Sygnaly racic by Roodbont Publishers

Sygnały racic „Zdrowe racice przyczyniają się do wyników finansowych

Jan Hulsen wychowywał się w gospodarstwie zajmującym się bydłem mlecznym i utrzymywaniem tuczników. Jako lekarz weterynarii z zamiłowaniem do komunikacji, z przyjemnością pracował trzy lata na wielkotowarowej fermie mlecznej, zanim skupił się na działalności doradczej, pomagając rolnikom w podnoszeniu wiedzy i umiejętności, jakie są im niezbędne w zarządzaniu stadem i produkcji zwierzęcej. Jan jest doświadczonym dziennikarzem z ukończonym kursem menedżerskim na poziomie MBA. Vetvice® jest niezależną grupą szkoleniową i konsultacyjną, wspierającą producentów mleka i osoby powiązane z utrzymywaniem krów mlecznych – dostawców oraz doradców działających na całym świecie. Firma szkoleniowa CowSignals®: jedna z najlepszych na świecie firm szkoleniowych, prowadzących demonstracje terenowe i działalność konsultacyjną. Zaprasza do odwiedzenia jej centrum szkoleniowego CowSignals Center Europe w Holandii. W ofercie firma przewiduje możliwość wizyty w firmie Klienta. Certyfikowany program szkoleniowy Certified CowSignals Trainer Program zapewnia jakość przekazywanych informacji z obszaru wiedzy o produkcji bydła mlecznego, dodatkowo oferuje szkolenia z zakresu komunikacji i zachęca do zapoznania się z prezentacją ofertową na stronie Internetowej www.cowsignals.com Vetvice Barn Design / DairyLogix: projekty obiektów inwentarskich – obór dla krów mlecznych zapewniające najwyższy komfort życia zwierząt i pracy ludzi. Kreowane projekty obór uwzględniają elastyczność i dopasowanie do potrzeb, łatwość użytkowania, bezpieczeństwo i możliwość rozbudowy. Doradcy Vetvice pomagają budować obory „odporne na przyszłość” za rozsądną cenę. Specjaliści w planowaniu obór wykorzystujących roboty udojowe i gospodarstw utrzymujących stada krów mlecznych powyżej 150 sztuk. www.vetvice.com (Kanada i USA: www.dairylogix.com)

oraz zmniejszenia nakładu pracy w stadzie. A to daje większą satysfakcję z pracy człowiekowi oraz krowie.”

Sygnały racic

O autorze i firmie Vetvice Foup

Cztery czynniki sukcesu wpływające na zdrowotność racic: 1. Doskonała jakość racicy: kształt i jakość tworzywa

2. Ograniczenie obciążenia racic podczas stania i poruszania się, maksymalne wydłużenie czasu odpoczynku podczas leżenia

Racice naszych krów stanowią najsłabsze ogniwo ich zdrowia, które zależne jest także od jakości paszy i poziomu jej pobrania. Krowy, które zaczynają kuleć – na początku delikatnie – muszą znosić ból, przez co pobierają mniej paszy, wody i mniej leżą. W efekcie będą też produkować mniej mleka i z większą trudnością uda się je skutecznie pokryć. Dodatkowo będą one wymagały większej uwagi i nakładu pracy. Dlatego każdy hodowca powinien zwracać szczególną uwagę na zdrowotność racic swoich krów, jakość i konstrukcję ganków czy obory. Jeśli obora jest właściwie skonstruowana, będzie to sprzyjać utrzymaniu suchych i czystych racic. A dodatkowo usprawni codzienne czynności, takie jak zadawanie paszy, przepędzanie czy leczenie zwierząt. 3. Ograniczenie szkodliwych czynników środowiskowych: wilgoć, infekcje, czynniki podrażniające

Dobry producent świadomie zarządzający stadem uwzględnia pielęgnację racic w swoich codziennych, comiesięcznych oraz planowanych w skali roku czynnościach. Skupia się na zapobieganiu – dlatego zawczasu zajmuje się kulejącymi krowami. Dobry producent przewiduje! Nowoczesny rolnik wie, że może podjąć współpracę z wyspecjalizowanym lekarzem weterynarii, specjalistą korekcji racic czy doradcą żywieniowym. Mogą oni nie znać wszystkich panujących w oborze i stadzie warunków, ale z pewnością wiedzą, jakim problemom zapobiegać. Książka Hoof Signals – Sygnały racic dostarcza praktycznych wskazówek przydatnych producentowi bydła mlecznego, niezbędnych w drodze do poprawy zdrowotności i utrzymania stada pod kontrolą. Zawiera zrozumiałe opisy, rysunki i bardzo dużo fotografii.

Vetvice nowocześni konsultanci: narzędzia zarządcze, informacje i konsultacje metod monitorujących stosowanych w gospodarstwach krów mlecznych. Specjaliści zajmujący się zdrowiem krów i produkcją mleka, efektywnością pracy i produkcyjnością z wykorzystaniem najnowszych technologii sensorowych. www.vetvice.com

Książka Sygnały racic jest częścią serii Cow Signals®, prezentuje wysoce użyteczną wiedzę skupioną na produkcji bydła, przedstawioną w dostępny sposób. ISBN: 978-90-8740-268-6

Główny zespół Vetvice. Od lewej: Jan Hulsen DVM, MSM, Joep Driessen DVM, Anne Kloek B.Agr.Sci, Bertjan Westerlaan DVM, Wiebe Veenstra M.Agr.Sci, Marcel Drint DVM, Nico Vreeburg DVM.

9 789087 402686

Sygnały racic Czynniki sukcesu zdrowych racic

www.apra.pl

www.roodbont.com

www.vetvice.com

www.cowsignals.com

Jan Hulsen

4. Skuteczna i natychmiastowa reakcja w przypadku wykrycia pierwszych objawów schorzenia

SygnaĹ&#x201A;y racic Czynniki sukcesu zdrowych racic Jan Hulsen

Spi s t re ś c i

Spis treści

Od partnera wydania Wprowadzenie: przegląd Anatomia i czynniki oddziałujące

1 Cztery czynniki sukcesu zdrowych racic Zdrowe racice to rezultat pracy człowieka

I-IV

4 Pielęgnacja i korekcja racic

Planowanie i organizacja

Doraźna korekcja racic

Profilaktyczne kąpiele racic

Korekcja racic: plan pięciostopniowy

Przyklejanie bloku

Leczenie uszkodzeń tworzywa

Czynnik sukcesu nr 1: Racice o doskonałej jakości

Czas interwencji: za wcześnie czy za późno?

Czynnik sukcesu nr 2: Minimalizacja obciążenia

Wskazówki do wykonania poprawnej korekcji racic

Czynnik sukcesu nr 3: Brak czynników środowiskowych

Czynnik sukcesu nr 4: Wczesna i skuteczna interwencja Interwencja w przypadku schorzeń racic

5 Monitoring

Nałożenie czynników sukcesu

Struktura monitorowania

Nadzór podczas doju

Monitorowanie zdrowotności racic:

2 Codzienna praktyka

Wprowadzenie jałówek: Najważniejszy moment

ocena kondycji racic

Zapisywanie danych o racicach

podwyższonego ryzyka

System DairyCo – mobilna ocena

Wycielenie i początek laktacji

Lista oceny racic

Zasuszenie i okres przejściowy

Czysto i sucho

Pełen obraz zdrowych racic

Karta inspekcji jakości legowisk

Czy te krowy odpowiednio długo leżą?

Instrukcja bandażowania racicy

Powierzchnia, odpoczynek i przestrzeń

Lista kontrolna poprawnego wykonania kąpieli racic

Spokojne przepędzanie

Plan leczenia

Indeks

3 Najpopularniejsze przypadki Rzadsze przypadki

Erozja rogu racicy

Zapalenie skóry palca (choroba Mortellaro, choroba truskawkowa)

Przerost skóry szpary międzypalcowej

Ropowica międzypalcowa

Ochwat

Choroba linii białej

Owrzodzenia podeszwy i ropień linii białej

Wp rowad ze n i e : pr ze gl ą d

Sygn a ły ra c i c

Profilaktyka = właściwa droga do sukcesu Czynnikami sukcesu są: jakość racicy, jej obciążenie, występowanie infekcji oraz pielęgnacja. Jeśli w swoim stadzie zadbasz o wymienione elementy, to zapewnisz krowom odpowiedni stan zdrowotności racic, z którym związanych jest wiele czynników. Poznanie ich ułatwi dostosowanie warunków utrzymania, żywienia, właściwych działań oraz słusznych decyzji hodowlanych.

Cztery czynniki sukcesu ujęte w „Sygnałach racic”

Krowa po prawej kuleje. Jej żwacz nie jest wypełniony. Pobiera znacznie mniej paszy niż zdrowa krowa po lewej. Nawet na pastwisku z soczystą trawą z powodu bolesności spowodowanej schorzeniem racic krowa pobiera mniej paszy niż sztuki zdrowe.

Zapalenie skóry palca

ny kaź a z y szki śliw Zło ód opu wrz

Skutki bolesności

j białe linii

Zmniejszenie obciążenia

Chor oba

Jakość racic

Zapalenie tworzywa racicowego

Podczas stania Podczas ruchu

rz od P pa rze ze ni len ros a t ie ow sk e ór y

Wczesne i skuteczne leczenie

Określ właściwy procent krów z zaburzeniami postawy, oznacz je na schemacie i połącz punkty. Uzyskana figura wskaże, które z czynników sukcesu będą potrzebne do poprawy zdrowotności racic u twoich krów.

Racica krowy rozwija się sama, ale na jej jakość i zdrowotność nieustannie oddziałują różne czynniki. Dlatego człowiek powinien pomóc krowie w zachowaniu zdrowej racicy.

Zdrowotność racic to jeden z największych problemów dobrostanu, zdrowia i produkcji krów mlecznych. Średnio nieco poniżej 25 procent krów posiada idealnie zdrowe racice kończyn tylnych. W najlepszych fermach ta war tość osiąga ponad połowę. Oznacza to teoretycznie, że każda ferma mleczna ma dużo do zrobienia w zakresie zdrowotności racic.

Wp row adze n i e : pr ze g lą d

Cztery czynniki sukcesu zapewniające zdrowotność racic: 1. Doskonała jakość racic: kształt i jakość rogu racic

3. Brak szkodliwego oddziaływania środowiska: wilgoć, infekcje, czynniki drażniące

• Zapewnienie odpowiedniej jakości paszy i właściwe jej pobranie. Okres ryzyka: przejście (przed, przy lub po wycieleniu). • Kontrola racic poprzez ich unoszenie trzy razy w roku i jeśli to konieczne – przycięcie i nadanie właściwego kształtu. • Stosowanie brodzików tak często, jak to jest konieczne. • Uwzględnienie zdrowotności racic podczas wyboru zwierząt do rozrodu. Zadbać, by racice były suche.

• Suche, czyste środowisko, pozbawione substancji wpływających na róg racicy, np. woda, NH2 (amoniak) i H2S (siarkowodór). • Ograniczona możliwość infekcji, np. przez częste usuwanie obornika.

2. Ograniczenie obciążenia racic podczas stania i poruszania się, zmaksymalizowanie czasu leżenia.

• Wszystkie krowy leżą tak często i długo, jak zechcą: 12-15 godzin. Przestronne, suche i miękkie legowiska sprzyjają wydłużeniu czasu odpoczynku. • Krowy nie powinny stać dłużej niż 1 godzinę bez przerwy i nie dłużej niż 2 ¼ godziny dziennie. • Jeśli to możliwe, w oborze przez cały czas powinien panować spokój, a odpowiednia przestrzeń – umożliwiać swobodę ruchów. Powierzchnia podłogi powinna być jednolita, zapewniająca dobrą przyczepność i najlepiej miękka. • Powierzchnia podłogi ma wpływ na ograniczenie chodzenia i zmniejsza urazy lub mikrourazy racic. • Dobrze rozpoznane i poprawnie kontrolowane są miejsca o podwyższonym ryzyku (np. miejsca zawracania, ścieżki) oraz okresy o podwyższonym ryzyku (np. przepędzania, wycieleń, podczas opadów deszczu/gdy jest zbyt mokro, zmiany paszy, zbyt niski udział włókna w dawce).

4. Skuteczna interwencja po wykryciu pierwszych objawów

• Upewnij się, że potrafisz rozpoznać każdy rodzaj problemu u krowy natychmiast po jego wystąpieniu: – pracownik powinien rozpoznać problemy związane z racicami a także znać czynniki sukcesu, by poinformować o tym właściciela w zamian za premię. – do rutynowych prac należy włączyć sprawdzanie stanu racic poprzez ustalenie harmonogramu działań (unoszenie kończyn, wykonywane zgodnie z harmonogramem) • Upewnij się, że z każdym problemem racic postępujesz szybko i skutecznie: – rutynowo, co tydzień należy przeznaczyć wystarczająco dużo czasu na wykonanie zabiegów leczniczych; – każda sztuka z problemem racic powinna zostać prawidłowo wprowadzona do poskromu w celu wykonania zabiegu; – wszystkie potrzebne narzędzia powinny być gotowe do użycia i znajdować się w pobliżu; – osoba wykonująca zabieg powinna posiadać wiedzę i umiejętności. Rezultaty zabiegów powinny być kontrolowane oraz stanowić podstawę do wynagrodzenia. 5

R ozdzi ał 1

Sygn a ły ra c i c

Cztery czynniki sukcesu zdrowych racic Czynniki wpływające na zdrowotność racic w twoim gospodarstwie można podzielić zgodnie z kluczowymi obszarami – czynnikami sukcesu 1. jakość racicy 2. siły oddziałujące na kończyny 3. brak szkodliwego oddziaływania środowiska 4. skuteczne interwencje po wykryciu pierwszych objawów

Racica ma cechy podobne do dobrej jakości obuwia: zadbany stan, solidność, wytrzymałość, odporność na zużywanie oraz oporną na nacisk podeszwę. Jedyną różnicą jest to, że człowiek może zmienić obuwie, a krowa nie ma możliwości zmiany racic na inne.

Czynniki sukcesu

Czynniki wpływające na zdrowotność racic można podzielić na tzw. czynniki sukcesu. Jeśli po analizie właściwie umieścisz je na schemacie, umożliwi to osiągnięcie doskonałej zdrowotności racic w twoim stadzie. Ten podział jest sztuczny, lecz bardzo przydatny. Możesz wykorzystać tę metodę, aby określić specyficzne punkty, które warto przemyśleć i wdrożyć.

Czynniki sukcesu nr 1, 2 i 3

1. Krowa ma doskonałej jakości racice (kształt racicy, jakość rogu racicy). 2. Racica nie jest przeciążona (nacisk, zużycie). 3. Brak szkodliwego oddziaływania środowiska (np.: wilgoci, bakterii, amoniaku).

Czynnik sukcesu ner 4

4. Wczesna i skuteczna interwencja. Im szybciej określisz stan racic i im lepsza będzie interwencja, tym większe szanse na skuteczne działanie i niższe straty. Dzięki temu skraca się droga do sukcesu i zostaje ograniczona liczba zagrożeń.

Dobra jakość paszy, zdrowie, właściwie funkcjonujący żwacz są niezmiernie ważne dla zdrowotności racic. W tej książce zawarto punkty kluczowe w celu wdrożenia ich do praktyki. Zapytaj swojego doradcę żywieniowego, czy dawki pokarmowe są prawidłowo zbilansowane i uzyskaj na ten temat szczegółowe informacje.

Rezultaty monitorowania

Sprawdzaj systematycznie, czy krowy w twoim stadzie wymagają leczenia, czy oznaczone punkty na schemacie czynników sukcesu są we właściwym miejscu oraz czy racice są w dobrej czy w złej kondycji.. Kontroluj zdrowotność racic w twoim gospodarstwie przy użyciu metody punktowej. Punkty wskażą, które czynniki sukcesu mogą zostać wykorzystane. Punktacja zdrowotności racic (strona 50) oraz punktacja ruchu (strona 52) wytypuje krowy, które wymagają interwencji. Punktacja zdrowotności racic wykaże, czy dokonałeś właściwego wyboru czynników sukcesu związanych ze zdrowotnością racic oraz szkodliwym oddziaływaniem środowiska. Dzięki ocenie punktowej higieny oraz postawy kończyn (strony 24 i 55) sprawdzisz, czy krowy odpoczywają wystarczająco długo oraz czy ich legowiska są suche.

Cz te r y c z y n n i k i s u k c e s u zd row yc h ra ci c

Zdrowe racice to re zul tat p ra c y c złow i e k a

Utrzymanie, wychów, wprowadzenie

Co widzisz na tej fotografii? W szparze międzyracicznej jest zainfekowane miejsce (żółta strzałka). Wskutek tego doszło do zapalenia pochewek ścięgien mięśni zginacza powierzchownego i zginacza głębokiego palców, co objawia się opuchlizną stawu pęcinowego (czerwona strzałka).

Krowa sama wykształca własne racice, co stanowi punkty wyjściowe, jakimi są: wielkość, kształt oraz ich odporność. Sposób utrzymania ma wpływ na późniejszą zdrowotność racic. Przykład: koślawa postawa kończyn (iksowatość) może być wywołana infekcją lub zbyt gładkim podłożem dla cieląt. Wprowadzenie do stada jałówki powinno przebiegać łagodnie. Bardzo ważne jest, aby racice jałówki były zdrowe, choć często jest wręcz przeciwnie. Równie istotne jest, aby ograniczyć do minimum stres, jaki przeżywa jałówka podczas wycielenia, tak aby miała swobodny dostęp do paszy, wystarczająco dużo czasu na odpoczynek i uniknęła ewentualnych konfliktów w stadzie.

Wczesne sygnały

Krowa mleczna System utrzymania zwierząt to wybór człowieka. Warto spojrzeć krytycznym okiem na metody utrzymania zwierząt i dokonać poprawek, jeśli są one konieczne. Obfitsze ścielenie stanowisk, utrzymywanie suchego podłoża, zapewnienie właściwej wentylacji oraz wyścielonego słomą zamkniętego kojca dla nowo wprowadzanych krów do stada może zająć trochę czasu. Może wystarczyć sprawdzenie podłoża – czy ma wystarczającą przyczepność oraz czy nie zagraża krowom. Kontroluj stan racic przez ich unoszenie trzy razy w roku, a jeśli to konieczne, przycinaj je. Zapobiegaj infekcjom racic, stosując brodziki do kąpieli. Podsumowując, zadbaj o łagodną interakcję ze zwierzętami w celu ułatwienia monitoringu stanu racic. Walka, podnoszenie, przewracanie, przemieszczanie na siłę może powodować zbyt duży nacisk na racice. Zawsze traktuj zwierzęta łagodnie i pozwól im odejść na ich miejsce. Krowy poruszają się wolniej niż ludzie.

zmienny nacisk ciężaru ciała

legenda jakość racic siły oddziałujące czynniki szkodliwe

wzrost

czynniki drażniące

zużywanie

bakterie wilgotność

kształt grubość poduszki tłuszczowej

punkty nacisku na podłożu Na ilustracji przedstawiono korzystne i szkodliwe zdarzenia dla każdego z czynników sukcesu. Możesz wpływać na czynniki sukcesu poprzez szybką i skuteczną interwencję.

Po pierwsze, ulżyj jej w bólu i znajdź jego źródło, przytnij racicę, a jeśli to konieczne, załóż opatrunek. Krowa musi odpocząć, więc zapewnij jej przestrzenne miejsce, o miękkim podłożu, aby uchronić ją przed ewentualnymi skaleczeniami spowodowanymi podłożem lub elementami przegród. Umieść krowę w pobliżu paszy i wody: na pastwisku lub w kojcu szpitalnym. Stanowisko powinno być suche i niezbyt chłodne lub za gorące.

wytrzymałość warstwy rogowej

gojenie się

Interwencja Pomimo kulawizny, ta krowa dobrze pobiera wodę i paszę. Jednak zablokowała się na barierce, a woda znajduje się za daleko. Jak rozwiążesz ten problem?

R ozdzi ał 2

Sygn a ły ra c i c

Codzienna praktyka -

Każda grupa krów, młodych osobników czy bydła opasowego w gospodarstwie, wymaga innego podejścia. To dotyczy także dbałości o zdrowotność racic. Upewnij się, że rozumiesz czynniki sukcesu i potrafisz unikać zagrożeń. Tylko wtedy będziesz mieć możliwość optymalizacji opieki, kondycji twojego stada, właściwej oceny sygnałów oraz zapobiegania problemom. Jeśli wdrożysz metodę czynników sukcesu, może upłynąć sporo czasu, zanim zostanie osiągnięta satysfakcjonująca poprawa jakości racic. Może to trwać nawet dłużej niż rok.

Jeśli młode zwierzęta będą zdrowo rosły, to będą mieć lepszy start, gdy staną się krowami mlecznymi. Zbyt wiele młodzieży ma problem ze zdrowotnością racic.

Młode bydło

Prawidłowy rozwój młodego bydła stanowi fundament do osiągnięcia w przyszłości – silnych kończyn, kości, mięśni, stawów i racic. Ważne punkty: • Zapewnij wystarczająco dużo miejsca dla ruchu czy pobierania paszy, wygodnego odpoczynku podczas leżenia. Jest to szczególnie ważne przy zmianach w grupach zwierząt. • Upewnij się, że dostęp do światła słonecznego jest wystarczający, zapewnij dobrą wentylację i zapobiegaj wystąpieniu stresu cieplnego. • Zadbaj o czystość racic. Co tydzień sprawdzaj racice i obserwuj leżące zwierzęta. Zwalczaj infekcje racic ich przez przycinanie lub kąpiele racic. • Dobrze oblicz dawkę paszy i upewnij się, że wszystkie sztuki paszy mają do niej dostęp. Upewnij się, że żywienie jest prawidłowe, pasza dobrej jakości, a zapotrzebowania zwierząt na makro- i mikroelementy jest pokryte. Zmian w żywieniu, dokonuj stopniowo i nie częściej niż raz na tydzień. • Upewnij się, że młode zwierzęta nie są zbyt nieśmiałe i przyzwyczajone są do ludzi.

Miejsca takie jak wspólna strefa w oborze wolnostanowiskowej albo poczekalnia do hali udojowej sprzyjają występowaniu przeciążeniom racic o bolesnych skutkach. Krowy nie powinny stać dłużej niż 1 godzinę przed udojem – jeżeli udój odbywa się dwa razy dziennie, albo nie dłużej niż 45 minut – jeśli udój odbywa się trzy razy dziennie. Unikaj nerwowości i stłoczenia zwierząt. Krowy powinny poruszać się jedna za drugą. Bramka zaganiająca stado w poczekalni zmniejsza dostępną dla krów przestrzeń – ważne, aby nie spychać nią za bardzo krów oczekujących na udój. Podłoga powinna być czysta, sucha i wyrównana: najlepiej z wyłożona matami gumowymi. Zapewnij doskonałą wentylację i możliwość ochłodzenia się krowom.

Krowy starsze

Starsze krowy są szczególnie wrażliwe na owrzodzenia podeszwy racicy, prawdopodobnie dlatego, że mają wysoką wydajność mleczną, większy negatywny bilans energetyczny oraz zwiększoną podatność na mastitis. Przyczyną zwiększonej wrażliwości może być kumulacja wcześniejszych niedoleczonych schorzeń. Z drugiej strony mogą być bardziej odporne na zapalenie skóry palca czy erozję rogu racicy, prawdopodobnie dlatego, że rozwinęły swoją odporność lub przeszły ostrą selekcję (eliminacja ze stada najsłabszych zwierząt).

R ozd z i a ł 2 . Co dz i e n n a p ra kt yk a

Wprowadzenie jałówek: najważniejszy moment podwyższonego ryzyka

Okres okołowycieleniowy oraz pierwsza laktacja mogą być niebezpieczne z powodu ochwatu, częściowych uszkodzeń podeszwy racicy oraz niebezpieczeństwa skręcenia racicy czy oddzielenia się kości racicowej od ściany racicy. Jeśli dojdzie do oderwania kości racicowej od tkanek, to nigdy zrost ponownie się nie zrosną. Z tego powodu krowa będzie obciążać pozostałe kończyny. Jałówki mają stosunkowo małe racice i cienką poduszkę tłuszczową (tkankę wyścielającą opuszki), co powoduje znaczną wrażliwość racic na przeciążenia. Często prowadzi to do obrzęków. Stres związany z wycieleniem i drobne zmiany powodują zmniejszenie pobierania paszy oraz wydłużanie czas stania u takiej sztuki. Konflikty między krowami potęgują problem, a sam behawior może powodować nadmierne ścieranie tkanki rogowej racicy, co sprzyja występowaniu choroby linii białej i krwiaka podeszwy. Nawet po wycieleniu czynniki, takie jak: brak stabilnej pozycji w stadzie, strach przed nieznanymi osobnikami lub niewystarczająca liczba legowisk, powodują, że sztuki nowo wprowadzone do stada izolują się od grupy, zbyt długo stoją i zbyt mało jedzą i piją. Około 40% krów ma trudności z wycieleniem. Duża bolesność czy zapalenie dróg rodnych obniża apetyt i sprzyja spadkowi odporności. Takie sztuki są bardzo wrażliwe na poporodowe zapalenie macicy oraz mastitis, a w następstwie ochwat.

Wp row adze nie jałówe k : Najw ażnie jsz y mome nt p odw yższon e g o r yz yk a

Jałówki przed wycieleniem, które chorują w systemie bezuwięziowym, są bardziej narażone na wystąpienie kwasicy żwacza. Pobierają one za mało albo za dużo paszy, w pośpiechu przy zbyt małej ilości wydzielanej śliny. Jałówki powinny otrzymywać dawkę pokarmową o niższym udziale paszy treściwej (75%) w porównaniu z dawką dla krów starszych. Łączenie zwierząt w grupy technologiczne pozwala uniknąć wielu problemów.

Wprowadź jałówkę do stada przynajmniej sześć tygodni przed oczekiwanym wycieleniem, przytnij i skoryguj jej racice, sprawdź stan jej zdrowia (infekcje, odporność, szczepienia, pasożyty) oraz określ jej zapotrzebowanie na makro- i mikroelementy w dawce pokarmowej. Chodzi o to, aby młoda krowa miała szansę zapoznania się ze stadem i nowym miejscem bez dodatkowych problemów zdrowotnych. Wprowadź jałówki do stada krów zasuszonych o podobnym terminie planowanego wycielenia. Obserwuj zdrowotność racic, stan wymienia oraz poziom ronień u jałówek w okresie sześciu miesięcy (patrz strona 58).

Stały dostęp do dobrej paszy sprzyja ograniczeniu konkurencji oraz walk między osobnikami o pozycję w hierarchii stada. W takich warunkach nawet nieśmiałe osobniki będą miały możliwość bezpiecznego pobrania odpowiedniej ilości paszy. Jeśli w oborze stosujesz jarzma samozatrzaskowe, zainstaluj je także w budynku z młodymi zwierzętami, dlatego że jałówki mają krótsze szyje (i muszą się do nich przyzwyczaić). Upewnij się, że jałówki wcześniej nauczyły się korzystać z legowisk. Sprawdzaj wypełnienie żwacza i zachowanie jałówek oraz dokonaj oceny zdrowotności ich racic.

Dostępność paszy, wody czy legowisk uwarunkowana jest powierzchnią obory, walką o status w hierarchii stada, jakością racic oraz stanem podłoża.. Lokalizacja poideł, barierek przy paśnikach, czochradeł ma znaczenie dla dostępności. Upewnij się, że jest wystarczająco dużo miejsca do manewrowania w tak zatłoczonych punktach w oborze, podłoga powinna zapewniać odpowiednią przyczepność. Unikaj ganków, które są zakończone ślepym zaułkiem. 19

W yc iele n i e i po c z ą te k l a k t ac j i

Sygn a ły ra c i c

Zapewnienie odpowiedniej jakości racic i ograniczenie obciążenia

Zapewniając zdrowy początek laktacji pod względem dbałości o racice, należy zapobiegać wystąpieniu hipokalcemii oraz negatywnemu bilansowi energetycznemu (ketozy – acetonurii, jak i stłuszczeniu wątroby). Doskonałe żywienie podczas okresu zasuszenia i ograniczenie stresu są kluczowe dla uniknięcia wspomnianych schorzeń. Krowa podczas wycielenia powinna mieć zdrowe, zadbane racice. Powinna z łatwością położyć się nawet z powiększoną okolicą brzuszną i zwiększającym swoje rozmiary wymieniem. Ponadto krowa musi mieć zapewnioną wystarczającą ilość ruchu na suchej i miękkiej powierzchni.

Jeden z bardziej niebezpiecznych okresów to moment wycielenia i rozpoczęcia laktacji. Upewnij się, że każda krowa pobiera wystarczającą ilość dobrej jakościowo paszy i wody. Upewnij się, czy krowy mogą swobodnie się poruszać i wygodnie leżeć, czy w oborze jest świeże powietrze i nie ma zagrożenia stresem cieplnym (powyżej 21oC). Spróbuj zorganizować podział stada na stałe grupy. Ponadto zapewnij dodatkową przestrzeń albo stwórz indywidualne kojce w razie zbyt silnej walki o pozycję w hierarchii stada.

Żelazne reguły dla kojców ze słomą dla krów zasuszonych lub zaraz po wycieleniu. • • • • •

≥ 9 m2 na krowę, nie wliczając ganku! Twarda nawierzchnia w okolicy bariery przy stole paszowym Podłoże zawsze musi być suche Dobra wentylacja Zwalczanie much

Wycielenie: presja skierowana na jakość racic Skóra właściwa okolicy podeszwy racicy jest ogromnie narażona na urazy w okresie okołowycieleniowym oraz przez około miesiąc po wycieleniu. Istnieje ryzyko zmiękczenia rogu racicy. Żeby tego uniknąć, należy zapewnić udział niezbędnych składników w dawce pokarmowej (wapń, miedź, biotyna, witaminy A, B i D, kobalt itp. oraz pokrycie zapotrzebowania na energię z paszy). Wskutek działania hormonów więzadła rozluźniają się, co przekłada się na zwiększenie obciążenia podeszw racic, a dodatkowo sprzyja uszkodzeniom tkanek w okolicy kości racicowej. W tkankach odkładają się związki toksyczne powstające w żwaczu, co może powodować ich uszkodzenia oraz zaburzenia w przepływie odżywiającej je krwi.

Błędy żywieniowe Krowa pobierze paszę dobrej jakości 10-14 razy dziennie, jeśli dostępna będzie przez cały czas. „Dostępna” oznacza, że paszy i wody wystarczy dla wszystkich sztuk w stadzie. Przy każdym pobraniu, krowa zaopatruje organizm we włókno surowe oraz szybko fermentujące cukry w tym samym czasie.

Potencjalne przeszkody w dostępie do paszy objętościowej, wody oraz legowiska to: ślizka posadzka, zbyt gładkie i ciasne ganki oraz zbyt cienkie cięgno zgarniaka. Krowy po wycieleniu, jałówki czy sztuki kulejące jako pierwsze będą miały z tym problemy. Obserwuj wypełnienie żwacza oraz poziom mleczności w tych grupach krów (należą one do grupy podwyższonego ryzyka).

Przy selektywnym żywieniu (pasza sortowana) krowa może pobierać zbyt dużą partię szybko fermentujących komponentów. Podobnie przy paszy treściwej (np. w stacjach paszowych lub przy karmidle podczas udoju robotem udojowym). Jeśli krowy nie mają stałego miejsca pobierania, to sztuki o niskiej pozycji w hierarchii stada jedzą za mało paszy objętościowej. Sprawdź zachowanie krów podczas zadawania paszy i oceń ich odchody.

Istnieje też ryzyko popełnienia błędów żywieniowych podczas wypasu na pastwisku. Zdarza się to przy zmianie dawki pokarmowej lub w przypadku niskiej zawartości włókna w trawach rosnących na pastwisku. Przy wypasie na pastwisku zwróć uwagę na zawartość włókna w trawach oraz uwzględnij warunki pogodowe.

R ozd z i a ł 2 . Co dz i e n n a p ra kt yk a

Okres przejściowy Daj czas krowom, aby dostosowały się do dawki pokarmowej, którą będą skarmiane w okresie laktacji, rozpoczynając przygotowania na dwa tygodnie przed wycieleniem. Monitoruj wyjadanie paszy przez krowy w okresie przejściowym oraz wypełnienie żwacza. Zwróć uwagę na wydalane przez krowę odchody. Upewnij się, że krowa ma wystarczająco dużo świeżej wody. Ważne, aby krowa nie przestała pobierać paszy nawet w okresie zbliżającego się wycielenia. Utrzymuj taką sztukę w grupie i nie dołączaj do tej grupy nowych sztuk. Tłoczenie się krów powoduje zwiększenie poziomu stresu, tak samo jak słaba wentylacja, wilgotne legowiska czy stres cieplny (≥ 21°C).

Pozwól krowie wycielić się, w swojej grupie (kojec wyścielony słomą lub pastwisko) albo w kojcu znajdującym się nieopodal grupy. Istotne jest ograniczenie oddziaływania stresu i zapewnienie krowie paszy i wody. Jednak nie aż tak ważne, jeżeli zaistnieje poważna infekcja, np. wywołana prątkami Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis wywołującymi chorobę Johnego. W 80 dni: dokonaj korekcji racic i ich oceny Korekcję racic u krów możesz wykonać ponownie dwa, trzy miesiące po wycieleniu. Wtedy kończy się dość ryzykowny dla krów okres, a jest to właściwy moment na prowadzenie kuracji racic. Zapisując informację o przypadkach schorzeń racic, dowiesz się o jakości przeprowadzenia krów przez okres przejściowy i początek laktacji. Interwencja

Gdy zauważysz coś takiego podczas czyszczenia legowisk To jest objaw rozwijającego się zapalenia skóry. Rozpocznij leczenie tej krowy natychmiast. Możliwe, że inne krowy wykazują podobne zmiany chorobowe. One również wymagają leczenia oraz częstszych kąpieli racic.

Zasuszone krowy muszą mieć perfekcyjnie zdrowe racice. Problemy zdrowotne racic powodują obniżenie pobierania paszy u krów zasuszonych, co skutkuje ich podatnością na zaburzenia metaboliczne, które mogą prowadzić do schorzeń racic. Krowy podczas zasuszenia nie mogą przytyć a wręcz odwrotnie powinny chudnąć (BCS: 2,5 do 3,5). Należy zwrócić uwagę na precyzyjne zbilansowanie dla nich dawki pokarmowej, oraz zapewnić im dostęp do wody bez ograniczeń. Dzięki temu unikną one codziennego oddziaływania stresu. Krowy zasuszone powinny mieć swobodny dostęp do) legowisk (o 10 cm szerszych niż podczas laktacji), a w przypadku wypasu pastwiskowego dostęp do wyścielonych miękkich legowisk. Powierzchnia legowiska wyścielonego słomą powinna wynosić więcej niż 10 m2 na sztukę plus utwardzony pasaż ze stołem paszowym przed barierką. Ruch usprawnia przepływ krwi w racicach, stymuluje metabolizm wapnia w kośćcu oraz ogranicza możliwość wystąpienia stłuszczenia wątroby. Rezultat: zdrowsze racice. Zadbaj, aby racice były w jak najlepszym stanie w chwili wycielenia. Monitoruj ich stan w kierunku objawów bolesności lub infekcji (potknięcia, unoszenie obolałej kończyny, opuchlizna korony racicy, strupy) u krów, które chodzą oraz leżą. Zaleca się wykonywanie rutynowych kąpieli racic.

Równowaga między paszą objętościową a treściwą w żwaczu Optymalny

poziom fermentacji u krowy wysokomlecznej

Poziom fermentacji w żwaczu

Zasuszenie

Zasusze nie i ok re s pr ze jś c i ow y

Niedostateczne pobranie energii z paszy – twarde odchody

Dawka trawiona zbyt wolno: nadmiar ADF, niski wskaźnik strawności

Kwasica żwacza – luźne odchody

Dawka strawiona zbyt szybko: cukry, łatwostrawna skrobia

Wskaźnik strawności węglowodanów w dawce

Ślina odgrywa istotną rolę w ochronie przed rozwojem kwasicy żwacza. Krowy wydzielają ślinę podczas procesu żucia i przeżuwania. Obecność paszy objętościowej w dawce stymuluje proces żucia oraz przeżuwanie. Sygnały przeżuwania: 40% krów przeżuwa, 70% pobiera paszę i przeżuwa, 60% leżących krów przeżuwa.

Krowy z ostrą kwasicą żwacza wykazują jego słabe wypełnienie i miernie przeżuwają. Odchody mogą mieć pośrednią konsystencję o barwie ciemnej, zawierają słabo strawione resztki. Trudniejsza do zauważenia jest podostra kwasica żwacza – SARA (z ang. Subacute rumen acidosis), która prowadzi do obniżenia jakości racic oraz ochwatu. 21

R ozdzi ał 3

Sygn a ły ra c i c

Najpopularniejsze przypadki

Poubojowo zestawiono kończynę miedniczną i dwie piersiowe od trzech różnych krów utrzymywanych w różnych warunkach środowiskowych…

Działania zapobiegające problemom powinny być stale połączone z twoją pracą, utrzymaniem zwierząt

Problem kończyny: otarcie guza piętowego

i zarządzaniem stadem – a najlepsze efekty osiągniesz po zastosowaniu czterech czynników sukcesu. To liczba racic z problemami powie, jak dobrze ci się to udaje. Niektóre gospodarstwa mają problem tylko z jednym schorzeniem racic. Mogą poprawić swoją sytuację przez wdrożenie tego zagrożenia w strategii prowadzenia stada. Inne gospodarstwa ciągle borykają się z sytuacją kombinowaną.

Wczesna identyfikacja

Skręt palca świadczy o ochwacie (skręt kości racicowej). Opuchlizna korony od przodu wskazuje na erozję rogu o podłożu bakteryjnym.

Ta racica prezentuje działanie wielu czynników. Jakich?

Otarcie guza piętowego powstaje, gdy pięta ociera się o wymię. Otarcie rozwija się stopniowo i długo się goi. Powoduje bolesność, podobnie jak inne stany zapalne, wpływa na obniżenie odporności i stanowi wrota do zakażenia. Zapobieganie wystąpieniu mastits oraz zamykanie strzyków (dipping) ogranicza jego rozwój (poprawne zasuszanie krów, okres przejściowy, krycie). Otarcie może być spowodowane obecnością twardej ściółki oraz niskim poziomem dbałości o czystość krów (wymię, bok). Im bardziej jest miękka ściółka, tym lepiej przylega do wymienia i skóry okolicy pięt, co obniża prawdopodobieństwo rozwoju otarcia guza piętowego. Oczywiście stan skóry okolicy pięt bydła odgrywa w tym przypadku istotną rolę.

R ozd z i a ł 3 . N a jp o pu l a r n i e j s ze pr z ypa d k i

Rzadsze przypadki Warto znać rzadziej występujące schorzenia, aby w razie czego poradzić sobie z ich zwalczaniem. Zarówno korektor racic czy weterynarz, z którymi współpracujesz, powinni potrafić je zdiagnozować, a ty zawsze możesz poprosić ich o pomoc.

Rzad s ze pr z ypa d k i

Przerost ściany rogu racicy (racica korkociągowa)

Ściana rogu racicy wrasta pod powierzchnię opuszki w kierunku poduszki tłuszczowej. Jest to wada wrodzona, prawdopodobnie odziedziczalna.

Foto: Menno Holzhauer, GD

Gdy jest sucho i przy zbyt twardym podłożu, ściana racicy może pęknąć pionowo (pęknięcia piaskowe), co dość często zdarza się na racicach kończyn piersiowych szczególnie u starszego bydła mięsnego. Takie pęknięcia są bardzo bolesne. Podanie biotyny może pomóc w tym przypadku.

Martwica kości racicowej może powstać wskutek zbyt cienkiej podeszwy racicy na wierzchołku kości racicowej. Główne przyczyny: zbyt dużo usuniętej tkanki rogowej podczas korekcji racic. Schorzenie występuje także u jałówek o cienkiej podeszwie racic, spędzających dużo czasu na twardym, podrażniającym podłożu. Uszkodzenia spowodowane ostrymi elementami mogą powodować to schorzenie. Owrzodzenia podeszwy w okolicy wierzchołka palca mogą być wywołane ochwatem lub poprzez opuszczaną kość racicową naciskającą na podeszwę racicy. Niedopilnowane skórne zapalenie palca w niektórych przypadkach może doprowadzić do oddzielenia ścian puszki racicy (rozwarstwienie osiowe ściany), co sprzyja głębokiej infekcji i jest trudne do wyleczenia.

Palce znajdujące się po wewnętrznej stronie kończyn piersiowych są krzywe, co powoduje, że koniuszek nie ściera się i nieustannie rośnie. Jedną z przyczyn może być nadmierne obciążenie racic kończyn przednich podczas pobierania paszy, napór na barierę oddzielającą paszę lub gdy pasza zadawana jest za daleko.

Obrzęk korony lub opuszki

Podeszwa racicy może ulec rozwarstwieniu, może dojść do oddzielenia się młodej narastającej tkanki rogowej podeszwy. Rozwarstwiona podeszwa racicy może prowadzić do owrzodzenia linii białej i jednoczesnego uszkodzenia opuszek racicowych (wrzód opuszki). Rozwarstwienie podeszwy może powodować silne zaburzenia w formowaniu komórek tkanki zrogowaciałej (dotkliwe schorzenie skóry właściwej). Erozja rogu racicy sprzyja odrywaniu się fragmentów warstwy rogowej i ich odpadaniu.

Zapalenie skóry palca może powodować schorzenia korony racicy, zazwyczaj choroba zaczyna rozwijać się w okolicy doogonowej w rejonie opuszek racicowych i przechodzi w stronę dogłowową racicy. Może to prowadzić do poważnego uszkodzenia korony i rozwarstwienia racicy (patrz martwica kości racicowej).

E roz j a ro gu r a c i c y

Sygn a ły ra c i c

Erozja rogu racicy: róg opuszek racicowych i szpara międzyracicowa

Erozja rogu racicy przebiega dwupostaciowo: jako erozja rogu opuszek racicowych („gnijąca pięta”) lub jako stan zapalny skóry szpary międzypalcowej (nie mylić z zapaleniem skóry palca). Bakterie wywołujące ten stan zapalny są stałymi bywalcami środowiska, w którym przebywa krowa. Powodują one erozję tkanki zrogowaciałej na opuszkach, co sprzyja zmiękczeniu spowodowanemu przez wilgoć. Dochodzi do podrażnienia szpary międzypalcowej. Bardzo często prowadzi to do silnej bolesności. Zapobieganie i leczenie: poprawne przeprowadzenie korekcji racic, odpowiedni poziom higieny szpary międzypalcowej, dbanie o czystość posadzki w oborze, miękkie i komfortowe legowiska. Aldehyd glutarowy, formalina oraz siarczan miedzi mają działanie odkażające i pozytywnie wpływają na zwiększenie odporności skóry i rogu racicy narażonych na oddziaływanie związków znajdujących się w moczu krów czy podrażnienia wywołane odchodami. Inne substancje wykorzystywane do kąpieli racic przede wszystkim dezynfekują i działają oczyszczająco. Za szparą międzypalcową (czerwona strzałka) możesz dostrzec podrażnienie skóry, powstawanie strupów, które są konsekwencją erozji rogu opuszek racicowych lub zapalenia skóry palca. Rozróżnienie tych schorzeń czasami jest trudne. W szparze międzypalcowej jest zbyt wilgotno, można tu dostrzec wyciekającą gnojówkę (żółta strzałka). Należy przyciąć racicę na obu palcach i zastosować leczenie odpowiednie dla zapalenia skóry szpary międzypalcowej.

Erozja rogu opuszek racicowych

Miękka tkanka rogowa na opuszkach ulega redukcji pod wpływem bakterii oraz związków znajdujących się odchodach, takich jak: mocznik, amoniak czy siarkowodór. Leczenie polega na otwarciu zainfekowanych przestrzeni, osuszeniu ich, wykonaniu korekcji oraz kąpieli racic, zachowaniu czystości ganków i dostosowaniu barierek, tak aby krowa mogła umieścić kończyny miedniczne na suchym legowisku. Wypas pastwiskowy sprzyja ograniczeniu problemów spowodowanych erozją rogu opuszek.

Podrażnienie skóry szpary międzypalcowej (powierzchowne zapalenie skóry)

W szparze międzyracicznej może gromadzić się ropa, woda pochodząca z odchodów czy też obornik. Te czynniki podrażniają skórę, prowadząc do stanu zapalnego, powodując pofałdowanie na styku tkanek (czerwona strzałka). W tym miejscu też wystąpiły zmiany spowodowane zapaleniem skóry szpary międzyracicznej (żółta strzałka). Bardzo często można też dostrzec opuchliznę korony.

Leczenie zapalenia skóry szpary międzyracicznej obejmuje: jej oczyszczenie, zastosowanie środków odkażających, usunięcie wytworzonych krawędzi i fałdów, a jeśli to możliwe – przycięcie racicy w okolicy szpary międzyracicznej oraz zmniejszenie obciążenia racicy.

Przewlekły stan zapalny występujący w przestrzeni międzypalcowej może przyczynić się do rozwoju zapalenia skóry palca, ropowicy szpary międzypalcowej (zanokcicy), a dodatkowo erozji rogu racicy.

R ozd z i a ł 3 . N a jp o pu l a r n i e j s ze pr z ypa d k i

Zapalenie skóry palca

Zagadka obrazkowa

Co zauważyłeś i co powinieneś zrobić? Ta roczna jałówka przenosi masę ciała, odciążając lewą kończynę miedniczną. Taką sztukę należy umieścić w poskromie, sprawdzić stan racic na obu kończynach miednicznych oraz poprawić warunki środowiskowe.

Zapalenie skóry palca powoduje bolesność skóry powyżej linii korony racicy. Towarzyszy mu zaczerwienienie oraz ropień przypominający bardzo dojrzały owoc truskawki. W przypadkach przewlekłych może występować opuchlizna, a czasami powstają porośnięte włosami brodawki. Zapalenie skóry palca wywołują krętki. Do schorzenia może dojść podczas wprowadzenia nowych osobników do stada, jeśli są one przepędzane po wilgotnym podłożu. Jest to choroba zaraźliwa. Duża wilgotność i obniżona odporność skóry sprzyjają rozprzestrzenianiu się choroby, podobnie jak w przypadku erozji rogu racicy. Tego można uniknąć, dbając o czystość i utrzymanie suchej podłogi w oborze, a także poprzez kąpiele racic. Zapalenie skóry palca występuje również u krów o tzw. kompromisowej odporności, która pojawia się, gdy w oborze jest bardzo mokra ściółka , co obniża jakość legowisk, gdyż racice kończyn miednicznych narażone są na ciągły wpływ wilgoci. Zapalenie skóry palca najczęściej występuje u krów w pierwszej połowie laktacji. Krowy jednak mogą uodpornić się na tą chorobę, dlatego starsze sztuki chorują rzadziej. Może to wynikać także z faktu, że słabsze sztuki dość wcześnie przeznaczane są do uboju. Musimy się jeszcze wiele nauczyć na temat odporności na zapalenie skóry palca u krów podatnych i wrażliwych na nawracające ataki tej choroby. Na tą chorobę częściej zapadają krowy utrzymywane w oborze a rzadziej podczas wypasu pastwiskowego.

Zap al e nie sk ór y p al ca (chorob a M or te l l aro, chorob a t ru s k aw k ow a )

Oto widok podeszwy racicy lewej kończyny miednicznej wspomnianej jałówki. Strzałka wskazuje zmiany spowodowane zapaleniem skóry palca. Należy oczyścić chorobowo zmienione miejsce zgodnie z zasadami leczenia w gospodarstwie. Stan racicy sprawdzić po 3 dniach. Taka zmiana stanowi źródło infekcji dla innych sztuk.

Zapobieganie i leczenie Leczenie zapalenia skóry palca polega na uniesieniu kończyny, oczyszczeniu miejsca chorobowo zmienionego i zastosowaniu skutecznego środka. Dłuższe leczenie zaawansowanych przypadków wymaga założenia opatrunku oraz powtórzenia zabiegu po kilku dniach. Bandażowanie racicy: patrz strona 56.

Prawidłowe leczenie ogranicza rozprzestrzenianie się choroby. Warto zapewnić czystą i suchą podłogę i zadbać o optymalną odporność u jałówek i krów we wczesnej fazie laktacji. W tym czasie nie wprowadzaj do stada żadnych krów z zewnątrz, a jeśli musisz to zrobić, upewnij się, że nie cierpią na zapalenia skóry palca (warto utrzymywać je w izolacji od stada przez dwa tygodnie przed ich wprowadzeniem).

Strzałka wskazuje na dość zaszłe zmiany chorobowe powstałe wskutek przewlekłego zapalenia skóry palca oraz istniejące narośla porośnięte włosami. Takie zmiany chorobowe są trudne do wyleczenia, dlatego też warto podjąć działania zaraz po zauważeniu pierwszych symptomów choroby. 29

R ozdzi ał 5

Sygn a ły ra c i c

Monitoring Monitoring polega na sprawdzaniu co pewien czas, czy racice są zdrowe, o właściwej strukturze, kontroli panujących warunków zapewniających zdrowotność i jakość racic w przyszłości. Idealnie, gdy możliwa jest stała obserwacja, dzięki której skutecznie można ocenić, czy wszystkie krowy mają zdrowe racice.

Dzięki ocenie i zapisywaniu informacji o stanie racic podczas korekcji można uzyskać obraz aktualnej sytuacji zdrowotnej stada. Uzyskasz też informacje o zmianach, jakie zaszły od ostatniej korekcji racic w stadzie.

Zagadka obrazkowa

Wykorzystywanie informacji

Utrzymanie właściwego poziomu zdrowotności racic wymaga trzymania ręki na pulsie przez cały czas. Są różne momenty i metody monitorowania zdrowotność racic. Lista działań oraz karta oceny pomogą w uzyskaniu odpowiedzi na następujące pytania: jak sprawdzają się czynniki sukcesu, jakie są zagrożenia, jakie są sygnały stada, pojedynczej krowy i co z tego wynika? Te informacje możesz wykorzystać do poprawy zarządzania stadem w twoim gospodarstwie. Często jednak warto poszukać porady, która może ci pomóc. Co widzisz i co powinieneś zrobić? Krowy nie leżą na podłodze. Mokra powierzchnia zmiękcza racice i stają się one bardziej wrażliwe na erozję rogu opuszek, silniej się ścierają oraz są nadmiernie przeciążone. Ponadto barierki przy ganku paszowym są zbyt niskie.

Monitorowanie dostarcza trzech typów informacji: 1. Rozeznanie aktualnej sytuacji w stadzie. Możesz dokonać porównania swoich danych z uzyskanymi w innych gospodarstwach. Pytanie, jakie należy zadać: w jaki sposób porównać stada? 2. Informacja zwrotna Wykorzystaj informacje w celu sprawdzenia poprzednich danych. Pytania, jakie należy zadać: jaka jest różnica i czego się nauczyłem od poprzedniego razu, czy ta wiedza pomoże mi poprawić wyniki następnym razem? 3. Wnioski na przyszłość Dotyczy tego, gdzie znajdujesz istotne informacje, dzięki którym możesz prognozować przyszłą sytuację w stadzie. Pytanie, jakie należy zadać: czy istnieje coś, co mogę zmienić teraz, aby poprawić coś w przyszłości? Kontynuacja dla poprawy Zarządzanie oznacza podejmowanie działań w sposób systematyczny, ukierunkowany na wyznaczony cel. Regularne kontrole stanowią część wspomnianych działań. (Zrób plan – wprowadź go w życie – monitoruj – zmodyfikuj lub nie – itd. …) Sprawdź uzyskane efekty, odnosząc je do założonych celów. Dobry wynik to korzystny rezultat. Zły wynik wymaga natychmiastowych działań. Między nimi jest szara strefa, która wymaga zwiększonej uwagi.

Cha p te r 5 . M o n i to r i n g

Nałoże nie cz ynn i k ów s u k c e s u

Na co zwracać uwagę

Podczas obserwacji i monitorowania zawsze zaczynaj od ogółu, a potem przejdź szczegółów. Najpierw obserwuj stado całościowo. Jeśli to konieczne, przyjrzyj się czemuś uważniej. Ważne pytania jakie można zadać w tym punkcie: czy powinienem poświęcić więcej uwagi na zdrowotność racic w stadzie? Czy wykonuję zabiegi związane ze stanem racic niezwłocznie? Na te pytania można odpowiedzieć dzięki kluczowym aspektom. Dla czynników sukcesu takimi aspektami są: pasza, objawy krwiaka podeszwy, stopień czystości racic i objawy infekcji, opuchlizny pęcin, liczba przypadków kulawizn oraz liczba przerostów szpary międzypalcowej. Jeśli będziesz chciał uzyskać informacje o zdrowotności racic krów przeznaczonych do uboju oraz dotyczących stanu racic podczas ich korekcji poproś o nie specjalistę (każdy specjalista powinien przekazać dane i informacje, o korekcji w twoim stadzie). Monitoruj zagrożenia Uważaj na grupy, momenty i miejsca podwyższonego ryzyka. Spróbuj ich unikać lub minimalizować ich konsekwencje. Obiektywnie i uważnie obserwuj, w jakim stopniu osiągasz sukces w dążeniu do swoich założeń. Jaki jest stan zdrowotny racic jałówek w twoim gospodarstwie? Czy spokojnie możesz przygotować każdą krowę do zabiegu?

Jeżeli krowy muszą się wyciągać, aby pobrać paszę, sprzyja to zbyt dużemu obciążeniu racic kończyn piersiowych. W efekcie racice będą szybciej się ścierały i rosły nierównomiernie. Niebezpieczeństwo uszkodzenia racicy czy owrzodzeń podeszwy na kończynach piersiowych w takim przypadku wzrasta. Należy podgarnąć paszę przynajmniej pięć razy dziennie lub przesunąć jarzmo bliżej stołu paszowego (prostopadle na odległość 15 cm).

Czynniki kluczowe Czynnik sukcesu: Racice doskonałej jakości

Minimalizacja obciążenia Brak szkodliwych czynników środowiskowych

Wczesna i skuteczna interwencja

Ogólna sytuacja Trzy krowy w rui, odizolowane i utrzymywane w specjalnym kojcu z cienką warstwą ściółki ze słomy. Ogranicza to możliwość zranień lub uszkodzeń racic, zarówno u krów w rui, jak i pozostałych.

Dostrzegalne objawy u krowy: Określ liczbę przebarwień podeszwy, krwiaków podeszwy, sprawdź twardość, oceń kształt i stabilność racic, określ liczbę krów ze zmianami korony Określ liczbę stłuczeń podeszwy, stan linii białej oraz obecność owrzodzeń podeszwy, oceń komfort legowisk dla krów Określ liczbę krów potykających się i nierównomiernie rozkładających obciążenie podczas stania, określ liczbę krów ze skórnym zapaleniem palca, erozją rogu opuszki, ropniem i owrzodzeniami. Określ liczbę krów z opuchlizną korony, określ, czy częściej się to zdarza na pastwisku czy w oborze Liczba kulawych krów oraz ich BCS i poziom wypełnienia żwacza, określ liczbę sztuk z owrzodzeniem podeszwy i skórnym przerostem szpary międzypalcowej, przewlekłym ochwatem oraz liczbę sztuk leczonych Określ liczbę kulawych krów (ocena ruchowa), oceń poziom higieny i stan racic. Podnieś poziom dbałości o racice sztuk kulawych, zapewnij wizytę specjalisty z zewnątrz.

Sygnały racic „Zdrowe racice przyczyniają się do wyników finansowych

oraz zmniejszenia nakładu pracy w stadzie. A to daje większą satysfakcję z pracy człowiekowi oraz krowie.”

Sygnały racic

O autorze i firmie Vetvice Foup

Cztery czynniki sukcesu wpływające na zdrowotność racic: 1. Doskonała jakość racicy: kształt i jakość tworzywa

2. Ograniczenie obciążenia racic podczas stania i poruszania się, maksymalne wydłużenie czasu odpoczynku podczas leżenia

Książka Sygnały racic jest częścią serii Cow Signals®, prezentuje wysoce użyteczną wiedzę skupioną na produkcji bydła, przedstawioną w dostępny sposób. ISBN: 978-90-8740-268-6

Główny zespół Vetvice. Od lewej: Jan Hulsen DVM, MSM, Joep Driessen DVM, Anne Kloek B.Agr.Sci, Bertjan Westerlaan DVM, Wiebe Veenstra M.Agr.Sci, Marcel Drint DVM, Nico Vreeburg DVM.

9 789087 402686

Sygnały racic Czynniki sukcesu zdrowych racic

www.apra.pl

www.roodbont.com

www.vetvice.com

www.cowsignals.com

Jan Hulsen

4. Skuteczna i natychmiastowa reakcja w przypadku wykrycia pierwszych objawów schorzenia