Feeding Signals - Polish edition by Roodbont Publishers

Sygnały żywienia

Sygnały żywienia odpowiadają na cztery praktyczne pytania, które stawia sobie każdy producent bydła mlecznego: 1. Czym powinienem żywić i w jakiej ilości? 2. Jaki jest najlepszy sposób, aby zapewnić, że każde zwierzę otrzyma odpowiednią dawkę? 3. Jak sprawdzić, że każde zwierzę pobiera właściwą dla siebie paszę i w odpowiedniej ilości? 4. Jak wprowadzać poprawki i rozwiązywać konkretne problemy? Ta książka zawiera mnóstwo praktycznych wskazówek i cennych porad dotyczących istoty zdrowego i ekonomicznego żywienia. Czy wiesz, że krowa, która nie może pobierać paszy razem z grupą, je szybciej i w efekcie mniej? Czy wiesz, że krowa mleczna produkuje około 200 litrów śliny dziennie, a przez jej wymię przepływa około 15 000 litrów krwi? I wreszcie, czy wiesz, że większość gospodarstw preferuje niepodawanie paszy wcześnie rano? Sygnały żywienia pokazują również, co możesz – jako producent bydła mlecznego – zrobić, aby poprawić zarządzanie żywieniem, podając rzeczowe informacje, krótkie objaśnienia i mnóstwo zdjęć prosto z gospodarstw.

Podstawowe potrzeby krowy można ująć w siedmiu kluczowych słowach, które tworzą krawędzie diamentu sygnałów krów. Wśród siedmiu bazowych potrzeb znajdują się: pasza, woda, światło, powietrze, odpoczynek, przestrzeń oraz zdrowie. Jako producent bydła mlecznego powinieneś zawsze zwracać na nie szczególną uwagę, aby zapewnić zdrowotność i dobrostan zwierząt oraz optymalną produkcję mleka. Takiej uwagi wymaga również zarządzanie paszą, które jest jedną z krawędzi tego diamentu.

Jan Hulsen Dries Aerden

Sygnały żywienia są częścią serii Cow Signals®, które to książki prezentują w przystępny sposób niezwykle praktyczną wiedzę z zakresu chowu bydła mlecznego.

Sygnały żywienia www.roodbont.com

www.vetvice.com

www.cowsignals.com

www.liba.be

Praktyczny poradnik żywienia krów mlecznych – jak produkować zdrowo i wydajnie

s Pa

Przestrzeń

Dobre żywienie to podstawa sukcesu Twojego gospodarstwa, nie tylko finansowego, lecz również w kontekście produkcyjności, zdrowotności i płodności zwierząt. Czy wiesz, że blisko 50% różnic w produkcji mleka pomiędzy gospodarstwami jest warunkowanych składem dawki? A reszta zależy od takich czynników, jak warunki utrzymania, zdrowotność zwierząt i zarządzanie nimi?

co pr py ot rig ec h te t d

Stare powiedzenie holenderskich rolników

Diament Cow Signals

Światło

Dries Aerden studiował na K.H. Kempen University College w Geel w zachodniej Belgii. Zdobywszy międzynarodowe doświadczenie w kilku dużych, specjalistycznych gospodarstwach bydła mlecznego w Danii oraz USA, dołączył do belgijskiego ciała doradczego LIBA. Dries szczególnie interesuje się żywieniem i wpływem, jaki wywiera ono na ekonomikę produkcji. LIBA specjalizuje się w aspekcie finansowym produkcji bydła mlecznego (księgowości i opracowywaniu planów biznesowych) oraz w zarządzaniu operacyjnym. Oferuje także aplikację online Cowdashboard™, która w łatwy sposób pozwala producentom śledzić bilans paszowy. LIBA doradza, jak poprawić bilans paszowy i zarządzanie finansami w gospodarstwie bydła mlecznego.

Jan Hulsen - Dries Aerden

Jan Hulsen dorastał w gospodarstwie, wśród krów mlecznych i świń. Studiował medycynę weterynaryjną. Szczególnie interesuje się zagadnieniami komunikacji. Przepracowawszy trzy lata jako lekarz w terenie, zdecydował się skoncentrować na przekazywaniu wiedzy oraz doradztwie i podjął dalsze kształcenie z zakresu dziennikarstwa, marketingu, komunikacji oraz zarządzania biznesem. Działając w swojej firmie Vetvice, Jan opracował koncepcję Cow Signals® i napisał cieszącą się niezwykłym powodzeniem serię książek Cow Signals®. Vetvice wygłasza prelekcje i organizuje sesje szkoleniowe na temat wszystkich aspektów Cow Signals® w ponad 30 krajach. Vetvice specjalizuje się przede wszystkim w zarządzaniu gospodarstwami bydła mlecznego. Poza opieką nad zwierzętami koncentruje się również na personelu i produkcyjności. Vetvice doradza i szkoli producentów zwierząt w zakresie konstrukcji obiektów inwentarskich, organizacji pracy oraz zarządzania zdrowiem.

„Ży wisz , patrząc – patrząc, ż y wisz”

Sygnały żywienia

O autorach

Zdrowie

zyn

r et

Kolofon

Sygnały żywienia

Książki, treści cyfrowe oraz specjalne, dostosowane do indywidualnych potrzeb wydania:

Autorzy Jan Hulsen Dries Aerden Redaktorzy Ton van Schie Christel Lubbers Tłumaczenie lek. wet. Dagmara Ewa Chełstowska Redakcja merytoryczna wydania polskiego dr Rafał Leroch „Hoduj z głową bydło” APRA Sp. z o.o.

Roodbont Publishers B.V. Postbus 4103 7200 BC Zutphen The Netherlands T +31 (0)575 54 56 88 E info@roodbont.com I www.roodbont.com Porady dotyczące chowu i hodowli bydła oraz projektowania obiektów inwentarskich:

Korekta wydania polskiego Agrolingua

Ilustracje Trudy Michels, Studio Michels Herman Roozen Układ graficzny Varwig Design

Opracowano przy współpracy z: Joep Driessen, Dick de Lange, Bert van Niejenhuis, Pieter Paschyn, Nico Vreeburg, Bertjan Westerlaan, Jaap van Zwieten

Szczególne podziękowania kierowane są do: Owen Atkinson, Jack Rodenburg, Freek van Essen, Kees Haanstra, Paul Hulsen, René Knook, Roel Koolen, Adri Maas, Aart Malestein, Niek Mangelaars, Ria i Ronald Raats, Kees Simons oraz wielu producentów bydła, lekarzy weterynarii, doradców i innych osób zaangażowanych w chów i hodowlę bydła mlecznego.

Publikacja Sygnały żywienia (Feeding signals) wchodzi w skład cieszącej się dużą popularnością serii Cow Signals®. Koesignalen® oraz CowSignals® to zarejestrowane nazwy handlowe Grupy Vetvice®. © Jan Hulsen, 2014 Żadna część tej książki nie może być zwielokrotniana, fotokopiowana, przedrukowywana ani odtwarzana w jakiejkolwiek formie bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy. Autorzy oraz wydawcy dołożyli wszelkich starań, aby zapewnić dokładność i kompletność informacji zawartych w tej książce. Jednakże ani autorzy, ani wydawcy nie przyjmują na siebie żadnej odpowiedzialności za żadnego rodzaju szkody wynikające z działań lub decyzji opartych na tychże informacjach. Wydawca poczynił kroki, aby zidentyfikować właścicieli treści wizualnych. W przypadkach, gdy źródło materiału nie jest podane, jego właściciel może skontaktować się z wydawcą. ISBN: 978-90-8740-178-8

Vetvice® Group Moerstraatsebaan 115 4614 PC Bergen op Zoom The Netherlands T +31 (0)165 30 43 05 E info@vetvice.com I www.vetvice.com

co pr py ot rig ec h te t d

Zdjęcia Jan Hulsen (jeśli nie wskazano inaczej) Anneke Hallebeek (31) Broer Hulsen 7, 9 (2x), 31 (2x), 50, 78) Bertjan Westerlaan (28)

Vetvice dostarcza hodowcom bydła mlecznego, jak również ich doradcom i dostawcom, praktycznych oraz rzeczowych informacji z zakresu chowu i hodowli bydła, potwierdzonych przez badania naukowe oraz wieloletnią praktykę. Wykorzystanie tych informacji pomaga zadbać o dobrostan i zdrowotność zwierząt oraz uzyskać optymalną opłacalność produkcji, która dostarcza najwyższej jakości produktów żywnościowych. Warsztaty oraz prezentacje:

CowSignals® Training Company Hoekgraaf 17A 6617 AX Bergharen The Netherlands T +31 (0)6 54 26 73 53 E info@cowsignals.com I www.cowsignals.com

LIBA Dorpsstraat 21 3950 Bocholt Belgium T +32 (0)89 46 46 06 F +32 (0)89 46 11 79 E info@liba.be I www.liba.be

Spis treści

Wprowadzenie: Potrzeby i zachowanie zwierząt związane z pobieraniem paszy Potrzeby behawioralne Pasza i trawienie u krów Funkcje żwacza: mieszanie i pasaż treści

4: Pomiary i zarządzanie z poziomu zwierzęcia

Rozpoznawanie i ograniczanie sortowania

Ocena indywidualnego pobrania paszy

Wypełnienie żwacza

Trawienie paszy

Wypełnienie i czynność żwacza

Energia i białko napędzają fermentację

Rozwiązywanie problemów – wprowadzanie ulepszeń

Spożycie paszy, produkcja mleka i pH żwacza

Wizualne badanie odchodów

Odczyn (pH) żwacza

Badanie konsystencji odchodów – kryteria oceny

Badanie strawności paszy – kryteria oceny

Przesiewanie kału – instrukcja

Schemat oceny przesianych odchodów

1: Pobieranie paszy

Optymalne pobranie paszy

Pobranie wody

Dużo czasu na pobranie paszy

Komfort pobierania paszy

Przestrzeń, odpoczynek i odprężenie

Pomiary i analiza zamiast zgadywania i spekulacji

Chód i leżenie w komforcie

Cel ekonomiczny: bilansowanie kosztów paszy

Stres cieplny

Cel: efektywne wykorzystanie paszy

Wypas 23

Cel: produkcja mleka

Okres zasuszenia

Skuteczne zasuszenie i okres przejściowy

co pr py ot rig ec h te t d

5: Zbieranie danych i zarządzanie są menadżerami

2: Przechowywanie, załadunek i żywienie

Optymalne żywienie

6: Problemy zdrowotne związane z żywieniem

Nieprawidłowe zachowania i żywienie

Ketoza i stłuszczenie wątroby

Gorączka mleczna

Załadunek, mieszanie, żywienie

Załadunek paszowozu

Pomiary = wiedz, co naprawdę się dzieje Monitorowanie i kalibracja Stół paszowy

Zbyt duża produkcja kwasów w żwaczu

Zakiszanie 32

Lewo- lub prawostronne przemieszczenie trawieńca

Optymalne wypasanie

Zarządzanie BCS

Status odżywienia, produkcyjność oraz płodność

Problemy z racicami

Niedobory lub nadwyżki składników mineralnych

77 78

Wykorzystywanie sit paszowych

3: Obliczanie dawki

Tempo fermentacji w żwaczu

Urazowe zapalenie czepca i osierdzia

Włókno

Interpretacja wyników analizy paszy

Ocena paszy objętościowej

Zasoby paszowe

Zarządzanie zasobami paszowymi

TMR – pełna dawka

PMR – częściowa dawka

Analiza paszy objętościowej – objaśnienia pojęć

Indeks 79

Pobieranie paszy

Rozdział 1

Pobieranie paszy

co pr py ot rig ec h te t d

W modelowych warunkach krowy powinny pobierać 12 identycznych porcji paszy w ciągu całego dnia i dużo przeżuwać. Nie powinny wybiórczo pobierać paszy (sortować). To jest tym ważniejsze, im więcej mleka produkują. Krowy, aby mogły wielokrotnie pobierać paszę i spokojnie przeżuwać, potrzebują łatwo dostępnego miejsca, w którym, pobierając paszę, nie będą odczuwały stresu. Pasza musi być smakowita. Fakt, że krowy są często karmione (≥ 2x), a pasza jest podgarniana, oznacza, że nie zjadają one jednorazowo dużych porcji. Kolejny odpas zawsze zachęca krowy do pobrania. Co ważne, aby móc pobierać dużo paszy, krowy muszą również dużo pić.

Małe porcje, dużo przeżuwania

Żywiąc krowy, najlepiej stosować wiele odpasów rozłożonych równomiernie w ciągu całego dnia. W ten sposób każdorazowa porcja paszy jest mała, żwacz pozostaje pełny, a spadki pH są ograniczone. W dobrych oborach krowy pobierają 10-14 porcji paszy dziennie, a najlepiej produkcyjne zwierzęta – 14 porcji. Krowa optymalnie pobiera paszę, jeśli: • ma łatwy dostęp do smakowitej paszy, • nie musi się spieszyć, • może komfortowo pobierać paszę, • jest zdrowa i nie odczuwa bólu ani stresu, • pobiera paszę regularnie i według jednego schematu, • może pobierać paszę w tym samym czasie co inne krowy.

Z uszami położonymi po sobie i nieco wysuniętą głową czarna krowa wysyła „ostrzegawczy” sygnał do białej krowy. Ta nie odpowiada i tym samym potwierdza dominującą pozycję czarnej krowy. Miejsce zwierzęcia w hierarchii stada to ważny element procesu pobierania paszy oraz picia.

Wspólne jedzenie, wspólne leżenie Krowa, która nie może pobierać paszy w tym samym czasie co reszta grupy, będzie jeść w pośpiechu i zjadać mniej. Będzie również mniej leżeć, co dodatkowo obciąży jej nogi. Jeśli zapewni się stały dostęp do wystarczającej ilości smakowitej i prawidłowo zbilansowanej dawki, można ograniczyć negatywny wpływ zbyt małej liczby miejsc przy stole paszowym. Gdy dostęp do paszy jest ograniczony bądź krowy zaczynają ją sortować, wtedy zaczyna się walka o dominację. Cierpią osobniki słabsze lub niższe w hierarchii stada. Oznacza to więcej problemów ze zwierzętami, czyli więcej pracy, wyższe koszty i mniejszą produkcję. To ograniczenie najbardziej wpływa na zasuszane krowy, a najmniej na sztuki niskoprodukcyjne.

Zwierzęta, które nie pobierają paszy z główną grupą, będą jeść, kiedy ta grupa odpoczywa. Będą też jadły szybciej, co narazi je na kwasicę żwacza i pogorszy wykorzystanie paszy. Zjedzą też nieco mniej paszy, co może skutkować większym ubytkiem masy ciała i ketozą.

Sygnały żywienia

Optymalne pobieranie paszy

Wymieszana dawka Jeśli krowy nie dostaną dobrze wymieszanej dawki paszy, będą skłaniać się do wybierania tych składników, które ulegają szybkiemu trawieniu. Może to powodować chwilowy spadek pH w żwaczu i szybszy pasaż treści pokarmowej do jelita cienkiego. Następne porcje paszy będą wolniej trawione, gdyż mniej będzie łatwo dostępnej energii lub białka dla mikroflory żwacza. Sortowanie dawki paszy nasila też agresję między krowami, szczególnie kiedy nie wszystkie pobierają paszę w tym samym czasie.

Częstsze skarmianie, mniejsze sortowanie

co pr py ot rig ec h te t d

Częstsze skarmianie ogranicza problem sortowania dawki paszy. Składniki dawki pozostaną bardziej smakowite, gdyż krowy nie będą zanieczyszczać ich śliną i nie będą się też przegrzewać. Krowy nie potrafią pobrać dużej ilości mieszanek treściwych, kiedy na stole znajduje się mało paszy. Czas, przez jaki krowy pobierają paszę, nie ma żadnego wpływu na jej sortowanie.

Pobieranie jak największej ilości suchej masy

Krowa przede wszystkim wykorzystuje nos do oceny, czy pasza jest smakowita – po prostu ją wącha.

Znajdź rozwiązanie

Co widzisz i co powinieneś zrobić?

Ta krowa stoi ze zbyt wysuniętymi do przodu kończynami tylnymi. Co więcej, skierowane są one na zewnątrz. W ten sposób krowa stara się nie obciążać prawej tylnej kończyny. Jest to „sygnał od racic”, który wskazuje na krwawienie w części podeszwy (zranienie), tworzenie wrzodu podeszwy. Główna przyczyna to kwasica żwacza oraz znaczne chudnięcie (gorszy stan racic) w połączeniu z niekomfortowymi legowiskami i długim czasem stania (duże obciążenie). Lecz krowę i eliminuj przyczyny.

Rozdział 1: Pobieranie paszy

Na pobieranie przez krowę maksymalnej ilości suchej masy wpływa: 1. Strawność dawki Łatwo strawna pasza szybciej opuszcza żwacz. 2. Objętość dawki Dawki o dużej wilgotności albo o dużej objętości, tak jak dawka przy zasuszaniu, dawka zawierająca mniej niż 3035% s.m. lub mokra trawa, będą wypełniać żwacz, zanim krowa zaspokoi głód. 3. Smak dawki Nawet bardzo smakowita pasza nie sprawi, że krowy pobiorą jej więcej. Jednak pasza o gorszym smaku spowoduje, że krowy będą jeść jej mniej. Zadawanie świeżej paszy zachęca krowy do jej pobierania. 4. Problemy ze żwaczem, choroba i ból Wszystkie przyczyny dyskomfortu, stresu i niepokoju zmniejszają pobranie paszy.

Automatyczne zadawanie paszy zapewnia krowom spokój i poczucie stabilizacji, gdyż na stole jest ciągle dostępna pasza.

Pobranie wody

Czyść poidła przynajmniej raz w tygodniu. Za pomocą szczoteczki należy usunąć biologiczny osad (śliską warstwę) ze wszystkich części poidła. Brud i bakterie pogarszają smak wody i mogą być źródłem zakażenia.

Pobranie wody w litrach na dobę Krowa 635 kg

Produkcja mleka Temperatura w budynku kg/dzień 27°C < 4°C 15,5°C 9 68 45 55 27 199 83 99 36 146 102 121 45 173 121 143 Krowy Masa ciała zasuszone kg 635 61 37 45 725 65 39 48 Młodzież Masa ciała kg 91 12 8 9 181 23 14 17 363 40 24 30 544 55 33 41

co pr py ot rig ec h te t d

Smak i zapach wody mają znaczący wpływ na jej pobranie, gdyż krowy chcą pić świeżą wodę. Zwracaj więc uwagę na jej skład mineralny i zawarte zanieczyszczenia. Upewnij się, że pochodzi ona z odpowiedniego źrodła. Krowy piją od 6 do 14 razy dziennie. Zwykle 30-50% wody w pierwszej godzinie po doju, a resztę po pobraniu paszy. Piją krotkimi łykami, wypijając do 15 litrow w 45 sekund. Krowy wolą pić wodę o temp. 17-27°C. Co więcej, wolą pić razem z innymi krowami z otwartego, niskiego poidła (50 cm). Należy zadbać, aby co najmniej 10% zwierząt mogło pić jednocześnie, a miejsca przy poidłach były rozmieszczone równomiernie w oborze. Kolejna zasada to jedno poidło przypadające na 20 krów, jedno poidło z szybkim przepływem wody na 10-15 krów lub jedna misa z zaworem językowym na 5 krów. Krowa powinna mieć możliwość wypicia 15 litrów w mniej niż minutę. W każdej grupie powinny być co najmniej dwa poidła plus dodatkowe, jeśli jedno się zabrudzi lub zepsuje. Prawidłowo rozmieszczone poidła zachęcają krowy wychodzące z hali udojowej lub robota udojowego do podejścia. Czują one wtedy duże pragnienie. Krowa potrzebuje 4-5 litrów wody na każdy kg wyprodukowanego mleka. Pasza zawiera od 30 do 60 litrów wody, więc reszta musi być uzupełniona wodą z poideł. Jeśli zwierzę pije zbyt mało, spożycie paszy spadnie. Kwasica żwacza wpływa na zwiększenie pobrania wody, która rozcieńcza wtedy treść żwacza.

Źródło: D.E. Falk, Univ. of Idaho, 2006

Pod dostatkiem wody

Pobranie wody przez bydło utrzymywane w obiektach o różnej temperaturze powietrza. Podaż wody należy dostosować do zapotrzebowania w okresach wysokich temperatur.

Poidło z szybkim przepływem musi dozować 15-20 litrów wody na minutę. Jeśli woda z poidła przepływa do wiadra, to 10-litrowe wiadro musi napełnić się w 40 sekund, a 15-litrowe – w 60 sekund.

Znajdź rozwiązanie

O czym pomyślisz w pierwszej kolejności? Nerwowe krowy z pustym żwaczem przy dostatecznej ilości paszy na stole paszowym. Niezwłocznie sprawdź przepływ wody. Czy zwierzęta mają jej pod dostatkiem?

Spadek wydajności oraz niskie pobranie paszy bez żadnej widocznej przyczyny. Czy woda jest świeża i smakowita? Sprawdź to, wąchając ją i próbując, oraz wyślij próbkę do laboratorium.

Sygnały żywienia

Dużo czasu na pobieranie paszy

Brak czasu = szybsze pobieranie paszy Ile Twoje krowy muszą spędzać czasu na czekaniu na dostęp do stołu paszowego, stanowisk, robota udojowego lub hali albo ile stoją przed dojem i po nim? Jeśli krowie w laktacji nie zapewni się swobodnego dostępu do paszy, wody i miejsca odpoczynku przez ponad 3 godziny dziennie, to odczuje ona deficyt czasu – będzie jeść szybciej i mniej przeżuwać oraz mniej czasu poświęcać na kontakt z pozostałymi sztukami w stadzie. Dla krowy priorytetem jest spędzanie czasu na odpoczynku, pobieranie paszy, picie i zachowania stadne – w tej właśnie kolejności. Leżenie jest na pierwszym miejscu – krowa zawsze będzie poświęcać temu tyle samo czasu.

Dzienna aktywność krowy Czynność Pobieranie paszy Leżenie Zachowania stadne Przeżuwanie Picie Inne (dój, zabiegi itp.)

co pr py ot rig ec h te t d

Czas 4-6 godz. (9-15 pobrań) 12-14 godz. 2-3 godz. 7-10 godz. 0,5 godz. 2,5-3,5 godz.

Krowa nie powinna czekać dłużej niż godzinę na dój, jeśli jest zdajana 2 razy dziennie, albo 45 minut, jeśli doi się ją trzy razy. Krowy kulawe i słabe przychodzą na halę udojową ostatnie i tracą większość czasu, który powinny przeznaczyć na jedzenie oraz leżenie.

Najwięcej produkujące krowy będą leżeć średnio przez 14 godzin na dobę, a całkowity czas poświęcony na pobieranie paszy nie różni się od tego u przeciętnej krowy, przy czym jedzą one szybciej i częściej.

Znajdź rozwiązanie

Kiedy stół paszowy jest pusty?

Jedna krowa wyciąga głowę najdalej, jak tylko może, aby pobrać paszę, a pozostałych pięć nie jest zainteresowanych paszą. Wydaje się, że pasza im nie smakuje. Stół nie jest pusty, ale krowy niechętnie pobierają z niego paszę. Ilość paszy, jaka pozostanie na stole do kolejnego odpasu (niedojady), zależy przede wszystkim od tego, jak ona smakuje. Gdy ma dobry smak, stół jest „pusty”, jeśli pozostanie w nim nie więcej niż 3-5% niedojadów. W tym przypadku stół jest „pusty” z 10% niedojadów.

Rozdział 1: Pobieranie paszy

Gdy krowy po doju zablokuje się przy stole paszowym (w drabinie paszowej samoblokującej), będą pobierać paszę przez 30 do 45 min. Po tym czasie staje się to dla krów uciążliwe i mało komfortowe. Wszystkie niezbędne zabiegi i czynności, takie jak wykrywanie rui czy inseminacja, należy wykonać wtedy możliwie najszybciej. Po 45 minutach kanał strzykowy będzie już całkowicie zamknięty.

Jeśli krowy całkowicie opróżnią stół paszowy, to przez pewien czas nie będą miały co jeść. Przy następnym karmieniu zjedzą więcej niż zwykle, zwiększając ryzyko rozwoju kwasicy żwacza.

Komfort pobierania paszy

Przyjazne drabiny paszowe Prawidłowa przegroda paszowa zapewnia, że krowy nie będą stać ani leżeć w paszy. Jednak nie powinna być ona utrudnieniem dla zwierząt, gdyż wówczas będzie zniechęcać do pobierania paszy. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie poręczy karkowej, gdyż nie utrudnia ona krowom dostępu do stołu ani nie jest źródłem hałasu. Wada: może być trudne takie ustawienie poręczy, aby nie raniła karku krowy. Co więcej, krowy mogą się niekiedy wydostawać przez taką przegrodę. Płot paszowy samoblokujący ma dodatkową i korzystną cechę – poskramia zwierzęta. Krowy przepychają się znacznie mniej niż przy poręczy karkowej. Wada: ryzyko błędów przy projektowaniu oraz planowaniu rozmiarów. Krowy rogate mogą bezpiecznie pobierać paszę przy poręczy karkowej lub płocie paszowym, który jest u góry otwarty, natomiast przy innych konstrukcjach mogą łatwo się uderzać i łamać rogi.

Naukowcy nie stwierdzili żadnej różnicy w pobraniu paszy przy zastosowaniu poręczy karkowej i płotu paszowego samoblokującego. Jeśli krowy nie są oswojone z płotem paszowym, będą potrzebowały kilku tygodni, aby się do niego przystosować. Należy więc przyzwyczajać młode zwierzęta do takiego płotu, jeśli po wycieleniu będą z niego korzystać.

0,25 m

co pr py ot rig ec h te t d

0,25 m (regulowane) Poręcz karkowa (regulowana)

1,25 m (0,85 x wysokość w kłębie)

(Samoblokująca) przegroda

1,55 m (> wysokość w krzyżu największej krowy)

Belka pionowa 8 mm średnicy (wbudowana w ścianę)

0,5 m

Ściana (górna krawędź zaokrąglona, tak wąsko, jak to możliwe)

0,5 m

Stół paszowy powlekany/kafelkowy 0,05-0,1 m

0,05-0,1 m

Podstawowe wymiary przegrody oraz poręczy karkowej przeznaczonych dla dorosłych krów (wysokość w kłębie 1,47 m). Szerokość miejsca pobierania paszy: 70 cm dla krów zdajanych, ≥ 80 cm dla krów zasuszonych. Patrz również na str. 30.

Znajdź rozwiązanie

Co widzisz i co powinieneś zrobić?

U tej krowy widoczny jest guz powstały w okolicy barku na skutek nacisku na twardy przedmiot. Taka sytuacja ma niemalże zawsze miejsce przy płocie paszowym. Może być również spowodowana wybieraniem przez krowy smakowitszych kawałków paszy takich jak ziemniaki czy buraki.

Ten płot paszowy powoduje siniaki w dwóch miejscach (strzałki). Skośna przegroda utrudnia krowie przełożenie głowy, przez co pobiera ona mniej paszy. Upewnij się, że płot paszowy jest dostosowany do wielkości zwierząt.

Stół paszowy jest pusty. Krowy, aby pobrać paszę, muszą daleko sięgać, mocno napierając na płot paszowy. Te z krótszą szyją mogą w efekcie jeść zbyt mało. Paszę należy częściej podgarniać.

Wyciąganie szyi oznacza, że krowa stara się znaleźć smakowitszą paszę nieco dalej. Jeśli więc krowy nie pobierają paszy lub jedzą jej mało, wskazuje to na niską smakowitość paszy. Jeśli przeszukują paszę, mieszając ją, mogą ją pobierać w sposób wybiórczy (sortowanie).

Sygnały żywienia

Komfort pobierania paszy

Sygnały – niekomfortowa drabina paszowa

Guzy powstałe na skutek ucisku, takie jak ten na szyi, są powodowane napieraniem przez krowę twardą częścią ciała na element konstrukcyjny drabiny paszowej. Poręcz karkowa w tej drabinie paszowej jest umieszczona zbyt nisko. Norma: 5 cm powyżej wysokości kłębu najwyższej krowy.

co pr py ot rig ec h te t d

Na tym zdjęciu powierzchnia stołu paszowego znajduje się na tym samym poziomie co stanowiska, na których stoją krowy, murek jest szeroki, a drabina paszowa – pionowa. Oznacza to, że krowy nie mają łatwego dostępu do dostatecznej ilości paszy. Podgarniaj paszę od 5 do 8 razy dziennie.

Na tym zdjęciu widać, jak krowy napierają na drabinę paszową, przyciskając do niej barki. W tym stadzie u wielu krów występowały siniaki na lewym barku. Pomiędzy środkiem ramy, przez którą krowa sięga po paszę, a belką pionową powinno być co najmniej 32,5 cm odstępu.

Lśniące wygrodzenia wskazują, że krowy często na nie napierają oraz że mogą być zbyt ograniczane drabiną paszową. Miejsce ucisku na barku jest objawem dyskomfortu. Ta drabina paszowa jest zbyt mała.

Rama na głowę w tej drabinie paszowej jest zbyt wąska. U niektórych krów widoczne są miejsca wyłysień oraz zgrubiała skóra na szyi. Podstawowe wymiary dla dorosłej krowy HF: 22 cm.

Krowy muszą pobierać paszę z nisko pochylonymi głowami, tak jak robią to na pastwisku. Gdyby musiały pobierać paszę z wyższego stołu paszowego, przeżuwałyby mniej i wytwarzały mniej śliny.

Rozdział 1: Pobieranie paszy

Przestrzeń, odpoczynek i odprężenie

Dominacja i przestrzeń Walki o dominację prowadzą do tego, że znajdujące się niżej w hierarchii osobniki jedzą mniej, szybciej oraz rzadziej. Każda grupa krów cechuje się hierarchią, która określa, gdzie i kiedy zwierzęta pobierają paszę, piją i leżą. Krowy znajdujące się niżej w hierarchii muszą się do tego dostosować. Te o wysokiej pozycji wymagają od sztuk podporządkowanych okazywania im respektu poprzez odsuwanie się i oczekiwanie na swoją kolej. Jeśli paszy jest zbyt mało, liczba miejsc do leżenia lub do pobierania paszy jest niewystarczająca, krowy wysoko w hierarchii będą wyraźniej domagały się przynależnej im pozycji. Staną się agresywniejsze i będą odganiać inne krowy. Blokowanie miejsc przy poidłach jest również przejawem zachowań dominujących.

Zmiany w grupie

Zalety wyodrębnienia osobnej grupy jałówek w porównaniu z grupą mieszaną

co pr py ot rig ec h te t d

Gdy krowa zmienia grupę, prowadzi to do spadku produkcji mleka nawet do 6 kg. Zależy to od skali zmian rodzaju dawki, sposobu karmienia i warunków utrzymania oraz występowania konfliktów stadnych w nowej grupie. Jałówki zwykle znajdują się najniżej w hierarchii i muszą „znosić” najwięcej. Staraj się grupowo wprowadzać nowe sztuki do grupy. Nowa hierarchia mocno ustala się wśród zwierząt z doświadczeniem w relacjach stadnych w ciągu około dwóch dni, a wśród zwierząt bez takiego doświadczenia – w około cztery dni. Jeśli więc wprowadza się nowe sztuki raz w tygodniu, napięcie będzie utrzymywać się przez 2-4 dni. Jeśli do grupy dołącza się nowe sztuki dwa razy w tygodniu, niepokój będzie się utrzymywał przez cały czas. Z kolei raz na 14 dni zapewni 10 do 12 dni spokoju.

Po dwóch bądź trzech tygodniach krowy przywykną do nowego otoczenia i rutynowych zdarzeń. Mikroflora żwacza również musi się przystosować. Jeśli skarmiana dawka oraz ilość pobieranej paszy są inne w okresie aklimatyzacji, ten proces może potrwać do trzech tygodni.

Znajdź rozwiązanie

Jedzenie Pobranie paszy Czas pobierania paszy Czas leżenia Liczba okresów leżenia Wydajność mleczna

+ 9% + 12% + 11% + 9% + 19% + 9%

Powyższe liczby to wartości uśrednione z badań naukowych nad korzyściami płynącymi z wyodrębnienia osobnej grupy krów cielących się po raz pierwszy. W mniejszych gospodarstwach można do tej grupy włączyć również mniejsze starsze krowy. Stanowiska i drabina paszowa powinny być nieco mniejsze w tej grupie „mniejszych krów”.

Co widzisz? Dlaczego to się zdarzyło i co oznacza?

Dystans, jaki krowy zachowują od Ciebie, jest miernikiem tego, jak bardzo boją się one kontaktu z człowiekiem. Ta jałówka nie wygląda na przestraszoną. Zwierzęta, które nie zbliżają się i zachowują się nerwowo w obecności człowieka, doświadczają silniejszego stresu i jego konsekwencji: lęku, chowania się, rzadszego leżenia oraz mniejszego pobierania paszy. Spokojne krowy są łatwiejsze w utrzymaniu i produkują więcej mleka. Przeszkol zarówno siebie, jak i swoich pracowników na temat tego, jak łagodnie i przewidywalnie postępować ze zwierzętami. Przyzwyczajaj krowy do obecności człowieka, codziennie przechadzając się pomiędzy nimi. Rozpocznij od najmłodszych sztuk.

Sygnały żywienia

Chód i leżenie w komforcie

Brak problemów z chodzeniem

Długie leżenie

Jeśli racice nie są zdrowe, krowy mają problemy z podchodzeniem do stołu paszowego. Sztuki z nieznaczną kulawizną, aby wyzdrowieć, potrzebują komfortowego miejsca do leżenia: stanowiska z głęboką ściółką, piaskiem lub słomą. Krowy z kulawizną powinny przebywać w kojcu ze słomą lub na pastwisku blisko paszy i wody. Krowy z łagodnymi schorzeniami racic rzadziej pobierają paszę, jedząc jednorazowo większe porcje. Jedzą więc szybciej i przeżuwają mniej. Krowy z ciężkimi chorobami racic pobierają mniej suchej masy na dobę. Są one bardziej narażone na spadek masy ciała, ketozę, niezacielenie oraz szereg innych problemów zdrowotnych.

Wszystkie krowy powinny spędzać na leżeniu przynajmniej 12 godzin na dobę. Muszą mieć więc komfortowe i łatwo dostępne legowisko. Niewygodne miejsca do leżenia będą powodować stres i problemy z racicami. Jeśli liczba miejsc do leżenia jest mniejsza niż liczba krów, walki o dominację się nasilają, a zwierzęta nisko w hierarchii będą spędzały mniej czasu na leżeniu. Krowy będą dłużej czekać, aby móc się położyć, co może ograniczać czas poświęcany na pobieranie paszy. Krowy, które nie leżą odpowiednio długo, będą często jeść w pośpiechu.

Bezpieczna droga

co pr py ot rig ec h te t d

Fakt, czy krowa podchodzi tak często, jak potrzebuje, do stołu paszowego, poidła czy miejsca leżenia, zależy od tego, jak przestronne są drogi dostępu oraz czy ich powierzchnia zapewnia dobrą przyczepność. W wąskich przejściach krowy znajdujące się niżej w hierarchii przepuszczają te dominujące i muszą poczekać, aż zwolni się miejsce. Niedostateczna przyczepność podłoża zmusza krowy do ostrożnego stąpania, uniemożliwiając im swobodne poruszanie.

Rany na stawach skokowych, wiele krów stojących na stanowiskach oraz widoczne przeszkody na stanowiskach – to sygnały niedostatecznie długiego czasu leżenia.

Czynniki wpływające na komfort i swobodę poruszania Duża przyczepność

Zawsze jest droga ucieczki

Krowy bardzo boją się gładkiego podłoża, gdyż mogą się na nim z łatwością poślizgnąć.

Krowy będące nisko w hierachii nie mają żadnej możliwości ucieczki w ślepo zakończonych korytarzach, co jest dla nich stresujące.

Brak przeszkód

Zdrowe racice

Przeszkody, które utrudniają krowie poruszanie się bądź na które ona wpada, mogą powodować urazy nóg. Jest to szczególnie niebezpieczne w czasie walk o dominację, kiedy zwierzęta wzajemnie się gonią, w dodatku na gładkich podłogach.

Problemy z racicami mogą powodować, że krowy będą pobierać mniej paszy, co jest szczególnie widoczne przy bardzo bolesnych chorobach takich jak wrzody podeszwy racic. Jakikolwiek bolesny proces chorobowy będzie zmniejszał łaknienie i powodował straty energii w organizmie.

Rozdział 1: Pobieranie paszy

Stres cieplny

Jak rozwiązać problem stresu cieplnego: 21°C, plan działania Stres cieplny powoduje, że krowy jedzą mniej i więcej stoją. Zjawisko buforowania w żwaczu ma mniejsze nasilenie z powodu mniejszej produkcji śliny oraz ubytków węglanów przy oddychaniu (dyszenie). Ryzyko kwasicy żwacza, ketozy i krwiaków podeszwy racic wzrasta pomiędzy 1 maja a 1 września. Grupy ryzyka: krowy w okresie przejściowym oraz świeżo ocielone. Miejsce o największym ryzyku: poczekalnia dla zwierząt.

Sygnały krów przy stresie cieplnym

Mniejsze pobranie paszy

Większy pobór wody

Poszukiwanie ochłody

Więcej stania

Poszukiwanie cienia

Chłodne miejsca i chłodzenie • izolacja dachu obiektu, • instalacja oraz systematyczna regulacja i czyszczenie wentylatorów, • zapewnienie wielu zacienionych miejsc na pastwisku.

Proporcje letniej dawki żywieniowej • łatwiej strawne włókno surowe (np. wysłodki buraczane, łuski sojowe), • mniej białka ogólnego w kg s.m. (większa proporcja nierozkładalnego białka w żwaczu), • wyższy udział tłuszczu (maksymalnie 6%) w kg s.m.

Suplementy letniej dawki żywieniowej • dwuwęglan sodu (150-200 g/krowę/dzień), • więcej potasu i sodu (odpowiednio 1,5% oraz 0,55% s.m. dawki), • więcej przeciwutleniaczy (witaminy A i E, Se, Cu, Zn), • drożdże, • bilans kationowo-anionowy: +250 mEq/kg s.m.

Dostępność wody • najlepiej duże i otwarte poidła, • czysta, smakowita i łatwo dostępna woda, • obora: jedno szybkoprzepływowe poidło (>20 l/min) na każde 15 krów lub jedno poidło typu zbiornik (>50 l oraz >30 l/min) na każde 20 krów, • pastwisko: 10% krów może pić jednocześnie, całkowita objętość wody: ≥15 l/krowę/godzinę.

Plan działania przy temperaturze otoczenia powyżej 21°C

Utrzymaj oborę chłodną i czystą • zablokuj okna, świetliki, • zoptymalizuj naturalną i mechaniczną wentylację, czyść wentylatory, • usuń przeszkody, które mogłyby zakłócać wentylację w oborze i wokół niej, • zadbaj o higienę w oborze, • zwalczaj muchy, • chłodź dach wodą. Dostosuj zarządzanie zwierzętami • nie spędzaj krów w grupy, • wypasaj zwierzęta nocą, • nie planuj zabiegów w najgorętszej porze dnia, • unikaj zbyt dużej obsady.

Optymalizacja zarządzania paszą i wodą • codziennie czyść stół paszowy, • akceptuj większe pozostałości paszy, • częste karmienie zwierząt (aby uniknąć nagrzewania) przed chłodnymi porami dania (wieczór, wczesny ranek), • sprawdzaj czystość i przepływ wody dwa razy dziennie. Chłodne krowy • nadmuchuj powietrze na krowy: poczekalnia, krowy zasuszone, krowy w laktacji na stanowiskach oraz przy przegrodzie paszowej, • zapewnij pracę wentylatorów, aż temperatura osiągnie 19°C, • powyżej 26°C oraz gdy temperatura nie obniża się do mniej niż 20°C – zwilżaj sierść krów aż do skóry przez minutę oraz chłodź je wentylatorem przez 5 minut (wymiona powinny pozostać suche).

Sygnały żywienia

co pr py ot rig ec h te t d

Plan działania na lato

Wypas

Codzienne zarządzanie wypasem

Zdrowie

Jako że odrost traw oraz pobranie zielonek różni się zależnie od dnia, wypasane bydło wymaga dobrego codziennego zarządzania. Zielonki, aby były maksymalnie pobierane, muszą być smakowite. Sprawdź to, oceniając trawy oraz monitorując wypełnienie żwacza, zachowanie krów na pastwisku i produkcję mleka. Zachowanie na pastwisku obejmuje miejsca, w których pasą się krowy, oraz czas, jaki na to poświęcają. Wprowadzaj zmiany, opierając się na ilości zielonki, którą, Twoim zdaniem, krowy pobiorą oraz już zjadły.

Wypasanie jest bardzo zdrowe dla krów. Po pierwsze, poruszają się one po miękkim, bezpiecznym podłożu o dobrej przyczepności oraz mogą swobodnie leżeć i wstawać. Po drugie, krowy zażywają mnóstwo ruchu, świeżego powietrza, przestrzeni i słońca. Po trzecie, pasza jest zawsze dostępna na pastwisku i każda krowa może jeść w tym samym czasie co inne. Krowy utrzymywane w systemie z wypasem żyją na ogół dłużej. Jednakże zapędzanie krów na pastwisko nie jest żadną wymówką dla niekomfortowej obory.

Dzienne zadania do sprawdzania: zachowania na pastwisku, wypełnienie żwacza i produkcja mleka

Wypas na wybiegu Wypas na wybiegu

Na co należy zwrócić uwagę Krowy słabe i nisko w hierarchii mogą być odganiane. Zmienne pobranie paszy: świeże pastwisko a niemal puste pastwisko. Należy dostarczać mniejszą lub większą ilość paszy uzupełniającej; sprawdzaj ilość pobranej paszy i długość traw.

co pr py ot rig ec h te t d

Metoda wypasu Wypas kwaterowy

Im więcej zielonki krowy muszą pobrać, tym ważniejsze jest monitorowanie kondycji zwierząt. Wysokoprodukcyjne krowy często nie potrafią czerpać dostatecznej ilości energii z zielonek i ich masa ciała będzie spadać, jeśli nie otrzymają dodatkowej paszy. Aby uzyskać efektywny pełny wypas połączony z sezonowymi wycieleniami (sezonowy wypas), konieczny jest wybór właściwej rasy krów.

Znajdź rozwiązanie

Wypasanie zawsze naraża krowy na ryzyko inwazji pasożytów płucnych i jelitowych, a niekiedy także przywry wątrobowej i żwaczowej, szczególnie przy intensywnym wypasie. Uzgodnij z lekarzem weterynarii, jak zwalczać te choroby we wszystkich grupach wiekowych, w tym u krów w laktacji. Zwróć także uwagę na owady.

Zbliża się pora doju i te krowy czekają przy drucie znajdującym się przy wejściu na pastwisko. Co to oznacza? Czekanie nie jest naturalnym zachowaniem krowy, gdyż zwierzęta te powinny się paść lub odpoczywać. Zielonka jest mniej smakowita niż pasza w oborze lub jest jej zbyt mało na pastwisku. Jeśli krowy zaczynają pić dużą ilość wody w oborze, to na pastwisku jest za mało dostępnej świeżej wody. W dni wilgotne lub gorące pozwól krowom schronić się w oborze. Będzie to oznaczać konieczność zadawania im większej ilości paszy w obiekcie. Pilnuj czasu zganiania krów z pastwiska – rób to o tej samej porze każdego dnia.

Rozdział 1: Pobieranie paszy

Sygnały żywienia Dobre żywienie to podstawa sukcesu Twojego gospodarstwa, nie tylko finansowego, lecz również w kontekście produkcyjności, zdrowotności i płodności zwierząt. Czy wiesz, że blisko 50% różnic w produkcji mleka pomiędzy gospodarstwami jest warunkowanych składem dawki? A reszta zależy od takich czynników, jak warunki utrzymania, zdrowotność zwierząt i zarządzanie nimi?

co pr py ot rig ec h te t d

s Pa

Jan Hulsen Dries Aerden

Sygnały żywienia są częścią serii Cow Signals®, które to książki prezentują w przystępny sposób niezwykle praktyczną wiedzę z zakresu chowu bydła mlecznego.

Sygnały żywienia www.roodbont.com

www.vetvice.com

www.cowsignals.com

www.liba.be

Praktyczny poradnik żywienia krów mlecznych – jak produkować zdrowo i wydajnie

Przestrzeń

Stare powiedzenie holenderskich rolników

Światło

Diament Cow Signals

Jan Hulsen - Dries Aerden

„Ży wisz , patrząc – patrząc, ż y wisz”

Sygnały żywienia

O autorach

Zdrowie

zyn

r et