quyson

QUY SÔN CAÛNH SAÙCH

溈山警策 Nguyeân taùc Haùn vaên Thieàn sö Quy Sôn Linh Höïu dòch vaø chuù giaûi Nguyeãn Minh Tieán

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

溈山大圓禪師警策文 Quy Sôn Ñaïi Vieân Thieàn sö caûnh saùch vaên

夫業繫受身。未免形累。禀父母之遺 體。假衆緣而共成。雖乃四大扶持。常相 違背。 Phuø nghieäp heä thoï thaân, vò mieãn hình luïy. Baåm phuï maãu chi di theå, giaû chuùng duyeân nhi coäng thaønh. Tuy naõi töù ñaïi phuø trì, thöôøng töông vi boäi.

無常老病不與人期。朝存夕亡。刹那異 世。譬如春霜。曉露。倏忽即無。岸樹。 井藤。豈能長久。 Voâ thöôøng laõo beänh baát döõ nhaân kyø. Trieâu toàn tòch vong, saùt-na dò theá. Thí nhö xuaân söông, hieåu loä, thuùc hoát töùc voâ; ngaïn thoï, tænh ñaèng, khôûi naêng tröôøng cöûu!

念念迅速。一刹那間。轉息即是來生。 何乃晏然空過。 8

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN Nieäm nieäm taán toác, nhaát saùt-na gian, chuyeån töùc töùc thò lai sanh. Haø naõi yeán nhieân khoâng quaù?

父母不供甘旨。六親固以棄離。不能安 國治邦。家業頓捐繼嗣。緬離鄉黨。剃髮 禀師。内勤克念之功。外弘不諍之德。逈 脫塵世。冀期出離。 Phuï maãu baát cung cam chæ, luïc thaân coá dó khí ly. Baát naêng an quoác trò bang, gia nghieäp ñoán quyeân keá töï. Mieán ly höông ñaûng, theá phaùt baåm sö. Noäi caàn khaéc nieäm chi coâng, ngoaïi hoaèng baát traùnh chi ñöùc, huyùnh thoaùt traàn theá, kí kyø xuaát ly.

何乃纔豋戒品。便言我是比丘。檀越所 須。喫用常住。不解忖思來處。謂言法爾 合供。喫了聚頭喧喧。但說人間雜話。然 則一期趁樂。不知樂是苦因。 Haø naõi taøi ñaêng giôùi phaåm, tieän ngoân ngaõ thò tyø-kheo? Ñaøn vieät sôû tu, khieát duïng thöôøng truù, baát giaûi thoãn tö lai xöù, vò ngoân phaùp nhó hieäp cuùng. Khieát lieãu tuï ñaàu huyeân huyeân, ñaõn thuyeát nhaân gian taïp thoaïi. Nhieân taéc nhaát kyø saán laïc, baát tri laïc thò khoå nhaân!

9

Quy Sôn caûnh saùch vaên

曩刼徇塵。未嘗返省。時光淹沒。歲月 蹉跎。受用殷繁。施利濃厚。動經年載。 不擬棄離。積聚滋多。保持幻質。 Naüng kieáp tuaàn traàn, vò thöôøng phaûn tænh. Thôøi quang yeåm moät, tueá nguyeät sa ñaø, thoï duïng aân phoàn, thí lôïi nuøng haäu, ñoäng kinh nieân taûi baát nghó khí ly. Tích tuï tö ña baûo trì huyeãn chaát.

導師有敕。戒勗比丘。進道嚴身。三常 不足。人多於此。躭味不休。日往月來。 颯然白 首。後 學未 聞旨趣。 應須博 問先 知。將謂出家貴求衣食。 Ñaïo sö höõu saéc, giôùi huùc tyø-kheo, tieán ñaïo nghieâm thaân tam thöôøng baát tuùc. Nhaân ña ö thöû ñam vò baát höu, nhaät vaõng nguyeät lai, taùp nhieân baïch thuû. Haäu hoïc vò vaên chæ thuù, öng tu baùc vaán tieân tri, töông vò xuaát gia quyù caàu y thöïc.

佛先制律。啓創發蒙。軌則威儀。淨如 氷雪。止持作犯。束斂初心。微細條章。 革諸猥弊。毘尼法席。曾未操陪。了義上

10

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

乘。豈 能甄別 。可 惜一生 空 過。後 悔難 追。教理未嘗措懷。玄道無因契悟。 Phaät tieân cheá luaät, khaûi saùng phaùt moâng; quyõ taéc uy nghi tònh nhö baêng tuyeát. Chæ trì taùc phaïm, thuùc lieãm sô taâm, vi teá ñieàu chöông caùch chö oåi teä. Tyø ni phaùp tòch taèng vò thao boài, lieãu nghóa thöôïng thöøa khôûi naêng chaân bieät.

Khaû tích nhaát sanh khoâng quaù, haäu hoái nan truy. Giaùo lyù vò thöôøng thoá hoaøi, huyeàn ñaïo voâ nhaân kheá ngoä!

及至年高臘長。空腹高心。不肯親附良 朋。惟知倨傲。未諳法律。戢斂全無。或 大語高聲。出言無度。不敬上中下座。婆 羅門聚會無殊。椀鉢作聲。食畢先起。去 就乖角 。僧體 全無 。起坐 忪 諸。動 他心 念。不存些些軌則。小小威儀。將何束斂 後昆。新學無因倣傚。 Caäp chí nieân cao laïp tröôûng, khoâng phuùc cao taâm, baát khaúng thaân phuï löông baèng, duy tri cöù ngaïo. Vò am phaùp luaät, taäp lieãm toaøn voâ. Hoaëc ñaïi ngöõ cao thanh, xuaát ngoân voâ ñoä. Baát kính thöôïng trung haï toïa, baø-la-moân tuï hoäi voâ thuø. Oaûn baùt taùc thanh, thöïc taát tieân khôûi. Khöù töïu quai giaùc, taêng theå toaøn voâ; khôûi toïa chung chö, ñoäng tha taâm 11

Quy Sôn caûnh saùch vaên nieäm. Baát toàn ta ta quyõ taéc, tieåu tieåu uy nghi, töông haø thuùc lieãm haäu coân, taân hoïc voâ nhaân phoûng hieäu.

纔相覺察。便言我是山僧。未聞佛教行 持。一向情存粗糙。如斯知見。蓋爲初心 慵惰。饕餮因循。荏苒人間遂成疎野。不 覺躘踵老朽。觸事面牆。後學咨詢。無言 接引。縱有談說。不涉典章。或被輕言。 便責後生無禮。瞋心忿起言語該人。 Taøi töông giaùc saùt, tieän ngoân ngaõ thò sôn taêng. Vò vaên Phaät giaùo haønh trì, nhaát höôùng tình toàn thoâ thaùo. Nhö tö tri kieán caùi vò sô taâm dung ñoïa, thao thieát nhaân tuaàn, nhaãm nhieãm nhaân gian, toaïi thaønh sô daõ. Baát giaùc luûng chuûng laõo huû, xuùc söï dieän töôøng. Haäu hoïc tö tuaân voâ ngoân tieáp daãn. Tuùng höõu ñaøm thuyeát baát thieäp ñieån chöông.

Hoaëc bò khinh ngoân, tieän traùch haäu sinh voâ leã, saân taâm phaãn khôûi ngoân ngöõ cai nhaân.

一朝臥疾在牀。衆苦縈纏逼迫。曉夕思 忖。心裏恛惶。前路茫茫。未知何往。從 茲始知悔過。臨渴掘井奚爲。自恨蚤不預 修。年 晚多諸 過咎 。臨行 揮 霍。怕 怖慞 惶。縠穿雀飛。識心隨業。如人負債。强 12

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

者先牽。心緒多端。重處偏墜。無常殺鬼 念念不停。命不可延。時不可待。人天三 有應未免之。如是受身非論刼數。 Nhaát trieâu ngoïa taät taïi saøng, chuùng khoå oanh trieàn böùc baùch, hieåu tòch tö thoãn, taâm lyù hoài hoaøng. Tieàn loä mang mang vò tri haø vaõng. Tuøng tö thæ tri hoái quaù, laâm khaùt quaät tænh heà vi! Töï haän taûo baát döï tu, nieân vaõn ña chö quaù cöõu. Laâm haønh huy hoaéc, phaï boá chöông hoaøng.

Hoäc xuyeân töôùc phi, thöùc taâm tuøy nghieäp. Nhö nhaân phuï traùi, cöôøng giaû tieân khieân, taâm töï ña ñoan, troïng xöù thieân truïy. Voâ thöôøng saùt quyû nieäm nieäm baát ñình, maïng baát khaû duyeân, thôøi baát khaû ñaõi. Nhaân thieân tam höõu öng vò mieãn chi, nhö thò thoï thaân phi luaän kieáp soá.

感傷歎訝。哀哉切心。豈可緘言。遞相 警策。所恨同生像季。去聖時遙。佛法生 疎。人多懈怠。畧伸管見。以曉後來。若 不捐矜。誠難輪逭。 Caûm thöông thaùn nhaï, ai tai thieát taâm, khôûi khaû giam ngoân, ñeä töông caûnh saùch. Sôû haän ñoàng sanh töôïng quyù, khöù thaùnh thôøi dieâu, Phaät phaùp sanh sô, nhaân ña giaûi ñaõi, löôïc thaân quaûn kieán dó hieåu haäu lai. Nhöôïc baát quyeân caêng, thaønh nan luaân hoaùn.

13

Quy Sôn caûnh saùch vaên

夫出家者。發足超方。心形異俗。紹隆 聖種。震懾魔軍。用報四恩。拔濟三有。 若不如此。濫廁僧倫。言行荒疎。虚霑信 施。昔年行處寸步不移。恍惚一生。將何 憑恃。 Phuø xuaát gia giaû, phaùt tuùc sieâu phöông, taâm hình dò tuïc. Thieäu long thaùnh chuûng, chaán nhieáp ma quaân. Duïng baùo töù aân, baït teá tam höõu. Nhöôïc baát nhö thöû, laïm xí taêng luaân, ngoân haïnh hoang sô, hö trieâm tín thí. Tích nieân haønh xöù thoán boä baát di, hoaûng hoát nhaát sanh töông haø baèng thò.

况乃堂堂僧相。容貌可觀。皆是宿植善 根。感 斯異報 。便 擬端然 拱 手。不 貴寸 陰。事業不勤。功果無因克就。豈可一生 空過。抑亦來業無裨。 Huoáng naõi ñöôøng ñöôøng taêng töôùng, dung maïo khaû quan, giai thò tuùc thöïc thieän caên caûm tö dò baùo. Tieän nghó ñoan nhieân cuûng thuû, baát quyù thoán aâm. Söï nghieäp baát caàn, coâng quaû voâ nhaân khaéc töïu. Khôûi khaû nhaát sanh khoâng quaù, öùc dieäc lai nghieäp voâ tì.

14

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

辭親决志披緇。意欲等超何所。曉夕思 忖。豈可遷延過時。心期佛法棟梁。用作 後來龜鏡。常以如此。未能少分相應。 Töø thaân quyeát chí phi tri, yù duïc ñaúng sieâu haø sôû. Hieåu tòch tö thoãn, khôûi khaû thieân dieân quaù thôøi. Taâm kyø Phaät phaùp ñoáng löông, duïng taùc haäu lai quy caûnh. Thöôøng dó nhö thöû, vò naêng thieåu phaàn töông öùng.

出言須涉於典章。談說乃傍於稽古。形 儀挺特。意氣高閒。 Xuaát ngoân tu thieäp ö ñieån chöông, ñaøm thuyeát naõi baïng ö keâ coå. Hình nghi ñónh ñaëc, yù khí cao nhaøn.

遠行要假良朋。數數清於耳目。伷住止 必須擇伴。時時聞於未聞。故云。生我者 父母。成我者朋友。親附善者。如霧露中 行。雖不濕衣。時時有潤。 Vieãn haønh yeáu giaû löông baèng, saùc saùc thanh ö nhó muïc. Truù chæ taát tu traïch baïn, thôøi thôøi vaên ö vò vaên. Coá vaân: Sanh ngaõ giaû phuï maãu, thaønh ngaõ giaû baèng höõu.

Thaân phuï thieän giaû, nhö vuï loä trung haønh, tuy baát thaáp y thôøi thôøi höõu nhuaän.

15

Quy Sôn caûnh saùch vaên

狎習惡者。長惡知見。曉夕造惡。即目 交報。歿後沉淪。一失人身萬刼不復。 Hieäp taäp aùc giaû, tröôûng aùc tri kieán, hieåu tòch taïo aùc, töùc muïc giao baùo. Moät haäu traàm luaân, nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp baát phuïc!

忠言逆耳。豈不銘心者哉。便能澡心育 德。晦跡韜名。蘊素精神。喧囂止絕。 Trung ngoân nghòch nhó, khôûi baát minh taâm giaû tai?

Tieän naêng thaùo taâm duïc ñöùc, hoái tích thao danh. Uaån toá tinh thaàn, huyeân hieâu chæ tuyeät.

若欲叅禪學道。頓超方便之門。心契玄 津。研機精要。决擇深奥。啟悟真源。博 問先知。親近善友。此宗難得其妙。切須 仔細用 心。可 中頓 悟正因。 便是出 塵階 漸。 Nhöôïc duïc tham thieàn hoïc ñaïo, ñoán sieâu phöông tieän chi moân, taâm kheá huyeàn taân, nghieân cô tinh yeáu. Quyeát traïch thaâm aùo, khaûi ngoä chaân nguyeân, baùc vaán tieân tri, thaân caän thieän höõu. Thöû toâng nan ñaéc kyø dieäu, thieát tu töû teá duïng taâm, khaû trung ñoán ngoä chaùnh nhaân, tieän thò xuaát traàn giai tieäm.

16

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

此則破三界二十五有。内外諸法盡知不 實。從心變起悉是假名。不用將心湊泊。 但情不附物。物豈礙人。任他法性周流。 莫斷莫續。聞聲見色蓋是尋常。這邊那邊 應用不闕。 Thöû taéc phaù tam giôùi nhò thaäp nguõ höõu, noäi ngoaïi chö phaùp taän tri baát thaät, tuøng taâm bieán khôûi taát thò giaû danh.

Baát duïng töông taâm taáu baïc, ñaõn tình baát phuï vaät, vaät khôûi ngaïi nhaân. Nhaäm tha phaùp tính chaâu löu, maïc ñoaïn maïc tuïc. Vaên thanh kieán saéc caùi thò taàm thöôøng, giaù bieân na bieân öùng duïng baát khuyeát.

如斯行止。實不枉披法服。亦乃酬報四 恩。拔濟三有。生生若能不退。佛階决定 可期。往來三界之賓。出沒爲他作則。 Nhö tö haønh chæ, thaät baát uoång phi phaùp phuïc, dieäc naõi thuø baùo töù aân, baït teá tam höõu. Sanh sanh nhöôïc naêng baát thoái, Phaät giai quyeát ñònh khaû kyø. Vaõng lai tam giôùi chi taân, xuaát moät vò tha taùc taéc.

此之一學最妙最玄。但辦肯心。必不相 賺。 17

Quy Sôn caûnh saùch vaên Thöû chi nhaát hoïc toái dieäu toái huyeàn. Ñaõn bieän khaúng taâm, taát baát töông traùm.

若有中流之士。未能頓超。且於教法留 心。温尋貝葉。精搜義理。傳唱敷揚。接 引後來。報佛恩德。 Nhöôïc höõu trung löu chi só, vò naêng ñoán sieâu. Thaû ö giaùo phaùp löu taâm, oân taàm boái dieäp, tinh söu nghóa lyù, truyeàn xöôùng phu döông, tieáp daãn haäu lai baùo Phaät aân ñöùc.

時光亦不虚棄。必須以此扶持。住止威 儀。便是僧中法器。 Thôøi quang dieäc baát hö khí, taát tu dó thöû phuø trì. Truù chæ uy nghi, tieän thò taêng trung phaùp khí.

豈不見倚松之葛。上聳千尋。附託勝 因。方能廣益。懇修齋戒。莫謾虧踰。世 世生生殊妙因果。 Khôûi baát kieán yû tuøng chi caùt, thöôùng tuûng thieân taàm, phuï thaùc thaéng nhaân, phöông naêng quaûng ích. Khaån tu trai giôùi, maïc maïn khuy du. Theá theá sanh sanh thuø dieäu nhaân quaû.

18

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

不可等閒過日。兀兀度時。可惜光陰不 求升進。徒消十方信施。亦乃孤負四恩。 積累轉深。心塵易壅。觸途成滯。人所輕 欺。 Baát khaû ñaúng nhaøn quaù nhaät, ngoät ngoät ñoä thôøi, khaû tích quang aâm baát caàu thaêng tieán. Ñoà tieâu thaäp phöông tín thí, dieäc naõi coâ phuï töù aân. Tích luïy chuyeån thaâm, taâm traàn dò uûng. Xuùc ñoà thaønh treä, nhaân sôû khinh khi.

古云。彼旣丈夫。我亦爾。不應自輕而 退屈。若不如此。徒在緇門。荏苒一生殊 無所益。 Coå vaân: bæ kyù tröôïng phu, ngaõ dieäc nhó. Baát öng töï khinh nhi thoái khuaát. Nhöôïc baát nhö thöû, ñoà taïi tri moân, nhaãm nhieãm nhaát sanh, thuø voâ sôû ích.

伏望興决烈之志。開特達之懷。舉措看 他上流。莫擅隨於庸鄙。 Phuïc voïng höng quyeát lieät chi chí, khai ñaëc ñaït chi hoaøi. Cöû thoá khaùn tha thöôïng löu, maïc thieän tuøy ö dung bæ.

19

Quy Sôn caûnh saùch vaên

今生便須决斷。想料不由別人。息意忘 緣。不與諸塵作對。心空境寂。只爲久滯 不通。 Kim sanh tieän tu quyeát ñoaùn, töôûng lieäu baát do bieät nhaân. Töùc yù vong duyeân, baát döõ chö traàn taùc ñoái. Taâm khoâng caûnh tòch, chæ vò cöûu treä baát thoâng.

熟覽斯文。時時警策。强作主宰。莫徇 人情。業果所牽。誠難逃避。聲和響順。 形直影端。人果歴然。豈無憂懼。 Thuïc laõm tö vaên, thôøi thôøi caûnh saùch. Cöôøng taùc chuû teå, maïc tuaàn nhaân tình. Nghieäp quaû sôû khieân, thaønh nan ñaøo tî. Thanh hoøa höôûng thuaän, hình tröïc aûnh ñoan.

Nhaân quaû lòch nhieân, khôûi voâ öu cuï.

故經云。假使百千刼所作業不亡。因緣 會遇時。果報還自受。故知三界刑罰。縈 絆殺人。努力勤修。莫空過日。 Coá kinh vaân: Giaû söû baù thieân kieáp sôû taùc nghieäp baát vong. Nhaân duyeân hoäi ngoä thôøi, quaû baùo hoaøn töï thoï. Coá tri tam giôùi hình phaït, oanh baùn saùt nhaân, noã löïc caàn tu, maïc khoâng quaù nhaät.

20

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

深知過患。方乃相勸行持。願百刼千 生。處處同爲法侶。 Thaâm tri quaù hoaïn, phöông naõi töông khuyeán haønh trì.

Nguyeän baù kieáp thieân sanh, xöù xöù ñoàng vi phaùp löõ.

乃爲銘曰。 Naõi vi minh vieát:

幻身夢宅。 空中物色。 前際無窮。 後際寧尅。 Huyeãn thaân moäng traïch Khoâng trung vaät saéc.

Tieàn teá voâ cuøng, Haäu teá ninh khaéc?

出此沒彼。 升沉疲極。 未免三輪。 何時休息。 Xuaát thöû moät bæ, Thaêng traàm bì cöïc.

Vò mieãn tam luaân, 21

Quy Sôn caûnh saùch vaên Haø thôøi höu töùc?

貪戀世間。 陰緣成質。 從生至老。 一無所得。 Tham luyeán theá gian, AÁm duyeân thaønh chaát, Tuøng sanh chí laõo, Nhaát voâ sôû ñaéc.

根本無明。 因茲被惑。 光陰可惜。 刹那不測。 Caên baûn voâ minh, Nhaân tö bò hoaëc.

Quang aâm khaû tích, Saùt-na baát traéc.

今生空過。 來世窒塞。 從迷至迷。 皆因六賊。 22

NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN

六道往還。 三界匍匐。 Kim sanh khoâng quaù, Lai theá traát taéc.

Tuøng meâ chí meâ, Giai nhaân luïc taëc.

Luïc ñaïo vaõng hoaøn, Tam giôùi boà baëc.

早訪明師。 親近高德。 决擇身心。 去其荆棘。 Taûo phoùng minh sö, Thaân caän cao ñöùc.

Quyeát traïch thaân taâm, Khöù kyø kinh cöùc.

世自浮虚。 衆緣豈逼。 研窮法理。 以悟爲則。

23

Quy Sôn caûnh saùch vaên Theá töï phuø hö, Chuùng duyeân khôûi böùc.

Nghieân cuøng phaùp lyù, Dó ngoä vi taéc.

心境俱捐。 莫記莫憶。 六根怡然。 行住寂默。 Taâm caûnh caâu quyeân, Maïc kyù maïc öùc.

Luïc caên di nhieân, Haønh truù tòch maëc.

一心不生。 萬法俱息。 Nhaát taâm baát sanh, Vaïn phaùp caâu töùc.

24

QUY SÔN CAÛNH SAÙCH

溈山警策 Nguyeân taùc Haùn vaên Thieàn sö Quy Sôn Linh Höïu dòch vaø chuù giaûi Nguyeãn Minh Tieán

Lôøi noùi ñaàu Baøi vaên naøy ñöôïc thieàn sö Quy Sôn Linh Höïu1 vieát ra nhaèm saùch taán vieäc tu hoïc cuûa ñoà chuùng, neân goïi laø vaên caûnh saùch, vaø laáy teân ngaøi ñeå laøm töïa. Töø xöa nay vaãn goïi laø “Quy Sôn caûnh saùch vaên”.

Maëc duø ñaõ ra ñôøi töø hôn ngaøn naêm qua nhöng baøi vaên vaãn coøn ñöôïc truyeàn tuïng, nhôø vaøo noäi dung voâ cuøng saâu saéc, thaâm aùo vaø vaên chöông suùc tích, löu loaùt. Khoâng nhöõng theá, ñaây coøn laø moät aùng vaên raát ñöôïc traân troïng trong choán thieàn moân, haàu nhö baát cöù ai khi môùi böôùc chaân vaøo con ñöôøng tu hoïc cuõng ñeàu phaûi hoïc thuoäc naèm loøng.

Tuy khaù ngaén goïn, nhöng tính haøm suùc cuûa vaên chöông ñaõ cho pheùp baøi vaên neâu leân raát troïn veïn chuû ñeà muoán noùi. Baèng moät caùch dieãn ñaït gaây nhieàu xuùc caûm thay vì laø raên ñe, quôû traùch, nhöõng lôøi khuyeân daïy cuûa Toå sö thaät gaàn guõi vaø thaân thieát, khieán ngöôøi nghe khoâng khoûi rung ñoäng trong loøng.

Hôn theá nöõa, caáu truùc vaên töø cuõng heát söùc hoaøn chænh, aâm vaän haøi hoaø, vöøa ñoïc leân ñaõ coù theå caûm nhaän ñöôïc phaàn naøo yù vaên qua aâm ñieäu. Quaû thaät laø moät aùng vaên traùc tuyeät xöa nay ít coù.

1

Ngaøi laø Sô toå cuûa toâng Quy Ngöôõng, sinh naêm 771 vaø thò tòch naêm 853.

5

Quy Sôn caûnh saùch vaên Vôùi mong muoán giôùi thieäu cuøng quyù ñoäc giaû moät baûn vaên hay trong vaên chöông Phaät giaùo, cuõng laø ñeå nhaéc nhôû cho nhau nghe nhöõng lôøi raên daïy cuûa baäc Toå sö ngaøy tröôùc, neân chuùng toâi khoâng neä choã hoïc keùm coûi, coá gaéng chuyeån dòch baûn vaên naøy sang tieáng Vieät ñeå nhieàu ngöôøi coù theå deã daøng tìm ñoïc.

Ngoaøi ra, chuùng toâi cuõng giôùi thieäu ñoâi neùt veà haønh traïng cuûa Toå Quy Sôn – ngöôøi ñaõ saùng laäp ra toâng Quy Ngöôõng, moät trong caùc toâng phaùi quan troïng cuûa Thieàn Trung Hoa. Qua ñoù, chuùng ta coù theå hieåu theâm veà giaù trò vaø boái caûnh ra ñôøi cuûa taùc phaåm. Ñoàng thôøi, nhaèm giuùp cho nhöõng ai chöa quen thuoäc laém vôùi chöõ Haùn cuõng coù theå söû duïng ñöôïc phaàn nguyeân taùc ñeå hieåu saâu hôn noäi dung baûn vaên, chuùng toâi cuõng bieân soaïn theâm phaàn Tham khaûo chöõ Haùn.

Do sôû hoïc coù giôùi haïn, chuùng toâi bieát chaéc seõ khoâng sao traùnh khoûi ít nhieàu sai soùt khi thöïc hieän coâng vieäc naøy.

Tuy nhieân, vôùi taâm nguyeän mong muoán cho heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc lôïi laïc nhôø nôi söï giaùo hoùa cuûa chö Phaät Toå, chuùng toâi mong raèng seõ nhaän ñöôïc söï tha thöù, chæ daïy töø caùc baäc toân tuùc vaø quyù ñoäc giaû xa gaàn.

Muøa Vu Lan, PL 2547 NGUYEÃN MINH TIEÁN

6

PHAÀN VIEÄT DÒCH

Baøi vaên caûnh saùch cuûa ngaøi Quy Sôn Do nghieäp löïc troùi buoäc maø coù thaân naøy, khoâng khoûi bao ñieàu khoå luïy. Thaân theå töø cha meï sanh ra, voán thaät chæ laø giaû hôïp caùc duyeân. Duø laø nöông nôi boán ñaïi maø toàn taïi,1 nhöng boán ñaïi aáy chaúng luùc naøo laø khoâng xung khaéc.2 Chuyeän voâ thöôøng giaø cheát khoâng heà heïn tröôùc. Sôùm coøn toái maát, thoaét choác3 ñaõ sang ñôøi khaùc; nhö söông nhö moùc, thoaït coù thoaït khoâng; nhö caây ven bôø vöïc, nhö daây leo vaùch gieáng,4 coù chi beàn chaéc?

1

Boán ñaïi, chæ cho boán yeáu toá ñaát, nöôùc, gioù löûa. Ñaát töôïng tröng cho chaát raén, nöôùc töôïng tröng cho chaát loûng, gioù töôïng tröng cho söï chuyeån ñoäng cuûa caùc chaát, vaø löûa töôïng tröng cho naêng löôïng.

2

Khi boán ñaïi hoøa hôïp nhau vôùi moät tyû leä caân ñoái, vaät chaát seõ hieän höõu trong ñieàu kieän toát nhaát. Tuy nhieân, ñieàu naøy gaàn nhö khoâng bao giôø xaûy ra, vì moïi vaät luoân chuyeån dòch khoâng ngöøng, boán ñaïi luoân luoân töông khaéc, laøm cho söï vaät phaûi bieán ñoåi qua boán giai ñoaïn nhaát ñònh laø thaønh, truï, hoaïi, dieät.

Thaân theå cuûa con ngöôøi laø moät daïng vaät chaát, neân cuõng khoâng thoaùt ra ngoaøi quy luaät naøy.

3

Nguyeân vaên duøng saùt-na, nghóa laø moät khoaûng thôøi gian cöïc kyø ngaén nguûi, theo caùc baûn luaän giaûi xöa laø nhanh hôn caû chôùp maét.

4

Caây ven bôø vöïc khoâng bieát ñoå luùc naøo, daây leo treân vaùch gieáng cuõng khoâng coù gì baùm chaéc. Thaân ngöôøi cuõng mong manh beøo boït nhö vaäy, khoâng coù gì

26

PHAÀN VIEÄT DÒCH Nieäm nieäm nhanh choùng noái nhau, chæ trong chôùp maét, truùt hôi thôû ñaõ qua kieáp khaùc. Sao laïi coù theå yeân loøng maø boû phí cuoäc ñôøi troâi qua voâ ích?

Laøm ngöôøi xuaát gia, chaúng theå daâng cho cha meï mieáng aên ngon ngoït, cho ñeán quyeán thuoäc cuõng ñeàu döùt boû.

Khoâng lo vieäc nöôùc, cuõng chaúng keá tuïc nghieäp nhaø; xa lìa xoùm gieàng thaân toäc, xuoáng toùc theo thaày hoïc ñaïo. Vaäy neân trong loøng phaûi bieát chuyeân caàn sôùm toái coâng phu, ngoaøi hoïc laáy ñöùc hieàn hoøa khoâng tranh chaáp; xa laùnh choán theá tuïc maø moät loøng caàu giaûi thoaùt.

Leõ naøo vöøa ñöôïc thoï giôùi phaåm lieàn töï xöng laø baäc tyøkheo, aên haït côm cuûa tín thí thaäp phöông chaúng chòu xeùt cho cuøng do ñaâu maø coù, chæ noùi böøa raèng vieäc aáy laø leõ töï nhieân.1 AÊn xong duïm ñaàu troø chuyeän huyeân thuyeân; cöù vaäy chaïy theo caùi vui trong choác laùt, khoâng bieát raèng vui ñoù chính laø nguyeân nhaân cuûa khoå.

Laên loùc bao ñôøi theo thoùi tuïc, chöa töøng nhìn laïi chính mình. Thôøi gian naêm thaùng laàn löõa luoáng qua, thoï nhaän caøng nhieàu, lôïi döôõng caøng laém, chaúng luùc naøo nghó ñeán vieäc döùt boû. Tích tuï ngaøy caøng nhieàu, chung quy cuõng chæ laø nuoâi giöõ laáy xaùc thaân phuø phieám.

beàn chaéc.

1

Chæ nhöõng ngöôøi xuaát gia khoâng ñaén ño suy nghó vieäc thoï nhaän cuûa tín thí cuùng döôøng, noùi raèng leõ töï nhieân ngöôøi ta phaûi ñeán cuùng.

27

Quy Sôn caûnh saùch vaên Ñaáng ñaïo sö1 ñaõ coù lôøi khuyeân raên khuyeán khích, tyøkheo phaûi tieán leân treân ñöôøng ñaïo, chôù neân buoâng thaû thaân mình; chuyeän aên maëc nguû nghæ ñöøng bao giôø höôûng thuï cho ñaày ñuû. Ngöôøi ta voán phaàn ñoâng tham ñaém vaøo nhöõng chuyeän aáy, chæ quanh quaån maõi thoaét choác ñaõ heát ñôøi. Vaäy neân keû haäu hoïc chöa hieåu saâu toâng chæ caàn phaûi sieâng naêng caàu hoïc vôùi ngöôøi ñaõ bieát. Sao laïi toan noùi raèng vieäc xuaát gia quyù caàu no côm aám aùo?

Phaät tröôùc kia cheá ñònh giôùi luaät, môû baøy chæ daïy ngöôøi taêm toái; oai nghi pheùp taéc trong saïch nhö baêng tuyeát. Keû môùi phaùt taâm nöông theo ñoù maø ngaên chaën moïi ñieàu sai phaïm. Pheùp taéc tinh vi, deïp boû heát nhöõng ñieàu toài teä. Nôi truyeàn daïy giôùi luaät chöa töøng laïm ñöôïc nöông theo,2 thì phaùp roát raùo thöôïng thöøa laøm sao coù theå hieåu thaáu ñöôïc? Thaät ñaùng tieác thay, boû phí moät ñôøi troâi qua voâ ích, sau duø hoái tieác cuõng khoâng coøn kòp nöõa. Lôøi Phaät daïy khoâng chòu ghi loøng taïc daï thì ñaïo nhieäm maàu khoâng theå do ñaâu maø toû ngoä.

1

Töùc laø ñöùc Phaät Thích Ca, ñöôïc toân xöng laø baäc ñaïo sö, ngöôøi daãn ñöôøng cho caû trôøi, ngöôøi (thieân nhaân chi ñaïo sö).

2

Chæ ñeán vieäc “nguõ haï y sö, thaäp tòch töïu thính” (naêm tuoåi haï theo thaày, möôøi tröôøng giaûng theo nghe). Ngöôøi tu chöa hoäi ñuû ñieàu kieän naøy thì chöa thoâng giôùi luaät, khoâng döïa vaøo ñaâu maø thoâng ñaït kinh luaän, huoáng laø hieåu roõ ñöôïc phaùp roát raùo thöôïng thöøa?

28

PHAÀN VIEÄT DÒCH Cho ñeán khi tuoåi taùc veà giaø, duø xuaát gia traûi ñaõ nhieàu naêm maø trong taâm thaät chaúng ñöôïc gì. Vì chaúng chòu gaàn guõi hoïc ngöôøi hieàn ñöùc, chæ bieát ngoâng ngheânh cao ngaïo.

Chöa thoâng giôùi luaät, chaúng bieát töï cheá phuïc mình. To tieáng naëng lôøi khoaùc laùc huyeânh hoang, chaúng bieát kính nhöôøng keû treân ngöôøi döôùi, so ra khaùc gì ngoaïi ñaïo? Ñeán böõa aên khua baùt oàn aøo, aên voäi vaøng ñöùng daäy ñi tröôùc. Ñi ôû khoâng tuaân pheùp taéc, chaúng ra daùng veû baäc xuaát gia; ñöùng ngoài hoaûng loaïn, naùo ñoäng taâm ngöôøi khaùc. Pheùp taéc ít nhieàu chaúng giöõ, oai nghi lôùn nhoû ñeàu khoâng, chaúng döïa vaøo ñaâu ñeå raên ñe keû döôùi, maø ngöôøi môùi nhaäp ñaïo nhìn vaøo cuõng chaúng thaáy coù gì ñeå noi theo hoïc.

Nhö coù ai vöøa chæ ra choã sai soùt, lieàn baûo raèng: Nhö ta ñaây môùi thaät baäc aån tu! Chöa nghe laøm theo lôøi Phaät daïy, chæ moät loøng oâm giöõ taùnh tình thoâ thieån. Choã thaáy bieát nhö vaäy, chung quy cuõng laø vì khi môùi nhaäp ñaïo bieáng nhaùc chaúng tinh caàn, tham ñaém theá tuïc, laàn löõa qua ngaøy.

Thaám thoaùt heát ñôøi thaønh ra buoâng lung thoâ loã. Thoaét choác ñaõ giaø nua luïm cuïm, gaëp vieäc ñaønh beá taéc. Ngöôøi môùi hoïc ñeán thöa hoûi chaúng coù chi ñeå chæ baøy. Nhö coù göôïng noùi ra cuõng chæ laø sai kinh leäch nghóa. Vaäy maø coù bò khinh cheâ, laïi traùch raèng haäu sinh voâ leã, roài noåi traän loâi ñình to tieáng vôùi ngöôøi.

Moät mai naèm treân giöôøng beänh, khoå naõo ñau ñôùn böùc baùch khoâng keå xieát. Baáy giôø môùi sôù m toái lo sôï, taâm töôûng hoang mang. Ñöôøng saép tôùi u aùm meâ môø chaúng bieát veà 29

Quy Sôn caûnh saùch vaên ñaâu! Trong loøng hoái tieác cuõng khoâng coøn kòp nöõa, nhö keû khaùt nöôùc môùi ñi ñaøo gieáng, coù ích lôïi gì? Töï haän mình tröôùc ñaõ khoâng sôùm lo tu taäp, ñeå khi tuoåi giaø chaát chöùa ñaày toäi loãi. Caùi cheát gaàn keà trong thoaùng choác, haõi huøng khieáp sôï bieát bao! Truùt hôi thoaùt khoûi cuoäc ñôøi, nhö con chim bay xuyeân qua daûi luïa,1 nghieäp löïc daét daãn thaàn thöùc troâi laên. Nhö ngöôøi nhieàu nôï laém chuû theo ñoøi, ai maïnh ñöôïc tröôùc; taïo nghieäp ñaõ nhieàu, phaûi tuøy theo choã naëng neà nhaát maø thoï thaân gaùnh chòu. Con quyû voâ thöôøng luoân chöïc cöôùp ñi sinh maïng cuûa mình, chaúng luùc naøo ngöng. Ñôøi ngöôøi haïn cuoäc chaúng theå keùo daøi, thôøi gian troâi qua khoâng heà chôø ñôïi. Ba coõi luaân hoài chöa thoaùt ñöôïc ra thì cöù phaûi nhö theá maø maõi maõi thoï thaân löu chuyeån.

Laï luøng thöông caûm bieát bao! Trong loøng thöông xoùt thoáng thieát, haù coù theå ngaäm mieäng khoâng noùi? Neân muoán nhaéc nhôû caûnh tænh cho nhau. Ñaùng buoàn laø chuùng ta sanh ra cuoái thôøi töôïng phaùp, caùch xa caùc baäc thaùnh hieàn, phaùp Phaät chaúng maáy ai am hieåu, nhieàu ngöôøi giaûi ñaõi. Vì vaäy löôïc noùi ra ñaây ñoâi chuùt thaáy bieát heïp hoøi ñeå khuyeân raên nhöõng ngöôøi haäu hoïc. Neáu chaúng töø boû söï kieâu caêng cao ngaïo, neát cuõ thaät khoù chuyeån ñoåi!

1

Trong kinh laáy ví duï maïng soáng nhö daûi luïa bòt treân mieäng bình, thaàn thöùc nhö con chim bò nhoát trong bình, luùc naøo cuõng chöïc bay ra. Khi daûi luïa khoâng coøn chaéc chaén, chim seõ xuyeân thuûng maø bay ra ngay.

30

PHAÀN VIEÄT DÒCH Ngöôøi ñaõ xuaát gia, caát böôùc vöôït leân cao xa; taâm taùnh, coát caùch khaùc ngöôøi theá tuïc. Tieáp noái maø laøm höng thònh ñaïo phaùp, nhieáp phuïc heát thaûy nhöõng thoùi hö taät xaáu. Laáy vieäc aáy maø baùo ñaùp boán ôn, baït khoå cöùu nguy khaép trong ba coõi. Neáu khoâng ñöôïc vaäy, chæ laø keû laïm mang hình töôùng xuaát gia, lôø i noùi vieäc laøm phoùng tuùng lô ñeãnh, uoång nhaän söï cuùng döôøng cuûa thaäp phöông tín thí. Nhö ngöôøi daäm chaân taïi choã, duø nhieàu naêm qua moät taác chaúng dôøi!

Mô maøng thoaét choác qua heát moät ñôøi, chaúng bieát nöông vaøo ñaâu laøm choã döïa!

Huoáng chi, ñöôøng ñöôøng mang hình töôùng cuûa moät vò taêng, daùng veû toát ñeïp, ñeàu laø quaû baùo coù ñöôïc nhôø caên laønh gieo troàng töø thuôû tröôùc. Leõ ñaâu laïi khoanh tay ngoài yeân ñeå thôøi gian troâi qua khoâng hoái tieác? Söï nghieäp neáu chaúng chuyeân caàn, döïa vaøo ñaâu maø mong thaønh ñaïo quaû?

Chaúng nhöõng moät ñôøi voâ ích, cho ñeán kieáp sau cuõng chaúng ñöôïc gì!

Quyeát taâm rôøi boû meï cha, khoaùc aùo naâu soøng laø yù muoán vöôït treân theá tuïc. Sôùm toái khaéc ghi vieäc aáy, leõ ñaâu ñeå luoáng ngaøy qua? Nguyeän laøm ñöôïc baäc truï coät trong Phaät phaùp, neâu göông haäu theá. Thöôøng mong muoán nhö theá nhöng chöa ñöôïc ít nhieàu nhö nguyeän.

Môû mieäng noùi ra phaûi hôïp kinh ñieån. Luaän baøn phaûi döïa theo nhöõng göông saùng thuôû xöa. Hình töôùng oai nghi ñónh ñaïc, taâm yù khí löïc cao caû thanh thoaùt.

31

Quy Sôn caûnh saùch vaên Ñi xa phaûi coù baïn hieàn, thöôøng giöõ cho tai maét ñöôïc trong saïch. Truù nguï phaûi choïn cuøng ngöôøi toát, thöôøng nghe nhöõng vieäc chöa nghe. Cho neân noùi: “Sinh ta ra laø cha meï, giuùp ta thaønh ngöôøi laø baïn höõu.” Ñöôïc gaàn ngöôøi hieàn nhö ñi giöõa ñaùm hôi söông, tuy khoâng öôùt aùo nhöng luùc naøo cuõng ñöôïc aåm maùt. Gaàn keû aùc thì nuoâi lôùn theâm ñieàu aùc trong choã thaáy bieát; sôùm toái laøm vieäc aùc lieàn phaûi chòu laáy quaû baùo tröôùc maét. Sau khi cheát roài phaûi chòu chìm ñaém; thaân ngöôøi moät khi maát ñi, muoân kieáp khoù loøng ñöôïc laïi.

Lôøi noùi thaúng traùi tai, sao khoâng khaéc ghi vaøo taâm khaûm? Theo ñoù lieàn coù theå laéng saïch taâm trí, nuoâi döôõng ñöùc haïnh, lui veà choã vaéng veû khoâng coøn hình tích danh taùnh, giöõ loøng chuyeân chuù trong saïch maø döùt heát söï oàn aøo nhieãu loaïn.

Nhö muoán tham thieàn hoïc ñaïo, vöôït thaúng qua nhöõng phaùp moân duøng laøm phöông tieän, taâm phaûi hôïp ñöôïc vôùi toân chæ huyeàn dieäu, cöùu xeùt chi ly choã tinh yeáu, quyeát ñònh choïn laáy choã saâu xa, hieåu thaáu coäi nguoàn chaân thaät.

Roäng ñöôøng hoïc hoûi vôùi nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, gaàn guõi baïn hieàn. Caùch tu naøy raát khoù ñaït ñeán choã kyø dieäu, neân phaûi khaån thieát duïng taâm tinh teá, môùi coù theå do trong aáy maø töùc thôøi hieåu ñöôïc choã coát yeáu nhaát, lieàn nöông theo ñoù maø daàn daàn ra khoûi traàn tuïc.

32

PHAÀN VIEÄT DÒCH Nhö vaäy töùc laø phaù saïch heát hai möôi laêm caûnh coù trong ba coõi.1 Heát thaûy caùc phaùp trong ngoaøi ñeàu roõ bieát laø khoâng thaät. Do taâm khôûi hieän, taát caû ñeàu laø teân goïi khoâng thaät. Chaúng caàn duøng taâm ñeå hieåu thaáu, chæ caàn taâm khoâng ñaém nhieãm nôi vaät, thì vaät cuõng khoâng ngaên ngaïi ñöôïc ngöôøi. Maëc tình cho muoân phaùp chuyeån xoay, khoâng döùt boû cuõng khoâng noái tieáp.

Nghe bieát aâm thanh hình saéc, thaûy ñeàu laø nhöõng chuyeän bình thöôøng; duø beân naøy hay beân kia, choã öùng duïng thaûy ñeàu ñaày ñuû.

Choã laøm neáu ñöôïc nhö theá, thaät khoâng uoång ñaõ maëc aùo xuaát gia. Baùo ñaùp ñöôïc boán ôn, baït khoå cöùu nguy khaép trong ba coõi. Nhö trong nhieàu kieáp vaãn coù theå khoâng thoái chí, thì quaû Phaät nhaát ñònh ñaït tôùi. Ñoái vôùi ba coõi khoâng coøn raøng buoäc, chæ nhö ngöôøi khaùch ñeán ñi, luùc hieän luùc aån ñeàu coù theå laøm khuoân pheùp cho keû khaùc.

Tu theo pheùp hoïc ñaïo tham thieàn nhö vaäy, quaû laø phaùp moân huyeàn dieäu hôn heát. Chæ caàn coù ñuû quyeát taâm, phaùp khoâng sai doái.

1

Hai möôi laêm caûnh coù: Hai möôi laêm caùch hieän höõu trong ba coõi cuûa chuùng sinh. Duïc giôùi coù 14 caùch hieän höõu, goàm 4 chaâu thieân haï, 4 ñöôøng aùc thuù vaø 6 coõi trôøi Duïc thieân. Saéc giôùi coù 7 caùch hieän höõu, goàm 4 coõi Thieàn thieân (töø Sô thieàn leân ñeán Töù thieàn), coõi trôøi Phaïm vöông, coõi trôøi Voâ töôûng vaø coõi trôøi Nguõ tònh cö. Voâ Saéc giôùi coù 4 caùch hieän höõu laø 4 coõi trôøi Khoâng thieân. Coäng caû thaûy laø 25 caùch hieän höõu, goïi laø Hai möôi laêm caûnh coù (Nhò thaäp nguõ höõu).

33

Quy Sôn caûnh saùch vaên Nhö vôùi ngöôøi ôû möùc bình thöôøng, khoâng theå nhaát thôøi vöôït thoaùt, thì neân heát söùc chuù taâm tìm toøi hoïc hoûi giaùo phaùp. Thoâng thuoäc kinh ñieån, nghieàn ngaãm cöù u xeùt nghóa lyù tinh töôøng, roài truyeàn roäng ra khaép nôi, daãn daét ngöôøi haäu hoïc, baùo ñaùp ôn ñöùc Phaät.

Thôøi gian troâi qua, chôù neân luoáng maát, phaûi neân laáy söï tu taäp nhö treân maø laøm choã döïa ñôøi mình. Giöõ laáy oai nghi, thaønh baäc phaùp khí1 giöõa chuùng taêng.

Chaúng thaáy nhö daây leo kia, nhôø döïa vaøo thaân caây tuøng maø leân ñöôïc ñeán taàng cao choùt voùt. Haõy choïn nhaân laønh cao troåi maø kyù thaùc ñôøi mình, môùi coù theå roäng laøm lôïi ích. Phaûi heát loøng tu taäp, giöõ gìn trai giôùi, ñöøng khinh thöôøng maø giaûm bôùt hoaëc boû qua. Ñôøi ñôøi kieáp kieáp veà sau nhôø ñoù maø ñöôïc höôûng quaû phöôùc raát nhieäm maàu.

Khoâng neân nhaøn nhaõ ñeå phí ngaøy qua, bieáng nhaùc boû ñi thôøi khaéc. Thôøi gian quyù giaù bieát bao, sao chaúng caàu vöôn tôùi? Uoång nhaän cuûa thaäp phöông tín thí, laïi phuï caû boán ôn. Phieàn luïy chaát chöùa caøng nhieàu, buïi traàn khuaát laáp taâm trí, ñöôøng tôùi thaønh ra ngaên laáp, ngöôøi ngöôøi ñeàu khinh cheâ.

Ngöôøi xöa noùi: “Ñaõ laø tröôïng phu, ai ai cuõng coù theå laøm neân vieäc.” Khoâng neân töï haï thaáp mình maø nhuït taâm,

1

Phaùp khí: ngöôøi coù theå laøm höng thònh cho ñaïo phaùp.

34

PHAÀN VIEÄT DÒCH thoái chí. Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy, thaät uoång coâng xuaát gia, thoaét choác qua heát moät ñôøi khoâng chuùt ích lôïi.

Thaønh khaån caàu mong caùc vò ñeàu böøng cao chí khí quyeát lieät, môû roäng hoaøi baõo khaùc ngöôøi. Moãi moãi vieäc laøm ñeàu noi göông nhöõng baäc cao thöôïng, chaúng buoâng thaû theo keû thaáp heøn.

Chæ moät ñôøi naøy quyeát tu haønh chöùng ñaïo, töï mình lo lieäu chaúng döïa vaøo ai. Ngaên döùt voïng nieäm, caét ñöùt muoân duyeân, khoâng coøn chaïy theo traàn caûnh. Taâm khoâng caûnh laëng, söï ngaên ngaïi xöa nay chæ do chaúng ngoä.

Haõy ñoïc cho thaät kyõ vaên naøy, luoân luoân tænh giaùc gaéng tu. Maïnh meõ töï chuû laáy mình, ñöøng buoâng thaû theo thoùi thöôøng. Nghieäp quaû daãn daét ngöôøi ñi thaät khoù loøng troán traùnh, nhö aâm thanh theá naøo tieáng voïng theá aáy, hình theå coù ngay thì boùng soi môùi thaúng. Nhaân quaû roõ raøng nhö theá, leõ naøo khoâng lo sôï?

Vì vaäy trong kinh noùi raèng: “Duø vieäc laøm ñaõ traûi qua traêm ngaøn kieáp, nghieäp quaû khoâng theå maát. Khi nhaân duyeân ñaõ hoäi ñuû roài, quaû baùo phaûi töï nhaän laáy.” Vaäy neân bieát raèng hình phaït trong ba coõi luoân baùm theo maø gieát haïi ngöôøi, phaûi noã löïc chuyeân caàn tu taäp, ñöøng boû phí ngaøy qua.

Bôûi hieåu thaáu ñöôïc söï nguy haïi cuûa toäi loãi, neân môùi khuyeân nhau tu taäp haønh trì. Nguyeän sao trong traêm ngaøn 35

Quy Sôn caûnh saùch vaên kieáp, duø sinh ra ôû ñaâu cuõng ñöôïc cuøng nhau laøm baïn ñoàng tu.

Coù baøi tuïng ñeå khuyeân raên raèng: Thaân hö huyeãn trong moäng, Hình saéc giöõa choán khoâng.

Vieäc ñaõ qua khoâng cuøng, Vieäc veà sau ai bieát?

Sanh ñaây, thaùc veà kia, Chìm noåi, laên loùc khoå.

Chöa thoaùt ngoaøi ba coõi, Sao coù theå nghæ yeân?

Tham luyeán choán theá gian, Naêm uaån1 duyeân hôïp thaønh.

Sanh ra maõi ñeán giaø, Roát khoâng ñöôïc gì caû!

Goác reã töï voâ minh, Töø ñoù phaûi meâ laàm.

Ngaøy thaùng luoáng troâi qua, Thôøi khaéc khoâng löôøng ñöôïc.

Moät ñôøi naøy uoång phí, Qua ñôøi khaùc chaúng thoâng.

Tieáp noái maõi meâ laàm, Ñeàu do saùu teân giaëc.2 1 2

Naêm uaån: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc.

Saùu teân giaëc: luïc taëc, chæ cho saùu caên vì duyeân theo saùu traàn maø khôûi sanh

36

PHAÀN VIEÄT DÒCH Laên loùc giöõa saùu ñöôøng,1 Loanh quanh trong ba coõi.

Sôùm caàu baäc minh sö, Gaàn guõi ngöôøi ñöùc haïnh.

Thaân taâm kheùo choïn löïa, Queùt heát bao gai goùc. Ñôøi noåi troâi phuø phieám, Sao ñeå duyeân thuùc böùc?

Phaûi xeùt cuøng phaùp lyù, Quyeát chöùng ngoä ñaïo maàu.

Taâm caûnh ñeàu maát saïch, Khoâng nhôù, khoâng töôûng ñeán.

Saùu caên tuøy töï nhieân, Ñi ôû ñeàu vaéng laëng.

Taâm ñònh khoâng sanh khôûi, Muoân phaùp töï döùt lìa.

voïng nieäm.

1

Saùu ñöôøng: luïc ñaïo, töùc laø caùc caûnh giôùi khaùc nhau cuûa haøng trôøi, ngöôøi, atu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

37

Vieát sau khi dòch Baûn dòch naøy toâi vieát xong ñaõ nhieàu naêm nay, töøng ñöa cho nhieàu vò toân tuùc xem qua, ñeàu noùi laø roõ raøng, deã hieåu. Tuy nhieân, baûn thaân toâi moãi laàn ñoïc laïi vaãn thaáy moät khoaûng caùch nhaát ñònh giöõa baûn dòch vaø nguyeân taùc.

Cho duø ñaõ coá gaéng heát söùc mình, toâi vaãn khoâng sao haøi loøng ñöôïc vôùi vieäc ñaõ laøm.

Tuy nhieân, ñieàu laøm toâi caûm thaáy phaàn naøo ñöôïc an uûi laø, ñaây khoâng phaûi tröôøng hôïp duy nhaát ñoái vôùi caùc baûn vaên hay baèng chöõ Haùn. Coøn nhôù caùch ñaây gaàn hai möôi naêm, baøi thô Hoa cuùc cuûa thieàn sö Huyeàn Quang cuõng ñaõ töøng laøm toâi suy nghó maõi, vì khoâng sao dòch heát ñöôïc yù thô trong nguyeân taùc. Chæ rieâng moät caâu “Phaàn höông ñoäc toïa töï vong öu” (焚香獨坐自忘憂) ñaõ laø moät thaùch thöùc gaàn nhö khoâng theå vöôït qua! Theá roài, nhieàu naêm sau, ñöôïc ñoïc caùc baûn dòch cuûa nhöõng baäc tieàn boái laõo thaønh, uyeân baùc ... toâi môùi vôõ leõ ra laø, ngay caû caùc vò cuõng khoâng xoùa boû ñöôïc khoaûng caùch giöõa baûn dòch vaø nguyeân taùc. Vaø toâi coøn nhaän ra moät ñieàu: nguyeân taùc caøng hay thì khoaûng caùch naøy döôøng nhö caøng lôùn!

Tính haøm suùc cuûa vaên chöông chöõ Haùn gaàn nhö khoâng theå phuû nhaän ñöôïc, nhaát laø vôùi nhöõng baûn vaên hay. Vieäc chuyeån dòch roõ raøng laø coù nhöõng giôùi haïn nhaát ñònh raát khoù loøng vöôït qua. Vì theá, ñeå thaät söï coù theå caûm nhaän ñöôïc caùi hay cuûa nguyeân taùc, quaû thaät khoâng gì baèng ñoïc 38

Vieát sau khi dòch hieåu ñöôïc tröïc tieáp töø chöõ Haùn. Theo lôøi cha toâi keå laïi, nhöõng ngöôøi xuaát gia ngaøy tröôùc buoäc phaûi ñoïc hieåu ñöôïc vaø hoïc thuoäc loøng baûn vaên naøy baèng chöõ Haùn. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng lyù do khieán cho ít ngöôøi nghó ñeán vieäc dòch sang tieáng Vieät.

Ngaøy nay coù khaùc. Lôùp treû baây giôø khoâng maáy ngöôøi ñoïc ñöôïc chöõ Haùn. Vì theá, vieäc chuyeån dòch sang tieáng Vieät coù leõ laø caùch toát nhaát ñeå giôùi thieäu baûn vaên hay naøy ñeán vôùi nhieàu ngöôøi. Cho duø coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh nhö ñaõ noùi, nhöng taâm huyeát cuûa ngöôøi xöa cuõng coù theå nhôø ñoù maø khoâng ñeán noãi phaûi mai moät.

Tuy nhieân, ñeå buø ñaép phaàn naøo cho nhöõng thieáu soùt khi chuyeån dòch, vieäc dieãn giaûi theâm moät vaøi yù chính coù leõ cuõng laø moät vieäc neân laøm.

Nhaân quaû vaø voâ thöôøng Nhaân quaû laø moät trong nhöõng nguyeân lyù cô baûn quan troïng nhaát trong Phaät phaùp. Khoå naõo ñôøi naøy taát yeáu laø do nghieäp löïc töø ñôøi tröôùc. Vì theá maø coù thaân laø coù khoå, bôûi thaân naøy voán laø do nghieäp löïc maø sinh ra, chòu söï chi phoái, daét daãn cuûa nghieäp löïc. Nghieäp ñaõ buoäc nôi thaân, vaán ñeà khoâng phaûi laø laøm sao traùnh neù, maø laø phaûi ñoái maët vaø vöôït qua nhö theá naøo.

Soi roïi vaøo baûn chaát thaät söï cuûa thaân naøy, môùi hay raèng boán ñaïi voán ñeàu khoâng thaät. Coù ngöôøi cho raèng quan 39

Quy Sôn caûnh saùch vaên nieäm veà “boán ñaïi” cuûa thôøi xa xöa nay khoâng coøn ñuùng nöõa.

Thaät ra, veà maët nguyeân lyù thì vaán ñeà vaãn khoâng coù gì thay ñoåi caû. Tính giaû hôïp cuûa boán ñaïi, hay tính giaû hôïp cuûa caùc nguyeân töû, phaân töû, teá baøo... vaãn laø nhö nhau, coù khaùc chaêng chæ laø teân goïi cho phuø hôïp vôùi söï hieåu bieát veà vaät chaát cuûa moãi giai ñoaïn. Coøn tính trieát lyù haøm chöùa trong quan nieäm naøy quaû thaät khoâng thay ñoåi, vaãn luoân ñuùng ñaén. Nghó maø xem, roõ raøng laø chuùng ta khoâng theå, vaø cuõng seõ khoâng bao giôø coù theå tìm ñöôïc moät “caùi ta thaät coù” trong nhöõng yeáu toá giaû hôïp ñoù, cho duø coù goïi ñoù laø “boán ñaïi”, hay “phaân töû”, hay “teá baøo”... gì gì ñi nöõa. Söï giaû hôïp cuûa chuùng ñeå taïo thaønh xaùc thaân vaät chaát naøy laø moät söï gaù möôïn hoaøn toaøn nôi caùc nhaân duyeân. Nhaân duyeân ñaày ñuû thì hoäi tuï, nhaân duyeân heát thì tan raõ... duø muoán hay khoâng ta cuõng chaúng theå naøo laøm chuû ñöôïc söï toàn vong cuûa xaùc thaân naøy.

Trong raát nhieàu kinh Phaät, tính khoâng thaät cuûa “thaân töù ñaïi” naøy luoân ñöôïc nhaéc ñeán nhö moät thöïc teá caàn ghi nhôù. Tuy nhieân, caùi nguyeân lyù “töù ñaïi giai khoâng” voán dó raát ít ngöôøi thaät söï caûm nhaän ñöôïc, maø caùi “coù thaät” cuûa thaân naøy thì khoâng ai laø khoâng bieát. Caùi goïi laø “coù thaät” ñoù, chính laø nhöõng khoå luïy maø moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu phaûi gaùnh chòu ngay töø thuôû loït loøng. Nhöõng khoå luïy aáy, nhìn xa laø do nôi nghieäp löïc, maø nhìn gaàn thì chính laø do bôûi söï “xung khaéc” thöôøng xuyeân cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh thaân naøy. Bôûi vaäy, coù thaân laø coù khoå! Ñieàu naøy thaät saâu saéc bieát bao! ÔÛ ñaây lôøi vaên chæ gôïi nhaéc choã coát tuûy ñeå môû 40

Vieát sau khi dòch ñaàu cho nhöõng yù höôùng khaùc, neáu ñi saâu vaøo phaân tích lyù nhaân duyeân, nghieäp quaû thì coøn bieát bao nhieâu ñieàu ñeå noùi!

Tuy laø coäi nguoàn cuûa khoå luïy, nhöng thaân naøy laïi chaúng laáy gì laøm beàn chaéc. Duø muoán duø khoâng, chuùng ta haàu nhö cuõng hoaøn toaøn khoâng theå ñaûm baûo ñöôïc söï toàn taïi cuûa noù, duø laø chæ trong thoaùng choác. Bôûi vaäy, kinh Töù thaäp nhò chöông daïy raèng, maïng ngöôøi coøn maát chæ trong hôi thôû. Sôùm coøn, toái maát, moûng manh “nhö söông nhö moùc”, “nhö caây ven bôø vöïc, nhö daây leo vaùch gieáng”... Quaû laø nhöõng hình aûnh so saùnh raát roõ raøng minh baïch. Maïng ngöôøi ñaõ theá, coù chi laø beàn chaéc?

Trong thöïc teá quanh ta, chuyeän soáng cheát cuõng khoâng ít tröôøng hôïp dieãn ra hoaøn toaøn khoâng baùo tröôùc. Hoâm nay gaëp nhau, ngaøy mai khoâng coøn nöõa. Vöøa môùi chuyeän troø vui veû cuøng nhau, phuùt choác ñaõ nghe tin döõ... Nhöõng chuyeän nhö theá, quaû thaät khoâng laï luøng gì ñoái vôùi baát cöù ai. Tuy nhieân, ñieàu laï luøng nhaát laø raát ít ngöôøi thöôøng xuyeân nghó ñeán, nhôù ñeán thöïc teá aáy! Neáu ngöôøi ta luoân nhôù ñeán ñieàu naøy, cuoäc soáng haún ñaõ toát ñeïp hôn nhieàu laém, bôûi chaúng maáy ai laïi coøn coù höùng thuù ñeå lao vaøo nhöõng cuoäc tranh chaáp hôn thua, gaây goã cuøng nhau khi bieát raèng cuoäc soáng quyù giaù naøy voán raát mong manh, ngaén nguûi.

Tính chaát voâ thöôøng hoùa ra laïi laø moät caùi gì ñoù “raát thöôøng” maø khoâng maáy ngöôøi chòu ñeå taâm suy ngaãm.

Neâu leân lyù nhaân quaû, söï giaû hôïp cuûa caùc duyeân vaø tính caùch taïm bôï cuûa ñôøi soáng, baøi vaên ñaõ phaùc thaûo ñöôïc moät 41

Quy Sôn caûnh saùch vaên tieàn ñeà quan troïng caàn thieát cho nhöõng yù töôûng saùch taán seõ ñöôïc trình baøy noái tieáp theo sau.

Chí höôùng xuaát gia Cuoäc soáng ñaõ mong manh ngaén nguûi, söï nghieäp moät ñôøi bieát döïa vaøo ñaâu ñeå goïi laø ñaïi söï? Bôûi vaäy, ngöôøi coù ñuû trí tueä vaø yù chí khoâng theå khoâng choïn con ñöôøng xuaát theá.

Neáu khoâng ñöôïc vaäy, thaät laø “boû phí cuoäc ñôøi troâi qua voâ ích” vaäy.

Nhöng ñaïi nghieäp xuaát theá khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu ñaõ coù theå laøm neân. Huoáng chi coù ñöôïc xaùc thaân naøy voán laø nhôø ôn sinh thaønh döôõng duïc cuûa meï cha nhö trôøi bieån, laïi theâm söï daïy doã, naâng ñôõ cuûa thaày coâ, baïn höõu... cho ñeán söï baûo boïc, caäy nhôø nôi xoùm gieàng, xaõ hoäi... Ñaõ vaäy, neáu khoâng bieát nghó ñeán phaàn traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi taát caû, thì daãu chuyeän nhoû cuõng chöa theå goïi laø thaønh töïu, huoáng hoà laø ñaïi söï!

Nhöng ñaây voán laø taâm nieäm raát deã maéc phaûi cuûa ngöôøi xuaát gia! Moät khi laäp chí xuaát traàn, thöôøng xem nheï heát thaûy nhöõng gì thuoäc veà theá tuïc. Vaán ñeà thaät ra khoâng ñuùng laø nhö vaäy. Duø quaû thaät ñaõ khoâng coøn coù theå “daâng cho cha meï mieáng aên ngon ngoït”, cuõng “khoâng lo vieäc nöôùc”, “chaúng keá tuïc nghieäp nhaø”... nhöng nhöõng ñieàu ñoù hoaøn toaøn khoâng coù nghóa raèng ngöôøi xuaát gia laø ruû boû moïi boån phaän, traùch nhieäm laøm ngöôøi. Söï khaùc bieät ôû ñaây laø caàn phaûi doác chí “laøm neân ñaïi söï” nhö moät phöông tieän 42

Vieát sau khi dòch ñeå baùo ñaùp coâng ôn cuûa nhöõng ai ñaõ töøng thöông yeâu, baûo boïc cho mình. Bôûi vaäy, ngöôøi xuaát gia phaûi canh caùnh beân loøng traùch nhieäm naëng neà laø phaûi vöôï t leân treân moïi chuyeän taàm thöôøng theá tuïc maø moät loøng caàu ñaïo giaûi thoaùt.

Nhöõng ñieàu neân traùnh Tuy raèng taâm nguyeän, yù chí cuûa ngöôøi xuaát gia laø to lôùn khoâng cuøng, nhöng neáu khoâng kheùo nghieâm trì giôùi luaät, vaâng theo lôøi giaùo huaán cuûa boån sö thì thaät raát deã laàm ñöôøng laïc loái. Trong vaên naøy, Toå sö neâu leân nhöõng yù chung, maø khi xeùt loãi rieâng ñôøi nay khoâng ít ngöôøi maéc phaûi.

Loãi ñaàu tieân deã maéc phaûi nhaát laø söï töï maõn, kieâu caêng.

Ngöôøi xuaát gia vöøa thoï ñaïi giôùi xong, oai nghi hình töôùng ñaày ñuû thì ai ai cuõng ñeàu cung kính, traân troïng, cho ñeán nhöõng baäc quyeàn theá cuûa theá gian ñoâi khi cuõng quyø laïy leã baùi. Nhieàu ngöôøi khoâng bieát raèng söï cung kính ñoù böôùc ñaàu voán dó coù ñöôïc chæ laø nhôø nôi hình töôùng taêng só, coøn oai nghi ñöùc haïnh thaät söï cuûa moãi ngöôøi laø vieäc khoâng phaûi töï nhieân coù ñöôïc. Vì khoâng phaân bieät ñöôïc choã khaùc bieät naøy, neân thay vì chuyeân caàn tu taäp, tinh chuyeân giôùi luaät ñeå xöùng ñaùng vôùi cöông vò baäc xuaát gia, laïi sanh taâm kieâu maïn töï cho raèng mình ñaõ coù ñöôïc oai ñöùc hôn ngöôøi.

Nghó nhö theá neân xem vieäc thaäp phöông tín thí cuùng döôøng chu caáp vaät thöïc cho mình chæ laø chuyeän ñöông nhieân phaûi vaäy! Taâm ñaõ kieâu maïn nhö theá neân khoâng theå 43

Quy Sôn caûnh saùch vaên theo con ñöôøng khoå haïnh tinh chuyeân, chæ bieát soáng buoâng thaû theo vaät duïc, theo nhöõng tình caûm theá tuïc thoâng thöôøng khoâng khaùc, queân maát raèng nhöõng ñieàu aáy thaûy ñeàu laø nhöõng nguyeân nhaân chuoác laáy khoå naõo veà sau!

Neáu bieát nhôù laïi chí höôùng luùc xuaát gia, nhôù laïi nhöõng traùch nhieäm naëng neà khi böôùc chaân vaøo con ñöôøng xuaát theá, thì chaúng theå naøo lô laø buoâng thaû ñöôïc. Phaät daïy raèng, ngöôøi xuaát gia laáy ñaïo nghieäp thay cho söï nghieäp cuûa theá tuïc, phaûi bieát töï thaân tieán maõi khoâng ngöøng treân ñöôøng tu taäp. Bôûi vaäy luoân phaûi ghi nhôù trong loøng caâu “tam thöôøng baát tuùc”, “chuyeän aên maëc, nguû nghæ ñöøng bao giôø höôûng thuï ñaày ñuû”. Neáu chæ bieát mong caàu “no côm aám aùo” thì thaät laø uoång phí caû moät ñôøi, cho duø coù sôùm kinh toái keä thì roát cuøng cuõng chaúng coù ñöôïc chuùt ích lôïi gì.

Choã nöông döïa tröôùc tieân cuûa ngöôøi xuaát gia nhaát thieát phaûi laø giôùi luaät. Tröôùc khi Phaät nhaäp Nieát-baøn cuõng ñaõ aân caàn daën doø haøng ñeä töû veà sau phaûi laáy giôùi luaät laøm thaày, xem ñoù nhö Phaät coøn taïi theá. Thaät ñaùng tieác coù nhöõng ngöôøi töï cho mình laø lôïi caên thöôïng trí, chæ muoán nghieân taàm nhöõng nghóa lyù saâu xa maø khoâng chuù troïng ñeán vieäc tinh chuyeân giôùi luaät. Ñaây laø moät sai laà m raát lôùn maø baát cöù ai khi ñaõ maéc vaøo ñeàu khoù loøng taêng tieán treân ñöôøng tu taäp. Bôûi vì giôùi luaät voán dó laø caùi neàn moùng chaéc chaén nhaát ñònh phaûi coù ñeå thöïc haønh baát cöù phaùp moân naøo.

44

Vieát sau khi dòch Chæ rieâng moät vieäc khoâng nghieâm trì giôùi luaät laø goác cuûa muoân ngaøn loãi laàm sai traùi khaùc. Töï thaân chaúng giöõ ñöôïc pheùp taéc oai nghi, trí hueä cuõng khoâng do ñaâu maø sinh khôûi; chaúng nhöõng ñaõ khoâng coù chuùt lôïi laïc cho rieâng mình, laïi coøn gaây caûn trôû vieäc tu taäp cuûa moïi ngöôøi chung quanh. Moät mai tuoåi cao taùc lôùn, thaønh baäc laõo thaønh trong taêng chuùng nhöng laïi chaúng coù gì ñeå cho keû haäu hoïc noi theo. Coù ai ñeán hoûi nghóa lyù saâu maàu trong kinh ñieån cuõng chaúng bieát laáy gì maø giaûng giaûi. Hôn theá nöõa, vì taâm kieâu maïn chöa ñöôïc döùt tröø, neân khoâng theå töï thaáy bieát loãi mình, thöôøng ñem taâm saân haän maø ñaùp laïi vôùi ngöôøi muoán giuùp mình söûa loãi. Nhöõng sai laàm naøy, tuy laø ñoái vôùi moãi ngöôøi ñeàu coù choã khaùc bieät tinh teá, nhöng töïu trung cuõng khoâng ngoaøi nhöõng ñieàu maø Toå sö ñaõ neâu ra trong vaên naøy. Ñieàu quan troïng ñöôïc nhaán maïnh ôû ñaây khoâng phaûi laø söï so saùnh hôn thua cuøng ngöôøi khaùc, maø laø tính chaát khaån thieát, nhanh choùng cuûa cuoäc soáng voâ thöôøng ngaén nguûi naøy. Thoaét choác ñôøi soáng ñaõ qua ñi, thoï maïng khoâng coøn, caùi khoå giaø nua, beänh hoaïn laïi coù theå aäp ñeán töôûng nhö trong chôùp maét. Moät khi lìa boû kieáp naøy, voán lieáng moät ñôøi chaúng coù gì ñeå mang theo, lieàn chòu söï daét daãn cuûa nghieäp löïc maø troâi laên vaøo aùc ñaïo.

45

Quy Sôn caûnh saùch vaên

Nhöõng vieäc neân laøm Vì theá, moät khi ñaõ quyeát chí xuaát gia, khoâng sôï thaân mình nhieàu loãi, chæ sôï neát cuõ khoù chöøa. Duø coù bao nhieâu thoùi hö taät xaáu maø chòu moät loøng nghieâm trì giôùi luaät, hoïc hoûi chuyeân caàn, thì chaúng lo gì ngaøy moät tinh taán hôn.

Bôûi Phaät cheá giôùi luaät voán dó laø vì ngöôøi coù loãi, khoâng phaûi daønh cho caùc baäc thaùnh tònh haïnh. Chæ caàn moät loøng tin töôûng giöõ theo, cho duø ngöôøi coù nhieàu taät xaáu ñeán ñaâu roài cuõng daàn daàn seõ ñöôïc trôû neân oai nghi thanh tònh.

Ngöôøi xuaát gia phaûi xem vieäc cuùng döôøng cuûa thaäp phöông tín thí nhö moùn nôï lôùn. Moät loøng caàu ñaïo giaûi thoaùt thì khoâng lo gì nôï kia khoâng traû heát; nhöng neáu lô laø giaûi ñaõi, quyeát chaúng traùnh ñaâu ñöôïc coù ngaøy phaûi traû laïi ñuû cho ngöôøi töøng haït gaïo, coïng rau ñaõ töøng thoï nhaän.

Töï mình coù ñuû nhaân duyeân ñeå ñöùng vaøo haøng taêng chuùng voán ñaõ laø moät phöôùc baùu phaûi tích luõy töø nhieàu ñôøi nhieàu kieáp, khoâng phaûi ai cuõng deã daøng coù ñöôïc. Vì vaäy maø ngöôøi xuaát gia phaûi ngaøy ñeâm ghi nhôù muïc ñích ñaõ ñeà ra cho caû moät ñôøi mình, phaûi reøn luyeän cho mình thaønh baäc phaùp khí truï coät trong ñaïo phaùp. Coù nhö vaäy môùi khoâng uoång ñi chí nguyeän ban ñaàu.

Vieäc tu taäp tuy laø phaûi nöông theo söï daãn daét cuûa boån sö, nhöng ñöôïc gaàn guõi vôùi nhöõng ngöôøi baïn toát cuõng laø ñieàu lôïi laïc voâ cuøng to lôùn. Bôûi vaäy maø so saùnh nhö ngöôøi “ñi giöõa ñaùm hôi söông, tuy khoâng öôùt aùo nhöng luùc naøo 46

Vieát sau khi dòch cuõng ñöôïc aåm maùt”. Vôùi söï daãn daét cuûa baäc minh sö, neáu ñöôïc theâm nhöõng baïn ñoàng tu kheùo bieát cuøng nhau saùch taán thì vieäc tieán tôùi treân ñöôøng ñaïo coù theå noùi laø khoâng khoù laém. Ngöôøi tuïc noùi: “Choïn baïn maø chôi”, cuõng khoâng ngoaøi yù naøy.

Ngöôøi baïn hieàn thöôøng hay noùi thaúng, vì laø muoán giuùp ñieàu toát cho mình. Vì theá, phaûi bieát töï raên mình, bieát nhaän nghe nhöõng lôøi can giaùn, pheâ phaùn töø ngöôøi khaùc.

Neáu chæ muoán ñöôïc nghe toaøn nhöõng lôøi ngon ngoït eâm tai, thì vieäc sa ñoïa chaéc chaén khoâng bao laâu seõ ñeán maø thoâi.

Thieàn hoïc vaø giaùo hoïc Ngöôøi xuaát gia neáu coù ñuû quyeát taâm vaø trí tueä, coù theå choïn theo con ñöôøng thaúng taét cuûa Thieàn moân. Ñaây laø con ñöôøng cöïc kyø khoù khaên, nhöng cuõng laø con ñöôøng coù theå giuùp ngöôøi tu nhanh choùng thaúng ñeán bôø giaûi thoaùt, vì theá maø noùi laø “vöôït thaúng qua nhöõng phaùp moân duøng laøm phöông tieän”. Ñieàu quan troïng caàn noùi ôû ñaây laø ngöôøi tu nhaát thieát phaûi heát söùc tænh taùo trong vieäc töï bieát laáy mình. Phaûi coù ñuû naêng löïc, trí tueä vaø yù chí quyeát taâm trong vieäc caàu ñaïo.

Chuyeân caàn noã löïc trong coâng phu haønh trì, hieåu saâu ñöôïc toâng chæ, yù thuù cuûa Thieàn ñaïo thì môùi coù theå ñi ñuùng ñöôøng maø ñaït ñeán choã giaûi thoaùt. Baèng nhö töï cho mình laø baäc thöôïng caên thöôïng trí nhöng thaät ra laïi khoâng ñuû söùc 47

Quy Sôn caûnh saùch vaên ñeå vöôït thaúng ñeán coäi nguoàn, thì vieäc laàm ñöôøng laïc loái raát deã xaûy ra.

Thöû hình dung nhö moät ngöôøi quyeát chí muoán qua soâng, töï löôïng bieát söùc mình roài môùi lao xuoáng doøng nöôùc ñeå bôi thaúng qua maø chaúng caàn nhôø caäy ñeán thuyeàn beø.

Neáu quaû laø ngöôøi trí löïc ñaày ñuû, taát nhieân seõ ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian maø ñieåm ñeán cuõng khoâng khaùc chi ngöôøi ñi thuyeàn. Tuy nhieân, neáu khoâng löôïng ñuùng söùc mình thì roõ raøng laø bôø kia chaúng bao giôø ñeán ñöôïc.

Ngöôøi tu thieàn töï döïa vaøo söùc mình, caàu ñaïo giaûi thoaùt cuõng baèng phöông tieän thaúng taét cuõng gioáng nhö ngöôøi bôi qua soâng kia vaäy.

Baèng nhö töï bieát söùc mình khoâng theå bôi thaúng qua soâng, thì toát hôn neân nhôø ñeán thuyeàn beø, ñeán ngöôøi ñöa ñoø... Baèng caùch naøy duø coù chaäm chaïp hôn, nhöng neáu ñaõ quyeát taâm thì chaéc chaén cuõng seõ coù ngaøy ñeán ñöôïc bôø beân kia.

Vì theá, vieäc tu thieàn xöa nay vaãn ñöôïc thöøa nhaän laø phaùp moân toái thöôïng, huyeàn dieäu hôn heát, nhöng khoâng phaûi ai cuõng coù theå coù ñuû khaû naêng ñeå nöông theo. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng ñuû trí löïc ñeå nöông theo Thieàn ñaïo, neân choïn laáy vieäc chuyeân caàn hoïc hoûi, haønh trì theo giaùo phaùp. Theo con ñöôøng naøy caàn phaûi hieåu roõ toâng chæ, naém vöõng nghóa lyù trong kinh giaùo vaø theo ñoù maø roäng truyeàn giaùo hoùa cho ngöôøi khaùc. Nhôø nöông theo vieäc 48

Vieát sau khi dòch giaùo hoùa maø töï mình cuõng ñöôïc phaàn lôïi ích taêng tieán.

Nhö vaäy goïi laø “töï giaùc, giaùc tha”. Cuõng laáy vieäc töï mình tu taäp vaø giaùo hoùa ngöôøi khaùc maø laøm phöông tieän baùo ñeàn ôn ñöùc Phaät.

Khuyeán tu Vieäc ñaïi söï cuûa ngöôøi xuaát gia, nhöõng gì neân laøm, khoâng neân laøm ñeán ñaây ñeàu ñaõ neâu roõ. Naém hieåu ñöôïc nhö vaäy roài thì chæ coøn moät vieäc laø töï thaân moãi ngöôøi phaûi coá gaéng quyeát chí tu taäp haønh trì. YÙ chí ñoù phaûi ñöôïc xaùc laäp töø luùc xuaát gia vaø khoâng ngöøng vun boài, cuûng coá qua naêm thaùng. Coù nhö theá môùi mong thaønh töïu ñöôïc yù nguyeän ban ñaàu. Baèng khoâng ñöôïc vaäy, thôøi gian nhanh choùng troâi qua thì heát moät ñôøi cuõng khoâng theå heù môû ñöôïc caùnh cöûa giaûi thoaùt.

Nhö daây leo nöông thaân caây cao maø leân ñöôïc taàng cao choùt voùt, ngöôøi xuaát gia phaûi bieát vöõng nieàm tin nôi Tam baûo, kyù thaùc caû ñôøi mình nöông theo Chaùnh phaùp, nhôø ñoù môùi coù theå ñöôïc phaàn lôïi ích cho mình cuõng nhö roäng laøm lôïi ích cho bao nhieâu ngöôøi khaùc. Neáu khoâng gaáp ruùt lo vieäc tu taäp, chaúng nhöõng moät ñôøi naøy maát phaàn lôïi laïc maø nhieàu kieáp veà sau cuõng phaûi chìm ñaém troâi laên trong khoå naõo. Ñöôïc sinh laøm ngöôøi, chæ caàn coù quyeát taâm thì ñaïo giaûi thoaùt duø khoù khaên cuõng khoâng phaûi laø khoâng thöïc hieän ñöôïc. Neáu ngöôøi khaùc ñaõ coù theå ñaït ñeán, thì mình cuõng 49

Quy Sôn caûnh saùch vaên neân laäp chí laøm neân. Khoâng neân töï haï thaáp mình maø nhuït taâm, thoái chí.

Keát yù Toå sö vieát baøi vaên naøy, lôøi leõ khaån thieát, chaân thaønh, neâu vieäc loãi ñeå raên daïy, noùi ñieàu hay ñeå khuyeán khích. Bôûi vaäy ñoïc qua coù theå caûm nhaän ñöôïc ngay taám loøng töø bi voâ löôïng cuûa ngöôøi, roäng vì taát caû ñoà chuùng vaø haøng haäu hoïc chuùng ta maø khuyeân daïy. Duø thôøi gian naêm thaùng noái tieáp troâi qua, maø giôø ñaây ñoïc laïi vaên naøy vaãn thaáy trong loøng ñaày caûm xuùc. Neáu khoâng phaûi nguyeän löïc cuûa baäc Boà Taùt ñoä sinh, haún khoâng theå vieát ra baøi vaên kieät xuaát naøy ñöôïc.

Tieác raèng nhöõng keû haäu hoïc ñôøi nay, nhieàu ngöôøi queân maát chí höôùng xuaát traàn. Laém khi mang hình töôùng cuûa moät vò taêng maø choã hoïc, choã haønh khoâng khaùc chi ngöôøi theá tuïc. Moät khi ñoïc ñeán vaên naøy, chaúng laáy laøm xaáu hoå laém sao? Mong raèng nhôø söùc töø bi nhieáp ñoä cuûa Toå sö, heát thaûy nhöõng ai ñaõ laàm ñöôøng laïc loái khi xem ñeán baûn vaên naøy ñeàu seõ töï mình thöùc tænh maø phaán chaán söûa mình, chuyeân caàn tu taäp, nhanh choùng vöôït leân beán bôø giaûi thoaùt, choã lôïi ích cho mình cho ngöôøi ñeàu nhôø ñoù maø ñöôïc thaønh töïu vieân maõn. °°°

50

Vieát sau khi dòch

51

Haønh traïng Toå Quy Sôn Linh Höïu Toå sö voán ngöôøi hoï Trieäu, queâ ôû Tröôøng Kheâ, Phuùc Chaâu. Ngaøi xuaát gia naêm 15 tuoåi, theo thaày laø Phaùp Thöôøng ôû chuøa Kieán Thieän. Naêm 20 tuoåi thoï giôùi Cuï tuùc taïi chuøa Long Höng thuoäc Haøng Chaâu, phaùp hieäu laø Linh Höïu.

Töø khi xuaát gia, ngaøi chuyeân caàn hoïc taäp kinh ñieån cuûa caû Ñaïi thöøa vaø Tieåu thöøa. Naêm 23 tuoåi ñeán Giang Taây tham baùi toå Baùch Tröôïng. Toå Baùch Tröôïng vöøa gaëp ngaøi ñaõ bieát ngay laø baäc phaùp khí, lieàn thu nhaän laøm ñeä töû, cho ñöôïc sôùm toái keà caän ñeå tham hoïc.

Moät hoâm, ngaøi ñang ñöùng haàu toå Baùch Tröôïng. Toå hoûi: “Ai ñoù?” Ngaøi ñaùp: “Con laø Linh Höïu.” Toå noùi: “OÂng khôi trong beáp xem coù löûa hay khoâng?” Ngaøi ñeán khôi trong beáp thaáy ñaõ taét heát, beøn noùi laø khoâng coù löûa. Toå sö thaân tôùi beân beáp löûa, bôùi saâu trong tro laáy ra ñöôïc chuùt than coøn ñoû, ñöa leân maø hoûi raèng: “OÂng noùi khoâng coù löûa, vaäy ñaây laø caùi gì?” Ngaøi nhaân luùc ñoù böøng tænh ngoä, leã taï thaày trình choã sôû kieán.

Toå Baùch Tröôïng noùi: “Ñaây chæ laø choã reõ taïm thôøi treân ñöôøng ñi. Trong kinh noùi: Muoán hieåu nghóa Phaät taùnh phaûi xem nôi thôøi tieát nhaân duyeân. Moät khi thôøi tieát ñeán, nhö meâ chôït ngoä, nhö queân chôït nhôù, môùi bieát ra ñoù laø vaät cuûa mình, khoâng phaûi do beân ngoaøi maø coù ñöôïc. Vì theá, Toå sö noùi raèng: Ngoä roài cuõng nhö chöa ngoä, khoâng coù taâm 52

Haønh traïng Toå Quy Sôn Linh Höïu cuõng khoâng coù phaùp, chính laø khoâng caùc taâm hö voïng, taâm phaøm, taâm thaùnh... Töø xöa nay taâm phaùp voán töï ñaày ñuû, nay oâng ñaõ ñöôïc roài, phaûi kheùo töï giöõ gìn.”

Sau, ngaøi ñöôïc toå Baùch Tröôïng cho giöõ chöùc Ñieån toøa. °°° Baáy giôø coù Tö Maõ Ñaà u Ñaø laø moät vò thieàn sö du phöông. Moät hoâm töø Hoà Nam ñeán choã toå Baùch Tröôïng, noùi raèng: “Toâi ñeán xöù Hoà Nam tìm ñöôïc moät ngoïn nuùi teân laø Ñaïi Quy,1 laø nôi coù theå dung chöùa ñeán 1.500 ngöôøi, chính laø choã daønh cho baäc thieän tri thöùc cö nguï.”

Toå Baùch Tröôïng hoûi: “Laõo taêng naøy ñeán ñoù ôû ñöôïc chaêng?”

Tö Maõ Ñaàu Ñaø ñaùp: “Khoâng phaûi choã Hoøa thöôïng ôû ñöôïc.”

Laïi hoûi: “Vì sao vaäy?”

Tö Maõ Ñaàu Ñaø noùi: “Hoøa thöôïng nhö xöông, nuùi kia nhö thòt, neáu coù ñeán ôû thì ñoà chuùng khoâng tôùi soá ngaøn.”

Toå Baùch Tröôïng laïi hoûi: “Nhö trong ñoà chuùng cuûa ta, coù ai ñöôïc chaêng?”

Tö Maõ Ñaàu Ñaø ñaùp: “Phaûi ñôïi xem qua môùi bieát.”

1

Töùc laø ngoïn Quy Sôn.

53

Quy Sôn caûnh saùch vaên Toå Baùch Tröôïng lieàn baûo thò giaû goïi vò Thuû toøa laø thieàn sö Hoa Laâm ñeán, hoûi Tö Maõ Ñaàu Ñaø raèng: “Ngöôøi naøy ñöôïc chaêng?”

Tö Maõ Ñaàu Ñaø quan saùt, baûo Hoa Laâm ñaè ng haéng moät tieáng vaø böôùc ñi maáy böôùc, roài noùi: “Khoâng theå ñöôïc.”

Toå Baùch Tröôïng laïi cho goïi ngaøi – toå Quy Sôn –ñeán.

Tö Maõ Ñaàu Ñaø vöøa nhìn thaáy lieàn noùi: “Vò naøy chính laø chuû nhaân cuûa Quy Sôn roài.” Ñeâm aáy, toå Baùch Tröôïng goïi ngaøi vaøo trong phoøng, daën doø raèng: “Ta tuøy duyeân giaûng phaùp nôi ñaây, coøn choã thaéng caûnh Quy Sôn laø nôi oâng neân ñeán ôû ñeå tieáp noái toâng moân cuûa ta maø roäng ñoä cho nhöõng ngöôøi haäu hoïc.”

Thieàn sö Hoa Laâm nghe bieát chuyeän, thöa hoûi: “Con nay laø ngöôøi ñöùng ñaàu trong chuùng, sao vò Ñieån toøa laïi ñöôïc laøm truï trì?”

Toå Baùch Tröôïng noùi: “Neáu ai coù theå ñoái tröôùc chuùng noùi ra moät caâu xuaát caùch seõ cho laøm truï trì.”

Roài chæ caùi tònh bình maø hoûi: “Khoâng ñöôïc goïi laø tònh bình, oâng goïi laø gì?”

Hoa Laâm noùi: “Khoâng theå goïi laø caây luûng.”

Toå Baùch Tröôïng laïi hoûi ngaøi. Ngaøi ñaù caùi tònh bình ngaõ nhaøo roài ñi ra. Toå Baùch Tröôïng cöôøi noùi: “OÂng ñeä nhaát toøa thua maát hoøn nuùi naøy roài.” Lieàn sai ngaøi ñeán Quy Sôn. °°° 54

Haønh traïng Toå Quy Sôn Linh Höïu Quy Sôn laø ngoïn nuùi cao choùt voùt, khoâng coù boùng ngöôøi, vöôïn khæ tuï taäp thaønh baày. Ngaøi nhaët nhöõng traùi sung, traùi deû maø laøm thöùc aên. Ñöôïc chöøng naêm baûy naêm qua, chaúng coù ai lui tôùi. Ngaøi töï nghó: “Ta ñeán ñaây laøm truï trì laø muoán laøm lôïi ích cho ngöôøi. Nay ñöôøng xaù ñeán ñaây chaúng ñöôïc, laøm sao coù ngöôøi tuï hoïp?” Lieàn rôøi khoûi am thaát maø tìm xuoáng nuùi. Ra ñeán cöûa nuùi, thaáy nhöõng raén ñoäc, hoå baùo, lang soùi chaën ñaày ngang ñöôøng. Ngaøi noùi: “Naøy caùc gioáng thuù, ñöøng chaën ñöôøng ñi cuûa ta. Nhö ta coù duyeân vôùi nuùi naøy, caùc ngöôi haõy neân ñi nôi khaùc. Nhö ta khoâng coù duyeân vôùi nuùi naøy, caùc ngöôi khoâng caàn ñi, ta theo ñöôøng maø ñeán cho caùc ngöôi aên thòt vaäy.”

Noùi xong, taát caû caùc gioáng thuù döõ aáy lieàn töù taûn ñi maát heát. Ngaøi laïi quay veà am thaát. Chöa ñöôïc moät naêm sau, thöôïng toïa Laïi An cuøng vôùi moät soá taêng chuùng töø choã ngaøi Baùch Tröôïng tìm ñeán maø trôï giuùp vôùi ngaøi. Laïi An noùi: “Toâi xin vì Hoøa thöôïng maø laøm chöùc Ñieån toøa, ñôïi taêng chuùng ñöôïc 500 vò môùi thoâi.”

Töø ñoù veà sau daân cö döôùi nuùi môùi daàn daàn bieát ñeán, laäp neân caûnh chuøa. Lieân soaùi Lyù Caûnh Nhöôïng coù taâu leân vua xin ban hieäu chuøa laø Ñoàng Khaùnh. Töôùng quoác Buøi Höu cuõng thöôøng ñeán thöa hoûi nhöõng choã saâu xa huyeàn dieäu. Ngöôøi trong thieân haï ñeán hoïc thieàn ngaøy caøng ñoâng ñuùc. Trong nhöõng vò ñaéc phaùp coù thieàn sö Ngöôõng Sôn Hueä Tòch laø baäc cao troåi, neân ngöôøi ñôøi toân xöng toâng naøy laø toâng Quy Ngöôõng.

55

Quy Sôn caûnh saùch vaên Ngaøi roäng truyeàn giaùo phaùp ñöôïc hôn 40 naêm. Vaøo nieân hieäu Ñaïi Trung thöù 7 ñôøi nhaø Ñöôøng, töùc laø naêm 853 theo Taây lòch, ngaøy moàng 9 thaùng Gieâng, ngaøi taém goäi saïch seõ roài ngoài an nhieân vui veû maø thò tòch, thoï 83 tuoåi, traûi 64 tuoåi Haï. Vua ban thuïy hieäu laø Ñaïi Vieân Thieàn sö, döïng thaùp thôø taïi Quy Sôn, ñaët teân thaùp laø Thanh Tònh.

Vì theá, phaùp hieäu cuûa ngaøi laø Linh Höïu nhöng ngöôøi ñôøi thöôøng toân kính goïi laø Quy Sôn Ñaïi Vieân Thieàn sö.

Baøi vaên caûnh saùch do ngaøi laøm ra ñöôïc truyeàn tuïng khaép choán thieàn moân, traûi qua nhieàu ñôøi sau vaãn coøn ñöôïc traân troïng.

°°°

56

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN Baøi vaên caûnh saùch naøy, tính caû tieâu ñeà, coù caû thaûy 1.665 chöõ. Tuy nhieân, toång soá chöõ ñöôïc duøng chæ coù 728 chöõ maø thoâi, vì coù nhöõng chöõ ñöôïc duøng nhieàu laàn. Chuùng toâi bieân soaïn phaàn tham khaûo naøy ñeå giuùp theâm cho quyù ñoäc giaû naøo chöa töøng hoïc chöõ Haùn coù theå deã daøng laøm quen vôùi nguyeân taùc. Neáu tham khaûo phaàn naøy, hoaëc duøng ñeå hoïc, seõ coù theå ñoïc tröïc tieáp ñöôïc toaøn vaên baèng chöõ Haùn.

Caùc chöõ ñöôïc saép xeáp theo thöù töï töø deã ñeán khoù ñeå tieän cho vieäc hoïc, vaø ñöôïc giaûi nghóa giôùi haïn theo nghóa duøng trong baøi vaên maø thoâi.

一

nhaát → soá moät, ñöùng ñaàu, nhö 一刹那間 nhaát saùtna gian (trong khoaûng thôøi gian moät saùt-na)

乃

naõi → laø, laïi... tieáng trôï töø duøng ñeå ñaët caâu, nhö 何乃 haø naõi... (sao laïi...), 雖乃 tuy naõi... (duø laø, tuy laø...), 乃 至 naõi chí... (cho ñeán nhö...)

了

lieãu → hieåu bieát, hieåu roõ, nhö 了義上乘 lieãu nghóa thöôïng thöøa (hieåu roõ ñöôïc yù nghóa cuûa phaùp moân roát raùo cao nhaát)

二

nhò → soá hai, duøng trong soá ñeám, nhö 二十五 nhò thaäp nguõ (hai möôi laêm) 57

Quy Sôn caûnh saùch vaên

人

nhaân → ngöôøi, con ngöôøi, ngöôøi ta, nhö 人所 輕 欺 nhaân sôû khinh khi (ngöôøi ta ñeàu khinh cheâ)

力 löïc → söùc löïc, söùc maïnh, nhö 努力 noã löïc (gaéng söùc) 十 thaäp → soá möôøi, nhö 十方 thaäp phöông (möôøi phöông) 三 tam → soá ba, thöù ba, nhö 三常不足 tam thöôøng baát tuùc (ba vieäc thöôøng khoâng ñaày ñuû)

下

haï → döôùi, phía döôù i, thaáp keùm hôn heát, nhö 不敬上 中 下 座 baát kính thöôïng trung haï toïa (khoâng cung kính ngöôøi treân keû döôùi)

丈

tröôïng → ngöôøi, ñöôïc duøng vôùi yù toân xöng, kính troïng, nhö 老丈 laõo tröôïng (cuï giaø), 丈夫 tröôïng phu (ñaáng nam nhi)

上

thöôïng → treân, phía treân, cao troåi hôn heát, nhö 上乘 thöôïng thöøa (phaùp cao troåi hôn heát)

久

cöûu → laâ u xa, nhö 長久 tröôøng cöûu (laâu daøi), 久滯 cöûu treä (söï ngaên ngaïi ñaõ laâu)

亡

vong → maát ñi, nhö 假使百千刼所作業不亡 giaû söû baù thieân kieáp sôû taùc nghieäp baát vong (giaù nhö coù nhöõng ñieàu ñaõ laøm trong traêm ngaøn kieáp, nghieäp quaû cuõng khoâng maát ñi)

兀

ngoät → mô hoà, khoâng hieåu roõ, nhö 兀兀度時 ngoät ngoät ñoä thôøi (mô hoà ñeå thôøi gian troâi qua) 58

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

千

thieân → moät ngaøn, nhö 百千刼 baù thieân kieáp (traêm ngaøn kieáp)

士

só → ngöôøi thuoäc moät giai caáp, haïng loaïi naøo, nhö 儒 士 nho só (ngöôøi hoïc ñaïo Nho), 中流之士 trung bình chi só (ngöôøi thuoäc haïng trung bình)

夕

tòch → chieàu toái, nhö 朝存夕亡 trieâu toàn tòch vong (sôùm coøn toái maát)

大

ñaïi → lôùn, quan troïng, nhö 四大 töù ñaïi (boán chaát quan troïng), 大 人 ñaïi nhaân (tieáng toân xöng ngöôøi quan troïng)

寸

thoán → taác (moät phaàn möôøi thöôùc), hoaëc chæ khoaûng caùch raát ngaén, nhö 寸 步不移 thoán boä baát di (böôùc ngaén cuõng chaúng dôøi ñi)

小

tieåu → nhoû beù, nhoû nhaët, nhö 小小威儀 tieåu tieåu oai nghi (oai nghi nhoû nhaët)

山

sôn → nuùi, nhö 山僧 sôn taêng (vò taêng tu ôû nuùi, nghóa laø aån tu)

之

chi → tieáng noái caùc danh töø ñeå chæ nghóa sôû höõu, thuoäc veà, nhö 父母之遺體 phuï maãu chi di theå (thaân theå cuûa cha meï truyeàn laïi cho), 不諍之德 baát traùnh chi ñöùc (caùi ñöùc khoâng tranh chaáp)

不

baát → khoâng, duøng ñeå phuû ñònh, nhö 不敬 baát kính (khoâng cung kính) 59

Quy Sôn caûnh saùch vaên

中

trung → ôû giöõa, khoaûng giöõa, nhö 霧露中行 vuï loä trung haønh (ñi giöõa ñaùm hôi söông)

云

vaân → noùi raèng, nhö 古 云 coå vaân (ngöôøi xöa noùi raèng), 經云 kinh vaân (trong kinh noùi raèng)

井

tænh → caùi gieáng nöôùc, nhö 井藤 tænh ñaèng (daây boø mieäng gieáng) 掘井 quaät tænh (ñaøo gieáng)

五

nguõ → soá naêm, duøng trong soá ñeám, nhö 二十五 nhò thaäp nguõ (hai möôi laêm)

今

kim → baây giôø, luùc naøy, nhö 今生 kim sanh (trong ñôøi naøy), 今日 kim nhaät (ngaøy nay)

六

luïc → soá saùu, nhö 皆因六賊 giai nhaân luïc taëc (ñeàu do nôi saùu teân giaëc)

分

phaàn → thaønh phaàn, phaàn trong toång soá, nhö 少分相 應 thieåu phaàn töông öng (coù ít phaàn phuø hôïp theo)

切

thieát → khaån thieát, quyeát loøng, nhö 切須仔細用 心 thieát tu töû teá duïng taâm (khaån thieát duïng taâm tinh teá)

升

thaêng → leân cao, tieán leân, nhö 不 求 升進 baát caàu thaêng tieán (khoâng caàu ñöôïc tieán boä)

友

höõu → baïn beø, nhö 成我者朋友 thaønh ngaõ giaû baèng höõu (giuùp ta neân ngöôøi laø baèng höõu)

及

caäp → ñeán, tôùi, nhö 由表及裡 do bieåu caäp lyù (töø ngoaøi ñeán trong), 及至 caäp chí (cho ñeán khi) 60

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

天

thieân → trôøi, nhö 人天三有 nhaân thieân tam höõu (ba coõi trôøi ngöôøi)

夫

phu → ngöôøi ñaøn oâng, nhö 丈夫 tröôïng phu (ñaáng nam nhi) phuø → töø daãn nhaäp vaøo caâu, nhö 夫出家者 phuø xuaát gia giaû (phaøm laø ngöôøi xuaát gia)

少 幻

thieåu → ít, thieáu, nhö 少分 thieåu phaàn (coù ít phaàn)

引

daãn → daét daãn, ñöa ñi, nhö 接引 tieáp daãn (ñoùn tieáp daãn ñöôøng ñi)

心

taâm → taâm tö, tình caûm, taám loøng... nhö 瞋心 saân taâm (loøng noùng giaän)

手 文

thuû → tay, nhö 拱手 cuûng thuû (khoanh tay)

方

phöông → 1. phöông höôùng, nhö 十方 thaäp phöông (möôøi phöông), 2. trôï töø, môùi ... nhö 方乃相勸 phöông naõi töông khuyeán (môùi khuyeân baûo laãn nhau) 3. phöông theá, caùch thöùc, nhö 方便 phöông tieän (phöông caùch thuaän tieän)

huyeãn → hö huyeãn, khoâng thaät, nhö 幻身夢宅 huyeãn thaân moäng traïch (thaân hö huyeãn trong caên nhaø moäng)

vaên → vaên chöông, baøi vaên, nhö 熟覽斯文 thuïc laõm tö vaên (ñoïc kyõ baøi vaên naøy)

61

Quy Sôn caûnh saùch vaên

日

nhaät → ngaøy, nhö 不可等閒過日 baát khaû ñaúng nhaøn quaù nhaät (khoâng theå nhaøn nhaõ ñeå ngaøy troâi qua)

曰

vieát → noùi raèng, vieát raèng nhö 孔子曰 Khoång Töû vieát (Khoång Töû noùi raèng), 乃爲銘曰 naõi vò minh vieát (neân coù baøi tuïng raèng)

月

nguyeät → thaùng, nhö 歲月 tueá nguyeät (naêm thaùng), 日往月來 nhaät vaõng nguyeät lai (ngaøy qua thaùng laïi, yù noùi thôøi gian nhanh choùng troâi qua)

止 比

chæ → döøng laïi, nhö 止絕 chæ tuyeät (döøng laïi döùt saïch) tyø → trong danh töø 比丘 tyø-kheo, phieân aâm tieáng Phaïn laø bhikṣu, ñeå chæ ngöôøi xuaát gia ñaõ thoï giôùi Cuï tuùc, coù ngöôøi ñoïc laø tæ-khaâu hay tæ-khöu.

父 世

phuï → cha, nhö 父母 phuï maãu (cha meï)

且

thaû → haõy (laøm ñieàu gì), nhö 且於教法留心 thaû ö giaùo phaùp löu taâm (haõy ñeå taâm vaøo giaùo phaùp)

丘

kheo → trong danh töø 比丘 tyø-kheo, ñuùng ra chöõ naøy ñoïc laø khaâu hay khöu trong caùc nghóa khaùc, nhöng do thoùi quen ta vaãn ñoïc chöõ naøy laø kheo trong cuïm töø tyøkheo ñeå chæ ngöôøi xuaát gia ñaõ thoï giôùi Cuï tuùc (phieân aâm theo tieáng Phaïn laø bhikṣu). Vì theá coù moät soá ngöôøi cuõng ñoïc danh töø naøy laø tæ-khaâu hay tæ-khöu.

theá → ñôøi, kieáp, nhö 異世 dò theá (ñôøi khaùc), 塵世 traàn theá (coõi traàn)

62

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

主

chuû → ngöôøi laøm chuû, ñöùng ñaàu, nhö 主人 chuû nhaân (ngöôøi chuû), 主宰 chuû teå (chuùa teå, ñöùng ñaàu)

以

dó → laáy ñoù, duøng ñoù, nhö 常以如此 thöôøng dó nhö thöû (thöôøng laáy nhö theá), 以毒治毒 dó ñoäc trò ñoäc (laáy ñoäc trò ñoäc)

仔

töû → kyõ caøng, thaän troïng, nhö 仔細 töû teá (kyõ löôõng tinh teá)

他

tha → (ngöôøi hay vaät) khaùc 動他心念 ñoäng tha taâm nieäm (xao ñoäng taâm nieäm ngöôøi khaùc), 他人 tha nhaân (ngöôøi khaùc)

出

xuaát → ra khoûi, hieän ra, sinh ra, nhö 出家 xuaát gia (ra khoûi gia ñình, nghóa laø ñi tu), 出此沒彼 xuaát thöû moät bæ (sinh ra choã naøy, maát ñi choã kia)

功

coâng → coâng söùc, coâng phu, nhö 克念之功 khaéc nieäm chi coâng (coâng phu khaéc cheá taâm yù)

去

khöù → 1. tröø boû ñi, nhö 去其荆棘 khöù kyø kinh cöùc (tröø boû heát nhöõng gai goùc aáy) 2. ñi, ñeán, nhö 去就 khöù töïu (ñi khoûi, töïu ñeán) 3. ñaõ qua, nhö 去年 khöù nieân (naêm ngoaùi) 去聖時遙 khöù thaùnh thôøi dieâu (thôøi cuûa baäc thaùnh ñaõ qua laâu roài)

可

khaû → coù theå, coù khaû naêng, nhö 容貌可觀 dung maïo khaû quan (hình dung daùng veû coù theå xem ñöôïc, nghóa laø ñeïp ñeõ deã coi) 63

Quy Sôn caûnh saùch vaên

古

coå → chuyeän xöa, ngöôøi xöa, nhö 稽古 keâ coå (xeùt caùc chuyeän xöa), 古云 coå vaân (ngöôøi xöa noùi raèng)

叨

thao → laïm ñöôïc, duøng vôùi yù khieâm toán, töï cho mình laø khoâng xöùng ñaùng, nhö 叨在知己 thao taïi tri kyû (laïm ñöôïc laøm ngöôøi tri kyû), 叨陪 thao boài (laïm ñöôïc nöông theo)

只

chæ → chæ... maø thoâi, ñöôïc duøng ñeå nhaán maïnh, nhö 只會說不會做 chæ hoäi thuyeát baát hoäi toá (chæ bieát noùi maø khoâng bieát laøm), 只爲久滯不通 chæ vi cöûu treä baát thoâng (chæ laø ngaên ngaïi laâu ngaøy khoâng thoâng suoát)

四 外

töù → soá boán, nhö 四大 töù ñaïi (boán chaát quan troïng)

失

thaát → maát ñi, nhö 一失人身萬刼不復 nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp baát phuïc (moät khi maát ñi thaân ngöôøi thì vaïn kieáp khoâng ñöôïc laïi)

尼

ni → chöõ duøng phieân aâm trong nhieàu danh töø, nhö 毘 尼 Tyø-ni (phieân aâm tieáng Phaïn laø Vinaya, töùc laø Luaät taïng), 藍 毗 尼 Lam-tỳ-ni (phieân aâm tieáng Phaïn laø Lumbinī, teân vöôøn Lam-tyø-ni )

ngoaïi → beân ngoaøi, nhö 外弘不諍之德 ngoaïi hoaèng baát traùnh chi ñöùc (beân ngoaøi môû roäng caùi ñöùc khoâng tranh chaáp)

64

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

弘

hoaèng → roäng, môû roäng, nhö 外 弘 不諍之 德 ngoaïi hoaèng baát traùnh chi ñöùc (beân ngoaøi môû roäng caùi ñöùc khoâng tranh chaáp)

必

taát → chaéc chaén, chaéc laø, nhö 必不相賺 taát baát töông traùm (chaéc chaén laø khoâng löøa doái nhau)

本

baûn → goác, nguoàn, nhö 根本無明 caên baûn voâ minh (goác reã ôû nôi voâ minh)

未

vò → chöa, khoâng, nhö 未免形累 vò mieãn hình luïy (khoâng thoaùt khoûi ñöôïc söï troùi buoäc thaân hình)

正

chaùnh → chính yeáu, chaân chaùnh, nhö 頓悟正因 ñoán ngoä chaùnh nhaân (töùc thôøi hieåu roõ ñöôïc nguyeân nhaân chính yeáu, töùc laø choã coát yeáu)

母 犯

maãu → meï, nhö 父母 phuï maãu (cha meï)

玄

huyeàn → nhieäm maàu, huyeàn dieäu, nhö 玄道無因契悟 huyeàn ñaïo voâ nhaân kheá ngoä (ñaïo nhieäm maàu khoâng do ñaâu ñeå hôïp yù hieåu ra)

甘 生

cam → vò ngoït, nhö 甘旨 cam chæ (moùn ngon ngoït)

phaïm → phaïm vaøo, nhö 作犯 taùc phaïm (laøm vieäc phaïm vaøo)

sanh → soáng, ñôøi soáng, nhö 一 生 空 過 nhaát sanh khoâng quaù (moät ñôøi khoâng luoáng qua)

65

Quy Sôn caûnh saùch vaên

用

duïng → duøng, söû duïng, nhö 用報四恩 duïng baùo töù aân (duøng ñeå baùo ñaùp boán ôn)

由

do → do nôi, nhôø nôi, nhö 不由別人 baát do bieät nhaân (khoâng do nôi ngöôøi khaùc)

白

baïch → traéng, baïc traéng, nhö 颯然白首 taùp nhieân baïch thuû (thoaét ñaõ baïc traéng maùi ñaàu)

目 交

muïc → con maét, nhö 耳目 nhó muïc (tai maét)

亦

dieäc → cuõng vaäy, laïi cuõng, nhö 亦乃酬報四恩 dieäc naõi thuø baùo töù aân (laïi cuõng baùo ñaùp ñöôïc boán ôn), 彼旣丈 夫, 我亦爾 bæ kyù tröôïng phu, ngaõ dieäc nhó (ngöôøi kia ñaõ laø ñaáng nam nhi, ta ñaây cuõng nhö vaäy)

休

höu → thoâi, döøng nghæ, nhö 躭味不休 ñam vò baát höu (meâ ñaém muø i vò khoâng thoâi)

伏 任

phuïc → cuùi xuoáng, nhö 伏望 phuïc voïng (cuùi mong)

光

giao → trao cho, mang ñeán cho, nhö 曉夕造惡, 即目交 報 hieåu tòch taïo aùc, töùc töï giao baùo (sôùm toái laøm vieäc aùc, töùc töï mang laáy quaû baùo)

nhaäm → tieáp nhaän, chaáp nhaän, nhö 任職 nhaäm chöùc (nhaän chöùc), 任他法性周流 nhaäm tha phaùp taùnh chaâu löu (ñoùn nhaän söï xoay chuyeån cuûa caùc phaùp) quang → aùnh saùng, duøng theo nghóa boùng ñeå chæ thôøi gian, nhö 時光亦不虚棄 thôøi quang dieäc baát hö khí (thôøi gian cuõng khoâng boû phí) 66

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

先

tieân → tröôùc, tröôùc kia, nhö 佛先制律 Phaät tieân cheá luaät (tröôùc kia Phaät cheá ñònh ra giôùi luaät), 先知 tieân tri (bieát tröôùc)

全

toaøn → hoaøn toaøn, troïn veïn, nhö 戢斂全無 taäp lieãm toaøn voâ (hoaøn toaøn khoâng coù söï caâu thuùc, cheá phuïc)

共

coäng → hôïp, coïng laïi, nhö 假衆緣而共成 giaû chuùng duyeân nhi coäng thaønh (caùc nhaân duyeân giaû hôïp maø thaønh)

刑

hình → hình phaït, nhö 三界刑罰 tam giôùi hình phaït (hình phaït trong ba coõi)

同

ñoàng → cuøng nhau, nhö 同生 ñoàng sanh (cuøng sanh ra)

向

höôùng → nghieâng veà, höôùng veà, nhö 一向情存粗糙 nhaát höôùng tình toàn thoâ thaùo (chæ nghieâng veà giöõ laáy nhöõng thoùi taät thoâ thieån)

名

danh → teân, goïi teân, nhö 從心變起悉是假名 tuøng taâm bieán khôûi taát thò giaû danh (do nôi taâm bieán hoùa maø ra taát caû ñeàu laø teân goïi khoâng thaät)

合

hôïp → phuø hôïp, hôïp leõ, nhö 法爾合供 phaùp nhó hôïp cuùng (theo phaùp cuùng döôøng nhö theá laø hôïp)

因

nhaân → nguyeân nhaân, do nôi, nhö 樂是苦因 laïc thò khoå nhaân (vui laø nguyeân nhaân cuûa khoå) 67

Quy Sôn caûnh saùch vaên

在

taïi → ôû taïi, nhö 臥疾在牀 ngoïa taät taïi saøng (beänh naèm taïi giöôøng)

多

ña → nhieàu, nhö 年晚多諸過咎 nieân vaõn ña chö quaù cöõu (tuoåi giaø nhieàu toäi loãi)

如

nhö → nhö laø, gioáng nhö, nhö 如人負債 nhö nhaân phuï traùi (gioáng nhö ngöôøi maéc nôï)

存

toàn → coøn, toàn taïi, nhö 朝存夕亡 trieâu toàn tòch vong (sôùm coøn toái maát)

宅

traïch → caùi nhaø, nhö 幻身夢宅 huyeãn thaân moäng traïch (thaân hö huyeãn trong caên nhaø moäng)

安

an → yeân oån, laøm cho yeân oån, nhö 安國 an quoác (laøm cho ñaát nöôùc ñöôïc yeân oån)

年

nieân → naêm, duøng chæ tuoåi taùc, nhö 年高臘長 nieân cao laïp tröôûng (lôùn tuoåi, nhieàu tuoåi haï)

忖

thoån → suy nghó kyõ, ngaãm nghó, nhö 曉夕思忖 hieåu tòch tö thoån (sôùm toái lo nghó)

成

thaønh → thaønh töïu, laøm thaønh, nhö 觸途成滯 xuùc ñoà thaønh treä (ñöôøng ñi ñeán thaønh ra ngöng treä)

早

taûo → sôùm, nhö 早訪明師 taûo phoùng minh sö (sôùm tìm caàu baäc thaày saùng suoát)

旨

chæ → ngon, nhö 旨酒 chæ töûu (röôïu ngon), 甘旨 cam chæ (moùn ngon ngoït) 68

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

有

höõu → coù, nhö 導師有敕 ñaïo sö höõu saéc (ñaáng ñaïo sö coù lôøi daïy)

朽

huû → muïc naùt, voâ duïng, nhö 老朽 laõo huû (giaø yeáu chaúng laøm ñöôïc gì nöõa)

此

thöû → theá, vaäy, aáy, ñoù, nhö 若不如此 nhöôïc baát nhö thöû (neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy), 以此扶持 dó thöû phuø trì (laáy ñoù laøm choã gìn giöõ nöông theo) 此宗難得 thöû toâng nan ñaéc (toâng aáy khoù ñöôïc)

百

baù, baùch → moät traêm, nhö 百姓 baù taùnh (traêm hoï), 百刼 baù kieáp (traêm kieáp)

老

laõo → giaø, ngöôøi giaø, nhö 從生至老 tuøng sanh chí laõo (sanh ra cho ñeán luùc giaø)

而

nhi → lieân töø, maø..., nhö 假衆 緣而 共成 giaû chuùng duyeân nhi coäng thaønh (caùc nhaân duyeân giaû hôïp maø thaønh), 不應自 輕 而退 屈 baát öng töï khinh nhi thoái khuaát (khoâng neân töï coi thöôøng mình maø thoái lui)

耳 自

nhó → loã tai, nhö 耳目 nhó muïc (tai maét)

至

töï → töï mình, nhö 自 輕 töï khinh (töï coi thöôøng mình), 果報還自受 quaû baùo hoaøn töï thoï (quaû baùo trôû laïi töï mình nhaän laáy) chí → ñeán, ñeán khi, nhö 從生至老 tuøng sanh chí laõo (sanh ra cho ñeán khi giaø), 及至年高 caäp chí nieân cao (cho ñeán khi tuoåi taùc ñaõ cao) 69

Quy Sôn caûnh saùch vaên

色

saéc → hình saéc, nhö 聞聲見色 vaên thanh kieán saéc (nghe aâm thanh, thaáy hình saéc)

行

haønh → ñi, laøm, nhö 遠行 vieãn haønh (ñi xa), 行持 haønh trì (giöõ laøm theo) 言行荒疎 ngoân haønh hoang sô (lôøi noùi vieäc laøm ñeàu phoùng tuùng lô ñeãnh)

衣 住

y → caùi aùo, y phuïc, nhö 濕衣 thaáp y (öôùt aùo)

伴

traïch → choïn löïa, tuyeån choïn, nhö 擇伴 traïch baïn (choïn baïn)

佛

Phaät → ñöùc Phaät, nhöõng gì lieân quan ñeán ñöùc Phaät, nhö 佛性 Phaät taùnh (taùnh Phaät), 佛法 Phaät phaùp (giaùo phaùp cuûa Phaät)

truï, truù → ôû taïi, cö nguï, nhö 行住寂默 haønh truï tòch maëc (ñi ôû ñeàu vaéng laëng)

何 haø → sao, theá naøo, choã naøo... (duøng trong caùc caâu hoûi), nhö 何乃 haø naõi (sao laïi nhö vaäy), 未知何往 vò tri haø vaõng (chöa bieát ñeán nôi ñaâu)

伸

thaân → trình baøy, noùi ra, nhö 伸冤 thaân oan (noùi roõ noãi oan khuùc), 畧伸 löôïc thaân (löôïc noùi ra)

但

ñaõn → chæ caàn, nhö 但情不附物 ñaõn tình baát phuï vaät (chæ caàn loøng khoâng nöông theo vaät)

作

taùc → laøm, thöïc hieän, taïo ra, nhö 作業 taùc nghieäp (taïo ra nghieäp) 70

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

克

khaéc → khaéc phuïc, khaéc cheá, nhö 克念 khaéc nieäm (khaéc phuïc taâm yù)

免

mieãn → mieãn tröø, thoaùt khoûi, nhö 人天三有應未免之 nhaân thieân tam höõu öng vò mieãn chi (ba coõi trôøi ngöôøi chöa thoaùt khoûi ñöôïc)

別

bieät → 1. phaân bieät, thaáy roõ söï khaùc nhau, nhö 豈能 甄別 khôûi naêng chaân bieät (laøm sao coù theå xem xeùt phaân bieät roõ) 2. rieâng, khaùc, nhö 不由別人 baát do bieät nhaân (chaúng do nôi ngöôøi khaùc), 別 業 bieät nghieäp (nghieäp quaû rieâng cuûa moãi ngöôøi)

利

lôïi → lôïi, ñieàu lôïi, nhö 施利濃厚 thí lôïi nuøng haäu (mang cho caùc moùn lôïi to lôùn)

努 即

noã → coá gaéng, nhö 努力 noã löïc (gaéng söùc)

坐 妙

toïa → ngoài, nhö 起坐 khôûi toïa (ñöùng ngoài)

töùc → töùc laø, nhö 倏忽即無 thuùc hoát töùc voâ (thoaùng choác ñaõ laø khoâng) dieäu → hay, kheùo, tuyeät dieäu, nhö 其 妙 kyø dieäu (tuyeät dieäu laï luøng)

形

hình → hình daùng, nhö 形直影端 hình tröïc aûnh ñoan (hình ngay boùng thaúng)

忘

vong → queân, khoâng coøn nhôù, nhö 忘緣 vong duyeân (queân maát caùc duyeân) 71

Quy Sôn caûnh saùch vaên

志

chí → yù chí, nhö 决志 quyeát chí (doác chí thöïc hieän ñieàu gì)

忪

chung → taâm yù taùn loaïn thaát thöôøng, nhö 起坐忪諸 khôûi toïa chung chö (ñöùng ngoài hoaûng loaïn)

戒

giôùi → ñieàu ngaên caám khoâng laøm, nhö 齋戒 trai giôùi (giöõ giôùi chay laït)

我

ngaõ → ta, toâi, tieáng töï xöng, nhö 我亦爾 ngaõ dieäc nhó (ta cuõng vaäy)

扶 phuø → nöông, döïa, nhö 扶持 phuø trì (nöông giöõ nhau) 抑 öùc → lieân töø, nhöng, maø..., duøng trong cuïm töø 抑亦

öùc dieäc (khoâng nhöõng... maø coøn), nhö 一生空過, 抑亦來 業無裨 nhaát sanh khoâng quaù, öùc dieäc lai nghieäp voâ tì (khoâng nhöõng moät ñôøi troâi qua chaúng ñöôïc gì, maø söï nghieäp sau naøy cuõng khoâng ích lôïi)

束

thuùc → boù buoäc, raøng buoäc laïi, nhö 束斂初心 thuùc lieãm sô taâm (gom buoäc cheá phuïc taâm ban ñaàu)

步

boä → böôùc ñi, nhö 寸 步 不移 thoán boä baát di (böôùc ngaén cuõng chaúng dôøi ñi)

求

caàu → caàu mong, muoán ñöôïc, nhö 不求升進 baát caàu thaêng tieán (khoâng caàu ñöôïc tieán boä)

沈

traàm → chìm ñaém, meâ ñaém, nhö 升 沈 疲 極 thaêng traàm bì cöïc (noåi chìm meät moûi cöïc nhoïc) 72

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

沒

moät → cheát, bieán maát, nhö 出沒 xuaát moät (aån hieän), 時光淹沒 thôøi quang yeåm moät (thôøi gian troâi qua maát), 出此沒彼 xuaát thöû moät bæ (sinh ra choã naøy, cheát ñi choã kia)

育

duïc → nuoâi döôõng, laøm cho taêng tröôûng, nhö 育德 duïc ñöùc (nuoâi döôõng ñöùc haïnh)

良

löông → toát, hieàn, nhö 親 附良 朋 thaân phuï löông baèng (gaàn guõi nöông theo baïn toát)

見

kieán → thaáy bieát, nhìn thaáy, nhö 如斯知見 nhö tö tri kieán (choã thaáy bieát nhö theá)

角

giaùc → tranh hôn thua nhau, nhö 口角 khaåu giaùc (caõi coï), 乖角 quai giaùc (hôn thua nghòch nhau)

言

ngoân → noùi, lôøi noùi, nhö 便言我是山僧 tieän ngoân ngaõ thò sôn taêng (lieàn noùi raèng ta laø thaày taêng ôû nuùi)

貝

boái → teân moät loaïi caây thuôû xöa duøng laù ñeå cheùp kinh, neân 貝葉 boái dieäp (laù boái) ñöôïc duøng ñeå chæ kinh ñieån.

足

tuùc → ñaày ñuû, nhö 三常不足 tam thöôøng baát tuùc (ba vieäc thöôøng khoâng ñaày ñuû)

身 迅

thaân → thaân theå, nhö 人身 nhaân thaân (thaân ngöôøi) taán → nhanh choùng, nhö 迅速 taán toác (heát söùc nhanh choùng) 73

Quy Sôn caûnh saùch vaên

邦 那

bang → nöôùc, nhö 治邦 trò bang (trò nöôùc) na → aáy, ñoù, kia..., nhö 這邊那邊 giaù bieân na bieân (beân naøy beân kia)

乖

quai → traùi ngöôïc, nghòch nhau, nhö 乖角 quai giaùc (hôn thua nghòch nhau), 内外乖者 noäi ngoaïi quai giaû (trong ngoaøi traùi nghòch nhau)

事

söï → vieäc, chuyeän, vaán ñeà, nhö 觸事面牆 xuùc söï dieän töôøng (gaëp vieäc quay maët vaøo vaùch, nghóa laø khoâng bieát caùch ñoái phoù, beá taéc)

些

ta → moät ít, tí chuùt, nhö 不存些些軌則 baát toàn ta ta quyõ taéc (khoâng giöõ ñöôïc chuùt ít pheùp taéc naøo)

使

söû → khieán cho, laøm cho..., nhö 假使 giaû söû (giaù nhö laø ..., nghóa laø vieäc chöa xaûy ra nhöng cöù giaû ñònh cho laø nhö vaäy)

供

cung → cung caáp, chu caáp cho, nhö 不供甘 旨 baát cung cam chæ (khoâng chu caáp cho moùn aên ngon ngoït)

來

lai → saép ñeán, töông lai, nhö 來處 lai xöù (nôi seõ ñeán), 來生 lai sanh (ñôøi sau)

其

kyø → aáy, ñoù... tieáng trôï töø, nhö 其人, 其事 kyø nhaân, kyø söï (ngöôøi aáy, chuyeän aáy), 去其荆棘 khöù kyø kinh cöùc (deïp boû nhöõng gai goùc aáy)

74

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

典

ñieån → kinh ñieån, nhö 不 涉 典 章 baát thieäp ñieån chöông (khoâng lieân quan gì ñeán ñieàu chöông kinh ñieån)

制

cheá → ñaët, ñònh ra, nhö 佛先制律 Phaät tieân cheá luaät (Phaät tröôùc kia cheá ñònh ra giôùi luaät)

受

thoï → nhaän laáy, nhaän laõnh, nhö 果報還自受 quaû baùo hoaøn töï thoï (quaû baùo trôû laïi töï nhaän laáy)

味

vò → muøi vò, nhö 躭味不休 ñam vò baát höu (ñaém meâ muøi vò khoâng thoâi)

和

hoøa → hoøa hôïp, haøi hoøa, nhö 聲和響順 thanh hoøa höôûng thuaän (aâm thanh haøi hoøa thì tieáng voïng thuaän theo)

周 命

chu → khaép voøng, nhö 周流 chaâu löu (xoay voøng) maïng → maïng soáng, nhö 命不可延 maïng baát khaû duyeân (maïng soáng khoâng theå keùo daøi)

咎

cöõu → toäi loãi, nhö 多諸過咎 ña chö quaù cöõu (nhieàu sai laàm toäi loãi)

固

coá → ñaõ roài, voán dó, nhö 固有 coá höõu (voán ñaõ coù töø tröôùc roài), 六親固以棄離 luïc thaân coá dó khí ly (saùu thaân voán ñaõ döùt boû xa lìa roài)

始

thuûy → môùi, vöøa môùi, nhö 從茲始知悔過 tuøng tö thuûy tri hoái quaù (töø ñaây môùi bieát aên naên hoái loãi) 75

Quy Sôn caûnh saùch vaên

孤

coâ → boäi baïc, phuï baïc, nhö 孤負四恩 coâ phuï töù aân (phuï baïc caû boán ôn)

季

quyù → cuoái, nhö 季世 quyù theá (ñôøi cuoái), 同生像季 ñoàng sanh töôïng quyù (cuøng sinh ra vaøo cuoái ñôøi töôïng phaùp)

宗

toâng → toâng phaùi, pheùp tu, nhö 此宗難得 thöû toâng nan ñaéc (pheùp tu naøy khoù ñöôïc)

定

ñònh → chaéc chaén khoâng thay ñoåi, nhö 决定 quyeát ñònh (quyeát loøng laøm ñieàu gì, khoâng thay ñoåi)

屈

khuaát → chòu khuaát phuïc, chòu keùm hôn, nhö 退屈 thoái khuaát (chòu keùm maø thoái lui)

岸

ngaïn → bôø, nhö 河岸 haø ngaïn (bôø soâng), 岸樹 ngaïn thuï (caây ñöùng ven bôø)

延

duyeân → keùo daøi ra, nhö 命不可延 maï ng baát khaû duyeân (maïng soáng khoâng theå keùo daøi ra)

往

vaõng → ñeán, nhö 往來三界之賓 vaõng lai tam giôùi chi taân (ngöôøi khaùch ñeán ñi trong ba coõi)

彼

bæ → ngöôøi kia, nhö 彼旣丈夫, 我亦爾 bæ kyù tröôïng phu, ngaõ dieäc nhó (ngöôøi kia ñaõ laø ñaáng nam nhi, ta cuõng vaäy)

忠

trung → ngay thaät, heát loøng vì ai, nhö 忠 言 逆 耳 trung ngoân nghòch nhó (lôøi noùi thaúng khoù nghe) 76

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

忽

hoát → ñoät nhieân, boãng nhieân, nhö 倏忽即無 thuùc hoát töùc voâ (thoaét choác ñaõ laø khoâng)

念

nieäm → 1. khoaûng thôøi gian raát ngaén, nhö 無常殺鬼 念念不停 voâ thöôøng saùt quyû nieäm nieäm baát ñình (con quyû voâ thöôøng gieát ngöôøi khoâng moät chuùt thôøi gian naøo döøng nghæ) 2. suy nghó, yù nghó, nhö 動他 心 念 ñoäng tha taâm nieäm (laøm dao ñoäng taâm yù ngöôøi khaùc)

忿

phaãn → giaän töùc, nhö 瞋心忿起 saân taâm phaãn khôûi (loøng saân haän töùc toái noåi leân)

怖

boá → sôï haõi, sôï seät, nhö 怕怖 phaï boá (haõi huøng khieáp sôï)

怕 phaï → khieáp sôï, nhö 怕怖 phaï boá (haõi huøng khieáp sôï) 怡 di → vui veû, thoaûi maùi, nhö 怡然 di nhieân (vui veû töï nhieân)

性

tính → tính chaát, tính tình, nhö 法性 phaùp tính (tính chaát cuûa caùc phaùp)

或

hoaëc → hoaëc laø, nhö 或大語高聲 hoaëc ñaïi ngöõ cao thanh (hoaëc to tieáng naëng lôøi)

所

sôû → 1. nôi choán, nhö 意欲等超何所 yù duïc ñaúng sieâu haø sôû (yù muoán vöôït cao ñeán nôi naøo) 2. ñeàu, khaép, nhö 所在皆是也 sôû taïi giai thò daõ (ñaâu ñaâu cuõng vaäy caû), 人所輕欺 nhaân sôû khinh khi (ngöôøi ta ñeàu khinh khi) 3. trôï töø, ñieàu thuoäc veà caùi gì, nhö 業 果 所 牽 77

Quy Sôn caûnh saùch vaên nghieäp quaû sôû khieân (nghieäp quaû daét daãn), 所作 sôû taùc (ñieàu ñaõ laøm)

披

phi → maëc aùo, khoaùc aùo, nhö 披衣下床 phi y haï saøng (khoaùc aùo böôùc xuoáng giöôøng), 披緇 phi truy (khoaùc aùo ngöôøi tu haønh)

拔

baït → ñaùnh thaéng, ñaùnh baït ñi, nhö 拔二十城 baït nhò thaäp thaønh (ñaùnh chieám ñöôïc 20 thaønh), duøng trong cuïm töø 拔濟 baït teá töùc laø noùi taét cuûa 拔苦濟難 baït khoå teá naïn (ñaùnh baït khoå naõo, cöùu giuùp naïn tai)

於

ö → 1. vôùi, ñoái vôùi, nhö 涉於典章 thieäp ö ñieån chöông (lieân quan vôùi kinh ñieån) 2. nôi, choã... nhö 清於耳目 thanh ö nhó muïc (trong saïch nôi tai maét), 且於教法留 心 thaû ö giaùo phaùp löu taâm (neân ñeå taâm vaøo nôi giaùo phaùp)

昔

tích → laâu daøi, nhö 昔年行處,寸步不移 tích nieân haønh xöù thoán boä baát di (naêm daøi ñi maõ i, taác böôù c chaúng dôøi)

易 昆

dò → deã, nhö 易壅 dò uûng (deã bò ngaên laáp) coân → haøng con chaùu noái doõi, nhö 後昆 haäu coân con chaùu veà ñôøi sau

明

minh → aùnh saùng, söï saùng suoát, nhö 無明 voâ minh (khoâng saùng – nghóa laø ngu toái)

服

phuïc → y phuïc, nhö 法服 phaùp phuïc (y phuïc cuûa ngöôøi tu) 78

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

朋

baèng → baïn beø, nhö 良朋 löông baèng (baïn hieàn, baïn toát)

果

quaû → keát quaû, thaønh quaû, nhö 人果歴然 nhaân quaû lòch nhieân (nhaân quaû roõ raøng nhö vaäy)

枉

uoång → uoång phí, khoâng ñaùng, nhö 枉披法服 uoång phi phaùp phuïc (uoång maëc y phuïc ngöôøi tu haønh, nghóa laø khoâng xöùng ñaùng)

松

tuøng → caây tuøng, nhö 倚松之葛 yû tuøng chi caùt (daây leo döïa theo caây tuøng)

歿

moät → cheát maát, nhö 歿後沉淪 moät haäu traàm luaân (sau khi cheát phaûi chìm ñaém)

法

phaùp → 1. caùc phaùp, söï vieäc, nhö 内外諸法盡知不實 noäi ngoaïi chö phaùp taän tri baát thaät (caùc phaùp trong ngoaøi ñeàu bieát roõ laø khoâng thaät) 2. giaùo phaùp, nhöõng gì do Phaät truyeàn daïy, nhö 佛 法 Phaät phaùp (giaùo phaùp cuûa Phaät), 且於教法留心 thaû ö giaùo phaùp löu taâm (neân ñeå taâm vaøo nôi giaùo phaùp)

治 泊

trò → cai trò, nhö 治邦 trò bang (cai trò ñaát nöôùc) baïc → duøng trong cuïm töø 湊泊 taáu baïc vôùi nghóa laø hieåu thaáu, nhö 將心湊泊 töông taâm taáu baïc (duøng taâm ñeå hieåu thaáu). Xem theâm ôû chöõ 湊 taáu – Thuyeàn gheù vaøo beán cuõng goïi laø baïc, vì theá coù cuïm töø 漂泊 phieâu baïc chæ vieäc troâi noåi baát ñònh qua nhieàu nôi, coù töø 79

Quy Sôn caûnh saùch vaên ñieån tieáng Vieät vieát sai cuïm töø Haùn-Vieät naøy laø phieâu baït.

物

vaät → söï vaät, nhö 但情不附物 ñaõn tình baát ngaïi vaät (chæ caàn trong loøng khoâng ngaên ngaïi nôi söï vaät)

狎

hieäp → thaân caän, gaàn guõi ai, nhö 不旁狎 baát baøng hieäp (khoâng tuøy tieän thaân gaàn ngöôøi khaùc), 狎習惡者 hieäp taäp aùc giaû (gaàn guõi quen theo keû aùc)

直

tröïc → ngay thaúng, nhö 形 直 影 端 hình tröïc aûnh ñoan (hình ngay thì boùng thaúng)

知

tri → bieát, hieåu roõ, nhö 故知三界刑罰縈絆殺人 coá tri tam giôùi hình phaït oanh baùn saùt nhaân (vaäy neân bieát raèng hình phaït trong ba coõi luoân baùm theo maø gieát haïi ngöôøi)

空

khoâng → khoâng coù gì, khoâng ñöôïc gì, nhö 莫空過日 maïc khoâng quaù nhaät (ñöøng ñeå ngaøy qua khoâng ñöôïc gì)

者

giaû → 1. ngöôøi, keû, nhö 出家者 xuaát gia giaû (ngöôøi xuaát gia), 惡者 aùc giaû (keû aùc) 2. trôï töø, aáy, ñoù... nhö 生 我者父母, 成我者朋友 sanh ngaõ giaû phuï maãu, thaønh ngaõ giaû baèng höõu (sinh ra ta aáy laø cha meï, laøm cho ta neân ngöôøi aáy laø beø baïn) 3. trôï töø, ñeå ñaët caâu hoûi, nhö 豈不銘心者哉 Khôûi baát minh taâm giaû tai? (Laïi khoâng ghi khaéc vaøo trong loøng hay sao?)

80

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

肯

khaúng → baèng loøng, chòu laøm, nhö 不肯親附良朋 baát khaúng thaân phuï löông baèng (khoâng chòu gaàn guõi thaân caän baïn hieàn), 但辦肯心 ñaõn bieän khaúng taâm (chæ caàn chòu quyeát taâm)

臥

ngoïa → naèm, nhö 臥疾在牀 ngoïa taät taïi saøng (beänh naèm taïi giöôøng)

初

sô → ban ñaàu, môùi baét ñaàu, nhö 初心 sô taâm (luùc phaùt taâm ban ñaàu)

返

phaûn → trôû laïi, ngöôïc laïi, nhö 返省 phaûn tænh (tænh laïi, nghóa laø bieát xem laïi mình maø thay ñoåi nhöõng ñieàu xaáu aùc)

近

caän → gaàn, nhö 親近善友 thaân caän thieän höõu (thaân gaàn ngöôøi baïn hieàn)

長 門

tröôøng → daøi, nhö 長久 tröôøng cöûu (laâu daøi) moân → 1. cöûa, nhö 緇門 truy moân (cöûa nhaø chuøa) 2. caùch thöùc, phöông phaùp, nhö 方便之門 phöông tieän chi moân (phaùp phöông tieän) 3. tieáng duøng ñeå phieân aâm, nhö 婆羅門 baø-la-moân (phieân aâm tieáng Phaïn laø brāhmana)

附

phuï → nöông caäy, döïa vaøo, nhö 親附善者 thaân phuï thieän giaû (gaàn guõi nöông caäy ngöôøi hieàn)

非

phi → khoâng, duøng ñeå phuû ñònh, nhö 非論刼數 phi luaän kieáp soá (khoâng tính ñöôïc soá kieáp) 81

Quy Sôn caûnh saùch vaên

信

tín → tin, tin caäy, nhö 不信 baát tín (khoâng tin), 信施 tín thí (ngöôøi cuùng döôøng taøi vaät vì coù loøng tin)

便

tieän → nhaân ñoù, lieàn ñoù, nhö 便言我是比丘 tieän ngoân ngaõ thò tyø-kheo (lieàn noùi raèng ta ñaây laø tyø-kheo), 便責 後生無禮 tieän traùch haäu sanh voâ leã (lieàn traùch nhöõng keû sinh sau laø voâ leã)

保

baûo → giöõ laáy, nhö 保持 baûo trì (giöõ gìn khoâng ñeå maát), 保衛 baûo veä (giöõ cho an toaøn)

侶

löõ → baïn, ngöôøi cuøng chung vôùi nhau vieäc gì, nhö 法 侶 phaùp löõ (baïn ñoàng tu)

俗

tuïc → taàm thöôøng, dung tuïc, theá tuïc, nhö 心形異俗 taâm hình dò tuïc (taâm taùnh vaø hình daùng khaùc vôùi keû theá tuïc)

剃

theá → caét, caïo, nhö 剃髮 theá phaùt (caét toùc), 剃毛 theá mao (caïo loâng)

前

tieàn → tröôùc, phía tröôùc, nhö 前路茫茫 tieàn loä mang mang (ñöôøng phía tröôùc môø mòt)

則

taéc → pheùp taéc, nhö 軌則威儀 quyõ taéc oai nghi (oai nghi pheùp taéc)

匍

boà → duøng trong töø gheùp 匍匐 boà baëc (daùng boø loåm ngoåm, nghóa boùng chæ vieäc ñi laïi chaäm chaïp, khoù khaên) 82

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

厚

haäu → daøy, lôùn, nhö 施 利 濃 厚 thí lôïi nuøng haäu (mang cho caùc moùn lôïi to lôùn)

哀

ai → ñau xoùt, bi ai, nhö 哀哉切心 ai tai thieát taâm (loøng thöông xoùt bieát bao nhieâu)

咨

tö → baøn luaän, nhö 後學咨詢, 無言接引 haäu hoïc tö tuaân voâ ngoân tieáp daãn (keû haäu hoïc thöa hoûi baøn baïc chaúng coù lôøi naøo ñeå tieáp nhaän daãn daét)

哉

tai → thaùn töø, bieåu loä caûm xuùc, nhö 善哉 thieän tai (laønh thay), 哀哉切心 ai tai thieát taâm (loøng thöông xoùt bieát bao nhieâu)

品

phaåm → haïng, baäc, phaåm haøm, nhö 戒品 giôùi phaåm (baäc ñaõ thoï giôùi)

契

kheá → hôïp yù, töông hôïp nhau, nhö 契悟 kheá ngoä (hôïp yù maø hieåu ra )

威

oai → laøm cho ngöôøi khaùc phaûi kính phuïc hoaëc sôï haõi, nhö 威儀 oai nghi (daùng veû laøm ngöôøi ta kính phuïc)

度

ñoä → 1. troâi qua, nhö 度時 ñoä thôøi (ñeå thôøi gian troâi qua) 2. möùc ñoä, haïn ñoä, nhö 出言無度 xuaát ngoân voâ ñoä (lôøi noùi ra khoâng coù söï haïn ñònh, nghóa laø tuøy tieän, böøa baõi)

待

ñaõi → chôø ñôïi, nhö 時不可待 thôøi baát khaû ñaõi (thôøi gian khoâng theå chôø ñôïi ñöôïc) 83

Quy Sôn caûnh saùch vaên

律

luaät → luaät, ñieàu phaûi tuaân theo, cuõng chæ giôùi luaät nhaø Phaät, nhö 佛 先 制 律 Phaät tieân cheá luaät (Phaät tröôùc kia cheá ñònh ra giôùi luaät)

徇

tuaàn → theo, chieàu theo, nhö 莫徇 人 情 maïc tuaàn nhaân tình (ñöøng chieàu theo tình thöôøng cuûa con ngöôøi)

後 思

haäu → sau, veà sau, nhö 後學 haäu hoïc (ngöôøi hoïc sau) tö → nghó, nhôù ñeán, nhö 曉夕思忖 hieåu tòch tö thoån (sôùm toái nghó nhôù, suy ngaãm)

怠

ñaõi → löôøi bieáng, nhö 懈怠 giaûi ñaõi (chaäm treã bieáng nhaùc)

恍

hoaûng → boãng nhieân, baát chôït, duøng trong töø gheùp 恍惚 hoaûng hoát vôùi nghóa laø nhìn thaáy khoâng roõ raøng, ñích xaùc, nhö 恍 惚 一生 , 將 何 憑 恃 Hoaûng hoát nhaát sanh töông haø baèng thò. (Mô maøng thoaét choác qua heát moät ñôøi, bieát nöông vaøo ñaâu laøm choã döïa.)

恨

haän → oaùn haän, hôøn giaän, nhö 自恨蚤不預修 töï haän taûo baát döï tu (töï giaän mình sôùm khoâng lo tröôùc vieäc tu haønh)

恃

thò → yû laïi, nöông döïa vaøo, nhö 將何憑恃 töông haø baèng thò (bieát nöông döïa vaøo ñaâu)

持

trì → caàm naém, giöõ laáy, nhö 受持 thoï trì (nhaän giöõ laáy), 以此扶持 dó thöû phuø trì (laáy ñoù maø giöõ gìn nöông döïa) 84

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

故

coá → cho neân, nhö 故經云 coá kinh vaân (cho neân trong kinh noùi raèng), 故知 coá tri (cho neân bieát raèng)

施

thí → cho, boá thí, cuùng döôøng cho chö taêng cuõng goïi laø thí, nhö 施利濃厚 thí lôïi nuøng haäu (cuùng döôøng caùc moùn lôïi raát lôùn)

春

xuaân → muøa xuaân, nhö 春霜 xuaân söông (söông muøa xuaân)

是

thò → laø, chính laø, nhö 即是來生 töùc thò lai sanh (töùc laø ñôøi sau), 便言我是比丘 tieän ngoân ngaõ thò tyø-kheo (lieàn noùi raèng ta ñaây laø baäc tyø-kheo)

流

löu → chaûy, löu chuyeån, nhö 周流 chaâu löu (xoay chuyeån khaép nôi)

津

taân → beán ñoø, nghóa boùng chæ nhöõng vò trí quan troïng, caàn yeáu, nhö 津要 taân yeáu (nhöõng ngöôøi naém giöõ quyeàn chính), 玄 津 huyeàn taân (choã dieäu huyeàn quan yeáu)

界 皆

giôùi → theá giôùi, coõi nöôùc, nhö 三界 tam giôùi (ba coõi)

省

giai → ñeàu, khaép, nhö 皆因六賊 giai nhaân luïc taëc (ñeàu do saùu teân giaëc), 皆是宿植善根 giai thò tuùc thöïc thieän caên (ñeàu laø nhôø gieo troàng caên laønh töø tröôùc) tænh → töï xeùt laïi choã loãi laàm, sai traùi cuûa mình, nhö 返省 phaûn tænh (quay laïi xeùt loãi mình maø söûa ñoåi) 85

Quy Sôn caûnh saùch vaên

相

töông → cuøng nhau, qua laïi vôùi nhau, nhö 相應 töông öng (hôïp nhau, töông öùng vôùi nhau) töôùng → hình daïng, töôùng maïo, nhö 僧相 taêng töôùng (hình töôùng cuûa vò taêng)

看

khaùn → xem, nhìn, nhö 看者 khaùn giaû (ngöôøi xem), 看他上流 khaùn tha thöôïng löu (xem theo nhöõng baäc cao thöôïng khaùc)

矜

caêng → kieâu caêng, cao ngaïo, nhö 若不捐矜, 誠難輪逭 nhöôïc baát quyeân caêng, thaønh nan luaân hoaùn (neáu nhö khoâng döùt boû söï kieâu caêng, thaät khoù maø thay ñoåi ñöôïc)

研

nghieân → xem xeùt caën keõ, nghieân cöùu, nhö 研機精要 nghieân cô tinh yeáu (xem xeùt caën keõ nhöõng choã coát loõi tinh yeáu)

穿

xuyeân → thuûng loã, nhö 縠穿雀飛 hoäc xuyeân töôùc phi (daûi luïa thuûng loã con chim bay qua)

背

boäi → traùi nghòch, xung khaéc, nhö 常相違背 thöôøng töông vi boäi (thöôøng traùi nghòch vôùi nhau)

苦

khoå → ñau khoå, nhö 樂是苦因 laïc thò khoå nhaân (vui laø nguyeân nhaân cuûa ñau khoå)

若

nhöôïc → neáu nhö, nhö 若不捐矜 nhöôïc baát quyeân caêng (neáu nhö khoâng döùt boû söï kieâu caêng) 86

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

苒

nhieãm → duøng trong töø gheùp 荏苒 nhaãm nhieãm ñeå noùi veà thôøi gian thaám thoaùt troâi qua raát nhanh, nhö 荏苒一生殊無所益 nhaãm nhieãm nhaát sanh thuø voâ sôû ích (thoaét choác ñaõ qua heát moät ñôøi khoâng ñöôïc chuùt ích lôïi gì)

要

yeáu → caàn thieát, thieát yeáu, nhö 遠行要假良朋 vieãn haønh yeáu giaû löông baèng (ñi xa caàn thieát phaûi coù baïn hieàn)

負

phuï → phuï baïc, phuï raãy, nhö 孤負四恩 coâ phuï töù aân (phuï caû boán ôn)

軍

quaân → quaân ñoäi, löïc löôïng, nhö 魔軍 ma quaân (löïc löôïng cuûa ma, nghóa laø nhöõng ñieàu xaáu aùc)

軌

quyõ → pheùp taéc, nhö 軌則威儀 quyõ taéc oai nghi (oai nghi pheùp taéc)

迫

baùch → thuùc eùp, buoäc phaûi laøm gì, nhö 逼迫 böùc baùch (duøng söùc maïnh thuùc eùp buoäc phaûi laøm gì)

重

troïng → naëng, nhö 重 處 偏 墜 troïng xöù thieân truïy (nghieâng rôi veà phía naëng)

面

dieän → maët, quay maët nhìn, nhö 觸事面牆 xuùc söï dieän töôøng (gaëp vieäc quay maët vaøo töôøng, nghóa laø khoâng bieát caùch öùng phoù)

87

Quy Sôn caûnh saùch vaên

革

caùch → deïp, boû ñi, nhö 革職 caùch chöùc (boû khoâng cho giöõ chöùc vuï hieän taïi nöõa), 革諸猥弊 caùch chö oåi teä (deïp boû nhöõng ñieàu toài teä)

飛 食 首 恛

phi → bay, nhö 雀飛 töôùc phi (chim seû bay) thöïc → aên, thöùc aên, nhö 衣食 y thöïc (chuyeän aên maëc) thuû → ñaàu, nhö 白首 baïch thuû (baïc ñaàu) hoài → taâm yù meâ loaïn, nghi ngôø khoâng quyeát, nhö 心 裏恛惶 taâm lyù hoài hoaøng (trong loøng hoaûng sôï, meâ loaïn nghi ngôø)

毘

tyø → duøng trong cuïm töø 毘 尼 Tyø-ni ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø Vinaya, töùc laø Luaät taïng.

乘

thöøa → chieác xe, duøng theo nghóa boùng ñeå chæ caùc phaùp moân tu taäp, nhö xe chôû ngöôøi, neân 大乘 Ñaïi thöøa laø phaùp cöùu ñoä ñöôïc nhieàu ngöôøi, 小乘 Tieåu thöøa xem vieäc töï giaûi thoaùt laø chính, khoâng höôùng ñeán ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh, 上乘 thöôïng thöøa chæ cho phaùp moân roát raùo cao nhaát.

倣

phoûng → baét chöôùc, laøm theo, nhö 倣傚 phoûng hieäu (baét chöôùc theo gioáng nhö)

倚

yû → döïa vaøo, nöông theo, nhö 几倚 kyû yû (gheá döïa), 倚 松之葛 yû tuøng chi caùt (daây leo döïa theo caây tuøng)

倨

cöù → ngoâng ngheânh xaác laùo, nhö 惟知倨傲 duy tri cöù ngaïo (chæ bieát ngoâng ngheânh cao ngaïo) 88

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

俱

caâu → ñeàu, ñuû caû, cuøng nhau, nhö 心境俱捐 taâm caûnh caâu quyeân (taâm vôùi caûnh ñeàu cuøng queân caû), 父母俱存 phuï maãu caâu toàn (cha meï ñeàu coøn ñuû caû)

修

tu → tu söûa, tu taäp, nhö 努 力 勤 修 noã löïc caàn tu (chuyeân caàn noã löïc tu taäp), 修身 tu thaân (tu söûa töï thaân cho toát hôn)

倫

luaân → loaïi, baäc, nhö 僧 倫 taêng luaân (haøng nguõ nhöõng ngöôøi xuaát gia)

奚

heà → trôï töø, duøng ñaët caâu hoûi, nhö 臨渴掘井奚爲 laâm khaùt quaät tænh heà vi? (luùc khaùt nöôùc ñi ñaøo gieáng laøm gì?)

宰

teå → ngöôøi ñöùng ñaàu, giöõ chöùc vuï cao nhaát, nhö 主宰 chuû teå (vò chuû nhaân ñöùng ñaàu)

家

gia → nhaø, gia ñình, nhö 出家 xuaát gia (lìa boû, rôøi khoûi gia ñình), 家業 gia nghieäp (söï nghieäp cuûa gia ñình, nghieäp nhaø)

容

dung → daùng veû, nhö 容貌 dung maïo (veû ngöôøi, veû maët)

席

tòch → chieác chieáu, choã ngoài, duøng nghóa boùng chæ chöùc vuï hoaëc nôi choán, nhö 主席 chuû tòch (ngöôøi giöõ chöùc vuï ñöùng ñaàu), 毘尼法席 Tyø-ni phaùp tòch (nôi ñeán ñeå hoïc hoûi giôùi luaät)

89

Quy Sôn caûnh saùch vaên

師

sö → thaày daïy, nhö 明師 minh sö (baäc thaày daïy saùng suoát), 剃髮禀師 theá phaùt baåm sö (caét toùc, vaâng theo lôøi thaày, nghóa laø theo thaày hoïc ñaïo)

座

toøa, toïa → choã ngoài, duøng chæ vai veá, caáp baäc, nhö 上 座 thöôïng toïa (vò tröôûng thöôïng, cao nieân)

徒

ñoà → khoâng coù gì, nhö 徒手 ñoà thuû (tay khoâng),徒消 ñoà tieâu (maát saïch khoâng ñöôïc gì)

恩 息

aân → ôn, nhö 四恩 töù aân (boán ôn) töùc → 1. hôi thôû, nhö 數息 soå töùc (ñeám hôi thôû), 轉息 即是來生 chuyeån töùc töùc thò lai sanh (ñoåi hôi thôû ñaõ sang qua kieáp khaùc) 2. döùt boû, caét ñöùt, döøng laïi, nhö 休息 höu töùc (döøng nghæ), 息意忘緣 töùc yù vong duyeân (laéng döøng taâm yù, queân heát caùc duyeân)

悟

ngoä → hieåu ra, bieát roõ ñöôïc, nhö 契悟 kheá ngoä (hôïp yù maø hieåu ra)

悔

hoái → hoái tieác, aân haän, nhö 後悔難追 haäu hoái nan truy (veà sau hoái tieác khoù loøng quay trôû laïi)

挺

ñónh → vöôït troäi, hôn ngöôøi, nhö 天 挺之 資 thieân ñónh chi tö (tö chaát trôøi sinh vöôït troäi), 挺特 ñónh ñaëc (ñaëc bieät hôn ngöôøi)

捐

quyeân → döùt boû, queân ñi, nhö 心境俱捐 taâm caûnh caâu quyeân (taâm vaø caûnh ñeàu queân saïch), 若不捐矜 nhöôïc baát quyeân caêng (neáu nhö khoâng döùt boû söï kieâu caêng) 90

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

料

lieäu → tính tröôùc, löôøng tröôùc söï vieäc, nhö 料定 lieäu ñònh (tính tröôùc ñeå quyeát ñònh söï vieäc), 想料 töôûng lieäu (suy xeùt vaø tính tröôùc söï vieäc)

時

thôøi → thôøi gian, luùc, nhö 何時休息 haø thôøi höu töùc (coù luùc naøo döøng nghæ ñaâu), 時光淹沒 thôøi quang yeåm moät (ngaøy giôø qua ñi maát)

晏

yeán → yeân oån, bình yeân, nhö 晏然 yeán nhieân (yeân oån nhö vaäy)

根

caên → goác reã, caên do, nhö 善根 thieän caên (caên laønh, nghóa laø nhöõng ñieàu thieän ñaõ laøm tröôùc ñaây giôø ñöôïc höôûng quaû baùo toát ñeïp)

殊 殷

thuø → raát, heát söùc, nhö 殊妙 thuø dieäu (raát toát ñeïp)

氣 消

khí → tinh thaàn, khí löïc, nhö 意氣 (taâm yù khí löïc)

涉

thieäp → coù lieân quan ñeán, nhö 不涉典章 baát thieäp ñieån chöông (khoâng lieân quan ñeán kinh ñieån)

浮

phuø → troâi noåi, khoâng chaéc chaén, nhö 世自浮虚 theá töï phuø hö (ñôøi troâi noåi khoâng thaät)

aân → ñaày ñuû, nhö 殷富 aân phuù (giaøu coù thònh vöôïng), 受用殷繁 thoï duïng aân phoàn (nhaän duøng raát nhieàu, ñaày ñuû) tieâu → tieâu maát, tieâu tan, nhö 徒消 ñoà tieâu (tieâu maát chaúng ñöôïc gì)

91

Quy Sôn caûnh saùch vaên

烈

lieät → cöùng raén, khoâng khuaát phuïc, nhö 烈士 lieät só (ngöôøi cheát vì khoâng chòu khuaát phuïc), 决烈 quyeát lieät (quyeát taâm maïnh meõ, khoâng chòu khuaát phuïc, thoái chí)

特

ñaëc → ñaëc bieät, khaùc ngöôøi, nhö 特達之懷 ñaëc ñaït chi hoaøi (hoaøi baõo lôùn lao khaùc ngöôøi)

留

löu → chuù yù, ñeå yù ñeán, nhö 留心 löu taâm (ñeå taâm löu yù ñeán ñieàu gì)

疾

taät → beänh taät, nhö 臥疾在牀 ngoïa taät taïi saøng (beänh naèm taïi giöôøng)

病

beänh → ñau oám, coù beänh, nhö 老病 laõo beänh (giaø beänh)

疲

bì → moûi meät, nhö 升沈疲極 thaêng traàm bì cöïc (chìm noåi heát söùc moûi meät)

益

ích → lôïi ích, taêng theâm, nhö 廣益 quaûng ích (roäng laøm lôïi ích cho nhieàu ngöôøi)

真

chaân → chaân thaät, nhö 真源 chaân nguyeân (coäi nguoàn chaân thaät). Chöõ naøy thöôøng vieát laø 眞.

破

phaù → phaù vôõ, phaù tan, nhö 破三界二十五有 phaù tam giôùi nhò thaäp nguõ höõu (phaù tan hai möôi laêm caûnh coù trong ba coõi)

92

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

神 thaàn → thaàn, trong 精神 tinh thaàn, ñeå chæ phaàn yù chí, khí löïc cuûa con ngöôøi, nhö 蘊素精神 uaån toá tinh thaàn (tích chöùa söï trong saïch tinh thaàn)

素

toá → tinh khieát, trong saïch, nhö 原 素 nguyeân toá (chaát tinh khieát khoâng pha troän), 素心 toá taâm (taám loøng trong saïch)

能

naêng → coù khaû naêng, coù theå laøm ñöôïc ñieà u gì, nhö 若 能不退 nhöôïc naêng baát thoái (nhö coù theå khoâng thoái lui), 未能頓超 vò naêng ñoán sieâu (chöa theå töùc thôøi vöôït thoaùt)

茫

mang → mòt môø, khoâng roõ, nhö 前路 茫茫 tieàn loä mang mang (ñöôøng phía tröôùc mòt môø khoâng roõ)

荒

hoang → phoùng tuùng, khoâng giöõ gìn pheùp taéc, nhö 言行荒疎 ngoân haønh hoang sô (lôøi noùi vaø vieäc laøm phoùng tuùng, lô ñeãnh)

荏

nhaãm → duøng trong cuïm töø 荏苒 nhaãm nhieãm ñeå chæ thôøi gian thaám thoaùt qua nhanh, nhö 荏苒一生殊無所 益 nhaãm nhieãm nhaát sanh thuø voâ sôû ích (thaám thoaùt qua heát moät ñôøi thaät khoâng chuùt ích lôïi)

茲

tö → ñaây, naøy, aáy..., nhö 因茲被惑 nhaân tö bò hoaëc (do nôi ñaây maø chòu meâ laàm)

蚤

taûo → sôùm, nhö 自恨蚤不預修 töï haän taûo baát döï tu (töï haän mình sôùm khoâng lo tu) 93

Quy Sôn caûnh saùch vaên

記

kyù → ghi nhôù, nhö 莫記莫憶 maïc kyù maïc öùc (khoâng ghi nhôù, khoâng töôûng ñeán)

託

thaùc → kyù thaùc, nhôø vaøo, nhö 附託勝因 phuï thaùc thaéng nhaân (kyù thaùc nöông caäy vaøo nhaân laønh cao troãi)

豈

khôûi → nghi vaán töø, nhö 豈不見 khôûi baát kieán (chaúng thaáy hay sao?), 豈無憂懼 khôûi voâ öu cuï (khoâng lo laéng sôï seät hay sao?)

起

khôûi → ñöùng leân, ñöùng daäy, nhö 食畢先起 thöïc taát tieân khôûi (aên xong ñöùng daäy tröôùc)

逆

nghòch → traùi, ngöôïc, khoâng thuaän, nhö 忠言逆 耳 trung ngoân nghòch nhó (lôøi noùi thaúng traùi tai, nghóa laø khoù nghe)

迷

meâ → meâ laàm, khoâng bieát, khoâng thöùc tænh, nhö 從迷 至迷 tuøng meâ chí meâ (töø meâ laàm ñeán meâ laàm)

退

thoái → lui, luøi laïi, nhö 若能不退 nhöôïc naêng baát thoái (neáu nhö coù theå khoâng luøi laïi)

逃

ñaøo → troán, laùnh, nhö 誠難逃避 thaønh nan ñaøo tî (thaät khoù troán laùnh)

追

truy → quay laïi chuyeän ñaõ qua, nhö 追念 truy nieäm (töôûng nieäm chuyeän ñaõ qua), 後悔難追 haäu hoái nan truy (veà sau hoái tieác khoù loøng quay laïi ñöôïc) 94

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

高

cao → cao, vöôït troäi hôn, nhö 高德 cao ñöùc (coù ñöùc ñoä hôn ngöôøi), 高年 cao nieân (lôùn tuoåi), 及至年高臘長 caäp chí nieân cao laïp tröôûng (cho ñeán khi tuoåi ñôøi cao, tuoåi haï nhieàu)

鬼

quyû → ma quyû, nhö 無常殺鬼 voâ thöôøng saùt quyû (con quyû voâ thöôøng gieát ngöôøi)

停

ñình → döøng laïi, nhö 念念不停 nieäm nieäm baát ñình (phuùt giaây khoâng heà döøng laïi)

假

giaû → khoâng thaät, khoâng ñuùng, nhö 假衆緣而共成 giaû chuùng duyeân nhi coäng thaønh (caùc nhaân duyeân giaû hôïp maø thaønh), 假使 giaû söû (chuyeän khoâng coù thaät nhöng ñöa ra ñeå ví duï)

偏

thieân → thieân leäch, nghieâng veà moät beân, nhö 重處偏 墜 troïng xöù thieân truïy (rôi theo veà choã naëng neà)

倏

thuùc → raát nhanh, nhö 倏忽 thuùc hoát (thoaùng choác), 倏往忽來 thuùc vaõng thuùc lai (chôït qua chôït laïi, nghóa laø di chuyeån raát nhanh choùng)

動

ñoäng → lay ñoäng, laøm lay ñoäng, nhö 動他心念 ñoäng tha taâm nieäm (laøm lay ñoäng trong loøng ngöôøi khaùc)

匐 唱

baëc → trong cuïm töø 匍匐 boà baëc, xem ôû chöõ

匍 boà.

xöôùng → noùi ra, ñeà xöôùng, nhö 傳唱 truyeàn xöôùng (noùi ra cho nhieàu ngöôøi bieát) 95

Quy Sôn caûnh saùch vaên

問

vaán → hoûi, nhö 博問先知 baùc vaán tieân tri (roäng hoûi nhöõng ngöôøi ñaõ bieát tröôùc)

國

quoác → nöôùc, nhö 國家 quoác gia (nöôùc nhaø, chæ chung caû ñaát nöôùc), 安國 an quoác (laøm cho ñaát nöôùc ñöôïc an oån)

堂

ñöôøng → rôõ raøng, nhö 堂堂僧相 ñöôøng ñöôøng taêng töôùng (rôõ raøng hình töôùng moät vò taêng)

婆

baø → duøng trong cuïm töø 婆羅門 baø-la-moân ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø Brāhmana.

寂

tòch → laëng leõ, yeân vaéng, nhö 心空境寂 taâm khoâng caûnh tòch (taâm roãng rang, caûnh vaéng laëng)

宿

tuùc → ñaõ coù tröôùc ñaây, xöa kia, nhö 宿物 tuùc vaät (ñoà cuõ), 宿植善根 tuùc thöïc thieän caên (caên laønh ñaõ troàng töø tröôùc)

將

töông → muoán, ñònh laøm gì, nhö 將謂出家貴求衣食 töông vò xuaát gia quyù caàu y thöïc (toan noùi raèng xuaát gia quyù ôû vieäc caàu aên maëc)

常

thöôøng → thöôøng, luùc naøo cuõng vaäy, nhö 常以如此 thöôøng dó nhö thöû (thöôøng laáy vieäc nhö theá), 無常 voâ thöôøng (khoâng thöôøng toàn)

庸

dung → taàm thöôøng, nhö 庸人 dung nhaân (ngöôøi taàm thöôøng), 庸鄙 dung bæ (thaáp heøn, taàm thöôøng) 96

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

得

ñaéc → ñöôïc, coù ñöôïc, nhö 所得 sôû ñaéc (nhöõng gì coù ñöôïc), 難得 nan ñaéc (khoù ñöôïc)

從

tuøng → töø nôi, do nôi, nhö 從心變起 tuøng taâm bieán khôûi (töø nôi taâm bieán hieän ra)

患

hoaïn → moái lo, söï nguy haïi, nhö 深知過患 thaâm tri quaù hoaïn (hieåu thaáu söï nguy haïi cuûa toäi loãi)

悉

taát → heát thaûy, toaøn boä, nhö 從心變起悉是假名 tuøng taâm bieán khôûi taát thò giaû danh (töø nôi taâm bieán hieän, heát thaûy ñeàu laø giaû danh)

情

tình → taùnh tình, caûm xuùc, nhö 情存粗糙 tình toàn thoâ thaùo (coøn giöõ nhöõng taùnh tình thoâ thieån)

惜

tích → quyù tieác, khoâng muoán ñeå maát, nhö 可惜光陰 khaû tích quang aâm (thôøi gian ñaùng tieác, nghóa laø khoâng neân ñeå luoáng qua voâ ích)

惟

duy → chæ, chæ coù, nhö 惟一 duy nhaát (chæ coù moät), 惟 知倨傲 duy tri cöù ngaïo (chæ bieát ngoâng ngheânh cao ngaïo)

惚

hoát → duøng trong cuïm töø 恍惚 hoaûng hoát, xem ôû chöõ 恍 hoaûng.

接

tieáp → ñoùn nhaän, tieáp ñoùn, nhö 接引 tieáp daãn (tieáp nhaän daãn daét)

掘

quaät → ñaøo, nhö 掘井 quaät tænh (ñaøo gieáng) 97

Quy Sôn caûnh saùch vaên

措

thoá → baét tay laøm vieäc gì, nhö 措手不及 thoá thuû baát caäp (ra tay laøm khoâng kòp), 舉措 cöû thoá (chæ chung moïi haønh ñoäng, vieäc laøm)

教

giaùo → lôøi daïy, nhö 教理 giaùo lyù (nhöõng ñieàu raên daïy), 佛教 Phaät giaùo (nhöõng ñieàu Phaät daïy)

啟

khaûi → khai môû, laøm loä ra, nhö 啟悟真源 khaûi ngoä chaân nguyeân (môû thaáy coäi nguoàn chaân thaät)

敕

saéc → lôøi daïy, meänh leänh phaûi laøm theo, nhö 導師有 敕 ñaïo sö höõu saéc (baäc ñaïo sö ñaõ coù lôøi daïy phaûi laøm theo), chieáu meänh cuûa vua ban xuoáng cuõng goïi laø saéc.

晚

vaõn → muoän, heát, nhö 年晚 nieân vaõn (luùc tuoåi giaø), 歲 晚 tueá vaõn (cuoái naêm)

晦

hoái → aån, khoâng cho ngöôøi khaùc bieát ñeán, nhö 晦跡韜 名 hoái tích thao danh (aån giaáu hình tích, teân tuoåi)

勗

huùc → khuyeán khích, nhö 戒勗比丘 giôùi huùc tyø-kheo (khuyeán khích ngaên ngöøa caùc vò tyø-kheo)

望 梁

voïng → mong moûi, nhö 伏望 phuïc voïng (cuùi mong)

棄

löông → caùi xaø nhaø, duøng vôùi chöõ 棟 ñoáng (truï coät) thaønh cuïm töø 棟梁 ñoáng löông (cuõng duøng 梁棟 löông ñoáng) ñeå chæ ngöôøi quan troïng, gaùnh vaùc chuyeän troïng yeáu. khí → boû ñi, nhö 虚棄 hö khí (luoáng boû ñi chaúng ñöôïc gì), 棄離 khí ly (döùt boû rôøi ñi) 98

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

條

ñieàu → ñieàu khoaûn, muïc trong caùc vaên baûn, nhö 條章 ñieàu chöông (phaân thaønh ñieàu khoaûn roõ raøng)

欲

duïc → muoán, nhö 若 欲 叅 禪 學 道 nhöôïc duïc tham thieàn hoïc ñaïo (neáu nhö muoán tham thieàn hoïc ñaïo)

殺 清

saùt → gieát cheát, nhö 殺人 saùt nhaân (gieát ngöôøi)

淹

yeåm → maát, nhö 時光淹沒 thôøi quang yeåm moät (thôøi gian troâi qua maát heát)

淪

luaân → chìm ñaém, nhö 歿後沉淪 moät haäu traàm luaân (sau khi cheát phaûi bò chìm ñaém)

深

thaâm → saâu, nhö 深 奥 thaâm aùo (saâu xa kín ñaùo, nghóa laø raát khoù hieåu ñöôïc thaáu heát)

淨

tònh → trong saïch, nhö 淨如氷雪 tònh nhö baêng tuyeát (trong saïch nhö baêng tuyeát)

牽

khieân → daét, daãn ñi, nhö 强者先牽 cöôøng giaû tieân khieân (ngöôøi maïnh daét ñi tröôùc)

理

lyù → lyù leõ, ñieàu hôïp lyù leõ, nhö 義理 nghóa lyù (lyù leõ vaø yù nghóa), 教理 giaùo lyù (nhöõng lyù leõ ñöa ra ñeå daïy doã)

畢

taát → hoaøn taát, laøm xong, nhö 食畢先起 thöïc taát tieân khôûi (aên xong ñöùng daäy tröôùc)

thanh → trong saïch, laøm trong saïch, nhö 清於耳目 thanh ö nhó muïc (laøm trong saïch tai maét, nghóa laø chæ nghe thaáy nhöõng ñieàu hay leõ phaûi)

99

Quy Sôn caûnh saùch vaên

異

dò → khaùc, khoâng gioáng, nhö 異俗 dò tuïc (khaùc vôùi ngöôøi theá tuïc)

移

di → di chuyeån, dôøi ñi, nhö 寸步不移 thoán boä baát di (taác böôùc chaúng dôøi ñi)

窒

traát → vöôùng maéc, nhö 窒礙難行 traát ngaïi nan haønh (vöôùng maéc, trôû ngaïi khoù ñi), 來世窒塞 lai theá traát taéc (ñôøi sau phaûi vöôùng maéc, ngaên laáp)

粗

thoâ → thoâ sô, nhö 去粗存精 khöù thoâ toàn tinh (boû caùi thoâ sô, coøn laïi caùi tinh teá), duøng trong töø gheùp 粗糙 thoâ thaùo ñeå chæ nhöõng gì chöa ñöôïc tinh luyeän, laøm kyõ, nhö 情存粗糙 tình toàn thoâ thaùo (coøn giöõ nhöõng taùnh tình thoâ thieån)

絆

baùn → troùi buoäc, ngaên trôû, nhö 縈絆 oanh baùn (troùi buoäc vaây quanh)

紹

thieäu → noái tieáp, nhö 紹 隆 聖 種 thieäu long thaùnh chuûng (noái tieáp laøm höng thònh doøng gioáng thaùnh, töùc laø ñaïo phaùp)

細

teá → tinh teá, nhö 微細 vi teá (nhoû nhaët tinh teá), 仔細 töû teá (caån thaän, kyõ löôõng töøng chuùt moät)

累

luõy → choàng chaát theâm leân, nhö 積累 tích luõy (gom chöùa laïi, choàng chaát leân nhau ngaøy caøng nhieàu)

100

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

習

taäp → laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn ñeå thaønh quen thuoäc, thoâng thaïo, nhö 學習 hoïc taäp (hoïc bieát vaø taäp luyeän), 狎習 hieäp taäp (thöôøng quen bieát gaàn guõi, laøm theo)

脫

thoaùt → thoaùt ra khoûi, nhö 解脫 giaûi thoaùt (cöùu thoaùt ra khoûi nôi naøo, ñieàu gì), 逈脫塵世 quyùnh thoaùt traàn theá (xa rôøi, thoaùt khoûi nôi traàn theá)

莫

maïc → ñöøng, khoâng neân, nhö 莫斷莫續 maïc ñoaïn maïc tuïc (khoâng caét ñöùt cuõng khoâng noái tieáp), 莫徇人 情 maïc tuaàn nhaân tình (ñöøng chieàu theo tình thöôøng cuûa con ngöôøi)

處

xöù → nôi choán, choã, nhö 處處同爲法侶 xöù xöù ñoàng vi phaùp löõ (ôû nôi naøo cuõng ñeàu laøm baïn ñoàng tu)

被

bò → bò, chòu, nhö 或被輕言 hoaëc bò khinh ngoân (hoaëc bò ngöôøi khinh cheâ)

訪

phoùng → tìm caàu, nhö 早訪明師 taûo phoùng minh sö (sôùm tìm caàu baäc thaày saùng suoát)

訝

nhaï → laáy laøm laï, ngaïc nhieân, nhö 感傷歎訝 caûm thöông thaùn nhaï (laï luøng thöông caûm bieát bao)

責

traùch → traùch moùc, nhö 便責後生無禮 tieän traùch haäu sanh voâ leã (lieàn traùch keû haäu sanh voâ leã)

貪

tham → tham, ham muoán, nhö 貪戀世間 tham luyeán theá gian (ham muoán löu luyeán choán theá gian) 101

Quy Sôn caûnh saùch vaên

這

giaù → naøy, ñaây, nhö 這邊那邊 giaù bieân na bieân (beân naøy beân kia)

通

thoâng → thoâng suoát, nhö 只爲久滯不通 chæ vi cöûu treä baát thoâng (chæ laø ngaên ngaïi laâu ngaøy khoâng thoâng suoát)

速

toác → nhanh choùng, nhö 迅速 taán toác (heát söùc nhanh choùng)

造

taïo → laøm ra, gaây neân, nhö 曉夕造惡, 即目交報 hieåu tòch taïo aùc töùc muïc giao baùo (sôùm toái laøm vieäc aùc töùc nhaän laáy quaû baùo ngay tröôùc maét)

途 ñoà → ñöôøng loái, ñöôøng ñi, nhö 歸途 quy ñoà (ñöôøng veà),

觸途成滯 xuùc ñoà thaønh treä (ñöôøng ñi ñeán phaûi ngöng treä)

野

daõ → thoâ loã, khoâng thuaàn thuïc, nhö 說話太野 thuyeát thoaïi thaùi daõ (aên noùi heát söùc thoâ loã), 疎 野 sô daõ (buoâng lung thoâ loã)

陪

boài → nöông theo, cuøng theo, nhö 我陪你去 ngaõ boài nhó chí (toâi cuøng ñi theo vôùi anh), 奉陪 phuïng boài (kính haàu theo), 叨陪 thao boài (laïm ñöôïc nöông theo, caùch noùi khieâm toán, töï cho laø mình khoâng xöùng ñöôïc)

陰

aâm → boùng maët trôøi, nghóa boùng chæ thôøi gian, nhö 不貴寸陰 baát quyù thoán aâm (khoâng quyù troïng taác boùng troâi qua, nghóa laø boû phí thôøi gian) 102

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

雀

töôùc → con chim nhoû, chim seû, nhö 縠穿雀飛 hoäc xuyeân töôùc phi (daûi luïa thuûng loã con chim bay qua)

雪

tuyeát → tuyeát, hôi nöôùc ñoâng laïi thaønh tuyeát khi trôøi quaù laïnh, nhö 氷雪 baêng tuyeát (tuyeát vaø baêng)

章

chöông → moät phaàn trong vaên baûn, ñöôïc chia ra roõ raøng, raønh maïch, nhö 典章 ñieån chöông (chæ chung kinh ñieån), 條章 ñieàu chöông (chæ chung caùc ñieàu giôùi luaät)

傍

baïng → döïa theo, nöông theo, nhö 談說乃傍於稽古 ñaøm thuyeát naõi baïng ö keâ coå (luaän baøn phaûi döïa theo nhöõng chuyeän tích xöa), 依傍 y baïng (nöông töïa vaøo)

傚

hieäu → gioáng nhö, nhö 倣傚 phoûng hieäu (baét chöôùc theo gioáng nhö)

最

toái → cao nhaát, hôn heát, nhö 最妙最玄 toái dieäu toái huyeàn (huyeàn dieäu hôn heát)

創

saùng → môùi, khôûi ñaàu, nhö 創造 saùng taïo (vöøa môùi laøm ra laàn ñaàu), 啓創 khaûi saùng (khai môû laàn ñaàu tieân)

勝

thaéng → hôn xa, hôn heát, nhö 勝 景 thaéng caûnh (caûnh ñeïp hôn xa nhöõng nôi khaùc), 勝因 thaéng nhaân (taùc nhaân cao troãi hôn heát, nghóa laø ñieàu coù theå nhaân nôi ñoù nöông theo maø ñöôïc tieán boä, lôïi laïc, duøng ñeå chæ giaùo lyù do Phaät truyeàn daïy)

103

Quy Sôn caûnh saùch vaên

博

baùc → roäng, nhö 淵博 uyeân baùc (kieán thöùc saâu roäng), 博問先知 baùc vaán tieân tri (roäng hoûi nhöõng baäc ñaõ bieát tröôùc)

喧

huyeân → huyeân naùo, oàn aøo, nhö 喧囂止絕 huyeân hieâu chæ tuyeät (döùt saïch nhöõng söï oàn aøo nhieãu loaïn)

喫

khieát → aên uoáng, nhö 喫用常住 khieát duïng thöôøng truï (aên duøng cuûa thöôøng truï, töùc laø cuûa Tam baûo)

報

baùo → baùo ñaùp, ñeàn ñaùp, nhö 用報四恩 duïng baùo töù aân (duøng ñeå baùo ñaùp boán ôn)

尋

taàm → 1. ñôn vò ño chieàu daøi thôøi tröôùc, baèng 8 thöôùc coå, nhö 上聳千尋 thöôùng tuûng thieân taàm (leân cao ngaøn taàm) 2. duøng vôùi chöõ 常 thöôøng laø moät ñôn vò khaùc, baèng 2 thöôùc coå, thaønh töø gheùp 尋常 taàm thöôøng ñeå chæ moät choã ñaát raát nhoû, nghóa boùng laø vaät hay ngöôøi bình thöôøng, nhoû nhaët, khoâng maáy giaù trò.

3. tìm kieám, nhö 温㝷貝葉 oân taàm boái dieäp (oân tìm kinh ñieån)

就

töïu → ñeán, tôùi, nhö 去就乖角 khöù töïu quai giaùc (ñeán ñi khoâng theo pheùp taéc)

廁

xí → tham gia, döï phaàn vaøo, nhö 濫廁僧倫 laïm xí taêng luaân (khoâng xöùng maø ñöùng vaøo haøng nguõ taêng chuùng)

104

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

復

phuïc → trôû laïi, nhö 復書 phuïc thö (vieát thö traû lôøi), 一失人身萬刼不復 nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp baát phuïc (moät khi ñaõ maát thaân ngöôøi, vaïn kieáp khoâng trôû laïi)

循

tuaàn → duøng trong 因循 nhaân tuaàn ñeå chæ söï ruït reø, löôõng löï, laàn löõa khoâng chòu thöïc hieän ñieàu gì

惑

hoaëc → meâ hoaëc, meâ laàm, nhö 見惑 kieán hoaëc (choã thaáy meâ laàm), 因茲被惑 nhaân tö bò hoaëc (do nôi ñaây maø bò meâ laàm)

惡

aùc → aùc, xaáu, nhö 惡者 aùc giaû (ngöôøi aùc), 造惡 taïo aùc (laøm vieäc aùc)

惰

ñoïa → bieáng nhaùc, nhö 慵惰 dung ñoïa (ueå oaûi löôøi nhaùc)

惶

hoaøng → hoaûng hoát sôï haõi, nhö 心裏恛惶 taâm lyù hoài hoaøng (trong loøng hoaûng sôï, meâ loaïn nghi ngôø)

揮

huy → duøng trong cuïm töø 揮 霍 huy hoaéc ñeå chæ khoaûng thôøi gian thay ñoåi trong chôùp nhoaùng, nhanh choùng, nhö 臨行揮霍 laâm haønh huy hoaéc (giôø ra ñi chæ trong thoaùng choác – noùi ñeán luùc laâm chung)

揚

döông → khen ngôïi, nhö 稱 揚 xöng döông (ngôïi khen xöng tuïng), 敷揚 phu döông (khen ngôïi roäng ra khaép nôi)

105

Quy Sôn caûnh saùch vaên

斯

tö → naøy, ñaây, nhö 斯文 tö vaên (baøi vaên naøy), 感斯異 報 caûm tö dò baùo (caûm öùng ñöôïc quaû baùo khaùc thöôøng naøy)

曾

taèng → ñaõ töøng, nhö 未曾 vò taèng (chöa töøng), 不曾 baát taèng (chöa bao giôø), 曾未叨陪 taèng vò thao boài (chöa töøng laïm ñöôïc nöông theo)

期

kyø → mong moûi, kyø voïng, nhö 心期佛法棟梁 taâm kyø Phaät phaùp ñoáng löông (trong loøng mong moûi trôû thaønh röôøng coät trong Phaät phaùp)

朝

trieâu → buoåi saùng, nhö 朝存夕亡 trieâu toàn tòch vong (saùng coøn toái maát)

棘

cöùc → gai goùc, duøng trong cuïm töø 荊棘 kinh cöùc ñeå chæ söï gian khoù, hieåm trôû

棟

ñoáng → coät nhaø, duøng trong cuïm töø 棟梁 ñoáng löông (cuõng duøng 梁棟 löông ñoáng) ñeå chæ ngöôøi gaùnh vaùc ñöôïc traùch nhieäm naëng neà, quan troïng.

植

thöïc → troàng caây, nghóa boùng chæ vieäc laøm ñieàu gì mang laïi keát quaû sau naøy, nhö 宿 植 善 根 tuùc thöïc thieän caên (voán ñaõ gieo troàng caên laønh töø tröôùc)

欺

khi → laán aùt, coi thöôøng ai, nhö 仗勢欺人 tröôïng theá khi nhaân (yû theá laán aùt ngöôøi), 輕欺 khinh khi (khinh reû coi thöôøng)

106

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

湊

taáu → duøng trong cuïm töø 湊泊 taáu baïc vôùi nghóa laø hoäi yù, hieåu thaáu, nhö 祖師意峻硬孤峭, 有如其平生 難於 湊泊. Toå sö yù tuaán ngaïnh coâ tieãu, höõu nhö kyø bình sanh nan ö taáu baïc. (YÙ toå sö cao vuùt bí hieåm, nhö coù ñem caû ñôøi ra cuõng khoù maø hieåu thaáu. – Ñaïi Quang Minh Taïng), 直下截斷葛藤，後學初機難為湊泊. Tröïc haï tieät ñoaïn caùt ñaèng, haäu hoïc sô cô nan vi taáu baïc.

(Xuoáng tay döùt tuyeät bao raøng buoäc, ngöôøi sau môùi hoïc deã thaáu ñaâu? – Caûnh Ñöùc Truyeàn Ñaêng Luïc), 且 莫將心湊泊, 但向自己性海如實而修 thaû maïc töông taâm taáu baïc, ñaûn höôùng töï kyû taùnh haûi nhö thaät nhi tu (haõy ñöøng duøng taâm ñeå mong hieåu thaáu, chæ caàn höôùng vaøo töï taùnh meânh moâng chaân thaät cuûa mình maø tu – Caûnh Ñöùc Truyeàn Ñaêng Luïc), 將心湊泊 töông taâm taáu baïc (duøng taâm ñeå hieåu thaáu)

渴

khaùt → khaùt nöôùc, nhö 臨渴掘井 laâm khaùt quaät tænh (luùc khaùt ñaøo gieáng – yù noùi vieäc quaù chaäm treã, khoâng coøn kòp nöõa)

測

traéc → löôøng, ngôø tröôùc, nhö 不測 baát traéc (khoâng ngôø tröôùc ñöôïc)

滋

tö → theâm, caøng hôn nöõa, nhö 積聚滋多 tích tuï tö ña (gom goùp laïi ngaøy caøng nhieàu hôn nöõa)

無

voâ → khoâng, khoâng coù, nhö 無因契悟 voâ nhaân kheá ngoä (khoâng do ñaâu ñeå hôïp yù maø hieåu ra), 僧體全無 107

Quy Sôn caûnh saùch vaên taêng theå toaøn voâ (hoaøn toaøn khoâng coù daùng veû moät vò taêng)

然

nhieân → nhö theá, nhö vaäy, nhö 晏然 yeán nhieân (yeân oån nhö theá), 人果歷然 nhaân quaû lòch nhieân (nhaân quaû roõ raøng nhö vaäy)

猥

oåi → heøn, xaáu, thaáp keùm, nhö 革諸猥弊 caùch chö oåi teä (deïp boû nhöõng ñieàu toài teä)

登

ñaêng → leân, böôùc leân, nhö 登光 ñaêng quang (leân ngoâi vua), 纔登戒品 taøi ñaêng giôùi phaåm (vöøa môùi böôùc leân haøng giôùi phaåm, nghóa laø môùi thoï giôùi)

發

phaùt → 1. phaùt khôûi, ñöa ra, nhö 發足超方 phaùt tuùc sieâu phöông (caát böôùc vöôït leân choã cao xa) 2. vaïch ra, laøm loä roõ, nhö 發掘 phaùt quaät (khai quaät leân), 發蒙 phaùt moâng (vaïch roõ choã toái taêm)

等

ñaúng → cuøng, ñeàu laø, nhö 不可等閒過日 baát khaû ñaúng nhaøn quaù nhaät (khoâng theå cuøng nhaøn nhaõ ñeå ngaøy troâi qua)

策

saùch → caùi roi ñeå thuùc ngöïa, nghóa boùng chæ söï thuùc giuïc, khuyeán khích, nhö 時時警策 thôøi thôøi caûnh saùch (thöôøng xuyeân raên daïy khuyeán khích)

絕

tuyeät → döùt haún, nhö 止絕 chæ tuyeät (ngaên laïi vaø döùt saïch)

108

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

善

thieän → toát, laønh, nhö 善 根 thieän caên (caên laønh, nghóa laø nhöõng ñieàu toát ñaõ laøm ñeå mang laïi quaû baùo toát ñeïp), 善者 thieän giaû (ngöôøi toát, ngöôøi hieàn)

貴

quyù → quyù troïng, quyù ôû, coát ôû, nhö 貴求衣食 quyù caàu y thöïc (quyù caàu ôû vieäc aên maëc)

越

vieät → duøng trong cuïm töø 檀越 ñaøn vieät ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø dānapati, cuõng phieân aâm laø 檀那 ñaøn na, chæ nhöõng ngöôøi phaùt taâm cuùng döôøng cho chö taêng.

超

sieâu → vöôït qua, vöôït troäi, nhö 超等 sieâu ñaúng (vöôït hôn taát caû), 頓超方便之門 ñoán sieâu phöông tieän chi moân (töùc thôøi vöôït qua caùc pheùp tu phöông tieän)

趁

saán → ñua theo, ñuoåi theo, nhö 一期趁樂 nhaát kyø saán laïc (ñua vui trong choác laùt)

跎

ñaø → duøng trong cuïm töø 蹉跎 sa ñaø ñeå chæ vieäc laàn löõa boû phí thôøi gian, nhö 歲月蹉跎 tueá nguyeät sa ñaø (naêm thaùng laàn löõa troâi qua, nghóa laø chaúng laøm ñöôïc vieäc gì höõu ích)

進

tieán → tieán boä, tieán tôùi, nhö 進 道 嚴 身 tieán ñaïo nghieâm thaân (laáy vieäc tieán boä treân ñöôøng ñaïo maø laøm ñeïp cho mình)

鄉

höông → ngöôøi cuøng queâ höông, nhö 鄉 黨 höông ñaûng (xoùm gieàng thaân toäc)

109

Quy Sôn caûnh saùch vaên

開

khai → môû roäng, nhö 開特達之懷 khai ñaëc ñaït chi hoaøi (môû roäng hoaøi baõo ñaëc bieät khaùc ngöôøi)

間

gian → trong khoaûng, ôû giöõa, nhö 世間 theá gian (ôû trong coõi theá), 一 刹 那 間 nhaát saùt-na gian (trong khoaûng thôøi gian moät saùt-na)

閒

nhaøn → nhaøn roãi, khoâng laøm gì caû 等閒過日 ñaúng nhaøn quaù nhaät (cuøng nhaøn nhaõ ñeå ngaøy troâi qua)

階

giai → baäc theàm, ñöôøng loái ñeå daãn ñeán nôi naøo, nghóa boùng chæ phöông thöùc ñeå ñaït ñöôïc ñieàu gì, nhö 出塵階漸 xuaát traàn giai tieäm (choã nöông theo ñeå daàn daàn ra khoûi traàn tuïc)

隆

long → laøm cho höng thònh, phaùt trieån, nhö 紹隆聖種 thieäu long thaùnh chuûng (noái tieáp laøm höng thònh doøng gioáng thaùnh)

順

thuaän → thuaän theo, hôïp vôùi, nhö 聲和響順 thanh hoøa höôûng thuaän (aâm thanh haøi hoøa thì tieáng voïng thuaän theo)

溈

quy → teân nuùi, laø ngoïn 溈山 Quy Sôn nôi ngaøi 靈祐 Linh Höïu giaûng daïy giaùo phaùp, nhaân ñoù laáy laøm danh xöng cuûa ngaøi laø 溈山靈祐 Quy Sôn Linh Höïu, sau cuõng duøng trong teân cuûa toâng phaùi do ngaøi môû ñaàu laø toâng 溈仰 Quy Ngöôõng.

110

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

逭

hoaùn → thay ñoåi, söûa ñoåi, nhö 輪 逭 luaân hoaùn (chuyeån ñoåi)

債 傲

traùi → moùn nôï, nhö 負債 phuï traùi (maéc nôï, mang nôï)

傳

truyeàn → truyeàn trao, truyeàn laïi, nhö 傳唱 truyeàn xöôùng (truyeàn noùi ra)

傷

thöông → coù loøng thöông, nhö 感傷歎訝 caûm thöông thaùn nhaï (laï luøng thöông caûm bieát bao)

勤

caàn → chuyeân caàn, sieâng naêng chaêm chæ, nhö 事業不 勤 söï nghieäp baát caàn (söï nghieäp khoâng chuyeân caàn)

嗣

töï → noái doõi, noái doøng, nhö 嗣子 töï töû (con noái doøng), 繼嗣 keá töï (noái tieáp doøng doõi)

圓

vieân → hình troøn, duøng trong thuïy hieäu vua ban cho ngaøi 靈祐 Linh Höïu laø 大圓禪師 Ñaïi Vieân Thieàn sö.

塞

taéc → ngaên kín, bít laáp, nhö 來世窒塞 lai theá traát taéc (ñôøi sau phaûi vöôùng maéc, ngaên laáp)

微

vi → raát nhoû, nhö 顯微 hieån vi (laøm roõ nhöõng vaät raát nhoû, kính phoùng ñaïi thöôøng goïi laø kính hieån vi), 微細 vi teá (raát nhoû nhaët tinh teá)

意

yù → yù nghó, taâm yù, nhö 息意忘緣 töùc yù vong duyeân (laéng döøng taâm yù, queân heát caùc duyeân)

ngaïo → cao ngaïo, nhö 惟知倨傲 duy tri cöù ngaïo (chæ bieát ngoâng ngheânh cao ngaïo)

111

Quy Sôn caûnh saùch vaên

感

caûm → 1. tình caûm, caûm xuùc, nhö 感傷 caûm thöông (thöông caûm) 2. caûm öùng, chieâu caûm, nhö 感斯異報 caûm tö dò baùo (chieâu caûm ñöôïc quaû baùo khaùc thöôøng aáy)

想

töôûng → suy töôûng, suy nghó, nhö 想料 töôûng lieäu (suy tính lieäu löôøng)

戢

taäp → cheá phuïc, chaën ñöùng, duøng trong 戢斂 taäp lieãm ñeå chæ vieäc cheá phuïc, thaâu nhieáp taâm yù.

搜

söu → tìm kieám, nhö 精搜 tinh söu (tìm kieám thaät kyõ löôõng)

敬

kính → kính troïng, nhö 不敬 baát kính (khoâng kính troïng). Trong thaùi ñoä ñoái vôùi ngöôøi khaùc, giöõ cho daùng veû nghieâm trang kính caån goïi laø 恭 cung; giöõ cho trong loøng khoâng moät chuùt khinh nhôøn goïi laø 敬 kính. Neân noùi 恭敬 cung kính laø haøm yù ñuû caû trong loøng, ngoaøi maët ñeàu kính troïng.

新 會

taân → môùi, nhö 新學 taân hoïc (ngöôøi môùi hoïc)

業

nghieäp → 1. nghieäp quaû, nhöõng ñieàu ñaõ laøm töø trong quaù khöù mang laïi keát quaû trong hieän taïi, nhö 業繫受 身 nghieäp heä thoï thaân (nghieäp quaû troùi buoäc maø coù thaân naøy), 識心隨業 thöùc taâm tuøy nghieäp (taâm thöùc

hoäi → hoäi laïi, hôïp laïi, nhö 會遇 hoäi ngoä (gaëp gôõ, hoäi laïi moät nôi)

112

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN theo nôi nghieäp löïc daét daãn) 2. söï nghieäp, thaønh quaû ñaõ laøm ra ñöôïc, nhö 家業 gia nghieäp (cô nghieäp cuûa gia ñình), 亦來業無裨 dieäc lai nghieäp voâ tì (söï nghieäp sau naøy cuõng khoâng coù ích lôïi)

極

cöïc → khoán khoå, cöïc nhoïc, nhö 疲極 bì cöïc (moûi meät cöïc nhoïc)

歲

tueá → naêm, nhö 歲 月 蹉 跎 tueá nguyeät sa ñaø (naêm thaùng laàn löõa troâi qua)

源

nguyeân → coäi nguoàn, nhö 真 源 chaân nguyeân (coäi nguoàn chaân thaät

萬

vaïn → vaïn, möôøi ngaøn, duøng vôùi nghóa töôïng tröng ñeå chæ soá löôïng raát nhieàu, nhö 萬法 vaïn phaùp (taát caû caùc phaùp), 萬物 vaïn vaät (heát thaûy söï vaät)

經

kinh → 1. traûi qua, nhö 動經年載 ñoäng kinh nieân taûi (traûi qua nhieàu naêm) 2. kinh ñieån, nhö 經云 kinh vaân (trong kinh noùi raèng)

義

nghóa → yù nghóa, nhö 了義 lieãu nghóa (hieåu roõ yù nghóa)

聖

thaùnh → baäc thaùnh, nhö 去聖時遙 khöù thaùnh thôøi dieâu (thôøi cuûa baäc thaùnh ñaõ qua laâu roài, töùc laø caùch xa thôøi coù Phaät ra ñôøi)

腹

phuùc → buïng daï, taám loøng, nhö 空腹高心 khoâng phuùc cao taâm (trong loøng troáng roãng maø taâm yù cao ngaïo) 113

Quy Sôn caûnh saùch vaên

葉

dieäp → laù caây, nhö 貝葉 boái dieäp (laù caây boái), ngaøy xöa duøng ñeå ghi cheùp kinh ñieån, neân boái dieäp duøng ñeå chæ cho kinh ñieån.

葛

caùt → daây saén, daây leo, nhö 倚松之葛 yû tuøng chi caùt (daây leo döïa theo caây tuøng)

解

giaûi → phaân tích ñeå hieåu roõ, nhö 詳解 töôøng giaûi (giaûi thích thaät töôøng taän), 不解 baát giaûi (khoâng tìm hieåu roõ)

該

cai → ñoù, aáy, nhö 該處 cai xöù (nôi ñoù), 該人 cai nhaân (ngöôøi aáy)

誠

thaønh → thaät, thaät söï laø, nhö 誠難 thaønh nan (thaät söï laø khoù)

話

thoaïi → caâu chuyeän, lôøi noùi, nhö 對話 ñoái thoaïi (noùi chuyeän vôùi nhau), 雜話 taïp thoaïi (caâu chuyeän hoãn taïp, loän xoän khoâng chuû ñích, khoâng ñeà muïc)

詢

tuaân → hoûi, nhôø ngöôøi khaùc noùi cho mình bieát ñieàu chöa bieát, nhö 咨詢 tö tuaân (baøn luaän, thöa hoûi)

賊

taëc → keû giaëc, nhö 捉賊 troùc taëc (baét keû giaëc), 六賊 luïc taëc (saùu teân giaëc)

跡

tích → daá u chaân, veát tích, hình tích, nhö 晦跡 hoái tích thao danh (che giaáu hình tích cuûa mình khoâng cho ai bieát ñeán) 114

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

路

loä → ñöôøng ñi, nhö 前路茫茫, 未知何往 tieàn loä mang mang, vò tri haø vaõng (ñöôøng phía tröôùc mòt môø, chöa bieát veà ñaâu)

載

taûi → naêm, cuøng nghóa nhö chöõ 年 nieân nhöng hay duøng chung vôùi nhau trong vaên, nhö 三年五載 tam nieân nguõ taûi (chöøng naêm ba naêm), 動 經 年載 ñoäng kinh nieân taûi (traûi qua nhieàu naêm), 千載一時 thieân taûi nhaát thôøi (ngaøn naêm môùi coù moät laàn)

道

ñaïo → ñaïo, ñöôøng tu taäp, nhö 佛道 Phaät ñaïo (ñaïo Phaät), 玄道無因契悟 huyeàn ñaïo voâ nhaân kheá ngoä (ñaïo nhieäm maàu khoâng nhaân ñaâu ñeå hôïp yù hieåu ra)

遂

toaïi → xong vieäc, keát cuïc, nhö 遂事不諫 toaïi söï baát giaùn (vieäc ñaõ xong roài khoâng can giaùn nöõa), 遂成 toaïi thaønh (roát cuïc thaønh ra)

達

ñaït → thoâng suoát, khoâng ngaên ngaïi, nhö 直達 tröïc ñaït (thaúng suoát), 特達之懷 ñaëc ñaït chi hoaøi (hoaøi baõo roäng lôùn khaùc ngöôøi)

逼

böùc → eùp, ñeø eùp, nhö 逼迫 böùc baùch (thuùc eùp, böùc baùch)

違

vi → traùi nghòch, choáng laïi, nhö 常 相違 背 thöôøng töông vi boäi (thöôøng traùi nghòch choáng laïi nhau)

遇

ngoä → gaëp gôõ, nhö 會遇 hoäi ngoä (gaëp gôõ, hoäi laïi moät nôi) 115

Quy Sôn caûnh saùch vaên

過

quaù → 1. troâi qua, nhö 莫空過日 maïc khoâng quaù nhaät (ñöøng ñeå ngaøy troâi qua voâ ích) 2. toäi loãi, loãi laàm, nhö 改過 caûi quaù (söûa loãi), 過患 quaù hoaïn (moái nguy haïi cuûa toäi loãi)

酬

thuø → ñeàn ñaùp, nhö 酬謝 thuø taï (traû ôn, traû coâng), 酬 報四恩 thuø baùo töù aân (baùo ñaùp boán ôn)

預

döï → döï phoøng, chuaån bò tröôùc khi vieäc gì xaûy ra, nhö 預案 döï aùn (baûn saép xeáp phaân boá coâng vieäc tröôùc khi thi haønh), 預修 döï tu (lo tu taäp töø tröôùc, nghóa laø khi coøn chöa quaù muoän)

頓

ñoán → töùc thôøi, ngay laäp töùc, nhö 頓起 ñoán khôûi (thình lình phaùt khôûi ra), 頓超 ñoán sieâu (töùc thôøi vöôït qua)

裏

lyù → beân trong, nhö 手裏 thuû lyù (trong tay), 心裏 taâm lyù (trong loøng, ta duøng chöõ naøy chæ chung veà nhöõng gì lieân quan ñeán tình caûm, caûm xuùc)

僧

taêng → ngöôøi xuaát gia, vò taêng, nhö 僧倫 taêng luaân (haøng nguõ nhöõng ngöôøi xuaát gia)

像

töôïng → töông tôï, gioáng nhöng khoâng coøn nhö thaät, ñaây chæ thôøi 像法 töôïng phaùp, nghóa laø khi maø giaùo phaùp vaãn coøn toàn taïi nhöng khoâng hoaøn toaøn gioáng nhö luùc Phaät taïi theá, chæ coøn töông tôï maø thoâi, nhö 像 季 töôïng quyù (cuoái thôøi töôïng phaùp) 116

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

嘗

thöôøng → töøng, ñaõ töøng, nhö 未嘗聞之矣 vò thöôøng vaên chi hyõ (chöa töøng nghe qua vieäc aáy), 未嘗返省 vò thöôøng phaûn tænh (chöa töøng nhìn laïi chính mình)

塵

traàn → traàn tuïc, traàn theá, nhö 徇塵 tuaàn traàn (thuaän theo traàn tuïc)

境

caûnh → caûnh saéc, nhöõng gì nhìn thaáy quanh ta ñeàu goïi chung laø caûnh, nhö 心空境寂 taâm khoâng caûnh tòch (taâm troáng roãng, caûnh laëng yeân)

夢

moäng → moäng, giaác mô, nhö 惡夢 aùc moäng (giaác mô döõ, nghóa laø thaáy nhöõng ñieàu gheâ sôï); nhöõng gì khoâng thaät coù goïi laø moäng, nhö 夢宅 moäng traïch (caên nhaø moäng, nghóa laø hö huyeãn, giaû doái khoâng thaät)

寧

ninh → nghi vaán töø, nhö 寧可以讓邪 ninh khaû dó nhöôïng da (haù coù theå nhöôøng ñöôïc sao?), 寧尅 ninh khaéc (haù ñònh tröôùc ñöôïc sao?)

實

thaät, thöïc → coù thaät, ñuùng thaät, nhö 盡知不實 taän tri baát thaät (bieát roõ laø khoâng thaät)

察

saùt → xem xeùt kyõ ñeå tìm sai phaïm, loãi laàm, nhö 檢察 kieåm saùt (kieåm tra xem coù loãi hay khoâng),覺察 giaùc saùt (xem xeùt phaùt hieän ra loãi)

對

ñoái → qua laïi vôùi nhau, nhö 對質 ñoái chaát (xeùt hoûi qua laïi vôùi nhau, nghóa laø beân naøo cuõng coù hoûi vaø coù

117

Quy Sôn caûnh saùch vaên traû lôøi), 與諸塵作對 döõ chö traàn taùc ñoái (cuøng qua laïi vôùi caùc traàn)

弊

teä → xaáu xa, teä haïi, nhö 革諸猥弊 caùch chö oåi teä (deïp boû nhöõng ñieàu toài teä)

慵

dung → ueå oaûi, khoâng muoán laøm vieäc, nhö 慵惰 dung ñoïa (ueå oaûi löôøi nhaùc)

滯

treä → ngöng treä, vöôùng maéc, nhö 觸途成滯 xuùc ñoà thaønh treä (ñöôøng tôùi phaûi vöôùng maéc ngöng treä)

漸

tieäm → daàn daàn, töø töø, nhö 漸修 tieäm tu (tu taäp daàn daàn, nghóa laø tieán boä daàn daàn), 出塵階漸 xuaát traàn giai tieäm (theàm baäc ñeå daàn daàn ra khoûi traàn tuïc)

爾

nhó → vaäy, aáy... nhö 爾時 nhó thôøi (vaøo luùc aáy), 我亦 爾 ngaõ dieäc nhó (ta cuõng vaäy)

甄

chaân → xem xeùt laø m roõ, nhö 甄別 chaân bieät (xeùt roõ phaân bieät toát xaáu, hay dôû)

盡

taän → heát möùc, taän cuøng, nhö 盡知 taän tri (bieát roõ heát, nghóa laø khoâng coøn gì thieáu soùt)

種

chuûng → haït gioáng, loaøi gioáng, nhö 黃 種 hoaøng chuûng (gioáng da vaøng), 聖種 thaùnh chuûng (doøng gioáng thaùnh, chæ ñaïo phaùp do Phaät truyeàn laïi)

端

ñoan → 1. ngay thaúng, nhö 形直影端 hình tröïc aûnh ñoan (hình ngay thì boùng thaúng) 2. manh moái, ñaàu moái, nhö 多端 ña ñoan (nhieàu moái) 118

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

管

quaûn → caùi oáng troøn nhoû. Duøng töø naøy trong 管見 quaûn kieán vôùi yù khieâm nhöôøng, töï cho raèng choã kieán thöùc cuûa mình chæ nhoû heïp nhö nhìn thaáy trong caùi oáng, xuaát phaùt töø thaønh ngöõ 以管窺天 dó quaûn khuy thieân (laáy oáng nhìn trôøi) ñeå chæ ngöôøi kieán thöùc noâng caïn.

精

tinh → 1. thuaàn tuùy, khoâng xen laãn, nhö 精神 tinh thaàn (nhöõng gì hoaøn toaøn voâ hình, thuoäc veà tình caûm, trí tueä...) 2. tinh tuùy, choã hay ñeïp nhaát, nhö 精要 tinh yeáu (choã tinh tuùy quan troïng nhaát)

緒

töï → suy nghó, yù töôûng, nhö 情緒 tình töï (suy nghó veà tình caûm), 思緒 yù töï (yù nghó), 心緒多端 taâm töï ña ñoan (trong loøng suy nghó nhieàu moái)

緇

truy → vaûi maøu ñen, duøng nghóa boùng ñeå chæ ngöôøi tu haønh, vì maëc y phuïc ñen xaáu, nhö 披緇 phi truy (khoaùc aùo ngöôøi tu), 緇門 truy moân (cöûa chuøa, nhaø chuøa)

罰

phaït → xöû phaït, coù toäi bò tröøng trò goïi laø phaït, nhö 刑罰 hình phaït (caùc bieän phaùp ñeå trò keû coù toäi)

聞 聚

vaên → nghe, nhö 未聞 vò vaên (chöa ñöôïc nghe) tuï → gom veà moät nôi, nhö 聚會 tuï hoäi (hoäi hoïp laïi moät nôi)

119

Quy Sôn caûnh saùch vaên

與

döõ → 1. cuøng vôùi, nhö 與諸塵作對 döõ chö traàn taùc ñoái (cuøng qua laïi vôùi caùc traàn) 2. ñöa cho, nhö 不與人期 baát döõ nhaân kyø (khoâng cho ngöôøi kyø heïn, nghóa laø khoâng theå bieát luùc naøo)

蒙

moâng → bò che laáp, toái taêm, nhö 發蒙 phaùt moâng (vaïch roõ choã toái taêm)

蓋

caùi → 1. do, bôûi, nhö 蓋爲初心慵惰 caùi vò sô taâm dung ñoïa (bôûi vì luùc phaùt taâm ban ñaàu ueå oaûi löôøi nhaùc) 2. bao truøm, heát thaûy, nhö 聞聲見色蓋是尋常 vaên thanh kieán saéc caùi thò taàm thöôøng (nghe bieát aâm thanh hình saéc, heát thaûy ñeàu laø chuyeän bình thöôøng)

裨

tì → ích lôïi, nhö 亦來業無裨 dieäc lai nghieäp voâ tì (söï nghieäp sau naøy cuõng khoâng coù ích lôïi)

語

ngöõ → tieáng, lôøi noùi, nhö 越語 Vieät ngöõ (tieáng Vieät), 大語高聲 ñaïi ngöõ cao thanh (lôùn tieáng naëng lôøi)

說

thuyeát → noùi ra, giaûng giaûi, nhö 談說 ñaøm thuyeát (baøn luaän giaûng giaûi)

貌

maïo → daùng veû beân ngoaøi, nhö 禮貌 leã maïo (daùng veû leã pheùp), 容貌 dung maïo (veû ngöôøi, veû maët)

賓

taân → ngöôøi khaùch, nhö 往來三界之賓 vaõng lai tam giôùi chi taân (ñeán ñi trong ba coõi nhö ngöôøi khaùch, nghóa laø khoâng troùi buoäc, chìm ñaém)

120

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

輕

khinh → khinh reû, nhö 人所輕欺 nhaân sôû khinh khi (ngöôøi ta ñeàu khinh cheâ)

遠 遙

vieãn → xa xoâi, nhö 遠行 vieãn haønh (ñi xa) dieâu, dao → laâu xa, nhö 去聖時遙 khöù thaùnh thôøi dieâu (thôøi cuûa baäc thaùnh ñaõ qua laâu roài)

遞

ñeä → theo thöù töï, nhö 遞進 ñeä tieán (laàn löôït theo thöù töï tieán tôùi), 遞相警策 ñeä töông caûnh saùch (laàn löôït raên daïy khuyeán khích cho nhau, nghóa laø theo thöù töï ngöôøi tröôùc raên daïy nhaéc nhôû ngöôøi sau)

鄙

bæ → thoâ bæ, heøn keùm, nhö 鄙夫 bæ phu (keû thoâ bæ), 庸 鄙 dung bæ (taàm thöôøng thaáp keùm)

銘

minh → baøi vaên ñeå töï khuyeân raên, nhaéc nhôû, thöôøng vieát treo ôû gaàn choã ngoài, nôi ñoïc saùch..., nhö 座右銘 toøa höõu minh (lôøi raên nhaéc ñeå beân phaûi choã ngoài, nghóa laø ñeå thöôøng nhìn thaáy)

際

teá → giôùi haïn xa nhaát veà thôøi gian hoaëc khoâng gian, nhö 林際 laâ m teá (nôi röøng nuùi xa xoâi), 邊際 bieân teá (coõi bieân cöông xa nhaát), 前際 tieàn teá (nhöõng vieäc ñaõ xaûy ra veà tröôùc), 後際 haäu teá (nhöõng vieäc xaûy ra veà sau)

颯

taùp → tieáng gioù thoåi qua nhanh, cuõng duøng 颯然 taùp nhieân, nghóa boùng laø vieäc gì xaûy ñeán raát nhanh, nhö 颯然白首 taùp nhieân baïch thuû (thoaét choác ñaõ baïc ñaàu) 121

Quy Sôn caûnh saùch vaên

慞

chöông → duøng trong cuïm töø 慞惶 chöông hoaøng ñeå chæ taâm traïng raát sôï seät.

儀

nghi → daùng veû, hình töôùng, nhö 形儀 hình nghi (hình töôùng oai nghi)

墜

truïy → rôi xuoáng, nhö 重處偏墜 troïng xöù thieân truïy (nghieâng rôi veà beân naëng)

廣

quaûng → roäng, nhö 廣益 quaûng ích (roäng laøm lôïi ích cho ngöôøi ngöôøi)

影

aûnh → hình chieáu, caùi boùng, nhö 形直影端 hình tröïc aûnh ñoan (hình ngay thì boùng thaúng)

德

ñöùc → nhö 澡心育德 thaùo taâm duïc ñöùc (laøm cho loøng daï trong saïch, nuoâi döôõng ñaïo ñöùc)

憂 敷

öu → lo laéng, nhö 憂懼 öu cuï (lo laéng sôï seät)

數

soá → soá löôïng, con soá, nhö 非論刼數 phi luaän kieáp soá (khoâng tính ñöôïc soá kieáp, nghóa laø nhieàu voâ cuøng)

phu → ban boá, môû roäng ra, nhö 敷 揚 phu döông (khen ngôïi noùi roäng ra)

saùc → nhieàu laàn, thöôøng gaëp, nhö 數 見 saùc kieán (thöôøng thaáy), 數數清於耳目 saùc saùc thanh ö nhó muïc (thöôøng thöôøng giöõ trong saïch tai maét, nghóa laø khoâng nghe nhìn nhöõng ñieàu xaáu aùc.)

122

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

樂

laïc → vui, nhö 不知樂是苦因 baát tri laïc thò khoå nhaân (khoâng bieát raèng vui laø nguyeân nhaân cuûa khoå)

歎

thaùn → than thôû, baøy toû caûm xuùc, nhö 歎訝 thaùn nhaï (than thôû söï laï luøng)

潤

nhuaän → aåm öôùt, nhö 時時有潤 thôøi thôøi höõu nhuaän (luùc naøo cuõng aåm öôùt)

熟

thuïc → kyõ löôõng, thuaàn thuïc, nhö 熟覽斯文 thuïc laõm tö vaên (haõy ñoïc kyõ baøi vaên naøy)

瞋

saân → noùng giaän, giaän döõ, nhö 瞋心 saân taâm (loøng giaän)

稽

keâ → keâ cöùu, xem xeùt, nhö 稽古 keâ coå (xeùt theo caùc chuyeän tích xöa)

窮

cuøng → heát möùc, cuoái cuøng, nhö 無窮 voâ cuøng (khoâng cuøng, khoâng coù möùc cuoái)

緘

giam → ngaäm kín, kheùp laïi, nhö 緘言 giam ngoân (ngaäm mieäng khoâng noùi)

緬

mieán → caùch xa, nhö 緬懷 mieán hoaøi (nhôù nhung xa caùch), 緬離 mieán ly (rôøi boû caùch xa)

緣

duyeân → 1. duyeân côù, nguyeân nhaân, chæ cho taát caû traàn caûnh vöôùng maéc laø duyeân côù sinh khôûi voïng taâm, nhö 息意忘緣 töùc yù vong duyeân (döùt yù queân duyeân) 2. nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå nhaân keát thaønh quaû, nhö 因緣會遇時,果報還自受 nhaân duyeân hoäi ngoä thôøi, 123

Quy Sôn caûnh saùch vaên quaû baùo hoaøn töï thoï (khi nhaân duyeân hoäi ñuû, quaû baùo phaûi töï chòu laáy)

談

ñaøm → baøn baïc, troø chuyeän, nhö 談說 ñaøm thuyeát (baøn luaän giaûng giaûi)

諸

chö → caùc, nhöõng, chæ soá nhieàu, nhö 多諸過咎 ña chö quaù cöõu (nhieàu söï laàm loãi)

論

luaän → baøn, tính, nhö 論天付錢 luaän thieân phoù tieàn (tính theo ngaøy maø traû tieàn), 非論刼數 phi luaän kieáp soá (khoâng tính ñöôïc soá kieáp, nghóa laø nhieàu voâ keå)

諍

traùnh, tranh → tranh chaáp, giaønh laáy phaàn thaéng, nhö 不諍 baát traùnh khoâng tranh chaáp

質

chaát → tính chaát, baûn chaát, nhö 保持幻質 baûo trì huyeãn chaát (giöõ gìn laáy caùi tính chaát hö huyeãn khoâng thaät)

趣

thuù → choã höôùng ñeán, muïc ñích, nhö 旨趣 chæ thuù (toân chæ, muïc ñích)

輪

luaân → xoay voøng, chuyeån ñoåi, nhö 輪流 luaân löu (thay nhau xoay voøng, nghóa laø heát ngöôøi naøy ñeán ngöôøi khaùc), 輪逭 luaân hoaùn (thay ñoåi söûa chöõa, nghóa laø boû ñieàu xaáu maø theo ñieàu toát)

遷

thieân → thay ñoåi, duøng trong 遷延 thieân duyeân ñeå chæ vieäc laàn löõa, keùo daøi thôøi gian, nhö 遷延過時 thieân duyeân quaù thôøi (laàn löõa ñeå ngaøy troâi qua) 124

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

震

chaán → chaán ñoäng, nhö 震懾 chaán nhieáp (laøm cho chaán ñoäng khieáp phuïc)

髮 冀

phaùt → toùc, nhö 剃髮 theá phaùt (caét toùc)

器

khí → duïng cuï, ñoà duøng, nhö 石器 thaïch khí (ñoà ñaù), 武器 vuõ khí (coâng cuï ñeå chieán ñaáu), 法器 phaùp khí (duøng theo nghóa boùng ñeå chæ ngöôøi coù theå laøm cho höng thònh ñaïo phaùp)

壅 學

uûng → che laáp, nhö 易壅 dò uûng (deã bò che laáp)

導

ñaïo → chæ ñöôøng, daãn daét, nhö 導演 ñaïo dieãn (ngöôøi chæ daãn caùch dieãn xuaát cho taát caû dieãn vieân trong vôû kòch, boä phim...), 導師 ñaïo sö (baäc thaày daãn ñöôøng, duøng ñeå toân xöng ñöùc Phaät)

憑

baèng → nöông töïa, nhö 憑恃 baèng thò (nöông töïa caäy nhôø)

憶

öùc → nhôù, töôûng ñeán, nhö 相憶 töông öùc (nhôù nhau), 莫記莫憶 maïc kyù maïc öùc (khoâng nhôù khoâng töôûng)

懈

giaûi → treã naõi, löôøi, nhö 懈怠 giaûi ñaõi (bieáng nhaùc treã naõi)

kí → mong muoán, mong moûi, nhö 冀期出離 kí kyø xuaát ly (mong muoán ñeán luùc thoaùt ra khoûi), 冀其成功 kí kyø thaønh coâng (mong muoán ñöôïc thaønh coâng)

hoïc → hoïc, nhö 學當 hoïc ñöôøng (tröôøng hoïc), 後學 haäu hoïc (ngöôøi hoïc sau)

125

Quy Sôn caûnh saùch vaên

擅

thieän → töï yù laø m theo ñieàu gì, nhö 擅權 thieän quyeàn (chuyeân quyeàn, nghóa laø töï quyeát khoâng nghe ai), 莫 擅隨於庸鄙 maïc thieän tuøy ö dung bæ (ñöøng töï yù noi theo nhöõng keû thaáp heøn)

擇

traïch → choïn löïa, nhö 擇伴 traïch baïn (choïn baïn), 决 擇 深 奥 quyeát traïch thaâm aùo (quyeát ñònh choïn laáy nhöõng choã saâu kín)

曉

hieåu → saùng sôùm, nhö 曉夕 hieåu tòch (sôùm toái), 曉露 hieåu loä (söông buoåi saùng sôùm)

樹 機

thuï → caây, nhö 岸樹 ngaïn thuï (caây ñöùng ven bôø) cô → ñieåm then choát, quan yeáu, nhö 軍機 quaân cô (ñieåm quan yeáu trong vieäc quaân), 研機精要 nghieân cô tinh yeáu (nghieân cöùu kyõ nhöõng choã then choát, tinh yeáu)

歷

lòch → roõ raøng, raønh maïch, nhö 歷記成敗存亡 lòch kyù thaønh baïi toàn vong (ghi laïi roõ raøng nhöõng söï thaønh baïi toàn vong), 人果歷然 nhaân quaû lòch nhieân (nhaân quaû roõ raøng nhö vaäy)

澡

thaùo → taém röûa, nghóa boùng laø laøm cho trong saïch, nhö 澡 心育 德 thaùo taâm duïc ñöùc (laøm cho loøng daï trong saïch, nuoâi döôõng ñaïo ñöùc)

濃

nuøng → ñaäm ñaëc, möùc ñoä nhieàu, nhö 施利濃厚 thí lôïi nuøng haäu (ñöôïc cho nhöõng moùn lôïi raát nhieàu) 126

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

積

tích → goùp, chöùa laïi, nhö 積聚滋多 tích tuï tö ña (gom chöùa laïi ngaøy caøng nhieàu hôn)

縈

oanh → xoay quanh, voøng quanh, nhö 縈 纏 oanh trieàn (raøng ròt bao quanh)

興

höng → noåi leân, daáy leân, nhö 興决烈之志 höng quyeát lieät chi chí (böøng khôûi yù chí quyeát lieät)

親

thaân → thaân thieát, thöôøng gaëp nhau, nhö 親近高德 thaân caän cao ñöùc (thöôøng gaàn guõi caùc baäc cao ñöùc)

謂

vò → raèng, noùi raèng, nhö 謂言 vò ngoân (noùi raèng), 將 謂 出 家 貴 求 衣 食 töông vò xuaát gia quyù caàu y thöïc (muoán noùi raèng vieäc xuaát gia quyù ôû choã caàu ñöôïc aên maëc)

諳

am → thoâng thaïo, am hieåu, nhö 未諳法律 vò am phaùp luaät (chöa thoâng hieåu giôùi luaät)

踵

chuûng → goùt chaân – duøng trong töø gheùp 躘踵 luûng chuûng ñeå chæ daùng ñi loùng coùng cuûa ngöôøi giaø, nhö 躘 踵老朽 luûng chuûng laõo huû (giaø yeáu loùng coùng voâ duïng)

辦

bieän → coù ñuû, nhö 但辦肯心 ñaõn bieän khaúng taâm (chæ caàn coù ñuû quyeát taâm)

遺

di → truyeàn laïi, ñeå laï i, nhö 遺囑 di chuùc (lôøi daën laïi cuûa ngöôøi cheát), 父母之遺體 phuï maãu chi di theå (thaân theå cuûa cha meï truyeàn laïi) 127

Quy Sôn caûnh saùch vaên

隨

tuøy → ñi theo, thuaän theo, nhö 識心隨業 thöùc taâm tuøy nghieäp (taâm thöùc tuøy theo nghieäp löïc)

霑

trieâm → nhaän chòu, nhö 霑恩 trieâm aân (chòu ôn), 虚 霑信施 hö trieâm tín thí (uoång nhaän cuûa tín thí)

霍

hoaéc → boãng choác, baát chôït, nhö 霍然 hoaéc nhieân (boãng nhieân), duøng trong cuïm töø 揮霍 huy hoaéc ñeå chæ khoaûng thôøi gian thay ñoåi trong chôùp nhoaùng, nhanh choùng, nhö 臨行揮霍 laâm haønh huy hoaéc (giôø ra ñi chæ trong thoaùng choác – noùi ñeán luùc laâm chung)

頭

ñaàu → caùi ñaàu, nhö 喫了聚頭喧喧 khieát lieãu tuï ñaàu huyeân huyeân (aên roài duïm ñaàu noùi chuyeän huyeân thuyeân)

默 龜

maëc → laëng yeân 寂默 tòch maëc (vaéng laëng)

縠

hoäc → luïa, nhö 縠 穿 雀 飛 hoäc xuyeân töôùc phi (luïa thuûng chim bay)

踰

du → nhaûy qua, boû qua, nhö 莫謾虧踰 maïc maïn khuy du (ñöøng khinh thöôøng maø giaûm bôùt, boû qua)

應

öng → neân laøm, nhö 不 應 自 輕 baát öng töï khinh (khoâng neân töï coi thöôøng mình), 應須博問先知 öng tu

quy → con ruøa, duøng trong cuïm töø 龜鏡 quy caûnh ñeå chæ ñeán khuoân pheùp giaùo hoùa, vì nghóa duøng mai ruøa ñeå ñoaùn vieäc töông lai vaø duøng caùi göông ñeå chieáu xeùt vieäc toát xaáu trong hieän taïi.

128

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN baùc vaán tieân tri (neân phaûi roäng hoûi nhöõng ngöôøi bieát tröôùc) öùng → öùng theo, phuø hôïp theo vôùi, nhö 相應 töông öùng (phuø hôïp qua laïi vôùi nhau), 應用 öùng duïng (duøng vaøo choã thích hôïp)

懇

khaån → chaân thaønh, heát loøng, nhö 懇求 khaån caàu (heát loøng caàu xin), 懇修 khaån tu (heát loøng tu taäp)

擬

nghó → nghó ñeán, ñònh laøm, nhö 動經年載, 不擬棄離 ñoäng kinh nieân taûi, baát nghó khí ly (nhieàu naêm troâi qua, khoâng nghó ñeán chuyeän döùt boû)

斂

lieãm → gom laïi, ruùt laïi, nhö 束斂 thuùc lieãm (gom laïi moät moái ñeå cheá ngöï), 戢斂 taäp lieãm (gom laïi ñeå döùt boû)

檀

ñaøn → duøng trong 檀越 ñaøn vieät hay 檀那 ñaøn na ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø dānapati, chæ nhöõng ngöôøi phaùt taâm cuùng döôøng cho chö taêng.

濟

teá → cöùu giuùp, nhö 濟困扶危 teá khoån phuø nguy (cöùu giuùp ngöôøi trong luùc nguy caáp, khoán cuøng),濟渡 teá ñoä (giuùp ngöôøi vöôït qua côn hoaïn naïn), 拔濟三有 baït teá tam höõu (baït khoå cöùu nguy khaép trong ba coõi)

濫

laïm → böøa baõi, quaù möùc, nhö 濫用 laïm duïng (duøng quaù nhieàu, ñeán möùc khoâng hôïp lyù), 濫廁僧倫 laïm xí taêng luaân (böøa baõi ñöùng vaøo haøng taêng chuùng, nghóa laø khoâng xöùng ñaùng) 129

Quy Sôn caûnh saùch vaên

濕 牆

thaáp → öôùt, nhö 濕衣 thaáp y (öôùt aùo)

禪

thieàn → pheùp tu thieàn, nhö 叅禪 tham thieàn (hoïc thieàn), 禪師 thieàn sö (baäc thaày tu thieàn)

糙

thaùo → thoâ sô, khoâng kyõ löôõng, thöôøng duøng 粗糙 thoâ thaùo ñeå chæ nhöõng gì chöa ñöôïc tinh luyeän, laøm kyõ, nhö 情存粗糙 tình toàn thoâ thaùo (coøn giöõ nhöõng taùnh tình thoâ thieån)

縱

tuùng → cho duø, giaù nhö, nhö 縱有談說, 不涉典章 tuùng höõu ñaøm thuyeát, baát thieäp ñieån chöông (giaù nhö coù baøn luaän giaûng giaûi cuõng khoâng lieân quan gì ñeán kinh ñieån)

繁

phoàn → raát nhieàu, nhö 繁 星 滿 天 phoàn tinh maõn thieân (sao ñaày treân trôøi), 受用殷繁 thoï duïng aân phoàn (nhaän duøng quaù nhieàu)

聲

thanh → aâm thanh, tieáng ñoäng, nhö 椀鉢作聲 oaûn baùt taùc thanh (cheùn baùt taïo thaønh tieáng, nghóa laø khua ñuïng vaøo nhau), 聞聲見色 vaên thanh kieán saéc (nghe aâm thanh, thaáy hình saéc)

töôøng → vaùch, töôøng, nhö 觸 事 面 牆 xuùc söï dieän töôøng (gaëp vieäc quay maët vaøo vaùch, nghóa laø khoâng bieát caùch öùng phoù)

130

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

聳

tuûng → cao ngaát, cao vuùt, nhö 高山聳立 cao sôn tuûng laäp (nuùi ñöùng cao choùt voùt), 上 聳千 尋 thöôùng tuûng thieân taàm (leân cao vuùt ñeán ngaøn taàm)

臨

laâm → vaøo luùc, ñeán luùc, nhö 臨渴掘井 laâm khaùt quaät tænh (ñeán luùc khaùt ñaøo gieáng), 臨行 laâm haønh (luùc leân ñöôøng, ra ñi),

舉

cöû → cöû ñoäng, haønh vi, nhö 舉措 cöû thoá (haønh ñoäng, vieäc laøm noùi chung)

虧

khuy → giaûm bôùt, khoâng coøn ñuû, nhö 莫謾虧踰 maïc maïn khuy du (ñöøng khinh thöôøng maø giaûm bôùt, boû qua)

賺

traùm → löøa doái, löôøng gaït, nhö 被賺 bò traùm (bò löøa doái), 相賺 töông traùm (löøa doái nhau)

蹉

sa → duøng trong töø gheùp 蹉跎 sa ñaø ñeå chæ vieäc laàn löõa, boû phí thôøi gian, nhö 歲月蹉跎 tueá nguyeät sa ñaø (thaùng naêm laàn löõa luoáng qua)

避

tò → traùnh neù, nhö 避雨 tò vuõ (traùnh möa), 逃避 ñaøo tò (troán traùnh)

還

hoaøn → trôû laïi, nhö 還家 hoaøn gia (trôû laïi nhaø), 果報 還自受 quaû baùo hoaøn töï thoï (quaû baùo trôû laïi töï chòu laáy)

雖

tuy → tuy nhieân, tuy laø, nhö 雖不濕衣 tuy baát thaáp y (tuy laø khoâng öôùt aùo) 131

Quy Sôn caûnh saùch vaên

霜

söông → gioït söông, nhö 春 霜 xuaân söông (gioït söông muøa xuaân)

齋

trai → aên chay, ngöôøi xuaát gia aên moùn aên chay laït vaø ñuùng giôø trong ngaøy goïi laø trai, nhö 懇修齋戒 khaån tu trai giôùi (heát loøng tu taäp giöõ gìn trai giôù i)

斷

ñoaïn → döùt ñoaïn, caét ñöùt, nhö 斷絕 ñoaïn tuyeät (caét ñöùt hoaøn toaøn), 莫斷莫續 maïc ñoaïn maïc tuïc (khoâng caét ñöùt cuõng khoâng noái tieáp) ñoaùn → döùt khoaùt, raïch roøi, nhö 决斷 quyeát ñoaùn (quyeát ñònh döùt khoaùt, khoâng chaàn chöø löôõng löï)

禮

leã → leã nghi, pheùp taéc trong vieäc öùng xöû, nhö 無禮 voâ leã (khoâng giöõ leã pheùp)

轉

chuyeån → thay ñoåi, trôû neân, nhö 積累轉深 tích luïy chuyeån thaâm (chaát chöùa phieàn luïy thaønh ra saâu daøy), 轉息即是來生 chuyeån töùc töùc thò lai sanh (thay ñoåi hôi thôû töùc sang kieáp khaùc)

闕

khuyeát → thieáu khuyeát, khoâng ñaày ñuû, nhö 應用不闕 öùng duïng baát khuyeát (choã duøng khoâng thieáu khuyeát)

離

ly → rôøi boû, rôøi ñi, nhö 固以棄離 coá dó khí ly (voán ñaõ döùt boû rôøi ñi)

雜

taïp → hoãn taïp, nhieàu thöù khaùc nhau khoâng coù söï choïn loïc, nhö 雜色 taïp saéc (nhieàu maøu laãn loän), 雜事 taïp söï (coâng vieäc linh tinh), 雜 話 taïp thoaïi (caâu 132

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN chuyeän hoãn taïp, loän xoän khoâng chuû ñích, khoâng ñeà muïc)

餮

thieát → tham aên, nhö 饕餮 thao thieát (ham muoán, tham ñaém)

謾

maïn → khinh thöôøng, nhö 莫謾虧踰 maïc maïn khuy du (ñöøng khinh thöôøng maø giaûm bôùt, boû qua)

懷

hoaøi → hoaøi baõo, söï mong muoán oâm aáp trong loøng, nhö 特達 之懷 ñaëc ñaït chi hoaøi (hoaøi baõo roäng lôùn khaùc ngöôøi)

礙

ngaïi → ngaên trôû, laøm vöôùng víu, nhö 礙手礙腳 ngaïi thuû ngaïi cöôùc (vöôùng víu tay chaân), 物豈礙人 vaät khôûi ngaïi nhaân (vaät laøm sao ngaên trôû ñöôïc ngöôøi)

繫

heä → troùi buoäc, raøng buoäc, nhö 被繫 bò heä (bò troùi buoäc), 業繫受身 nghieäp heä thoï thaân (nghieäp quaû raøng buoäc thoï nhaän laáy thaân)

羅

la → duøng trong cuïm töø 婆羅門 baø-la-moân ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø brāhmana.

臘

laïp → tuoåi haï, nhö 年高臘長 nieân cao laïp tröôûng (tuoåi ñôøi cao, tuoåi haï nhieàu) – Ngöôøi xuaát gia moãi naêm tham gia an cö moät laàn vaøo ba thaùng trong muøa haï, goïi laø moät tuoåi haï, ôû Vieät Nam laø töø raèm thaùng tö cho ñeán raèm thaùng baûy. Nhö vaäy, tuoåi haï töùc laø tuoåi ñaïo, theå hieän thôøi gian xuaát gia laâu hay mau.

133

Quy Sôn caûnh saùch vaên

藤

ñaèng → thöïc vaät thaân boø, daây leo, nhö 井藤 tænh ñaèng (daây leo trong mieäng gieáng) – Cuïm töø naøy laáy ñieån tích trong kinh Ñaïi Taäp: Coù ngöôøi bò hai con voi say ñuoåi, baùm theo sôïi daây maø xuoáng gieáng. Nhìn xuoáng beân döôùi thaáy coù ba con roàng phun löûa giöông vuoát, lieàn baùm chaët daây döøng laïi. Beân treân lieàn coù hai con chuoät, moät traéng moät ñen, cuøng nhau gaëm nhaám sôïi daây,

識

thöùc → thaàn thöùc, nhö 識心隨業 thöùc taâm tuøy nghieäp (taâm thöùc phaûi theo nôi nghieäp löïc daét daãn)

辭

töø → töø bieät, töø giaõ, nhö 辭親决志披緇 töø thaân quyeát chí phi truy (töø bieät nhöõng ngöôøi thaân, quyeát chí khoaùc aùo ngöôøi tu)

邊

bieân → bôø, beân, nhö 這邊那邊 giaù bieân na bieân (beân naøy beân kia)

鏡

caûnh → caùi göông soi, duøng trong cuïm töø 龜鏡 quy caûnh ñeå chæ ñeán khuoân pheùp giaùo hoùa, vì nghóa duøng mai ruøa ñeå ñoaùn vieäc töông lai vaø duøng caùi göông ñeå chieáu xeùt vieäc toát xaáu trong hieän taïi.

難

nan → khoù, nhö 後悔難追 haäu hoái nan truy (veà sau hoái tieác cuõng khoâng keùo laïi ñöôïc), 此宗難得 thöû toâng nan ñaéc (pheùp tu naøy khoù ñöôïc)

霧

vuï → söông muø, nhö 霧露中行 vuï loä trung haønh (ñi trong söông moùc) 134

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

韜

thao → giaáu kín, khoâng cho ngöôøi khaùc bieát, nhö 韜 晦 thao hoái (ngöôøi coù taøi maø giöõ kín khoâng cho ngöôøi khaùc bieát), 晦跡韜名 hoái tích thao danh (aån giaáu hình tích teân tuoåi, khoâng caàn cho ai bieát ñeán)

願 nguyeän → mong muoán, caàu cho ñöôïc, nhö 願百刼千生,

處處同爲法侶 nguyeän baù kieáp thieân sanh, xöù xöù ñoàng vi phaùp löõ (nguyeän cho traêm ngaøn kieáp, duø ôû ñaâu cuõng ñöôïc cuøng laøm baïn tu)

勸

khuyeán → khuyeân baûo, nhö 相 勸 töông khuyeán (khuyeân baûo nhau)

嚴

nghieâm → nghieâm khaéc, nhö 紀律很嚴 kyû luaät ngaän nghieâm (kyû luaät raát nghieâm khaéc), 嚴身 nghieâm thaân (nghieâm khaéc vôùi thaân mình, nghóa laø khoâng buoâng thaû)

繼

keá → noái doõi, tieáp theo, nhö 繼嗣 keá töï (noái doõi doøng toäc)

蘊

uaån → tích tuï, caát chöùa laïi, nhö 蘊素精神 uaån toá tinh thaàn (tích chöùa söï trong saïch tinh thaàn)

覺

giaùc → phaùt giaùc, noùi ra, nhö 纔相覺察 taøi töông giaùc saùt (vöøa tìm bieát noùi ra choã loãi laàm)

觸

xuùc → tieáp xuùc, gaëp, nhö 觸事面牆 xuùc söï dieän töôøng (gaëp vieäc quay maët vaøo vaùch), 觸途成滯 xuùc ñoà thaønh treä (ñöôøng ñi tôùi thaønh ra ngöng treä) 135

Quy Sôn caûnh saùch vaên

譬

thí → thí duï, laáy ñieàu gioáng nhau ñeå so saùnh, nhö 譬 如 春 霜 thí nhö xuaân söông (gioáng nhö söông muøa xuaân)

警

caûnh → raên daïy, nhö 警眾 caûnh chuùng (raên daïy moïi ngöôøi), 警策 caûnh saùch (raên daïy khuyeán khích – caûnh nghóa laø laáy ñieàu ñuùng sai, leõ hôn thieät ñeå daïy baûo cho bieát vieäc neân laøm, neân boû; saùch nghóa laø khuyeán khích, saùch taán, thuùc giuïc ngöôøi ta phaûi noã löïc tieán leân)

黨

ñaûng → hoï haøng thaân toäc, nhö 父黨 phuï ñaûng (hoï haøng beân noäi), 妻黨 theâ ñaûng (hoï haøng beân vôï), 鄉黨 höông ñaûng (xoùm gieàng thaân toäc)

囂 hieâu → oàn aøo, aàm ó, nhö 叫囂 khieáu hieâu (goïi aàm leân), 喧囂止 絕 huyeân hieâu chæ tuyeät (ngaên döùt söï oàn aøo huyeân naùo)

懼

cuï → sôï seät, nhö 毫無所懼 haøo voâ sôû cuï (khoâng sôï seät chuùt naøo), 憂懼 öu cuï (lo laéng sôï seät)

懾

nhieáp → nhieáp phuïc, laøm cho khuaát phuïc, nhö 震懾 魔 軍 chaán nhieáp ma quaân (laøm cho quaân ma phaûi chaán ñoäng khuaát phuïc)

曩

naüng → tröôùc ñaây, xöa kia, nhö 曩時 naüng thôøi (thôøi tröôùc), 曩日 naüng nhaät (ngaøy tröôùc), 曩刼 naüng kieáp (kieáp tröôùc) 136

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

纏

trieàn → raøng ròt quaán quít khoâng döùt ra ñöôïc, nhö 纏 繞 trieàn nhieãu (buoäc quanh), 纏綿 trieàn mieân (keùo daøi maõi khoâng döùt), 衆苦縈纏 chuùng khoå oanh trieàn (caùc noãi khoå raøng ròt vaây quanh)

續

tuïc → noái tieáp, nhö 繼續 keá tuïc (tieáp noái theo), 連續 lieân tuïc (noái tieáp khoâng döùt), 莫斷莫續 maïc ñoaïn maïc tuïc (khoâng döùt boû cuõng khoâng noái tieáp)

覽

laõm → xem, nhìn thaáy, nhö 博覽 baùc laõm (roäng xem nhieàu vieäc), 展覽 trieån laõm (baøy ra cho moïi ngöôøi ñeàu coù theå xem), 閱覽室 duyeät laõm thaát (phoøng ñoïc saùch), 熟覽斯文 thuïc laõm tö vaên (haõy xem thaät kyõ baøi vaên naøy)

露

loä → söông, moùc, nhö 餐風宿露 xan phong tuùc loä (aên gioù nguû söông – nghóa laø daàm söông daõi gioù), 曉露 hieåu loä (söông buoåi sôùm)

響

höôûng → tieáng voïng cuûa aâm thanh, nhö 聲和響順 thanh hoøa höôûng thuaän (aâm thanh haøi hoøa thì tieáng voïng thuaän theo)

魔

ma → ma quyû, ñieàu xaáu aùc, nhö 魔軍 ma quaân (quaân cuûa ma, nghóa laø nhöõng ñieàu xaáu aùc)

饕

thao → ngöôøi tham aên, duøng trong cuïm töø 饕餮 thao thieát ñeå chæ söï ham muoán, tham ñaém.

137

Quy Sôn caûnh saùch vaên

戀

luyeán → nhôù töôûng ñeán ñieàu gì khoâng theå döùt ñöôïc, nhö 留戀 löu luyeán (bòn ròn hoaøi khoâng döùt), 戀家 luyeán gia (nhôù nhaø), 貪戀 tham luyeán (tham muoán khoâng döùt)

纔

taøi → vöøa môùi, nhö 纔見 taøi kieán (vöøa môùi troâng thaáy ñaây), 纔登戒品 taøi ñaêng giôùi phaåm (vöøa môùi thoï giôùi)

變

bieán → hoùa ra, bieán ñoåi thaønh, nhö 從心變起 tuøng taâm bieán khôûi (töø nôi taâm hoùa ra)

體

theå → thaân theå, nhö 父母之遺體 phuï maãu chi di theå (thaân theå do cha meï truyeàn laïi)

躘

luûng → duøng trong töø gheùp 躘踵 luûng chuûng ñeå chæ daùng ñi loùng coùng cuûa ngöôøi giaø, nhö 躘踵老朽 luûng chuûng laõo huû (giaø yeáu loùng coùng voâ duïng)

觀

quan → xem, nhìn thaáy, nhö 容貌可觀 dung maïo khaû quan (hình dung daùng veû coù theå xem ñöôïc, nghóa laø ñeïp ñeõ, deã coi)

内

noäi → beân trong, trong loøng, nhö 國 内 quoác noäi (trong nöôùc), 内 勤 克 念 之 功 noäi caàn khaéc nieäm chi coâng (trong loøng laáy vieäc chuyeân caàn khaéc phuïc taâm töôûng laøm coâng phu)

决

quyeát → döùt khoaùt, kieân quyeát, nhö 決心 quyeát taâm (loøng kieân quyeát laøm ñieàu gì), 决 志 quyeát chí (doác loøng), thöôøng vieát laø 決 138

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

况

huoáng → huoáng chi, lieân töø ñeå nhaán maïnh, nhö 况乃 堂堂僧相 huoáng naõi ñöôøng ñöôøng taêng töôùng (huoáng chi ñöôøng ñöôøng mang hình töôùng moät vò taêng)

刹

saùt → duøng trong cuïm töø 刹那 saùt-na ñeå phieân aâm tieáng Phaïn laø kṣaṇa, nghóa laø khoaûng thôøi gian raát ngaén, nhö 一刹那間 nhaát saùt-na gian (trong thôøi gian moät saùt-na)

刼

kieáp → kieáp, ñôøi ngöôøi, nhö 一失人身萬刼不復 nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp baát phuïc (moät khi maát thaân ngöôøi, vaïn kieáp khoâng ñöôïc laïi)

叅

tham → xem ñeå tìm hieåu, hoïc hoûi, nhö 參看 tham khaùn (tìm xem, tham khaûo theâm), 叅禪 tham thieàn (hoïc hoûi pheùp tu thieàn, tu thieàn)

啓

khaûi → môû ra, nhö 啟門 khai moân (môû cöûa), 啓創 khaûi saùng (môû baøy ra, saùng laäp ra)

奥

aùo → kín ñaùo, uyeân aùo, khoâng deã hieåu ñöôïc, nhö 深奥 thaâm aùo (saâu kín khoù hieåu)

尅

khaéc → ñònh thôøi gian chính xaùc, nhö 尅日完成 khaéc nhaät hoaøn thaønh (ñònh ngaøy hoaøn thaønh), 寧尅 ninh khaéc (haù ñònh tröôùc ñöôïc sao?)

强

cöôøng → maïnh, nhö 强者 cöôøng giaû (ngöôøi coù söùc maïnh)

139

Quy Sôn caûnh saùch vaên

旣

kyù → ñaõ laø, ñaõ vaäy, nhö 飲食旣必 aåm thöïc kyù taát (aên uoáng ñaõ xong roài), 彼旣丈夫 bæ kyù tröôïng phu (ngöôøi kia ñaõ laø tröôïng phu)

椀

oaûn → cheùn, baùt nhoû, nhö 一 盌飯 nhaát oaûn phaïn (moät cheùn côm), 椀鉢作聲 oaûn baùt taùc thanh (cheùn baùt khua ñoäng thaønh tieáng)

氷

baêng → baêng, nöôùc ñoâng laïi thaønh khoái, nhö 結冰 keát baêng (ñoâng laïi thaønh baêng), 氷 雪 baêng tuyeát (baêng vaø tuyeát)

温

oân → oân laïi, hoïc laïi chuyeän cuõ, nhö 溫故知新 oân coá tri taân (oân laïi chuyeän cuõ bieát ñöôïc chuyeän môùi), 温㝷貝葉 oân taàm boái dieäp (oân tìm kinh ñieån)

爲

vi → laø, laøm, nhö 只爲久滯不通 chæ vi cöûu treä baát thoâng (chæ laø ngaên ngaïi laâu khoâng thoâng suoát), 處處同 爲法侶 xöù xöù ñoàng vi phaùp löõ (ôû ñaâu cuõng cuøng laøm baïn tu vôùi nhau) vò → vì, bôûi vì, nhö 蓋爲初心慵惰 caùi vò sô taâm dung ñoïa (bôûi vì luùc phaùt taâm ban ñaàu ueå oaûi löôøi nhaùc), 出 沒爲他作則 xuaát moät vò tha taùc taéc (luùc hieän luùc aån ñeàu vì ngöôøi khaùc maø laøm khuoân pheùp, nghóa laø neâu göông cho ngöôøi khaùc noi theo)

牀

saøng → giöôøng naèm, nhö 臥疾在牀 ngoïa taät taïi saøng (beänh naèm treân giöôøng) 140

THAM KHAÛO CHÖÕ HAÙN

畧

löôïc → sô löôïc, choïn laáy moät soá ñieåm coát yeáu nhaát, nhö 史畧 söû löôïc (chæ toùm taét nhöõng ñieåm chính trong lòch söû), 畧伸管見 löôïc thaân quaûn kieán (trình baøy sô löôïc choã thaáy bieát heïp hoøi)

疎

sô → löa thöa, coù ít, nhö 佛法生疎 Phaät phaùp sanh sô (phaùp Phaät chæ coù ít ngöôøi hieåu ñöôïc)

禀

baåm → 1. nhaän, coù ñöôïc, nhö 天稟 thieân baåm (tính trôøi cho, nghóa laø töï nhieân sinh ra ñaõ coù), 禀父母之遺 體 baåm phuï maãu chi di theå (coù ñöôïc thaân theå do cha meï truyeàn laïi cho) 2. vaâng lôøi, nghe theo, nhö 稟丞 baåm thöøa (vaâng leänh), 剃髮禀師 theá phaùt baåm sö (caïo toùc nghe theo thaày, nghóa laø theo thaày hoïc ñaïo)

荆

kinh → caây maän gai, duøng vôùi chöõ 棘 cöùc ñeå chæ chung söï khoù khaên, ngaên trôû, nhö 荊 天 棘 地 kinh thieân cöùc ñòa (khaép nôi ñeàu choâng gai ngaên trôû, yù noùi thôøi loaïn laïc), 去其荆棘 khöù kyø kinh cöùc (queùt saïch heát nhöõng söï khoù khaên, ngaên trôû)

虚

hö → khoâng coù keát quaû gì, uoång, luoáng, nhö 此行不虛 thöû haønh baát hö (chuyeán ñi naøy chaúng uoång coâng, nghóa laø coù keát quaû), 虚霑信施 hö trieâm tín thí (uoång nhaän cuûa tín thí, nghóa laø nhaän höôûng maø khoâng ñöôïc gì), 時光亦 不虚 棄 thôøi quang dieäc baát hö khí (thôøi gian cuõng khoâng luoáng maát) 2. troáng khoâng, giaû

141

Quy Sôn caûnh saùch vaên doái khoâng thaät, nhö 世自浮虚 theá töï phuø hö (ñôøi chæ laø phuø phieám khoâng thaät)

衆

chuùng → caùc, nhöõng, chæ soá nhieàu, nhö 衆緣 chuùng duyeân (caùc duyeân), 衆苦 chuùng khoå (caùc noãi khoå naõo)

躭

ñam → meâ ñaém, nhö 躭樂 ñam laïc (meâ vui), 躭味不休 ñam vò baát höu (meâ ñaém muøi vò khoâng thoâi)

逈

quyùnh → xa xoâi vaéng veû, caùch bieät haún, nhö 逈脫塵 世 quyùnh thoaùt traàn theá (laùnh xa choán traàn theá)

鉢

baùt → caùi baùt, bình baùt ñeå xin côm cuûa ngöôøi xuaát gia, nhö 椀鉢作聲 oaûn baùt taùc thanh (cheùn baùt khua ñoäng thaønh tieáng)

142

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät

ai am an aûnh aùc aùo aâm aân aân bang baø baûn baûo baù baùc baùch baùch baùn baùo baùt baïc

哀 諳 安 影 惡 奥 陰 恩 殷 邦 婆 本 保 百 博 百 迫 絆 報 鉢 泊

baïch baïng baït baëc baêng baèng baèng baåm baát beänh bieân bieán bieän bieät bì bæ bæ bò boà boá boä 143

白 傍 拔 匐 氷 憑 朋 禀 不 病 邊 變 辦 別 疲 彼 鄙 被 匍 怖 步

Quy Sôn caûnh saùch vaên boài boái boäi böùc cai cam cao caûm caûnh caûnh caûnh caùch caùi caùt caên caêng caàn caän caäp caâu caàu coâ coå

陪 貝 背 逼 該 甘 高 感 境 警 鏡 革 蓋 葛 根 矜 勤 近 及 俱 求 孤 古

coá coá coân coâng coäng cô cuï cung cuøng cöû cöù cöùc cöïc cöôøng cöûu cöõu chaùnh chaân chaân chaân chaán chaát cheá 144

固 故 昆 功 共 機 懼 供 窮 舉 倨 棘 極 强 久 咎 正 甄 真 眞 震 質 制

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät chi chæ chæ chæ chí chí chu chuû chung chuûng chuûng chuùng chuyeån chö chöông chöông danh dao daõ daãn di di di

之 只 旨 止 志 至 周 主 忪 種 踵 衆 轉 諸 慞 章 名 遙 野 引 怡 移 遺

dieäc dieän dieäp dieâu dieäu dó dò dò do du duïc duïc dung dung dung duïng duy duyeân duyeân döõ döï döông ña 145

亦 面 葉 遙 妙 以 易 異 由 踰 欲 育 容 庸 慵 用 惟 延 緣 與 預 揚 多

Quy Sôn caûnh saùch vaên ñam ñaø ñaøm ñaøn ñaøo ñaûng ñaõi ñaõi ñaõn ñaïi ñaïo ñaïo ñaït ñaéc ñaëc ñaêng ñaèng ñaúng ñaàu ñeä ñieån ñieàu ñình

躭 跎 談 檀 逃 黨 待 怠 但 大 導 道 達 得 特 登 藤 等 頭 遞 典 條 停

ñónh ñònh ñoïa ñoan ñoaùn ñoaïn ñoà ñoà ñoä ñoái ñoán ñoàng ñoáng ñoäng ñöùc ñöôøng gia giai giai giam gian giao giaû 146

挺 定 惰 端 斷 斷 徒 途 度 對 頓 同 棟 動 德 堂 家 皆 階 緘 間 交 假

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät giaû giaûi giaûi giaù giaùc giaùc giaùo giôùi giôùi haø haønh haï haän haäu haäu heà heä hieäp hieâu hieåu hieäu hình hình

者 懈 解 這 覺 角 教 戒 界 何 行 下 恨 厚 後 奚 繫 狎 囂 曉 傚 刑 形

hoøa hoang hoaøi hoaøn hoaøng hoaûng hoaùn hoaïn hoaéc hoaëc hoaëc hoaèng hoïc hoäc hoài hoái hoái hoäi hoát hoát hôïp huû huùc 147

和 荒 懷 還 惶 恍 逭 患 霍 惑 或 弘 學 縠 恛 悔 晦 會 忽 惚 合 朽 勗

Quy Sôn caûnh saùch vaên huoáng huy huyeân huyeàn huyeãn hö höng höông höôûng höôùng höu höõu höõu ích keâ keá kieán kieáp kim kinh kinh kí kính

况 揮 喧 玄 幻 虚 興 鄉 響 向 休 友 有 益 稽 繼 見 刼 今 經 荆 冀 敬

kyø kyø kyù kyù khai khaû khaûi khaûi khaùn khaùt khaéc khaéc khaúng khaån kheo kheá khi khieân khieát khinh khí khí khí 148

其 期 旣 記 開 可 啓 啟 看 渴 克 尅 肯 懇 丘 契 欺 牽 喫 輕 器 棄 氣

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät khoå khoâng khôûi khôûi khuaát khuy khuyeán khuyeát khöù la lai laõm laõo laïc laïm laïp laâm leã lieãm lieät lieãu lieäu lòch

苦 空 豈 起 屈 虧 勸 闕 去 羅 來 覽 老 樂 濫 臘 臨 禮 斂 烈 了 料 歷

long loä loä lôïi luaân luaân luaân luaän luaät luïc luûng luõy luyeán löõ löïc löôïc löông löông löu löu ly lyù lyù 149

隆 路 露 利 倫 淪 輪 論 律 六 躘 累 戀 侶 力 畧 梁 良 流 留 離 理 裏

Quy Sôn caûnh saùch vaên ma mang maïc maïn maïng maïo maëc maãu meâ mieãn mieán minh minh moân moâng moäng moät moät muïc na nan naõi naêng

魔 茫 莫 謾 命 貌 默 母 迷 免 緬 明 銘 門 蒙 夢 歿 沒 目 那 難 乃 能

naüng ni nieäm nieân ninh noã noäi nuøng ngaõ ngaïi ngaïn ngaïo nghi nghieâm nghieân nghieäp nghó nghóa nghòch ngoïa ngoaïi ngoä ngoä 150

曩 尼 念 年 寧 努 内 濃 我 礙 岸 傲 儀 嚴 研 業 擬 義 逆 臥 外 悟 遇

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät ngoân ngoät nguõ nguyeân nguyeän nguyeät ngöõ nhaøn nhaï nhaãm nhaäm nhaân nhaân nhaát nhaät nhi nhieãm nhieân nhieáp nhó nhó nhò nhuaän

言 兀 五 源 願 月 語 閒 訝 荏 任 人 因 一 日 而 苒 然 懾 爾 耳 二 潤

nhö nhöôïc oai oanh oaûn oåi oân phaûn phaù phaùp phaùt phaùt phaï phaïm phaït phaåm phaàn phaãn Phaät phi phi phi phoûng 151

如 若 威 縈 椀 猥 温 返 破 法 發 髮 怕 犯 罰 品 分 忿 佛 披 非 飛 倣

Quy Sôn caûnh saùch vaên phoùng phoàn phu phu phuø phuø phuø phuï phuï phuï phuùc phuïc phuïc phuïc phöông quai quan quang quaû quaûn quaûng quaù quaân

訪 繁 夫 敷 夫 扶 浮 父 負 附 腹 伏 復 服 方 乖 觀 光 果 管 廣 過 軍

quaät quoác quy quy quyû quyõ quyù quyù quyeân quyeát quyùnh sa sanh saøng saùc saùch saùng saùt saùt saùt saéc saéc saân 152

掘 國 溈 龜 鬼 軌 季 貴 捐 决 逈 蹉 生 牀 數 策 創 刹 察 殺 敕 色 瞋

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät saán sieâu só soá sô sô sôû sôn sö söû söï söông söu ta tai tam taøi taûi taûo taûo taùc taùp taïi

趁 超 士 數 初 疎 所 山 師 使 事 霜 搜 些 哉 三 纔 載 早 蚤 作 颯 在

taïo taïp taéc taéc taëc taêng taèng taâm taàm taân taân taân taán taän taäp taäp taát taát taát taät taáu teå teá 153

造 雜 則 塞 賊 僧 曾 心 尋 新 津 賓 迅 盡 戢 習 必 悉 畢 疾 湊 宰 濟

Quy Sôn caûnh saùch vaên teá teá teä tieäm tieân tieàn tieán tieän tieáp tieâu tieåu tinh tì tình tænh tænh tích tích tích tích tín tính tò

細 際 弊 漸 先 前 進 便 接 消 小 精 裨 情 井 省 惜 昔 積 跡 信 性 避

tòch tòch tòch tònh toïa toïa toøa toaøn toaïi toá toác toái toàn toâng tu tuï tuaân tuaàn tuaàn tuùc tuùc tuïc tuïc 154

夕 寂 席 淨 坐 座 座 全 遂 素 速 最 存 宗 修 聚 詢 徇 循 宿 足 俗 續

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät tueá tuøng tuøng tuûng tuùng tuy tuøy tuyeát tuyeät tö tö tö tö tö töø töû töù töï töï töï töùc töùc töôùc

歲 從 松 聳 縱 雖 隨 雪 絕 咨 思 斯 滋 茲 辭 仔 四 嗣 緒 自 即 息 雀

töông töông töôøng töôûng töôùng töôïng töïu tyø tyø tha tham tham thanh thanh thao thao thao thaønh thaønh thaû thaùc thaùn thaùnh 155

將 相 牆 想 相 像 就 比 毘 他 叅 貪 清 聲 叨 韜 饕 成 誠 且 託 歎 聖

Quy Sôn caûnh saùch vaên thaùo thaùo thaêng thaéng thaâm thaân thaân thaân thaàn thaáp thaäp thaát thaät theå theá theá thieân thieân thieân thieân thieàn thieän thieän

澡 糙 升 勝 深 伸 親 身 神 濕 十 失 實 體 世 剃 偏 千 天 遷 禪 善 擅

thieäp thieát thieát thieåu thieäu thí thí thò thò thoï thoaùt thoaïi thoâ thoá thoái thoån thoán thoâng thôøi thuø thuø thuû thuû 156

涉 切 餮 少 紹 施 譬 恃 是 受 脫 話 粗 措 退 忖 寸 通 時 殊 酬 手 首

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät thuù thuï thuaän thuùc thuùc thuïc thuûy thuyeát thöû thöøa thöùc thöïc thöïc thöïc thöông thöôøng thöôøng thöôïng trai tranh traùch traùi traùm

趣 樹 順 倏 束 熟 始 說 此 乘 識 實 植 食 傷 嘗 常 上 齋 諍 責 債 賺

traùnh traïch traïch traïch traéc traàm traàn traát treä tri trieâm trieàn trieâu trì trò troïng truï truù trung trung truy truy truïy 157

諍 伴 宅 擇 測 沈 塵 窒 滯 知 霑 纏 朝 持 治 重 住 住 中 忠 緇 追 墜

Quy Sôn caûnh saùch vaên truyeàn tröïc tröôøng tröôïng uaån uûng uoång ö öùc öùc öng öùng öu vaõn vaõng vaïn vaên vaên vaân vaán vaät vi vi

傳 直 長 丈 蘊 壅 枉 於 憶 抑 應 應 憂 晚 往 萬 文 聞 云 問 物 微 爲

vi vieân vieãn vieát vieät vò vò vò vò vong vong voïng voâ vuï xí xuaân xuaát xuùc xuyeân xöù xöôùng y yû 158

違 圓 遠 曰 越 味 未 爲 謂 亡 忘 望 無 霧 廁 春 出 觸 穿 處 唱 衣 倚

Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät yù yeåm

意 淹

yeán yeáu

159

晏 要

MUÏC LUÏC

Lôøi noùi ñaàu............................................................................. 5 NGUYEÂN VAÊN CHÖÕ HAÙN................................................... 8 Baøi vaên caûnh saùch cuûa ngaøi Quy Sôn................................... 26 Vieát sau khi dòch .................................................................. 38 Nhaân quaû vaø voâ thöôøng ................................................. 39 Chí höôùng xuaát gia ........................................................ 42 Nhöõng ñieàu neân traùnh ................................................... 43 Nhöõng vieäc neân laøm...................................................... 46 Thieàn hoïc vaø giaùo hoïc................................................... 47 Khuyeán tu ..................................................................... 49 Keát yù ............................................................................. 50 Haønh traïng Toå Quy Sôn Linh Höïu ....................................... 52 Tham khaûo chöõ Haùn............................................................. 57 Baûng tra nhanh theo aâm Haùn-Vieät ..................................... 143 MUÏC LUÏC ......................................................................... 160

160