suoinguon by Nguyễn Minh Tiến

TAÂM CHÔN

SUOÁI NGUOÀN YEÂU THÖÔNG

NHAØ XUAÁT BAÛN HAÛI PHOØNG - 2008

THAY LÔØI TÖÏA

hoâng chæ rieâng baïn, rieâng toâi, maø haàu heát nhöõng ai ñaõ töøng coù maët trong cuoäc ñôøi naøy ñeàu coù chung moät nhaän ñònh raèng: “Trong caùc moái quan heä cuûa con ngöôøi, coù theå noùi moái quan heä giöõa cha meï vaø con caùi laø thieâng lieâng nhaát. Noù khoâng ñôn thuaàn chæ laø huyeát thoáng, maùu muû tình thaâm, maø coøn mang ñaäm tính luaân lyù vaø ñaïo ñöùc xaõ hoäi.” Trong moái quan heä ñoù, coâng lao saâu daøy cuûa cha meï ñöôïc toân vinh, loøng hieáu thaûo cuûa con caùi ñöôïc ghi nhaän. Nhöng moïi taùn döông baèng ngoân töø ñeàu khoâng theå dieãn ñaït ñaày ñuû yù nghóa cuûa hai tieáng Meï Cha! Ca dao Vieät Nam ví raèng: “Gioù ñöa caønh truùc la ñaø Cha meï coøn soáng Phaät ñaø hieän thaân.” Trong kinh Taêng Chi I, ñöùc Phaät daïy raèng: “Ñoái vôùi baäc chaân nhaân, thieän nhaân, hai ñaëc tính naøy seõ ñöôïc bieát ñeán, ñoù laø bieát ôn vaø ñeàn ôn ñuùng phaùp.” Taát caû, taát caû… ñeàu khaúng ñònh coâng ôn sanh thaønh döôõng duïc cuûa cha meï laø cao quyù nhaát treân ñôøi vaø boån phaän laøm con phaûi heát loøng baùo ñaùp. Suoái nguoàn yeâu thöông

Nhöng than oâi: “Ngoù leân, nhang taét, ñeøn lôø, Muoán nuoâi cha meï, baây giôø coøn ñaâu!.” (Ca dao) Rieâng toâi, vôùi chuùt nhôù thöông vaø noãi nieàm coâi cuùt, chæ muoán taûn maïn ñoâi doøng töôûng nieäm, haù ñaâu daùm goïi laø baùo ñeàn aân ñöùc bieån trôøi cuûa cha meï! Toâi chæ mong baøy toû chuùt taâm tình cuûa moät ngöôøi con ñoái vôùi ñaáng sanh thaønh vaø maïo muoäi ghi cheùp laïi ngoõ haàu kính daâng leân cha meï, sau laø göûi trao cuøng thaân höõu baïn beø. Nhaân ñaây, toâi cuõng xin chaân thaønh caûm ôn caùc taùc giaû cuûa nhöõng vaàn thô, aùng vaên, caâu chuyeän veà hieáu thaûo maø toâi ñaõ maïn pheùp trích daãn trong taäp saùch naøy. Vaø daãu bieát raèng moãi ngöôøi coù moät hoaøn caûnh khaùc nhau, nhöng chung quy ñeàu chöùa chan nhöõng thaâm tình giöõa cha meï vaø con caùi, neân toâi ñaõ khoâng ngaàn ngaïi chia seû nhöõng nhaän thöùc mang tính caù nhaân, nhöõng suy nghó theo höôùng rieâng tö maø khoâng chaéc coù theå laøm haøi loøng taát caû quyù ñoäc giaû. Neáu laø nhö vaäy, raát kính mong quyù vò nieäm tình tha thöù cho. TP.Hoà Chí Minh moät ngaøy cuoái naêm 2007 Taâm Chôn kính ghi 6

Suoái nguoàn yeâu thöông

TÌNH CHA

in ñöôïc baét ñaàu baèng caâu chuyeän vieát veà “Ngöôøi Cha” raát tuyeät vôøi maø toâi ñaõ ñoïc trong moät cuoán saùch daïy laøm ngöôøi.1 Truyeän keå raèng: “Khi oâng Trôøi baét ñaàu taïo ra ngöôøi cha ñaàu tieân treân theá gian, ngaøi chuaån bò saün moät caùi khung thaät cao. Moät nöõ thaàn ñi qua gheù maét xem vaø thaéc maéc: ‘Thöa ngaøi, taïi sao ngöôøi cha laïi cao ñeán nhö vaäy? Neáu oâng ta chôi bi vôùi treû con thì phaûi quyø goái, neáu oâng aáy muoán hoân nhöõng ñöùa con mình laïi phaûi cuùi ngöôøi thaät baát tieän.’ Trôøi traàm ngaâm moät chuùt roài gaät guø: “Ngöôi noùi coù lyù. Theá nhöng neáu ta chæ ñeå ngöôøi cha cao baèng nhöõng ñöùa treû thì luõ treû bieát laáy ai laøm taàm cao maø vöôn tôùi?’ “Thaáy Trôøi naën ñoâi baøn tay ngöôøi cha to vaø thoâ raùp, vò nöõ thaàn laïi laéc ñaàu buoàn raàu: ‘Ngaøi coù bieát Ngaøi ñang laøm gì khoâng? Nhöõng baøn tay to lôùn thöôøng vuïng veà. Vôùi ñoâi baøn tay aáy, ngöôøi cha 1

Nhöõng baøi hoïc laøm ngöôøi, NXB Toång hôïp Ñoàng Nai, 2007, trang 35.

Suoái nguoàn yeâu thöông

phaûi chaät vaät laém môùi coù theå gaêm kim ñoùng taõ, caøi nuùt aùo cho con trai, thaét chieác nô hoàng cho con gaùi. Baøn tay aáy khoâng kheùo leùo ñeå laáy nhöõng maûnh daèm naèm saâu trong da thòt meàm maïi cuûa treû.’ “OÂng Trôøi mæm cöôøi ñaùp: ‘Nhöng ñoâi baøn tay to lôùn vöõng chaõi ñoù seõ dìu daét boïn treû qua moïi soùng gioù, cho tôùi luùc tröôûng thaønh.’ “Vò nöõ thaàn ñöùng beân caïnh nhìn Trôøi naën ngöôøi cha vôùi moät ñoâi vai roäng löïc löôõng. ‘Taïi sao ngaøi phí nhö theá?’, nöõ thaàn thaéc maéc. OÂng Trôøi ñaùp: ‘Theá ngöôøi cha seõ ñaët con ngoài ñaâu khi phaûi ñöa noù ñi xa? Laáy choã ñaâu cho ñöùa con nguû gaät goái ñaàu khi ñi xem xieác veà khuya? Quan troïng hôn, ñoâi vai ñoù seõ gaùnh vaùc caû gia ñình.’ “OÂng Trôøi thöùc traéng ñeâm ñeå naën cho xong ngöôøi cha ñaàu tieân. Ngaøi cho taïo vaät môùi ít noùi, nhöng moãi lôøi phaùt ra laø moät lôøi quyeát ñoaùn. Tuy ñoâi maét cuûa ngöôøi cha nhìn thaáu moïi vieäc treân ñôøi, nhöng laïi bình tónh vaø bao dung. “Cuoái cuøng, khi ñaõ gaàn hoaøn taát coâng vieäc, Trôøi theâm vaøo khoeù maét ngöôøi cha vaøi gioït nöôùc maét. Nhöng sau moät thoaùng tö löï, Ngaøi laïi chuøi chuùng ñi. Thaønh ra ngöôøi ñôøi sau khoâng maáy khi thaáy ñöôïc nhöõng gioït leä hieám hoi cuûa ngöôøi cha, maø chæ coù theå caûm vaø ñoaùn ñöôïc raèng oâng ta ñang khoùc. 8

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Xong vieäc, oâng Trôøi quay laïi noùi vôùi nöõ thaàn: ‘Ngöôi thaáy ñoù, ngöôøi cha cuõng ñaùng yeâu nhö ngöôøi meï maø ta ñaõ doàn coâng söùc ñeå taïo ra.’ Thaät vaäy! Beân caïnh taám loøng bao la nhö bieån lôùn, baát taän nhö suoái nguoàn cuûa meï laø moät tình cha vuùt cao voøi voïi nhö ngoïn Thaùi Sôn. Theá neân ngöôøi xöa ñaõ ví: “Coâng cha nhö nuùi Thaùi Sôn, Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra.” Hay: “Coâng cha nhö nuùi ngaát trôøi, Nghóa meï nhö nöôùc ôû ngoaøi bieån Ñoâng.” Bôûi leõ: “Coù cha meï môùi coù ta, Laøm neân laø bôûi meï cha vun troàng.” Chính nhôø cha meï maø chuùng ta neân voùc neân hình, coâng thaønh danh toaïi. Coâng ôn ñoù lôùn tôï bieån trôøi maø boån phaän laøm con phaûi luoân luoân ghi nhôù, ngoõ haàu ñaùp ñeàn trong muoân moät. “Nuùi cao bieån roäng meânh moâng Cuø lao chín chöõ ghi loøng con ôi!” Nhö taát caû chuùng ta ñeàu bieát, cha meï ñaõ vì con caùi maø sôùm hoâm taàn taûo, möa naéng daõi daàu. Meï Suoái nguoàn yeâu thöông

cöïc khoå theá naøo thì cha cuõng lao nhoïc chöøng aáy. Nhöng vì cha thöôøng nghieâm nghò, ít noùi neân con caùi khoâng nhaän ra ñöôïc tình yeâu thöông cuûa cha. Thaät ra thì cha cuõng nhö meï, cuõng thaáp thoûm lo aâu nhöõng khi con vaéng nhaø. Duø cha khoâng töïa cöûa ngoùng troâng con nhö meï nhöng beân taùch traø khuya nguoäi laïnh cha ñaõ laëng leõ ñôïi chôø. Cha khoâng noùi, nhöng loøng cha cuõng tô voø traêm moái! Cho neân, chuùng ta phaûi taäp nhìn saâu, nghó suy caën keõ ñeå thaáu hieåu tình thöông saâu laéng cuûa cha. Bôûi tình thöông aáy chæ bieåu loä khi con coøn thô aáu. Maø thaät ra, ngay khi meï mang thai con laø cha ñaõ theå hieän tình thöông ñuû ñaày roài! Cha khoe vôùi hoï haøng, baïn beø; cha hoûi han meï veà nhöõng ñoäng ñaäy cuûa con trong buïng ra sao, con ñaïp con choøi theá naøo?... Cha laøm vieäc queân caû meät moûi, gaùnh vaùc heát moïi vieäc lôùn nhoû trong ngoaøi ñeå meï bôùt nhoïc nhaèn maø lo baûo döôõng thai nhi. Meï voán ñaõ caån thaän trong vieäc ñi ñöùng ngoài naèm, nhöng heã coù cha laø cha luoân beân caïnh meï ñeå ñôõ naâng, dìu daét. Neáu laø ngöôøi cha khoâng maáy quan taâm ñeán vaán ñeà taâm linh, toân giaùo, thì khi meï saép ñeán kyø sanh nôû cuõng seõ thaàm vaùi van, caàu khaån cho ñöôïc “meï 10

Suoái nguoàn yeâu thöông

troøn con vuoâng.” Khi con ñaày thaùng, thoâi noâi thì chính cha laø ngöôøi ñöùng ra lo vieäc cuùng kieáng, caàu nguyeän Phaät Trôøi cho con ñuôïc khoeû maïnh, thoâng minh. Cuõng coù nhöõng luùc cha thay meï môùm côm cho con, haùt ru con nguû... Khoâng caàn tìm kieám ñaâu xa, neáu chòu nhìn cho kyõ, chuùng ta seõ deã daøng nhaän thaáy ñöôïc tình cha qua hình aûnh nhöõng ngöôøi cha treû chung quanh mình. Vaâng! Môùi ngaøy naøo ngöôøi cha aáy coøn laø moät thanh nieân chöng dieän baûnh bao, aùo quaàn töôm taát, sao hoâm nay troâng ñaày veû xoác xeách, luoäm thuoäm? AØ! Thì ra chaøng trai aáy baây giôø ñaõ trôû thaønh moät ngöôøi cha roài. Khi ñaõ mang vaøo traùch nhieäm laøm cha thì ñaâu coù thôøi giôø doøm ngoù tôùi baûn thaân mình nöõa! Neáu nhö gia ñình khaù giaû thì coøn ñôõ, baèng gaëp caûnh khoå ngheøo thì cha caøng gaày guoäc hôn vì phaûi ngöôïc xuoâi böôn chaûi. Tuy vaäy, cha vaãn luoân daønh thôøi gian ít oûi ñeå ñöôïc gaàn con maø aâu yeám, naâng niu trìu meán. Baïn thaáy ñoù, ngöôøi cha treû aáy ñaõ coõng con treân vai, coù luùc ñoäi con treân ñaàu, hôùn hôû, ngheâu ngao ñi khaép xoùm laøng. Lôõ khi con tieåu vaõi treân ñaàu thì cha cuõng thaûn nhieân maø lo röûa raùy cho con tröôùc. Suoái nguoàn yeâu thöông

Gaëp khi traùi gioù trôû trôøi, con aám ñaàu laïnh caúng, chôùm beänh oám ñau laø cha meï buoàn raàu ñöùng ngoài khoâng yeân, chaïy ngöôïc chaïy xuoâi röôùc thaày tìm thuoác. Lôùn leân moät chuùt, ñi ñaâu cha cuõng daét con theo. Con quanh quaån beân cha suoát nhöõng saùng chieàu. Nhaát laø ôû mieàn queâ, quanh naêm baän bòu vôùi nöông khoai ruoäng luùa, luùc naøo con cuõng quaán quít beân cha, cha con laøm luïng cuøng nhau, huû hæ noùi cöôøi döôùi boùng tre, beân ao caù... ÔÛ choán thaønh thò thì coù khaùc, vì cuoäc soáng taát baät voäi vaøng, cha con ít khi gaàn guõi, nhöng hai buoåi sôùm chieàu cha vaãn giaønh phaàn ñöa ñoùn con ñeán lôùp. Cha con chôû nhau trongeân xe, hoaëc coù khi ñi boä, mieäng noùi líu lo nhö theå treân ñöôøng khoâng coù ai ngoaøi hai cha con vaäy! Roài con lôùn leân, coù baïn beø, daàn daàn rôøi xa voøng tay yeâu thöông cuûa cha meï. Con chæ ñeán beân cha meï vaøo nhöõng luùc caàn thieát! Rieâng cha thì vaãn thaùng thaùng ngaøy ngaøy doõi theo töøng böôùc chaân con. Cha ñeå yù, khuyeân raên, nhaéc nhôû con duø khoâng töï mình chaêm soùc, voã veà nhö meï. Cha raát ít khi leân tieáng nhöng ñaõ daïy doã cho con raát nhieàu ñieàu höõu ích trong cuoäc soáng. Coù theå noùi, cha laø ngöôøi nhaän traùch nhieäm giaùo 12

Suoái nguoàn yeâu thöông

duïc con caùi, gìn giöõ kyû cöông neà neáp trong gia ñình. Meï naëng veà tình caûm, cha nghieâng veà lyù trí, neân “meï ñaùnh 100 roi khoâng baèng cha haêm moät tieáng.” Nhôø theá maø: “Meï daïy thì con kheùo, Cha daïy thì con khoân” Tuïc ngöõ YÙ coù caâu: “Ngöôøi meï yeâu thöông con dòu daøng, ngöôøi cha yeâu thöông khoân ngoan” cuõng laø noùi leân yù naøy. Noùi ñeán tình cha, trong Phaät giaùo coù caâu chuyeän raát caûm ñoäng veà tình thaâm phuï töû maø vua Bìnhsa1 ñaõ daønh cho thaùi töû A-xaø-theá.2 Truyeän keå raèng: “Töø ngaøy hoaøng haäu Vi-ñeà-hy3 thoï thai, baø boãng döng khôûi leân côn theøm thuoàng kyø laï. Baø theøm nhöõng moùn aên töôi soáng, coù muøi maùu tanh hoâi. (Dó nhieân laø Baø ñaõ kieàm cheá ñöôïc côn theøm ma quaùi ñoù.). Caùc vò quan caän thaàn tieân ñoaùn raèng ñöùa treû trong buïng hoaøng haäu sau naøy 1

Töùc vua Taàn-baø-sa-la (Bimbisāra), vua xöù Ma-kieät-ñaø vaøo thôøi ñöùc Phaät taïi theá. Töùc thaùi töû con vua Taàn-baø-sa-la, sau leân ngoâi thaønh vua A-xaøtheá (Ajātaśatru). Hoaøng haäu Vi-ñeà-hy (Vaidehi) laø vôï vua Taàn-baø-sa-la, meï cuûa A-xaø-theá.

Suoái nguoàn yeâu thöông

seõ laø moät ñöùa con ñaïi nghòch. Nghe vaäy, hoaøng haäu hoang mang lo sôï. “Theá nhöng hoaøng haäu cuõng phôùt lôø ñi lôøi khuyeân phaù boû thai nhi nghòch töû cuûa caùc caän thaàn. Vua Bình-sa thì döùt khoaùt hôn. Ngaøi thaúng thaén baùc boû lôøi taâu trình ñoù vaø quyeát giöõ laïi baøo thai. Vua noùi raèng, daãu sau naøy thaùi töû coù gieát ngaøi thì ngaøi cuõng khoâng oaùn traùch, vì ñoù laø gioït maùu cuûa mình. Tình phuï töû naëng saâu ñaõ khoâng cho pheùp vua huûy hoaïi baøo thai duø sau naøy noù coù laø nghòch töû. “Vaø söï tình quaû laø nhö theá. Khi thaùi töû A-xaø-theá lôùn leân, duø bieát ngai vaøng tröôùc sau cuõng laø cuûa mình, nhöng vì khoâng cöôõng laïi ñöôïc loøng tham muoán sôùm leân ngoâi cöïc ñoä, laïi theâm nghe lôøi xuùi giuïc cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña1 neân thaùi töû ñaõ aâm möu haønh thích vua cha ñeå soaùn ngoâi. Cô möu khoâng thaønh, thaùi töû bò baét quaû tang. Trieàu ñình kieán nghò raèng ‘phaùp baát vò thaân’, thaùi töû phaûi chòu toäi cheát. Nhöng vì tình phuï töû thieâng lieâng, Vua Bình-sa chaúng nhöõng khoâng trò toäi maø coøn vui veû 1

Ñeà-baø-ñaït-ña (Devadatta), anh cuûa ngaøi A-nan vaø laø em hoï cuûa ñöùc Phaät. OÂng naøy tuy xuaát gia vaø trôû thaønh moät vò taêng döï haøng giaùo phaåm, nhöng vì tham muoán thay theá cöông vò cuûa Phaät ñeå ñöùng ñaàu Giaùo hoäi neân nhieàu laàn baøy möu haõm haïi Phaät. Vieäc xuùi giuïc thaùi töû A-xaø-theá soaùn ngoâi cuõng naèm trong keá hoaïch cuûa oâng ta.

Suoái nguoàn yeâu thöông

nhöôøng ngoâi sôùm hôn döï ñònh ñeå con ñöôïc troøn öôùc muoán. “Thaùi töû A-xaø-theá leân ngoâi vua. Nhöõng töôûng thaùi töû nhaän ra ñöôïc tình yeâu thöông thaém thieát cuûa vua cha vaø toû loøng bieát ôn vua cha ñaõ tha toäi cheát maø lo ñeàn ñaùp. Ai ngôø, A-xaø-theá nhö maát caû nhaân tính, nhaãn taâm haï nguïc cha mình vaø coøn ra leänh boû ñoùi cho ñeán cheát. “Ñöùng tröôùc caûnh ngoä naøy, maãu haäu Vi-ñeà-hy voâ cuøng ñau khoå. Bieát khoâng theå naøo khuyeân ngaên ñöôïc vieäc laøm ñoäc aùc cuûa A-xaø-theá, baø ñaõ neùn loøng bi thöông tìm caùch ñöa thöùc aên vaøo cho ñöùc vua. Moãi ngaøy, baø giaáu thöùc aên trong buùi toùc ñeå ñem vaøo nguïc cho ñöùc vua. Nhôø vaäy vua môùi duy trì ñöôïc söï soáng. “Khoâng laâu sau, A-xaø-theá phaùt hieän vieäc laøm leùn luùt naøy, lieàn caám baø ñem thöùc aên cho vua cha. Theá laø baø phaûi tìm caùch khaùc. Tröôùc khi vaøo thaêm ñöùc vua, baø taém röûa thaät saïch roài thoa maät ong vaøo ngöôøi, haàu ñöùc vua ñöôïc ñaép ñoåi söï soáng qua ngaøy. “Cuoái cuøng, chuyeän naøy cuõng bò phaùt giaùc. Theá laø A-xaø-theá caám tuyeät maãu haäu khoâng ñöôïc tôùi lui thaêm vua cha nöõa. “ÔÛ trong nguïc, duø bò boû ñoùi khaùt nhöng nhôø Vua Bình-sa bieát thöïc haønh phöông phaùp tu taäp, tónh Suoái nguoàn yeâu thöông

taâm tham thieàn, kinh haønh nieäm aân Tam Baûo nhö lôøi Phaät daïy neân dung saéc khoâng thay ñoåi. “A-xaø-theá bieát vua cha saéc dieän vaãn coøn töôi taén bình thöôøng neân ñaõ haï leänh caét goùt chaân, xaùt muoái roài ñöa vaøo hô löûa. Khoâng chòu noåi cöïc hình taøn nhaãn maø ñöùa con baát hieáu ñaõ baøy ra, ñöùc vua baêng haø. “Ngay khi ñöùc vua baêng haø thì cuõng laø luùc vôï vua A-xaø-theá haï sanh moät hoaøng nam. Ñöôïc tin, A-xaø-theá vui möøng khoân xieát lieàn chaïy ñeán tìm maãu haäu maø thöa hoûi raèng: ‘Maãu haäu ôi! Con coù hoaøng töû roài! Ngaøy tröôùc vua cha coù vui möøng, coù sung söôùng vaø yeâu thöông con nhö theá naøy khoâng hôû meï?’ “Maãu haäu höôùng aùnh maét u buoàn veà phía xa xaêm roài quay laïi nhìn A-xaø-theá trìu meán: “Phuï hoaøng thöông con nhieàu laém. Thöông con tha thieát y nhö con thöông hoaøng töû vaäy! Meï coøn nhôù khi con coøn nhoû, con bò muïn nhoït ôû ñaàu ngoùn tay. Muïn nhoït haønh con ñau nhöùc khoùc la suoát caû ñeâm. Meï doã hoaøi maø con khoâng nín. Cha thaáy con nhö vaäy neân ñaõ laáy mieäng ngaäm ngoùn tay nhoït cho con bôùt nhöùc. Vaø hôi aám trong mieäng vua cha ñaõ ñem laïi söï eâm dòu cho con. “Ñeán luùc laâm trieàu, vua cha cuõng boàng con theo, vöøa ngaäm tay con vöøa luaän baøn vieäc trieàu chính. 16

Suoái nguoàn yeâu thöông

Baát thaàn, muïn nhoït beå ra, maùu muû voït caû vaøo mieäng vua cha. Vua cha ñònh laáy tay con ra khoûi mieäng nhöng laïi sôï con ñau neân ngöôøi ñaønh nuoát heát maùu muû vaøo buïng. Nhôø vaäy maø con khoâng coøn ñau nhöùc nöõa!.” “Nghe ñeán ñaây, A-xaø-theá giaät caû mình. Moät noãi aân haän voâ bieân ñaõ khieán A-xaø-theá phaûi thaûng thoát, keâu leân thaát thanh: ‘Thaû cha ta ra! Thaû cha ta ra!’ “A-xaø-theá vöøa la vöøa chaïy nhö moät keû maát hoàn. Vöøa tôùi nôi nguïc laïnh thì ñöùc vua ñaõ hoùa ra ngöôøi thieân coå. A-xaø-theá khoùc loùc thaûm thieát, ñau ñôùn voâ cuøng. Noãi aân haän aùm aûnh, daøy voø löông taâm A-xaøtheá maõi cho ñeán khi gaëp Phaät, ñöôïc Phaät hoùa ñoä môùi thoâi..” Baïn ôi! Caâu chuyeän ñaõ cho chuùng ta thaáy moät tình cha cao caû bieát döôøng naøo! Vaø tröôøng hôïp thöùc tænh cuûa Vua A-xaø-theá cuõng gioáng nhö raát nhieàu ngöôøi trong chuùng ta: “ÔÛ ñôøi ai cuõng coù laàn, Laøm cha meï môùi bieát ôn sinh thaønh. Ngöôøi xöa khoù nhoïc nuoâi mình, Khaùc gì mình ñaõ heát tình nuoâi con.” Cha thöông con, moät tình thöông giaáu kín trong loøng neân chuùng ta chæ thaáy söï nghieâm khaéc cuûa Suoái nguoàn yeâu thöông

cha maø khoâng nhaän ra taám loøng cao caû tieàm aån trong töøng lôøi noùi khoâ khan. Chuùng ta ñaâu ngôø raèng “taám loøng cuûa ngöôøi cha laø moät tuyeät taùc cuûa taïo hoùa” ñang bò chính chuùng ta phôùt lôø, ruoàng boû. Chuùng ta chaïy theo nhu caàu phaøm tuïc, vaên minh vaät chaát, quay löng vôùi huyeát thoáng coäi nguoàn, khoâng theøm nhôù nghó ñeán ngöôøi cha ñaõ moät ñôøi lam luõ vì con. Neáu coù meï caän keà thì cha ñôõ phaàn cô cöïc. Baèng nhö meï sôùm lìa traàn thì cha phaûi moät mình cam phaän “gaø troáng nuoâi con”, ñaûm traùch caû vai troø laøm meï: “Nghieâng mình môû hoät nuùt ra, Con ôi, con buù cho cha yeân loøng” Hôõi oâi! coù nhöõng buoåi tröa heø oi böùc, beân chieác voõng ñong ñöa keõo caø keõo keït, cha caát gioïng khoâ caèn haùt ru con: “Thoâi ñöøng khoùc nín ñi con, Cha doã cha boàng cha haùt cha cöng. Nguû ñi con nguû cho ngoan, Maët trôøi ñaõ xuoáng hoaøng hoân ñaõ taøn.” Roài coù nhöõng ñeâm trôøi möa taàm taõ, con nhôù meï khoùc naác töøng côn. Cha oâm con vaøo loøng aáp uû maø nghe uaát ngheïn buoàng tim. Nhöõng khi trôøi noùng nöïc, cha ngoài suoát beân con, tay gaõi löng, tay quaït, mieäng ngaâm nga aàu ô buoàn baõ: 18

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Ví daàu nhôù meï khoù coi, Ñeâm ñeâm laïi khoùc ñeå cha chong ñeøn. Tìm vaøng tìm baïc deã tìm, Tìm caâu nhaân nghóa khoù tìm con ôi!” Bieát tay mình chai saàn bôûi naêm thaùng vaát vaû möu sinh seõ laøm ñau da thòt mòn maøng con treû neân cha heát söùc nheï nhaøng khi xoa löng con. Tieáng cha khaøn khaøn, laïc loõng ñaõ khoâng ñuû eâm dòu ñeå ñöa con vaøo giaác nguû say, neân choác choác con laïi giaät mình khoùc reù leân. Vaø theá laø cha phaûi “naêm canh chaày thöùc ñuû naêm canh.” Thôøi treû cha cöïc khoå ñaõ ñaønh, khi tuoåi giaø boùng xeá roài maø vaãn coøn taàn taûo: “Cha toâi nay ñaõ giaø roài, Vaãn coøn laøm luïng ñeå nuoâi caû nhaø. Sôùm hoâm vöøa gaùy tieáng gaø, Cha toâi thöùc daäy ñeå ra ñi laøm.” Cha ôi! “Cha laên loän giöõa cuoäc ñôøi, AÙo côm ñeø moät kieáp ngöôøi gian nan. Cha bôi loäi giöõa nhaân gian, Ñaéng cay cô cöïc nguy naøn... moät cha.” Ñeå roài, cuoäc soáng khoù ngheøo ñoâi luùc ñaõ laøm cho cha rôi nöôùc maét. Vaø cha ñaõ khoùc vì thaáy mình khoâng lo cho con ñöôïc ñuû ñaày, ñeå con thua suùt baïn beø. Nhìn con thieáu huït maø loøng cha nghe ñau nhoùi! Suoái nguoàn yeâu thöông

Coù caâu chuyeän raèng: “Ngöôøi cha laøm ngheà söûa khoùa, nuoâi ñöùa con trai baïi lieät ñaõ maát meï. Naêm naøo cuõng vaäy, ñeán muøa Noel, moät coâng ty dòch vuï thöôøng thueâ ngöôøi cha ñoùng vai oâng giaø Noel. Ñeâm leã, caäu con trai naèm moät mình trong caên phoøng ngheøo naøn, troáng vaéng, vì ngöôøi cha phaûi ñeán nhöõng ñòa chæ qui ñònh. Moãi khi ñeán nhöõng nhaø ñang sum vaày haïnh phuùc, chuùc nhöõng lôøi toát ñeïp, mieäng oâng cöôøi raát töôi nhöng loøng ñau nhoùi. Ngöôøi cha ñang nghó tôùi ñöùa con ôû nhaø moät mình... “Sau ñeâm leã, ngöôøi cha keå cho con nghe veà oâng giaø Noel. Naøo laø raâu baïc traéng, mieäng oâng cöôøi raát töôi, tay oâng laéc chuoâng vaøng, vai mang tuùi quaø, loøng traøn ñaày tình thöông treû thô... Vaø oâng seõ ñi baát cöù nôi ñaâu, ñeán khoâng thieáu moät ñöùa treû naøo. ‘Theá khi naøo oâng giaø Noel ñeán nhaø mình hôû cha?’ ‘Chaéc sang naêm, con aï!’ “Moät naêm nöõa laïi troâi qua. Ngöôøi cha ñeán coâng ty ñaêng kyù vieäc laøm vaø ñoùng leä phí moät suaát. “Ñeâm Noel, caäu beù naèm mong ngoùng vaø töôûng töôïng moïi ñieàu. Chôït oâng giaø Noel xuaát hieän ñuùng nhö hình aûnh ngöôøi cha töøng keå. Ñeán beân caäu, oâng giaø Noel nheï nhaøng aâu yeám: ‘Ta bieát con raát ngoan, raát yeâu cha cuûa con, con raát toát buïng, con 20

Suoái nguoàn yeâu thöông

raát duõng caûm, con raát... Chuùc con moät ñeâm an laønh, nhieàu hoàng phuùc... Chuùc con... ’ “OÂng giaø Noel ñi roài, loøng caäu con trai traøn ngaäp haïnh phuùc. Caäu nhuû loøng seõ keå vôùi cha raèng oâng giaø Noel raát nhaân töø, raát yeâu treû thô vaø coøn khoùc vôùi mình nöõa...”1 Caâu chuyeän ñaõ cho chuùng ta thaáy moät tình cha ngoït ngaøo saâu laéng. Vaäy maø, chuùng ta laïi voâ tình khoâng ñoùn nhaän tình thöông noàng aám ñoù. Traùi laïi, chuùng ta coøn buoâng lôøi haèn hoïc, traùch moùc nhöõng khi ngôõ cha khoâng chòu ñaùp öùng öôùc muoán cuûa mình. Ñeå roài khi söïc tænh ra thì ñaõ muoän maøng, nhö trong caâu chuyeän sau ñaây: “Moät chaøng trai saép toát nghieäp ñaïi hoïc. Ñaõ töø laâu anh mô öôùc moät chieác xe theå thao tuyeät ñeïp ñöôïc tröng baøy ôû cöûa hieäu. Vaø anh ñaõ noùi vôùi cha ñieàu öôùc muoán ñoù. Ngaøy toát nghieäp ñeán, anh naùo nöùc chôø ñôïi... “Buoåi saùng, ngöôøi cha goïi anh vaøo phoøng rieâng. ‘Con trai, ta raát töï haøo veà con’, aùnh maét oâng nhìn anh thaät trìu meán. Roài oâng trao cho anh moät hoäp quaø ñöôïc goùi raát trang troïng. Ngaïc nhieân, chaøng trai môû hoäp quaø vaø thaáy moät quyeån saùch ñöôïc boïc baèng vaûi da, coù teân chaøng ñöôïc maï vaøng. Töùc 1

Cöûa soå taâm hoàn, NXB Treû, Tp. HCM, 2007, trang 149 -152

Suoái nguoàn yeâu thöông

giaän, anh ta noùi lôùn tieáng: ‘Vôùi taát caû tieàn baïc maø cha coù, sao chæ taëng con moät quyeån saùch naøy thoâi?’ Roài anh chaïy vuït ra khoûi nhaø, vöùt quyeån saùch vaøo goùc phoøng. “Nhieàu naêm troâi qua, chaøng trai giôø ñaõ laø moät nhaø kinh doanh thaønh ñaït. Anh coù moät ngoâi nhaø khang trang vaø moät gia ñình haïnh phuùc. Ngöôøi cha luùc naøy ñaõ giaø. Moät hoâm anh nghó mình caàn phaûi ñi gaëp cha. Anh ñaõ khoâng gaëp oâng aáy keå töø ngaøy toát nghieäp. “Tröôùc luùc leân ñöôøng, anh nhaän ñöôïc böùc ñieän tín raèng ngöôøi cha ñaõ qua ñôøi vaø ñeå laïi taát caû taøi saûn cho con trai. Anh caàn phaûi veà ngay laäp töùc ñeå chuaån bò moïi vieäc. “Khi böôùc vaøo ngoâi nhaø cuûa cha, boãng nhieân anh caûm thaáy moät noãi buoàn vaø aân haän khoù taû xaâm chieám taâm hoàn. Ñöùng trong caên phoøng ngaøy xöa, nhöõng kyù öùc boãng uøa veà trong anh... Vaø baát chôït, anh nhìn thaáy quyeån saùch khi xöa naèm laãn trong nhöõng taäp giaáy tôø quan troïng cuûa cha ôû treân baøn. Noù vaãn coøn môùi nguyeân nhö laàn ñaàu tieân anh nhìn thaáy caùch ñaây nhieàu naêm. “Nöôùc maét laên daøi, anh laàn giôû töøng trang, boãng coù vaät gì ñoù rôi ra... Moät chieác chìa khoùa! Keøm theo ñoù laø taám danh thieáp ghi teân ngöôøi chuû cöûa 22

Suoái nguoàn yeâu thöông

hieäu, nôi coù baùn chieác xe theå thao maø anh töøng mô öôùc. Treân taám thieáp coøn ghi ngaøy toát nghieäp cuûa anh vaø doøng chöõ “ñaõ traû ñuû.”1 Baïn aï! Tình thöông cuûa cha laø nhö vaäy ñoù. Ngaãm kyõ laïi xem, tình caûm, kieán thöùc, söï nghieäp, coâng danh... cuûa chuùng ta ñeàu do cha meï taïo neân. Boån phaän laøm con khoâng cho pheùp chuùng ta phuï raãy coâng ôn lôùn lao saâu daøy ñoù. “Khoân ngoan nhôø aám cha oâng, Laøm neân phaûi ñoaùi toå toâng phuïng thôø. Ñaïo laøm con chôù höõng hôø, Phaûi ñem hieáu kính maø thôø töø nghieâm.” Chuùng ta soáng yû laïi vaøo cha, döïa nöông vaøo meï maø khoâng bieát raèng: “Coù cha coù meï thì hôn, Khoâng cha khoâng meï nhö ñôøn ñöùt daây. Ñôøn ñöùt daây coøn thay coøn noái, Cha meï maát roài ruoät roái nhö tô.” Vaø vò trí ngöôøi cha raát quan troïng: “Coøn cha goùt ñoû nhö son, Moät mai cha maát goùt con ñen sì.” Hay: “Coøn cha nhieàu keû yeâu vì, Moät mai cha thaùc ai thì nuoâi con.” 1

Cöûa soå taâm hoàn, NXB Treû, Tp. HCM, 2007, trang 149-152.

Suoái nguoàn yeâu thöông

Hoaëc laø: “Con coù cha nhö nhaø coù noùc, Con khoâng cha nhö noøng noïc ñöùt ñuoâi.” Than oâi! Chæ nhöõng ai sôùm maát cha meï môùi nghe loøng troáng traûi nhöõng khi chieàu xuoáng; coù chòu caûnh moà coâi môùi nghe ñau ñôùn xoùt xa nhöõng luùc ñeâm veà: “Loøng rieâng nhôù meï thöông cha Boùng chim taêm caù bieát laø tìm ñaâu.” Hay: “Laù vaøng rôi nheï beân theàm, Moà coâi môùi bieát noãi nieàm bô vô.” Hoaëc laø: “Lôøi ru vang voïng boán beà, Maø caâu hieáu ñaïo chöa heà traû xong.” Vaäy, hôõi nhöõng ai dieãm phuùc coøn cha meï hieàn, xin chôù laøm cha meï buoàn maø loãi ñaïo laøm con. Cha meï ñaõ daønh troïn cuoäc ñôøi hy sinh cho con maø khoâng heà mong con ñaùp laïi: “Bieån Ñoâng coù luùc ñaày vôi, Chôù loøng cha meï suoát ñôøi traøn daâng.” Nhöng trôù treâu thay: “Cha meï nuoâi con nhö bieån hoà lai laùng, Con nuoâi cha meï tính thaùng tính ngaøy.” 24

Suoái nguoàn yeâu thöông

Cha meï nuoâi con khoâng mong con nuoâi laïi! Chuùng ta ñöøng bao giôø khôûi leân yù nieäm tính thieät so hôn maø laøm ñau loøng caùc baäc sanh thaønh nhö tröôøng hôïp sau ñaây: “OÂng Naêm coù hai con: moät trai, moät gaùi ñeàu ñaõ thaønh ñaït, ñaõ coù gia ñình haún hoi. Vaäy maø oâng vaãn khoâng ‘caäy vaøo con’ ñöôïc. Ñaõ 74 tuoåi roài maø oâng vaãn thui thuûi moät mình kieám aên baèng ngheà maøi dao keùo trong caên nhaø troáng tröôùc doät sau. Ngöôøi con trai lôùn cuûa oâng laø moät vieân chöùc nhaø nöôùc cuõng coù nhaø, coù xe nhöng tuyeät nhieân y khoâng heà nghó tôùi chuyeän phuïng döôõng cha giaø. “Nhöõng ngaøy oâng Naêm ñau oám, anh con trai gheù qua moät chuùt, ñeå laïi ít tieàn roài ñi. Ñöùa con gaùi coøn teä hôn, cöù gheù qua laø caèn nhaèn cöûi nhöûi: ‘Giaø roài maø khoâng bieát lo thaân. Ba baùn ñaát roài veà ôû vôùi con, maøi dao maøi keùo ñöôïc maáy ñoàng!’ “Tuaàn tröôùc, oâng Naêm laïi bònh. Baø con trong xoùm chaïy tôùi chaïy lui chaêm soùc. Anh con trai gheù qua: ‘Ba ñöa giaáy tôø ñaát cho con möôïn theá chaáp ngaân haøng, con caàn moät soá voán laøm aên.’ Vöøa luùc ñoù, ñöùa con gaùi cuõng xuaát hieän: ‘Ba beänh hoaøi, bieát cheát nay soáng mai? Thoâi thì phaân chia taøi saûn cho roài, ñeå naèm xuoáng roài phieàn phöùc laém!’ “OÂng Naêm nghe ñau ôû ngöïc. Hai ñöùa con ruoät thòt tôùi chæ ñoøi möôïn, ñoøi chia. Khoâng ñöùa naøo Suoái nguoàn yeâu thöông

quan taâm oâng ñau oám theá naøo. Moät ngöôøi haøng xoùm böng qua toâ chaùo. Nhöõng gioït nöôùc maét laëng leõ chaûy daøi treân göông maët giaø nua toäi nghieäp cuûa oâng... “Hai ngaøy nay, beänh oâng Naêm trôû naëng. Baø con loái xoùm ñöa oâng vaøo beänh vieän. Hai ñöùa con oâng vaãn chöa hay bieát gì, chuùng ñang khôûi ñôn ñoøi thöøa höôûng mieáng ñaát duy nhaát cuûa oâng. Buoåi chieàu, tieáng ngöôøi baïn giaø cuûa oâng Naêm hôùt haûi goïi vaøo ñieän thoaïi: ‘Chuù Hai ôi! Anh Naêm khoâng qua ñöôïc nöõa roài! Chuù voâ beänh vieän mau.’ “Trong phoøng caáp cöùu, ñöùa con gaùi reân ræ: ‘Vaäy ba ñeå mieáng ñaát cho con hay cho anh Hai? Ñaõ keâu lo tính tröôùc maø khoâng nghe!’ Ngöôøi con trai vöøa tôùi, oâng Naêm ñöa maét nhìn hai ñöùa con thaân yeâu cuûa mình: ‘Ba ñaõ sôùm lo lieäu vì khoâng muoán cheát roài laïi naèm khoâng yeân. Ba ñaõ laøm di chuùc chia taøi saûn cho hai con. Chöøng naøo mieáng ñaát aáy ñöôïc boài thöôøng theo giaù quy hoaïch, hai con seõ ñöôïc chia ñeàu. Ba khoâng caàn ñöùa naøo thôø cuùng heát. Ba khoâng muoán nghe tuïi con caèn nhaèn moãi laàn cuùng kieáng ba. Cöù hoûa thieâu roài ñem tro coát raûi xuoáng soâng. Nhö vaäy, tuïi con khoâng caàn cuùng moä nöõa.’ “Noùi xong nhöõng lôøi cuoái cuøng vaø chöøng nhö loøng daï cuõng thanh thaûn, oâng Naêm laëng leõ ra ñi. 26

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Ñeán baây giôø hai anh em môùi thaûng thoát nhìn nhau. Hoï ñaõ coù nhöõng caùi mình caàn nhöng nhöõng lôøi traên troái cuûa cha nhö ngoïn roi maõi quaát vaøo löông taâm hoï.”1 Do vaäy, ñeå khoâng bieán mình thaønh keû vong aân, baïc tình boäi nghóa, ngoã nghòch baát hieáu, chuùng ta phaûi laéng loøng nghe laïi nhöõng lôøi daïy cuûa coå nhaân: “Moät loøng thôø meï kính cha, Cho troøn chöõ hieáu môùi laø ñaïo con.” SG, muøa sen nôû 2007

Nguyeät Caàm, “Lôøi traên troái”, Tuaàn baùo Giaùc Ngoä, soá 387, ngaøy 28-06-2007, trang 19.

Suoái nguoàn yeâu thöông

TÌNH MEÏ

rong baøi thô “Khuùc ca khaùnh thoï” vieát möøng tuoåi meï, nhaø thô Toân Nöõ Hyû Khöông ñaõ ngôïi ca: “Meï laø Bieån caû bao la, Meï laø Trôøi – Ñaát chan hoøa meán thöông. Tình cuûa meï khoù ño löôøng...” Thaät vaäy! Noùi ñeán tình meï thì quaû thaät treân ñôøi naøy khoâng gì coù theå thay theá ñöôïc; moät tình caûm thieâng lieâng, saâu laéng ñaõ coù trong ta töø thuôû töôïng hình, ñeán vôùi ta qua hôi aám thòt da, qua baøn tay trìu meán, qua doøng söõa boå döôõng ngoït ngaøo, qua lôøi ru eâm aùi; moät thöù tình maø suoát cuoäc ñôøi meï chæ cho ñi chöù khoâng bao giôø ñoøi laïi. “Meï giaø moät naéng hai söông Heùo gaày cöïc khoå vaãn thöông con khôø.” Cho neân, ñeå dieãn ñaït taám loøng töø bi, thöông yeâu chuùng sanh cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt, trong kinh Phaät ñaõ duøng caùch dieãn ñaït “Phaät thöông chuùng sanh nhö meï thöông con”. Theá môùi bieát tình meï cao caû ñeán döôøng naøo! Trong ca dao Vieät Nam cuõng thöôøng nhaén nhuû: “Ai raèng coâng meï nhö non, Thaät ra coâng meï laïi coøn cao hôn.” 28

Suoái nguoàn yeâu thöông

Hay: “Loøng meï nhö baùt nöôùc ñaày, Mai naøy khoân lôùn ôn naøy tính sao?” Meï thöông con, moät tình thöông yeâu saâu thaúm nhö ñaïi döông, cao vôøi nhö nuùi Thaùi. Thaûo naøo khi nhaéc ñeán coâng ôn saâu daøy cuûa meï, moät thi só ñaõ than: “Ngoân ngöõ traàn gian laø tuùi raùch, Ñöïng sao ñaày hai tieáng meï ôi!” Töï coå chí kim, töø Ñoâng sang Taây ñaõ coù bieát bao caâu chuyeän vieát veà meï vôùi nhöõng myõ töø ca tuïng, taùn döông, nhöng maõi maõi chuùng ta seõ chaúng bao giôø vieát ñöôïc taän cuøng, seõ chaúng bao giôø coù ñoaïn keát cho tình thöông yeâu cuûa meï. “Coù moät tình yeâu khoâng ñi ñöôïc ñeán cuøng, Laø traùi tim cuûa meï. Duø caùch xa con vaãn laø ñöùa treû, Nôi nhôù thöông vaãn maûi mieát tìm veà.” (Bình Nguyeân Trang) Thöïc teá cho thaáy, duø con coù lôùn khoân theá naøo thì trong traùi tim meï, con vaãn coøn laø ñöùa treû daïi khôø caàn coù meï beân caïnh dìu daét, naâng ñôõ. Vaø duø con coù ra sao, theá naøo, hay con coù ñi ñaâu, ôû ñaâu ñi nöõa, thì con vaãn laø con cuûa meï. Meï luoân ôû beân con cho ñeán heát cuoäc ñôøi. Suoái nguoàn yeâu thöông

Ngaïn ngöõ Do Thaùi coù caâu: “Thöôïng Ñeá khoâng theå coù maët ôû khaép moïi nôi, vì theá Ngaøi ñaõ taïo ra caùc baø meï.” Vaâng! Coù leõ vì vaäy maø ngöôøi xöa ñaõ xaùc ñònh “Thieân ñöôøng cuûa con chính laø caùc baø meï”, “nôi aån naùu yeân oån nhaát cuõng chính laø loøng meï.” Ñeán ñaây, toâi xin keå baïn nghe moät caâu chuyeän: “Coù moät ñöùa beù saép chaøo ñôøi. Noù beøn hoûi Thöôïng Ñeá: ‘Hoï noùi ngaøy mai Ngaøi seõ ñöa con ñeán traàn gian, nhöng laøm sao con soáng noåi ôû ñoù khi maø con quaù nhoû beù vaø baát löïc nhö theá naøy?’ “Thöôïng Ñeá ñaùp: ‘Trong soá nhöõng thieân thaàn, ta ñaõ choïn cho con moät ngöôøi. Thieân thaàn cuûa con seõ ñôïi con vaø saên soùc con chu ñaùo.’ “Ñöùa beù laïi naøi næ: ‘Nhöng haõy cho con bieát ôû choán thieân ñöôøng naøy con khoâng phaûi laøm vieäc gì ngoaøi ca haùt vaø vui cöôøi haïnh phuùc chöù?’ “Thöôïng Ñeá ñaùp: ‘Thieân thaàn cuûa con seõ haùt cho con nghe vaø cuõng seõ töôi cöôøi vôùi con moãi ngaøy. Con seõ caûm nhaän ñöôïc tình thöông cuûa ngöôøi daønh cho con vaø con seõ thaáy raát haïnh phuùc.’ “Ñöùa beù laïi hoûi: ‘Vaø laøm sao con coù theå hieåu ñöôïc khi hoï noùi chuyeän vôùi con baèng moät ngoân ngöõ maø con chöa heà bieát ñeán?’ 30

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Thöôïng Ñeá traû lôøi: ‘Thieân thaàn cuûa con seõ noùi vôùi con baèng nhöõng ngoân töø ngoït ngaøo vaø ñeïp ñeõ nhaát maø con chöa töøng ñöôïc nghe, ñoàng vôùi söï nhaãn naïi vaø caån troïng, thieân thaàn cuûa con seõ daïy con bieát noùi.’ “‘Con nghe noùi choán traàn gian nhieàu keû xaáu xa. Ai baûo veä con?’ “‘Thieân thaàn con seõ baûo veä con ngay khi coù ñieàu gì ñe doïa ñeán tính maïng.’ “‘Nhöng con raát buoàn vì khoâng ñöôïc thaáy Ngaøi nöõa.’ “‘Thieân thaàn cuûa con seõ luoân luoân noùi vôùi con veà ta, vaø daïy con caùch thöùc quay veà vôùi ta duø raèng ta luoân caän keà beân con.’ “Vaøo giaây phuùt ñoù, ôû thieân ñöôøng ngaäp traøn an laïc nhöng ngöôøi ta vaãn coù theå nghe thaáy nhöõng tieáng goïi vang voïng töø coõi theá, vaø ñöùa beù voäi vaøng hoûi Thöôïng Ñeá: “‘Thöa Ngaøi, neáu con phaûi ñi ngay baây giôø, xin haõy cho con bieát teân thieân thaàn hoä maïng cuûa con.’ “‘Teân cuûa ngöôøi khoâng quan troïng, con chæ ñôn giaûn goïi ngöôøi laø Meï.’”1 1

Chôn Hieàn Ngoïc söu taàm, Ngheä thuaät soáng, baûn thaûo chöa xuaát baûn, trang 73.

Suoái nguoàn yeâu thöông

Meï, tieáng goïi ñaàu ñôøi treân moâi treû thô vaø seõ vónh cöûu trong tim moãi ngöôøi. Bôûi khoâng ai trong cuoäc ñôøi naøy maø khoâng coù meï, khoâng töø nôi meï sinh ra. OÂi! Chæ moät tieáng meï thoâi maø ñaày aép nhöõng aân tình. “OÂi! tieáng meï thaân thöông cao ñeïp quaù, Nhö suoái nguoàn dòu ngoït luùc tröa heø. Nhö gioù chieàu nheø nheï ôû caønh tre, Nhö doøng nöôùc cuûa ñaïi döông voâ taän.” Baát cöù ngöôøi con naøo cuõng ñeàu ñöôïc thöøa höôûng gia taøi yeâu thöông cuûa meï. Baûo boái tình maãu töû ñoù meï ñaõ saün daønh cho con ngay khi meï mang con trong buïng vaø seõ cho con ñeán khi meï khoâng coøn nöõa môùi thoâi. “Duø cho maét nhaém tay buoâng, Daønh cho con heát ngoïn nguoàn yeâu thöông.” (Kieàu Anh) AÂn tình ñoù, coâng ôn ñoù quaû nhö trôøi cao bieån roäng. Trong Kinh Baùo AÂn Phuï Maãu,1 Ñöùc Phaät ñaõ keå ra 10 coâng ñöùc cuûa meï ñoái vôùi con raát cuï theå, chi tieát nhö sau: 1. Chín thaùng cöu mang khoù nhoïc. 2. Ñau ñôùn sôï haõi khi sinh con. 1

Töùc Phuï maãu aân nan baùo kinh (父母恩難報經).

Suoái nguoàn yeâu thöông

3. 4. 5. 6. 7.

Cam chòu khoå cöïc ñeå nuoâi con khoân lôùn. AÊn ñaéng cay nhöôøng ngon ngoït cho con. Meï naèm choã öôùt, nhöôøng con khoâ raùo. Suù nöôùc nhai côm khi con coøn beù. Giaët giuõ ñoà dô baån cho con khoâng nhôøm gôùm. 8. Con ñi xa meï troâng ñôïi nhôù thöông. 9. Vì con meï coù theå gaây neân toäi loãi. 10. Chòu ñoùi laïnh cho con aám no. Thieát nghó, ngoaøi ñöùc Phaät ra thì chæ nhöõng ai töøng mang naëng ñeû ñau, nuoâi con khoù nhoïc cho ñeán lôùn khoân môùi caûm nhaän ñöôïc heát aân ñöùc saâu daøy cuûa meï: “Leân non môùi bieát non cao, Nuoâi con môùi bieát coâng lao maãu töø.” Coù theå noùi, ngay töø giaây phuùt bieát mình coù thai thì beân caïnh noãi möøng vui sung söôùng laø meï ñaõ baét ñaàu laøm quen vôùi söï chòu ñöïng nhöõng traïng thaùi khoù chòu trong ngöôøi nhö “bôïn daï, bieáng aên, maát nguû, daõ döôïi baàn thaàn.” “Thai moãi ngaøy moät lôùn, meï thaáy trong ngöôøi meät moûi, thaân theå naëng neà, ñi ñöùng khoù khaên, laøm luïng chaäm chaïp. Cho ñeán gaàn ngaøy sanh, meï ñau buïng caû buoåi caû ngaøy thaät laø ñau ñôùn. Khi sanh con ra, meï chòu nhô ueá nhieàu ngaøy, yeáu ñuoái Suoái nguoàn yeâu thöông

nhieàu thaùng vì tinh huyeát hao moøn, nguõ taïng suy keùm. Neáu khoâng may bò nghòch thai thì phaûi chòu caûnh moå da xeû thòt, ñau ñôùn khoân cuøng.” Laïi coù nhöõng ngöôøi meï, khi veà laøm daâu thì coi nhö ñaõ “gaùnh caû giang san” nhaø choàng. Neáu coù phöôùc ñöôïc gia ñình nhaø choàng thöông thì trong aám ngoaøi eâm, ngöôïc laïi khoâng may gaëp caûnh “meï choàng naøng daâu”, hay chò choàng, em choàng khoù khaên thì noãi khoå saàu ngaøy theâm chaát ngaát, laém luùc phaûi cam chòu “nöôùc maét böõa thöôøng thay canh”. Hoaëc gaëp gia caûnh baàn haøn thì duø môùi sanh con chöa troøn thaùng, meï cuõng phaûi queân söï yeáu ñau ñeå böôn chaûi vaøo ñôøi kieám mieáng côm manh aùo. Neáu coù cha beân caïnh ñôõ ñaàn thì meï bôùt phaàn lao nhoïc. Baèng nhö vì lyù do naøo ñoù, khoâng coù cha caän keà chaêm soùc trong luùc sanh nôû thì meï phaûi nuoát noãi tuûi hôøn, moät mình lo lieäu. Than oâi! Ñaõ cam chòu caûnh “ñaøn oâng ñi bieån coù ñoâi, ñaøn baø ñi bieån moà coâi moät mình” roài, maø nay meï coøn phaûi vöông mang moät noãi khoå ñau ñaát thaûm trôøi saàu! Trong luùc sanh con, meï traêm beà ñau ñôùn. Nhöng noãi ñau beân ngoaøi coù thaám gì vôùi noãi ñau beân trong maø meï ñaõ gaùnh chòu khi khoâng coù cha chia seû. Tuy nhieân, cöù moãi laàn cho con buù, nhìn con ngo ngoe khoùc cöôøi laø meï queân heát noãi ñaéng cay phieàn 34

Suoái nguoàn yeâu thöông

muoän. Con môû mieäng keâu maù, keâu ba; con chaäp chöõng böôùc ñi laø loøng meï möøng vui coøn hôn ai ñem vaøng baïc tôùi cho... Theá maø con coù bieát ñaâu, khi con daàn lôùn laø meï moãi ngaøy theâm caèn coãi, yeáu suy vì naêm thaùng taûo taàn, naéng möa daàu daõi, laøm luïng vaát vaû nuoâi con: “Coâng cha nghóa meï cao vôøi, Nhoïc nhaèn chaúng quaûn suoát ñôøi vì ta. Neân ngöôøi ta phaûi xoùt xa, Ñaùp ñeàn nghóa naëng nhö laø trôøi cao. Ñoäi ôn chín chöõ cuø lao, Sanh thaønh keå maáy non cao cho vöøa.” Theo Haùn Vieät töø ñieån cuûa Ñaøo Duy Anh thì “chín chöõ cuø lao” coù xuaát xöù töø chöõ Haùn laø “cöûu töï cuø lao”, goàm: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Sinh (生): cha sinh Cuùc (鞠): meï ñeû Phuû (撫): voã veà Duïc (育): nuoâi cho khoân Coá (顧): troâng nom Phuïc (復): quaán quít Phuû (俯): naâng nhaác Suùc (畜): nuoâi cho lôùn Phuùc (腹): boàng beá

Suoái nguoàn yeâu thöông

Vaø daãu raèng: “Gaùnh ñôøi aùo meï raùch baâu, Gaùnh tình toùc meï traéng maøu hö khoâng. Chæ coøn moät aùnh traêng loøng, Saùng ngaàn soi caû moät doøng chaân nhö.” Baïn aï! Taát caû ñeàu coù theå bò xoaù nhoøa theo thôøi gian nhöng tình meï thì thieân thu baát dieät. Tình thöông aáy ñaõ cho meï moät söùc maïnh tuyeät vôøi vöôït qua bao ñaéng cay vinh nhuïc thì coù saù gì nhöõng khoå aûi gian truaân cuûa kieáp nhaân sinh baøo moøn theå xaùc. Chuyeän keå raèng: “Coù hai boä laïc laø keû thuø truyeàn kieáp cuûa nhau. Moät soáng ôû vuøng ñoàng baèng vaø moät ôû treân nuùi cao. Moät hoâm, nhöõng ngöôøi ôû nuùi cao ñoät ngoät ñoå xuoáng taán coâng boä laïc ôû ñoàng baèng. Hoï khoâng chæ cöôùp boùc cuûa caûi, löông thöïc maø coøn baét moät ñöùa beù ba tuoåi mang veà. “Nhöõng ngöôøi ôû ñoàng baèng khoâng bieát caùch vöôït qua nhöõng ngoïn nuùi cao ñeå tìm ra nôi keû thuø ñang soáng. Hoï cuõng khoâng theå laàn theo daáu veát cuûa ñoái phöông. Tuy nhieân, boä laïc cuõng cöû moät ñoäi nhöõng chieán binh xuaát saéc nhaát ñi tìm ñöùa beù mang veà. “Nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñaõ thöû heát caùch, tìm heát loái ñi naøy ñeán loái ñi khaùc, nhöng sau nhieàu 36

Suoái nguoàn yeâu thöông

ngaøy noã löïc heát söùc, hoï cuõng chæ leo leân ñöôïc löng chöøng ngoïn nuùi hieåm trôû. Caûm thaáy tuyeät voïng vaø baát löïc, hoï ñaønh boû cuoäc vaø quyeát ñònh quay veà. Khi ñang thu doïn ñoà ñaïc, hoï kinh ngaïc thaáy ngöôøi meï treû maát con ñang töø phía ñænh nuùi cao baêng xuoáng. Vaø hoï nhö khoâng tin vaøo maét mình khi thaáy ñöùa beù bò baét coùc ñang ñöôïc ngöôøi meï coõng treân löng. Laøm sao ñieàu ñoù coù theå xaûy ra? “Nhöõng chieán binh ñoùn chaøo ngöôøi meï treû vaø hoûi: ‘Duø ñaõ coá gaéng heát söùc, chuùng toâi vaãn khoâng theå vöôït leân ñöôïc ngoïn nuùi naøy. Laøm caùch naøo maø coâ laøm ñöôïc ñieàu ñoù trong khi chuùng toâi, nhöõng ngöôøi ñaøn oâng maïnh meõ vaø coù khaû naêng nhaát boä toäc, ñaõ khoâng theå laøm?” “Ngöôøi meï treû nheï nhaøng ñaùp: ‘Bôûi vì ñoù laø con cuûa toâi!’”1 Söùc maïnh tình meï laø nhö theá ñoù! Maø thaät ra, ngay töø luùc mang thai con laø meï ñaõ caûm nhaän ñöôïc söï maàu nhieäm cuûa tình meï roài. Tình meï ñaõ laøm thay ñoåi taâm tính ngöôøi meï raát nhieàu. Meï khoâng coøn nghó ñeán nhöõng rieâng tö cuûa mình nöõa, maø taát caû nhöõng nghó suy, toan tính, haønh ñoäng cuûa meï ñeàu höôùng ñeán haïnh phuùc cuûa con. Meï daønh moät choã trang troïng nhaát trong traùi 1

Cöûa soå taâm hoàn, NXB Treû, Tp. HCM, 2007, trang 228.

Suoái nguoàn yeâu thöông

tim, trong cuoäc ñôøi meï cho con vôùi tình thöông yeâu saâu ñaäm. “Meï gom caû theá gian naøy Tình yeâu haïnh phuùc trao tay con caàm.” (Chu Thò Thôm) Tình yeâu cuûa meï daønh cho con voán khoâng cuøng taän. Cho neân, chuùng ta phaûi yù thöùc raèng vieäc yeâu thöông, saên soùc cha meï laø boån phaän laøm con. Hôn theá nöõa, ñoù chính laø neàn taûng cuûa ñaïo ñöùc laøm ngöôøi. Baát luaän moät neàn luaân lyù ñaïo ñöùc naøo cuõng ñeàu laáy ñaïo hieáu laøm ñaàu. Caùc baäc coå ñöùc thöôøng khuyeân nhaéc: “Thieân kinh vaïn quyeån Hieáu haïnh vi tieân.” (Ngaøn muoân kinh saùch, haïnh hieáu ñöùng ñaàu.) Nhö Khoång Töû noùi: “Hieáu laø nguoàn goác cuûa nhaân, nhaân laø toaøn theå ñöùc taùnh cuûa taâm. Nhaân coát laø yeâu thöông, maø yeâu thöông thì tröôùc heát laø yeâu thöông cha meï mình.” “Vì thöông yeâu ngöôøi thaân cuûa mình neân khoâng daùm gheùt ngöôøi khaùc, kính troïng ngöôøi thaân cuûa mình thì khoâng daùm khinh thöôøng ngöôøi khaùc.” Kinh Phaät cuõng daïy: 38

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Toät cuøng thieän, khoâng gì hôn hieáu. Toät cuøng aùc, khoâng gì hôn baát hieáu.” Hay: “Haïnh hieáu laø haïnh Phaät, Taâm hieáu laø taâm Phaät.” Nhöng than oâi! chuùng ta ñaõ nghe, ñaõ bieát vaø ñaõ hieåu ñöôïc nhöõng ñaéng cay nhoïc nhaèn cuûa ñaáng sinh thaønh. Vaäy maø khoâng ít laàn ta ñaõ voâ taâm tröôùc nhöõng aân tình saâu naëng ñoù! Hình nhö chuùng ta sôùm voäi queân ñi hình aûnh ngöôøi meï hieàn chaét chiu cuoäc soáng khoù ngheøo cô cöïc ñeå con ñöôïc sung söôùng aám eâm. Chuùng ta ñaõ queân ñi nhöõng thaùng ngaøy thô aáu troøn xoe ñoâi maét nhìn ra ñaàu ngoõ troâng meï ñi chôï veà ñeå xoøe tay xin quaø baùnh. AØ! Ngaøy nhoû meï chæ cho caùi baùnh, cuïc keïo thoâi maø con möøng laém, con cöù quaán quít suoát beân meï. Baây giôø con lôùn, meï cho con caû cuoäc ñôøi thì con laïi döûng döng! Meï ôi! Meï ñaõ daønh troïn cuoäc ñôøi, vaét khoâ nhöïa soáng, hy sinh nhöõng nieàm vui leõ soáng rieâng tö cuûa mình ñeå lo cho con treû. Luùc con coøn nhoû, duø meï ñang laøm gì, baän bòu theá naøo maø heã nghe tieáng con khoùc laø meï buoâng boû heát ñeå chaïy ñeán beân con aáp uû, voã veà. Suoái nguoàn yeâu thöông

Coù nhöõng khi traùi gioù trôû trôøi, aám ñaàu chôùm bònh laø meï lo laéng buoàn raàu, ñöùng ngoài khoâng yeân, soát ruoät chaïy lo röôùc thaày tìm thuoác. Gia ñình kha khaù thì meï ñôõ khoå taâm, baèng gaëp caûnh khoù ngheøo thì meï coøn phaûi lo vay möôïn baïc tieàn ñeå chaïy chöõa thuoác thang cho con. Meï ñaõ vì con maø ñaùnh ñoåi, baát chaáp taát caû, ñoâi khi phaûi laøm caû nhöõng ñieàu baát thieän, gaây bao toäi loãi. Coøn caùc con, ñoâi khi maûi meâ vui chôi theo chuùng baïn, con boû queân meï giaø ñang soát ruoät, lo laéng ngoùng troâng. Roài coù nhöõng khi “beänh giang hoà” thuùc giuïc con ñi, rong ruoåi haêng say theo böôùc coâng danh maø queân haún meï giaø ñeâm ngaøy voø voõ ñôïi mong. Maõi tôùi khi con moûi goùt phong traàn, chaùn naûn thoùi ñôøi ñen baïc, vaáp ngaõ giöõa chôï ñôøi thì con môùi nhôù nghó tôùi meï. Con naøo hay ñaâu meï vaãn haèng doõi theo böôùc con. Ñoái vôùi meï, con vui laø meï vui, con khoå laø loøng meï tan naùt, raõ rôøi. Meï luoân môû roäng voøng tay ñeå ñoùn con veà maø khoâng moät lôøi thôû than, keå leå hay traùch moùc. Coù nhöõng tröôøng hôïp vì hoaøn caûnh vôï choàng ly taùn, meï phaûi ñaûm traùch luoân nhieäm vuï laøm cha. Moät thaân moät mình meï ñoái maët vôùi bao soùng gioù cuoäc ñôøi ñeå giöõ bình yeân cho con treû. Roài coù nhöõng tröa heø oi aû, beân chieác voõng tröa keõo keït keõo caø, meï caát gioïng ru buoàn baõ: 40

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Ví daàu caàu vaùn ñoùng ñinh, Caàu tre laéc leûo gaäp gheành khoù ñi. Khoù ñi meï daét con ñi, Con thi tröôøng hoïc meï thi tröôøng ñôøi.” Hay laø: “Chieàu chieàu chim vòt keâu chieàu, Baâng khuaâng nhôù baïn chín chieàu ruoät ñau.” Hay coù nhöõng ñeâm con nhôù cha khoùc suoát, meï oâm con vaøo loøng maø nöôùc maét röng röng: “AÀu ô... Gioù muøa thu meï ru con nguû, Naêm canh chaày meï thöùc ñuû vöøa naêm. Vaø: Gioù muøa heø ai deø phaän baïc, Chôù maáy con traêng naøy thôøi vaän ñaûo ñieân.” Hoaëc laø: “Gioù ñöa caây caûi veà trôøi, Rau raêm ôû laïi chòu lôøi ñaéng cay.” Cuoäc ñôøi cuûa meï ñaâu chæ quanh naêm vôùi chuyeän beáp nuùc vaù may, giaët röûa doïn deïp, maø meï coøn phaûi daàm möa daõi naéng, lam luõ thaùng ngaøy ñeå tìm ñoàng tieàn baùt gaïo, nuoâi soáng gia ñình, lo cho con aên hoïc. “Meï giaø gom gaùnh raï rôm, Nuoâi con aên hoïc ñeå thôm tieáng ñôøi. Suoái nguoàn yeâu thöông

Meï ngheøo noùn laù taû tôi, Mong sao con treû vaøo ñôøi bình yeân.” Chao oâi! Cha meï ñaõ lo laéng cho con, ñem heát loøng yeâu thöông gaày döïng söï nghieäp coâng danh cho con maø khoâng mong moûi moät söï ñeàn ñaùp naøo. Chæ caàn con neân ngöôøi höõu duïng, soáng cuoäc ñôøi haïnh phuùc laø cha meï maõn nguyeän roài. OÂi! Tình thöông cuûa cha meï thaät khoâng gì coù theå saùnh baèng: “Nöôùc bieån meânh moâng khoâng ñong ñaày tình meï Maây trôøi loàng loäng khoâng phuû kín coâng cha.” Bôûi theá cho neân, ñeå khuyeân raên nhöõng ai sôùm voäi queân ñi boån phaän laøm con ñoái vôùi cha meï, queân ñi mình laø con caùi, ngöôøi xöa ñaõ nhaéc nhôû: “Tu ñaâu cho baèng tu nhaø, Thôø cha kính meï hôn laø ñi tu.” Hoaëc laø: “Leân chuøa thaáy Phaät muoán tu, Veà nhaø thaáy meï coâng phu chöa ñaønh.” Hay: “Thôø cha kính meï heát loøng, AÁy laø chöõ hieáu daïy trong luaân thöôøng.” Vaø: “Ñaïo laøm con chôù höõng hôø, Phaûi ñem chöõ hieáu maø thôø töø nghieâm.” 42

Suoái nguoàn yeâu thöông

Ñoái vôùi nhöõng ñöùa con öông ngaïnh, ngoã nghòch baát hieáu, ngöôøi xöa coøn caûnh tænh: “Neáu mình hieáu vôùi meï cha, Chaéc con cuõng hieáu vôùi ta khaùc gì. Neáu mình aên ôû voâ nghì, Ñöøng mong con hieáu laøm gì uoång coâng. Kìa xem gioït nöôùc xuoâi doøng, Gioït sau gioït tröôùc cuõng ñoàng moät nôi.” Hoaëc laø: “Hieáu thuaän sinh ra con hieáu thuaän, Ngoã nghòch con naøo coù khaùc chi. Xem thöû tröôùc theàm möa xoái nöôùc, Gioït sau gioït tröôùc chaúng sai gì!” Hay laø: “AÙc giaû aùc baùo, Thieän giaû thieän lai. Nhaân naøo quaû naáy hôõi ai, Troïn loøng hieáu thaûo ngaøy mai höôûng nhôø. Nhaân quaû chaúng phaûi mô hoà, Nhaân gieo quaû haùi chaúng sai bao giôø.” Hoaëc laø: “Ñôøi xöa quaû baùo thì chaày, Ñôøi nay quaû baùo ôû ngay nhaõn tieàn.” Noùi veà “quaû baùo nhaõn tieàn” (quaû baùo ñeán ngay töùc thôøi, troâng thaáy tröôùc maét) ñoái vôùi haønh vi baát Suoái nguoàn yeâu thöông

hieáu, haún baïn cuõng bieát caâu chuyeän keå veà ñöùa con ñònh laáy gaùo döøa laøm cheùn cho meï aên côm ñeå khoûi bò beå. Khoâng ngôø ñöùa con oâng ta baét chöôùc laøm theo vaø noùi laø laøm ñeå cho cha aên y nhö cha laøm cho noäi vaäy. Haønh ñoäng baét chöôùc cuûa ñöùa con laøm oâng ta thöùc tænh. Töông töï cuõng coù caâu chuyeän keå raèng: “Vì nghe lôøi vôï xuùi giuïc, ngöôøi choàng ñoùng chieác xe ñònh ñaåy meï vaøo röøng cho ‘raûnh nôï’, khoûi phaûi sôùm hoâm saên soùc haàu haï. Ñöùa con nhoû thaáy vaäy hoûi ngöôøi cha ñoùng xe ñeå laøm gì. Ngöôøi cha noùi doái laø ñeå ñaåy noäi voâ röøng chôi. Ñöùa con noùi vôùi cha laø khi naøo noäi cheát thì cha cho con xin chieác xe. Ngöôøi cha thaéc maéc hoûi con laáy xe laøm gì. Ñöùa con noùi laø ñeå daønh khi naøo cha giaø thì con seõ ñaåy cha voâ röøng gioáng noäi.” Cuõng may, ngöôøi cha ôû hai caâu chuyeän treân ñeàu sôùm thöùc tænh maø khoâng daùm laøm ñieàu baát hieáu nöõa. Maø hình nhö, leõ thöôøng laø vaäy! “Meï nuoâi con nhö bieån hoà lai laùng, Con nuoâi meï tính thaùng tính ngaøy.” Hay: “Moät meï nuoâi ñöôïc möôøi con, Möôøi con khoâng nuoâi ñöôïc moät meï.” Neáu khoâng thì taïi sao coù nhöõng ngöôøi con nôõ boû cha meï giaø soáng coâ ñôn moät mình, sôùm chieàu thui 44

Suoái nguoàn yeâu thöông

thuûi nôi queâ ngheøo trong luùc tuoåi giaø boùng xeá? Coù ngöôøi coøn nhaãn taâm ñuøn ñaåy cha meï giaø vaøo vieän döôõng laõo nuoâi ñeå ñôõ phaàn chaêm soùc? Quaû nhö xaõ hoäi ñaõ leân aùn: “Voâ ôn laø ñieàu ñaùng khinh nhaát. Nhöng kieåu voâ ôn phoå bieán vaø laâu ñôøi nhaát laø söï voâ ôn cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï.” (Vauvenargues) Nhöng baùo hieáu cho cha meï theá naøo môùi laø ñuùng ñaén, hôïp ñaïo lyù? Saùch Luaän ngöõ coù daïy: “Con aên ôû vôùi cha meï, vieäc phuïng döôõng caàn phaûi coù, maø loøng toân kính caàn phaûi hôn.” Bôûi vì: “Nuoâi naáng cha meï maø khoâng kính troïng thì so vôùi nuoâi con vaät coù gì ñeå phaân bieät? (Kim chi hieáu giaû thò vò naêng döôõng, chí ö khuyeån maõ, giai naêng höõu döôõng. Baát kính, haø dó bieät hoà? 今之孝者，是謂能養。至於犬馬，皆能有養；不敬，何以別乎？– Luaän ngöõ, thieân Vi chính ñeä nhò, tieát 7). Theo tinh thaàn baùo hieáu cuûa ñaïo Phaät thì ngoaøi vieäc cung phuïng vaät chaát, ngöôøi con phaûi chaêm soùc veà maët tinh thaàn, höôùng cha meï quay veà ñôøi soáng taâm linh, gieo taïo phöôùc thieän, tu taäp ñieàu laønh ñeå ñöôïc an laïc trong hieän taïi vaø töông lai. Suoái nguoàn yeâu thöông

Trong Kinh Hieáu Töû, Ñöùc Phaät daïy raèng: “Con nuoâi cha meï baèng caùch ñem nhöõng thöùc cam loà traêm muøi ngon ngoït daâng leân cha meï, laøm cho cha meï thoûa mieäng, ñem caùc thöù nhaïc hay nhö nhaïc ôû coõi trôøi laøm cho cha meï vui tai, may caùc aùo quaàn ñeïp cho cha meï röïc rôõ vaø suoát ñôøi coõng cha meï ñi daïo chôi khaép boán beå ñeå traû ôn sanh döôõng thì vaãn chöa ñuû goïi laø hieáu. Ngöôøi con thöïc hieáu laø thaáy cha meï meâ toái, laøm nhöõng vieäc aùc phaûi caên ngaên, kieân trì laøm cho cha meï giaùc ngoä Chaùnh phaùp.” Thöa caùc baïn! Coù bao giôø chuùng ta laéng nghe loøng mình troãi leân trong nghó suy veà söï ñaùp ñeàn coâng ôn sanh thaønh cuûa cha meï? Hay laø chuùng ta vaãn aáp oâm quan nieäm laïc laàm veà boån phaän laøm con? “Ta mang chöõ hieáu ñeøo boøng, Moùn ngon vaät laï quaû khoâng ñuùng thôøi.” (Thu Nguyeät) Vaø coù bao giôø chuùng ta nghe loøng thoån thöùc nhôù veà cha meï: “Con caàm chöõ hieáu loay hoay, Hieåu chöa kòp, sôï ñeán ngaøy traéng raêng.” (Thu Nguyeät) 46

Suoái nguoàn yeâu thöông

Nhöng thöïc teá luùc naøo cuõng phuõ phaøng, khi chuùng ta söïc tænh, muoán baùo hieáu thì cha meï ñaõ khoâng coøn nöõa! Ngaøy xöa, khi Thaày Töû Loä laøm quan coù boång loäc thì cha meï ñaõ qua ñôøi, khoâng baùo hieáu ñöôïc. Vì theá oâng ñaõ than: “Moäc duïc tònh nhi phong baát ñình, Töû duïc döôõng nhi thaân baát taïi.” (Caây muoán laëng maø gioù chaúng döøng, Con muoán nuoâi cha meï maø cha meï khoâng coøn.) Thaày Töû Loä, hoïc troø öu tuù cuûa ñöùc Khoång Töû, nhaø ngheøo, phaûi ñi ñoäi gaïo möôùn, laáy gaïo thuø lao ñem veà nuoâi cha meï. Ñeán luùc oâng thi ñoã laøm quan thì cha meï ñaõ khuaát nuùi. Baáy giôø oâng ngaäm nguøi than thôû vôùi vôï con, baïn höõu: “Cha meï soáng cô cöïc, khoâng ñôïi ngaøy con thaønh ñaït ñeå cuøng höôûng giaøu sang.” Töû Loä luyeán tieác thôøi ngheøo khoù, ñoäi gaïo möôùn, tuy vaát vaû maø trong loøng luoân vui thoûa vì nuoâi ñöôïc cha meï.1 Ngöôøi xöa toân thôø chöõ hieáu nhö theá ñoù, coøn chuùng ta ngaøy nay thì sao? “Lôøi ru vang voïng boán beà Maø caâu hieáu ñaïo chöa heà traû xong.” Trích Nhò thaäp töù hieáu.

Suoái nguoàn yeâu thöông

Vaäy, hôõi nhöõng ai dieãm phuùc coøn coù meï hieàn, haõy mau mau quay veà lo troøn caâu hieáu ñaïo keûo khoâng coøn kòp nöõa. “Meï cho con naém baøn tay, Baøn tay meï aüm con ngaøy xa xöa. Meï ôi neáu lôõ moät mai, Meï veà vôùi ñaát tay ai con caàm!” Noùi veà göông hieáu thaûo thì ngoaøi “Nhò thaäp töù hieáu” cuûa Trung Quoác, ôû Vieät Nam ta coøn coù nhöõng taám göông saùng ngôøi. Ñieån hình laø vua Traàn Anh Toâng moät beà hieáu ñaïo vôùi vua cha Traàn Nhaân Toâng, hay laø vua Töï Ñöùc luoân hieáu thaûo vôùi meï laø baø Töø Duõ... Thaät ra, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi con hieáu, khoâng caàn ai nhaéc nhôû, hoï luoân tìm caùch ñaùp ñeàn coâng ôn trôøi bieån cuûa cha meï: “Moãi ñeâm moãi thaép ñeøn trôøi, Caàu cho cha meï soáng ñôøi vôùi con.” Hoaëc laø: “Meï giaø ôû tuùp lieàu tranh, Sôùm thaêm toái vieáng môùi ñaønh daï con.” Hay: “Ñoùi loøng aên hoät chaø laø, Ñeå côm nuoâi meï, meï giaø yeáu raêng.” 48

Suoái nguoàn yeâu thöông

Caâu chuyeän sau ñaây cuõng noùi veà loøng hieáu thaûo: “Anh döøng laïi tieäm baùn hoa ñeå göûi hoa taëng meï qua ñöôøng böu ñieän. Meï anh soáng caùch choã anh khoaûng 300km. Khi böôùc ra khoûi xe, anh thaáy moät ñöùa beù gaùi ñang ñöùng khoùc beân væa heø. Anh ñeán vaø hoûi noù sao laïi khoùc. – Chaùu muoán mua moät hoa hoàng ñeå taëng meï chaùu – noù nöùc nôû – nhöng chaùu chæ coù 75 xu trong khi giaù hoa hoàng ñeán 2 ñoâ-la. Anh mæm cöôøi noùi vôùi noù: – Ñeán ñaây, chuù seõ mua cho chaùu. Anh lieàn mua hoa cho coâ beù vaø ñaët moät boù hoàng ñeå göûi cho meï anh. Xong xuoâi, anh hoûi coâ beù coù caàn ñi nhôø xe veà nhaø khoâng. Noù vui möøng nhìn anh traû lôøi: – Daï, chuù cho chaùu ñi nhôø ñeán nhaø meï chaùu. Roài noù chæ ñöôøng cho anh laùi xe ñeán moät nghóa trang, nôi coù moät phaàn moä vöøa môùi ñaép. Noù chæ ngoâi moä vaø noùi: – Ñaây laø nhaø cuûa meï chaùu. Noùi xong, noù aân caàn ñaët nhaùnh hoa hoàng leân moä. Töùc thì anh quay laïi tieäm baùn hoa, huyû boû dòch vuï göûi hoa vöøa roài vaø mua moät boù hoàng thaät ñeïp. Suoái nguoàn yeâu thöông

Suoát ñeâm ñoù, anh ñaõ laùi moät maïch 300km veà nhaø meï anh ñeå trao taän tay baø boù hoa.”1 Ngaøy nay, maëc duø chöõ hieáu coù phaàn khaùc xöa veà nhaän thöùc nhöng caên baûn vaãn laø ôû taám loøng. Ngöôøi con hieáu bao giôø cuõng khaùc vôùi ngöôøi chæ toû ra hieáu thaûo. Cho neân, chuùng ta phaûi löu yù raèng, duø cuoäc soáng coù thay ñoåi nhö theá naøo thì ñaïo hieáu vaãn laø neàn taûng cuûa ñaïo laøm ngöôøi. Chuùng ta phaûi thöôøng nhìn laïi mình, moät caùch kyõ caøng, soi xeùt taâm nieäm mình xem coù thaät loøng baùo hieáu vôùi cha meï hay chöa? Coù nhö vaäy chuùng ta môùi khoâng quan nieäm sai laàm veà nghóa vuï laøm con. Ñeå thay lôøi keát, toâi xin keå baïn nghe moät caâu chuyeän veà loøng meï: “Beá ñöùa con trai vöøa môùi chaøo ñôøi leân, baø meï nheø nheï ñong ñöa ñoâi tay vaø haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Ñöùa beù caøng ngaøy caøng lôùn leân. Khi ñöôïc hai tuoåi, noù chaïy chaäp chöõng böôùc thaáp böôùc cao noâ ñuøa quanh nhaø, loâi saùch vôû treân keä xuoáng ñeå 1

Sñd, trang 37.

Suoái nguoàn yeâu thöông

nghòch phaù. Noù baøy ñuû thöù ñoà chôi ra saøn nhaø. Noù teø trong quaàn. Noù ò treân giöôøng. Noù khoùc. Noù la. Vaø baø meï ñoâi luùc phaûi thoát leân: ‘Caùi thaèng naøy, con laøm meï ñieân maát!’ “Nhöng ñeâm ñeán khi noù nguû thaät say, baø meï ñeán beân chieác noâi trìu meán nhìn noù vaø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Ñöùa beù tieáp tuïc lôùn leân thaønh moät thaèng nhoùc chín tuoåi. Noù khoâng heà thích aên uoáng ñuùng giôø. Noù khoâng bao giôø muoán taém röûa. Khi baø ngoaïi ñeán thaêm, nhieàu luùc noù laïi buoâng gioïng gaét goûng vôùi baø. Vaø baø meï ñoâi luùc muoán ñöa noù ñi ñaâu cho khuaát maét. “Nhöng ñeâm ñeán khi noù nguû thaät say, baø meï roùn reùn ñeán beân giöôøng keùo taám chaêm ñaép leân ngöôøi noù vaø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Ngaøy qua ngaøy, thaèng beù ñeán tuoåi daäy thì. Noù daãn veà nhaø nhöõng thaèng baïn kyø quaëc. Noù aên maëc Suoái nguoàn yeâu thöông

nhöõng boä ñoà kyø quaëc. Noù nhuùn nhaûy moät caùch kyø quaëc theo nhöõng baûn nhaïc raát kyø quaëc. Vaø baø meï ñoâi luùc coù caûm giaùc nhö theå ñang ôû trong sôû thuù. “Nhöng ñeâm ñeán chôø noù nguû thaät say, baø meï nheï nhaøng môû cöûa phoøng rieâng cuûa noù, böôùc ñeán hoân leân traùn noù vaø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Thaèng beù kyø quaëc tieáp tuïc lôùn leân thaønh moät thanh nieân tröôûng thaønh. Noù rôøi nhaø leân thaønh phoá ñeå laøm vieäc vaø soáng trong moät caên phoøng troï. Thænh thoaûng baø meï ñoùn xe leân thaêm noù. Nhöõng laàn nhö theá baø phaûi ngoài tröôùc cöûa phoøng troï vaø chôø ñeán taän khuya thì thaáy noù say khöôùt trôû veà. Baø dìu noù vaøo phoøng, lau maët cho noù roài ñôõ noù leân giöôøng. Sau ñoù baø laéc ñaàu ngao ngaùn nhìn noù. Nhöng khi noù nguû say, maét ñöôïm buoàn baø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Vaø roài ñöùa con laäp gia ñình vaø hoïa hoaèn laém môùi veà thaêm baø. Noù coøn phaûi böôn chaûi ñeå chaêm 52

Suoái nguoàn yeâu thöông

lo cho maùi aám rieâng cuûa noù. Thôøi gian troâi qua vaø laïnh luøng khaéc nhöõng neáp nhaên leân khuoân maët giaø nua ngaøy caøng hoác haùc cuûa baø meï. Moät hoâm, thaáy yeáu trong ngöôøi, baø goïi ñieän baûo ñöùa con veà thaêm. Noù laùi xe veà thaêm baø vaø nguû laïi nhaø moät ñeâm. Toái ñoù, baø naèm trong giöôøng vaø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con Yeâu con meï yeâu con ......... ......... “Nhöng côn ho khan khieán baø khoâng haùt ñöôïc troïn baøi haùt thuôû naøo. Ñeâm ñoù, baø laëng leõ qua ñôøi.” “Sau ñaùm tang, ñôïi toái ñeán, khi ñöùa con cuûa mình nguû thaät say, ngöôøi ñaøn oâng vöøa maát meï böôùc ñeán hoân leân traùn noù vaø kheõ haùt: Thöông con meï thöông con, Yeâu con meï yeâu con, Yeâu suoát moät cuoäc ñôøi, Ñeán ngaøy con lôùn khoân... “Haùt xong, ngöôøi ñaøn oâng laëng leõ khoùc moät mình.”1 Raèm thaùng 7 naêm Ñinh Hôïi 2007

Sñd,trang 343.

Suoái nguoàn yeâu thöông

PHÖÔNG ÑOÂNG LAØ CHA MEÏ

inh Thieän Sanh (trong kinh Tröôøng A Haøm) hay Kinh Giaùo thoï Thi-ca-la-vieät (trong kinh Tröôøng Boä) laø moät baûn kinh ngaén daïy veà ñôøi soáng vaø caùc moái quan heä ñaïo ñöùc trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Noùi roõ hôn, trong kinh ñöùc Phaät ñaõ neâu leân moät caùch ñaày ñuû veà laõnh vöïc tu thaân vaø xöû theá cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia. Trong ñoù coù ñeà caäp ñeán naêm nguyeân taéc ñaïo ñöùc cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï vaø naêm nguyeân taéc ñaïo ñöùc cuûa caùc baäc cha meï ñoái vôùi con caùi. Sau ñaây laø ñoaïn kinh Thieän Sanh baøn veà chöõ hieáu: “Phaät daïy: Cha meï laø phöông Ñoâng… Phaøm laøm con phaûi kính thuaän cha meï vôùi naêm ñieàu: Cung phuïng hieáu döôõng cha meï khoâng ñeå thieáu thoán, muoán laøm gì tröôùc phaûi thöa cho cha meï bieát, khoâng traùi ñieàu cha meï laøm, khoâng traùi ñieàu cha meï daïy, khoâng caûn vieäc laøm laønh cuûa cha meï. Ngöôïc laïi, cha meï chaêm soùc con caùi vôùi naêm ñieàu: Ngaên con khoâng cho nghe vaø laøm ñieàu aùc, chæ daïy cho con nhöõng ñieàu laønh, thöông yeâu con thaém thieát, choïn nôi hoân phoái toát ñeïp cho con, tuøy thôøi cung caáp ñoà caàn duøng cho con.” 54

Suoái nguoàn yeâu thöông

Noäi dung baûn kinh theå hieän roõ neùt quan ñieåm nhaân sinh tích cöïc cuûa ñaïo Phaät theo caû hai truyeàn thoáng Phaät giaùo Nam truyeàn vaø Phaät giaùo Baéc truyeàn. ÔÛ ñaây, chuùng toâi xin göûi ñeán baïn ñoïc moät phaàn löôïc trích töø baûn kinh naøy. “Toâi nghe nhö vaày. “Moät thôøi Phaät ôû taïi nuùi Kyø-xaø-quaät, thaønh Laduyeät-kyø… Vaøo buoåi saùng, Ngaøi ñi vaøo thaønh khaát thöïc. “Baáy giôø, Phaät troâng thaáy chaøng thanh nieân teân Thieän Sanh ñang chaép tay kính laïy caùc phöông ñoâng, taây, nam, baéc, treân, döôùi lieàn ñeán gaàn thaêm hoûi nguyeân do. Thieän Sanh thöa raèng chaøng tuaân theo lôøi caên daën cuûa cha tröôùc luùc ngöôøi cheát. “Sau ñoù, Thieän Sanh thænh caàu Phaät giaûng giaûi yù nghóa leã saùu phöông. “Phaät daïy: ‘Neáu ngöôøi naøo bieát traùnh boán tröôøng hôïp ñöa ñeán nghieäp aùc (saùt sanh, troäm caép, taø daâm, voïng ngöõ) laø tham duïc, saân haän, ngu si, sôï haõi; traùnh ñöôïc saùu ñieàu phung phí taøi saûn laø ñam meâ röôïu cheø, côø baïc, phoùng ñaõng, ñam meâ kyõ nhaïc, giao du baïn xaáu vaø löôøi bieáng, thì cuõng chính laø leã kính saùu phöông. Ngöôøi aáy, hieän ñôøi Suoái nguoàn yeâu thöông

ñöôïc quaû baùo toát ñeïp, sau khi cheát ñöôïc sanh coõi laønh, thieân giôùi.’ “Laïi nöõa, Phaät daïy: – Uoáng röôïu coù saùu ñieàu loãi: Hao taøi, sanh beänh, ñaáu tranh, tieáng xaáu ñoàn khaép, boäc phaùt noùng giaän, trí tueä giaûm daàn. – Côø baïc coù saùu ñieàu tai haïi: Taøi saûn hao huït, thaéng thì gaây thuø oaùn, bò keû trí cheâ, moïi ngöôøi khoâng kính neå tin caäy, bò xa laùnh, sanh taâm troäm caép. – Phoùng ñaõng coù saùu loãi: Khoâng töï phoøng hoä mình, khoâng phoøng hoä ñöôïc taøi saûn vaø haøng hoùa, khoâng phoøng hoä ñöôïc vôï con, thöôøng hay bò sôï haõi, bò nhöõng ñieàu khoán khoå raøng buoäc xaùc thaân, öa sinh ñieàu doái traù. – Meâ kyõ nhaïc coù saùu loãi: Luoân tìm ñeán choã ca haùt, nhaûy muùa, ñaøn ñòch... aâm thanh vi dieäu, ñaùnh troáng. – Giao du baïn xaáu coù saùu loãi: Tìm caùch löøa doái, öa choã thaàm kín, duï doã ngöôøi khaùc, möu ñoà chieám ñoaït taøi saûn, xoay taøi lôïi veà mình, öa phoâ baøy loãi ngöôøi. – Löôøi bieáng coù saùu loãi: Khi giaøu, khi ngheøo, luùc quaù laïnh, luùc quaù noùng, luùc quaù sôùm, luùc quaù toái ñeàu khoâng chòu sieâng naêng laøm vieäc. 56

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Phaät baûo Thieän Sanh: – Coù boán haïng ngöôøi khoâng neân xem laø baïn daàu töï cho laø baïn laø: Haïng uùy phuïc, myõ ngoân, kính thuaän, aùc höõu. + Haïng uùy phuïc thöôøng hay laøm boán vieäc: Cho tröôùc ñoaït laïi sau, cho ít mong traû nhieàu, vì sôï göôïng laøm thaân, vì lôïi göôïng laøm thaân. + Haïng myõ ngoân thöôøng hay laøm boán vieäc: Laønh döõ ñeàu chieàu theo, gaëp hoaïn naïn thì xa laùnh, ngaên caûn nhöõng ñieàu hay, thaáy gaëp nguy tìm caùch ñun ñaåy. + Haïng kính thuaän thöôøng hay laøm boán vieäc: Vieäc tröôùc doái traù, vieäc sau doái traù, vieäc hieän taïi doái traù, thaáy moät chuùt loãi nhoû ñaõ voäi traùch phaït. + Baïn aùc thöôøng hay laøm boán vieäc: Chæ laøm baïn luùc uoáng röôïu, luùc ñaùnh baïc, luùc daâm daät, luùc ca vuõ. “Phaät laïi baûo Thieän Sanh: – Coù boán haïng ngöôøi thaân laø: Ngaên laøm vieäc quaáy, thöông yeâu, giuùp ñôõ, ñoàng söï. + Haïng ngaên vieäc quaáy thöôøng laøm boán vieäc: Thaáy ngöôøi laøm aùc thì hay ngaên caûn, chæ Suoái nguoàn yeâu thöông

baøy ñieàu chaùnh tröïc, coù loøng thöông töôûng, chæ ñöôøng sanh thieân. + Haïng thöông yeâu thöôøng laøm boán vieäc: Möøng khi mình ñöôïc lôïi, lo khi mình gaëp haïi, ngôïi khen ñöùc toát mình, thaáy mình noùi aùc thì tìm caùch ngaên caûn. + Haïng giuùp ñôõ thöôøng laøm boán chôû mình khoûi buoâng lung, che khoûi hao taøi vì buoâng lung, che khoûi sôï haõi, khuyeân baûo mình vaéng ngöôøi.

vieäc: Che chôû mình chôû mình trong choã

– Haïng ñoàng söï thöôøng laøm boán vieäc: Khoâng tieác thaân maïng vôùi baïn, khoâng tieác cuûa vôùi baïn, cöùu giuùp baïn khoûi sôï haõi, khuyeân baûo baïn luùc ôû choã vaéng ngöôøi. “Vaø Ñöùc Phaät ñaõ daïy veà yù nghóa saùu phöông nhö sau: – – – – –

Phöông ñoâng laø cha meï. Phöông nam laø sö tröôûng. Phöông taây laø theâ thieáp. Phöông baéc laø baïn beø. Phöông treân laø baäc tröôûng thöôïng, sa-moân, baø-la-moân. – Phöông döôùi laø toâi tôù. “Laøm con phaûi kính thuaän cha meï vôùi naêm ñieàu: Cung phuïng hieáu döôõng cha meï khoâng ñeå 58

Suoái nguoàn yeâu thöông

thieáu thoán, muoán laøm gì tröôùc phaûi thöa cho cha meï bieát, khoâng traùi ñieàu cha meï laøm, khoâng traùi ñieàu cha meï daïy, khoâng caûn vieäc laøm laønh cuûa cha meï. “Ngöôïc laïi, cha meï chaêm soùc con caùi vôùi naêm ñieàu: Ngaên con khoâng cho nghe vaø laøm ñieàu aùc, chæ daïy cho con nhöõng ñieàu laønh, thöông yeâu con thaém thieát, choïn nôi hoân phoái toát ñeïp cho con, tuøy thôøi cung caáp ñoà caàn duøng cho con.” “Cung phuïng sö tröôûng coù naêm vieäc: Haàu haï cung caáp ñieàu caàn, kính leã cuùng döôøng, toân troïng quyù meán, khoâng traùi nghòch ñieàu thaày daïy baûo, nhôù kyõ khoâng queân ñieàu thaày daïy baûo. “Thaày chaêm soùc ñeä töû coù naêm ñieàu: Daïy doã coù phöông phaùp, daïy nhöõng ñieàu chöa bieát, giaûi nghóa raønh roõ nhöõng ñieàu troø hoûi, chæ cho nhöõng baïn laønh, chæ heát nhöõng ñieàu mình bieát khoâng laãn tieác. “Choàng ñoái vôùi vôï coù naêm ñieàu: Laáy leã ñoái ñaõi nhau, oai nghieâm khoâng nghieät, cho aên maëc phaûi thôøi, cho trang söùc phaûi thôøi, phoù thaùc vieäc nhaø. “Vôï ñoái vôùi choàng coù naêm ñieàu: Daäy tröôùc, ngoài sau, noùi lôøi hoøa nhaõ, kính nhöôøng tuøy thuaän, ñoùn tröôùc yù choàng. “Ñoái vôùi baø con, baïn beø coù naêm ñieàu: Chu caáp, noùi lôøi hieàn hoøa, giuùp ñôõ muïc ñích, ñoàng lôïi, khoâng khi doái. Suoái nguoàn yeâu thöông

“Baø con baïn beø ñoái laïi coù naêm ñieàu: Che chôû cho mình khoûi buoâng lung, che chôû cho mình khoûi hao taøi vì buoâng lung, che chôû cho mình khoûi söï sôï haõi, khuyeân raên luùc ôû choã vaéng ngöôøi, thöôøng ngôïi khen nhau. Chuû ñoái vôùi toâi tôù coù naêm ñieàu: Tuøy khaû naêng maø sai söû, phaûi thôøi cho aên uoáng, phaûi thôøi thöôûng coâng lao, thuoác thang khi beänh, cho coù thôøi giôø nghæ ngôi. Toâi tôù phuïng söï chuû coù naêm ñieàu: Daäy sôùm, laøm vieäc chu ñaùo, khoâng gian caép, laøm vieäc coù lôùp lang, baûo toàn danh giaù chuû. Ñaøn vieät cung phuïng haøng sa-moân, baø-la-moân vôùi naêm ñieàu: Thaân haønh töø, khaåu haønh töø, yù haønh töø, ñuùng thôøi cuùng thí, khoâng ñoùng cöûa khöôùc töø. Haøng sa-moân, baø-la-moân khuyeân daïy ñaøn vieäc theo saùu ñieàu: Ngaên ngöøa chôù ñeå laøm aùc, chæ daïy ñieàu laønh, khuyeân daïy vôùi thieän taâm, cho nghe nhöõng ñieàu chöa nghe, nhöõng gì ñaõ ñöôïc nghe laøm cho hieåu roõ, chæ daãn con ñöôøng sanh thieân. Nghe Phaät thuyeát giaûng xong, Thieän Sanh phaùt khôûi thieän taâm, hoan hyû phuïng haønh vaø xin quy y Tam baûo, thoï trì naêm giôùi. (Kinh Tröôøng A Haøm, taäp I, Nxb Toân Giaùo, Haø Hoäi, 2005) 60

Suoái nguoàn yeâu thöông

VU LAN NHÔÙ MEÏ NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH CA MAÂU NI PHAÄT Ngöôõng baùi baïch Chö toân thieàn ñöùc! Kính thöa quí Phaät töû! “Moãi muøa xuaân sang meï giaø theâm moät tuoåi. Moãi muøa xuaân sang toùc meï laïi traéng theâm. Toùc meï traéng nhö toùc maây baøng baïc, chaúng quaûn gian nan che chôû cuoäc ñôøi con. Tình meï ñaäm ñaø, loøng meï bao la. Moãi böôùc con lôùn khoân ñeàu coù boùng hình cuûa meï. Meï ôi! Coâng ôn meï chuùng con maõi khoâng queân. Meï ôi! Bieát ngaøy naøo con ñeàn ñöôïc ôn meï. Caàu cho meï ñöôïc yeân bình ôû maõi beân chuùng con.” Kính thöa quí vò! Haèng naêm, cöù moãi ñoä thu veà, muøa baùo hieáu ñeán, chuùng con laïi thoån thöùc thöông coâng cha döôõng duïc; tieát Vu Lan sang, chuùng con laïi baâng khuaâng nhôù nghóa meï sanh thaønh. Vaø ngaäm nguøi töôûng nieäm aân ñöùc cao daøy cuûa song thaân: “Coâng cha nhö nuùi Thaùi sôn Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra.” Suoái nguoàn yeâu thöông

Boån phaän laøm con, chuùng con haèng nhaén nhuû vôùi nhau raèng phaûi: “Moät loøng thôø meï kính cha, Cho troøn chöõ hieáu môùi laø ñaïo con.” Thaät vaäy! Doøng thôøi gian laëng leõ troâi mau, xuaân haï thu ñoâng boán muøa luaân chuyeån. Söï vaän haønh cuûa thieân nhieân, trôøi ñaát, con ngöôøi, vaïn vaät trong vuõ truï ñeàu khoâng ngoaøi nguyeân lyù voâ thöôøng, nhöng traùi tim cuûa cha meï muoân ñôøi vaãn moät, “taám loøng cuûa meï boán muøa laø xuaân”. Daãu cho chuùng ta coù ñi troïn kieáp ngöôøi cuõng khoâng theå naøo ñi heát nhöõng lôøi ru cuûa meï! Meï, ngöôøi ñaõ ñem heát thaûy tình thöông, aùnh maét, nuï cöôøi, tieáng noùi, höông vò cuûa cuoäc ñôøi mình cho con treû. Meï laø hình aûnh ñaàu tieân maø sau naøy duø chuùng ta coù ñi suoát cuoäc ñôøi naøy cuõng chaúng theå naøo tìm ñöôïc ngöôøi thöù hai thay theá meï, khi cuoäc ñôøi meï ñaõ laø cuoäc ñôøi con. Hôn theá nöõa, trong kinh Phaät coù daïy: “Trong nhaø coù hai ñöùc Phaät maø chuùng ta caàn phaûi cuùng döôøng, ñoù laø cha vaø meï.” Bôûi leõ: “Meï laø trôøi Phaïm thieân, laø vò tieân ban ñaàu, laø ngöôøi ñaùng cuùng döôøng.” Ñöùc Phaät coøn ví nhö theá, chuùng ta haù laïi daùm coi thöôøng cha meï hay sao? 62

Suoái nguoàn yeâu thöông

Kính thöa quí vò! Moái tình naøo roài cuõng seõ phai môø theo naêm thaùng, nhöng tình thöông cuûa cha meï muoân thuôû vaãn saâu naëng. Vaø hình aûnh cuûa meï seõ maõi maõi trong tim con khoâng bao giôø queân laõng. Noùi ñeán meï laø noùi ñeán moät tình yeâu khoâng bieân giôùi maø ôû ñoù, khoâng gian vaø thôøi gian khoâng saùnh kòp, vaên töï ngoân ngöõ khoâng dieãn ñaït heát. Cho neân coù moät thi só ñaõ moâ taû raèng: “Trong vuõ truï coù laém kyø quan nhöng chæ coù traùi tim ngöôøi meï laø vó ñaïi hôn heát.” “Böôùc töø loøng meï böôùc ra, Ngöôøi thieâng lieâng nhaát cuõng laø meï toâi. Tieáng thô nöùc nôû chaøo ñôøi, Laïi laø tieáng meï aø ôi sôùm chieàu. Thöông con meï ñaõ chaét chiu Gôûi vaøo laëng leõ nhöõng ñieàu thieâng lieâng.” (Leâ Ñình Ñaïi) Meï thöông con moät tình thöông khoâng bôø beán. “Meï nuoâi con nhö bieån hoà lai laùng”, nhö nöôùc trong nguoàn len loûi chaûy xuyeân qua töøng khe ñaù soûi khoâng bao giôø ngaên ngaïi. Meï laø taát caû ñôøi con. Con laø gia taøi cuûa meï maø daãu cho coù ñi heát nöôùc non thì vaãn maõi khoâng cuøng. OÂi! Tình meï thieâng lieâng cao caû quaù! “Meï coù nghóa laø maõi maõi, laø cho ñi khoâng ñoøi laïi bao giôø” Suoái nguoàn yeâu thöông

maø “töø khi baäp beï cho ñeán luùc tröôûng thaønh con vaãn chöa hieåu heát chieàu saâu” taám loøng cuûa meï! Ñeå roài, khi nhöõng caùnh phöôïng hoàng khoâng coøn khoe saéc thaém, maáy chuù ve nhoû thoâi troãi khuùc haùt ngaân nga thì ngoïn gioù thu baét ñaàu môn man theo nhöõng chieác laù vaøng rôi giöõa chieàu buoâng tieáng chuoâng chuøa traàm maëc, baùo hieäu muøa baùo hieáu ñaõ veà. Muøa Vu Lan ñeán gôïi noãi ngaäm nguøi nhôù meï nöôùc maét rôi. OÂi! Moät noãi nhôù da dieát nhö côn möa chieàu thaùng Baûy suït suøi taàm taõ. Möa cuûa thieân nhieân giaêng maéc gioït saàu hay möa trong loøng con treû tha thieát nhôù meï khoân nguoâi: “Meï giaø nhö chuoái chín caây, Gioù lay meï ruïng con raøy moà coâi. Moà coâi toäi laém ai ôi! ...” Vaø khi söï thaät phuõ phaøng, meï chuùng con ñaõ khoâng coøn nöõa: “Meï ta tro buïi treân soâng, Xuoâi cheøo qua neûo hö khoâng meï veà. Chieàu hoa traéng ruïng boán beà, Traàn gian theâm moät keû veà moà coâi. Töø ñaây choã meï ta ngoài, Maây nhö toùc traéng roái bôøi maây qua.” (Ñoã Trung Quaân) Thöa quí vò! “Muøa thu buoàn, khí thu laïnh, gioù thu hiu haét thì thaàm nhö trao gôûi cho nhau nhöõng aân tình 64

Suoái nguoàn yeâu thöông

giöõa hai mieàn soáng cheát.” Vaäy thì anh ôi! Chò ôi! Em ôi! Chuùng ta haõy cuøng nhau chia sôùt noãi nieàm naøy vaø nhaéc nhau döøng laïi böôùc chaân phieâu laõng maø trôû veà soáng troïn taám tình chung. Vôùi nhöõng ai may maén coøn coù meï hieàn, haõy mau mau trôû veà quì beân chaân meï vaø noùi lôøi yeâu thöông meï khi ngöôøi coøn coù theå nghe ñöôïc. Haõy noùi raèng: “Meï ôi! Meï coù bieát khoâng?... bieát laø con thöông meï khoâng?”1 Coù nhö theá chuùng ta môùi xoa dòu ñöôïc phaàn naøo noãi ñau nhôù thöông moûi moøn cuûa meï, vaø cuõng laø ñeå loøng mình nghe laïi tieáng goïi tình thaâm: “Vi vu hiu haét thu phong, Chaïnh nieàm hieáu ñaïo trong loøng xoùt xa. Coâng cha nghóa meï ñaäm ñaø, Maûy may chöa ñaùp leä sa ñoâi haøng.” Meï ôi! Meï ñaõ chôø ñôïi chuùng con suoát cuoäc ñôøi mình. Ñaõ töø laâu roài meï ngoài ñeám töøng chieác laù rôi, ñeám bao nhieâu laù maø ñöùa con yeâu vaãn bieàn bieät chöa veà, ñeå meï moûi moøn troâng ngoùng vaøo ra. “Boùng meï vaøo ra loái coû quen, Toùc söông daàn xoùa toùc maøu ñen. Nhôù ai ra nhaåm lôøi kinh nguyeän, Khuya noãi nieàm khuya moät ngoïn ñeøn.” (Phan Minh Hoàng) 1

Nhaát Haïnh, Boâng hoàng caøi aùo, Laù Boái, 1962.

Suoái nguoàn yeâu thöông

Thöa quí vò! Coù theå noùi raèng ñaïo ñöùc con ngöôøi baét ñaàu töø söï hieáu kính meï cha. Vì theá ngöôøi xöa ñaõ ñöa ra tieâu chuaån: “Thieân kinh vaïn quyeån, hieáu haïnh vi tieân” (Ngaøn vaïn quyeån kinh ñeàu laáy hieáu haïnh laøm ñaàu). Neáu chuùng ta khoâng yeâu kính cha meï thì laøm sao chuùng ta thöông ñöôïc ngöôøi khaùc? Ngöôøi coù hieáu vôùi cha meï thì luoân ñöôïc thaønh töïu moïi ñieàu toát ñeïp. Ngöôøi baát hieáu vôùi cha meï thì khoù thaønh coâng trong cuoäc soáng. Kinh Phaät coù daïy: “Toäi aùc lôùn nhaát khoâng gì baèng baát hieáu, ñieàu thieän lôùn nhaát khoâng gì baèng coù hieáu”, hay “Haïnh hieáu laø haïnh Phaät, taâm hieáu laø taâm Phaät.” Chuùng ta phaûi coá gaéng giöõ troøn boån phaän moät ngöôøi con hieáu kính vôùi meï cha. Neáu khoâng, seõ coù ngaøy chuùng ta hoaûng hoát trong noãi buoàn coâ quaïnh vaø ñôùn ñau tieác nuoái nhö thaày Töû Loä ngaøy tröôùc ñaõ than van: “Moäc duïc tònh nhi phong baát ñình, Töû duïc döôõng nhi thaân baát taïi.” (Caây muoán laëng maø gioù chaúng döøng, con muoán nuoâi cha meï thì than oâi... cha meï coøn ñaâu nöõa!) Vaäy thì anh ôi! Chò ôi! Em ôi! Chuùng ta haõy mau quay veà beân meï vaø daâng leân ngöôøi noãi nieàm moät thuôû nhôù thöông: 66

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Meï ôi! Con nhôù ngaøy xöa, Chieàu beân ñoàng ruoäng boùng möa ñoå veà. Con ñuøa, con nghòch maûi meâ, Ñaâu hay meï ñaõ laïnh teâ caû ngöôøi.” Vaø coù leõ khoâng coù noãi ñau ñôùn xoùt xa naøo baèng nieàm hoaøi voïng cuûa ñöùa con sôùm moà coâi cha meï: “Naêm xöa toâi coøn nhoû, Meï toâi ñaõ qua ñôøi. Laàn ñaàu tieân toâi hieåu, Thaân phaän keû moà coâi. Quanh toâi ai cuõng khoùc, Im laëng toâi saàu thoâi! Ñeå doøng nöôùc maét chaûy, Laø bôùt khoå ñi roài. Ñoä nhoû toâi khoâng tin, Ngöôøi thaân yeâu seõ maát. Hoâm aáy toâi söõng sôø, Vaø nghi ngôø trôøi ñaát. Töø nay toâi heát thaáy, Treân traùn meï hoân con. Nhöõng khi con phaûi ñoøn, Ñau loøng meï la laãy. Kìa nhaø ai sung söôùng, Meï con voã veà nhau. Tìm meï con khoâng coù, Khi buoàn bieát troán ñaâu? Suoái nguoàn yeâu thöông

Hoaøng hoân phuû treân moä, Chuoâng chuøa nheï rôi rôi. Toâi thaáy toâi maát meï, Laø maát caû baàu trôøi!” Kính thöa chö Toân ñöùc! Kính thöa quí Phaät töû! Theo tuïc leä phöông Taây: “Neáu anh coøn meï thì ñeán Ngaøy cuûa meï:1 “Neáu anh coøn meï, anh seõ ñöôïc caøi moät boâng hoa maøu hoàng treân aùo, vaø anh seõ töï haøo ñöôïc coøn meï. Coøn neáu anh maát meï, anh seõ ñöôïc caøi treân aùo moät boâng hoa traéng...” “...Ngöôøi ñöôïc hoa hoàng seõ thaáy sung söôùng nhôù raèng mình coøn meï, vaø seõ coá gaéng ñeå laøm vui loøng meï, keûo moät mai ngöôøi khuaát nuùi, coù khoùc than cuõng khoâng coøn kòp nöõa.”2 Tuïc leä naøy, ngaøy nay ñaõ aûnh höôûng toát ñeïp ôû nöôùc ta nhöng khoâng moät ai bieát chính xaùc coù töø luùc naøo. Chæ nghe keå laïi raèng vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 60, Hoøa thöôïng Nhaát Haïnh sang Nhaät thaêm thaày Thieân AÂn. Do môùi qua beân aáy neân Hoøa thöôïng chöa am töôøng veà phong tuïc taäp quaùn cuûa xöù naøy. Töùc Mother’s Day, theo quy öôùc laø vaøo ngaøy Chuû nhaät thöù hai cuûa thaùng 5 döông lòch. 2 Trích Boâng hoàng caøi aùo, saùch ñaõ daãn. 1

Suoái nguoàn yeâu thöông

Moät hoâm, Hoøa thöôïng cuøng thaày Thieân AÂn, moät du hoïc taêng Vieät Nam treân ñaát Nhaät vaø bieát tieáng Nhaät ñi mua saùch. Treân ñöôøng ñi ngaøi gaëp moät thieáu nöõ Nhaät Baûn cuùi ñaàu leã pheùp chaøo ngaøi. Sau caâu chaøo hoûi ngaøi khoâng hieåu gì nhöng thaáy coâ gaùi laëng leõ ruùt trong boùp cuûa mình moät caùnh hoa caåm chöôùng maøu traéng vaø caøi leân ngöïc aùo cho ngaøi baèng moät thaùi ñoä heát söùc thaønh kính xen laãn noãi nieàm xuùc ñoäng. Ngaøi vaãn giöõ im laëng trong söï cung kính ñeå coâ gaùi caøi hoa leân ngöïc aùo cho mình vaø cuùi ñaàu chaøo töø giaõ. Khi ñeán tieäm saùch hoûi ra thì ngaøi môùi bieát hoâm nay laø ngaøy töôûng nieäm meï cuûa ngöôøi daân xöù Phuø Tang, töùc laø ngaøy Chuû nhaät cuûa tuaàn leã thöù 2 thaùng 5 döông lòch. Vaøo ngaøy töôûng nieäm meï cuûa ngöôøi daân xöù naøy thì baát luaän laø ngöôøi naøo khi ra ñöôøng ñeàu chuaån bò hai loaïi hoa; moät loaïi maøu ñoû thaém seõ göûi taëng cho baát cöù ai hoï gaëp treân ñöôøng khi bieát ngöôøi ñoù coøn meï, ñeå ngöôøi ñoù haïnh phuùc vaø yeâu thöông meï nhieàu hôn. Vaø hoï cuõng seõ buøi nguøi trao cho nhöõng ai baát haïnh khoâng coøn meï moät caùnh hoa maøu traéng. Töø nguoàn caûm xuùc aáy, Hoøa thöôïng Nhaát Haïnh ñaõ vieát neân taùc phaåm “Boâng Hoàng Caøi AÙo.” Thôøi gian sau ñoù, leã caøi hoa hoàng daàn daàn ñöôïc chính thöùc aùp duïng vaøo taát caû caùc ngoâi chuøa Vieät Suoái nguoàn yeâu thöông

Nam moãi khi Vu Lan Thaéng Hoäi veà, vaø trôû thaønh moät truyeàn thoáng mang yù nghóa cao ñeïp cuûa ñaïo Phaät trong muøa baùo hieáu. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, hoa hoàng töôïng tröng cho tình yeâu saâu saéc ñaäm noàng. Vaø maøu ñoû thaém nhö maøu maùu con tim, maøu cuûa söï soáng seû chia, hy sinh maø meï daønh cho con töø luùc môùi töôïng hình. Coøn ñoùa hoa hoàng traéng daãu ñeïp maø sao troâng buoàn baõ quaù. Noù hiu haét, laïnh luøng nhö maûnh khaên tang phuû treân ñaàu con treû thì troïn ñôøi moà coâi meï... Meï ôi! Kính thöa quí vò! “Bieån saâu loøng meï saâu hôn, Côn vui soùng voã noãi buoàn chieàu leân. Cuoán nhau tìm tôùi con tim, Caùch chi con meï ñaùp ñeàn coâng ôn.” (Haø Huyeàn Chi) OÂi! Coâng ôn sanh thaønh cuûa cha meï caû cuoäc ñôøi chuùng ta khoâng sao traû heát. Meï laø ngöôøi ñaõ cho chuùng ta taát caû; cho chuùng ta töø khoâng thaønh coù, töø coù thaønh lôùn khoân: “Meï nuoâi con baáy laâu roài, Nuoâi con khoân lôùn thaønh ngöôøi môùi thoâi.” Maø thaät ra, tình meï thöông con voán khoâng cuøng taän, ñaõ bao giôø thoâi ñaâu! Maõi ñeán khi nhaém maét lìa ñôøi, tình thöông cuûa meï vaãn chöa töøng heát. 70

Suoái nguoàn yeâu thöông

Meï ôi! Meï ñaõ cho con hình haøi baèng maùu vaø traùi tim, baèng noãi ñau toät ñoä. Meï ñaõ nuoâi con lôùn khoân baèng baàu söõa boå döôõng ngoït ngaøo, lôøi ru eâm dòu maø töø thuôû beù con ñaõ nghieàn maân meâ vuù meï, vaø mieäng theøm ñoâi nuùm maøu ñoû son. Roài khi con bieát ñoøi aên, cha meï laø ngöôøi ñuùt cho con töøng muoãng chaùo, muoãng côm. Khi con bieát ñoøi nguû, cha meï laø ngöôøi thöùc haùt ru con. OÂi! Tình cuûa meï aám noàng, lôøi cuûa meï dòu eâm. “Meï ru caùi leõ ôû ñôøi, Söõa nuoâi phaàn xaùc, haùt nuoâi phaàn hoàn.” (Nguyeãn Duy) Quí vò thöû nghó laïi xem, chuùng ta ñaõ bao laàn boû queân meï beân: “Leàu tranh khoùi beáp la ñaø, Run run gaäy truùc meï giaø töïa hieân.” Meï töïa hieân troâng ngoùng, ñôïi chôø nhöõng ñöùa con “queân cha queân meï tình thaâm, queân xöù queân sôû laâu naêm khoâng veà”. Nhöõng ñöùa con maø ngaøy naøo meï chæ daùm: “Ñöa con ra ñeán cöûa buoàng thoâi, Meï phaûi xa con khoå maáy möôi. Con aï! Ñeâm nay mình meï khoùc, Ñeâm ñeâm mình meï laïi ñöa thoi.” (Nguyeãn Bính) Suoái nguoàn yeâu thöông

Nhöng ñau ñôùn thay... nhöõng ñöùa con vaãn bieàn bieät phöông naøo, ñeå moãi ñeâm veà: “Meï giaø laïy Phaät Thích-ca Laïy quanh taùm höôùng caên nhaø troáng trô.” Ñaây laø hình aûnh raát thöïc teá, thôøi naøo cuõng coù. Vaäy maø chuùng ta vaãn chöa heát “ñi hoang”. Ñoâi khi ôû ngay beân caïnh meï maø chuùng ta cuõng döûng döng laøm kieáp “coâ hoàn” boû queân nguoàn coäi, boû maëc meï giaø hiu haét doøng leä khoâ. Chuùng ta chaïy ñuoåi theo nhöõng vò ngoït cuoäc ñôøi maø quay löng vôùi baàu söõa boå döôõng ngaøy thô. Chuùng ta daïi doät quaù! Hoài nhoû “meï cho cuïc keïo, caùi baùnh con möøng. Baây giôø con lôùn, meï cho con caû cuoäc ñôøi maø con khoâng nhaän”. Con boû meï bô vô! Kính thöa quí vò! Ñöông nhieân laø chuùng ta khoâng bao giôø muoán mình trôû thaønh ñöùa con baát hieáu. Cuõng chaúng bao giôø chuùng ta muoán cho cha meï khoå ñau. Nhöng thöïc teá, chuùng ta ñaõ queân cha meï, ñaõ boû cha meï maø ñi. Ñeå cho: “Loøng giaø sôùm baïc côn mong, Daùng vui trong moãi chieàu troâng nhang taøn. Meï ngoài moät coõi chöa tan...” Chôø ñôïi... vaø chôø ñôïi trong coâ ñôn tuyeät voïng! Vaø ôû nôi phöông trôøi voâ ñònh naøo ñoù, chuùng ta coù laàn naøo nhôù ñeán cha meï khoâng? Chuùng ta coù 72

Suoái nguoàn yeâu thöông

thaáy “tieáng gioù chieàu thoåi qua laøn khoùi maùi tranh xieâu. Vaø trong gieáng maét buoàn teâ daïi, meï ñöùng nhìn quanh maø tuûi phaän ngheøo”? Neáu nhö chuùng ta coù ñöôïc ñieàu ñoù thì môùi thaáy raèng mình coøn coù meï ôû trong tim. Quyù vò bieát khoâng? Baát luaän neàn luaân lyù ñaïo ñöùc naøo cuõng ñeàu laáy chöõ hieáu laøm ñaàu. Moät ngöôøi con ñaõ vong aân boäi nghóa, ñaõ baát hieáu vôùi cha meï thì khoâng coøn vieäc ñoäc aùc xaáu xa naøo maø chaúng daùm laøm. Nhöõng ngöôøi con aáy, nhaân phaåm xem nhö ñaõ maát thì coù xöùng ñaùng laøm moät con ngöôøi khoâng? Theá neân, boån phaän laøm con chuùng ta phaûi yù thöùc ñöôïc ñieàu naøy: Phaûi heát loøng hieáu thaûo vôùi cha meï. Vì trong thöïc teá, tình yeâu maø cha meï daønh cho con thaät khoâng theå duøng hình aûnh naøo so saùnh kòp. Neáu öôùc löôïng thì “chæ coù vuõ truï kia khoâng bôø khoâng beán môùi saùnh ñöôïc vôùi tình meï thöông con voán khoâng taän khoâng cuøng.” Tình yeâu ñoù daãu Ñoâng Taây, kim coå ñeàu chaúng khaùc. Truyeän coå Hy Laïp keå raèng: “Coù anh chaøng teân laø Coâ-daéc yeâu naøng tieân nöõ OÙc-xa-na. Anh Coâ-daéc ñeán caàu hoân, tieân nöõ ñoøi sính leã baèng traùi tim ngöôøi meï. Meï saün saøng ñaùp öùng mong muoán cuûa con. Baø laáy muõi dao beùn raïch saâu vaøo loàng ngöïc, Suoái nguoàn yeâu thöông

maùu xoái ra, tay run run hieán traùi tim mình cho con ñeå laøm sính leã. Vì möøng quaù neân Coâ-daéc voäi vaøng chaïy ñeán vôùi ngöôøi yeâu, boû maëc meï naèm thieâm thieáp trong ñôùn ñau coâ quaïnh. Giöõa ñöôøng anh vaáp ngaõ. Söõng hoàn, boãng anh nghe töø trong loøng ñaát vang leân tieáng noùi ngoït ngaøo ñaàm aám quen thuoäc nao nao: ‘Con ôi! Con coù sao khoâng?’ Coâ-daéc nhìn quanh khoâng thaáy ai caû ngoaøi traùi tim ngöôøi meï maø anh ñang naém chaët trong tay.” Laïi nöõa, truyeàn thuyeát daân gian ta coù keå moät caâu chuyeän veà ngöôøi meï bò raén ñoäc caén maø chæ lo nghó tôùi ñöùa con ñang ôû nhaø... Baø bieát mình saép cheát neân coá chaïy rieát veà nhaø ñoå luùa vaøo coái xay, ñoå thoùc vaøo coái giaõ gaáp gaáp ñeå coù gaïo cho con aên môùi vui loøng chòu cheát. Vaø laï luøng thay, ñieàu maàu nhieäm ñaõ xaûy ñeán. Trong khi baø meï coá doàn heát söùc löïc, baép thòt vaän ñoäng raùo rieát thì noïc ñoäc thoaùt ra theo tuyeán moà hoâi, toaùt ra theo hôi thôû maïnh: Baø meï thoaùt cheát! Quí vò coù theå naøo khoâng caûm ñoäng tröôùc tình thöông con bao la cuûa meï, moät tình thöông khoâng bôø beán? Meï ôi! “Meï nhö nöôùc ngoït doøng soâng, Nhö loøng cuûa bieån, nhö ñoàng luùa xanh. 74

Suoái nguoàn yeâu thöông

Tuoåi thô con nguû yeân laønh, Lôøi ca dao ñoù meï daønh cho con.” Vaäy maø: “Con naøo hay söùc meï hao moøn, Tay chai maët naùm saéc son phai taøn.” Cuõng nhö, coù nhöõng ñeâm möa daàm raû rích, “meï thaép ñeøn chong vaù aùo cho con” giöõa luùc con say söa trong giaác nguû hoàn nhieân. Roài meï kheõ lay con daäy, dòu daøng trao cho con baøi hoïc cuoäc ñôøi raèng: “Gaàn ñeøn ñeå thaáy ñôøi con saùng, boùng toái laøm con toái cuoäc ñôøi.”

(Anh Taøi)

Kính thöa quí vò! Coù theå noùi theâm raèng nhaân loaïi coù bao nhieâu con ngöôøi laø coù baáy nhieâu baûn tình ca, aùng vaên, thi phuù veà meï. Duy chæ coù ngoân ngöõ khoâng lôøi môùi laø tuyeät taùc vónh cöûu trong con. Meï ôi! Meï laø boùng caây, laø doøng suoái, laø baøi haùt, laø aùnh saùng... laø taát caû nieàm tin trong cuoäc ñôøi con. Meï thöông con laø moät ñieàu thieân phuù. Tình yeâu ñoù meï khoâng chæ daønh cho con khi coøn ôû ñôøi maø maõi ñeán luùc trôû veà caùt buïi meï vaãn naëng mang: “Meï ôi! thaân xaùc meï coøn ñaây, Moät nöûa hoàn xa coõi luïy ñaøy. Moät nöûa hoàn kia coøn ôû laïi, Nhöõng nieàm ñau khoå quaù saâu cay.” (Vi Khueâ) Suoái nguoàn yeâu thöông

Vaø vì vaäy, trong suoát cuoäc ñôøi con, hình aûnh meï vaãn luoân laø nguoàn an uûi, ñoäng vieân lôùn nhaát trong nhöõng khi con huït haãng giöõa ñöôøng ñôøi. Vôùi bao ñau khoå, haïnh phuùc, nhuïc vinh, thaønh baïi... khoâng coù meï con seõ khoâng coøn söùc ñeå vöôn leân. OÂi! “Lôøi meï ru con maõi veà sau coøn rung tieáng ngöôøi. Moät ngaøy trong noâi, tay meï naâng giaác mô vaøo ñôøi. Daït daøo yeâu thöông chong ñeøn khuya meï thöùc töøng ñeâm. Xoùt xa trong loøng mai daãu ñôøi con coù veà ñaâu.” Con coù veà ñaâu meï cuõng theo caïnh beân con ñeå daét dìu naâng ñôõ. Daãu cho meï coù cöïc khoå traêm beà, daõi daàu söông gioù, naéng möa, buoân taûo baùn taàn kieám töøng cheùn côm, manh aùo ñeán queân caû thaân mình meï cuõng khoâng maøng, chæ mong sao cho con cuûa meï ñöôïc yeân bình trong cuoäc soáng: “Nuoâi con buoân taûo baùn taàn, Chæ mong con lôùn neân thaân vôùi ñôøi. Nhöõng khi traùi gioù trôû trôøi, Con ñau laø meï ñöùng ngoài khoâng yeân. Troïn ñôøi vaát vaû trieàn mieân, Chaêm lo baùt gaïo ñoàng tieàn nuoâi con.” Ñaâu chæ coù theá, töø thuôû coøn trong thai con ñaõ ñöôïc meï chaêm chuùt töøng ly töøng tí roài. Cho neân, baây giôø meï daãu coù moät naéng hai söông, daãu coù heùo gaày khoå cöïc vaãn moät loøng yeâu thöông con khôø. 76

Suoái nguoàn yeâu thöông

Meï xaên quaàn tôùi goái, tay noåi gaân xanh, daàm möa daõi naéng, chæ mong cho con lôùn leân coâng thaønh danh toaïi. Vaäy maø... con coù bieát ñaâu. Con ñaõ bao laàn laøm meï ñau, meï khoùc, maø meï chaúng moät lôøi than van! Kính thöa meï! Kính thöa cha! Kính thöa caùc ñaáng sanh thaønh! Chuùng con xin cuùi ñaàu saùm hoái. Xin cha meï haõy nhaän ñaây taát caû loøng thaønh con treû: “Meï ôi! meï coù bieát khoâng, Con thöông meï laém gian truaân nhoïc nhaèn. Vì con naøo quaûn taám thaân, Treøo non loäi suoái gioù söông daõi daàu.” Kính thöa quí vò! Chaúng bieát coù muoän maøng laém khoâng khi baáy laâu nay chuùng ta maõi lang thang phieâu baït: “Böôùc chaân löõ khaùch roái bôøi, Töø trong tieàn kieáp voïng lôøi long ñong. Gioù ñôøi thoåi laïnh taøn ñoâng, Voâ thöôøng moät ñoùa nôû hoàng trong taâm. Luaân hoài quaùn troï laëng caâm, Ta coøn meâ maõi trong voøng traàn ai.” Nhöng daãu coù muoän maøng hay khoâng thì hoâm nay ñaây chuùng ta cuõng ñaõ tænh roài. Vaäy chuùng ta coøn chôø ñôïi gì nöõa maø khoâng veà vôùi meï ñeå loøng giaø thoâi bôùt quaïnh hiu! Suoái nguoàn yeâu thöông

Chuùng ta haõy veà vaø cuøng oân laïi nhöõng thaùng ngaøy beân meï. Töø tieáng voõng tröa keõo caø keõo keït, ñu ñöa trong lôøi ru ngoït ngaøo cuûa meï beân tai ñaõ voã veà giaác nguû nhö gioù töø ñaïi döông thoåi vaøo maùt röôïi loøng con. Lôøi ru ñoù ñaõ ru con nguû haèng ngaøy trong nieàm mô öôùc töông lai. Lôøi ru loàng loäng ñieàu nhaân nghóa! Roài con daàn lôùn, meï daïy con phaûi bieát ñem söùc moà hoâi, söùc lao ñoäng ñeå taïo söï nghieäp cho mình. Nhöng luùc aáy con khôø daïi quaù! Con chæ bieát rong chôi maø phôùt lôø lôøi meï daïy. Con ñaõ voâ taâm khoâng hay bieát meï thao thöùc suoát ñeâm daøi ñeå suy tính, nghó ngôïi ñeán tieàn chôï tieàn gaïo ngaøy mai. Voâ tö hoàn nhieân, con khoâng ñeå yù ñeán nhöõng neáp nhaên treân traùn meï vaø maùi toùc hoa raâm ñang ngaøy moät nhieàu theâm cho ñeán trôû thaønh baïc traéng! Ñeán khi con laäp gia ñình thì bao baän bòu gia duyeân raøng buoäc neân con khoâng coøn ôû gaàn beân meï nöõa. Thænh thoaûng trôû veà thaêm meï chuùt thoâi maø thôøi gian cuõng hieám hoi. Theá maø... meï vaãn ñieàm nhieân lo laéng cho söï soáng cuûa con. Meï baûo raèng duø con coù thaät söï ñaõ lôùn, nhöng trong maét meï con vaãn laø ñöùa treû thô khôø daïi caàn phaûi coù meï ñôõ naâng. OÂi! Tình meï bao la quaù! Meï moät ñôøi chæ bieát lo cho con nhö doøng soâng chôû naëng phuø sa vun boài 78

Suoái nguoàn yeâu thöông

cho ñoàng ruoäng, nhö doøng suoái maùt laønh chaûy veà xuoâi. Duø cho meï khoâng soáng ñuû traêm naêm nhöng ñaõ lo cho con dö daû nuï cöôøi vaø tieáng haùt. Ñeå roài... “moät laàn thoâi meï ôi, meï ñaõ khoâng ngaên con khoùc, laø khi meï ñaõ khoâng theå naøo lau nöôùc maét cho con, laø khi meï ñaõ khoâng coøn”. Kính thöa meï! “Duø con hôn nöûa cuoäc ñôøi, Khoâng coù meï vaãn laø ngöôøi moà coâi.” (Minh Nguyeät) Theá neân hoâm nay, nhaân muøa baùo hieáu veà, chuùng con kính daâng leân meï baèng taát caû taám chaân tình qua nhöõng caùnh hoa hoàng duø ñoû hay traéng: “Kính daâng leân meï ñoùa hoàng, Thaém töôi daøo daït meânh moâng bieån trôøi.” Vaø naøy anh ôi! Chò ôi! Em ôi! Chuùng ta haõy löu giöõ trong loøng mình nhöõng caùnh hoa hoàng thaém ñoù. Chuùng ta haõy töôûng nieäm ñeán coâng ôn ngöôøi ñaõ töøng “lo cho con suoát cuoäc ñôøi cuõng chöa ñuû, ngöôøi ñaõ nuoát troïn ñaéng cay che giaáu beänh tình, cho ñeán khi maét meï ñaõ khoâng coøn nhìn thaáy nöõa maø meï vaãn mæm cöôøi khi bieát con meï ñaõ thaønh danh”. Maø than oâi! Doøng ñôøi coù bieát ñaâu, thaùng naêm nhö nöôùc chaûy qua caàu, con phieâu baït treân vaïn neûo Suoái nguoàn yeâu thöông

ñöôøng nhaân theá maø boùng meï hieàn vaãn doõi maét troâng theo. Meï ôi! “Con khoâng ñôïi moät ngaøy kia meï maát, Môùi giaät mình khoùc loùc ñau thöông.” Hay ñôïi ñeán moät ngaøy: “Coù con môùi bieát söï tình, Khi xöa thaày meï nuoâi mình theá nao.” Vaø: “Ngaém con khôø, con thaàm goïi meï ôi! Möa tí taùch ngoaøi theàm nhö tieáng voïng. Nhìn leân vaùch con khoùc cuøng vôùi boùng, Meï baây giôø môùi hieåu meï ngaøy xöa.” (Thu Nguyeät) Hoaëc laø: “Leân non môùi bieát non cao, Nuoâi con môùi bieát coâng lao maãu töø.” Maø meï ôi! “Bao laâu roài con löu laïc ngaøn phöông, Con nhôù meï suoát canh tröôøng khaéc khoaûi. Ôn döôõng duïc meï ôi sao xieát keå, Coâng sanh thaønh con nghó quaën loøng ñau.” (Thích Quaûng Ñoä) Vaø buoàn baõ nhaát laø nhöõng chieàu thu vaøng voït, con chaïnh loøng nhôù meï nhôù khoân nguoâi. Meï ôi! 80

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Vu Lan ñeán coõi loøng con quaïnh queõ”, noãi ngaäm nguøi rôi leä khoùc meï ñaõ khoâng coøn ñeå con ñöôïc yeâu thöông. Ñeå “coù nhöõng ñeâm con thieâm thieáp trong mô”, con mô thaáy meï veà beân con aáp uû tình thöông maãu töû. Vaø ñeå khi con giöït mình thöùc daäy, taát caû chæ laø giaác mô, con hoaûng hoát keâu gaøo than khoùc: “Ñöøng ñi ñaâu caû meï ôi! Ñöøng ñi ñaâu caû veà nôi cuoái cuøng.” Con sôï... con sôï laém meï ôi! Khi doøng “thôøi gian cöù ñi ñi maõi, tuoåi thô con döøng laïi kæ nieäm thaät ñaày, nhöng öôùc mô thì quaù noâng” vì con khoâng coøn coù meï; ñeå treân ñöôøng ñôøi con thaãn thôø ñeám töøng böôùc chaân coâi ñi trong coâ lieâu nghe loøng teâ taùi: “Treân con ñöôøng hoâm nay ñaày laù ñoå, Con böôùc ñi ñi maõi giöõa hoaøng hoân. Thoaùng bô vô laïc loõng daäy trong hoàn, Khi chôït nhôù meï mình khoâng coøn nöõa.” Vaäy quyù vò ôi! Nhöõng ai may maén coøn ñöôïc meï hieàn thì phaûi coá gaéng lo troøn chöõ hieáu. Khoâng phaûi ñôïi ñeán ngaøy Vu Lan baùo hieáu chuùng ta môùi taát baät chaïy leân chuøa thaép nhang laïy Phaät caàu nguyeän vaø döï leã caøi hoa hoàng maø goïi laø ñuû. Chuùng ta haõy yeâu thöông meï ngay trong töøng phuùt giaây cuûa söï soáng ñeå thaáy mình coøn dieãm phuùc coù ñöôïc meï hieàn. Ñôøi coøn meï laø coøn nhöïa soáng vaø traøn ñaày yù nghóa. Suoái nguoàn yeâu thöông

Kính thöa quí vò! “Caây khoâ ñaâu deã moïc choài, Cha meï ñaâu deã soáng ñôøi vôùi ta. Non xanh bao tuoåi maø giaø, Bôûi vì söông tuyeát hoùa ra baïc ñaàu.” Vaø chuùng ta daãu coù bieát raèng cuoái cuøng cuûa kieáp ngöôøi laø caùi cheát, roài taát caû seõ trôû veà vôùi caùt buïi ngaøn thu, nhöng vaãn khoâng sao traùnh khoûi noãi ñau ñôùn trong loøng khi bieát raèng mai naøy cha meï seõ khoâng coøn nöõa. Do ñoù, chuùng ta phaûi daønh cho cha meï taát caû nhöõng gì chuùng ta coù ñöôïc. Töø vaät chaát ñeán tinh thaàn, chuùng ta haõy daâng leân cho cha meï. ÔÛ ñaây, söï thaønh kính phuïng döôõng môùi laø ñieàu caàn thieát. Tuy nhieân, söï hieáu thaûo theo theá gian chæ döøng laïi treân beà maët cuoäc soáng. Khoâng kheùo chuùng ta seõ gaây theâm toäi nghieäp maø tuoåi giaø chuoác naõo phieàn. Cho neân, theo tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät, boån phaän laøm con phaûi khuyeán khích cha meï quay veà vôùi Chaùnh ñaïo, phaùt taâm laønh qui y Tam Baûo vaø thoï trì Naêm giôùi, ñeå tuoåi giaø coù nôi nöông töïa taâm hoàn. Höôùng daãn cha meï quay veà vôùi cuoäc soáng taâm linh toát ñeïp laø phöông caùch baùo aân chu toaøn hôn heát. Vaø thöông cha meï, lo cho cha meï thì khoâng gì hôn laø giuùp ngöôøi hieän taïi soáng ñöôïc an oån, coõi 82

Suoái nguoàn yeâu thöông

loøng thanh thaûn, mai sau ñöôïc an nhaøn giaûi thoaùt. Chuùng ta ñöøng nghó raèng khi cha meï maát roài laøm tang leã cho linh ñình, cuùng gioã cho to maø baûo laø coù hieáu thì quaû laø moät sai laàm lôùn. “Soáng thì con chaúng cho aên, Cheát roài xoâi thòt laøm vaên teá ruoài.” Ñoù laø moät thöïc traïng ñaùng buoàn maø ít nhieàu chuùng ta thöôøng vaáp phaûi. Nhöng hoâm nay ñaây ñaõ laø ñeä töû Phaät, chuùng ta phaûi hieåu cho thaáu ñaùo vaán ñeà baùo hieáu. Vaâng! Ngoaøi vieäc phuïng döôõng sôùm thaêm toái vieáng, lo cho cha meï ñaày ñuû vaät thöïc caàn duøng trong luùc tuoåi giaø, chuùng ta neân ñoäng vieân, khuyeán khích cha meï tìm nguoàn an laïc taâm hoàn trong vaán ñeà tu thieän. Ñöôïc nhö vaäy môùi coù theå taïm goïi laø phaàn naøo ñaùp ñeàn thaâm aân cha meï. Kính thöa quí vò! Taám loøng cuûa cha meï bao la nhö trôøi cao bieån roäng. Boån phaän laøm con, chuùng ta phaûi heát loøng baùo ñaùp. Neáu khoâng, seõ coù luùc chuùng ta phaûi khoùc than cho söï muoän maøng naøy. Bôûi vì “meï laø aùnh saùng, laø ngoïn ñeøn thaép saùng baèng maùu con tim, laø ñoám löûa thieâng lieâng chaùy trong baõo buøng, chaùy trong ñeâm toái”, soi saùng neûo con veà. Vaäy, chuùng ta haõy mau mau trôû veà maø naém laáy tay meï ñeå thaáy ñôøi coøn haïnh phuùc: Suoái nguoàn yeâu thöông

“Meï cho con naém baøn tay, Baøn tay meï aüm con ngaøy xa xöa. Meï ôi! Neáu lôõ moät mai Meï veà vôùi ñaát tay ai con caàm?” Nhöng hôõi oâi! Trong chuùùng ta ñaây coù nhöõng ngöôøi baát haïnh khoâng coøn coù meï hieàn ñeå naém laáy baøn tay yeâu thöông trìu meán nöõa. Baøn tay maø meï ñaõ töøng chaét chiu daét con qua maáy nhòp caàu tre laét leûo ñeán tröôøng nay coøn ñaâu nöõa. Tay con chôùi vôùi buoâng thoõng vaøo hö voâ vaø baøng hoaøng nhìn leân ngöïc aùo “ñoùa hoa hoàng töø nay hoùa traéng”, traéng noãi nieàm nhôù meï da dieát taâm hoàn. Kính thöa quí vò! Trong giôø phuùt thieâng lieâng cuûa ngaøy Vu Lan baùo hieáu, chuùng ta haõy daønh troïn taám chaân tình töôûng nieäm aân ñöùc cao daøy cuûa hai ñaáng sanh thaønh. Vaø haõy cuøng chung vui haïnh phuùc vôùi nhöng ai coøn coù meï hieàn, coøn coù meï ñeå caøi hoa hoàng ñoû thaém. Nhöng cuõng ñöøng queân chia sôùt noãi ngaäm nguøi vôùi nhöõng ai maát meï ñöùng bô vô nhìn ñoùa hoa hoàng traéng. Vaø moät laàn nöõa, chuùng ta haõy daønh moät phuùt maëc nieäm töôûng nhôùù coâng ôn cha meï. Vaø ñeå cuøng nhau: “Ngaâm caâu thô cuõ trôøi queâ meï, Ran tieáng chim chuyeàn nhaønh quyùt tô. 84

Suoái nguoàn yeâu thöông

Meï nhö nhaùnh reõ doøng soâng nhoû, Mang haït phuø sa töôùi ñaát queâ.” (Voõ Ñình Hoàng) Ñoàng thôøi, chuùng con thaønh kính daâng leân cha meï noãi nieàm saâu kín: “Meï ôi! naêm thaùng coøn vaêng vaúng, Tieáng haùt aàu ô cuûa meï ru. Töø thuôû xa xöa giôø thaám laïi, Trong loøng con treû ñeïp thieân thu.” Hôõi caùc anh, caùc chò, caùc em, ñoùa hoa hoàng vöøa caøi leân aùo ñoù, chuùng ta haõy cuøng nhau vui böôùc veà beân meï hieàn, daãu coù muoän maøng nhöng vaãn coøn hôn. Chuùng ta haõy veà vaø ngaäm nguøi chia seû noãi maát maùt lôùn lao vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coøn meï. “Thu sang laù ruïng saân chuøa cuõ, Maø meï ra ñi chaúng trôû veà. Laéng tieáng chuoâng ngaân hoøa nhòp moõ, Nghe loøng cheát lòm noãi ñau teâ.” (Khöông Vi) Kính baïch Chö toân thieàn ñöùc! Kính thöa quí Phaät töû! “Vì bieát cuoäc ñôøi khoå vôùi khoâng, Neân con gaùc laïi moái thöông loøng. Hoaèng döông chaùnh phaùp ñeàn ôn naëng, Cuùc duïc sanh thaønh thoûa öôùc mong.” (Leä Ngoïc) Suoái nguoàn yeâu thöông

Vaø giôø ñaây, trong buoåi leã trang nghieâm cuûa ngaøy Vu Lan Thaéng Hoäi, moät laàn nöõa, kính môøi quí vò, chuùng ta haõy cuøng nhau chaép tay töôûng nieäm vaø ñaûnh leã cha meï, thaønh kính daâng leân lôøi saùm toäi vaø phaùt nguyeän raèng: ñôøi naøy vaø maõi maõi cuøng toät ñôøi vò lai, chuùng ta seõ laø nhöõng con thaûo, chaùu hieàn, ñeå bao nhieâu ngöôøi meï treân theá gian naøy khoâng coøn ñau khoå vì nhöõng ñöùa con vong aân boäi nghóa nöõa. Chuùng ta haõy thaønh taâm höôùng veà hình aûnh ñöùc Ñaïi Hieáu Muïc-kieàn-lieân, nieäm hoàng danh Ngaøi 3 laàn ñeå caàu Ngaøi chöùng minh cho loøng hieáu thaûo cuûa chuùng ta, vaø caàu Ngaøi gia hoä cho cha meï hieän tieàn ñöôïc nhieàu phuùc laïc, thaùc roài sôùm ñöôïc sieâu sanh. Nam Moâ Ñaïi Hieáu Muïc-kieàn-lieân Boà Taùt Ma-ha-taùt

(3 laàn) THIEÀN VIEÄN SÔN THAÉNG Muøa Haï 2001 - PL: 2545

Suoái nguoàn yeâu thöông

LÔØI PHAÄT DAÏY VEÀ COÂNG ÔN CHA MEÏ VAØ BOÅN PHAÄN LAØM CON

rong heä thoáng giaùo ñieån Phaät-ñaø, caû Nam truyeàn vaø Baéc truyeàn ñeàu coù nhöõng baøi kinh, ñoaïn kinh noùi veà coâng ôn sinh thaønh döôõng duïc cuûa cha meï raát laø saâu saéc vaø caûm ñoäng. Coù nhöõng trang kinh ñöùc Phaät chæ daïy phöông phaùp baùo ñaùp aân ñöùc saâu daøy cuûa song thaân moät caùch thieát thöïc nhaát. Coù nghóa laø ñöùc Phaät ñaõ chæ baøy caùch baùo aân chaân chaùnh, hôïp ñaïo lyù, coù lôïi ích trong ñôøi hieän taïi vaø mai sau. Hay noùi roõ hôn, ñöùc Phaät ñaõ ñöa ra tieâu chuaån ñoái vôùi moät ngöôøi con ñöôïc goïi laø hieáu ñaïo thì phaûi hoäi ñuû caû hai maët söï vaø lyù. Söï laø hình thöùc baùo ñaùp beân ngoaøi, laø lo laéng, chaêm nom phuïng döôõng cha meï khoûi moïi ñieàu thieáu thoán veà vaät chaát; luoân toân troïng kính leã cha meï vaø khoâng ñöôïc laøm cho cha meï phieàn loøng. Lyù laø chaêm lo ñôøi soáng taâm linh cho cha meï, höôùng cha meï phaùt khôûi thieän taâm, gieo taïo phöôùc laønh, tu theo Chaùnh ñaïo; laø laøm sao cho cha meï hieåu roõ ñöôøng laønh, tin saâu nhôn quaû, thoaùt ngoaøi voøng meâ tín, ra khoûi luaân hoài nghieäp baùo, ñaït ñöôïc an laïc giaûi thoaùt trong hieän taïi vaø töông lai. Suoái nguoàn yeâu thöông

Noùi caùch khaùc, giuùp cho cha meï coù moät ñôøi soáng hieàn thieän chính laø hieáu haïnh, laø phaùt taâm baùo aân. Coøn nhö ñeå cha meï laøm ñieàu taø aùc, khoâng tu döôõng ñaïo ñöùc laø baát hieáu. Theo quan ñieåm Phaät giaùo, thieän coù nghóa laø khoâng saùt sanh, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng noùi hai löôõi, khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, khoâng noùi lôøi phuø phieám, khoâng tham, khoâng saân, khoâng si, coù chaùnh kieán.1 Ngöôïc laïi laø baát thieän. Maø tham, saân, si chính laø goác reã cuûa baát thieän. Cho neân ngöôøi tu hoïc Phaät phaùp phaûi thaáy roõ ñieàu naøy ñeå bieát caùch aùp duïng lôøi Phaät daïy vaøo ñôøi soáng sinh hoaït cuûa chính mình, ñeå moãi ngaøy bôùt tham, saân, si, thaêng tieán treân ñöôøng ñaïo. Ñöôïc nhö vaäy môùi thaät söï laø ngöôøi con hieáu ñaïo. Trong ñaïo Phaät, vaán ñeà hieáu ñaïo ñöôïc ñeà caäp nhieàu trong kinh taïng Pali cuûa Phaät giaùo nguyeân thuûy vaø Haùn taïng cuûa heä phaùi Baéc toâng nhö: kinh Tröôøng Boä, kinh A Haøm, kinh Baùo AÂn, kinh Vu Lan Boàn, kinh Hieáu Töû, kinh Taâm Ñòa Quaùn... ÔÛ ñaây, chuùng toâi söu taäp laïi moät soá ít trong raát nhieàu phaùp thoaïi ñöùc Phaät thuyeát veà coâng ôn cha 1

Cuõng goïi laø Möôøi ñieàu laønh hay Thaäp thieän ñaïo. Ngöôïc laïi möôøi ñieàu naøy goïi laø Möôøi ñieàu aùc hay Thaäp baát thieän ñaïo.

Suoái nguoàn yeâu thöông

meï vaø caùch thöùc ñaùp ñeàn cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï haàu chia seû cuøng caùc baïn. “Cuøng toät ñieàu thieän khoâng gì hôn hieáu, Cuøng toät ñieàu aùc khoâng gì hôn baát hieáu.” (Kinh Nhaãn Nhuïc) “Töø voâ löôïng kieáp ñeán nay, chuùng sanh lang thang trong neûo luaân hoài, boû thaân naøy nhaän thaân khaùc, sinh ñi sinh laïi bao laàn, söõa meï maø chuùng ta ñaõ uoáng coøn nhieàu hôn nöôùc trong boán bieån.” (Kinh Töông Öng) “Naøy caùc tyø kheo! Coù hai ngöôøi maø caùc thaày khoâng theå naøo ñeàn ôn cho heát ñöôïc, ñoù laø cha vaø meï. Neáu coù keû vai traùi coõng cha, vai phaûi coõng meï, ñi xa ngaøn daëm, cung phuïng ñuû moïi thöùc aên, ñoà maëc, chaên neäm vaø thuoác thang, thaäm chí cha meï coù tieåu tieän, ñaïi tieän treân vai ñi nöõa, cuõng chöa traû ñöôïc aân saâu cha meï. Caùc thaày phaûi bieát, aân cha meï naëng laém, boàng beá nuoâi naáng, döôõng duïc ñuùng luùc, laøm cho ta tröôûng thaønh. Vì theá maø bieát aân ñoù khoù traû. Do vaäy, ngöôøi con hieáu thaûo muoán baùo ñaùp coâng ôn cha meï ñuùng Chaùnh phaùp caàn phaûi thöïc haønh nhöõng vieäc sau ñaây: – Neáu cha meï chöa coù nieàm tin, phaûi khuyeán khích cha meï phaùt taâm tin töôûng Tam baûo. Suoái nguoàn yeâu thöông

– Neáu cha meï xan tham, phaûi khuyeán khích cha meï phaùt taâm boá thí. – Neáu cha meï theo ñieàu aùc, phaûi khuyeán khích cha meï höôùng veà ñöôøng thieän. – Neáu cha meï theo taø kieán, phaûi khuyeán khích cha meï trôû veà vôùi chaùnh kieán. Laøm ñöôïc nhö vaäy laø traû ôn cha meï ñuùng vôùi Chaùnh phaùp, khieán cha meï khoâng nhöõng ñöôïc an vui trong hieän taïi, maø coøn gieo phöôùc laønh trong töông lai.” (Kinh Taêng Nhaát A Haøm) “– Cung kính vaø vaâng lôøi cha meï. – Phuïng döôõng khi cha meï giaø yeáu. – Giöõ gìn thanh danh truyeàn thoáng gia ñình. – Baûo veä taøi saûn cha meï ñeå laïi. – Lo tang leã chu ñaùo khi cha meï qua ñôøi.” (Kinh Tröôøng Boä) “Voâ thæ laø luaân hoài. Naøy caùc tyø kheo, khoâng deã gì tìm ñöôïc moät chuùng sanh trong moät thôøi gian daøi naøy laïi khoâng moät laàn naøo laøm meï, laøm cha.” (Kinh Töông Öng) “Taát caû ngöôøi nam laø cha ta, taát caû ngöôøi nöõ laø meï ta. Bao nhieâu ñôøi kieáp ta töø ñoù maø sanh ra, neân chuùng sanh trong saùu ñöôøng laø cha meï cuûa ta caû.” (Kinh Phaïm Voõng) 90

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Naøy caùc thaày tyø-kheo! Neáu ngöôøi naøo bieát ôn vaø ñeàn ôn, cho duø ôû caùch xa ta ngaøn daëm, nhöng ta vaãn xem ngöôøi ñoù nhö ñöùng haàu gaàn beân ta. Coøn neáu nhö ngöôøi naøo khoâng bieát ôn vaø ñeàn ôn, cho duø ngöôøi ñoù coù ñöùng haàu gaàn beân ta nhöng ta vaãn xem hoï caùch xa ngaøn daëm.” (Kinh Taêng Nhaát A Haøm) “Neáu coù ngöôøi muoán ñöôïc vua Phaïm Thieân ôû trong nhaø, haõy hieáu döôõng cha meï, vua Phaïm Thieân ñaõ coù ôû trong nhaø. Muoán coù Ñeá Thích ôû trong nhaø, haõy hieáu döôõng cha meï, Ñeá Thích saün ôû trong nhaø. Muoán ñöôïc taát caû thieân thaàn ôû trong nhaø, chæ cuùng döôøng cha meï, taát caû thieân thaàn ñeàu ôû trong nhaø. Cho ñeán muoán cuùng döôøng Thaùnh Hieàn vaø Phaät, chæ cuùng döôøng cha meï, caùc vò Thaùnh Hieàn vaø Phaät ñeàu ôû trong nhaø.” (Kinh Taïp Baûo Taïng) “Phaät hoûi caùc thaày sa-moân: ‘Con nuoâi cha meï, laáy cam loà traêm vò laøm thöùc aên, duøng thieân nhaïc laøm vui tai, saém y phuïc haûo haïng maëc nôi thaân, vai coõng cha meï ñi khaép boán phöông, suoát ñôøi phuïng döôõng nhö vaäy, ñaùng goïi laø hieáu chaêng?’ “Caùc thaày sa-moân thöa: ‘Ngöôøi naøy laø ñaïi hieáu.’ “Phaät daïy: ‘Chöa goïi laø hieáu.’ Suoái nguoàn yeâu thöông

“Phaät baûo caùc thaày sa-moân: ‘Xem ngöôøi theá gian khoâng coù hieáu thaûo, chæ theá naøy môùi goïi laø hieáu: Haõy khuyeân cha meï boû aùc laøm laønh, thoï Tam quy, giöõ Nguõ giôùi. Duø cha meï sôùm mai thoï trì quy giôùi, chieàu veà coõi cheát, ñoái vôùi ôn naëng cha meï nuoâi döôõng, cuõng goïi taïm ñeàn.” (Kinh Hieáu Töû) “Meï hieàn coøn soáng laø maët trôøi giöõa tröa choùi saùng, Meï hieàn khuaát boùng laø maët trôøi ñaõ laën. Meï hieàn coøn soáng laø maët traêng saùng toû, Meï hieàn khuaát roài laø ñeâm toái aâm u. (Kinh Taâm Ñòa Quaùn) “Vui thay hieáu kính Meï, Vui thay hieáu kính Cha, Vui thay kính Sa moân, Kính baäc Thaùnh, vui thay! (Kinh Phaùp Cuù) “Coù hai haïng ngöôøi, naøy caùc tyø-kheo, Ta noùi khoâng theå traû ôn ñöôïc. Theá naøo laø hai? Laø meï vaø cha. Neáu moät beân vai coõng cha, moät beân vai coõng meï, laøm vaäy cho ñeán traêm tuoåi, neáu ñaám boùp, thoa nöôùc taém röûa, thoa goäi, vaø daàu taïi ñaáy coù tieåu tieän, ñaïi tieän, nhö theá, naøy caùc tyø-kheo, cuõng chöa laøm ñuû hay traû ôn ñuû meï vaø cha. Vì côù sao? Vì raèng, 92

Suoái nguoàn yeâu thöông

naøy caùc tyø-kheo, cha meï ñaõ laøm nhieàu cho con caùi, nuoâi naáng, nuoâi döôõng con khoân lôùn, giôùi thieäu con vaøo ñôøi.” (Kinh Taêng Chi I) “Laøm con ñoái vôùi cha meï ñem chuùt leã moïn cuùng döôøng thì ñöôïc phöôùc voâ löôïng, traùi laïi laøm ít ñieàu baát thieän ñoái vôùi cha meï toäi cuõng voâ löôïng.” (Kinh Taïp Baûo Taïng) “Theá Toân laáy moät ít ñaát ñeå treân ñaàu ngoùn tay roài hoûi caùc thaày tyø-kheo, ñaát treân ñaàu ngoùn tay ta nhieàu hay ñaát treân quaû ñòa caàu naøy nhieàu? – Baïch Ñöùc Theá Toân! Ñaát treân ñaàu ngoùn tay Nhö Lai so vôùi ñaát treân quaû ñòa caàu thì quaù ít. – Cuõng vaäy, naøy caùc tyø-kheo, nhöõng chuùng sanh hieáu kính vôùi cha meï thì quaù ít, nhö ñaát treân ñaàu ngoùn tay cuûa ta, coøn nhöõng chuùng sanh khoâng hieáu kính vôùi cha meï laïi quaù nhieàu nhö ñaát treân ñòa caàu.” (Kinh Töông Öng) “Nhöõng ñöùa con baát hieáu, sau khi cheát bò ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø, löûa döõ thieâu ñoát, aên hoaøn saét noùng, uoáng nöôùc ñoàng soâi, göôm ñao ñaâm cheùm... ngaøy ñeâm cheát soáng muoân laàn, ñeán traêm ngaøn kieáp khoâng ngöøng moät giaây, söï hình phaït taïi A-tyø nguïc, raát naëng neà ngoã nghòch song thaân.” (Kinh Baùo Hieáu) Suoái nguoàn yeâu thöông

“Ta trong nhieàu kieáp quaù khöù, nhôø töø taâm hieáu thuaän, cuùng döôøng cha meï, do coâng ñöùc ñoù, neân sinh leân caùc töøng trôøi thì laøm Thieân ñeá, xuoáng nhaân gian thì laøm Thaùnh Vöông.” (Kinh Hieàn Ngu) “Thuôû Phaät coøn taïi theá coù moät vò chö thieân ñeán hoûi: ‘Baïch Ñöùc Theá Toân, laøm sao ñeå coù ñöôïc vaän may?’ “Phaät ñaùp: ‘Phuïng döôõng cha vaø meï laø vaän may toái thöôïng.’” (Kinh Haïnh Phuùc) “Ta traûi qua nhieàu kieáp tu haønh thaønh ñaïo laø nhôø coâng ôn cuûa cha meï nuoâi döôõng.” (Kinh Phaân bieät) “Thôø trôøi ñaát quyû thaàn khoâng baèng coù hieáu vôùi cha meï, vì cha meï laø hai vò thaàn minh cao nhaát trong caùc thaàn minh.” (Kinh Töù Thaäp Nhò Chöông) “Hieáu haïnh ñöùng ñaàu traêm haïnh toát. Hieáu caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän, hieáu caûm ñeán ñaát thì muoân vaät hoùa sinh, hieáu caûm ñeán ngöôøi thì moïi phuùc taêng tröôûng.” (Kheá kinh) 94

Suoái nguoàn yeâu thöông

“Ôn cha laønh nhö nuùi Thaùi, nghóa meï hieàn saâu hôn bieån caû. Neáu ta ôû trong ñôøi moät kieáp, noùi coâng ôn cha meï khoâng theå heát.” “Cha meï taïi tieàn nhö Phaät taïi theá, gaëp thôøi khoâng coù Phaät, kheùo thôø cha meï töùc laø thôø Phaät vaäy.” (Kinh Taâm Ñòa Quaùn) “Cha meï laø Phaïm Thieân, Baäc ñaïo sö ñôøi tröôùc, Xöùng ñaùng ñöôïc cuùng döôøng, Vì thöông ñeán chaùu con, Do vaäy baäc hieàn trí, Ñaûnh leã vaø toân troïng, Daâng thöùc aên nöôùc uoáng, Vaûi maëc vaø giöôøng naèm, Thoa boùp cuøng taém röûa. Vôùi sôû haønh nhö vaäy, Ñôøi naøy ngöôøi hieàn khen, Ñôøi sau höôûng thieân laïc.” (Kinh Haïnh Phuùc) “Theá Toân laïi baûo A-nan, Ôn cha nghóa meï möôøi phaàn phaûi tin. Ñieàu thöù nhaát giöõ gìn thai giaùo, Möôøi thaùng tröôøng chu ñaùo moïi beà. Thöù hai sanh ñeû gôùm gheâ, Chòu ñau chòu khoå moûi meâ traêm phaàn. Suoái nguoàn yeâu thöông

Ñieàu thöù ba thaâm aân nuoâi döôõng, Cöïc ñeán ñaâu, beàn vöõng chaúng lay. Thöù tö aên ñaéng uoáng cay, Ñeå daønh buøi ngoït ñuû ñaày cho con. Ñieàu thöù naêm laïi coøn khi nguû, Öôùt meï naèm khoâ raùo phaàn con. Thöù saùu suù nöôùc nhai côm, Mieãn con no aám chaúng nhôøm chaúng gheâ. Ñieàu thöù baûy khoâng cheâ oâ ueá, Giaët ñoà dô cuûa treû khoâng phieàn. Thöù taùm chaúng nôû chia rieâng, Neáu con ñi vaéng cha phieàn meï lo. Ñieàu thöù chín mieãn con sung söôùng, Daàu phaûi mang nghieäp chöôùng cuõng cam. Tính sao coù lôïi thì laøm, Chaúng maøng toäi loãi bò giam bò caàm. Ñieàu thöù möôøi chaúng ham trau chuoát, Daønh cho con caùc cuoäc thanh nhaøn. Thöông con nhö ngoïc nhö vaøng, Ôn cha nghóa meï saùnh baèng Thaùi sôn.” (Kinh Baùo AÂn) “Naøy caùc Tyø Kheo, söõa meï maø caùc Thaày thoï nhaän nôi ngöôøi meï töø voâ löôïng kieáp ñeán nay coøn nhieàu hôn nöôùc cuûa ñaïi döông. Quyù thaày neân bieát söõa cuûa ngöôøi meï laø nhöõng gioït maùu keát tinh thaønh nhöõng doøng söõa ngoït truyeàn qua cho con, moãi ngaøy ñöùa con buï baãm lôùn leân ñaõ ruùt tæa taøn 96

Suoái nguoàn yeâu thöông

phaù thaân hình ngöôøi meï khoâ gaày heùo moøn, cheát sôùm cuõng vì con.” (Kinh Töông Öng) “Ngöôøi con naøo giaøu coù maø khoâng bieát hieáu thaûo phuïng döôõng cha meï, ñoù laø cöûa ngoõ ñöa ñeán baïi vong.” (Kinh Ñaïi Vaân) “Ngöôøi naøo muoán baùo ôn nghóa to lôùn cuûa cha meï, khoâng coù caùch naøo hôn laø phaùt taâm Boà-ñeà caàu giaùc ngoä, roài tìm caùch höôùng daãn ngöôøi thaân cuûa mình vaø chuùng sanh ñoàng phaùt taâm Boà-ñeà, ñoù laø caùch baùo aân roát raùo.” (Kinh Phöông Tieän Phaät Baùo AÂn) “Ngöôøi con chí hieáu duø coù gaëp ñaïi naïn nhö tai trôøi, aùch nöôùc, ñòa chaán... cuõng seõ thoaùt hieåm moät caùch an toaøn. Neáu giaøu thì ñöôïc höôûng troïn veïn gia taøi khoâng bò nghòch caûnh, chöôùng duyeân, noäi nghòch ngoaïi thuø, luaät vua pheùp nöôùc, troäm cöôùp maát muøa... Neáu ngheøo thì ñôøi soáng trong saïch thanh nhaøn, trôøi ngöôøi yeâu thöông, danh thôm xoâng khaép, khoâng bò caûnh nôï naàn khoå sôû, ít bònh taät, ñöôïc taêng tuoåi thoï... Sau khi cheát ñöôïc sanh thieân.” (Kinh Haïnh Phuùc) Suoái nguoàn yeâu thöông

“Giöõa caùc loaøi hai chaân, Chaùnh giaùc laø toái thaéng. Trong caùc loaøi con caùi, Hieáu thuaän laø toái thaéng.” (Kinh Taêng Chi I) Nhö treân, chuùng ta ñaõ thaáy ñöùc Phaät daïy thaät cuï theå, roõ raøng veà ôn cha nghóa meï vaø nhöõng phöông caùch baùo hieáu thoâng thöôøng maø ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Raát mong raèng taát caû chuùng ta ñeàu ghi loøng taïc daï, luoân nhôù nghó ñeán aân nghóa sinh thaønh saâu daøy thaâm troïng cuûa cha meï ñeå tìm caùch ñaùp ñeàn trong muoân moät!

Suoái nguoàn yeâu thöông

THÖ GÔÛI MEÏ

eï kính yeâu!

Ñeâm nay trôøi se laïnh. Gioù thoåi môn man hiu haét ñöôïm buoàn. Khoâng gian tónh mòch. Baàu trôøi thöa aùnh sao. Con laïi thaãn thôø ñeám töøng böôùc chaân coâi, loøng thoån thöùc nhôù veà dó vaõng. Meï ôi! Naøo phaûi chæ ngaøy hoâm nay con môùi naén noùt noãi nieàm maø töø laâu roài con ñaõ giöõ kín trong kyù öùc. Ñeå ñeán baây giôø, phuùt choác boãng troãi daäy trong con khi nhaän ra mình maát meï. Loøng ñaéng cay tróu naëng u buoàn. Meï bieát khoâng, coù nhöõng ñeâm daøi mình con ñôn leû, nghe tieáng möa thu raû rích maø ngheïn noãi thöông saàu. Loøng ngaäm nguøi nhôù meï nöôùc maét rôi. Meï ôi! Con xin cuùi ñaàu laïy meï. Ngöôøi ñaõ cho con hình haøi baèng nieàm ñau toät ñoä; ñaõ nuoâi lôùn theå xaùc vaø taâm hoàn con baèng doøng söõa boå döôõng ngoït ngaøo, lôøi ru eâm dòu; ñaõ taém maùt hoàn con trong suoái nguoàn aám aùp yeâu thöông. Ngöôøi ñaõ cho con söï soáng baèng maùu vaø traùi tim, ñaõ lo laéng, hy sinh troïn ñôøi vì con treû... Vaäy maø... con ñaõ voâ taâm Suoái nguoàn yeâu thöông

khoâng nghe thaáy. Ñeán khi con chôït hieåu ra thì meï ñaõ khoâng coøn! Meï aï! Nhôù nhöõng laàn con thuû thæ noùi leân mô öôùc cuûa mình, meï nhìn con laï laãm, baát ngôø. Con xin meï ñi tu, meï phôùt lôø cöôøi göôïng. Cuõng phaûi thoâi. Coù ngöôøi meï naøo muoán con mình lôùn leân laøm “thaày chuøa” ñaâu? Laïi soáng xa con meï caøng khoâng bao giôø chaáp nhaän. Maëc duø meï hieåu heát nhöõng khaùt voïng cuûa con vaø dö bieát töông lai con choïn laø höôùng ñi thaùnh thieän. Nhöng vì quaù thöông con maø meï phaûi laéc ñaàu khoâng öng thuaän. Cho tôùi moät hoâm, con troán nhaø ra ñi. Vieäc khoâng thaønh... con quay trôû laïi. Luùc naøy con môùi thaät söï bieát tình thaâm maãu töû thieâng lieâng khoâng deã xa rôøi. Con veà soáng beân meï, loøng vaãn nuoâi hoaøi baõo ban ñaàu. Meï ñoaùn bieát ñöôïc neân giöõ con “kyõ” hôn. Vaøi thaùng sau, con vaøo boä ñoäi. Thöông con, meï tính ñuû moïi caùch ñeå “hoaõn binh”, coøn con cöù moät möïc ñoøi ñi cho troøn nghóa vuï. Ñeå roài... ñeâm töøng ñeâm nhôù meï nöôùc maét giaøn giuïa bôø mi. Meï aï! Nhöõng ngaøy thaùng soáng trong quaân nguõ, con coù döï tính cuûa mình. Con nghó khi trôû veà seõ xin meï xuaát gia. Neáu meï khoâng cho... con cuõng caát böôùc. Laàn naøy chaéc chaén vaäy. 100

Suoái nguoàn yeâu thöông

Nhöng hôõi oâi! Nhieäm vuï chöa thaønh thì meï ñaõ maát. Khung trôøi xöa ñoå naùt töø nay. Khoâng coù meï ñôøi con hiu quaïnh. Khoâng coù meï... caên nhaø troáng vaéng laïnh luøng. Khoâng coù meï, öôùc mô cuûa con cuõng laïc loaøi yù nghóa. Thöa meï! Doøng thôøi gian thaàm laëng troâi mau, taâm nguyeän cuûa con nay ñaõ ñaït thaønh roài. Con sung söôùng laém. Phaûi chi coøn coù meï, con seõ daâng leân ngöôøi nieàm haïnh phuùc naøy ñeå meï con mình cuøng chia seû nguoàn vui. Vaø con cuõng seõ noùi vôùi meï raèng duø con coù ñi ñaâu, ôû ñaâu mang hình thöùc naøo con cuõng nghó veà meï, yeâu thöông meï. Meï ôi! Bao naêm qua soáng nôi thieàn töï, vui trong tình thaày baïn aám eâm; taát caû buoàn vui, hoaøi voïng, ngaäm nguøi moät thuôû ñaõ ñan nhau naèm im lìm trong kí öùc maø hình boùng meï hieàn vaãn nguyeân veïn trong tim con. Con nhôù meï buoàn da dieát laém! OÂi! Moät noãi nhôù thöông ñong ñaày haïnh phuùc trong taâm hoàn: “Vì bieát cuoäc ñôøi khoå vôùi khoâng, Neân con gaùc laïi moái thöông loøng. Hoaèng döông chaùnh phaùp ñeàn ôn naëng, Cuùc duïc sanh thaønh thoûa öôùc mong.” Thaùng 7-2001 Suoái nguoàn yeâu thöông

101

HOÀI ÖÙC VEÀ BA TOÂI 1.

a bò suyeãn maõn tính. Maù cuõng thöôøng hay noùi laø töø nhoû ba chæ coù moãi vieäc laø ñi hoïc thoâi, khoâng laøm gì ñoäng tôùi moùng tay caû, vì baø noäi cöng ba laém. Coâng vieäc thö kyù, thoâng dòch cuõng nheï nhaøng thích hôïp vôùi ba. Ba chöa töøng lao ñoäng naëng. Baây giôø laïi theâm maéc chöùng bònh suyeãn neân söùc khoûe ba khoâng ñöôïc toát. So vôùi baïn beø cuøng tuoåi thì ba yeáu hôn nhieàu. Theá nhöng... Moät laàn noï, khi ñang laøm ôû coâng sôû, chôït coù ngöôøi ñeán baùo tin raèng anh N bò bí ñaùi, Ba töùc toác ba gioø boán caúng chaïy veà nhaø. Khoâng caàn hoûi han, ba xoác anh N leân löng, coõng ñi phaêng phaêng töø treân laàu xuoáng roài ñeán thaúng nhaø thöông. Caû nhaø lo sôï. Hình nhö lo cho anh N thì ít maø sôï cho söùc khoûe cuûa ba thì nhieàu (vì luùc ñoù anh N cuõng ñaõ lôùn roài). OÀ khoâng, hoài hoäp cho caû hai chöù! Ba ñi ñi laïi laïi tröôùc phoøng caáp cöùu maø queân caû vieäc mình ñang hoån heån. Tôùi khi ñöôïc baùc só cho hay laø anh N oån roài thì ba môùi thôû phaøo nheï nhoõm. Huù hoàn huù vía. Traùi tim ba cuõng ñang loaïn nhòp töù tung. 102

Suoái nguoàn yeâu thöông

a döøng xe tröôùc cöûa raøo. Phía sau yeân laø moät bao gaïo to töôùng. Nghe tieáng ba, toâi böôùc ra töùc thì. Ba keâu toâi phuï khieâng bao gaïo voâ. Toâi noùi khoûi, ñeå toâi vaùc moät mình ñöôïc roài. Ba nhìn toâi (chaéc hôi do döï). Thieät leï, toâi boác bao gaïo leân ñem thaúng ra nhaø sau, ñoå vaøo khaïp. Ba ñi ñaèng sau, cöôøi töôi taén. Tröa, ba ñem côm ra tieäm cho maù. Vöøa böôùc voâ cöûa, ba noùi lieàn: “Thaèng H (teân toâi) noù maïnh laém baø aø! Böõa nay, toâi mua gaïo veà noù oâm bao gaïo ñem voâ nhaø moät mình goïn khoâ haø.” Maù toâi cöôøi noùi tænh bô: “ÖØ, thì noù lôùn roài chöù boä!” (Tuy noùi vaäy nhöng vôùi tình cha tình meï thì chaúng coù ñöùa con naøo laø lôùn caû ñaâu!)

3. i ngöôøi daân mieàn Taây thì vuøng Thaát Ñoásôni vôù“naê m non baûy nuùi” ñöôïc coi laø vuøng “Thaùnh ñòa linh thieâng”. Daân maàn aên buoân baùn thöôøng tôùi ñoù cuùng leã caàu xin phoø hoä cho ñöôïc mua may baùn ñaét (hoång bieát coù ñöôïc khoâng? Thì cöù tin vaäy!). Maù toâi thì caû ñôøi baän bòu vôùi cöûa haøng thuoác taây ôû chôï neân suoát naêm chæ roãi raûnh coù ba ngaøy Suoái nguoàn yeâu thöông

103

Teát ñeå ñi chuøa, coøn bình thöôøng thì chuyeän leã hoäi ñình ñaùm cuùng kieáng gì ñoù ñeàu giao khoaùn heát cho ba. Maù chæ ôû phía sau höôûng öùng, uûng hoä cho vieäc ñi ñöùng phaûi traùi cuûa ba thoâi. Neân maáy naêm lieàn, vöøa nghæ heø laø toâi laïi ñöôïc ba daét ñi nuùi chôi. Toâi thích leo nuùi Caám nhaát. Nuùi cao vuùt, röøng caây raäm raïp, maùt meû vaø thoaùt tuïc. Coøn khu vöïc nuùi Sam, mieãu Baø Chuùa Xöù oàn aøo, phöùc taïp, toâi chæ daïo thoaùng qua. Noùi veà leo nuùi thì taát nhieân laø toâi khoûe hôn ba nhieàu. Vaäy maø ba cöù nhaéc chöøng chöøng, sôï toâi tröôït chaân, tuoät doác. Toâi ñi ñaâu thì phaûi ñi vôùi ba. Ñoù laø söï nhaát trí ñoàng tình cuûa caû ba vaø maù. Toâi chöa töøng ñöôïc ñi chôi xa moät mình. AØ! Coù moät laàn toâi ñöôïc pheùp ñi du lòch mình eân.1 Noùi mình eân laø vì khoâng ñi vôùi ba chöù thaät ra laø ñi cuøng caû ñoaøn laän. Nhöng daãu sao, laàn ñaàu tieân ñoù ñaõ môû maøn cho nhöõng chuyeán ngao du ñôn ñoäc cuûa toâi sau naøy. Vaâng! Cuõng trong naêm ñoù, vaøo dòp teát, ngoâi chuøa gaàn nhaø toâi coù toå chöùc ñi “haønh höông thaäp töï” hai ngaøy ôû Haø Tieân. Toâi naên næ, nhaên nhoù, xin rieát, cuoái cuøng ba maù môùi ñoàng yù cho ñi vôùi ñieàu 1

Mình eân: phöông ngöõ, coù nghóa laø chæ coù moät mình.

104

Suoái nguoàn yeâu thöông

kieän laø toâi khoâng ñöôïc taém bieån (vì khoâng bieát loäi) vaø phaûi ñi chung vôùi coâ H, ngöôøi maø ba nhôø canh chöøng toâi giuøm. Toâi nghó, ñi vôùi nhaø chuøa haún laø ba maù yeân taâm roài. Ai deø, chaéc coøn thaáy lo lo neân ba leân chuøa, maáy baän gôûi gaém toâi cho quyù sö vaø coâ chuù Phaät töû lôùn tuoåi doøm ngoù giuøm. Maù noùi, coù nhö vaäy loøng ba môùi thoâi thaáp thoûm.

aõ thaønh thoâng leä cuûa gia ñình toâi, cöù saùng muøng moät Teát laø ba maù daãn anh em toâi qua beân nhaø oâng noäi ñoát nhang cuùng oâng baø vaø möøng tuoåi oâng noäi. Naêm nay, khieán xui gì ñoù maø chuùng toâi ñi treã. Ñang luùc chuaån bò thì chuù toâi baùo tin oâng noäi maát. Ba toâi voäi vaõ ñi lieàn. Ra tôùi cöûa raøo roài vaãn coøn noùi vôùi voâ bieåu maù daãn anh em toâi qua sau. ÔÛ nhaø noäi khoâng bieát ñaõ xaûy ra “chieán söï” gì maø maáy coâ toâi cöù caèn nhaèn caún nhaún, haèn hoïc ba mieát. Khoâng kieàm cheá ñöôïc loøng töï troïng ñaøn oâng, ba laïy oâng noäi ba laïy roài boû veà thaúng moät nöôùc. (Chuyeän naøy toâi chæ nghe keå laïi.) Veà tôùi nhaø, ba khoâng noùi khoâng raèng maø chæ laëng leõ khoùc moät mình. Maù hoûi rieát, ba cuõng chæ thaúng thöøng: “Khoûi qua.” Suoái nguoàn yeâu thöông

105

Theá laø suoát maáy ngaøy tang toùc cuûa noäi, caû nhaø toâi cuõng ñìu hiu. Khoâng khí Teát bieán ñaâu maát tieâu bieät daïng. Buoàn heùo haét. Maø toâi cuõng khoâng hieåu sao hoài ñoù maù khoâng khuyeân ba vaø daét boïn toâi qua ñeå tang noäi. Keä maáy baø coâ chöù! ÔÛ nhaø cuõng chaúng coù gì vui. Caû ngaøy ba khoâng noùi moät lôøi, cöù ngoài ñoù maø rôm rôùm nöôùc maét ñeå nghe noãi ñau xeù loøng xeù daï. Tôùi hoâm ñöa noäi ñi choân. Töø saùng sôùm ba ñaõ ñöùng beân cöûa soå. Xe tang chaïy ngang qua nhaø. Ba laëng nhìn theo ñeán khi doøng ngöôøi maát huùt maø gaëm nhaám nieàm ñau tieãn noäi veà nôi an nghæ cuoái cuøng. Maáy ngaøy sau, ba vaãn côm canh cuùng noäi ñeàu ñaën. Duy chæ coù ñieàu laø khoâng nghe ba nhaéc gì ñeán chuyeän nhaø noäi. Tuyeät nhieân khoâng. Sau naøy, khi lôùn leân chuùt ñænh toâi coù yù thaàm traùch söï “cöùng ngaéc” cuûa ba maù vaø hoái tieác cho söï töï aùi noâng noåi cuûa ba ñaõ gaây neân laàm loãi. Cuõng coù theå laø toâi chöa thaät söï thaáu hieåu cho tình caûnh cuûa ba maù. Nhöng roõ raøng söï böïc töùc cuûa ba ngaøy aáy ñaõ laøm cho tình caûm doøng hoï beân noäi voán ñaõ raïn nöùt töø laâu nay laïi caøng theâm vôõ naùt. AØ! Thì ra ba vôùi maáy coâ chæ laø anh em cuøng cha khaùc meï. UÛa, maø sao laï vaäy? Chöù chaúng phaûi maù 106

Suoái nguoàn yeâu thöông

vaãn thöôøng hay noùi laø ba raát coù hieáu vôùi baø noäi keá? Huoáng chi!...

oâm toâi thi toát nghieäp caáp 2, ba daäy thaät sôùm, chuaån bò saün moïi thöù cho toâi.

Ba ñeán tröôøng luùc naøo toâi cuõng khoâng bieát. Khi thaáy toâi thi xong ra sôùm laø ba leân tieáng keâu toâi hoûi lieàn “Laøm baøi ñöôïc khoâng con?” Toâi gaät ñaàu chaéc chaén: “Ñaït ñieåm khaù trôû leân, dö söùc.” Ba kheõ cöôøi, maét höôùng veà daõy phoøng khuaát sau caùnh coång nhö ñang hoài töôûng laïi thôøi nieân thieáu. Ba noùi hoài nhoû ba cuõng hoïc ôû ñaây. Tröôøng lôùp xöa vaãn vaäy, chæ coù khoâng khí thi cöû laø khaùc thoâi. Ba khoâng noùi laø khaùc caùi gì, khaùc nhö theá naøo? Toâi cuõng khoâng hoûi theâm. Toâi keâu ba veà tröôùc ñi vì toâi coøn ñôïi vaøi thaèng baïn nöõa. Ba öø roài im laëng. Maét doõi nhìn xung quanh tìm kieám giuùp toâi maáy thaèng baïn trong töøng toáp hoïc sinh ñoâng ñuùc ñang ñoå xoâ ñi ra. Veà nhaø, toâi hôi nhaên nhoù chuyeän ba tôùi tröôøng chi cho meät hoång bieát nöõa. Toâi ñi thi moät mình ñöôïc maø, coù gì ñaâu. Hoâm sau, böõa thi cuoái, quaû thaät ba khoâng ñeán tröôøng. Toâi ñinh ninh nhö vaäy. Nhöng sau naøy Suoái nguoàn yeâu thöông

107

nghe maù noùi laïi laø ba vaãn aâm thaàm theo toâi moãi buoåi sôùm tröa suoát hai ngaøy thi aáy. Vaø vì khoâng muoán cho toâi nhìn thaáy neân ba ñöùng khuaát phía beân kia goùc ñöôøng. Toâi thì chæ ngaïi moãi vieäc laø baïn beø choïc mình lôùn roài maø coøn nhoõng nheõo ñoøi ba ñöa röôùc. OÀ! Chæ coù vaäy thoâi.

eø naêm lôùp 9, thô toâi ñöôïc ñaêng treân “Trang vieát hoïc troø” baùo Kieân Giang. Ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra baøi thô laø ba. Ba vaãn thöôøng ñoïc baùo moãi ngaøy. Vaø dó nhieân, ngoaøi caùi chuyeän theo doõi tin töùc thôøi söï treân baùo, ba ñaõ khoâng queân gheù maét ñoïc vaøo trang vaên thô hoïc troø khi bieát con mình cuõng ñang taäp taønh hoïc ñoøi “chuyeän buùt möïc”. Ba caàm tôø baùo ñöa cho maù, tay chæ baøi thô nhoû cuûa toâi. AÙnh maét ba ngôøi leân raïng rôõ.

aüng ñi moät thôøi gian möôøi maáy naêm trôøi ba môùi trôû laïi thaêm oâng ngoaïi vaø baø con beân maù lôùn. Cuõng trong naêm ñoù, ba ñaõ veà thaêm baø ngoaïi vaø noùi chuyeän thaät laâu vôùi maáy dì cuûa toâi. Khoâng bieát 108

Suoái nguoàn yeâu thöông

ba linh caûm chuyeän gì maø cöù bieåu maù toâi phaûi baùn nhaø veà queâ ngoaïi soáng. Maù toâi mô hoà tröôùc nhöõng suy nghó cuûa ba. Ñang soáng ôû Raïch Giaù yeân oån, aên neân laøm ra, gia ñình aám eâm sung tuùc, töï döng ba ñoøi doïn nhaø ñi. Ñöông nhieân laø maù toâi khoâng chòu roài. Maù noùi ôû queâ ngoaïi khoù laøm aên laém. Vaû laïi, anh em toâi sinh ra vaø lôùn leân ôû chôï thì laøm sao quen vôùi cuoäc soáng ñoàng ruoäng ñöôïc. ÔÛ thaønh thò moïi thöù ñeàu tieän lôïi, nhaát laø chuyeän hoïc haønh vaø töông lai cuûa boïn toâi. Thaáy khoâng theå naøo thuyeát phuïc ñöôïc maù, saün dòp veà ngoaïi laàn naøy, ba toâi keâu maáy dì ñoác thuùc maù toâi veà ngoaïi soáng. Duø gì ñi nöõa, soáng ôû queâ ngoaïi cuõng coù baø con doøng hoï... Vaø roài, chaúng bao laâu, söï mô hoà cuûa maù ñaõ môû ra roõ raøng khi ñieàu linh caûm cuûa ba xuaát hieän. Ñoù laø sau laàn ñi thaêm hoï haøng veà ba ñaõ laâm troïng bònh. Côn tai bieán maïch maùu naõo ñaõ laøm cho nöûa thaân ngöôøi ba yeáu haún. Cuõng may laø khuya ñoù maù toâi vaø toâi phaùt hieän kòp thôøi, ñoàng thôøi nhôø caùc baùc só (baïn cuûa ba maù) taän tình cöùu chöõa neân söùc khoûe ba daàn oån ñònh. Luùc naøy, ba môùi noùi roõ lyù do ba giuïc maù baùn nhaø veà ngoaïi ôû laø vì sôï raèng mai moát ba maát roài thì gia ñình toâi seõ bô vô nôi queâ noäi (?). Maù toâi thì cuõng chæ öø öø cho qua chuyeän theá thoâi. Bôûi maù vaãn tin Suoái nguoàn yeâu thöông

109

töôûng ôû söï chaêm soùc chu ñaùo vaø thuoác thang ñaày ñuû cuûa gia ñình maø ba seõ qua khoûi, khoâng sao! Naøo ngôø, chöa ñaày naêm thì bònh ba taùi phaùt. Laàn naøy phaûi ñaønh chòu, khoâng cöùu vaõn kòp nöõa roài. Côn nhoài maùu cô tim ñaõ nhanh choùng cöôùp maát cuûa gia ñình toâi moät ngöôøi cha hieàn khaû kính. Ba laëng leõ ñi vaøo giaác nguû ngaøn thu!

au khi ba maát, maù ñaõ keå cho toâi nghe raát nhieàu veà chuyeän cuûa ba. Nhaát laø tình phuï töû, maù vaãn thöôøng nhaéc ñi nhaéc laïi. Thaät ra, khoâng phaûi chæ coù mình toâi hay maáy anh chò con rieâng cuûa ba laø ñöôïc yeâu thöông maø ngay caû maáy chò con rieâng cuûa maù, ba ñeàu daønh troïn loøng lo laéng nhö nhau. Nhöng vì laø ñaøn oâng neân tình caûm bao giôø cuõng kín ñaùo vaø aâm thaàm. Chaéc vì leõ ñoù maø haàu nhö ít coù ñöùa naøo sôùm nhaän ra ñöôïc tình thöông cuûa ngöôøi cha. Chöù nhö maù toâi noùi, maø neáu bình taâm nhìn cho thaáu ñaùo thì chuùng ta cuõng seõ nhaän thaáy vaø thöøa hieåu moät ñieàu laø con caùi coù theå khoâng thöông cha meï, nhöng ít coù ngöôøi cha meï naøo maø chaúng yeâu thöông con! (Saøi Goøn, muøa An cö kieát haï 2007) 110

Suoái nguoàn yeâu thöông

MAÙ TOÂI 1.

röôùc khi “chaép noái” vôùi ba, maù ñaõ hieåu ra ñöôïc heát nhöõng ñoaïn tröôøng coøn laïi. Nhöõng ñöùa con rieâng cuûa ba, nhöõng ñöùa con rieâng cuûa maù vaø nhöõng ñöùa con chung, khoâng kheùo seõ sinh laém chuyeän raéc roái. Ngöôøi xöa noùi “cheùn trong cuõi coøn ñoäng”, gia ñình naøo laïi khoâng coù ít nhieàu söï raày raø, luïc ñuïc. Nhöng ôû gia ñình toâi, coù leõ nhôø tình yeâu thöông cuûa maù, söï kheùo daïy cuûa ba, nhôø kinh teá gia ñình oån ñònh maø chuùng toâi ít nhieàu coù ñöôïc cuoäc soáng aám eâm, thuaän thaûo. Chæ thöông cho maù quanh naêm vaãn phaûi taûo taàn, vaát vaû. Veà soáng vôùi ba laø maù chaáp nhaän gaùnh goàng bao khoù khoå. Ba lôùn tuoåi hôn maù, laïi bò chöùng bònh suyeãn kinh nieân neân söùc khoeû ngaøy moät suy yeáu. Maáy anh chò roài cuõng laàn löôït laäp gia ñình vaø ra ôû rieâng. Moïi vieäc trong ngoaøi giôø chæ moät mình maù lo lieäu, quaùn xuyeán.

a maù coù môû moät tieäm thuoác taây ôû chôï. Möôøi tuoåi, toâi ñaõ theo maù taäp taønh buoân baùn.

Suoái nguoàn yeâu thöông

111

Naêm thaùng troâi qua, caän keà beân maù, toâi daàn quen neáp soáng thuaàn löông cuûa ngöôøi. Vaâng! Maù coù moät ñôøi soáng nghóa tình. Maù luoân ñoái xöû töû teá vôùi moïi ngöôøi duø lôùn hay nhoû. Vôùi con caùi trong nhaø, maù raát ñoãi quan taâm, daïy doã chu ñaùo, kyõ caøng; duøng lôøi noùi dòu daøng ñeå raên daïy, phaân leõ thieät hôn. Hình nhö khi maù ñaùnh caùc con thì quaû laø chuyeän chaúng ñaëng ñöøng. Tuy nhieân, töï thaâm taâm maù raát haøi loøng veà chuùng toâi. Ñieàu naøy cuõng khoâng khoù hieåu: Maù ñaõ taäp cho chuùng toâi laøm quen vôùi “khuoân khoå” töø thuôû nhoû. Khoâng chæ “uoán naén” ôû nhaø, maù coøn göûi chuùng toâi vaøo “reøn” trong “tröôøng hoïc Nhaø thôø” vôùi caùc xô. Lôùn leân ít tuoåi, maù laïi ñoäng vieân chuùng toâi tham gia sinh hoaït Gia ñình Phaät töû ôû chuøa. Moái lieân heä giöõa gia ñình vaø nhaø tröôøng, maù ñaõ aùp duïng moät caùch nhieät tình. (Duø khi aáy, chuùng toâi ñaõ hoïc tôùi caáp 2-3). Chuùng toâi chôi vôùi baïn cuõng phaûi “chòu” söï doøm ngoù, caân nhaéc cuûa maù. Ñeán vieäc ñoïc saùch, xem phim ñeàu phaûi qua khaâu “kieåm duyeät.” Coù ñoâi luùc maù “ñoäc quyeàn” luoân caû vôùi ba. Nhöng ba thì ñoàng tình vôùi “phöông phaùp giaùo duïc” cuûa maù neân chæ cöôøi vaø hay boäc baïch: “Toäi nghieäp maù baây cöïc khoå!...” 112

Suoái nguoàn yeâu thöông

Thaät tình hoài aáy, coù ñoâi laàn böïc boäi toâi ñaõ phaûn öùng söï raøng buoäc ñeán khaét khe cuûa maù. Roài chôït nghó laïi thaáy mình sai. Maù vaãn thoaûi maùi vaø “hoan hæ” laéng nghe caùc con noùi kia maø!...

uùc baáy giôø caû xoùm toâi chæ vaøi ba nhaø laø coù ti vi. Rieâng nhaø toâi coù saém ñöôïc caùi ñaàu maùy. Moãi toái haøng xoùm tôùi coi phim ñoâng. Maù mua theâm gheá ñeå boïn treû cuøng ngoài. Maù hay noùi laø maáy ñöùa con nhaø ngheøo thaáy thöông laém. Maù daïy chuùng toâi, khoâng ñöôïc tieâu xaøi phung phí maø phaûi bieát giuùp ñôõ ngöôøi keùm phöôùc hôn mình. Laàn noï, coù ngöôøi aên xin ñi ngang qua nhaø. Maù bieåu em toâi xuùc ít gaïo cho vaø daën phaûi ñöa hai tay. Maù noùi: “Hoï ngheøo neân môùi ñi xin. Mình coù cho thì phaûi ñöa ñaøng hoaøng, coøn khoâng cho thì nhoû nheï töø choái, chôù neân noùi naøy, noùi noï roài toû veû khinh khi maø maéc toäi.” Toâi ñeå yù thaáy ngöôøi ngheøo ñeán mua thuoác thì maù “vöøa baùn vöøa cho”. Nöûa ñeâm nöûa hoâm, coù ai goõ cöûa xin thuoác maù cuõng chaúng heà quaïu quoï. Nhôù moät ñeâm kia coù baø thím ôû gaàn nhaø tôùi keâu cöûa xin thuoác. Maù môû cöûa vaø vui veû roùt nöôùc cho baø thím uoáng. Luùc ñoù toâi coøn nhoû. Nhìn thaáy treân Suoái nguoàn yeâu thöông

113

baøn thôø oâng ñòa coù ba traùi cam, toâi ñöa tay chæ. Ba nhö bieát yù lieàn laáy xuoáng bieáu baø thím ñem veà. Maù nhìn ba roài nhìn toâi cöôøi. Nuï cöôøi töôi taén aáy veà sau toâi môùi hieåu... Nhöng maø than oâi! Nhöõng töôûng phöôùc laønh seõ laâu beàn nôi maùi aám gia ñình toâi. Naøo ngôø oan nghieät ñoå doàn xuoáng caên nhaø beù nhoû naøy sau ngaøy ba maát. Cuõng chính trong luùc ñaùm tang ba, maù ñaõ vaáp phaûi sai laàm khi cö xöû vôùi hoï haøng. Nhieàu ngöôøi traùch cöù. Chæ coù toâi laø hieåu ñöôïc taïi sao maù laïi laøm nhö vaäy.

a maát ñi. Noãi nieàm thöông nhôù chöa vôi thì maù laâm troïng bònh. Tieäm thuoác ñoùng cöûa. Ñoà ñaïc trong nhaø baùn daàn. Toâi thì quaù ö baïc nhöôïc. Suoát ngaøy cöù loanh quanh, laån quaån trong khoái töï ti maëc caûm. Ñi hoïc veà laø giam mình trong nhaø, traùnh neù ngöôøi quen. (AÂu cuõng ñöôïc vaøi thaèng baïn tôùi lui chia seû!) Ñeán moät hoâm, caên beänh ung thö quaùi aùc boäc phaùt döõ doäi, maù vaãn aâm thaàm chòu ñöïng. Sôï caùc con lo raàu maù khoâng moät tieáng thôû than. Cuoái cuøng khoâng vöôït qua ñöôïc, maù ñaønh lìa boû caùc con trong khi kieáp soáng chöa troïn moät ñôøi ngöôøi. 114

Suoái nguoàn yeâu thöông

Toäi nghieäp em toâi haõy coøn khôø daïi. Noù cöù nhìn hình maù treân baøn thôø maø noùi: “Maù ñang cöôøi kìa!” Roài noù cöôøi... Roài noù khoùc... Coøn toâi thì laëng leõ moät nieàm ñau. Noù ñaâu bieát raèng, khoâng coù ba, khoâng coù maù, töø nay toâi vaø noù seõ bô vô, huït haãng giöõa doøng ñôøi.

aây giôø nhìn laïi, roõ raøng, so vôùi anh chò em trong nhaø thì toâi laø ngöôøi gaàn guõi vaø aûnh höôûng “baûn taùnh” cuûa maù nhieàu nhaát. Cho neân, gaàn möôøi naêm nay, keå töø ngaøy maù veà vôùi ñaát, toâi ñaõ mang nhöõng “neáp soáng” cuûa maù vaøo ñôøi. Vaø cuõng töø ñaây, giöõa cuoäc ñôøi traéng ñen thaät giaû, toâi chôït nhaän ra caùi xaáu laãn caùi toát cuøng luùc coù maët khi loaøi ngöôøi coù maët. Roài do taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi maø haït gioáng thieän-aùc phaùt sinh. Ñaõ bieát vaäy maø toâi cöù luoân bò “soác” nhöõng khi gaëp phaûi haïng ngöôøi gian xaûo, voâ löông. AØ! Thì ra toâi haõy coøn yeáu ñuoái. Toâi chöa ñuû söùc chòu ñöïng soùng gioù cuoäc ñôøi nhö maù cuûa toâi. SG, moät chieàu möa ñaàu haï 2006

Suoái nguoàn yeâu thöông

115

Tình yeâu cuûa meï

hi baïn moät tuoåi, meï cho baïn aên vaø taém cho baïn. Baïn traû ôn meï baèng caùch khoùc caû

ñeâm.

Khi baïn hai tuoåi, meï daïy baïn nhöõng böôùc ñaàu tieân, baïn traû ôn baèng caùch chaïy ñi khi meï goïi. Khi baïn ba tuoåi, meï laøm cho baïn nhöõng moùn aên vôùi taát caû tình yeâu, baïn traû ôn meï baèng caùch neùm chieác muoãng xuoáng saøn. Khi baïn boán tuoåi, meï ñöa cho baïn nhöõng caây buùt chì maøu. Ñaùp laïi, baïn boâi maøu khaép baøn aên. Khi baïn naêm tuoåi, meï maëc aùo ñeïp cho baïn ñi chôi, baïn traû ôn meï baèng caùch laên leâ treân ñaát baån. Khi baïn saùu tuoåi, meï daãn baïn ñeán tröôøng, baïn traû ôn meï baèng caùch heùt leân: “Con khoâng ñi hoïc ñaâu!” Khi baïn baûy tuoåi, meï mua cho baïn caây kem, baïn traû ôn meï baèng caùch laøm kem chaûy öôùt heát vaït aùo. Khi baïn taùm tuoåi, meï mua cho baïn caây gaäy ñaùnh boùng chaøy, baïn traû ôn meï baèng caùch neùm noù qua cöûa soå nhaø haøng xoùm. 116

Suoái nguoàn yeâu thöông

Khi baïn chín tuoåi, meï môøi thaày ñeán daïy ñaøn Piano cho baïn, coøn baïn thì luoân phuïng phòu vaø mieãn cöôõng taäp ñaøn. Khi baïn möôøi tuoåi, meï caû ngaøy laùi xe ñöa baïn ñi heát nôi naøy ñeán nôi khaùc, töø saân ñaù banh, phoøng taäp theå duïc ñeán nhaø coâ baïn döï sinh nhaät... Baïn traû ôn meï baèng caùch nhaûy ra khoûi xe maø chaúng bao giôø ngoaùi ñaàu nhìn laïi. Khi baïn möôøi moät tuoåi, meï ñöa baïn vaø baïn beø cuûa baïn ñi xem phim. Baïn traû ôn meï baèng caùch choïn choã ngoài caùch meï maáy daõy gheá. Khi baïn möôøi hai tuoåi, meï daën baïn ñöøng xem ti vi quaù nhieàu, coøn baïn, ñôïi ñeán khi meï ra khoûi nhaø lieàn baät ti vi leân xem cho thoûa thích. Khi baïn möôøi ba tuoåi, meï baûo: “Ñeå meï caét toùc cho con.” Baïn traû lôøi: “Meï caét khoâng ñeïp ñaâu!” Khi baïn möôøi boán tuoåi, meï ñoùng tieàn cho baïn ñi traïi heø moät thaùng, coøn baïn laïi chaúng heà vieát cho meï chöõ naøo töø traïi heø. Khi baïn möôøi laêm tuoåi, meï ñi laøm veà vaø mong baïn oâm hoân, coøn baïn thì ñoùng chaët cöûa ôû trong phoøng rieâng. Khi baïn möôøi saùu tuoåi, meï daïy baïn caùch laùi xe, coøn baïn thì thöôøng xuyeân laáy xe cuûa meï ñi chôi moãi khi coù cô hoäi. Suoái nguoàn yeâu thöông

117

Khi baïn möôøi baûy tuoåi, trong khi meï ñang chôø moät cuoäc ñieän thoaïi quan troïng thì baïn oâm ñieän thoaïi troø chuyeän suoát ñeâm. Khi baïn möôøi chín tuoåi, meï mang ñoà duøng, thöùc aên ñeán thaêm baïn ôû nôi baïn nghæ heø cuøng baïn beø. Coøn baïn, baïn chaøo taïm bieät meï beân ngoaøi phoøng taäp theå duïc vì thaáy ngöôïng tröôùc baïn beø. Khi baïn hai möôi tuoåi, meï hoûi baïn ñaõ heïn hoø vôùi ai chöa. Baïn traû lôøi: “Ñoù khoâng phaûi laø vieäc cuûa meï!” Khi baïn hai möôi moát tuoåi, meï gôïi yù veà ñònh höôùng ngheà nghieäp trong töông lai cho baïn. Ñaùp laïi, baïn noùi: “Con khoâng muoán gioáng nhö meï!” Khi baïn hai möôi hai tuoåi, meï döï leã toát nghieäp ñaïi hoïc cuûa baïn. Coøn baïn, sau buoåi leã laïi hoûi meï: “Lieäu meï coù theå ñoùng tieàn cho chuyeán du lòch Chaâu AÂu cuûa con khoâng?” Khi baïn hai möôi ba tuoåi, meï taëng baïn moät soá ñoà goã cho caên hoä ñaàu tieân cuûa baïn. Baïn traû ôn meï baèng caùch noùi vôùi meï: “Baïn beø con ai cuõng cheâ xaáu!” Khi baïn hai möôi boán tuoåi, meï gaëp vôï chöa cöôùi cuûa baïn vaø hoûi veà döï ñònh töông lai cuûa caùc baïn. Baïn laïi nhaên nhoù caøu nhaøu: “Thoâi maø meï!” 118

Suoái nguoàn yeâu thöông

Khi baïn hai möôi laêm tuoåi, meï boû tieàn ra toå chöùc ñaùm cöôùi cho baïn. Trong leã cöôùi, meï ñaõ khoùc vaø noùi raèng meï yeâu baïn bieát bao! Khi baïn ba möôi tuoåi, meï goïi ñieän thoaïi vaø khuyeân baïn neân coù em beù. Baïn traû lôøi meï: “Thôøi nay ñaõ khaùc roài meï aï!” Khi baïn boán möôi tuoåi, meï goïi ñieän thoaïi ñeà nghò baïn cuøng meï ñeán döï sinh nhaät moät ngöôøi baø con. Baïn traû lôøi: “Baây giôø con raát baän!” Khi baïn naêm möôi tuoåi, moät hoâm meï caûm thaáy meät vaø muoán baïn ñeán chaêm soùc trong khi baïn laïi maûi meâ ñoïc cuoán saùch: “Nhöõng gaùnh naëng cha meï phaûi chòu ñöïng khi coù con” ... Vaø roài moät ngaøy kia, meï laëng leõ qua ñôøi. Moät caûm giaùc chöa bao giôø xaûy ra vôùi baïn tröôùc ñoù. Baïn nhö thaáy chôùp noå trong tim mình! Neáu meï baïn vaãn coøn beân baïn, ñöøng queân haõy yeâu meï hôn bao giôø heát. Neáu meï baïn khoâng coøn nöõa, haõy töôûng nhôù ñeán tình yeâu voâ ñieàu kieän maø meï ñaõ daønh cho baïn. Haõy nhôù luoân yeâu thöông meï vì baïn chæ coù moät ngöôøi meï trong suoát cuoäc ñôøi mình! (Theo Internet) Suoái nguoàn yeâu thöông

119

NGAØY GIOÃ MAÙ

öùa em nhaén tin... maáy chò ñieän thoaïi... toâi cuõng hoâ haøo reùo goïi, chæ vôùi moät noäi dung cuõ rích: “Nhaén veà ñaùm gioã maù.” Ñöùa naøo ñöùa naáy laøm nhö chæ coù moãi mình mình laø bieát lo xa, laø nhôù ngaøy cuùng maù vaäy. ÖØ, maø cuõng coù theå laém chöù! Bôûi cuoäc soáng möu sinh ñaàu taét maët toái hay nhôûn nhô treân ñöôøng danh lôïi cuõng ñeàu deã laøm cho con ngöôøi ta queân baüng ñi nhöõng gì ñaùng nhôù. Chöøng khi söïc tænh ra thì thöôøng laø treã traøng. Nhöng noùi gì thì noùi, khi cha meï maát roài thì ñeán ñöùa con cöùng ñaàu cöùng coå, nghòch ngôïm, lì lôïm côõ naøo cuõng nghe loøng troáng traûi quaïnh hiu vaø da dieát nhôù nhung moãi khi chieàu muoän. Huoáng hoà laø boïn toâi, daãu khoâng ít laàn laøm phieàn loøng maù nhöng xeùt ra cuõng khoâng ñeán noãi bò ngöôøi ñôøi nguyeàn ruûa. (Chaø! neáu ñeå thieân haï keâu reâu chaéc coù nöôùc ñoän thoå luoân quaù!). Cho neân, vieäc anh chò em toâi xoùt xa, hoaøi voïng “aân ñöùc sinh thaønh” haún laø chuyeän raát ñoãi bình thöôøng, chaúng coù gì gheâ gôùm, döõ doäi. Nhöng bình thöôøng khoâng coù nghóa laø taàm thöôøng. Xin ñöøng hieåu laàm roài phôùt lôø, cho qua vieäc khaéc coát ghi taâm coâng cha nghóa meï nheù! 120

Suoái nguoàn yeâu thöông

Thaät ra, keå töø ngaøy maù naèm thaät yeân, nguû giaác nguû daøi khoâng bao giôø thöùc nöõa thì gia ñình toâi moãi ñöùa moät nôi, moãi ngöôøi moät ngaû. Hoaï hoaèn laém moät naêm môùi gaëp maët ñoâi ba laàn, baèng khoâng thì chæ ngaøy gioã maù môùi sum hoïp ñöôïc thoâi. Chuùng toâi luoân coá gaéng thu xeáp coâng aên vieäc laøm ñeå veà ñuùng ngaøy gioã maù. Veà khoâng phaûi ñeå toå chöùc cuùng kieáng noåi ñình noåi ñaùm gì, maø coát laø anh em ñoaøn tuï. Do ñoù, khoâng cöù gaàn ngaøy gioã maù chuùng toâi môùi taát taû goïi nhau maø ngay caû hôn nöûa naêm veà tröôùc laø tuïi naøy ñaõ lieân laïc nhaéc nhuû nhau roài. Baùo tröôùc nhö vaäy khoâng phaûi sôï queân ngaøy, maø chuû yeáu tranh thuû thôøi gian tôùi ngaøy cuùng maù veà cho ñaày ñuû. Naêm naøo cuõng theá, chæ vôùi maâm côm chay ñaïm baïc thoâi maø maën noàng tình nghóa. Anh em toâi quaây quaàn beân nhau ñeå maø nhôù maø thöông, maø nhaéc xa nhaéc gaàn, maø seû chia buoàn vui gia toäc, vaø cuõng laø ñeå haâm noùng laïi tình thaâm maùu muû. Thieät tình maø noùi, ngaøy cuùng maù ñuùng laø dòp ñeå con caùi cuûa maù gaëp laïi nhau, chôù noùi laø töôûng nhôù, töôûng nieäm thì hoång leõ chæ tôùi ngaøy naøy môùi laøm ñöôïc thoâi sao? Coù ñieàu, caùi töôûng nhôù haèng ngaøy thöôøng rieâng leû, deã taûn maùc giöõa doøng ñôøi chen chuùc naøy laém. Suoái nguoàn yeâu thöông

121

Coøn chuyeän maù coù theo höông khoùi veà chöùng giaùm cho ñaøn con hay khoâng thì toâi muø tòt. Toâi chæ bieát raèng hình aûnh ngöôøi meï hieàn sôùm hoâm daàu daõi möa naéng taûo taàn vaãn haèng in ñaäm trong taâm trí toâi. Neáu hoûi ra caùi gì gôïi nhôù thì voùc daùng nhoû em laø gioáng maù hôn heát. Nhaát laø khuoân maët. Ai cuõng noùi, nhìn noù laø nhôù tôùi maù toâi. Coøn noù, moãi laàn soi göông chaúng bieát coù phaùt hieän ra noù gioáng maù hay khoâng khi ngaøy maù veà ñaát noù haõy coøn khôø khaïo? Ñieàu naøy toâi cuõng khoâng roõ. Toâi chæ thaáy laø noù cuõng y heät nhö toâi, moãi khi gaëp chuyeän gì buoàn laø rôi leä. Nhöng toâi thì coøn keå leå naøy noï noï kia chôù noù tuyeät ñoái moät möïc im ru nhö ñeå laéng nghe gioït vaén gioït daøi laên xuoáng bôø moâi maën ñaéng. Noù khoâng noùi nhöng toâi cuõng hieåu laø noù ñang bò “soác” vì thoùi ñôøi ñen baïc, vì chöa kòp quen va chaïm soùng gioù cuoäc ñôøi. Noù coù söùc chòu ñöïng hôn toâi maø laém luùc cuõng cam ñaønh khoùc vôùi ngöôøi thaân thì phaûi bieát laø noù ñang bò noãi ñau ñôùn doàn neùn hoaønh haønh cuøng cöïc. Chöù thöôøng thì noù chæ thui thuûi moät mình. Hoång bieát noù coù than thôû: “Phaûi chi coøn coù maù”nhö toâi hoâng nöõa? Vaâng! Phaûi chi coøn coù maù ñeå anh chò em toâi chaïy saø vaøo loøng maù nhöõng khi vaáp phaûi choâng 122

Suoái nguoàn yeâu thöông

cheânh doøng ñôøi. Thieát nghó, öôùc ao chaúng cuûa rieâng ai, taát caû nhöõng ngöôøi con ñeàu theøm ñöôïc söï chôû che, naâng ñôõ, dìu daét cuûa cha meï beân bôø trong ñuïc. (Vaäy maø luùc cha meï coøn, chuùng ta ñaõ khoâng ñeå taâm tôùi söï hieän höõu cuûa ngöôøi, ñaõ khoâng nhaän ra haïnh phuùc ñích thöïc trong söï coù maët cuûa cha meï. Ñeán khi cha meï maát roài môùi thaáy mình huït haãng...) Nhöng noãi nieàm moà coâi thì chaúng khaùc gì nhau, ai cuõng nhö ai. Maø hình nhö thaân phaän keû moà coâi thöôøng deã mau nöôùc maét. Noù nhö naèm saün ñaâu ñoù, chöïc chôø trong tích taéc, heã bò khuùc maéc, cay loøng laø tuoân ra cho haû heâ saàu naõo. Chæ rieâng noùi veà toâi thoâi cuõng ñuû böïc mình roài. Ngöôøi gì maø “mít öôùt” thaáy sôï! Ñoïc moät baøi baùo, nghe moät lôøi ca, xem moät vôû tuoàng naøo... maø coù dính daáp ñeán tình maãu töû laø rôm rôùm nöôùc maét lieàn. Coù chuyeän naøy môùi thaät “dôû hôi” chöù! Tính ra ñaâu daêm ba laàn gì roài. Ñang ngoài trongeân xe buyùt ñeán tröôøng, thöôøng laø toâi hay ñoïc saùch, gaëp phaûi caâu chuyeän vieát veà meï, con maét toâi boãng ñoû hoe. Bieát thaân bieát phaän mình deã muûi loøng, toâi cuùi maët xuoáng laøm boä nhö bò cay maét, laáy tay duïi duïi cho qua côn xuùc caûm roài ñöa maét nhìn qua oâ cöûa nhoû ngoù nhìn thieân haï hoái haû ngöôïc xuoâi hoøng xua tan Suoái nguoàn yeâu thöông

123

noãi nieàm aâm æ. Noùi chung laø toâi coá ñaùnh troáng laõng caùi troáng vaéng meânh moâng trong loøng cho noãi nhôù taïm laéng yeân. Maø ngoä thieät. Ngöôøi coù taâm söï buoàn laïi thích coi truyeän buoàn, y nhö ñöùa con nít sôï ma cöù öa ñoøi nghe keå chuyeän ma vaäy. Thaûo naøo, cöù ñem theâ löông aùo naõo töôùi taåm mieát thì thöû hoûi laøm sao haït gioáng muoän phieàn khoâng mau sinh soâi naûy nôû? Maø naøo coù ai muoán vaäy ñaâu neø! Chaéc taïi... vôùi bò... thoâi. AØ! Coøn chuyeän naøy môùi laø kyø cuïc. Ñi ñaùm tang nhaø ngöôøi ta khoâng nhôø maø toâi cöù muoán “xuùc ñoäng” giuøm môùi baäy baï chöù. Tang gia hieáu quyeán hoï thì tænh queo beân coã quan taøi laïnh ngaét giöõa tieáng troáng nhaïc om soøm, coøn toâi thì ngheøn ngheïn, nöôùc maét muoán chöïc traøo. Phaûi chaêng toâi ñang nhôù ba, nhôù maù? Hay vì thöông ngöôøi ra ñi, xoùt xa cho ngöôøi ôû laïi? Toâi cuõng khoâng roõ nöõa. Toâi chæ thaáy raèng söï muûi loøng ñeo ñaúng nhö môù boøng bong roái nuøi. OÀ! Maéc môù gì mình? Töï döng laïi nhôù ba nhôù maù trong luùc naøy? Caùi duyeân caéc côù thaät. ÖØ!... Thì ba maù mình, mình nhôù, coù gì ñaâu maø maéc côõ? Chaû leõ, caùi thôøi buoåi roän raøng taát baät hieám hoi giôø giaác naøy khoâng coù ñeán moät nôi ñeå 124

Suoái nguoàn yeâu thöông

ngöôøi ta truùt caïn loøng mình? (Coøn thaûn nhieân kieåu nhö toâi laø hôi quaù roài ñaáy, phaûi khoâng?) Bao nhieâu noãi nieàm, caûm xuùc, taâm tö phaûi bieát neùn laïi, ñoâng cöùng noù ñi, hoaëc neo vaøo moät goùc kín ñaùo ñeå theá nhaân khoâng lieân luïy. Maø coù ai ôû khoâng ñaâu ñeå doøm ngoù chuyeän ngöôøi döng nöôùc laõ. Cuoäc soáng voäi vaøng, hoái thuùc naøy ñoâi khi coøn laøm cho ngöôøi ta queân chính baûn thaân mình nöõa laø khaùc. ÖØ, chæ taïi toâi aûo giaùc! Nhöng thaät tình maø noùi, tuoåi treû baây giôø “cöùng caùp” ñeán noãi döûng döng laïnh luøng tröôùc nhöõng thaâm tình. Hay cuõng laø do cuoäc ñôøi voán dó ñaõ quaù khoå ñau, saàu thaûm nhieàu roài neân ngöôøi ta ngaïi nhìn thaáy noù nöõa? Ngöôøi ta coá tìm caùi vui haøo nhoaùng beân ngoaøi duø trong thoaùng choác cho qua ngaøy ñoaïn thaùng. Thì cuõng coù ngöôøi “tieán boä” hôn moät chuùt, töùc laø thænh thoaûng cuõng saên tìm nguoàn caûm xuùc maïnh ñeå thöû thaùch con tim mình coi noù coøn ñoäng ñaäy hay ñaõ chai saïn roài? (Caùch naøy nghó cuõng hay hay!...) Theá neân, caùi chuyeän chò em chuùng toâi gaáp ruùt goïi nhau keå ra cuõng khoâng phaûi laø thöøa thaûi. Nhöng ngaët noãi laø toâi laïi hay laèng nhaèng coù daây coù nhôï nhö vaäy ñoù. Nhaéc ngaøy gioã maù maø nghó ngôïi lung tung! TP. HCM, Thaùng 3/2007 Suoái nguoàn yeâu thöông

125

Suoái nguoàn yeâu thöông

oái naøo ngoaïi cuõng thaép nhang ngoaøi baøn thôø oâng thieân vaø thaønh taâm vaùi laïy. Toâi ñoaùn bieát laø ngoaïi ñaõ khoâng caàu xin gì cho ngoaïi hay khaán vaùi chung chung cho caùc con chaùu cuûa ngoaïi nöõa. Maø laàn naøy, baét ñaàu töø ñaây, ngoaïi chæ rieâng daønh nguyeän caàu trôøi Phaät phoø hoä cho maù toâi mau heát bònh. Nhaát laø sau laàn nhaäp vieän choùt ñeå moå, baùc só bieåu ñem maù toâi veà nhaø “thích gì cho aên ñoù, khoâng caàn kieâng cöû nöõa!”. Maù toâi bò ung thö tuïy giai ñoaïn cuoái, caû nhaø giaáu nheïm, giaáu luoân ngoaïi. Nhöng hình nhö linh tính cuûa moät baø meï ñaõ baùo tröôùc nhöõng chuyeän chaúng laønh saép söûa xaûy ra cho gia ñình neân duø maàn gì maàn, ngoaïi cuõng laàm thaàm caàu nguyeän. Ngoaïi cuõng khoâng queân nhaéc chöøng maù toâi “raùng aên ñi con cho mau laïi söùc” vaø hay gôïi laïi nhöõng kyû nieäm xa gaàn, noùi chuyeän naøy noï ñeå maù toâi phaán khôûi trong loøng maø keùo daøi theâm cuoäc soáng. Ai deø, ñaâu ñöôïc hai thaùng oån oån laø maù toâi trôû bònh. Maù bieáng aên hôn. Côn ñau noäi taïng hoaønh 126

Suoái nguoàn yeâu thöông

haønh laøm quaèn quaïi thaân taâm maù vaø laøm cho ngoaïi phaûi suøi suït keâu trôøi. Maù toâi gaày moøn troâng thaáy roõ. Moãi ngaøy ngoaïi vaãn naáu noài chaùo, ñun aám nöôùc soâi... Ngoaïi giaønh laøm moïi thöù cho maù toâi vì sôï khoâng coøn dòp ñeå doác caïn loøng yeâu thöông nöõa. Maù toâi cuõng coá nuoát chuùt chaùo, huùp mieáng suùp cho ngoaïi vui maø cuõng ñeå tia hy voïng cuoái cuøng khoâng taøn luïi. Cho tôùi moät ngaøy... chöa ñaày saùu thaùng nhö lôøi baùc só noùi thì maù toâi ñaõ ra ñi, truùt gaùnh ñau thöông maø veà coõi vónh haèng. Ngoaïi vaät vaõ keâu gaøo thaûm thieát. Ngoaïi naác khoâng thaønh tieáng. Cheát laëng! Caûnh “tre giaø khoùc maêng non” caøo xeù loøng ngöôøi. Naêm ñoù, tuoåi ngoaïi ñaõ ngoaøi taùm möôi!...

uoát ba thaùng quaân tröôøng ñeàu ñaën, cöù moãi saùng chuû nhaät laø maù leân thaêm toâi. Laàn naøo maù cuõng ñem theo caùc moùn aên maø toâi öa thích. Maù nhìn ngoù roài naém tay toâi aâu yeám hoûi han, daën doø töøng ly töøng tí. Toâi cuõng hoûi thaêm söùc khoûe cuûa maù nhöng chæ qua loa. Suoái nguoàn yeâu thöông

127

Hai thaùng troâi nhanh, nhôø hoïc taäp toát neân toâi ñöôïc “ñeà xuaát” leân chæ huy cho veà “ñoät xuaát” moät ngaøy thaêm gia ñình. Söï baát ngôø ñoù ñaõ nhaân nieàm vui cuûa maù leân gaáp boäi. Nhöng sau caùi “haïnh phuùc” aáy toâi ñaõ baét gaëp trong aùnh maét cuûa maù döôøng nhö coù ñieàu gì ñang lo laéng. ÖØ! Thaáy vaäy thì bieát vaäy, hình nhö toâi cuõng chaúng maáy baän taâm. Voâ tình thaät. Hoâm maõn khoùa huaán luyeän maù ñaõ theo toâi ñeán ñôn vò môùi. Toâi sôï maù ñi xa seõ meät neân keâu thoâi. Maù dòu ngoït: “Hoång sao ñaâu! Maù muoán bieát nôi aên choán ôû cuûa con theá naøo ñeå maù yeân taâm.” Toâi thoû theû: “Con seõ coá gaéng chaáp haønh toát coâng taùc ñeå vaøi ba thaùng ñöôïc veà thaêm maù moät laàn. Maù khoûi leân thaêm con chi cho cöïc.” Toâi veà ñôn vò môùi ñöôïc hôn boán thaùng thì ôû nhaø maù laâm bònh. Sôï toâi lo neân maù khoâng cho hay bieát gì. Ngay caû laàn toâi veà “tranh thuû” vöøa roài maù cuõng im ru. Maõi ñeán khi thaáy cô theå quaù suy hao, khoâng cam chòu noåi nöõa roài thì maù môùi ñieän thoaïi nhaén toâi veà. Toâi xin pheùp ñôn vò trôû veà lo cho maù. Toâi ñöa maù ñi ñieàu trò nhieàu nôi, nhieàu choã, heát baùc só naøy ñeán thaày thuoác noï, caû taây laãn ta, roài vaøo naèm chöõa trò ôû nhieàu beänh vieän lôùn treân thaønh phoá maø beänh tình cuõng chaúng giaûm thuyeân. 128

Suoái nguoàn yeâu thöông

Tôùi khi phaùt hieän ra chính xaùc caên beänh thì cuõng laø luùc maù toâi kieät söùc taøn hôi. Than oâi! Caùi vieäc mô hoà veà beänh traïng hoài aáy ñaõ khieán maù phaûi ñi loanh quanh, loøng voøng ñeán treã traøng khoâng coøn cöùu chöõa kòp nöõa, sau naøy toâi môùi bieát chính laø do söï baïc phöôùc voâ phaàn, laø nghieäp quaû cuûa nhieàu kieáp gaây taïo ôû quaù khöù xa xöa!...

hò yeâu anh, ba maù khoâng ñoàng yù. Nhöng vì thöông con, ba maù ñaõ laáy buoàn laøm vui maø chaáp thuaän cho anh chò neân vôï neân choàng. Hoâm chò sanh, maù ñem chò veà nhaø chaêm soùc. Ba moãi ngaøy vaãn chæ baûo, nhaéc nhôû anh laøm caùi naøy caùi noï luùc chò coøn trong thaùng. Ba bieåu anh ñi kieám chaët maáy nhaùnh daâu ñem veà giaét xung quanh choã chò naèm ñeå em beù khoâng bò giöït mình (?). Ba daën doø ñuû thöù. Dó nhieân laø ba nhaéc nhôû khoâng thöôøng xuyeân vaø kyõ löôõng nhö maù. Ñaøn oâng maø! Hoâm beù ñöôïc ñaày thaùng, ba töï tay aüm beù leân nhaø treân. Ñeå beù naèm yeân giöõa ñi-vaêng, ba ñeán tröôùc baøn thôø thaønh kính ñoát nhang khaán vaùi... Ba thöông chò, thöông chaùu nhieàu hay ít thì toâi khoâng roõ. Toâi chæ bieát laø ba cuõng thöôøng lo laéng, Suoái nguoàn yeâu thöông

129

soát ruoät moãi khi chò ñi ñaâu veà treã. Roài ba cuõng böïc mình, caèn nhaèn, raày la, buoàn giaän khi noùi chò khoâng nghe lôøi... Chò laø con rieâng cuûa maù.

m ñieän thoaïi cho toâi maø chaúng noùi ñöôïc caâu naøo. Khoùc töùc töôûi. Toâi bieát laø em ñang ñau laém vì ít khi naøo em khoùc than keå leå. Toâi nghe em nöùc nôû, loøng laëng ñi. Nhöõng gioït nöôùc maét tuûi thaân tuûi phaän ñöôïc dòp tuoân traøn, chaûy xuoáng bôø moâi maën ñaéng. Coù anh baïn baûo laø anh cuõng ñang hoài hoäp lo sôï cho moät ñieàu hieån nhieân cuûa kieáp soáng laø ai roài cuõng cheát. Khoâng phaûi nghó cho anh maø laø lo laéng cho cha meï giaø. Anh cuõng khoâng ít laàn an uûi “chuyeän gì ñeán seõ ñeán, phaûi chaáp nhaän ñoùn laáy hai noãi ñau cuøng cöïc aáy ñeå roài thoâi!” Toâi ngaäm nguøi. Chæ nhöõng ai baát haïnh sôùm maát meï cha môùi thaáu hieåu noãi ñau ñoù daøi ngaén theá naøo, lôùn nhoû ra sao. Chöù nhö toâi thaáy thì caùi gì caùi, noãi ñau moà coâi noù aâm æ teâ buoát loøng gheâ gôùm laém! Nhaát laø khi gaëp phaûi thoùi ñôøi ñen baïc, theá thaùi nhaân tình maø khoâng coù cha meï beân caïnh voã veà, chia seû thì nieàm ñau tan taùc caû taâm can. 130

Suoái nguoàn yeâu thöông

Ñeå roài ñaây ñoù beân ñôøi xuoâi ngöôïc, noãi tuûi buoàn muoân naêm cuõ nhö chöïc chôø troãi daäy moãi khi thaáy baïn beø coøn coù cha meï ñeå aáp uû yeâu thöông. Vaäy thì hôõi oâi! Caùi xoùt xa taác daï aáy ñaâu chæ coù moät, hai laàn maø laø noù seõ keùo daøi dai daúng suoát moät ñôøi cuø baát cuø bô.

röa. Khaùch khöùa ñeán chia buoàn ñaõ vaõn ñi ít nhieàu. Chò thaép theâm nhang tröôùc quan taøi anh roài laúng laëng boàng con ra nhaø sau ñöa nguû. AÀu... ô... Con ôi con nguû ñi con, Con khoùc laøm meï heùo hon taác loøng. Chieàu chieàu chim vòt keâu chieàu, Baâng khuaâng nhôù baïn chín chieàu ruoät ñau. AÀu… ô… Toâi quay löng böôùc ñi choã khaùc, khoâng daùm nghe troïn baøi ru vì sôï khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Ñöùa beù möôøi thaùng tuoåi, khoùc ñaõ roài nín, roài chìm vaøo giaác nguû say trong lôøi ru buoàn xeù ruoät cuûa meï noù. Anh vaãn naèm im trong coã quan taøi. Baát ñoäng. Laïnh leõo. Bình yeân? Thaät khoâng ai ngôø tôùi ñöôïc, môùi maáy böõa nay thoâi, anh coøn khoe vôùi ñaùm baïn ñuû ñieàu veà ñöùa Suoái nguoàn yeâu thöông

131

con gaùi ñaàu loøng deã cöng maø anh vöøa coù ñöôïc sau hôn möôøi naêm laáy vôï. Anh noùi vôùi tuïi baïn laø “saép tôùi ngaøy thoâi noâi cuûa con tao, tuïi maày nhôù tôùi nhaø laøm moät chaàu quaéc caàn caâu luoân nghen!” Tröôùc ñoù, haøng xoùm coøn thaáy anh boàng con haùt ngheâu ngao ngoaøi vöôøn. Moãi khi con khoùc, anh caèn nhaèn chò khoâng bieát doã con. Anh giaønh phaàn haùt ru con nguû. Con nguû ñaõ giaác roài con thöùc daäy. Con ñoøi buù, con chôi… Coøn anh, xeá tröa hoâm qua anh ñaõ ñi vaøo giaác nguû thieân thu. Thaûm thöông. Ñau ñôùn.

oaøn caûnh khoâng cho noù töï do boäc loä caûm xuùc tröôùc maët baù quan vaên voõ. Noù cuõng khoâng cho mình caùi quyeàn ñöôïc tuoân traøo nöôùc maét thaûn nhieân giöõa thanh thieân baïch nhaät. Khoâng ai ngaên caám nhöng maø noù ngaàn ngaïi, sôï laøm aûnh höôûng ñeán taäp theå. AÁy vaäy maø coù luùc noù cuõng voâ tö laøm rôi gioït leä saàu. OÀ! Thoùi quen thoâi. Thöôøng thì noù vaãn aâm thaàm neùn chaët nieàm ñau, choân vuøi thöông nhôù. Noù chæ daùm ngheïn ngaøo nhöõng khi laëng leõ moät mình, hoaëc trong phoøng rieâng, hoaëc khuaát sau chaùi nhaø. 132

Suoái nguoàn yeâu thöông

Ngaøy gioã ba, roài sau naøy laø ngaøy gioã maù, noù thöôøng daønh chuùt thôøi giôø ñeå töôûng nhôù. Laàn noï, hoài maù coøn soáng, khi nuoâi maù bònh ôû nhaø thöông, noù ñaõ cuùng gioã ba trong ñoù. Maáy moùn côm canh chay ñaïm baïc, ñôn leû, voäi vaøng ñöôïc baøy ra beân goùc haønh lang, ñaày moät goùc loøng, noù cuùi ñaàu laâm raâm khaán vaùi. Toái hoâm ñoù, noù nhôø ngöôøi nuoâi beänh keá beân doøm chöøng maù noù giuøm moät chuùt. Noù tranh thuû keâu xe oâm chôû tôùi ngoâi chuøa gaàn nhaát ñeå laïy Phaät caàu sieâu cho ba vaø caàu an cho maù. Cuõng laø thoùi quen. Noù dö bieát laø taâm höông quyeän vôùi loøng thaønh seõ coù “giaù trò” gaáp traêm ngaøn laàn kieåu caùch hình thöùc beân ngoaøi. Theá nhöng, neáu khoâng theå hieän chuùt gì ñoù cuûa taác loøng thì noù chaúng yeân buïng. Noù seõ caûm thaáy thieáu thieáu caùi gì ñoù neáu nhö boû qua phaàn leã nghi töôûng nieäm.

uùc sinh thôøi, moãi khi thaáy toâi laøm bieáng hoïc laø maù laïi tæ teâ gaïn hoûi lyù do, roài doã daønh khuyeân lôn nhaéc nhôû. Maù ít khi la maéng hay ñaùnh ñoøn maø chæ nhoû nheï phaân tích thieät hôn, chæ daïy ñieàu hay leõ phaûi. Maù cuõng thöôøng hay nhaéc Suoái nguoàn yeâu thöông

133

laïi caâu noùi cuûa oâng ngoaïi töø caùi thôøi xa xöa naêm naúm naêm naøo thuôû maù coøn caép saùch. Maù noùi ngoaïi luoân tha thieát nhö vaày: “Ba maù thaát hoïc neân ngheøo. Khi ba maù cheát khoâng coù cuûa ñeå laïi cho caùc con. Ba maù chæ cho caùc con caùi chöõ ñeå sau naøy töï nuoâi soáng baûn thaân.” Khoâng nhöõng maù nhaéc laïi y chang lôøi cuûa ngoaïi maø coøn “môû ngoaëc” caën keõ theâm raèng: “Daãu ba maù coù cuûa ñeå laïi maø con caùi khoâng coù aên hoïc, khoâng bieát caùch laøm aên, giöõ gìn thì sôùm muoän gì cuõng tieâu tan heát. Chi baèng tuïi con raùng hoïc cho coù trình ñoä ñeå sau naøy coøn coù chöõ nghóa ñeå baùn maø nuoâi thaân.” Taát nhieân, hoài aáy anh em toâi ngoan ngoaõn vaâng lôøi. Nhöng con ñöôøng maø toâi choïn laïi reõ sang moät höôùng khaùc, noù hoaøn toaøn môùi meû ñoái vôùi gia ñình toâi, caû hai beân hoï haøng noäi ngoaïi. Maù toâi nhö ñoaùn bieát hoaøi baõo cuûa toâi neân ñaõ bao phen ngaên caûn, cuõng nhö luoân aâm thaàm doøm ngoù, canh chöøng toâi. Maù toâi lo ngaïi. Roài caùi ngaøy muoân ngöôøi nhö moät ñeàu khoâng daùm ñoái dieän, khoâng daùm luaän baøn, khoâng daùm nghó tôùi (tröø caùc baäc thöùc giaû, nhaø tu haønh) luø luø xuaát hieän: Caùi cheát. Ai roài cuõng seõ ñeán, ai roài cuõng phaûi qua, maù toâi ra ñi vónh vieãn. Maù ngôõ ngaøng 134

Suoái nguoàn yeâu thöông

giaõ bieät döông gian khi chöa kòp tôùi caùi tuoåi maø ngöôøi ñôøi goïi laø höôûng thoï. Anh em toâi hoát hoaûng, baøng hoaøng vôùi noãi ñau khoâng moät lôøi reân sieát. Ai ñoù ñaõ noùi “khi noãi ñau khoå ñaõ ñeán toät cuøng thì nöôùc maét chæ chaûy vaøo maø khoâng theå tieát ra.” Haún laø nhö vaäy! Ñeå roài baây giôø vaø maõi veà sau, cho tôùi ngaøy voâ thöôøng reùo goïi thì coù leõ noãi nhôù nieàm thöông hai ñaáng sinh thaønh môùi thoâi ray röùt aâm æ trong loøng anh em toâi.

nh laäp gia ñình vaø ñaõ coù ñöôïc hai con. Nhaø anh ôû caùch nhaø ba ruoät chæ moät caùi saân cuûa nhaø beân caïnh. Ba anh soáng vôùi ngöôøi vôï keá cuõng coù hai ñöùa con. Anh thì ít tôùi lui qua laïi. Nghe anh bònh, ba anh lo laéng, maù keá cuõng noùng loøng. Gia ñình anh luïc ñuïc, côm khoâng laønh canh khoâng ngoït, vôï anh lôùn tieáng chöûi maéng anh, ba anh buoàn thaáu ruoät. Moãi khi nghe tieáng ñöùa con daâu ong oùng voïng sang, ba anh lieàn voâ buoàng ñoùng chaët cöûa laïi giaáu haøng nöôùc maét. Anh ñi laøm xa, ba anh soát ruoät ngoùng troâng. Bình thöôøng, thænh thoaûng vôï anh cuõng sang chôi, noùi daêm ba caâu “xaõ giao” thaêm hoûi. Ba anh thì vaãn Suoái nguoàn yeâu thöông

135

nhö ngaøy naøo, luoân nieàm nôû vôùi con chaùu. Coù hai ñöùa chaùu noäi tôùi lui, ba anh thaáy an uûi tuoåi giaø. Ba anh thöông tuïi chaùu thaáy roõ. Ba anh cuõng thöông anh quaù chöøng quaù ñoãi vaäy. Nhieàu ngöôøi haøng xoùm cheâ traùch anh “baát hieáu”, ba anh cöôøi phôùt lôø thoâng caûm: “Noù ñi laøm toái ngaøy chôù coù raûnh rang gì! Taùnh noù vaäy!” Ba anh chöa moät laàn buoâng lôøi than thôû veà anh. Anh vaãn thaûn nhieân ñi ñi laïi laïi ngang nhaø. Coù khi thaáy ba anh ngoài tröôùc haøng ba thì cuõng gheù vaøo thaêm hoûi ba ñieàu boán chuyeän roài ñi. Nhöõng laàn aáy, ba anh sung söôùng caû ngaøy. Anh coù noãi khoå taâm cuûa mình? Anh khoâng thích maù keá? Chaúng heà gì! Maø maù keá coù gheùt boû gì anh ñaâu. Anh oám ñau moät tay baø lo lieäu. Baø laïi ñöùng ra cöôùi vôï cho anh, roài chæ daãn vôï anh caùch laøm aên buoân baùn. Theá thì... taïi vì sao nöõa? Anh vaãn coøn oâng giaø ruoät kia maø! Duø gì thì anh cuõng khoâng neân döûng döng vôùi ba anh. Toäi laém. Luùc ba anh maát, anh ñang ñi laøm xa. Maù keá cho ngöôøi tìm vôï choàng anh veà ñeå tang. Anh böôùc voâ nhaø. Laëng im. Hoâm ñöa ba anh ñi choân, anh ñaõ baät khoùc. Gioït nöôùc maét ñau thöông gì roài cuõng seõ khoâ ñi vaø doøng leä kia cuõng seõ ñöôïc lau saïch, nhöng noãi maát maùt 136

Suoái nguoàn yeâu thöông

vaø söï nuoái tieác aên naên naøy seõ daøy voø xaâu xeù suoát ñôøi anh.

oâ Nhö Ñöùc keå laïi raèng treân chuyeán xe khaùch hoâm aáy coù moät baø cuï ñi chung vôùi con gaùi, con reå vaø chaùu ngoaïi. Xe chaät choäi, ngöôøi ngoài phaûi eùp saùt vaøo nhau. Baø giaønh ñöùa chaùu ngoaïi ngoài vôùi mình ñeå cho maù noù ñöôïc thong thaû, thoaûi maùi. Chieác xe ñoø chaïy huït hôi tìm röôùc khaùch. Ai naáy ñeàu laøm thinh, gaät guø, meät moûi troâng cho mau tôùi nhaø. Chæ coù baø laø khoâng heà meät moûi gì raùo, tænh queo, heát lo nhaéc ñöùa naøy tôùi nhaéc ñöùa kia. Xöùc daàu, coi chöøng gioû xaùch, ñöøng thoø tay ra ngoaøi... Luùc naøo baø cuõng khoâng yeân. Ñeán moät caùi chôï nhoû, ngöôøi meï mua baùnh cho con trai con gaùi, chæ lo cho caùc con aên uoáng maø queân baüng baø meï mình. Tôùi chöøng chôït nhôù thì chò môùi môøi moät tieáng: “Maù aên baùnh, maù!” Roài tôùi choã baø meï xuoáng tröôùc, con chaùu hình nhö coøn ñi ñaâu ñoù môùi veà nhaø sau. Böôùc xuoáng xe roài baø coøn laêng xaêng chaïy mua chai nöôùc suoái gôûi leân cho chaùu. Coâ Nhö Ñöùc troâng thaáy söï vieäc aáy, loøng ngaäm nguøi! Suoái nguoàn yeâu thöông

137

THÔ DAÂNG CHA MEÏ NHÔÙ MEÏ Chieàu chieàu ra ñöùng ñaàu non, Troâng veà queâ meï loøng con raõ rôøi. Meï ôi! Ngaøy thaùng eâm troâi, Boùng hình meï vaãn raïng ngôøi trong con! Vì con thaân meï hao moøn, Cuoäc ñôøi nhö theå veát son baïc maøu. Nhieàu laàn con treû ñôùn ñau, Thöông cuøng kieáp soá boït beøo truaân chuyeân. Ba ñi ñeå laïi öu phieàn, Treân ñoâi vai nhoû meï hieàn khoå ñau. Ñeâm ñeâm chua xoùt ngheïn ngaøo, Thöông veà queâ meï leä traøo hoen mi. Meï ôi! Con muoán ra ñi, Theo chaân ñöùc Phaät töø bi dòu hieàn. Cho troøn nguyeän öôùc ñaàu tieân, Maø con haèng ñaõ khaán nguyeàn moãi ñeâm. Nhöng loøng naëng noãi nieàm rieâng, Con khoâng ñaønh ñeå meï hieàn bô vô. Ñeå roài loøng vaãn mong chôø, Nhaân duyeân hoäi ñuû con thô vaøo chuøa. (Haø Tieân 6/95) 138

Suoái nguoàn yeâu thöông

CHIEÀU BIEÂN PHOØNG NHÔÙ MEÏ Chieàu bieân phoøng möa rôi tí taùch, Möa giaêng saàu canh caùnh loøng con. Möa rôi noãi nhôù baøo moøn, Con tim beù nhoû noãi buoàn bao la. Con cuùi maët thieát tha döøng böôùc, Quay trôû veà thuôû tröôùc ngaøy xöa. Moät saùng naøo trôøi ñeïp khoâng möa, Maø laïnh leõo nhö vöøa chôùm reùt. Meï yeâu hôõi! Trong maét ngöôøi con bieát, Meï ñang buoàn nuoái tieác ngaøy qua. Nay con khôø laïi caát böôùc chia xa, Lìa queâ meï, xa maùi nhaø yeâu daáu. Meï yeâu hôõi! Con xin ngöôøi hieåu thaáu, Vaø vui leân giaáu doøng leä saàu lo. Con baây giôø vôùi meï daãu ngaây thô, Nhöng ñaõ lôùn vôùi ngöôøi ñôøi thieân haï. Con ra ñi soáng cuøng ngöôøi xa laï, Maø thaân thöông nhö caû anh em. Con leân ñöôøng vì traùch nhieäm thanh nieân, Maø ai lôùn cuõng phaûi troøn nghóa vuï. Meï yeâu hôõi! Chieàu nay trôøi uû ruõ, Nhö loøng con ñang phuû noãi nhôù queâ. Heïn ngaøy mai möa taïnh con seõ veà, Vui beân meï cho vôi nieàm thöông nhôù. Suoái nguoàn yeâu thöông

139

THÖ GÖÛI MEÏ Nhöõng chieàu taàm taõ möa rôi, Thieát tha con vieát ñoâi lôøi nhôù thöông. Gôûi veà thaêm meï, queâ höông, Goïi laø chuùt nghóa ñôøi thöôøng theá gian. Naêm nay, oâi! Thaät kinh hoaøng! Luõ daâng traøn khaép xoùm laøng thaønh thoân. Nôi nôi chung noãi ñau buoàn, Cöûa nhaø lôø löõng, phoá phöôøng meânh moâng. Queâ mình nöôùc coù ngaäp khoâng? Maáy hoâm möa baõo gioù gioâng ñaày trôøi?... Con xin chia seû buoàn vui, Vôùi queâ nhaø, vôùi cuoäc ñôøi meï yeâu. Daõi daàu sôùm toái quaïnh hiu, Muøa naøy nöôùc noåi chaéc nhieàu khoù khaên! Ñeâm ngaøy lo laéng baên khoaên, Thöông ñôøi Meï chòu muoân phaàn khoå ñau. Nôi naøy ñaát nuùi vuøng cao, Nieàm rieâng boû ngoû, laïi saàu maïch chung. Chieàu nay möa gioù laïnh luøng, Con ngoài vieát voäi maáy doøng nhôù thöông. (Haø Tieân thaùng10-1996)

140

Suoái nguoàn yeâu thöông

KHOÙC MEÏ Con ñaâu coøn coù Meï ñeå yeâu thöông, Thoâi keå töø ñaây mang noãi ñoaïn tröôøng. Vaønh tang traéng phuû treân ñaàu con treû, Laø troïn ñôøi moà coâi Meï, Meï ôi! Toùc chôùm hoa raâm ñaõ voäi vaõ lìa ñôøi, Boû con daïi chôi vôi laïc loõng. Môùi hoâm naøo Meï coøn ngoài troâng ngoùng, Thaèng con trai ñi nghóa vuï xa queâ. Mong thö con töø bieân giôùi gôûi veà, Haàu xoa dòu noãi ñau thöông nhôù. Roài moät chieàu... con trôû veà bôõ ngôõ, Ñöa Meï hieàn vaøo giaác nguû ngaøn thu. Tieát thanh minh boãng taêm toái mòt muø, Trôøi quang ñaõng chôït xaåm maøu tang toùc. Thieân haï ngöôøi döng haõy coøn thöông khoùc, Khoùc phaän Meï hieàn vaø khoùc treû cuùt coâi. Ñau ñôùn loøng con cheát nöûa cuoäc ñôøi, Khi nghó tôùi ngaøy mai coâ quaïnh. Con daãu bieát voøng töû sanh khoù traùnh, Maø ñau thöông vaãn canh caùnh beân loøng. Choán suoái vaøng Meï hôõi coù hay khoâng, Ñôøi ñen baïc meânh moâng thaät giaû! Moät kieáp khoå saàu boân ba hoái haû, Chöa ñöôïc laàn thanh thaûn thaân gaày. Suoái nguoàn yeâu thöông

141

Suoát cuoäc ñôøi oan traùi buûa vaây, Gieo baïc meänh ñaéng cay ñôøi Meï. Bao öôùc mô töø thôøi son treû, Vaãn chöa ñaït thaønh Meï ñaõ ra ñi. Ñaêm ñaém nhìn con chaúng noùi ñöôïc gì, Meï sôï laém coá vöôït qua soá phaän. Nhöng ñònh meänh trôøi cao ñaõ baøy saün, Meï cam ñaønh nuoát leä naèm yeân. Quay goùt nheï nhaøng laëng leõ qui tieân, Maëc theá söï ñua chen danh lôïi! Meï ra ñi khoâng bao giôø trôû laïi, Coõi döông traàn con laàm luõi bô vô. Giöõa ñaïi döông gioâng baõo daät dôø, Con coâ ñoäc bieát nôi naøo nöông töïa! Meï ra ñi, theá laø khoâng coøn nöõa, Nieàm yeâu thöông maãu töû thaâm tình. Cuoäc ñôøi naøy nhö maát aùnh bình minh, Khi con treû maát boùng hình cuûa Meï. Thaùng 3 AÂL, 1997

ÑÒNH MEÄNH Con muoán vieát thaät nhieàu veà meï, Maø chaúng theå naøo keå heát nieàm ñau. Treân theá gian naøo tröôùc naøo sau, Ñôøi baïc phaän troùt daønh rieâng cho meï. 142

Suoái nguoàn yeâu thöông

Goàng gaùnh ñau thöông töø thôøi son treû, Toùc sôùm baïc maøu bôûi soá meï gian truaân. Moät kieáp boân ba buoân taûo baùn taàn, Ñôøi sung söôùng, ñôøi cô haøn töøng traûi. Sôùm toái lo toan naéng möa daàu daõi, Thaùng naêm daøi oan traùi naëng mang. Soáng kieáp tha phöông cay ñaéng muoân ngaøn, Loøng mong moûi höôùng veà queâ cuõ. Maûnh ñaát choân nhau tình thaâm maùu muû, Daãu ñoåi thay moâi meï vaãn mæm cöôøi. Naøo ai hay trong theá giôùi con ngöôøi, Loøng ñen baïc ñaâu chæ rieâng ngöôøi laï. Ba ra ñi ñeå meï saàu buoàn baõ, OÂm tuûi hôøn, ñeâm laõ chaõ gioït chaâu. OÂi! Ñau thöông khaép coõi hoaøn caàu, Nhö cuøng luùc doàn xuoáng ñaàu cuûa meï. Ñöôøng traàn theá phaûi ñaâu suoân seû, Meï trôû veà queâ cuõ daáu yeâu. Moät chieàu ñoâng, trôøi trôû laïnh nhieàu, Meï maõn nguyeän soáng beân doøng hoï. Coù ai ngôø laàn ra ñi ñoù, Laø seõ khoâng coù ôû laàn sau. Daãu ñoâi khi naëng noãi buoàn baøo, Meï vui phaän sum vaày cuøng ngoaïi. Moãi ñeâm ñeâm trôû traên khaéc khoaûi, Nghe gioù xuaân phaûng phaát quanh ñaây. Suoái nguoàn yeâu thöông

143

Meï naèm yeân say giaác nguû daøi, Queân kieáp soáng ñoïa ñaøy theå xaùc. Giöõa meânh moâng ruoäng vöôøn baùt ngaùt, Meï mô maøng vaøo giaác mô hoa. Vaúng beân tai tieáng noùi ruoät raø, Choân vuøi laáp döôùi ba taác ñaát. Huyeát thoáng – ngöôøi döng, noãi ñau coøn maát, AÂu cuõng soá phaàn ñònh meänh meï toâi.

NHÖÕNG DOØNG THÔ VIEÁT MUOÄN Töøng gioït möa thaùnh thoùt, Rôi vaøo khoaûng meânh moâng. Töøng noãi buoàn coâ ñoïng, Theo naêm thaùng quay veà.

(Kính daâng cha)

Coù hôn moät laàn thoâi, Con naâng niu doøng chöõ. Luøng suïc caùc ngoân töø, Nôi tieáng cha döøng laïi. Ñeâm nay trôøi khaéc khoaûi, Gioù thu hiu haét veà. Khí laønh laïnh teâ teâ, Ñôm maïch saàu treân nhaùnh. Suoát ñeâm tröôøng canh caùnh, Chæ noãi nhôù thöông cha. Lau doøng leä nhaït nhoøa, Tieác thöông lôøi reâu phuû. 144

Suoái nguoàn yeâu thöông

Traéng giaây phuùt suy tö, Con giöït mình nín laëng. Traùch loøng sao vöôùng baän, Queân löûng moät cuoäc ñôøi. Giôø tieác nuoái hôõi oâi! Cha ñaõ vaøo thieân coå. Môùi hay tình moät thuôû, Thì thoâi... ñaõ muoän maøng. Thaønh kính thaép taâm höông, Daâng cha lôøi saùm toäi. Loøng ñôùn ñau boái roái, Chìm giöõa muøa thu khoâng.

BOÂNG HOÀNG CAØI AÙO Em taëng toâi moät boâng hoàng ñoû thaém, Raát voâ tö trong aùnh maét nuï cöôøi. Coù hay chaêng ñang laëng leõ moät ngöôøi, Loøng baát chôït buøi nguøi vöông vaán maõi! Roài coá yù hay giaû vôø khoâng thaáy, Ñeå rieâng toâi ñoùn laáy moät noãi nieàm. Ñoaù hoa hoàng ngaøy thaùng vaãn laëng im, Maø se thaét quaû tim non tuoåi treû. Ai coù qua cuoäc ñôøi toâi quaïnh queõ, Xin cuøng nhau chia seû noãi ñau naøy. Nôi baõo gioâng giaù laïnh phuû ñeâm ngaøy, Nhôù cha meï ñaéng cay doøng leä tuûi. Suoái nguoàn yeâu thöông

145

Em baâng quô ñöa toâi vaøo rong ruoåi. Moät boâng hoàng gôïi nhôù moät nieàm ñau. Nöôùc maét khoâ gaày guoäc heát tuoân traøo, Sao traøn ngaäp bao noãi saàu teâ taùi! Toâi khoâng noùi naøo phaûi ñaâu e ngaïi, Sôï u buoàn phieàn luïy ñeán cuøng em. Giaác mô xuaân ñöông goõ nhòp eâm ñeàm, Haõy traân troïng vun boài theâm nhöïa soáng. OÂi! Haïnh phuùc ngaøn ñôøi nôi coõi moäng, Naøy nheù em loøng trong kheùo giöõ gìn! Nhöõng ñau buoàn toâi daønh troïn rieâng mình, Maàm an laïc chaân thaønh trao em vaäy. (Vu Lan 2000)

VAÀN THÔ KÍNH DAÂNG CHA Cha hôõi! Ñeâm qua con khoâng nguû, Suoát naêm canh thao thöùc ngaäm nguøi. Nghe moái saàu naëng noãi ñau teâ, Trong thöông nhôù naõo neà tím laïnh. Khoâng coù cha, nhaø xöa hiu quaïnh, Meï khoâng coøn, beáp nguoäi taøn tro. Maûnh saân buoàn caây ñöùng co ro, Maëc gioù loäng, vöôøn thöa coû moïc. Khoâng coù cha ñôøi con laên loùc, Giöõa chôï ñôøi côm aùo bon chen. Gaõy tieáng cöôøi vôõ giaác mô eâm, Soáng thui thuûi chöa quen taát baät. 146

Suoái nguoàn yeâu thöông

Anh chò em raõ rôøi cô cöïc, Boán phöông trôøi laïc loõng bô vô. Chæ con theo öôùc nguyeän tuoåi thô, Vui ôû ñaïo, aám tình thaày baïn. Cha hôõi! Daùng nuùi cao thaàm laëng, Dieäu huyeàn soi saùng neûo con ñi. Con cuùi hoân chaân nuùi thaàn kì, Boùng cha hieän trong tim traàm maëc. (Haï 2001)

NHÔÙ SONG THAÂN Baây giôø trôøi ñaõ vaøo thu, Noãi ñau theâm nhöõng mòt muø ngaøn khôi. Meï cha nay ñaõ maát roài, Traàn gian con treû moà coâi laïc loaøi. Töøng ñeâm maét leä u hoaøi, Khoùc thöông theo thaùng naêm daøi quaïnh hiu. Chaäp chôøn giaác nguû coâ lieâu, Con mô gaëp laïi daùng yeâu song ñöôøng. Ñeå roài giaøn giuïa saàu vöông, Chieâm bao moäng mò ñeâm tröôøng vuït qua. Daãu raèng coõi taïm Ta-baø, Voâ thöôøng ñeán caû sôn haø coû caây. Maø loøng con vaãn ñeâm ngaøy, Nhôù thöông cha meï ñong ñaày hoàn thô. Daãu con qua tuoåi daïi khôø, Khoâng cha meï, vaãn bô vô tuûi buoàn. Suoái nguoàn yeâu thöông

147

Daãu con ñaày aép yeâu thöông, Khoâng cha meï, deã muûi loøng moà coâi... Daãu cha meï maát laâu roài, Maø nieàm ñau vaãn nhö hoài hoâm qua. (Vu Lan 2003)

MUØA THU VAØ NOÃI NHÔÙ Töøng muøa thu ñi qua, Nhöõng muøa thu ñong ñaày bao kæ nieäm... Muøa thu veà con nhôù meï, meï ôi! Laïnh luøng thaân phaän cuùt coâi, Möa daàm thaùng Baûy, Buoàn meânh mang. Ñaõ hôn moät laàn doøng leä xoán xang, Ngheïn lôøi kinh tuïng, Ñöa tieãn ngöôøi chöa quen veà laïi queâ nhaø. Muøa thu veà xoùt noãi chia xa, Meï nghìn thu yeân giaác, Baûy naêm roài con nhôù meï khoân nguoâi. Muøa thu veà nhieàu laù vaøng rôi, Gioù hiu haét lay caønh xaøo xaïc, Lôøi ca naøo man maùc, Baøi thô dôû dang... Muøa thu veà döï leã Vu Lan, Laø ngaøy cuûa Meï, 148

Suoái nguoàn yeâu thöông

Suoái nguoàn yeâu thöông taác loøng con treû, Nguyeän kính daâng. Ñoaù hoa hoàng chan chöùa tình thaâm, Meï hieän höõu veïn nguyeân hình boùng. Chôït nghe loøng söôûi aám, Meï muoân ñôøi maõi ôû trong con. (Muøa baùo hieáu 2004 – Pl 2548)

NOÃI NIEÀM Höông xuaân ñoïng giöõa cung ñaøn, Nieàm ñau ruïng caùnh mai vaøng saàu thöông. Thoâi ñaønh caát böôùc ly höông, Töø nay xa choán thieân ñöôøng tuoåi thô. Cuoäc ñôøi naøo khaùc giaác mô, Thoaét bình yeân ñaõ taáp bôø khoå ñau. Laëng nhìn muoân vaïn vì sao, Leû loi nhö chæ nhaém vaøo ñôøi toâi. Hoûi raèng coù ñeán bao ngöôøi, Treân traàn gian soáng chôi vôi naõo phieàn! Meï ôi! Ñôøi laém truaân chuyeân, Voâ thöôøng laø moác ñoâi mieàn buoàn vui. Ngaøy mai xa caùch thaät roài, Maùi nhaø eâm aám thay ngöôøi ñoåi teân. Baét ñaàu kieáp soáng leânh ñeânh, Bôûi do hoaøn caûnh sang heøn ñaåy ñöa. Suoái nguoàn yeâu thöông

149

Hôõi oâi! Cuoái quaõng ñôøi thöøa, Meï hieàn chòu laém gioù möa ñònh phaàn. Coá maø nhaém maét ñöa chaân, Cho doøng oan nghieät laàn laàn tieâu tan. Cam loøng gaùnh laáy gian nan, Göôïng vui cho troïn soá phaàn ñôøi ta. Vaãy tay giaõ bieät queâ nhaø, Gôûi caâu thöông nhôù maën maø tình thaâm. Raïch Giaù 9/3/1997

CHUYEÄN ÑEÂM MÔ Meï veà töø coõi hö voâ, Con veà trong moät ñeâm mô chaäp chôøn. Gaëp nhau chung moät linh hoàn, Moûi moøn than thôû tieáng buoàn khoâng teân. Meï ôi! Theá giôùi öu phieàn, Nhaân gian ñaày daãy oan khieân khoå saàu. Maáy ngöôøi nghó tröôùc löôøng sau, Giaøu ngheøo cuõng moät noãi ñau ñoaïn tröôøng. Goùp gom caùt buïi voâ thöôøng, Vôõ tung boït nöôùc gioït söông ñaàu caønh. Moäng vaøng ôû bieån nöôùc xanh, Kieáp ngöôøi troâi noåi ñaàu gaønh cuoái soâng. Sinh töø caùt buïi long ñong, Roài mai traû laïi hö khoâng traàn ñôøi. Nghó maø thöông moät kieáp ngöôøi, Khaùc naøo chieác laù ruïng rôi beân theàm. 150

Suoái nguoàn yeâu thöông

Con ôi! Ñôøi voán ñaûo ñieân, Kheùo maø giöõ laáy bình yeân cho mình. Nhaéc loøng goùi troïn nieàm tin, Duø raèng ñôøi laém oan tình theâ löông. Gìn loøng hai chöõ yeâu thöông, Giuùp ñôøi bôùt caûnh tang thöông chaát choàng. Doøng ñôøi duø coù ñuïc trong, Con nghe lôøi meï gìn loøng giöõ thaân. Laên vaøo giöõa choán buïi hoàng, Laáy thaân caùt buïi laøm nhaân ôû ñôøi. Sinh ra giöõ veïn lôøi theà, Soáng cuøng thieân haï laøm ngöôøi traàn gian.

TIEÁNG LOØNG Neáu mai naøy baïn coù veà xoùm cuõ, Mang giuøm toâi thöông nhôù göûi meï cha. Thaép neùn nhang taï loãi vôùi queâ nhaø, Trao mong ñôïi cuøng baïn beø thaân höõu. Neáu ngaøy mai baïn veà qua loái cuõ, Gheù chuøa xöa oân kæ nieäm thuôû naøo. Nhaët laù baøng, tung caùnh phöôïng bay cao, Tìm tuoåi ngoïc treân saân tröôøng laëng leõ. Vaø ngaøy mai... maø thoâi ñöøng tôùi nheù! Beân theàm reâu phuû boùng daùng meï ngoài. Con ñöôøng laøng coû baïc traûi mình phôi, Trong thoân vaéng, meï toâi ñaâu maát daïng? Suoái nguoàn yeâu thöông

151

OÂi! Nhôù thöông töø nay theo ngaøy thaùng, Choân vuøi saâu nôi ñaùy moä laïnh luøng. Tieáng chuoâng chieàu buoâng nheø nheï röng röng, Ñeâm daàn xuoáng coân truøng keâu rôøi raïc.

GIOÏT THU Em gaùi noùi: Ngaøy xöa coøn coù maù... Anh trai buøi nguøi: ÖØ! Luùc ñoù phaûi chi... Ñeâm vaøo khuya möa naëng noãi thaàm thì, Chôït theøm khaùt khuùc tình ca veà meï. Anh ñaõ ñeán roài laïi ñi laëng leõ, Chieàu moûi moøn se laïnh maûnh hoàn thu. Gioù meânh mang hiu haét chuyeån ñieäu saàu, Laù xaøo xaïc buoâng rôi vöøng naéng nhaït. Traêng gaày guoäc leû loi doøng soâng baïc, Ôi!... AØ... ôi! Man maùc ñeâm ngaøy. Loøng cay cay... Lôøi cay cay... Gioù lay vì sao ruïng. Anh trai ngheïn ngaøo: Mình coâi cuùt em ôi! Gioït nhôù. Gioït thöông. 152

Suoái nguoàn yeâu thöông

Chöïc chaûy boài hoài. Rôùt töøng xaâu rôøi raïc, Öôùt ñoâi traùi tim coâi. (Thaùng 8/1998)

TÖÏ KHUÙC Moät saùng haønh quaân qua nhöõng xoùm laøng, Nghe côn gioù ñìu hiu thoåi laïi. Loøng boãng nhôù moät thôøi treû daïi, Nuõng nòu trong voøng tay cuûa meï cha. OÂi! Nhöõng ngaøy môùi ñoù ñaõ xa, Toâi vuït lôùn, meï cha khoâng coøn nöõa. Ñeå ñeâm ñeâm nhôù thöông veà chaát chöùa, Töøng gioït saàu giaøn giuïa nieàm ñau. Nhôù chieàu naøo maét meï doõi theo sau, Nhìn con treû haêng say vaøo boä ñoäi. Roài laëng leõ giaáu bao ñieàu khoâng noùi, Sôï ñau loøng con tröôùc luùc leân ñöôøng. Ñaát nöôùc thanh bình ñaõ heát chieán tröôøng, Thì meï hôõi! Haõy yeân loøng meï nheù! Con seõ trôû veà nhö thuôû naøo coøn beù, Thöông meï sôùm chieàu quaïnh queõ chôø con. Nhöng coù ngôø ñaâu naêm thaùng moûi moøn, Bôûi gaùnh naëng suoát moät ñôøi cô cöïc. Laën loäi thaân coø ñaéng cay vinh nhuïc, Thoaùng uøa veà baøo cuøn söùc meï toâi. Suoái nguoàn yeâu thöông

153

Toâi vaãn thaûn nhieân vui vôùi bao ngöôøi, Naøo hay bieát nôi queâ nhaø meï bònh. Roài moät saùng laäp ñoâng trôøi trôû laïnh, Chôït nhaän thö nhaø canh caùnh nieàm lo. Toâi trôû veà beân meï quaû tim thô, Maø chaúng bieát coù giuùp gì cho meï! Giaây phuùt cuoái meï ra ñi ñôn leû Toâi laëng ngöôøi nín khoùc, nieäm Nam-moâ... Toâi quay goùt sau ngaøy ñöa tieãn meï, Laïi trôû veà vôùi ñôn vò quaân nhaân. Maëc ñau thöông luoân caøo xeù aâm thaàm, Toâi coá gaéng lo troøn xong boån phaän. Toâi trôû veà trong nieàm ñau quaèn naëng, Nhôù meï hieàn tim giaù laïnh coâ lieâu.

BEÂN MOÄ MEÏ Con veà thaêm meï chieàu nay, Moä xanh reâu phuû thaùng ngaøy quaïnh hiu. Gioït buoàn ñong noãi coâ lieâu, Maét khoâ leä nhoû bao ñieàu laëng im. Baâng khuaâng laàn böôùc con tìm, Moät vaàng traêng meï eâm ñeàm chôït xa.

154

Suoái nguoàn yeâu thöông

TÖÙ TROÏNG AÂN Cha meï cho con maûnh hình haøi, Giôùi thaân, hueä maïng, nhôø thaày khai. Côm aên, aùo maëc... coâng ñaøn-vieät Yeân oån (hoïc) tu, ôn ñaát nöôùc daøy. Con nguyeàn giöõ veïn maõi ngaøn sau, Taâm nguyeän xuaát gia cuûa buoåi ñaàu. Treân ñaùp phaàn naøo aân töù troïng, Döôùi cöùu ba ñöôøng thoaùt khoå ñau.

KHUÙC AÀU Ô AÀu ô... keõo keït keõo caø, Ñong ñöa tieáng voõng maën maø lôøi ru. AÀu ô... thaùng baûy vaøo thu, Baâng khuaâng noãi nhôù Nghieâm töø khoân nguoâi. AÀu ô... daøo daït tình ngöôøi, Bao la loøng meï, cao vôøi coâng cha. AÀu ô... hiu haét möa sa, Vu Lan laéng khuùc taâm ca ngheïn ngaøo. AÀu ô... ví daãu... ví daàu... Khoâng cha khoâng meï... noãi saàu meânh mang. 16/07/2006 Suoái nguoàn yeâu thöông

155

CHUNG NOÃI NIEÀM RIEÂNG Taëng em gaùi Anh soáng ñôøi tu só, Em giöõ neáp ñaïo nhaø. Ñöôøng traàn chia hai ngaû, Maø chung moät noãi nieàm. Roài coù nhöõng ñeâm ñeâm, U buoàn thöông nhôù meï. Tuûi phaän moà coâi cha, Nöôùc maét rôi laëng leõ. Thaùng naêm saàu quaïnh queõ, Ñôn ñoäc böôùc rieâng mình. Ñi vaøo cuoäc phieâu linh, Heù moâi cöôøi göôïng gaïo. Anh quyeát loøng ôû ñaïo, Em cay ñaéng tình ñôøi. Chæ coù noãi buoàn vui, Tìm veà cuøng beán ñoã. Thôøi gian daàu hoùa coå, Thöông nhôù vaãn xanh doøng. Cuoäc theá daãu hö khoâng, Taâm hieáu nguyeàn gìn giöõ. SG, muøa haï 2006 156

Suoái nguoàn yeâu thöông

MEÏ MAÕI TRONG CON Möa rôi raû rích suoát ñeâm tröôøng, Chaïnh noãi nieàm khuya voïng nhôù thöông. Thuôû aáu thô troøn say giaác nguû, Trong voøng tay meï giöõa queâ höông. Daãu raèng cuoäc theá nhieãu nhöông, Theo cuøng naêm thaùng saàu vöông chaúng rôøi. Con luoân coù meï beân ñôøi, Boùng hình töø maãu raïng ngôøi trong tim. Muøa Vu Lan 2006

MEÏ ÔI! Möôøi naêm meï bieät ly traàn, Möôøi naêm nöôùc maét bao laàn traøo tuoân. Möôøi naêm da dieát nhôù thöông, Möôøi naêm se thaét saàu vöông noãi nieàm. Möôøi naêm thoån thöùc töøng ñeâm, Nghe möa thu rôùt beân theàm xoùt xa... Meï ôi! Moät kieáp boân ba, Sôùm hoâm daàu daõi ngaøy qua laïi ngaøy. Suoái nguoàn yeâu thöông

157

Meï vui aùo vaù vai gaày, Cho con gaám luïa trang ñaøi neùt xinh. Giöõa doøng trong ñuïc phieâu linh, Meï daønh troïn caû ñôøi mình cho con. Meï nay veà coõi mieân tröôøng, Laùnh mieàn tuïc luïy nhieãu nhöông muoän phieàn. Sao loøng con cöù chung chieâng, Gioït buoàn gioït tuûi taác rieâng naõo neà?... Con mang chöõ hieáu vaøo ñôøi, Maø nghe traêm noãi ngaäm nguøi röng röng! Muøa Vu Lan 2551 - 2007

158

Suoái nguoàn yeâu thöông