Konijnen by Roodbont Publishers

Praktijkreeks hobbydieren

Konijnen

onijnen zijn geweldige, heel gezellige huisdieren. Vaak zijn het uitstekende speelkameraadjes voor kinderen. Samen met honden en katten is het konijn het meest gehouden huisdier. Door hun vriendelijke karakter is dat niet verwonderlijk. Omdat konijnen in veel verschillende rassen, formaten, kleuren en variëteiten voorkomen, kunt u het ras kiezen dat het beste bij u past. Voor kinderen zijn dit vaak kleine rassen en dwergkonijnen, voor liefhebbers van grote rassen zijn er de beroemde Vlaamse Reuzen en Lotharingers. Naast populaire en typisch Nederlandse én Belgische rassen, vindt u ook de nieuwere konijnenrassen in dit boek terug. Konijnen is geschreven volgens de laatste inzichten op het gebied van aanschaf, verzorging, juiste wijze van voeren en huisvesting. Zo is er aandacht voor het nieuwste voer: konijnen-muesli. Gedroogde kruiden zijn belangrijke ondersteunende en soms geneeskrachtige voedermiddelen. Ook daarover vindt u actuele kennis die het weten meer dan waard is! Gezondheid en de belangrijkste ziekten komen uitgebreid aan de orde. Ten slotte komen de producten die een konijn kan voorbrengen aan bod: wol, mest en vlees. Een konijn komt het best tot zijn recht als het diereigen gedrag kan vertonen. Met de ‘konijnenweetjes’ over dierenwelzijn, huisvesting, verzorging, voortplanting, opfok en meer kunt u uw konijn(en) deze ruimte geven. Uw dier en u zullen er wel bij varen. Konijnen is een aanrader voor iedere oprechte konijnenliefhebber en hobbyfokker.

www.roodbont.nl

Houden van konijnen Konijnen staan in het brandpunt van de belangstelling. Ze worden in heel veel gezinnen gehouden en staan na de hond en kat in de top vijf van meest gehouden huisdieren. Waar in de vrije natuur dieren uitsterven, ontstaan bij konijnen regelmatig nieuwe rassen, variëteiten en soorten. Niet zo verwonderlijk, want het zijn vaak prachtige en goed hanteerbare hobbydieren. Ze brengen een stukje levende natuur dicht bij huis.

Oorsprong en historie voeding

gedrag

rassen

voortplanting

huisvesting en verzorging

co pr py ot rig ec h te t d

De auteur van dit boek, Hans L. Schippers houdt en fokt al jarenlang raskonijnen en heeft daar een schat van ervaring mee opgedaan. De neerslag daarvan vindt u in dit boek. Hij is een internationaal bekend auteur van hobbydierenboeken en schreef er meer dan dertig. Al jarenlang levert Hans bijdragen aan diverse dierenmagazines over de hele wereld. Als specialist kleine huisdieren en als internationaal keurmeester op het gebied van kleinvee en landbouwhuisdieren geniet hij grote bekendheid. Hij is zeer actief als publicist, dierenfotograaf en verzorgt gastcolleges, lezingen en workshops over hobby- en gezelschapsdieren. Daarnaast werkt hij als consultant recreatieve dierenhouderij voor particulieren, bedrijven, organisaties, verenigingen, overheid en diverse media. Zo leverde hij een belangrijke bijdrage in woord en beeld aan de Farm Animal Encyclopedia voor de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties.

Praktijkreeks hobbydieren

Over de auteur

Hans L. Schippers

gezondheid

Konijnen worden om verschillende redenen gehouden. Als speelkameraadje voor kinderen, om hun schoonheid, om zeldzame rassen in stand te houden, om ze als hobby te fokken en in mindere mate nog steeds als nutdier. Ze worden ook op heel verschillende manieren gehouden; in een hok of kamerkooi, op een konijnenheuvel of dierenweitje. Denk bij het houden van konijnen ook vooral goed aan het belang van het konijn zelf. Dierenwelzijn is hierbij het sleutelwoord. Als u rekening houdt met het diereigen gedrag, de juiste verzorging met voldoende aandacht voor hun gedrag en welzijn, en vrij is van angst, pijn en andere ongemakken, dan kunt u jarenlang plezier met ze hebben!

Praktijkreeks hobbydieren

Konijnen Colofon Auteur Hans L. Schippers

Redactie Ton van Schie

Met dank aan Co Korsuize, Gerrit de Gooijer, Marinette Hoogendoorn-Meijer, Tineke Hoogland, Ynske Hoekstra.

Fotografie Hans L. Schippers

co pr py ot rig ec h te t d

en verder: Aardlumens|Dreamstime.com (p14r), Amy Carpenter-medirabbit.com (p105), Anja Robbertsen (p48r), Bert Poliste (p86), Christine Goodhandmedirabbit.com (p96), Daniëla Jorna (p82, 83, 88, 89), De Baroen (p67l, 68), Dierenbeeldbank (p5, 6, 12, 34r, 35, 38, 73, 75o, 93, 109), Dga1958|Dreamstime.com (p75b), Elzbieta Sekowska|Dreamstime.com (p74), Fam. Brouwer (p41o, 61, 92), Ferplast Benelux B.V. (p48l, 49), Gerrit Ponsteen (p41b, 87), H.Zell (p69l), Heather Remnant (p103), Jeanne Tres (p57, 76), Karen Green (p7l), Kerry Su-Lin Leow-medirabbit.com (p101), Kürschner (p77), medirabbit.com (p67o), Lilly M (p69o), Mikrolit’ (p68b), Mirjam Schippers (p7r), N.P. Holmes (p8), Percent|Dreamstime.com (p54), Pets Place (p15b, 43, 51, 53), Piet Spaans (p102), Ranzijn (p42m, p42o), Rasbak (p69m), Simplicius (p68o), Studio Flip (p4, 106), Tineke Hoogland (p17), Thomas Potters (p13), Uwe Gille (p103), Wildfeuer (p68m), Willem Kompier (p63), l = links, r = rechts, b = boven, o = onder, m = midden.

Illustraties

Marinette Hoogendoorn-Meijer

Tekstredactie Maud van der Woude Tekstwerk

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteur hebben de inhoud van deze uitgave met grote zorgvuldigheid en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteur aanvaarden evenwel geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

2 | Konijnen

Vormgeving Studio Flip, www.flip.nl

Roodbont Uitgeverij Postbus 4103 7200 BC Zutphen T (0575) 54 56 88 F (0575) 54 69 90 E info@roodbont.nl I www.roodbont.nl

ISBN 978-90-8740-081-1 NUR 430

Inhoudsopgave Kies voor konijnen

1. Het konijn

Historie Ontstaan van rassen en variĂŤteiten Indeling in konijnenrassen Anatomie Zintuigen Natuurlijke behoeften Lichaamstaal

2. Rassen en raskeuze

16 16 18 22 23 29 34 36

Soorten voer Wetenswaardigheden over voeding Vitaminen Mineralen Hoeveel en welk voer? Spijsvertering Speciale voeding en kruiden Gunstige planten Giftige planten Giftige kruiden

5. Nuttige dieren

co pr py ot rig ec h te t d

Ras kiezen Populaire rassen Konijnen met een bijzondere pels Nederlandse konijnenrassen Belgische konijnenrassen Tentoonstellingen Speciaalclubs

6 8 9 10 12 14 15

4. Voeding en drinken

3. Aanschaf, huisvesting, verzorging 38 Aandachtspunten bij aanschaf Huisvesting Huiskonijn Konijnenhok Bouw zelf een konijnenhok Voerbakje, drinkbakje en drinkflesje Plaats van een konijnenhok Typen huisvesting Verzorging Goed optillen

38 41 41 42 44 47 48 48 52 52

Konijnenmest Wol Pels Konijnenvlees

6. Fok en opfok Voortplanting Ram of voedster? Paring Geboorte Opfok Erfelijkheid

54 55 56 58 61 62 66 67 70 71 72

74 74 75 77 79

82 82 84 85 86 87 89

7. Gezondheid en ziekte

Houd de konijnen gezond Gedrag van zieke konijnen Ziekteverwekkers Belangrijke ziekten bij konijnen

94 95 97 100

Nuttige adressen

107

Trefwoorden

110

Rassen van Nederland en BelgiĂŤ

112

Kies voor konijnen

co pr py ot rig ec h te t d

ie voor een konijn als huisdier gaat, maakt een goede keuze. Konijnen zijn namelijk aanhankelijke, gezellige en meestal goed hanteerbare huisdieren die op verschillende manieren gehouden kunnen worden. Buiten of binnen, door jong of door oud, om hun schoonheid of karakter, op een konijnenheuvel of een grasveld, in een mooi konijnenhok in de tuin of in een ruime kooi in de kamer of soms zelfs als loslopend huiskonijn. Meestal worden ze puur voor het genoegen gehouden. Soms ook door een amateurfokker van een favoriet konijnenras of om bepaalde rassen die met uitsterven bedreigd worden in stand te houden. Om mens en dier in goede harmonie met elkaar te laten leven, doet u er goed aan uzelf vooraf zorgvuldig te informeren. Wie konijnen houdt, en er van houdt, zou daarom moeten investeren in kennis. Kennis over voeding, huisvesting en verzorging, over gedrag, voortplanting, gezondheid en over nog heel veel meer van wat er zoal bij het hebben en houden van konijnen komt kijken. Meestal is dat niet echt moeilijk, maar wel erg belangrijk om te weten. Bovendien, en dat is heel belangrijk, het is goed voor het welzijn van uw konijn(en). Deze kennis kunt u bijvoorbeeld leren uit een boek zoals dat nu voor u ligt. Maar ook door het lezen van dierentijdschriften of het volgen van een cursus of workshop over konijnen. Of beter nog: door lid te worden van een plaatselijke vereniging van konijnenliefhebbers/fokkers waar veel over konijnen te leren valt. Dat de konijnenliefhebberij een springlevende hobby en vrijetijdsbesteding is mag duidelijk zijn als u weet dat er in Nederland en BelgiĂŤ naar schatting in ruim 1.000.000 gezinnen meer dan 1.500.000 konijnen voor het plezier worden gehouden. Daarmee staat het konijn op de derde plaats als huisdier, direct na honden en katten.

4 | Konijnen

Konijnen hebben echter ook enkele nuttige eigenschappen zoals de prachtige wol die angorakonijnen produceren. En voor de liefhebbers van het vrij magere konijnenvlees is het goed om te weten dat dit uitstekend past bij de moderne voeding. Konijnenmest is een goed bruikbare, waardevolle meststof. Daarom vind ik dat deze informatie niet mag ontbreken in een boek over konijnen.

Basisregels De Nederlandse Belangenvereniging van Hobbydierenhouders (NBvH) heeft richtlijnen opgesteld voor het houden van hobbydieren. Het is goed hiervan kennis te nemen. Mocht u aan

Ten slotte nog dit: konijnen houden is leuk! Zorg ervoor dat konijnen het ook leuk blijven vinden u als baasje te hebben en vergeet niet dat dierenwelzijn daarvoor het sleutelwoord is. Dierenwelzijn is een mentale toestand van welbevinden, die ontstaat als een dier in ruime mate zijn natuurlijke gedrag en behoeften kan volgen en daarbij vrij is van angst, pijn en andere ongemakken. Als u daarmee rekening houdt zal dat u en uw konijn(en) alleen maar ten goede komen!

een of meer van de regels niet kunnen voldoen, begin dan niet aan konijnen houden. Zie ook www.hobbydierhouder.nl. Wie dieren houdt, is verantwoordelijk voor de volgende zaken: 1. Zorgvuldige wijze van aanschaf,

co pr py ot rig ec h te t d

verkoop en afstand doen van

Ik wens u veel leesplezier.

dieren.

2. Goede huisvesting, een juiste ver-

Hans L. Schippers

zorging en een goede hygiĂŤne.

3. Bieden van voldoende mogelijkheid voor diereigen gedrag.

4. Zorgvuldig omgaan met zeldzaam fokmateriaal.

5. Preventie van dierziekten (biosecurity).

6. Zorg voor een verantwoorde slacht. 7. Voorkomen van uitzichtloos lijden. 8. Verantwoorde afvoer van dode dieren.

9. Voorkomen van geluid- of stankoverlast. Uit de codex van de NBvH, augustus 2006.

Het konijn Aan het formaat van het gemiddelde tamme konijn kun je niet meer zien dat hij afstamt van een klein wild konijn. Tegenwoordig worden deze dieren vooral gehouden om hun fraaie uiterlijk, hun zachte velletje en hun zachtmoedige karakter. Enige kennis van hun gedrag maakt de omgang met konijnen

co pr py ot rig ec h te t d

extra plezierig.

e verspreiding over de wereld en de domesticatie ofwel huisdierwording van konijnen is te danken aan oude volken als Phoeniciërs en Romeinen. Fokkonijnen werden ook toen al in hokken gehouden. Ze waren bestemd voor consumptie. Kinderen beschouwden de jonge dieren als speelkameraadjes. Anno nu komen tamme konijnen wereldwijd in meer dan 125 rassen voor en in talloze variëteiten.

Historie

De voorlopers van wilde konijnen zijn al heel lang bekend. Al voor de grote ijstijden was er sprake van konijnen haasachtigen. De hedendaagse konijnen stammen af van een klein, wild, Europees oerkonijn (Oryctolagus cuniculus). In de geschreven geschiedenis worden ze omstreeks 1100 v.Chr. voor het eerst genoemd. De Phoeniciërs namen de dieren toen al waar op hun reizen rond de Middellandse Zee. Voor het eerst op de kusten van het Iberisch schiereiland, het tegenwoordige Spanje en Portugal. Om van een vers stukje vlees verzekerd te zijn namen de zeelui onder andere konijnen mee op hun lange zeereizen. In de havens die ze bezochten, lieten ze de overgehouden dieren soms

6 | Konijnen

achter. Die verspreidden zich daar dan. De domesticatie ofwel huisdierwording vond plaats vanaf de 3e eeuw v. Chr., nadat de Romeinen het dier naar hun land haalden. Toch duurde het nog tot het begin van de jaartelling voordat het konijn echt een huisdier werd. Luie Romeinse jagers hielden de dieren in zogenoemde leporariën, afgerasterde konijnenparken. Dankzij deze aanpak hoefden ze nauwelijks nog op jacht voor een vers konijnenboutje. De fokkonijnen werden toen al in hokken gehouden. De jongen liepen vrij rond en waren, als ze groot genoeg waren, bestemd voor consumptie. Kinderen speelden met de jonge dieren.

Hoe oud wordt een konijn? Over leeftijden die konijnen kunnen bereiken is veel bekend. De gemiddelde maximumleeftijd is per ras verschillend. Een vuistregel is dat kleinere konijnenrassen ouder kunnen worden dan grote rassen. Gemiddeld worden konijnen zeven tot acht jaar, met als uitschieter de Nederlandse Hangoordwergkonijnen die ouder dan 10 jaar kunnen worden. Het mag duidelijk zijn dat een goede voeding,

co pr py ot rig ec h te t d

Ook de Kaninefaten kunnen in verband worden gebracht met konijnen. Rond het begin van de jaartelling hield deze Germaanse stam zich bezig met het bejagen van konijnen in het duingebied van Noord- en Zuid-Holland. Dat leverde hen de bijnaam ‘konijnenvangers’ op.

huisvesting en verzorging daaraan veel bijdragen.

Dat konijnen een behoorlijke leeftijd kunnen bereiken bewijst Drommel, een Nederlandse Hangoordwerg van 15 jaar oud!

In deze hiërogliefen zijn zelfs afbeeldingen van konijnen te vinden. Het konijn |

Ontstaan van rassen en variëteiten

co pr py ot rig ec h te t d

Algemeen wordt aangenomen dat het eerste echte, toevallig ontstane raskonijn het vrij kleine Porto Santo-konijn is. Aan het begin van de 15e eeuw is dit dier ontstaan op het eiland met deze naam, noordelijk van Madeira. In de late middeleeuwen hield men aan vrijwel alle kloosters konijnen. Het is dan ook aan de Franse monniken te danken dat er verschillende variëteiten zijn ontstaan. Zo wordt in de 16e en 17e eeuw melding gemaakt van verschillende maten en kleuren konijnen. Ze werden vooral voor hun vele vlees en hun flinke pels gefokt. Na de ontdekking van de erfelijkheidswetten door Gregor Johann Mendel (1822-1884), een Augustijner monnik uit Oostenrijk, slaagde men erin allerlei variëteiten te ontwikkelen die tot dan toe niet bekend waren. Tegenwoordig komen tamme konijnen wereldwijd in meer dan 125 rassen voor en dat in talloze variëteiten.

Wilde konijnen zijn in sommige gebieden een ware plaag.

Konijnen zijn lang gezien als leveranciers van voedsel, mooie pelzen, angorawol en konijnenmest. Omstreeks het begin van de 19e eeuw nam het houden en fokken van konijnen enorm toe. Duitsland, Engeland en Frankrijk speelden daarbij een belangrijke rol. Rond 1900 werden in Frankrijk, België en Nederland grote hoeveelheden slachtkonijnen gehouden voor de consumptie en voor export naar vooral Engeland. Rondom de grote steden ontstonden konijnenfokkerijen, met als doel vlees- en pelsproductie. Maar ook toen al werden konijnen gehouden als liefhebberij. Zo kende men in Engeland al in 1850 konijnenfokkersclubs, die zich speciaal met één bepaald ras bezighielden. Vanaf die tijd werden fokdoelen in een Standaard vastgelegd en ging men met raskonijnen naar tentoonstellingen. In het ene land lag daarbij de nadruk op de nuttigheid van het dier, in het andere veel meer op de schoonheid en de variaties. Tegenwoordig houden mensen konijnen veel meer voor de aardigheid en als liefhebberij dan als nuttig dier. In Nederland en België zijn naast de vele rasloze konijnen inmiddels zo’n zeventig fraaie konijnenrassen in vele kleurslagen en variëteiten te vinden. Ze worden voornamelijk gefokt door zogenoemde sportfokkers, de ongeveer 12.000 Nederlandse en Belgische liefhebbers die puur voor hun genoegen raskonijnen houden en fokken. De resultaten van hun inspanningen worden op tentoonstellingen met elkaar vergeleken en beoordeeld. Daar zijn dan leuke prijzen mee te winnen. Dankzij deze liefhebbers worden ook oude of zeldzame konijnenrassen in stand gehouden en ontstaan er regelmatig nieuwe rassen en/of variëteiten.

8 | Konijnen

Indeling in konijnenrassen Myxomatose In de ontwikkelingsgeschiedenis van het konijn hebben wilde konijnen zich vaak zo veelvuldig voortgeplant dat er een konijnenplaag ontstond. Dit was ook het geval in AustraliĂŤ, in de tweede helft van de 19e eeuw en kort na de Tweede Wereldoorlog. Toen geen enkele bestrijdingsmethode meer hielp, is met opzet de ziekte myxomatose verspreid, waardoor zeer veel dieren stierven. Tegenwoordig is myxomatose wereldwijd een gevreesde, dodelijke konijnenziekte.

co pr py ot rig ec h te t d

Konijnen zijn er in grote, midden-, kleine en dwergrassen. Deze rassen worden verder onderverdeeld in de volgende subgroepen: kleur, tekening, verzilvering/pareling, kleurpatroon, wit en hangoren. Ook bijzondere haarstructuur vormt een subgroep. Dit zijn het Angorakonijn, het Rexkonijn, het Satijnkonijn en het Voskonijn. De pels van een Angorakonijn bestaat uit lange en fijne, zijde-achtige, gegolfde wolharen met wat grovere bijharen en zogenoemde grannenharen die iets steviger, langer en niet gegolfd zijn. De haarlengte van dit ras is minimaal 8 cm en de dichtheid van het haar is meebepalend voor de kwaliteit. De wol van Angorakonijnen kan worden gesponnen. Het Rexkonijn heeft een zeer dichte, korte beharing (15-18 mm) en dichte onderwol. Het lijkt wel of dit konijn geschoren is. Door de vrijwel rechtsopstaande beharing doet en voelt hun prachtige pels zacht en fluweelachtig aan. Satijnkonijnen hebben een heel speciale, fijne pels waarvan de haren dichter zijn ingeplant dan gewoonlijk. De haren zijn ook dunner en gladder en lijken haast doorzichtig, waardoor er een prachtige satijnglans ontstaat. Het Voskonijn is van Zwitserse oorsprong en heeft een lange, glanzende pels met veel onderwol en een dichte structuur, bij een gemiddelde haarlengte van 5-7 cm. Op de kop en benen zijn deze haren soms nog wat korter.

Angorabeharing

Rexbeharing Konijnen worden ook op basis van beharing ingedeeld binnen de rassen.

Satijnbeharing

Vosbeharing Het konijn |

Anatomie Bij de verschillende uiterlijk zichtbare kenmerken van het konijn in deze figuren is uitgegaan van een â&#x20AC;&#x2DC;gewoonâ&#x20AC;&#x2122; konijn, waarbij opgemerkt moet worden dat er verschillende vormen voorkomen bij konijnen. Bij de rasbeschrijvingen, vanaf pagina 18, wordt hierop wat gedetailleerder ingegaan. In het hoofdstuk Voeding en drinken vindt u een schets van de inwendige organen. Het geraamte wordt gevormd door de beenderen in hun onderlinge, natuurlijke verband. In sommige beenderen zitten holten die met merg zijn gevuld. Dit beenmerg bevat veel vet. Het speelt een belangrijke

heup

oog

kop

neus

nek

co pr py ot rig ec h te t d

oren

flank

buik

rug

schouder

lende

achterhand

bek

keelwam

borst

staart

achterpoten en tenen

voorpoten en tenen

10 | Konijnen

dij

rol bij de vorming van bloed. Het geheel van beenderen is op te splitsen in beweeglijke en onbeweeglijke delen. Verder zijn er verschillende gewrichtsvormen, zoals kogel-, scharnier- en rolgewrichten en samengestelde gewrichten. Hierdoor is een veelheid aan bewegingen mogelijk. Het geraamte van een konijn ziet er ongeveer als volgt uit: de schedel bestaat uit verschillende beenstukken, zoals de schedelkap, voorhoofds-, achterhoofds-, neus- en jukbeenderen, kaken en de oogkassen. In de bovenkaak zitten zes voorkiezen en zes

Geraamte De functie van het geraamte is dat het: • vorm geeft aan het totale lichaam; • stevigheid aan het lichaam geeft; • dient als aanhechtingsplaats van pezen en spieren; • bescherming biedt aan tere en kwetsbare organen, zoals hart, lever, longen, nieren en hersenen.

gehoorgang atlas

schouderblad

co pr py ot rig ec h te t d

schedel

draaier

rugwervels

echte ribben

valse ribben

lendenwervels

opperarmbeen

borstbeen

kruisbeen

bekken

staartwervels

spaak- en elleboogbeen

voetwortelbeentjes

tenen

middenvoetsbeentjes

knieschijf

scheenbeen

zitbeen

tenen

schaambeen

middenvoetsbeentjes

dijbeen

voetwortelbeentjes

Het konijn |

oogkas neusbeen jukbeen bovenkaak kiezen tanden onderkaak

co pr py ot rig ec h te t d

kiezen en twee grote, gebogen snijtanden, met direct daarachter twee kleine stifttanden die rusten op de onderste snijtanden. In de onderkaak zitten vier voorkiezen, zes kiezen en twee gebogen snijtanden. Achter aan de kop zit de atlas ofwel de eerste halswervel. Die wordt direct gevolgd door de draaier en de overige halswervels. Nu volgen de rug- en lendenwervels. Deze kunnen in lengte en breedte verschillen naar gelang de karakteristieke bouw van een ras. Van de twaalf ribbenparen zijn de laatste vier paren zwevende ribben. Die sluiten niet op het borstbeen aan. Na de lendenwervels zijn er vervolgens het kruis-, schaam- en zitbeen en ten slotte de staartwervels. De voorbenen beginnen bij het schouderblad, gevolgd door het bovenarmbeen, de ellepijp en het spaakbeen. De achterbenen bestaan uit dijbeen, knieschijf, kuit- en scheenbeen. De â&#x20AC;&#x2DC;voetenâ&#x20AC;&#x2122; van de benen bestaan uit het hielbeen, de voetwortel- en de middenvoetsbeentjes. Ze eindigen met de teenkootjes.

Zintuigen

Konijnen ruiken geuren over grote afstanden. Met hun grote staande, beweegbare oren kunnen ze niet alleen goed horen, maar ook bepalen uit welke richting een geluid komt. Ze hebben een groot gezichtsveld, zeker als ze hun kop bewegen. Wel zien ze op afstand en in de schemering beter dan dichtbij en in het volle licht. Met hun tastharen tasten ze onbekende gebieden en ruimten af. Proeven doen konijnen ook als de beste.

Zien De ogen van het konijn zitten aan de zijkant van de kop, waardoor ze een groot blikveld hebben, maar recht vooruit niet zoveel zien.

12 | Konijnen

Omdat bij konijnen de ogen aan de zijkant van de kop zitten, hebben ze een ander gezichtsveld. Opzij kijkend hebben ze het beste zicht, maar omhoog en zelfs naar achteren kunnen ze ook veel zien. Recht vooruit zien ze niet veel. Hun totale gezichtsveld is echter groot, zeker als ze hun kop bewegen. Op afstand en in de

schemering zien ze beter dan dichtbij en in het volle licht. Ze zien ook kleuren, zij het op een andere wijze dan bijvoorbeeld mensen. Blauw en groen worden herkend, rood vrijwel niet. Bewegende beelden zien ze beter dan stilstaande. Verder kunnen ze goed afstanden schatten. Jonge konijnen worden met gesloten ogen geboren. Die gaan tussen de negende en twaalfde levensdag langzaam open. Ruiken

Horen

co pr py ot rig ec h te t d

Konijnen kunnen beter ruiken dan mensen. Bij gevaar of in extase ruiken ze nog beter dan onder normale omstandigheden. Ze hebben in hun reukorgaan enkele miljoenen receptoren waarmee ze geuren kunnen opvangen en herkennen. Ze kunnen geuren over grote afstanden ruiken. Door meer te snuffelen ruiken ze of het om bijvoorbeeld voedsel, hun eigen verzorger, gevaar of een aantrekkelijke soortgenoot gaat. Ze gebruiken hun reukvermogen ook om eventueel contact te leggen met andere dieren.

De meeste konijnen hebben staande, grote, beweegbare oren waardoor ze niet alleen goed kunnen horen, maar ook kunnen bepalen uit welke richting een geluid komt. Ze kunnen hun oren onafhankelijk van elkaar bewegen en tegelijkertijd richten op verschillende geluidsbronnen. Konijnen met hangoren of zeer kleine oren kunnen dat veel minder goed. Konijnen horen geluiden van een lagere of hogere frequentie beter dan mensen dat kunnen. Een konijn hoort gemiddeld dus meer en beter dan een mens. De oren (oorschelpen) spelen ook een rol bij de regeling van de lichaamstemperatuur. Tasten en voelen

Konijnen hebben een goed ontwikkeld tasten voelvermogen. Heel belangrijk hierbij zijn bijvoorbeeld de snorharen, maar ook met de lange haren op de wangen of wangstip en boven de ogen kunnen ze goed voelen. Regelmatig verdeeld over het lichaam lopen hier en daar wat langere (tast)haren. Hiermee kunnen ze bijvoorbeeld in het donker goed voelen waar ze zich bevinden en tasten ze de directe omgeving af. Dat doen ze ook bij het graven van een hol of tijdens het voortbewegen in een donkere gang in een konijnenheuvel. Met de tastharen worden dus onbekende gebieden of ruimten afgetast. Verder zijn de lippen ook heel gevoelig. Daarmee tasten konijnen haast onmerkbaar hun voedsel af voordat ze het eten.

De verschillende oorvormen zoals die bij konijnen voorkomen.

Het konijn |

Proeven

co pr py ot rig ec h te t d

Konijnen hebben een goed ontwikkeld gevoel voor smaak. Op de tong bevinden zich ongeveer 8.000 smaakpapillen, waarmee de dieren heel goed verschil proeven tussen bijvoorbeeld vers of oud, lekker of minder lekker voedsel. Voer dat zoet smaakt, heeft de voorkeur boven bitter. De smaken zuur en zout worden heel verschillend gewaardeerd.

De vele ‘snorharen’ van het konijn dienen als tastorgaan.

Een konijn heeft een goed ontwikkelde tong.

Natuurlijke behoeften

Vrijwel alle gedragingen van konijnen zijn te herleiden tot die van het wilde konijn. Omdat tamme konijnen huisdieren zijn geworden, is echter ook veel gedrag aangeleerd. Toch blijven ze graven, springen, rennen, stampvoeten, zich op de achterpoten oprichten en hun domein markeren zoals ook wilde konijnen dat doen. Ze communiceren op eenzelfde wijze met hun soortgenoten en hun verzorger. En net als wilde konijnen hebben tamme konijnen grote behoefte aan soortgenoten om zich heen. Om die reden is het beter deze dieren minimaal met z’n tweeën te houden. Dat komt hun sociale gedrag en welzijn zeer ten goede. Maak hun leefgebied, hoe klein soms ook, uitdagend. Voorzie het van speeltjes, bijvoorbeeld een ruwvoerrol, knaagtakken, een schuilhuisje, een groenvoerspeelbal, een kleine speel- of klimheuvel of zoiets, en wissel deze attributen van tijd tot tijd af. Hiermee voorkomt u verveling en mogelijk ongewenst gedrag. Zorg er verder voor dat de dieren hun zintuigen zo veel en zo goed mogelijk kunnen gebruiken. Daarmee komt u tegemoet aan hun natuurlijke behoeften.

14 | Konijnen

Lichaamstaal

U kunt wilgenhout geven om de knaaglust te bevredigen.

co pr py ot rig ec h te t d

Konijnen gedragen zich van nature evenwichtig, hoewel het ene konijnenras meer temperament heeft dan het andere. Echte agressie komt bij konijnen erg weinig voor. En als dit een keer het geval is, gaat het meestal om een klein(er) konijnenras. Voor een goede omgang met konijnen is het wenselijk iets meer over hun gedrag, hun lichaamstaal en de betekenis hiervan te weten. - Konijnen likken mensen als teken van genegenheid. Likken kan ook duiden op een behoefte aan bepaalde mineralen. - Snuffelen doen konijnen om kennis te maken met iets of iemand. - Agressie, of wat daarvoor door moet gaan, tonen konijnen zelden en vaak alleen bij pijn of wanneer ze in het nauw komen. - Aanstoten met de snuit is een vorm van begroeten en/of een manier om aandacht te vragen. - Zich over de rug omwentelen is een vorm van spelen, baldadigheid of zich prettig voelen. - Stil in elkaar gedoken zitten met rechtopstaande haren duidt op ziekte of het zich op een of andere wijze zeer onprettig voelen. - Verdedigen doen konijnen zich met de bek, voor- en achterpoten. Dit doen ze vanuit een lage houding, plat op de grond, met de oren plat in de nek. - Zacht met de tanden knarsen en daarbij ‘mompelende’ geluiden maken is een teken van genoegen. Hard en duidelijk hoorbaar tandenknarsen wijst daarentegen op pijn of ongenoegen. - Eén of enkele harde stampen met de achterpoten betekent: hier ben ik! - Zich oprichten op de achterbenen, door kenners ook wel kegelen of zekeren genoemd, doen konijnen om meer zicht te hebben of om nader te onderzoeken waar een bepaald geluid vandaan komt. - Konijnen wrijven met de onderkaak langs voorwerpen om zo met hun geurklieren hun leefgebied te markeren. Ook kan dit wrijven wijzen op paarlust. - Als konijnen in de grond wroeten en graven is dat natuurlijk gedrag om beschutting te zoeken, een hol te maken of onder een afrastering door te vluchten. - Bij (doods)gevaar kunnen konijnen heel hard gillen.

Konijnen zijn zindelijke dieren, die zich regelmatig wassen om hun pels in goede conditie te houden.

Het konijn |

Praktijkreeks hobbydieren

Konijnen

co pr py ot rig ec h te t d

Praktijkreeks hobbydieren

Konijnen is geschreven volgens de laatste inzichten op het gebied van aanschaf, verzorging, juiste wijze van voeren en huisvesting. Zo is er aandacht voor het nieuwste voer: konijnen-muesli. Gedroogde kruiden zijn belangrijke ondersteunende en soms geneeskrachtige voedermiddelen. Ook daarover vindt u actuele kennis die het weten meer dan waard is! Gezondheid en de belangrijkste ziekten komen uitgebreid aan de orde. Ten slotte komen de producten die een konijn kan voorbrengen aan bod: wol, mest en vlees. Een konijn komt het best tot zijn recht als het diereigen gedrag kan vertonen. Met de ‘konijnenweetjes’ over dierenwelzijn, huisvesting, verzorging, voortplanting, opfok en meer kunt u uw konijn(en) deze ruimte geven. Uw dier en u zullen er wel bij varen. Konijnen is een aanrader voor iedere oprechte konijnenliefhebber en hobbyfokker.

www.roodbont.nl

Praktijkreeks hobbydieren

Over de auteur

Oorsprong en historie voeding

gedrag

rassen

voortplanting

huisvesting en verzorging

Hans L. Schippers

gezondheid