zdrowia Twojego stada. A to zaczyna się od obserwacji.’
W skali globalnej wolumen produkcji indyka jest stosunkowo stabilny. Dla każdego hodowcy indyków największym wyzwaniem jest poprawa wydajności hodowli. Zaczyna się ona od zmniejszenia niepotrzebnych strat. W porównaniu z kurczakiem brojlerem każdy martwy indyk to stosunkowo wysoki koszt dla hodowcy. Indyki żyją dłużej, więc ich śmierć po 20 tygodniach żywienia i opieki jest znaczącą stratą... Zmniejszenie śmiertelności powinno się więc znaleźć w centrum uwagi. Indyki ważą obecnie średnio dwa razy więcej niż 75 lat temu, przy czym czas produkcji jest znacznie krótszy. Oznacza to większe wymagania w stosunku do umiejętności hodowców i większe skupianie się na redukowaniu mankamentów w hodowli indyków.
SYGNAŁY INDYKÓW Praktyczny przewodnik prowadzenia stada indyków rzeźnych
Czy wiesz, że bez Twojej pomocy, chore i słabe jednodniowe pisklęta prawie na pewno umrą? Umieść je w kartonie od piskląt (szpitalik) a śmiertelność zmniejszy się o 50%. Dobra opieka się opłaca!
Sygnały indyków są częścią serii Poultry Signals series©. Poultry Signals przekazują praktyczną wiedzę na temat zorientowanej na zwierzęta hodowli drobiu w łatwej, dostępnej formie.
Sygnały indyków podążają za cyklem na komercyjnej fermie indyczej. Książka opisuje, w jaki sposób zarządzanie skoncentrowane na indyku poprawia produkcję i dobrostan indyków, a tym samym wyniki finansowe hodowcy.
SYGNAŁY INDYKÓW
PRAKTYCZNY PRZEWODNIK PROWADZENIA STADA INDYKÓW RZEŹNYCH
Sygnały indyków to praktyczny przewodnik, który pokazuje, jak odbierać sygnały wysyłane przez Twoje indyki we wczesnym etapie życia oraz jak je interpretować i jakie działania podejmować. Książka zawiera ponad 850 zdjęć i ilustracji i jest obowiązkowa dla każdego, kto zajmuje się hodowlą indyków.
ISBN 978-90-8740-359-1
www.roodbont.com
SYGNAŁY INDYKÓW Praktyczny przewodnik prowadzenia stada indyków rzeźnych
‘Właściwe zarządzanie jest kluczem do utrzymania
9 789087 403591
d te yr D ig r ht af s t pr ot ec
SYGNAŁY INDYKÓW
C
op
PRAKTYCZNY PRZEWODNIK PROWADZENIA STADA INDYKÓW RZEŹNYCH
Wydawca Roodbont Publishers B.V.
Redakcja Edward Mailyan (główny autor) Ton van Schie (współautor) Marc Heijmans, Cliff Nixey Nico Buddiger, Ronald Günther Hafez Mohamed Hafez, Jolanda Holleman Redakcja końcowa Saul Gallagher, Christel Lubbers
Tłumaczenie na język polski Agrolingua
Redagowanie wydania polskiego Marcin Jopek
Ilustracje Trudy Michels, Jolanda Hiddink, Dick Rietveld, Marinette Hoogendoorn Zdjęcia Edward Mailyan (532 zdjęcia) Marcel Berendsen (127 zdjęć)
I: Kseniya Ageeva (23dl), Marcin Andrzejewski (171dp), Vladimir Arkhipov (37śp, 40gl, 40gp), John James Audubon (6), Klaus-Peter Behr (190dl, 190 dp), Andrey Chaikovskiy (28dp), Roger Culos (8l), Dreamstime, John Anderson (51gl), Dreamstime, Mikelane45 (51śp), Dreamstime, Tenrook (50d), Dreamstime, Wouter Tolenaars (70), Sergey Didenko (96dl, 100śp, 154dl), Big Dutchman (74g, 76ś), Borregaard LignoTech (92p), Anton Filinov (13dp, 67dp), Frantumix company (86śl, 87g), GD (195d), Grendelkhan (22dp), Ronald Günther (25gl, 25śl, 99d, 102g, 107ś, 118dś, 131gl, 141dp, 141gl, 141gp, 143dp, 143dś, 144gp, 147dp, 150śl, 173, 180d, 185gl, 191gl, 191śl, 191dl), Marc Heijmans (151dp, 171dl, 171śp), Hendrix Genetics (36dp, 113dl), Hafez Mohamed Hafez (30p), Huvepharma (21, 167śl, 167dl, 167dp), Chris Ilinka (31dl, 31dp, 31gp)), Maxim Karchev (138dl, 138dp), Koechner Manufacturing Company (134śp), Bogdan Kostromin (40śp, 40śś), Louis Bolk Instituut (17g), Jesús Carrizo Martín (65dl, 65 dp), Marleen van der Most (129gl, 170g), Evgeniy Nedorostkov (28gl), Nova-Tech Engineering (43śp, 43śl), Vladimir Nikitin (107gp, 107gl, 115śl), Frédéric Pradelle (85p), Sergei Primakov (7dl), Henk Rodenboog (112gp), Roxell (3, 88, 110dp), Alexey Sklyar (108gl), Andrey Stabrov (102ś, 102d, 103l), Wim Tondeur (157śp, 159gp, 159dp, 159d), Sergey Trofimov (154dp), Van Eck Bedrijfshygiëne B.V. (46), Vasiliy Zyulkin (80dl, 80gp, 190śp), WATT Global Media (9)
op
Edward Mailyan ukończył Wydział Medycyny Weterynaryjnej Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Przyjaźni Narodów Rosji w 1998 roku. Przez następne dwa lata pracował w FALCON HOSPITAL w Katarze, a w 2001 r. uzyskał stopień doktora w dziedzinie medycyny weterynaryjnej ptaków drapieżnych. Edward rozpoczął swoją karierę drobiarską jako lekarz weterynarii - mikrobiolog w Golitsynskaya Poultry Farm. W latach późniejszych pracował jako kierownik Służby Weterynaryjnej ds. Drobiu Zespołu Rolno-Przemysłowego Michaiłowski. W 2005 roku dołączył do Trouw Nutrition International jako starszy specjalista ds. drobiarstwa, a następnie jako zastępca dyrektora technicznego. Od 2015 roku jest dyrektorem ds. produkcji żywca indyczego w Grupie Damate. Pracował jako tłumacz i redaktor przy rosyjskich wydaniach kilku tytułów z serii Poultry Signals.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Layout Studio Hiddink
O autorze
d
Sygnały indyków
te
Stopka redakcyjna
d = dół, ś = środek, g = góra, l = lewo, p = prawo
Z podziękowaniami dla
C
Marcin Andrzejewski, Arun Kumar Bahl, Klaus-Peter Behr, James Bentley, Siegbert Bullermann, Jesus Carrizo, Steven Clark, Uwe Cramer, Robert Dean Evans, Maarten de Gussem, Jalal Haddad, Hafez Mohamed Hafez, Jo Hanssen, Paul van Hoof, Imre Horvath-Papp, Chris Ilinka, Dennis van Ingen, Bert Janssen, Jim Kraft, Wim van Lanen, Stephen Lister, Yury Lyashenko, Aaron Madsen, Ron Meijerhof, Marleen van der Most, Carlo Norci, Frédéric Pradelle, Henk Rodenboog, Jo Sijbers, Alexey Sklyar, Marcel Stolzenberg, Monita Verreecken, Albert Vink oraz następujących firm: Zespół zarządzający i produkcyjny DAMATE, wylęgarnia indyków Hendrix Genetics oraz fermy indyków Fam. Coumans, Fam. Geraets, Fam. Jenniskens, Fam. Kicken, Fam. van Meijl i Fam. Zeelen.
Biuro tłumaczeń AgroLingua www.agrolingua.com
Roodbont Publishers B.V. P.O. Box 4103 7200 BC Zutphen The Netherlands T (0575) 54 56 88 E info@roodbont.com I www.roodbont.com © Roodbont Publishers B.V., 2020
Sygnały indyków są częścią serii Poultry Signals®
978-90-8740-359-1
Treści niniejszej publikacji nie mogą być powielane, kserowane, wznawiane lub odtwarzane bez wyrażenia pisemnej zgody wydawcy. Autorzy i wydawcy opracowali tę publikację z najwyższą starannością, zgodnie z ich wiedzą. Jednakże autorzy oraz wydawcy nie ponoszą odpowiedzialności za uszkodzenia lub jakiekolwiek skutki wynikające z działań i decyzji podejmowanych oraz opartych na informacjach zawartych w niniejszej pozycji. Wydawca próbował odnaleźć dane właścicieli praw autorskich ilustracji. W przypadku braku wzmianki o źródle właściciele praw autorskich mogą zwrócić się do wydawcy.
Więcej informacji można znaleźć na stronie www.turkeysignals.com
Spis treści
Światowe trendy
Dziki indyk i rasy historyczne Programy hodowlane
Sygnały indyków
Indyki wysyłające sygnały
Fermowa ślepota
2. Indyk
Anatomia
Szkielet
Przewód pokarmowy
Rozwój jelita
6
7 8 9
10
Zapobieganie gryzoniom i ich zwalczanie
Kontrola populacji ptaków
14
Temperatura podłogi
16
Komfortowy klimat
15 15
17
18
Zmysły
21
55
56 57
5. Klimat w hali indyczej 58 59
Mikroklimat
Temperatura powietrza Wilgotność względna Jakość powietrza
60
Wybór systemu wentylacyjnego
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Upierzenie
54
Sprzątanie kurnika
Osuszanie kurnika
13
53
Program czyszczenia i dezynfekcji
11
12
52
Kontrola populacji owadów
d
Mięso indycze
Stopień upierzenia Fizjologia indyka
Naturalne zachowania
Ciekawość indyków
19
25
Wloty
25
Zachowania dotyczące grzędowania Chwytanie indyków
Procedury chwytania ptaków Stłaczanie się (piętrzenie)
Systemy produkcji komercyjnej Zagęszczenie stada
24
26
33
34 35
36
37
Jakość piskląt
38
Przycinanie dziobów
42
Dostarczanie piskląt
45
Nieprawidłowości
op
Seksowanie
Przycinanie pazurów
Przycinanie wisiora
C
4. Zyski z bioasekuracji
Lokalizacja fermy
40 41
43 44
46
47
Wejście do fermy
48
Kontrola populacji gryzoni
51
Sprzęt i materiały Szkodniki
Systemy grzewcze
70
71 71
73
Grzejniki pośrednie (bojlery)
74
Oświetlenie
77
6. Zarządzanie ściółką 78
Transport i magazynowanie jaj
Zbieranie wyklutych piskląt
prędkości powietrza
68
30
29
3. Wylęgarnia i pisklęta jednodniowe 32
Wylęg
Temperatury, wilgotności względnej i
66
Nagrzewnice strumieniowe
28
31
Prześwietlanie i rozbijanie
Kluczem jest podciśnienie
27
Systemy alternatywne
Parametry wylęgu
69
Możliwe scenariusze dystrybucji powietrza
Kąpiele w piasku, „opalanie się” i czyszczenie piór
Zachowania dotyczące żywienia
65
Prędkość i trajektoria powietrza
23
24
62
62
66
Hale szczelne i dobrze izolowane
Zachowania żywieniowe
61
Minimalna wentylacja
20
22
60
te
1. Historia i rynek indyków
49
50
System chłodzenia
75 76
Składowanie ściółki
79
Wióry drzewne
82
Ściółka na betonowych posadzkach Materiał na ściółkę Słoma
Jakość ściółki
Zarządzanie ściółką
Zarządzanie ściółką w czasie odchowu
Zarządzanie ściółką w tuczarni
80 81 83 84 85
86 87
7. Pasza I woda 88 Dostosowywanie programu żywienia
Przejście z kruszonki na granulat
89 90
Struktura paszy
91
Całe ziarna pszenicy
94
Rozwarstwianie: oddzielanie się składników odżywczych 92 Docelowa waga i poprawa wagi
93
Bezpieczeństwo paszy
95
Zaburzenia odżywiania
98
Mykotoksyny
Ryzyko związane z pleśnią/mykotoksynami na fermie
96 97
Właściwości jakościowe wody Rozwój biofilmu
Dezynfekcja wody: klucz do zdrowia stada Dodawanie środków dezynfekujących
Płukanie
Badanie jakości wody
8. Okres odchowu Nagrzewnice/promienniki
99
100
101
102 103
104 104
Woda w okresie tuczu
146
Zachowanie w okresie tuczu
147
Postępowanie w przypadku pojawienia
sie agresji u indorów
Zapobieganie dziobanu
Załadunek i transport
154
Przygotowanie do uboju: wycofanie paszy
107
Przyjazd do ubojni
Ostrożne chwytanie i załadunek
Dostępność paszy
110
Sygnały płynące z odchodów
113
Nieprawidłowe odchody pochodzące z jelita ślepego
Poidła
Poidła wahadłowe z kulą pływakową Transport piskląt
Selekcja jednodniowych piskląt Rozładunek piskląt
Upadki tzw. „wywrotki”
110
111
112
114 115 116
Kojec regeneracyjny/sanitarny
117
Zarządzanie - pierwszy tydzień
120
Utrzymanie optymalnego klimatu Dodatkowe karmidła
Jakość ściółki w pierwszym tygodniu
118 119 121
9. Okres wzrostu (tygodnie 2-5) 122 Zarządzanie karmidłami
11. Zdrowotność jelit
Utrzymuj karmidła w czystości
124
125
Funkcja jelita ślepego
Nieprawidłowe odchody Zawartość żoładka
Badanie jelit
Zakaźne przyczyny mokrych odchodów Kokcydioza
Charakterystyka rodzajów Eimeria Programy kontroli kokcydiozy
Szczepienie przeciwko kokcydiozie Histomonoza (czarna główka)
Krwotoczne zapalenie jelit (HE)
Nekrotyczne zapalenie jelit (NE) Inne infekcje jelitowe
Zapobieganie gromadzeniu się odchodów w karmidłach 126
12. Zdrowie i choroba
Sprzęt ochronny
Problemy z łapami
Zapobieganie wylewaniu się wody Czysta i chłodna woda
Zabezpieczanie czujników klimatu
155 156
160
161
Przeniesienie z odchowalni do
135
op
133
134
10. Okres tuczu (5 tydzień do uboju) 136 Monitorowanie wzrostu i rozwoju
C
Błedy w seksowaniu Kontrola ptaków
Zwierzęta przeznaczone do ewentualnej selekcji
Temperatura w okresie tuczu
Konsekwencje złej jakości ściółki
164 165 166 167 168
169
170 171
172
173 174
Problemy z układem oddechowym
129
Załadunek i rozładunek
Zarządzanie (prowadzenie) stadem
163
163
130
128
132
Przykłady sprzętu do załadunku/przenoszenia
162
Diagnoza 176
kurnika dla dorosłych indyków Przygotowanie do przeniesienia
161
127
Dziobanie 131
Uśmiercanie
153
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Wymagania dotyczące karmideł i poideł
Informacje z raportu ubojowego
152
te
108 109
150
151
Temperatura podłogi
Przygotowanie podłoża/ściółki
149
Indyczki w okresie tuczu: odkładanie się tłuszczu
105 106
145
Karmienie w okresie tuczu
d
Żwir (grys)
Woda
136 137
138
139 140 141
142 143
Klasyfikacja chorób
Nagła śmierć i choroby zakaźne o
177
177
181
wysokiej śmiertelności
185
Właściwy termin szczepienia
189
Szczepienie przez zakraplanie do oczu/nosa
192
13. Szczepienie 188 Injekcje w wylęgarni
Injekcje w indyczniku
Szczepienia w formie oprysku (spray)
Szczepienia w formie oprysku w wylęgarni Szczepienie z wodą do picia
Szczepienie z wodą do picia i zachowanie Indeks
190
191
193
195
196
197 198
ROZDZIAŁ 1
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Historia i rynek indyków
John James Audubon, około 1830 roku.
Indyki są hodowane komercyjnie w większej części świata, a nowe podmioty zajmujące się produkcją indyków powstają w krajach, w których do tej pory jeszcze ich nie było. Indyk (Meleagris gallopavo) został pierwotnie udomowiony przez rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. Wśród dzikich indyków rozróżniamy 5 podgatunków. Ich terytorium obejmowało niemal cały Meksyk, z wyjątkiem części południowej i zachodniej oraz całe Stany Zjednoczone, tj. na południe od Wielkich Jezior i od wybrzeża Atlantyku na zachód do Arizony.
C
op
Dziki indyk jest kiepskim lotnikiem, jednak bardzo szybko biega i po uniesieniu się w powietrze może szybować na długich dystansach. M.in. przez to osadnicy w Ameryce Północnej uznali je za dość łatwy cel do strzelania i dziesiątkowali tak całe stada. W 1900 roku istniały już tylko niewielkie populacje niegdyś licznych stad. Udomowienie współczesnego indyka w dużej mierze zawdzięcza się wpływom europejskim. Uważa się, że pierwsze indyki zostały przywiezione do Europy przez hiszpańskich odkrywców na początku XVI wieku. Do Anglii udomowiony indyk trafił dzięki Williamowi Strickland z Yorkshire. Wkrótce stały się one ulubionym mięsem członków rodziny królewskiej i arystokracji.
6
Udomowiony indyk europejski przepłynął Atlantyk wraz z pierwszymi europejskimi osadnikami. Kolejnym ważnym importem była rasa szerokopierśna sprowadzona z Anglii w latach dwudziestych XX wieku. Północnoamerykański przemysł indyczy rozwijał się znacznie szybciej niż europejski, który w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu cierpiał na niedobory pasz. Od lat 60-tych ubiegłego wieku następowała wymiana materiału genetycznego, w związku z czym stada indyków są obecnie bardzo podobne genetycznie po obu stronach Atlantyku. Sygnał y Ind y k ó w
Mięso indycze Nie ma religijnych ograniczeń dotyczących spożywania mięsa indyczego. W krajach, w których nie je się wieprzowiny, a wołowina jest bardzo droga, z mięsa indyczego można wytwarzać produkty, które powielają te wytwarzane z wołowiny i wieprzowiny, np. steki, kotlety, mielonki i kiełbasy. Indyk jest również postrzegany jako alternatywa dla popularnego kurczaka. Produkcja mięsa indyka w porównaniu z innymi gatunkami
FCR
Indyk Indyczki
Indyk Indory
Wołowina
Wieprzowina
36
105
140
158
540
d
Wiek ubojowy, dni
Kurczak
te
Parametr
1,50
2,34
2,41
2,39
7,60
Przyrost dzienny, g
65
100
154
771
760
Wydajność tuszy, %
75
Emisja gazów cieplarnianych, kg CO2/kg
3,5
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Indyk może być hodowany i ubijany w wieku od 10 do 26 tygodni, co daje szeroką gamę gotowych do pieczenia tuszek od 3-20 kg. Rasy używane do niższych wag mają bardzo dobrą budowę piersi i mniejszą posturę. W celu uzyskania indyków o większej masie ciała stosuje się rasy szybciej rosnące i później dojrzewające. Ciężkie indyczki są zabijane w wieku 15-16 tygodni, a indory w wieku 20-21 tygodni. W niektórych krajach indyk jest spożywany jako świateczne danie. W USA jest to podstawowy rodzaj mięsa przyrządzany podczas Święta Dziękczynienia. W Wielkiej Brytanii jest to podstawowe mięso przyrządzane podczas Bożego Narodzenia. Białe mięso (pierś) jest na ogół najdroższą częścią tuszy indyka, choć istnieją rynki (np. Izrael, Turcja i Meksyk), na których preferowane jest mięso czerwone (uda i pałki). W Wielkiej Brytanii w okresie świąt Bożego Narodzenia indyki sprzedaje się specjalnie w postaci niepatroszonej po tygodniu „kruszenia mięsa”. Mniej więcej taka sama technika stosowana jest w przypadku ptaków łownych. Proces ten rzekomo czyni mięso bardziej kruchym i intensyfikuje jego smak.
74
76
6,9
79
48
8,3
24,7
Indyk i Święto Dziękczynienia
C
op
Dziękczynienie jest obchodzone w czwarty czwartek listopada w Stanach Zjednoczonych. Pierwotnie było to święto plonów. Z okazji Święta Dziękczynienia, Narodowa Federacja Hodowców Indyków wręcza prezydentowi Stanów Zjednoczonych jednego żywego indyka oraz dwa oporządzone. Pierwszym prezydentem, którego spotkał ten zaszczyt był w 1947 roku Harry Truman. Każdego roku żywy indyk jest „ułaskawiany” przez prezydenta.
Ze względu na bogatą zawartość cynku i witaminy B - niacyny, indyk znajduje się w pierwszej dziesiątce produktów spożywczych, które wpływają na wzrok i zdrowie oczu; połączenie tych mikroelementów i witamin przeciwdziała także katarakcie.
1 . H i st o r ia i r y n e k i n d yków
Prezydent Harry S. Truman odbiera indyka na Świeto Dziękczynienia przed Białym Domem.
7
d
Rynki wschodzące Na Bliskim Wschodzie popyt na produkty z indyka rośnie. W połączeniu z silną gospodarką oznacza to dobre ceny i stopniowy rozwój tej branży. Licząca 44% ludności świata, Azja Południowo-Wschodnia ma ogromny potencjał. Na tych obszarach mięso indycze doskonale komponuje się z lokalnymi smakami i tradycjami kulinarnymi. W niektórych chińskich prowincjach istnieje silny i rosnący popyt na wędzone pałki i skrzydła, natomiast rynek indyjski, z zakazem spożycia wołowiny i w inny sposób ograniczonym spożyciem wieprzowiny, jest rynkiem o ogromnym potencjale na przyszłość. Indyki
Kurczaki
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Światowy popyt na mięso indycze znacząco wzrasta. Obecna światowa produkcja mięsa indyczego wynosząca 5,6 mln ton rocznie, stanowi jedynie 5,2% całkowitej produkcji mięsa drobiowego. Historycznie większość produkcji indyka odbywa się w dwóch regionach: Ameryka Północna (USA, Kanada) i Europa. Jednak coraz częściej rolę odgrywają także rynki rosnące; najbardziej imponujący wzrost zaobserwowano w Rosji i Hiszpanii. W ciągu ostatnich dziesięciu lat produkcja w Rosji wzrosła prawie dziesięciokrotnie. Sprawiło to, że kraj ten z 9. trafił na 6. miejsce w zestawieniu największych producentów indyka na świecie. Spożycie w Rosji wzrosło z 0,4 kg do 1,7 kg na osobę i przewiduje się, że do 2026 r. osiągnie 4 kg. Spożycie w Ameryce Północnej utrzymuje się od kilku lat na stałym poziomie 7,7-8,0 kg na osobę. Wzrost spożycia mięsa indyczego jest spowodowany głównie przez: • Historyczne wykorzystywanie całych tuszek indyków jako świątecznego dania w krajach o wysoko rozwiniętej gospodarce. • Stosowanie mięsa indyczego w kiełbasach, szynkach i produktach delikatesowych w handlu detalicznym i usługach gastronomicznych. • Rosnąca konkurencyjność indyka, również cenowa - w porównaniu z wołowiną i wieprzowiną • Wzrost liczby ludności muzułmańskiej w krajach, w których w innym przypadku spożycie wieprzowiny byłoby wysokie. • Rosnące zapotrzebowanie klasy średniej na zdrowe produkty o niskiej zawartości tłuszczu i wysokiej zawartości białka.
te
Światowe trendy
110 jaj rocznie
325 jaj rocznie
Jaja indycze są pełne składników odżywczych i były kiedyś podstawą menu w Ameryce Północnej. Kiedy w XVI wieku Europejczycy przywieźli indyki z Ameryki, indycze jaja zaczęto bardzo chętnie jeść. Obecnie są one rzadko spożywane, głównie dlatego, że ich produkcja jest zbyt kosztowna w porównaniu z jajami kurzymi: indyczka zaczyna znosić jaja dopiero po siedmiu miesiącach, a w jednym cyklu jajowym (26 tygodni produkcji) wyprodukuje tylko 110 jaj.
Kraj 2 3 4
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2834
2569
2560
2627
2707
2633
2611
2552
2713
2728
2650
Niemcy
436
438
478
467
464
458
469
465
487
465
468
Polska
100
100
100
100
129
129
145
162
179
332
380
Francja
449
419
405
398
387
340
378
353
393
330
340
Włochy
311
305
298
309
322
311
310
313
332
308
290
C
5
USA
op
1
6
Rosja
29
32
48
56
78
98
109
150
226
231
271
7
Hiszpania
25
26
129
149
174
157
159
171
193
221
232
8
Brazylia
465
466
337
305
442
364
372
327
367
390
181
9
Kanada
180
166
158
159
161
168
168
171
183
171
168
10
Zjednoczone Królestwo
135
157
162
171
196
187
172
181
169
171
157
USA jest największym producentem mięsa indyczego na świecie. 8
Sygnał y Ind y k ó w
Źródło: Strategie AGRIFOOD
Światowa produkcja mięsa indyczego w latach 2008-2018 (w tysiącach ton metrycznych rocznie)
d
Barwa upierzenia Różne podgatunki M. gallopavo przenoszą różne geny upierzenia. Dziedziczenie koloru upierzenia to skomplikowany temat. W przeszłości powstawały odmiany indyka, które wyróżniały się głównie kolorem upierzenia. Przykładami są Bronze, Norfolk Black, Bourbon Red, Slate i Buff. Te i inne odmiany są hodowane przez entuzjastów zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Europie, w szczególności w Wielkiej Brytanii. Konkursy w ramach wystaw odbywają się na rolniczych wydarzeniach i specjalistycznych pokazach drobiu. Pierwotnie udomowione indyki były brązowe a dominującym kolorem upierzenia był czarny z końcówkami opalizującymi czerwono-zielonym brązem, niektóre krawędzie były też zakończone biało. Ze względu na trudne usuwanie małych, czarnych piór, które psuły wygląd tuszy, na rynku dominują teraz całkowicie indyki z białym upierzeniem. Jednak na alternatywnych rynkach premium rozwinęły się gałęzie korzystające także z ptaków o czarnym lub brązowym upierzeniu, co pozwala nawiązywać do tradycyjnych hodowli.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Dziki indyk (M. gallopavo) występował na dużej części wschodnich i południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, w północnym Meksyku i południowo-wschodniej Kanadzie. Indyk pawi (Agriocharis ocellata lub Meleagris ocellata) znacznie różni się wielkością i ubarwieniem i jest uważany za zupełnie odrębny gatunek. Pochodzi z półwyspu Jukatan w Meksyku. Indyk pawi jest bardziej oporny na udomowienie niż podgatunek gallopavo, niemniej jednak hiszpańscy odkrywcy zauważyli, że znajdował się wśród indyków trzymanych w kojcach przez Azteków. Obecnie w naturze występuje rzadko, ale można go zobaczyć w niektórych ogrodach zoologicznych na całym świecie.
te
Dziki indyk i rasy historyczne
Rasy historyczne
Black
Bourbon Red
White Holland
Broad Breasted Bronze
C
op
Malarze: A.O. Schilling: White Holland (1927), Black (1937), Broad Breasted Bronze (1943). L.A. Stahmer: Bourbon Red (rok nieznany), Narragansett (1930).
Narragansett
1 . H i st o r ia i r y n e k i n d yków
Źródło: WATT Global Media
Historyczne rasy indyka mają cechy, które często nie występują już u indyków komercyjnych. Zainteresowanie takimi rasami jest bardzo duże. Ponad dziesięć różnych ras indyków sklasyfikowanych jest jako rasy historyczne, w tym Auburn, Buff, Black, Bourbon Red, Narragansett, Royal Palm, Slate, Standard Bronze i Midget White. Rasy te są zdefiniowane i uznane przez American Poultry Association w Standardzie Perfekcji. Mówi się, że mięso indyków z ras historycznych jest bogatsze w smaku niż ras komercyjnych, ale oczywiście mają znacznie wolniejsze tempo wzrostu.
9
ROZDZIAŁ 2
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Indyk
Indyk nie jest DUŻYM kurczakiem. Kurczaki i indyki wykazują zasadnicze różnice, które z góry określają sposób ich żywienia i hodowli. Jeśli masz doświadczenie w hodowli drobiu i myślisz, że możesz po prostu przestawić się z brojlerów na indyki - to jest to niepokojące złudzenie! Będziesz zaskoczony, jak bardzo te gatunki różnią się od siebie, ile więcej uwagi i opieki wymagają indyki,
C
op
a także jak bardzo mogą być czasami podatne na stres i jakie są nieprzewidywalne.
Indyk ma wiele cech, które odróżniają go od innych ptaków. Niepowtarzalny wisior, korale, ubarwienie głowy naprawdę go wyróżniają. Wraz ze wzrostem i przyrostem wagi indyka rosną także ponoszone koszty. W związku z tym ryzyko ekonomiczne związane z prowadzeniem hodowli indyka wzrasta pod koniec cyklu produkcyjnego. Poznanie indyka i jego cech jest ważne, ponieważ pozwala zrozumieć, jak radzić sobie z tymi zwierzętami.
Wisior jest najbardziej widoczną różnicą między pisklęciem indyka a brojlerem kurczaka.
14
Sygnał y Ind y k ó w
11
Anatomia 1 9 12
10
2
25
13 24
3
23 22
4
21
5
20
15
6
yr D ig r ht af s t pr ot ec
16
17
8
7
18
Szkielet 1 2
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
9
3
4
5
te
d
14
Korona głowy Oko Wisior (narośl) Korale (fałd skóry) Korale mniejsze Czarny pędzel Ostroga Goleń Szyja
19
10. Korale większe 11. Ogon 12. Nozdrza 13. Dziób 14. Pierś 15. Kil 16. Staw skokowy 17. Palec 18. Pazur
19. Stopa 20. Kuper 21. Skrzydło 22. Grzbiet 23. Ramię 24. Szyja 25. Ucho
10
8
11 23
7
6
22
12
21
20
C
17
2 . I nd y k
13
16
op
19
18
14
15 1. 2. 3. 4. 5.
Czaszka Oczodół Jama nosowa Nozdrza Odcinek szyjny kręgosłupa 6. Odcinek piersiowy kręgosłupa 7. Staw łokciowy 8. Kość promieniowa 9. Śródręcze 10. Kość łokciowa 11. Kość ramienna
12. Miednica 13. Kość ogonowa 14. Kość kulszowa 15. Kość łonowa 16. Kość udowa 17. Tibiotarsus (kość piszczelowa + strzałkowa) 18. Skok 19. Staw kolanowy 20. Mostek 21. Obojczyk 22. Kość krucza 23. Łopatka 15
Przewód pokarmowy
d
Jelita ślepe Jelita ślepe to dwa ślepe woreczki na styku jelita cienkiego i okrężnicy. Wspólnie z okrężnicą działają jako miejsca absorpcji wody i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych wytwarzanych w procesie fermentacji mikrobiologicznej. Są one opróżniane dwa razy dziennie.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Dziób i jama ustna Ślina w jamie ustnej zawiera enzymy, które pobudzają trawienie i pomagają w przesuwaniu się paszy.
pokarm w jelicie różni się w zależności od rodzaju trawionych składników pokarmowych. Tak więc poszczególne składniki pokarmowe mogą mieć istotny wpływ na motorykę przewodu pokarmowego. Spowolnienie częstotliwości skurczów lub stymulowanie refluksów dwunastniczych spowalnia tempo przesuwania pokarmu. To naraża zawartość jelita na działanie enzymów trawiennych w żołądku przez dłuższy czas. Brak jedzenia lub ciemność również powodują zwiększone trawienie. W przyrodzie byłoby to korzystne, w sytuacjach kiedy ptak nie może znaleźć pożywienia (dostępność pokarmu, ciemność).
te
Rozdrobnienie na mniejsze składniki zjadanej przez indyka paszy objętościowej odbywa się mechanicznie (żołądek mięśniowy) i chemicznie (żołądek gruczołowy/jelito cienkie) w układzie pokarmowym. Unikalna dla ptaków jest antyperystaltyczna praca jelita. Ruchy antyperystaltyczne lub refluksowe dwunastnicy w układzie pokarmowym drobiu poprawiają trawienie. Skurcze przewodu pokarmowego (ruchliwość) przesuwają strawiony pokarm przez przewód pokarmowy, zmniejszają wielkość połkniętych składników pokarmowych i mieszają pokarm z sokami trawiennymi (enzymy, kwasy). Ilość i rodzaj ruchu stymulowanego przez
Przełyk Giętka rurka prowadząca od dzioba do układu pokarmowego.
Trzustka Bardzo ważny organ, który bierze udział w trawieniu węglowodanów, tłuszczów i białek. Trzustka jest przylega do każdej strony pętli dwunastniczej i leży pomiędzy jej dwoma ramionami.
Wole Tymczasowy magazyn zawierający bakterie wytwarzające kwas mlekowy do wstępnej fermentacji paszy.
Przedżołądek W przedżołądku (żołądek gruczołowy) pasza jest mieszana z kwasem żołądkowym i sokami trawiennymi w środowisku o niskim pH. Kwaśna zawartość żołądka zabija dużą ilość szkodliwych patogenów.
Jelito grube/okrężnica Jelito grube indyka jest bardzo krótkie. Jego jedyną funkcją jest wchłanianie wody.
Kloaka (ujście) W tym miejscu materiał resztkowy z procesu trawienia miesza się z kwasem moczowym, który jest białą frakcją w odchodach.
Pęcherz żółciowy Wydala żółć do jelit, jest to ciemnozielony płyn, który wspomaga trawienie tłuszczów w jelicie cienkim.
C
op
Wątroba Wątroba odpowiada m.in. za witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i detoksykację.
Żołądek mięśniowy W żołądku mięśniowym pasza jest drobno mielona i dalej mieszana z sokami żołądkowymi.
16
Jelito cienkie W pierwszym odcinku (dwunastnica) zawartość żołądka jest mieszana z solami kwasów żółciowych i enzymami trawiennymi. Składniki odżywcze wchłaniane są przez mikrokosmki odcinka środkowego i końcowego (jelito czcze i jelito kręte).
Odchody Odchody składają się z odpadów (martwych komórek jelitowych i bakterii) i niestrawionej paszy wymieszanych w kloace z kwasem moczowym. Głównym odchodem jelitowym jest zaokrąglona, brązowa do szarej masa pokryta białym kwasem moczowym. Odchody z jelita ślepego wyglądają inaczej: mają brązową i bardziej jednolitą barwę oraz lepką konsystencję.
Sygnał y Ind y k ó w
Naturalne bariery przewodu pokarmowego cząstki pokarmu w przewodzie pokarmowym
komórka kubkowa
bakterie
jelita
krwiobieg
błona śluzowa komórki nabłonkowe
tkanka limfatyczna
d
ciasne połączenia między komórkami nabłonkowymi wątroba (filtracja krwi)
komórki odpornościowe
tkanka jelit
węzeł chłonny
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Młode pisklę nie ma jeszcze własnej mikroflory jelitowej i zbiera wszystkie rodzaje bakterii, zarówno dobre, jak i złe. Patogeny nieustannie starają się uzyskać dostęp do jego organizmu. W przypadku, gdy pisklę nie otrzymuje odpowiednich porcji pokarmu, a spożycie paszy nie rośnie w normalnym tempie, rozwój zostanie zaburzony, co doprowadzi do złego funkcjonowania jelit. Poza paszą nie należy lekceważyć także wpływu stresu na zdrowie jelit. W naturze pisklęta pozyskują mikrobiotę od indyczki i jej otoczenia. Nieobecność indyczek - matek na fermie często jest niedocenianym ryzykiem. Jeśli przez dłuższy czas pisklę nie ma paszy i wody, jego równowaga zostaje zachwiana, więc należy się przed tym zabezpieczyć. Niektóre osoby są zwolennikami podawania probiotyków już pisklętom jednodniowym (spryskiwanie lub przez wodę pitną), często są to probiotyki ze szczepami wegetatywnymi Lactobacillus lub Bifidobacterium spp. albo zarodnikami Bacillus spp.
te
Rozwój jelita
Równowaga Na równowagę mikroflory w jelitach mogą mieć wpływ takie czynniki jak: • Okresy dużych wyzwań (np. zmiana paszy i szczepienia) • Pasze (jakość surowców, poziom białka surowego, strawność, obecność mikotoksyn) • Złe warunki zoohigieniczne (środowisko, pasza, woda) • Mikroklimat (temperatura, wilgotność, szkodliwe gazy) • Warunki wylęgu (głód, stres) • Zakażenia wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze
C
op
Stres a pojawianie się płynnych odchodów W przypadku gdy ptak jest zestresowany (z tego czy innego powodu), wydalana jest większa ilość odchodów z jelit (lub następuje nagła zmiana konsystencji). Odchody w jelicie ślepym zostają poddane tranformacji bakteryjnej, co powoduje, że są one bardziej wilgotne. Istnieje ścisły związek pomiędzy poziomem stresu a poborem wody. Pobór wody u indyków o podwyższonym stężeniu kortykosteronu (hormonu stresu) wzrasta średnio o 88%. Ilość spożywanej i wydalanej wody może być zatem użytecznym parametrem wskazującym na stres u ptaków.
2 . I nd y k
Musisz zdać sobie sprawę, że wewnątrz układu pokarmowego w rzeczywistości znajduje się świat zewnętrzny! Jelito ma 5 barier biologicznych chroniących ptaka przed różnymi negatywnymi wpływami. 1. konkurująca mikroflora 2. błona śluzowa ze śluzem produkującym komórki kubkowe 3. ciasne połączenia między komórkami 4. wątroba (filtracja krwi) 5. tkanka limfatyczna
Ocena zawartości wilgoci 1. Ręcznie Podnieś odchody i ściśnij je. Na tym zdjęciu widać, że zawierają one wodę. Jeśli kapie z nich podczas ściskania - są mokre!
2. Papier Rozłóż papier w wylęgarni, aby obserwować świeże odchody. Jeśli dookoła odchodów pojawią się duże pierścienie wody, jak pokazano na zdjęciu, jest to poważna oznaka pogorszenia stanu zdrowia jelit. 3. Wilgotnościomierz Za pomocą poręcznego urządzenia można szybko i obiektywnie sprawdzić wilgotność odchodów.
17
ROZDZIAŁ 3
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Wylęgarnia i pisklęta jednodniowe
Wylęgarnie dzielą się na trzy rodzaje: zintegrowana część przedsiębiorstwa, należąca do
niezależnego przedsiębiorstwa posiadającego fermy hodowlane oraz wylęgarnie, które sprzedają pisklęta na wolnym rynku lub wylęgarnie, które kupują jaja wylęgowe (często z zagranicy)
i sprzedają pisklęta. Niezależnie od źródła pochodzenia piskląt, ich dobra jakość jest podstawą dobrych wyników w wylęgu i tuczu. Zarządzanie stadem rodzicielskim (np. zdrowie stada,
żywienie, gospodarka jajami) i wylęgarnią (np. profile inkubacyjne, leczenie i dostarczanie piskląt) odgrywają ważną rolę w dostarczaniu dobrej jakości jednodniowych indyków.
op
Zdrowe stado rodzicielskie = bezpieczne i żywotne pisklęta
C
Przed dostawą jaj wylęgowych należy upewnić się, że dostawca gwarantuje, że stada, z których pochodzą jaja, są wolne od: Mycoplasma meleagridis, synoviae, gallisepticum i iowae. Bakterie te mogą być one przenoszone pionowo przez zakażone stado rodzicielskie na jaja wylęgowe. Wylęgarnia jest odpowiedzialna dostarczanie czystych piskląt, a hodowca komercyjny odpowiada za to, aby takimi pozostały.
32
Skorupki jaj z podłogi i jaja brudne są siedliskiem dużej ilości bakterii. Mogą one przeniknąć do wnętrza jaja prowadząc do masowego namnożenia bakterii wewnątrz i w końcu do wybuchu zakażonego jaja. Patogeny zabijają zarodek zazwyczaj po kilku dniach inkubacji: wczesna śmiertelność zarodków. Zabrudzone jaja nie powinny być inkubowane. Jeśli jednak się na to zdecydujesz, umieść je w osobnych aparatach lęgowych. Często dochodzi do wymieszania takich piskląt z pisklętami z głównych jaj wylęgowych, co zwiększa ryzyko strat z powodu ewentualnych szkodliwych patogenów. Sygnał y Ind y k ó w
Wilgotność Ułożenie jaj względna (%*)
0-3
18-21 / 64-70
75-85
Tępym końcem w górę
4-7
15-17 / 59-63
75-85
Tępym końcem w górę
8-10
12-14 / 54-57
80-85
Tępym końcem w górę
> 10
12-14 / 54-57
80-85
Ostrym końcem do góry lub alternatywnie obracanie jaj co 24 godziny
d
Okres składo- Temperatura wania (dni) (°C/°F)
* Zalecany zakres dla jaj składowania na tacach papierowych wynosi 50-75%: ryzyko odwodnienia jest znacznie mniejsze i należy uważać, aby tace nie namiękały, ponieważ za bardzo rośnie wtedy wilgotność względna.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Temperatura podczas transportu jaj nigdy nie powinna przekraczać „zera fizjologicznego” zarodka (20°C). Powyżej tej temperatury zarodki zaczynają się rozwijać i jeśli następnie temperatura spadnie, może to doprowadzić do wczesnej śmierci zarodka. W przypadku zarodków, które przeżyją i wyklują się, konsekwencją może być słaba witalność i niska sprawność. Optymalna temperatura transportu jaj to 15-17°C. Zawsze używaj rejestratorów temperatury i sprawdzaj je w momencie przybycia. Magazynowanie (składowanie) jaj odbywa się w fermie reprodukcyjnej, jak również w wylęgarni. Magazynowanie jaj prowadzi do zwiększenia śmiertelności zarodków zarówno na początku, jak i na końcu inkubacji oraz do zmniejszenia tempa ich wzrostu, a więc do opóźnienia wylęgu. Znanych jest kilka sposobów na utrzymanie wylęgalności jaj po długim czasie przechowywania: obracanie ich co 24 godziny, przykrywanie plastikiem w celu utrzymania wysokiego poziomu CO2, inkubacja wstępna przez 3-6 godzin (po osiągnięciu temperatury skorupki jaj 32-35°C) oraz kontrola wilgotności.
Warunki magazynowania (składowania)
te
Transport i magazynowanie jaj
Niedopuszczalne wahania temperatury dochodzące do 33°C (91°F). Wylęgowość z tych jaj jest słaba. Nie można przechowywać tych jaj należy je od razu przenieść do inkubatora, aby zminimalizować szkody. Należy powiadomić dostawcę, aby zbadać przyczynę wahań temperatury i zmniejszyć ryzyko ich ponownego wystąpienia.
C
op
Mały rejestrator temperatury z wbudowaną drukarką. Ten nie rejestruje wilgotności, więc nie daje pełnych informacji.
Regularnie kontroluj temperaturę i wilgotność względną w pomieszczeniu składowania. Jeżeli jaja składowane są w wilgotnym środowisku, upewnij się, że nie zawilgotnieją! Jest to idealne środowisko dla grzybów i kolonii bakterii, które mogą silnie wpływać na jakość i rozwój zarodków. 3 . W y l ę g a r n ia i p i s k l ę t a jed nod niowe
Elektroniczny rejestrator temperatury/wilgotności względnej z czytnikiem komputerowym. 33
Parametry wylęgu
d
te
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Wszystkie lub niektóre jaja na tacy są stemplowane lub w inny sposób oznaczone informacją o dniu produkcji. Daje to pewność, że są umieszczone w inkubatorze w kolejności, w jakiej zostały złożone.
Należy przestrzegać zalecanej przez producenta inkubatora lub dostawców jaj temperatury i wilgotności względnej, jednak równocześnie należy je dostosować zależnie od wylęgarni. Prawidłowe parametry można uzyskać poprzez pomiar temperatury zarodka lub skorupy jaja na różnych etapach inkubacji i dostosowanie systemów inkubacji na podstawie rzeczywistych wyników. W przeszłości systemy inkubacji często opierały się na ustalonej temperaturze powietrza. Jaja niezapłodnione lub z martwymi zarodkami mają niższą temperaturę skorupki jaja niż ma to miejsce w przypadku innych jaj. Przegrzane/niedorozwinięte pisklęta mają problemy ze układem kostnym (problemy z nogami), układem sercowo-naczyniowym, pokarmowym i odpornościowym i są bardziej narażone na choroby i śmierć w późniejszym okresie wzrostu z powodu zespołu nagłej śmierci, wodobrzusza lub choroby „okrągłego serca”, immunosupresji i infekcji wtórnych. Regularnie kalibruj czujniki temperatury i wilgotności względnej, sprawdzaj prędkość obrotową wentylatora, pasy i prędkość powietrza.
Ręczny pomiar temperatury skorupki jaja można wykonać na „równiku jaja” za pomocą termometru na podczerwień.
Po przybyciu jaj do wylęgarni dokonaj ich dokładnej selekcji. Umieszczanie w inkubatorze tylko wysokiej jakości jaj zmniejszy szansę wylęgu słabych jakościowo piskląt.
C
op
Przykład krytycznie przegrzanej partii jaj
Automatyczny czujnik temperatury skorupki jaja.
34
Góra
Środek
Spód
Temperatura skorupki jaja (°F)
102.9 102.6 101.4 102.5 101.9 100.6 101.4 100.0 100.4 100.2
104.0 104.0 104.1 102.3 103.5 103.1 101.7 102.2 101.2 101.6
102.4 103.7 104.1 103.3 103.4 101.3 103.1 102.0 102.0 101.8
Średnia temp. (°F)
101.4
102.9
102.8
Temperaturę skorupki jaja należy zawsze mierzyć w 3 strefach aparatu lęgowego: dolnej, środkowej i górnej. Często do pomiaru temperatury wykorzystywana jest skala temperatury Fahrenheita. Sygnał y Ind y k ó w
Prześwietlanie i rozbijanie
Typowe dane raportu o wylęganiu: Płodność %
Wylęg %
Wykluwalność płodnych %
Niepłodne %
Wczesna śmiertelność %
Śmiertelność średnia %
Późna śmiertelność %
Wyklute żywe/martwe %
Odrzucone pisklęta %
Pęknięcia %
Odrzucone jaja %
Do góry nogami %
Jaja, które wybuchły %
te
d
Wiek stada (w tygodniach)
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Prześwietlanie jaj w 13-15 dniu inkubacji pozwala na wyłapanie jasnych (niezapłodnionych) i martwych zarodków, a tym samym na prognozowanie wskaźnika wylęgowości. Dla dobrego wylęgu pożądane jest, aby średnio na partię co najmniej 92% jaj było płodnych. Zdejmij z tacek wszystkie jaja jasne i z martwymi zarodkami. W przeciwnym razie jaja te stworzą zimne punkty, które w kontakcie z żywymi zarodkami spowalniają ich rozwój, a tym samym „poszerzają” okno wylęgu. Ostatecznie doprowadzi to do większej liczby słabych, odwodnionych piskląt. Prześwietlanie nie pozwala rozróżnić jaj „prawdziwie” i „fałszywie” niepłodnych (wczesna śmiertelność zarodków). Rozbijanie jaj w trakcie prześwietlania lub po wylęgu w celu sprawdzenia ich zawartości pomaga sklasyfikować stadia i możliwe przyczyny śmiertelności zarodków oraz odpowiednio zareagować: dostosować stan zdrowia stada rodzicielskiego, zarządzać żywieniem i zbieraniem jaj, dostosować systemy transportu i przechowywania oraz ogólne systemy higieny lub inkubacji.
Prześwietlanie ręczne w 13 dniu. Jaja, które są całkowicie jasne, są niezapłodnione lub nastąpiła w nich wczesna śmierć embrionalna.
Martwe zarodki we wczesnych stadiach
Martwe zarodki w późnych stadiach
Oczywistą pierwszą sprawą, na którą należy zwrócić uwagę jest płodność indorów, ale istnieje też wiele innych możliwych czynników jak np. niewłaściwe techniki sztucznego zapłodnienia.
Śmierć we wczesnym stadium często sygnalizuje problem ułożenia w czasie transportu. Często przyczyną jest niewłaściwe lub długie składowanie oraz niewłaściwe warunki inkubacji jaj.
Śmierć zarodka w środkowym i późnym stadium rozwojowym może mieć swoje źródło w niedoborach żywieniowych: niedoborze witamin i mikroelementów lub wysokim poziomie mikotoksyn.
op
Jasne jaja bez rozwoju embrionalnego
Jaja niezapłodnione
C
Nie wszystkie niepłodne jaja są niezapłodnione. Zbyt długie lub nieprawidłowe magazynowanie, uszkodzenia podczas zbierania lub transportu mogły spowodować śmierć embrionów w stadium, w którym nie jest to widoczne dla oka. Jeśli doszło do jakiegokolwiek rozwoju, będzie to widoczne w postaci mlecznych plam na żółtku. Tego typu straty będą oznaczane jako brak zapłodnienia i można spędzić długi czas na tropieniu problemu, który nie istnieje. Zbieraj jaja często i zawsze proaktywnie dostosowuj warunki przechowywania.
Zestaw jaj, w których doszło do wczesnej, środkowej i późnej śmierci embrionalnej. 3 . W y l ę g a r n ia i p i s k l ę t a jed nod niowe
35
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
Okno wylęgu to czas od momentu rozpoczęcia wylęgu do jego zakończenia. U indyków nie powinno być ono dłuższe niż 36 godzin. Wąskie okno wylęgu, krótsze niż 30 godzin, wskazuje na mocny, jednolity wylęg. Szerokie okno wylęgu, dłuższe niż 40 godzin, wskazuje na nierównomierne wykluwanie się indyków i może prowadzić do problemów, takich jak np. odwodnienie najwcześniej wyklutych piskląt. Dzięki regularnemu monitorowaniu okna wylęgu można ustalić, co wpływa na nie pozytywnie, a co negatywnie. Można również odnotować początek masowego wykluwanie się piskląt, do którego dochodzi w wyniku gwałtownego wzrostu CO2 i wilgotności względnej w klujniku.
te
d
Co mówi puch na podłodze?
Wylęg
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Co wpływa na okno wylęgu? •
•
•
•
Dużo puchu na dnie klujników w 27 dniu. Duża ilość puchu w klujnikach świadczy o dobrze rozwiniętych i dobrej jakości pisklętach, a co za tym idzie - dobrej kontroli klimatu w klujniku.
•
•
Wiek stada rodzicielskiego. Unikaj układania razem jaj od młodych i starych stad rodzicielskich (różne rozmiary jaj powodują różnice w czasie inkubacji). Zdrowie stada rodzicielskiego: indyczki cierpiące na problemy zdrowotne mogą produkować jaja z bardziej zaawansowanym stadium rozwoju komórek zarodkowych. Nierówne temperatury na fermie reprodukcyjnej: wewnątrz pomieszczeń z jajami lub między nimi, jeśli wspólnie układanie są jaja z różnych stad rodzicielskich. Nierówne temperatury jaj w wylęgarni. Jeśli temperatura ogrzewania nie jest jednolita, należy sprawdzić urządzenia grzewcze, wentylację i czas ogrzewania w aparacie lęgowym. Ogrzewanie wstępne uruchom wcześniej. Inkubatory o nierównej temperaturze w kabinie, zmiennej wilgotności lub zmiennym przepływie powietrza. Zbyt wiele jaj niezapłodnionych, tworzących zimne punkty wokół jaj zapłodnionych, spowalniających w ten sposób ich rozwój.
36-godzinne okno wylęgu
op
80 60 40 20
C
Wylęg ogółem (%)
100
0
36
30
24
18
12
6
0
Godzin do wyciągnięcia
Standardem jest wyląg mniejszy niż 1% na 36 godzin przed czasem wyciągnięcia. Szczyt wylęgu nastąpi optymalnie 11 do 14 godzin przed czasem wyciągnięcia.
36
Pracownicy liczący okna wylęgu.
Sygnał y Ind y k ó w
Zbieranie wyklutych piskląt
d
Ważenie pustej skrzynki na pisklęta.
te
Ważenie pustej tacy na jaja.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Oddzielanie normalnych, żywotnych piskląt od resztek po wylęgu wymaga doświadczenia. Decyzja czy pisklę należy zabrać, czy też poddać eutanazji, wymaga zrozumienia procesu lężenia i klucia. Jeżeli konieczne jest podniesienie jednego z piskląt, należy to zrobić ostrożnie, aby uniknąć obrażeń. Pisklę należy chwycić tak, aby jego głowa była skierowana w kierunku nadgarstka osoby podnoszącej. Pełność brzucha można wyczuć chwytając go między palec wskazujący a kciuk. Stopy i pępek można zbadać, przekręcając pisklę do góry. Usuwanie resztek wylęgowych i piskląt w słabej kondycji musi odbyć się w sposób szybki, humanitarny z minimalną szansą pozostawienia żywych piskląt w szczątkach po wykluwaniu. Szybkie rozdrabnianie (maceracja) pozwala na natychmiastową śmierć niewyklutych zarodków lub niezdolnych do życia piskląt. Inną dopuszczalną metodą eutanazji jest gazowanie dwutlenkiem węgla. W wielu krajach obowiązują przepisy, które wymagają eutanazji z wykorzystaniem CO2.
Ważenie pełnej tacy na jaja.
Ważenie pełnej skrzynki na pisklęta z tych samych jajek.
1. Oblicz średnią masę pisklęcia (PW): PW = (Pełna skrzynka - pusta skrzynka) ÷ liczba piskląt 2. Oblicz uzysk piskląt (PY%) = (Średnia masa pisklęcia (PW) ÷ Średnia waga jaja (FEW)) x 100 3. Zazwyczaj próbka 5 tac na stado przy każdym wylęgu daje dobry wskaźnik uzysku piskląt.
C
op
Uzysk piskląt Uzysk piskląt to masa pisklęcia wyrażona jako procent masy jaja przed inkubacją. Uzysk piskląt to użyteczny wskaźnik tego, czy: • Pisklęta wykluły się niedawno (zielone lub świeże) lub czy są stare i odwodnione. • Czas wylęgu jest zaawansowany lub opóźniony. Zazwyczaj uzysk piskląt wynosi 66-68%. Niski uzysk (< 65%) wskazuje, że czas wylęgu jest zaawansowany, natomiast wysoki uzysk (> 70%), że jest opóźniony. Jeśli czas wylęgania jest nieprawidłowy, może to być spowodowane niewłaściwym czasem rozpoczęcia inkubacji lub jej nieprawidłowymi warunkami. Niski uzysk wskazuje na to, że pisklęta wylęgły się długo przed czasem wyciągania i uległy odwodnieniu. Wysoki uzysk wskazuje, że pisklęta wykluły się dopiero niedawno i prawdopodobnie są zbyt młode, by natychmiast trafić do fermy. Jeżeli na odchowalnię trafiają bardzo młode lub stare pisklęta, może to prowadzić do ich przedwczesnej śmierci i pojawienia się większej ilości tzw. wywrotek („flipover”).
3 . W y l ę g a r n ia i p i s k l ę t a jed nod niowe
Jeśli widzisz słabe pisklęta, które stojąc zdają się walczyć o utrzymanie prawidłowej postawy ciała, zwróć uwagę na ewentualne za wysokie temperatury w klujniku, słabą wentylację, nadmierną dezynfekcję i możliwe źródła zanieczyszczeń.
37
Jakość piskląt
te
d
ników odżywczych z żółtka do rozwijającego się zarodka. Pod koniec inkubacji, 26 dnia, pozostałości woreczka żółtkowego są wciągane do jamy ciała w wyniku pracy mięśni brzucha i ruchów nóg, po czym pępek powinien się zamknąć, uszczelniając żółtko w środku. Ilość materiału z żółtka jest wystarczająca, aby pisklę mogło przetrwać do 48 godzin po wylęgu. Najbardziej prawdopodobną przyczyną niezagojonych pępków są zbyt stare jaja i niewłaściwe warunki w inkubatorze (przegrzanie). Jeżeli po wylęgu pępek nie zamyka się prawidłowo, dochodzi do zapalenia pępka (omphalitis). Może to być również spowodowane złymi warunkami sanitarnymi w inkubatorze lub wylęgarni, schłodzeniem lub przegrzaniem. W ciągu pierwszych 4 lub 5 dni życia śmiertelność może być wysoka. Nie jest to problem, który należy leczyć. Należy zgłosić go dostawcom piskląt.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Klasyfikacja może być przeprowadzana podczas procedury zbierania piskląt. Na tym etapie pisklęta gorszej jakości są usuwane i wyrzucane w sposób humanitarny. Zazwyczaj dzieje się to z jednego z trzech głównych powodów: 1. niewłaściwie zagojony pępek 2. za mała wielkość 3. krzywe palce, zwichnięte, źle rozwiniete nogi Najczęstszym i najważniejszym problemem jakościowym jest niezagojony pępek. Może on występować nawet u 9-10% wszystkich wyklutych piskląt. Nawet przy dobrej wylęgalności, będzie to dotyczyć 1-2% piskląt. W pełni rozwinięte pisklę powinno mieć całkowicie zagojony pępek. Od najwcześniejszych etapów rozwoju wokół woreczka żółtkowego rozwijają się naczynia krwionośne. System krwionośny w pisklęciu tworzy się około 50 godzin po rozpoczęciu inkubacji i służy do transportu skład-
Przedwczesny wylęg; krwawe pępki. Temperatura w inkubatorach lub klujnikach jest zbyt wysoka. Sprawdź temperaturę skorupy i dokładność termometru.
Zapalenie pępka. Brzuch staje się powiększony, miękki i gąbczasty. Zainfekowany pępek otoczony jest niebiesko-czarną otoczką i wydziela się z niego gnijący zapach.
Strup pępka. Wysoka temperatura klujnika. Pisklę rozwija się szybko i nie w pełni wchłania worek żółtkowy do organizmu, w wyniku czego tworzy się strup. Sprawdź profile temperaturowe i dokładność termometru.
Krwotok. Czerwona skóra, krwawienie w chorioallantois. Jego przyczyną jest niedobór składników odżywczych (często witaminy K lub E), zakażenie grzybem/pleśnią i bakteriami, wysoka temperatura inkubatora lub klujnika. Sprawdź temperaturę w inkubatorze lub klujniku.
C
op
Odsłonięte wnętrzności. Zbyt wysoka temperatura w inkubatorze. Sprawdź temperaturę zarodka/skorupy jaja podczas inkubacji i dokładność termometru.
Pępowina. Naczynie pępkowe nie wysycha i nie odpada. Wysoka wilgotność w klujniku. Sprawdź profile wilgotności w klujniku.
38
Sygnał y Ind y k ó w
d
te
Wiele przyklejonych odłamków skorupy. Nadmierna ilość resztkowej albuminy spowodowana wysoką wilgotnością względną i/lub inkubacją w niskiej temperaturze lężenia. Niska wilgotność w klujniku. Monitoruj utratę wilgotności podczas przenoszenia i temperaturę zarodka podczas inkubacji.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Pisklęta wykluwają się mokre, po wykluciu nie powinny być kleiste; są pokryte albuminą. Monitoruj praktyki przechowywania i fumigacji. Może to być też oznaką nieodpowiedniej temperatury inkubacji, wentylacji i obracania, a także nadmiernej wilgotności inkubacji.
op
Pisklęta z kawałkami skorupki przyklejonymi do pierza puchowego są sygnałem, że po wykluciu nastąpiła zbyt duża utrata wilgotności. Często jest to problem wynikający z inkubacji; niskiej wilgotności lub niewystarczającego obracania jaja. W czasie inkubacji zaleca się obracać jaja co najmniej 8 razy dziennie.
C
To pisklę nie dało rady, mimo że było pełnowartościowe, nie mogło rozłamać skorupki. Zwróć uwagę na pozostały duży woreczek żółtkowy, a także najprawdopodobniej pozostałości albuminy. Ten ptak przestał się rozwijać. Być może jajo było przechowywane zbyt długo lub zostało schłodzone w pewnym momencie podczas przenoszenia z kurnika do inkubatora.
3 . W y l ę g a r n ia i p i s k l ę t a jed nod niowe
Normalna pozycja zarodka w jaju jest taka, że głowa ptaka skierowana jest w stronę dużego końca jaja, z dziobem skierowanym w prawo i pod prawym skrzydłem. W tej pozycji dziób kieruje się w stronę komórki powietrznej, a łapy podkurczają się w kierunku głowy. Pisklę, które rozwija się w innej pozycji, może mieć problemy podczas wykluwania.
Te pisklęta zdołały rozbić skorupę, ale nie mogły z niej wyjść. Niewykluczone, że istotną rolę odegrała w tym nieodpowiednia obsługa, słaba kontrola temperatury podczas preinkubacji lub długie składowanie jaj, a także niewłaściwa ułożenie jaja podczas inkubacji, niewłaściwe obracanie, temperatura i wilgotność. Nie należy otwierać klujnika podczas szczytu wylęgu, ponieważ spowoduje to gwałtowny spadek wilgotności względnej i wyschnięcie błony, co znów uwięzi wykluwające się pisklę. 39
ROZDZIAŁ 4
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Zyski z bioasekuracji
Celem programu bezpieczeństwa biologicznego jest zminimalizowanie ryzyka zachorowań
ptaków wynikającego ze źródeł zewnętrznych, jak również z zanieczyszczeń wewnętrznych. Bezpieczeństwo biologiczne jest często najtańszą i najskuteczniejszą formą zarządzania
interwencyjnego, mającego na celu osiągnięcie lepszych wyników. Nie istnieje system bezpieczny w 100%. Ryzyko zmniejsza się proporcjonalnie do ilości zainwestowanych pieniędzy. Biorąc pod uwagę wartość stada pod względem liczby i rodzaju indyków (stada hodowli zarodowej i stada rodzicielskie są niezwykle cenne), tym bardziej uzasadnione są większe wydatki.
C
op
Aby zrozumieć środki podjęte w celu zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego, należy zrozumieć związane z tym czynniki ryzyka. Najważniejszą kwestią jest zapobieganie przenoszeniu chorób, zanim problem ten się pojawi. Zmniejszaniem potencjalnego przyszłego ryzyka najlepiej, gdyby zając się już na długo przed budową fermy. W przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności, np. oznak podwyższonej „presji terenowego szczepu wirusa”, należy zintensyfikować wszystkie procedury higieniczne.
46
1. Lokalizacja fermy: najlepiej z dala od innych ferm (drobiarskich) i dróg, aby zarazki przenoszone drogą powietrzną nie mogły zainfekować fermy. Także z dala od stawów i rzek oraz siedlisk dzikich ptaków wodnych. 2. Skuteczny układ: ferma jest całkowicie ogrodzona dookoła płotem. Ferma podzielona jest na strefę czystą, w której trzymane są indyki oraz strefę brudną z dostępem do świata zewnętrznego. Droga w strefie brudnej wykorzystywana jest przez ciężarówki do rozładunku paszy lub do zabierania martwych ptaków, bez konieczności zbliżania się w okolicę indyczników. Sygnał y Ind y k ó w
Lokalizacja fermy silos z paszą rura napełniająca STREFA BRUDNA
STREFA BUFOROWA strefa buforowa punkt dostępu
STREFA CZYSTA indycznik
parking
d
strefa czysta punkt dostępu
indycznik
te
droga publiczna
droga zewnętrzna
miejsce miejsce śluza higieniczna płot wokół fermy przechowywania dezynfekcji pomiędzy strefą obejmujący strefę martwych ptaków pojazdów „buforową” a „czystą” „buforową”
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Uważa się, że odległość to najważniejszy czynnik służący zapewnieniu dobrego bezpieczeństwa biologicznego. Działalność drobiarska powinna być zlokalizowana na obszarze, na którym występuje niewielka ilość drobiu. Minimalna odległość między fermą a czynnikami wysokiego ryzyka to około 5 km, wliczając w to inny drób/ptactwo domowe, hodowle świń, ubojnie itp. W większości przypadków nie jest możliwa zmiana lokalizacji obiektu. Mimo to, zazwyczaj realne jest optymalizowanie wyników i/lub ulepszanie wyposażenia. Mając w głowie idealną sytuację, możliwe jest podjęcie właściwych decyzji. Wszystkie drogi, miejsca załadunku i dostaw powinny być utwardzone. Po opadach deszczu na chodniku nie powinny pozostawać żadne kałuże wody. Wskazane jest też zaplanowanie wokół kurników wybrukowanego pasa o szerokości co najmniej jednego metra, pomocnego w zwalczaniu gryzoni.
Przykładowy plan fermy z różnymi strefami bezpieczeństwa biologicznego.
Przechowywanie martwych ptaków Stado powinno być kontrolowane co najmniej dwa razy dziennie - jeśli jest zdrowe i powyżej czterech razy dziennie w przypadku wystąpienia choroby, tak aby można było szybko usunąć martwe lub chore ptaki. Aby uniknąć zakażenia, martwe ptaki powinny być przechowywane w zamykanym zamrażalniku lub chłodni. Miejsce, w którym martwe ptaki są gromadzone do wywiezienia, powinno znajdować się jak najdalej od kurników (w strefie brudnej).
Przy wjeździe pojazdów, wymagana jest któraś z metod dezynfekcja kół. Podczas stosowania wanny dezynfekcyjnej, upewnij się, że jest ona dobrze wypełniona (świeża woda i środek dezynfekujący). Prostszym w wykonaniu jest, przed wjazdem ciężarówki na teren fermy, oprysk podwozia i kół opryskiwaczem ręcznym.
Czynniki ryzyka przy przenoszeniu chorób
C
op
•
Pozwalając ciężarówkom na rozładunek paszy z drogi zewnętrznej, zapobiegasz otwarciu strefy buforowej fermy.
4 . Zy s k i z b io a s e k u r acji
• • • • • • • • • •
Transmisja pionowa: jaja lub pisklęta pochodzące z zakażonych hodowli Zainfekowane ptaki w stadzie Różne grupy wiekowe hodowane razem w tym samym miejscu lub w bliskim sąsiedztwie Nowo nabyte ptaki dodane do istniejącego stada Różne gatunki ptaków hodowane razem lub w bliskim sąsiedztwie Ludzie: ręce, włosy, buty i ubrania mogą być siedliskiem czynników zakaźnych Dzikie ptaki, gryzonie, muchy, chrząszcze czarnuchowate, inne owady i pasożyty Zanieczyszczona pasza, woda lub powietrze Zanieczyszczone szczepionki i lekarstwa Zanieczyszczony sprzęt wprowadzony na fermę (ciężarówki, ciągniki) Prywatna hodowla drobiu/ptaków w okolicy 47
Wejście do fermy
Najprostszą i najskuteczniejszą barierą jest podzielenie przedsionka na czystą i brudną stronę, oddzieloną ławką. Czyste obuwie jest trzymane po czystej stronie. Personel i goście wchodzący do kurnika siadają na ławce zwróceni ku brudnej strefie i zdejmują obuwie. Następnie przenoszą nogi nad ławką na czystą stronę i zakładają czyste obuwie. Po opuszczeniu kurnika przez gości, buty są zabierane do czyszczenia. Jest to prosta i szybka metoda zapobiegania wnoszeniu chorób do indyków na obuwiu, co jest prawdopodobną drogą ich przedostawania się do obiektu. Fermy reprodukcyjne mają swój własny system bezpieczeństwa biologicznego i kodeks postępowania, ponieważ stada te są znacznie cenniejsze i należy unikać wszelkich zagrożeń dla ich zdrowia. Zazwyczaj obejmuje to wzięcie prysznica przed wejściem na obszar zajmowany przez ptaki. Prysznice na fermach komercyjnych są mniej powszechne, ale wysoce zalecane. Każda ferma, kiedy indyki są na niej obecne, powinna stosować szereg barier ochronnych, wchodzących w skład bepieczeństwa biologicznego.
Dozownik ze środkiem dezynfekującym przed wejściem do kurnika.
Prysznice są sposobem na upewnienie się, że pracownicy lub odwiedzający nie wniosą infekcji na fermy.
C
op
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie wokół fermy ogrodzenia z siatki. Przy wejściu do gospodarstwa powinien znajdować się budynek z czystymi kombinezonami i gumowymi butami, które należy założyć przed wejściem na teren fermy. Należy prowadzić ewidencję wszystkich odwiedzających, którzy wchodzą na teren fermy, zawierającą nazwisko, datę, oświadczenie o „czystości” i zdrowiu, cel wizyty oraz podpis odwiedzającego. Jak również rejestrować miejsce i czas ostatniej wizyty w innym gospodarstwie drobiarskim. Większość kurników posiada „przedsionek”, który poprzedza wejście na obszar z indykami. Na dużych fermach komercyjnych, zmiana butów i kombinezonów w połączeniu z siatką na włosy i dezynfekcją rąk przed wejściem do każdego z obieków, to środki, które należy wykonać przed wejściem na stado ptaków. W przypadku lekarzy weterynarii, doradców żywieniowych i/lub przedstawicieli handlowych (dostawców piskląt) zasadnicze znaczenie ma co najmniej trzydniowa przerwa pomiędzy wizytami na różnych stadach.
48
Zanurzanie butów w środku do dezynfekcji a także dezynfekcja rąk przy wejściu do kurników są ostatnią linią obrony przed wszelkimi patogenami, które mogą dotrzeć do stada. Utrzymuj buty w czystości i regularnie wymieniaj środek dezynfekujący. Kiedy nikogo nie ma w indyczniku, wszystkie drzwi muszą być zamknięte na klucz.
Po zakończeniu niektórych czynności (mycie poideł, usuwanie martwych ptaków) należy dokładnie umyć ręce, dlatego w każdym kurniku musi być zainstalowany zlew.
Sygnał y Ind y k ó w
te
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Przed dostarczeniem sprzętu lub innych materiałów należy wiedzieć, gdzie je wyprodukowano i/lub przechowywano oraz kto je przewoził. Każdy przewoźnik powinien dostarczyć pisemną deklarację stwierdzającą, że przed załadunkiem i transportem ciężarówka została oczyszczona i zdezynfekowana. Pojazdy dostarczające pisklęta i paszę na fermę powinny być dezynfekowane przed wjazdem na jej teren. Należy zadbać o to, aby wyposażenie, takie jak przyrządy do szczepień i wagi, nie były wnoszone do kurnika bez uprzedniego umycia i zdezynfekowania. Narzędzia i inny sprzęt powinny być na stałe przechowywane w budynku, w którym się z nich korzysta. Cały nowy sprzęt powinien być czyszczony i dezynfekowany przed umieszczeniem go w strefie czystej. Materiały lub sprzęt, które nie są potrzebne na co dzień, nie powinny znajdować się ani w strefie buforowej, ani strefie czystej.
d
Sprzęt i materiały
Ta glebogryzarka przewożona jest między kurnikami za pomocą wózka widłowego. Zapobiega to roznoszeniu brudnej ściółki po całej fermie, a koła traktorka nie dotykają potencjalnie zanieczyszczonego podłoża zewnętrznego.
C
op
Buty i ubrania, po użyciu, powinny zawsze być czyszczone najszybciej jak to możliwe. Przechowuj je w taki sposób, aby nie było możliwe ich ponowne zabrudzenie. Można również używać różnych kolorów w różnych częściach gospodarstwa. W tym przypadku ciemne buty są używane w strefie buforowej (ferma), a białe w strefie czystej (indycznik), natomiast buty „uliczne” są zostawianie w strefie brudnej.
Buty „uliczne” powinny być zostawiane w strefie brudnej. Upewnij się, że stosowany jest odpowiedni sposób tymczasowego przechowywania tych butów.
Prosta śluza sanitarna pomiędzy strefą buforową a strefą czystą. Buty „uliczne” zostawia się po jednej stronie progu, a buty fermowe zakładane są wewnątrz strefy czystej, której już nie opuszczają.
4 . Zy s k i z b io a s e k u r acji
49
ROZDZIAŁ 5
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Klimat w hali indyczej
Indyki mogą być hodowane w różnych klimatach. Dwa najszybciej rozwijające się rynki to Afryka Północna (bardzo gorące lata) i Rosja (bardzo mroźne zimy). W zimnym klimacie budynek i kontrola klimatu muszą być na wysokim poziomie. W bardzo gorących warunkach wystarczy tańszy
budynek. Niewłaściwy klimat od wczesnego etapu rozwoju stada może mieć poważny wpływ na jego zdrowie, wydajność i końcowe wyniki.
Wentylacja
C
O2
H2O, CO2
maksymalna
op
minimalna
CO, NH3
Ciepło
Pył
Klimat indycznika to połączenie różnych czynników: temperatury, wilgotności i prędkości powietrza, składu powietrza w pomieszczeniach, ilości pyłu i światła. Wszystkie te czynniki mogą potencjalnie wpływać na siebie nawzajem. 58
Zaburzenia klimatu mogą prowadzić do problemów z oddychaniem, zaburzeń żołądkowo-jelitowych i ogólnoustrojowych infekcji bakteryjnych, związanych z wysokim poziomem NH3, CO, CO2 i pyłów. Nadmierna wilgotność wpływa na jakość ściółki, prowadząc do zmian w podeszwach stóp, odparzeń mięśnia piersiowego, zapaleń skóry itp. Nieodpowiedni mikroklimat może powodować wiele szkód w okresie odchowu, ponieważ młode pisklęta są bardzo podatne na stres klimatyczny. Te bardzo często występujące problemy prowadzą do wysokiego poziomu wczesnego uboju i śmiertelności lub późniejszego odrzucania tusz w momencie uboju. Sygnał y Ind y k ó w
Podstawowe wymogi w zakresie klimatu Zalecany poziom
Temperatura (powietrze)
34-37°C (odchów). Stopniowy spadek do 12-14°C w tuczu.
Temperatura (podłogi) Idealna: 1-2°C poniżej temperatury powietrza. Minimalna: 28°C Dwutlenek węgla (CO2)
< 3 000 ppm
Tlenek węgla (CO)
< 10 ppm (idealnie 0) 45-65%
Amoniak (NH3)
< 10 ppm (człowiek czuje jego zapach od 5 ppm)
d
Wilgotność względna
Siarczek wodoru (H2S) < 5 ppm (idealnie 0) (człowiek czuje jego zapach od 0,5 ppm) Dwutlenek siarki (SO2) 0 Współczynnik wentylacji, m3/kg/h
W zależności od klimatu zewnętrznego, planu fermy i wieku ptaków
Prędkość powietrza na poziomie ptaków
< 0,1 m/s (w zimie, w wylęgarni) < 0,2 m/s (w hodowli do 6 tygodni) 1,5-2,5 m/s (tylko w lecie, tylko po 6 tygodniach)
Różnica temperatur na poziomie ptaków
< 1°C (w hodowli do 6 tygodni)
Podciśnienie
0,5-1,0 Pa/m szerokości kurnika
Pył
< 3 mg/m3
Światło
100-20 luksów 8 godzin ciemności w ciągu dnia
Brak możliwości regulacji temperatury, kluczowe znaczenie ma środowisko
0
Okres przejściowy w 5-7 dniu życia
(28)0
inkubacja
7
wyląg
105-140
tucz
wzrost
80%
op
55%
Kondukcja
C
28-63
odchów
rozwój
Konwekcja
Ptaki nie mogą się pocić, więc tracą ciepło przez kondukcję, radiację, konwekcję i ewaporację. Minimalizuj te straty u bardzo młodych piskląt. W przypadku starszych ptaków sytuacja często jest odwrotna i może być wymagane odprowadzanie nadmiernej ilości ciepła.
5 . Kl i m a t w h a l i in d y czej
Pisklęta wytwarzają własne ciepło i mogą samoczynnie regulować temperaturę swojego ciała
Pisklęta nie mogą odpowiednio regulować temperatury swojego ciała. Przez pierwsze 5-7 dni zmienia się ona w zależności od otoczenia (poikilotermiczne). Jeżeli w ciągu pierwszego tygodnia temperatura jest zbyt wysoka lub zbyt niska, ma to negatywny wpływ na aktywność pisklęcia, jednorodność, dzienny wzrost, żywotność, spożycie paszy i końcową masę ciała.
Radiacja
Ewaporacja
Parametr
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Trudno jest prawidłowo przewidzieć i ustandardyzować mikroklimat. Utrzymanie optymalnych warunków wymaga kreatywności i zrozumienia potrzeb indyków. Każdy hodowca ma swoje własne, specyficzne kombinacje ustawień i podejścia, aby osiągnąć optymalną wydajność (rzadko mogą być one ślepo kopiowane z jednej/-go fermy i/lub kurnika do drugiej/-go). Większość parametrów może być mierzona za pomocą urządzeń elektronicznych, ale ich wartości nie zawsze są jednoznaczne z komfortem (wszystkich) ptaków. Spędzaj czas wśród ptaków w hali, obserwuj ich zachowanie, sprawdzaj przepływ powietrza (test dymu), znajduj krytyczne obszary, które są poza zasięgiem czujników i próbuj zrozumieć wzajemne powiązania między tymi parametrami, aby nauczyć się dostrzegać i reagować na sygnały indyków związane z nieoptymalnym mikroklimatem. Istnieje kilka metod chowu piskląt przez kilka pierwszych tygodni ich życia. Tradycyjna metoda polega na wykorzystaniu zawieszanych promienników. Przez pierwszy tydzień życia pisklęta znajdują się tylko w obszarze promiennika, który ograniczony jest kartonowym okręgiem. Dwa nowe systemy to ogrzewanie całej hali stosowane w przemyśle brojlerów kurzych oraz ogrzewanie podłogowe. To ostatnie jest zazwyczaj instalowane w momencie budowy nowej hali.
te
Mikroklimat
15%
15%
30%
5%
Pisklę indyka zwykle traci około połowy ciepła przez skórę, a połowę przez oddychanie. Jeśli warstwa ściółki jest zbyt gruba, pisklę będzie musiało oddawać ciepło przez ziajanie. Grubością ściółki można wpływać na regulację ciepłoty ptaków zarówno zimą (niepożądane straty ciepła u młodych piskląt), jak i latem (pożądane ochłodzenie starszych ptaków).
59
Temperatura powietrza
Pierwszą rzeczą, którą pisklęta odczuwają po wyjęciu ze skrzynek lub kartonów transportowych, jest temperatura podłogi/ściółki. Ma ona silny wpływ na ich aktywność i zdrowie już od pierwszych chwil pobytu w indyczniku i z góry określa ogólną wydajność pełnego cyklu odchowu i tuczu. Należy upewnić się, że kurnik i podłoga są odpowiednio ogrzane.
Temperatura powietrza jest drugim najważniejszym parametrem po temperaturze podłogi. W przypadku stosowania zawieszanych promienników w pierwszych dniach temperatura powinna wynosić około 35°C. Temperaturę tę należy odczytywać na krawędzi kręgu - ok. 5 cm nad ściółką lub na wysokości piskląt. Przed przybyciem piskląt upewnij się, że termometr działa poprawnie. Redukuj temperaturę w kręgu o około 2,8°C tygodniowo, aż do poziomu 18-20°C lub temperatury panującej w nocy - w zależności od tego, która z tych wartości jest większa. W pierwszych tygodniach temperatura w pomieszczeniu powinna wynosić co najmniej 21°C. Pomaga to uniknąć przeciągów i dużych wahań temperatury w pomieszczeniu z promiennikiem. Jeśli w okresie tym jest ciepło, temperaturę można zmniejszyć na początku drugiego tygodnia. Jednak przez dłuższy czas nadal można ją zwiększać w godzinach wieczornych. W klimacie umiarkowanym, w zależności od warunków pogodowych, po szóstym tygodniu dogrzewanie piskląt zazwyczaj konieczne jest już tylko w niewielkim stopniu lub wcale nie jest potrzebne.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Temperatura podłogi
Pamiętaj umieść wszelki sprzęt z powrotem na miejscu zanim przybędzie nowe stado! Ten czujnik T nadal wisi pod sufitem (od okresu czyszczenia), więc będzie wskazywał wysoką temperaturę. Pisklęta będą się gromadzić na podłodze, a komputer nie będzie uruchamiał nagrzewnic/promienników.
X 40°C
30°C 24°C
33-35°C
X
38°C
42°C
40°C
✓
35°C
40°C
40°C
33°C
31°C
24°C
28-30°C
Podgrzanie kurnika do temperatury 37°C częściowo rozwiąże problem zimnej podłogi dla mniejszości - słabych piskląt, ale stworzy problem przegrzania dla większości - piskląt aktywnych.
Podgrzewanie podłogi przed rozprowadzeniem ściółki jest kluczem do udanego okresu odchowu dla wszystkich kategorii piskląt (minimalna różnica między temperaturą podłogi i powietrza).
C
op
Podłoga jest zimna - 24°C, temperatura powietrza jest w porządku (33-35°C): silne/ aktywne pisklęta czują się komfortowo, słabe/bierne pisklęta tracą ciepło przez kondukcję na zimnej podłodze.
37°C
60
Nie ufaj ślepo instrumentom, regularnie wysyłaj narzędzia do dokładnej kalibracji. Porównuj je z podobnymi narzędziami.
Najlepiej jest, kiedy temperatura podłogi jest o około 3-4°C niższa od temperatury powietrza (co najmniej 28°C). Jeśli temperatura podłogi będzie zbyt niska, na podłodze dojdzie do kondensacji.
Wilgotność względna
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
d
Kiedy pisklęta dotyka stres cieplny?
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
Wpływ temperatury i wilgotności względnej powietrza są z sobą ściśle powiązane. Można to zilustrować za pomocą gąbki. Gorące powietrze jest gąbką, która wchłania wodę. Kiedy powietrze staje się zimniejsze, cząsteczki powietrza zbliżają się do siebie, więc jest mniej miejsca na wilgoć, podobnie jak podczas ściskania gąbki. Sytuacja jest dobra, dopóki gąbka nie zostanie nasycona, kiedy się to stanie, woda zacznie z niej kapać. W powietrzu przejawia się to w postaci kondensacji.
Spodziewałbyś się, że pisklęta będą najbardziej narażone na stres termiczny w najgorętszym momencie dnia. Jednak problem ten pojawia się zazwyczaj pod koniec dnia, gdy powietrze się ochładza, a wilgotność względna powietrza gwałtownie wzrasta. Ptaki nie są w stanie pozbyć się wtedy nadmiaru ciepła (zawsze patrz na kombinację temperatury i wilgotności względnej powietrza).
Gorące powietrze, może utrzymać dużo wilgoci
Ale gdy powietrze się ochładza i kurczy...
50
op
C
Wilgotność bezwzględna (g/kg)
Wykres Molliera
Na tym wykresie pokazano zależność między temperaturą a bezwzględną ilością wilgoci w powietrzu (wykres Molliera). Zakrzywione linie pokazują wilgotność względną (RH). Jeżeli temperatura początkowa wynosi 35°C, a wilgotność względna powietrza 60% (A) i temperatura spada, to wilgotność względna szybko wzrasta (wilgotność bezwzględna powietrza nie zmienia się): poziomo przesuwa się w lewo. Wyższa wilgotność względna powietrza, zmniejsza ewaporację; pisklętom trudniej jest pozbyć się nadmiaru ciepła. W tym przykładzie jeśli powietrze ochłodzi się do 26°C, a wilgotność wzrośnie do maksymalnie 100%, to pisklęta zginą od stresu cieplnego (B).
...nie może już zatrzymywać ani wchłaniać wilgoci (w związku z tym może dojść do zakończenia ewaporacji i pojawienia się kondensacji).
RH 100%
45 40
RH 80%
35 30 B
25
RH 60%
A
20
RH 40%
15 10 5 0
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Temperatura °C
5 . Kl i m a t w h a l i in d y czej
61
ROZDZIAŁ 6
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Zarządzanie ściółką
Ponieważ indyki spędzają na ściółce znacznie więcej czasu niż brojlery kurze w „krótkim cyklu”, zarządzanie ściółką ma kluczowe znaczenie. Wiele problemów związanych ze zdrowiem indyków i jakością mięsa wynika z niewłaściwego zarządzania ściółką. Upewnij się, że hala indycza jest dobrze przygotowa na na przyjazd jednodniowych piskląt. Dla dobrego startu należy przygotować porządną warstwę ściółki, a następnie dbać o utrzymanie jej poziomu jakości.
C
op
Materiał ściółkowy izoluje podłogę, pomaga zachować ciepło i jednocześnie zapewnia ptakom odpowiedni komfort bytowania. Równocześnie osusza i absorbuje wilgoć z odchodów, kondensat z ptasiego oddechu oraz wodę rozlaną z poideł. Ściółka zapewnia miękką, gąbczastą powierzchnię, na której indyki mogą odpoczywać, pomaga zapobiegać powstawaniu pęcherzyków na piersiach, a także zaspokoić potrzebę kąpieli w kurzu i instynktu grzebania. Do każdego zasiedlenia hali należy stosować
78
świeżą ściółkę. Należy ją odstawić po oczyszczeniu i dezynfekcji, aby zapobiec ponownemu zakażeniu przez patogeny. Ściółkę należy rozłożyć tak, aby zapewnić gładką, równą powierzchnię min. 7 cm głębokości w okresie wiosenno-letnim i co najmniej 10 cm w okresie jesienno-zimowym. W przypadku stosowania ogrzewania podłogowego można zmniejszyć głębokość ściółki, ale należy zadbać o poziom zapeniający ptakom odpowiedni komfort.
Sygnał y Ind y k ó w
Upewnij się, że jest ona przechowywana w prawidłowy sposób. Ściółkę należy bezpiecznie przechowywać w suchych warunkach, najlepiej bez kontaktu z ptakami. W ogrodzonym miejscu w hali przechowuj tylko tyle ściółki, ile jest potrzebne dla obecnego stada. Nie używaj tego miejsca składowania także dla innych stad, ponieważ możesz przenieść w ten sposób patogeny. Mokra, zapleśniała ściółka sprawia, że indyki mają bardzo słaby start.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
Wybór dobrego materiału na ściółkę jest ważny, jednak jeśli nie zostanie on użyty natychmiast, może szybko ulec zniszczeniu pod wpływem czynników środowiskowych. Przechowywanie jest zawsze konieczne, ponieważ w trakcie cyklu produkcyjnego trzeba regularnie uzupełniać warstwę ściółki, zwłaszcza gdy w kurniku pojawiają się mokre plamy. Dodawanie świeżej ściółki jest z reguły tylko elementem rutynowych działań.
d
Składowanie ściółki
Te wióry drzewne są dobrze ogrodzone i będą używane tylko dla tego stada. Przechowując ściółkę przez cały okres w kurniku, unika się wprowadzania nowego materiału do zamkniętego kurnika i stresowania stada.
C
op
Ściółka powinna być przechowywana w miejscu zabezpieczonym przed czynnikami atmosferycznymi i dostępem szkodników, ptaków lub innych zwierząt.
W żadnym wypadku ściółki nie wolno przechowywać na zewnątrz! Z pewnością doprowadzi to do rozwoju pleśni i zachęci wszelkie rodzaje stworzeń do zagnieżdżenia się w niej.
6 . Za r z ą d z a n ie ś c i ó łk ą
Ściółka powinna być równomiernie rozprowadzona po całej hali i wygładzona do jednego poziomu, szczególnie w obszarach dla młodych piskląt.
79
Ściółka na betonowych posadzkach
X
✓ 2
te
d
1
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Jeśli podłoga jest zimna, gruba warstwa ściółki izolacyjnej może utrudniać jej ogrzanie. Ciepła ściółka na zimnej powierzchni może nawet spowodować kondensację na podłodze, która od spodu zawilgoci ściółkę. Dlatego też, zawsze lepiej jest ogrzać podłogę przed rozrzuceniem ściółki.
Ściółka
Betonowych
Ciepło zgromadzone z poprzedniej partii ptaków
Piasek
Aby zapobiec zjadaniu ściółki przez pisklęta, przez pierwsze 2-3 dni można ją przykryć papierem. Dodatkowa korzyść: powstaje tak powierzchnia do dodatkowego karmienia. Papier ten powinien mieć szorstką powierzchnię, aby zapewnić pisklętom dobrą przyczepność. Należy też uważać, aby nie stał się śliski wokół poideł, ponieważ miałoby to odwrotny efekt...
C
op
Specjalnego podejścia wymagają posadzki betonowe. Duża ilość ciepła z poprzedniej partii ptaków może zostać zatrzymana w warstwie piasku pod posadzką betonową. W niektórych przypadkach wykorzystując to ciepło resztkowe, można obniżyć koszty ogrzewania.
Zimne miejsce pod ściółką spowodowało miejscową kondensację. Wilgoć powoduje, że ściółka jest mokra i zimna.
80
Aby zapobiec infekcjom pleśniowym (np. aspergilozie), oprócz fumigacji i dezynfekcji całego kurnika, zaleca się spryskanie ściółki (przed wypuszczeniem na nią piskląt) środkiem grzybobójczym, takim jak kwas propionowy. Indyki są bardzo podatne na pleśń! Sygnał y Ind y k ó w
Dobre materiały ściółkowe powinny być suche, chłonne i kruche, aby zapewniać izolację i być wolne od zanieczyszczeń. Najważniejszą cechą ściółki jest jej zdolność do wchłaniania i emitowania wilgoci oraz niepylenie. Koszt, dostępność i sposób przetwarzania obornika to czynniki, które decydują o tym, z jakiego rodzaju ściółki korzystasz. Wióry drzewne i sieczka to powszechnie stosowane materiały ściółkowe dla indyków. Bardzo gruba ściółka może przyczyniać się do chorób nóg, podczas gdy drobne materiały mogą być zbyt pylące. Ponadto drobna ściółka częściej skleja się w „ciasto” wokół poideł i karmideł. To z kolei może prowadzić do częstszych problemów z łapami i stopami, jeśli taka sklejona ściółka nie zostanie usunięta. Z drugiej strony gruba ściółka, taka jak wióry drzewne czy gruba słoma, nie wchłania dobrze wilgoci i też może prowadzić do problemów z łapami/ piersiami. Aby uzyskać najlepszy efekt, najlepiej jest wypośrodkować. Jeśli w odchowalni przebywają indyczki, warstwa ściółki na początku musi mieć 10-13 cm głębokości: wysokość pięści. Jeśli indyczki są przenoszone do tuczu, ściółka w nowym indyczniku powinna mieć co najmniej 5 cm grubości. W przypadku korzystania z ogrzewania podłogowego, głębokość ściółki można zmniejszyć do 3 cm.
Wióry sosnowe Trociny Pellet z trocin
te
Wióry sosnowe
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Rodzaje ściółki
Słoma
d
Materiał na ściółkę
Łuski ryżowe
Pellet drzewny
Pochłanianie wilgoci Pylenie Zdrowie indyków, uwagi ++
+
+/-
++
--
Ryzyko zablokowania wola, niedrożności żołądka, chorób układu oddechowego
++
-
Wyjątkowo higieniczny, ale pylenie przy pękaniu
Sieczka ze słomy rzepakowej
++
++
+/-
Sieczka ze słomy pszenicy
++
++
+/-
Sieczka ze słomy lnianej
+
-
+/-
Łuski ryżu
+
++
+/-
-
++
Ostre krawędzie mogą uszkodzić skórę i powodować rany i infekcje.
Mielone kolby i plewy kukurydzy
+/-
++
Dobre dla zdrowia jelit ze względu na poziom kwasowości
Torf
op
Łuski słonecznika
--
Zmniejsza przypadki zapalenia poduszki stopy
--
+
Pozytywny wpływ surowych włókien na zdrowie jelit
Piasek
+/-
-
Poprawia funkcje żołądka, ale zwiększa ryzyko blokady wola i zanieczyszczenia patogenami
Wióry twardego drewna
+
+/-
Możliwe zanieczyszczenie, większe ryzyko powstawania pleśni
Łupiny orzechów ziemnych
+/-
-
Możliwe zanieczyszczenie, większe ryzyko powstawania pleśni, droższe poza regionami produkcji
C
++
Lucerna
++ bardzo dobra, + dobra, +/- średnia, - zła, -- bardzo zła
6 . Za r z ą d z a n ie ś c i ó łk ą
81
Wióry drzewne
d
Wilgotność wiór drzewnych nigdy nie powinna przekraczać 12%. Skontroluj to po przyjeździe, w przeciwnym razie w warunkach gorącej odchowalni wióry będą pleśniały, zwłaszcza wewnątrz plastikowych opakowań. Unikaj trocin lub wiórów z odpadów drzewnych (starych mebli lub z konserwowanego drewna): zawarte w nich pozostałości substancji chemicznych mogą być trujące zarówno dla ptaków, jak i dla ludzi.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
Grubość wiórów drzewnych decyduje o ich chłonności. Nie powinny być one grubsze niż 3 mikrony.
Inną powszechnie stosowaną techniką oceny jakości jest przesiewanie. Wióry drzewne mogą być uznane za dopuszczalne dla odchowalni, jeśli zawierają mniej niż 10% drobnej frakcji (< 1 mm).
Trociny nie są dobrym materiałem na ściółkę, ponieważ są bardziej podatne na zjedzenie i mogą stanowić przyczynę niedrożności wola i żołądka.
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
To prosty test na pylenie: weź garść wiórów i wyrzuć je w powietrze. Patrz, jak spadają. Im większa jest w nich ilość drobnego materiału, tym dłużej chmura pyłu będzie się osadzać.
C
op
Co robi ten człowiek?
82
Sygnał y Ind y k ó w
te
Słoma o dobrej wilgotności: 10%. Nigdy nie należy belować słomy, dopóki jej wilgotność nie spadnie poniżej 12%. Unikaj zbierania słomy z brzegów rzeki, w godzinach wieczornych/porannych (rosa), po burzy lub w innym czasie, kiedy wilgotność powietrza jest wysoka.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Słoma występuje obficie na wielu obszarach i jest tania. Chłonność słomy można zwiększyć po jej posiekaniu na kawałki o wielkości około pięciu centymetrów. Sieczkarnia do słomy może być używana w kurniku, jednak tworzy ona zbyt dużo pyłu. Dlatego lepiej jest rozprowadzać wstępnie posiekaną słomę ręcznie. Dobrej jakości krótka sieczka daje podobne korzyści jak wióry drzewne, ale ma też zaletę w postaci bardzo dobrej przyczepności dla młodych piskląt. Jest to szczególnie ważne, kiedy po dostawie pisklęta są wyczerpane. Słoma z roślin jarych lepiej wchłania wilgoć w porównaniu z roślinami ozimymi. Słoma jęczmienna i żytnia mają lepszą absorpcję niż słoma pszenna. Po belowaniu słomę należy przewieźć bezpośrednio do miejsca składowania i przechowywać ją przez co najmniej cztery tygodnie przed użyciem, aby umożliwić naturalną dezaktywację większości patogenów. Bale słomy należy przewozić na osłoniętych samochodach ciężarowych lub przyczepach, chroniąc je przed deszczem, wektorami chorób i zanieczyszczeniem kurzem i błotem z kół. Słoma powinna być sucha i zabezpieczona przed ptakami i gryzoniami, ponieważ często w jej wnętrzu pozostają jeszcze jakieś ziarna, które będą je przyciągać. Wewnątrz i na zewnątrz magazynu co 5 metrów ustaw stanowiska z przynętą. W celu zabezpieczenia przed ptakami używaj siatek ochronnych/oczkowanych.
d
Słoma
C
op
Wśród piskląt hodowanych na słomie odnotowuje się mniej strat z powodu „wywrotek”. Przyczepność na słomie jest o wiele lepsza niż na wiórach drzewnych.
Pellet drzewny rozpada się po kilku dniach. Materiał staje się wtedy bardzo drobny i pylący. Więc nie zawsze jest to najlepszy materiał na ściółkę. 6 . Za r z ą d z a n ie ś c i ó łk ą
83
ROZDZIAŁ 7
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Pasza i woda
Wydajna produkcja indyków zależy od stałego dostarczania wysokiej jakości paszy, która jest zrównoważona pod względem składników pokarmowych. Niezbędna jest również dobra jakość wody. Aby w pełni wykorzystać potencjał genetyczny ptaków, konieczne jest spełnianie specyficznych wymagań żywieniowych stad indyków już od pierwszego dnia życia.
Prawo minimum Liebiga
C
op
Prawo Liebiga: wzrost nie jest podyktowany całkowitymi dostępnymi składnikami, ale składnikami limitujacymi (czynnikiem ograniczającym). Jeśli jeden ze składników nie jest w 100% dostępny, wówczas pozostałe składniki nie zostaną w pełni wykorzystane i nie zostanie osiągnięty maksymalny genetyczny potencjał wzrostu. Każdy składnik odżywczy może stać się czynnikiem ograniczającym: aminokwasy, minerały, witaminy, pierwiastki śladowe.
88
Wszystkie składniki są dostępne w wystarczającej ilości, ale poziom produkcji (= wody) nie przekroczy poziomu, który jest określony przez składnik ograniczający (= najkrótsza klepka w beczce).
Zapotrzebowanie pokarmowe ptaków stale zmienia się w ciągu okresu wzrostu. Dlatego też większość stad indyków ma 4-7 różnych diet w okresie produkcji. Możliwe jest nawet do 20 faz karmienia, w ramach których w sposób kontrolowany dokonywane są zmiany diety. Im więcej takich zmian, tym łatwiej jest dopasować paszę do potrzeb ptaków, jednak nagłe zmiany w jej składzie mogą zakłócić florę jelitową (mikrobiota) i wywołać stres u ptaków. Ponadto smak lub zmiany paszy mogą wpływać na jej spożycie. Przejście pomiędzy dwoma różnymi paszami musi być stopniowe, aby zminimalizować obciążenie dla układu pokarmowego i uniknąć problemów trawiennych. Najlepiej byłoby, gdyby zostały one uzupełnione o krótki cykl antystresowych dodatków witaminowych. Sygnał y Ind y k ó w
Dostosowywanie programu żywienia Starter (0-28 dni) • • •
Mikro-granulat 2,2 mm
te
d
• •
Kruszonka lub mini-granulat (2,0-2,2 mm) zapewniają lepsze spożycie pokarmu i wyższą masę końcową Optymalny rozwój organów, kości i mięśni Wysoka zawartość białka, witamin i minerałów dla maksymalnego wzrostu w tym bardzo krytycznym okresie Nie dodawaj całej pszenicy Droga pasza w przeliczeniu na tonę, ale nie na indyka ze względu na spożywaną małą jej ilość
Kruszonka
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Aby sprostać zmieniającym się wymaganiom żywieniowym ptaków, w różnych fazach żywieniowych hodowcy dostarczają różne wartości odżywcze i rodzaje granulatów. Programy żywieniowe są punktem wyjścia, ale dodatkowo konieczna jest dokładna analiza wydajności, aby odpowiednio dopasować zawartość składników pokarmowych (białka, energii, minerałów), jak również czas trwania fazy żywieniowej. Pierwszym wskaźnikiem powinna być krzywa wzrostu. W celu codziennego monitorowania wagi dostępne są automatyczne systemy ważenia. Część indyków może być ważona ręcznie (co najmniej 25 ptaków na grupę). Innym ważnym punktem odniesienia jest raport z rzeźni dotyczący wydajności tuszki i piersi, zawartości tłuszczu i białka w tuszce oraz stanu wątroby. Nadmierne odkładanie się tłuszczu w brzuchu i stłuszczone wątroby mogą być sygnałem świadczącym o nadmiernej ilości energii metabolicznej (ME) w paszy dla indyków w ostatnich tygodniach tuczu (finiszer). Jednakże korzystanie z wyników z ubojni w celu zmiany strategii żywienia za poprzednie pięć miesięcy może być niedopuszczalnie mylące. Dlatego też dzienne monitorowanie zużycia paszy i krzywej wzrostu jest niezbędne dla udanej produkcji indyka i działań prewencyjnych.
Grower (29-70 dni)
• • • •
Granulat (o średnicy 3,0-3,5 mm) Stopniowo zmniejszana zawartość białka i zwiększana wartość energetyczną Struktura paszy ukierunkowana na maksymalne spożycie Zacznij dodawać i stopniowo zwiększaj dodatek pszenicy 5-15-20%
Przykład 6-fazowego programu żywienia Faza
Wiek (dni)
F
M
Płci w jednym kurniku (pośredni)
1
0-28
0-28
0-28
2
29-42
29-42
29-42
3
43-56
43-63
43-60
4
57-70
64-84
61-77
5
71-98
85-112
78-112
6
99-105
113-140
113-140
• • • • •
Granulat (o średnicy 3,5-4,0 mm) Dalsza redukcja białka i wzrost wartości energetycznej Maksymalny dodatek pszenicy 30-50% Metaboliczne przekształcanie białka w tłuszcze prowadzi do gorszego wykorzystania paszy, dlatego ważne jest, aby w tej fazie zapewnić odpowiednią ilość energii Najwyższe koszty paszy z powodu wysokiego spożycia w tym okresie
C
op
Standardowe zalecenia dotyczące faz żywieniowych dla ras ciężkich mogą być stosowane u osobno chowanych samców i samic. W przypadku stada mieszanego można zastosować fazowanie pośrednie.
Finisher (71 dni przed do uboju)
Pasza finisher bez dodatkow leczniczych Porównanie granulatu 3,0 i 4,0 mm. 7 . Pa s z a i w o d a
W końcowym okresie, aż do uboju, musi być podawana pasza bez leków i kokcydiostatyków. Niektóre kokcydiostatyki mają 0 dni okres karencji, więc mogą być stosowane w paszach bez leków na etapie finisher.
89
Przejście z kruszonki na granulat
d
te
yr D ig r ht af s t pr ot ec
W trakcie życia indyka spada zapotrzebowanie na białko i wzrasta zapotrzebowanie na energię. W naturze można zauważyć, że młode ptaki karmione są głównie robakami (białko) i stopniowo uczą się jeść ziarno (energię). Aby sprostać tym zmieniającym się wymaganiom, także na fermie stosuj fazy, które obejmują różne wartości odżywcze i rodzaje granulatów.
W ciągu pierwszych 24-72 godzin bardzo ważne jest, aby nakłonić pisklęta do spożycia jak największej ilości paszy. Wczesne zarządzanie pod względem dostępu paszy, oświetleniem, łatwym dostępem do wody pitnej i temperaturą w kurniku musi zachęcać ptaki do jedzenia. Pasza musi być odpowiedniej wielkości i konsystencji: jeśli jest zbyt drobna i zapylona, pisklę może nie być w stanie wyselekcjonować wystarczającej ilości cząstek i nie spożyje wystarcząjaco. Jeśli cząstki będą zbyt duże lub zbyt twarde, pisklę nie będzie w stanie połknąć ich. Przejście z pasz kruszonych na granulowane to moment krytyczny. Jeśli granulki są zbyt duże lub zbyt długie, ptaki ich nie zjedzą. Jeżeli obniżone lub niewystarczajace żerowanie trwa od 12 do 24 godzin ptaki mogą stracić nawet do jednego dnia wzrostu, co w dłuższej perspektywie może przełożyć się na zdrowie jelit. Przejście z kruszonek na granulaty w czasie, w którym odbywa się przeniesienie do kurnika tuczowego dla indyków, może stresować ptaki i zmniejszyć zużycie paszy. Dlatego też ze zmianą paszy najlepiej jest odczekać kilka dni po przemieszczeniu ptaków. Nawet krótkie okresy zmniejszonego spożycia paszy z powodu chorób lub problemów mechanicznych mogą prowadzić do zmniejszenia przyrostu masy ciała i wydłużenia okresu wzrostu. Długie przerwy w jedzeniu prowadzą do znacznego stresu, który przejawia się jako biegunka, zwiększona częstość zadrapań skóry (ptaki piętrzące się wokół karmideł), powiększone wole w wyniku objadania się, a w efekcie też większe straty z powodu przedwszesnej selekcji.
Jeśli granulki są zbyt długie lub zbyt twarde, pisklęta nie będą w stanie ich połknąć, a ich pobór paszy zmniejszy się.
Powiększone wole
C
op
Wole zazwyczaj znajduje się w zagłębieniu mostkowym i przymocowane jest do boku i tyłu szyi. Jeśli tkanki łączne nie są w stanie utrzymać wola na miejscu, zaczyna ono opadać. Po dłuższym okresie głodu indyki mają tendencję do przejadania się, co jest jedną z przyczyn powiększonego wola. Młode ptaki z łagodnie powiększonym wolem mogą powrócić do zdrowia. Jednak poważnie dotknięte ptaki z problemem wiszącego wola rzadko wracają do zdrowia, a leczenie jest nieskuteczne. Niemniej jednak, niektóre ptaki mogą przetrwać do czasu uboju z dobrą masą ciała. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych wad, również genetyka może mieć tu znaczenie.
Powiększone wole w 2 i 9 tygodniu.
90
Sygnał y Ind y k ó w
C
op
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Pasze granulowane Do uzyskania wyższego, bardziej zbilansowanego spożycia paszy lepsze są granulki niż kruszonki. Granulat pozwala indykom na pobieranie większej ilości paszy, zmniejszając ilość odpadów i gwarantując, że z każdym pobieranym kęsem pobierane są składniki odżywcze w odpowiedniej proporcji. Granulki muszą być dobrej jakości, tak aby nie rozpadły się na pył, zanim ptak zdąży je zjeść. W wolu
ptaka cząstki rozpadają się i zamieniają się w papkę, która przechodzi do jelit. Jeśli wielkość cząstek jest zbyt duża, istnieje ryzyko żywienia selektywnego: ptaki wybierają preferowane przez siebie granulki z karmy (te większe). Wielkość i jakość granulatu nie mówi nic o wielkości rozdrobnionego materiału. Ptaki karmione złej jakości granulatami mogą mieć mniejszą wydajność w porównaniu z ptakami karmionymi grubo zmieloną kruszonką, podczas gdy dobrej jakości granulki powodują znacznie szybszy wzrost. Wskaźnik wytrzymałości granulatu (PDI) zależy od składu (pszenica ma lepszą zdolność wiązania niż kukurydza), jakości mielenia (drobno lub grubo mielony) i sposobu mielenia (młotkowy lub walcowy), specyfikacji granulatu (stopień sprężania) i warunków granulowania (czas kondycjonowania, jakość pary, wilgotność, temperatura itp.). W przypadku diet na bazie pszenicy możliwe jest osiągnięcie bardzo dobrego wskaźnika PDI na poziomie 95-98%.
te
Struktura paszy stymuluje rozwój układu pokarmowego i wpływa na dobre trawienie. Nieodpowiednia struktura z powodu zbyt drobnych cząstek spowalnia perystaltykę jelit, co powoduje, że pokarm mniej dokładnie miesza się z sokami jelitowymi. Przy odpowiednio grubym zmieleniu, kruszonka paszowa również pobudza jelita, ale granulki są łatwiej przyswajane przez ptaki. Dodatek pszenicy pełnoziarnistej sprzyja rozwojowi żołądka i jelit u starszych ptaków.
d
Struktura paszy
Dobrej jakości granulat z udziałem 5% drobnej frakcji.
7 . Pa s z a i w o d a
Słabej jakości granulat z ponad 50% udziałem drobnej frakcji.
91
ROZDZIAŁ 8
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Okres odchowu
Odchów młodych indyków jest najważniejszym etapem chowu. Przez 4-6 tygodni, w zależności od miejscowego klimatu, indyki są trzymane w środowisku o podwyższonym cieple. Aby zachęcić pisklęta do rozpoczęcia jedzenia i picia, wymagany jest wysoki poziom zarządzania hodowlą. Kontrola wahań temperatury minimalizuje też stres i pomaga w utrzymaniu odporności bardzo wrażliwego pisklęcia.
Przygotowanie do nowego cyklu • • •
C
•
Upewnij się, że budynek i wyposażenie zostały oczyszczone i zdezynfekowane. Upewnij się, że sprzęt działa prawidłowo: promienniki, wentylatory, generatory, oświetlenie. Upewnij się, że natężenie wentylacji jest wystarczające, aby utrzymać dobrą jakość powietrza, sprawdź wloty i wyloty. Równomiernie rozłóż ściółkę na podłodze kurnika: w przypadku wiórów 7 cm (lato) - 10 cm (zima). Sprzęt do karmienia i pojenia rozmieść w równych odstępach i na odpowiedniej wysokości. Zastosuj odpowiednie podgrzewanie wstępne w zależności od potrzeb (temp. podłogi 28-30°C). Poświęć czas na kontrolę pod kątem przeciągów i ich ewentualne usunięcie.
op
•
• •
106
Pomiędzy dwoma cyklami powinieneś oczyścić, ogrzać i przeprowadzić wszelkie niezbędne prace konserwacyjne w odchowalni. Na podstawie informacji zwrotnych z poprzedniego cyklu, można skorzystać z okazji do wprowadzenia zmian w pomieszczeniach, oświetleniu, karmieniu lub harmonogramach szczepień. Podstawowe potrzeby piskląt to świeże powietrze, czysta, chłodna woda, wysokiej jakości pasza, dobra ściółka i wystarczająca ilość ciepła. Celem okresu odchowu jest stymulacja aktywności piskląt do jedzenia i picia. W pierwszych tygodniach zazwyczaj stosowane są poidła i karmidła uzupełniające, aby mieć pewność, że pisklęta łatwo znajdą te zasoby. Ważne jest, aby pisklęta wcześnie rozpoczęły jeść paszę i pić wodę. Jeśli będą miały trudność z ich znalezieniem, będą głodowały lub się odwodnią. Sygnał y Ind y k ó w
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
d
Po co robić okrągłe narożniki?
Indyki mają tendencję do piętrzenia się w narożnikach i zaduszania się nawzajem w ten sposób. Zaokrąglone rogi w zasadzie uniemożliwiają to.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Ponieważ pisklęta nie są w stanie utrzymać swojej temperatury ciała, należy zapewnić im ciepłe środowisko. W pierwszych dniach odchowu kręgi ograniczają ich obszar i zapewniają wystarczającą ilość ciepła, wody i paszy. Takie stanowiska odchowu należy ustawić na około 48 godzin przed przyjazdem piskląt. Powinny one znajdować się w odległości co najmniej 60 cm od ściany i mieć ścianki o wysokości 30-45 cm. Kręgi takie są zazwyczaj wykonane z tektury falistej są usuwane pod koniec pierwszego tygodnia. W przypadku odchowalni mieszczących się w ciepłych klimatach lub kurników, w których przeciągi nie stanowią problemu, ścianki mogą być wykonane z siatki oczkowej przymocowanej do ramy. Przy użyciu ścianek wielokrotnego użytku należy się upewnić, że procedury sanitarne są przestrzegane; mają one kontakt z Twoimi pisklętami w czasie, kiedy są one najbardziej bezbronne! Ogrzewanie powinno zostać uruchomione co najmniej 24 godziny przed przybyciem piskląt, aby możliwe było ogrzanie pomieszczenia i wiór. Około 12 godzin przed przybyciem piskląt należy ustawić ogrzewanie tak, aby osiągnąć docelową temperaturę początkową. Promienniki (3,5-5,0 kW) należy umieścić ok. 90-100 cm nad wiórami, aby osiągnąć docelową temperaturę „hot spot” 35-38°C. Na wewnętrznych krawędziach ścianki odchowalni wystarczająca jest temperatura 25°C (temperatura pokojowa). Pisklęta powiedzą Ci, czy jest im za gorąco, czy za zimno! Powinieneś widzieć, jak luźno chodzą pod promiennikiem ! Nie gromadzą się ani na środku, ani przy krawędziach. Ustaw temperaturę zgodnie z zachowaniem piskląt.
te
Nagrzewnice/promienniki
Klasyczny krąg w odchowalni jest dla 400-600 piskląt. Istnieje ryzyko, że jeśli promiennik się popsuje - pisklęta się przeziębią. Dlatego lepiej mieć dwa promienniki na jeden okręg. Kolejnym problemem jest wysoki poziom toksycznego tlenku węgla (CO) - produktu ubocznego spalania gazu.
op
Kręgi do odchowu Pojedyncze kręgi powinny mieć średnicę 4-5 m. Po trzech dniach można je łączyć, tak aby odchowalnik składał się maksymalnie z czterech. Kwatery z kilkoma promiennikami mogą być większe, jednak nie większe niż na cztery promienniki. Umieść maksymalnie 350 indorów lub 400 indyczek/promiennik.
C
Odchów na całej powierzchni odchowalni Odchów na całej powierzchni kurnika wymaga znacznie wyższych temperatur (~ 35°C), ponieważ nie używa się nagrzewnic punktowych. W przypadku promienników pisklęta poszukują własnej strefy komfortu, ale w przypadku odchowalni otwartej temperatura powinna być wszędzie taka sama (różnica w kurniku nie powinna przekraczać 1°C). Ryzyko związane jest gromadzeniem się piskląt w określonym miejscu; w takiej sytuacji ich piętrzenie się może być katastrofalne. 8. Okres odchowu
Dobrze zaplanowana odchowalnia bezkregowa: dużo ściółki, odpowiednia temperatura, pasza i świeża woda pitna dostępne zaraz po przybyciu. Kurnik jest podzielony na kilka części. Napełnij karmidła i poidła, aby mieć wszystko gotowe i aby zaraz po przybyciu piskląt można było wyjąć je z kartonów.
107
Temperatura podłogi termometr na podczerwień może być użytecznym narzędziem, ale nie zdawaj się tylko na technologię. Zimna mokra podłoga w odchowalni jest gwarancją niespecyficznego zapalenia jelit, zwiększonej śmiertelności i niejednorodnego stada od pierwszego tygodnia.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Pisklęta będą stale przebywały na podłodze, więc bardzo ważne jest, aby było im wystarczająco ciepło. Powietrze w kurniku nagrzewa się szybciej niż podłoga. Pomiar tylko temperatury powietrza w kurniku nie gwarantuje, że także podłoga będzie odpowiednio ciepła. Dotknij podłogi ręką;
Odchowalnia gotowa na pisklęta: jednolita wysoka temperatura (czerwony). Zauważ, że jedynymi chłodnymi miejscami są dodatkowe poidła ze świeżą, chłodną wodą (niebieski).
Dosłownie postaw się na miejscu pisklęcia: jeśli to otoczenie jest dla Ciebie wygodne, to jest to dobry znak. Krytyczne znaczenie ma brak przeciągów na poziomie ptaków (prędkość powietrza < 0,1 m/s).
C
op
Im wyższa temperatura podłogi, tym łatwiej będzie stadu bezproblemowo wystarować.
Nigdy nie rozprowadzaj ściółki na mokrej podłodze, ponieważ zawsze jest ona zimna. 108
Sygnał y Ind y k ó w
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
d
Co jest nie tak z tą ściółką?
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Podłoga i ściółka muszą mieć czas na ogrzanie się. Nawet jeśli wszystko w odchowalni działa prawidłowo, chłodna podłoga i ściółka mogą działać jak radiator, który wyciąga ciepło z pisklęcia. Niektórzy hodowcy przez 3 do 7 dni po przybyciu piskląt przykrywają ściółkę papierem, aby zapobiec jej zjadaniu. Do przykrycia należy użyć szorstkiego papieru, aby zapobiec problemom ze stopami i łapami. Większość producentów jednak tego nie robi. Ściółkę należy rozłożyć na podłodze bardzo równomiernie i upewnić się, że jest ona sucha, wolna od pleśni i pyłu. Bardzo ostra ściółka może przyczyniać się do chorób nóg, podczas gdy drobne materiały mogą być zbyt pylące. Sprawdź wilgotność ściółki po jej przybyciu do odchowalni. Nie akceptuj worków lub partii o wilgotności powyżej 10%.
te
Przygotowanie podłoża/ściółki
Spleśniały materiał ściółkowy. W wysokiej temperaturze odchowalni mokre wióry będą pleśniały już w plastikowych workach. Pod żadnym pozorem nie używaj takiej ściółki.
op
Rozprowadź ściółkę równomiernie na powierzchni podłogi.
C
Dla dobra piskląt przenieś worki z zapasowymi wiórami do bardziej odpowiedniej przestrzeni magazynowej; w przeciwnym razie codziennie znajdziesz kilka martwych piskląt w każdym plastikowym worku, do którego będą miały dostęp! Niezależnie od powodu nie zostawiaj niczego niepotrzebnego w kurniku, bo ciekawość stada będzie Cię kosztować!
8. Okres odchowu
Sprawdź i wymień nieszczelne smoczki PRZED rozprowadzeniem ściółki w kurniku. 109
ROZDZIAŁ 9
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Okres wzrostu (tygodnie 2-5)
Po pierwszym krytycznym tygodniu w odchowalni ścianki kręgów lub kwater są usuwane i ptaki rozchodzą się po całym kurniku. W okresie tym ważne jest, aby zwracać uwagę na subtelne sygnały o wydajności, zdrowiu i chorobach.
C
op
Codzienna kontrola stada i obiektu zapewnia bezproblemowe funkcjonowanie fermy. Ważnym warunkiem wstępnym wczesnego rozpoznania choroby jest dokładna obserwacja stada. Należy przeprowadzać co najmniej dwie inspekcje dziennie, co pozwala na wczesne rozpoznanie nieprawidłowości. Nawet 1-2 dni przed pojawieniem się choroby obserwator może zauważyć pogorszenie stanu zdrowia stada na podstawie zachowania poszczególnych ptaków, które może przejawiać się następująco:
122
• • • • • • • • • • • •
Zmiany w spożyciu paszy i wody Kulenie się w narożnikach i oddzielanie od stada Zmiany w kolorze lub konsystencji odchodów Zmiana zapachu w kurniku Nagłe zmiany zachowania w stadzie Wyciąganie szyi Nastroszone pióra Wzmożone ziajanie Przeciągłe odgłosy popiskiwania Głośne oddychanie Jedzenie ściółki Blady kolor głowy
Sygnał y Ind y k ó w
Ogólna inspekcja stada i kurnika Dopuszczalne • • •
Niedopuszczalne
Ptaki podążają za idącymi ludźmi, są dociekliwe, przeciąga- • ją się, puszą, bawią się, stroszą i normalnie się zachowują Czyste (białe) pióra • Okrągłe wystające oczy • • • • •
Ptaki poruszają się z trudnością lub kuleją (przez większość czasu siedzą) Brudne, matowe pióra od mokrej ściółki, ptaki nie stroszą się lub ocierają oczy i nozdrza o pióra na barkach Opadające skrzydła Łamliwe pióra Skośne, ciemno wyglądające oczy Kaszel, „prychanie”, kichanie, pocieranie oczu, opuchnięte zatoki, śluz na oczach Martwe ptaki na ściółce i wybrakowane ptaki w stadzie
Świeże, czyste powietrze z dobrym przepływem powietrza Komfortowa temperatura Odpowiednie poziomy CO, CO2 i NH3 Odpowiednie poziomy wilgotności Cisza Dobre oświetlenie
• • • • •
Zapach nieświeżego powietrza lub amoniaku Powietrze jest chłodne lub gorące, lepkie i nieprzyjemne Zbyt wysokie poziomy emisji CO i/lub CO2 Głośny hałas emitowany przez urządzenia, ludzi lub działania zewnętrzne Ciemne lub nierównomierne oświetlenie
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Systemy wentylacyjne i grzewcze
te
• • • • • •
d
Budynek i środowisko
• •
Urządzenia wolne od kurzu Wszystkie wentylatory, okiennice i urządzenia do otwierania kurtyn są w 100% sprawne
• • •
Wilgotna, ale nie zbija się Nie pyli przy rozprowadzaniu Poziomo rozłożona z minimalnymi wybrzuszeniami, pierścieniami lub zbitymi okręgami wokół sprzętu
• • • •
Wilgotne, ale zwarte odchody Lepka biała czapa na odchodach Niewiele odchodów z jelita ślepego Lepkie, ciemno zabarwione odchody z jelita ślepego
• •
Zakurzony lub brudny sprzęt i otwory wentylacyjne Urządzenia wymagające konserwacji
Ściółka • • •
Nierówna z wieloma wybrzuszeniami i pleśnią Rozmokłe obszary Łatwo pyli podczas rozprowadzania
Odchody
Miękkie, gąbczaste odchody z niestrawioną paszą Odchody ze śluzowatymi, cieknącymi białymi czapami Wiele odchodów z jelita ślepego Płyn, żółty/ciemny, pieniące się odchody
Sprawdzaj stawy skokowe i podeszwy stóp.
Sprawdzaj wole.
Sprawdzaj język i dziób.
Sprawdzaj kloakę.
C
op
Ogólne wrażenie.
• • • •
Patrz na rozwój piór.
9 . O k r e s w z r o s tu ( t y g od nie 2-5)
123
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
Istnieje szeroka gama systemów produkcyjnych, w których stosowany jest różny wiek przenoszenia, wedlug płci żeńskiej/męskiej i różne masy ciała. Jedno karmidło dla młodych i starszych indyków jest trudne do zaprojektowania, ale posiadanie w kurniku dwóch kompletnych zestawów do karmienia/pojenia jest kosztowne. Jeśli cykl produkcyjny wynosi 18 lub 23 tygodnie w systemie pełny/ pusty („all in - all out”), montaż podwójnego zestawu poideł i karmideł jest nieunikniony. W przypadku 13-tygodniowego cyklu odchowu, można stosować sprzęt, który odpowiedni jest do pierwszych 4 tygodni, ale posiada części zamienne (stożek, ruszt, płytę lub kołnierz), które są odpowiednie dla ptaków do 11 tygodniu życia.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
W karmidle jest trochę ściółki i obornika. Ptaki odmawiają jedzenia. Po prawej stronie to samo karmidło dwie minuty po napełnieniu go świeżą paszą.
Linia karmienia na odpowiedniej wysokości: talerz jest na podłodze, szczeliny karmidła są otwarte. Poziom pokarmu jest dobry, więc jest on łatwo dostępny dla piskląt.
✓
Niewłaściwe zarządzanie karmidłami. Brak paszy na talerzach będzie przyczyną głodówek wśród ptaków.
X
C
op
Niewłaściwa wysokość linii karmienia: talerz jest za nisko, szczeliny karmidła są zamknięte. Niski poziom paszy w karmidle utrudnia pisklętom dostęp.
X
te
d
Dlaczego ptaki nie jedzą z karmidła po lewej stronie?
Zarządzanie karmidłami
Prawidłowa wysokość karmideł to poziom grzbietu/ramienia indyka. Od lewej do prawej: za nisko, prawidłowo i za wysoko.
124
Sygnał y Ind y k ó w
te
Ilość paszy zepsutej w ciągu dnia z powodu zanieczyszczenia odchodami lub w inny sposób może być znaczna. Problemem jest jednak nie tyle strata paszy, co ryzyko zjedzenia przez pisklęta zanieczyszczonej, zapleśniałej paszy. Niezdrowe pisklęta kosztują znacznie więcej niż taczka zepsutej paszy.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Dobre karmidło od samego początku pozwala pisklętom na swobodny dostęp, ale uniemożliwia im spanie wewnątrz i zanieczyszczanie paszy. Prawidłowe zarządzanie wysokością linii karmienia i poziomem pokarmu zapobiega jego nadmiernemu rozsypywaniu, nie zmniejszając przy tym przyrostu masy ciała i tempa rozwoju piskląt. W przypadku gdy wymagane jest nowe wyposażenie, dobrym rozwiązaniem jest przetestowanie nowych elementów i porównanie z wyposażeniem obecnym w tym samym kurniku. Pomaga to w dokonaniu właściwego wyboru na przyszłość i może znacznie zmniejszyć ilość czasu/koszt pracy i ryzyka związane z higieną.
d
Utrzymuj karmidła w czystości
C
op
Jeżeli pisklęta siedzą w karmidłach, nieuchronnie pozostawią tam odchody.
Codzienne czyszczenie karmideł jest koniecznością, w przeciwnym razie linia karmienia będzie pełna odchodów i ściółki, a pisklęta nie będą miały dostępu do świeżej paszy.
9 . O k r e s w z r o s tu ( t y g od nie 2-5)
125
ROZDZIAŁ 10
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Okres tuczu (5 tydzień do uboju)
Okres dalszego wzrostu i rozwoju nazywany jest również okresem „tuczu”. Na różnych rynkach hoduje się różne typy indyków, od ras średnio-ciężkich po rasy ciężkie, a każdy z nich ma swoje własne cechy charakterystyczne. Indory ras ciężkich zwiększają masę z 2,7 kg w 6. tygodniu do 22 kg w tygodniu 21. Indyczki ras ciężkich zwiększają masę z 2,2 kg w 6. tygodniu do 11 kg w 16. tygodniu. Pomimo, że różnice w tempie wzrostu sprawiają, że indory i indyczki prowadzi się bardzo różnie, jednak podstawowe aspekty hodowli są takie same. W pierwszej kolejności omówimy podstawy, a następnie przejdziemy do konkretnych zagadnień dotyczących indorów i indyczek.
Zarządzanie (prowadzenie) stadem
Zachowanie ptaków (odgłosy, pióra, rozmieszczenie) Stan ściółki Wygląd odchodów (konsystencja, kolor) Jakość powietrza (zmiany w zapachu) Ilość pyłu Temperaturę i wilgotność otoczenia Spożycie paszy i wody Poziom paszy i wysokość paszociągu Jakość paszy Wysokość poideł nad ściółką Czystość wody pitnej Sygnały, które wysyłają indyki: zabarwienie łbów, ruchliwość, stopień wyrównania stada
C
• • • • • • • • • • • •
op
Sprawdzaj:
136
Odwiedzaj indycznik co najmniej dwa razy dziennie, aby sprawdzać ptaki. Ważne jest, aby wszelkie nieprawidłowości dostrzec na wczesnym etapie. Zauważysz, że indyczki są o wiele bardziej aktywne niż indory. Dobrym pomysłem jest posiadanie stałej trasy podczas obchodzenia kurnika. Większość osób zaczyna od zewnętrznej ściany hali. To właśnie tam najczęściej gromadzą się chore i kulawe ptaki. Po dotarciu do końca budynku przejdź na środek, i kontynłuj nim powrót do początku hali. W drodze powrotnej sprawdzaj wszystko, co znajduje się bezpośrednio na trasie obchodu. Sygnał y Ind y k ó w
te
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Aby monitorować wzrost i rozwój ptaków, po przywiezieniu młodych indyków do tuczarni, należy zważyć reprezentatywną grupę (co najmniej 50 ptaków) z każdego stada. Zrób to, oddzielając losowo wybraną grupę ptaków do kojca próbnego i zważ tam każdego ptaka. Jest to niezbędne narzędzie do oceny prowadzenia stada, jego zdrowia i żywienia. Ważenie przeprowadzaj przynajmniej raz w tygodniu, aby: 1. ocenić wzrost i tygodniowe przyrosty 2. zarządzać masą ubojową 3. określić wpływ zmiany paszy 4. określić problemy związane z różnymi fazami żywienia W razie potrzeby szybko dostosuj skład paszy. Zmiany fazy żywienia (paszy) powinny następować w zależności od fazy rozwoju (wagi), jednak zazwyczaj są one przeprowadzane w zależności od wieku i mogą pomagać w wyrównaniu wzrostu. Zastosowanie wag automatycznych pozwala hodowcy na ciągłe monitorowanie przyrostów wagowych stada. Należy upewnić się, że waga jest często kalibrowana i na stałe zamocowana na odpowiedniej wysokości, aby ptaki mogły łatwo na nią wchodzić. Należy wziąć pod uwagę, że ptaki są często cięższe w zimie, ponieważ chłodniejsze warunki stymulują je do jedzenia większej ilości pokarmu. Latem ptaki mają mniejszy apetyt ze względu na wyższe temperatury. W tygodniach 5-20 może wystąpić nawet 10% śmiertelność (łącznie). 5% to wynik dobry, a 3% bardzo dobry. Czasami z przypadku złamań kości nóg lub też z innych powodów musi być dokonana selecja niektórych ptaków co wiąże sie z ich ubiciem. Należy to robić w sposób humanitarny i ze szczególnym uwzględnieniem wielkości ptaka.
d
Monitorowanie wzrostu i rozwoju
C
op
Rozwój płciowy jest najbardziej widoczny u indorów. Na górze indory w wieku 11 tygodni. Na dole indory w wieku 19 tygodni.
Podczas obserwacji wyłapuj zwierzęta, które wymagają szczególnej uwagi. 1 0 . Ok r e s tu c z u ( 5 tyd zień d o ub oju)
Zwierzęta słabe i podziobane są umieszczane w kojcu separacyjnym/ regeneracyjnym do czasu powrotu do zdrowia. 137
Błędy w seksowaniu są kosztowne: trzymanie indorów z indyczkami to strata mięsa, trzymanie indyczek z indorami to strata paszy. Często działalność fermy skupia się wyłącznie na jednej płci, więc poza stworzeniem małego kojca, nie jest możliwe skorygowanie błędów w seksowaniu. Im wcześniej hodowca odseparuje indory od indyczek, tym lepsze wyniki osiągnie w przypadku obu płci. Oprócz wyróżniających się rytuałów puszenia się młodych indorów, trudno odróżnić płeć indyka we wczesnym wieku życia. Jednak w miarę jak zwierzęta rozwijają się, a różnice płciowe stają się coraz bardziej rozpoznawalne, trzeba się spieszyć, bo ptaki z dnia na dzień stają się coraz cięższe a maksymalna wydajność spada. Optymalny wiek na wybranie indorków z indyczek to około 10.tydzień życia zwierząt. Wtedy różnice płciowe są widoczne, a ptaki nie są jeszcze zbyt ciężkie. Wybranie indorów ze stada indyczek należy zakończyć najpóźniej do końca 11. tygodnia życia, ponieważ indyczki często stają sie agresywne w stosunku do indorów dziobiąc ich atrakcyjne wisiory. Indory w stadzie indyczek są mniej rozwinięte. Indyczki w stadzie indorów są nadmiernie rozwinięte i stają się bardzo grube.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
PATRZ - MYŚL - DZIAŁAJ
Błędy w seksowaniu
Ile błędów w seksowaniu widzisz?
Jeśli spojrzysz uważnie, zauważysz kilka indorów w tym stadzie indyczek. Jeden z przodu, jeden po lewej na środku. Jednak są jeszcze co najmniej cztery...
Indor w grupie indyczek w wieku 8 tygodni. W tym momencie zaczynają się rozwijać cechy charakterystyczne dla płci. Bądź stale czujny na błędy w seksowaniu.
C
op
Indyczki w stadzie indorów. Indyczki są dość ruchliwe, a jeśli przegrody kojca oddzielającego są niskie, mogą przez nie przelecieć, więc upewnij się, że segregację przeprowadzono we właściwy sposób.
Kojec separacyjny z 85-dniowymi indorami w stadzie indyczek. Dla porównania indyczkę umieszczono obok indora. 138
Praktycznie wykonane okno w przegrodach ułatwia przenoszenie indyków będących błędem w seksowaniu do drugiej części hali. Sygnał y Ind y k ó w
Kontrola ptaków
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Badanie poszczególnych ptaków pozostaje ważnym narzędziem do oceny wydajności stada. W okresie tuczu ważnymi elementami, na których należy się skupić są piersi, rany wynikające z dziobania i zdrowotność jelit.
Prawidłowe, suche odchody.
Różnica w wielkości mięśnia piersiowego u indyków. Po lewej dobrze rozwinięta, mięsna pierś, po prawej wystający grzebień mostka.
Oznaki dziobania piór. Na pierwszy rzut oka wszystko wydaje się w porządku, ale po rozłożeniu skrzydeł wyraźnie widać ślady krwi.
C
op
Złap poszczególne ptaki i sprawdź ich wola. Powinny one być prawidłowo wypełnione i nie powinny zwisać.
Indyk z dobrym upierzeniem (po lewej) i brudnymi, szorstkimi piórami (po prawej).
1 0 . Ok r e s tu c z u ( 5 tyd zień d o ub oju)
139
ROZDZIAŁ 11
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Zdrowotność jelit
Zdrowotność jelit jest niezwykle ważne i w dużej mierze zależy od jakości i składu surowców paszowych. Pamiętaj, że 80% wszystkich komórek układu immunologicznego ptaków znajduje się w jelitach. Im zdrowszy jest układ pokarmowy (trawienny), tym lepsze jest wchłanianie składników odżywczych i tym efektywniejszy jest rozwój ptaków. Właściwe prowadzenie odchowu jest kluczem
C
op
do zapewnienia zdrowotności jelit i przygotowania piskląt do późniejszego sukcesu hodowlanego.
Możesz znajdować takie kulki - granulki obornika pokryte pylistą frakcją ściółki. Kleiste odchody mogą być oznaką złego trawienia tłuszczu. Mocno zbite odchody nie rozpadają się, gdy indyki nadepną na nie i ptaki „bawią się” nimi. W końcu niemal jak kula śniegowa zbierają one kurz i drobne cząstki ściółki, stając się suchymi i twardymi kulkami.
160
Zaburzenia jelitowe są słabo zdefiniowane, niektóre popularne terminy określające nieprawidłowy stan zdrowotny jelit to dysbakterioza, bakteryjne zapalenie jelit (BE), zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), klostridioza i mokra ściółka. Pierwszym objawem jest zazwyczaj zatrzymanie przyjmowania pokarmu, podczas gdy spożycie wody nadal wzrasta w normalnym tempie. Zwiększa to rozbieżność między pobieraną wodą a paszą. Obserwuj ilości pobieraniej przez Twoje ptaki paszy i wody i zwracaj uwagę na zmiany i rozbieżności. Zauważysz także rosnącą liczbę ptaków zabrudzonych mokrą ściółką. W późniejszych fazach problemów jelitowych widać też spowolnienie wzrostu pobierania wody. Sygnał y Ind y k ó w
Sygnały płynące z odchodów
• • •
• • • • • • •
Zwiększony rozmiar lub objętość Utrata jędrności/konsystencji Oleiste, masywne Zmiana koloru Wodniste Niestrawiona pasza Intensywny zapach
te
• • • •
Wczesne oznaki w postaci pęcherzyków fermentacyjnych Bardzo spienione Bardzo duża objętość i mogą sie rozbryzgiwać Bardzo wodniste Mokre plamy na ściółce Czarne, smoliste odchody Krwisty lub siarkowy kolor
Oznaki nieprawidłowych odchodów:
d
Nieprawidłowe odchody z jelita ślepego:
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Z powodu dłuższego cyklu wzrostu, indyk ma prawdopodobnie inne problemy związane ze zdrowotnością jelit niż kurczak. Mokra ściółka staje się poważnym problemem u indyków między ósmym a dwunastym tygodniem życia, podczas gdy kurczak brojler do tego czasu zostaje już ubity. Oceniaj oddzielnie typowe (jelitowe) odchody i odchody pochodzące z jelita ślepego. Uważne zbadanie ściółki i pomiotu jest trudne, dlatego przed wejściem do kurnika należy ustawić oświetlenie do 50 luksów lub użyć latarki. Ważne jest, aby codziennie obserwować odchody wokół poideł. W przypadku zauważenia zmian w cechach fizycznych odchodów, należy wezwać lekarza weterynarii, który opiekuje się stadem w celu uzyskania specjalistycznej porady. Nadmierna produkcja kwasu moczowego (wielomocz), obserwowana jako „wodniste białe czapy”, może być spowodowana stresem cieplnym, nadmiarem sodu, potasu, białka surowego w diecie, chorobami nerek lub głodem (brak jedzenia przez dłuższy czas). Spożycie wody zwiększa się podczas stresu cieplnego, ale ptaki aklimatyzowane do wysokich temperatur piją mniej wody, w ten sposób minimalizując późniejsze wypłukiwanie. W przypadku mokrej ściółki należy najpierw sprawdzić, czy jest ona spowodowana przez warunki środowiskowe (niewłaściwa wentylacja, rozlanie wody z poideł) czy też przez zwierzę: zbyt wodniste odchody.
Normalne odchody z jelita ślepego: bardziej lepkie niż kał i o brązowym kolorze.
Sygnały pochodzące z odchodów to obecność niestrawionych cząstek paszy, pozion wilgotności oraz zawartość innych, dodatkowych substancji. Normalny kał pokryty jest białą czapą (moczany).
Funkcja jelita ślepego
Konsystencję odchodów można łatwo sprawdzić, rolując je w dłoni. Powinny być suche. Jeśli dłoń nie zostaje zabrudzona, konsystencja jest dobra. Jeśli odchody przyklejają się do dłoni, wskazuje to na złe trawienie tłuszczu.
Mit czy fakt?
♂
♀
C
op
Odchody z jelita ślepego są bardziej lepkie niż zwykłe odchody jelitowe i stanowią 1,5% całkowitej wydalanej suchej masy. W przypadku mokrej ściółki jelita ślepe najprawdopodobniej funkcjonują nieprawidłowo. Jelita ślepe mają delikatny mechanizm działania i każdy czynnik zakłócający pracę będzie miał wpływ na mikroflorę jelitową. W normalnych warunkach jelito ślepe zostaje opróżnione zaraz po zapaleniu światła rano i ponownie późnym popołudniem. Zakłócenia w funkcjonowaniu powodują częstsze opróżnianie. W ekstremalnych przypadkach nie ma już żadnej treści jelitowej, więc wydalana jest tylko wodnista substancja. Jeżeli widoczne są pierwsze oznaki fermentacji w odchodach pochodzących z jelita ślepego, sprawdź, jakie czynniki mogły się zmienić. W przeszłości często stosowano na ten problem antybiotyk o szerokim spektrum działania. Osusza to problem na kilka tygodni, ale konieczne jest powtórzenie leczenia. Obecnie odradza się stosowania antybiotyków. Sugeruje się podawanie probiotyków, jednak wyniki nie są spójne. 1 1 . Z d r o w o tn o ś ć je l i t
Na podstawie opinii niektórych hodowców pomiot indorów różni się od pomiotu indyczek pod względem wielkości (mniejszy) i specyficznego kształtu (wygląda jak przecinek). Jednak najprawdopodobniej jest to mit. 161
Nieprawidłowe odchody
d
Wodniste białe odchody spowodowane są rozpadem białka w organizmie i nadmierną produkcją moczanów. Mogą być one wynikiem ostrej infekcji, która prowadzi do zmniejszenia zużycia paszy.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
Krwawy pomiot może wskazywać na dziobanie/ krwawienie kloaki lub ostry atak krwotocznego zapalenia jelit (HE) (bardzo rzadkie).
Takie próbki pomiotu z zieloną żółcią spowodowane gwałtownym spadkiem pobierania paszy i wody można zaobserwować w stadach z ostrymi zakażeniami wirusowymi: w tym przypadku wysoce zjadliwej grypy ptaków.
W tym konkretnym przypadku wodnisty kał jest przypisywany kokcydiozie. W przypadku kokcydiozy indyczej krew w odchodach nie jest typowym objawem.
Duże skrzepy krwi budzą podejrzenie klinicznego HE (choć częściej obserwuje się nagłą śmierć), jednak zazwyczaj nie pojawia się aż tyle białych moczanów. Można je również przypisać nekrotycznemu zapaleniu jelit wywołanemu przez Clostridium perfringens. Świeża krew w odchodach jest sygnałem zmian chorobowych zlokalizowanych blisko kloaki.
C
op
Wysoka zawartość moczanów (biała masa) może wskazywać na małe spożycie wody i paszy. Pomarańczowy śluz sugeruje jego nadmierną produkcję w jelitach i ewentualną dysbakteriozę często obserwowaną po transporcie (głodzenie).
162
Pomarańczowa strzępki Pomarańczowe strzępki w odchodach to stare, wydalone, obumarłe komórki jelitowe zmieszane ze śluzem jelitowym. Wysoka jakość paszy i zapobieganie występowaniu chorób układu pokarmowego to kluczowe elementy ograniczające uszkodzenia błony śluzowej jelit i złuszczaniu nabłonka jelitowego. Należy zbadać wszelkie kwestie przyczyniające się do tego, że ptaki nie jedzą (poza paszą). Pomarańczowe odchody mogą być oznaką klinicznej kokcydiozy lub dysbakteriozy z widocznymi uszkodzeniami błony śluzowej jelit lub bez nich (czy kokcydiostatyki nadal działają?), zespołu zapalenia jelit u piskląt lub zbyt długiego pozostawienia ptaków bez paszy. Sprawdź paszę, spożycie paszy i czy nie ma problemów dostarczeniem jej do karmideł. Sprawdź też obecność moczanów. Jeśli ptak wogóle nie jadł przez jakiś czas, np. jeśli jest chory, moczany często będą mieszały się z żółcią, a odchody będą zielone.
PATRZ – MYŚL – DZIAŁAJ
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Ciemne/czarne odchody mogą wskazywać na krwawienie w pierwszej części jelita (HE, ND, zakażenie AI lub ciężkie nekrotyczne zapalenie jelit wywołane przez Clostridium perfringens). Krew zmienia swój kolor na prawie czarny. Inną przyczyną może być niestrawione włókno, tłuszcze lub białko z powodu zastosowania w paszy słabej jakości produktów ubocznych słonecznika, tłuszczu, lub rozkładającego się białka zwierzęcego.
te
d
Co ten indyk chce Ci powiedzieć?
Ptak w złym stanie ogólnym. Jest to przypadek jelitowej choroby Newcastle (ND), prawdopodobnie w połączeniu z krwotocznym zapaleniem jelit (HE). W tym stadzie stwierdzono wysokie miana obu wirusów.
Nieprawidłowe odchody pochodzące z jelita ślepego
Te pieniste, kremowo-karmelowo-żółto-brązowe odchody pochodzące z jelita ślepego z pęcherzykami fermentacyjnymi można przypisać dysbakteriozie wywołanej przez Clostridium sp. lub inne bakterie, spirochetozie ptasiego jelita (AIS, Brachyspira spp.), jak również pierwotniakom (Tetratrichomonas spp.). Do ich rozróżnienia niezbędna jest diagnostyka laboratoryjna. Jasna siarkowo-żółta biegunka może być pierwszym objawem histomonadozy.
Zawartość żołądka
C
op
Podczas wykonywania sekcji indyka zawsze należy patrzeć na zawartość żołądka. Może to dać ważne sygnały.
Normalna zawartość żołądka.
1 1 . Z d r o w o tn o ś ć je l i t
Zapalenie błony śluzowej żołądka mięśniowego spowodowane przez mykotoksyny, aminy biogenne lub wysokie dawki miedzi w paszy (> 200 ppm).
Zielonkawa zawartość z powodu refluksu żółciowego z powodu powolnego zagłodzania.
Wybroczyny krwawe w żołądku gruczołowym mogą być spowodowane przez mykotoksyny, jak również zakażenia wirusem HE lub ND. 163
ROZDZIAŁ 12
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Zdrowie i choroba
Indyki ras historycznych to odporne i wytrzymałe ptaki, którymi łatwo się zarządza. Odmiany w
produkcji komercyjnej rosną szybciej i nie zawsze wykazują taką wytrzymałość. Są one bardziej podatne na różne choroby. W tym rozdziale wymienimy tylko niektóre z głównych chorób indyka. Inne kwestie zdrowotne, takie jak problemy jelitowe, zostały omówione w osobnym rozdziale książki.
C
op
Niektóre ptaki pozostają zdrowe, mimo że są nosicielami chorób. W przypadku stresu nosiciele ci stają się źródłem infekcji. Stres jest podstawowym czynnikiem wpływającym na zdolność ptaka do naturalnej walki z patogenami, dlatego też powinien być ograniczany do minimum. Przez cały czas zapewniaj ptakom komfortowe i relaksujące je warunki środowiskowe na fermie. Zbyt duże zagęszczenie obsady uważane jest za jeden z najbardziej szkodliwych czynników stresowych u indyków. Zastanów się więc dwa razy, zanim zwiększysz liczbę swoich piskląt. Spójny harmonogram i procedury obsługi pozwalają minimalizować stres. Stres jest punktem wyjścia dla wszelkich nieprawidłowości w funkcjonowaniu szeregu układów fizjologicznych i organów ptaka. Silny lub przewlekły stres prowadzi do utra-
174
ty naturalnej odporności, wydajności stada, jakości produktu końcowego, a nawet śmierci. Obserwuj wszystkie ptaki kilka razy dziennie, aby poznać ich normalne zachowania. Dopóki choroba nie będzie w zaawansowanym stadium, ptaki mogą nie wykazywać jej oczywistych objawów. Jeśli hodowca jest wystarczająco uważny, by zauważyć pierwsze sygnały problemu, zmiany w zachowaniu lub subtelne objawy kliniczne, sytuacja może zostać prawdopodobnie odwrócona poprzez poprawę zarządzania a stado powróci na właściwe tory rozwoju. Chorobie w stadzie towarzyszy zazwyczaj kilka znaków ostrzegawczych: 1. nagła zmiana (spadek lub wzrost) w spożyciu paszy lub wody 2. zmiana w zachowaniu i wyglądzie ptaków 3. pojawienie się chorych lub martwych ptaków Sygnał y Ind y k ó w
Zdrowy indyk czyste, bystre oczy
czyste nozdrza
czerwone i czyste korale
miłe i radosne odgłosy
zachowanie: czujne, zbliża się do ciebie
różowe i wilgotne błony śluzowe
prosta szyja prosty grzbiet
zamknięty dziób
bez obrażeń głowy, szyi, grzbietu i ogona
d
jędrne wole
te
dumnie wyprostowana postawa
cały ogon
skrzydła dobrze ułożone wzdłuż korpusu
czysta, wilgotna i ładnie różowa kloaka
yr D ig r ht af s t pr ot ec
czyste, gładkie i równomierne upierzenie
gładkie i elastyczne stawy
proste, żółte nogi, ani nadmiernie ciepłe, ani zimne
proste palce
krótkie pazury
zwarte, suche odchody
gładkie opuszki podeszwowe
Chory indyk
krzykliwe, piskliwe, jęczące niskie odgłosy
oczy: śluzowate, przymknięte, spienione, opuchnięte, białe, suche, matowe/ bladego koloru
zachowanie: siedzi/stoi w kącie, letargiczny i powolny
łyse łokcie
korale i wisior: blade, szorstkie i wyschnięte
zgięta lub bardzo rozciągnięta szyja
brudne pióra
czarny/martwiczy wisior w wyniku dziobania brudne, wilgotne nozdrza
podrapane okolice stawów biodrowych
strupy na szyi
wydziobane pióra ogonowe
C
wiszące język i błony wole śluzowe blade blada lub ciemnoczeri suche pęcherze wona głowa, często ukryta pod skrzydłem w okoliczy piersiowej kulawe, zdeformowane nogi (w kształcie O/X)
brudna, wybrzuszająca się, sucha i blada kloaka pogrubione stawy nieprawidłowe odchody: odbarwione (krwawe, czarne, siarkowe), pieniące się i/lub płynne
nogi zbyt gorące lub zbyt zimne krótkie nogi
1 2 . Z d r o w ie i c h o r o b a
wypukły grzbiet
skrzydła opadające wzdłuż ciała lub stojące do góry
op
łapanie oddechu
opadająca i pochylona postawa
długie pazury, krzywe/ wykręcone palce stóp
zmiany w poduszkach stóp
175
Diagnoza
d
W przypadku zauważenia choroby, należy zasięgnąć porady u lekarza weterynarii – specjalisty chorób drobiu. Objawy, które widoczne są dzisiaj, są zazwyczaj wynikiem problemów, które mogły pojawić się 2 lub 3 tygodnie temu. Nie używaj bezkrytycznie leków lub antybiotyków; może to niewiele wnieść i być jedynie stratą pieniędzy. Wczesna diagnoza i szybkie leczenie zawsze są zalecane jako najszybsze sposoby rozwiązywania problemów związanych z chorobami drobiu.
te
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Zachowanie chorego stada. Indyki są bardzo aktywnymi zwierzętami i nie powinny wszystkie leżeć. Coś tu jest nie tak.
Przeprowadzanie badań Jeśli chcesz mieć pewność co do choroby, wykonaj odpowiednie badania. Trudno jest uzyskać dobre, użyteczne wyniki badań, chyba że wiadome jest, na co powinny być przeprowadzone. Laboratoria wykonują pracę laboratoryjną, a nie weterynaryjną. Zatem pierwszym krokiem jest badanie w kurniku przez lekarza weterynarii. Twój lekarz może wysłać próbkę do laboratorium i podpowiedzieć, czego szukać. Próbka powinna obejmować dwa lub więcej chorych, lub niedawno zmarłych ptaków. Przechowuj martwe próbki w chłodni, aby zapobiec ich rozkładowi.
Wygląd. Głowa tej młodej indyczki jest trochę zbyt zaczerwieniona. To oznaka odwodnienia.
C
op
Pobieranie próbek pomiotu lub krwi może odbywać się regularnie w ramach planu dbania o zdrowotność stada.
Bardzo słabe wyrównanie. Widać kilka małych indyków. Powinny były zostać wyselekcjonowane już jakiś czas temu. Ważne jest, by spróbować znaleźć przyczynę tego poróżnicowania. Zauważ, że pomiot jest zbyt mokry a także jest zdecydowanie za dużo odchodów pochodzących z jelita ślepego na ściółce. W tym stadzie są też problemy trawienne. 176
Ta indyczka zdecydowanie nie czuje się dobrze. Sygnał y Ind y k ó w
Klasyfikacja chorób
Choroby zakaźne mogą być powodowane przez kilka czynników: wirusy, bakterie, grzyby i pasożyty. Schorzenia niezakaźne są często spowodowane przez czynniki żywieniowe, takie jak niedobory witamin i minerałów. Problemy zdrowotne często klasyfikowane są na podstawie tych przyczyn. Jednak bardziej praktyczne może być klasyfikowanie zaburzeń według układu narządów: • Zdrowotność jelit (patrz rozdział 11) • Osłabienie nóg (mięśniowo-szkieletowe) • Zaburzenia oddechowe • Nagła śmierć/choroby układu sercowo-naczyniowego/choroby o dużej patogenności
• • • • •
te
Przykłady problemów z układem mięśniowo-szkieletowym Dyschondroplazja kości piszczelowej (TD) Zakaźne zapalenie błony maziowej (MS) Krzywica Chondrodystrofia Zapalenie skóry opuszki stopy
C
op
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Problemy z układem lokomotorycznym są istotnym problemem ekonomicznym. Najczęściej obserwowane zaburzenia to: • Rozstawione/rozjeżdżające sie nogi • Opuchnięte opuszki stóp - Zapalenie skóry opuszki stóp (FPD, zapalenie podeszwy stopy) • Artretyzm (zapalenie stawów) • Zapalenie pochewek ścięgnistych (tenosynovitis) • Odkształcenia szpotawe (O)/koślawe (X)(VVD), peroza (przemieszczenie ścięgna), zespół drżenia nóg (SLS) • Miękkie kości u młodych piskląt (krzywica) lub kruche kości u starych ptaków (osteoporoza) • Niezdolność do chodzenia/stania bez widocznych nieprawidłowości (TD/dyschondroplazja kości piszczelowej lub FHN/martwica głowy kości udowej) • Spiralne złamania kości piszczelowej lub udowej u ciężkich indorów Nie wszystkie z nich mogą zostać omówione w tej książce, więc wybrano tylko kilka z nich.
d
Problemy z łapami
Nieprawidłowa postawa wskazująca na osłabienie nóg.
1 2 . Z d r o w ie i c h o r o b a
Piszczel lub kość udowa często pękają w sposób spiralny, uszkadzając tkanki ostrymi krawędziami złamanej kości, powodując duży ból dla indyka.
177
Biodra i kolana
d
te
Złamana kość udowa z powodu BCO. Zaatakowana kość jest tak słaba, że pęka pod wpływem działającej siły, pozostawiając głowę kości udowej w torebce biodra.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Zdrowa chrząstka głowy kości udowej pozostaje na swoim miejscu, podczas gdy kość zostaje wyrwana ze stawu.
Martwica głowy kości udowej (FHN) lub bakteryjna chondronekroza z zapaleniem kości i szpiku kostnego (BCO) FHN/BCO to zapalenie stawu (artretyzm) i/lub szpiku kostnego (zapalenie kości i szpiku kostnego) głowy kości udowej spowodowane infekcją bakteryjną, prowadzącą do oderwania lub nawet całkowitego zniszczenia (martwicy) głowy kości udowej. Możliwe przyczyny to zapalenie bakteryjne, zakażenie szpiku kostnego (zapalenie kości i szpiku kostnego) spowodowane stresem (nieszczelne jelita), skażenie jaj wylęgowych, niedostateczne mineralizacja (wapnienie) kości lub zbyt szybki wzrost. Jest zauważalne już u jednodniowych piskląt i do wieku przerzutu. Jeśli problem pojawia się regularnie, należy systematycznie badać jego przyczynę (przyczyny).
Ciężkie TD. Mała płytka wzrostu lub brak prawidłowej płytki wzrostu. Korek z chrząstki biegnie do trzonu kości.
op
Stan prawidłowy. Płytka wzrostu jest normalna pod względem grubości na całej długości cięcia, jak również jest jednolita pod względem grubości.
C
Krzywica z rozszerzoną płytką wzrostu z powodu braku równowagi wapń/wit. D.
178
Krzywica z niedoborem fosforu. Płytka wzrostu nie ma wyraźnej granicy przy podstawie.
Dyschondroplazja kości piszczelowej (TD) Dyschondroplazja odpowiada za 5-25% przypadków kulawizny u indyków. Dyschondroplazja piszczelowa jest wadą rozwojową powstającą podczas wzrostu kości - chrząstka płytki wzrostu nie przekształca się w pełni w kość (kostnienie). Sprawia to, że na końcu kości nadal jest obecna chrząstka („korek chrząstki”), zwykle dotyczy to nogi i często stawu kolanowego. Zmiany chorobowe występują najczęściej w kościach długich nogi, choć mogą dotyczyć również innych kości. Przyczyna jest wieloczynnikowa: pewną rolę odgrywają szybki wzrost, odżywianie i genetyka. Ważne czynniki ryzyka pojawienia się TD to stosunek wapnia do fosforu, witamina D3 i zaburzenie równowagi jonów chlorkowych. Najskuteczniejszym środkiem kontroli zazwyczaj jest dostosowanie stosunku wapnia do fosforu i witaminy D3. Krzywica Kości są wygięte i zbyt miękkie. Cierpiące na nią pisklęta mają „gumowe” szkielety. Objawy są łatwe do zauważenia w wieku 2-4 tygodni, ale pierwsze oznaki można zaobserwować wcześniej - pisklęta niechętnie chodzą, a niektóre używają do tego skrzydeł, aby ułatwić sobie chodzenie. Przyczyna jest na tle żywieniowym. Dlatego z każdej dostawy paszy należy zachować w plastikowym worku próbkę paszy (500 g), z wyraźnie oznaczoną datą, nazwą partii itp. W przypadku podejrzenia problemu z paszą należy szybko poinformować przedstawicieli wytwórni paszowej i przesłać próbki do analizy (wapń, fosfor). Przyczyny są różne, takie jak: • Niewystarczająca mineralizacja (niewystarczająca ilość wapnia i/lub fosforu) • Niedobór witaminy D • Nadmierny poziom wapnia lub fosforu (zubożenie nierozpuszczalnych kompleksów mineralnych) • Wysokie tempo przyrostów wagowych (więcej wapnia/fosforu/wit. D wymagane do rozwoju kości) • Za wysoki poziom magnezu • Mykotoksyny
Peroza (ślizgające się ścięgno).
Ścięgno Achillesa zsuwa się ze słabo uformowanego stawu.
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Zakaźne zapalenie błony maziowej/synovitis Spuchnięte stawy skokowe mają wyższą temperaturę. W zależności od czynnika powodującego ten stan, staw może zawierać klarowny płyn, ale także kolorową ropę. Leczenie można włączyć dopiero po określeniu czynnika powodującego.
te
Peroza Peroza u indyków (przemieszczenie ścięgna) to problem z nogami spowodowany niedoborem choliny w diecie oraz kilkoma innymi czynnikami związanych z żywieniem. Czynniki dziedziczne również mogą odegrać pewną rolę. Wytrzymałość kości wydaje się być normalna, ale duże ścięgno z tyłu stawu skokowego zsuwa się na jedną stronę, co powoduje skręcenie nogi. Jeśli kalectwo się utrzymuje, ptak powinien zostać uśmiercony. Większość indyków z perozą reaguje na wczesne zastosowanie dodatkowej choliny w karmie.
d
Stawy skokowe
Ciężki/-e artretyzm/zapalenie błony maziowej u pisklęcia.
Do przeprowadzenia badania bakteriologicznego konieczny jest wymaz z wysięku w opuchniętym stawie skokowym.
Biegunka, klejący pomiot i mokra ściółka są punktami wyjścia dla zapalenia skóry opuszki stopy.
Ciężki przypadek zapalenia skóry opuszki podeszwowej.
Opuszka i palce stopy
C
op
Zapalenie skóry opuszki stopy (FPD) Zapalenie skóry opuszki podeszwowej jest bolesne dla ptaka. Jego przyczyną jest mokra, brudna ściółka. Czynniki odżywcze odgrywają pośrednią rolę, więc znajdź przyczynę biegunki i ciężko pracowuj nad ściółką. Patrz też str. 143.
1 2 . Z d r o w ie i c h o r o b a
179
ROZDZIAŁ 13
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Szczepienia
Szczepienia są sposobem stymulowania odpowiedzi immunologicznej ptaka w celu walki z potencjalnymi infekcjami. Jednak jeśli poziom higieny na fermie jest słaby samo szczepienie okaże się niewystarczające. Jeśli organizm ptaków jest dosłownie „przytłoczony” przez mikroorganizmy cho-
C
op
robotwórcze, nawet wzorcowo wykonane szczepienie zakończy się ostatecznie niepowodzeniem!
Skuteczność wszelkich szczepień w branży drobiarskiej zależy przede wszystkim od procentu pokrycia stada (% zaszczepionych ptaków) i jednolitości podawania szczepionek (dawki na jednego ptaka). Jeżeli istnieje możliwość wyboru, żywe szczepionki mają najszybszy wpływ. Szczepionki atenuowane dają wolniejszą, ale silniejszą i trwalszą odpowiedź immunologiczną. Należy pamiętać, że szczepione powinno być tylko zdrowe stado, chyba że jest to szczepienie awaryjne, mające na celu powstrzymanie wybuchu choroby.
Często w momencie przybycia na fermę, tuż przed opróżnieniem skrzynek, wykonuje się szczepienie w formie oprysku - sprayu.
188
Sygnał y Ind y k ó w
Właściwy termin szczepienia
Indyczka
Nioski przenoszą ochronę przed wieloma chorobami na jednodniowe pisklęta poprzez matczyne przeciwciała w żółtku jaja. Przeciwciała te chronią je przed chorobami przez kilka dni/tygodni. Większość matczynych przeciwciał przeciwko krwotocznemu zapaleniu jelit (HE) znika w wieku 4-5 tygodni, ale jeśli szczepienie odbędzie się zbyt wcześnie, nie zadziała, ponieważ matczyne przeciwciała zneutralizują wirusa szczepionkowego. Zbyt późne wykonanie szczepienia sprawia,że pisklę będzie tymczasowo bezbronne przed zakażeniem terenowym szczepem wirusa (luka odpornościowa). Właściwy termin szczepienia można określić na podstawie analizy próbek krwi pobranej od piskląt jednodniowych (18-25 próbek). W przypadku gdy pisklęta pochodzą z dwóch stad rodzicielskich, trudno jest określić odpowiedni termin szczepienia, jedna grupa może wymagać podania szczepionki wcześniej, podczas gdy pozostała część później. Należy więc w możliwie największym stopniu ograniczyć łączenie i mieszanie jaj/piskląt.
Wynik = od matki + własna
Odporność
Obniżona odporność
Minimalny pożądany poziom
Odporność przekazywana przez matkęindyczkę
te
d
Własna odporność
Wiek (tygodnie)
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Odporność matczyna stopniowo maleje, ale zanim szczepienie zacznie działać, może wystąpić krótki okres z obniżoną odpornością. Jest to tzw. luka odpornościowa.
Czynniki wpływające na wybór szczepionki Przepisy rządowe Sytuacja epidemiologiczna Analiza kosztów i korzyści Dostępność szczepionki Ogólny wymagany poziom odporności Presja terenowa infekcji na poziomie fermy lub regionu Status immunologiczny ptaków Programy szczepień przeciwko innym chorobom
Szczepienia mogą chronić indyki przed chorobami Rodzaj czynnika
Zakażenie
Wirus
Układ docelowy
Bak- Pierwot- Syste- Oddeterie niaki mowa chowy
Zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT)
X
Choroba Newcastle (NCD)
X
X
APMV-3
X
X
Krwotoczne zapalenie jelit (HE)
X
X
Ptasia ospa (AP)*
X
X
X
Ptasia grypa (AI)
X
Żywa
Woda
Do oka / spray
Iniekcja
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
Bordeteloza (BA)
X
X
Pastereloza (PM)
X
X
C
X
X
Escherichia coli (E.coli)
X
X
Salmonella spp.
X
X X
X
Różyca
X
Mycoplasma gallisepticum (MG)
X
X
Mycoplasma synoviae (MS)
X
X X
X X
X
X
X
X
Sposób podania
Atenuowana
X
Ornitobakterioza (ORT)
Eimeria spp.
Rodzaj szczepionki
Stawowy
X
op
Ptasie zapalenie mózgu i rdzenia (AE)
Jelitowy
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X X
X
X X
X
X X
X
Ze względu na różnice w prawodawstwie, presję choroby i dostępność szczepionek możliwości szczepień różnią się w zależności od regionu i kraju.
* szczepionka na AP podawana jest przez nakłucie błony skrzydłowej – metoda wing-web
• • • • • • • •
189
Iniekcje w wylęgarni
yr D ig r ht af s t pr ot ec
te
d
Iniekcje szczepionkami atenuowanymi wykonane pisklętom jednodniowym w wylęgarni powinny być robione przez przeszkolony personel za pomocą strzykawek wielorazowych lub iniektorów automatycznych. Osoby aplikujące muszą być dokładnie przeszkolone i ściśle nadzorowane, dotyczy to także sprzętu.
Niewłaściwie wykonane szczepienie łatwo jest zidentyfikować, jeśli do każdego szczepienia doda się niebieski barwnik.
Systemy automatyczne oszczędzają koszty pracy, ale wymagają inwestycji kapitałowych, dokładnego ustawienia, kontroli i konserwacji. Wymieniaj igły po każdych 10 000 pisklętach.
Zawsze sprawdzaj kilka piskląt, aby upewnić się, że iniekcja była wykonana prawidłowo. W przypadku zauważalnej liczby niewykonanych iniekcji, należy ponownie wyregulować sprzęt, oczyścić przewody rurowe i częściej wymieniać igły.
C
op
Skuteczne szczepienie: cały ładunek jest pod skórą.
Sprzęt do szczepień półautomatycznych jest tańszy, ale wymaga większej liczby operatorów. Wynik zależy nie od automatyzacji, ale od ludzi.
190
Sygnał y Ind y k ó w
Iniekcje w indyczniku
te
d
Szczepionki atenuowane należy podawać (wstrzykiwać) ptakom używając półautomatycznych iniektorów ręcznych. Istnieją dwie główne metody zaszczepienia starszych ptaków, które umożliwiają odpowiednie szczepienie: • domięśniowo (IM) - do mięśnia • podskórnie (SC) - pod skórę
yr D ig r ht af s t pr ot ec
Unikaj tego obszaru!
kloaka
Nasada ogona jest najczęstszym miejscem iniekcji domięśniowej u indyków. Musi być ona wykonywana ostrożnie.
Szczepienie w indyczniku jest bardzo praco- i czasochłonnym procesem, który jest bardzo stresujący dla ptaków. Dla większej skuteczności szczepienie może być połączone ze szczepieniem przez zakraplanie do oczu/nosa. Pamiętaj: „Jakość jest ważniejsza niż szybkość!”.
iniekcja w błonę skrzydłową
szyja
Prawidłowa iniekcja podskórna w szyję.
C
op
noga
Nieprawidłowa iniekcja podskórna. Igła została umieszczona w żyle szyjnej, powodując duże krwawienie.
1 3 . S z c z e p ie n ia
nasada ogona
pierś (nie stosowane u indyków komercyjnych)
fałd pachwinowy
Dla każdego rodzaju iniekcji możliwych jest kilka miejsc podania. Należy wziąć pod uwagę: łatwość aplikacji, reakcję w miejscu wstrzyknięcia oraz bezpieczeństwo ludzi. Należy dokonać porównań, aby zdecydować, które miejsce iniekcji daje najlepszy wynik dla danej operacji. 191
zdrowia Twojego stada. A to zaczyna się od obserwacji.’
W skali globalnej wolumen produkcji indyka jest stosunkowo stabilny. Dla każdego hodowcy indyków największym wyzwaniem jest poprawa wydajności hodowli. Zaczyna się ona od zmniejszenia niepotrzebnych strat. W porównaniu z kurczakiem brojlerem każdy martwy indyk to stosunkowo wysoki koszt dla hodowcy. Indyki żyją dłużej, więc ich śmierć po 20 tygodniach żywienia i opieki jest znaczącą stratą... Zmniejszenie śmiertelności powinno się więc znaleźć w centrum uwagi. Indyki ważą obecnie średnio dwa razy więcej niż 75 lat temu, przy czym czas produkcji jest znacznie krótszy. Oznacza to większe wymagania w stosunku do umiejętności hodowców i większe skupianie się na redukowaniu mankamentów w hodowli indyków.
SYGNAŁY INDYKÓW Praktyczny przewodnik prowadzenia stada indyków rzeźnych
Czy wiesz, że bez Twojej pomocy, chore i słabe jednodniowe pisklęta prawie na pewno umrą? Umieść je w kartonie od piskląt (szpitalik) a śmiertelność zmniejszy się o 50%. Dobra opieka się opłaca!
Sygnały indyków są częścią serii Poultry Signals series©. Poultry Signals przekazują praktyczną wiedzę na temat zorientowanej na zwierzęta hodowli drobiu w łatwej, dostępnej formie.
Sygnały indyków podążają za cyklem na komercyjnej fermie indyczej. Książka opisuje, w jaki sposób zarządzanie skoncentrowane na indyku poprawia produkcję i dobrostan indyków, a tym samym wyniki finansowe hodowcy.
SYGNAŁY INDYKÓW
PRAKTYCZNY PRZEWODNIK PROWADZENIA STADA INDYKÓW RZEŹNYCH
Sygnały indyków to praktyczny przewodnik, który pokazuje, jak odbierać sygnały wysyłane przez Twoje indyki we wczesnym etapie życia oraz jak je interpretować i jakie działania podejmować. Książka zawiera ponad 850 zdjęć i ilustracji i jest obowiązkowa dla każdego, kto zajmuje się hodowlą indyków.
ISBN 978-90-8740-359-1
www.roodbont.com
SYGNAŁY INDYKÓW Praktyczny przewodnik prowadzenia stada indyków rzeźnych
‘Właściwe zarządzanie jest kluczem do utrzymania
9 789087 403591