùa ra vua Nghieâu, vua Thuaán noùi baäy, caùc vò Chaâu, Khoång daïy sai? Vaäy coøn bieát tin vaøo ñaâu maø laäp thaân?

Veà ñieàu thöù ba, neân bieát xöa nay nhöõng ngöôøi laøm aùc thì nhieàu, ngöôøi laøm laønh raát ít, nhö vaäy leõ naøo laïi ñoøi (1)

Nguyeân vaên duøng “cöûu löu, baùch thò” (traêm hoï chín phaùi), chæ cho taát caû caùc hoïc thuyeát ñöông thôøi. Chín phaùi goàm coù: 1. Phaùi Nho gia, 2. Phaùi Ñaïo gia, 3. Phaùi AÂm döông gia, 4. Phaùi Phaùp gia, 5. Phaùi Danh gia, 6. Phaùi Maëc gia, 7. Phaùi Tung hoaønh, 8. Phaùi Taïp gia, 9. Phaùi Noâng gia.

(2) Ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp ngöôøi laøm vieäc thieän maø chòu khoå naïn, tai hoïa.

(3) Ñaây laø nhöõng tröôøng hôïp ngöôøi laøm vieäc aùc maø ñöôïc höôûng phöôùc laønh.

QUYEÅN TRUNG

525

hoûi taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi trong saïch, tinh khieát caû hay sao? Ngöôøi ñôøi khi thaáy haøng danh taêng ñöùc haïnh thì boû qua maø khoâng noùi ñeán, coøn gaëp nhöõng keû phaøm taêng tuïc neát thì sanh loøng huûy baùng, cheâ bai. Hôn nöõa, ngöôøi hoïc neáu khoâng chuyeân caàn, haù ñoå loãi cho khoa giaùo hay sao? Haøng taêng só hoïc kinh luaät naøo coù khaùc chi nhaø Nho hoïc Kinh Thi, kinh Leã? Nhöõng lôøi daïy trong kinh Thi, kinh Leã ñeàu laø ñeå giuùp ngöôøi trôû neân chaân chaùnh, theá maø ngöôøi hoïc chaúng coù ai ñöôïc hoaøn toaøn caû! Cuõng vaäy, giôùi luaät nhaø Phaät laø ñeå giuùp ngöôøi xuaát gia tu söûa, nhöng leõ naøo laïi chaúng coù ai phaïm vaøo? Nhöõng ngöôøi laøm quan, duø khoâng ñuû ñöùc ñoä vaãn caàu ñöôïc boång loäc töôùc vò, huoáng chi haøng taêng löõ huûy caám, ñaâu leõ töø choái söï cuùng döôøng? Cho neân, ñoái vôùi giôùi haïnh cuõng khoâng khoûi coù keû huûy phaïm.

Nhöng moät khi ñaõ maëc aùo caø-sa laø ñöôïc tính vaøo haøng taêng löõ, chæ tính trong khoaûng moät naêm trai giôùi, tuïng trì kinh luaän thì so vôùi nhöõng ngöôøi theá tuïc cuõng ñaõ laø hôn xa roài vaäy.

Veà ñieàu thöù tö, neân bieát kinh luaän Phaät giaùo daïy raát nhieàu ñöôøng tu taäp maø xuaát gia chæ laø moät trong soá ñoù thoâi. Neáu ngöôøi coù loøng thaønh hieáu, laáy nhaân hueä laøm goác, nhö oâng Tu-ñaït, oâng Löu Thuûy, thì chaúng caàn caét toùc caïo raâu, haù phaûi baùn heát ruoäng vöôøn maø taïo thaùp mieáu, boû caû nhaø cöûa maø laøm taêng ni hay sao? Chæ vì khoâng coù söï tieát cheá, quaûn lyù, ñeå cho nhöõng ngoâi chuøa phi phaùp döïng leân, haïi maát choã caøy caáy cuûa daân, ñeå cho nhöõng thaày taêng khoâng haïnh nghieäp vaøo ñoù troán thueá söu cuûa Nhaø nöôùc.

Nhöng ñoù ñaâu phaûi laø chuû yù cuûa ñaáng Ñaïi giaùc.

Laïi nöõa, vieäc caàu ñaïo laø giaûi thoaùt thaân mình, phaùt trieån kinh teá laø vieäc cuûa Nhaø nöôùc. Trong hai ñöôøng aáy

526

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

khoâng theå ñoàng thôøi thöïc hieän. Nhö beà toâi theo giuùp vua thì phaûi boû meï cha, con hieáu lo vieäc nhaø thì boû vieäc nöôùc.

Moãi ngöôøi phaûi choïn ñöôøng rieâng cuûa mình. Nho giaùo cuõng coù nhöõng ngöôøi chaúng loøn cuùi baäc vöông haàu, giöõ tieát khí cao thöôïng. Caùc vò danh só cuõng coù keû nhöôøng ngoâi vua, töø quan chöùc, laùnh theá tuïc vaøo soáng trong röøng nuùi, leõ naøo cuõng cho raèng nhöõng baäc aáy laø troán söu thueá, coù toäi vôùi xaõ hoäi hay sao?

Neáu coù theå khai hoùa cho daân, ñoä cho taát caû ñeàu vaøo ñaïo traøng, nhö vua Höôùng Khö ôû coõi Dieäu Laïc,(1) thì töï nhieân ñaát nöôùc seõ ñöôïc sung tuùc, giaøu coù voâ taän, caàn chi nhöõng moái lôïi nhoû maø buoäc ngöôøi tu phaûi lo vieäc laøm ruoäng, nuoâi taèm?

Veà ñieàu thöù naêm, neân bieát raèng hình theå duø cheát maø tinh thaàn vaãn coøn. Ngöôøi ñôøi khi ñang soáng nghó ñeán kieáp sau thaáy döôøng nhö chaúng coù söï lieân heä, phuï thuoäc.

Nhöng ñeán khi cheát roài thì ñoái vôùi kieáp tröôùc cuõng gaàn guõi töïa nhö giaø vôùi treû, sôùm vôùi chieàu.

Trong cuoäc soáng ñoâi khi cuõng thaáy coù thaàn hoàn hieän ra trong moäng töôûng, hoaëc giaùng ñoàng thieáp, hoaëc caûm öùng vôï con hay toâi tôù, ñoøi hoûi vieäc cuùng kính... nhöõng vieäc nhö vaäy chaúng phaûi laø ít. Nhöõng keû ñôøi nay ngheøo heøn, beänh hoaïn, khoán khoå, ñeàu töï traùch mình ñôøi tröôùc chaúng tu phöôùc nghieäp. Theo leõ ñoù maø luaän, haù chaúng neân lo vieäc tu haønh tinh taán hay sao?

Nhö khi ta sanh ra con chaùu, chæ laø töï nhieân maø coù giöõa khoaûng trôøi ñaát naøy, naøo coù lieân quan gì ñeán ta maø laïi yeâu (1)

Vua Höôùng Khö: Trong kinh Di-laëc haï sanh thaønh Phaät vaø nhieàu Kinh khaùc coù noùi raèng: Vaøo thuôû ñöùc Di-laëc ra ñôøi laøm Phaät, seõ coù vò Luaân vöông teân laø Höôùng Khö, roäng laøm möôøi ñeàu thieän, töï nhieân trong nöôùc daân ñöôïc no ñuû, vui söôùng.

QUYEÅN TRUNG

527

thöông, baûo boïc, lo kieán taïo neàn moùng ñeå laïi. Huoáng chi phaàn tinh thaàn cuûa chính mình laïi muoán boû ñi hay sao?

Keû phaøm phu ngu muoäi, chaúng thaáy ñôøi vò lai, neân noùi raèng thaân sanh ôû ñôøi sau vôùi ñôøi naøy laø khaùc nhau. Neáu ñöôïc coù thieân nhaõn seõ thaáy raèng moãi moät giaây phuùt tieáp noái nhau ñeàu coù söï soáng lieân tuïc, ñôøi naøy truyeàn sang ñôøi khaùc, chaúng bao giôø döùt, chaúng phaûi laø ñaùng sôï laém sao?

Laïi nöõa, ngöôøi quaân töû soáng trong ñôøi quí ôû choã bieát boû thaân mình maø theo leõ phaûi, giuùp ích cho xaõ hoäi. Giöõ vieäc nhaø thì muoán cho gia ñình thònh vöôïng, giuùp vieäc nöôùc thì muoán cho ñaát nöôùc an laønh. Xeùt laïi, nhöõng keû toâi tôù, theâ thieáp, quaàn thaàn, daân chuùng ñoái vôùi mình coù quan heä gì maø mình phaûi vì hoï caàn khoå tu ñöùc? Leõ naøo ñoù cuõng laø caùc baäc thaùnh nhaân nhö Nghieâu, Thuaán, Chaâu, Khoång boû phí maát söï an laïc cuûa thaân mình ñoù sao?

Moät ngöôøi tu haønh ñaïo Phaät teá ñoä cho bao nhieâu keû thoaùt khoûi nhieàu ñôøi toäi luïy! Haõy nghó kyõ maø xem. Neáu nhöõng ai coøn phaûi lo lieäu vieäc ñôøi, gaày döïng nhaø cöûa, chaúng boû vôï con, chöa theå xuaát gia, thì haõy thöôøng tu giôùi haïnh, löu taâm ñoïc tuïng kinh dieån, laáy ñoù laøm choã höôùng ñeán cho ñôøi sau. Thaät raát khoù ñöôïc sanh laøm ngöôøi, vaäy chôù neân boû luoáng qua!

Ngöôøi quaân töû cuûa ñaïo Nho coøn xa vieäc beáp nuùc, thaáy con thuù soáng chaúng nôõ laøm noù cheát, nghe tieáng noù keâu la thì khoâng aên thòt noù. Cao Saøi,(1) Chieát Töôïng tuy chöa bieát ñaïo Phaät nhöng ñeàu khoâng gieát haïi. Ñoù laø ngöôøi (1)

Cao Saøi laø hoïc troø ñöùc Khoång töû. Trong saùch Tieåu hoïc coù cheùp: “Töû Cao (töùc Cao Saøi) khi ñi chaúng ñaïp leân boùng ngöôøi khaùc, vaøo muøa thuù vaät ñang sanh naûy chaúng gieát vaät soáng, veà muøa caây ñang lôùn khoâng chaët beû caønh laù...”

528

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

coù nhaân, duïng taâm moät caùch töï nhieân. Muoân loaøi sanh linh thaûy ñeàu tham tieác maïng soáng, cho neân mình phaûi coá gaéng traùnh vieäc gieát haïi. Nhöõng keû öa thích laøm vieäc gieát haïi, khi laâm chung thì quaû baùo hieän ra, roài veà sau con chaùu coøn phaûi chòu tai öông. Nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy nhieàu khoâng keå xieát, döôùi ñaây chæ taïm ghi ra moät soá tröôøng hôïp: Gaàn ñaây coù ngöôøi thöôøng laáy loøng traéng tröùng gaø hoøa vôùi nöôùc maø goäi ñaàu cho möôït toùc. Suoát ñôøi khoâng bieát ñaõ duøng ñeán bieát bao nhieâu laø tröùng gaø. Ñeán luùc saép cheát boãng nghe trong maùi toùc coù tieáng gaø con keâu chíp chíp.

Laïi ôû Giang Laêng coù ngöôøi hoï Löu laøm ngheà baùn canh löôn. Veà sau sanh ra moät ñöùa con, ñaàu maët nhö löôn, töø coå trôû xuoáng môùi laø hình ngöôøi.

Quan thaùi thuù quaän Vónh Gia laø Vöông Khaéc. Moät hoâm coù ngöôøi ñem bieáu moät con deâ. Vöông Khaéc baøy tieäc môøi khaùch ñeán aên thòt deâ. Khi aáy, sôïi daây buoäc con deâ bò suùt ra, deâ chaïy tôùi tröôùc moät ngöôøi khaùch, quì xuoáng, laïy hai laàn vaø chun vaøo nuùp trong aùo cuûa ngöôøi aáy. Nhöng ngöôøi aáy khoâng noùi gì, cuõng khoâng xin cöùu maïng deâ. Lieàn ñoù, nhaø beáp baét laáy con deâ, laøm thòt mang leân ñaõi khaùch. Ngöôøi khaùch aáy vöøa nuoát moät mieáng thòt vaøo mieäng thì hôi noùng lan ra khaép thaân theå, laøm ñau ñôùn voâ cuøng. Ngöôøi aáy reân la hoài laâu, phaùt thaønh tieáng keâu nhö deâ roài cheát! Ñôøi Hieáu Nguyeân nhaø Löông, taïi Giang Chaâu coù quan huyeän leänh Voïng Thaùi. Khi coù loaïn Löu Kính Cung, dinh quan huyeän bò ñoát chaùy, quan phaûi taïm truù ôû moät ngoâi

QUYEÅN TRUNG

529

chuøa. Daân trong vuøng ñem boø vaø röôïu ñeán laøm leã. Quan huyeän leänh sai ngöôøi buoäc con boø vaøo coät chuøa, deïp heát töôïng Phaät, saép ñaët baøn gheá laøm choã ngoài tieáp khaùch vaø aên uoáng tröôùc chaùnh ñieän. Luùc chöa bò gieát, con boø boãng suùt daây chaïy thaúng tôùi theàm maø laïy. Quan huyeän leänh caû cöôøi, sai quaân baét ñi laøm thòt. AÊn uoáng no say roài, lieàn naèm döôùi böùc reøm maø nguû. Chöøng tænh daäy, thaáy trong mình phaùt ngöùa, moùng tay caøo gaõi nhöõng muït choã kín, nhaân ñoù phaùt thaønh beänh cuøi, ñau ñôùn keùo daøi hôn möôøi naêm roài cheát.

Döông Tö Ñaït laøm quan thaùi thuù quaän Taây Döông, nhaèm luùc coù loaïn Haàu Caûnh (548 - 552), laïi theâm naéng haïn maát muøa, daân ñoùi khoå ñi aên troäm luùa trong ruoäng. Tö Ñaït sai moät vieân boä khuùc ñem quaân giöõ luùa, baét ñöôïc keû troäm lieàn chaët caùnh tay vaø gieát hôn möôøi ngöôøi. Veà sau, vieân boä khuùc aáy sanh ra moät ñöùa con trai khoâng coù caùnh tay. Ñôøi nhaø Teà coù ngöôøi nhaø giaøu xa xæ, thích aên thòt boø, nhöng phaûi töï tay gieát boø thì aên môùi ngon. Ñeán khoaûng ba möôi tuoåi boãng maéc beänh naëng, nhìn thaáy caû baày boø keùo ñeán. Lieàn ñoù, khaép caû ngöôøi nhö bò dao ñaâm, keâu gaøo maø cheát.

Cao Vó queâ ôû Giang laêng, theo toâi(1) vaøo soáng ôû nöôùc Teà nhieàu naêm, thöôøng ñeán chaâu U, vaøo trong ñaàm laïch maø baét caù. Veà sau bò beänh, thöôøng thaáy coù baày caù caén xeù mình, caûm thaáy ñau ñôùn cho ñeán cheát.

(1)

Taùc giaû, töùc quan Thò Lang töï xöng.

530

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

三教真如本性說 眞如本性者。父母未生前 ,一眞無妄之體 , 謂之本來靣目。禪宗則日正法眼藏。蓮宗則 日本性彌陀。孔子則日天理。老子則日谷 神。易道則日太極。名雖有異,其實同一。 眞如本性也。此性 ,虛而靈 ,寂而妙。天地 未分 , 先有此理。歷塵劫而不朽 , 世界壞而不 遷。 祖師亦云。有物先天地,無形本寂寥。能爲 萬象主,不遂四時凋。正謂此也。 嗟乎。人不能任其自如之眞,而梏於地水火 風和合之質。方其受形也 , 已爲陰血濁氣 , 昏 其本然清淨之體。及其生也 , 六塵五欲之迷 倒,昧於本有之天眞。

QUYEÅN TRUNG

531

Tam giaùo chaân nhö boån taùnh thuyeát Chaân nhö boån taùnh giaû, phuï maãu vò sanh tieàn, nhaát chaân voâ voïng chi theå, vò chi boån lai dieän muïc. Thieàn toâng taéc vieát chaùnh phaùp nhaõn taïng. Lieân toâng taéc vieát boån taùnh Di-ñaø. Khoång töû taéc vieát thieân lyù. Laõo töû taéc vieát coác thaàn.

Dòch ñaïo taéc vieát thaùi cöïc. Danh tuy höõu dò, kyø thaät ñoàng nhaát.

Chaân nhö boån taùnh daõ. Thöû taùnh, hö nhi linh tòch nhi dieäu. Thieân ñòa vò phaân, tieân höõu thöû lyù. Lòch traàn kieáp nhi baát huû. Theá giôùi hoaïi nhi baát thieân.

Toå sö dieäc vaân: Höõu vaät tieân thieân ñòa, voâ hình boån tòch lieâu. Naêng vi vaïn töôïng chuû, baát truïc töù thôøi ñieâu. Chaùnh vò thöû daõ.

Ta hoà! Nhaân baát naêng nhaäm kyø töï nhö chi chaân, nhi coác ö ñòa thuûy hoûa phong hoøa hieäp chi chaát. Phöông kyø thoï hình daõ, dó vi aâm huyeát tröôïc khí, hoân kyø boån nhieân thanh tònh chi theå. Caäp kyø sanh daõ, luïc traàn nguõ duïc chi meâ ñaûo, muoäi ö boån höõu chi thieân chaân.

是故佛說八萬四千法門 , 皆是導人反妄而 歸真也。其捷徑易行者 , 唯念佛一門。修之 者,心不散亂,三昧現前。是復其本性也。

ñaïo nhaân phaûn voïng nhi quy chaân daõ. Kyø tieäp kính dò haønh

孔子教人克去己私,復還天理。私欲淨 盡,天理流行。老子令人去爾欲,寧爾神,正是

Khoång töû giaùo nhaân khaéc khöù kyû tö, phuïc hoaøn thieân

Thò coá Phaät thuyeát baùt vaïn töù thieân phaùp moân, giai thò giaû, duy nieäm Phaät nhaát moân. Tu chi giaû, taâm baát taùn loaïn, tam-muoäi hieän tieàn. Thò phuïc kyø boån taùnh daõ. lyù. Tö duïc tònh taän, thieân lyù löu haønh. Laõo töû linh nhaân khöù

532

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

谷神不死也。谷者 , 虛也。神者 , 靈也。謂之 虛靈不昧也。虛靈不昧者,卽毀不滅性也。 書云。自誠明謂之性。自明誠謂之教。 誠則明矣。明則誠矣。唯天下至誠 , 謂能盡 其性。能盡其性 , 則能盡人之性。能盡人之 性 , 則能盡物之性。能盡物之性 , 則知聖凡之 性同體也。 金剛經云。是法平等,無有高下。是法 者 , 指其本性也。本性喻乎金剛 , 言其堅固不 壞也。無有高下者 , 上至諸佛菩薩 , 下至蠢動 含靈,謂其皆有佛性。故曰平等也。 心經云。不増不滅。此性在聖不増,在凡不 滅,故曰不増不滅也。 豈不見儒云。一切含靈,各其一太極。亦此 理也。 嗚呼。聖凡人物 , 本乎一性。只因迷悟之 殊 , 染淨之別。所以有成聖也 , 有成凡也。有 爲人也 , 有爲物也。夫如是則物命之類 , 豈可 殺而食之乎。今時若殺他而食之,他時必殺汝 亦食之。

QUYEÅN TRUNG

533

nhó duïc, ninh nhó thaàn, chaùnh thò coác thaàn baát töû daõ. Coác giaû, hö daõ. Thaàn giaû, linh daõ. Vò chi hö linh baát muoäi daõ.

Hö linh baát muoäi giaû, töùc huûy baát dieät taùnh daõ.

Thö vaân: Töï thaønh minh vò chi taùnh. Töï minh thaønh vò chi giaùo. Thaønh taéc minh hyõ. Minh taéc thaønh hyõ. Duy thieân haï chí thaønh, vò naêng taän kyø taùnh. Naêng taän kyø taùnh, taéc naêng taän nhaân chi taùnh. Naêng taän nhaân chi taùnh, taéc naêng taän vaät chi taùnh. Naêng taän vaät chi taùnh, taéc tri thaùnh phaøm chi taùnh ñoàng theå daõ.

Kim Cang kinh vaân: Thò phaùp bình ñaúng, voâ höõu cao haï.

Thò phaùp giaû, chæ kyø boån taùnh daõ. Boån taùnh duï hoà kim cang, ngoân kyø kieân coá baát hoaïi daõ. Voâ höõu cao haï giaû, thöôïng chí chö Phaät, Boà Taùt, haï chí xuaån ñoäng haøm linh, vò kyø giai höõu Phaät taùnh, coá vieát bình ñaúng daõ.

Taâm kinh vaân: Baát taêng baát giaûm. Thöû taùnh taïi thaùnh baát taêng, taïi phaøm baát giaûm. Coá vieát baát taêng baát giaûm daõ.

Khôûi baát kieán Nho vaân: Nhaát thieát haøm linh, caùc höõu nhaát thaùi cöïc. Dieäc thöû lyù daõ.

OÂ hoâ. Thaùnh phaøm nhaân vaät, boån hoà nhaát taùnh. Chæ nhaân meâ ngoä chi thuø, nhieãm tònh chi bieät. Sôû dó höõu thaønh thaùnh daõ, höõu thaønh phaøm daõ. Höõu vi nhaân daõ, höõu vi vaät daõ. Phuø nhö thò taéc vaät maïng chi loaïi, khôûi khaû saùt nhi thöïc chi hoà. Kim thôøi nhöôïc saùt tha nhi thöïc chi, tha thôøi taát saùt nhöõ dieäc thöïc chi.

534

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Baát kieán Laêng Nghieâm kinh vaân: Nhaân töû vi döông,

不見楞嚴經云。人死爲羊 ,羊死爲人 ,遞相 吞噉。豈可逃哉。 或曰。天生萬物 , 所以養人也。若不殺不 食,使禽獸之逾多,將何以治之。 答曰。因是殺食者多,墜墮者亦多。若能不 殺不食 , 則無遞償之患矣。何則 , 世閒男女盡 持齋戒,則自然不食。不食,則不殺。不殺,則 不墮。不墮 , 則地獄變爲天堂 , 凡夫成乎佛 也。 梵網經云。持戒比丘不殺生草,而况於有情 乎。有情者 , 佛命含靈也。無情者 , 草木瓦礫 也。由是推之,則大小物命之類皆不可殺也。 汝等諸人,切宜仔細,究心念佛,啟悟真源。 若也了了自見,法法現前,是名見性成佛,超出 輪迴。若也一念差遲,永沈苦海。可謂。披毛 從此得,作佛也由他。

535

döông töû vi nhaân, ñeä töông thoân ñaïm. Khôûi khaû ñaøo tai.

Hoaëc vieát: Thieân sanh vaïn vaät, sôû dó döôõng nhaân daõ.

Nhöôïc baát saùt baát thöïc, söû caàm thuù chi du ña, töông haø dó trò chi? Ñaùp vieát: Nhaân thò saùt thöïc giaû ña, truïy ñoïa giaû dieäc ña.

Nhöôïc naêng baát saùt baát thöïc, taéc voâ ñeä thöôøng chi hoaïn hyõ. Haø taéc, theá gian nam nöõ taän trì trai giôùi, taéc töï nhieân baát thöïc. Baát thöïc, taéc baát saùt. Baát saùt, taéc baát ñoïa. Baát ñoïa, taéc ñòa nguïc bieán vi thieân ñöôøng, phaøm phu thaønh hoà Phaät daõ.

Phaïm Voõng kinh vaân: Trì giôùi tyø-kheo baát saùt sanh thaûo, nhi huoáng ö höõu tình hoà. Höõu tình giaû, Phaät maïng haøm linh daõ. Voâ tình giaû, thaûo moäc ngoõa lòch daõ. Do thò suy chi, taéc ñaïi tieåu vaät maïng chi loaïi, giai baát khaû saùt daõ.

Nhöõ ñaúng chö nhaân, thieát nghi töû teá, cöùu taâm nieäm Phaät, khaûi ngoä chaân nguyeân. Nhöôïc daõ lieãu lieãu töï kieán phaùp phaùp hieän tieàn, thò danh kieán taùnh thaønh Phaät, sieâu xuaát luaân hoài. Nhöôïc daõ nhaát nieäm sai trì, vónh traàm khoå haûi. Khaû vò phi mao tuøng thöû ñaéc, taùc Phaät daõ do tha.

536

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

6. Tam giaùo daïy veà chaân nhö boån taùnh

C

haân nhö boån taùnh laø caùi theå hoaøn toaøn chaân thaät, khoâng moät maûy may hö voïng, saün coù töø khi cha meï coøn chöa sanh ra, cuõng goïi laø boån lai dieän muïc. Thieàn toâng goïi ñoù laø Chaùnh phaùp nhaõn taïng; Lieân toâng(1) goïi laø Boån taùnh Di-ñaø. Khoång töû goïi laø thieân lyù. Laõo töû goïi laø coác thaàn. Kinh Dòch goïi laø thaùi cöïc. Teân goïi tuy khaùc maø kyø thaät cuõng ñoàng nhö nhau.

Taùnh aáy roãng khoâng maø linh dieäu, vaéng laëng maø maàu nhieäm. Töø thuôû trôøi ñaát chöa phaân ñaõ coù caùi lyù aáy roài.

Traûi qua nhieàu kieáp nhö soá haït buïi nhoû cuõng chaúng maát; daàu cho theá giôùi coù hö hoaïi cuõng chaúng thay ñoåi.

Toå sö daïy raèng: “Coù moät vaät hieän höõu tröôùc caû trôøi ñaát, vaéng laëng coâ tòch khoâng hình töôùng, thöôøng laøm chuû moïi hieän töôïng, khoâng thay ñoåi theo boán muøa.” Chính laø nghóa cuûa chaân nhö boån taùnh vaäy.

Than oâi! Ngöôøi ta chaúng bieát gìn giöõ caùi chaân taùnh töï nhieân saün coù cuûa mình neân bò buoäc troùi vaøo caùi theå xaùc vaät chaát do boán moùn ñaát, nöôùc, löûa, gioù hôïp thaønh. Ñang khi thoï laáy hình haøi ñaõ bò aâm huyeát vaø tröôïc khí laøm cho meâ toái theå taùnh boån nhieân thanh tònh. Ñeán luùc sanh ra ñôøi laïi meâ say, ñieân ñaûo vôùi naêm moùn duïc, saùu traàn caûnh, neân ñoái vôùi caùi thieân chaân saün coù caøng theâm môø mòt! Vì theá, Phaät daïy taùm muoân boán ngaøn phaùp moân ñeàu nhaèm daét daãn ngöôøi ñôøi boû voïng veà chaân. Trong ñoù, phaùp moân thaúng taét vaø deã thöïc haønh hôn heát laø phaùp moân nieäm Phaät. Ngöôøi tu taäp phaùp naøy, loøng khoâng taùn loaïn thì tam-muoäi hieän tieàn. Ñoù laø trôû veà vôùi boån taùnh vaäy.

(1)

Töùc Tònh ñoä toâng.

QUYEÅN TRUNG

537

Ñöùc Khoång töû daïy ngöôøi kieàm cheá loøng tham muoán cuûa rieâng mình ñeå trôû laïi vôùi thieân lyù. Choã tham muoán cuûa rieâng mình ñaõ döùt saïch thì thieân lyù töï seõ löu haønh. Ñöùc Laõo töû daïy ngöôøi ta boû loøng tham muoán, giöõ yeân thaàn trí, ñoù chính laø coác thaàn khoâng hö hoaïi. Coác laø nghóa roãng khoâng, thaàn laø nghóa linh dieäu. Coác thaàn nghóa laø roãng khoâng linh dieäu khoâng meâ toái. Ñoù chính laø caùi chaân taùnh khoâng theå huûy dieät.

Kinh Thö daïy raèng: Do thaønh thaät maø ñöôïc saùng suoát, ñoù goïi laø töï taùnh; do saùng suoát maø ñöôïc thaønh thaät, ñoù goïi laø chæ daïy. Cho neân, thaønh thaät aét ñöôïc saùng suoát, saùng suoát aét ñöôïc thaønh thaät. Chæ ngöôøi chí thaønh trong thieân haï môùi thaáu hieåu ñöôïc töï taùnh. Thaáu hieåu ñöôïc töï taùnh thì thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa ngöôøi khaùc. Thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa ngöôøi khaùc thì thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa muoân vaät. Thaáu hieåu ñöôïc taùnh cuûa muoân vaät thì bieát ñöôïc raèng taùnh cuûa thaùnh nhaân vôùi phaøm phu cuõng ñoàng moät theå.

Kinh Kim Cang daïy raèng: “Phaùp naøy bình ñaúng, khoâng coù söï cao thaáp.” Noùi “phaùp naøy” laø chæ cho boån taùnh. Boån taùnh aáy ví nhö kim cöông, laø vì noù raén chaéc, khoâng theå hö hoaïi. Noùi “khoâng coù söï cao thaáp” laø vì, treân töø chö Phaät, Boà Taùt, döôùi cho ñeán caùc loaøi saâu boï, coân truøng thaûy ñeàu coù taùnh Phaät, cho neân noùi laø bình ñaúng.

Taâm kinh daïy raèng: “Khoâng theâm khoâng bôùt.” Chaân taùnh aáy ôû nôi baäc thaùnh cuõng khoâng theâm, ôû nôi phaøm phu cuõng khoâng bôùt, cho neân noùi laø “khoâng theâm khoâng bôùt”.

Nho giaùo cuõng daïy raèng: “Muoân loaøi coù söï soáng, thaûy ñeàu coù ñuû moät khí thaùi cöïc.” Ñoù cuõng laø lyù chaân nhö boån taùnh vaäy.

538

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Than oâi! Thaùnh, phaøm, ngöôøi, vaät voán ñoàng moät taùnh.

Chæ bôûi meâ, ngoä maø khaùc nhau; chæ taïi nhieãm oâ hay thanh tònh maø thaønh phaân bieät! Cho neân môùi coù thaùnh, coù phaøm, coù ngöôøi, coù vaät. Nhö vaäy thì ñoái vôùi caùc loaøi vaät, leõ naøo laïi neân gieát ñeå aên thòt hay sao? Ngaøy nay neáu gieát noù maø aên, ngaøy sau aét noù cuõng seõ gieát mình maø aên laïi. Kinh Laêng Nghieâm daïy raèng: “Ngöôøi cheát laøm deâ, deâ cheát laøm ngöôøi, aên nuoát laãn nhau.” Leõ naøo troán traùnh ñöôïc sao?

Coù keû noùi raèng: “Trôøi sanh muoân vaät laø ñeå nuoâi ngöôøi.

Neáu mình chaúng gieát ñi maø aên, thì caàm thuù ngaøy caøng nhieàu bieát laøm sao maø trò?” Ñaùp raèng: “Bôûi soá ngöôøi gieát vaät aên thòt quaù nhieàu, cho neân phaûi ñoïa laøm vaät cuõng nhieàu. Neáu ngöôøi ta chaúng gieát haïi, chaúng aên thòt, thì khoûi bò caùi naïn phaûi laàn hoài thöôøng maïng. Vì sao vaäy? Neáu moïi ngöôøi khaép theá giôùi ñeàu giöõ theo trai giôùi, töï nhieân chaúng coøn aên thòt. Khoâng aên thòt

東坡學士飲食說 夫天地之閒 , 陰陽之內 , 發生萬靈 , 并以萬 物。然其萬物滋益萬靈,萬靈之中人爲第一。 雖云第一 , 還依食本。食本已具 , 然後可以立 身,可以立行。 其立行者何用禾黍稷麥菽,及瓜果茄菜之物

QUYEÅN TRUNG

539

thì khoâng coøn gieát haïi. Khoâng gieát haïi thì khoâng phaûi sa ñoïa. Khi aáy, ñòa nguïc seõ hoùa thieân ñöôøng, phaøm phu cuõng thaønh Phaät Thaùnh.”

Kinh Phaïm Voõng daïy raèng: “Baäc tyø-kheo giöõ giôùi khoâng laøm cheát caây coû, huoáng chi laø ñoái vôùi loaøi höõu tình! Höõu tình laø caùc loaøi vaät saün coù taùnh Phaät, voâ tình laø caùc loaïi coû caây, ngoùi soûi. Theo ñoù maø suy ra thì heát thaûy caùc loaøi vaät coù maïng soáng, daàu lôùn, daàu nhoû cuõng chaúng neân gieát haïi.

Caùc ngöôøi neân chín chaén chuyeân taâm nieäm Phaät, thaáu roõ coäi nguoàn chaân thaät. Neáu tu taäp ñeán möùc töï mình thaáu suoát taát caû, muoân phaùp hieån baøy tröôùc maét, ñoù goïi laø kieán taùnh thaønh Phaät, vöôït thoaùt luaân hoài. Chæ caàn moät nieäm sai leäch chaäm chaïp thì muoân kieáp phaûi chìm trong bieån khoå. Coù theå noùi raèng: “Môû loâng töø ñoù ñöôïc, thaønh Phaät cuõng do ñaây.”

Ñoâng pha hoïc só aåm thöïc thuyeát Phuø thieân ñòa chi gian, aâm döông chi noäi, phaùt sanh vaïn linh tinh dó vaïn vaät. Nhieân kyø vaïn vaät tö ích vaïn linh, vaïn linh chi trung nhaân vi ñeä nhaát. Tuy vaân ñeä nhaát, hoaøn y thöïc boån. Thöïc boån dó cuï, nhieân haäu khaû dó laäp thaân, khaû dó laäp haïnh.

Kyø laäp thaân giaû haø, duïng hoøa thuû ñaïo maïch thuùc, caäp qua quaû gia thaùi chi vaät daõ. Kyø laäp haïnh giaû haø, haønh nhaân

540

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

也。其立行者何行仁義福智信,作士農工商之 業也。所以人作隨其意而成立之。 且如畜類 ,皆是萬靈之數 ,亦有五常之理。 喜怒哀樂 , 動淨昇沈 , 痛痒饑飽 , 孳生愛護 , 如 我亦然。堪嗟世人以爲食噉 , 橫加炮炙 , 深可 悲哉。 嗚呼。形雖我不同,命亦吾無異。烹他身而 養我身,宰他命而生我命,實非仁恕之心,乃是 愚癡之意。凡食肉者,皆犯五常。 屠戮他身 , 肥甘自已 , 爲不仁也。離他眷 屬 , 延我親朋 , 爲不義也。將他肉體 , 供獻神 人 , 爲不禮也。稱言食祿 , 當受刀砧 , 爲不智 也。設餌粧謀,引人陷穽,爲不信也。 噫。人居塵世 ,全藉五常。知而故犯 ,不足 爲人。 又曰。世有常言。欠我錢債,作畜還償。當 我食禄,俱無過咎。 余愼思之 , 亦不然也。緣眾生靈 , 即人性 命。命爲己命 , 債爲世財。債可以捐 , 命不可 捨。展轉寃讎 , 更相互受。今將爲食 , 可不愍 乎。

QUYEÅN TRUNG

541

nghóa leã trí tín, taùc só noâng coâng thöông chi nghieäp daõ. Sôû dó theá nhaân caùc tuøy kyù yù, nhi thaønh laäp chi.

Thaû nhö suùc loaïi, giai thò vaïn linh chi soá, dieäc höõu nguõ thöôøng chi lyù. Hyû noä ai laïc, ñoäng tònh thaêng traàm, thoáng döông cô baõo, tö sanh aùi hoä nhö ngaõ dieäc nhieân. Kham tu theá nhaân dó vi thöïc ñaïm, hoaïnh gia phaùp chích, thaâm khaû bi tai.

OÂ hoâ! Hình tuy ngaõ baát ñoàng, maïng dieäc ngoâ voâ dò.

Phanh tha thaân nhi döôõng ngaõ thaân, teå tha maïng nhi sanh ngaõ maïng, thaät phi nhaân thöù chi taâm, naõi thò ngu si chi yù.

Phaøm thöïc nhuïc giaû, giai phaïm nguõ thöôøng. Ñoà luïc tha thaân, baøo cam töï dó, vi baát nhaân daõ. Ly tha quyeán thuoäc, duyeân ngaõ thaân baèng, vi baát nghóa daõ. Töông tha nhuïc theå, cung hieán thaàn nhaân, vi baát leã daõ. Xöng ngoân thöïc loäc, ñöông thoï ñao chaân, vi baát trí daõ. Thieát nhò trang möu, daãn nhaân haõm tænh, vi baát tín daõ.

Y. Nhaân cö traàn theá, toaøn taï nguõ thöôøng, tri nhi coá phaïm, baát tuùc vi nhaân.

Höïu vieát: Theá höõu thöôøng ngoân: Khieám ngaõ tieàn traùi, taùc suùc hoaøn thöôøng. Ñöông ngaõ thöïc loäc, caâu voâ quaù cöõu.

Dö thaän tö chi, dieäc baát nhieân daõ. Duyeân chuùng sanh linh, töùc nhaân taùnh maïng. Maïng vi kyû maïng, traùi vi theá tai.

Traùi khaû dó quyeân, maïng baát khaû xaû. Trieån chuyeån oan cöøu, caùnh töông hoã thoï. Kim töông vi thöïc, khaû baát maãn hoà.

542

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

於戲。食之者 ,不仁人。仁人者 ,不食矣。 明道先生曰。人吾同胞,畜吾同氣。 裴相國云。血氣之屬,必有知。凡有知 者,必同體。 孟子曰。見其生 ,不忍見其死。聞其聲 ,不 忍食其肉。 是故君子所當深戒也。

7. Ñoâng Pha Hoïc só thuyeát veà vieäc aên uoáng

G

iöõa khoaûng aâm döông trong voøng trôøi ñaát phaùt sanh muoân loaøi muoân vaät. Muoân vaät ñeàu coù ích cho sanh linh, maø trong taát caû sanh linh thì con ngöôøi laø cao troåi nhaát. Tuy laø cao troåi nhaát nhöng vaãn phaûi nöông vaøo vieäc aên uoáng laøm goác. Coù aên uoáng no ñuû roài môùi coù theå laäp thaân, laäp haïnh.

Muoán nuoâi thaân caàn phaûi duøng nhöõng vaät nhö luùa, neáp, baép, ñaäu cuøng laø döa, traùi, caø, rau... Muoán laäp haïnh, aét phaûi thöïc haønh nhöõng ñöùc nhaân, nghóa, leã, trí, tín vaø theo nhöõng ngheà nghieäp thuoäc caùc giôùi só, noâng coâng, thöông.

Cho neân, ngöôøi ñôøi ñeàu coù theå tuøy yù maø laäp thaân vaø laäp haïnh.

Vaû laïi, loaøi vaät cuõng laø sanh linh, cuõng coù maïng soáng, cuõng coù caùi lyù Nguõ thöôøng, cuõng bieát vui möøng, noùng giaän,

QUYEÅN TRUNG

543

OÂ hoâ! Thöïc chi giaû, baát nhaân nhaân. Nhaân nhaân giaû, baát thöïc hyõ. Minh Ñaïo tieân sanh vieát: Nhaân ngoâ ñoàng baøo, suùc ngoâ ñoàng khí.

Buøi Töôùng quoác vaân: Khí huyeát chi thuoäc, taát höõu tri.

Phaøm höõu tri giaû, taát ñoàng theå.

Maïnh töû vieát: Kieán kyø sanh baát nhaãn kieán kyø töû. Vaên kyø thanh, baát nhaãn thöïc kyø nhuïc.

Thò coá quaân töû sôû ñöông thaâm giôùi daõ.

buoàn ñau, sôï seät, cöû ñoäng tôùi lui, leân xuoáng. Chuùng cuõng bieát ñau ñôùn, ngöùa ngaùy, bieát no, bieát ñoùi, coù söï sanh saûn, trìu meán, ñuøm boïc nhau nhö ta vaäy. Than oâi! Ngöôøi ñôøi vì tham aên uoáng neân baét chuùng maø nöôùng, maø trui, thaät ñaùng thöông thay!

OÂi! Hình theå tuy chaúng ñoàng vôùi ta, nhöng maïng soáng vaãn khoâng khaùc! Naáu nöôùng thaân xaùc chuùng ñeå nuoâi döôõng thaân ta, gieát haïi maïng soáng cuûa chuùng ñeå nuoâi soáng maïng mình, thaät khoâng phaûi laø loøng nhaân, chính laø yù töôûng ngu si. Phaøm nhöõng keû aên thòt ñeàu laø phaïm vaøo Nguõ thöôøng.

Gieát moå thaân chuùng ñeå ñöôïc mieáng aên ngon beùo, ñoù laø khoâng coù nhaân. Chia lìa quyeán thuoäc chuùng, nhoùm hoïp ngöôøi thaân cuûa mình, ñoù laø khoâng coù nghóa. Ñem xaùc thòt chuùng maø hieán cuùng thaàn linh cuûa mình, ñoù laø khoâng coù leã. Noùi raèng ñöôïc höôûng loäc maø chuùng phaûi chòu naïn dao

544

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

545

thôùt baêm vaèm, ñoù laø khoâng coù trí. Ñaët moài nhöû, möu moâ löøa phænh, khieán chuùng phaûi sa vaøo haàm baãy, ñoù laø khoâng coù tín.

nhöng maïng thì khoâng theå boû. Neáu cöù luaân chuyeån oaùn thuø, thay nhau maø chòu haïi; nay saép bò gieát thòt chaúng ñaùng thöông sao?

Than oâi! Ngöôøi soáng ôû ñôøi ñeàu phaûi nöông theo nguõ thöôøng, bieát maø vaãn coá yù phaïm vaøo, thaät chaúng ñaùng laøm ngöôøi!

OÂi! Keû aên thòt laø baát nhaân. Ngöôøi coù nhaân thì chaúng aên thòt! Tieân sanh Minh Ñaïo noùi raèng: “Ngöôøi laø ñoàng baøo vôùi ta, thuù laø ñoàng khí vôùi ta.” Buøi Töôùng quoác noùi: “Nhöõng loaïi coù huyeát khí ñeàu coù tri giaùc, heã coù tri giaùc thì ñoàng theå vôùi ta.” Maïnh töû daïy raèng: “Ñaõ thaáy con thuù ñang soáng, chaúng nôõ nhìn noù cheát; nghe tieáng noù keâu la, chaúng nôõ aên thòt noù.”

Laïi nöõa, ngöôøi ñôøi thöôøng noùi raèng: “Vì thieáu nôï tieàn baïc neân phaûi laøm thuù ñeå traû. Ñoù laø loäc ñaùng höôûng, khoâng coù toäi loãi.”

Xeùt kyõ ra, lôøi aáy chaúng ñuùng. Nhaân vì caùc loaïi sanh linh ñeàu coù ñoàng maïng soáng nhö con ngöôøi. Maïng laø maïng cuûa rieâng mình, nôï laø chuoác laáy ôû ñôøi. Nôï coù theå boû ñöôïc,

優曇祖師戒殺文 卵 , 胎 , 濕 , 化 , 飛走蟲魚 , 皆未來諸佛之流 , 或過去多生父母。 至於 , 顒顒怖死 , 汲汲貪生。避苦而樂其 身 , 此情一等。求安而養其命 , 斯理萬均。何 乃聲哀哀而牽上刀砧。眼盼盼而驅就死地。 或張羅亘野布綱連山 , 火逐嶺以高低 , 烟隨處 而疎密。疾電之鷹爭舉,追風之馬競前。猿睹 箭以魂飛 , 雁看弓而膽落。解頭陷腦之酸 , 難

Cho neân, ngöôøi quaân töû phaûi thöôøng kieâng traùnh vieäc gieát haïi.

Öu ñaøm Toå sö giôùi saùt vaên Noaõn thai thaáp hoùa, phi taåu truøng ngö, giai vò lai chö Phaät chi löu, hoaëc quaù khöù ña sanh phuï maãu.

Chí ö ngung ngung boá töû, caáp caáp tham sanh. Tî khoå nhi laïc kyø thaân, thöû tình nhaát ñaúng. Caàu an nhi döôõng kyø maïng, tö lyù vaïn quaân. Haø naõi thanh ai ai nhi khieân thöôïng ñao chaân. Nhaõn phaùn phaùn nhi khu töïu töû ñòa. Hoaëc ñöông la tuyeân daõ, boá voõng lieân sôn. Hoûa truïc lónh dó cao ñeâ, uyeân tuøy xöù nhö sô maät. Taät ñieån chi öng tranh töû. Truy phong chi maõ caïnh tieàn. Vieân ñoå tieãn dó hoàn phi. Nhaïn khaùn cung nhi ñaûm laïc. Giaûi ñaàu haõm naõo chi toan, nan ñeå. Ñoãng

546

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

抵。洞胸徹骨之痛 , 奚禁。况斯等 , 共禀五 行,俱含四象。同沾佛性,共有神明。 何乃,陳此肉山,樹斯炮烙。克其口復,委彼 心肝。殊不知斷其命者,是出佛身之血。食其 肉者 , 寧非父母之身。造殺害之深尤 , 斷慈悲 之種性。生前福壽 , 暗裏消磨。死後沈淪 , 刀 山劍樹。還作雞猪魚兔,次第填償。至於宰割 烹炮,因果相似。諦觀食肉,可謂寒心。

QUYEÅN TRUNG

547

hung trieät coát chi thoáng, heà caâm. Huoáng tö ñaúng, coäng baåm nguõ haønh, caâu haøm töù töôïng. Ñoàng trieâm Phaät taùnh, coäng höõu thaàn minh.

Haø naõi, traàn thöû nhuïc sôn, thoï tö phaùo laïc. Khaéc kyø khaåu phuùc, uûy bæ taâm can. Thuø baát tri ñoaïn kyø maïng giaû, thò xuaát Phaät thaân chi huyeát; thöïc kyø nhuïc giaû, ninh phi phuï maãu chi thaân. Taïo saùt haïi chi thaâm vöu, ñoaïn töø bi chi chuûng taùnh. Sanh tieàn phöôùc thoï, aùm lyù tieâu ma. Töû haäu traàm luaân, ñao sôn kieám thoï. Hoaøn taùc keâ chöõ ngö thoá, thöù ñeä ñieàn thöôøng. Chí ö teå caùc phanh phaùo, nhaân quaû töông töï. Ñeá quan thöïc nhuïc. Khaû vò haøn taâm.

縱售易於屠門,亦難逃於重罪。菩薩寧當破

Tuùng thuï dòch ö ñoà moân. Dieäc nan ñaøo ö troïng toäi. Boà

骨 , 終不食噉眾生。是以白兔焚身 , 而仙人不

Taùt ninh ñöông phaù coát, chung baát thöïc ñaïm chuùng sanh.

顧也。草尙不拔,肉豈容嘗。

Thò dó baïch thoá phaøn thaân, nhi tieân nhaân baát coá daõ. Thaûo thöôïng baát baït, nhuïc khôûi dung thöôøng.

遠彼庖厨 ,有聞聲不忍之訓。養他出賣 ,同

Vieãn bæ baøo truø, höõu vaên thanh baát nhaãn chi huaán.

口殺心食之尤。大聖垂慈,所以制戒。永斷殺

Döôõng tha xuaát maïi, ñoàng khaåu saùt taâm thöïc chi cöu. Ñaïi

生,其德大也。修淨圡人,故當持守。 可謂。

thaùnh thuøy töø, sôû dó cheá giôùi. Vónh ñoaïn saùt sanh, kyø ñöùc ñaïi daõ. Tu Tònh ñoä nhaân, coá ñöông trì thuû.

Khaû vò:

不貪香餌味, 始是碧潭龍。

Baát tham höông nhò vò, Thuûy thò bích ñaøm long.

548

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

8. Baøi vaên giôùi saùt cuûa Toå sö Öu Ñaøm

T

aát caû nhöõng loaøi sanh ra töø tröùng, töø baøo thai, töø nôi aåm thaáp, töø söï bieán hoùa, bao goàm caùc loaøi bieát bay treân trôøi, bieát chaïy döôùi ñaát, caù laën trong nöôùc, cho ñeán coân truøng, saâu boï... heát thaûy ñeàu laø chö Phaät trong töông lai,(1) hoaëc laø cha meï nhieàu ñôøi cuûa ta trong quaù khöù.

Laïi xeùt cho ñeán leõ heát loøng sôï cheát, gaáp ruùt tham soáng, traùnh ñieàu khoå, tìm ñieàu sung söôùng, thì giöõa ta vaø muoân vaät ñeàu nhö nhau caû. Caàu ñöôïc yeân thaân nuoâi döôõng maïng soáng, leõ aáy muoân loaøi ñeàu khoâng khaùc. Vì sao ñaõ nghe tieáng keâu thaûm thieát maø coøn loâi daét ñeán choã gieát moå; ñaõ thaáy maét nhìn sôï seät van caàu maø laïi ñaåy xoâ ñeán nôi phaûi cheát?

Laïi baãy raäp ñaày nuùi, löôùi giaêng khaép ñoàng, ñoát löûa ñaày non; khoùi xoâng khaép choán; ngöïa khoûe röôït theo, chim öng baét laáy.(2) Vöôïn nhìn muõi teân bay maát hoàn; chim thaáy daây cung buoâng khieáp vía! Noãi chua cay naùt oùc beå ñaàu, laøm sao chòu noãi? Nieàm khoå ñau moå buïng loùc xöông, thaät khaù thöông thay! Huoáng chi, muoân loaøi ñeàu chaúng khaùc vôùi ta, ñeàu quyù thaân maïng, ñeàu coù taùnh Phaät, cuõng ñuû taâm tình caûm xuùc, cuõng ñuû taùnh linh.

Sao nôõ baøy vieäc gieát haïi, thòt xöông chaát thaønh nuùi, naáu nöôùng chieân xaøo? Mieáng ngon ôû mieäng mình maø huûy hoaïi tim gan chuùng! Chaúng bieát raèng gieát haïi chuùng sanh töùc laø laøm thaân Phaät chaûy maùu; aên thòt chuùng sanh chính laø (1)

Vì Phaät coù daïy raèng: “Taát caû chuùng sanh ñeàu laø Phaät seõ thaønh.” ÔÛ ñaây moâ taû caûnh ñi saên ngaøy xöa, ngöôøi ñi saên cöôõi ngöïa baén teân, coù mang theo choù saên vaø chim öng ñeå luøng suïc, baét moài.

(2)

QUYEÅN TRUNG

549

aên thòt cha meï ñôøi tröôùc cuûa mình. Döùt maát haït gioáng töø bi, taïo theâm toäi nghieäp saùt haïi. Phöôùc thoï trong ñôøi naøy phaûi tieâu moøn, ñöùt ñoaïn; sau khi cheát coøn phaûi chìm ñaém trong röøng kieám, nuùi ñao; roài phaûi sanh trôû laïi laøm gaø, heo, caù, thoû... laàn löôït traû nôï, cuõng seõ bò naáu nöôùng, moå xeû, nhaân quaû töông tôï. Cho neân, xeùt kyõ vieäc aên thòt thaät ñaùng khieáp sôï!

Cho ñeán nhö keû chuyeân mua baùn thòt cuõng khoâng traùnh khoûi toäi nghieäp naëng neà. Boà Taùt thaø chòu naùt xöông chöù khoâng aên nuoát xöông thòt chuùng sanh. Cho neân, thoû traéng töï thieâu ñeå cuùng döôøng maø tieân nhaân khoâng thoï duïng.(1) Ñeán caây coû coøn khoâng nhoå haïi, haù laïi aên thòt chuùng sanh hay sao?

Coù lôøi daïy raèng: Neân xa choã beáp nuùc, nghe tieáng keâu la cuûa con vaät thì chaúng nôõ aên thòt.(2) Nuoâi döôõng suùc vaät ñeå baùn thì cuõng ñoàng toäi nhö keû gieát haïi, aên thòt. Ñöùc Phaät ruû loøng töø bi neân cheá ñònh giôùi khoâng gieát haïi. Nhö döùt haún ñöôïc vieäc gieát haïi, thaät laø ñöùc lôùn thay! Ngöôøi tu Tònh ñoä phaûi gaéng giöõ gìn.

Neân coù theå noùi raèng: Chaúng tham muøi höông nhöû, Môùi thaät baäc chaân tu!

(1)

Thuôû xöa, coù moät vò tieân nhaân tu haønh trong moät ñoäng ñaù treân nuùi. Ñeán naêm trôøi haïn, trong nuùi chaúng coøn hoa, quaû vaø nöôùc. OÂng muoán ñi xuoáng chôï hoùa trai. Coù con thoû traéng ôû ñoù, khoâng muoán oâng boû vieäc tu taäp neân töï nhaøo mình voâ löûa thieâu mình ñeå cuùng döôøng cho oâng aên. OÂng chaïy ñeán laáy con thoû ra khoûi löûa, duø ñaõ cheát roài maø vaãn chaúng nôõ aên thòt noù, roài oâng quyeát chí ôû laïi trong nuùi maø tu haønh.

(2) Ñaây laø lôøi daïy cuûa Nho gia, nguyeân yù laø: Ngöôøi quaân töû chaúng gaàn vieäc beáp nuùc, nghe tieáng keâu cuûa con vaät khi bò gieát thì khoâng aên thòt cuûa noù.

550

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛印禪師戒殺文 鱗甲羽毛諸品類, 眾生與佛心無二。 只爲當初錯用心, 致使今生頭角異。 水中游林裏戲, 何忍將來克日計。 須臾活捉在砧牀, 口不能言,眼還覷。 或椎搕,或刀刺。 牽入鑊湯深可畏。 推毛捋羽刮皮鱗, 剖眷剜心猶吐氣。 美君喉誇好味, 勸子勸妻同噉嗜。 只知恣性縱無明, 不懼陰司毫髮記。 命纔終冤業至, 靣對閻王爭敢諱。 從頭一一報無差,

QUYEÅN TRUNG

Phaät AÁn Thieàn sö giôùi saùt vaên Laâm giaùp vuõ mao chö phaåm loaïi.

Chuùng sanh döõ Phaät taâm voâ nhò.

Chæ vò ñöông sô thoá duïng taâm.

Trí söû kim sanh ñaàu giaùc dò.

Thuûy trung du laâm lyù hyù.

Haø nhaãn töông lai khaéc nhaät keá.

Tu du hoaït troùc taïi chaâm saøng.

Khaåu baát naêng ngoân nhaõn hoaøn thöù.

Hoaëc trung aùp hoaëc ñao thích.

Khieân nhaäp hoaïch than thaâm khaû uùy.

Thoâi mao loaùt vuõ quaùt bì laân.

Phaåm quyeán oan taâm du khoå khí.

Myõ quaân haàu khoa haûo vò.

Khuyeán töû khuyeán theâ ñoàng ñaïm thò.

Chæ tri töù taùnh tuùng voâ minh.

Baát cuï aâm ty haøo phaùt kyù.

Maïng taøi chung oan nghieäp chí.

Dieän ñoái Dieâm vöông tranh caûm huùy.

Tuøng ñaàu nhaát nhaát baùo voâ sai.

551

552

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

爐炭鑊湯何處避。

Loâ thaùn hoaïch than haø xöù tî.

勸賢豪須戒忌,

Khuyeán hieàn haøo tu giôùi kî.

莫把眾生當容易。

Maïc baû chuùng sanh ñöông dung dòch.

貪他一臠臠還他, 古聖畱言終不僞。 戒殺念佛兼放生, 决到西方上品會。

Tham tha nhaát luyeán luyeán hoaøn tha.

Coå thaùnh löu ngoân chung baát nguïy.

Giôùi saùt nieäm Phaät kieâm phoùng sanh.

Quyeát ñaùo Taây phöông thöôïng phaåm hoäi.

9. Vaên giôùi saùt cuûa Thieàn sö Phaät AÁn Heát thaûy muoân loaøi loâng, caùnh, vaûy...

Chuùng sanh cuøng Phaät ñoàng moät taâm.

Chæ thöôøng buoâng thaû voâ minh,

Chæ bôûi xöa kia duïng taâm nhaàm,

Taïo nhaân, taùc nghieäp coù ngaøy khoå thaân.

Nay môùi thoï hình haøi muoân thuù.

Oan nghieäp ñeå tôùi khi chung maïng,

Töøng nöôùc thaúm, röøng xa vui thöûa,

Chaïy ñöôøng naøo thoaùt löôùi nghieäp nhaân?

Sao nôõ ñem laøm böõa haèng ngaøy?

Xöa nay quaû baùo toû töôøng,

Phuùt ñaâu baét soáng veà ñaây,

Vaïc daàu, loø löûa, khoâng ñöôøng traùnh qua!

Hoaëc duøi ñaäp, hoaëc laø dao moå,

Khuyeân thieän höõu ñeå loøng raên giöõ,

Noài chaûo ñun, cöïc khoå xoùt xa!

Chôù xem thöôøng sanh maïng chuùng sanh.

Caïo loâng, nhoå caùnh, loät da,

Mieáng aên, mieáng traû aét chaúng sai,

Roùc xöông, raïch ruoät, thôû ra hôi taøn.

Lôøi chö thaùnh xöa khoâng hö doái:

Naáu nöôùng doïn leân baøn vöøa mieäng,

Giôùi saùt, nieäm Phaät, thöôøng phoùng sanh,

Khuyeân vôï con no mieáng ngon laønh.

Quyeát veà Taây phöông, baäc Thöôïng phaåm.

553

554

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

真歇禪師戒殺文

QUYEÅN TRUNG

Chaân Yeát Thieàn sö giôùi saùt vaên

堪嘆世人大錯,

Kham thaùn theá nhaân ñaïi thoá.

卻將苦事爲樂。 迎賓待客安排,

Khöôùc töông khoå söï vi laïc.

殺害生靈造作。 耳畔痛聲未絕, 便把沸湯淋淥。 不是鑊裏烹炮, 便向火中炙烙。 堂上聚集親朋, 堂下喧喧鼔樂。 恣其一世奢華, 豈覺千生墮落。 一朝夀盡報終, 索命冤家尋捉。 直饒抵諱分舒, 其柰鬼神執縛。 或上刀山劍樹,

Saùt haïi sanh linh taïo taùc.

或入燄爐沸鑊。 依次償他宿債,

Hoaëc nhaäp dieäm loâ phaát hoaïch.

Nghinh taân thò khaùch an baøi.

Nhó baïn thoáng thanh vò tuyeät.

Tieän baû phaát than laâm luïc.

Baát thò hoaïch lyù phanh phaùo.

Tieän höôùng hoûa trung chích laïc. Ñöôøng thöôïng tuï taäp thaân baèng. Ñöôøng haï huyeân huyeân coå laïc.

Töù kyø nhaát theá xa hoa.

Khôûi giaùc thieân sanh ñoïa laïc.

Nhaát trieâu thoï taän baùo chung.

Taùc maïng oan gia taàm troùc.

Tröïc nhieâu ñeå huùy phaân thö.

Kyø naïi quyû thaàn chaáp phöôïc.

Hoaëc thöôïng ñao sôn kieám thoï.

Y thöù thöôøng tha tuùc traùi.

555

556

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

卻被刀傷斧斫。

Khöôùc bò ñao thöông phuû chöôùc.

此時痛苦自當,

Thöû thôøi thoáng khoå töï ñöông.

人情都使不著。

Nhaân tình ñoâ söû baát tröôùc.

縱然受苦出期,

Tuùng nhieân thoï khoå xuaát kyø.

未免透入別殻。

Vò mieãn thaáu nhaäp bieät xaùc.

若非啣鐵負鞍,

Nhöôïc phi haøm thieát phuï an.

必定披毛帶角。

Taát ñònh phi mao ñôùi giaùc.

奉勸諸善男女,

Phuïng khuyeán chö thieän nam nöõ.

各自回頭相度。

Caùc töï hoái ñaàu töông ñoä.

何如改悔身心,

Haø nhö caûi hoái thaân taâm.

庶免沈淪三惡。

Thöù mieãn traàm luaân tam aùc.

若教賺卻路頭,

Nhöôïc giaùo traùm khöôùc loä ñaàu.

萬劫難爲轉腳。

Vaïn kieáp nan vi chuyeån cöôùc.

但念阿彌陀佛,

Ñaõn nieäm A-di-ñaø Phaät.

求生西方極樂。

Caàu sanh Taây phöông Cöïc laïc.

557

558

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

10. Vaên giôùi saùt cuûa Thieàn sö Chaân Yeát

QUYEÅN TRUNG

Hoaëc rôi röøng kieám nuùi ñao, Hoaëc vaøo vaïc naáu, hoaëc vaøo loø nung.

Ñaùng thöông traàn theá laàm to!

Traû y nôï cuõ trong ñôøi,

Thöôøng ñem vieäc khoå laøm troø vui chôi.

Dao ñaâm buùa boå khoâng lôøi bieän minh!

Tieäc baøy ñaõi khaùch tôi bôøi,

Baáy giôø ñau ñôùn moät mình,

Sanh linh gieát haïi ñeå môøi ngöôøi aên.

Xoùt vay naøo keû thaân tình laø ai?

Beân tai coøn tieáng keâu than,

Ñeán chöøng maõn toäi ñoïa ñaøy,

Lieàn ñem nöôùc noùng xoái thaân nôõ naøo!

Suùc sanh laïi phaûi ñaàu thai môùi vöøa;

Hoaëc laø noài chaûo naáu xaøo,

Mang yeân, ngaäm saét, ngöïa, löøa..

Hoaëc laø than löûa ñöa vaøo nöôùng quay.

Tôù toâi phaän choù, caøy böøa thaân traâu!

Treân theàm nhoùm hoïp ñuû ñaày,

Thieän nam, tín nöõ ñaâu ñaâu,

Döôùi theàm aâm nhaïc vui vaày ñôøn ca;

Khuyeân mau trôû goùt, quay ñaàu ñöôøng ngay.

Moät ñôøi buoâng thaû xa hoa,

Sao baèng tu söûa thaân taâm,

Bieát ñaâu toäi nghieäp ñaém sa ngaøn ñôøi?

Khoûi ba ñöôøng aùc, khoûi ñaøy traàm luaân.

Moät mai tuoåi thoï döùt roài,

Nhöôïc baèng lôõ böôùc sa chaân,

Oan gia ñoøi maïng khaép nôi ñuoåi tìm.

Muoân ñôøi ñoïa laïc khoù phaàn thoaùt ra,

Daàu cho choái caõi leõ cuøng,

Chæ chuyeân nieäm Phaät Di-ñaø,

Quæ thaàn baét troùi, khoûi voøng ñöôïc sao?

Caàu sanh Cöïc Laïc, thoaùt veà Taây phöông.

普菴祖師戒殺文 堪嘆諸人不較量, 卻將造罪當燒香。 處處神壇社廟, 盡是作業之場。

Phoå Am Toå sö giôùi saùt vaên Kham thaùn chö nhaân baát giaûo löôïng.

Khöôùc töông taïo toäi ñöông thieâu höông.

Xöù xöù thaàn ñaøn xaõ mieâu.

Taän thò taùc nghieäp chi traøng.

559

560

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

筒筒燒鵞煮鴨, 每每宰殺猪羊。 巧者持刀出血,

Caù caù thieân nga chöõ aùp.

拙者便去燒湯。 向前起來下手, 推毛破肚搜腸。 煮得半生半熟, 諸人鬭割分張。 一似夜叉羅刹, 猶如虎豹豺狼。 祭賽邪神野鬼,

Chuyeát giaû tieän khöû thieân thang.

正神豈可來嘗。 鬼又何會飽滿, 反遭觸犯天堂。 猫兒無人殺喫, 收拾被下安藏。 猪羊廣有人殺, 只見成隊成行。 禽獸時時遭戮,

Chaùnh thaàn khôûi khaû lai thöôøng.

殺者定去承當。

Saùt giaû ñònh khöù thöøa ñöông.

Moãi moãi teå saùt trö döông.

Xaûo giaû trì ñao xuaát huyeát.

Höôùng tieàn khôûi lai haï thuû.

Thoâi mao phaù ñoå söu traøng.

Chöû ñaéc baùn sanh baùn thuïc.

Chö nhaân ñaáu caùt phaân tröông.

Nhaát töï daï-xoa, la-saùt.

Du nhö hoå baùo saøi lang.

Teá taùi taø thaàn daõ quyû.

Quyû höïu haø taèng baõo maõn.

Phaûn tao xuùc phaïm thieân ñöôøng.

Mieâu nhi voâ nhaân saùt khieát.

Thaâu nhaäp bò haï an taøng.

Trö ngöu quaûng höõu nhaân saùt.

Chæ kieán thaønh ñoäi thaønh haøng.

Caàm thuù thôøi thôøi tao luïc.

561

562

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

因此三荒兩旱, 爲人豈不思量。 若要報答天地,

Nhaân thöû tam hoang löôõng haïn.

除非齋戒賢良。

Tröø phi trai giôùi hieàn löông.

Vi nhaân khôûi baát tö löông.

Nhöôïc yeáu baùo ñaùp thieân ñòa.

Chö nhaân giaû!

諸仁者。 殺他一命還他殺, 一念回光免禍殃。 偈曰。

Saùt tha nhaát maïng hoaøn tha saùt.

Nhaát nieäm hoài quang mieãn hoïa öông.

Keä vieát:

畜生本是人來做, 人畜輪迴古到今。 不要披毛并戴角, 勸君休使畜生心。 11. Vaên giôùi saùt cuûa Toå sö Phoå Am

Suùc sanh boån thò nhaân lai toá, Nhaân suùc luaân hoài coå ñaùo kim.

Baát yeáu phi mao tònh ñôùi giaùc, Khuyeán quaân höu söû suùc sanh taâm.

Vieäc gieát haïi laêng xaêng, nhoän nhòp,

Thöông thay keû tuïc nhaân ngu muoäi,

Cuøng caïo loâng, moå buïng tôi bôøi.

Taïo nhieàu toäi aùc laïi thaép höông!

Naáu ra roài nöûa soáng, nöûa chín,

Ñình thaàn, mieáu vuõ khaép laøng,

Laïi tranh nhau xeûo laáy ít nhieàu.

Thaûy ñeàu laø choán ñaøn traøng gaây oan.

Thaät chaúng khaùc daï-xoa, la-saùt,

Nôi nôi gieát vòt, moå boø.

Cuõng khoâng thua coïp döõ, huøm beo.

Choán choán quay gaø, luoäc lôïn;

Cuùng daâng quæ döõ, thaàn taø,

Keû kheùo caàm dao ñaâm coå.

Nhöõng thaàn chaùnh tröïc aét laø traùnh xa!

Ngöôøi vuïng naáu nöôùc, quaït than.

Quæ thaàn bieát coù duøng no chaùn?

563

564

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Maø thaân mang toäi aùc nguùt trôøi!

Neáu caàn baùo ñaùp thaàn minh,

Meøo kia khoûi naïn gieát aên,

Thì neân trai giôùi giöõ mình hieàn löông.

Thì yeân moät choã thaân taøng thaûnh thôi.

Khuyeân moïi ngöôøi haõy suy xeùt kyõ,

Heo, deâ laém keû quen muøi,

Maïng ñoåi maïng leõ kia khoù traùnh,

Taùi sanh chen chuùc vaøo ñöôøng suùc sanh.

Sôùm hoài taâm chuyeån ñöôïc tai öông.

Muoân loaøi bò gieát thaûm thöông,

Suùc sanh voán tröôùc laø ngöôøi,

Maø ngöôøi gieát cuõng khoâng ñöôøng thoaùt thaân.

Ngöôøi nay laøm aùc sau thaønh suùc sanh.

Toäi gieát haïi, tai öông trôøi giaùng,

Muoán thaân khoûi rôi vaøo loaøi thuù,

Ñöôïc thaân ngöôøi sao chaúng nghó suy?

Chôù hoaøi mang taâm ñòa suùc sanh.

天地神明戒殺文

565

Thieân ñòa thaàn minh giôùi saùt vaên

或問曰。聞師慈悲,特來辯惑。

Hoaëc vaán vieát: Vaên sö töø bi, ñaëc lai bieän hoaëc.

宗本曰。吾乃凡愚但以直答。

Toâng Boån vieát: Ngoâ naõi phaøm phu, ñaõn dó tröïc ñaùp.

或曰。師言勸善念佛,戒殺行慈。世之祭天 地 , 殺其牛馬牲犧。獻神明 , 宰其猪羊六畜。 何如。 答曰。天地仁慈 ,好生爲大。神明忠正 ,惡 殺爲先。何以逆天理而顚倒做耶。若顚倒行 之,反遭禍矣。正所謂,獲罪於天無所禱也。 曰。不殺固爲上矣,將何爲祭禮乎。 曰。祭禮只在誠敬 , 非在物命。不聞孔子

Hoaëc vieát: Sö ngoân khuyeán thieän nieäm Phaät, giôùi saùt haønh töø. Theá chi teá thieân ñòa, saùt kyø ngöu maõ sanh hy. Hieán thaàn minh, teå kyø trö döông luïc suùc. Haø nhö? Ñaùp vieát: Thieân ñòa nhaân töø, hieáu sanh vi ñaïi. Thaàn minh trung chaùnh, oá saùt vi tieân. Haø dó nghòch thieân lyù nhi ñieân ñaûo toá da? Nhöôïc ñieân ñaûo haønh chi, phaûn tao hoïa hyõ.

Chaùnh sôû vò, hoaïch toäi ö thieân voâ sôû ñaûo daõ.

Vieát: Baát saùt coá vi thöôïng hyõ, töông haø vi teá leã hoà.

Vieát: Teá leã chæ taïi thaønh kính, phi taïi vaät maïng. Baát vaên Khoång töû vieát: Tuy sô thöïc thaùi canh qua teá, taát teà nhö daõ.

566

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

567

曰。雖蔬食菜羮爪祭 , 必齊如也。禺 , 吾無閒 然矣。菲飲食而致孝乎鬼神。洋洋乎,如在其 上,如在其左右,豈不然乎。

Vuõ, ngoâ voâ giaùn nhieân hyõ, phæ aåm thöïc nhi trí hieáu hoà quyû

大藏經云。佛告諸國王曰。欲得雨暘時 若,穀果豐登,必須修道德,恤萬民,施善政,戒 殺生,可全天下之太平也。

ñaéc vuõ döông thôøi nhöôïc, coác quaû phong ñaêng, taát tu tu

不見華嚴經云。閻浮提內 , 五濁眾生 , 不 修十善 , 專作惡業 , 殺盗邪婬 , 妄言綺語 , 兩舌 惡口 , 貪瞋邪見 , 不孝父母 , 不敬沙門 , 更相忿 諍 , 互相毀辱 , 任情起見 , 非法謀求 。 以是因 緣 , 風雨不時 , 苗稼不登 , 人民匱乏 , 多諸疫 病,馳走四方,無所依怙。 嗚呼。世人能依佛說 ,改過自新 ,必得庶事 禎祥,諸緣吉慶矣。 又不見邵尭夫祝香文曰。 每日晨昏一炷香, 謝天謝地謝三光。 所祈處處田禾熟, 但願人人壽命長。 國有忠臣扶社稷,

thaàn. Döông döông hoà, nhö taïi kyø thöôïng, nhö taïi kyø taû höõu. Khôûi baát nhieân hoà? Ñaïi taïng kinh vaân: Phaät caùo chö quoác vöông vieát: Duïc ñaïo ñöùc, tuaát vaïn daân, thi thieän chaùnh, giôùi saùt sanh, khaû toaøn thieân haï chi thaùi bình daõ.

Baát kieán Hoa Nghieâm kinh vaân: Dieâm-phuø-ñeà noäi, nguõ tröôïc chuùng sanh, baát tu thaäp thieän, chuyeân taùc aùc nghieäp, saùt ñaïo taø daâm, voïng ngoân yû ngöõ, löôõng thieät aùc khaåu, tham saân taø kieán, baát hieáu phuï maãu, baát kính sa moân, caùnh töông phaãn tranh, hoã töông huûy nhuïc, nhaäm tình khôûi kieán, phi phaùp möu caàu. Dó thò nhaân duyeân, phong vuõ baát thôøi, mieâu giaù baát ñaêng, nhaân daân quyõ phaïp, ña chö taät beänh, trì taåu töù phöông, voâ sôû y hoã.

OÂ hoâ. Theá nhaân naêng y Phaät thuyeát, caûi quaù töï taân, taát ñaéc thöù söï trinh töôøng, chö duyeân kieát khaùnh hyõ.

Höïu baát kieán Thieäu Nghieâu Phu Chuùc höông vaên vieát: Moãi nhaät thaàn hoân nhaát chuù höông.

Taï thieân taï ñòa taï tam quang.

Sôû kyø xöù xöù ñieàu hoøa thuïc. Ñaõn nguyeän nhaân nhaân thoï maïng tröôøng.

Quoác höõu trung thaàn phoø xaõ taéc.

568

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Gia voâ nghòch töû naõo gia nöông.

家無逆子惱爺娘。 四方平定干戈息, 我若貧時也不妨。 大哉言也。假若人人具此心 ,發此願 ,自然 感動上帝垂慈,天龍護祐,風調雨順,國泰民安 矣。 正所謂。禍因惡積,福緣善慶,理必然也。 諸仁者。且嶽帝至神 ,道通天地 ,尙且受聞 神師之戒 , 去血食 , 響齋素 , 况蠢爾凡夫 , 乃恣 殺物命以祀滛祠,求福得殃矣。 豈不聞嶽帝云。天地無私 ,神明暗察 ,不爲 享祭而降福,不爲失禮而降禍。至哉言也。 奉勸祀神者,能具素饌,爲之誦經回向,則神 與我俱獲善福 , 何必殺生以祭乎。不然 , 更聽 古人一偈。

Töù phöông bình ñònh can qua töùc.

Ngaõ nhöôïc baàn thôøi daõ baát phöông. Ñaïi tai ngoân daõ. Giaû nhöôïc nhaân nhaân cuï thöû taâm, phaùt thöû nguyeän. Töï nhieân caûm ñoäng thöôïng ñeá thuøy töø, thieân long hoä höõu, phong ñieàu voõ thuaän, quoác thaùi daân an hyõ.

Chaùnh sôû vò, hoïa nhaân aùc tích, phöôùc duyeân thieän khaùnh, lyù baát nhieân daõ.

Chö nhaân giaû. Thaû Nhaïc ñeá chí thaàn, ñaïo thoâng thieân ñòa, thöôïng thaû thoï vaên thieàn sö chi giôùi, khöû huyeát thöïc, höôûng trai toá, huoáng xuaån nhó phaøm phu, naõi töù saùt vaät maïng dó töï daâm töø, caàu phöôùc ñaéc öông hyõ.

Khôûi baát vaên Nhaïc ñeá vaên: Thieân ñòa voâ tö, thaàn minh aùm saùt, baát vò höôûng teá nhi giaùng phöôùc, baát vò thaát leã nhi giaùng hoïa. Chí tai ngoân daõ.

Phuïng khuyeán töï thaàn giaû, naêng cuï toá soaïn, vò chi tuïng kinh hoài höôùng, taéc thaàn döõ ngaõ caâu hoaïch thieän phöôùc, haø taát saùt sanh dó teá hoà. Baát nhieân, caùnh thính coå nhaân nhaát keä.

偈曰。 一切眾生無殺業, 十方何處動刀兵。 家家戶戶常修善, 天下何愁不太平。

569

Keä vieát: Nhaát thieát chuùng sanh voâ saùt nghieäp.

Thaäp phöông haø xöù ñoäng ñao binh.

Gia gia hoä hoä thöôøng tu thieän.

Thieân haï haø saàu baát thaùi bình.

570

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

12. Raên vieäc saùt sanh ñeå cuùng teá trôøi ñaát

C

où keû noùi raèng: “Nghe sö töø bi neân ñeán ñaây nhôø chæ roõ choã sai laàm.”

Toâng Boån ñaùp: “Toâi laø keû phaøm ngu, chæ bieát ñem leõ ngay thaúng maø noùi thoâi.”

Lieàn hoûi: “Sö khuyeân laøm laønh, daïy ngöôøi nieäm Phaät, traùnh söï gieát haïi, laøm vieäc töø bi. Nhöng ngöôøi ñôøi teá trôøi ñaát thì duøng traâu, ngöïa laøm vaät hy sanh; hieán thaàn minh thì gieát heo, deâ, suùc vaät. Vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Trôøi ñaát nhaân töø, laáy ñöùc hieáu sanh laøm chính; thaàn linh trung chaùnh, laáy söï gheùt vieäc gieát haïi laøm ñaàu.

Taïi sao laïi nghòch vôùi leõ trôøi maø laøm chuyeän gieát haïi ñieân ñaûo? Neáu laøm chuyeän ñieân ñaûo, aét phaûi gaëp tai hoïa. Vì vaäy neân noùi raèng: Ñaéc toäi vôùi trôøi khoâng theå caàu ñaûo maø thoaùt ñöôïc.”

Hoûi: “Khoâng gieát haïi laø toát roài, nhöng bieát laáy gì teá leã?” Ñaùp: “Teá leã coát ôû söï thaønh kính chöù khoâng naèm ôû vieäc gieát vaät. Ñöùc Khoång Töû daïy: Duø cuùng teá baèng côm gaïo löùc vôùi canh rau, nhöng söï nghieâm trang, teà chænh khoâng khaùc. Ñoái vôùi vua Vuõ nhaø Haï, ta khoâng coù choã cheâ. Ngaøi aên uoáng ñaïm baïc nhöng cung kính quæ thaàn. Trong choán meânh moâng, döôøng nhö laø ôû treân, laïi döôøng nhö ôû khaép quanh ta, chaúng phaûi vaäy sao?

“Trong kinh coù nhaéc vieäc ñöùc Phaät daïy caùc vò quoác vöông raèng: Muoán ñöôïc möa thuaän gioù hoøa, muøa maøng boäi thu, aét phaûi tu haønh ñaïo ñöùc, thöông meán muoân daân, cai trò hieàn laønh, raên caám vieäc gieát haïi. Neáu moãi vò ñeàu laøm nhö

QUYEÅN TRUNG

571

vaäy, thì toaøn caûnh thieân haï ñeàu höôûng thaùi bình. Kinh Hoa nghieâm daïy: Chuùng sanh coõi Dieâm-phuø-ñeà chìm trong naêm söï ueá tröôïc, chaúng tu Möôøi ñieàu laønh, chuyeân laøm caùc nghieäp aùc nhö: gieát haïi, troäm caép, taø daâm, doái traù, noùi lôøi trau chuoác, ñaâm thoïc, ñoäc aùc, laïi tham lam, saân haän, taø kieán; chaúng hieáu thaûo vôùi cha meï, chaúng cung kính baäc tu haønh, laïi giaän döõ tranh ñoaït vôùi nhau, cheâ bai sæ nhuïc nhau, maëc tình sanh khôûi caùc kieán giaûi, möu caàu nhöõng chuyeän phi phaùp. Vì nhöõng nhaân duyeân aáy neân möa gioù traùi thôøi, muøa maøng thaát keùm, nhaân daân ñoùi thieáu, sanh ra nhieàu taät beänh, chaïy khaép boán phöông cuõng khoâng coù nôi nöông döïa.

“Than oâi! Neáu ngöôøi ñôøi bieát nghe theo lôøi Phaät daïy maø söûa loãi, ñoåi môùi töï thaân thì seõ ñöôïc moïi vieäc toát laønh, bình an toát ñeïp.

Trong baøi vaên Chuùc höông, Thieäu Nghieâu Phu vieát raèng: Hai buoåi sôùm chieàu daâng höông cao.

Caûm taï ñaát trôøi khaép traêng sao.

Caàu cho choán choán vöôøn ruoäng toát.

Ngöôøi ngöôøi phöôùc thoï tuoåi caøng cao.

Nöôùc coù toâi trung yeân xaõ taéc, Nhaø khoâng nghòch töû khieán lao ñao.

Boán phöông bình ñònh, can qua döùt, Ta daãu ngheøo cuøng cuõng chaúng sao!

“Lôøi nguyeän aáy to taùt thay! Neáu nhö ai naáy ñeàu coù taám loøng nhö theá, ñeàu phaùt nguyeän nhö theá, töï nhieân caûm ñoäng thaáu trôøi ñaát, khieán cho chö thieân ñeàu uûng hoä, aét ñöôïc möa thuaän gioù hoøa, ñaát nöôùc yeân oån.

572

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

573

“Coù theå noùi raèng: Tai hoïa laø do taïo aùc, phöôùc ñöùc nhôø vieäc laøm laønh.

cuùng teá maø ban phöôùc, cuõng chaúng vì keû khoâng teá leã maø giaùng hoïa. Lôøi aáy chí lyù thay!

“Ñoù laø leõ taát nhieân vaäy. Xin khuyeân heát thaûy moïi ngöôøi, ñeán nhö Nhaïc ñeá laø baäc chí thaàn, ñaïo thoâng trôøi ñaát, maø coøn nghe lôøi raên cuûa thieàn sö, boû aên ñoà huyeát, höôûng söï chay laït, huoáng chi boïn phaøm phu ngu daïi nhö chuùng ta laïi theo vieäc gieát haïi sanh maïng loaøi vaät maø teá leã taø thaàn!

Hoùa ra caàu phöôùc maø gaëp hoïa vaäy. Nhaïc ñeá daïy raèng: Trôøi ñaát khoâng tö vò, thaàn minh ngaàm xeùt roõ. Chaúng phaûi vì keû

Daùm khuyeân nhöõng keû cuùng teá thaàn minh neân laøm coã chay, tuïng kinh hoài höôùng sieâu ñoä. Nhö vaäy, thaàn vôùi mình ñeàu ñöôïc phöôùc laønh. Caàn gì phaûi gieát haïi vaät maïng maø cuùng teá? Chaúng tin, haõy laéng nghe baøi keä cuûa coå nhaân nhö döôùi ñaây: Heát thaûy chuùng sanh khoâng gieát haïi, Möôøi phöông sao coù choã ñao binh?

Muoân nhaø ví phoûng thöôøng tu thieän, Thieân haï lo chi chaúng thaùi bình?

事親大孝戒殺文 或曰。父母年高 ,須當良肉。若不殺生 ,將 何奉養。 答曰。凡俗鄙見如此,大聖則不然乎。行孝 非在乎殺生 , 只在乎勸善。若父母有過 , 則當 諫之。三諫不從 , 則當號泣。若不如斯 , 雖日 用三牲之養,猶爲不孝也。 亦如孝子經言。子之養親 ,甘露百味 ,以恣 其口。天樂眾音 , 以娛其耳。名衣上服 , 以耀

Söï thaân ñaïi hieáu giôùi saùt vaên

Hoaëc vieát: Phuï maãu nieân cao, tu ñöông thöïc nhuïc.

Nhöôïc baùt saùt sanh, töông haø phuïng döôõng? Ñaùp vieát: Phaøm tuïc bæ kieán nhö thöû, ñaïi thaùnh taéc baát nhieân hoà. Haønh hieáu phi taïi hoà saùt sanh, chæ taïi hoà khuyeán thieän. Nhöôïc phuï maãu höõu quaù, taéc ñöông giaùn chi. Tam giaùn baát tuøng, taéc ñöông haøo khaáp. Nhöôïc baát nhö tö, tuy nhaät duïng tam sanh chi döôõng, du vi baát hieáu daõ.

Dieäc nhö Hieáu töû kinh ngoân: Töû chi döôõng thaân, cam loà baùch vò dó töù kyø khaåu, thieân nhaïc chuùng aâm dó ngaâu kyø nhó, danh y thöôïng phuïc, dó dieäu kyø theå. Löôõng kieân haø phuï,

574

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

其體。兩肩荷負 , 周流四海。惟孝之大 , 莫尙 乎茲。佛言未爲孝矣。 若親頑暗,不奉三寶,兇虐殘戾,作諸惡 業 , 子當諫之。令發信心 , 歸依正道 , 常行六 度 , 慈悲喜捨。於善知識 , 時常恭敬 , 聽從教 法 , 念佛修行。願出苦輪 , 願生樂土。依此行 孝,方名報恩。若不如斯,徒爲人子。 不見長蘆賾禪師作勸孝文 , 一百二十篇。 前百篇言孝行甘旨爲世閒之孝 。 後二十篇勸 父母修淨土 , 爲出世之孝。世閒之孝 , 一世 而止。出世之孝 , 無時而盡。能使父母生淨 土,莫大之孝也。父母現在,而不以此勸勉,他 日徒爾傷心,徒爲厚禮。 觀經前後兩說 , 孝養父母爲淨業 , 卽此意 也。

QUYEÅN TRUNG

575

chaâu löu töù haûi. Duy hieáu chi ñaïi, maïc thöôïng hoà tö. Phaät ngoân vò vi hieáu hyõ.

Nhöôïc thaân ngoan aùm, baát phuïng Tam baûo, hung ngöôïc taøn leä taùc chö aùc nghieäp, töû ñöông giaùn chi. Linh phaùt tín taâm, quy y chaùnh ñaïo. Thöôøng haønh luïc ñoä, töø bi hyû xaû. Ö thieän tri thöùc, thôøi thöôøng cung kính. Thính tuøng giaùo phaùp, nieäm Phaät tu haønh. Nguyeän xuaát khoå luaân, nguyeän sanh Laïc ñoä. Y thöû haønh hieáu, phöông danh baùo aân. Nhöôïc baát nhö tö, ñoà vi nhaân töû.

Baát kieán Tröông Loâ Traïch thieàn sö taùc Khuyeán hieáu vaên, nhaát baùch nhò thaäp thieân. Tieàn baùch thieân, ngoân hieáu haïnh cam chæ vi theá gian chi hieáu. Haäu nhò thaäp thieân, khuyeán phuï maãu tu Tònh ñoä vi xuaát theá chi hieáu. Theá gian chi hieáu, nhaát theá nhi chæ. Xuaát theá chi hieáu, voâ thôøi nhi taän. Naêng söû phuï maãu sanh Tònh ñoä, maïc ñaïi chi hieáu daõ. Phuï maãu hieän taïi, nhi baát dó thöû khuyeán mieãn, tha nhaät ñoà nhó thöông taâm, ñoà vi haäu leã.

Quaùn kinh tieàn haäu löôõng thuyeát hieáu döôõng phuï maãu vi tònh nghieäp, töùc thöû yù daõ.

又曰。父母信知念佛,蓮池下種時也。一心 念佛 , 蓮華出水時也。念佛功成 , 華開見佛時 也。

thôøi daõ. Nhaát taâm nieäm Phaät, lieân hoa xuaát thuûy thôøi daõ.

孝子察其往生時至 ,預以父母平生眾善 ,聚 爲一疏。時時對父母讀之 , 要令父母心生歡

sanh chuùng thieän, tuï vi nhaát sôù. Thôøi thôøi ñoái phuï maãu ñoäc

Höïu vieát: Phuï maãu tín tri nieäm Phaät, lieân trì haï chuûng Nieäm Phaät coâng thaønh, hoa khai kieán Phaät thôøi daõ.

Hieáu töû saùt kyø vaõng sanh thôøi chí, döï dó phuï maãu bình chi, yeáu linh phuï maãu taâm sanh hoan hyû. Höïu thænh phuï

576

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

577

喜。又請父母生臥向西,而不忘淨土。設彌陀 像,然香鳴磬,眾生助念不絶。氣斷之時,愈加 用意,無以哀哭,失其正念。父母得生淨土,豈 不嘉哉。平生孝養,正在此時。

maãu toïa ngoïa höôùng taây nhi baát vong Tònh ñoä. Thieát Di-ñaø

寄語孝子順孫,無忘此事。若要盡其世

Kyù ngöõ hieáu töû thuaän toân, voâ vong thöû söï. Nhöôïc yeáu

禮,直待氣斷多時,方何哀泣。正斷之時,甚爲 不可。 又况從古以來,念佛往生西方者非一。略舉 數條,以爲念佛者鑒。 所以烏萇國主睹眾聖以來迎。隋文皇后乘 異香而西邁。妙行婆,請佛相待。宋世子侍母 同歸。可謂,一超直人如來地矣。 或曰。依此行持 ,實爲大孝。若無魚肉 ,將 何養親。 答曰。汝之愚癡 ,深爲可愍。世閒香潔 ,素 味極多。何必腥羶臭穢魚肉。 曰。師言明矣。 曰。切在奉行。

töôïng, nhieân höông minh khaùnh, chuùng nhaân trôï nieäm baát tuyeät. Khí ñoaïn chi thôøi, duõ gia duïng yù. Voâ dó ai khoác, thaát kyø chaùnh nieäm. Phuï maãu ñaéc sanh Tònh ñoä, khôûi baát gia tai.

Bình sanh hieáu döôõng, chaùnh taïi thöû thôøi.

taän kyø theá leã, tröïc ñaõi khí ñoaïn ña thôøi, phöông khaû ai khaáp. Chaùnh ñoaïn chi thôøi, thaäm vi baát khaû.

Höïu huoáng tuøng coå dó lai, nieäm Phaät vaõng sanh Taây phöông giaû phi nhaát. Löôïc cöû soå ñieàu, dó vi nieäm Phaät giaû giaùm.

Sôû dó OÂ Tröôøng quoác chuû ñoå chuùng thaùnh dó lai nghinh.

Tuøy Vaên hoaøng haäu thöøa dò höông nhi taây maïi. Dieäu Haïnh baø thænh Phaät töông ñaõi. Toáng theá töû thò maãu ñoàng quy.

Khaû vò nhaát sieâu tröïc nhaäp Nhö Lai ñòa hyõ.

Hoaëc vieát: Y thöû haønh trì, thaät vi ñaïi hieáu. Nhöôïc voâ ngö nhuïc, töông haø döôõng thaân. Ñaùp vieát: Nhöõ chi ngu si, thaâm vi khaû maãn. Theá gian höông khieát toá vò thaäm ña. Haø taát tinh thieân xuù ueá ngö nhuïc.

Vieát: Sö ngoân minh hyõ.

Vieát: Thieát taïi phuïng haønh.

578

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

13. Con hieáu thôø cha meï khoâng saùt sanh

C

où ngöôøi hoûi raèng: “Cha meï tuoåi cao caàn phaûi aên thòt caù. Neáu chaúng laøm vieäc saùt sanh, laáy gì maø phuïng döôõng?” Ñaùp raèng: “Ñoù laø caùch nghó cuûa keû phaøm tuïc, coøn baäc Ñaïi thaùnh thì khoâng nhö theá. Thöïc haønh ñaïo hieáu chaúng phaûi ôû nôi vieäc saùt sanh, maø coát ôû söï khuyeán thieän. Neáu cha meï coù loãi, aét phaûi can giaùn; neáu can giaùn ba laàn maø chaúng nghe, aét phaûi buoàn khoùc. Neáu chaúng laøm ñöôïc nhö vaäy, cho duø haèng ngaøy phuïng döôõng thòt caù linh ñình cuõng goïi laø baát hieáu.

“Kinh Hieáu töû daïy: Laøm con nuoâi döôõng cha meï duøng traêm vò ngon ngoït ñeå laøm vöøa mieäng, duøng moïi thöù nhaïc hay ñeå laøm vui tai, daâng y phuïc quyù toát ñeå laøm ñeïp hình theå, moät vai coõng meï, moät vai coõng cha daïo chôi khaép boán bieån. Ngöôøi ñôøi thöïc haønh ñaïo hieáu maø ñöôïc nhö vaäy thaät laø to taùt, khoù laøm hôn nöõa. Nhöng Phaät daïy raèng ñoù cuõng chöa phaûi laø hieáu. Neáu cha meï ngang ngöôïc toái taêm, chaúng kính thôø Tam baûo, ngoã nghòch baïo taøn, taïo caùc nghieäp aùc, thì keû laøm con phaûi can giaùn, khieán cho phaùt loøng tin, qui y Chaùnh ñaïo, thöôøng thöïc haønh saùu phaùp ba-la-maät, phaùt taâm töø bi hyû xaû, ñoái vôùi baäc thieän tri thöùc thöôøng cung kính, nghe theo giaùo phaùp, nieäm Phaät tu haønh, nguyeän thoaùt khoûi luaân hoài khoå naõo, sanh veà Cöïc Laïc. Neáu y theo nhö vaäy maø thöïc haønh ñaïo hieáu môùi coù theå goïi laø baùo aân.

Neáu chaúng laøm ñöôïc nhö vaäy chæ laø ñöùa con taàm thöôøng maø thoâi.

“Trong vaên Khuyeán hieáu cuûa thieàn sö Tröông Loâ Traïch coù moät traêm hai möôi baøi, moät traêm baøi tröôùc noùi veà neát

QUYEÅN TRUNG

579

hieáu baèng phuïng döôõng mieáng aên ngon ngoït, töùc laø neát hieáu cuûa theá gian; hai möôi baøi sau daïy keû laøm con neân khuyeân cha meï tu Tònh ñoä, töùc laø neát hieáu xuaát theá gian.

Neát hieáu cuûa theá gian chæ moät ñôøi maø thoâi. Neát hieáu xuaát theá gian chaúng bao giôø heát. Coù theå khieán cha meï ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä thì khoâng coøn neát hieáu naøo hôn ñöôïc.

Khi cha meï coøn soáng, neáu laøm con chaúng khuyeán khích vieäc tu haønh, ñeán khi cha meï qua ñôøi, duø coù khoùc than thaûm thieát, leã cuùng troïng haäu, phoûng coù ích gì?

“Trong Quaùn kinh,(1) tröôùc sau ñeàu noùi raèng vieäc hieáu döôõng cha meï laø nghieäp laønh thanh tònh, cuõng laø moät yù nhö vaäy.

“Laïi nöõa, neáu cha meï bieát phaùt khôûi loøng tin nieäm Phaät, ñoù chính laø gieo troàng haït gioáng xuoáng ao sen nôi coõi Cöïc Laïc. Heát loøng nieäm Phaät, aét seõ ñeán luùc hoa sen moïc leân khoûi maët nöôùc. Khi coâng phu nieäm Phaät ñöôïc thaønh töïu, chính laø luùc hoa sen nôû ra, lieàn ñöôïc gaëp Phaät!

“Ngöôøi con hieáu, xeùt thaáy luùc cha hoaëc meï saép vaõng sanh, beøn ghi cheùp taát caû nhöõng vieäc thieän cha, meï ñaõ laøm ñöôïc trong luùc bình sanh, roài thöôøng ñoái tröôùc cha hoaëc meï maø ñoïc leân, khieán cho ñöôïc sanh taâm hoan hyû.

Laïi thænh cha hoaëc meï khi ngoài hoaëc naèm ñeàu quay maët veà phöông Taây, luùc naøo cuõng nghó ñeán coõi Tònh ñoä. Laïi baøi trí töôïng Phaät A-di-ñaø, thaép höông, ñaùnh chuoâng, nhôø ngöôøi trôï nieäm khoâng döùt tieáng. Cho ñeán khi cha hoaëc meï taét hôi, caøng taäp trung taâm yù, ñöøng khoùc keå bi ai maø thaát laïc chaùnh nieäm. Nhö cha meï ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, haù chaúng ñaùng vui möøng sao? Suoát moät ñôøi hieáu döôõng, coát ôû luùc aáy maø thoâi!

(1)

Töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät.

580

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Khuyeân taát caû nhöõng ngöôøi con hieáu ñöøng queân vieäc aáy. Coøn nhö caàn laøm troïn leã theo theá gian, haõy chôø cho hôi taét giôø laâu, môùi neân khoùc keå bi ai. Ngay trong luùc cha meï vöøa taét hôi, raát neân traùnh vieäc aáy.

“Töø xöa nay, nhöõng keû nieäm Phaät vaõng sanh veà Taây phöông ñaâu phaûi chæ coù ít ngöôøi? Döôùi ñaây nhaéc sô moät vaøi tích cuõ ñeå laøm göông cho ngöôøi nieäm Phaät: “Quoác vöông OÂ Tröôøng nhìn thaáy chö vò Thaùnh chuùng ñeán röôùc mình; hoaøng haäu Tuøy Vaên theo muøi höông laï maø veà coõi Taây phöông; baø Dieäu Haïnh thænh Phaät ñôïi mình; theá töû trieàu Toáng haàu meï cuøng veà Cöïc Laïc. Nhöõng tröôøng

待客解嘲戒殺文 或曰。賓客親友到來 ,若不殺生禮待 ,則大 逆人情,皆譏笑其迂濶慳悋矣。 答曰。愚夫不明 , 便懷畏縮。若明佛理之 人,反勸親友齋戒念佛,同往西方,何懼其譏笑 之言乎。只是主人自貪口腹,故出此言。若明 因果罪福,此事斷不肯爲。何以故。要知所食 之肉 , 皆是累世六親 , 多生眷屬。秖因改頭換 靣,各不相知。 鳴呼。使食肉者有宿命智 ,則其心苦痛 ,食 亦不下咽矣。

QUYEÅN TRUNG

581

hôïp aáy ñeàu coù theå goïi laø töùc thôøi ñöôïc thaúng tôùi caûnh giôùi ñöùc Nhö Lai.” Ngöôøi kia laïi hoûi: “Theo ñoù haønh trì thaät laø ñaïi hieáu.

Nhöng neáu chaúng duøng caù thòt, bieát laáy gì phuïng döôõng cha meï?” Ñaùp: “Choã meâ laàm cuûa oâng thaät raát ñaùng thöông thay!

Trong ñôøi coù bieát bao moùn ñoà chay tinh saïch, thôm ngon, caàn chi ñeán nhöõng moùn thòt caù tanh hoâi, nhô nhôùp?”

Ngöôøi kia thöa: “Lôøi sö daïy thaät ñaõ roõ laém.” Ñaùp: “Vaäy oâng neân heát loøng laøm theo.”

Ñaõi khaùch giaûi traøo giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Taân khaùch thaân höõu ñaùo lai, nhöôïc baát saùt sanh leã ñaõi, taéc ñaïi nghòch nhaân tình, giai ky tieáu kyø vu khoaùt xan laän hyõ. Ñaùp vieát: Ngu phu baát minh, tieän hoaøi uùy suùc. Nhöôïc minh Phaät lyù chi nhaân, phaûn khuyeán thaân höõu trai giôùi nieäm Phaät, ñoàng vaõng Taây phöông, haø cuï kyø ky tieáu chi ngoân hoà. Chæ thò chuû nhaân töï tham khaåu phuùc, coá xuaát thöû ngoân. Nhöôïc minh nhaân quaû toäi phöôùc, thöû söï ñoaïn baát khaúng vi. Haø dó coá? Yeáu tri sôû thöïc chi nhuïc, giai thò luõy theá luïc thaân, ña sanh quyeán thuoäc. Kyø nhaân caûi ñaàu hoaùn dieän, caùc baát töông tri.

OÂ hoâ! Söû thöïc nhuïc giaû höõu tuùc maïng trí, taéc kyø taâm khoå thoáng, thöïc dieäc baát haï haàu hyõ.

582

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。世人聞此言,多疑駭不信。且眾生無 邊,豈必所食者恰値往昔親屬耶。 答曰。佛智見無量劫事 ,眾生累劫輪迴 ,處 處受生,皆會互爲親屬,但凡眼不見,故食之何 知。傳記商紂囚西伯 , 密烹其子餉之 , 西伯食 之不知。紂喜曰。孰謂西伯聖,食其子肉而不 知。 噫 ,以西伯之聖 ,尙不能辯其子之肉。况凡 眼豈能識其往劫六親乎。 不見楞伽經云。佛觀眾生 ,輪迴六道 ,同在 生死,遞相食噉,無非親者。 又云。爲利殺眾生 ,以財網諸肉 ,二俱是惡 業,死墮號叫獄。故知殺害,及以食噉,真地獄 中之罪人也。 嗟乎。作一時之容易,受萬劫之艱難。果報 到頭,無所逃矣。 諸仁者。若順眾生之妄情 , 則逆諸佛之大 智。能具大覺之悲智,使賓主皆解脫矣。若盡 凡夫之世情,令彼此俱沈墜矣。 嗚呼。其輕重得失爲何如,智者審擇焉。

QUYEÅN TRUNG

583

Hoaëc vieát: Theá nhaân vaên thöû ngoân, ña nghi haõi baát tín.

Thaû chuùng sanh voâ bieân, khôûi taát sôû thöïc giaû khaùp trò vaõng tích thaân thuoäc da? Ñaùp vieát: Phaät trí kieán voâ löôïng kieáp söï, chuùng sanh luõy kieáp luaân hoài, xöù xöù thoï sanh, giai taèng hoã vi thaân thuoäc. Ñaõn phaøm nhaõn baát kieán, coá thöïc chi haø tri. Truyeän kyù Thöông Truï tuø Taây baù, maät phanh kyø töû höôùng chi, Taây Baù thöïc chi baát tri. Truï hyû vieát: Thuïc vò Taây baù thaùnh, thöïc kyø töû nhuïc nhi baát tri.

Y. Dó Taây baù chi thaùnh, thöôïng baát naêng bieän kyø töû chi nhuïc. Huoáng phaøm nhaõn khôûi naêng thöùc kyø vaõng kieáp luïc thaân hoà?

Baát kieán Laêng-giaø kinh vaân: Phaät quaùn chuùng sanh luaân hoài luïc ñaïo, ñoàng taïi sanh töû, ñeä töông thöïc ñaïm, voâ phi thaân giaû.

Höïu vaân: Vò lôïi saùt chuùng sanh, dó taøi voõng chö nhuïc, nhò caâu thò aùc nghieäp, töû ñoïa haøo khieáu nguïc. Coá tri saùt haïi, caäp dó thöïc ñaïm, chaân ñòa nguïc trung chi toäi nhaân daõ.

Ta hoà! Taùc nhaát thôøi chi dung dò, thoï vaïn kieáp chi gian nan. Quaû baùo ñaùo ñaàu, voâ sôû ñaøo hyõ.

Chö nhaân giaû, nhöôïc thuaän chuùng sanh chi voïng tình, taéc nghòch chö Phaät chi ñaïi trí. Naêng cuï Ñaïi giaùc chi bi trí, söû taân chuû giai giaûi thoaùt hyõ. Nhöôïc taän phaøm phu chi theá tình, linh bæ thöû caâu traàm truïy hyõ.

OÂ hoâ! Kyø khinh troïng ñaéc thaát vi haø nhö, trí giaû thaåm traïch yeân.

584

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

14. Raên vieäc gieát thòt ñaõi khaùch

C

où ngöôøi noùi: “Khaùch khöùa, hoï haøng, beø baïn ñeán thaêm chôi, neáu mình chaúng gieát thòt maø theát ñaõi thì ngöôïc vôùi tình ñôøi, seõ bò cheâ cöôøi laø keo kieát hoaëc tin chuyeän vu vô.” Ñaùp raèng: “Keû phaøm phu chaúng roõ neân mang loøng e sôï vieäc aáy. Nhö ngöôøi hieåu roõ lyù Phaät thì coøn khuyeân hoï haøng, beø baïn trai giôùi nieäm Phaät, cuøng veà Taây phöông, sôï gì lôøi cheâ cöôøi nhö theá? Chæ vì ngöôøi chuû voán cuõng tham aên cho ngon mieäng, neân môùi noùi ra lôøi nhö theá. Neáu hieåu roõ ñöôïc leõ nhaân quaû, toäi phöôùc, thì chaéc chaén chaúng laøm vieäc aáy. Taïi sao vaäy? Phaûi bieát raèng nhöõng con thuù maø hoï aên thòt ñoù, thaûy ñeàu laø nhöõng hoï haøng, quyeán thuoäc trong nhieàu ñôøi. Chæ vì thay hình ñoåi daïng neân chaúng nhaän bieát ñöôïc nhau ñoù thoâi!

“Than oâi! Neáu keû aên thòt coù ñöôïc trí bieát roõ vieäc ñôøi tröôùc, aét trong loøng seõ phaûi ñau ñôùn laém, laøm sao coù theå nuoát cho troâi xuoáng hoïng?”

Ngöôøi kia laïi noùi: “Ña soá ngöôøi ñôøi nghe nhö vaäy ñeàu nghi ngôø, kinh sôï maø chaúng tin. Xeùt raèng chuùng sanh nhieàu voâ soá, chaéc gì con vaät mình aên ñoù laø thaân thuoäc thuôû xöa?” Ñaùp: “Trí tueä cuûa ñöùc Phaät thaáy bieát ñöôïc trong voâ löôïng kieáp. Chuùng sanh daãu nhieàu nhöng vì luaân hoài qua voâ löôïng kieáp, thoï sanh traûi khaép moïi nôi, neân ñeàu ñaõ töøng laø thaân thuoäc vôùi nhau, chæ vì maét phaøm khoâng thaáy vieäc aáy, neân aên maø chaúng bieát ñoù thoâi. Truyeän cheùp laïi raèng Vua Truï nhaø Thöông caàm tuø Taây baù haàu, bí maät gieát

QUYEÅN TRUNG

585

thòt ñöùa con trai Taây baù haàu roài ñem cho oâng aáy aên. Taây baù haàu aên maø chaúng bieát. Vua Truï cöôøi, noùi raèng: ‘Ai baûo Taây baù haàu laø baäc thaùnh? Ñeán aên thòt con mình maø chaúng bieát!’

Than oâi! Baäc thaùnh nhö Taây baù haàu maø coøn khoâng bieát, ñeán aên thòt con mình, huoáng chi con maét phaøm phu haù nhaän ra ñöôïc nhöõng cha meï, anh em, vôï con töø nhieàu kieáp tröôùc hay sao?

“Kinh Laêng-giaø daïy raèng: ‘Phaät quaùn xeùt thaáy chuùng sanh luaân hoài saùu neûo, ôû trong voøng sanh töû maø aên nuoát laãn nhau, thaät chaúng coù chuùng sanh naøo laïi chaúng phaûi laø thaân thuoäc cuûa nhau.’

“Kinh aáy cuõng daïy raèng: Vì lôïi maø gieát moå chuùng sanh, vì tieàn maø giaêng löôùi, baãy ñeå baét thuù, caû hai caùch aáy cuõng ñeàu laø aùc nghieäp, seõ phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Haøo khieáu.(1) Cho neân, phaûi bieát raèng nhöõng keû gieát haïi vaø nhöõng keû aên thòt ñeàu thaät laø nhöõng toäi nhaân trong ñòa nguïc.

“Than oâi! Laøm caùi vieäc deã daøng trong moät luùc maø phaûi chòu caùi hoïa khoù khaên trong muoân kieáp! Quaû baùo ñaùo ñaàu, khoâng troán chaïy ñi ñaâu ñöôïc.

“Naøy caùc vò! Neáu buoâng thaû theo caùi voïng tình cuûa chuùng sanh thì nghòch vôùi ñaïi trí cuûa chö Phaät. Neáu coù ñuû loøng töø bi vaø trí tueä cuûa ñaáng Ñaïi giaùc thì caû chuû vaø khaùch ñeàu giaûi thoaùt. Coøn chæ bieát theo caùi tình cuûa theá tuïc phaøm phu thì caû ngöôøi vaø ta ñeàu sa ñoïa.

“OÂi! Caùi leõ ñöôïc maát, naëng nheï nhö theá naøo, ngöôøi coù trí haún ñaõ phaân bieät roõ.”

(1)

Ñòa nguïc Haøo khieáu: caûnh ñòa nguïc khoâng luùc naøo ngöng tieáng toäi nhaân keâu la vì bò haønh haï ñau ñôùn.

586

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

分產解冤戒殺文 或曰。世之分產者 ,有難生乎 ,有易生乎。 易生者 , 則不問。難生者 , 多有殺生保救 , 何 如。 答曰。將油救火,其火愈焚。世之難生 者 , 皆從殺業中來。前寃尙解不徹 , 後寃豈可 復結。

QUYEÅN TRUNG

587

Phaân saûn giaûi oan giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi phaân saûn giaû, höõu nan sanh hoà, höõu dò sanh hoà. Dò sanh giaû, taéc baát vaán. Nan sanh giaû, ña höõu saùt sanh baûo cöùu, haø nhö? Ñaùp vieát: Töông du cöùu hoûa, kyø hoûa duõ phaøn. Theá chi nan sanh giaû, giai tuøng saùt nghieäp trung lai. Tieàn oan thöôïng giaûi baát trieät, haäu oan khôûi khaû phuïc kieát?

Baát kieán kinh saùm vaân: Tuùc voâ oan traùi giaû, khoaûnh khaéc sanh haï, linh kyø saûn maãu baát giaùc baát tri. Nhöôïc thò oan

不見經懺云。宿無寃債者 ,頃刻生下 ,令其

gia, tam trieâu löôõng nhaät, baát töùc döõ nöông phaân giaûi. Söû

產母不覺不知。若是寃家 , 三朝兩日 , 不卽與

kyø saûn maãu phuùc trung, du nhö ñao caùt. Nhaát nhaân thoáng

娘分解。使其產母腹中,猶如刀割。一人痛苦 難當,合家驚惶憂懼。 又有多種難生 ,愈加苦痛。或抝茅生 ,或踏

khoå nan ñöông, hieäp gia kinh hoaøng öu cuï.

Höïu höõu ña chuûng nan sanh, duõ gia khoå thoáng. Hoaëc aûo mao sanh, hoaëc ñaïp lieân hoa sanh, hoaëc thoâi traøng sanh, hoaëc tieân thò taû thuû taû cöôùc sanh, hoaëc thò höõu thuû höõu cöôùc

蓮華生,或推腸生,或先是左手左腳生,或是右

sanh, hoaëc hoaïnh ñaûo sanh, hoaëc baû anh nhi caùt toaùi nhi

手右腳生 , 或橫倒生 , 或把嬰兒割碎而生。如

sanh. Nhö thöû ña chuûng nan sanh, thaät tuøng saùt nghieäp sôû

此多種難生,實從殺業所感。 寃尤重者 ,或子以得生 ,母因產絶。或母雖

caûm.

Oan vöu troïng giaû, hoaëc töû dó ñaéc sanh, maãu nhaân saûn tuyeät. Hoaëc maãu tuy ñaéc maïng, töû tieän khuynh trôû. Taùi

得命,子便傾殂。再有寃業重者,母子俱亡,同

höõu oan nghieäp troïng giaû, maãu töû caâu vong, ñoàng nhaäp ñòa

入地獄。如此者,皆因殺生并眾惡也。

nguïc. Nhö thöû giaû, giai nhaân saùt sanh tinh chuùng aùc daõ.

588

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

或曰。師理甚明 ,乞傳保命解寃之法 ,與世 閒亦是一大方便。

QUYEÅN TRUNG

589

Hoaëc vieát: Sö lyù thaäm minh, khaát truyeàn baûo maïng giaûi oan chi phaùp, döõ theá gian dieäc thò nhaát ñaïi phöông tieän.

Vieát: Nhö thò, nhö thò. Nhöôïc yeáu baûo kyø maãu töû song

曰。如是 ,如是。若要保其母子雙全 ,聽從

toaøn, thính tuøng ngoâ chi giaùo phaùp. Nhaát thieát hoaøi nhaâm

吾之教法。一切懷妊婦人,不得喫狗肉鱔魚鳥

phuï nhaân, baát ñaéc khieát caåu nhuïc thieän ngö ñieåu töôùc loa

雀螺螄之類。惟要預先齋戒精嚴,頂禮陀羅尼 經三五部 , 或觀音經五七卷 。 懺罪解寃 , 祈福 保命。再能作諸善事 , 買命放生 , 必得母子雙 全,消災延夀。若不如此,後悔難追。 又問。世之把兒女浸死者,如何。

sö chi loaïi. Duy yeáu döï tieân trai giôùi tinh nghieâm, ñaûnh leã Ñaø-la-ni kinh tam nguõ boä, hoaëc Quaùn AÂm kinh nguõ thaát quyeån. Saùm toäi giaûi oan, kyø phöôùc baûo maïng. Taùi naêng taùc chö thieän söï, maõi maïng phoùng sanh, taát ñaéc maãu töû song toaøn, tieâu tai dieân thoï. Nhöôïc baát nhö thöû, haäu hoái nan truy.

Höïu vaán. Theá chi baû nhi nöõ taåm töû giaû, nhö haø?

答。愚人理性不明 , 造此殺業。且人之生

Ñaùp: Ngu nhaân lyù taùnh baát minh, taïo thöû saùt nghieäp.

來者,富貧夀天皆前定也。何苦將兒女淹棄血

Thaû nhaân chi sanh lai giaû, phuù baàn thoï thieân giai tieàn ñònh

盆,實爲可痛。 嗚呼。寧可不長成 ,而自死者 ,無有寃愆。 若故意而浸死者,必然受報。 諸仁者。若不改過自新,作爲謀殺之論。莫 說佛法中有罪,律法中亦不容矣。

daõ. Haø khoå töông nhi nöõ yeâm khí huyeát boàn, thaät vi khaû huoáng.

OÂ hoâ. Ninh khaû baát tröôûng thaønh nhi töï töû giaû, voâ höõu oan khieân. Nhöôïc coá yù nhi taåm töû giaû, taát nhieân thoï baùo.

Chö nhaân giaû. Nhöôïc baát caûi quaù töï taân, taùc vi möu saùt chi luaän. Maïc thuyeát Phaät phaùp trung höõu toäi, luaät phaùp trung dieäc baát dung hyõ.

590

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

15. Raên vieäc gieát haïi ñeå sanh nôû ñöôïc an oån

C

où keû hoûi raèng: “ÔÛ ñôøi, trong vieäc sanh saûn coù keû sanh khoù, coù ngöôøi sanh deã. Ngöôøi sanh deã thì chaúng noùi gì, coøn nhö keû sanh khoù thì coù nhieàu nhaø laøm vieäc saùt sanh ñeå caàu ñöôïc an oån, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Duøng daàu chöõa löûa, löûa caøng chaùy theâm. ÔÛ ñôøi, nhöõng keû sanh ñeû khoù khaên ñeàu laø do nghieäp gieát haïi baùo öùng. Oaùn tröôùc coøn chöa giaûi tröø, oaùn sau haù laïi buoäc theâm?

“Trong kinh saùm daïy raèng: Ngöôøi khoâng coù oan traùi, chæ trong giaây laùt lieàn sanh ra, khieán cho ngöôøi meï chaúng hay chaúng bieát. Coøn neáu laø oan gia thì ñeán hai, ba ngaøy vaãn chöa ra khoûi loøng meï, khieán cho ñau ñôùn nhö dao caét.

Ngöôøi meï thì ñau ñôùn khoâng chòu noåi, maø caû nhaø ñeàu phaûi kinh hoaøng lo laéng vaø sôï seät.

“Trong vieäc sanh khoù coøn coù nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau, caøng theâm söï ñau ñôùn, khoå sôû. Hoaëc trong tö theá böùt coû tranh maø sanh, hoaëc ñaïp hoa sen maø sanh, hoaëc khi sanh ñuøn ñaåy caû ruoät gan, hoaëc ñöa tay traùi, chaân traùi ra tröôùc, hoaëc ñöa tay phaûi, chaân phaûi ra tröôùc, hoaëc laø sanh ngöôïc, ñöa caû hai chaân ra tröôùc, hoaëc khi ñöùa treû ra khoûi loøng meï thì thaân theå raùch naùt. Coù nhieàu tröôøng hôïp sanh khoù nhö theá, ñeàu laø do nghieäp gieát haïi chieâu caûm maø coù.

“Nhö oan traùi naëng neà thì khi ñöùa con sanh ra ñöôïc ngöôøi meï ñaõ boû maïng, hoaëc ngöôøi meï coøn soáng soùt thì ñöùa treû laïi phaûi cheát. Neáu oan nghieäp naëng hôn nöõa thì caû hai meï con ñeàu cheát, cuøng sa vaøo ñòa nguïc. Nhöõng vieäc nhö theá laø do nghieäp gieát haïi keát hôïp vôùi nhieàu toäi aùc khaùc.”

QUYEÅN TRUNG

591

Ngöôøi kia noùi: “Lôøi sö giaûng giaûi raát hôïp lyù, roõ raøng.

Vaäy xin sö truyeàn daïy caùch baûo veä maïng soáng, giaûi tröø oan nghieäp. Ñoái vôùi ngöôøi theá gian thì ñaây cuõng laø moät phöông tieän lôùn vaäy.” Ñaùp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy. Neáu muoán giöõ cho meï con ñöôïc song toaøn, neân nghe theo nhöõng lôøi daïy naøy. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ khi mang thai khoâng neân aên taát caû caùc loaïi thòt, duø laø choù, löôn, chim seû hay soø, oác.... Chæ neân trai giôùi tinh nghieâm, ñaûnh leã trì kinh Ñaø-la-ni möôøi laêm laàn, hoaëc tuïng ñoïc kinh Quaùn AÂm ba möôi laêm laàn, cuøng taùc leã saùm hoái, giaûi oan, caàu phöôùc baûo maïng. Laïi cuõng phaûi laøm nhieàu ñieàu thieän, boû tieàn mua vaät maïng phoùng sanh...

Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy aét seõ ñöôïc meï con song toaøn, naïn tai tieâu maát, maïng soáng an oån. Neáu khoâng laøm nhö vaäy, veà sau hoái tieác cuõng khoâng coøn kòp nöõa.”

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi ñôøi coù nhöõng keû sanh ra con gaùi thì dìm cho cheát, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp raèng: “Ngöôøi meâ muoäi chaúng roõ lyù taùnh môùi taïo nghieäp gieát haïi nhö vaäy. Vaû laïi, ngöôøi sanh ra ôû ñôøi, duø laø trai, gaùi, giaøu, ngheøo, soáng thoï hay cheát yeåu ñeàu do nghieäp tröôùc. Sao laïi ñem con gaùi maø dìm cho cheát? Thaät ñau ñôùn thay!

“Than oâi! Thaø raèng ñöùa treû chaúng ñöôïc tröôûng thaønh maø töï noù cheát ñi thì chaúng coù oan khieân. Coøn nhö coá yù maø dìm cho noù cheát, taát nhieân phaûi coù quaû baùo.

“Naøy caùc vò! Neáu khoâng sôùm lo söûa loãi, ñoåi môùi töï thaân, coøn rôi vaøo nhöõng vieäc gieát haïi thì chaúng nhöõng ñoái vôùi phaùp Phaät laø coù toäi, maø ngay caû luaät phaùp theá gian cuõng chaúng dung tha.”

592

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

慶生報本戒殺文 或曰。人逢生日 , 只說慶生。廣殺物命生 靈 , 嚴設笙歌酒禮。招邀鄉鄰親友 , 連日暢飲 歡娛,何如。 答曰。愚夫之見如此,賢者則不然乎。若要 慶生延生 , 必須好生放生。殺生慶生 , 無有是 處。 要知己之生日 , 是母之難日。不思報答親 恩,反以造罪作樂。當思慈母,十月懷胎,三年 乳哺。受了多少辛苦 , 擔了多少憂勞。及至 產時,命若風燭,血暈在地,久乃方穌。爾時其 母不顧自身,且問生下孩兒是男是女,得圓 滿 否,身相具足否。果得具足,始乃心安。 家有辦者,覓妳代養。家若無力,娘自喚 養。甘乳飲飤,抱惜如珠。不淨汙體亦不生 嫌。寒暑逼身,還自洗滌。推乾就濕,嚥苦吐 甘。撫養成人,至年長大。 正所謂。哀哀父母,生我劬勞。欲報深 恩,昊天罔極。

QUYEÅN TRUNG

593

Khaùnh sanh baùo boån giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Nhaân phuøng sanh nhaät, chæ thuyeát khaùnh sanh. Quaûng saùt vaät maïng sanh linh, nghieâm thieát sanh ca töûu leã. Chieâu yeâu höông laân thaân höõu, lieân nhaät xöôùng aåm hoan ngaâu, haø nhö? Ñaùp vieát: Ngu phu chi kieán nhö thöû, hieàn giaû taéc baát nhieân hoà. Nhöôïc yeáu khaùnh sanh dieân sanh, taát tu hieáu sanh phoùng sanh. Saùt sanh khaùnh sanh, voâ höõu thò xöù.

Yeáu tri kyû chi sanh nhaät, thò maãu chi naïn nhaät. Baát tö baùo ñaùp thaân aân, phaûn dó taïo toäi taùc laïc. Ñöông tö töø maãu thaäp nguyeät hoaøi thai, tam nieân nhuõ boä. Thoï lieãu ña thieåu taân khoå, ñaõm lieãu ña thieåu öu lao. Caäp chí saûn thôøi. Maïng nhöôïc phong chuùc. Huyeát huaân taïi ñòa, cöûu naõi phöông toâ.

Nhó thôøi kyø maãu baát coá töï thaân, thaû vaán sanh haï haøi nhi thò nam thò nöõ, ñaéc vieân maõn phuû, thaân töôùng cuï tuùc phuû?

Quaû ñaéc cuï tuùc, thuûy naõi taâm an.

Gia höõu bieän giaû, mòch naõi ñaïi döôõng. Gia nhöôïc voâ löïc, nöông töï hoaùn döôõng. Cam nhuõ aåm töï, baõo tích nhö chaâu. Baát tònh oâ theå, dieäc baát sanh hieàm. Haøn thöû böùc thaân, hoaøn töï taåy ñòch. Thoâi caøn töïu thaáp, yeán khoå thoå cam. Phuû döôõng thaønh nhaân, chí nieân tröôûng ñaïi.

Chaùnh sôû vò: Ai ai phuï maãu, sanh ngaõ cuø lao. Duïc baùo thaâm aân, haïo thieân voõng cöïc.

594

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

是故胎骨經言。阿難白佛言。世尊。大 千界內 , 何事最大。願佛慈悲 , 方便解說。佛 言。世閒萬法,莫過父母劬勞恩大。 諸仁者。由此觀之,粉骨碎身,未足爲報。 不聞彌勒勸孝偈云。

toân! Ñaïi thieân giôùi noäi, haø söï toái ñaïi. Nguyeän Phaät töø bi, phöông tieän giaûi thuyeát. Phaät ngoân: Theá gian vaïn phaùp, maïc quaù phuï maãu cuø lao aân ñaïi.

Chö nhaân giaû. Do thöû quan chi. Phaán coát toaùi thaân, vò tuùc vi baùo.

Baát vaên Di-laëc khuyeán hieáu keä vaân: Ñöôøng thöôïng höõu Phaät nhò toân.

懊惱世人不識。

AÙo naõo theá nhaân baát thöùc.

不用金彩粧成,

Baát duïng kim thaûi trang thaønh.

亦非栴檀雕刻。

Dieäc phi chieân ñaøn ñieâu khaéc.

只看現在爺娘,

Chæ khaùn hieän taïi gia nöông.

便是釋迦彌勒。

Tieän thò Thích-ca, Di-laëc.

若能供養得他,

Nhöôïc naêng cuùng döôøng ñaéc tha.

何用別作功德。

Haø duïng bieät taùc coâng ñöùc?

親恩,不如禽畜。更不聞之,羊能跪乳,鳥能返 哺。豈虛誑哉。 或曰。師言切當 ,敢不聽從。何以行持 ,可

595

Thò coá Thai coát kinh ngoân: A-nan baïch Phaät ngoân: Theá

堂上有佛二尊,

嗚呼。大聖尚致此言,况凡下乎。爲人不報

名報德。

QUYEÅN TRUNG

OÂ hoâ! Ñaïi Thaùnh thöôïng trí thöû ngoân, huoáng phaøm haï hoà? Vi nhaân baát baùo thaân aân, baát nhö caàm suùc. Caùnh baát vaên chi, döông naêng quî nhuõ, ñieåu naêng phaûn boä; khôûi hö cuoáng tai?

Hoaëc vieát: Sö ngoân thieát ñöông, caûm baát thính tuøng. Haø dó haønh trì, khaû danh baùo ñöùc?

596

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

答曰。人之生日到來,修要預先齋戒,嚴潔 道場。或供佛齋僧,或誦經念佛。或至誠禮

QUYEÅN TRUNG

597

Ñaùp vieát: Nhaân chi sanh nhaät ñaùo lai, tu yeáu döï tieân trai giôùi, nghieâm khieát ñaïo traøng. Hoaëc cuùng Phaät trai taêng, hoaëc tuïng kinh nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh leã saùm, hoaëc

懺,或買命放生。果能如是,名報親恩。存者

maõi maïng phoùng sanh. Quaû naêng nhö thò, danh baùo thaân

福樂百年,亡者超昇佛國。非但利益父母, 抑

aân. Toàn giaû phöôùc laïc baùch nieân, vong giaû sieâu thaêng Phaät

亦自増福田。若不如斯,是爲大逆。

quoác. Phi ñaõn lôïi ích phuï maãu, öùc dieäc töï taêng phöôùc ñieàn.

Nhöôïc baát nhö tö, thò vi ñaïi nghòch.

16. Raên saùt sanh trong vieäc möøng sanh nhaät

C

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi ñeán sanh nhaät luoân noùi raèng möøng ngaøy sanh, roài gieát haïi nhieàu vaät maïng ñeå baøy tieäc röôïu linh ñình, môøi thænh hoï haøng, thaân quyeán, beø baïn, laùng gieàng, suoát ngaøy aên uoáng vui möøng, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Keû phaøm phu meâ muoäi aét suy nghó vaäy, nhöng baäc hieàn giaû thì khoâng nhö theá. Neáu thaät möøng ngaøy sanh, caàu tröôøng thoï, aét phaûi toû ñöùc hieáu sanh, phoùng sanh. Neáu gieát haïi vaät maïng sanh linh ñeå möøng ngaøy sanh cuûa mình thì thaät laø voâ lyù.

“Neân bieát raèng, ngaøy sanh cuûa mình chính laø ngaøy khoù nhoïc nguy nan cuûa meï. Sao chaúng suy nghó vieäc baùo ñaùp coâng ôn cha meï, coøn ngöôïc laïi laáy söï taïo toäi laøm vui? Neân nhôù nghó ñeán meï hieàn chín thaùng cöu mang, ba naêm buù môùm, chòu ñöïng bieát bao nhieâu khoù khaên cay ñaéng, neám traûi bieát bao söï khoå nhoïc, lo aâu! Ñeán kyø sanh nôû thì maïng soáng nhö ngoïn ñeøn döôùi gioù, xuaát huyeát daàm deà, meâ man

hoài laâu môùi tænh! Baáy giôø meï khoâng heà nghó ñeán baûn thaân, chæ lo laéng töï hoûi khoâng bieát con sanh ra laø trai hay gaùi, thaân hình coù ñöôïc troïn veïn, ñaày ñuû hay chaêng? Neáu quaû ñöôïc ñaày ñuû thì loøng meï môùi yeân.

“Neáu nhaø khaù giaû aét lo thueâ ngöôøi chaêm soùc. Gaëp caûnh nhaø ngheøo thì meï phaûi töï nuoâi döôõng, buù môùm, naâng niu nhö hoøn ngoïc treân tay, nhô nhôùp chaúng ngaïi, noùng laïnh böùc baùch cuõng phaûi lo vieäc giaët giuõ; choã öôùt meï naèm, choã raùo daønh cho con, ngaäm ñaéng nuoát cay, nhöôøng heát ngoït buøi, nuoâi döôõng cho ñeán khi khoân lôùn neân ngöôøi.

“Quaû thaät laø: Thöông thay cha meï.

Sanh ta nhoïc thay!

Muoán baùo aân saâu.

Trôøi roäng khoân cuøng!

“Bôûi vaäy, kinh Thai coát coù ñoaïn: “A-nan baïch Phaät: ‘Theá toân! Trong khaép coõi ñaïi thieân, vieäc gì laø lôùn nhaát?

598

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Xin Phaät töø bi, phöông tieän giaûng roõ.’ Phaät daïy: ‘Trong taát caû caùc phaùp ôû theá gian, khoâng gì lôùn baèng coâng ôn nuoâi döôõng cuûa cha meï.’

“Naøy caùc vò! Do ñoù maø suy ra, daãu tan xöông naùt thòt cuõng chöa ñuû ñeå baùo ñeàn coâng ôn cha meï.

“Boà Taùt Di-laëc coù baøi keä Khuyeán hieáu raèng: Trong nhaø coù hai vò Phaät, Thöông thay ngöôøi ñôøi chaúng bieát.

Chaúng duøng vaøng son toâ ñieåm, Cuõng khoâng chaïm troå chieân-ñaøn! Ñöôïc thaáy cha meï hieän tieàn.

AÁy laø Thích-ca, Di-laëc.

Chæ lo phuïng döôõng song thaân, Caàn chi muoân coâng ñöùc khaùc!

許願保安戒殺文 或曰。世人許願殺生者不一,略舉幾種以陳 之。或因官訟者,或爲病苦者,或禳水火者,或 求名利者,或鎭家宅者,或保途路者,或安鄉鎭 者,或祈五禾者。有先殺而保安,有後殺而還 願,何如。

QUYEÅN TRUNG

599

“Than oâi! Baäc Ñaïi thaùnh coøn noùi ra lôøi aáy, huoáng chi nhöõng keû phaøm phu thaáp keùm? Laøm ngöôøi chaúng bieát baùo ñeàn coâng ôn cha meï thaät chaúng baèng caàm thuù. Chaúng nghe nhöõng chuyeän deâ bieát quì buù, quaï bieát môùm traû, haù coù phaûi laø chuyeän doái traù ñaâu?”

Ngöôøi kia thöa raèng: “Lôøi sö daïy thaät thích ñaùng, ñaâu daùm chaúng vaâng theo? Vaäy phaûi haønh trì theá naøo môùi goïi laø baùo ñeàn aân ñöùc cha meï?” Ñaùp: “Vaøo dòp sanh nhaät cuûa mình, neân trai giôùi töø tröôùc ñoù, chuaån bò ñaïo traøng, hoaëc cuùng Phaät, trai Taêng, hoaëc tuïng kinh, nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh leã saùm, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh. Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy goïi laø baùo aân cha meï, hieän tieàn ñöôïc phöôùc laïc traêm naêm, nhö ñaõ maát cuõng ñöôïc sieâu thaêng coõi Phaät. Chaúng nhöõng lôïi ích cho cha meï, maø cuõng boài theâm ruoäng phöôùc cuûa mình.

Neáu chaúng laøm nhö vaäy, chính laø ñaïi nghòch.”

Höùa nguyeän baûo an giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá nhaân höùa nguyeän saùt sanh giaû baát nhaát, löôïc cöû kyû chuûng dó traàn chi. Hoaëc nhaân quan tuïng giaû, hoaëc vò beänh khoå giaû, hoaëc nhöông thuûy hoûa giaû, hoaëc caàu danh lôïi giaû, hoaëc traán gia traïch giaû, hoaëc baûo ñoà loä giaû, hoaëc an höông traán giaû, hoaëc kyø nguõ hoøa giaû. Höõu tieân saùt nhi baûo an, höõu haäu saùt nhi hoaøn nguyeän, haø nhö?

600

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

答曰。汝之一說,使我嗚噎不能言也。 曰。然雖如是,伏乞開明。 曰。向不云乎。人遭災禍年荒者,皆從殺 業所感也。何則。十惡之中,殺業極重。 不見正法念經云。造一所寺不如救一命。 故諺有之曰。救人一命,勝造七級浮屠。卽此 意也。要知人與畜,形則異,命則同矣。 涅槃經云。 一切惜身命, 無不畏刀杖。 恕己可爲喻, 勿殺勿行杖。

QUYEÅN TRUNG

601

Ñaùp vieát: Nhöõ chi nhaát thuyeát, söû ngaõ oâ eá baát naêng ngoân daõ.

Vieát: Nhieân tuy nhö thò, phuïc khaát khai minh.

Vieát: Höôùng baát vaân hoà. Nhaân tao tai hoïa nieân hoang giaû, giai tuøng saùt nghieäp sôû caûm daõ. Haø taéc? Thaäp aùc chi trung, saùt nghieäp cöïc troïng.

Baát kieán Chaùnh phaùp nieäm kinh vaân: Taïo nhaát sôû töï, baát nhö cöùu nhaát maïng. Coá ngaïn höõu chi vieát: Cöùu nhaân nhaát maïng, thaéng taïo thaát caáp phuø ñoà, töùc thöû yù daõ. Yeáu tri nhaân döõ suùc, hình taéc dò, maïng taéc ñoàng hyõ.

Nieát-baøn kinh vaân: Nhaát thieát tích thaân maïng.

Voâ baát uùy ñao tröôïng.

Thöù kyû khaû vi duï.

Vaät saùt vaät haønh tröôïng.

雖復禽獸之殊,保命畏死。且人有微小痛

Tuy phuïc caàm thuù chi thuø, baûo maïng uùy töû. Thaû nhaân

瘍痒,尚不能忍,况可受其刀砧耶。噫。令他

höõu vi tieåu thoáng döông, thöôïng baát naêng nhaãn, huoáng

痛苦,保我平安,無有是處。

khaû thoï kyø ñao chaâm da. Y! Linh tha thoáng khoâå, baûo ngaõ

先德云。悞傷悞殺尚荅餘殃。故作故 爲,寧逃業跡。 嗟乎。若欲保安許願,修將衆善奉行。或 供佛齋僧,或印經造像,或買命放生,或濟貧救

bình an, voâ höõu thò xöù!

Tieân ñöùc vaân: Ngoä thöông ngoä saùt, thöôïng ñaùp dö öông; coá taùc coá vi, ninh ñaøo nghieäp tích.

Ta hoà! Nhöôïc duïc baûo an höùa nguyeän, tu töông chuùng thieän phuïng haønh. Hoaëc cuùng Phaät trai taêng, hoaëc aán kinh taïo töôïng, hoaëc maõi maïng phoùng sanh. Hoaëc teá baàn cöùu

602

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

苦,或念經禮懺,或露罪解寃,或修橋砌路,或 普施茶湯。果能如是行之,必得隨心滿願。

QUYEÅN TRUNG

603

khoå. Hoaëc nieäm kinh leã saùm. Hoaëc loä toäi giaûi oan. Hoaëc tu kieàu theá loä. Hoaëc phoå thí traø thang. Quaû naêng nhö thò haønh chi, taát ñaéc tuøy taâm maõn nguyeän.

吁。今人欲遂心願者,何不觀古人之行事

Hu! Kim nhaân duïc toaïi taâm nguyeän giaû, haø baát quan coå

哉。至如于公治獄,大興駟馬之門。竇氏活

nhaân chi haønh söï tai. Chí nhö Vu coâng trò nguïc, ñaïi höng töù

人,高折五株之桂。渡蟻,有狀元之報。護 鵞,獲菩薩之因。楊生捄雀,報以玉環。孔氏 放歸,酬之金印。 正所謂。行慈不求果報,自是果報不忘。 皆得富貴綿,子孫昌盛。

maõ chi moân. Ñaäu thò hoaït nhaân, cao chieát nguõ chu chi queá. Ñoä nghó, höõu traïng nguyeân chi baùo. Hoä nga, hoaïch Boà Taùt chi nhaân. Döông sanh cöùu töôùc, baùo dó ngoïc hoaøn. Khoång thò phoùng quy, thuø chi kim aán.

Chaùnh sôû vò: Haønh töø baát caàu quaû baùo, töï thò quaû baùo baát vong. Giai ñaéc phuù quyù mieân tröôøng, töû toân xöông thaïnh.

又孫眞人解衣贖蛇,得水府活人之方,遂登

Höïu Toân chaân nhaân giaûi y thuïc xaø, ñaéc thuûy phuû hoaït

仙籍。壽禪師盗庫大善知識捄生,爲宗門大善

nhaân chi phöông, toaïi ñaêng tieän tòch. Thoï thieàn sö ñaïo khoá

知識,證佛菩提。 嗚呼。世人不知戒殺放生,反以顚倒造 作,實可悲哉。

cöùu sanh, vi toâng moân ñaïi thieän tri thöùc, chöùng Phaät Boàñeà.

OÂ hoâ! Theá nhaân baát tri giôùi saùt phoùng sanh, phaûn dó ñieân ñaûo taïo taùc. Thaät khaû bi tai!

604

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

17. Raên vieäc saùt sanh ñeå caàu ñöôïc thoûa nguyeän

C

où ngöôøi hoûi: “Chuyeän saùt sanh ñeå caàu nguyeän cuûa ngöôøi ñôøi chaúng gioáng nhau. Löôïc keå ra ñaây maáy yù tieâu bieåu nhö sau: hoaëc nhaân coù vieäc kieän tuïng; hoaëc nhaân coù beänh khoå; hoaëc caàu cho khoûi naïn nöôùc, löûa; hoaëc caàu ñöôïc danh lôïi; hoaëc muoán yeân nhaø cöûa, hoaëc caàu ñi ñöôøng xa bình an, hoaëc caàu xoùm laøng an oån, hoaëc caàu ñöôïc muøa maøng... Coù ngöôøi thì saùt sanh tröôùc ñeå caàu ñöôïc thoûa nguyeän, coù ngöôøi sau khi ñöôïc vieäc laïi saùt sanh ñeå hoaøn nguyeän, nhöõng vieäc aáy theá naøo?”

Toâng Boån noùi: “Vieäc oâng vöøa noùi ñoù thaät laøm cho toâi ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc neân lôøi.”

Ngöôøi kia noùi: “Tuy laø nhö vaäy, cuõng xin sö laøm saùng toû cho.” Ñaùp: “Tröôùc ñaây, chaúng phaûi toâi ñaõ noùi roài sao? Ngöôøi ñôøi gaëp phaûi tai hoïa, hoaëc bò thaát muøa, thaûy ñeàu laø do nghieäp gieát haïi chieâu caûm maø coù. Vì sao vaäy? Trong möôøi nghieäp aùc thì nghieäp gieát haïi laø naëng hôn heát.

“Kinh Chaùnh phaùp nieäm daïy raèng: ‘Taïo laäp moät caûnh chuøa khoâng baèng cöùu soáng moät sanh maïng.’ Cho neân coù caâu ngaïn ngöõ raèng: ‘Daãu xaây thaùp Phaät chín taàng, khoâng baèng cöùu soáng moät laàn sanh linh.’ Chính laø nghóa aáy vaäy.

Neân bieát raèng, con ngöôøi so vôùi loaøi vaät, hình theå tuy coù khaùc maø sanh maïng cuõng ñoàng nhö nhau.

“Kinh Nieát-baøn daïy raèng: Ai cuõng sôï ñao tröôïng.

Khoâng ai khoâng tham soáng.

QUYEÅN TRUNG

605

Suy mình ra ngöôøi khaùc. Ñöøng gieát haïi, ñaùnh ñaäp.

“Tuy mang hình theå cuûa loaøi caàm thuù nhöng cuõng bieát tham soáng, sôï cheát. Vaû laïi, thaân ta chæ ñau ngöùa ñoâi chuùt maø coøn khoù chòu, huoáng chi phaûi chòu ñöïng dao thôùt baêm vaèm? OÂi! Laøm cho sanh linh phaûi ñau ñôùn khoå sôû ñeå caàu ñöôïc söï bình yeân cho mình, thaät laø voâ lyù bieát bao!

“Ngöôøi xöa daïy raèng: ‘Voâ tình maø gieát haïi coøn phaûi chòu quaû baùo tai öông, huoáng chi coá yù gieát haïi thì troán chaïy ñaâu cho khoûi hoïa?’

“Than oâi! Neáu muoán caàu ñöôïc thoûa nguyeän, neân laøm caùc vieäc thieän. Hoaëc cuùng Phaät, trai Taêng, hoaëc in kinh, taïo töôïng, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh, hoaëc boá thí, cöùu giuùp ngöôøi ngheøo khoå, hoaëc tuïng kinh, leã saùm, hoaëc xöng toäi, giaûi oan, hoaëc söûa caàu, laøm ñöôøng xaù, hoaëc boá thí thuoác men, nöôùc uoáng... Neáu laøm ñöôïc nhöõng vieäc nhö theá, aét seõ tuøy choã mong caàu maø ñöôïc thoûa nguyeän.

“Ngöôøi ñôøi nay muoán ñöôïc toaïi nguyeän, sao chaúng xeùt vieäc laøm cuûa ngöôøi xöa? Kìa nhö Vu coâng laøm cai nguïc, tu söûa coång nhaø roäng lôùn;(1) hoï Ñaäu cöùu ngöôøi, sanh ñöôïc naêm con vinh hieån;(2) vì loøng thöông cöùu ngoãng maø thaønh (1)

Vaøo ñôøi Haùn Tuyeân ñeá (73-49 tröôùc Coâng nguyeân), Vu coâng laøm quan hình aùn, xöû quyeát hình nguïc coâng minh, tích nhieàu aâm ñöùc. Ngaøy kia, coång nhaø oâng nôi coá höông bò saäp, nhaân khi söûa laïi, oâng baûo thôï laøm cho cao lôùn hôn ñeå xe töù maõ vaø loïng cao coù theå vaøo ñöôïc, vì oâng tin chaéc raèng nhôø aâm ñöùc cuûa oâng maø con chaùu oâng seõ ñöôïc höng thaïnh. Quaû nhieân, veà sau con oâng laø Vónh Löõ laøm quan ñeán chöùc Ngöï söû.

(2) Vaøo ñôøi Nguõ ñaïi, khoaûng theá kyû 10, coù ngöôøi hoï Ñaäu hieäu laø Yeân Sôn, ba möôi tuoåi chöa coù con. Chieàu moàng moät Teát ñi daâng höông taïi chuøa Dieân Thoï, nhaët ñöôïc cuûa rôi 100 löôïng baïc vaø 30 löôïng vaøng. Saùng sôùm hoâm sau coù ngöôøi ñeán choã ñoù maø khoùc than raèng: ‘Cha toâi bò toäi cheát, ñi vay möôïn cuûa baø con ñöôïc moät soá vaøng baïc ñeå chuoäc toäi cho cha, chaúng may laøm rôi maát, nay maïng cha aét khoâng qua khoûi.’ Ngöôøi hoï Ñaäu lieàn mang

606

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

töïu ñaïo Boà Taùt;(1) cöùu thoaùt ñaøn kieán ñöôïc quaû baùo ñoã traïng nguyeân;(2) hoï Khoång thaû ruøa, ñöôïc ñaùp ñeàn kim aán;(3) chaøng Döông cöùu chim seû ñöôïc ñeàn traû baèng voøng ngoïc.(4) vaøng baïc ñeán traû laïi. Ñeâm aáy naèm moäng thaáy oâng noäi ñaõ maát veà maùch baûo raèng, nhôø aân ñöùc aáy neân tuoåi thoï ñöôïc taêng theâm 24 naêm, sau sanh ñöôïc 5 con trai, cha con ñeàu ñoã ñaït laøm quan lôùn. Veà sau quaû nhieân öùng nghieäm ñuùng nhö lôøi aáy.

(1) Luaän Trang nghieâm coù ghi laïi raèng: Thuôû xöa coù moät vò tyø-kheo ñi khaát thöïc, ñeán nhaø ngöôøi thôï kim hoaøn. Chuû nhaø ñang xaâu moät haït chaâu quyù, ñeå ñoù maø ñi laáy côm cho tyø-kheo. Khi aáy, coù con ngoãng chaïy ngang, ñôùp laáy haït chaâu quyù maø nuoát ñi. Chuû nhaø trôû leân thaáy maát haït chaâu, gaïn hoûi vò tyø-kheo. Tyø-kheo nhìn thaáy con ngoãng nuoát haït chaâu nhöng khoâng nôõ noùi ra, vì e con ngoãng phaûi cheát; laïi khoâng muoán noùi phaïm giôùi noùi doái, neân chæ laëng thinh khoâng noùi gì caû. Chuû nhaø thaáy vaäy sanh nghi, cho raèng tyø-kheo ñaõ laáy troäm haït chaâu. Gaën hoûi nhieàu laàn khoâng noùi, lieàn noåi giaän ñaùnh tyøkheo bò thöông ñeán chaûy maùu ra saøn nhaø. Con ngoãng nghe muøi tanh chaïy ñeán uoáng maùu, anh ta giaän quaù ñaäp cheát con ngoãng. Thaáy ngoãng cheát roài, vò tyø-kheo môùi noùi ra söï thaät. Chuû nhaø moå buïng con ngoãng laáy laïi ñöôïc haït chaâu. Baáy giôø môùi aên naên saùm hoái, heát lôøi xin loãi vò tyø-kheo. Tyø-kheo hoan hyû boû qua vaø thuyeát phaùp cho anh ta nghe. Vò tyø-kheo nhaân ñoù maø ñöôïc troøn haïnh nguyeän Boà Taùt.

(2) Vaøo ñôøi nhaø Toáng, coù hai anh em laø Toáng Giao vaø Toáng Kyø cuøng ñi hoïc, treân ñöôøng gaëp moät oå kieán bò möa lôùn troâi ñi theo doøng nöôùc. Hai anh em lieàn beû caønh caây thaû xuoáng nöôùc cho kieán boø leân, cöùu thoaùt taát caû leân bôø.

Khi aáy coù moät thaày taêng ñi qua, thaáy vieäc aáy lieàn noùi: Nhôø coâng ñöùc naøy, veà sau hai anh em ñeàu seõ thi ñoã traïng nguyeân. Sau quaû nhieân öùng nghieäm ñuùng nhö lôøi aáy.

(3) Trong saùch Coái keâ luïc coù ghi laïi chuyeän Khoång Du, luùc coøn haøn vi thaáy ngöôøi ta nhoát moät con ruøa, beøn mua laáy maø thaû xuoáng nöôùc. Con ruøa ngoaùi ñaàu nhìn laïi ba, boán laàn roài môùi boø ñi. Veà sau, Du ñöôïc phong ñeán töôùc haàu, sai thôï ñuùc aán vaøng. Khi ñuùc xong, boãng thaáy quaû aán coù hình nhö con ruøa, laïi bieát ñoäng ñaäy, ngoaùi ñaàu nhìn laïi, heät nhö con ruøa khi tröôùc ñöôïc oâng cöùu soáng. Baáy giôø oâng môùi bieát raèng vieäc ñöôïc phong haàu chính laø phöôùc baùo cuûa vieäc thaû ruøa ngaøy xöa.

(4) Vaøo ñôøi Haäu Haùn, coù Döông Baûo laø ngöôøi nhaân töø. Luùc chín tuoåi, ñi qua Hoa sôn thaáy moät con chim seû bò chim cöu ñaùnh rôùt xuoáng ñaát, coù baày kieán bu laïi caén. Baûo cöùu laáy ñem veà nuoâi soáng roài thaû ra. Ngaøy kia, chim hoùa laøm moät thieáu nieân maëc aùo vaøng, mang ñeán taëng cho Baûo boán chieác voøng ngoïc maøu traéng, noùi raèng: Ñeo voøng ngoïc naøy seõ khieán cho con chaùu ñöôïc trong saïch vaø ñôøi ñôøi laøm quan tôùi baäc Tam coâng. Veà sau, lôøi aáy quaû nhieân öùng nghieäm.

QUYEÅN TRUNG

607

“Ñoù chính laø: Laøm vieäc laønh chaúng caàu quaû baùo, maø töï nhieân quaû baùo chaúng maát. Nhöõng ngöôøi aáy ñeàu ñöôïc phuù quí laâu daøi, chaùu con xöông thaïnh.

“Laïi nhö vò chaân nhaân hoï Toân, côûi aùo chuoäc raén, ñöôïc Thuûy phuû truyeàn cho phöông thuoác cöùu ngöôøi, sau ñöôïc thaønh tieân;(1) thieàn sö Dieân Thoï troäm kho cöùu vaät maïng, thaønh baäc ñaïi thieän tri thöùc trong toâng moân, chöùng Phaät Boà-ñeà.(2) “Than oâi! Ngöôøi ñôøi khoâng bieát traùnh vieäc gieát haïi, thöôøng haønh phoùng sanh, ngöôïc laïi chæ chuyeân taïo taùc nhöõng vieäc ñieân ñaûo, thaát ñaùng thöông thay!

(1)

Saùch Tieân truyeän cheùp raèng: Toân Töû Dieâu laø ngöôøi Kinh trieäu, tinh hoïc Laõo Trang, thoâng leõ aâm döông. Vua Thaùi toâng muoán phong laøm quan maø oâng khoâng chòu, veà ôû aån trong nuùi Thaùi Baïch. OÂng coù chuoäc maïng moät con raén xanh, laø con cuûa Long Vöông. Sau ñöôïc truyeàn cho 30 baøi thuoác cuûa Thuûy phuû, laøm thaønh 30 quyeån saùch Döôïc phöông truyeàn daïy trong ñôøi. OÂng duøng thuoác aáy cöùu ngöôøi nhieàu naêm, sau ñöôïc thaønh tieân.

(2) Thieàn sö Dieân Thoï, truï trì chuøa Vónh Minh, queâ ôû Ñôn döông. Khi chöa xuaát gia laøm quan Tri huyeän, xuaát tieàn coâng khoá mua vaät maïng phoùng sanh.

Sau coù ngöôøi baùo leân vua, vua xöû toäi cheát cheùm. Ngaøi nhaän toäi, chòu cheát maø thaàn saéc khoâng bieán ñoåi. Nhaø vua thaáy laï, truyeàn hoaõn vieäc haønh hình vaø goïi ñeán tra hoûi. Ngaøi noùi: Toâi tuy chòu toäi cheát nhöng ñaõ cöùu soáng ñöôïc raát nhieàu sanh maïng, neân chaúng coù gì hoái tieác. Vua nghe lôøi aáy lieàn ñaëc xaù tha toäi cheát cho oâng. OÂng laïi phaùt nguyeän xin xuaát gia, vua cuõng chuaån y. Töø ñoù veà sau tu haønh tinh taán, caûm ñöôïc ñöùc Quaùn AÂm roùt nöôùc cam loä vaøo mieäng, neân ñöôïc taøi bieän luaän linh thoâng. Ngaøi coù bieân soaïn nhieàu taùc phaåm nhö Vaïn Thieän ñoàng qui, Toâng kính luïc. Ngaøi truï trì hai chuøa Tuyeát Ñaäu vaø Vónh Minh, ñoà chuùng coù ñeán vaøi ngaøn. Veà sau ngaøi chuyeân tu phaùp moân Tònh ñoä. Ñeán luùc laâm chung, ngaøi an nhieân ngoài nieäm Phaät maø vieân tòch.

608

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

救患謟祭戒殺文

QUYEÅN TRUNG

609

Cöùu hoaïn sieåm teá giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi nhieãm beänh giaû, kieán phuïc döôïc voâ

或曰。世之染病者,見服藥無効,遂殺猪羊 六畜,諂祭鬼神求安,何如。 答曰。雪上加霜,苦中添苦。不知因果經 云。今生短命多病者,皆從殺業中來。何不懺 悔前愆,反以加増後罪。殺他死,捄吾生,人心 安在。苦他身,保我命,天理不容。 問。亦有殺生諂祭而病痊者,何也。 答。命當不死而病痊,非殺生而病痊也。 何則。若殺命捄得命,世閒王侯,將相,富貴人 民,應得長生在世。何期又有多病夭促耶。 只要知命樂天,自得無災少病。縱有禍患臨

hieäu, toaïi saùt trö döông luïc suùc, sieåm teá quyû thaàn caàu an, haø nhö? Ñaùp vieát: Tuyeát thöôïng gia söông, khoå trung thieâm khoå.

Baát tri Nhaân quaû kinh vaân: Kim sanh ñoaûn maïng ña beänh giaû, giai tuøng saùt nghieäp trung lai. Haø baát saùm hoái tieàn khieân, phaûn dó gia taêng haäu toäi. Saùt tha töû, cöùu ngoâ sanh, nhaân taâm an taïi. Khoå tha thaân, baûo ngaõ maïng, thieân lyù baát dung.

Vaán: Dieäc höõu saùt sanh sieåm teá nhi beänh thuyeân, haø daõ? Ñaùp: Maïng ñöông baát töû nhi beänh thuyeân, phi saùt sanh nhi beänh thuyeân daõ. Haø taéc? Nhöôïc saùt maïng cöùu ñaéc maïng, theá gian vöông haàu, töôùng töôùng, phuù quyù nhaân daân, öng ñaéc tröôøng sanh taïi theá, haø kyø höïu höõu ña beänh

身,皆是宿業所感。

yeåu xuùc da? Chæ yeáu tri maïng laïc thieân, töï ñaéc voâ tai thieåu

不見論語云。死生有命,富貴在天。又 云。非其鬼而祭之,諂也。子疾病,子路禱。 子曰。丘之禱久矣。

caûm.

嗚呼。能依孔子行事,何必諂祭邪神。若 不如斯,反損壽矣。

beänh. Tuùng höõu hoïa hoaïn laâm thaân, giai thò tuùc nghieäp sôû Baát kieán Luaän ngöõ vaân: Töû sanh höõu maïng, phuù quyù taïi thieân. Höïu vaân: Phi kyø quyû nhi teá chi, sieåm daõ. Töû taät beänh, töû loä thænh ñaûo. Töû vieát: Khaâu chi ñaûo cöûu hyõ.

OÂ hoâ. Naêng y Khoång töû haønh söï, haø taát sieåm teá taø thaàn.

Nhöôïc baát nhö tö, phaûn toån thoï hyõ.

610

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Baát kieán Döôïc sö kinh vaân: Theá nhaân baát tri haønh thieän

不見藥師經云。世人不知行善積德,反信 邪魔外道,妖孽之師,妄說禍福,便生恐動,心

611

tích ñöùc, phaûn tín taø ma ngoaïi ñaïo yeâu nghieät chi sö, voïng thuyeát hoïa phöôùc, tieän sanh khuûng ñoäng, taâm baát töï an,

不自安。卜問覓禍,殺種種衆生,解奏神明,呼

boác vaán mòch hoïa, saùt chuûng chuûng chuùng sanh, giaûi taáu

諸魍魎。請乞福祐,欲冀延年,終不能得。愚

thaàn minh, hoâ chö voõng löôïng. Thænh khaát phöôùc höïu, duïc

癡迷惑,信邪倒見。遂令橫死,入於地獄,無有 出期。 正所謂。求榮而反辱,非君子之行事也。

kyù dieân nieân, chung baát naêng ñaéc. Ngu si meâ hoaëc, tín taø ñaûo kieán. Toaïi linh hoaïnh töû, nhaäp ö ñòa nguïc, voâ höõu xuaát kyø.

Chaùnh sôû vò: Caàu vinh nhi phaûn nhuïc, phi quaân töû chi haønh söï daõ.

或曰。若不保捄於心何安。

Hoaëc vieát: Nhöôïc baát baûo cöùu, ö taâm haø an.

答曰。若要保捄,非在殺生。修用全家齋

Ñaùp vieát: Nhöôïc yeáu baûo cöùu, phi taïi saùt sanh. Tu duïng

戒,淨厨淨壇。或誦經禮懺,或買命放生,或粧 畫佛像。如斯行事,佛祖許之。 何以故。行了善事,命終也,得超生善道。 非但死者超昇,亦使見存獲福。若不信之,吾 末如之何也。以矣。

toaøn gia trai giôùi, tònh truø tònh ñaøn. Hoaëc tuïng kinh leã saùm, hoaëc maõi maïng phoùng sanh, hoaëc trang hoïa Phaät töôïng.

Nhö tö haønh söï, Phaät toå höùa chi.

Haø dó coá? Haønh lieãu thieän söï, maïng chung daõ, ñaéc sieâu sanh thieän ñaïo. Phi ñaõn töû giaû sieâu thaêng, dieäc söû kieán toàn hoaïch phöôùc. Nhöôïc baát tín chi, ngoâ maït nhö chi haø daõ. Dó hyõ.

612

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

18. Raên vieäc saùt sanh caàu quyû thaàn cöùu naïn

C

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi coù nhöõng keû khi bò beänh uoáng thuoác chaúng laønh lieàn gieát heo, deâ, suùc vaät maø cuùng teá quyû thaàn, caàu ñöôïc yeân laønh, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Cuõng nhö treân tuyeát laïi theâm söông, ñaõ khoå caøng theâm khoå! Trong kinh Nhaân quaû coù daïy raèng: ‘Ngöôøi ñôøi cheát yeåu hoaëc nhieàu beänh taät, ñeàu laø do nghieäp gieát haïi maø ra.’ Sao chaúng saùm hoái toäi tröôùc, laïi coøn gaây theâm toäi sau? Gieát haïi sanh maïng keû khaùc ñeå cöùu soáng maïng mình, loøng ngöôøi ñeå ôû ñaâu? Laøm khoå thaân keû khaùc ñeå giöõ laáy maïng soáng cuûa mình, leõ trôøi chaúng dung tha.”

Laïi hoûi: “Cuõng coù nhöõng keû gieát haïi vaät maïng cuùng teá maø khoûi beänh, ñoù laø taïi sao?” Ñaùp: “Maïng soáng chöa döùt thì beänh töï khoûi, chaúng phaûi nhôø gieát haïi maø ñöôïc khoûi beänh. Vì sao vaäy? Neáu nhôø gieát haïi maø cöùu ñöôïc maïng soáng thì nhöõng baäc vöông haàu, quan töôùng cuøng nhöõng keû giaøu sang ôû theá gian aét phaûi ñöôïc soáng maõi ôû ñôøi, vì sao laïi phaûi chòu nhieàu beänh taät vaø cheát yeåu? Neân roõ bieát caên maïng, vui theo ñaïo trôøi, töï nhieân seõ ñöôïc khoâng tai hoïa, ít beänh naõo. Daãu coù hoïa hoaïn xaûy ñeán, ñoù cuõng laø vì nghieäp tröôùc chieâu caûm.

“Saùch Luaän ngöõ noùi: ‘Soáng thaùc coù maïng, giaøu sang do trôøi. Khoâng phaûi toå tieân mình maø mình cuùng teá, ñoù laø nònh bôï.’ Ñöùc Khoång Töû coù beänh naëng, Töû Loä thænh ngaøi laøm leã caàu ñaûo. Ngaøi noùi: ‘Khaâu naøy caàu ñaûo ñaõ laâu roài.’

QUYEÅN TRUNG

613

“Than oâi! Neáu coù theå laøm theo nhö Khoång töû thì caàn chi phaûi cuùng bôï taø thaàn? Baèng chaúng ñöôïc nhö vaäy, ngöôïc laïi chæ toån thoï maø thoâi.

“Kinh Döôïc sö daïy raèng: ‘Coù nhöõng chuùng sanh tin theo nhöõng taø ma ngoaïi ñaïo ôû theá gian; nghe caùc thaày yeâu nghieät noùi baäy vieäc hoïa phöôùc, sanh ra sôï seät, dao ñoäng, chaúng giöõ ñöôïc loøng chaân chaùnh, boùi toaùn hoûi vieäc tai hoïa, gieát haïi caùc loaïi chuùng sanh, taâu baøy leân caùc ñaáng thaàn minh, keâu goïi caùc loaøi quyû thaàn soâng, raïch, nuùi, hoà; thænh caàu ban phöôùc, hy voïng keùo daøi maïng soáng, nhöng roát cuoäc chaúng theå ñöôïc. Keû ngu si meâ hoaëc tin theo taø kieán ñieân ñaûo ñaønh phaûi cheát uoång. Ñoïa vaøo ñòa nguïc chaúng bieát luùc naøo ra khoûi.”

“Nhö theá quaû thaät laø caàu vinh maø hoùa nhuïc, chaúng phaûi vieäc laøm cuûa baäc quaân töû.”

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Neáu chaúng cuùng baùi caàu an, laøm sao ñöôïc yeân loøng?” Ñaùp: “Neáu caàu an oån, chaúng phaûi do nôi vieäc gieát haïi.

Caû nhaø neân trai giôùi, giöõ saïch beáp nuùc, laäp ñaøn thanh tònh, hoaëc tuïng kinh, leã saùm, hoaëc mua vaät maïng phoùng sanh, hoaëc trang nghieâm, toâ veõ hình töôïng Phaät... Neáu laøm ñöôïc nhöõng vieäc aáy thì Phaät Toå chöùng cho. Vì sao vaäy? Vì neáu laøm troïn vieäc laønh thì luùc maïng chung seõ ñöôïc sieâu sanh veà caûnh giôùi laønh. Chaúng nhöõng ngöôøi cheát ñöôïc sieâu thaêng, maø cuõng khieán cho ngöôøi soáng ñöôïc theâm phöôùc. Neáu chaúng tin theo leõ aáy thì toâi cuõng khoâng coøn bieát laøm sao hôn nöõa.”

614

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

利益亡人戒殺文 或曰。多見世人死亡,不信佛法行事,反以 殺生,辦酒接客出喪。何如。 答曰。仁者之言甚善,吾亦不能捄之。 曰。何謂也。 曰。貪食酒肉者多,諸佛捄他不得,况我一 人乎。 曰。然雖如是,亦有信者行之。 曰。善哉,善哉。不見地獄經云。爾時地 藏菩薩白佛言。世尊。我觀閻浮衆生,舉足動

QUYEÅN TRUNG

615

Lôïi ích vong nhaân giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Ña kieán theá nhaân töû vong, baát tín Phaät phaùp haønh söï, phaûn dó saùt sanh bieän töûu tieáp khaùch xuaát tang, haø nhö? Ñaùp vieát: Nhaân giaû chi ngoân thaäm thieän, ngoâ dieäc baát naêng cöùu chi.

Vieát: Haø vò daõ?

Vieát: Tham thöïc töûu nhuïc giaû ña, chö Phaät cöùu tha baát ñaéc, huoáng ngaõ nhaát nhaân hoà.

Vieát: Nhieân tuy nhö thò, dieäc höõu tín giaû haønh chi.

Vieát: Thieän tai, thieän tai. Baát kieán Ñòa nguïc kinh vaân: Nhó thôøi Ñòa Taïng Boà Taùt baïch ngoân: Theá Toân, ngaõ quaùn Dieâm-phuø chuùng sanh, cöû tuùc ñoäng boä voâ phi thò toäi. Tuùng

步,無非是罪。縱修善事,多退初心。若遇惡

tu thieän söï, ña thoái sô taâm. Nhöôïc ngoä aùc duyeân, nieäm

緣,念念増長。不逢知識,勸化修持,展轉受苦

nieäm taêng tröôûng. Baát phuøng tri thöùc khuyeán hoùa tu trì,

不息。

trieån chuyeån thoï khoå baát töùc.

Höïu vaân: Nhöôïc nhaân phuï maãu quyeán thuoäc maïng

又云。若人父母眷屬命終,宜爲設福以資

chung, nghi vò thieâát phöôùc dó tö tieàn loä. Hoaëc huyeàn phan

前路。或懸旛蓋,及然油燈。或轉讀尊經。或

caùi, caäp nhieân du ñaêng. Hoaëc chuyeån ñoäc toân kinh. Hoaëc

供養佛像。乃至念佛,菩薩名號,歷在亡人耳 根。縱有罪業亦得消除。

cuùng döôøng Phaät töôïng. Naõi chí nieäm Phaät, Boà Taùt danh hieäu, lòch taïi vong nhaân nhó caên. Tuùng höõu toäi nghieäp, dieäc ñaéc tieâu tröø.

616

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

更爲身死之後,七七日內,修齋念佛。能使 亡者超昇,見存獲益。是故我今對佛世尊,及

QUYEÅN TRUNG

617

Caùnh vò thaân töû chi haäu, thaát thaát nhaät noäi, tu trai nieäm Phaät. Naêng söû vong giaû sieâu thaêng, kieán toàn hoaïch ích. Thò coá ngaõ kim ñoái Phaät Theá toân, caäp thieân long baùt boä nhaân

天龍八部人等,勸於閻浮提眾生。臨終之

ñaúng, khuyeán ö Dieâm-phuø-ñeà chuùng sanh. Laâm chung chi

日,愼勿殺害,拜祭鬼神。

nhaät, thaän vaät saùt haïi, baùi teá quyû thaàn.

Haø dó coá? Voâ tieâm haøo chi löïc lôïi ích vong nhaân. Ñaõn

何以故。無纖毫之力,利益亡人。但結罪

keát toäi duyeân, chuyeån taêng thaâm troïng. Giaû söû vong nhaân

緣,轉増深重。假使亡人在生修善,應得超

taïi sanh tu thieän, öng ñaéc sieâu thaêng. Ngoä thöû döông quyeán

昇,遇此陽眷惡緣,反墮惡道。何况不修之人

aùc duyeân, phaûn ñoïa aùc ñaïo. Haø huoáng baát tu chi nhaân naêng ñaéc thoaùt khoå? Thí nhö höõu nhaân, tuøng vieãn ñòa lai, tuyeät

能得脫苦。譬如有人,從遠地來,絶糧三日。

löông tam nhaät, sôû phuï ñaûm vaät, cöôøng quaù baùch caân.

所負擔物强過百斤。忽遇鄰人,更附少物。轉

Hoát ngoä laân nhaân, caùnh phuï thieåu vaät. Chuyeån phuïc khoán

復困重。 說是語時會中有一長者名曰大辦,合掌恭 敬問地藏菩薩言。大士。南閻浮提眾生,命終 之後,小大眷屬,爲修功德,乃至設齋,是命終 人得解脫否。 地藏答言。長者。我今爲未來現在一切眾 生,乘佛威力,略說是事。 汝今再問,利益愈多。若人命終之時得聞 一佛名,一菩薩名,或經中一偈一句,不問有罪

troïng.

Thuyeát thò ngöõ thôøi, hoäi trung höõu nhaát tröôûng giaû, danh vieát Ñaïi Bieän, hieäp chöôûng cung kính vaán Ñòa Taïng Boà Taùt ngoân: Ñaïi só, Nam Dieâm-phuø-ñeà chuùng sanh, maïng chung chi haäu, tieåu ñaïi quyeán thuoäc, vò tu coâng ñöùc, naõi chí thieát trai, thò maïng chung nhaân ñaéc giaûi thoaùt phuû? Ñòa Taïng ñaùp ngoân: Tröôûng giaû! Ngaõ kim vò vò lai hieän taïi, nhaát thieát chuùng sanh, thöøa Phaät oai löïc, löôïc thuyeát thò söï.

Nhöõ kim taùi vaán, lôïi ích duõ ña. Nhöôïc nhaân maïng chung chi thôøi ñaéc vaên nhaát Phaät danh, nhaát Boà Taùt danh, hoaëc kinh trung nhaát keä nhaát cuù, baát vaán höõu toäi voâ toäi, taát ñaéc giaûi thoaùt. Tuy ñaéc giaûi thoaùt, thaát phaàn chi trung nhi

618

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

無罪,悉 得解脫。雖得解脫,七分之中而乃獲 一。六分功德生者自受。吾勸善男女等,聞徤 自修,分分己獲。 長者。若修度亡佛事,宜用嚴潔香羞,殷勤 禮敬。若不如斯,存亡少益。 爾時長者歡喜,合掌而退。 嗚呼。先聖慈悲方便,只要後人信行。後 人不信行,孤負先聖遺訓。 噫。世人愼終追遠,正在此時,不可不謹。

QUYEÅN TRUNG

619

naõi hoaïch nhaát. Luïc phaàn coâng ñöùc, sanh giaû töï thoï. Ngoâ khuyeán thieän nam nöõ ñaúng, vaên kieän töï tu, phaàn phaàn kyû hoaïch.

Tröôûng giaû! Nhöôïc tu ñoä vong Phaät söï, nghi duïng nghieâm khieát höông tu, aân caàn leã kính. Nhöôïc baát nhö tö, toàn vong thieåu ích.

Nhó thôøi tröôûng giaû hoan hyû, hieäp chöôûng nhi thoái.

OÂ hoâ! Tieân Thaùnh töø bi phöông tieän, chæ yeáu haäu nhaân tín haønh. Haäu nhaân baát tín baát haønh, coâ phuï tieân thaùnh di huaán.

Y! Theá nhaân thaän chung truy vieãn, chaùnh taïi thöû thôøi, baát khaû baát caån.

19. Raên vieäc gieát haïi vì ngöôøi cheát

C

où ngöôøi hoûi: “Toâi thöôøng thaáy ngöôøi ñôøi khi gia quyeán coù ngöôøi cheát thöôøng chaúng tin laøm theo Phaät phaùp, ngöôïc laïi coøn gieát haïi vaät maïng, baøy röôïu thòt maø ñaõi khaùch ñeán vieáng tang, vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Quaû thaät coù nhö lôøi oâng noùi, nhöng toâi cuõng chaúng bieát laøm sao maø cöùu hoï!”

Hoûi: “Vì sao vaäy?” Ñaùp: “Nhöõng keû tham aên thòt uoáng röôïu nhieàu voâ keå, chö Phaät coøn khoâng cöùu ñöôïc hoï, huoáng chi laø moät mình toâi?”

Ngöôøi kia noùi: “Ñaønh laø nhö vaäy, nhöng vaãn coøn coù nhieàu ngöôøi bieát tin töôûng laøm theo.”

Toâng Boån noùi: “Laønh thay, laønh thay! Nhö trong kinh Ñòa Taïng coù ghi laïi: ‘Khi aáy, Ñaïi Boà Taùt Ñòa Taïng baïch Phaät: Theá Toân! Con xem thaáy chuùng sanh trong coõi Dieâmphuø naøy, khua tay ñoäng chaân ñeàu phaïm vaøo toäi loãi. Giaù nhö coù nhöõng ngöôøi tu taäp ñieàu laønh thì ña phaàn laø thoái lui ngay töø luùc môùi phaùt taâm. Neáu gaëp caùc aùc duyeân thì nhanh choùng taêng tröôûng. Neáu chaúng gaëp baäc tri thöùc khuyeân daïy vieäc tu trì thì phaûi xoay vaàn chòu khoå maõi khoâng thoâi.’

620

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Cuõng trong kinh Ñòa Taïng, coøn coù ñoaïn daïy raèng: ‘Nhö cha meï, quyeán thuoäc maõn phaàn, neân laøm caùc ñieàu phöôùc thieän ñeå hoài höôùng giuùp ích cho hoï treân con ñöôøng saép tôùi.

Hoaëc treo côø phöôùn, thaép ñeøn nhang, tuïng ñoïc kinh Phaät; hoaëc cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät, cho ñeán nieäm danh hieäu Phaät, Boà Taùt nhieàu laàn beân tai ngöôøi cheát. Nhôø ñoù maø ngöôøi cheát duø coù toäi nghieäp cuõng ñöôïc tieâu tröø.

“Laïi vì ngöôøi ñaõ cheát maø trong voøng boán möôi chín ngaøy tinh chuyeân trai giôùi nieäm Phaät. Nhö vaäy coù theå giuùp cho ngöôøi cheát ñöôïc sieâu thaêng, maø ngöôøi coøn soáng cuõng ñöôïc nhieàu lôïi ích. Vì theá, hoâm nay con ñoái tröôùc ñöùc Phaät Theá Toân vaø ñaïi chuùng maø khuyeân daïy taát caû chuùng sanh trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, khi coù ngöôøi thaân qua ñôøi, phaûi thaän troïng traùnh vieäc gieát haïi sanh linh maø baùi teá quyû thaàn. Vì sao vaäy? Vieäc aáy thaät chaúng coù chuùt lôïi ích naøo cho vong linh ngöôøi cheát, chæ keát theâm toäi duyeân, caøng theâm naëng toäi. Ví nhö luùc bình sanh ngöôøi cheát ñaõ töøng tu taäp phöôùc thieän, leõ ra seõ ñöôïc sieâu thaêng, nhöng gaëp nhöõng aùc duyeân do thaân quyeán coøn soáng taïo ra, lieàn phaûi rôi ngay vaøo neûo aùc. Huoáng chi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù tu haønh thì laøm sao thoaùt ñöôïc caûnh khoå? Cuõng gioáng nhö coù ngöôøi töø phöông xa ñeán, ñaõ ba ngaøy khoâng coù gì aên, laïi phaûi gaùnh vaùc vaät naëng hôn traêm caân, chôït coù ngöôøi beân caïnh laïi nhôø vaùc theâm moät ít ñoà nöõa. Thaät caøng theâm khoán khoå, naëng neà.’

“Khi Boà Taùt Ñòa phaùp hoäi coù moät vò cung kính thöa hoûi Nhöõng chuùng sanh

Taïng noùi ra nhöõng lôøi aáy roài, trong tröôûng giaû teân laø Ñaïi Bieän, chaép tay Boà Taùt Ñòa Taïng raèng: ‘Baïch Ñaïi só! trong coõi Nam Dieâm-phuø-ñeà, sau khi

QUYEÅN TRUNG

621

cheát roài, neáu coù hoï haøng thaân quyeán vì hoï maø tu caùc coâng ñöùc, cho ñeán thieát trai cuùng döôøng, thì nhöõng ngöôøi cheát aáy coù ñöôïc giaûi thoaùt hay chaêng?’

“Boà Taùt Ñòa Taïng ñaùp: ‘Tröôûng giaû! Nay toâi seõ nöông oai löïc cuûa Phaät, vì heát thaûy chuùng sanh ñôøi naøy vaø ñôøi sau maø noùi sô qua vieäc aáy. Caâu hoûi cuûa oâng thaät mang laïi raát nhieàu lôïi ích. Neáu ngöôøi trong luùc laâm chung maø ñöôïc nghe ngöôøi soáng ñoïc tuïng danh hieäu cuûa moät ñöùc Phaät hay Boà Taùt, hoaëc moät baøi keä, moät caâu kinh, thì cho duø coù toäi hay khoâng coù toäi cuõng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Tuy ñöôïc giaûi thoaùt, nhöng trong baûy phaàn coâng ñöùc thì ngöôøi cheát aáy chæ ñöôïc höôûng coù moät phaàn thoâi, coøn saùu phaàn thuoäc veà ngöôøi soáng. Vì theá, ta khuyeân taát caû thieän nam, tín nöõ nghe bieát roài phaûi gaéng söùc töï tu thì töï mình ñöôïc höôûng phaàn lôïi ích.

“Naøy tröôûng giaû! Neáu muoán theo phaùp Phaät maø cöùu ñoä vong linh, phaûi duøng höông hoa tinh khieát trang nghieâm, aân caàn leã kính. Neáu khoâng laøm theo nhö vaäy thì keû soáng ngöôøi cheát ñeàu chaúng ñöôïc phaàn lôïi ích.

“Baáy giôø, tröôûng giaû Ñaïi Bieän vui möøng chaép tay lui xuoáng.

“Than oâi! Baäc Thaùnh töø xöa ñaõ töø bi baøy phöông tieän, ngöôøi sau chæ caàn tin nhaän, vaâng laøm. Neáu chaúng tin, chaúng laøm, thaät ñaõ phuï loøng baäc Thaùnh ñeå laïi lôøi daïy doã.

“OÂi! Phuùt laâm chung cuûa ngöôøi ñôøi, phaûi heát söùc thaän troïng nhö tieãn ngöôøi ñi xa. Chính laø vaøo luùc naøy, khoâng theå khoâng caån troïng.”

622

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

預修超薦戒殺文

QUYEÅN TRUNG

623

Döï tu sieâu tieán giôùi saùt vaên Hoaëc vieát: Theá chi döï tu giaû phaû ña, laäp chí trì trai giaû

或曰。世之預修者頗多,立志持齋者不 一。或持三年者,或持周年者。或持正,五,九 者。或持正,七,十者。或持佛誕日者,或持十 齋者。或持六齋者。或持朔,望,三,八者。此 等,未齋之先,多有殺生買肉以關素。後至年 月日時未滿,就便殺生買肉以破齋。何如。 答曰。發心固爲美矣,只緣理不明。不知 持齋者,正爲戒殺也。何故。福未修而罪先 作。善未圓而惡就加。此等亂作胡行,焉可謂 之齋也。莫說無功,惟恐有罪。若肯一心長齋 念佛,决定往生淨土。若不如此,依舊輪迴。 遂使來生有罪,有福,有苦,有樂。 何則。受苦受患之時,是殺生造業之報。 受福受樂之時,是持齋積善之報。子若不信

baát nhaát. Hoaëc trì tam nieân giaû, hoaëc trì chu nieân giaû. Hoaëc trì chaùnh, nguõ, cöûu giaû. Hoaëc trì chaùnh, thaát, thaäp giaû. Hoaëc trì Phaät ñaûn nhaät giaû. Hoaëc trì thaäp trai giaû. Hoaëc trì luïc trai giaû. Hoaëc trì soùc, voïng, tam, baùt giaû. Thöû ñaúng, vò trai chi tieân ña höõu saùt sanh, maõi nhuïc dó quan toá. Haäu chí nieân nguyeät nhaät thôøi vò maõn, töïu tieän saùt sanh maõi nhuïc dó phaù trai, haø nhö? Ñaùp vieát: Phaùt taâm coá vi myõ hyõ, chæ duyeân lyù baát minh.

Baát tri trì trai giaû, chaùnh vi giôùi saùt daõ. Haø coá? Phöôùc vò tu nhi toäi tieân taùc, thieän vò vieân nhi aùc töïu gia. Thöû ñaúng loaïn taùc hoà haønh, yeân khaû vò chi trai daõ? Maïc thuyeát voâ coâng, duy khuûng höõu toäi. Nhöôïc khaúng nhaát taâm tröôøng trai nieäm Phaät, quyeát ñònh vaõng sanh Tònh ñoä. Nhöôïc baát nhö thöû, y cöïu luaân hoài. Toaïi söû lai sanh, höõu toäi höõu phöôùc, höõu khoå höõu laïc.

Haø taéc? Thoï khoå thoï hoaïn chi thôøi, thò saùt sanh taïo nghieäp chi baùo. Thoï phöôùc thoï laïc chi thôøi, thò trì trai tích thieän chi baùo. Töû nhöôïc baát tín ngoâ ngoân, hieän höõu töù chuûng chi nhaân khaû nghieäm. Kim sanh hoaëc höõu phöôùc

吾言,現有四種之人可驗。今生或有福有壽

höõu thoï giaû, höõu phöôùc voâ thoï giaû, voâ phöôùc höõu thoï giaû,

者,有福無壽者,無福有壽者,無福無壽者。

voâ phöôùc voâ thoï giaû.

或曰。此上四種之疑,乞師明矣。

Hoaëc vieát: Thöû thöôïng töù chuûng chi nghi, khaát sö minh hyõ.

624

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

今生有福有壽者,前世布施及齋戒也。有 福無壽者,雖布施不戒殺也。無福有壽者,專 持齋不捨財也。無福無壽者,又慳貪又殺生 也。 或曰。此疑雖决,再問一端。世之或修延 生功德者,或爲度亡佛事者,多有未做功果之 前,盡說請人扶持,先殺生辦酒以待衆。後至 功果未了,妄稱關當安神,就殺生置酒以開 筵。何如。 答曰。此等愚夫可悲可痛。譬如有人以血 汙身,還將血洗,能得淨乎。此等因果不知,反 加存亡罪苦。 故寒山拾得云。 昨日方設齋, 今朝宰六畜。 一度造天堂, 百度造地獄。

QUYEÅN TRUNG

625

Vieát: Kim sanh höõu phöôùc höõu thoï giaû, tieàn theá boá thí caäp trai giôùi daõ. Höõu phöôùc voâ thoï giaû, tuy boá thí baát giôùi saùt daõ. Voâ phöôùc höõu thoï giaû, chuyeân trì trai baát xaû taøi daõ.

Voâ phöôùc voâ thoï giaû, höïu xan tham höïu saùt sanh daõ.

Hoaëc vieát: Thöû nghi tuy quyeát, taùi vaán nhaát ñoan. Theá chi hoaëc tu duyeân sanh coâng ñöùc giaû. Hoaëc vi ñoä vong Phaät söï giaû. Ña höõu vò toá coâng quaû chi tieàn, taän thuyeát thænh nhaân phoø trì, tieân saùt sanh bieän töûu dó ñaõi chuùng. Haäu chí coâng quaû vò lieãu, voïng xöng quan ñöông an thaàn, töïu saùt sanh trí töûu dó khai dieân. Haø nhö? Ñaùp vieát: Thöû ñaúng ngu phu, khaû bi khaû thoáng, thí nhö höõu nhaân, dó huyeát oá thaân, töông huyeát taåy, naêng ñaéc tònh hoà? Thöû ñaúng nhaân quaû baát tri, phaûn gia toàn vong toäi khoå.

Coá Haøn Sôn Thaäp Ñaéc vaân: Taïc nhaät phöông thieát trai.

Kim trieâu teå luïc suùc.

Nhaát ñoä taïo thieân ñöôøng.

Baùch ñoä taïo ñòa nguïc.

嗚呼。持齋功德未滿一分,而殺生之罪已 具百分矣。如此者,焉得利益存亡,陰超陽 慶。若修功果,酒尚不應飲破,况殺生食肉

chi toäi dó cuï baù phaàn hyõ. Nhö thöû giaû, yeân ñaéc lôïi ích

乎。

thöôïng baát öng aåm phaù, huoáng saùt sanh thöïc nhuïc hoà?

OÂ hoâ! Trì trai coâng ñöùc vò maõn nhaát phaàn, nhi saùt sanh toàn vong, aâm sieâu döông khaùnh? Nhöôïc tu coâng quaû, töûu

626

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

金光明經因果云。宋朝,紹興年間,淮陰有 小民丧女,經寒飲恨,無以爲薦。其母截髪,買 錢六百,將欲請僧做佛事。 忽有五僧門前經過,遂迎請入。其僧轉相 推托,良久一僧肯之。卽訪諸鄰得金光明經一 部。讀誦以竟,回向就齋而去。 衘上忽偶向之四僧,邀共酒家就座。忽聞 窻外有聲呼轉經僧莫飲酒。僧問何人。遂泣 曰。我看經家亡女也。淪滯冥途日久。今蒙

QUYEÅN TRUNG

627

Kim Quang Minh kinh nhaân quaû vaân: Toáng trieàu, Thieäu Höng nieân gian, Hoaøi AÂm höõu tieåu daân taùng nöõ, kinh haøn aåm haän, voâ dó vi tieán. Kyø maãu tieät phaùt, maïi tieàn luïc baùch, töông duïc thænh taêng toá Phaät söï. Hoát höõu nguõ taêng moân tieàn kinh quaù, toaïi nghinh thænh nhaäp. Kyø taêng chuyeån töông thoâi thaùc, löông cöûu nhaát taêng khaúng chi. Töùc phoùng chö laân, ñaéc Kim Quang Minh kinh nhaát boä, ñoäc tuïng dó caùnh, hoài höôùng töïu trai nhi khöù.

Nhai thöôïng hoát ngaãu höôùng chi töù taêng, yeâu coäng töûu gia töïu toøa. Hoát vaên song ngoaïi höõu thanh hoâ: Chuyeån kinh taêng maïc aåm töûu. Taêng vaán haø nhaân. Toaïi khaáp vieát: Ngaõ khaùn kinh gia vong nöõ daõ. Luaân treä minh ñoà nhaät cöûu,

師課經功德,方得脫罪超生。師若飲酒,破

kim moâng sö khoùa kinh coâng ñöùc, phöông ñaéc thoaùt toäi

齋,令我依前沈墜。言以不見。僧慚而退。

sieâu sanh. Sö nhöôïc aåm töûu phaù trai, linh ngaõ y tieàn traàm

其後五僧 全持齋戒,念佛叅禪,皆得果,證 菩提,咸作人天眼目。 吁。一鬼度五僧,正此謂也。如是因果昭 然,豈可飲酒食肉。若不齋戒精嚴,功果亦無 益矣。

truïy. Ngoân dó baát kieán, taêng taøm nhi thoái.

Kyø haäu nguõ taêng, toaøn trì trai giôùi, nieäm Phaät tham thieàn. Giai ñaéc quaû, chöùng Boà-ñeà, haøm taùc nhaân thieân nhaõn muïc.

Hu. Nhaát quyû ñoä nguõ taêng, chaùnh thöû vò daõ. Nhö thò nhaân quaû chieâu nhieân, khôûi khaû aåm töûu thöïc nhuïc? Nhöôïc baát trai giôùi tinh nghieâm, coâng quaû dieäc voâ ích hyõ.

628

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

20. Raên vieäc gieát haïi tröôùc khi caàu sieâu, trai giôùi

C

où ngöôøi hoûi: “Ngöôøi ñôøi muoán theo vieäc tu taäp cuõng nhieàu, nhöng phaùt nguyeän aên chay chaúng gioáng nhau. Coù ngöôøi phaùt nguyeän aên chay ba naêm, coù ngöôøi troïn moät naêm, coù ngöôøi nguyeän aên chay thaùng gieâng, thaùng naêm, thaùng chín, laïi coù ngöôøi aên chay thaùng gieâng, thaùng baûy, thaùng möôøi; hoaëc coù keû aên chay trong ngaøy Phaät ñaûn; hoaëc coù ngöôøi aên chay moãi thaùng möôøi ngaøy, hoaëc saùu ngaøy; laïi cuõng coù ngöôøi aên chay vaøo caùc ngaøy raèm, moàng moät, hoaëc moàng taùm, möôøi taùm vaø hai möôi taùm. Trong soá nhöõng ngöôøi phaùt nguyeän aên chay nhö theá, coù nhieàu ngöôøi tröôùc khi baét ñaàu aên chay laïi gieát suùc vaät hoaëc mua thòt veà laøm tieäc tröôùc luùc aên chay, no say thoûa thích moät böõa ñeå hoâm sau baét ñaàu aên chay. Roài ñeán khi kyø haïn phaùt nguyeän aên chay coøn chöa döùt, laïi laøm vieäc gieát haïi suùc vaät hoaëc mua thòt veà chuaån bò laøm tieäc phaù trai.

Vieäc aáy theá naøo?” Ñaùp: “Söï phaùt taâm nhö vaäy taát nhieân laø toát ñeïp. Chæ vì khoâng hieåu roõ lyù chaân thaät, khoâng bieát raèng vieäc aên chay chính laø vì ñeå traùnh gieát haïi sanh maïng. Sao vaäy?

Phöôùc chöa tu maø ñaõ phaïm toäi tröôùc, vieäc thieän chöa troøn maø vieäc aùc laïi taêng theâm? Nhöõng keû haønh ñoäng roái loaïn xaèng baäy nhö vaäy sao coù theå goïi laø trai giôùi? Ñöøng noùi chaúng ñöôïc coâng ñöùc maø e laø coøn theâm toäi loãi. Neáu coù theå heát loøng aên chay nieäm Phaät laâu ngaøy, chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä. Baèng chaúng nhö vaäy, phaûi chòu luaân hoài nhö cuõ. Roài trong nhöõng kieáp saép tôùi seõ phaûi traûi qua ñuû ñieàu toäi, phöôùc, khoå, vui.

QUYEÅN TRUNG

629

“Vì sao vaäy? Khi phaûi chòu khoå naõo, hoaïn naïn, aáy laø quaû baùo cuûa toäi gieát haïi. Khi ñöôïc höôûng phöôùc loäc, vui veû, ñoù laø quaû baùo cuûa vieäc aên chay laøm thieän. Neáu oâng chaúng tin lôøi ta, coù theå töï nghieäm thaáy tröôùc maét coù boán haïng ngöôøi khaùc nhau. Coù haïng ngöôøi ñöôïc höôûng ñuû phöôùc loäc vaø soáng laâu; coù haïng ngöôøi ñöôïc höôûng phöôùc maø khoâng soáng laâu; coù haïng ngöôøi khoâng ñöôïc höôûng phöôùc nhöng soáng laâu; vaø coù haïng ngöôøi chaúng ñöôïc höôûng phöôùc, cuõng chaúng ñöôïc soáng laâu.

Ngöôøi kia thöa raèng: “Toâi coù choã chöa roõ veà boán haïng ngöôøi aáy, xin thaày daïy cho.” Ñaùp: “Trong ñôøi naøy, ngöôøi ñöôïc höôûng ñuû phöôùc loäc vaø soáng laâu laø nhôø ñôøi tröôùc ñaõ boá thí vaø trai giôùi. Ngöôøi ñöôïc höôûng phöôùc maø khoâng soáng laâu laø vì xöa kia coù boá thí nhöng chaúng traùnh vieäc gieát haïi. Ngöôøi khoâng ñöôïc höôûng phöôùc nhöng soáng laâu laø vì thuôû tröôùc coù trì trai maø chaúng laøm vieäc boá thí. Keû chaúng ñöôïc höôûng phöôùc, cuõng chaúng ñöôïc soáng laâu laø do ñôøi tröôùc tham lam, keo laän vaø gieát haïi chuùng sanh.”

Laïi noùi: “Choã nghi ngôø aáy ñaõ döùt, xin hoûi theâm moät vieäc nöõa. ÔÛ ñôøi coù nhöõng keû tu coâng ñöùc ñeå caàu soáng laâu, hoaëc coù nhöõng keû laøm Phaät söï caàu sieâu ñoä vong linh, nhöng tröôùc khi laøm coâng quaû laïi nghó raèng vì caàu thænh ngöôøi giuùp vieäc cho mình neân phaûi gieát gia suùc laáy thòt, baøy tieäc röôïu theát ñaõi. Sau ñoù, khi coâng quaû chöa roài laïi noùi baäy laø ñoùng cöûa an thaàn, laïi gieát moå gia suùc vaø baøy tieäc röôïu nöõa. Vieäc aáy theá naøo?”

630

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: “Thaät ñaùng thöông xoùt, ñau ñôùn thay cho nhöõng keû meâ muoäi aáy! Ví nhö coù ngöôøi bò maùu laøm dô mình, laïi duøng maùu ñeå röûa thì coù saïch ñöôïc chaêng? Nhöõng ngöôøi aáy khoâng bieát leõ nhaân quaû neân ngöôïc laïi caøng laøm taêng theâm toäi loãi vaø khoå naõo cho caû ngöôøi soáng laãn ngöôøi cheát.

“Cho neân, trong taäp thô cuûa Haøn Sôn vaø Thaäp Ñaéc coù baøi noùi raèng: Hoâm tröôùc vöøa laøm chay, Hoâm sau gieát suùc vaät.

Moät ñöôøng leân coõi laønh, Traêm neûo xuoáng ñòa nguïc.

“Than oâi! Coâng ñöùc cuûa vieäc aên chay chöa ñöôïc moät phaàn, maø toäi gieát haïi ñaõ ñuû traêm phaàn! Laøm nhö vaäy thì sao coù theå ñaït ñöôïc lôïi ích, sao coù theå khieán cho cho ngöôøi soáng ñöôïc höng thònh, ngöôøi cheát ñöôïc sieâu ñoä? Neáu thaät tu coâng quaû thì ñeán röôïu cuõng khoâng ñöôïc phaù giôùi maø uoáng, huoáng chi laïi coøn laøm vieäc gieát haïi, aên thòt?

“Veà leõ nhaân quaû lieân quan ñeán kinh Kim Quang Minh, coù tích xöa keå laïi raèng:(1) ‘Trieàu Nam Toáng, vaøo khoaûng nieân hieäu Thieäu Höng (1131 - 1161), ôû ñaát Hoaøi AÂm coù moät ngöôøi con gaùi nhaø daân ngheøo qua ñôøi. Ngheøo khoù (1)

Nguyeân baûn ghi laø Kim Quang Minh kinh nhaân quaû, nhöng theo noäi dung ôû ñaây thì khoâng theå coù trong kinh Kim Quang Minh, e coù söï nhaàm laãn khi khaéc baûn. Chuùng toâi ñaõ chænh laïi cho hôïp lyù.

QUYEÅN TRUNG

631

khoâng laáy gì laøm tuaàn thaát, baø meï lieàn caét maùi toùc ñem baùn ñöôïc saùu traêm ñoàng tieàn, ñònh duøng thænh Taêng ñeán laøm Phaät söï sieâu ñoä cho con. Boãng coù naêm thaày taêng ñi ngang qua, baø lieàn ra röôùc vaøo nhôø tuïng kinh sieâu ñoä. Ban ñaàu, caùc thaày ñuøn ñaåy maõi cho nhau, chaúng ai chòu nhaän, hoài laâu môùi coù moät thaày ñoàng yù. Baø laõo chaïy sang caùc nhaø haøng xoùm, hoûi möôïn ñöôïc moät boä kinh Kim Quang Minh.

Thaày tuïng kinh xong, hoài höôùng vaø töïu trai roài ñi.

“Treân ñöôøng gaëp laïi boán thaày taêng tröôùc ñoù, caû naêm ngöôøi cuøng vaøo quaùn röôïu maø ngoài. Boãng nghe ngoaøi cöûa coù tieáng keâu lôùn raèng: ‘Thaày taêng vöøa môùi tuïng kinh, xin ñöøng uoáng röôïu!’ Thaày taêng lieàn hoûi: ‘Ai ñoù?’ Lieàn nghe coù tieáng khoùc vaø ñaùp raèng: ‘Toâi laø ñöùa con gaùi ñaõ cheát vöøa ñöôïc thaày tuïng kinh sieâu ñoä. Toâi bò traàm luaân sa ñoïa, nay nhôø coâng ñöùc khoùa kinh cuûa thaày maø ñöôïc thoaùt toäi sieâu sanh. Baây giôø neáu thaày uoáng röôïu, phaù trai giôùi, aét toâi seõ bò ñoïa laïc nhö tröôùc.’ Noùi xong lieàn bieán maát. Thaày taêng hoå theïn, ra ñi. Veà sau, caû naêm thaày taêng aáy ñeàu nghieâm trì trai giôùi, nieäm Phaät tham thieàn, ñeàu ñöôïc ñaéc quaû, chöùng Boà-ñeà, laøm baäc saùng suoát loãi laïc trong hai coõi trôøi, ngöôøi.

“OÂi! Ñoù quaû thaät laø moät hoàn ma maø ñoä ñöôïc naêm thaày taêng. Nhaân quaû ñaõ roõ reät nhö vaäy, haù neân aên thòt uoáng röôïu hay sao? Neáu chaúng trai giôùi tinh ngieâm, coâng quaû cuõng thaønh ra voâ ích!

632

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

慈心不殺放生文 或曰。持齋不食肉,勝如放生,何如。

QUYEÅN TRUNG

633

Töø taâm baát saùt phoùng sanh vaên Hoaëc vieát; Trì trai baát thöïc nhuïc, thaéng nhö phoùng sanh, haø nhö?

不食肉者,但能絶殺緣。僅免一己之過,而

Ñaùp vieát: Baát thöïc nhuïc giaû, ñaõn naêng tuyeät saùt duyeân.

無濟物之功也。佛所以教人持齋者,正欲僧其

Caän mieãn nhaát kyû chi quaù, nhi voâ teá vaät chi coâng daõ. Phaät

慈悲心也。今之齋者,雖自不食肉,亦不肯放 生。是名無慈悲之人也。

sôû dó giaùo nhaân trì trai giaû, chaùnh duïc taêng kyø töø bi taâm daõ. Kim chi trai giaû, tuy töï baát thöïc nhuïc, dieäc baát khaúng phoùng sanh, thò danh voâ töø bi chi nhaân daõ.

十方諸佛憐愍眾生如子。今見人殺佛之

Thaäp phöông chö Phaät laân maãn chuùng sanh nhö töû. Kim

子,力可救而坐視不救,雖不食其肉,亦名大破

kieán nhaân saùt Phaät chi töû, löïc khaû cöùu nhi toïa thò baát cöùu.

齋矣。

Tuy baát thöïc kyø nhuïc, dieäc danh ñaïi phaù trai hyõ.

Giôùi kinh höõu tam chuûng tònh giôùi. Nhieáp luaät nghi

戒經有三種淨戒。攝律儀戒,無惡不斷,卽

giôùi, voâ aùc baát ñoaïn, töùc chö aùc maïc taùc daõ. Nhieáp thieän

諸惡莫作也。攝善法戒,無善不積,卽衆善奉

phaùp giôùi, voâ thieän baát tích, töùc chuùng thieän phuïng haønh

行也。饒益有情戒,無生不度,卽普捄一切眾 生也。若不能放生捄眾生苦,卽名大破戒矣。

daõ. Nhieâu ích höõu tình giôùi, voâ sanh baát ñoä, töùc phoå cöùu nhaát thieát chuùng sanh daõ. Nhöôïc baát naêng phoùng sanh cöùu chuùng sanh khoå, töùc danh ñaïi phaù giôùi hyõ.

嗟乎。終年素食,曾無濟物捄苦之功。一

Ta hoà! Chung nieân toá thöïc, taèng voâ teá vaät cöùu khoå chi

旦捨財,便有贖命放生之德。昔我佛尚割身肉

coâng. Nhaát ñaùn xaû taøi, tieän höõu thuïc maïng phoùng sanh chi

以貸鴿。爲佛弟子者,不能捨幻財以贖命,有 何靣目以見佛哉。

ñöùc. Tích ngaõ Phaät, thöôïng caùt thaân nhuïc dó thaûi caùp. Vi Phaät ñeä töû giaû, baát naêng xaû huyeãn taøi dó thuïc maïng, höõu haø dieän muïc dó kieán Phaät tai!

634

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

問。放生固爲慈悲。云何不放鷄鵝猪鴨牛 羊等。偏放鰍鱔禽魚螺螄之類耶。 答。世閒有二種畜生。一者,受决定殺 果,如鷄鵝牛羊等,是也。緣其前世决定不信 因果,歡喜决定行殺,無懺悔心。故今世爲畜 生,受决定殺果,無所逃而待烹矣。雖遇放生 之人,亦不能捄之矣。 二者,受不定殺果。如离魚等,是也。緣其 前世雖作惡業,或出於不得以,或殺已生悔,故 今生爲畜生,受不定殺果。若遇好殺之人,必 遭烹殺。若遇慈悲之人,臨死亦得活也。 今有一等邪見之徒,自不能斷殺,反勸人行 殺。此等之輩先入地獄,受無量苦。後墮畜生 受决定殺。雖遇慈悲者,亦不能捄也。 若要放生必須財力。若無財力,將如之何。 曰。富貴之人,民心風俗所係,最可攝化。 若能廣興佛教,大振慈風,眞可移風易俗。不 聞顏魯公,隨所守郡立放生池。張無盡作監 司,撤淫祠,禁殺業。施華嚴論。此皆菩薩之 行也。

QUYEÅN TRUNG

635

Vaán: Phoùng sanh coá vi töø bi. Vaân haø baát phoùng keâ nga trö aùp ngöu döông ñaúng, thieân phoùng thu, thieän caàm ngö loõa sö chi loaïi da? Ñaùp: Theá gian höõu nhò chuûng suùc sanh. Nhaát giaû, thoï quyeát ñònh saùt quaû, nhö keâ, nga, ngöu, döông ñaúng, thò daõ.

Duyeân kyø tieàn theá, quyeát ñònh baát tín nhaân quaû, hoan hyû quyeát ñònh haønh saùt, voâ saùm hoái taâm. Coá kim theá vi suùc sanh, thoï quyeát ñònh saùt quaû, voâ sôû ñaøo nhi ñaõi phanh hyõ.

Tuy ngoä phoùng sanh chi nhaân, dieäc baát naêng cöùu chi hyõ.

Nhò giaû, thoï baát ñònh saùt quaû, nhö caàm, ngö ñaúng, thò daõ. Duyeân kyø tieàn theá tuy taùc aùc nghieäp hoaëc xuaát ö baát ñaéc dó, hoaëc saùt dó sanh hoái, coá kim sanh vi suùc sanh, thoï baát ñònh saùt quaû. Nhöôïc ngoä hieáu saùt chi nhaân, taát tao phanh saùt. Nhöôïc ngoä töø bi chi nhaân, laâm töû dieäc ñaéc hoaït daõ.

Kim höõu nhaát ñaúng taø kieán chi ñoà, töï baát naêng ñoaïn saùt, phaûn khuyeán nhaân haønh saùt. Thöû ñaúng chi boái, tieân nhaäp ñòa nguïc, thoï voâ löôïng khoå. Haäu ñoïa suùc sanh, thoï quyeát ñònh saùt. Tuy ngoä töø bi giaû, dieäc baát naêng cöùu daõ.

Vieát: Nhöôïc yeáu phoùng sanh, taát tu taøi löïc. Nhöôïc voâ taøi löïc, töông nhö chi haø?

Vieát: Phuù quyù chi nhaân, daân taâm phong tuïc sôû heä, toái khaû nhieáp hoùa. Nhöôïc naêng quaûng höng Phaät giaùo, ñaïi chaán töø phong, chaân khaû di phong dòch tuïc. Baát vaên Nhan Loã coâng, tuøy sôû thuû quaän laäp phoùng sanh trì. Tröông Voâ Taän taùc giaùm ty, trieät daâm töø, caám saùt nghieäp, thí Hoa Nghieâm luaän. Thöû giai Boà Taùt chi haïnh daõ.

636

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

若無財力者,則當廣說佛語,種種勸化。見 放生者,隨喜讚歎。常發大願。願我財力充 足,廣行方便。願如觀世音菩薩,捄眾生苦。 願如普賢菩薩,隨順眾生。眾生界盡,我願無 竆。果能如是行持,現世肉身菩薩。 21. Loøng töø bi khoâng gieát haïi, thöôøng phoùng sanh

C

où ngöôøi hoûi: “AÊn chay khoâng aên thòt, so vôùi laøm vieäc phoùng sanh thì hôn keùm nhö theá naøo?”

Ñaùp: “Ngöôøi khoâng aên thòt chæ döùt ñöôïc caùi duyeân gieát haïi, khoûi ñöôïc caùi loãi cuûa rieâng mình nhöng chöa coù caùi coâng cöùu giuùp loaøi vaät. Ñöùc Phaät sôû dó daïy ngöôøi aên chay, chính laø muoán giuùp ñöôïc taêng theâm loøng töø bi. Ngöôøi ñôøi nay aên chay, tuy töï mình khoâng aên thòt nhöng cuõng chaúng chòu laøm vieäc phoùng sanh. Nhö vaäy goïi laø ngöôøi khoâng coù loøng töø bi.

“Chö Phaät möôøi phöông thöông yeâu chuùng sanh nhö con. Nay nhìn thaáy ngöôøi ta gieát con cuûa Phaät, söùc mình coù theå cöùu ñöôïc maø ngoài yeân chaúng cöùu, nhö vaäy tuy chaúng aên thòt nhöng cuõng goïi laø phaïm vaøo trai giôùi moät caùch nghieâm troïng.

“Trong Giôùi kinh daïy raèng coù ba loaïi giôùi thanh tònh.

Giôùi Nhieáp luaät nghi laø ñoaïn tröø taát caû moïi ñieàu aùc, nghóa

QUYEÅN TRUNG

637

Nhöôïc voâ taøi löïc giaû, taéc ñöông quaûng thuyeát Phaät ngöõ, chuûng chuûng khuyeán hoùa. Kieán phoùng sanh giaû, tuøy hyû taùn thaùn. Thöôøng phaùt ñaïi nguyeän. Nguyeän ngaõ taøi löïc sung tuùc, quaûng haønh phöông tieän. Nguyeän nhö Quaùn Theá AÂm Boà Taùt, cöùu chuùng sanh khoå. Nguyeän nhö Phoå Hieàn Boà Taùt, tuøy thuaän chuùng sanh. Chuùng sanh giôùi taän, ngaõ nguyeän voâ cuøng. Quaû naêng nhö thò haønh trì, hieän theá nhuïc thaân Boà Taùt.

laø khoâng laøm baát cöù ñieàu aùc naøo. Giôùi Nhieáp thieän phaùp laø tích chöùa taát caû moïi ñieàu laønh, nghóa laø khoâng coù vieäc laønh naøo maø khoâng thöïc haønh. Giôùi Nhieâu ích höõu tình laø khoâng coù chuùng sanh naøo khoâng cöùu ñoä, nghóa laø roäng ñoä heát thaûy moïi chuùng sanh.

“Neáu khoâng laøm vieäc phoùng sanh, khoâng cöùu thoaùt naïn khoå cho chuùng sanh, ñoù goïi laø phaïm giôùi moät caùch nghieâm troïng.

“OÂi! Quanh naêm aên chay maø chöa töøng coù coâng cöùu khoå, cöùu vaät, sao baèng chæ moät ngaøy xaû boû tieàn cuûa lieàn ñöôïc ñöùc lôùn chuoäc maïng phoùng sanh! Ñöùc Phaät cuûa chuùng ta thuôû xöa töøng xeûo thòt mình maø thí cho chim boà caâu; chuùng ta laø ñeä töû Phaät maø khoâng xaû boû ñöôïc tieàn cuûa giaû taïm ñeå chuoäc maïng phoùng sanh, nhö vaäy coøn maët muõi naøo thaáy Phaät?”

“Phoùng sanh taát nhieân laø töø bi, nhöng vì sao chaúng thaû nhöõng loaøi gaø, vòt, ngoãng, heo, deâ... maø chæ thaû toaøn nhöõng loaøi chim, caù, löôn, ruøa, oác...?

638

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaùp: “Theá gian coù hai loaïi suùc sanh. Moät loaïi chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi. Ñoù laø nhöõng loaøi gaø, ngoãng, boø, deâ... Do ñôøi tröôùc khaêng khaêng chaúng tin nhaân quaû, döùt khoaùt vui veû maø laøm vieäc gieát haïi, khoâng coù loøng hoái tieác, cho neân ñôøi naøy phaûi laøm suùc sanh, chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi, khoâng troán chaïy ñaøng naøo ñöôïc, chæ ñôïi ngaøy chòu xeû thòt naáu nöôùng maø thoâi. Daãu coù gaëp ñöôïc ngöôøi muoán phoùng sanh cuõng khoâng theå cöùu ñöôïc loaïi suùc sanh naøy. Loaïi suùc sanh thöù hai chòu quaû baùo khoâng nhaát thieát phaûi bò gieát haïi. Ñoù laø nhöõng loaøi chim, caù, löôn, ruøa... Do ñôøi tröôùc tuy laøm vieäc aùc nhöng chæ laø baát ñaéc dó, hoaëc sau khi gieát haïi roài coù loøng hoái haän, neân ñôøi naøy phaûi laøm suùc sanh, chòu quaû baùo khoâng nhaát thieát phaûi bò gieát haïi. Ñoái vôùi loaïi suùc sanh naøy, neáu gaëp nhöõng keû öa gieát haïi aét seõ bò moå thòt naáu nöôùng, coøn neáu gaëp ñöôïc ngöôøi coù loøng töø bi thì luùc saép cheát cuõng coù theå ñöôïc cöùu soáng. “Ñôøi nay coù moät haïng taø kieán, töï mình khoâng döùt boû vieäc gieát haïi, ngöôïc laïi coøn khuyeán khích ngöôøi khaùc laøm vieäc gieát haïi. Nhöõng keû aáy, tröôùc tieân laø sa vaøo ñòa nguïc, chòu voâ soá khoå naõo, sau ñoù laïi ñoïa laøm suùc sanh, chòu quaû baùo nhaát ñònh phaûi bò gieát haïi. Duø coù gaëp ñöôïc ngöôøi coù loøng töø bi cuõng khoâng theå cöùu thoaùt hoï ñöôïc.”

QUYEÅN TRUNG

639

Laïi hoûi: “Muoán laøm vieäc phoùng sanh thì phaûi coù nhieàu tieàn cuûa. Neáu khoâng coù tieàn cuûa thì phaûi laøm sao?” Ñaùp: “Nhöõng ngöôøi giaøu sang coù moái quan heä aûnh höôûng chaët cheõ ñeán phong tuïc, loøng ngöôøi, coù theå thu phuïc, giaùo hoùa ñöôïc nhieàu nhaát. Neáu hoï bieát môû mang Phaät giaùo, noåi traän gioù lôùn töø bi, thaät coù theå laøm cho loøng ngöôøi thay ñoåi.

Haõy nghe nhö chuyeän Nhan Loã coâng, moãi khi traán nhaäm nô naøo ñeàu cho ñaøo ao phoùng sanh, coøn Tröông Voâ Taän laøm quan Giaùm ty thöôøng trieät phaù nhöõng mieáu thôø taø mî, caám haún vieäc gieát haïi suùc vaät, thí luaän Hoa Nghieâm. Ñoù ñeàu laø nhöõng baäc coù haïnh Boà Taùt.

“Coøn nhö ngöôøi khoâng coù tieàn cuûa thì neân roäng thuyeát lôøi Phaät, tìm moïi caùch khuyeân baûo, daïy doã, thaáy keû phoùng sanh thì tuøy huûy ngôïi khen, laïi thöôøng phaùt khôûi nhöõng ñaïi nguyeän. Nguyeän coù tieàn cuûa doài daøo seõ roäng laøm moïi phöông tieän cöùu ñoä. Nguyeän nhö ñöùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, cöùu khoå chuùng sanh. Nguyeän nhö ñöùc Boà Taùt Phoå Hieàn, tuøy thuaän chuùng sanh. Duø cho theá giôùi, chuùng sanh ñeàu döùt heát, nguyeän lôùn cuõng chaúng cuøng. Neáu coù theå haønh trì ñöôïc nhö vaäy, ñoù chính thaät laø nhöõng baäc Boà Taùt hieän xaùc phaøm trong ñôøi nay.”

640

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

普勸戒殺决疑文 或曰。聞師之言,凡冠婚喪祭等事,皆不可 殺生。

QUYEÅN TRUNG

641

Phoå khuyeán giôùi saùt quyeát nghi vaên

Hoaëc vieát: Vaên sö chi ngoân, phaøm quan hoân tang teá ñaúng söï, giai baát khaû saùt sanh?

Vieát: Nhieân.

曰。然。 世人不信,將如之何。 答曰。盡在吾之本心,由他自作自受。且 佛只能度有緣,不 能度無緣。佛能度信者,不 能度不信者。 何以故。把手牽他行不得。令人自肯乃相 應。不見遺教經云。佛如良醫,知病說藥。服 與不服,非醫咎也。又如導師,導人善道。聞 之不行,非導過也。佛尚如此,何况吾乎。

Theá nhaân baát tín töông nhö chi haø. Ñaùp vieát: Taän taïi ngoâ chi baûn taâm, do tha töï taùc töï thoï.

Thaû Phaät chæ naêng ñoä höõu duyeân, baát naêng ñoä voâ duyeân.

Phaät naêng ñoä tín giaû, baát naêng ñoä baát tín giaû.

Haø dó coá? Baû thuû khieân tha haønh baát ñaéc, linh nhaân töï khaúng naõi töông öng. Baát kieán Di giaùo kinh vaân: Phaät nhö löông y, tri beänh thuyeát döôïc. Phuïc döõ baát phuïc, phi y cöõu daõ. Höïu nhö ñaïo sö, ñaïo nhaân thieän ñaïo. Vaên chi baát haønh, phi ñaïo quaù daõ. Phaät thöôïng nhö thöû, haø huoáng ngoâ hoà?

Tieân ñöùc vaân:

先德云。 天堂地獄門相對。 任君那往一條行。 誠哉是言也。 或曰。如師之說,實有六道三塗,輪迴受 苦。

Thieân ñöôøng ñòa nguïc moân töông ñoái.

Nhaäm quaân naù vaõng nhaát ñieàu haønh.

Thaønh tai thò ngoân daõ!

Hoaëc vieát: Nhö sö chi thuyeát, thaät höõu luïc ñaïo tam ñoà, luaân hoài thoï khoå.

642

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

曰。若無六道輪迴,三塗八難,老僧亦不肯 持齋戒,斷酒肉,苦叅禪,勤念佛。因是有輪迴 苦楚,纔有念佛修行,願捨娑婆,願生淨土。 我以直告仁者,要見世上之人,誰不愛色

QUYEÅN TRUNG

643

Vieát: Nhöôïc voâ luïc ñaïo luaân hoài, tam ñoà baùt naïn, laõo taêng dieäc baát khaúng trì trai giôùi, ñoaïn töûu nhuïc, khoå tham thieàn, caàn nieäm Phaät. Nhaân thò höõu luaân hoài khoå sôû, taøi höõu nieäm Phaät tu haønh. Nguyeän xaû Ta-baø, nguyeän sanh Tònh ñoä.

Ngaõ dó tröïc caùo nhaân giaû. Yeáu kieán theá thöôïng chi nhaân

欲,不好酒肉,不貪名利,不願富貴。吾知此是

thuøy baát aùi saéc duïc, baát haùo töûu nhuïc, baát tham danh lôïi,

輪迴苦本,是以不謀不求也。法華經云。諸苦

baát nguyeän phuù quyù? Ngoâ tri thöû thò luaân hoài khoå boån,

所因,貪欲爲本。若滅貪欲,無所依止。 或曰。世人皆說不生不滅,師何以專勤戒 殺也。 答曰。此等邪解謗法之言。阿鼻地獄饒他 不得。何則。不生不滅之言,是最上一乘道 理,豈容世人反經非聖哉。要知色相有壞有 成,佛性不生不滅。

thò dó baát möu baát caàu daõ. Phaùp hoa kinh vaân: Chö khoå sôû nhaân tham duïc vi boån. Nhöôïc dieät tham duïc, voâ sôû y chæ.

Hoaëc vieát: Theá nhaân giai thuyeát baát sanh baát dieät, sö haø dó chuyeân caàn giôùi saùt daõ? Ñaùp vieát: Thöû ñaúng taø giaûi baùng phaùp chi ngoân, A-tyø ñòa nguïc nhieâu tha baát ñaéc. Haø taéc? Baát sanh baát dieät chi ngoân, thò toái thöôïng Nhaát thöøa ñaïo lyù, khôûi dung theá nhaân phaûn kinh phi thaùnh tai? Yeáu tri saéc töôùng höõu hoaïi höõu thaønh, Phaät taùnh baát sanh baát dieät.

Baát sanh baát dieät giaû, höïu thò chaân nhö taùnh trung chi theå duïng daõ.

不生不滅者,又是真眞如性中之體用也。 眞空之體不生,妙有之用不滅。 先天之道卽不生,後天之道卽不滅。 寂然不動是不生,感而遂通是不滅。

Chaân khoâng chi theå, baát sanh. Dieäu höõu chi duïng, baát dieät.

Tieân thieân chi ñaïo, töùc baát sanh. Haäu thieân chi ñaïo, töùc baát dieät.

Tòch nhieân baát ñoäng, thò baát sanh. Caûm nhi toaïi thoâng, thò baát dieät.

644

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

諸惡莫作謂不生。衆善奉行謂不滅。是 也。 嗚呼。如斯至妙之理,非具眼人,熟能達此 哉。 曰。師善辦焉。 曰。豈好辦哉。不得已也。如我之心,普 願十方皆極樂矣。一切眾生盡成佛矣。 師之悲願,久已知之。吾之疑或,今已斷 除。卽此拜辭之後,一心念佛修行。 宗本曰。善哉,善哉。但願如是。汝若有 疑未决,可看仁孝勸善書,慈心功德錄。 曰。奉命受持。 22. Roäng khuyeân taát caû moïi ngöôøi ñöøng gieát haïi

C

où ngöôøi hoûi: “Theo lôøi thaày daïy, phaøm trong caùc vieäc quan, hoân, tang, teá, ñeàu chaúng neân gieát haïi gia suùc. Phaûi vaäy chaêng?” Ñaùp: “Ñuùng nhö vaäy.”

Laïi hoûi: “Nhöng ngöôøi ñôøi khoâng tin nhaän thì bieát laøm theá naøo?”

QUYEÅN TRUNG

645

Chö aùc maïc taùc, vò baát sanh. Chuùng thieän phuïng haønh, vò baát dieät, thò daõ.

OÂ hoâ! Nhö tö chí dieäu chi lyù, phi cuï nhaõn nhaân, thuïc naêng ñaït thöû tai?

Vieát: Sö thieän bieän yeân.

Vieát: Khôûi haùo bieän tai, baát ñaéc dó daõ. Nhö ngaõ chi taâm, phoå nguyeän thaäp phöông giai cöïc laïc hyõ. Nhaát thieát chuùng sanh taän thaønh Phaät hyõ.

Hoaëc vieát: Sö chi bi nguyeän, cöûu dó tri chi. Ngoâ chi nghi hoaëc, kim dó ñoaïn tröø. Töùc thöû baùi töø chi haäu, nhaát taâm nieäm Phaät tu haønh.

Toâng Boån vieát: Thieän tai, thieän tai! Ñaõn nguyeän nhö thò.

Nhöõ nhöôïc höõu nghi vò quyeát, khaû khaùn nhaân hieáu khuyeán thieän thö, töø taâm coâng ñöùc luïc.

Vieát: Phuïng maïng thoï trì.

Ñaùp: “Chæ coá gaéng heát loøng maø thoâi, coøn ngöôøi khaùc töï laøm thì töï chòu. Phaät cuõng chæ ñoä ñöôïc ngöôøi höõu duyeân, chaúng ñoä ñöôïc keû voâ duyeân. Phaät cuõng chæ ñoä ñöôïc ngöôøi tin nhaän, chaúng ñoä ñöôïc keû chaúng tin. Taïi sao vaäy? Duø naém tay maø loâi daét ñi cuõng chaúng ñöôïc, phaûi laøm cho hoï töï nhaän hieåu thì vieäc laøm môùi phuø hôïp.

“Kinh Di giaùo daïy raèng: ‘Phaät nhö vò löông y, bieát beänh maø cho thuoác. Coøn chòu uoáng thuoác hay khoâng, chaúng phaûi

646

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

do loãi cuûa löông y! Laïi nöõa, Phaät nhö ngöôøi chæ ñöôøng, chæ cho ngöôøi con ñöôøng toát ñeïp, nhöng nghe bieát roài maø chaúng ñi theo thì chaúng phaûi loãi cuûa ngöôøi chæ ñöôøng.’

Phaät coøn nhö vaäy, huoáng chi laø ta ñaây?

“Ngöôøi xöa daïy raèng: Thieân ñöôøng, ñòa nguïc chia hai cöûa, Moãi ngöôøi choïn moät tuøy yù thoâi.

Lôøi aáy thaät ñuùng thay!

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Theo lôøi thaày noùi ñoù, quaû thaät coù Saùu neûo,(1) Ba ñöôøng aùc,(2) chuùng sanh luaân chuyeån chòu khoå trong ñoù?” Ñaùp: “Neáu khoâng coù Saùu neûo luaân hoài, Ba ñöôøng aùc vaø Taùm naïn xöù,(3) thì laõo taêng naøy chaúng caàn phaûi giöõ theo trai giôùi, boû röôïu thòt, nhoïc coâng tham thieàn, sieâng naêng nieäm Phaät ñeå laøm gì! Nhaân vì coù luaân hoài khoå naõo neân môùi phaûi nieäm Phaät tu haønh, nguyeän boû coõi Ta-baø, caàu sanh veà Tònh ñoä.

“Nay xin laáy lôøi thaúng thaén maø noùi vôùi oâng. Neân bieát, treân ñôøi naøy coù ai laïi chaúng öa muoán saéc duïc, chaúng ham thích röôïu thòt, chaúng tham caàu danh lôïi, chaúng mong (1)

Saùu neûo (Luïc ñaïo): saùu caûnh giôùi khaùc nhau maø chuùng sanh thoï nghieäp phaûi thaùc sanh vaøo, goàm coù coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, coõi ñòa nguïc, coõi ngaï quyû vaø coõi suùc sanh. Ba coõi ñöôïc keå sau cuõng chính laø Ba ñöôøng aùc.

(2) Nguyeân baûn duøng Tam ñoà, chæ Hoûa ñoà, Huyeát ñoà vaø Ñao ñoà, laø teân khaùc cuûa caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh vaø ngaï quyû, neân cuõng dòch laø Ba ñöôøng aùc.

(3) Taùm naïn xöù: Taùm hoaøn caûnh khoù khaên cuûa chuùng sanh khi thoï sanh, vì laø nhöõng ñieàu kieän baát lôïi cho söï tu taäp, thuaän tieän cho söï taêng tröôûng caùc ñieàu aùc. Taùm hoaøn caûnh aáy laø: ñòa nguïc (naraka), suùc sanh, ngaï quæ, coõi trôøi Tröôøng thoï, vuøng bieân ñòa, caên khuyeát, taø kieán, khoâng coù Phaät ra ñôøi.

QUYEÅN TRUNG

647

ñöôïc giaøu sang? Nhöng ta bieát raèng ñoù laø nguoàn goác cuûa khoå naõo luaân hoài neân chaúng ñeå taâm möu caàu.

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nguyeân nhaân cuûa khoå naõo chính laø loøng tham duïc. Neáu döùt tröø tham duïc thì khoå naõo khoâng döïa vaøo ñaâu maø phaùt sanh.”

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ngöôøi ñôøi ñeàu noùi leõ khoâng sanh khoâng dieät, taïi sao thaày chæ coá giöõ vieäc khoâng gieát haïi?” Ñaùp: “Ñoù ñeàu laø nhöõng lôøi taø mî, baùng boå chaùnh phaùp.

Nhöõng keû noùi nhö vaäy chaúng khoûi phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Vì sao vaäy? Lôøi noùi khoâng sanh khoâng dieät aáy laø ñaïo lyù cao troåi baäc nhaát cuûa Nhaát thöøa, haù laïi ñeå cho ngöôøi ñôøi duøng ñoù maø noùi nghòch yù kinh, phuû nhaän chö thaùnh hay sao?

“Caàn phaûi bieát raèng, hình saéc töôùng maïo coù thaønh, coù hoaïi, coøn taùnh Phaät thì khoâng sanh, khoâng dieät.

“Khoâng sanh khoâng dieät ñoù cuõng laø theå vaø duïng trong taùnh chaân nhö. Theå cuûa caùi khoâng chaân thaät laø khoâng sanh; duïng cuûa caùi coù nhieäm maàu laø khoâng dieät. “Ñaïo khi trôøi ñaát chöa sanh, ñoù laø khoâng sanh; ñaïo sau khi trôøi ñaát ñaõ sanh, ñoù laø khoâng dieät. Laëng thinh maø chaúng ñoäng laø khoâng sanh, caûm öùng maø thoâng suoát laø khoâng dieät. Khoâng laøm caùc ñieàu aùc, goïi laø khoâng sanh; laøm theo caùc ñieàu laønh, goïi laø khoâng dieät.

“YÙ nghóa khoâng sanh khoâng dieät laø nhö theá. OÂi! Lyù huyeàn dieäu ñeán theá, neáu laø ngöôøi chöa ñuû hueä nhaõn thì laøm sao thaáu ñeán?”

Ngöôøi kia khen: “Sö thaät kheùo bieän giaûi!”

648

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

649

Ñaùp: “Naøo ta coù muoán bieän giaûi ñaâu, chæ vì baát ñaéc dó ñoù thoâi. Nhö thaät loøng ta muoán, aáy laø muoán cho khaép caû möôøi phöông ñeàu laø Cöïc Laïc, khaép caû chuùng sanh ñeàu thaønh Phaät ñaïo.”

Toâng Boån ñaùp: “Laønh thay, laønh thay! Ta cuõng nguyeän cho oâng ñöôïc nhö vaäy maø thoâi. Neáu oâng coøn coù choã nghi ngôø chöa quyeát, neân tìm xem caùc saùch Nhaân hieáu khuyeán thieän thö, Töø taâm coâng ñöùc luïc.”(1)

Ngöôøi kia noùi: “Nguyeän lôùn töø bi cuûa sö, töø laâu toâi ñaõ bieát; choã nghi hoaëc cuûa toâi, nay ñaõ ñöôïc tröø döùt. Töø nay xin baùi bieät sö, trôû veà chuyeân taâm nieäm Phaät tu haønh.”

Ngöôøi kia noùi: “Xin kính caån vaâng laøm theo lôøi daïy.”

身為苦本,覺悟早修 三界無安,猶如火宅。三界苦緣,猶如牢 獄。三界之內,六道所居。六道者,何也。天 仙道,人倫道,修羅道,餓 鬼 道 ,畜生道,地獄 道。依佛理而言之,六道無非是苦。 不見法華經云。 我以佛眼觀, 見六道眾生, 貧竆無福慧, 入生死險道, 相續苦不斷。 是也。

(1)

Töø taâm coâng ñöùc luïc laø saùch do Traàn tieân sanh, hieäu Hoa Nghieâm Ñeä Töû, tröôùc thuaät vaøo ñôøi nhaø Toáng. Coøn Nhaân hieáu khuyeán thieän thö chuùng toâi chöa roõ laø cuûa ai.

Thaân vi khoå boån, giaùc ngoä taûo tu Tam giôùi voâ an, du nhö hoûa traïch. Tam giôùi khoå duyeân, du nhö lao nguïc. Tam giôùi chi noäi, luïc ñaïo sôû cö. Luïc ñaïo giaû, haø daõ? Thieân tieân ñaïo, nhaân luaân ñaïo, tu-la ñaïo, ngaï quyû ñaïo, suùc sanh ñaïo, ñòa nguïc ñaïo. Y Phaät lyù nhi ngoân chi, luïc ñaïo voâ phi thò khoå. Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Ngaõ dó Phaät nhaõn quaùn.

Kieán luïc ñaïo chuùng sanh.

Baàn cuøng voâ phöôùc hueä.

Nhaäp sanh töû hieåm ñaïo.

Töông tuïc khoå baát ñoaïn.

Thò daõ.

650

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

天道雖是樂因,不出輪迴苦本。人道之中 其苦無量。何况四惡道之苦乎。 今將人中所見之苦,略說幾種以示之。只 這色身,誰信身爲苦本。盡貪世樂,不知樂是 苦因。浮生易度,豈是久居。幻質非堅,總歸 磨滅。 何謂也。衆等各觀自身,從頭至足,其中但 有三十六物。髪,毛,爪,齒,眵,淚,涕,涶,垢 汙二便,皮,膚,血,肉,筋,脈,骨,髓,肪,膏 ,腦,膜,脾,腎,心,肺,肝,膽,腸,胃,赤白 痰,癊,生熟二臓,如是九孔長流。 是故經言。此身衆苦所集,一切皆是不 淨。何以故。人身之內有八萬尸蟲在中而 住。 靜地思之,甚可患厭。且夫六根完具者 猶可。其中又有眼瞎,耳聾者。腳跛,手折 者。腰跎,背曲者。口啞,舌短者。鼻爛,嘴 斜者,唇缺,齒咼者。頭癩髪黃者。頂頰上生 癅者。足不能行而手移者。生瘡毒流膿出血 者。生痳瘋㾩癬臭穢者。

QUYEÅN TRUNG

651

Thieân ñaïo tuy thò laïc nhaân, baát xuaát luaân hoài khoå boån.

Nhaân ñaïo chi trung kyø khoå voâ löôïng, haø huoáng töù aùc ñaïo chi khoå hoà?

Kim töông nhaân trung sôû kieán chi khoå, löôïc thuyeát kyû chuûng dó thò chi. Chæ giaù saéc thaân, thuøy tín thaân vi khoå boån.

Taän tham theá laïc, baát tri laïc thò khoå nhaân. Phuø sanh dò ñoä, khôûi thò cöûu cö. Huyeãn chaát phi kieân, toång quy ma dieät.

Haø vò daõ? Chuùng ñaúng caùc quan töï thaân, tuøng ñaàu chí tuùc, kyø trung ñaõn höõu tam thaäp luïc vaät, phaùt, mao, traûo, xæ, si, leä, theá, thoùa, caáu, oâ, nhò tieän, bì, phu, huyeát, nhuïc, caân, maïch, coát, tuûy, phöông, cao, naõo, maïc, tyø, thaän, taâm, pheá, can, ñaûm, tröôøng, vò, xích baïch ñaøm, aám, sanh thuïc nhò taïng, nhö thò cöûu khoång tröôøng löu.

Thò coá kinh ngoân: Thöû thaân chuùng khoå sôû taäp, nhaát thieát giai thò baát tònh. Haø dó coá? Nhaân thaân chi noäi, höõu baùt vaïn thi truøng taïi trung nhi truï.

Tónh ñòa tö chi, thaäm khaû hoaïn yeám. Thaû phuø luïc caên hoaøn cuï giaû du khaû. Kyø trung höïu höõu nhaõn haït, nhó lung giaû; cöôùc baû, thuû chieát giaû; yeâu ñaø, boái khuùc giaû; khaåu aù, thieät ñoaûn giaû; tyû laïn, chuûy taø giaû; thaàn khuyeát, xæ qua giaû; ñaàu laïi, phaùt hoaøng giaû; ñaûnh giaùp thöôïng sanh löu giaû; tuùc baát naêng haønh nhi thuû di giaû; sanh sang ñoäc löu noàng xuaát huyeát giaû; sanh laâm phong quai, tieån xuù ueá giaû.

652

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

生爲奴婢而恆受打罵者。生在邊地下 賤,與畜類無異者。所言身中之苦,說不能 盡。復有八苦交煎,無時暫。何未八苦。生 苦,老苦,病苦,死苦,怨 懀 會苦,愛別離苦,求不 得苦,五陰熾盛輪轉苦。是謂八苦也。八苦之 中其苦無數,智者自明之。 復有多種橫死之苦,不能保耶。或餓死 者,凍死者,炎熱逼惱而死者,飲食過度而死 者。爲酒而死者,爲色而死者,爲財而死者,爲 氣而死者,火焚而死者,水溺而死者,山崖石壁 而壓死者,屋倒牆頽而壓死者,家遭刦賊而殺 死者,路逢強盗而殺死者,車輾馬踏而死者,入 陣戰鬭而死者,犯王法而死者,染時疫而死 者。 夢魘而死者,鬼迷而死者,入邪而死者,癡 癲而死者,虎齧而死者,蛇傷而死者,天雷而誅 死者,惡神而打死者,毒藥蠱物而暗害死者,負 屈難伸而呪咀死者。 中風而死者, 產難而死者, 腸沙而急死 者,擲瓦石悞死者,上高而跌死者,驚怖而憂死

QUYEÅN TRUNG

653

Sanh vi noâ tyø, nhi haèng thoï ñaû maï giaû. Sanh taïi bieân ñòa haï tieän döõ suùc loaïi voâ dò giaû. Sôû ngoân thaân trung chi khoå, thuyeát baát naêng taän. Phuïc höõu baùt khoå giao tieãn, voâ thôøi taïm töùc. Haø vò baùt khoå? Sanh khoå, laõo khoå, beänh khoå, töû khoå, oaùn taéng hoäi khoå, aùi bieät ly khoå, caàu baát ñaéc khoå, nguõ aám xí thaïnh luaân chuyeån khoå, thò vò baùt khoå daõ. Baùt khoå chi trung kyø khoå voâ soá, trí giaû töï minh chi.

Phuïc höõu ña chuûng hoaïnh töû chi khoå, baát naêng baûo da.

Hoaëc ngaï töû giaû, ñoáng töû giaû, vieâm nhieät böùc naõo nhi töû giaû, aåm thöïc quaù ñoä nhi töû giaû, vò töûu nhi töû giaû, vò saéc nhi töû giaû, vò taøi nhi töû giaû, vò khí nhi töû giaû, hoûa phaàn nhi töû giaû, thuûy nòch nhi töû giaû, sôn nhai thaïch bích nhi aùp töû giaû, oác ñaûo töôøng ñoài nhi aùp töû giaû, gia tao kieáp taëc nhi saùt töû giaû, loä phuøng cöôøng ñaïo nhi saùt töû giaû, xa nieãn maõ ñaïp nhi töû giaû, nhaäp traän chieán ñaáu nhi töû giaû, phaïm vöông phaùp nhi töû giaû, nhieãm thôøi dòch nhi töû giaû.

Moäng yeåm nhi töû giaû. Quyû meâ nhi töû giaû. Nhaäp taø nhi töû giaû. Si ñieân nhi töû giaû. Hoå nieát nhi töû giaû. Xaø thöông nhi töû giaû. Thieân loâi nhi tru töû giaû. AÙc thaàn nhi ñaû töû giaû. Ñoäc döôïc coå vaät nhi aùm haïi töû giaû. Phuï khuaát nan thaân nhi chuù trôù töû giaû.

Truùng phong nhi töû giaû. Saûn nan nhi töû giaû. Ñaáu traøng sa nhi caáp töû giaû. Tròch ngoõa thaïch nhi ngoä töû giaû. Thöôùng cao nhi ñieät töû giaû. Kinh boá nhi öu töû giaû. Caàu danh baát

654

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

655

者,求名不遂而死者。謀利不得而死者,自縊刺 刎而死者,自投水火而死者。復有多種不能盡 述於戲。

toaïi nhi töû giaû. Möu lôïi baát ñaéc nhi töû giaû. Töï aûi thöù vaãn

復有處世作做家之苦,再示幾端。有貧竆 男女之苦。有富貴男女之苦。富貴者,恐失所 而憂。者,貧竆欲所得而憂。貧富憂苦雖不 同,然其跋涉則一也。

baàn cuøng nam nöõ chi khoå. Höõu phuù quyù nam nöõ chi khoå.

何哉。人生世閒男婚女稼,官司門戶人情 往來,迎賓待客。創造房屋,置賣田園。建立 墳塋,春秋祭祀。殺生害命禱鬼求神。

moân hoä nhaân tình vaõng lai, nghinh taâm ñaõi khaùch. Saùng taïo

士農工商,生涯活計,播秧下種,運水搬 柴,洗染縫縺,紡綿績苧,收曬舂磨,煮飯調

nhi töû giaû. Töï ñaàu thuûy hoûa nhi töû giaû. Phuïc höõu ña chuûng, baát naêng taän thuaät ö hyù.

Phuïc höõu xöû theá toá gia chi khoå, taùi thò kyû ñoan. Höõu Phuù quyù giaû, khuûng thaát sôû nhi öu. Baàn cuøng giaû, duïc sôû ñaéc nhi öu. Baàn phuù öu khoå tuy baát ñoàng. Nhieân kyø baït thieäp taéc nhaát daõ.

Haø tai. Nhaân sanh theá gian, nam hoân nöõ giaù, quan ty phoøng oác, trí maïi ñieàn vieân. Kieán laäp phaàn doanh, xuaân thu teá töï. Saùt sanh haïi maïng, ñaûo quyû caàu thaàn.

Só noâng coâng thöông, sanh nhai hoaït keá, baû öông haù chuûng, vaän thuûy ban saøi, taåy nhieãm phuøng lieân, phöôûng mieân tích chöõ, thaâu saùi thung ma, chöõ phaïn ñieàu canh. Taåy

羹。洗靣梳頭,登厠澡浴。去塵掃地,整漏遮 修。執捉施爲,幸勤顧管。奔波勞碌,日用所 須。曉夜尋思,千方萬計。若說當家之事,違

dieän sô ñaàu, ñaêng xí thaùo duïc. Khöù traàn taûo ñòa, chænh laäu

微細端,筆不能盡。

taän.

吁。富貴猶可措辦,貧竆揭債支撑。何以 故。其中或有典賣房屋基址者,典賣山園田地 者,典賣衣裳什物者,典賣妻妾兒女者。如此 因由,無不是苦。

giaù tu. Chaáp troùc thi vi, haïnh caàn coá quaûn. Boân ba lao luïc, nhaät duïng sôû tu, hieåu daï taàm tö, thieân phöông vaïn keá.

Nhöôïc thuyeát ñöông gia chi söï, vi teá ña ñoan, buùt baát naêng Hu! Phuù quyù du khaû thoá bieän. Baàn cuøng yeát traùi chi sanh. Haø dó coá? Kyø trung hoaëc höõu ñieån maïi phoøng oác cô chæ giaû. Ñieån maïi sôn vieân ñieàn ñòa giaû. Ñieån maïi y thöôøng thaäp vaät giaû. Ñieån maïi theâ thieáp nhi nöõ giaû. Nhö thöû nhaân do, voâ baát thò khoå.

656

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

復有多種,再說數般。饑渴又是苦。痛痒 又是苦。熱極又是苦。寒極又是苦。蚊蠅蚤 蝨叮齩又是苦。蜈蚣惡犬傷殘又是苦。雨多

QUYEÅN TRUNG

657

Phuïc höõu ña chuûng, taùi thuyeát soå ban. Cô khaùt höïu thò khoå. Thoáng döông höïu thò khoå. Nhieät cöïc höïu thò khoå. Haøn cöïc höïu thò khoå. Vaên daêng taûo saét ñinh giaûo höïu thò khoå, Ngoâ coâng aùc khuyeån thöông taøn höïu thò khoå. Vuõ ña höïu thò

又是苦。旱多又是苦。蝗蟲來侵又是苦。茺 年來到又是苦。狂風卒至又是苦。雷電驚人 又是苦。家眷不安又是苦。地方反亂又是 苦。復有苦中之苦,難可悉陳。

khoå. Haïn ña höïu thò khoå. Hoaøng truøng lai xaâm höïu thò khoå.

噫。此上苦緣,還是人中小苦。若作惡業 罪障,永墮地獄,餓鬼,畜生,受其大苦,况人閒 之小苦乎。

Y! Thöû thöôïng khoå duyeân, hoaøn thò nhaân trung tieåu

悲夫。世人不知是苦,反要亂作胡行。不 忠,不孝,不仁,不義,以強陵弱,以貴輕賤,以 富輕貧,以曲枉直,以大壓小,以下慢上。如此 非爲,展轉沒在苦海矣。 嗟乎。我今重重苦口,三復丁寧。欲令天 下人盡持齋戒,齊念彌陀,同出苦輪共登樂 土。

Xung nieân lai ñaùo höïu thò khoå. Cuoàng phong thoát chí höïu thò khoå. Loâi ñieän kinh nhaân höïu thò khoå. Gia quyeán baát an höïu thò khoå. Ñòa phöông phaûn loaïn höïu thò khoå. Phuïc höõu khoå trung chi khoå, nan khaû taát traàn. khoå. Nhöôïc taùc aùc nghieäp toäi chöôùng, vónh ñoïa ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, thoï kyø ñaïi khoå, huoáng nhaân gian chi tieåu khoå hoà!

Bi phuø. Theá nhaân baát tri thò khoå, phaûn yeáu loaïn taùc hoà haønh. Baát hieáu, baát nhaân, baát nghóa. Dó cöôøng laêng nhöôïc, dó quyù khinh tieän, dó phuù khi baàn, dó khuùc uoång tröïc, dó ñaïi yeåm tieåu, dó haï maïn thöôïng. Nhö thöû phi vi, trieån chuyeån moät taïi khoå haûi hyõ.

Ta hoà! Ngaõ kim truøng truøng khoå khaåu, tam phuïc ñinh ninh. Duïc linh thieân haï nhaân taän trì trai giôùi, teà nieäm Di-ñaø, ñoàng xuaát khoå luaân, coäng ñaêng laïc ñoä.

Chö nhaân giaû! Yeáu tri beänh lai töû lai, na kieän theá ñaéc neã

諸仁者。要知病來死來,那件替得你也。 縱有父母公婆,夫妻兒女,富貴功名,金銀錢

daõ. Tuùng höõu phuï maãu coâng baø, phu theâ nhi nöõ, phuù quyù

寶,盡皆無用處也。唯當各自努力,預辦前

ñöông caùc töï noã löïc, döï bieân tieàn trình. Huoáng dó quang

coâng danh, kim ngaân tieàn baûo, taän giai voâ duïng xöù daõ. Duy

658

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

程。况以光陰有限,時不待人。生死無常,呼 吸難定。 故先德云。 休休休, 及早修。 晴乾不肯去, 直待雨淋頭。 誠哉是言也。若人知此而不信行,實孤負 吾之苦勸爾。

23. Thaân laø coäi khoå, giaùc ngoä sôùm tu

QUYEÅN TRUNG

659

aâm höõu haïn, thôøi baát ñaõi nhaân. Sanh töû voâ thöôøng, hoâ haáp nan ñònh.

Coá tieân ñöùc vaân: Höu höu höu.

Caäp taûo tu!

Tình can baát khaúng khöù.

Tröïc ñaõi vuõ laâm ñaàu.

Thaønh tai thò ngoân daõ. Nhöôïc nhaân tri thöû nhi baát tín haønh, thaät coâ phuï ngoâ chi khoå khuyeán nhó.

Ta duøng maét Phaät nhìn, Chuùng sanh trong saùu neûo.

B

a coõi(1) khoâng yeân, nhö caên nhaø ñang chaùy. Ba coõi laø duyeân khoå, nhö choán nguïc tuø. Trong ba coõi coù saùu neûo luaân chuyeån. Saùu neûo aáy laø gì? Moät laø coõi trôøi, caûnh giôùi cuûa chö thieân, hai laø coõi ngöôøi, ba laø caûnh giôùi atu-la, boán laø caûnh giôùi ngaï quæ, naêm laø caûnh giôùi suùc sanh, saùu laø caûnh giôùi ñòa nguïc. Cöù theo lôøi Phaät daïy thì trong saùu neûo aáy, khoâng ñaâu laø khoâng khoå!

Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät daïy raèng: (1)

Ba coõi: chæ caùc coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû chuùng sanh thoï nghieäp luaân chuyeån khoâng ra ngoaøi ba coõi naøy. Chæ khi chöùng ngoä hoaøn toaøn, giaûi thoaùt ñöôïc sanh töû môùi khoâng coøn thoï sanh trong ba coõi.

Baàn cuøng khoâng phöôùc hueä.

Vaøo ñöôøng hieåm sanh töû.

Khoå chaát choàng khoâng döùt!

Quaû thaät laø nhö vaäy!

Caûnh giôùi chö thieân tuy laø sung söôùng, cuõng khoâng thoaùt khoûi goác khoå luaân hoài. Trong coõi ngöôøi cuõng laø voâ soá khoå naõo, huoáng chi boán neûo döõ töø a-tu-la cho ñeán ñòa nguïc?

Nay haõy noùi sô qua nhöõng noãi khoå thaáy ñöôïc trong coõi ngöôøi. Chæ rieâng moät caùi thaân xaùc naøy, coù ai tin raèng noù laø coäi goác cuûa khoå naõo? Ai naáy ñeàu tham ñaém nhöõng nieàm

660

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

vui theá tuïc, ñaâu bieát raèng vui aáy laø nguyeân nhaân cuûa khoå?

Coõi ñôøi nhö maây noåi qua nhanh, naøo soáng ñöôïc laâu? Theå chaát huyeãn hoùa khoâng beàn, taát caû ñeàu phaûi hö moøn, dieät maát!

Vì sao laïi noùi nhö vaäy? Moãi ngöôøi haõy töï quaùn xeùt nôi thaân mình, töø ñaàu ñeán chaân chæ coù ba möôi saùu thöù: toùc, loâng, moùng tay, raêng, troøng maét, nöôùc maét, gheøn, nöôùc boït, caùu baån, moà hoâi, hai ñöôøng ñaïi tieåu tieän, da deû, maùu thòt, gaân, maïch, xöông, tuûy, oùc, maøng môõ, laù laùch, caät, tim, phoåi, gan, maät, ruoät, maøng caùch, laù môõ, daï daøy, ñaøm ñoû, ñaøm traéng, taïng soáng, taïng chín. Töø trong chín loã thöôøng chaûy ra caùc chaát.

Cho neân trong kinh daïy raèng: ‘Thaân naøy laø nôi nhoùm hoïp cuûa caùc noãi khoå, thaûy ñeàu chaúng saïch.’ Taïi sao vaäy?

Trong thaân ngöôøi coù taùm vaïn loaøi truøng nhoû thöôøng sanh soáng. Tænh taùo maø xem xeùt, thaät ñaùng gheâ sôï, nhôøm gôùm laém thay!

Vaû laïi, nhö nhöõng ai giaùc quan troïn ñuû cuõng coøn taïm ñöôïc. Nhöng laïi coù nhöõng ngöôøi maét muø, tai ñieác, chaân queø, tay cuït, löng khoøm, vai cong, mieäng caâm, löôõi thuït, muõi tró, mieäng meùo, moâi söùt, raêng hö, ñaàu hoùi, toùc vaøng.

Coù nhöõng keû moïc böôùu treân ñaàu, treân coå; coù nhöõng ngöôøi chaân ñi khoâng ñöôïc phaûi boø baèng tay; hoaëc coù keû moïc ung nhoït ñoäc chaûy ra maùu muû; hoaëc coù ngöôøi maéc nhöõng beänh laäu, phong cuøi, gheû lôû thoái tha. Coù ngöôøi sanh ra laøm toâi tôù, thöôøng chòu ñaùnh chöûi; coù keû sanh ra soá phaän heøn haï nôi vuøng hoang daõ, so vôùi suùc vaät chaúng khaùc gì. Neáu keå ra nhöõng söï khoå nôi thaân ngöôøi thì keå maõi cuõng khoâng cuøng!

QUYEÅN TRUNG

661

Laïi coù taùm noãi khoå cuøng nhau haønh haï, khoâng coù luùc taïm döøng. Taùm noãi khoå aáy laø gì? AÁy laø nhöõng noãi khoå sanh, giaø, beänh, cheát, gaàn guõi vôùi keû oaùn thuø, chia lìa vôùi ngöôøi thöông yeâu, mong caàu maø khoâng ñaït ñöôïc, vaø naêm aám trong thaân xung khaéc chaúng hoøa hôïp. Ñoù goïi laø taùm noãi khoå. Nhöng trong taùm noãi khoå aáy laïi coøn voâ soá caùc noãi khoå khaùc, ngöôøi trí coù theå töï mình xeùt thaáy.

Laïi coù nhieàu caûnh khoå vì phaûi cheát baát ngôø maø khoâng theå töï giöõ laáy mình. Nhö chòu ñoùi maø cheát, laïnh maø cheát, noùng naûy ngoäp hôi maø cheát, aên uoáng quaù ñoä maø cheát, vì say röôïu maø cheát, vì meâ saéc duïc maø cheát, vì tham cuûa caûi maø cheát, vì ngoäp khí maø cheát, vì löûa ñoát maø cheát, vì chìm trong nöôùc maø cheát, vì nuùi lôû ñaù laên maø cheát, vì nhaø saäp vaùch ñeø maø cheát, vì giaëc cöôùp ñeán nhaø maø cheát, ñi ñöôøng gaëp cöôùp gieát cheát, xe caùn ngöïa ñaïp maø cheát, ra traän chieán ñaáu maø cheát, vi phaïm luaät phaùp maø cheát, maéc beänh dòch maø cheát, moäng mî kinh haõi maø cheát, ma quæ laøm meâ muoäi maø cheát, taø mî nhaäp vaøo maø cheát, ñieân daïi maø cheát, bò coïp aên maø cheát, bò raén caén maø cheát, bò seùt ñaùnh maø cheát, bò aùc thaàn haïi cheát, bò truùng thuoác ñoäc maø cheát, bò keû oaùn gheùt duøng buøa chuù thö eám, truø eûo maø cheát...

Laïi coù nhöõng ngöôøi truùng gioù maø cheát, sanh nôû khoù khaên maø cheát, ñau ruoät ñau gan maø cheát, gaïch ñaù rôùt nhaèm maø cheát, treøo cao teù ngaõ maø cheát, kinh sôï lo aâu maø cheát, caàu danh chaúng ñöôïc maø cheát, möu lôïi khoâng thaønh maø cheát, treo coå ñaâm hoïng maø cheát, vaøo löûa xuoáng nöôùc maø cheát... Laïi coøn bieát bao caùch cheát oan uoång nöõa, daãu cho noùi maõi cuõng khoâng cuøng.

Than oâi! Laïi coøn coù laém noãi khoå trong vieäc ñoái nhaân xöû theá. ÔÛ ñaây chæ neâu vaøi ñieàu sô löôïc. Coù noãi khoå cuûa haïng

662

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ngöôøi ngheøo heøn; coù noãi khoå cuûa haïng ngöôøi giaøu sang.

Giaøu sang thì vì sôï maát maùt taøi saûn maø sanh lo laéng, ngheøo heøn thì khao khaùt theøm muoán maø phaûi buoàn phieàn.

Choã lo laéng buoàn phieàn giöõa ngöôøi ngheøo vôùi keû giaøu tuy chaúng gioáng nhau, nhöng söï nhoïc nhaèn chaïy vaïy vaãn laø khoâng khaùc!

Nhoïc nhaèn laém thay! Ngöôøi ta sanh ra ôû ñôøi, trai thì cöôùi vôï, gaùi phaûi gaû choàng, vieäc nöôùc vieäc nhaø, nhaân tình qua laïi, khaùch khöùa ñoùn ñöa, xaây döïng nhaø cöûa, mua baùn ruoäng vöôøn, boài ñaép moà maû, xuaân thu teá töï, saùt sanh haïi maïng, cuùng quyû caàu thaàn. Laïi phaân ra caùc ngaønh só, noâng, coâng, thöông, laøm aên sanh hoaït, gieo gioáng, caáy luùa, taùt nöôùc, löôïm cuûi, giaët giuõ, may vaù, keùo chæ, quay tô, phôi phong, xay giaõ, naáu côm naáu canh, röûa maët chaûi ñaàu, ñi tieâu, taém goäi, phuûi buïi, queùt nhaø. Laøm aên lo laéng, ñaéng cay saên soùc, lao löïc boân ba, xaây döïng haèng ngaøy, sôùm hoâm tìm kieám, traêm keá ngaøn phöông... Neáu noùi ra cho heát nhöõng vieäc lo toan trong ñôøi thì nhoû nhaët nhieàu moái, buùt möïc naøo ghi cheùp cho heát ñöôïc?

OÂi! Ngöôøi giaøu sang coøn coù theå töï mình saép xeáp truø lieäu, chöù keû ngheøo tuùng thì phaûi luoân vay möôïn xoay xôû. Vì sao vaäy? Nhöõng keû baàn cuøng thöôøng phaûi caàm baùn cöûa nhaø cô nghieäp, vöôøn ruoäng ñaát ñai, laïi coù ngöôøi caàm baùn caû aùo quaàn ñoà ñaïc... Nhöõng vieäc nhö theá ñeàu toaøn laø khoå naõo!

Laïi coøn raát nhieàu noãi khoå khaùc nöõa, nhö ñoùi khaùt laø khoå, ñau oám laø khoå, noùng böùc laø khoå, reùt laïnh laø khoå, muoãi moøng, chí, raän caén chích laø khoå, raén reát, choù döõ caén haïi laø khoå, möa daàm luõ luït laø khoå, naéng haïn laâu ngaøy laø khoå, saâu boï caén phaù laø khoå, muøa maøng thaát thu laø khoå, gioâng baõo loác xoaùy laø khoå, saám seùt kinh hoàn laø khoå, gia

QUYEÅN TRUNG

663

quyeán chaúng yeân laø khoå, xöù sôû loaïn laïc laø khoå... Trong caùc noãi khoå aáy laïi chaát chöùa nhieàu noãi khoå khaùc, thaät khoù maø keå heát.

OÂi! Nhöõng noãi khoå vöøa keå treân ñoù cuõng chæ laø nhöõng noãi khoå nhoû trong kieáp ngöôøi maø thoâi. Ñeán nhö nhöõng keû taïo nhieàu aùc nghieäp toäi chöôùng, seõ ñoïa maõi trong nhöõng caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, phaûi chòu nhöõng noãi khoå lôùn lao hôn nhieàu, neáu so ra thì nhöõng noãi khoå nhoû nhoi ôû coõi ngöôøi naøo coù ñaùng chi!

Thöông thay! Ngöôøi ñôøi chaúng bieát taát caû nhöõng ñieàu aáy laø khoå, ngöôïc laïi coøn laøm ra bieát bao vieäc xaèng baäy, meâ muoäi: baát trung, baát hieáu, baát nhaân, baát nghóa, yû maïnh hieáp yeáu, yû sang khinh heøn, caäy giaøu khinh ngheøo, caäy lôùn hieáp nhoû, laáy cong laán thaúng, laáy döôùi phaïm treân... Vì nhöõng vieäc laøm nhö theá neân phaûi maõi maõi troâi laên chìm ñaém trong bieån khoå.

Than oâi! Ta nay nhoïc söùc noùi nhieàu, ñinh ninh khuyeân baûo, laø muoán cho ngöôøi khaép trong thieân haï ñeàu aên chay giöõ giôùi, nieäm Phaät Di-ñaø, cuøng thoaùt ra khoûi voøng khoå naõo, leân caûnh giôùi an vui.

Naøy caùc vò! Neân bieát raèng khi caùi beänh, caùi cheát tìm ñeán thì khoâng theå duøng vaät gì maø choáng ñôõ, cuõng khoâng ai coù theå laõnh chòu thay cho mình ñöôïc. Duø cho laø cha meï, oâng baø, vôï choàng, con caùi, phuù quí, coâng danh, baïc vaøng, chaâu baùu... taát caû ñeàu laø voâ duïng. Vaäy neân ai naáy phaûi gaéng söùc tu haønh, chuaån bò chu ñaùo cho con ñöôøng saép tôùi.

Huoáng chi, ngaøy thaùng qua nhanh chaúng ñôïi, kieáp ngöôøi ngaén nguûi trong gang taác, hôi thôû naøy khoù giöõ, vieäc soáng cheát khoâng sao löôøng tröôùc!

664

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Cho neân, ngöôøi xöa daïy raèng: Thoâi thoâi, döùt heát cho hay, Sôùm ngaøy tu tænh, sôùm ngaøy an vui.

QUYEÅN TRUNG

665

Lôøi aáy thaät ñuùng thay! Neáu ngöôøi ta ñaõ bieát nhö vaäy maø khoâng chòu tin töôûng laøm theo, thaät uoång phuï coâng ta nhoïc nhaèn khuyeân baûo.

Trôøi quang maây taïnh nguû vuøi, Ñeán khi möa gioù ngaäm nguøi öôùt thaân!

永明壽禪師警世文 夫不體道本,沒溺生死,處胎卵濕化之流, 受橫竪飛沈之類。於中 失人身者,如大地之 土。得人身者,如爪上之土。縱得人身,多生 邊夷下賤。及處中國,或受女身,或爲男子癃 殘百疾。設得丈夫十相具足者,亦 有 多 般 之 苦。 何則。處恐畏世,生五濁時。以肉爲身,以 氣爲命。一報之內,如石火風燈,逝波殘照,瞬 息而已。 於中橫夭者,不計其數。或有得天年極耳 順,世閒亦是鮮矣。脫得古希之壽,猶似童稚 無知。不思返照回光,但識好生惡死。

Vónh Minh Thoï thieàn sö caûnh theá vaên Phuø baát theå ñaïo boån, moät nòch sanh töû. Xöû thai noaõn thaáp hoùa chi löu. Thoï hoaønh thuï phi traàm chi loaïi. Ö trung thaát nhaân thaân giaû, nhö ñaïi ñòa chi thoå. Ñaéc nhaân thaân giaû, nhö traûo thöôïng chi thoå. Tuùng ñaéc nhaân thaân, ña sanh bieân di haï tieän. Caäp xöû trung quoác, hoaëc thoï nöõ thaân, hoaëc vi nam töû, lung taøn baùch taät. Thieát ñaéc tröôïng phu thaäp töôùng cuï tuùc giaû, dieäc höõu ña ban chi khoå.

Haø taéc? Xöû khuûng uùy theá, sanh nguõ tröôïc thôøi. Dó nhuïc vi thaân, dó khí vi maïng. Nhaát baùo chi noäi, nhö thaïch hoûa phong ñaêng, theä ba taøn chieáu, thuaán töùc nhi dó. Ö trung hoaïnh yeåu giaû, baát keå kyø soá. Hoaëc höõu ñaéc thieân nieân cöïc nhó thuaän, theá gian dieäc thò tieân hyõ. Thoaùt ñaéc coå hy chi thoï, du töï ñoàng tró voâ tri. Baát tö phaûn chieáu hoài quang, ñaõn thöùc haùo sanh oá töû.

666

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

嗚呼。假若三十豪,四十富。且約其閒三 十年,於中有疚病災禍,愁憂苦惱,居強半矣。 所以昔人有言。浮生一月之中,可開口而笑只 四五日矣。 故知憂長喜促,樂少苦多,如在萬仞之危 峰,似處千潯之滄海。縱得少樂,畢慮漂沈。

QUYEÅN TRUNG

667

OÂ hoâ! Giaû nhöôïc tam thaäp haøo, töù thaäp phuù. Thaû öôùc kyø gian tam thaäp nieân, ö trung höõu cöùu beänh tai hoïa, saàu öu khoå naõo, cö cöôøng baùn hyõ. Sôû dó tích nhaân höõu ngoân: Phuø sanh nhaát nguyeät chi trung, khaû khai khaåu nhi tieáu chæ töù nguõ nhaät hyõ.

Coá tri öu tröôøng hyû xuùc, laïc thieåu khoå ña, nhö taïi vaïn nhaän chi nguy phong. Töï xöû thieân taàm chi thöông haûi.

Tuùng ñaéc thieåu laïc, taát löï phieâu traàm.

且夫。有生,勞我處胎。有老,奪我壯色。

Thaû phuø. Höõu sanh, lao ngaõ xöû thai. Höõu laõo, ñoaït ngaõ

有病,損我形貌。有死,追我神靈。有榮,縱我

traùng saéc. Höõu beänh, toån ngaõ hình maïo. Höõu töû, truy ngaõ

驕奢。有辱,敗我意氣。有貴,使我憍倨。有 賤,挫我行藏。有富,恣我貪婪。有貧,乏我 依報。有樂,動我情地。有苦,痛我精神。有 讚,起我高心。有毀,滅我聲價。

thaàn linh. Höõu vinh, tuùng ngaõ kieâu xa. Höõu nhuïc, baïi ngaõ yù khí. Höõu quyù, söû ngaõ kieâu cöù. Höõu tieän, toûa ngaõ haønh taøng.

Höõu phuù, töù ngaõ tham lam. Höõu baàn, phaïp ngaõ y baùo. Höõu laïc, ñoäng ngaõ tình ñòa. Höõu khoå, thoáng ngaõ tinh thaàn. Höõu taùn, khôûi ngaõ cao taâm. Höõu huûy, dieät ngaõ thanh giaù.

Naõi chí haøn, taéc böùc thieát ngaõ theå. Nhieät, taéc phieàn

乃至寒,則逼切我體。熱,則煩悶我襟。

muoän ngaõ khaâm. Khaùt, taéc can ngaõ haàu. Cô, taéc luy ngaõ

渴,則乾我喉。饑,則羸我腹。驚,則懾我魄。

phuùc. Kinh, taéc nhieáp ngaõ phaùch. Cuï, taéc taùng ngaõ hoàn. Öu,

懼,則喪我魂。憂,則撓我神。惱,則敗我志。 順,則長我愛。逆,則起我懀。親,則牽我歡。 踈,則生我恨。害,則損我體。愁,則結我腸。 乃至遇境生心,隨塵動念。或美或惡俱不 稱懷。皆長業輪,盡喪道本。

taéc naïo ngaõ thaàn. Naõo, taéc baïi ngaõ chí. Thuaän, taéc tröôûng ngaõ aùi. Nghòch, taéc khôûi ngaõ taéng. Thaân, taéc khieân ngaõ hoan. Sô, taéc sanh ngaõ haän. Haïi, taéc toån ngaõ theå. Saàu, taéc kieát ngaõ traøng.

Naõi chí ngoä caûnh sanh taâm, tuøy traàn ñoäng nieäm. Hoaëc myõ hoaëc oá, caâu baát xöùng hoaøi. Giai tröôûng nghieäp luaân, taän taùng ñaïo boån.

668

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

其或更詭於君,悖於父。傲其物,趨其時。 獸其心,狐其意。苟其利,狥其名,誑其人,諂 其行。附其勢,欺其孤。淵其殃,崇其業。扇 其火,吹其風。驟其塵,背其覺。邪其種,睽其 眞。但顧前,非慮後。只謀去,靡思回。唯求 生,焉知滅。則念念燒煮。步步溝隍矣。 如今或得刹那在世,須蘊仁慈,積功累 德,齋戒念佛,願生西方。依此修行,乃能脫 苦。可謂高三界外,諸苦不相干。

24. Vaên caûnh tænh cuûa Thieàn sö Vónh Minh Thoï

N

eáu chaúng nöông theo goác ñaïo, aét chìm trong bieån luaân hoài, phaûi thoï sanh theo boán caùch: sanh töø baøo thai, sanh töø tröùng, sanh töø choã aåm thaáp vaø sanh töø söï bieán hoùa, roài thoï thaân caùc loaøi chuùng sanh khaùc nhau.

Trong soá nhöõng chuùng sanh aáy, soá ñöôïc thaân ngöôøi chæ nhö ñaát baùm treân ñaàu moùng tay, maø soá sanh vaøo caùc loaøi khaùc nhieàu nhö ñaát treân khaép theá giôùi. Nhöng duø ñöôïc laøm ngöôøi, laïi coù nhieàu keû sanh ra chòu phaän heøn haï nôi choán hoang daõ. Neáu may maén ñöôïc sanh ra nôi vaên minh hoäi tuï, thì cuõng coù nhieàu ngöôøi sanh vaøo nöõ giôùi chòu laém söï khoù khaên, thua thieät. Neáu ñöôïc thaân nam töû, laïi coù nhieàu ngöôøi bò söùc khoûe yeáu keùm, taøn pheá taät nguyeàn.

QUYEÅN TRUNG

669

Kyø hoaëc caùnh quyû ö quaân, boäi ö phuïc. Ngaïo kyø vaät, xu kyø thôøi. Thuù kyø taâm, hoà kyø yù. Caåu kyø lôïi, tuaãn kyø danh, cuoáng kyø nhaân, sieåm kyø haønh. Phuï kyø theá, khi kyø coâ. Uyeân kyø öông, suøng kyø nghieäp. Phieán kyø hoûa, xuy kyø phong. Saäu kyø traàn, boäi kyø giaùc. Taø kyø chuûng, kheâ kyø chaân. Ñaõn coá tieàn, phi löï haäu. Chæ möu khöù, mó tö hoài. Duy caàu sanh, yeân tri dieät. Taéc nieäm nieäm thieâu chöõ, boä boä caâu hoaøng hyõ.

Nhö kim hoaëc ñaéc saùt na taïi theá, tu uaån nhaân töø, tích coâng luõy ñöùc, trai giôùi nieäm Phaät, nguyeän sanh Taây phöông.

Y thöû tu haønh, naõi naêng thoaùt khoå. Khaû vò cao sieâu tam giôùi ngoaïi, chö khoå baát töông can.

Laïi nhö may maén hôn nöõa, ñöôïc laøm baäc tröôïng phu hình töôùng ñaày ñuû, thì cuõng khoâng khoûi phaûi chòu nhieàu khoå naõo.

Vì sao vaäy? Soáng trong coõi ñôøi ñaùng sôï naøy, sanh vaøo thôøi coù naêm söï ueá tröôïc(1) naøy, laáy thòt laøm thaân theå, laáy khí laøm maïng soáng. Ñôøi ngöôøi chaúng qua chæ nhö tia löûa chôùp loùe, nhö ngoïn ñeøn chong tröôùc gioù, nhö con soùng nöôùc traøn qua, nhö boùng chieàu taøn luïi, chæ trong moät caùi chôùp maét, moät hôi thôû maø thoâi!

Trong nhaân loaïi laïi coù bieát bao ngöôøi vaén soá yeåu maïng!

Neáu ñöôïc höôûng troïn tuoåi trôøi maø soáng ñeán saùu möôi thì (1)

Naêm söï ueá tröôïc (nguõ tröôïc): goàm kieáp tröôïc, kieán tröôïc, phieàn naõo tröôïc, maïng tröôïc vaø chuùng sanh tröôïc.

670

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñaõ laø hieám coù. Coøn nhö thoï ñöôïc ñeán tuoåi baûy möôi thì thöôøng laø luù laãn, nhö ñöùa treû thô, chaúng coøn bieát gì! Theá maø ngöôøi ñôøi chaúng töï suy xeùt, xem laïi chính mình, chæ luoân moät beà tham soáng sôï cheát.

Than oâi! Ví nhö ñeán ba möôi tuoåi thaønh ñaït, boán möôi tuoåi giaøu sang, thì thöû xeùt trong moät khoaûng thôøi gian ba möôi naêm ñaõ coù bieát bao nhieâu laø taät beänh, tai hoïa, öu saàu, khoå naõo, haún phaûi chieám ñeán quaù moät nöûa thôøi gian aáy roài. Cho neân ngöôøi xöa noùi: “Trong coõi ñôøi giaû taïm naøy, moãi thaùng chæ mæm mieäng cöôøi ñöôïc khoaûng boán, naêm ngaøy maø thoâi!”

Vaäy neân bieát raèng, lo laéng keùo daøi, möøng vui ngaén nguûi, sung söôùng thì ít, khoå naõo thì nhieàu, khaùc naøo nhö ñang ôû giöõa bieån caû meânh moâng, ñöùng treân nuùi cao voøi voïi, duø coù ñöôïc ñoâi chuùt vui söôùng cuõng phaûi luoân lo sôï bò teù ngaõ, cheát chìm!

Theâm nöõa, söï sanh khieán ta khoå nhoïc trong baøo thai, giaø yeáu cöôùp maát söï traùng kieän, beänh taät laøm cho hö hao hình theå, caùi cheát ñuoåi baét tinh thaàn, linh giaùc. Ñöôïc vinh hieån thì theâm phaàn xa hoa, kieâu ngaïo; chòu nhuïc nhaèn thì yù chí thaønh ra baïi nhöôïc; ñöôïc sang quyù thì theâm phaàn kieâu caêng, ngoã ngöôïc; chòu heøn keùm thì maát ñöôøng tieán thoái; ñöôïc giaøu coù thì theâm phaàn tham lam; chòu ngheøo tuùng thì ñoùi côm raùch aùo. Gaëp chuyeän vui thì taâm tình xao ñoäng; gaëp chuyeän khoå thì tinh thaàn ñau ñôùn; ñöôïc ngôïi khen thì theâm phaàn cao ngaïo; bò cheâ bai thì tieáng taêm, phaåm giaù phaûi tieâu maát.

Cho ñeán söï reùt laïnh cuõng laøm cho thaân theå khoù chòu; noùng böùc thì laøm cho taâm tö phieàn muoän; khaùt thì khoâ

QUYEÅN TRUNG

671

hoïng, ñoùi thì thaét ruoät; khieáp sôï thì hoàn phaùch tieâu taùn; lo buoàn thì thaàn khí roái loaïn; phieàn naõo thì yù chí luïn baïi; gaëp ngöôøi chieàu chuoäng thuaän yù thì theâm yeâu thích; gaëp ngöôøi traùi nghòch thì sanh loøng gheùt giaän; ngöôøi ñoái vôùi ta thaân thieát thì theâm vui; ngöôøi ñoái vôùi ta qua loa, sô saøi thì ñem loøng oaùn haän; bò haïi thì hao toån thaân theå; buoàn raàu thì ñau xeù ruoät gan.

Cho ñeán taâm tình ñeàu do caûnh maø sanh, yù nieäm ñeàu theo traàn maø khôûi,(1) hoaëc toát hoaëc xaáu ñeàu chaúng ñaùng oâm giöõ laáy, chæ laøm taêng theâm nghieäp löïc, tieâu tan goác ñaïo.

Coøn nhö nhöõng keû gian traù vôùi nöôùc nhaø, traùi nghòch yù cha, ngaïo maïn, xu nònh, loøng daï caàm thuù, baùm theo lôïi loäc, ñeo ñuoåi danh voïng, löôøng gaït ngöôøi naøy, bôï ñôõ keû kia, xu phuï ngöôøi theá löïc, khinh khi keû theá coâ, ñaøo saâu tai öông, ñaép cao nghieäp chöôùng, khaùc naøo nhö quaït löûa, thoåi gioù, chaïy theo traàn lao, pheá boû tri giaùc, gieo haït gioáng taø mî, ngaên trôû taùnh chaân thaät. Nhöõng keû aáy chæ thaáy vieäc tröôùc maét, chaúng lo nghó veà sau; chæ möu tính vieäc ñi, chaúng lo vieäc trôû laïi; chæ caàu söï sanh, naøo bieát ñeán söï dieät. Nhö vaäy, caøng luùc caøng bò chaùy thieâu, moãi böôùc moãi vaøo haàm hoá.

Nhö may coøn ñöôïc soáng ôû ñôøi, neân chaát chöùa nhaân töø, gom goùp coâng ñöùc, aên chay nieäm Phaät, nguyeän sanh veà Taây phöông. Y theo pheùp aáy tu haønh môùi coù theå thoaùt khoå.

Nhö vaäy coù theå goïi laø vöôït thoaùt ra ngoaøi ba coõi, bao nhieâu khoå naõo cuõng chaúng coøn xaâm haïi ñöôïc!

(1)

Caûnh vaø traàn ôû ñaây chæ chung taát caû phaùp töôùng, laø ñoái töôïng tieáp xuùc cuûa caùc giaùc quan (saùu caên).

672

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

圓修淨土决疑論 或曰。自性彌陀本具。唯心淨土現成。何 須念彼佛而求生他土乎。若是念佛求生,反捨 方寸之近而求十萬億刹之遠,豈不謬哉。 一元曰。仁者雖說唯心之言,實未達唯心 之理,極可爲癡迷矣。 要知心外無法, 法外無心。十方諸佛國 土,虛空萬象森羅,皆在吾之性中,豈有心外之 法乎。 不見楞嚴經云。空生大覺中,如海一漚發。

QUYEÅN TRUNG

673

Vieân tu Tònh ñoä quyeát nghi luaän Hoaëc vieát: Töï taùnh Di-ñaø boån cuï. Duy taâm Tònh ñoä hieän thaønh. Haø tu nieäm bæ Phaät nhi caàu sanh tha ñoä hoà? Nhöôïc thò nieäm Phaät caàu sanh, phaûn xaû phöông thoán chi caän, nhi caàu thaäp vaïn öùc saùt chi vieãn, khôûi baát maäu tai?

Nhaát Nguyeân vieát: Nhaân giaû tuy thuyeát duy taâm chi ngoân, thaät vò ñaït duy taâm chi lyù, cöïc khaû vi si meâ hyõ.

Yeáu tri taâm ngoaïi voâ phaùp, phaùp ngoaïi voâ taâm. Thaäp phöông chö Phaät quoác ñoä, hö khoâng vaïn töôïng sum la giai taïi ngoâ chi taùnh trung, khôûi höõu taâm ngoaïi chi phaùp hoà?

Baát kieán Laêng Nghieâm kinh vaân: Khoâng sanh ñaïi giaùc trung, nhö haûi nhaát aâu phaùt.

Höïu vaân: Thaäp phöông hö khoâng, sanh nhöõ taâm noäi.

又云。十方虛空,生汝心內,猶如片雲點太 清裏。如此者,豈以十萬億爲遠乎。

Du nhö phieán vaân, ñieåm thaùi thanh lyù. Nhö thöû giaû, khôûi

華嚴經云。一句之內,包法界之無邊。一毫 之中。置剎土而非隘。

Hoa Nghieâm kinh vaân: Nhaát cuù chi noäi, bao phaùp giôùi

李長者云。無邊刹海,自他不隔於毛端。 十世古今,始終不離於當念。豈以十萬億爲遠 乎。 昔時善財童子於普賢菩薩毛孔刹中行一 步,超過不可說不可說佛刹微塵數世界。步步

dó thaäp vaïn öùc vi vieãn hoà? chi voâ bieân. Nhaát haøo chi trung, trí saùt ñoä nhi phi aûi.

Lyù Tröôûng giaû vaân: Voâ bieân saùt haûi, töï tha baát caùch ö mao ñoan. Thaäp theá coå kim, thuûy chung baát ly ö ñöông nieäm. Khôûi dó thaäp vaïn öùc vi vieãn hoà?

Tích thôøi Thieän Taøi ñoàng töû ö Phoå Hieàn Boà Taùt mao khoång saùt trung haønh nhaát boä, sieâu quaù baát khaû thuyeát baát khaû thuyeát Phaät saùt vi traàn soá theá giôùi. Boä boä quaù nhó höùa

674

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

過爾許世界,復經爾許劫。猶不能知一毛孔中 刹海邊際。十萬億土,云乎哉。 要見他之唯心與汝之唯心,是同乎,是異 乎。 或曰。道無今古,豈有二哉。 曰。旣然如是,何苦局於方寸裏是唯心,徧 法界不是唯心乎。 觀汝之言。但只隨順吾語,實非己之智 分。如能識得妙明心理,不墮偏枯。又不執參 禪以爲是,又不謗念佛以爲非。 要知參禪亦是唯心,念佛亦是唯心,參禪爲

QUYEÅN TRUNG

675

theá giôùi, phuïc kinh nhó höùa kieáp, du baát naêng tri, nhaát mao khoång trung, saùt haûi bieân teá. Thaäp vaïn öùc ñoä, vaân hoà tai?

Yeáu kieán tha chi duy taâm, döõ nhöõ chi duy taâm, thò ñoàng hoà, thò dò hoà?

Hoaëc vieát: Ñaïo voâ kim coå, khôûi höõu nhò tai?

Vieát: Kyù nhieân nhö thò, haø khoå cuïc ö phöông thoán lyù thò duy taâm, bieán phaùp giôùi baát thò duy taâm hoà?

Quan nhöõ chi ngoân, ñaõn chæ tuøy thuaän ngoâ ngöõ, thaät phi kyû chi trí phaàn. Nhöõ naêng thöùc ñaéc dieäu minh taâm lyù, baát ñoïa thieân khoâ. Höïu baát chaáp tham thieàn dó vi thò, höïu baát baùng nieäm Phaät dó vi phi.

Yeáu tri tham thieàn dieäc thò duy taâm, nieäm Phaät dieäc thò duy taâm. Tham thieàn vò lieãu sanh töû, nieäm Phaät dieäc vò lieãu sanh töû. Tham thieàn, nieäm Phaät kyø lyù thò ñoàng. Nhöôïc

了生死,念佛亦爲了生死。參禪,念佛其理是

thuyeát nieäm Phaät baát thò, tham thieàn dieäc phi. Thieàn Phaät

同。若說念佛不是,參禪亦非。禪佛之理旣不

chi lyù kyù baát thoâng, duy taâm chi lyù dieäc traát taéc. Dieân khaû

通,唯心之理亦窒塞。焉可妄穪悟達唯心耶。

voïng xöng ngoä ñaït duy taâm da?

Duy taâm Tònh ñoä giaû, thöôøng tòch quang thò daõ. Chaân

維心淨土者,常寂光是也。眞達寂光之

ñaït tòch quang chi nhaân, dieäc baát chaáp thöû, dieäc baát tröôùc

人,亦不執此,亦不著彼。在在是西方,處處爲

bæ. Taïi taïi thò Taây phöông, xöù xöù vi Tònh ñoä. Naêng linh ñaïi

淨土。能令大地作黃金。能攪長河爲酥酪。 舉一音而皆是圓音。行一事而無非佛事。若 到這般田地,除佛能知,餘無知者。

ñòa taùc hoaøng kim. Naêng giaûo tröôøng haø vi toâ laïc. Cöû nhaát aâm nhi giai thò vieân aâm. Haønh nhaát söï nhi voâ phi Phaät söï.

Nhöôïc ñaùo giaù ban ñieàn ñòa, tröø Phaät naêng tri, dö voâ tri giaû.

676

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

不見法華經云。 不退諸菩薩, 其數如恆沙, 一心共思求, 亦復不能知。 唯弗與佛乃能究盡。况我輩下劣凡夫乎。

QUYEÅN TRUNG

677

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Baát thoái chö Boà Taùt.

Kyø soá nhö haèng sa.

Nhaát taâm coäng tö caàu.

Dieäc phuïc baát naêng tri.

Duy Phaät döõ Phaät naõi naêng cöùu taän, huoáng ngaõ boái haï lieät phaøm phu hoà?

若達寂光之境,則一法不可得,有何淨土可

Nhöôïc ñaït tòch quang chi caûnh, taéc nhaát phaùp baát khaû

生。不獨無淨土,而自心亦不可得。此不可得

ñaéc, höõu haø Tònh ñoä khaû sanh? Baát ñoäc voâ Tònh ñoä, nhi töï

亦不可得,况可又執自性彌陀,唯心淨土哉。 固雖唯心淨土,自性彌陀,人人本具。未到 此地者,不許說此話也。 我以反問於汝。汝見娑婆世界是黃金七 寶蓮華乎。是坑坎瓦礫荆棘乎。一切六道四 生,三塗八難是諸佛受樂乎。是眾生受苦乎。

taâm dieäc baát khaû ñaéc. Thöû baát khaû ñaéc, dieäc baát khaû ñaéc.

Huoáng khaû höïu chaáp töï taùnh Di-ñaø, duy taâm Tònh ñoä tai?

Coá tuy duy taâm Tònh ñoä, töï taùnh Di-ñaø, nhaân nhaân boån cuï, vò ñaùo thöû ñòa giaû, baát höùa thuyeát thöû thoaïi daõ.

Ngaõ dó phaûn vaán ö nhöõ. Nhöõ kieán Ta-baø theá giôùi, thò hoaøng kim thaát baûo lieân hoa hoà? Thò khanh khaûm ngoõa lòch kinh cöùc hoà? Nhaát thieát luïc ñaïo, töù sanh, tam ñoà, baùt naïn thò chö Phaät thoï laïc hoà? Thò chuùng sanh thoï khoå hoà?

彼阿彌陀佛國土不思議。光明不思議。壽

Bæ A-di-ñaø Phaät quoác ñoä baát tö nghò. Quang minh baát

量不思議。慈悲不思議。願力不思議。神通

tö nghò. Thoï löôïng baát tö nghò. Töø bi baát tö nghò. Nguyeän

不思議。智慧不思議。三昧不思議。辯才不 思議。分身不思議。說法不思議。度生不思 議。依正二嚴,種種具足。

löïc baát tö nghò. Thaàn thoâng baát tö nghò. Trí hueä baát tö nghò.

Tam-muoäi baát tö nghò. Bieän taøi baát tö nghò. Phaân thaân baát tö nghò. Thuyeát phaùp baát tö nghò. Ñoä sanh baát tö nghò. Y chaùnh nhò nghieâm, chuûng chuûng cuï tuùc.

678

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

汝等今具足乎。未具足乎。若其未也,速 須至誠禮佛,念佛求生淨土。

QUYEÅN TRUNG

679

Nhöõ ñaúng kim cuï tuùc hoà, vò cuï tuùc hoà? Nhöôïc kyø vò daõ, toác tu chí thaønh leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä.

Haø taéc? Chaáp thieân meâ nhi tu giaû, nhö baû tuùc nhaân haønh

何則。執偏迷而修者,如跛足人行陸路,一

luïc loä, nhaát nhaät baát quaù soå lyù. Leã nieäm vaõng sanh, nhö

日不過數里。禮念往生如乘舩入水路,加以風

thöøa thuyeàn nhaäp thuûy loä, gia dó phong phaøm, tu du tieän

帆,須臾便是千里。亦如劣夫從轉輪王,一日 一夜周行四天下。非是自力,輪王力也。 又如世人在官難中,若自無力得脫,須假有 力之人捄拔。若人牽拽重物,自力不任,須假 衆他之力,方能移動。禮念求生淨土亦復如 是。 永明受禪師云。且禪定一法,乃四辯六通 之本,是革凡蹈聖之因。攝念少時,故稱上 善。然須明沈掉,消息知時。 經云。如坐禪昏昧,須起行道念佛,或至誠 洗懺,以除重障。策發身心,不可磪執一門以 爲究竟。 有念佛誦經而得度者,有禮佛懺罪而得度 者,有見佛光明而得度者,有供養三寶而得度 者,有粧望金容而得度者,有彩畫佛像而得度

thò thieân lyù. Dieäc nhö lieät phu tuøng chuyeån luaân vöông, nhaát nhaät nhaát daï chu haønh töù thieân haï. Phi thò töï löïc, luaân vöông löïc daõ.

Höïu nhö theá nhaân taïi quan naïn trung, nhöôïc töï voâ löïc ñaéc thoaùt, tu giaû höõu löïc chi nhaân cöùu baït. Nhöôïc nhaân khieân dueä troïng vaät, töï löïc baát nhaäm, tu giaû chuùng tha chi löïc, phöông naêng di ñoäng. Leã nieäm caàu sanh Tònh ñoä, dieäc phuïc nhö thò.

Vónh Minh Thoï thieàn sö vaân: Thaû thieàn ñònh nhaát phaùp, naõi töù bieän luïc thoâng chi boån, thò caùch phaøm ñaïo thaùnh chi nhaân. Nhieáp nieäm thieåu thôøi, coá xöng thöôïng thieän. Nhieân tu minh traàm ñieäu, tieâu töùc tri thôøi.

Kinh vaân: Nhö toïa thieàn hoân muoäi, tu khôûi haønh ñaïo nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh taåy saùm dó tröø troïng chöôùng.

Saùch phaùt thaân taâm, baát khaû xaùc chaáp nhaát moân dó vi cöùu caùnh.

Höõu nieäm Phaät tuïng kinh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu leã Phaät saùm toäi nhi ñaéc ñoä giaû, höõu kieán Phaät quang minh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu cuùng döôøng Tam baûo nhi ñaéc ñoä giaû, höõu trang voïng kim dung nhi ñaéc ñoä giaû, höõu thaûi hoïa Phaät töôïng

680

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

者,有布施行善而得度者,有戒殺放生而得度 者,有一心聞法而得度者,而得度者。是知無 邊教網,了卽歸眞。塵沙度門入皆解脫。譬如 涉遠,以到爲期。不首取途 中,強分難易。

QUYEÅN TRUNG

681

nhi ñaéc ñoä giaû, höõu boá thí haønh thieän nhi ñaéc ñoä giaû, höõu khuyeán nhaân nieäm Phaät nhi ñaéc doä giaû, höõu giôùi saùt phoùng sanh nhi ñaéc ñoä giaû, höõu nhaát taâm vaên phaùp nhi ñaéc ñoä giaû. Thò tri voâ bieân giaùo voõng, lieãu töùc quy chaân. Traàn sa ñoä moân, nhaäp giai giaûi thoaùt. Thí nhö thieäp vieãn, dó ñaùo vi kyø. Baát thuû ñoà trung, cöôõng phaân nan dò.

故法華經云。乃至散心念佛,小音讚歎,指 甲畫像,聚沙成塔,漸積功德,皆成佛道。豈况 明了一心,兼修萬行而不成佛乎。 諸仁者。欲識圓頓修行道理,須看華嚴,法 華二經。不達圓修,徒稱佛子。 故慈愍三藏云。聖教所說正禪定者。制心 一處。念念相續。離於昏掉。平等持心。若

Coá Phaùp Hoa kinh vaân: Naõi chí taùn taâm nieäm Phaät, tieåu aâm taùn thaùn, chæ giaùp hoïa töôïng, tuï sa vi thaùp, tieäm tích coâng ñöùc, giai thaønh Phaät ñaïo. Khôûi huoáng minh lieãu nhaát taâm, kieâm tu vaïn haïnh nhi baát thaønh Phaät hoà?

Chö nhaân giaû. Duïc thöùc vieân ñoán tu haønh ñaïo lyù, tu khaùn Hoa Nghieâm, Phaùp Hoa nhò kinh. Baát ñaït vieân tu, ñoà xöng Phaät töû.

Coá Töø Maãn Tam Taïng vaân: Thaùnh giaùo sôû thuyeát, chaùnh thieàn ñònh giaû. Cheá taâm nhaát xöù, nieäm nieäm töông tuïc, ly ö hoân taùn, bình ñaúng trì taâm. Nhöôïc thuïy mieân phuù chöôùng,

睡眠覆障卽須策動念佛,誦經,禮拜行道,講經

töùc tu saùch caàn nieäm Phaät tuïng kinh, leã baùi haønh ñaïo, tuïng

說法,教化眾生萬行無廢。所修行業迴向往生

Sôû tu haønh nghieäp, hoài höôùng vaõng sanh Taây phöông Tònh

kinh thuyeát phaùp, giaùo hoùa chuùng sanh vaïn haïnh voâ pheá.

西方淨土。若能如是修習禪定者,是佛禪定與

ñoä. Nhöôïc naêng nhö thò tu taäp thieàn ñònh giaû, thò Phaät

聖教合。是眾生眼目。諸佛印可。

chö Phaät aán khaû.

一切佛法等無差別。皆乘一如成最正覺。 盡說念佛是菩提因,何得妄生邪見矣。

thieàn ñònh, döõ thaùnh giaùo hieäp. Thò chuùng sanh nhaõn muïc, Nhaát thieát Phaät phaùp, ñaúng voâ sai bieät. Giai thöøa nhaát nhö, thaønh toái chaùnh giaùc. Taän thuyeát nieäm Phaät thò Boà-ñeà chaùnh nhaân, haø ñaéc voïng sanh taø kieán hyõ?

682

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

今時有一般顢頇人,經教又不明,玄關又不 透,因果又不知,罪福又不懼。也要粧箇大漢

QUYEÅN TRUNG

683

Kim thôøi höõu nhaát ban man han nhaân. Kinh giaùo höïu baát minh, huyeàn quan höïu baát thaáu, nhaân quaû höïu baát tri, toäi phöôùc höïu baát cuï, daõ yeáu trang caù ñaïi haùn töû, toá

子,做箇善知識,圓修道理不通,只說禁口不

caù thieän tri thöùc. Vieân tu ñaïo lyù baát thoâng, chæ thuyeát caám

語。聾瞽後學之徒,盡陷黑山鬼窟。見人拜佛

khaåu baát ngöõ. Lung coå haäu hoïc chi ñoà, taän haõm haéc sôn

念佛,誦經講教,廣行衆善,反言著相 修行,轉 求轉遠,不如執箇念頭,不氣努力,卽是現成自 己彌陀。何必求生他方淨土。

quyû quaät. Kieán nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, tuïng kinh giaûng giaùo, quaûng haønh chuùng thieän. Phaûn ngoân tröôùc töôùng tu haønh, chuyeån caàu chuyeån vieãn, baát nhö chaáp caù nieäm ñaàu, baát khí noã löïc, töùc thò hieän thaønh töï kyû Di-ñaø, haø taát caàu sanh tha phöông Tònh ñoä?

此等之人,可悲可痛,可愍可笑。美則甚

Thöû ñaúng chi nhaân, khaû bi khaû thoáng, khaû maãn khaû tieáu.

美,了則未了。余知鈍根凡夫參禪,不是昏沈

Myõ taéc thaäm myõ. Lieãu taéc vò lieãu. Dö tri ñoän caên phaøm phu

便是散亂。一日不知幾多妄想,幾多昏困。

tham thieàn, baát thò hoân traàm, tieän thò taùn loaïn. Nhaát nhaät baát tri kyû ña voïng töôûng, kyû ña hoân khoán. Tuùng ngoä ñaéc

縱遇得力之時,還有意識現起。及乎出期而

löïc chi thôøi, hoaøn höõu yù thöùc hieän khôûi. Caäp hoà xuaát kyø chi

後,仍復攀緣附物,依前染著塵勞。口談是

haäu, nhöng phuïc phan duyeân phuï vaät, y tieàn nhieãm tröôùc

非,心存懀愛。 如此參禪,莫說彌勒下生要了明,千佛出 世已盡,未有了日在。焉可便說現成自己彌 陀,不必求生西方淨土。此等盲人,如庶人稱 國王,自取誅滅。 又有一等愚夫,雖進禪堂參學,門路不 識,三毒不除。見他勝進便生嫉妒。自不能

traàn lao. Khaåu ñaøm thò phi, taâm toàn taéng aùi.

Nhö thöû tham thieàn, maïc thuyeát Di-laëc haï sanh yeáu lieãu minh, thieân Phaät xuaát theá dó taän, vò höõu lieãu nhaät taïi. Yeân khaû tieän thuyeát hieän thaønh töï kyû Di-ñaø, baát taát caàu sanh Taây phöông Tònh ñoä? Thöû ñaúng manh nhaân, nhö thöù nhaân xöng quoác vöông, töï thuû tru dieät!

Höïu höõu nhaát ñaúng ngu phu, tuy taán thieàn ñöôøng tham hoïc, moân loä baát thöùc, tam ñoäc baát tröø. Kieán tha thaéng taán, tieän sanh taät ñoá. Töï baát naêng haønh, baát naêng tuøy hyû. Baát thöùc Phoå Hieàn haïnh nguyeän phaåm, baát thöùc Vaïn thieän

684

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

行,不能隨喜。不識普賢行願品,不識萬善同 歸集,不識八溢聖解脫門。反以障人禮佛念

QUYEÅN TRUNG

685

ñoàng quy taäp, baát thöùc baùt daät Thaùnh giaûi thoaùt moân. Phaûn dó chöôùng nhaân leã Phaät nieäm Phaät, chöôùng nhaân tuïng kinh giaûng giaùo, chöôùng nhaân cuùng Phaät trai taêng, chöôùng nhaân

佛,障人誦經講教,障人供佛齋僧,障人造殿立

taïo ñieän laäp töôïng, chöôùng nhaân boá thí keát duyeân, chöôùng

像,障人布施結緣,障人廣修衆善。

nhaân quaûng tu chuùng thieän.

如此賊人,假佛衣穿,偷佛飯潔。實乃外道 波旬,地獄種子。

Nhö thöû taëc nhaân, giaû Phaät y xuyeân, thaâu Phaät phaïn khieát. Thaät naõi ngoaïi ñaïo Ba-tuaàn, ñòa nguïc chuûng töû.

Thaû phuø, Vaân Quang Phaùp sö, höïu naêng thuyeát phaùp

且夫。雲光法師,又能說法,又能入定,禪

höïu naêng nhaäp ñònh, thieàn ñònh baát keå tueá nguyeät, theá chi

定不計歲月,世之以爲希罕。只因貪瞋不 斷,徑墮奔牛。况我輩昏散參禪,反輕拜佛念 佛。

dó vi hy haõn. Chæ nhaân tham saân baát ñoaïn, kinh ñoïa boân

鬰頭藍弗,利根聰明,能伏煩惱至於非非 想天,人閒以爲希有。只因障礙不斷,後墮飛 狸。障礙塵境尚如此,可障人拜佛念佛哉。

naõo chí ö Phi phi töôûng thieân, nhaân gian dó vi hy höõu. Chæ

善星比丘能說十二部經,獲四禪果。因狎 邪友,一向著空,妄言無佛無法,無有涅槃,遂 遭生陷地獄,永入阿鼻。我等可不寒心,速急 懺悔。 永嘉云。

ngöu. Huoáng ngaõ boái hoân taùn tham thieàn, phaûn khinh baùi Phaät nieäm Phaät.

Uaát-ñaàu-lam-phaát, lôïi caên thoâng minh, naêng phuïc phieàn nhaân chöôùng ngaïi baát ñoaïn, haäu ñoïa phi li. Chöôùng ngaïi traàn caûnh thöôïng nhö thöû, khaû chöôùng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät tai?

Thieän Tinh Tyø-kheo naêng thuyeát thaäp nhò boä kinh, hoaïch Töù thieàn quaû. Nhaân hieäp taø höõu, nhaát höôùng tröôùc khoâng, voïng ngoân voâ Phaät voâ phaùp, voâ höõu Nieát-baøn. Toaïi tao sanh haõm ñòa nguïc, vónh nhaäp A-tyø. Ngaõ ñaúng khaû baát haøn taâm, toác caáp saùm hoái?

Vónh Gia vaân:

豁達空, 撥因果。

Khoaùt ñaït khoâng.

Baùt nhaân quaû.

686

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

莽莽蕩蕩招殃禍。

Maõng maõng ñaõng ñaõng chieâu öông hoïa.

棄有著空病亦然,

Khí höõu tröôùc khoâng beänh dieäc nhieân.

Hoaøn nhö tî nòch nhi ñaàu hoûa.

還如避溺而投火。 斯之謂也。 經云。

Tö chi vò daõ.

Kinh vaân: Chö Phaät thuyeát khoâng phaùp.

諸佛說空法,

Vò ñoä ö höõu coá.

為度於有故。

Nhöôïc phuïc tröôùc ö khoâng.

若復著於空, 諸佛所不化。

687

Chö Phaät sôû baát hoùa.

Höïu vaân:

又云。

Ninh khaû ty höõu.

寧可說有

Nhö Tu-di sôn.

如須彌山。 不可說無 如芥子許。

Baát khaû thuyeát voâ.

Nhö giôùi töû höùa.

Haø dó coá? Tích höõu Tònh Maïng Tyø-kheo, truï ö chaùnh

何以故。昔有淨命比丘,住於正見,持花

kieán. Trì hoa cuùng döôøng chö Phaät nhi ñaéc thoï kyù. Höïu

供養諸佛,而得受記。又一法行比丘,雖得四

nhaát Phaùp Haønh tyø-kheo, tuy ñaéc töù thieàn, truï ö taø kieán,

禪,住於邪見,著於偏空。反謗淨命法師云。 淨命所受諸花,不持供養而自受用。坐此一 言,於六萬世常無舌根。

tröôùc ö thieân khoâng. Phaûn baùng Tònh Maïng phaùp sö vaân: Tònh Maïng sôû thoï chö hoa, baát tri cuùng döôøng, nhi töï thoï duïng. Toïa thöû nhaát ngoân, ö luïc vaïn theá thöôøng voâ thieät caên.

688

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

佛言。以惡眼視發菩提心人,故得無眼 報。以惡口謗發菩提心人,故得無舌報。若人 執偏空爲是,謗修萬行爲非,是人當墮地獄多 百千劫。何以故。斷佛種故。 不見法華經云。 若人散亂心,

QUYEÅN TRUNG

689

Phaät ngoân: Dó aùc nhaõn thò phaùt Boà-ñeà taâm nhaân coá ñaéc voâ nhaõn baùo. Dó aùc khaåu baùng phaùt Boà-ñeà taâm nhaân coá ñaéc voâ thieät baùo. Nhöôïc nhaân chaáp thieân khoâng vi thò, baùng tu vaïn haïnh vi phi, thò nhaân ñöông ñoïa ñòa nguïc, ña baù thieân kieáp. Haø dó coá? Ñoaïn Phaät chuûng coá.

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Nhöôïc nhaân taùn loaïn taâm.

Naõi chí dó nhaát hoa.

乃至以一華, 供養於畫像, 漸見無數佛。 豈虛語哉。

Khôûi hö ngöõ tai?

像法决疑經云。佛言。若復有人見他修

Töôïng phaùp quyeát nghi kinh vaân: Phaät ngoân: Nhöôïc

福,及施貧窮。譏毀之言。此邪命人,求覓名

Cuùng döôøng ö hoïa töôïng.

Tieäm kieán voâ soá Phaät.

phuïc höõu nhaân, kieán tha tu phöôùc caäp thí baàn cuøng, ky huûy chi ngoân: Thöû taø maïng nhaân, caàu mòch danh lôïi. Xuaát

利。出家之人,何用布施。但修禪定智慧之

gia chi nhaân, haø duïng boá thí. Ñaõn tu thieàn ñònh trí hueä chi

業。何用紛動無益之事。作是念者,是魔眷

nghieäp, haø duïng phaân ñoäng voâ ích chi söï. Taùc thò nieäm

屬。其人命終墮大地獄,經歷受苦。從地獄

giaû, thò ma quyeán thuoäc, kyø nhaân maïng chung, ñoïa ñaïi ñòa nguïc, kinh lòch thoï khoå, tuøng ñòa nguïc xuaát, ñoïa ngaï quyû

出,墮餓鬼中。於五百身墮在狗中。從狗出

trung. Ö nguõ baùch thaân, ñoïa taïi caåu trung, tuøng caåu xuaát

已。五百世中常生貧賤,受種種苦。何以故。

dó, nguõ baùch theá trung, thöôøng sanh baàn tieän, thoï chuûng

由於前世,見他施時不隨喜故。 豈不見護口經說。有一餓鬼形狀醜惡,見 者毛竪,莫不畏懼。身出猛焰,猶如火聚。口

chuûng khoå. Haø dó coá? Do ö tieàn theá kieán tha thí thôøi, baát tuøy hyû coá.

Khôûi baát kieán Hoä khaåu kinh thuyeát: Höõu nhaát ngaï quyû, hình traïng xuù aùc. Kieán giaû mao thoï, maïc baát huùy cuï. Thaân

690

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

691

出蛆虫,無有窮盡。膿血諸衰以自嚴身。臭氣 遠徹不可親近。或口吐焰支節火起。舉聲號 哭東西馳走。是時,滿足羅漢問餓鬼曰。汝宿

xuaát maõnh dieäm, du nhö hoûa tuï, khaåu xuaát thö truøng, voâ

何罪今受此苦。

thöû khoå?

餓鬼答言。吾往昔時曾作沙門。出一惡言 阻他修善,今遭此苦,要脫無門。寧以利刀自 截其舌,終不敢阻他善根。尊者還閻浮提。以 我形狀。誡諸比丘敕諸弟子。見人修毫髮善 事,只宜歡喜讚助,勿令毀逆不成。吾墮鬼形 以來,數千萬劫受苦。設使脫得鬼形,復入地 獄。 爾時餓鬼說此語已,號哭投地如太山崩。 聞斯之說,實可寒心。此鬼出一惡言,尙遭多 劫之苦。我等不懼罪福,豈可亂作胡行。毫髮 善事不容毀逆,况可障人拜佛念佛哉。 佛言。障人修善罪無可逃。等覺菩薩如 十四夜月,謂有一分無明未盡,猶如微烟。亦 用禮佛懺滌,圓滿無上菩提。况我等業繫凡 夫,便輕拜佛念佛。佛尙不棄貫鍼之福,凡夫 可輕拜佛念佛哉。

höõu cuøng taän. Nuøng huyeát chö suy dó töï nghieâm thaân. Xuù khí vieãn trieät. Cöû thanh hieàu khoác, ñoâng taây trì taåu. Thò thôøi Maõn Tuùc La-haùn vaán ngaï quyû vieát: Nhöõ tuùc haø toäi, kim thoï Ngaï quyû ñaùp vieát: Ngoâ vaõng tích thôøi, taèng taùc sa-moân.

Xuaát nhaát aùc ngoân, trôû tha tu thieän, kim tao thöû khoå, yeáu thoaùt voâ moân. Ninh dó lôïi ñao töï tieät kyø thieät, chung baát huûy trôû tha thieän caên. Toân giaû hoaøn Dieâm-phuø-ñeà, dó ngaõ hình traïng, giôùi chö tyø-kheo, saéc chö ñeä töû. Kieán nhaân tu haøo phaát thieän söï, chæ nghi hoan hyû taùn trôï, vaät linh huûy nghòch baát thaønh. Ngoâ ñoïa quyû hình dó lai, soá thieân vaïn kieáp thoï khoå. Thieát söû thoaùt ñaéc quyû hình, phuïc nhaäp ñòa nguïc.

Nhó thôøi ngaï quyû thuyeát thöû ngöõ dó, hieàu khoác ñaàu ñòa nhö thaùi sôn baêng. Vaên tö chi thuyeát, thaät khaû haøn taâm.

Thöû quyû xuaát nhaát aùc ngoân, thöôïng tao ña kieáp chi khoå.

Ngaõ ñaúng baát cuï toäi phöôùc, khôûi khaû loaïn taùc hoà haønh?

Haøo phaùt thieän söï baát dung huûy nghòch. Huoáng khaû chöôùng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät tai?

Phaät ngoân: Chöôùng nhaân tu thieän, toäi voâ khaû ñaøo. Ñaúng giaùc Boà Taùt nhö thaäp töù daï nguyeät, vò höõu nhaát phaàn voâ minh vò taän, du nhö vi yeân. Dieäc duïng leã Phaät saùm ñòch, vieân maõn voâ thöôïng Boà-ñeà. Huoáng ngaõ ñaúng nghieäp heä phaøm phu, tieän khinh baùi Phaät nieäm Phaät. Phaät thöôïng baát khí quaùn chaâm chi phöôùc, phaøm phu khaû khinh baùi Phaät nieäm Phaät tai?

692

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

昔日釋迦世尊,口讚弗沙佛,身禮弗沙佛。 如是七日七夜,卽能頓超九劫。豈以著相馳求 爲遠乎,拜佛不成佛乎。 三千諸佛在凡之時,結爲同學法侶,各各異 口同音,稱念禮拜五十三佛。皆得一時成道。 三千諸佛旣如是。十方諸佛亦如是。今人 何不效彼修持,反輕拜佛念佛。 阿闍世王造五逆罪,後知禮佛懺悔,就得滅 罪證果。 憍梵波提昔爲牛身,追求水草右遶精舍,見

QUYEÅN TRUNG

693

Tích nhaät Thích-ca Theá Toân, khaåu taùn Phaát-sa Phaät, thaân leã Phaát-sa Phaät. Nhö thò thaát nhaät thaát daï, töùc naêng ñoán sieâu cöûu kieáp. Khôûi dó tröôùc töôùng trì caàu vi vieãn hoà, baùi Phaät baát thaønh Phaät hoà?

Tam thieân chö Phaät taïi phaøm chi thôøi, kieán vi ñoàng hoïc phaùp löõ. Caùc caùc dò khaåu ñoàng aâm, xöng nieäm leã baùi nguõ thaäp tam Phaät, giai ñaéc nhaát thôøi thaønh ñaïo.

Tam thieân chö Phaät kyù nhö thò, thaäp phöông chö Phaät dieäc nhö thò. Kim nhaân haø baát hieäu bæ tu trì, phaûn khinh baùi Phaät nieäm Phaät?

A-xaø-theá vöông taïo nguõ nghòch toäi, haäu tri leã Phaät saùm hoái, töïu ñaéc dieät toäi chöùng quaû.

Kieàu-phaïm-ba-ñeà tích vi ngöu thaân, truy caàu thuûy thaûo höõu nhieãu tinh xaù, kieán Phaät hoaøng kim töôùng haûo, nhaân

佛黃相好,因發一念歡喜之心,遂得轉生成

phaùt nhaát nieäm hoan hyû chi taâm, toaïi ñaéc chuyeån sanh

道。况人拜佛念佛不成佛乎。

thaønh ñaïo. Huoáng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, baát thaønh Phaät hoà?

昔有二天帝壽終。一人將入驢腹,一人將

Tích höõu nhò thieân ñeá thoï chung. Nhaát nhaân töông nhaäp

墮猪胎。各各愁懼不安,往詣佛所求捄。佛令

lö phuùc, nhaát nhaân töông ñoïa trö thai. Caùc caùc saàu cuï baát

歸依三寶,遂得脫彼苦殃。後奉三寶精勤,復 證道果。 不見涅槃經云。有人聞常住二字,七劫不 墮地獄,况禮念功德乎。

an, vaõng ngheä Phaät sôû caàu cöùu. Phaät linh quy y Tam baûo, toaïi ñaéc thoaùt bæ khoå öông. Haäu phuïng Tam baûo tinh caàn, phuïc chöùng ñaïo quaû.

Baát kieán Nieát-baøn kinh vaân: Höõu nhaân vaên thöôøng truï nhò töï, thaát kieáp baát ñoïa ñòa nguïc. Huoáng leã nieäm coâng ñöùc hoà?

694

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

正所謂。聞名睹相罪滅河沙,禮念歸依福 僧無量。豈可不遵佛祖之言乎。豈容胡行亂 作乎。

QUYEÅN TRUNG

695

Chaùnh sôû vò: Vaên danh ñoå töôùng toäi dieäc haø sa, leã nieäm quy y phöôùc taêng voâ löôïng. Khôûi khaû baát tuaân Phaät Toå chi ngoân hoà? Khôûi dung hoà haønh loaïn taùc hoà?

Nghieäp baùo sai bieät kinh vaân: Leã Phaät nhaát baùi, tuøng kyø

業報差別經云。禮佛一拜,從 其 膝 下 至 金 剛 際 。一塵一轉輪王位。復獲十種功德。一 得妙色身。二出言人信。三處眾無畏。四諸 佛護念。五具大威儀。六眾人親附。七諸天 愛敬。八具大福報。九命終往生。十速證涅 槃。一拜尙獲如是功德,况多拜乎。 不見法華經云。 或有人禮拜, 或復但合掌, 乃至舉一手, 或復小低頭, 以此供養像, 漸見無量佛, 自成無上道, 廣度無數眾。 豈虛語哉。

taát haï chí kim cang teá, nhaát traàn nhaát Chuyeån luaân vöông vò. Phuïc hoaïch thaäp chuûng coâng ñöùc. Nhaát ñaéc dieäu saéc thaân. Nhò xuaát ngoân nhaân tín. Tam xöû chuùng voâ uùy. Töù Phaät sôû hoä nieäm. Nguõ cuï ñaïi oai nghi. Luïc chuùng nhaân thaân phuï. Thaát chö thieân aùi kính. Baùt cuï ñaïi phöôùc baùo.

Cöûu maïng chung vaõng sanh. Thaäp toác chöùng Nieát-baøn.

Nhaát baùi thöôïng hoaïch nhö thò coâng ñöùc, huoáng ña baùi hoà?

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Hoaëc höõu nhaân leã baùi.

Hoaëc phuïc ñaõn hieäp chöôûng.

Naõi chí cöû nhaát thuû.

Hoaëc phuïc tieåu ñeâ ñaàu.

Dó thöû cuùng döôøng töôïng.

Tieäm kieán voâ löôïng Phaät.

Töï thaønh voâ thöôïng ñaïo.

Quaûng ñoä voâ soá chuùng.

Khôûi hö ngöõ tai?

696

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

十六觀經云。至誠念南無阿彌陀佛,滅八 十億劫生死重罪。五逆十惡之人,臨終十念彌 陀,尙得往生淨土,况齋戒久遠念佛哉。 昔日張善和一生殺牛。臨終自見地獄相 現。遇僧教令念阿彌陀佛。念未十聲見佛接 引往生淨土。豈非佛力難知乎。 地藏經云。若人命終之時,或聞得一佛

QUYEÅN TRUNG

697

Thaäp luïc quaùn kinh vaân: Chí thaønh nieäm Nam-moâ Adi-ñaø Phaät nhaát thanh, dieät baùt thaäp öùc kieáp sanh töû troïng toäi. Nguõ nghòch thaäp aùc chi nhaân, laâm chung thaäp nieäm Adi-ñaø Phaät, thöôïng ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä. Huoáng trai giôùi cöûu vieãn nieäm Phaät tai?

Tích nhaät Tröông Thieän Hoøa nhaát sanh saùt ngöu, laâm chung töï kieán ñòa nguïc töôùng hieän. Ngoä taêng giaùo linh nieäm A-di-ñaø Phaät. Nieäm vò thaäp thanh, kieán Phaät tieáp daãn vaõng sanh Tònh ñoä. Khôûi phi Phaät löïc nan tö hoà? Ñòa Taïng kinh vaân: Nhöôïc nhaân maïng chung chi thôøi,

名,一菩薩名,或經中一句一偈。卽得超生善

hoaëc vaên ñaéc nhaát Phaät danh, nhaát Boà Taùt danh, hoaëc kinh

道,徑脫苦輪。

trung nhaát cuù nhaát keä. Töùc ñaéc sieâu sanh thieän ñaïo, kinh

諸仁者。聽聞尙多利益,况持念功德乎。 大藏經云。若人以四事極好之物,供養三 千大千世界,滿中阿羅漢,辟支佛。所得福 德。不如有人合掌一稱佛名功德。百千萬億 分,算數譬喻所不及。一稱佛名功德尚爾,況 念念不絶乎。

thoaùt khoå luaân.

Chö nhaân giaû. Thính vaên thöôïng ña lôïi ích, huoáng trì nieäm coâng ñöùc hoà. Ñaïi taïng kinh vaân: Nhöôïc nhaân dó töù söï cöïc haûo chi vaät, cuùng döôøng tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, maõn trung A-lahaùn, Bích-chi Phaät, sôû ñaéc phöôùc ñöùc, baát nhö höõu nhaân hieäp chöôûng nhaát xöng Phaät danh coâng ñöùc, baù thieân vaïn öùc phaàn toaùn soá thí duï, sôû baát naêng caäp. Nhaát xöng Phaät danh coâng ñöùc thöôïng nhó, huoáng nieäm nieäm baát tuyeät

不見法華經云。 一稱南無佛, 皆已成佛道。 豈虛語哉。

hoà?

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Nhaát xöng Nam-moâ Phaät.

Giai dó thaønh Phaät ñaïo.

Khôûi hö ngöõ tai?

698

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

業報差別經云。高聲念佛誦經, 有 十 種 功 德 。 一能排睡眠。二天魔驚怖。三聲遍十 方。四三塗息苦。五外聲不入。六心不散 亂。七勇猛精進。八諸佛歡喜。九三昧現 前。十往生淨土。 念佛誦經旣得成佛。焉可言其著相馳求 乎,輕小事乎。 上古明眼高僧多有專持華嚴經者,專持法 華經者,專持阿彌陀佛者,皆得往生淨土,直至 成佛。豈以誦經念佛爲小事乎。爲著相乎。

QUYEÅN TRUNG

699

Nghieäp baùo sai bieät kinh vaân: Cao thanh nieäm Phaät tuïng kinh, höõu thaäp chuûng coâng ñöùc. Nhaát naêng baøi thuïy chöôùng. Nhò thieân ma kinh boá. Tam thanh bieán thaäp phöông.

Töù tam ñoà töùc khoå. Nguõ ngoaïi thanh baát nhaäp. Luïc taâm baát taùn loaïn. Thaát duõng maõnh tinh taán. Baùt chö Phaät hoan hyû.

Cöûu tam-muoäi hieän tieàn. Thaäp vaõng sanh Tònh ñoä.

Nieäm Phaät tuïng kinh, kyù ñaéc thaønh Phaät. Dieân khaû ngoân kyø tröôùc töôùng trì caàu hoà? Khinh tieåu söï hoà?

Thöôïng coå minh nhaõn cao taêng, ña höõu chuyeân trì Hoa Nghieâm kinh giaû, chuyeân trì Phaùp Hoa kinh giaû, chuyeân trì A-di-ñaø Phaät giaû. Giai ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, tröïc chí thaønh Phaät. Khôûi dó tuïng kinh nieäm Phaät vi tieåu söï hoà? Vi tröôùc töôùng hoà?

Tích höõu nhaát phuï nhaân, thöôøng nieäm thanh lieân hoa

昔有一婦人,常念青蓮花香,白蓮花香,花

höông, baïch lieân hoa höông, hoa thuï höông, quaû thuï höông.

樹香,果樹香。乘此四句之功,亦得往生淨

Thöøa thöû töù cuù chi coâng, dieäc ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng

土。况誦全部而不生乎。 曇翼法師前身爲雉,聽得僧人誦法華經,便 得轉生爲僧成道。况人誦經說法而不成佛。 昔有一鸚鵡,二鴝鵒,念阿彌陀佛尙得往生 淨土。况人念佛而不生乎。 或曰。有何憑據。

tuïng toaøn boä nhi baát sanh hoà? Ñaøm Döïc phaùp sö, tieàn thaân vi tró, thính ñaéc taêng nhaân tuïng Phaùp Hoa kinh, tieän ñaéc chuyeån sanh vi taêng thaønh ñaïo. Huoáng nhaân tuïng kinh thuyeát phaùp nhi baát thaønh Phaät?

Tích höõu nhaát anh vuõ, nhò cuø duïc, nieäm A-di-ñaø Phaät, thöôïng ñaéc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng nhaân nieäm Phaät nhi baát sanh hoà?

Hoaëc vieát: Höõu haø baèng cöù?

700

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Nhaát Nguyeân vieát: Nhöõ baát tri A-di-ñaø Phaät phaùt nguyeän

一元曰。汝不知阿彌陀佛發願偈云。 我至成佛時, 名聲超十方, 人天欣得聞, 俱來生我剎。

701

keä vaân: Ngaõ chí thaønh Phaät thôøi.

Danh thanh sieâu thaäp phöông.

Nhaân thieân haân ñaéc vaên.

Caâu lai sanh ngaõ saùt.

又云。

Höïu vaân:

地獄鬼畜生, 亦生我剎中。

Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh.

Dieäc sanh ngaõ saùt trung.

豈虛誑哉。

Khôûi hö cuoáng tai?

金剛科儀云。野狐尙聽百丈法。螺螄猶護 金剛經。十千遊魚聞佛號化爲天子。五百蝙 蝠聽法音,總作聖賢。蟒聞懺以生天。龍聽法

Tröôïng phaùp. Loa si du hoä Kim cang kinh. Thaäp thieân du

而悟道。彼物尙能領悟,况人何不回心。

thieân. Long thính phaùp nhi ngoä ñaïo. Bæ vaät thöôïng naêng

或有埋頭契飯,而空過一生。或有錯路修 行而不省這意。如此者,豈以講經說法爲小事 乎。爲無功乎。 不見法華經云。 乃至聞一偈, 皆成佛無疑。

Kim cang khoa nghi vaân: Daõ hoà thöôïng thính Baùch ngö vaên Phaät hieäu, hoùa vi thieân töû. Nguõ baùch bieân böùc thính phaùp aâm, toång taùc thaùnh hieàn. Maõng vaên saùm dó sanh laõnh ngoä, huoáng nhaân haø baát hoài taâm?

Hoaëc höõu mai ñaàu khieát phaïn, nhi khoâng quaù nhaát sanh.

Hoaëc höõu thoá loä tu haønh, nhi baát tænh giaù yù. Nhö thöû giaû, khôûi dó giaûng kinh thuyeát phaùp vi tieåu söï hoà, vi voâ coâng hoà.

Baát kieán Phaùp Hoa kinh vaân: Naõi chí vaên nhaát keä.

Giai thaønh Phaät voâ nghi.

702

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Nhöôïc höõu vaên thò phaùp.

若有聞是法, 皆已成佛道。 若有聞法者, 無一不成佛。 豈虛語哉。 嗚呼。異類聞法尙得證果。况人拜佛念 佛,誦經,講教,廣修衆善不成佛乎。 略引數則,破汝等疑。普菴,覽華嚴而悟 道。永嘉,看涅槃以明心。圭峰,讀圓覺忽意 地開通。智者,誦法華見靈山未散。如斯利 益,豈可輕其教法乎。 法華經云。供養四百萬億阿僧祇世界眾 生。乃至皆得阿羅漢道,盡諸有漏,於深禪 定,皆得自在,具八解脫。不如第五十人,聞法 華經一偈隨喜。功德百千萬億分不及其一。 聽聞隨喜一偈,功德不可思議。况誦持全部 乎。

703

Giai dó thaønh Phaät ñaïo.

Nhöôïc höõu vaên phaùp giaû.

Voâ nhaát baát thaønh Phaät.

Khôûi hö ngöõ tai?

OÂ hoâ! Dò loaïi vaên phaùp, thöôïng ñaéc chöùng quaû, huoáng nhaân baùi Phaät nieäm Phaät, tuïng kinh giaûng giaùo, quaûng tu chuùng thieän, baát thaønh Phaät hoà?

Löôïc daãn soå taéc, phaù nhöõ ñaúng nghi. Phoå Am, laõm Hoa Nghieâm nhi ngoä ñaïo. Vónh Gia, khaùn Nieát-baøn dó minh taâm. Kheâ Phong, ñoäc Vieân Giaùc hoát yù ñòa khai thoâng. Trí Giaû, tuïng Phaùp Hoa kieán Linh Sôn vò taùn. Nhö tö lôïi ích, khôûi khaû khinh kyø giaùo phaùp hoà?

Phaùp Hoa kinh vaân: Cuùng döôøng töù baùch vaïn öùc ataêng-kyø theá giôùi chuùng sanh, naõi chí giai ñaéc A-la-haùn ñaïo, taän chö höõu laäu, ö thaâm thieàn ñònh, giai ñaéc töï taïi, cuï baùt giaûi thoaùt. Baát nhö ñeä nguõ thaäp nhaân, vaên Phaùp Hoa kinh nhaát keä tuøy hyû, coâng ñöùc baùch thieân vaïn öùc phaàn baát caäp kyø nhaát.

Thính vaên tuøy hyû nhaát keä, coâng ñöùc baát khaû tö nghò, huoáng tuïng trì toaøn boä hoà?

Hoa Nghieâm caûm öùng phuù vaân: Höõu nhaân vaên ñaéc Ñaïi

華嚴感應賦云。有人聞得大方廣佛華嚴經 七字者,不墮地獄,餓鬼,畜生,修羅。况持念

phöông quaûng Phaät Hoa Nghieâm kinh thaát töï giaû, baát ñoïa

功德乎。

ñöùc hoà?

ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, tu-la. Huoáng trì nieäm coâng

704

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

昔有一僧專持華嚴。天帝特來請齋。法師 到彼坐定。須臾五百羅漢翔空而集。師欲下

QUYEÅN TRUNG

705

Tích höõu nhaát taêng, chuyeân trì Hoa Nghieâm. Thieân ñeá ñaëc lai thænh trai, phaùp sö ñaùo bæ toïa ñònh, tu du nguõ baùch La-haùn töôøng khoâng nhi taäp, sö duïc haï toøa töông nghinh.

座相迎。天帝曰。今日齋意在師一人。雖五

Thieân ñeá vieát: Kim nhaät trai yù, taïi sö nhaát nhaân. Tuy nguõ

百羅漢臨期請請耳。師持華嚴是佛境界,何得

baùch La-haùn, laâm kyø thænh nhó. Sö trì Hoa Nghieâm, thò Phaät

與小聖下座。齋罷便得飛昇,一時超凡越聖。 又有一僧受持華嚴。天帝與修羅鬭戰,特 請此僧登座誦經。騰空而行,卽使天帝得勝。

caûnh giôùi, haø ñaéc döõ tieåu thaùnh haï toøa? Trai baõi tieän ñaéc phi thaêng, nhaát thôøi sieâu phaøm vieät thaùnh.

Höïu höõu nhaát taêng, thoï trì Hoa Nghieâm. Thieân ñeá döõ Tu-la ñaáu chieán, ñaëc thænh thöû taêng ñaêng toøa tuïng kinh, ñaèng khoâng nhi haønh. Töùc söû Thieân ñeá ñaéc thaéng, Tu-la

修羅怖走藕絲孔中。天帝歡喜,欲奉長生之

boá taåu ngaãu ti khoång trung. Thieân ñeá hoan hyû, duïc phuïng

藥。師叱曰。無上佛道不修,長生豈得不死。

tröôøng sanh chi döôïc. Sö saát vieát: Voâ thöôïng Phaät ñaïo baát

如此者。豈以誦經爲小事乎。 西域記云。有一梵僧,手轉華嚴。洗手之 水鏑嫡靮的镝鍉滴蟻身上。蟻子就得生天。 佛在世時,迦羅池中有一蛤子,聞佛說法亦 得生天。豈以看經講教爲無益乎。念佛不生 淨土乎。 再引幾則,决疑作證。十方恆河沙數諸 佛,各於其國,出廣長舌相,徧覆三千大千世 界,說誠實言。共讚阿彌陀佛,功德不可思

tu, tröôøng sanh khôûi ñaéc baát töû?

Nhö thöû giaû, khôûi dó tuïng kinh vi tieåu söï hoà?

Taây vöïc kyù vaân: Höõu nhaát Phaïm taêng, thuû chuyeån Hoa Nghieâm. Taåy thuû chi thuûy, trích nghó thaân thöôïng. Nghó töû töïu ñaéc sanh thieân.

Phaät taïi theá thôøi, Ca-la trì trung höõu nhaát caùp töû, vaên Phaät thuyeát phaùp, dieäc ñaéc sanh thieân. Khôûi dó khaùn kinh giaûng giaùo vi voâ ích hoà? Nieäm Phaät baát sanh Tònh ñoä hoà?

Taùi daãn kyû taéc, quyeát nghi taùc chöùng. Thaäp phöông haèng haø sa soá chö Phaät, caùc ö kyø quoác, xuaát quaûng tröôøng thieät töôùng, bieán phuù tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, thuyeát thaønh thaät ngoân. Coäng taùn A-di-ñaø Phaät. Coâng ñöùc baát khaû tö nghò, caäp quoác ñoä trang nghieâm thuø thaéng. Thaäp

706

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

議,及國土莊嚴殊勝。十方諸大菩薩尙念阿彌 陀名號,願生阿彌陀佛國土。况我輩愚濁凡 夫。

QUYEÅN TRUNG

707

phöông chö ñaïi Boà Taùt, thöôïng nieäm A-di-ñaø danh hieäu, nguyeän sanh A-di-ñaø Phaät quoác ñoä. Huoáng ngaõ boái ngu tröôïc phaøm phu?

Phaät taïi theá thôøi, Vaên-thuø, Phoå Hieàn. Phaät dieät ñoä haäu

佛 在世時,文殊,普賢。佛滅度後馬鳴,龍 樹。華嚴會上,德雲比丘。楞嚴會上勢至菩 薩。

Maõ Minh, Long Thuï. Hoa Ngieâm hoäi thöôïng, Ñöùc Vaân Tyø-

此土遠公祖師,元公祖師,智者大師,清涼 國師,法智祖師,慈恩法師,善導和尙,少康法

Ñaïi sö, Thanh Löông Quoác sö, Phaùp Trí Toå sö, Töø AÂn Phaùp

師,慈雲懺主,忠國大師,懷感法師,懷玉禪 師,道安和尙,道綽禪師,省常大師,法照大 師,草堂法師,孤山法師,大智律師,宗坦法 師,願信禪師義 淵法師,萬年一祖師,長蘆賾禪 師,天衣懷禪師,圓照本禪師,永明壽禪師,圓 辦琛法師,中峰普應國師,天如惟則和尙,盧山 十八大賢,普度優曇宗主。如上佛祖知識,皆 修此道,又轉以化人。

kheo. Laêng Nghieâm hoäi thöôïng, Theá Chí Boà Taùt.

Thöû ñoä Vieãn Coâng Toå sö, Nguyeân Coâng Toå sö, Trí Giaû sö, Thieän Ñaïo Hoøa thöôïng, Thieáu Khang Phaùp sö, Töø Vaân Saùm chuû, Trung Quoác Ñaïi sö, Hoaøi Caûm Phaùp sö, Hoaøi Ngoïc Thieàn sö, Ñaïo An Hoøa thöôïng, Ñaïo Xöôùc Thieàn sö, Tænh Thöôøng Ñaïi sö, Phaùp Chieáu Ñaïi sö, Thaûo Ñöôøng Phaùp sö, Coâ Sôn Phaùp sö, Ñaïi Trí Luaät sö, Toâng Thaûn Phaùp sö, Nguyeän Tín Thieàn sö, Nghóa Uyeân Phaùp sö, Vaïn Nieân Nhaát Thieàn sö, Tröông Loâ Traïch Thieàn sö, Thieân Y Hoaøi Thieàn sö, Vieân Chieáu Boån Thieàn sö, Vónh Minh Thoï Thieàn sö, Vieân Bieän Saâm Phaùp sö, Trung Phong Phoå ÖÙng Quoác sö, Thieân Nhö Duy Taéc Hoøa thöôïng, Loâ Sôn thaäp baùt ñaïi hieàn, Phoå Ñoä Öu-ñaøm Toâng chuû. Nhö thöôïng Phaät, Toå, tri thöùc,

我等何不效彼修持,願生極樂世界。此等 佛祖知識還是未透禪關乎。著相馳求乎。

giai tu thöû ñaïo, höïu chuyeån dó hoùa nhaân.

古今多少尊宿,歷代多少名賢,皆念阿彌陀 佛求生淨土。况我等下劣凡愚乎。

giôùi? Thöû ñaúng Phaät, Toå, tri thöùc, hoaøn thò vò thaáu thieàn

Ngaõ ñaúng haø baát hieäu bæ tu trì, nguyeän sanh Cöïc laïc theá quan hoà? Ñoän caên phaøm phu hoà? Tröôùc töôùng trì caàu hoà?

708

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歎今五濁惡世,餘學難成。唯有念佛往 生,實爲經捷。人而不知,眞可悲焉。知而不 修,愈可悲焉。

QUYEÅN TRUNG

709

Coå kim ña thieåu toân tuùc, lòch ñaïi ña thieåu danh hieàn, giai nieäm A-di-ñaø Phaät caàu sanh Tònh ñoä, huoáng ngaõ ñaúng haï lieät phaøm ngu hoà?

Thaùn kim nguõ tröôïc aùc theá, dö hoïc nan thaønh. Duy höõu

嗚呼。我今丁寧苦口,實無他故。止要諸 人痛念生死,速急念佛,求生淨土爲主。 兼參本性禪那,若得開悟,猶如錦上添 花,非爲分外。不能明了,仗佛願力亦得往 生。旣得往生,何愁不悟。

nieäm Phaät vaõng sanh, thaät vi kinh tieäp. Nhaân nhi baát tri, chaân thi bi dieân. Tri nhi baát tu, duõ khaû bi yeân.

OÂ hoâ! Ngaõ kim ñinh ninh khoå khaåu, thaät voâ tha coá. Chæ yeáu chö nhaân thoáng nieäm sanh töû, toác caáp nieäm Phaät, caàu sanh Tònh ñoä vi chuû.

Kieâm tham boån taùnh thieàn-na, nhöôïc ñaéc khai ngoä, du nhö caåm thöôïng thieâm hoa, phi vi phaàn ngoaïi. Baát naêng minh lieãu, tröôïng Phaät nguyeän löïc, dieäc ñaéc vaõng sanh. Kyù

得見彌陀之後,方知禪,佛,心三無差別。 空,假,中三觀融通。旣達圓融之理,纔識念而 無念,生而無生,修而無修,證而無證。說而無 說,無說而說。事卽是理,理卽是事。 相卽非相, 非相卽相。無量爲一, 一爲無 量。他佛卽我佛, 說法,

我佛卽他佛。佛說法卽我

我說法卽佛說法。是爲共一鼻孔喜得

任意卷舒。果到這箇時節,始信吾今日之不誣 言矣。

ñaéc vaõng sanh, haø saàu baát ngoä? Ñaéc kieán Di-ñaø chi haäu, phöông tri thieàn, Phaät, taâm, tam voâ sai bieät. Khoâng, giaûi, trung, tam quaùn dung thoâng. Kyù ñaït vieân dung chi lyù, taøi thöùc nieäm nhi voâ nieäm, sanh nhi voâ sanh, tu nhi voâ tu, chöùng nhi voâ chöùng, thuyeát nhi voâ thuyeát, voâ thuyeát nhi thuyeát, söï töùc thò lyù, lyù töùc thò söï.

Töôùng töùc phi töôùng, phi töôùng töùc töôùng. Voâ löôïng vi nhaát, nhaát vi voâ löôïng. Tha Phaät töùc ngaõ Phaät, ngaõ Phaät töùc tha Phaät. Phaät thuyeát phaùp töùc ngaõ thuyeát phaùp, ngaõ thuyeát phaùp töùc Phaät thuyeát phaùp. Thò vi coäng nhaát tî khoång, hyû ñaéc nhaäm yù quyeån thö. Quaû ñaùo giaù caù thôøi tieát, thuûy tín ngoâ kim nhaät chi baát vu ngoân hyõ.

710

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

25. Döùt saïch loøng nghi, tu theo Tònh ñoä

C

où ngöôøi hoûi raèng: “Töï taùnh Di-ñaø voán saün ñuû, chæ moät taâm naøy chính laø Tònh ñoä hieän thaønh. Nhö vaäy caàn gì phaûi nieäm ñöùc Phaät kia ñeå caàu sanh veà coõi nöôùc cuûa ngaøi? Neáu nieäm Phaät ñeå caàu vaõng sanh, hoùa ra laïi boû choã gaàn trong gang taác maø caàu veà choán xa xoâi caùch ñaây ñeán möôøi vaïn öùc coõi, chaúng phaûi sai laàm laém sao?

Nhaát Nguyeân naøy ñaùp: “OÂng tuy noùi ra lôøi duy taâm nhöng chöa thaáu ñaït leõ duy taâm. Thaät laø si meâ laém thay!

“Phaûi bieát raèng: Ngoaøi taâm khoâng coù phaùp, ngoaøi phaùp khoâng coù taâm. Caùc quoác ñoä cuûa chö Phaät trong möôøi phöông, töø hö khoâng cho ñeán voâ soá caûnh töôïng, thaûy ñeàu laø ôû trong töï taùnh cuûa chuùng ta, haù laïi coù phaùp ôû ngoaøi taâm hay sao?

“Kinh Laêng Nghieâm daïy raèng: ‘Hö khoâng sanh trong taùnh giaùc chæ nhö chuùt boït noåi treân maët bieån.’ Laïi daïy raèng: ‘Heát thaûy hö khoâng möôøi phöông sanh trong taâm, chæ nhö moät aùng maây ñieåm giöõa baàu trôøi xanh bao la.’ Xeùt theo leõ aáy thì möôøi vaïn öùc coõi haù goïi laø xa xoâi hay sao?

“Kinh Hoa Nghieâm daïy raèng: ‘Trong moät caâu goàm caû phaùp giôùi khoâng cuøng taän; trong moät maûy loâng chöùa troïn coõi theá giôùi maø khoâng chaät choäi.’ Lyù Tröôûng giaû noùi: ‘Theá giôùi khoâng cuøng taän, vôùi ta cuõng khoâng caùch moät maûy loâng. Xöa nay möôøi ñôøi,(1) tröôùc sau khoâng lìa yù nieäm hieän (1)

Möôøi ñôøi (Thaäp theá): caên cöù theo giaùo thuyeát cuûa Hoa Nghieâm toâng, ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, moãi ñôøi ñeàu phaân ra quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, nhö quaù khöù cuûa quaù khöù, quaù khöù cuûa hieän taïi, quaù khöù cuûa vò lai...

Toång coäng thaønh chín ñôøi, caû chín ñôøi ñeàu dung thoâng trong moät yù nieäm ñöông thôøi, thaønh ra caû thaûy möôøi ñôøi. Giaùo thuyeát naøy xuaát hieän trong kinh Hoa Nghieâm baûn Taân dòch, quyeån 53; Hoa Nghieâm kinh sôù quyeån 51, Hoa

QUYEÅN TRUNG

711

taïi.’ Nhö vaäy, caùch nhau möôøi vaïn öùc coõi haù goïi laø xa xoâi hay sao?

“Thuôû xöa, ñoàng töû Thieän Taøi ñi moät böôùc trong loã chaân loâng cuûa Boà Taùt Phoå Hieàn maø vöôït qua caùc coõi theá giôùi Phaät nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, khoâng theå noùi heát. Laïi ñi tieáp nhieàu böôùc cuõng vöôït qua soá theá giôùi nhö theá, traûi qua voâ soá kieáp cuõng nhieàu nhö theá, vaãn khoâng bieát ñöôïc choã taän cuøng cuûa moät loã chaân loâng aáy! Theá thì möôøi vaïn öùc coõi coù ñaùng gì!

“Vaäy phaûi bieát raèng caùi lyù duy taâm vöøa noùi kia so vôùi caùi lyù duy taâm cuûa oâng coù gioáng nhau chaêng, hay laø khaùc nhau?”

Ngöôøi kia laïi hoûi: “Ñaïo xöa nay khoâng khaùc, leõ naøo coù phaân hai sao?” Ñaùp: “Ñaõ bieát nhö vaäy, sao laïi coá haïn cuoäc caùi lyù duy taâm aáy vaøo trong gang taác? Cuøng khaép phaùp giôùi ñaâu chaúng laø duy taâm?

“Xeùt lôøi oâng noùi ñoù chæ laø tuøy theo lôøi noùi cuûa toâi, thaät chaúng coù choã tri thöùc cuûa rieâng oâng. Neáu oâng thaáu hieåu ñöôïc caùi lyù taâm nhieäm maàu saùng suoát, haún ñaõ khoâng rôi vaøo choã sai leäch caïn kieät, cuõng chaúng coá chaáp cho raèng phaùp tham thieàn laø ñuùng, cuõng chaúng cheâ boû phaùp nieäm Phaät maø cho laø sai.

“Neân bieát raèng, tham thieàn voán do nôi taâm, nieäm Phaät cuõng do nôi taâm. Tham thieàn laø ñeå thoaùt khoûi sanh töû; nieäm Phaät cuõng ñeå thoaùt khoûi sanh töû. Tham thieàn, nieäm Phaät cuõng ñoàng moät lyù. Neáu noùi nieäm Phaät laø khoâng ñuùng, Nghieâm kinh vaán ñaùp quyeån thöôïng... vaø nhieàu kinh luaän khaùc cuûa toâng Hoa Nghieâm.

712

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

thì tham thieàn cuõng laø sai. Caùi lyù tham thieàn, nieäm Phaät ñaõ khoâng roõ bieát, maø lyù duy taâm cuõng beá taéc, sao daùm doái xöng laø ngoä ñöôïc lyù duy taâm?

“Choã duy taâm cuûa Tònh ñoä laø thöôøng vaéng laëng saùng toû.

Ngöôøi thaät söï ñaït ñeán choã vaéng laëng saùng toû aáy thì khoâng naém giöõ beân naøy, cuõng chaúng vöôùng maéc beân kia; nôi naøo cuõng laø Taây phöông, choán naøo cuõng laø Tònh ñoä; coù theå hoùa maët ñaát thaønh vaøng roøng, bieán doøng soâng thaønh söõa ngoït; noùi ra moãi lôøi ñeàu troïn veïn, thöïc haønh moãi vieäc ñeàu laø Phaät söï. Ñaït ñeán caûnh giôùi aáy, chæ rieâng coù Phaät môùi roõ bieát maø thoâi, ngoaøi ra chaúng coøn ai bieát ñöôïc.

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Haøng Boà Taùt baát thoái.

Nhieàu nhö caùt soâng Haèng.

Cuøng heát loøng doác söùc.

Cuõng khoâng theå roõ bieát.

“Chæ rieâng Phaät vôùi Phaät môùi ñuû söùc roõ bieát, huoáng chi boïn chuùng ta ñaây chæ laø nhöõng keû phaøm phu thaáp keùm?

“Neáu ñaït ñeán caûnh giôùi vaéng laëng saùng toû aáy thì khoâng coøn moät phaùp naøo coù theå chöùng ñaéc, laøm gì coù Tònh ñoä ñeå sanh veà? Chaúng nhöõng khoâng coù Tònh ñoä, maø töï taâm cuõng khoâng theå chöùng ñaéc. Choã khoâng chöùng ñaéc naøy cuõng khoâng theå chöùng ñaéc, huoáng chi laïi coù theå chaáp raèng töï taùnh voán Di-ñaø, ngay nôi taâm naøy laø Tònh ñoä hay sao?

“Vì theá, tuy moãi ngöôøi ñeàu coù töï taùnh Di-ñaø, ngay nôi taâm naøy laø Tònh ñoä, nhöng neáu chöa ñaït ñeán caûnh giôùi aáy thì khoâng theå noùi ra lôøi aáy.

“Nay toâi hoûi laïi oâng: OÂng coù nhìn thaáy coõi theá giôùi Ta-

QUYEÅN TRUNG

713

baø naøy laø vaøng roøng vôùi hoa sen baèng baûy baùu hay chaêng?

Hay laø moät coõi toaøn haàm hoá, ñaù gaïch, gai goác? Thaáy heát thaûy nhöõng caûnh giôùi Luïc ñaïo, Töù sanh, Tam ñoà, Baùt naïn(1) ñeàu laø choã chö Phaät höôûng söï an vui hay chaêng?

Hay laø nhöõng choán chuùng sanh chòu khoå?

“Coõi nöôùc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø kia laø khoâng theå nghó baøn, haøo quang chieáu saùng khoâng theå nghó baøn, thoï maïng daøi laâu khoâng theå nghó baøn, ñöùc töø bi khoâng theå nghó baøn, nguyeän löïc khoâng theå nghó baøn, trí hueä khoâng theå nghó baøn, Tam-muoäi khoâng theå nghó baøn, bieän taøi khoâng theå nghó baøn, phaân thaân khoâng theå nghó baøn, thuyeát phaùp khoâng theå nghó baøn, cöùu ñoä chuùng sanh khoâng theå nghó baøn; y baùo(2) vaø chaùnh baùo(3) ñeàu trang nghieâm, moïi söï ñeàu ñaày ñuû.

“Nhö caùc oâng hieän nay coù ñöôïc ñaày ñuû nhö vaäy hay chöa?

Neáu chöa thì haõy mau mau chí thaønh leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä. Vì sao vaäy? Neáu oâm giöõ söï meâ muoäi sai (1)

Luïc ñaïo: saùu ñöôøng luaân hoài, bao goàm coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh; Töù sanh: chæ chung taát caû chuùng sanh, vì heát thaûy ñeàu ñöôïc sanh ra bôûi moät trong boán caùch: sanh töø baøo thai (thai sanh), sanh töø tröùng (noaõn sanh), sanh töø choã aåm öôùt (thaáp sanh), do bieán hoùa maø sanh ra (hoùa sanh). Tam ñoà: ba caûnh xaáu aùc, chæ ñòa nguïc (hoûa ñoà), suùc sanh (huyeát ñoà) vaø ngaï quyû (ñao ñoà). Baùt naïn: Taùm tröôøng hôïp sanh ra gaëp khoù khaên, ngaên trôû, khoâng theå tu taäp Phaät phaùp, goàm coù: 1. Ñòa nguïc, 2. Suùc sanh, 3. Ngaï quæ, 4. Coõi trôøi Tröôøng thoï, 5. Vuøng bieân ñòa, keùm vaên minh, 6. Caên khuyeát, taøn taät, 7. Taø kieán, 8. Khoâng coù Phaät ra ñôøi.

(2) Y baùo: chæ hoaøn caûnh chung quanh do nghieäp baùo chieâu caûm maø sanh ra, nhö moâi tröôøng soáng, gia ñình, y phuïc, thöùc aên... Y baùo cuûa moät ñöùc Phaät laø keát quaû voâ soá phöôùc baùo maø ñöùc Phaät aáy ñaõ taïo ra trong quaù khöù, neân taïo thaønh coõi nöôùc trang nghieâm toát ñeïp nôi ñöùc Phaät aáy hoùa sanh, nhö coõi Cöïc Laïc laø y baùo cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø.

(3) Chaùnh baùo: chæ thaân taâm sanh maïng laø keát quaû cuûa nghieäp nhaân trong quaù khöù. Chaùnh baùo cuûa moät ñöùc Phaät laø thaân töôùng trang nghieâm coù ñöôïc do voâ soá ñieàu laønh maø ñöùc Phaät aáy ñaõ laøm trong quaù khöù, nhö chaùnh baùo cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø laø thaân töôùng trang nghieâm coù ñuû 32 töôùng toát vaø 80 veû ñeïp.

714

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

leäch maø tu haønh thì khaùc naøo ngöôøi queø ñi boä, moãi ngaøy khoâng quaù moät hai daëm döôøng. Coøn nhö leã Phaät, nieäm Phaät caàu vaõng sanh, ví nhö keû cöôõi thuyeàn xuoâi theo doøng nöôùc, laïi theâm söùc gioù thoåi xuoâi, chæ trong giaây laùt vöôït qua ngaøn daëm. Laïi nhö keû heøn yeáu ñi theo vua Chuyeån luaân, chæ trong moät ngaøy ñeâm ñi khaép boán coõi thieân haï; ñoù chaúng phaûi nhôø söùc mình, maø laø nhôø söùc cuûa vua Chuyeån luaân. Laïi nhö ngöôøi laâm naïn ôû cöûa quan, neáu töï mình khoâng ñuû söùc ra khoûi, aét phaûi caäy ngöôøi coù theá löïc cöùu giuùp. Laïi nhö keû khuaân vaùc vaät naëng, neáu töï mình khoâng laøm noåi aét phaûi möôïn nhieàu ngöôøi giuùp söùc môùi coù theå dôøi ñi ñöôïc. Leã Phaät, nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieàn sö Vónh Minh Thoï coù noùi raèng: ‘Chæ moät phaùp thieàn ñònh laø goác cuûa Boán bieän taøi,(1) Saùu thaàn thoâng,(2) chính laø nhaân duyeân boû phaøm theo thaùnh. Chæ thaâu nhieáp ñöôïc taâm nieäm moät ñoâi luùc cuõng ñaùng goïi laø vieäc laønh cao caû, nhöng caàn phaûi saùng toû nhöõng luùc naëng neà u aùm, roõ bieát hôi thôû ra vaøo.’

“Cho neân kinh daïy raèng: ‘Nhö luùc ngoài thieàn maø meâ muoäi u aùm, caàn phaûi ñöùng daäy ñi quanh leã Phaät, nieäm Phaät, hoaëc chí thaønh saùm hoái ñeå hoùa tröø nghieäp chöôùng naëng neà. Caàn phaûi saùch taán thaân taâm, chôù neân coá chaáp rieâng moät phaùp moân maø cho ñoù laø cöùu caùnh.

“Coù keû nieäm Phaät tuïng kinh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù (1)

Boán bieän taøi: Töùc laø boán khaû naêng bieän thuyeát khoâng ngaên ngaïi, goàm coù: 1. Phaùp voâ ngaïi bieän, 2. Nghóa voâ ngaïi bieän, 3. Töø voâ ngaïi bieän, 4. Nhaïo thuyeát voâ ngaïi bieän.

(2) Saùu thaàn thoâng (Luïc thoâng): Saùu naêng löïc sieâu phaøm cuûa baäc chöùng ngoä, goàm coù: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2.Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc toâng, 6. Laäu taän thoâng.

QUYEÅN TRUNG

715

ngöôøi leã Phaät saùm hoái maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû nhôø thaáy haøo quang Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi nhôø cuùng döôøng Tam baûo maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû chieâm ngöôõng hình dung Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi laïi nhôø toâ veõ töôïng Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû nhôø boá thí, laøm laønh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi khuyeân ngöôøi khaùc nieäm Phaät maø ñöôïc giaûi thoaùt. Coù keû traùnh vieäc gieát haïi, thöôøng laøm vieäc phoùng sanh maø ñöôïc giaûi thoaùt; coù ngöôøi nhôø heát loøng nghe phaùp maø ñöôïc giaûi thoaùt.

“Theá môùi bieát raèng, giaùo phaùp meânh moâng nhö taám löôùi phuû khaép khoâng cuøng taän, nhöng vöøa khi thaáu roõ lieàn quay veà ñöôïc coäi nguoàn chaân thaät. Caùc phaùp moân tu taäp nhieàu voâ soá nhö caùt buïi, nhöng duø theo phaùp moân naøo cuõng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Ví nhö keû ñi ñöôøng xa, laáy söï ñeán nôi laøm muïc ñích, chaúng caàn quan taâm ñeán nhöõng ñoaïn ñöôøng ñi qua maø göôïng phaân khoù deã.

“Cho neân, kinh Phaùp Hoa daïy raèng: ‘Cho ñeán keû duøng taâm taùn loaïn maø nieäm Phaät, nhoû gioïng taùn thaùn, hoaëc duøng ngoùn tay maø veõ hình Phaät, ñuøn caùt laøm thaùp Phaät, cuõng laàn hoài chaát chöùa ñöôïc coâng ñöùc, cuoái cuøng ñeàu thaønh Phaät ñaïo.’ Huoáng chi nhöõng ngöôøi moät loøng saùng suoát, tu taäp ñaày ñuû muoân ñöùc haïnh laïi chaúng thaønh Phaät hay sao?

“Naøy caùc vò! Neáu muoán thaáu roõ ñaïo lyù tu haønh troïn veïn vaø nhanh choùng, neân xem qua hai boä kinh Hoa Nghieâm vaø Phaùp Hoa. Neáu khoâng tu haønh troïn veïn, thaät chæ uoång xöng mình laø Phaät töû!

“Cho neân, ngaøi Töø Maãn Tam Taïng coù daïy raèng: ‘Theo lôøi Phaät daïy, ngöôøi tu thieàn ñònh chaân chaùnh laø cheá phuïc

716

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

717

taâm yù vaøo moät nôi, nieäm nieäm noái nhau khoâng döùt, lìa khoûi söï hoân muoäi taùn loaïn, giöõ taâm moät caùch bình ñaúng.

Nhö bò côn buoàn nguû che laáp, caàn phaûi töï saùch taán chuyeân caàn nieäm Phaät tuïng kinh, leã baùi ñi quanh töôïng Phaät, tuïng kinh thuyeát phaùp, giaùo hoùa chuùng sanh, muoân haïnh ñeàu laøm ñuû khoâng boû soùt. Heát thaûy nhöõng choã tu haønh thieän nghieäp ñeàu hoài höôõng caàu ñöôïc vaõng sanh Taây phöông Tònh ñoä. Neáu coù theå tu taäp thieàn ñònh ñöôïc nhö vaäy thì ñuùng laø phaùp thieàn ñònh do Phaät daïy, phuø hôïp vôùi chaùnh phaùp, trôû thaønh baäc neâu göông daãn daét chuùng sanh, ñöôïc chö Phaät aán chöùng.

“Haïng ngöôøi nhö vaäy thaät ñaùng thöông haïi ñau xoùt, cuõng thaät ñaùng cheâ cöôøi. Vì nghe noùi thì raát hay, nhöng hieåu thì chöa thaät hieåu. Nhöõng keû phaøm phu caên taùnh chaäm luït maø tu phaùp tham thieàn, neáu chaúng rôi vaøo meâ muoäi chìm ñaém thì cuõng laø taùn taâm roái loaïn. Trong moät ngaøy chaúng bieát ñöôïc bao nhieâu laø voïng töôûng, bao nhieâu laø choã beá taéc meâ muoäi. May ra ñöôïc ñoâi luùc maïnh meõ, roài cuõng trôû laïi hieän khôûi yù thöùc. Sau khi ra khoûi thieàn ñònh, laïi ñeo baùm phuï thuoäc ngoaïi caûnh, nhieãm tröôùc traàn lao nhö xöa. Mieäng baøn nhöõng chuyeän thò phi, trong loøng chöa döùt söï yeâu gheùt.

“Heát thaûy phaùp Phaät ñeàu khoâng coù söï khaùc bieät, thaûy ñeàu nöông theo choã nhaát nhö maø thaønh baäc giaùc ngoä chaân chaùnh roát raùo. Taát caû caùc phaùp ñeàu daïy raèng: ‘Nieäm Phaät laø nhaân laønh chaân chaùnh cuûa Boà-ñeà’, sao coù theå meâ laàm khôûi sanh taø kieán?

“Nhöõng ngöôøi tham thieàn nhö vaäy, ñöøng noùi laø chôø ñeán khi ñöùc Di-laëc ra ñôøi môùi mong ñöôïc saùng roõ, maø daàu cho moät ngaøn ñöùc Phaät coù ra ñôøi caû roài cuõng chöa coù ngaøy ñöôïc hieåu thaáu. Sao coù theå noùi raèng töï thaân hieän thaønh Di-ñaø, caàn chi phaûi caàu sanh veà Tònh ñoä? Nhöõng keû ñui muø aáy, khaùc naøo nhö daân thöôøng daùm töï xöng laø quoác vöông, töï mình chuoác laáy hoïa tru dieät!

“Ñôøi nay coù moät haïng ngöôøi si meâ laàm laïc, kinh ñieån giaùo phaùp khoâng hieåu roõ, cöûa huyeàn dieäu chaúng thaáu qua, nhaân quaû khoâng bieát, toäi phöôùc chaúng sôï. Theá maø cuõng ra veû ngöôøi cao caû, leân maët thieän tri thöùc! Ñaïo lyù tu haønh troïn veïn khoâng thoâng ñaït, chæ daïy ngöôøi ngaäm mieäng khoâng noùi, khieán cho keû haäu hoïc nhö ñui, nhö ñieác, ai naáy ñeàu sa vaøo choã vöôùng maéc thöùc tình phaân bieät.

“Nhöõng keû aáy thaáy ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät, tuïng kinh, giaûng phaùp, roäng laøm ñuû moïi ñieàu laønh thì phaûn baùc cheâ bai, baûo ñoù laø tu haønh chaáp töôùng, caøng caàu laïi caøng xa, khoâng baèng giöõ laáy moät moái nieäm, chaúng caàn gaéng söùc maø töï thaân hieän thaønh Di-ñaø, caàn chi phaûi caàu sanh veà coõi Tònh ñoä phöông khaùc?

“Laïi coù moät haïng ngu si, tuy ñeán thieàn ñöôøng tham hoïc nhöng chaúng roõ bieát ñöôøng loái caùch thöùc, chaúng tröø boû ba ñoäc tham, saân, si; thaáy keû khaùc hôn mình thì sanh loøng ganh gheùt; töï mình khoâng laøm ñöôïc nhöng chaúng bieát möøng thay cho keû khaùc; khoâng hoïc hoûi trong phaåm Phoå Hieàn haïnh nguyeän,(1) cuõng khoâng hoïc saùch Vaïn thieän ñoàng quy,(2) chaúng bieát Taùm cöûa vaøo ñaïo giaûi thoaùt cuûa (1)

Phaåm Phoå Hieàn haïnh nguyeän: phaåm kinh giaûng roõ veà möôøi ñaïi nguyeän cuûa Boà Taùt Phoå Hieàn, trong ñoù coù haïnh tuøy hyû (vui theo caùi vui cuûa keû khaùc) vöøa noùi ôû treân.

(2) Saùch Vaïn thieän ñoàng quy: saùch ñöôïc bieân soaïn goàm nhieàu baøi saùch taán vieäc tu taäp, nhaát laø khuyeán khích phaùp moân Tònh ñoä.

718

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

baäc thaùnh,(1) trôû laïi ngaên caûn ngöôøi khaùc leã Phaät, nieäm Phaät; ngaên caûn ngöôøi khaùc tuïng kinh, giaûng phaùp; ngaên caûn ngöôøi khaùc cuùng Phaät, trai Taêng; ngaên caûn ngöôøi khaùc xaây chuøa, taïc töôïng; ngaên caûn ngöôøi khaùc boá thí keát duyeân; ngaên caûn ngöôøi khaùc roäng tu caùc ñieàu laønh. Haïng ngöôøi ngoã nghòch aáy, chæ möôïn aùo Phaät maø maëc, troäm côm Phaät maø aên, thaät laø boïn Ma vöông, ngoaïi ñaïo, gieo haït gioáng ñòa nguïc.

“Kìa nhö Phaùp sö Vaân Quang,(2) coù taøi thuyeát phaùp, thöôøng nhaäp thieàn ñònh, moãi khi nhaäp ñònh chaúng coøn bieát ñeán naêm thaùng, trong ñôøi thaät ít coù. Chæ vì chöa döùt ñöôïc tham saân maø phaûi ñoïa laøm con traâu chaïy roâng khaép choán. Huoáng chi boïn chuùng ta ñaây, khi tham thieàn coøn meâ muoäi chìm ñaém, taùn taâm roái loaïn, sao daùm trôû laïi khinh cheâ ngöôøi laïy Phaät, nieäm Phaät?

“Laïi nhö oâng Uaát-ñaàu-lam-phaát, caên taùnh lanh lôïi thoâng minh, cheá phuïc ñöôïc phieàn naõo, thaàn trí ñaõ leân ñeán caûnh trôøi Phi phi töôûng, laø ngöôøi hieám coù trong choán nhaân gian.

Chæ vì chöa döùt tình chöôùng ngaïi, sau phaûi ñoïa laøm gioáng choàn bay.(3) Ngaên ngaïi vôùi caûnh beân ngoaøi coøn nhö vaäy, (1)

Taùm cöûa vaøo ñaïo giaûi thoaùt cuûa baäc thaùnh (Baùt daät Thaùnh giaûi thoaùt moân): laø 8 phaùp tu taäp giuùp ñaït ñeán söï giaûi thoaùt, bao goàm: 1. Leã Phaät, kính ñöùc, 2. Nieäm Phaät, caûm aân, 3. Trì giôùi, thöïc haønh caùc haïnh, 4. Xem kinh, thaáu roõ nghóa lyù, 5. Toïa thieàn, ñaït caûnh, 6. Ñaéc ngoä, chöùng ñaïo, 7. Thuyeát phaùp, troøn nguyeän, 8. Tham thieàn, hoäi nhaäp chaân taâm.

(2) Phaùp sö Vaân Quang : moät vò cao taêng soáng vaøo ñôøi nhaø Löông cuûa Trung Hoa. (3) Uaát-ñaàu-lam-phaát laø moät vò tieân nhaân ngoaïi ñaïo cuøng thôøi vôùi ñöùc Phaät.

OÂng tu taäp thieàn ñònh chöùng ñaéc Nguõ thoâng, bay tôùi tröôùc maët vua nöôùc Ma-kieät-ñaø. Vua vui möøng ñaûnh leã döôùi chaân oâng, cuùng döôøng traân troïng, laïi daën phu nhaân raèng: Nhö ta ñi vaéng maø tieân nhaân coù ñeán, phaûi leã kính vaø cuùng döôøng gioáng nhö ta vaäy. Phu nhaân vaâng lôøi, khi oâng ñeán lieàn leã baùi döôùi chaân. OÂng troâng thaáy phu nhaân, trong loøng sanh khôûi duïc tình, lieàn maát heát pheùp thaàn thoâng, phaûi ñi boä veà nuùi. Töø ñoù, oâng nhaäp ñònh treân nuùi thì luoân nghe tieáng chim thuù keâu la; xuoáng gaàn bôø nöôùc maø toïa thieàn thì bò caù

QUYEÅN TRUNG

719

huoáng chi laø ngaên caûn ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät?

“Xem nhö Tyø-kheo Thieän Tinh, coù taøi thuyeát giaûng ñuû Möôøi hai boä kinh,(1) chöùng quaû Töù thieàn. Chæ vì thaân caän baïn taø, vöôùng maéc coá chaáp vaøo leõ khoâng, noùi baäy laø khoâng coù Phaät, khoâng coù Phaùp, khoâng coù Nieát-baøn, veà sau phaûi sanh vaøo ñòa nguïc A-tyø. Chuùng ta nghe chuyeän aáy haù chaúng ruøng mình khieáp sôï, mau mau saùm hoái ñi sao?

“Ngaøi Vónh Gia Huyeàn Giaùc noùi raèng: Chaáp vaøo leõ khoâng, Baùc lyù nhaân quaû, Trong choán mòt muø töï chuoác hoïa.

Boû coù laáy khoâng chaúng khoûi beänh, Khaùc naøo traùnh nöôùc sa vaøo löûa!

“Chính laø nghóa aáy vaäy.

“Kinh daïy raèng: Chö Phaät thuyeát phaùp khoâng, Vì ñoä ngöôøi chaáp coù.

Neáu laïi chaáp vaøo khoâng, Chö Phaät chaúng ñoä ñöôïc.

Laïi daïy raèng: Thaø chaáp vaøo phaùp coù, Lôùn nhö nuùi Tu-di. toâm laøm roái. Taâm thaàn baát ñònh, saân haän noåi leân, phaùt lôøi theà laøm con choàn bay ñeå gieát haïi chim, caù. Vöøa nghó nhö vaäy roài thì töï mình aên naên saùm hoái, tu taäp raát laâu môùi ñaït laïi möùc ñònh Phi töôûng phi phi töôûng. Sau khi maát, oâng sanh leân coõi trôøi Voâ saéc giôùi, ñeán khi höôûng heát phöôùc trôøi laïi ñoïa laøm gioáng choàn bay ñuùng nhö lôøi theà tröôùc.

(1) Möôøi hai boä kinh (Thaäp nhò boä kinh): cuõng goïi laø Möôøi hai phaàn giaùo, chæ toaøn boä giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät thuyeát giaûng, ñöôïc phaân ra theo noäi dung vaø ñoái töôïng nghe phaùp, bao goàm caû kinh ñieån Tieåu thöøa vaø Ñaïi thöøa.

720

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Chaúng neân chaáp phaùp khoâng, Duø nhoû nhö haït caûi.

“Vì sao vaäy? Thuôû xöa coù tyø-kheo Tònh Maïng tu taäp theo chaùnh kieán. Nhôø daâng hoa cuùng Phaät lieàn ñöôïc thoï kyù. Laïi coù moät tyø-kheo khaùc teân laø Phaùp Haïnh, tuy chöùng ñaéc Töù thieàn nhöng theo taø kieán, vöôùng maéc nghieâng leäch theo leõ khoâng, laïi gieøm pha Phaùp sö Tònh Maïng raèng: “Tònh Maïng nhaän hoa, chaúng bieát mang ñi cuùng döôøng, chæ töï mình thoï höôûng.” Vì moät lôøi noùi aáy maø traûi qua saùu vaïn kieáp, moãi khi sanh ra ñeàu khoâng coù löôõi!

“Phaät daïy: ‘Laáy maét döõ nhìn ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, seõ bò quaû baùo khoâng coù maét. Duøng mieäng döõ cheâ bai ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, seõ bò quaû baùo khoâng coù löôõi.’(1) “Nhö ai coá chaáp nghieâng leäch theo leõ khoâng maø töï cho laø phaûi, cheâ bai ngöôøi tu caùc haïnh laønh maø cho laø sai traùi, keû aáy seõ ñoïa ñòa nguïc nhieàu ñeán traêm ngaøn kieáp. Vì sao vaäy? Vì ñoaïn döùt haït gioáng Phaät.

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nhö ngöôøi taâm taùn loaïn.

Duø mang moät caønh hoa.

Cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät.

Sau gaëp voâ soá Phaät.

“Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao?

“Kinh Töôïng phaùp quyeát nghi coù ñoaïn daãn lôøi Phaät daïy: Nhö coù ngöôøi thaáy ngöôøi khaùc tu phöôùc vaø boá thí cho keû baàn cuøng, laïi cheâ bai raèng: Ñoù laø keû taø maïng, tìm caàu lôïi danh. Thaät ngöôøi xuaát gia caàn gì boá thí? Chæ tu nghieäp (1)

Phaät ngoân naøy ñöôïc trích töø kinh Toång trì (Ñaïi thöøa phöông quaûng Toång trì kinh – Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 9, kinh soá 275).

QUYEÅN TRUNG

721

thieàn ñònh trí hueä, caàn chi nhöõng vieäc loän xoän voâ ích aáy?

Keû naøo coù yù töôûng, lôøi noùi nhö vaäy, aét laø quyeán thuoäc cuûa ma. Khi maïng chung phaûi ñoïa ñòa nguïc, chòu nhieàu khoå naõo. Sau khi ra khoûi ñòa nguïc laïi ñoïa laøm ngaï quæ lieân tieáp qua naêm traêm kieáp, roài sanh ra laøm kieáp choù. Heát kieáp laøm choù laïi traûi qua naêm traêm kieáp phaûi laøm keû ngheøo heøn, chòu nhieàu noãi khoå. Vì sao vaäy? Vì ñôøi tröôùc thaáy ngöôøi khaùc boá thí chaúng sanh loøng tuøy hyû.(1) “Laïi trong kinh Hoä khaåu coù keå chuyeän moät ngaï quæ kia, hình traïng xaáu xa gheâ gôùm, ai troâng thaáy cuõng phaûi khieáp sôï. Toaøn thaân quyû coù löûa döõ boác ra, gioáng nhö moät ñaùm löûa; trong mieäng laïi coù gioøi boï boø ra, nhieàu khoâng bieát bao nhieâu maø keå; maùu muû daàm deà, muøi tanh hoâi bay thaáu ra xa. Ngaï quyû aáy keâu la, khoùc loùc thaûm thieát, chaïy qua chaïy laïi beân naøy beân kia, chaúng luùc naøo ñöôïc ñöùng yeân.

“Luùc aáy, ngaøi La-haùn Maõn Tuùc nhìn thaáy hoûi raèng: ‘Ñôøi tröôùc ngöôi phaïm toäi gì maø nay phaûi thoï khoå nhö vaäy?’

“Ngaï quæ ñaùp: ‘Thuôû tröôùc toâi laøm sa-moân, noùi moät lôøi aùc ngaên trôû ngöôøi khaùc tu thieän, neân nay phaûi chòu caûnh khoå nhö theá naøy, chaúng bieát laøm sao thoaùt ra! Töø nay veà sau toâi thaø laáy dao caét löôõi mình ñi chöù khoâng daùm ngaên trôû ngöôøi khaùc laøm vieäc laønh nöõa! Khi Toân giaû trôû veà coõi Dieâm-phuø-ñeà, neân ñem hình traïng cuûa toâi maø raên nhaéc caùc vò tyø-kheo, daïy caùc ñeä töû: Neáu thaáy ngöôøi khaùc tu taäp haïnh laønh, daàu nhoû nhö sôïi toùc maûy loâng, cuõng neân vui möøng taùn trôï, ñöøng cheâ bai caûn trôû. Töø khi toâi bò ñoïa laøm thaân quæ tôùi nay, ñaõ vaøi ngaøn muoân kieáp thoï khoå. Daãu cho (1)

Chuùng toâi ñaõ ñoái chieáu ñoaïn trích naøy trong kinh Töôïng phaùp quyeát nghi (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 85, kinh soá 2870), thì thaáy noäi dung töông töï nhöng vaên töø coù khaùc. Khoâng bieát do ngaøi Nhaát Nguyeân ñaõ söû duïng moät baûn dòch Haùn vaên khaùc maø ñeán nay khoâng coøn nöõa, hay do söï trích daãn theo trí nhôù neân khoâng phuø hôïp hoaøn toaøn vôùi kinh vaên.

722

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

thoaùt khoûi thaân quæ, laïi phaûi sa vaøo ñòa nguïc!’ Noùi xong maáy lôøi aáy, ngaï quæ laïi khoùc loùc, gieo mình xuoáng ñaát.

“Ai nghe chuyeän aáy maø chaúng thaáy laïnh mình? Chæ noùi ra moät lôøi aùc, bao kieáp phaûi laøm thaân ngaï quæ chòu khoå!

Chuùng ta haù chaúng sôï toäi hay sao maø daùm laøm chuyeän quaáy baäy? Ñoái vôùi vieäc laønh, daàu nhoû nhaët nhö sôïi toùc maûy loâng, cuõng khoâng ñöôïc cheâ bai baøi baùc, huoáng chi laïi daùm ngaên caûn ngöôøi khaùc laïy Phaät, nieäm Phaät hay sao?

Phaät daïy: ‘Ngaên caûn ngöôøi khaùc tu thieän, toäi aáy khoâng theå traùnh khoûi.’

Haøng Boà Taùt Ñaúng giaùc ví nhö maët traêng ñeâm möôøi boán,(2) nghóa laø vaãn coøn moät phaàn voâ minh chöa döùt heát, nhoû yeáu nhö laøn khoùi moûng, cuõng nhôø vaøo vieäc leã Phaät, saùm hoái ñeå ñöôïc troïn veïn quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà. Huoáng chi chuùng ta ñaây, nghieäp naëng phaøm phu coøn troùi buoäc, sao laïi daùm khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät hay sao? Cho ñeán ñöùc Phaät coøn chaúng boû qua chuùt phöôùc xoû kim,(3) keû phaøm phu haù neân khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät?

(1)

“Thuôû xöa, ñöùc Theá Toân Thích-ca mieäng xöng taùn ñöùc Phaät Phaát-sa, thaân leã baùi ñöùc Phaät Phaát-sa, nhö vaäy trong suoát baûy ngaøy baûy ñeâm, lieàn töùc thôøi vöôït qua chín kieáp (1)

Boà Taùt Ñaúng giaùc: vò Boà Taùt ñaït ñeán quaû vò cao nhaát, coâng haïnh vieân maõn, saép söûa thaønh Phaät.

(2) Maët traêng ñeâm raèm, möôøi saùu môùi thaät söï troøn ñaày, neân ví haøng Boà Taùt Ñaúng giaùc chæ nhö maët traêng ñeâm möôøi boán, vaãn coøn khuyeát ñoâi chuùt.

(3) Chuùt phöôùc xoû kim: Vaøo thôøi Phaät taïi theá, coù vò tyø-kheo teân A-naâu-taùt-ñaø coù taät hay buoàn nguû, Phaät thöôøng quôû traùch. Toân giaû tinh taán tu taäp, baûy ngaøy khoâng nguû, chöùng ñaéc Kim cang Tam-muoäi, ñöôïc thieân nhaõn nhöng maát nhuïc nhaõn. Ngaøy kia, trong khi vaù aùo, toân giaû nieäm raèng: ‘Ai hay tích phöôùc, xin xoû kim duøm ta!’ Ñöùc Phaät ñi ngang qua, döøng chaân noùi raèng: ‘Ñeå ta xoû kim cho oâng.’ Toân giaû baïch raèng: ‘Theá Toân laø baäc ñaïi nhaân, sao laøm chuùt phöôùc nhoû?’ Phaät ñaùp: ‘Phöôùc ñöùc voâ cuøng, ñaâu phaân lôùn nhoû?’ Toân giaû beøn ñaûnh leã thaùn phuïc.

QUYEÅN TRUNG

723

tu taäp. Sao coù theå noùi ñoù laø vöôùng maéc nôi hình töôùng tìm caàu maø xa ñaïo? Sao coù theå noùi raèng laïy Phaät khoâng thaønh Phaät?

“Xöa coù ba ngaøn ñöùc Phaät khi coøn laø ngöôøi phaøm, keát baïn tu hoïc, moät luùc cuøng nhau xöng nieäm, leã baùi naêm möôi ba ñöùc Phaät, nhôø ñoù maø cuøng luùc thaønh ñaïo. Ba ngaøn ñöùc Phaät xöa ñaõ nhö vaäy, chö Phaät trong möôøi phöông cuõng nhö vaäy. Ngöôøi ñôøi nay sao chaúng baét chöôùc ñoù maø tu haønh, laïi daùm khinh cheâ vieäc laïy Phaät, nieäm Phaät?

“Vua A-xaø-theá phaïm vaøo Naêm toäi nghòch,(1) sau nhôø bieát leã Phaät saùm hoái, lieàn ñöôïc dieät toäi, chöùng quaû. OÂng Kieàuphaïm-ba-ñeà ñôøi tröôùc laøm thaân con boø, chæ vì tìm theo choã coù coû vaø nöôùc uoáng maø ñi quanh veà beân phaûi moät ngoâi tinh xaù,(2) nhaân ñoù ñöôïc thaáy thaân töôùng toát ñeïp cuûa Phaät, saùng röïc nhö vaøng roøng, lieàn sanh ra moät nieäm hoan hyû, nhôø ñoù veà sau ñöôïc chuyeån kieáp laøm ngöôøi vaø tu haønh chöùng ñaïo. Loaøi vaät coøn ñöôïc vaäy, huoáng chi con ngöôøi laïy Phaät, nieäm Phaät laïi chaúng thaønh Phaät hay sao?

“Thuôû xöa coù hai vò Thieân ñeá thoï maïng nôi coõi trôøi saép döùt, bieát tröôùc raèng moät vò seõ ñaàu thai laøm löøa, moät vò seõ ñaàu thai laøm heo. Caû hai ñeàu lo sôï chaúng yeân, tìm ñeán leã Phaät caàu cöùu. Phaät daïy hai vò qui y Tam baûo, lieàn ñöôïc (1)

Naêm toäi nghòch: goàm caùc toäi gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù söï hoøa hôïp cuûa chuùng taêng vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu. Ngöôøi phaïm vaøo moät trong 5 toäi naøy phaûi ñoïa ñòa nguïc Voâ giaùn. Vua A-xaø-theá vì muoán tranh ngoâi vua maø gieát cheát vua cha laø Taàn-baø-sa-la, neân phaïm vaøo moät trong Naêm toäi nghòch.

(2) Ñi quanh veà beân phaûi, coøn goïi laø ñi nhieãu, laø moät hình thöùc baøy toû söï toân kính, neân ngöôøi ta thöôøng ñi quanh töôïng Phaät, thaùp Phaät hoaëc chuøa chieàn, tinh xaù... Trong tröôøng hôïp naøy, con boø chæ vì voâ tình ñi theo nhöõng choã coù coû aên, nöôùc uoáng maø thaønh nhieãu quanh tinh xaù. Haønh vi voâ tình nhö vaäy maø vaãn coù ñöôïc phöôùc baùo, huoáng chi laø laøm vôùi taâm cung kính.

724

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

725

thoaùt khoûi naïn khoå kia. Veà sau, hai vò aáy tin kính Tam baûo, tinh caàn tu taäp, chöùng ñöôïc ñaïo quaû.

9. Sau khi maïng chung seõ ñöôïc vaõng sanh;

“Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn daïy raèng: ‘Ai nghe ñöôïc hai tieáng Thöôøng truï thì trong baûy kieáp khoûi ñoïa ñòa nguïc.’

Huoáng chi laø coâng ñöùc cuûa vieäc leã baùi, nieäm Phaät? Nhö vaäy, ñoái vôùi Tam baûo coù theå noùi laø:

“Chæ moät laïy coøn ñöôïc coâng ñöùc nhö vaäy, huoáng chi laø nhieàu laïy?

10. Mau choùng chöùng ñaéc Nieát-baøn.

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: Nhö coù ngöôøi leã baùi.

Nghe danh, thaáy töôùng, dieät voâ soá toäi,

Cuùng döôøng tröôùc töôïng Phaät

Leã nieäm, qui y, taêng voâ löôïng phöôùc.

Baèng caùch chaép hai tay.

“Haù chaúng neân vaâng theo lôøi Phaät Toå hay sao? Haù neân laøm nhöõng chuyeän sai quaáy hay sao?

Hoaëc ñöa moät tay leân Hoaëc cuùi ñaàu cung kính.

“Kinh Nghieäp baùo sai bieät daïy raèng: ‘Leã Phaät moät laïy thì töø goái cho chí ñænh ñaàu, moãi moät haït buïi laø moät ngoâi vò Chuyeån luaân vöông. Laïi coøn ñöôïc möôøi coâng ñöùc:(1)

Seõ gaëp voâ soá Phaät.

Roài töï thaønh Phaät ñaïo.

Roäng ñoä khaép chuùng sanh.

1. Ñöôïc thaân töôùng toát ñeïp, tieáng noùi trong treûo; 2. Lôøi noùi ra ñöôïc ngöôøi khaùc tin caäy.

3. Soáng giöõa ñaïi chuùng khoâng sanh taâm lo sôï.

4. Ñöôïc chö Phaät hoä nieäm.

5. Coù ñuû oai nghi lôùn.

6. Ñöôïc moïi ngöôøi thaân caän, tuøng phuïc; 7. Ñöôïc chö thieân yeâu meán, kính troïng; 8. Coù ñuû phöôùc ñöùc lôùn; (1)

Veà möôøi coâng ñöùc naøy, chuùng toâi ñaõ ñoái chieáu ñoaïn trích naøy vôùi kinh Nghieäp baùo sai bieät (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 1, kinh soá 80), baûn Haùn dòch cuûa ngaøi Phaùp Trí, vaø thaáy noäi dung coù khaùc bieät moät soá ñieàu. Chaúng haïn, khoâng coù caâu noùi veà phöôùc baùo laøm Chuyeån luaân vöông, ñieàu soá 4 laø ñöôïc chö thieân vaø loaøi ngöôøi yeâu meán, baûo veä, ñieàu soá 5 laø ñöôïc coù ñuû oai theá (khoâng phaûi oai nghi), ñieàu soá 7 laø thöôøng ñöôïc thaân caän vôùi chö Phaät, Boà Taùt... Tuy nhieân, vì toân troïng nguyeân taùc neân chuùng toâi vaãn dòch ñuùng theo nguyeân vaên ñöôïc ghi trong saùch naøy, chæ neâu ra ñaây ñeå quyù ñoäc giaû tieän löu yù ñoái chieáu.

“Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao?

“Trong kinh Thaäp luïc quaùn(1) coù noùi: ‘Chí thaønh nieäm moät tieáng Nam-moâ A-di-ñaø Phaät dieät ñöôïc toäi naëng trong taùm möôi öùc kieáp sanh töû... Nhöõng keû phaïm vaøo Naêm toäi nghòch, Möôøi ñieàu aùc, luùc laâm chung chæ nieäm ñöôïc möôøi laàn Nam-moâ A-di-ñaø Phaät cuõng ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä.’

Huoáng chi nhöõng ngöôøi aên chay nieäm Phaät laâu naêm?

“Thuôû xöa, Tröông Thieän Hoøa suoát ñôøi gieát boø, ñeán khi laâm chung thaáy töôùng ñòa nguïc hieän ra. Boãng gaëp moät thaày taêng daïy nieäm Phaät A-di-ñaø. Nieäm chöa döùt möôøi laàn, ñaõ ñöôïc thaáy Phaät ñeán tieáp daãn, vaõng sanh Tònh ñoä.

Haù chaúng phaûi laø söùc Phaät khoù löôøng ñoù sao?

(1)

Töùc kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Phaät.

726

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

7. Duõng maõnh, tinh taán;

“Kinh Ñòa Taïng daïy raèng: ‘Neáu coù ngöôøi vaøo luùc maïng chung ñöôïc nghe danh hieäu moät ñöùc Phaät, danh hieäu moät ñöùc Boà Taùt, hoaëc moät caâu kinh, moät baøi keä, lieàn ñöôïc sanh veà caûnh giôùi toát ñeïp, thoaùt moïi khoå naõo.’

“Naøy caùc vò! Chæ ñöôïc nghe thoâi maø coù nhieàu lôïi ích nhö theá, huoáng chi laø coâng ñöùc cuûa vieäc trì nieäm?

“Kinh daïy raèng: ‘Nhö coù ngöôøi ñem vaät töù söï(1) raát toát maø cuùng döôøng cho taát caû caùc vò A-la-haùn vaø Phaät Bíchchi trong khaép coõi Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi naøy, coâng ñöùc aáy cuõng khoâng baèng ngöôøi chaép tay xöng danh Phaät moät laàn. Coâng ñöùc xöng danh Phaät nhieàu hôn gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn, daàu cho coù duøng bao nhieâu caùch tính toaùn, tyû duï cuõng khoâng noùi heát.’

“Coâng ñöùc xöng danh Phaät moät laàn coøn vaäy, huoáng chi laø nieäm hoaøi chaúng döùt?

“Kinh Phaùp Hoa daïy: ‘Nhöõng ai ñaõ moät laàn xöng nieäm Nam-moâ Phaät, veà sau ñeàu seõ thaønh Phaät ñaïo.’ Leõ naøo laïi laø lôøi hö doái hay sao?

8. Chö Phaät hoan hyû; 9. Töùc thôøi chöùng ñaéc Tam-muoäi; 10. Ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä.

“Nhôø nieäm Phaät tuïng kinh maø ñöôïc thaønh Phaät, haù neân cho ñoù laø vöôùng maéc nôi töôùng maø tìm caàu hay sao?

Haù neân khinh cheâ ñoù laø vieäc nhoû moïn hay sao?

“Vaøo thuôû xa xöa, trong haøng cao taêng saùng suoát, coù nhieàu vò chuyeân trì kinh Hoa Nghieâm, hoaëc chuyeân trì kinh Phaùp Hoa, hoaëc chuyeân nieäm Phaät A-di-ñaø, thaûy ñeàu ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, thaúng tôùi quaû vò Phaät. Haù coù theå cho raèng tuïng kinh nieäm Phaät laø vieäc nhoû nhaët, laø vöôùng maéc nôi hình töôùng hay sao?

“Xöa coù ngöôøi ñaøn baø muoán trì tuïng kinh A-di-ñaø maø khoâng thuoäc, chæ nieäm maõi boán caâu: Hoa sen xanh thôm.

Hoa sen traéng thôm.

“Kinh Nghieäp baùo sai bieät daïy raèng: ‘Ngöôøi lôùn tieáng nieäm Phaät tuïng kinh seõ ñöôïc möôøi coâng ñöùc: 1. Tröø ñöôïc söï buoàn nguû; 2. Khieán thieân ma kinh sôï; 3. Tieáng nieäm vang khaép möôøi phöông; 4. Döùt moïi söï khoå trong Ba ñöôøng aùc; 5. AÂm thanh töø ngoaøi chaúng vaøo ñöôïc; 6. Loøng khoâng taùn loaïn; (1)

Töù söï: boán moùn cuùng döôøng caên baûn giuùp chö taêng tu taäp, goàm coù y phuïc, thöùc aên uoáng, choã ôû vaø thuoác men trò beänh.

727

Hoa treân caây thôm.

Quaû treân caây thôm.(1) “Nhôø coâng ñöùc nieäm boán caâu leäch laïc aáy maø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, huoáng chi ngöôøi tuïng ñoïc thoâng suoát troïn boä kinh maø chaúng ñöôïc vaõng sanh hay sao?

“Phaùp sö Ñaøm Döïc voán ñôøi tröôùc laøm thaân chim tró, nhôø nghe moät vò taêng tuïng kinh Phaùp Hoa, lieàn ñöôïc chuyeån kieáp laøm ngöôøi, xuaát gia tu haønh chöùng ñaïo. Huoáng chi töï (1)

Laø nhöõng ñieàu trong kinh moâ taû veà caûnh giôùi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-diñaø.

728

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

mình tuïng kinh thuyeát phaùp laïi chaúng thaønh Phaät ñöôïc sao?

“Xöa coù moät con veït vaø hai con saùo hoïc noùi, nieäm caâu Phaät hieäu A-di-ñaø, nhôø ñoù maø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä.

Loaøi vaät coøn nhö theá, huoáng chi con ngöôøi nieäm Phaät laïi chaúng ñöôïc vaõng sanh hay sao?”

Ngöôøi kia laïi hoûi raèng: “Ngaøi noùi vieäc vaõng sanh ñoù, coù gì laøm baèng cöù hay chaêng?”

Nhaát Nguyeân naøy ñaùp raèng: “OÂng khoâng bieát sao, trong baøi keä phaùt nguyeän cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø coù noùi raèng: Vaøo khi ta thaønh Phaät, Danh vang khaép möôøi phöông.

Ngöôøi, trôøi vui ñöôïc nghe, Ñeàu sanh veà coõi ta.

“Laïi cuõng noùi raèng: Ñòa nguïc, quyû, suùc sanh, Ñeàu sanh veà coõi ta.

“Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao?

“Saùch Kim cang khoa nghi daïy raèng: ‘Con choàn coøn nghe phaùp nôi ngaøi Baùch Tröôïng,(1) loaøi oác coøn bieát giöõ gìn baûo veä kinh Kim cang,(2) möôøi ngaøn con caù nghe danh (1)

Ngaøi Baùch Tröôïng thöôøng khi giaûng phaùp coù moät oâng giaø ñeán nghe. Moät hoâm nghe thuyeát phaùp xong khoâng veà. Ngaøi hoûi, oâng giaø noùi: Toâi khoâng phaûi ngöôøi, laø moät con choàn ôû sau nuùi. Tröôùc ñaây laøm ngöôøi tu haønh thuyeát phaùp taïi nuùi naøy, vì noùi sai moät caâu, baùc lyù nhaân quaû neân ñoïa laøm thaân choàn ñaõ 500 naêm nay. Xin ngaøi moät caâu chuyeån ngöõ ñeå toâi thoaùt kieáp choàn hoang. Ngaøi Baùch Tröôïng noùi: “Ngöôøi tu haønh cuõng khoâng che môø nhaân quaû.” OÂng giaø baùi taï, daën laïi raèng: “Nay toâi ñöôïc thoaùt kieáp, boû thaân choàn sau nuùi, xin mai taùng theo leã daønh cho ngöôøi tu.”

(2) Vöông Thò Cheá ñôøi Ñöôøng trì kinh Kim cang, ñi ñaâu cuõng mang theo ñeå trì tuïng. Ngaøy kia, ñi thuyeàn ñeán soâng Haùn, bò soùng to nguy caáp, beøn neùm

QUYEÅN TRUNG

729

hieäu Phaät sanh veà coõi trôøi;(1) naêm traêm con dôi ñöôïc nghe phaùp ñeàu thaønh baäc thaùnh hieàn,(2) con traên nghe baøi saùm ñöôïc sanh veà coõi trôøi,(3) con roàng nghe phaùp maø ngoä ñaïo.(4) Loaøi vaät kia coøn coù theå nhaän hieåu, giaùc ngoä, huoáng chi con ngöôøi sao chaúng bieát hoài taâm?

“Coù keû meâ say vieäc aên uoáng maø uoång phí moät ñôøi; coù ngöôøi tu haønh nhöng laàm laïc, khoâng tænh ngoä yù ñaïo. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, haù coù theå cho raèng giaûng kinh thuyeát phaùp laø vieäc nhoû, laø voâ ích hay sao? Chaúng thaáy trong kinh Phaùp Hoa coù daïy raèng: ‘Nhöõng ai nghe ñöôïc duø chæ moät quyeån kinh xuoáng nöôùc, soùng gioù lieàn yeân. Sau tôùi soâng Traán, nhìn thaáy döôùi baùnh laùi thuyeàn coù vaät saùng choùi, döôøng nhö haït chaâu, sai ngöôøi laën xuoáng mang leân, hoùa ra ñoù laø quyeån kinh Kim Cang ñaõ neùm xuoáng nöôùc, coù moät baày oác cuøng nhau vaây kín chung quanh. Môû ra thì ngoaøi öôùt maø trong khoâ, khoâng hö maát chöõ naøo.

(1) Möôøi ngaøn caù loäi... hoùa laøm Thieân töû: Trong Kim quang minh Kinh coù tích: Hoài ñôøi quaù khöù, oâng Löu Thuûy Tröôûng giaû ñi chôi vôùi hai ngöôøi con. Thuôû aáy trôøi khoâ haïn, oâng thaáy döôùi moät ao to, coù haøng muoân con caù bò nöôùc caïn saép cheát. OÂng thaùo nöôùc cöùu soáng, beøn thuyeát phaùp coát yeáu cho chuùng caù nghe, xöng teân baûy vò Phaät Nhö Lai ñaëng cho chuùng noù thoï Tam qui y. Sau baûy ngaøy, chuùng caù xaû maïng, sanh leân laøm caùc vò Thieân töû treân caûnh trôøi Ñao-lî. Xeùt ra bieát ñôøi tröôùc cuûa mình, chuùng caù beøn ñeo möôøi ngaøn xaâu chuoãi ngoïc, xuoáng coõi nhaân gian taï ôn oâng Löu Thuûy. OÂng Tröôûng giaû aáy laø tieàn thaân cuûa ñöùc Phaät Thích-ca; coøn hai ngöôøi con cuûa oâng laø tieàn thaân cuûa La-haàu-la vaø A-nan vaäy.

(2) Xöa coù moät nhoùm thöông nhaân döøng nghæ döôùi moät coäi caây. Trong boäng caây aáy coù naêm traêm con dôi. Khoaûng nöûa ñeâm coù moät ngöôøi trong nhoùm tuïng ñoïc kinh chuù. Ñeán gaàn saùng, caùc thöông nhaân nhoùm löûa naáu côm, khoùi xoâng vaøo boäng caây, caû baày dôi 500 con ñeàu cheát. Nhôø tröôùc ñoù vöøa ñöôïc nghe kinh neân taát caû ñeàu sanh veà coõi trôøi.

(3) Hoaøng haäu cuûa vua Löông Voõ ñeá (soáng vaøo theá kyû 6) laø ngöôøi hung döõ, ghen tuoâng, gieát haïi cung nöõ. Sau khi cheát, ñoïa laøm moät con traên. Baø baùo moäng khaån caàu vôùi vua, xin soaïn moät baøi vaên saùm. Löông Voõ ñeá lieàn thænh thieàn sö Chí Coâng laøm Saùm chuû, ñoïc saùm vaên. Con traên ñöôïc nghe roài thoaùt xaùc, sanh leân coõi trôøi Ñao-lî.

(4) Kinh Phaùp Hoa coù keå chuyeän Boà Taùt Vaên-thuø xuoáng long cung thuyeát phaùp ñoä loaøi roàng. Trong soá roàng nghe phaùp, coù Long nöõ con Long vöông vöøa ñöôïc 8 tuoåi, ñoán ngoä phaùp Ñaïi thöøa, daâng haït baûo chaâu cho Phaät, lieàn hieän qua theá giôùi Voâ Caáu maø thaønh Phaät.

730

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

baøi keä trong kinh naøy, ñeàu chaéc chaén seõ ñöôïc thaønh Phaät.

Nhöõng ai ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, ñeàu ñaõ thaønh töïu ñaïo Phaät. Khoâng coù moät ngöôøi naøo ñöôïc nghe Chaùnh phaùp maø khoâng thaønh Phaät.’ Leõ naøo ñoù laïi laø lôøi hö doái hay sao?

“OÂi! Loaøi vaät nghe phaùp coøn ñöôïc chöùng quaû, huoáng chi loaøi ngöôøi leã Phaät, tuïng kinh, giaûng phaùp, roäng tu caùc vieäc laønh maø chaúng thaønh Phaät hay sao?

“Nay toâi xin ñôn cöû moät soá tröôøng hôïp ñeå tröø döùt söï nghi ngôø cuûa caùc oâng. Ngaøi Phoå Am xem kinh Hoa Nghieâm maø ngoä ñaïo, ngaøi Vónh Gia ñoïc kinh Nieát-baøn ñöôïc saùng roõ taâm yù; ngaøi Khueâ Phong xem kinh Vieân Giaùc ñöôïc khai thoâng taâm yù; ngaøi Trí Giaû tuïng kinh Phaùp Hoa thaáy hoäi Linh Sôn chöa döùt! Lôïi ích nhö theá, haù coù theå khinh cheâ giaùo phaùp ñöôïc sao?

“Kinh Phaùp Hoa daïy raèng: ‘Nhö ngöôøi boá thí cuùng döôøng cho taát caû chuùng sanh trong boán traêm ngaøn a-taêng-kyø theá giôùi, maõi cho ñeán khi nhöõng chuùng sanh aáy ñeàu ñöôïc chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, döùt heát phieàn naõo, vaøo saâu trong thieàn ñònh, thaûy ñeàu ñöôïc thaàn thoâng töï taïi, ñaày ñuû taùm moân giaûi thoaùt. Nhö theá cuõng khoâng baèng coâng ñöùc cuûa ngöôøi thöù naêm möôi ñöôïc nghe laëp laïi moät baøi keä trong kinh Phaùp Hoa maø khôûi loøng vui theo. Coâng ñöùc cuûa ngöôøi naøy nhieàu hôn gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn. Ñöôïc nghe moät caâu keä, khôûi loøng vui theo maø coâng ñöùc coøn khoâng theå nghó baøn, huoáng chi laø trì tuïng troïn boä kinh?

“Trong baøi phuù Hoa nghieâm caûm öùng coù ñoaïn: ‘Ngöôøi naøo ñöôïc nghe baûy tieáng Ñaïi Phöông Quaûng Phaät Hoa Nghieâm Kinh thì khoâng coøn ñoïa vaøo ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh vaø a-tu-la.’ Huoáng chi laø coâng ñöùc trì nieäm kinh?

QUYEÅN TRUNG

731

“Thuôû xöa, coù moät vò taêng chuyeân trì kinh Hoa Nghieâm.

Moät hoâm, Thieân ñeá ñaëc bieät tìm ñeán thænh trai. Phaùp sö ñöôïc môøi leân Thieân cung, ngoài nhaäp ñònh. Giaây laùt, coù naêm traêm vò La-haùn töø treân khoâng bay ñeán, tuï taäp tröôùc ñieän. Sö muoán xuoáng toøa ngheânh tieáp, nhöng Thieân ñeá thöa raèng: Duïng yù trai taêng hoâm nay chæ moät mình ngaøi thoâi, chæ laø tieän dòp neân thænh caû naêm traêm vò La-haùn.

Ngaøi trì kinh Hoa Nghieâm laø caûnh giôùi cuûa Phaät, leõ ñaâu vì haøng tieåu thaùnh maø xuoáng toøa hay sao? Vò taêng aáy thoï trai xong lieàn bay ñöôïc leân khoâng trung, ngay luùc aáy ñöôïc thoaùt phaøm, chöùng thaùnh.

“Laïi coù moät vò taêng khaùc cuõng thoï trì kinh Hoa Nghieâm.

Thieân ñeá ñang ñaùnh nhau vôùi A-tu-la,(1) ñaëc bieät thænh ngaøi leân toøa tuïng kinh. Ngaøi bay leân khoâng trung maø ñeán, lieàn khieán cho Thieân ñeá chieán thaéng, A-tu-la hoaûng sôï chaïy troán vaøo moät loã troáng beân trong ngoù sen. Thieân ñeá möøng vui, muoán daâng leân ngaøi moùn thuoác tröôøng sanh. Sö quôû traùch raèng: ‘Phaät ñaïo voâ thöôïng chaúng chòu tu, duøng thuoác tröôøng sanh haù laïi khoûi cheát hay sao?’

“Nhö vaäy, leõ naøo coù theå cho raèng tuïng kinh laø vieäc nhoû nhaët hay sao?

“Saùch Taây vöïc kyù coù cheùp raèng: ‘Moät vò taêng ngöôøi Thieân Truùc(2) caàm quyeån kinh Hoa Nghieâm treân tay, sau ñoù xoái nöôùc röûa tay, nöôùc aáy chaûy troâi moät con kieán. Con kieán cheát, lieàn ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

“Vaøo thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, trong ao Ca-la coù moät con heán, nghe Phaät thuyeát phaùp roài cuõng ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

(1) (2)

Töùc A-tu-la vöông, vua cuûa loaøi a-tu-la.

Thieân Truùc: teân khaùc cuûa AÁn Ñoä.

732

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Nhö vaäy, leõ naøo coù theå cho raèng ñoïc kinh giaûng phaùp laø voâ ích hay sao? Nieäm Phaät laïi chaúng sanh veà Tònh ñoä hay sao?

“Nay xin daãn theâm maáy caâu ñeå laøm baèng chöùng, döùt haún söï nghi ngôø. Kinh daïy raèng chö Phaät nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng ôû khaép caùc coõi trong möôøi phöông, moãi vò ñeàu ôû nôi theá giôùi cuûa mình, hieän töôùng löôõi roäng daøi(1) bao truøm caû theá giôùi Tam thieân Ñaïi thieân, noùi ra lôøi chaân thaät, cuøng nhau xöng taùn ñöùc coâng ñöùc khoâng theå nghó baøn cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø, cuõng nhö coõi nöôùc trang nghieâm thuø thaéng cuûa ngaøi.

“Caùc vò Ñaïi Boà Taùt trong möôøi phöông coøn nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, nguyeän ñöôïc sanh veà theá giôùi cuûa ngaøi, huoáng chi laø haïng phaøm phu ngu muoäi nhö chuùng ta?

“Vaøo thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, coù caùc ngaøi Vaên-thuø, Phoå Hieàn. Sau khi Phaät dieät ñoä, coù caùc ngaøi Maõ Minh, Long Thoï. Treân hoäi Hoa Nghieâm coù Tyø-kheo Ñöùc Vaân, treân hoäi Laêng Nghieâm coù Boà Taùt Theá Chí. Taïi Ñoâng ñoä naøy(2) coù caùc vò toå sö nhö Vieãn Coâng, Phaùp Trí... caùc vò phaùp sö nhö Töø AÂn, Thieáu Khöông, Hoaøi Caûm, Thaûo Ñöôøng, Coâ Sôn, Toâng Thaùn, Nghóa Uyeân, Vieân Bieän Thaâm... caùc vò ñaïi sö nhö Tænh Thöôøng, Trung Quoác... caùc vò thieàn sö nhö Hoaøi Ngoïc, Ñaïo Xöôùc, Nguyeân Tín, Vaïn Nieân Nhaát, Tröông Loâ Traïch, Thieân Y Hoaøi, Vieân Chieáu Boån, Vónh Minh Thoï...

(1)

Töôùng löôõi roäng daøi: moät trong caùc töôùng toát cuûa ñöùc Phaät, do söï chaân thaät trong voâ soá kieáp maø thaønh töïu. Vì theá, töôùng naøy chöùng minh cho söï chaân thaät, raèng chö Phaät khoâng bao giôø noùi ra lôøi hö doái, sai leäch. Chö Phaät hieän töôùng naøy ñeå xaùc quyeát raèng lôøi saép noùi ra laø tuyeät ñoái chaân thaät.

(2) Ñoâng ñoä: chæ Trung Hoa, vì so vôùi AÁn Ñoä thì Trung Hoa naèm veà phía ñoâng.

QUYEÅN TRUNG

733

caùc vò hoøa thöôïng nhö Ñaïo An, Thieân Nhö Duy Taéc, Thieän Ñaïo... caùc vò luaät sö nhö Ñaïi Trí, Trung Phong... Laïi coøn coù Quoác sö Phoå ÖÙng, Toâng chuû Phoå Ñoä Öu Ñaøm, Saùm chuû Töø Vaân vaø möôøi taùm vò ñaïi hieàn nuùi Lö Sôn.

“Caùc vò Phaät, Toå vaø tri thöùc keå treân ñeàu tu haønh phaùp moân naøy, laïi coøn ñem ra giaùo hoùa muoân ngöôøi. Chuùng ta sao chaúng hoïc theo caùch tu trì aáy, nguyeän sanh veà Theá giôùi Cöïc Laïc? Caùc vò Phaät, Toå vaø tri thöùc aáy leõ naøo chaúng thaáu roõ phaùp moân thieàn ñònh hay sao? Leõ naøo laø haïng phaøm phu caên taùnh chaäm luït hay sao? Leõ naøo laø haïng vöôùng chaáp nôi hình töôùng maø tìm caàu hay sao?

“Xöa nay coù bieát bao baäc toân tuùc, bao nhieâu vò danh hieàn, thaûy ñeàu nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A-di-ñaø, caàu sanh Tònh ñoä! Huoáng chi chuùng ta chæ laø haïng phaøm ngu thaáp keùm?

“Than oâi! Nay sanh vaøo thôøi xaáu aùc coù ñuû naêm söï ueá tröôïc, tu hoïc caùc phaùp moân khaùc ñeàu khoù thaønh töïu, duy coù phaùp moân nieäm Phaät caàu vaõng sanh laø con ñöôøng thaúng taét nhaát maø thoâi! Nhöõng keû khoâng bieát ñeán phaùp moân naøy, thaät ñaùng thöông thay! Neáu ñaõ bieát maø chaúng tu theo, laïi caøng ñaùng thöông hôn nöõa!

“OÂi! Toâi nay nhoïc loøng noùi maõi, chaúng mong gì khaùc hôn laø caàu cho moïi ngöôøi ñeàu bieát ñau ñôùn xeùt nghó ñeán cuoäc sanh töû, mau mau nieäm Phaät caàu sanh Tònh ñoä.

“Neáu coù theå tu taäp caû phaùp moân thieàn ñònh keøm theo, khai ngoä veà boån taùnh, khaùc naøo nhö gaám theâm hoa, cuõng khoâng ñi ngoaøi muïc ñích. Coøn nhö khoâng ñuû söùc saùng toû, haõy nöông theo nguyeän löïc cuûa Phaät, cuõng ñöôïc vaõng sanh. Ñaõ vaõng sanh veà coõi Phaät roài, coøn lo gì khoâng ngoä ñaïo?

734

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

735

“Sau khi ñöôïc gaëp Phaät A-di-ñaø, môùi bieát raèng caû ba phaùp tu thieàn, nieäm Phaät vaø tu taâm ñeàu gioáng nhö nhau; caùc phaùp quaùn veà leõ khoâng, veà söï hö doái vaø phaùp trung quaùn ñeàu dung thoâng khoâng ngaên ngaïi.

thuyeát, söï töùc lyù, lyù töùc söï, töôùng laø khoâng töôùng, khoâng töôùng laø töôùng, voâ löôïng laø moät, moät laø voâ löôïng, Phaät töùc laø ta, ta töùc laø Phaät, Phaät thuyeát phaùp töùc laø ta thuyeát phaùp, ta thuyeát phaùp töùc laø Phaät thuyeát phaùp.

“Ñaõ ñaït thaáu lyù vieân dung, môùi bieát raèng nieäm maø khoâng nieäm, sanh maø khoâng sanh, tu maø khoâng tu, chöùng maø khoâng chöùng, thuyeát maø khoâng thuyeát, khoâng thuyeát maø

“Nhö vaäy, muõi ta cuõng laø muõi Phaät, maëc tình thôû ra hít vaøo. Quaû nhö ñaït ñeán caûnh giôùi aáy, môùi tin raèng lôøi cuûa Nhaát Nguyeân naøy hoâm nay chaúng phaûi laø doái traù.”

三大聖人决疑文 唐洛揚罔極寺,釋慧日, 俗姓辛氏。東萊人 也。中宗朝得度。及登具足,後遇義淨三藏造 一乘之極奥。躬詣竺乾。 心恒羨慕。日遂誓遊西域。始者泛舶渡 海。自經三載。東南海中諸國,崑崙佛誓師子 洲等。經過略遍,乃達天竺。禮謁聖迹。尋求 梵本。訪善知識,一十三年。咨稟法訓思欲利 人。 振錫還鄉獨影孤征。雪嶺胡鄉又涉四載。 既經多苦。深厭閻浮,自歎曰。何國何方有樂 無苦。何法何行能速見佛。遍問天竺。學者

Tam ñaïi Thaùnh nhaân quyeát nghi vaên Ñöôøng, Laïc Döông, Voõng Cöïc töï, Thích Hueä Nhaät tuïc taùnh Taân thò, Ñoâng Lai nhaân daõ. Trung Toâng trieàu ñaéc ñoä caäp ñaêng cuï tuùc, haäu ngoä Nghóa Tònh Tam Taïng, taïo nhaát thöøa chi cöïc aùo, cung ngheä truùc caøn.

Taâm haèng tieän moä, nhaät toaïi theä du Taây vöïc. Thuûy giaû phieán baïc ñoä haûi. Töï kinh tam taûi. Ñoâng nam haûi trung chö quoác, Coân Loân Phaät Theä Sö Töû Chaâu ñaúng. Kinh quaù löôïc bieân, naõi ñaït Thieân Truùc. Leã yeáu thaùnh tích, taàm caàu Phaïm baûn, phoùng thieän tri thöùc. Nhaát thaäp tam nieân tö baåm phaùp huaán, tö duïc lôïi nhaân.

Chaán tích hoaøn höông, ñoäc aûnh coâ chinh, tuyeát laõnh hoà höông. Höïu thieäp töù taûi kyù kinh ña khoå, thaâm yeåm Dieâmphuø. Töï thaùn vieát: Haø quoác haø phöông naêng laïc voâ khoå? Haø phaùp haø haïnh, naêng toác kieán Phaät? Bieán vaán Thieân Truùc.

736

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

737

所說皆讚淨土。復合金口。其於速疾是一生 路。盡此報身,必得往生極樂世界。親得奉事 阿彌陀佛。

Hoïc giaû sôû thuyeát giai taùn Tònh ñoä. Phuïc hieäp kim khaåu, kyø

聞已頂受。漸至北印度,健馱羅國。王城 東北有一大山。山有觀音像。有至誠祈請,多

Vöông thaønh ñoâng baéc höõu nhaát ñaïi sôn. Sôn höõu Quaùn

得現身。日遂七日叩頭。又斷食畢命為期。 至七日夜且未央。觀音空中現紫金色相。長 一丈餘。坐寶蓮華,垂右手,摩日頂曰。

ö toác taät. Thò nhaát sanh loä, taän thöû baùo thaân, taát ñaéc vaõng sanh Cöïc laïc theá giôùi, thaân ñaéc phuïng söï A-di-ñaø Phaät.

Vaên dó ñaûnh thoï. Tieäm chí Baéc AÁn Ñoä, Kieän-ñaø-la quoác.

AÂm töôïng, höõu chí thaønh kyø thænh, ña ñaéc hieän thaân. Nhaät toaïi thaát nhaät khaáu ñaàu. Höïu ñoaïn thöïc taát maïng vi kyø.

Chí thaát nhaät daï thaû vò öông, Quaùn AÂm khoâng trung hieän töû kim saéc töôùng, tröôøng nhaát tröôïng dö, toïa baûo lieân hoa, thuøy höõu thuû, ma nhaät ñaûnh vieát: Nhöõ duïc truyeàn phaùp, töï lôïi lôïi tha, duy höõu Taây phöông

汝欲傳法自利利他。西方淨土極樂世界彌 陀佛國。勸令念佛誦經迴願往生到彼國已見 佛及我得大利益。汝自當知淨土法門勝過諸 行。

Di-ñaø Phaät quoác. Khuyeán linh nieäm Phaät tuïng kinh, hoài

說已忽滅。日斷食既困。聞此強壯。及 登嶺東歸。計行七十餘國。總一十八年。開 元七年方達長安。進帝佛真容梵夾等開悟帝 心。賜號曰慈慜三藏生法師。

cöôøng traùng. Caäp ñaêng laõnh ñoâng quy. Keá haønh thaát thaäp

生常勤修淨土之業。著往生淨土集行于 世。其道與善導少康異時而同化也。 又唐大曆二年,法照大師,棲止衡州雲峯 寺。勤修不懈,唯以勸人念佛爲急務。

nguyeän vaõng sanh. Ñaùo bæ quoác dó kieán Phaät caäp ngaõ, ñaéc ñaïi lôïi ích. Nhöõ töï ñöông tri Tònh ñoä phaùp moân thaéng quaù chö haïnh.

Thuyeát dó hoát dieät. Nhaät ñoaïn thöïc kyù khoán, vaên thöû dö quoác. Toång nhaát thaäp baùt nieân. Khai Nguyeân thaát nieân, phöông ñaït Tröôøng An. Taán ñeá Phaät chaân dung phaïm hieäp ñaúng. Khai ngoä ñeá taâm, töù hieäu vieát Töø Maãn Tam Taïng Sanh Phaùp sö.

Sanh thöôøng caàn tu Tònh ñoä chi nghieäp. Tröôùc Vaõng sanh Tònh ñoä taäp haønh vu theá. Kyø ñaïo döõ Thieän Ñaïo, Thieáu Khöông dò thôøi nhi ñoàng hoùa daõ.

Höïu Ñöôøng Ñaïi Lòch nhò nieân, Phaùp Chieáu Ñaïi sö teâ chæ Hoaønh Chaâu Vaân Phong töï, caàn tu baát giaûi, duy dó khuyeán nhaân nieäm Phaät vi caáp vuï.

738

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

於僧堂內粥鉢中兩次現五臺勝境。勝境中 復現有寺。金牓題云。大聖竹林寺。 於是法照心渴仰,欲禮五臺。遂在𢖍州湖 東寺,豈五會念佛道場,願見大聖。 至四年,八月,十三日發行,於五年,四 月,五日到五臺縣。遙見佛

QUYEÅN TRUNG

739

Ö taêng ñöôøng noäi chuùc baùo trung, löôõng thöù hieän Nguõ Ñaøi thaéng caûnh. Thaéng caûnh trung, phuïc hieän höõu töï, kim baûng ñeà vaân: Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm töï Ö thò Phaùp Chieáu taâm hoaøi khaùt ngöôõng. Duïc leã Nguõ Ñaøi. Toaïi taïi Hoaønh Chaâu Hoà Ñoâng töï, khôûi nguõ hoäi nieäm Phaät ñaïo traøng, nguyeän kieán ñaïi thaùnh.

Chí töù nieân, baùt nguyeät, thaäp tam nhaät phaùt haønh, ö nguõ

光寺南,數道白

nieân, töù nguyeät, nguõ nhaät ñaùo Nguõ Ñaøi huyeän. Dieâu kieán

光。六日到佛光寺。果如鉢中所見,畧無差

Phaät Quang töï nam, soå ñaïo baïch quang. Luïc nhaät ñaùo Phaät

脫。

Quang töï. Quaû nhö baùt trung sôû kieán, löôïc voâ sai thoaùt.

Kyø daï töù canh, kieán nhaát ñaïo quang, tuøng Baéc sôn haï

其夜四更,見一道光,從圵山下來射照。照

lai xaï chieáu. Chieáu mang nhaäp ñöôøng noäi, naõi vaán chuùng

忙入堂內,乃問衆云。此何祥光,吉凶焉在。

vaân: Thöû haø töôøng quang, kieát hung dieân taïi? Höõu taêng

有僧答言。此大聖不思議光。常答有緣。

ñaùp ngoân: Thöû Ñaïi thaùnh baát tö nghò quang, thöôøng giaùc höõu duyeân.

照聞已即具威儀尋光至寺。東北五十里間

Chieáu vaên dó, töùc cuï sai nghi taàm quang chí töï. Ñoâng

果有山。山下有澗。澗北有一石門。見二青

baéc nguõ thaäp lyù gian, quaû höõu sôn, sôn haï höõu giaûn, giaûn

衣可年八九歲。顏貌端正立于門首。一稱善 財,二曰難陀。 相見歡喜問訊設禮。引照入門。向北行五 里已來。見一金門樓。漸至門所乃是一寺。 寺前有大金牓。題曰。大聖竹林寺。如鉢中 所見者。

baéc höõu nhaát thaïch moân, kieán nhò thanh y, khaû nieân baùt cöûu tueá, nhan maïo ñoan chaùnh, laäp vu moân thuû. Nhaát xöng Thieän Taøi, nhò vieát Nan-ñaø.

Töông kieán hoan hyû, vaán taán thieát leã, daãn Chieáu nhaäp moân, höôùng baéc haønh nguõ lyù dó lai, kieán nhaát kim moân laâu, tieäm chí moân sôû, naõi thò nhaát töï, töï tieàn höõu nhaát ñaïi kim baûng, ñeà vieát: Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm töï, nhö baùt trung sôû kieán giaû.

740

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

方圓可二十里。一百二十院皆有寶塔莊 嚴。其地純是黃金。流渠華樹,充滿其中。照

QUYEÅN TRUNG

741

Phöông vieân khaû nhò thaäp lyù, nhaát baùch nhò thaäp vieän, giai höõu baûo thaùp trang nghieâm, kyø ñòa thuaàn thò hoaøng kim, löu cöø hoa thoï, sung maõn kyø trung. Chieáu nhaäp töï

入寺至講堂中。見文殊在西,普賢在東,各據

chí giaûng ñöôøng trung, kieán Vaên-thuø taïi taây, Phoå Hieàn taïi

師子之座。說法之音,歷歷可聽。文殊左右菩

ñoâng, caùc cöù sö töû chi toøa. Thuyeát phaùp chi aâm, lòch lòch

薩萬餘。普賢亦無數菩薩圍繞。 照至二賢前作禮問云。末代凡夫去聖時遙 知識轉劣垢障尤深。佛性無由顯現,佛法浩

khaû thính. Vaên-thuø taû höõu Boà Taùt vaïn dö. Phoå Hieàn dieäc voâ soá Boà Taùt vi nhieãu.

Chieáu chí nhò Boà Taùt tieàn taùc leã vaán vaân: Maït ñaïi phaøm phu, khöù thaùnh thôøi dieâu, tri thöùc chuyeån lieät, caáu chöôùng vöu thaân, Phaät taùnh voâ do hieån hieän. Phaät phaùp haïo haõn,

澣。未審修行於何法門,最為其要。唯願大聖

vò thaåm tu haønh ö haø phaùp moân, toái vi kyø yeáu. Duy nguyeän

斷我疑網。

Ñaïi Thaùnh ñoaïn ngaõ nghi voõng.

Vaên-thuø baùo ngoân: Nhöõ kim nieäm Phaät, kim chaùnh thò

文殊報言。汝今念佛。今正是時。諸修行

thôøi. Chö tu haønh moân, voâ quaù nieäm Phaät. Cuùng döôøng

門,無過念佛。供養三寶福慧雙修。此之二門

Tam baûo, phöôùc hueä song tu. Thöû chi nhò moân toái vi kinh

最為徑要。所以者何。我於過去劫中因觀佛 故。因念佛故。因供養故。今得一切種智。 是故一切諸法般若波羅蜜甚深禪定。乃至諸 佛皆從念佛而生。故知念佛是諸法之王。汝 當常念無上法王令無休息。 照又問。當云何念。 文殊言。此世界西有阿彌陀佛。彼佛願力

yeáu. Sôû dó giaû haø? Ngaõ ö quaù khöù kieáp trung, nhaân quaùn Phaät coá, nhaân nieäm Phaät coá, nhaân cuùng döôøng coá, kim ñaéc nhaát thieát chuûng trí. Thò coá nhaát thieát chö phaùp Baùt nhaõ Ba-la-maät, thaäm thaâm thieàn ñònh. Naõi chí chö Phaät giai tuøng nieäm Phaät nhi sanh. Coá tri nieäm Phaät, thò chö phaùp chi vöông. Nhöõ ñöông thöôøng nieäm voâ thöôïng phaùp vöông, linh voâ höu töùc.

Chieáu höïu vaán: Ñöông vaân haø nieäm?

Vaên-thuø ngoân. Thöû theá giôùi taây höõu A-di-ñaø Phaät. Bæ Phaät nguyeän löïc baát khaû tö nghò. Nhöõ ñöông keá nieäm, linh

742

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

不可思議。汝當繼念,令無間斷。命終之後決 定往生,永不退轉。 說是語已。時二大聖各舒金手摩照頂為授 記別。 汝已念佛故,不久證無上正等菩提。若善 男女等,願疾成佛者,無過念佛,則能速證無上 菩提。 語已,時二大聖互說伽陀。照聞已歡喜踊 躍,疑網悉除。又更作禮。禮謝而退。 已上二則載於有宋高僧傳。俱在藏內富字 函。前後事由,文煩不錄。

26. Ba vò Ñaïi Thaùnh döùt loøng nghi cho ngöôøi(1)

V

eà ñôøi nhaø Ñöôøng, ôû thaønh Laïc Döông, chuøa Voõng Cöïc, coù moät vò taêng hieäu Thích Hueä Nhaät, voán ngöôøi hoï Taân queâ ôû Ñoâng Lai. Ngaøi xuaát gia vaø thoï giôùi Cuï tuùc vaøo khoaûng trieàu vua Ñöôøng Trung Toâng (705-707), (1)

Ba vò Ñaïi Thaùnh ñöôïc neâu trong baøi naøy laø Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, Boà Taùt Vaên-thuø vaø Boà Taùt Phoå Hieàn. Trong hai caâu chuyeän ñöôïc keå sau ñaây, ba vò Ñaïi Thaùnh naøy ñaõ hieån linh ñeå döùt saïch loøng nghi ngôø cho 2 vò cao taêng, ñoàng thôøi cuõng löu laïi moät taám göông cho ngöôøi ñôøi soi vaøo ñeå thaáy ñöôïc choã thuø thaéng cuûa phaùp moân Tònh ñoä.

QUYEÅN TRUNG

743

voâ giaùn ñoaïn. Maïng chung chi haäu quyeát ñònh vaõng sanh, vónh baát thoái chuyeån.

Thuyeát thò ngöõ dó, thôøi nhò ñaïi thaùnh caùc thö kim thuû ma Chieáu ñaûnh vi thoï kyù bieät: Nhöõ dó nieäm Phaät coá, baát cöûu chöùng Voâ thöôïng chaùnh ñaúng Boà-ñeà. Nhöôïc thieän nam nöõ ñaúng, nguyeän taät thaønh Phaät giaû, voâ quaù nieäm Phaät, taéc naêng toác chöùng Voâ thöôïng Boà-ñeà.

Ngöù dó, thôøi nhò ñaïi thaùnh hoã thuyeát Giaø-ñaø. Chieáu vaên dó hoan hyû duõng döôïc, nghi voõng taát tröø. Höïu caùnh taùc leã.

Leã taï nhi thoái.

Dó thöôïng nhò taéc, taûi ö höõu Toáng Cao taêng truyeän, caâu taïi taïng noäi phuù töï haøm. Tieàn haäu söï do, vaên phieàn baát luïc.

sau gaëp ngaøi Nghóa Tònh Tam Taïng, tieáp nhaän ñöôïc giaùo phaùp Nhaát thöøa saâu xa nhaát.

Ngaøi Hueä Nhaät trong loøng thöôøng töôûng moä, quyeát ñi ñeán Thieân Truùc. Ngaøy kia ñoái tröôùc töôïng Phaät phaùt lôøi theä nguyeän, leân ñöôøng sang Taây Vöïc.(1) Ban ñaàu nöông thuyeàn vöôït bieån, trong khoaûng ba naêm ñaõ traûi qua haàu heát caùc nöôùc mieàn Ñoâng Nam haûi nhö Coân Loân, Phaät Theä, Sö Töû Chaâu... Vöôït qua nhieàu nöôùc, cuoái cuøng môùi ñeán ñöôïc Thieân Truùc, ngaøi ñeán leã baùi caùc thaùnh tích vaø tìm (1)

Thieân Truùc, Taây Vöïc ñeàu laø nhöõng teân khaùc ñeå chæ AÁn Ñoä.

744

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

kieám thu thaäp caùc baûn kinh vaên tieáng Phaïn. Ngaøi cuõng ñi khaép nôi tham baùi caùc baäc thieän tri thöùc. Trong suoát 13 naêm tìm caàu hoïc hoûi giaùo phaùp, chæ mong muoán ñöôïc laøm lôïi ích cho muoân ngöôøi!

Roài ngaøi choáng gaäy leân ñöôøng veà. Ñöôøng xa thaêm thaúm moät boùng moät mình, vöôït qua bao nuùi tuyeát, bao xoùm laøng heûo laùnh. Ñi ñöôïc 4 naêm daøi, traûi qua khoâng bieát bao nhieâu söï khoå nhoïc, ñau ñôùn, sanh ra chaùn ngaùn coõi Dieâm-phuø naøy, beøn töï than raèng: “Coù ñaát nöôùc naøo, theá giôùi naøo chæ coù vui maø khoâng coù khoå? Coù phaùp moân naøo, haïnh nguyeän naøo coù theå mau choùng ñöôïc gaëp Phaät?” Ngaøi laïi ñem vieäc aáy ñi hoûi khaép caùc vò hoïc giaû treân toaøn coõi Thieân Truùc. Ai naáy ñeàu ngôïi khen phaùp moân Tònh ñoä, vöøa phuø hôïp vôùi lôøi Phaät daïy, vöøa mau choùng ñaït ñeán keát quaû, chính laø con ñöôøng coù theå tu taäp chæ trong moät ñôøi, döùt boû thaân naøy aét ñöôïc vaõng sanh veà Theá giôùi Cöïc Laïc, töï mình ñöôïc phuïng söï ñöùc Phaät A-di-ñaø.

Nghe ñöôïc nhöõng lôøi aáy roài, ngaøi Hueä Nhaät cuùi ñaàu vaâng laõnh. Roài ngaøi lieàn ñi daàn leân phía baéc AÁn Ñoä, ñeán nöôùc Kieän-ñaø-la (Gandhāra). Veà phía ñoâng baéc kinh ñoâ nöôùc naøy coù moät ngoïn nuùi lôùn. Treân nuùi coù töôïng ñöùc Boà Taùt Quaùn AÂm, ñaõ coù nhieàu ngöôøi chí thaønh caàu thænh ñöôïc thaáy Boà Taùt hieän thaân. Ngaøi Hueä Nhaät beøn khaáu ñaàu laøm leã tröôùc töôïng Boà Taùt troïn baûy ngaøy, laïi phaùt nguyeän tuyeät thöïc ñeán cheát neáu khoâng ñöôïc thaáy Boà Taùt hieän thaân. Ñeán ngaøy thöù baûy, khi trôøi coøn chöa saùng, ñöùc Quaùn AÂm boãng hieän ra thaân hình maøu vaøng röïc giöõa khoâng trung, chieàu cao hôn moät tröôïng, ngoài treân toøa sen baùu, ñöa tay phaûi xuoáng xoa ñaàu Hueä Nhaät daïy raèng:

QUYEÅN TRUNG

745

“OÂng muoán truyeàn phaùp lôïi mình lôïi ngöôøi, chæ coù moät phaùp höôùng veà coõi Phaät A-di-ñaø ôû phöông Taây maø thoâi.

Neân khuyeân ngöôøi nieäm Phaät, tuïng kinh, hoài höôùng phaùt nguyeän vaõng sanh. Khi ñöôïc veà coõi aáy, ñöôïc gaëp ta vaø ñöùc Phaät A-di-ñaø, ñöôïc lôïi ích lôùn. OÂng neân töï bieát raèng phaùp moân Tònh ñoä vöôït hôn taát caû caùc haïnh nguyeän khaùc.”

Daïy nhö theá roài, boãng döng bieán maát. Ngaøi Hueä Nhaät tuyeät thöïc ñaõ ñeán luùc saép boû maïng, nhöng vöøa nghe xong nhöõng lôøi aáy boãng trôû neân khoûe maïnh, lieàn thaúng ñöôøng leo qua nuùi aáy, nhaém höôùng ñoâng maø ñi.(1) Ñöôøng ngaøi ñi traûi qua hôn 70 nöôùc, tính thôøi gian töø khi ñi cho ñeán luùc veà tôùi Trung Hoa laø 18 naêm (701-719). Nieân hieäu Khai Nguyeân thöù 7 ñôøi vua Ñöôøng Huyeàn Toâng (719), ngaøi veà tôùi Tröôøng An. Ngaøi daâng leân hoaøng ñeá nhöõng kinh töôïng mang veà ñöôïc töø AÁn Ñoä. Sau, ngaøi cuõng khai ngoä cho hoaøng ñeá, ñöôïc ban töù hieäu laø Töø Maãn Tam Taïng Sanh Phaùp sö.

Suoát ñôøi ngaøi tinh caàn tu taäp phaùp moân Tònh ñoä, coù soaïn boä saùch Vaõng sanh Tònh ñoä taäp löu truyeàn ôû ñôøi. Lôøi daïy cuûa ngaøi cuøng vôùi caùc vò Thieän Ñaïo vaø Thieáu Khöông, tuy khaùc thôøi ñaïi nhöng choã giaùo hoùa ñeàu nhö nhau. * Nieân hieäu Ñaïi Lòch thöù 2 ñôøi Ñöôøng Ñaïi Toâng (767), coù Ñaïi sö Phaùp Chieáu truï trì chuøa Vaân Phong taïi Hoaønh Chaâu. Ngaøi sieâng caàn tu hoïc khoâng heà giaûi ñaõi, luoân laáy söï khuyeân ngöôøi nieäm Phaät laøm vieäc gaáp ruùt, khaån thieát.

(1)

Töø AÁn Ñoä nhaém höôùng ñoâng maø ñi töùc laø höôùng veà Trung Hoa. Tröôùc ñoù ngaøi ñaõ leân ñöôøng veà, nhöng vì chöa quyeát ñònh theo phaùp moân Tònh ñoä neân coøn daàn daø treân ñaát AÁn. Keå töø luùc naøy môùi quyeát loøng tin töôûng vaøo phaùp moân Tònh ñoä.

746

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ñaõ hai laàn trong Taêng ñöôøng, ngaøi nhìn vaøo baùt chaùo thaáy hieän ra thaéng caûnh ôû Nguõ Ñaøi. Trong thaéng caûnh aáy laïi hieän ra moät ngoâi chuøa, coù baûng vaøng ñeà maáy chöõ “Chuøa Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm”.

Töø ñoù, ngaøi Phaùp Chieáu ñem loøng khaùt ngöôõng, muoán ñeán Nguõ Ñaøi chieâm baùi. Taïi chuøa Hoà Ñoâng ôû Hoaønh Chaâu, ngaøi 5 laàn laäp ñaïo traøng nieäm Phaät, phaùt nguyeän ñöôïc thaáy Ñaïi Thaùnh.

Ngaøy 13 thaùng 8, nieân hieäu Ñaïi Lòch thöù 4 (769), ngaøi khôûi haønh. Ñeán ngaøy moàng 5 thaùng 4 naêm sau thì vöøa tôùi huyeän Nguõ Ñaøi. Töø xa, ngaøi nhìn veà phöông nam thaáy nôi chuøa Phaät Quang coù maáy ñaïo haøo quang traéng saùng toûa leân. Qua hoâm sau thì ñeán chuøa Phaät Quang, thaáy quang caûnh y heät nhö tröôùc ñaây nhìn thaáy trong baùt chaùo, khoâng khaùc chuùt naøo! Ñeâm hoâm aáy, vöøa qua canh tö, ngaøi Phaùp Chieáu nhìn thaáy moät ñaïo haøo quang töø treân ngoïn nuùi phía baéc bay xuoáng chieáu vaøo trong chuøa. Ngaøi voäi vaøo chuøa thöa hoûi chuùng taêng: “Haøo quang aáy laø ñieàm gì, laønh hay döõ?” Coù moät vò taêng ñaùp raèng: “Ñoù laø haøo quang khoâng theå nghó baøn cuûa ñöùc Ñaïi Thaùnh, thöôøng giaùc ngoä cho nhöõng ai coù duyeân laønh.”

Ngaøi Phaùp Chieáu nghe nhö vaäy roài lieàn chænh ñoán oai nghi, theo höôùng haøo quang maø thaúng ñöôøng leân chuøa. Ñi veà höôùng ñoâng baéc chöøng 50 daëm, quaû nhieân gaëp moät ngoïn nuùi. Döôùi nuùi coù khe nöôùc, phía baéc khe nöôùc coù moät cöûa ñaù. Coù hai ñoàng töû maëc aùo xanh, khoaûng taùm, chín tuoåi, dung maïo ñoan chaùnh, ñang ñöùng tröôùc cöûa. Moät ngöôøi xöng teân laø Thieän Taøi, moät ngöôøi laø Nan-ñaø.

QUYEÅN TRUNG

747

Ñoâi beân gaëp nhau baøy toû söï vui möøng, cuøng theo leã hoûi han nhau. Roài hai ngöôøi aáy daãn Phaùp Chieáu vaøo cöûa, cuøng ñi veà höôùng baéc khoaûng 5 daëm thì tôùi. Nôi ñaây coù moät toøa laàu cöûa vaøng, khi ñeán taän cöûa thì môùi bieát ñoù laø moät ngoâi chuøa. Tröôùc chuøa coù moät baûng vaøng lôùn ñeà maáy chöõ: “Chuøa Ñaïi Thaùnh Truùc Laâm”. Quang caûnh nôi aáy vuoâng vöùc moãi beà chöøng 20 daëm, coù 120 vieän, thaûy ñeàu coù baûo thaùp trang nghieâm. Maët ñaát toaøn laø vaøng roøng, laïi coù ao nöôùc chaûy, coù hoa traùi, caây coái moïc ñaày beân trong.

Phaùp Chieáu vaøo chuøa, böôùc vaøo trong giaûng ñöôøng nhìn thaáy ñöùc Vaên-thuø beân phía taây, ñöùc Phoå Hieàn beân phía ñoâng. Hai vò Boà Taùt aáy ñeàu ngöï treân toøa sö töû, tieáng thuyeát phaùp nghe raát roõ raøng, vang doäi. Hai beân ñöùc Vaên-thuø coù hôn muoân vò Boà Taùt theo haàu, coøn chung quanh ñöùc Phoå Hieàn cuõng coù voâ soá vò Boà Taùt.

Phaùp Chieáu tieán tôùi tröôùc hai vò Boà Taùt, leã laïy roài thöa hoûi raèng: “Con laø phaøm phu sanh nhaèm ñôøi maït phaùp, caùch Phaät ñaõ xa, tri thöùc heøn keùm, nghieäp chöôùng nhô nhôùp laáp saâu neân taùnh Phaät khoâng do ñaâu maø hieån baøy!

Phaät phaùp meânh moâng, con thaät khoâng bieát phaûi tu taäp phaùp moân naøo laø coát yeáu. Cuùi xin hai vò Ñaïi Thaùnh vì con phaù saïch choã nghi ngôø.” Ñöùc Vaên-thuø ñaùp raèng: “Nay chính laø luùc oâng neân tu phaùp moân nieäm Phaät. Trong taát caû caùc moân tu haønh, khoâng coù phaùp moân naøo vöôït hôn phaùp nieäm Phaät vaø cuùng döôøng Tam baûo. Ñoù laø ñoàng thôøi tu phöôùc laãn tu hueä.

Chæ coù hai phaùp tu ñoù laø con ñöôøng thaúng taét nhaát, coát yeáu nhaát. Vì sao vaäy? Nhö ta ñaây trong ñôøi quaù khöù chính nhôø quaùn töôûng Phaät, nieäm Phaät vaø cuùng döôøng maø nay ñaït ñöôïc trí tueä giaûi thoaùt hieåu bieát taát caû. Cho neân, taát caû caùc

748

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

phaùp Baùt-nhaõ Ba-la-maät, thieàn ñònh thaâm saâu, cho ñeán heát thaûy chö Phaät ñeàu laø sanh ra töø phaùp moân nieäm Phaät.

Neân phaûi bieát raèng, phaùp moân nieäm Phaät laø vua trong taát caû caùc phaùp. OÂng neân thöôøng xuyeân nieäm töôûng ñaáng Voâ thöôïng Phaùp vöông,(1) khoâng luùc naøo giaùn ñoaïn.”

Phaùp Chieáu laïi hoûi: “Neân nieäm nhö theá naøo?” Ñöùc Vaên-thuø daïy: “Veà höôùng taây cuûa theá giôùi naøy coù ñöùc Phaät A-di-ñaø. Nguyeän löïc cuûa ñöùc Phaät aáy khoâng theå nghó baøn. OÂng neân thöôøng nieäm danh hieäu ngaøi, ñöøng cho giaùn ñoaïn. Sau khi maïng chung chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh, maõi maõi khoâng coøn thoái chuyeån.”

Noùi xong, hai vò Ñaïi Thaùnh cuøng ñöa tay vaøng xoa leân (1)

Voâ thöôïng Phaùp vöông: danh hieäu toân xöng ñöùc Phaät, vì ngaøi laø vò vua trong taát caû caùc phaùp vaø khoâng coøn ai vöôït hôn ñöôïc nöõa.

萬宗禪師直指篇 夫念佛三昧者,名一行三昧也。蓋彼行人 旣了深旨。能持一心,不涉餘行。唯念彼土, 唯憶彼佛。知身土無二,了憶念亦一。乃得如 上所立之名,爲一行也。 雖名一行,其於行人,亦當以彼一切出 世,世閒無量法門,諸功德行,以爲助道,則往

QUYEÅN TRUNG

749

ñænh ñaàu Phaùp Chieáu, ban lôøi thoï kyù raèng: “OÂng nhôø tu taäp phaùp moân nieäm Phaät maø khoâng bao laâu nöõa seõ ñöôïc chöùng quaû Boà-ñeà Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng. Neáu coù nhöõng thieän nam, tín nöõ naøo muoán mau thaønh Phaät thì khoâng gì baèng tu phaùp moân nieäm Phaät, chaéc chaén seõ ñöôïc nhanh choùng thaønh töïu quaû Boà-ñeà Voâ thöôïng.”

Döùt lôøi, hai vò Ñaïi Thaùnh laïi thay nhau ñoïc keä. Phaùp Chieáu ñöôïc nghe roài laáy laøm vui möøng phaán chaán, loøng nghi döùt saïch, beøn leã laïy roài lui ra.

Hai caâu chuyeän treân ñeàu coù ghi cheùp trong Toáng Cao taêng truyeän, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi taïng kinh, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, thuoäc quyeån 50, soá hieäu 2061. Ñaây chæ neâu vieäc chính, coøn nhöõng chi tieát nhoû khoâng quan troïng xin löôïc bôùt.

Vaïn Toâng thieàn sö tröïc chæ thieân

Phuø nieäm Phaät Tam-muoäi giaû, danh Nhaát haïnh Tammuoäi daõ. Caùi bæ haønh nhaân, kyù lieãu thaâm chæ. Naêng trì nhaát taâm, baát thieäp dö haønh. Duy nieäm bæ ñoä, duy öùc bæ Phaät. Tri thaân ñoä voâ nhò, lieãu öùc nieäm dieäc nhaát. Naõi ñaéc nhi thöôïng sôû laäp chi danh, vi nhaát haïnh daõ.

Tuy danh nhaát haïnh, kyø ö haønh nhaân, dieäc ñöông dó bæ nhaát thieát xuaát theá, theá gian voâ löôïng phaùp moân, chö coâng ñöùc haønh, dó vi trôï ñaïo, taéc vaõng sanh haïnh taät. Thò coá nhaát

750

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

生行疾。是故一切諸行悉爲淨土而修,無別岐 路。名一行耳,譬如衆流入海,同得海名。萬 善同歸得名一行。 以 是 義 故 。 則 一 切 念 處 , 正 勤,根,力,覺,道,四弘,六度,皆淨土行。乃至 人中染指之善。及散心念佛。或一稱名。或

QUYEÅN TRUNG

751

thieát chö haïnh, taát vi Tònh ñoä nhi tu, voâ bieät kì loä. Danh nhaát haïnh nhó, thí nhö chuùng löu nhaäp haûi, ñoàng ñaéc haûi danh. Vaïn thieän ñoàng quy, ñaéc danh nhaát haïnh.

Dó thò nghóa coá, taéc nhaát thieát nieäm xöù, chaùnh caàn, caên, löïc, giaùc, ñaïo, töù hoaèng, luïc ñoä, giai Tònh ñoä haïnh. Naõi chí nhaân trung nhieãm chæ chi thieän, caäp taùn taâm nieäm Phaät, hoaëc nhaát xöng danh, hoaëc nhaát cöû thuû, nhaát leã nhaát taùn, hoaëc nhaát chieâm ngöôõng. Naõi chí hoaëc phuïng nhaát höông

一舉手,一禮一讚。或一瞻仰。乃至或奉一

nhaát thuûy, nhaát hoa nhaát ñaêng, nhaát cuùng döôøng, nhaát

香一水,一華一燈一供養,一供養具。或一念

cuùng döôøng cuï, hoaëc nhaát nieäm tu taäp, chí vu thaäp nieäm,

修習至于十念。或發一行一施,一戒一忍,禪 定,智慧,一切善根,回向極樂。 願力持故。雖有遲疾。皆得往生。如經所 說。喻昔有人。以小滴水寄於大海。願不壞 不失,不異不竭。雖經多劫。要還元水。其人

hoaëc phaùt nhaát haønh nhaát thí, nhaát giôùi nhaát nhaãn, thieàn ñònh, trí hueä, nhaát thieát thieän caên, hoài höôùng Cöïc Laïc.

Nguyeän löïc trì coá, tuy höõu trì taät, giai ñaéc vaõng sanh, nhö kinh sôû thuyeát. Duï tích höõu nhaân, dó tieåu trích thuûy kyù ö ñaïi haûi, nguyeän baát toaïi baát thaát, baát dò baát kieät. Tuy kinh ña kieáp, yeáu hoaøn nguyeân thuûy. Kyø nhaân kinh ña kieáp dó, nhö kyù sôû thuû. Quaû ñaéc nguyeân thuûy, baát hoaïi baát kieät, thöû

經多劫已。如寄所取果得元水。不壞不竭。

dieäc nhö thò. Dó thieåu thieän caên, hoài höôùng Cöïc Laïc nhö kyù

此亦如是。以小善根回向極樂。如寄滴水。

trích thuûy, tuy kinh dò sanh thieän caên baát thaát, dieäc baát hoaïi

雖經異生。善根不失亦不壞竭。生彼無疑。

kieät, sanh bæ voâ nghi.

Haø huoáng chaùnh kieán, taø kieán, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, höõu

何况正見邪見,大乘小乘,有漏無漏,散心

laäu, voâ laäu, taùn taâm ñònh thieän, söï töôûng quaùn hueä, giai

定善,事想觀慧。皆名一行。悉得往生。惟除

danh nhaát haïnh, taát ñaéc vaõng sanh, duy tröø ngoaïi ñaïo

外道種性。

chuûng taùnh.

752

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

故云。但辨肯心。必不相賺。又經所謂一 稱南無佛。皆已成佛道。良可深信。其有因 心未起,善行未立,身心未屈。先期感應者。 不可與其同語也。 是故釋迦聖主一代至談。有無量三昧,無 量解脫,無量行願,總持相應,無量法門,惟念 佛一門圓攝無外,悉皆具足。如彼大海吞納 眾流,性無增減。如如意珠,置高幢上,能滿一 切眾生願求,體無虧損。此三昧寶王能攝能 具,亦復如是。 由是義故。始我世尊以此念佛三昧遍告眾 會,非不再三。彼會所有承聽大根之士。若文

QUYEÅN TRUNG

753

Coá vaân: Ñaõn bieän khaúng taâm, taát baát töông traùm. Höïu kinh sôû vò. Nhaát xöng Nam-moâ Phaät, giai dó thaønh Phaät ñaïo. Löông khaû thaâm tín, kyø höõu nhaân taâm vò khôûi, thieän haønh vò laäp, thaân taâm vò khaát, tieân kyø caûm öùng giaû, baát khaû döõ kyø ñoàng ngöõ daõ.

Thò coá Thích-ca Thaùnh chuû, nhaát ñaïi chí ñaøm, höõu voâ löôïng tam-muoäi, voâ löôïng giaûi thoaùt, voâ löôïng haïnh nguyeän, toång trì töông öng, voâ löôïng phaùp moân, duy nieäm Phaät nhaát moân vieân nhieáp voâ ngoaïi, taát giai cuï tuùc. Nhö bæ ñaïi haûi thoân naïp chuùng löu, taùnh voâ taêng giaûm. Nhö nhö yù chaâu trí cao traøng thöôïng, naêng maõn nhaát thieát chuùng sanh nguyeän caàu, theå voâ khung toån. Coá thöû Tam-muoäi baûo vöông, naêng nhieáp naêng cuï, dieäc phuïc nhö thò.

Do thò nghóa coá, thuûy ngaõ Theá Toân dó thöû nieäm Phaät Tam-muoäi, bieán caùo chuùng hoäi, phi baát taùi tam. Bæ hoäi sôû höõu thöøa thính ñaïi caên chi só. Nhöôïc Vaên-thuø ñaúng, caäp

殊等,及三乘聖賢,天龍八部,無不傾心而歸信

Tam thöøa thaùnh hieàn, thieân long baùt boä, voâ baát khuynh

也。逮我法流東土。有大至人。於彼廬山,闡

taâm nhi quy tín daõ. Ñaõi ngaõ phaùp löu ñoâng ñoä, höõu ñaïi chí

揚遺化。彼信奉者如風行草上。極天下之 望,無不美其教焉。 自佛至今,將二千數百餘載。中有聖賢之 人,高僧巨儒,農商仕賈,匹夫,匹婦,奴婢,黃 門。或自行勸人,或著文作誓。重法如寶,輕

nhaân, ö bæ Lö sôn, kieán döông di hoùa, bæ tín phuïng giaû, nhö phong haønh thaûo thöôïng. Cöïc thieân haï chi voïng, voâ baát myõ kyø giaùo yeân.

Töï Phaät chí kim, töông nhò thieân soå baùch dö taûi, trung höõu thaùnh hieàn chi nhaân. Cao taêng, cöï nho, noâng thöông só coå, thaát phu, thaát phuï, noâ tyø, huyønh moân. Hoaëc töï haønh khuyeán nhaân, hoaëc tröôùc vaên taùc theä, troïng phaùp nhö baûo,

754

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

身若塵。臨難不懼,臨死不顧。挺身立行,力 修此道者,何知其幾。 或修隨喜。或信歸依。乃至隨德盡己之 誠,而行者。其數益眾,誠所謂列宿塵沙,尤莫 况其多也。 或有半信不信,猶豫不決之人,尚生彼 國,疑城,邊地。何况正信,正行,正願者,有何 惑焉。傳記所載,萬不及一。自古及今,咸受 其賜。豈筆舌所能盡述者乎。 縱欲別修道品。但假自心之力。或有退轉 著魔之患。唯此念佛法門,因仗佛力,修則必 成。無復魔業,永不退轉,决定往生矣。

QUYEÅN TRUNG

755

khinh thaân nhöôïc traàn, laâm naïn baát cuï, laâm töû baát coá, ñónh thaân laäp haïnh, löïc tu thöû ñaïo giaû, haø tri kyø kyû?

Hoaëc tu tuøy hyû, hoaëc tín quy y, naõi chí tuøy ñöùc taän kyû chi thaønh, nhi haønh giaû. Kyø soá ích chuùng, thaønh sôû vò lieät tuù traàn sa, vöu maïc huoáng kyø ña daõ.

Hoaëc höõu baùn tín baát tín, do döï baát quyeát chi nhaân, thöôïng sanh bæ quoác, nghi thaønh, bieân ñòa. Haø huoáng chaùnh tín chaùnh haïnh, chaùnh nguyeän giaû, höõu haø hoaëc yeân. Truyeän kyù sôû taûi, vaïn baát caäp nhaát. Töï coå caäp kim, haøm thoï kyø töù, khôûi buùt thieät sôû naêng taän thuaät giaû hoà?

Tuùng duïc bieät tu ñaïo phaåm, ñaõn giaû töï taâm chi löïc.

Hoaëc höõu thoái chuyeån tröôùc ma chi hoaïn, duy thöû nieäm Phaät phaùp moân, nhaân tröôïng Phaät löïc, tu taéc taát thaønh. Voâ phuïc ma nghieäp, vónh baát thoái chuyeån, quyeát ñònh vaõng sanh hyõ.

27. Thieàn sö Vaïn Toâng chæ thaúng ñöôøng tu

P

haùp moân Nieäm Phaät Tam-muoäi cuõng goïi laø Nhaát haïnh Tam-muoäi. Coù nghóa laø, ngöôøi tu taäp phaùp moân naøy khi ñaõ hieåu ñöôïc yù chæ saâu xa vaø coù theå gìn giöõ söï nhaát taâm thì chaúng coøn noi theo moät haïnh nguyeän naøo khaùc, chæ moät loøng nhôù nghó ñeán coõi theá giôùi Cöïc Laïc, moät loøng nieäm töôûng ñeán ñöùc Phaät A-di-ñaø maø thoâi. Ngöôøi aáy bieát raèng, thaân mình vôùi Tònh ñoä khoâng phaûi laø hai, loøng

nhôù nghó vaø nieäm töôûng cuõng chæ laø moät. Ñöôïc nhö vaäy môùi goïi laø Nhaát haïnh nhö vöøa noùi treân.

Tuy goïi laø moät haïnh duy nhaát, nhöng ngöôøi tu haønh cuõng phaûi nhôø vaøo voâ soá caùc phaùp theá gian vaø xuaát theá gian, tu taäp heát thaûy caùc coâng ñöùc ñeå hoã trôï cho ñöôøng tu thì haïnh nguyeän vaõng sanh môùi mau choùng ñöôïc thaønh töïu. Vì theá, taát caû caùc haïnh nguyeän ñeàu laø choã tu taäp cuûa phaùp moân Tònh ñoä, khoâng coù ñöôøng höôùng naøo khaùc. Goïi

756

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

laø Nhaát haïnh, cuõng ví nhö muoân doøng nöôùc chaûy vaøo bieån, ñeàu goïi teân chung laø bieån. Cuõng vaäy, vì muoân ñieàu thieän cuøng quy veà moät moái neân goïi laø Nhaát haïnh.

Vì nghóa aáy neân caùc phaùp nhö nieäm xöù,(1) chaùnh caàn,(2) caên,(3) löïc,(4) giaùc,(5) ñaïo,(6) töù hoaèng,(7) luïc ñoä,(8) heát thaûy ñeàu laø haïnh Tònh ñoä. Cho ñeán nhöõng vieäc laønh heát söùc nhoû nhaët, hoaëc laø nieäm Phaät vôùi taâm taùn loaïn, thaäm chí chæ moät laàn xöng danh hieäu Phaät, moät laàn chaép tay cung kính, moät laàn leã baùi, moät laàn taùn thaùn, moät laàn chieâm ngöôõng, (1)

Töùc Töù nieäm xöù: boán choã quaùn nieäm cuûa ngöôøi tu taäp, bao goàm: 1. Thaân nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng thaân naøy laø nhô nhôùp, khoâng thanh tònh. 2.

Thoï nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng baûn chaát cuûa moïi caûm thoï, xuùc chaïm ñeàu laø khoå. 3. Taâm nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng taâm yù laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, sanh dieät trong töøng giaây phuùt. 4. Phaùp nieäm xöù: thöôøng quaùn töôûng taát caû caùc phaùp khoâng heà coù caùi goïi laø “baûn ngaõ” thöôøng toàn ñoäc laäp, baûn chaát thaät söï cuûa caùc phaùp chæ laø söï hoäi tuï vaø tan raõ cuûa caùc nhaân duyeân.

(2) Töùc Töù chaùnh caàn: , hay boán söï chuyeân caàn chaân chaùnh, bao goàm: 1. Ñoái vôùi vieäc aùc ñaõ sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn tröø boû. 2. Ñoái vôùi vieäc aùc chöa sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn cheá phuïc, khoâng ñeå cho sanh khôûi. 3. Ñoái vôùi vieäc thieän chöa sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn laøm cho sanh khôûi. 4. Ñoái vôùi vieäc thieän ñaõ sanh khôûi, phaûi chuyeân caàn nuoâi döôõng cho theâm lôùn maïnh.

(3) Töùc Nguõ caên, chæ naêm phaùp caên baûn cuûa ngöôøi tu taäp, bao goàm: 1. Tín caên, hay ñöùc tin vaøo Tam baûo, chaùnh tín. 2. Tinh taán caên, hay söï tinh taán, chuyeân caàn tu taäp thieän phaùp. 3. Nieäm caên, hay söï nhôù nghó, nieäm töôûng Chaùnh phaùp. 4. Ñònh caên, hay naêng löïc taäp trung tö töôûng, yù nieäm, khoâng buoâng thaû, taùn loaïn. 5. Hueä caên, hay trí hueä saùng suoát thaáu roõ chaân lyù.

(4) Töùc Nguõ löïc, chæ söï phaùt trieån maïnh meõ Nguõ caên vöøa noùi treân. Nhö vaäy bao goàm: Tín löïc, Tinh taán löïc, Nieäm löïc, Ñònh löïc, vaø Hueä löïc.

(5) Töùc Thaát giaùc yù, cuõng goïi laø Thaát Boà-ñeà phaàn, bao goàm: 1. Traïch phaùp, 2.

Tinh taán, 3. Hyû, 4. Khinh an, 5. Nieäm, 6. Ñònh, 7. Xaû.

(6) Töùc Baùt chaùnh ñaïo hay Baùt thaùnh ñaïo, bao goàm: 1. Chaùnh tri kieán, 2.

Chaùnh tö duy, 3. Chaùnh ngöõ, 4. Chaùnh nghieäp, 5. Chaùnh maïng, 6. Chaùnh tinh taán, 7. Chaùnh nieäm, 8. Chaùnh ñònh.

(7) Töùc Töù hoaèng theä nguyeän, boán söï phaùt nguyeän roäng lôùn cuûa ngöôøi tu haønh. Ñoù laø: 1. Chuùng sanh voâ bieân theä nguyeän ñoä. 2. Phieàn naõo voâ taän theä nguyeän ñoaïn. 3. Phaùp moân voâ löôïng theä nguyeän hoïc. 4. Phaät ñaïo voâ thöôïng theä nguyeän thaønh.

(8) Luïc ñoä, töùc Luïc ba-la-maät, saùu phaùp tu taäp cuûa haøng Boà Taùt, giuùp ñaït ñeán quaû vò giaûi thoaùt, goàm coù: 1. Boá thí, 2. Trì giôùi, 3. Nhaãn nhuïc, 4.Tinh taán, 5.

Thieàn ñònh, 6. Trí hueä.

QUYEÅN TRUNG

757

cho ñeán daâng cuùng moät neùn nhang, moät cheùn nöôùc, moät caønh hoa, moät ngoïn ñeøn, hoaëc chæ moät laàn cuùng döôøng, duøng moät moùn cuùng döôøng, hoaëc chæ khôûi moät nieäm tu taäp, cho ñeán möôøi nieäm, hoaëc chæ phaùt taâm laøm ñöôïc moät vieäc boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí hueä... heát thaûy nhöõng caên laønh aáy ñeàu hoài höôùng veà Cöïc Laïc.

Nhôø duy trì ñöôïc nguyeän löïc neân sôùm muoän gì cuõng ñeàu ñöôïc vaõng sanh ñuùng nhö trong kinh ñaõ daïy. Ví nhö thuôû xöa, coù ngöôøi ñem moät gioït nöôùc nhoû göûi vaøo bieån lôùn, nguyeän cho gioït nöôùc aáy chaúng hoaïi, chaúng maát, chaúng bieán ñoåi, chaúng khoâ caïn. Tuy traûi qua nhieàu ñôøi maø gioït nöôùc aáy vaãn coøn nguyeân. Ngöôøi aáy sau khi traûi qua nhieàu kieáp vaãn nhaän laïi ñöôïc gioït nöôùc nguyeân veïn nhö khi göûi vaøo, khoâng heà hoaïi maát, khoâng heà khoâ caïn. Ngöôøi ñaõ ñem moät chuùt caên laønh nhoû nhoi hoài höôùng veà Cöïc Laïc, cuõng gioáng nhö ngöôøi kia göûi gioït nöôùc vaøo bieån lôùn, tuy traûi qua nhieàu ñôøi nhieàu kieáp nhöng caên laønh aáy khoâng heà hoaïi maát, khoâng heà khoâ kieät, chaéc chaén theá naøo cuõng sanh veà Cöïc Laïc.

Huoáng chi nhöõng vieäc nhö chaùnh kieán, taø kieán, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, höõu laäu, voâ laäu, loaïn taâm hay ñònh taâm laøm vieäc thieän, caùc phaùp quaùn töôûng, trí hueä... thaûy ñeàu goïi laø Nhaát haïnh, thaûy ñeàu seõ ñöôïc vaõng sanh, chæ tröø nhöõng keû tin nhaän ngoaïi ñaïo maø thoâi.

Cho neân noùi raèng: “Chæ caàn coù loøng tin chaéc, quyeát khoâng bò doái gaït.” Trong kinh laïi daïy raèng: “Nhöõng ai xöng nieäm moät laàn Nam-moâ Phaät, ñeàu seõ thaønh Phaät ñaïo.” Raát ñaùng tin saâu lôøi aáy. Nhöng ñoái vôùi nhöõng ai chöa khôûi loøng nhaân, chöa laøm caùc vieäc laønh, thaân taâm chöa ñieàu phuïc, chöa coù söï caûm öùng thì chôù voäi noùi ra nhö vaäy.

758

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Bôûi vaäy, trong suoát moät ñôøi ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ noùi ra voâ löôïng tam-muoäi, voâ löôïng phaùp giaûi thoaùt, voâ löôïng haïnh nguyeän vaø caùc phaùp toång trì töông öùng nhau, cuøng voâ löôïng phaùp moân, nhöng chæ rieâng coù phaùp nieäm Phaät laø thaâu goàm taát caû vaøo trong, heát thaûy ñeàu ñaày ñuû. Nhö bieån lôùn kia dung chöùa taát caû caùc doøng nöôùc chaûy vaøo maø taùnh bieån vaãn khoâng theâm, khoâng bôùt; nhö haït ngoïc nhö yù ñaët treân toøa cao laøm thoûa maõn taát caû öôùc nguyeän cuûa chuùng sanh maø theå chaát cuûa ngoïc vaãn khoâng hao toån.

Pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi naøy cuõng vaäy, coù theå thaâu nhieáp taát caû, bao goàm ñaày ñuû taát caû.

Vì nghóa aáy neân khi xöa ñöùc Theá Toân ñaõ raát nhieàu laàn ñem pheùp Nieäm Phaät Tam-muoäi naøy maø daïy cho taát caû chuùng hoäi. Trong chuùng hoäi aáy coù raát nhieàu ngöôøi laéng nghe roài vaâng theo, ñeàu thuoäc haøng ñaïi caên nhö Boà Taùt Vaên-thuø, hoaëc caùc vò thaùnh hieàn trong Ba thöøa vaø Taùm boä thieân long,(1) thaûy ñeàu heát loøng tin theo. Ñeán khi phaùp Phaät truyeàn sang Ñoâng ñoä, coù vò ñaïi nhaân ôû nuùi Loâ sôn xieån döông giaùo hoùa, ngöôøi ngöôøi tin töôûng laøm theo, aøo aït nhö gioù löôùt treân ngoïn coû! Khaép thieân haï ñeàu höôùng veà, ai ai cuõng ngôïi khen phaùp aáy.

Töø Phaät ñeán nay ñaõ hôn hai ngaøn maáy traêm naêm, coù bieát bao baäc thaùnh hieàn, nhöõng vò cao taêng, nhöõng baäc danh nho cöï phaùch, cuøng nhöõng giôùi só, noâng, coâng, thöông, nhöõng haïng ñaøn oâng, ñaøn baø heøn keùm, cho ñeán nhöõng keû noâ tyø, quan hoaïn... hoaëc töï mình tu taäp, khuyeân ngöôøi tu taäp, hoaëc soaïn vaên, hoaëc phaùt theä nguyeän, traân (1)

Taùm boä thieân long: (Thieân long baùt boä): caùch noùi taét ñeå chæ chung 8 loaøi chuùng sanh thöôøng ñeán nghe Phaät thuyeát phaùp, goàm chö thieân, loaøi roàng, loaøi daï-xoa, loaøi caøn-thaùt-baø, loaøi a-tu-la, loaøi khaån-na-la, loaøi ca-laâu-la vaø loaøi ma-haàu-la-giaø.

QUYEÅN TRUNG

759

troïng chaùnh phaùp nhö vaät baùu, coi khinh thaân maïng nhö haït buïi, gaëp naïn chaúng sôï, gaëp cheát chaúng lo, xaû thaân laäp haïnh, ñem heát söùc mình tu taäp phaùp moân nieäm Phaät.

Nhöõng ngöôøi nhö theá thaät nhieàu khoâng keå xieát!

Laïi coù nhöõng ngöôøi thaáy keû khaùc tu taäp maø hoan hyû vui theo, hoaëc tin töôûng nöông theo, cho ñeán nhöõng ngöôøi noi theo ñöùc ñoä ngöôøi tu maø ñem heát loøng thaønh cuûa mình ra nieäm Phaät, soá aáy laïi caøng ñoâng ñaûo, quaû thaät laø nhieàu nhö sao ñeâm, nhö caùt buïi, soá nhieàu laïi caøng nhieàu hôn.

Laïi coù nhöõng ngöôøi nieäm Phaät maø nöûa tin nöûa ngôø, do döï chaúng quyeát. Theá maø hoï cuõng ñöôïc sanh veà Cöïc Laïc, nôi nhöõng vuøng bieân ñòa Nghi thaønh,(1) huoáng chi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù loøng tin chaân chaùnh, tu haønh chaân chaùnh, phaùt nguyeän chaân chaùnh, leõ naøo coøn coù choã nghi hay sao?

Nhöõng ngöôøi vaõng sanh ñöôïc ghi laïi trong saùch truyeän chæ laø moät phaàn nhoû trong muoân vaïn tröôøng hôïp. Töø xöa tôùi nay, soá ngöôøi ñaõ nöông nhôø ôn Phaät maø ñöôïc vaõng sanh thaät khoâng coù giaáy buùt naøo, khoâng mieäng löôõi naøo coù theå keå ra cho xieát!

Neáu nhö muoán tu taäp caùc phaùp moân khaùc, chæ laø nhôø vaøo söùc löïc cuûa töï taâm mình, nhöng neáu coù söï thoái chuyeån, aét vöôùng phaûi naïn aùch cuûa chuùng ma. Chæ duy nhaát moät phaùp moân nieäm Phaät naøy, nöông nhôø söùc Phaät, tu taäp aét ñöôïc thaønh töïu, khoâng coøn trôû laïi vöôùng vaøo nghieäp ma, maõi maõi khoâng thoái chuyeån, chaéc chaén ñöôïc vaõng sanh!

(1)

Vuøng bieân ñòa Nghi thaønh: nôi daønh cho nhöõng ngöôøi tu Tònh ñoä nhöng chöa ñuû loøng tin, coøn coù söï nghi ngôø (neân goïi laø Nghi thaønh). Khi vaõng sanh veà ñoù, hoï khoâng ñöôïc töï thaân gaëp Phaät, phaûi traûi qua moät thôøi gian raát laâu, khi söï nghi ngôø ñaõ tröø heát môùi ñöôïc gaëp Phaät.

760

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

龍華三會畧要說 一元掩關默然。有衆居士,扣關而問曰。 龍華三會因緣,願師開示。

QUYEÅN TRUNG

761

Long Hoa tam hoäi löôïc yeáu thuyeát Nhaát Nguyeân yeåm quan maëc nhieân, höõu chuùng cö só khaáu quan nhi vaán vieát: Long Hoa tam hoäi nhaân duyeân, nguyeän sö khai thò?

答曰。云何而致問斯耶。

Ñaùp vieát: Vaân haø nhi trí vaán tö da?

居士曰。吾等自幼以來,齋戒念佛,願求龍

Cö só vieát: Ngoâ ñaúng töï aáu dó lai, trai giôùi nieäm Phaät,

華勝會證取菩提,是以故問。 一元笑曰。汝等求生淨土,此問太遲。求 生龍華,此問太早。

nguyeän caàu Long Hoa thaéng hoäi chöùng thuû Boà-ñeà, thò dó coá vaán.

Nhaát Nguyeân tieáu vieát: Nhöõ ñaúng caàu sanh Tònh ñoä, thöû vaán thaùi trì? Caàu sanh Long Hoa, thöû vaán thaùi taûo?

居士曰。何謂遲,早乎。

Cö só vieát: Haø vò trì, taûo hoà?

一元曰。卽便今朝成佛去,樂邦化主又嫌

Nhaát Nguyeân vieát: Töùc tieän kim trieâu thaønh Phaät khöù,

遲,那堪更欲之乎者。管取輪迴沒了期,豈不

Laïc bang hoùa chuû höïu hieàm trì, na kham caùnh duïc chi hoà

是太遲也。 彌勒佛過五十六億萬歲,方能降生龍華。 豈不是太早也。 汝等旣持齋戒,念佛,只合今生,就求淨

giaû. Quaûn thuû luaân hoài moät lieãu kyø, khôûi baát thò thaùi trì daõ?

Di-laëc Phaät quaù nguõ thaäp luïc öùc vaïn tueá, phöông naêng giaùng sanh Long Hoa. Khôûi baát thò thaùi taûo daõ?

Nhöõ ñaúng kyù trì trai giôùi nieäm Phaät, chæ hieäp kim sanh,

土,速證菩提。何待未來龍華。

töïu caàu Tònh ñoä, toác chöùng Boà-ñeà, haø ñaõi vò lai Long Hoa.

吾等隨類而言,亦發此願。

Ngoâ ñaúng tuøy loaïi nhi ngoân, dieäc phaùt thöû nguyeän.

762

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一元曰。不求淨土而求龍華,不知受了多 少輪轉之苦。此願甚不相應。 居士曰。吾等蒙師决疑,今後徑求淨土。 一元曰。但辦肯心必不相賺。 居士曰。求生淨土之法,幸得聞乎。龍華 三會之事,亦欲願聞。 一元曰。備說則文繁,畧之又義闕。今特 取羅什法師之譯經,而告衆人焉。 自釋迦牟尼佛降生之時,人壽百歲爲始。 過百年減一歲。減至三十歲時,人長三尺。饑 饉災起。 減至二十歲時,人長二尺,疾疫災起。減至 十歲之時,人長一尺,刀兵災起。此乃謂之小 三災之變相也。 秖畱男女萬人,逃入山中爲種。彼時女子 配人,五歲卽嫁,方爲減劫之極數也。

QUYEÅN TRUNG

763

Nhaát Nguyeân vieát: Baát caàu Tònh ñoä, nhi caàu Long Hoa, baát tri thoï lieãu ña thieåu luaân chuyeån chi khoå, thöû nguyeän thaäm baát töông öng.

Cö só vieát: Ngoâ ñaúng moâng sö quyeát nghi, kim haäu kinh caàu Tònh ñoä.

Nhaát Nguyeân vieát: Ñaõn bieän khaúng taâm, taát baát töông traùm.

Cö só vieát: Caàu sanh Tònh ñoä chi phaùp haïnh ñaéc vaên hoà?

Long Hoa tam hoäi chi söï, dieäc duïc nguyeän vaên.

Nhaát Nguyeân vieát: Bò thuyeát taéc vaên phieàn, löôïc chi höïu nghóa khuyeát, kim ñaëc thuû La-thaäp Phaùp sö chi dòch kinh, nhi caùo chuùng nhaân yeân.

Töï Thích-ca Maâu Ni Phaät giaùng sanh chi thôøi, nhaân thoï baùch tueá vi thuûy, quaù baùch nieân giaûm nhaát tueá. Giaûm chí tam thaäp tueá thôøi, nhaân tröôøng tam xích, cô caän tai khôûi.

Giaûm chí nhò thaäp tueá thôøi, nhaân tröôøng nhò xích, taät dòch tai khôûi. Giaûm chí thaäp tueá chi thôøi, nhaân tröôøng nhaát xích, ñao binh tai khôûi.

Thöû naõi vò chi tieåu tam tai chi bieán töôùng daõ.

Chæ löu nam nöõ vaïn nhaân, ñaøo nhaäp sôn trung vi chuûng.

Bæ thôøi nöõ töû phoái nhaân, nguõ tueá töùc giaù, phöông vi giaûm kieáp chi cöïc soá daõ.

復過百年増一歲,増至八萬四千歲時,名爲

Phuïc quaù baùch nieân taêng nhaát tueá, taêng chí baùt vaïn töù

増劫之極數也。又過百年減一歲,減至八萬歲

thieân tueá thôøi, danh vi taêng kieáp chi cöïc soá daõ. Höïu quaù

764

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

時,彌勒佛方乃降生於翅頭末國城中。大婆羅 門家託胎。 父名修梵摩,母名梵摩跋提。彌勒雖處胞 胎,如在天宮無異。塵垢不障,自然化生。身 長三十二丈,胷廣十丈,靣長五丈。具八萬四 千相好光明,眾生見之無有厭足。

QUYEÅN TRUNG

765

baùch nieân giaûm nhaát tueá, giaûm chí baùt vaïn tueá thôøi, Dilaëc Phaät phöông naõi giaùng sanh ö Sí-ñaàu-maït quoác thaønh trung, ñaïi baø-la-moân gia thaùc thai.

Phuï danh Tu-phaïm-ma, maãu danh Phaïm-ma Baït-ñeà.

Di-laëc tuy xöû baøo thai, nhö taïi thieân cung voâ dò. Traàn caáu baát chöôùng, töï nhieân hoùa sanh, thaân tröôøng tam thaäp nhò tröôïng, hung quaûng thaäp tröôïng, dieän tröôøng nguõ tröôïng, cuï baùt vaïn töù thieân töôùng haûo quang minh, chuùng sanh thò chi voâ höõu yeám tuùc.

其國有轉輪王,名曰穰佉,廣行十善,教導

Kyø quoác höõu Chuyeån luaân vöông danh vieát Nhöông-

人民。人民感化無不欽崇。壽年皆八萬歲,身

khö, quaûng haønh thaäp thieän, giaùo ñaïo nhaân daân. Nhaân daân

長一十六丈。相貌端嚴無復醜陋。女子配 人,五百歲方嫁。 彼時無有災患,亦無寒暑。門戸不關,亦無 盗賊。衣服化生不須勞苦。金銀七寶滿藏,無 人視之。其地平正無有丘坑。地上有樹,形如 金龍。龍上開華,故曰龍華勝會。 人民受用境界,猶如自在天宮,忉利天上。 只有三病不得純受快樂。一者飲食。二者便 利。三者衰老。

caûm hoùa voâ baát khaâm suøng, thoï nieân giai baùt vaïn tueá, thaân tröôøng nhaát thaäp luïc tröôïng, töôùng maïo ñoan nghieâm voâ phuïc xuù laäu. Nöõ töû phoái nhaân, nguõ baùch tueá phöông giaù.

Bæ thôøi voâ höõu tai hoaïn, dieäc voâ haøn thöû, moân hoä baát quan, dieäc voâ ñaïo taëc, y phuïc hoùa sanh, baát tu lao khoå, kim ngaân thaát baûo maõn taïng, voâ nhaân thò chi. Kyø ñòa bình chaùnh, voâ höõu khöu khanh, ñòa thöôïng höõu thoï, hình nhö kim long, long thöôïng khai hoa, coá vieát Long Hoa thaéng hoäi.

Nhaân daân thoï duïng caûnh giôùi, du nhö Töï taïi thieân cung, Ñao-lôïi thieân thöôïng. Chæ höõu tam beänh, baát ñaéc thuaàn thoï khoaùi laïc. Nhaát giaû aåm thöïc, nhò giaû tieän lôïi, tam giaû suy laõo.

766

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

若便利時,其地自然裂開,過已還合,生赤 蓮華蔽其穢氣。 人命將終,自詣塚間而死。神識生天,不墮 惡趣。何以故。彼土人民皆修十善,是故多生 天上。

QUYEÅN TRUNG

767

Nhöôïc tieän lôïi thôøi, kyø ñòa töï nhieân lieät khai, quaù dó hoaøn hieäp, sanh xích lieân hoa, teá kyø ueá khí.

Nhaân maïng töông chung, töï ngheä truûng gian nhi töû.

Thaàn thöùc sanh thieân, baát ñoïa aùc thuù. Haø dó coá? Bæ ñoä nhaân daân, giai tu thaäp thieän, thò coá ña sanh thieân thöôïng.

Di-laëc Phaät sô hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp luïc öùc nhaân

彌勒佛初會說法,九十六億人得阿羅漢,三

ñaéc A-la-haùn, tam thaäp luïc vaïn thieân nhaân baùt boä phaùt voâ

十六萬天人八部,發無上菩提心。復有多衆得 三乘四果。

thöôïng Boà-ñeà taâm, phuïc höõu ña chuùng ñaéc Tam thöøa Töù

第二大會說法。九十四億人得阿羅漢。六 十四億天人八部,發菩提心。復有多衆得二乘 四果。 第三大會說法。九十二億人得阿羅漢。三 十四億天人八部,發菩提心。復有多衆得二乘 四果。 彌勒住世六萬歲,說法度生。般涅槃後,正 法住世亦復如是。像法住世亦復如是。 龍華三會之事,畧說如斯。其餘妙義,備在 經文,不及盡述。 居士曰。小三災灾,三會之事,固已聞乎。 再勞尊師開示大小劫,大三災之事相也。

quaû. Ñeä nhò ñaïi hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp töù öùc nhaân, ñaéc A-la-haùn, luïc thaäp töù öùc thieân nhaân baùt boä phaùt Boà-ñeà taâm, phuïc höõu ña chuùng ñaéc Nhò thöøa Töù quaû. Ñeä tam ñaïi hoäi thuyeát phaùp, cöûu thaäp nhò öùc nhaân, ñaéc A-la-haùn, tam thaäp töù öùc thieân nhaân baùt boä phaùt Boà-ñeà taâm. Phuïc höõu ña chuùng ñaéc nhò thöøa töù quaû.

Di-laëc truï theá luïc vaïn tueá, thuyeát phaùp ñoä sanh. Baùt Nieát-baøn haäu, chaùnh phaùp truï theá, dieäc phuïc nhö thò. Töôïng phaùp truï theá, dieäc phuïc nhö thò.

Long Hoa tam hoäi chi söï, löôïc thuyeát nhö tö. Kyø dö dieäu nghóa bò taïi kinh vaên, baát caäp taän thuaät.

Cö só vieát: Tieåu tam tai, tam hoäi chi söï, coá dó vaên hoà. Taùi lao toân sö khai thò, ñaïi tieåu kieáp, ñaïi tam tai chi söï töôùng daõ.

768

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

一元曰。然吾語汝。汝等諦聽焉。夫小劫 也,前已言矣。今復詳明。人從十歲而起。過 百年増一歲,増至八萬四千歲時,名爲増劫之 極。

QUYEÅN TRUNG

769

Nhaát Nguyeân vieát: Nhieân, ngoâ ngöù nhöõ, nhöõ ñaúng ñeá thính yeân. Phuø tieåu kieáp giaû, tieàn dó ngoân hyõ. Kim phuïc töôøng minh. Nhaân tuøng thaäp tueá nhi khôûi. Quaù baùch nieân taêng nhaát tueá, taêng chí baùt vaïn töù thieân tueá thôøi, danh vi taêng kieáp chi cöïc.

復過百年減一歲,減至十歲之時,名爲減劫 之極。如是一増一減爲一小劫。如是二十番 増減爲一中劫。成住壞空,各具二十番増減爲 一大劫。 一大劫盡,有一火災,壞至初禪。如是七 火,有一水災壞至二禪。起七七,四十九番大 火,則有七番大水,又 七番大火,乃有風災壞至 三禪。 凢五十六番大火壞初禪,七番大水壞二 禪,一番大風壞三禪。總有六十四大劫爲大三 災始終之事相也。 古德云。

Phuïc quaù baùch nieân giaûm nhaát tueá, giaûm chí thaäp tueá chi thôøi, danh vi giaûm kieáp chi cöïc. Nhö thò nhaát taêng nhaát giaûm, vi nhaát tieåu kieáp. Nhö thò nhò thaäp phieân taêng giaûm, vi nhaát trung kieáp. Thaønh truï hoaïi khoâng, caùc cuï nhò thaäp phieân taêng giaûm, vi nhaát ñaïi kieáp.

Nhaát ñaïi kieáp taän, höõu nhaát hoûa tai, hoaïi chí sô thieàn.

Nhö thò thaát hoûa, höõu nhaát thuûy tai hoaïi chí nhò thieàn. Khôûi thaát thaát, töù thaäp cöûu phieân ñaïi hoûa, taéc höõu thaát phieân ñaïi thuûy, höïu thaát phieân ñaïi hoûa, naõi höõu phong tai, hoaïi chí tam thieàn.

Phaøm nguõ thaäp luïc phieân ñaïi hoûa hoaïi sô thieàn, thaát phieân ñaïi thuûy hoaïi nhò thieàn, nhaát phieân ñaïi phong hoaïi tam thieàn. Toång höõu luïc thaäp töù ñaïi kieáp, vi ñaïi tam tai, thuûy chung chi söï töôùng daõ.

Coå ñöùc vaân:

六欲諸天具五衰, 三禪尙自有風災。 直饒修到非非想, 也則不如歸去來。

Luïc duïc chö thieân cuï nguõ suy.

Tam thieàn thöôïng töï höõu phong tai.

Tröïc nhieâu tu ñaùo phi phi töôûng.

Daõ taéc baát nhö quy khöù lai.

770

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

歸去來者,乃西方淨土之謂也。人若不修 淨土,橫竪沉在四生,六道之中。大小三災之 內,頭出頭沒,受苦無竆。 居士曰。聞師之說,實用早修淨土,出離苦 輪。 一元曰。我今開示汝等,汝等當以遞相勸 化,同生淨土焉。 居士曰。唯。謹遵師命,化導流行。吾等 拜辭,致謝而去。

QUYEÅN TRUNG

771

Quy khöù lai giaû, naõi Taây phöông Tònh ñoä chi vò daõ.

Nhaân nhöôïc baát tu Tònh ñoä, hoaønh thuï traàm taïi töù sanh luïc ñaïo chi trung. Ñaïi tieåu tam tai chi noäi, ñaàu xuaát ñaàu moät, thoï khoå voâ cuøng.

Cö só vieát: Vaên sö chi thuyeát, thaät duïng taûo tu Tònh ñoä, xuaát ly khoå luaân.

Nhaát Nguyeân vieát: Ngaõ kim khai thò nhöõ ñaúng, nhöõ ñaúng ñöông dó ñeä töông khuyeán hoùa, ñoàng sanh Tònh ñoä yeân.

Cö só vieát: Duy. Caån tuaân sö maïng, hoùa ñaïo löu haønh.

Ngoâ ñaúng baùi töø, trí taï nhi khöù.

28. Löôïc noùi veà ba hoäi Long Hoa

M

oät hoâm, Nhaát Nguyeân ñang ñoùng cöûa ngoài yeân tònh, boãng coù maáy ngöôøi cö só ñeán goõ cöûa hoûi raèng: “Nhaân duyeân ba hoäi Long Hoa nhö theá naøo, xin thaày chæ baøy cho.”

Nhaát Nguyeân hoûi laïi: “Vì sao caùc oâng ñeán hoûi toâi vieäc naøy?”

Cö só noùi: “Chuùng toâi töø nhoû ñaõ thöôøng aên chay nieäm Phaät, nguyeän ñeán thaéng hoäi Long Hoa seõ chöùng quaû Boàñeà. Vì theá môùi hoûi veà vieäc naøy.”

Nhaát Nguyeân cöôøi ñaùp raèng: “Neáu caùc oâng caàu sanh

Tònh ñoä thì hoûi nhö vaäy muoän quaù, coøn nhö caàu sanh vaøo hoäi Long Hoa thì hoûi caâu aáy sôùm quaù.”

Cö só hoûi: “Theá naøo goïi laø sôùm vôùi muoän?”

Nhaát Nguyeân ñaùp: “Ví nhö ngay hoâm nay thaønh Phaät, muoán laøm hoùa chuû coõi Laïc bang cuõng ñaõ laø muoän roài,(1) sao coøn mong muoán ñieàu aáy? Huoáng chi coøn phaûi ñôïi cho heát kieáp luaân hoài, haù chaúng phaûi muoän quaù hay sao?

“Coøn ñöùc Phaät Di-laëc, phaûi ñôïi naêm möôi saùu öùc vaïn naêm môùi giaùng sanh taïi hoäi Long Hoa, haù chaúng laø hoûi vieäc aáy sôùm quaù hay sao?

(1)

Ngay hoâm nay thaønh Phaät cuõng khoâng kòp laøm hoùa chuû coõi Laïc bang, vì töø laâu ñaõ coù ñöùc Phaät A-di-ñaø giaùo hoùa taïi coõi aáy.

772

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Caùc oâng ñaõ bieát aên chay nieäm Phaät, chæ neân ngay trong ñôøi naøy caàu sanh Tònh ñoä, mau choùng chöùng quaû Boà-ñeà, vì sao phaûi ñôïi cho ñeán hoäi Long Hoa sau naøy?”

Cö só thöa raèng: “Chuùng toâi thöôøng nghe nhieàu ngöôøi noùi veà hoäi Long Hoa, neân môùi theo ñoù maø phaùt nguyeän nhö vaäy.”

Nhaát Nguyeân noùi: “Chaúng caàu Tònh ñoä maø caàu Long Hoa, cuõng chaúng bieát coøn phaûi chòu bao nhieâu noãi khoå xoay vaàn nöõa, phaùt nguyeän nhö theá thaät khoâng phuø hôïp.”

Cö só noùi: “Chuùng toâi nhôø ôn thaày tröø döùt choã nghi ngôø, töø nay xin theo con ñöôøng taét caàu sanh Tònh ñoä.”

Nhaát Nguyeân noùi: “Chæ caàn coù loøng tin chaéc, quyeát khoâng bò doái gaït.”

Cö só thöa: “Khoâng bieát chuùng toâi coù theå may maén ñöôïc nghe thaày chæ daïy veà phaùp caàu sanh Tònh ñoä hay chaêng?

Hôn nöõa, chuùng toâi cuõng mong ñöôïc nghe veà ba hoäi Long Hoa.” Nhaát Nguyeân ñaùp: “Neáu noùi thaät ñuû thì nhieàu vieäc röôøm raø, coøn löôïc bôùt ñi thì thieáu phaàn nghóa lyù. Nay toâi seõ döïa theo moät baûn kinh do Phaùp sö La-thaäp dòch(1) ñeå trình baøy vôùi moïi ngöôøi.

“Keå töø khi ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni ñaûn sanh, con ngöôøi coù tuoåi thoï trung bình laø 100 tuoåi. Laáy ñoù laøm moác ñeå tính tôùi, cöù qua 100 naêm thì giaûm bôùt 1 tuoåi, giaûm daàn nhö vaäy cho ñeán khi tuoåi thoï trung bình cuûa con ngöôøi chæ

QUYEÅN TRUNG

coøn 30 tuoåi. Khi aáy con ngöôøi chæ cao chöøng 3 thöôùc.(1) Baáy giôø seõ coù naïn ñoùi khôûi leân.

“Laïi tieáp tuïc giaûm daàn cho ñeán khi ñôøi soáng con ngöôøi chæ coøn 20 tuoåi, cao khoaûng 2 thöôùc. Baáy giôø seõ coù dòch beänh khôûi leân.

“Laïi tieáp tuïc giaûm maõi cho ñeán khi ñôøi soáng con ngöôøi chæ coøn 10 tuoåi, cao khoaûng 1 thöôùc. Baáy giôø seõ coù naïn binh ñao khôûi leân.

“Nhö treân vöøa keå laø bieán töôùng cuûa ba tai kieáp nhoû. Sau ba tai kieáp naøy, chæ coøn löu laïi ñöôïc 10.000 ngöôøi, goàm caû nam laãn nöõ, cuøng troán vaøo trong nuùi saâu ñeå löu laïi gioáng noøi. Vaøo luùc aáy, con gaùi chæ 5 tuoåi thì laáy choàng.(2) Ñoù laø thôøi kyø kieáp giaûm ñaït ñeán möùc thaáp nhaát.

“Roài baét ñaàu keå töø ñoù, cöù qua 100 naêm thì tuoåi thoï trung bình cuûa con ngöôøi laïi taêng theâm 1 tuoåi. Taêng daàn nhö vaäy, cho ñeán luùc ñôøi soáng con ngöôøi laø 84.000 tuoåi. Ñoù laø thôøi kyø kieáp taêng ñaït ñeán möùc cao nhaát.

“Sau khi ñaït ñeán möùc cao nhaát roài, laïi cöù qua 100 naêm thì giaûm bôùt 1 tuoåi. Giaûm daàn nhö vaäy cho ñeán luùc ñôøi soáng con ngöôøi coøn 80.000 tuoåi, ñöùc Phaät Di-laëc môùi ñaûn sanh taïi kinh thaønh nöôùc Sí-ñaàu-maït, trong moät gia ñình ñaïi baø-la-moân. Ngöôøi cha teân laø Tu-phaïm-ma (Thieân Tònh), ngöôøi meï teân laø Phaïm-ma Baït-ñeà (Tònh Dieäu). Ñöùc Di-laëc tuy ôû trong baøo thai nhöng chaúng khaùc gì giöõa choán Thieân cung, khoâng bò traàn caáu che laáp, töï nhieân hoùa sanh, thaân cao 32 tröôïng, ngöïc roäng 10 tröôïng, maët daøi 5 tröôïng, coù (1)

(1)

Ñaây chæ kinh Phaät thuyeát Di-laëc ñaïi thaønh Phaät (佛說彌勒大成佛經) do ngaøi Cöu-ma-la-thaäp dòch, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 14, kinh soá 456.

773

Thöôùc coå cuûa Trung Quoác, moãi thöôùc baèng khoaûng 0,33 meùt. Nhö vaäy, 3 thöôùc laø khoaûng 1 meùt. Nhöõng choã tieáp sau ñaây duøng ñôn vò “thöôùc” cuõng ñeàu chæ loaïi thöôùc coå naøy.

(2) Vì khi aáy tuoåi thoï con ngöôøi chæ coù 10 tuoåi.

774

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

ñuû 84.000 töôùng toát vaø veû ñeïp choùi saùng röïc rôõ. Chuùng sanh ñöôïc nhìn chaúng bao giôø thaáy chaùn.

“Taïi nöôùc aáy coù vò vua Chuyeån luaân teân laø Nhöông-khö, roäng laøm Möôøi nghieäp laønh, daïy doã nhaân daân, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc caûm hoùa, ai ai cuõng khaâm phuïc. Tuoåi thoï cuûa ngöôøi daân thaûy ñeàu ñöôïc 80.000 tuoåi, thaân cao 16 tröôïng, töôùng maïo ñoan nghieâm, khoâng coù ai xaáu xa thoâ keäch.

Con gaùi ñeán 500 tuoåi môùi laáy choàng.

“Vaøo thôøi aáy, ñôøi soáng khoâng coù moïi tai naïn, khoâng coù nhöõng noãi khoå vì noùng, laïnh. Nhaø khoâng caàn ñoùng cöûa, khoâng coù naïn troäm cöôùp. Y phuïc töï nhieân hoùa hieän, chaúng caàn phaûi khoù nhoïc laøm ra. Vaøng baïc, baûy baùu chöùa ñaày kho, chaúng ai theøm ngoù ñeán. Ñaát ñai baèng phaúng, khoâng coù goø noång, haàm hoá. Treân ñaát moïc leân nhöõng caây coái hình nhö con roàng vaøng, treân hình roàng aáy troå ra hoa, vì vaäy neân goïi thôøi aáy laø thaéng hoäi Long Hoa. “Caûnh giôùi maø nhaân daân ñöôïc thoï höôûng khi aáy gioáng nhö ôû Thieân cung Töï taïi hoaëc nhö treân caûnh trôøi Ñao-lî.

Chæ coù ba ñieàu laøm cho ngöôøi ta khoâng ñöôïc höôûng troïn veïn khoaùi laïc: moät laø söï aên uoáng, hai laø söï baøi tieát tieâu hoùa, ba laø söï giaø yeáu.

“Moãi khi caàn ñi tieâu thì töï nhieân maët ñaát seõ nöùt ra, ñi tieâu xong thì ñaát kheùp laïi, vaø coù hoa sen maøu ñoû moïc leân laøm tieâu maát söï hoâi haùm.

“Khi con ngöôøi saép maïng chung thì töï ñi ñeán nôi nghóa ñòa. Sau khi cheát, thaàn thöùc lieàn sanh leân coõi trôøi, khoâng ñoïa vaøo caùc ñöôøng aùc. Vì sao vaäy? Vì nhaân daân coõi aáy ñeàu tu Möôøi nghieäp laønh, neân ñeàu ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

QUYEÅN TRUNG

775

“Taïi phaùp hoäi ñaàu tieân cuûa ñöùc Phaät Di-laëc, coù 96 öùc ngöôøi chöùng quaû A-la-haùn, 36 vaïn chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa Ba thöøa.

“Taïi phaùp hoäi thöù nhì, coù 94 öùc ngöôøi chöùng quaû A-lahaùn, 64 öùc chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa haøng Nhò thöøa.

“Taïi phaùp hoäi thöù ba, coù 92 öùc ngöôøi chöùng quaû A-lahaùn, 34 öùc chö thieân, loaøi ngöôøi vaø caùc loaøi khaùc trong Taùm boä chuùng phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, laïi coù nhieàu vò chöùng ñöôïc boán thaùnh quaû cuûa haøng Nhò thöøa. “Ñöùc Phaät Di-laëc truï theá 60.000 naêm, thuyeát phaùp cöùu ñoä chuùng sanh. Sau khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn, Chaùnh phaùp cuõng truï theá trong thôøi gian 60.000 naêm. Roài ñeán thôøi Töôïng phaùp cuõng keùo daøi trong thôøi gian 60.000 naêm.

“Veà ba hoäi Long Hoa, chæ noùi sô löôïc nhö treân. Coøn nhöõng nghóa lyù maàu nhieäm khaùc thì ghi cheùp ñaày ñuû trong kinh, ôû ñaây khoâng theå noùi heát.”

Nhöõng ngöôøi cö só laïi thöa hoûi: “Vieäc ba tai kieáp nhoû vaø ba hoäi Long Hoa ñaõ ñöôïc nghe roài. Xin phieàn toân sö chæ baøy cho bieát veà söï töôùng ñaïi kieáp, tieåu kieáp cuøng vôùi ba tai kieáp lôùn.”

Nhaát Nguyeân noùi: “Ñöôïc, toâi seõ noùi ñaây, caùc oâng neân laéng nghe cho roõ. Veà tieåu kieáp thì khi naõy ñaõ coù noùi sô qua. Giôø seõ noùi theâm cho töôøng taän, roõ raøng hôn.

776

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

“Keå töø khi tuoåi thoï con ngöôøi laø 10 tuoåi maø tính tôùi, cöù qua 100 naêm laïi taêng theâm 1 tuoåi, taêng daàn maõi cho ñeán khi tuoåi thoï con ngöôøi ñöôïc 84.000 tuoåi laø moác cuoái cuøng cuûa kieáp taêng. Töø ñoù, cöù qua 100 naêm laïi giaûm bôùt 1 tuoåi, giaûm daàn maõi cho ñeán khi tuoåi thoï con ngöôøi chæ coøn 10 tuoåi laø moác cuoái cuøng cuûa kieáp giaûm. Troïn moät chu kyø taêng vaø giaûm nhö vaäy goïi laø moät tieåu kieáp. Hai tieåu kieáp nhö vaäy goïi laø moät trung kieáp. Traûi qua ñuû 4 giai ñoaïn thaønh, truï, hoaïi, khoâng, moãi giai ñoaïn ñeàu keùo daøi 1 trung kieáp, goïi laø moät ñaïi kieáp.

“Khi moãi moät ñaïi kieáp saép döùt thì khôûi leân naïn löûa chaùy, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Sô thieàn. Sau 7 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy thì coù 1 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Nhò thieàn. Nhö vaäy, sau 49 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy töùc laø ñaõ coù 7 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït. Laïi tieáp tuïc coù 7 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy nöõa, môùi coù 1 laàn xaûy ra naïn gioù baõo, laøm hö hoaïi ñeán taän caûnh trôøi Tam thieàn.

“Heát thaûy coù 56 laàn xaûy ra naïn löûa chaùy laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Sô thieàn, 7 laàn xaûy ra naïn nöôùc luït laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Nhò thieàn, vaø 1 laàn xaûy ra naïn gioù baõo laøm hö hoaïi ñeán caûnh trôøi Tam thieàn. Toång coäng quaõng thôøi gian naøy laø 64 ñaïi kieáp, trong ñoù xaûy ra ñuû ba tai kieáp lôùn. Söï töôùng tröôùc sau laø nhö vaäy.

QUYEÅN TRUNG

777

Tam thieàn coøn naïn gioù baõo lay.

Daãu tu ñeán caûnh Phi phi töôûng.

Chaúng baèng veà ñöôïc choán xöa nay.

“Veà choán xöa nay, ñoù laø noùi ñeán caûnh giôùi Tònh ñoä phöông Taây. Neáu ngöôøi khoâng tu Tònh ñoä thì seõ phaûi xoay vaàn ngang doïc trong choán Töù sanh,(1) Luïc ñaïo,(2) khoâng thoaùt ra khoûi ba tai kieáp lôùn vaø ba tai kieáp nhoû, thaùc ôû nôi naøy laïi sanh ra nôi kia, maõi maõi luaân chuyeån chòu khoå voâ cuøng!”

Cö só thöa raèng: “Nghe lôøi thaày giaûng giaûi, thaät neân sôùm tu Tònh ñoä ñeå ra khoûi voøng khoå naõo.”

Nhaát Nguyeân noùi: “Nay toâi ñaõ chæ roõ cho caùc oâng, caùc oâng cuõng neân ñem nhöõng ñieàu ñaõ nghe maø khuyeân baûo, chæ baøy cho ngöôøi khaùc, ñeå cho taát caû ñeàu ñöôïc sanh veà Tònh ñoä.”

Cö só thöa: “Xin kính caån vaâng theo lôøi thaày daïy, seõ truyeàn baù phaùp moân naøy ra khaép nôi.” Roài cuøng nhau leã baùi taï ôn vaø lui veà.

“Neân ngöôøi xöa coù noùi raèng: Chö thieân chaúng khoûi naêm töôùng suy.(1) (1)

Naêm töôùng suy: Chö thieân khi saép heát phöôùc thì hieän ra naêm töôùng suy laø: 1. Quaàn aùo thöôøng dô nhôùp, 2. Ñaàu toùc thöôøng roái buø, hoa caøi treân ñaàu mau heùo, 3. Thaân theå coù muøi hoâi haùm, 4. Döôùi naùch thöôøng ra moà hoâi, 5.

Khoâng thích choã ngoài cuûa mình nöõa.

(1)

Töù sanh: töùc boán caùch sanh ra cuûa chuùng sanh, goàm coù: sanh ra töø baøo thai (thai sanh), sanh ra töø tröùng (noaõn sanh), sanh ra töø choã aåm thaáp (thaáp sanh) vaø do bieán hoùa maø sanh ra (hoùa sanh). Taát caû chuùng sanh trong coõi luaân hoài sanh töû ñeàu thuoäc veà moät trong boán caùch sanh naøy.

(2) Luïc ñaïo (Saùu ñöôøng): töùc 6 caûnh giôùi bao truøm taát caû chuùng sanh, goàm coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, coõi ñòa nguïc, coõi ngaï quyû vaø coõi suùc sanh.

778

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

宗鏡要語 永明宗鏡云。心能作佛,心作眾生,心作天 堂,心作地獄。心異則千差競起。心平則法界 坦然。心凡則三毒縈纏。心聖則六通自在。 心空則一道清淨。心有則萬境縱橫。正所 謂。心生法生,心滅法滅。 如谷應聲。語雄而響厲。似鏡鑒像。形曲 而影斜。如人說酢梅, 口中自然水出。說峻 嶺,足下似有痠疼。夜繩不動疑之爲蛇。闇室 本空,怖之有鬼。 以知萬行由心。一切在我。內虛外終不 實。外細內終不麁。善因終值善緣。惡行難 逃惡境。祇在最初一念,致此曻沉。 諸仁者。欲外安和,但內寧靜。心虛境 寂。念起法生。水濁波昏。潭清水朗。修行 之要。靡出於斯。正是欲斷其流但塞其源。 欲免其生,但斷其根。不用多功,最爲省要。 故通心論云。縛從心縛,解從心解。解縛

QUYEÅN TRUNG

779

Toâng kính yeáu ngöõ Vónh Minh Toâng kính vaân: Taâm naêng taùc Phaät, taâm taùc chuùng sanh, taâm taùc thieân ñöôøng, taâm taùc ñòa nguïc; taâm dò taéc thieân sai caïnh khôûi, taâm bình taéc phaùp giôùi thaûn nhieân; taâm phaøm taéc tam ñoäc oanh trieàn, taâm thaùnh taéc luïc thoâng töï taïi; taâm khoâng taéc nhaát ñaïo thanh tònh, taâm höõu taéc vaïn caûnh tung hoaønh. Chaùnh sôû vò: Taâm sanh phaùp sanh, taâm dieät phaùp dieät.

Nhö coác öùng thanh, ngöõ huøng nhi höôûng leä, tôï kính giaùm töôïng, hình khuùc nhi aûnh taø. Nhö nhaân thuyeát taïc mai, khaåu trung töï nhieân thuûy xuaát. Thuyeát tuaán lónh, tuùc haï dó höõu toan ñoâng. Daï thaèng baát ñoäng, nghi chi vi xaø.

AÙm thaát boån khoâng, boá chi höõu quyû.

Coá tri vaïn phaùp do taâm, nhaát thieát taïi ngaõ. Noäi hö ngoaïi chung baát thaät, ngoaïi teá noäi chung baát thoâ. Thieän nhaân chung trò thieän duyeân, aùc haønh nan ñaøo aùc caûnh, chæ taïi toái sô nhaát nieäm, trí thöû thaêng traàm.

Chö nhaân giaû, duïc ngoaïi an hoøa, ñaõn noäi ninh tònh, taâm hö caûnh tòch. Nieäm khôûi phaùp sanh, thuûy tröôïc ba hoân, ñaøm thanh thuûy laõng. Tu haønh chi yeáu, mi xuaát ö tö. Chaùnh thò duïc ñoaïn kyø löu, ñaõn taéc kyø nguyeân. Duïc mieãn kyø sanh, ñaõn ñoaïn kyø caên, baát duïng ña coâng, toái vi tænh yeáu.

Coá Thoâng taâm luaän vaân: Phöôïc tuøng taâm phöôïc, giaûi tuøng taâm giaûi, giaûi phöôïc tuøng taâm, baát quan dö xöù. Xuaát

780

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

從心。不關餘處。出要之術。唯有觀心。觀 心得悟一切俱了。

QUYEÅN TRUNG

781

yeáu chi thuaät, duy höõu quaùn taâm, quaùn taâm ñaéc ngoä, nhaát thieát caâu lieãu.

Thaû phuø, baát ly nhaát chaân chi caûnh, hoùa nghi baùch bieán,

且夫不離一眞之境,化儀百變。是以箭穿

thò dó tieãn xuyeân thaïch hoå, phi coâng löïc chi sôû naêng. Tuùy

石虎,非功力之所能。醉告三軍。豈麴蘗之所

caùo tam quaân, khôûi khuùc baùch chi sôû taïo, duaån tröøu haøn

造。筍抽寒谷。非陽和之所生。魚躍氷河。

coác, phi döông hoøa chi sôû sanh. Ngö döôïc baêng haø, khôûi voõng la chi sôû trí. Taát vi taâm caûm, hieån thöû linh thoâng.

豈網羅之所致。悉為心感。顯此靈通。應知

Öng tri ñoäng taùc thi vi, giai töï taâm chi löïc. Nhöôïc hoaëc tín

動作施為。皆自心之力。若或信受。具此力

thoï cuï thöû löïc naêng, taéc quaûng tòch chöôùng moân, taän khoâ

能。則廣闢障門。盡枯業海矣。

nghieäp haûi hyõ.

Höïu vaân: Nhaân taâm laäp phaùp, tuøy phaùp ñaéc danh, xöû

又云。因心立法,隨法得名。處聖稱真。

thaùnh xöng chaân, cö phaøm hieäu tuïc, töï kim taùc khí, tuøy khí

居凡號俗。似金作器。隨器得名。在指曰

ñaéc danh, taïi chæ vieát hoaøn, söùc tyù danh xuyeán, taéc nhaát

鐶。飾臂名釧。則一心不動。執別號而萬法 成差。真金匪移。認異名而千器不等。 若知法法全心作。器器盡金成。名相不相 干。是非焉能惑。又如圓器與方器。名字不

taâm baát ñoäng, chaáp bieät hieäu, nhi vaïn phaùp thaønh sai. Chaân kim phæ di, nhaän dò danh, nhi thieân khí baát ñaúng.

Nhöôïc tri phaùp phaùp toaøn taâm taùc, khí khí taän kim thaønh, danh töôùng baát töông can, thò phi yeân naêng hoaëc?

Höïu nhö vieân khí döõ phöông khí, danh töï baát ñoàng, nhöôïc sanh kim döõ thuïc kim, ngoân thuyeát höõu dò. Quaân nguyeân

同。若生金與熟金。言說有異。均原究體。

cöùu theå, vaïn phaùp giai khoâng; ñaéc chæ vong duyeân, xuùc ñoà

萬法皆空。得旨忘緣,觸途無寄。

voâ kyù.

夫名因體立,體逐名生。體空而名無所

Phuø danh nhaân theå laäp, theå truïc danh sanh, theå khoâng nhi danh voâ sôû thi, danh hö nhi theå voâ sôû khôûi, danh theå

施。名虛而體無所起。名體互寂。萬法無

hoã tòch, vaïn phaùp voâ sanh, duy nhaát chaân taâm, caùnh voâ sôû

生。唯一真心。更無所有。

höõu.

782

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

因凡立聖,聖本無名。從俗顯真。真元不 立。並依世俗文字。對待而生。文字又空。 空亦無寄。若是上機大士。胡假名相發揚。

QUYEÅN TRUNG

783

Nhaân phaøm laäp thaùnh, thaùnh boån voâ danh, tuøng tuïc hieån chaân, chaân nguyeân baát laäp. Tònh y theá tuïc danh töï, ñoái ñaõi nhi sanh. Vaên töï dieäc khoâng, khoâng dieäc voâ kyù. Nhöôïc thò thöôïng cô ñaïi só, hoà giaû danh töôùng phaùt döông? Ñoái

對境而念念知宗。遇緣而心心契道。是爲第

caûnh nhi nieäm nieäm tri toâng, ngoä duyeân nhi taâm taâm kheá

一義。是名最上乘。世之甚希有。

ñaïo. Thò vi ñeä nhaát nghóa, thò danh toái thöôïng thöøa. Quaû

先德云。圓宗罕遇猶芥子投於針鋒。正法 難逢。似盲龜值於浮木。若非夙熏乘種。久 積善根。焉偶斯文。親得傳受。 所以古人重教輕財。則輸金若市。或忘身 為法。則輸金若市。忘爲法,則立雪幽庭。且 金是身外之浮財,豈齊至教。命是一期之業 報。曷等真詮。

ñaït thöû toâng nhaân, theá chi thaäm hy höõu.

Tieân ñöùc vaân: Vieân toâng haõn ngoä, do giôùi töû ñaàu ö chaâm phong. Chaùnh phaùp nan phuøng, töï manh quy tröïc ö phuø moäc. Nhöôïc phi tuùc huaân thöøa chuûng, cöûu tích thieän caên, yeân ngaãu tö vaên, thaân ñaéc truyeàn thoï?

Sôû dó coå nhaân troïng giaùo khinh taøi, taéc thaâu kim nhöôïc thò. Vong thaân vò phaùp, taéc laäp tuyeát u ñình. Thaû kim thò thaân ngoaïi chi phuø taøi, khôûi teà chí giaùo? Maïng thò nhaát kyø chi nghieäp baùo, haït ñaúng chaân thuyeân?

故知訓格之言,不得暫捨。可以鏤於骨,書

Coá tri huaán caùch chi ngoân, baát ñaéc taïm xaû, khaû dó luõ

於紳,染于神。熏于識。所以楚莊。輕千乘之

ö coát, thö ö thaân, nhieãm vu thaàn, huaân vu thöùc. Sôû dó Sôû

國。而重申叔一言。范獻賤萬畝之田。以貴 舟人片說。此乃成家立國。尚輕珍重言。況

Trang khinh thieân thaëng chi quoác, nhi troïng Thaân thuùc nhaát ngoân. Phaïm Hieán tieän vaïn maãu ñieàn, dó quyù chaâu nhaân phieán thuyeát. Thöû naõi thaønh gia laäp quoác, thöôïng khinh

宗鏡中。言下契無生。聞之成大道。寧容輕

traân troïng ngoân. Huoáng Toâng kính trung, ngoân haï kheá voâ

慢乎。

sanh, vaên chi thaønh ñaïi ñaïo, ninh dung khinh maïn hoà?

784

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

29. Nhöõng lôøi coát yeáu trong saùch Toâng kính(1)

S

QUYEÅN TRUNG

785

khoâng thaät; caûnh ngoaøi tinh teá laø nhôø trong taâm khoâng thoâ thieån. Gieo nhaân laønh aét seõ gaëp duyeân laønh, laøm vieäc döõ khoù thoaùt khoûi caûnh döõ. Chæ do nôi moät nieäm ban ñaàu maø ñaåy ta vaøo caûnh thaêng traàm nhö hoâm nay.

aùch Toâng kính cuûa ngaøi Vónh Minh(2) daïy raèng: Taâm coù theå laøm Phaät, coù theå laøm chuùng sanh; taâm taïo ra thieân ñöôøng, taïo ra ñòa nguïc. Taâm phaân bieät thì muoân ñieàu sai leäch ñua nhau sanh khôûi, taâm phaúng laëng thì toaøn coõi phaùp giôùi laëng yeân. Taâm phaøm thì ba ñoäc(3) buoäc troùi, taâm thaùnh aét coù ñuû thaàn thoâng töï taïi. Taâm roãng khoâng thì moät beà thanh tònh, taâm chaáp coù aét muoân caûnh roái tung. Quaû thaät laø: Taâm sanh thì muoân phaùp sanh, taâm dieät thì muoân phaùp dieät.

Naøy caùc vò! Neáu muoán caûnh ngoaøi ñöôïc an hoøa, chæ caàn giöõ cho trong loøng yeân tónh. Taâm roãng khoâng thì caûnh vaéng laëng, nieäm vöøa khôûi thì phaùp lieàn sanh. Nöôùc ñuïc thì soùng ñaäm maøu, hoà trong veo thì maøu nöôùc saùng. Choã coát yeáu cuûa vieäc tu haønh chæ do nôi yù nghóa naøy. Muoán döùt haún doøng nöôùc chaûy, phaûi laáp ôû ñaàu nguoàn; muoán tröø tuyeät maàm choài, phaûi ñoán taän goác reã. Ñoù laø phöông caùch giaûn löôïc coát yeáu nhaát, khoâng caàn phaûi maát nhieàu coâng söùc.

Nhö aâm thanh vang doäi trong hang, aâm caøng lôùn thì tieáng doäi caøng to; nhö soi hình trong göông saùng, hình cong thì aûnh chieáu trong göông cuõng leäch. Cuõng gioáng nhö nghe nhaéc ñeán me chua thì trong mieäng töï nhieân chaûy nöôùc mieáng; nghe taû caûnh vaùch nuùi cao söøng söõng thì döôùi loøng baøn chaân töï nhieân coù caûm giaùc rôøn rôïn. Laïi nhö sôïi daây trong ñeâm toái naèm yeân khoâng ñoäng ñaäy maø loøng sanh nghi lieàn thaáy heät nhö con raén; trong caên nhaø toái voán troáng khoâng maø loøng sôï seät lieàn nghó laø coù ma.

Vì vaäy, trong Thoâng taâm luaän coù noùi: “Buoäc troùi laø do taâm neân thaùo gôõ phaûi töø nôi taâm. Vieäc thaùo moái troùi buoäc laø ôû nôi taâm, chaúng lieân quan ñeán nôi naøo khaùc. Ñieåm coát yeáu cuûa phaùp giaûi thoaùt chæ rieâng coù moät vieäc quaùn taâm.

Quaùn taâm ñöôïc toû ngoä thì heát thaûy moïi vieäc ñeàu saùng roõ.”

Theá neân phaûi bieát raèng: “Muoân phaùp taïi taâm, heát thaûy ñeàu do nôi chính mình.” Trong loøng hö doái thì caûnh ngoaøi

Neáu khoâng lìa caûnh giôùi chaân thaät duy nhaát, taâm chaân thaønh thì bieán hoùa ra traêm caûnh töôïng. Vì vaäy maø baén teân xuyeân coïp ñaù,(1) ñaâu phaûi do söùc thöôøng laøm ñöôïc? Moät huõ röôïu ñaõi ba quaân say khöôùt,(2) ñaâu phaûi do men röôïu (1)

(1)

Saùch Toâng kính, töùc Toâng kính luïc, do ngaøi Vónh Minh Dieân Thoï tröôùc taùc, goàm 100 quyeån, ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi chaùnh taïng, thuoäc quyeån 46, soá hieäu 2016.

(2) Töùc thieàn sö Vónh Minh Dieân Thoï (延壽), sanh naêm 904, vieân tòch naêm 975.

(3) Ba ñoäc: chæ tham lam, saân haän vaø si meâ. Ba yeáu toá naøy laø coäi nguoàn cuûa moïi toäi loãi, ñaåy chuùng sanh vaøo muoân vieäc aùc, xa laùnh caên laønh, neân goïi laø ba ñoäc.

Baén teân xuyeân coïp ñaù: Saùch Theâ thaàn kyù keå chuyeän Huøng Cöø nöôùc Sôû, ñi ñeâm thaáy hoøn ñaù ngôõ laø con coïp phuïc, beøn giöông cung baén. Chöøng ñeán xem roõ môùi bieát laø hoøn ñaù, nhöng muõi teân baén ñaõ xuyeân vaøo, vì khi baén trong loøng oâng chæ nghó ñoù laø con coïp chöù khoâng phaûi hoøn ñaù.

(2) Truyeän Ngoâ Vieät Xuaân Thu keå vieäc vua nöôùc Vieät laø Caâu Tieãn trong khi chinh chieán, coù ngöôøi daâng leân moät huõ röôïu. Loøng vua muoán chia ñeàu cho ba quaân töôùng só, beøn ñoå huõ röôïu xuoáng soâng cho ba quaân cuøng uoáng. Taát caû uoáng roài ñeàu say khöôùt, laø do loøng vua chaân thaønh nghó ñeán vieäc ñaõi röôïu cho ba quaân.

786

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

gaây ra? Maêng tre moïc nôi hang laïnh,(1) ñaâu phaûi nhôø khí trôøi aám aùp?... Nhöõng vieäc aáy ñeàu laø do taâm chaân thaønh caûm öùng maø coù. Neân bieát raèng, heát thaûy moïi haønh vi lôùn nhoû ñeàu laø do naêng löïc cuûa töï taâm. Neáu ngöôøi tu haønh tin nhaän mình coù ñaày ñuû naêng löïc aáy thì cöûa chöôùng ngaïi töï môû thoâng, bieån nghieäp baùo phaûi khoâ kieät.

Laïi noùi raèng: Do nôi taâm maø laäp caùc phaùp, tuøy theo phaùp maø ñaët thaønh teân. Cuõng laø taâm aáy maø ôû nôi baäc thaùnh thì goïi laø chaân, ôû nôi phaøm phu thì goïi laø tuïc. Khaùc naøo nhö duøng vaøng laøm ra ñuû moùn, roài tuøy moùn maø ñaët teân: moùn ñeo ôû ngoùn tay thì goïi laø nhaãn, moùn ñeo ôû coå tay thì goïi laø xuyeán... Nhö theá, vaãn laø moät taâm chaúng ñoäng, chæ do vöôùng chaáp vaøo teân goïi khaùc nhau maø muoân phaùp thaønh sai bieät; vaãn laø moät thöù vaøng roøng khoâng thay ñoåi, chæ do nhaän laáy teân goïi rieâng maø thaønh nhieàu moùn khaùc nhau!

Neáu bieát raèng heát thaûy muoân phaùp ñeàu do taâm taïo, cuõng nhö heát thaûy nhöõng moùn trang söùc kia ñeàu do vaøng laøm ra, thì teân goïi vôùi theå töôùng thaät chaúng can heä gì vôùi nhau, nhöõng chuyeän phaûi quaáy laøm sao coù theå khieán ta laàm laïc? Cuõng nhö moùn ñoà chöùa troøn hay vuoâng thì teân goïi chaúng gioáng nhau, loaïi vaøng thoâ hay vaøng luyeän thì danh xöng cuõng khaùc bieät. Nhöng neáu cöùu xeùt ñeán taän cuøng theå taùnh thì muoân phaùp ñeàu khoâng. Naém ñöôïc yù chæ maø buoâng boû caùc duyeân thì gaëp vieäc khoâng vöôùng maéc!

Teân goïi laø do nôi theå taùnh maø ñaët; theå taùnh laïi tuøy (1)

Saùch Nhò thaäp töù hieáu coù chuyeän Ngoâ Maïnh Toâng thôø meï chí hieáu. Meï giaø beänh naëng, muoán aên canh maêng nhaèm giöõa muøa ñoâng, trôøi laïnh tre khoâng coù maêng. Maïnh Toâng khoâng bieát laøm sao, beøn voâ röøng oâm caây tre maø khoùc.

Töï nhieân ñaát nöùt, moïc leân maáy muït maêng. Maïnh Toâng beû ñem veà naáu cho meï aên maø heát beänh. Ñoù laø do loøng chaân thaønh maø coù vieäc aáy.

QUYEÅN TRUNG

787

theo teân goïi maø sanh.(1) Neáu theå taùnh roãng khoâng thì teân goïi khoâng do ñaâu maø coù; teân goïi ñaõ khoâng coù thì theå taùnh chaúng tuøy nôi ñaâu maø sanh. Chæ coù moät taâm chaân thaät duy nhaát, ngoaøi ra khoâng coù gì nöõa.

Nhaân coù phaøm môùi ñaët teân goïi thaùnh, thaät ra thaùnh khoâng coù teân goïi; theo nôi tuïc maø hieån loä chaân, thaät ra chaân cuõng voán laø khoâng coù. Heát thaûy ñeàu do nôi teân goïi cuûa theá tuïc, ñoái ñaõi maø sanh ra. Teân goïi cuõng laø khoâng thì nghóa khoâng cuõng chaúng coù choã nöông vaøo. Neáu thaät laø baäc ñaïi só caên cô vöôït troäi, leõ naøo döïa vaøo danh töï vaø theå töôùng ñeå phaùt trieån tuyeân döông? Khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh, luùc naøo cuõng naém ñöôïc toâng chæ; gaëp duyeân ñeán thì trong taâm vaãn luoân phuø hôïp vôùi ñaïo. Ñoù goïi laø Ñeä nhaát nghóa, laø Toái thöôïng thöøa. Ngöôøi ñaït ñöôïc toâng chæ aáy trong ñôøi raát hieám!

Ngöôøi xöa daïy raèng: Toâng chæ troïn veïn raát ít gaëp, nhö haït caûi nôi ñaàu kim;(2) chaùnh phaùp khoù tìm, nhö ruøa muø gaëp boäng caây noåi.(3) Neáu chaúng nhôø haït gioáng huaân taäp töø nhieàu ñôøi tröôùc, caên laønh tích luõy ñaõ laâu, laøm sao coù theå gaëp ñöôïc vaên naøy, laïi töï mình nhaän ñöôïc söï truyeàn thoï?

(1)

Ñaây noùi veà moái töông quan qua laïi giöõa theå taùnh vaø teân goïi. Chuùng ta ñaët teân moät söï vaät laø döïa vaøo theå taùnh cuûa noù, nhö ngöïa coù maøu ñen neân goïi laø ngöïa oâ, ngöïa coù maøu traéng neân goïi laø ngöïa baïch... Khi coù teân goïi roài, thì theå taùnh cuûa söï vaät laïi tuøy theo teân goïi maø hình thaønh, chaúng haïn nhö nhö ngöïa oâ thì keùo khoûe, ngöïa baïch thì chaïy nhanh... Nhöng trong thöïc teá coù khi ngöïa oâ khoâng khoûe baèng ngöïa baïch, ngöïa baïch khoâng nhanh baèng ngöïa oâ... Ñaây goïi laø ñònh kieán, hay nhöõng khaùi nieäm do chuùng ta gaùn gheùp cho söï vaät, maø söï gaùn gheùp ñoù thöôøng khôûi ñaàu töø teân goïi.

(2) Haït caûi nôi ñaàu kim: chuyeän raát khoù xaûy ra, nhö gieo moät soá haït caûi leân caây kim döïng ñöùng, coù ñöôïc moät haït naèm laïi ngay treân ñaàu caây kim laø chuyeän hieám coù.

(3) Ruøa muø gaëp boäng caây noåi: Ñieån tích ruùt töø kinh truyeän: Coù con ruøa muø döôùi bieån saâu, 100 naêm môùi noåi leân moät laàn, laïi coù moät caây khoâ coù boäng, 100 naêm môùi troâi qua choã con ruøa moät laàn, söï truøng hôïp ñeå con ruøa noåi leân vaø chui ñöôïc vaøo boäng caây laø ñieàu raát hieám coù.

788

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

789

Chính vì theá maø ngöôøi xöa traân troïng Chaùnh phaùp, xem nheï taøi vaät, mang vaøng cho khoâng giöõa chôï; vì phaùp queân thaân, ñöùng giöõa saân tuyeát phuû. Vaøng baïc chæ laø vaät chaát hö doái beân ngoaøi, sao baèng giaùo phaùp toät cuøng? Thaân maïng laø nghieäp baùo moät ñôøi, sao saùnh ñöôïc vôùi chaân lyù roát raùo?

troïng moät lôøi cuûa Thaân Thuùc;(1) Phaïm Hieán khinh thöôøng muoân maãu ruoäng toát maø quí nöûa caâu cuûa ngöôøi laùi thuyeàn. Ñoù chæ laø vieäc theá gian, ngöôøi ta coøn xem nheï vaät chaát, traân troïng lôøi hay, huoáng chi ñoái vôùi saùch Toâng kính naøy, lôøi lôøi hôïp leõ voâ sanh, nghóa lyù giuùp chöùng thaønh ñaïo quaû, haù neân xem nheï hay sao?

Neân bieát raèng, ñoái vôùi nhöõng lôøi daïy doã uoán naén chaân thaät khoâng luùc naøo ñöôïc xao laõng, phaûi ghi taïc vaøo xöông coát, khaéc saâu trong taâm thöùc. Chính vì vaäy maø xöa kia Trang vöông nöôùc Sôû xem nheï nöôùc lôùn ngaøn coã xe,(1) chæ

(1)

(1)

Thôøi Chieán quoác döïa vaøo soá löôïng chieán xa moãi nöôùc coù ñöôïc ñeå ñaùnh giaù nöôùc aáy laø lôùn hay nhoû. Nöôùc coù ñöôïc ngaøn coã xe ñöôïc xem laø nöôùc lôùn.

禮佛發願文

Saùch Taû tuyeän cheùp vieäc Sôû Trang vöông sau khi dieät nöôùc Traàn, Thaân Thuùc töø nöôùc Teà veà, chæ noùi chuyeän nöôùc Teà maø khoâng nhaéc ñeán nöôùc Traàn. Vua hoûi: ‘Ta laáy ñöôïc nöôùc lôùn ngaøn coã xe, sao nhaø ngöôi khoâng coù moät lôøi möøng?’ Thaân Thuùc taâu: ‘Nöôùc Teà thuôû xöa coù vuï kieän naøy, thaàn khoâng xöû ñöôïc, xin vua xöû cho.’ Vua hoûi: ‘Vuï kieän gì?’ Thaân Thuùc noùi: ‘Coù con traâu ñaïp ruoäng luùa, ngöôøi chuû ruoäng baét laáy con traâu maø khoâng baét thöôøng luùa.’ Vua noùi: ‘Con traâu ñaïp luùa coù choã maø thoâi, khoâng phaûi hö caû ruoäng luùa, vaäy neân xöû cho thöôøng theo giaù luùa, khoâng ñöôïc baét traâu.’ Thaân Thuùc taâu: ‘Vaäy vua nöôùc Traàn coù loãi chi thì nhaø vua ñem binh maø traùch phaït loãi aáy thoâi, sao laïi laáy caû nöôùc vaø phaù huûy toâng mieáu cuûa ngöôøi ta?’ Sôû Trang vöông beøn traû nöôùc Traàn vaø laäp traû toâng mieáu nhö cuõ.

Leã Phaät phaùt nguyeän vaên Quy y thaäp phöông taän hö khoâng bieán phaùp giôùi, baát

歸依十方盡虛空徧法界,不可說,不可說佛 刹微塵數世界,過,現,未來佛法僧三寶。 現坐道塲,千華臺上百寶光中,萬德世 尊,說經教主本師釋迦牟尼佛。 西方極樂世界,大慈,大悲,大願,大力,大 聖,世尊,本師阿彌陀佛。 當來下生慈氏如來本師彌勒尊佛。

khaû thuyeát, baát khaû thuyeát Phaät saùt vi traàn soá theá giôùi, quaù, hieän, vò lai, Phaät Phaùp Taêng Tam baûo.

Hieän toïa ñaïo traøng, thieân hoa ñaøi thöôïng baù baûo quang trung, vaïn ñöùc Theá Toân, thuyeát kinh giaùo chuû, Boån sö Thích-ca Maâu Ni Phaät.

Taây phöông Cöïc laïc theá giôùi ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi nguyeän, ñaïi löïc, ñaïi thaùnh Theá Toân, Boån sö A-di-ñaø Phaät. Ñöông lai haï sanh, Töø thò Nhö Lai, Boån sö Di-laëc Toân Phaät.

790

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

大智文殊師利菩薩。大行願王普賢菩薩。 大慈悲父觀世音菩薩。大勢至菩薩。諸尊菩 薩摩訶薩。西天此土一切祖師菩薩。護法列 席諸天菩薩。

QUYEÅN TRUNG

791

Ñaïi trí Vaên-thuø-sö-lôïi Boà Taùt. Ñaïi haïnh nguyeän vöông Phoå Hieàn Boà Taùt. Ñaïi töø bi phuï Quaùn Theá AÂm Boà Taùt. Ñaïi Theá Chí Boà Taùt. Chö toân Boà Taùt ma-ha-taùt. Taây thieân thöû ñoä nhaát thieát Toå sö Boà Taùt. Hoä phaùp lieät tòch chö thieân Boà Taùt.

復願。不違本誓,不捨慈悲,乞賜天眼遙 觀,天耳遙聞,他心速鑑,爲作證明。 弟子某甲等,從我今身,盡未來際身,誓依 普賢菩薩摩訶薩,不可說無邊行願,及我此四 十八種不可說廣大行願,我當生生修學,世世 無違。 信解堅固不可說。 决定無疑不可說。 發菩提心不可說。 持清淨戒不可說。 見佛聞法不可說。 禮敬稱讚不可說。 乘事供養不可說。 懺悔隨喜不可說。 勇猛精進不可說。 慈悲喜捨不可說。

Phuïc nguyeän, baát vi boån theä, baát xaû töø bi, khaát töù thieân nhaõn dieâu quan, thieân nhó dieâu vaên, tha taâm toác giaùm, vò taùc chöùng minh. Ñeä töû (moã, giaùp) ñaúng, tuøng ngaõ kim thaân, taän vò lai teá thaân, theä y Phoå Hieàn Boà Taùt ma-ha-taùt, baát khaû thuyeát voâ bieân haïnh nguyeän caäp ngaõ thöû töù thaäp baùt chuûng baát khaû thuyeát quaûng ñaïi haïnh nguyeän, ngaõ ñöông sanh sanh tu hoïc, theá theá voâ vi.

Tín giaûi kieân coá baát khaû thuyeát.

Quyeát ñònh voâ nghi baát khaû thuyeát.

Phaùt Boà-ñeà taâm baát khaû thuyeát.

Trì thanh tònh giôùi baát khaû thuyeát.

Kieán Phaät vaên phaùp baát khaû thuyeát.

Leã kính xöng taùn baát khaû thuyeát.

Thöøa söï cuùng döôøng baát khaû thuyeát.

Saùm hoái tuøy hyû baát khaû thuyeát.

Duõng maõnh tinh taán baát khaû thuyeát.

Töø bi hyû xaû baát khaû thuyeát.

792

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

行無邊行不可說。 發廣大願不可說。 修學回向不可說。 智慧明了不可說。 法身無量不可說。

Haønh voâ bieân haïnh baát khaû thuyeát.

功德莊嚴不可說。 淨土化身不可說。 蒙佛授記不可說。 相好光明不可說。 圓音善巧不可說。

Coâng ñöùc trang nghieâm baát khaû thuyeát.

總持辦才不可說。 秘密三昧不可說。 壽量名號不可說。

Toång trì bieän taøi baát khaû thuyeát.

微細甚深不可說。 眞如平等不可說。

Vi teá thaäm thaâm baát khaû thuyeát.

妙用甚深不可說。 方便知見不可說。 示成正覺不可說。

Dieäu duïng thaäm thaâm baát khaû thuyeát.

那伽大定不可說。 師子震吼不可說。

Na-giaø ñaïi ñònh baát khaû thuyeát.

Phaùt quaûng ñaïi nguyeän baát khaû thuyeát.

Tu hoïc hoài höôùng baát khaû thuyeát.

Trí hueä minh lieãu baát khaû thuyeát.

Phaùp thaân voâ löôïng baát khaû thuyeát.

Tònh ñoä hoùa thaân baát khaû thuyeát.

Moâng Phaät thoï kyù baát khaû thuyeát.

Töôùng haûo quang minh baát khaû thuyeát.

Vieân aâm thieän xaûo baát khaû thuyeát.

Bí maät Tam-muoäi baát khaû thuyeát.

Thoï löôïng danh hieäu baát khaû thuyeát.

Chaân nhö bình ñaúng baát khaû thuyeát.

Phöông tieän tri kieán baát khaû thuyeát.

Thò thaønh chaùnh giaùc baát khaû thuyeát.

Sö töû chaán hoáng baát khaû thuyeát.

793

794

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

神通無礙不可說。 神力無畏不可說。 降伏衆魔不可說。 摧破外道不可說。 分身變化不可說。

Thaàn thoâng voâ ngaïi baát khaû thuyeát.

隨類示現不可說。 轉大法輪不可說。 普度眾生不可說。 隨順饒益不可說。 代眾生苦不可說。

Tuøy loaïi thò hieän baát khaû thuyeát.

究竟成熟不可說。 悉令解脫不可說。 往生佛國不可說。

Cöùu caùnh thaønh thuïc baát khaû thuyeát.

證悟佛乘不可說。 具諸佛法不可說。

Chöùng ngoä Phaät thöøa baát khaû thuyeát.

作諸佛事不可說。 入佛衆會不可說。 同佛受樂不可說。

Taùc chö Phaät söï baát khaû thuyeát.

如上所發四十八種廣大行願爲首。誓期滿 足百萬阿僧祇大願。惟冀,三寶世尊,觀世音

795

Thaàn löïc voâ uyù baát khaû thuyeát.

Haøng phuïc chuùng ma baát khaû thuyeát.

Toài phaù ngoaïi ñaïo baát khaû thuyeát.

Phaân thaân bieán hoùa baát khaû thuyeát.

Chuyeån ñaïi phaùp luaân baát khaû thuyeát.

Phoå ñoä chuùng sanh baát khaû thuyeát.

Tuøy thuaän nhieâu ích baát khaû thuyeát. Ñaïi chuùng sanh khoå baát khaû thuyeát.

Taát linh giaûi thoaùt baát khaû thuyeát.

Vaõng sanh Phaät quoác baát khaû thuyeát.

Cuï chö Phaät phaùp baát khaû thuyeát.

Nhaäp Phaät chuùng hoäi baát khaû thuyeát. Ñoàng Phaät thoï laïc baát khaû thuyeát.

Nhö thöôïng sôû phaùt töù thaäp baùt chuûng quaûng ñaïi haïnh nguyeän vi thuû. Theä kyø maõn tuùc baùch vaïn a-taêng-kyø ñaïi nguyeän. Duy kyù Tam baûo Theá Toân, Quaùn Theá AÂm Boà Taùt,

796

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

菩薩,同體慈悲,證明攝受。弟子某等若違一 願者,不取正覺。 何以故。阿彌陀佛發願如是,十方諸佛發

QUYEÅN TRUNG

797

ñoàng theå töø bi, chöùng minh nhieáp thoï, ñeä töû (moã) ñaúng nhöôïc vi nhaát nguyeän giaû, baát thuû chaùnh giaùc.

Haø dó coá? A-di-ñaø Phaät phaùt nguyeän nhö thò. Thaäp phöông chö Phaät phaùt nguyeän dieäc nhö thò, Phoå Hieàn Boà

願亦如是。普賢菩薩發願如是,諸大菩薩發願

Taùt phaùt nguyeän nhö thò. Chö ñaïi Boà Taùt phaùt nguyeän dieäc

亦如是。中峰祖師發願如是,歷代祖師發願亦

nhö thò. Trung phong Toå sö, phaùt nguyeän nhö thò. Lòch ñaïi

如是。大善知識發願如是,弟子發願亦如是。

Toå sö phaùt nguyeän dieäc nhö thò. Ñaïi thieän tri thöùc phaùt nguyeän nhö thò, ñeä töû phaùt nguyeän dieäc nhö thò.

今爲同學大衆,發願如是,普爲法界眾生發

Kim vò ñoàng hoïc ñaïi chuùng, phaùt nguyeän nhö thò, phoå

願亦如是。如是,如是,無不如是。願同如是

vò phaùp giôùi chuùng sanh phaùt nguyeän dieäc nhö thò. Nhö

恆沙衆,盡入如來願海中。 所有禮讚供養福, 請佛住世轉法輪。 隨喜懺悔諸善根, 囘向眾生及佛道。 我昔所造諸惡業, 皆由無始貪瞋癡。 從身語意之所生, 一切我今皆懺悔。 願我臨欲命終時, 盡除一切諸障礙。 面見彼佛阿彌陀,

thò nhö thò, voâ baát nhö thò, nguyeän ñoàng nhö thò haèng sa chuùng, taän nhaäp Nhö Lai nguyeän haûi trung.

Sôû höõu leã taùn cuùng döôøng phöôùc.

Thænh Phaät truï theá chuyeån phaùp luaân.

Tuøy hyû saùm hoái chö thieän caên.

Hoài höôùng chuùng sanh caäp Phaät ñaïo.

Ngaõ tích sôû taïo chö aùc nghieäp.

Giai do voâ thæ tham saân si.

Tuøng thaân ngöõ yù chi sôû sanh.

Nhaát thieát ngaõ kim giai saùm hoái.

Nguyeän ngaõ laâm duïc maïng chung thôøi.

Taän tröø nhaát thieát chö chöôùng ngaïi.

Dieän kieán bæ Phaät A-di-ñaø.

798

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

卽得往生安樂刹。 我旣往生彼國已, 現前成就此大願。 一切圓滿盡無餘, 利樂一切眾生界。 彼佛衆會咸清淨, 我時於勝蓮華生。 親覩如來無量光, 現前受我菩提記。 蒙彼如來授記已, 化身無數百俱胝。 智力廣大徧十方, 普利一切眾生界。 乃至虛空世界盡, 眾生及業煩惱盡。 如是一切無盡時, 我願究竟恒無盡。 我此普賢殊勝行, 無邊勝福皆囘向。 普願沈溺諸眾生, 速往無量光佛刹。

QUYEÅN TRUNG

Töùc ñaéc vaõng sanh An Laïc saùt.

Ngaõ kyù vaõng sanh bæ quoác dó.

Hieän tieàn thaønh töïu thöû ñaïi nguyeän.

Nhaát thieát vieân maõn taän voâ dö.

Lôïi laïc nhaát thieát chuùng sanh giôùi.

Bæ Phaät chuùng hoäi haøm thanh tònh.

Ngaõ thôøi ö thaéng lieân hoa sanh.

Thaân ñoå Nhö Lai voâ löôïng quang.

Hieän tieàn thoï ngaõ Boà-ñeà kyù.

Moâng bæ Nhö Lai thoï kyù dó.

Hoùa thaân voâ soá baùch caâu chi.

Trí löïc quaûng ñaïi bieán thaäp phöông.

Phoå lôïi nhaát thieát chuùng sanh giôùi.

Naõi chí hö khoâng theá giôùi taän.

Chuùng sanh caäp nghieäp phieàn naõo taän.

Nhö thò nhaát thieát voâ taän thôøi.

Ngaõ nguyeän cöùu kính haèng voâ taän.

Ngaõ thöû Phoå Hieàn thuø thaéng haïnh.

Voâ bieân thaéng phöôùc giai hoài höôùng.

Phoå nguyeän traàm nòch chö chuùng sanh.

Toác vaõng Voâ Löôïng Quang Phaät saùt.

799

800

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

願以此功德, 普及於一切, 我等與眾生,

Nguyeän dó thöû coâng ñöùc.

皆共成佛道。 上報四重恩, 下濟三塗苦。 若有見聞者,

Giai coäng thaønh Phaät ñaïo.

悉發菩提心。 盡此一報身, 同生極樂國。 盡此一報身, 同生極樂國。 十方三世一切佛。 一切菩薩摩訶薩。 摩訶般若波羅密。

Taát phaùt Boà-ñeà taâm.

(弟子佛之人,須發此願。不依此願者,不名 發菩提心也。) 如上發願文,與諸人作箇樣子。凡有修福 念佛禮讚,誦經,乃至毫芒之善,悉皆囘向西 方。有所歸趣,臨終定生淨土也。

801

Phoå caäp ö nhaát thieát.

Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh.

Thöôïng baùo töù troïng aân.

Haï teá tam ñoà khoå.

Nhöôïc höõu kieán vaên giaû,

Taän thöû nhaát baùo thaân. Ñoàng sanh Cöïc laïc quoác.

Taän thöû nhaát baùo thaân. Ñoàng sanh Cöïc laïc quoác.

Thaäp phöông tam theá nhaát thieát Phaät.

Nhaát thieát Boà Taùt ma-ha-taùt.

Ma-ha-baùt-nhaõ ba-la-maät. (Ñeä töû Phaät chi nhaân tu phaùt thöû nguyeän. Baát y thöû nguyeän giaû, baát danh phaùt Boà-ñeà taâm daõ.)

Nhö thöôïng phaùt nguyeän vaên, döõ chö nhaân taùc caù daïng töû. Phaøm höõu tu phöôùc, nieäm Phaät, leã taùn, tuïng kinh, naõi chí haøo mang chi thieän, taát giai hoài höôùng Taây phöông.

Höõu sôû quy thuù, laâm chung ñònh sanh Tònh ñoä daõ.

802

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

Chö nhaân giaû, quaû naêng trì thöû giôùi, phaùt thöû nguyeän,

諸仁者。果能持此戒,發此願,行此行,非 但往生淨土,亦不落於緣覺,聲聞之地。親證 普賢境界,直至成佛矣。

haønh thöû haïnh, phi ñaõn vaõng sanh Tònh ñoä, dieäc baát laïc ö Duyeân giaùc, Thanh vaên chi ñòa, thaân chöùng Phoå Hieàn caûnh giôùi, tröïc chí thaønh Phaät hyõ.

30. Baøi vaên leã Phaät vaø phaùt nguyeän

Q

uy y Tam baûo: Phaät, Phaùp, Taêng trong ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai ôû caùc coõi Phaät khaép möôøi phöông, cuøng khaép hö khoâng phaùp giôùi, khoâng theå noùi heát, khoâng theå noùi heát caùc coõi Phaät nhieàu nhö soá haït buïi nhoû.

Hieän ngoài nôi ñaïo traøng, treân toøa sen ngaøn caùnh, giöõa traêm ñaïo haøo quang laø ñöùc Theá Toân ñuû muoân ñöùc haïnh, baäc Giaùo chuû thuyeát giaûng kinh ñieån, Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät.

Taây phöông Cöïc Laïc theá giôùi, ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi nguyeän, ñaïi löïc, Ñaïi Thaùnh Theá Toân, Boån sö A-di-ñaø Phaät.

803

Chö vò Toå sö Taây thieân(1) Boà Taùt Hoä Phaùp lieät tòch chö thieân Boà Taùt Ngöôõng nguyeän chö vò chaúng traùi lôøi theà xöa, khoâng boû ñöùc töø bi, môû loøng duøng söùc thieân nhaõn thaáy xa, thieân nhó nghe xa, tha taâm chieáu roõ, chöùng minh cho ñeä töû. Ñeä töû chuùng con töø ñôøi naøy cho ñeán maõi maõi caùc ñôøi sau, nguyeän y theo haïnh nguyeän voâ bieân khoâng theå noùi heát cuûa ñöùc Ñaïi Boà Taùt Phoå Hieàn vaø y theo boán möôi taùm haïnh nguyeän saâu roäng khoâng theå noùi heát döôùi ñaây cuûa chính baûn thaân mình. Chuùng con nguyeän seõ ñôøi ñôøi tu hoïc, kieáp kieáp khoâng sai lôøi ñaõ nguyeän. Boán möôi taùm lôøi nguyeän sau ñaây ñeàu khoâng theå nghó baøn, khoâng theå noùi heát: 1. Nguyeän coù nieàm tin vaø söï hieåu bieát.

Ñöông lai haï sanh, Töø thò Nhö Lai, Boån sö Di-laëc Toân Phaät

2. Nguyeän coù söï quyeát ñònh chaéc chaén khoâng nghi ngôø.

Ñaïi Trí Vaên-thuø-sö-lî Boà Taùt Ñaïi Haïnh Nguyeän Vöông Phoå Hieàn Boà Taùt Ñaïi Töø Bi Phuï Quaùn Theá AÂm Boà Taùt Ñaïi Theá Chí Boà Taùt Chö toân Boà Taùt ma-ha-taùt

4. Nguyeän trì giôùi thanh tònh.

3. Nguyeän phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà.

5. Nguyeän ñöôïc gaëp Phaät, nghe Phaùp.

6. Nhöôïc thöïc haønh leã kính, ngôïi khen, xöng tuïng.

(1)

Taây thieân: chæ AÁn Ñoä. Caùc vò Toå sö ôû ñaây laø 28 ñôøi Toå sö, töø ngaøi Ca-dieáp cho ñeán Toå Boà-ñeà Ñaït-ma, ngöôøi ñaàu tieân sang Trung Hoa truyeàn baù Thieàn toâng.

804

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

7. Nguyeän phuïng söï cuùng döôøng.

35. Nguyeän phaân thaân bieán hoùa.

8. Nguyeän saùm hoái tuøy hyû.

36. Nguyeän tuøy chuûng loaïi chuùng sanh thò hieän.

9. Nguyeän duõng maõnh tinh taán.

37. Nguyeän chuyeån Ñaïi Phaùp luaân.

10. Nguyeän tu taäp töø, bi, hyû, xaû.

38. Nguyeän cöùu ñoä khaép thaûy chuùng sanh.

11. Nguyeän thöïc haønh voâ bieân haïnh nguyeän.

39. Nguyeän tuøy thuaän laøm lôïi ích chuùng sanh.

12. Nguyeän phaùt khôûi theä nguyeän saâu roäng.

40. Nguyeän thay chuùng sanh chòu moïi khoå naõo.

13. Nguyeän tu hoïc hoài höôùng.

41. Nguyeän ñaït ñeán cöùu caùnh roát raùo.

14. Nguyeän ñöôïc trí hueä saùng suoát roõ raøng.

42. Nguyeän ñoä thoaùt heát thaûy chuùng sanh.

15. Nguyeän ñöôïc Phaùp thaân voâ löôïng.

43. Nguyeän ñöôïc vaõng sanh veà coõi Phaät.

16. Nguyeän ñöôïc coâng ñöùc trang nghieâm.

44. Nguyeän chöùng ngoä Phaät thöøa.

17. Nguyeän ñöôïc hoùa thaân Tònh ñoä.

45. Nguyeän ñöôïc ñaày ñuû phaùp Phaät.

18. Nguyeän ñöôïc Phaät thoï kyù.

46. Nguyeän laøm caùc Phaät söï.

19. Nguyeän ñöôïc thaân töôùng toát ñeïp toûa saùng.

47. Nguyeän ñöôïc vaøo hoäi chuùng nôi coù Phaät.

20. Nguyeän noùi ra aâm thanh troïn veïn, kheùo leùo.

48. Nguyeän ñöôïc höôûng söï an vui nhö Phaät.

21. Nguyeän ñöôïc ñuû caùc phaùp toång trì, taøi bieän thuyeát.

22. Nguyeän ñöôïc caùc tam-muoäi bí maät.

23. Nguyeän ñöôïc tuoåi thoï vaø danh hieäu voâ löôïng.

24. Nguyeän ñaït ñeán söï tinh teá thaâm saâu.

25. Nguyeän ñaït ñöôïc chaân nhö bình ñaúng.

26. Nguyeän ñöôïc choã duøng maàu nhieäm thaâm saâu.

27. Nguyeän ñöôïc ñuû phöông tieän, tri kieán.

28. Nguyeän thò hieän thi haønh ñaïo Chaùnh giaùc.

29. Nguyeän ñaït ñöôïc Ñaïi ñònh Na-giaø.

30. Nguyeän thuyeát phaùp nhö tieáng sö töû roáng.

31. Nguyeän ñöôïc thaàn thoâng voâ ngaïi.

32. Nguyeän ñöôïc söùc thaàn khoâng sôï seät.

33. Nguyeän haøng phuïc chuùng ma.

34. Nguyeän phaù tröø ngoaïi ñaïo.

805

Chuùng con nguyeän laáy boán möôi taùm haïnh nguyeän saâu roäng nhö treân laøm caên baûn ñeå thöïc haønh troïn veïn traêm vaïn a-taêng-kyø ñaïi nguyeän khaùc nöõa. Ngöôõng nguyeän Tam baûo, Theá Toân, Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, cuøng moät loøng töø bi chöùng minh vaø nhieáp thoï. Neáu chuùng con coù traùi vôùi moät lôøi nguyeän naøo, theà seõ khoâng thaønh Chaùnh giaùc.

Vì sao vaäy? Vì ñöùc Phaät A-di-ñaø phaùt nguyeän nhö vaäy, chö Phaät möôøi phöông cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Ngaøi Boà Taùt Phoå Hieàn phaùt nguyeän nhö vaäy, chö ñaïi Boà Taùt cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Ñaïi sö Trung Phong phaùt nguyeän nhö vaäy, chö vò Toå sö nhieàu ñôøi cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy. Caùc vò ñaïi thieän tri thöùc phaùt nguyeän nhö vaäy, ñeä töû cuõng phaùt nguyeän nhö vaäy.

806

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

QUYEÅN TRUNG

807

Trí löïc roäng lôùn khaép möôøi phöông,

Nay chuùng con vì ñaïi chuùng cuøng tu hoïc maø phaùt nguyeän nhö vaäy, laïi cuõng vì chuùng sanh trong khaép phaùp giôùi maø phaùt nguyeän nhö vaäy. Nhö vaäy, nhö vaäy, luùc naøo cuõng nhö vaäy, nguyeän cuøng vôùi ñaïi chuùng soá nhieàu nhö caùt soâng Haèng nhö vaäy, ñeàu vaøo trong bieån haïnh nguyeän cuûa Nhö Lai.

Roäng laøm lôïi ích moïi chuùng sanh.

Cho duø hö khoâng, theá giôùi taän, Chuùng sanh cuøng nghieäp, phieàn naõo taän, Nhö vaäy heát thaûy thôøi gian taän, Ñaïi nguyeän roát raùo vaãn khoâng cuøng.

Leã taùn, cuùng döôøng nhôø phöôùc aáy,

Con theo haïnh Phoå Hieàn thuø thaéng,

Thænh Phaät truï theá chuyeån phaùp luaân.

Thaéng phöôùc voâ bieân ñeàu hoài höôùng.

Tuøy hyû saùm hoái moïi thieän caên,

Nguyeän khaép bao chuùng sanh meâ ñaém,

Hoài höôùng chuùng sanh thaønh Phaät ñaïo.

Ñeàu nhanh ñeán coõi Voâ Löôïng Quang.(1)

Xöa kia voán taïo bao nghieäp aùc, Ñeàu do muoân kieáp tham, saân, si,

Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy,

Töø thaân, mieäng, yù toäi sanh ra,

Höôùng veà khaép taát caû,

Heát thaûy, nay con xin saùm hoái.

Ñeä töû vaø chuùng sanh,

Nguyeän sao ñeán luùc con maïng chung,

Ñeàu troïn thaønh Phaät ñaïo.

Bao nhieâu chöôùng ngaïi ñeàu döùt heát,

Treân baùo boán aân saâu,(2)

Maét nhìn thaáy Phaät A-di-ñaø,

Döôùi cöùu ba ñöôøng khoå.(3)

Lieàn ñöôïc vaõng sanh coõi An Laïc.

Nhöõng ai ñöôïc thaáy, nghe,

Khi vaõng sanh veà coõi Phaät roài,

Ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà,

Töùc thôøi thaønh töïu caùc ñaïi nguyeän,

Vöøa döùt moät baùo thaân,

Troïn veïn, ñaày ñuû khoâng khieám khuyeát,

Cuøng sanh veà Cöïc Laïc.

Lôïi laïc heát thaûy moïi chuùng sanh.

Chuùng hoäi coõi Phaät ñeàu thanh tònh, Con töø hoa sen vöôït troäi sanh, Maét thaáy haøo quang Phaät voâ löôïng.

Töùc thôøi ñöôïc thoï kyù Boà-ñeà.

Nhôø ôn Nhö Lai thoï kyù roài, Lieàn töï hoùa thaân nhieàu voâ soá,

(1)

Voâ Löôïng Quang, töùc Voâ Löôïng Quang Phaät, laø danh hieäu khaùc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ngoaøi ra ngaøi coøn ñöôïc toân xöng laø Voâ Löôïng Thoï Phaät.

(2) Boán ôn saâu (Töù troïng aân): 1. Ôn cha meï, 2. Ôn chuùng sanh, 3. Ôn toå quoác, 4. Ôn Tam baûo.

(3) Ba ñöôøng khoå (Tam ñoà hay Tam aùc ñaïo): goàm coù hoûa ñoà, huyeát ñoà vaø ñao ñoà, chæ caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh. Do nghieäp aùc maø chuùng sanh phaûi thoï sanh vaøo 3 caûnh giôùi naøy, chòu nhieàu khoå naõo, neân goïi laø Ba ñöôøng khoå.

808

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Kính ngöôõng, Heát thaûy chö Phaät ba ñôøi trong möôøi phöông.

Heát thaûy chö vò Ñaïi Boà Taùt.

Ma-ha Baùt-nhaõ Ba-la-maät!

QUYEÅN TRUNG

809

tuïng kinh, cho ñeán chæ laøm chuùt ít vieäc laønh, heát thaûy ñeàu neân hoài höôùng veà caûnh giôùi Taây phöông. Ñaõ coù choã quy höôùng nhö vaäy thì khi laâm chung chaéc chaén seõ ñöôïc vaõng sanh veà Tònh ñoä.

Baøi vaên phaùt nguyeän naøy coù theå xem laø khuoân maãu cho moïi ngöôøi. Phaøm nhöõng ai coù tu phöôùc, nieäm Phaät, taùn leã,

Naøy caùc vò! Neáu quaû thaät coù theå trì giôùi nhö theá, phaùt nguyeän nhö theá, thöïc haønh coâng haïnh nhö theá, thì khoâng chæ laø ñöôïc vaõng sanh Tònh ñoä, maø coøn khoûi rôi vaøo caûnh giôùi cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, töï mình chöùng nghieäm ñöôïc caûnh giôùi Phoå Hieàn, thaúng moät ñöôøng ñi tôùi quaû Phaät.

淨土成佛

Tònh ñoä thaønh Phaät

(Ngöôøi ñeä töû Phaät neân phaùt nguyeän nhö theá naøy. Nhöõng ai khoâng noi theo söï phaùt nguyeän naøy chöa theå goïi laø phaùt taâm Boà-ñeà.)

蓮宗寶鑑云。金剛定後,菩薩因圓。解脫 道中,如來果滿。具四無量心,得四無礙辯。 十八種法,不共三乘。十力現前,說法無畏。 塵沙或盡,萬行功成。十號俱彰,三身圓顯。 具九十七種大人相。放八萬四千大光明。 悲智雙融,福慧兩足。現居十重報土,能垂萬 類化身。布大慈雲,雨大法雨。滂沱法界,潤 澤群生。咸悟本心,同成正覺。

Lieân toâng baûo giaùm vaân: Kim cang ñònh haäu, Boà Taùt nhaân vieân. Giaûi thoaùt ñaïo trung, Nhö Lai quaû maõn. Cuï Töù voâ löôïng taâm, ñaéc Töù voâ ngaïi bieän. Thaäp baùt chuûng phaùp baát coäng Tam thöøa. Thaäp löïc hieän tieàn, thuyeát phaùp voâ uyù. Traàn sa hoaëc taän, vaïn haïnh coâng thaønh. Thaäp hieäu cuï chöông, Tam thaân vieân hieån.

Cuï cöûu thaäp thaát chuûng ñaïi nhaân töôùng, phoùng baùt vaïn töù thieân ñaïi quang minh. Bi trí song dung, phöôùc hueä löôõng tuùc. Hieän cö thaäp troïng baùo ñoä, naêng thuøy vaïn loaïi hoùa thaân. Boá ñaïi töø vaân, vuõ ñaïi phaùp vuõ. Baøng ñaø phaùp giôùi, nhuaän traïch quaàn sanh. Haøm ngoä boån taâm, ñoàng thaønh Chaùnh giaùc.

810

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

選佛若無如是眼, 宗風那得到如今。 願以此功德, 普及於一切, 我等與眾生, 皆共成佛道。

QUYEÅN TRUNG

811

Tuyeån Phaät nhöôïc voâ nhö thò nhaõn.

Toâng phong na ñaéc ñaùo nhö kim.

Nguyeän dó thöû coâng ñöùc Phoå caäp ö nhaát thieát Ngaõ ñaúng döõ chuùng sanh Giai coäng thaønh Phaät ñaïo.

31. Tu Tònh ñoä thaønh Phaät

S

aùch Lieân toâng baûo giaùm daïy raèng: “Sau khi ñaït ñaïi ñònh Kim cang thì nhaân Boà Taùt troïn veïn, vaøo ñaïo giaûi thoaùt roài thì quaû Nhö Lai thaønh töïu. Khi aáy coù ñuû Boán taâm voâ löôïng,(1) ñöôïc Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi,(2) Möôøi taùm phaùp chaúng cuøng vôùi Ba thöøa;(3) ngay töùc thôøi (1)

Boán taâm voâ löôïng: goàm coù töø taâm, bi taâm, hyû taâm vaø xaû taâm.

Boán bieän taøi khoâng ngaên ngaïi: Töù voâ ngaïi bieän, cuõng goïi laø Töù voâ ngaïi trí hay Töù voâ ngaïi giaûi, chæ boán khaû naêng bieän luaän, thuyeát phaùp voâ ngaïi bieân, Nghóa voâ ngaïi bieän, Töø (lôøi noùi) voâ ngaïi bieän, Laïc thuyeát voâ ngaïi bieän. Ñoù laø boán taøi bieän thuyeát cuûa haøng Boà Taùt lôùn (3) Töùc Thaäp baùt baát coäng phaùp: Möôøi taùm phaùp vöôït cao hôn caùc quaû vò Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt thöøa, chæ coù baäc giaûi thoaùt roát raùo môùi ñaït ñeán, cuõng goïi laø Thaäp baùt baát cuï phaùp, bao goàm: 1.Thaân voâ thaát (Thaân khoâng loãi); 2. Khaåu voâ thaát (Mieäng khoâng loãi); 3. Nieäm voâ thaát (YÙ töôûng khoâng loãi); 4. Voâ dò töôûng (Khoâng coù yù töôûng xen taïp); 5. Voâ baát ñònh taâm (Khoâng coù taâm xao ñoäng); 6. Voâ baát tri dó xaû (Chaúng phaûi khoâng bieát chuyeän ñaõ boû); 7. Duïc voâ dieät (Söï duïc khoâng dieät); 8. Tinh taán voâ dieät (Söï tinh taán khoâng dieät); 9. Nieäm voâ dieät (YÙ töôûng khoâng dieät); 10. Hueä voâ dieät (Trí hueä khoâng dieät); 11. Giaûi voâ dieät (Giaûi thoaùt khoâng dieät); 12. Giaûi thoaùt tri kieán voâ dieät (Giaûi thoaùt tri kieán khoâng dieät); 13. Nhaát thieát thaân nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa thaân tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 14. Nhaát thieát khaåu nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa mieäng tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 15. Nhaát thieát yù nghieäp tuøy trí hueä haønh (Heát thaûy (2)

ñöôïc Möôøi söùc,(1) thuyeát phaùp khoâng sôï seät; heát thaûy moïi söï sai laàm nghi hoaëc nhieàu nhö caùt buïi ñeàu döùt saïch, taát caû coâng haïnh ñeàu thaønh töïu; Möôøi hieäu(2) ñaày ñuû saùng roõ, nghieäp cuûa yù tuøy theo trí hueä maø thi haønh); 16. Trí hueä tri quaù khöù theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi quaù khöù khoâng ngaên ngaïi); 17. Trí hueä tri vò lai theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi vò lai khoâng ngaên ngaïi); 18. Trí hueä tri hieän taïi theá voâ ngaïi (Trí hueä bieát ñôøi hieän taïi khoâng ngaên ngaïi).

(1) Töùc Thaäp löïc hay Thaäp trí löïc, goàm coù: 1. Tri thò xöù phi xöù trí löïc (知是處 非處智力): Bieát roõ tính khaû thi vaø tính baát khaû thi trong moïi tröôøng hôïp; 2.

Tri tam theá nghieäp baùo trí löïc (知三世業報智力): Bieát roõ luaät nhaân quaû, töùc laø nhaân naøo taïo thaønh quaû naøo; 3. Tri nhaát thieát sôû ñaïo trí löïc (知一切所 道智力): Bieát roõ caùc nguyeân nhaân daãn ñeán taùi sanh veà caùc caûnh giôùi khaùc nhau; 4. Tri chuûng chuûng giôùi trí löïc (智種種界智力): Bieát roõ caùc theá giôùi vôùi nhöõng yeáu toá hình thaønh; 5. Tri chuûng chuûng giaûi trí löïc (知種種解智 力): Bieát roõ caù tính cuûa moãi chuùng sanh; 6. Tri nhaát thieát chuùng sanh taâm tính trí löïc (知一切眾生心性智力): Bieát roõ caên cô hoïc ñaïo cao thaáp cuûa moãi chuùng sanh; 7. Tri chö thieàn giaûi thoaùt tam-muoäi trí löïc (知諸禪解脫三 昧智力): Bieát roõ taát caû caùc phöông thöùc thieàn ñònh; 8. Tri tuùc meänh voâ laäu trí löïc (知宿命無漏智力): Bieát roõ caùc tieàn kieáp cuûa chính mình; 9. Tri thieân nhaõn voâ ngaïi trí löïc (知天眼無礙智力): Bieát roõ söï hoaïi dieät vaø taùi sanh cuûa chuùng sanh; 10. Tri vónh ñoaïn taäp khí trí löïc (知永斷習氣智力): Bieát caùc phaùp oâ nhieãm seõ chaám döùt nhö theá naøo. (Caùc trí löïc thöù 8, thöù 9 vaø thöù 10 cuõng chính laø Tam minh cuûa Phaät.)

(2) Do thaønh töïu söï giaûi thoaùt roát raùo neân caùc ñöùc Phaät ñeàu coù ñuû 10 danh hieäu toân xöng, moãi danh hieäu noùi leân moät khía caïnh sieâu vieät cuûa ñöùc Phaät.

Möôøi hieäu bao goàm: 1. Nhö Lai, 2. ÖÙng cuùng, 3. Chaùnh bieán tri, 4. Minh

812

QUY NGUYEÂN TRÖÏC CHÆ

Ba thaân(1) hieån baøy troïn veïn; coù ñuû 97 töôùng toát cuûa baäc ñaïi nhaân, phoùng ra 84.000 ñaïo haøo quang saùng röïc; bi vaø trí cuøng hoøa hôïp, phöôùc vaø hueä cuøng ñaày ñuû; thò hieän soáng nôi caûnh giôùi nghieäp baùo cuûa Möôøi troïng caám,(2) thöôøng haïnh tuùc, 5. Thieän theä, 6. Theá gian giaûi, 7. Voâ thöôïng só ñieàu ngöï tröôïng phu, 8. Thieân nhaân sö, 9. Phaät, 10. Theá Toân.

(1) Ba thaân (Tam thaân): moãi ñöùc Phaät ñeàu coù ñuû ba thaân laø Phaùp thaân, Baùo thaân vaø Hoùa thaân.

(2) Möôøi troïng caám (Thaäp troïng caám hay Thaäp troïng caám giôùi), goàm coù: 1. Saùt giôùi: khoâng gieát haïi baát cöù sanh maïng naøo, 2. Ñaïo giôùi: khoâng troäm caép, löôøng gaït taøi vaät cuûa ngöôøi khaùc, 3. Daâm giôùi: giöõ theo ñuùng leã nghi pheùp taéc trong giao tieáp nam nöõ, khoâng laøm vieäc daâm duïc, 4. Voïng ngöõ giôùi: thöôøng noùi ra lôøi chaân thaät, khoâng löøa doái ngöôøi khaùc, 5. Coâ töûu giôùi: röôïu coù theå laøm cho taâm trí meâ loaïn, khoâng tænh taùo, neân khoâng uoáng röôïu, cuõng khoâng mua baùn röôïu, 6. Thuyeát töù chuùng quaù giôùi: khoâng noùi loãi cuûa haøng töù chuùng, töùc laø haøng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc (cö só nam) vaø öu-baø-di (cö só nöõ), 7. Töï taùn huyû tha giôùi: khoâng töï cho mình laø hay gioûi maø cheâ bai, khinh maïn ngöôøi khaùc, 8. Xan tích gia huyû giôùi: khoâng tham lam tích luõy taøi vaät, thöôøng buoâng xaû nhöõng vaät sôû höõu, 9. Saân taâm baát thoï hoái giôùi: khoâng khôûi taâm saân haän, hôøn giaän ngöôøi khaùc, saün loøng tha thöù, chaáp nhaän söï aên naên hoái loãi cuûa keû khaùc, 10. Baùng Tam baûo giôùi: thöôøng cung kính, toân troïng Tam baûo, khoâng cheâ bai huûy baùng. Möôøi troïng caám naøy thöôøng aùp duïng ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia, coøn ñoái vôùi haøng cö só thì laø Thaäp aùc hay Thaäp baát thieän nghieäp, goàm coù: 1. Saùt sanh, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4. Voïng ngöõ, 5. YÛ ngöõ, 6. Löôõng thieät, 7. AÙc khaåu, 8. Tham duïc, 9. Saân nhueá, 10.

Taø kieán. Nhöõng ñieàu keå treân ñeàu laø nhöõng aùc nghieäp daãn ñeán thoï sanh vaøo nhöõng caûnh giôùi xaáu aùc.

QUYEÅN TRUNG

813

thöông xoùt muoân loaøi maø hoùa thaân, laøm ñaùm maây laønh ñaïi töø che maùt, töôùi côn möa lôùn Chaùnh phaùp thaám nhuaàn phaùp giôùi, töôi maùt caû quaàn sanh, khieán cho taát caû ñeàu töï thaáy baûn taâm, cuøng thaønh Chaùnh giaùc.

Hoïc Phaät neáu khoâng nhìn chaân thaät, Toâng phong sao ñeán ñöôïc choã naøy?

Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy, Höôùng veà khaép taát caû, Ñeä töû vaø chuùng sanh, Ñeàu troïn thaønh Phaät ñaïo.