Rooilijn 2 2016 by rooilijn

tussen openbare en private gronden een publicatie van de bomen en het bos verschijnt op onregelmatige basis www.rooilijn.com maart 2016

rurale esthetica

koffie in addis abeba black metal natuur de finse driehoek geografie stemmen uit de friedrichshof-commune 2â&#x20AC;&#x201D;maart 2016

pascal gielen & benjamin verdonck het geheugen van een boom palestina internationaal een crisis

Hallo, hier rooilijn. Met bericht en verhaal over de werelden in en rond Het Bos. Al ligt Het Bos doorgaans op dezelfde plaats en ademt het zoals het ademt, het is er niet altijd hetzelfde. De populatie durft wel eens te veranderen, net als het klimaat, de smaak van het bier en de situering van het westen. Er klinken verhalen van goede en slechte, van sociale en asociale kunst. En dat is simpel. De rest is ingewikkeld. Finse zielen verschuilen zich voor het spook van hun vaderland, rondwarend verkleed in cultuur. Folkloristische monsters zijn enkel nog welkom in de Noorse dennenwouden. Een correspondent meldt dat nationaliteiten badjassen zouden moeten zijn, loshangend en toch omvattend. En ergens zwerft de tijdsgeest.   Uiteraard. In die geest kraakt de bodem van de Egeïsche zee van meer mens dan vis. Het systeem waggelt. Het Bos ademt door. En ziet meer dan regelmatig zwart. Van de koffie, het volk en de metal. Welkom Het Bos en De Bomen

Artistiek Huis Ankerrui 5-7 Antwerpen België www.hetbos.be

Rooilijn 2 | 03-2016

Inhoud THE ALMOST NOW 5—15 Amerikaans beeldend kunstenaar Colin Matthes bouwde in de herfst van 2015 Het Bos om tot zijn persoonlijk atelier. Gedurende twee maanden paste hij zijn onderzoek naar flyover country, het weidse midden van de VS, toe op een reeks tekeningen en schilderijen. Vanuit de discipline ‘engineering the absurd’ komt hij tot voorlopige oplossingen en vergezichten over de wereld. Rurale esthetica in woord en beeld. (L.B.) OVER DE BERG 16—21 Aan de rand van Het Bos werken onderzoeker Rob Jacobs en cineaste Anne Reijniers aan Mont Ngaliema, een film over representaties van kolonialisme in Kinshasa. In de zomer van 2015 trokken Rob en Anne naar de Congolese hoofdstad met het idee dat het standbeeld van Leopold ii in het nationaal museum van Mont Ngaliema de hoofdrol zou spelen. In Kinshasha kwamen ze andere, meer hedendaagse koloniale representaties op het spoor. Van Mobutu-imitators tot ritualistisch gereinigde riooldeksels met het opschrift ‘Leopoldville’. (R.D.) DE FINSE DRIEHOEK Niet zelden duiken er Finse artiesten op in Antwerpen. En andersom. Een schets van de Fins-Belgische connectie. (L.B.)

22—37

KOEN EN CHARLOTTE IN ETHIOPIË 38—41 Koen Bleuzé koffiebrander, beeldmaker bij De Imagerie en Bosbarman, trok naar Ethiopië. Charlotte Koopman, van de zondagse Otark-breakfastclub, vloog mee. Koen zocht koffie. Charlotte eten. De koffie bleek niet altijd even lekker. Wel traditioneel. (K.B.) SPREKEN VOOR EIGEN PAROCHIE 42—49 In de lente van 2014, tijdens de verhuis en de gedaanteverandering van Scheld’apen in Het Bos, zaten we samen met cultuursocioloog Pascal Gielen en kunstenaar Benjamin Verdonck. Nu, twee Bos-jaren later, zetten we dit gesprek verder. Hoofdonderwerp: ‘het sociale’. (L.B.) INTERVIEW MET OOSTENRIJKS REGISSEUR PAUL POET 50—55 Paul Poet, bijna tien jaar geleden te gast in Scheld’apen met Ausländer Raus (2005), presenteerde in 2015 zijn nieuwe documentaire My Talk with Florence. In twee long takes van telkens een uur vertelt Florence Burnier-Bauer haar levensverhaal. Het begint met een traumatiserende jeugd vol misbruik, een zwervend bestaan als heroïneverslaafde adolescent om uiteindelijk te belanden in de Friedrichshof-commune, geleid door voormalig Wiener Aktionist Otto Mühl. Mühl keerde zich af van het concept van een kerngezin en stelde een extreem gereguleerd regime op het vlak van onderwijs, sex, arbeid en samenwonen in de plaats. Hanin Hannouch stelde vragen aan Paul. (H.H.)

Rooilijn 2 | 03-2016

HET BELANG VAN HET GEWONE 56—57 Thomas Verstraete sleutelt in de lente van 2016 in Het Bos aan ‘een parade’. In deze parade lopen ‘verschillende soorten mensen’ mee, ingedeeld in groepen. Het gewone en het alledaagse bezielen zowel Thomas’ beeldend werk als zijn theaterprojecten met F.C. Bergman. In de aanloop naar zijn residentie bezorgde hij ons een tekst. Over het gewone. Van Perec. (G.P.) HET GEZAMENLIJK GEHEUGEN 58—81 Tijdens de herfst van 2015 nodigde Het Bos drie Palestijnse muzikanten-producers uit om samen met Jurgen Desmet (Sickboy) muziek te maken. Drie korte weken lang bouwden ze aan nieuw geluid en aan een liveset. We spraken met hen over muziek, reizen, hun thuisstad Ramallah en muziekscenes in het Midden-Oosten. Onvermijdelijk kwamen we uit op de situatie van hun land dat geen land is. ‘Zelfs als we afstand nemen van Palestina en de maatschappij, zit het er toch altijd in. In ons en in wat we maken. We kunnen ons er niet aan onttrekken.’ (L.B.) BECOMING THE FOREST 82—111 In Het Bos klinken vele soorten gezangen. Meer dan maandelijks worden deze overstemd door metal uit alle windstreken. De Noors-Londense Una Hamilton Helle maakte in 2015 een zine en een expo waarbij ze metal benaderde vanuit landschapsperspectief. Voor rooilijn selecteerde Una bestaand materiaal uit Becoming the Forest en haar nieuwe project, waarin dennenbomen centraal staan. Het door Una samengestelde luik bestaat uit 82 - Introduction 86 - The Forest is my throne (The use of nature in early Norwegian black metal) by Harald Fossberg 90 - Picea abies by Una Hamilton Helle 94 - Inn i de dype skogers favn (Epigenetic memory in the spruce tree) by Una Hamilton Helle in conversation with Carl Gunnar Fossdal 102 - Z4006 Sequencing the Norway spruce’s DNA by Una Hamilton Helle 106 - BM vs. DM by Patrick Moran, Buried zine EEN ANTWOORD OP EEN VRAAG OVER CRISIS 112—121 Een kijk op het vluchtelingengebeuren. Door Victoria Deluxe. Een kunstenplek in Gent waar niet alleen hulp wordt geboden aan vluchtelingen, maar ook artistiek werk wordt verricht met mensen die uit een ander land naar hier kwamen. Dominique Willaert van Victoria Deluxe schreef ons een lange tekst. Over Europa, crisis, een gebrek aan verbeelding, de industrie van het medelijden en ‘de ander’. (D.W.) THE FUTURE OF THE IMAGE 122—127 Theatermaker Michiel Vandevelde werkte vorig jaar in Het Bos aan The Future of the Image en cureerde een reeks avonden onder de noemer Questions Questions Questions. Avonden waar diverse voorstellingen, lezingen en veronderstellingen werden verenigd om een brede bespiegeling over kunst en samenleving teweeg te brengen. Op een van de avonden presenteerde hij zijn eigen voorstelling The Future of the Image. Tijdens die voorstelling rolde een tekst traag over het scherm en werd de toeschouwer bijna gedwongen om te lezen. In rooilijn een fragment daaruit, over het einde van de tekst. (M.V.)

Rooilijn 2 | 03-2016

The almost now Lotte Brown

I was invited by Het Bos to propose something for the Brigade Festival last November 2015. This led to The Almost Now, a two-month project where I transformed Het Bos into my personal public workspace. At Het Bos I applied research in flyover country, the vast Middle of the USA, to an evolving series of drawings and paintings. Rural community phenomena, North Dakota’s recent oil boom, consistently burning landscapes, and daily inconsistencies informed the project. Engineering the absurd, I developed provisional solutions and made speculative vistas that reimagine and reshape The Almost Now from a funny, critical, and perversely industrious point of view. My increasingly chaotic workspace was open to the public during festival hours, with special events held each Sunday. These events included: Essential Knowledge: Shared Visualizations, a collaborative drawing project where I work with the public to visually communicate their essential knowledge. The publication of Back in Five Minutes, a risograph book printed by Jan Matthé at Risiko Press and published by ‘De Bomen in Het Bos’. Handwerk, a curated risograph print portfolio of 12 images by Belgian and American artists including Nel Aerts, Sacha Eckes, Ephameron, Kati Heck, Rufus Michielsen, Yasemin Senel, and Vida from Belgium, and Santiago Cucullu, Makeal Flammini, Mike Paré, Maja Ruznic, and Fred Stonehouse from the United States. This was also printed by Jan Matthé at Risiko Press and published by ‘De Bomen in Het Bos’. Colin Matthes

Rooilijn 2 | 03-2016

Het blijkt uit je werk maar ook uit je bio en projectomschrijving dat je omgeving en je geboortestreek een grote rol spelen in je kunst. Ik groeide op in het landelijke Wisconsin. Nu woon ik in Milwaukee, de grootste stad van die staat. De streek wordt ook wel ‘the rust belt’ genoemd. Er zijn veel oude, lege fabrieken. Het is een plek van leegstand en verval. Een arme stad ook. Maar je vindt een speciale soort schoonheid. Verval werkt hier anders dan bijvoorbeeld in Manhattan. Het gaat eerder onopgemerkt en traag. Er schuilt veel geschiedenis in, veel verhalen. De gebouwen zijn niet esthetisch op een klassieke manier, maar er zijn er wel heel veel verschillende, met veel soorten schoonheid. Het is praktisch om kunstenaar te zijn in een stad met veel ruimte, maar ook interessant en fijn. Op een bepaalde manier zijn hier veel mogelijkheden. Er gebeurt heel wat buiten de klassieke witte ruimte. Zo deed ik een interessant project in een oud winkelcentrum met de Antwerpse kunstenares Kati Heck. Mijn jeugd speelde zich af op het platteland, omsingeld door boerderijen en een paar fabrieken. Ons

Rooilijn 2 | 03-2016

huis lag op vijf mijl, ongeveer een uur wandelen, van het dorp waar ik naar school ging. Het was een klein dorp met een postkantoor en twee cafés. Mijn vader is elektricien en dat beïnvloedde sterk mijn blik en de manier waarop ik in de wereld sta. Door dingen uiteen te vijzen en weer in elkaar te steken, te repareren, vogel je uit hoe ze in mekaar zitten. Ik vind het fijn om ‘de mechaniek’ van iets te begrijpen. Hoe evolueerde je vanuit die leefwereld naar waar je nu staat, als kunstenaar? Hoe kwam je tot het soort werk dat je nu maakt? Op een bepaalde manier was dat heel toevallig. Ik kende niemand die kunstenaar was. Wel maakte ik altijd al dingen met mijn handen. In het middelbaar volgde ik heel wat huishoudelijke lessen, zoals home improvement en koken. Ik vond dat plezant. Toen ik me op het laatste nippertje inschreef voor het hoger onderwijs, zaten alle klassen vol, behalve de keramiekklas. Maar keramiek interesseerde me, én de leerkracht bleek heel inspirerend. Ik begon koppen en potten te maken. Naast die keramische

gebruiksvoorwerpen maakte ik grafische tekeningen, schetsen en posters voor een punkzine. Eigenlijk heb ik mij altijd aan de periferie van de kunstwereld opgehouden. Op een bepaalde manier kwamen die dingen samen en waren de koppen die ik maakte niet meer alleen gebruiksvoorwerpen. Ik leerde tekenen vanuit het basisgegeven dat het makkelijk te reproduceren moest zijn op een fotokopieermachine. Die stijl, dat zwart-wit, de dikkere lijnen, zit nog steeds in mijn werk. Toen ik letterlijk ziek werd van altijd met klei te werken – ik kreeg astma – nam ik andere lessen en raakte ik geïnspireerd door de docente Carol Jacobson. Deze documentairefilmmaakster werkte aan The Women’s Clemency Project, waarvoor ze op een heel mooie manier interviews deed met vrouwen in de gevangenis. Niet zelden zaten die vrouwen onterecht in de gevangenis, hadden ze geen eerlijk proces gekregen of waren er andere troebele omstandigheden. Kortom, veel onrechtvaardigheid. Haar documentaires werden onder andere gebruikt in rechtszaken. Ik was onder de indruk van haar aanpak en stijl, maar ook van de impact die haar werk had. Al moest ik op een bepaald moment ook inzien dat ik helemaal niets had met het medium film. Die lowtech-productie, het improvisatorische, het zelf maken, het utilitaire ook, dat zit nog steeds in mijn werk. In Het Bos had je bijvoorbeeld de potten cement met stokken erin waarop mijn schilderijen waren bevestigd. Of de zelf in elkaar gestoken tafel, die niet perfect was maar toch sterk genoeg voor waar ze voor moest dienen. Ik vind het altijd leuk dat dingen ook functioneel zijn en dat ze iets doen – maar niet noodzakelijk datgene waarvoor ze bestemd waren. Ik kan het zo samenvatten: ‘Dingen maken is simpel, en wie weet zijn ze ook bruikbaar.’ Op welke concrete manier interfereert die omgeving en achtergrond met je werk? Kun je wat voorbeelden geven? Een goed voorbeeld van de typische esthetiek van mijn thuisstreek is de coney fair, de kermis. Mijn vader is verantwoordelijk voor de elektriciteitsvoorzieningen van de kermis en ik assisteer hem. Het leuke aan het werken aan het stroomnetwerk voor tijdelijke

evenementen is dat er veel minder keuringen en regels bij komen kijken. Het moet gewoon snel gaan. Je moet het ook doen met wat je hebt, en er gebeuren altijd dingen die het oorspronkelijke ‘plan’ dwarsbomen. Zoals iemand die zijn trailer voor een cabine zet, of een kapotte of gestolen kabel. Het is altijd een beetje chaos. Er heerst een soort spectaculaire noodzaak en schaarsheid, waardoor je gedwongen wordt om creatief te zijn. Dat soort dingen en toestanden trekken mij aan. Of de junk parade, een ander plaatselijk en zeer improvisatorisch gebeuren. Ik hou van geïmproviseerde dingen in de publieke ruimte. Een zelfgemaakt parkeerbord. Een oud hek gemaakt van blikjes. Iemand die heeft uitgevogeld hoe hij zijn trailer kan uitbalanceren met behulp van wat stenen. Het heeft iets onhandigs, maar tegelijk ook iets ingenieus. Het zijn niet noodzakelijk de meest directe of efficiënte, laat staan perfecte manieren. Je neemt gewoon alles wat in je omgeving ligt en je doet het functioneren. Die zelfgemaakte dingen hebben een zekere elegantie en finesse. Dat is wat ik ‘rurale esthetiek’ noem.

Ik denk dat die rurale esthetiek in veel van mijn werk zit. Neem nu de Green Mini Derby, waarvoor ik vertrok van het idee van een demolition derby. Ik hou van het spektakel daarrond. Maar natuurlijk is zoiets ridicuul, ook op ecologisch vlak: ‘Maak alles kapot, knal het tegen elkaar en dump het in de grond.’ Daarom heb ik een groene demolition derby gemaakt met autootjes op zonne-energie, te besturen met een afstandsbediening. En dat alles in een meer artistieke, sukkelachtige, nerdy, absurde sfeer. Het gegeven zonne-energie kwam van mijn vader en mijn broer, die helemaal into solar power zijn. Zo

Rooilijn 2 | 03-2016

bouwden we samen een golfkarretje op zonne-energie dat we toonden op de lokale kermis. Het was een van de beste karretjes en het werkte supergoed. Er waren mensen op de markt die niet geloofden dat zo’n snel karretje echt aangedreven werd door zonne-energie, en het lokte veel discussie uit. Al die dingen kwamen samen in Green Mini Derby. Ik installeerde het werk zowel in artistieke settings, zoals een galerij, als in totaal andere omgevingen, zoals een kermis of een beurs. Ik had verwacht dat de reacties verschillend zouden zijn, maar eigenlijk reageerden de mensen overal op dezelfde manier. Iedereen ging loos: roepen, wedden en racen met de autootjes. Natuurlijk zag ik alleen dat concrete niveau en is het mogelijk dat er op een reflectief niveau, in het denken en spreken over het gebeuren, wel verschillen waren. Ik vind het belangrijk dat mijn werk ‘bestaat’ in andere werelden dan enkel de kunstwereld. Die interactie buiten de kunstcontext vind ik interessant. Er gelden andere waarden en het is boeiend en betekenisvol om je werk op verschillende zaken af te toetsen. Voor mij is dat een meer menselijke manier van werken. Is het iets dat soms wringt, die verschillende werelden waarin je je beweegt? En ook: het maken van dingen met rechtstreekse toepassingen en het meer abstracte, absurde, minder toegepaste werk? Voor mijn individueel werk stel ik me daar geen vragen bij. Het is gewoon wie ik ben en wat ik doe. Ik werk vanuit wat ik zie in de wereld, wat me sterk raakt en waar ik een grote betrokkenheid bij voel. Dat kan iets maatschappelijks zijn, maar evengoed kan ik geïnspireerd worden wanneer ik met mijn vader en oom ga houthakken en ik in dat bos, tijdens die activiteit, iets ritmisch en iets moois ontwaar. En ja, sommige zaken die ik maak zitten meer in het veld van ‘de kunst’. Ze zijn abstracter en inderdaad niet zelden absurd. Andere zijn meer toegepast, met een functie en vaak een grote en ook noodzakelijke duidelijkheid. Beide hebben elkaar ook nodig, en ik zie het niet als een tegenstelling. Het moeilijkste aan de combinatie vind ik eigenlijk ‘shifting gears’. Naar een andere versnelling schakelen,

Rooilijn 2 | 03-2016

een andere manier van werken aannemen, van instrument wisselen. Het is niet zo evident om na het maken van iets functioneel, zoals een beeld voor een protestactie, weer die kamer in je hoofd op te zoeken waar het abstracte en het imaginaire zich bevindt. Die deur is niet altijd makkelijk weer open te krijgen. Voor mij persoonlijk zit de frictie vooral daar en is het een kwestie van tijd en mindset. Wanneer ik werk vanuit het collectief Justseeds, merk ik soms wel dat er vanuit de hedendaagse kunstwereld een zeker wantrouwen bestaat ten opzichte van politiek getinte kunst. Utilitair en op beweging gebaseerd werk vormt een belangrijk onderdeel van mijn praktijk, zowel binnen Justseeds als voor mij persoonlijk. Zo ontwierp ik bijvoorbeeld het beeld Union Made tijdens de opstand van Wisconsin. Het begon als een gezeefdrukte poster. Overdag protesteerden we in de hoofdstad Madison en ’s nachts gingen we terug naar het atelier om duizenden posters te printen, die vervolgens aan ruiten van huizen, in etalages en tegen protestborden

werden geplakt. Het beeld werd onder verschillende vormen verspreid in de stad en gereproduceerd onder de vorm van een boekomslag, een sticker, gezeefdrukte T-shirts… Via het internet ging dat beeld heel de wereld rond, om uiteindelijk zelfs van Facebook verwijderd te worden. En ja, misschien zijn dat soort dingen minder interessant wanneer je ze louter als ‘kunst’ bekijkt. Maar ze zijn noodzakelijk. Affiches en andere materialen die zijn ontworpen in het kader van een actie of betoging zijn meer dan enkel ‘design’. Ik noem ze ‘culturele productie’. Ik vind dat er een waarde schuilt in het onmiddellijk kunnen gebruiken en inzetten van dingen. In het hier en nu. In Essential Knowledge, een project waar ik nu veel mee bezig ben en waar ik ook in Het Bos rond werkte, komen dingen naar mijn gevoel samen: het artistieke, het absurde, het sociale en het utilitaire.

activistische groepering 350.org een eigen kunsten activisme-afdeling. En ook bij massaprotesten is een artistieke enscenering cruciaal. Voor mij is het een natuurlijk samengaan. Als je gaat beweren dat kunst niet kan bestaan in combinatie met andere dingen in de wereld, krijg je ‘kunst voor de kunst’, en dat interesseert mij niet. Hoe pakte je de residentie in Het Bos, in een nieuwe omgeving, aan? Had je een plan, een doel?

Ik wou vooral veel en goed werk maken tijdens mijn residentie. Ik wou geen tijd verliezen met nadenken over wat ik zou doen of maken, met ‘zoeken naar inspiratie’. Daarom werkte ik een idee en een structuur uit: The Almost Now. Dat concept ontstond eigenlijk vanuit een ander project, Getting By in the Forever Scape. Tijdens dat project, waarin landschappen een belangrijke rol speelOp welke manier denk je dat kunst en activisme den, stuitte ik op een uitspraak van Gyula Kosice, een elkaar vandaag kunnen bevruchten, inspireren, Hongaars-Argentijnse kunstenaar die plannen maakt beïnvloeden? voor een ‘hydrospatiale stad’. Hij stelt: ‘Rather than actually reaching the future, the “almost here” is what interests me.’ Als kunstenaar creëer je nieuwe omgevingen en The Almost Now werd een manier om beelden te masferen. Het is belangrijk om op een creatieve manier ken die een beetje gedateerd zijn, maar tegelijk ook na te denken over andere structuren en mogelijkheiets van de toekomst in zich dragen. Misschien kun je den. Om een andere manier van spreken en kijken ze ook bekijken als documentaire beelden, of ze nu te installeren. Ik denk waarachtig zijn of niet. dat activisme zonder Voor mij is The Almost I work with Justseeds to make prints, group kunst een deel van zijn Now een persoonlijke installations, and projects for and with social kracht verliest. Veel manier van kijken en movements. We are a decentralized network activisme krijgt na een denken over de weof 24 artists committed to making print and tijdje het gevoel van reld, het sociale en het design work that reflects a radical social, een log, saai instituut culturele. environmental, and political stance. We bemet suffe ideeën. In de maanden voor ik lieve in the transformative power of personal Anderzijds denk ik dat mijn intrek nam in Het expression in concert with collective action. heel wat activisme in Bos reisde ik veel rond, To this end, we produce collective portfolios, kunst te academisch is maakte ik veel foto’s contribute graphics to grassroots struggles for om enige echte impact en begon ik ‘beelden justice, work collaboratively both in and outof relevantie te hebben. te bouwen’. Ik reed side the co-op, and wheatpaste on the streets Je ziet ook dat heel naar de Amerikaanse – all while offering each other daily support as wat grote beweginwestkust, ging naar de allies and friends. In many ways it is an experigen en organisaties junk parade, hielp mijn ment in creating a more supportive, democratsamenwerken met vader op de kermis, ic, and collective structure to work within while kunstenaars. Zo heeft kampeerde met de living under capitalism. de klimaatgerichte familie en stond oog in

Rooilijn 2 | 03-2016

oog met een beer die aan onze deur aan het krabben was. Ik werd erg geïnspireerd door bepaalde gebieden in het midden van de Verenigde Staten. Plaatsen die enerzijds iets vertrouwds, maar ook iets bevreemdends en nieuws hebben. Voorts werkte ik met ecologische organisaties en dacht ik veel na. Wanneer je veel met iets bezig bent, lijken die dingen ook vanzelf op je weg te komen. Zo botsten wij ‘per ongeluk’ op de oil boom in Noord-Dakota. Tijdens de expo in Het Bos was er een groot documentaire-achtig werk in zwart-wit te zien, waarop onderaan één regel tekst was toegevoegd: ‘Landscape with detail of 787 trailer man camp, Dickinson, North-Dakota’ Ja. Dat is een behoorlijk directe titel, die onmiddellijk een indicatie geeft van waar je naar kijkt: een reusachtig trailerkamp voor arbeidskrachten in het kader van de oil boom. Zoals ik al zei kwamen we daar min of meer per ongeluk op uit. We trokken rond en merkten dat de hotels in die regio opvallend duur waren. Ook zagen we dat er veel nieuwe hotels gebouwd werden.

Rooilijn 2 | 03-2016

Sommige zagen er vanbuiten heel nieuw en modern uit, maar bleken binnen een onafgewerkte, rommelige ramp. Toen begrepen we dat we beland waren in een dorp dat midden in een oil boom zat. Daardoor trok het dorp plots heel veel mensen aan die in de olie-industrie wilden werken. Je kunt daar op relatief korte tijd en met weinig scholing of ervaring behoorlijk wat geld verdienen. Mensen van overal stroomden toe, en zo ontstond dat ongelooflijk grote kamp vol dicht opeengepakte trailers. Je kunt er nauwelijks tussendoor lopen. We besloten nog even in die omgeving te blijven. We zagen de littekens in het landschap, zoals de huizen die als het ware in de grond gezakt waren door de oliewerken en de plotse activiteit. We spraken met mensen in het dorp en ontdekten dat zoiets een enorme impact heeft op een dorp, een gemeenschap en een landschap. En beeld je in wat er gaat achterblijven als de ‘boom’ voorbij is, als de mensen en de bedrijven vertrekken en alleen het getransformeerde, gelittekende landschap achterblijft. Zo’n oil boom duurt niet eeuwig, meestal een vijftal jaar. Iedereen probeert in die tijd zo veel mogelijk geld te verdienen. Als je bijvoorbeeld een doe-het-zelfwinkel hebt, kun je in zo’n periode gouden zaakjes doen.

Van de oil boom in North-Dakota is er het ene grote werk dat we zonet bespraken, en ook een kleiner werk dat refereert naar een ingezakt huis in die regio. Als je naar je expo kijkt, zie je onmiddellijk de vele kleine werken, die je presenteerde in een lange rij. Maar er waren ook enkele grotere stukken te zien. Voorts is het overgrote deel van je werk in zwart-wit: slechts enkele creaties bevatten kleur. Kun je wat vertellen over je manier van werken en de relatie tussen groot, klein, zwart-wit en kleur? Ik werk graag zo veel mogelijk. Ik werk ook vaak in reeksen: ik ben zelden maar aan één ding tegelijk bezig. En het liefst ben ik de hele tijd bezig. Ik werk in verschillende formaten en het kleine werk is heel belangrijk. Kleine dingen kun je altijd maken. Als je moe bent, een kater hebt, ’s morgens, in de auto… overal. Je doet het spontaner. Het is gemakkelijk en het is niet zo erg om een slecht idee in een klein werk te steken.

Je denkt er minder over na, wat het soms gedurfder en natuurlijker maakt. Voor mij is het een manier om te durven: to take a chance. Bovendien is tekenen een manier van nadenken voor mij. Het is dezelfde soort actie en beweging en het is iets wat ik echt nodig heb. Die kleine werken hebben daardoor een soort frisheid. Ze zijn niet zo zeker van zichzelf, en dat maakt ze op hun eigen manier net sterk. Ze zijn wel vuiler, crappier, minder afgewerkt. De grotere, daarentegen, stralen een zekere autoriteit uit: ‘Dit is het en zo zit het.’ En dat is ook interessant en goed, maar voor mij wel een ander en minder bekend terrein. Het is iets waar ik nog mee aan het experimenteren ben. Ik probeer uit te vissen hoe ik die spontane, frisse en gedurfde manier van werken en denken ook in mijn grote stukken kan krijgen. Hetzelfde, maar dan op een andere manier, geldt ook voor kleur. Zo is er het olieverfschilderij met de twee figuren op een soort bootconstructie tijdens de junk parade. Om eerlijk te zijn: zwart-wit is wat mij het best

Rooilijn 2 | 03-2016

afgaat. Het is natuurlijk. Ik kan het. Ik kan het goed. Dit olieverfschilderij is een manier om mezelf uit te dagen. Ergens vind ik het zelfs niet eens leuk, maar toch wil ik uitzoeken en begrijpen hoe ik, op mijn manier, een goed schilderij met olieverf kan maken. Tijdens het schilderen voel ik me soms stom: ‘Waarom ben ik hier mee bezig?’ Maar toch wil ik het doen. Olieverf lijkt wel de meest gesloten, doodlopende manier van werken – alles is al gedaan. En toch wil ik het leren en kijken wat ik ermee kan. Maar ik begin het leuk te vinden. Ik voel me er nog wat ongemakkelijk bij, maar toch is het goed. Ook het resultaat is best goed. Die raarheid en ongemakkelijkheid die ik er bij voel, is misschien net belangrijk. Als ik er nu op terugkijk: de werken in inkt op papier gaan zoveel sneller dat er ook een zekere slordigheid en nonchalance in sluipt. Alsof ze op hun manier ook weer te zeker zijn van zichzelf. Hoe kijk je terug op de residentie? Wat is blijven hangen, wat houdt je nog bezig, waarmee werk je misschien verder?

die mij vandaag nog steeds bezighoudt. Ik sprak er met Syrische en Iraakse vluchtelingen, waardoor de beelden in de media voor mij plots een menselijke dimensie kregen. Ik besefte hoe waardevol dat is, gewoon met mensen praten. Het klinkt simpel maar ergens is het dat niet. Al is het praten zelf helemaal niet zo moeilijk. De enige rol die het project Essential Knowledge daarbij speelde, was dat het een structuur en een reden gaf om daar te zijn. Om er vanuit een heel open positie, die niet die van een sociaal werker of een journalist is, met de mensen te praten. Gewoon als mens. Eigenlijk was dat de enige betekenis van het artistieke. Het is ook het enige wat overblijft van dat moment, want echte registraties maakte ik niet. En de gesprekken gingen ook helemaal niet over essentiële kennis of over dat project. Ja, daar ben ik nu over aan het nadenken. Over hoe je een structuur kunt creëren om tot een zinvolle, waardevolle ontmoeting te komen met mensen die zich ergens anders in de samenleving bevinden. Beeld: Collin Matthes

Eén ding waar ik onmiddellijk aan denk, is het proces en het experiment dat ik zonet beschreef. Proberen te vertrouwen in het grote werk, en trachten de energie en spontaniteit van het kleine werk in het grote te krijgen. Verder blijft het project Essential Knowledge, een reeks tekeningen ‘voor succes in uitdagende situaties’, me bezighouden. Het is een project rond gedeelde visualisaties die mensen specifieke technieken en vaardigheden aanleren om te gebruiken in moeilijke omstandigheden. In Antwerpen nam dat project twee vormen aan. Enerzijds verzamelde ik essentiële kennis en verhalen bij bezoekers van Het Bos. Zo werkte ik bijvoorbeeld met een kinesist aan een tekening over het behandelen van een verstuikte enkel door middel van reflexpunten. Verder maakte ik ook een tekening over een episode in de geschiedenis van België waarbij a bunch of Belgian folks made a bridge over the river to escape the Germans. Ik noemde de tekening Mass Exodus over a Bridge. Daarnaast trok ik ook naar een asielcentrum (het opvangcentrum Linkeroever van het Rode Kruis) in Antwerpen. Dat was een heftige en diepmenselijke ervaring

Rooilijn 2 | 03-2016

In 2011â&#x20AC;&#x201C;2012, I lived in the Burren, a barren desolate area of Ireland. I would take an hour-long walk to work and find myself screaming and laughing, freezing and soaked, on these walks across rock in the middle of nowhere. I thought about how people have made do here for generations, with access to almost nothing. This led to thinking about all the things it would be nice to know when stranded out here, so I started a project called Essential Knowledge. It is an ongoing series of instructional drawings teaching basic skills for success in challenging situations. They are as simple as possible. Ink on paper. As I was making these drawings, I started to think about urban situations, and expanded them to include things like how to build a boat from an abandoned gas station and how to hotwire a car. As this project continues, there is no end in sight.Â

Rooilijn 2 | 03-2016

Hoe te praten, hoe te schrijven over iets wat nog niet zichtbaar is? Filmmaakster Anne Reijniers en onderzoeker Rob Jacobs werken aan een film over representaties van kolonialisme in Kinshasa: Mont Ngaliema. â&#x20AC;&#x2DC;Zelfs al mocht de film er nooit komen, het is al zo waardevol om nu een reeks problemen en twijfels te kunnen benoemen.â&#x20AC;&#x2122;

Over de berg Het proces van een film-in-wording Ruben Demasure

Rooilijn 2 | 03-2016

Anne vouwt de krant open op de tafel. ‘Daar is het allemaal begonnen,’ wijst Rob. Het? Hun gezamenlijk filmproject. Daar? Op de opiniepagina’s voor ons prijkt een foto van het ruiterstandbeeld van Leopold II op het Troonplein in Brussel. Honderdvijftig jaar na de troonsbestijging van onze vorst, die eigenaar werd van Kongo Vrijstaat, wilde de Brusselse schepen van Patrimonium en Stedenbouw een herdenking organiseren. Het protest en de opschorting die daarop volgden, toonden vlak voor de jaarwisseling hoe het koloniaal verleden de gemoederen nog kan beroeren. Een jaar eerder observeerde Rob samen met zijn studenten aan de Universiteit Antwerpen zes maanden lang systematisch wat er rond dat monument gebeurde. De vraag rees wat nu een interessante visuele vorm zou zijn om aan de slag te gaan met alle aantekeningen en het verzamelde beeldmateriaal. Dat is het moment waarop Anne in beeld kwam. Terwijl ze bezig waren met dat visuele archief, vatten ze samen het plan op om een film te maken over dit standbeeld in Brussel en de exacte replica ervan in Kinshasa. In de zomer van 2015 trokken ze een maand lang naar de Congolese hoofdstad met het idee dat het monument van onze monarch in het nationaal museum op Mont Ngaliema de hoofdrol zou spelen. Dit is waar het beeld van Leopold II samen met die van zijn gezant Stanley en opvolger Albert belandden nadat Mobutu ze in de jaren 1970 uit het centrum verwijderde. In Kinshasa kwamen Anne en Rob door hun contacten met het Congolese kunstenfestival Kinact al snel meer hedendaagse, levendige vormen van representatie op het spoor. Ze ontmoetten Widjo Wiyombo, een artiest die in een performance riooldeksels met het opschrift van Leopoldville ritualistisch reinigt. Een dansgroep maakte een voorstelling over de Britse ontdekkingsreiziger Stanley. Iemand kende een Lumumba-imator. Plots bleek er zelfs een Mobutu-imitator te zijn. Naargelang het Congolese kapittel rijker werd, groeide het besef dat het Belgische luik moest sneuvelen. Bovendien dreigde het gevaar dat een diptiek zich als een vergelijking zou laten lezen, terwijl dat niet het opzet was. België zit sowieso in de film.

Rooilijn 2 | 03-2016

Een nest om in te werken Brussel leidde naar Kinshasa, maar de plek die in het centrum van de hele onderneming ligt, is Het Bos. Anne leerde Rob kennen als een waardevol klankbord en lezer van haar thesis aan Sint-Lukas in Brussel. De afstudeerfilms van de school werden vervolgens vertoond in Het Bos. Het was eveneens de locatie waar Rob van september tot mei elke week samenkwam met zijn studenten. De plek ook waar ze steevast afspraken om hun filmplannen te smeden. Voor de opnames in Kinshasa konden ze gebruik maken van het cameramateriaal van De Imagerie – de vzw van de Bosbarbeheerders en koffiebranders, die ook films maken en andere initiatieven ondersteunen. Momenteel gebruiken Rob en Anne hun montagefaciliteiten. ‘We zijn dus elk via een ander pad aan Het Bos verbonden geraakt’, vat Rob samen. ‘Ja, Het Bos vormt een soort nest om in te creëren’, vult Anne aan. Artistiek onderzoek De film wordt het resultaat van een ontmoeting tussen de blik van een academisch onderzoeker en die van een filmmaakster. De film maakt niet noodzakelijk deel uit van het eindresultaat van Robs doctoraatsverhandeling over representaties van Belgisch kolonialisme en nieuwe visuele onderzoeksmethodes. Voor Anne, die zich na haar fictie-achtergrond verder verdiept in documentaire aan KASK in Gent, is het geen afstudeerfilm. Het project situeert zich in een tussenruimte, voortgedreven door een gedeelde noodzaak en persoonlijke vragen. Toch is het doctoraatsonderzoek fundamenteel voor de film. Het leverde een theoretische basis, die ze samen verder hebben ontwikkeld, om daar dan gerichte vragen en vormelijke keuzes op te bouwen. Tegelijk vonden Annes persoonlijke filmvragen aansluiting bij het project. Hoe benader ik mensen in film? Neem je iets van hen weg of maak je iets? Hoe kunnen we mensen respectvol in beeld brengen? Hun specifieke vragen dicteerden de vorm, en niet een vooraf gedetermineerd verwachtingspatroon. ‘Ik zou het niet verdragen om te moeten filteren naar een vorm die meer binnen mijn doctoraat past, zoals een academische publicatie. Misschien kan ik de vragen die ik mezelf stel niet op een andere manier onderzoeken,’ zegt Rob.

Evenwicht Een van de vragen is onvermijdelijk: hoe ga je als blanke, Belgische filmmakers met een zeker plan in Congo filmen om vervolgens naar hier terug te keren met dat materiaal? ‘Coopération.’ ‘Participation.’ Het zijn woorden die ze daar vaak in de mond namen. Maar wat betekenen die? Als je een aantal gevaren kunt benoemen, stelt dat je dan in staat om die te overstijgen of er niet in verwikkeld te raken? Ze geloven dat ze naar dit doel handelden en het deels bereikten door te vertrekken vanuit een vraaggesprek. De gefilmde performances zijn wat die kunstenaars hen willen geven. Anne zegt dat ze het fijn vindt als er een kracht vanuit de gefilmde komt, die de situatie mee in handen neemt en in vraag stelt. Het thema van het filmmaken op zich zit in de film. De camera was altijd een gespreksonderwerp en hun aanwezigheid moesten ze constant kunnen verantwoorden. ‘We kunnen onszelf en onze positie niet verbergen,’ zegt Anne. Dat hoeft ook niet. Ze zijn helemaal aanwezig in de film, niet als interviewers, wel in alle keuzes. De makers willen met een versie terug naar Kinshasa om hun montage opnieuw te bekijken met de mensen met wie ze gefilmd hebben. Aan de hand van de reacties en input op de screenings willen ze daar verder aan de montage werken. Zo trachten ze ook in deze fase van het onderzoek en het filmmaken

samenwerking in te bouwen. Toch blijft het een zoektocht. Wie beslist wat filmwaardig is? Wie selecteert? ‘Zelfs al gaan wij terug en monteren we daar met hen, zelfs al vertonen we de film daar, kan je dan spreken van een evenwichtige relatie?,’ vraagt Rob. Zelfs al zijn ze zich bewust van het feit dat je daar niet fly-onthe-wall kunt gaan documenteren om het resultaat dan hier te projecteren. Zelfs al kunnen ze alles wat daaraan problematisch is benoemen en proberen eromheen te handelen door in gesprek te gaan, performances te filmen, samen te monteren en de film ter plaatse te vertonen: betekent dat dan dat ze die structuur hebben overstegen? ‘We willen wel nadenken over hoe we die structuur tot op zekere hoogte kunnen dekoloniseren,’ zegt Rob. Het lijkt hen noodzakelijk om de dialoog te bewaren doorheen het hele proces, en beslissingen te maken op basis van de gevoelens en inzichten die uit dit lopend gesprek voortkomen. ‘We geloven ook gewoon dat de film beter zal worden als we samen verder werken aan de montage met onze vrienden/personages/ collega-filmmakers uit Kinshasa,’ zegt Anne. Filmen of niet? Grote vraagstukken kunnen zich manifesteren op het basisniveau van een shot. Anne had het in het gesprek over hoe een goede voorbereiding je te midden het

Rooilijn 2 | 03-2016

overweldigende potentieel van de stad toch enigszins in staat stelt op record te drukken. Dat blijkt relatief. Zo heeft ze hoofdbrekens over één shot dat ze maakte van een straatkind op de sokkel waar vroeger het standbeeld van Albert uitkeek over de drukste boulevard van Kinshasa. De plek kreeg een hedendaags hergebruik als slaapplaats omdat je er vanaf de straat niet gezien wordt. Ze wijdt haar KASK-scriptie aan die ene beslissing om op dat moment te filmen. Het is onzeker of het shot ooit een plaats krijgt in de film. Anne laat de opname zien. De jongen staart haar de hele tijd roerloos aan. Wil ik hem filmen? Wil ik erbij gaan zitten? Waarom zou ik hem níét filmen, want hij kijkt me de hele tijd aan? Misschien wil hij wel gefilmd worden? In de gefilmde performances willen de kunstenaars zich tonen en geven ze toestemming. Maar in het filmen van mensen die ze niet kent, is ze nog heel zoekende. Ze heeft voorheen altijd fictie gemaakt met acteurs, waarbij ze vooraf veel communiceerden. Ook de artiesten in Kinshasa kon ze leren kennen. Ze deden dingen samen, waardoor ook op kwetsbare momenten kon worden gefilmd. Met de jongen was er amper verbale communicatie. Hij sprak nauwelijks Frans. Toch maakte hij zelf intens oogcontact met haar. Zonder de aanwezigheid van een camera was dat misschien niet gebeurd. Het kan een middel zijn om contact te leggen en tegelijk een barrière.

Rooilijn 2 | 03-2016

Wanneer ze ’s avonds de beelden bekijkt, valt haar iets op dat ze overdag niet had opgemerkt. Als hij gaat liggen, schuift zijn broek, die is bedrukt met de Congolese vlag, een beetje over zijn billen naar beneden en zie je dat hij er niets onder draagt. Iets heel kleins. Iets stoms. Als ze dat toen had gezien, had ze waarschijnlijk niet gefilmd. Waarom dan niet? Wanneer mag je iemand die minder verzorgd is, bijvoorbeeld geen ouders of geen eten heeft, niet filmen? Dit ene beeld gaat voor haar naar de kern van haar schaamte om te filmen. Rob geeft aan dat, hoewel ze vertrekken vanuit een interesse in de verbeelding van kolonialisme, de sociale realiteit van Congo de hele tijd onvermijdelijk mee in het frame zit. Dat moet ook. De film is juist interessanter omdat de gesprekken steevast leiden naar onderwerpen zoals het repressieve beleid van president Joseph Kabila of de macht van multinationals. Het zou onzinnig zijn om te proberen dat te vermijden. Een manier van werken Anne beseft dat er in die oneindigheid aan vragen geen juist antwoord bestaat. Ze verwijst naar de Nederlandse documentairemaker Johan Van der Keuken, die schreef dat het vooral gaat om hoe je zoiets in je montage inbedt. Ze put inspiratie uit zijn manier van werken. Hoe Van der Keuken een vorm kan maken in

het moment van de ontmoetingen met mensen, dat proces intuïtief volgt, maar toch heel duidelijk kaders kiest. Zijn films gaan over contact leggen. Anne zoekt naar hoe een film een soort ode kan zijn aan de mensen die je filmt, of toch aan het stukje van hen dat je op dat moment hebt leren kennen. Bij de ene persoon is dat een heel klein deeltje en bij iemand anders een groter deel. Vraag blijft: welk stukje toon je? Van der Keuken is er volgens haar in geslaagd, net als bijvoorbeeld ook de Franse filmmaker Nicolas Philibert, om dat respect op een of andere manier te vinden, ook al blijft het een zoektocht. Anne klikt het shot van het straatkind weg. Op haar bureaubladachtergrond staat een beeld uit Mouchette (1967), de film over een onbegrepen tienermeisje van de Franse regisseur Robert Bresson. Voor haar werkwijze gaat ze te rade bij andere documentairemakers, maar haar visuele referentiekader wordt meer geïnspireerd door de fictiefilm. Ze bewondert hoe Bresson mensen benadert en tijd geeft, en heel vereenvoudigd werkt. In Kinshasa werkten ze met een kleine camera en een oud Pentax-objectief. Alles is vanaf de schouder gefilmd met die vaste 50mm-lens. Het verplichtte haar om een positie in te nemen. Ze kon niet zoomen. Voor haar werkte het heel goed dat ze fysiek dichterbij of verder weg moest gaan staan om te komen tot het beeld dat ze wilde.

En de film? De zoektocht waarin ze momenteel verwikkeld zijn, is om in het verzamelde materiaal een structuur te brengen die visueel, auditief én informatief werkt. Ze kregen het advies om meer te monteren via mensen, blikken, geluiden, ruimtes en sferen om zo een soort van filmische ruimte te creëren, en nog geen informatieve ruimte. Ze dachten nog te veel in een informatieve structuur, terwijl dat iets is wat meer achteraf zou moeten komen. Misschien blijkt het onmogelijk om er een film van te maken? In de loop van het proces stuitten ze op een reeks problemen en twijfels waarvan ze het op zich al waardevol achten om ze alleen nog maar te benoemen of te ervaren: van filmmaken in het algemeen, over inzicht in het onderwerp en thema, tot de fysieke context om als westerse filmmaker daar te gaan opnemen en terug te komen. Het is een leerrijk proces op verschillende niveaus: inhoudelijk-informatief, persoonlijk, en zelfs ontologisch: wat is filmmaken? ‘We hebben al zoveel voor er ook nog maar een eerste versie is.’

Rooilijn 2 | 03-2016

Donderdag 26 november 2015. ‘Finnish Invasion’ in Het Bos van Antwerpen. Op de flyer: vier Finnen op een vliegtuig. Gemaakt door Roope Eronen. Op het programma: vijf Finse acts.

Rooilijn 2 | 03-2016

Sinds het begin van deze eeuw verschijnen er niet zelden Finse artiesten in Antwerpen. En niet zelden Antwerpse in Finland. Soms komen de Belgen en de Finnen elkaar tegen in Los Angeles. Of ergens anders. Deze Finnen en Belgen hebben mogelijk meer gemeen met elkaar dan elk met het gros van hun eigen landgenoten. Niet al wie hetzelfde grondwater drinkt, heeft dezelfde lievelingskleur. Al vroegen we ons soms af wat er daar in het water zit. Deze Finnen maken samen met Belgen, maar ook Italianen, Duitsers, Engelsen, Amerikanen enzovoort, deel uit van een muzikaal en artistiek netwerk dat zich in een parallel universum langs, en een zeldzame keer door, het meer zichtbare en gekende muziekgebeuren heen beweegt. In dit universum gebeuren de dingen op een eigen manier. Deze modus van dingen maken, verspreiden, optreden en samenkomen, is gewoon de werkwijze die het best klopt voor hen. Alhier een schets. Geen kroniek. Van het Finse weefsel en de vertakkingen in België. Emails met vraag en soms antwoord, het wonderbaarlijke scheld’apen.be-archief, discogs en persoonlijke geheugens vormen de basis van deze wedersamenstelling. Het originele typwerk werd zo veel mogelijk behouden. Fins is een moeilijke taal. In Finland was Antti Tolvi ‘the middleman’. Op Belgische bodem daalde David Edren af in archief en adresboek.

De Finse driehoek Lotte Brown

Rooilijn 2 | 03-2016

1. De verzameling I think most of these people were in this new weird Finland scene from the beginning (of course there are more people involved, and I feel bad I needed to choose a few) and/or are still active in the same field. One common thing that comes to my mind first is that no-one has really studied music. Rather things like visual art, literature and so. Also these people have made music alone and together in almost every possible combination. So these people can speak some kind of ‘deeper’ language together. Antti mind is the universe. Our brains just can’t deal with that. But there are moments when this oneness might shine in your brain. And that is a nice moment in universe. Kindred Finnish artists I feel most connected to my friends. And luckily I have had possibilities to make something together with them. Groups and collectives: Rauhan Orkesteri, Lau Nau, Keijut, Avarus, Kemialliset Ystävät. Lauhkeat Lampaat, Päivänsäde has been really important, + many other one-timer impro things.

Antti Tolvi

Places I’m from a farm in a small village called Panelia on the west coast of Finland. Lots of fields, some forests and a cool river over there. Art Lately (last 10 years) I have been focusing more on minimalistic styles, longer durations, slowly developing, sound installations, tenor saxophone quartet and more ‘like houseplant music styles’. My studies in Zen, Tao and Chinese ‘inner’ martial arts have of course had uncontrollable effect to all my doings. Universe Universe is what it is. Usually we think that the mind is in the body. But it seems that it’s more like the body is somehow in the mind. If it is like that, then your

Collaborations I have live projects with Laura Naukkarinen, Roope Eronen, Tero Niskanen, Arttu Partinen, Jaakko Tolvi, Tero Kemppainen, Sami Pekkola, Ville Jolanki, Matti Luokkanen, Sami Sänpäkkilä, Niko Karlsson and Pentti Dassum. + I have had projects with almost all these people who are interviewed in this article. Artistic network I twice organized the Kiila International sound day festival (Kiilan Äänipäivät). Both in summer. Everything happened outdoors. I like performances happening on the beach, the forest, in the garden and so on. Antti Tolvi – Antti Tolvi Label: Sloow Tapes – Novembre Format: cassette, single-sided Country: Belgium Released: 2006 Antti Tolvi, Lieven M. Moana – Tolvi Moana Label: Edições Cn – ECN11 Format: cassette, limited edition Country: Belgium Released: 15 Dec 2015

Rooilijn 2 | 03-2016

common with me in their approach to art: Amanda Vähämäki, Sami Aho, Reijo Pami, Tero Niskanen, Pauliina Haasjoki. (I very propably forget someone important now.) And from the dead ones, two artists that have had a big influence on me: Mirkka Rekola and Tove Jansson.

Roope Eronen / Nuslux

Places Originally Tampere, about 200 km northish from Helsinki, 61°29’53’N, 023°45’39’E. Now I live in Helsinki, the capital city of Finland. Art I make music solo (Nuslux) and with others (Avarus, Keijut, Pylon, Maniacs Dream (done), sometimes Kemialliset Ystävät). When playing live I usually improvise everything, but when recording I might make some kind of compositions and more careful structures. I try to keep my sounds colourful, psychedelic, attractive and often unpredictable. I also make comics and graphic art. Doing that, I also improvise a lot, but of course when working on something for months, I need to plan more. But usually I come up with some idea quite randomly, then start working on the world around it. When the world is coherent it’s easy to create many stories and images there. Universe Funny and sad, confused and open minded, devastated and hopeful.

Collaborations For comics there’s a lot of collaborations. I’m involved with Kutikuti, a big bunch of modern comic artists. We have a lot of collaborative projects. Musically I’ve been collaborating with the same 20–30 people for the last 15 years, maybe 10 of them more than others (mostly in Avarus and Keijut at the moment). All of these in Finland. With artists from abroad I haven’t done many collaborations, except for some jams and special live shows (last year or the year before I played a jam with Ernesto González and a show with Chris Corsano). Artistic network There’s a network but not a very good situation concerning venues for experimental music. Except in Turku there’s a nice theatre space where it seems to be easy to organize shows. In Helsinki and Tampere the good places come and go pretty quickly. There’s some action in the other cities as well, and some good annual festivals. For the network and the organizing: I think it’s always in the hands of few people in a city. Except in Helsinki there’s a few bunches of people organizing shows. For comics there are good festivals in a few cities, and one great organisation (Sarjakuvakeskus) helping comic artists in many ways. It’s always interesting to play music for different audiences than usual. It doesn’t happen too often though. Pylon (5) – Mielimusiikkia Label: Ultra Eczema – Ultra Eczema 14 Format: CDr, Album Country: Belgium Released: 2004

Kindred Finnish artists A few close friends (and my girlfriend) come to my mind when I think of people that share a lot in

Rooilijn 2 | 03-2016

Jan Anderzén and Fricara Pacchu. As for abroad, I’ve worked with and will work sometime in the future with Karen Constance and Dylan Nyoukis (Blood Stereo / Chocolate Monk). Playing with Chris Corsano is always fun and he proposed we would do something with Dennis Tyfus, but I figured that would involve me traveling and didn’t proceed yet – someday? Gerard Herman sent me a tape years ago, I find it now and then, I listen to it and I’m intrigued by it, but it’s still hanging in the air. Sigtryggur Berg Sigmarsson was over here and we recorded some grunting on top of some records playing on 16 rpm and a baby vacuuming the house, but it needs to be worked on. At times I’m so slow it’s a bit of a drag.

Reijo Pami

Places Helsinki. Nowadays I live on an island 15 minutes south of the city (one can reach it by a public transport ferry), but I’ve practically always lived close to the seaside. It’s always windy, the sea is too cold for me to swim, it seems I’d much rather live inland, but I hate change and this is where I was born. Art I rub things on contact mic’d surfaces a lot. Sometimes I use small motors (electric toothbrush or whisk…), field recordings and voice. A certain type of poverty might characterize my work. It’s been called minimalist, too. Most recordings I do stem from tryouts for live sets, of which there are at most a handful in a year, mostly in Helsinki. Universe It’s a place where drinking beer and watching Steven Seagal films are the only things that matter. Besides fermentation and eating bird food.

Artistic network I have a pretty limited view with regards to Finland, but Telakka in Tampere is a place that deserves a mention, it ties to Arttu Partinen’s work in organizing gigs (as Mental Alaska, also in Helsinki). Turku has Himera and Pori on the west coast has Validi Sekmentti organizing things on a somewhat regular basis, and all of these collaborate to some extent. In Helsinki some (artist run) galleries host live shows now and then, most notably Sorbus and Sic, which are both usually worth a visit. + Buy the new tape Christmas in Prison, it is out on the wonderful label Lal Lal Lal! Reijo Pami – Dreaming Of Being a Tampon Label: Ultra Eczema – Ultra Eczema 97 Format: vinyl, LP, limited edition Country: Belgium Released: 2011

Kindred Finnish artists Aleksis Kivi and Eeva-Leena Eklund. A dead writer and a living painter. Collaborations Sometimes members of my family help me with practical aspects of recording. Most collaborations seem to be matters of the past these days. Besides having been a live participant in Avarus, I’ve either recorded or played live with Jonna Karanka, Arttu Partinen,

Rooilijn 2 | 03-2016

Universe ‘Summer grasses: / all that remains of great soldiers’ / imperial dreams’

Niko-Matti Ahti

Places I was born in Ulvila, a municipality – nowadays a small city – on the Finnish west coast, just besides Pori, a city that had a big influence on me and my musical life as a teenager and beyond. From there I moved to Tampere, where I stayed for three years, and now I have lived in Turku for almost 18 years. We – me and my wife Marja Johansson – live just besides one of the most beautiful archipelagos in the world as well as an old prison that will be turned into oh so gorgeous bourgeois condos right now. Art I love sounds, clusters, jams, improvisations, traditionals, tunes, songs and compositions, all different kinds of stimulus, as well as taking part in any of them, having fun, playing (like children), listening, pondering upon, working with, feeling and living the sound. Also words and texts are very close to my inner treasury. I value working with other people, talking and traveling with them. I’m not so fond of alter egos, solo monikers and brands, modern day trends that are so compelling because of the artist myth and forced upon us by capitalism and its economic conditions. As an option solo is valuable, but as an implicated norm it’s boring and destructive. I highly prefer plurals that include separate people, separate acts, shared interests and one’s own time and space.

Rooilijn 2 | 03-2016

Kindred Finnish artists / collaborations Right now my somewhat active rings of action are the old bastards Kiila and Kemialliset Ystävät; crazy youngsters Pöllötulkki & Hilloampulli, Orange Hora, Bersabea and Nimetön Sormi; and a still unnamed trio with Marja Johansson and Katie Shlon. In addition, I have been part of quite many different groups, Päivänsäde and Avarus for example, and countless one-offs and curiosities. We also have a work group called Himera here in Turku. Himera arranges teaching, workshops, shows and a yearly festival that touch upon different form of marginal music. I’ve lived in Finland for all my life, worked here and met so many different people that I can’t list all of their names here. Some people that live elsewhere and have had a big practical influence on me and my inner ears: Alasdair Roberts, Tara Burke, Nicolas Kauffmann, Sara Czerny, Evan Parker, Spencer Clark, Jorge Boehringer, Birgir Örn Jonsson and Emil Johansson. We all haven’t necessarily made sounds together. Also, there are many other people that have touched my heart soundwise. Artistic network It’s a bunch of different groups of friends, I would say, rather than a network and it’s not organized at all. Many times we do co-operate and work together, though. Avarus – Vaahtera Jäniksen Hännänkieliset Seikkailut Label: Veglia – veglia20, Imvated – Imvated cp 13, Audiobot – BOT 022, Humbug – Humbug038,Gold Soundz – GS#22 Format: Vinyl, 7’, 33 RPM, Limited Edition Country: Belgium Released: 2004

inspiration from literature – reading is my way of orientating and rearranging my head. Making music is in a way like pataphysics, creating imaginary solutions.

Marja Johansson / Tsembla

Places I was born in Luleå, a small coastal town way up in the north of Sweden, about two hours from the Finnish border. I have a Swedish dad and a Finnish mum, so we’ve been roaming the borderland armpit back and forth throughout my childhood. In Finland I have a connection to the north coast, where my relatives are from, the region between Kalajoki and Oulu, and nowadays to Turku on the Finnish south-west coast, where I’ve been living for the last eight years with my husband Niko-Matti. We share an apartment at the foot of the old Turku prison hill Kakola, which is a peaceful place in between the city and the harbor. Art I make music and some pictures and words to frame it. It’s something like sewing together pieces of the morphing reality puzzle, watching them change before me and then patching together new possible worlds over and over. I use a lot of sounds that I stumble upon as material for rhythm, melody and textures. Sometimes I look for some kind of built-in magic in a sound, sometimes I strip it of context and pattern and make new patterns out of the ruins. The idea is that music could somehow just arise from the world mess. Universe It’s a universe that also has other people and beasts in it and unexpected things jumping out from around the corner. It has riddles, games and seemingly absurd logics. I think imagination and play are the best tools to shortcut automatic reasoning. I get most of my

Collaborations Right now I’m making a record together with my husband, Niko-Matti Ahti, with the working title Pöllötulkki & Hilloampulli. Other frequent playmates are Jonna Karanka / Kuupuu – we’ve been touring together, worked on music for a silent movie screening among other things – and the beasts of Kemialliset Ystävät, Jan Anderzén and friends. I could also mention Antti Tolvi, Laura Naukkarinen, and my brother Emil. Mikko Kuorinki and Tuomo Tuovinen have made great videos for Tsembla tracks. And then of course the Himera collective, which is me, Niko-Matti, Topias Tiheäsalo, Niko Karlsson and Jaakko Tolvi. Apart from organizing festivals and shows we’ve also been playing music and hosting workshops. Artistic network The Turku-Helsinki-Tampere triangle is certainly a kind of network. I’m part of the Turku collective Himera that I mentioned above, organizing shows and a yearly festival. We have close ties to Mental Alaska in Helsinki, as well as loose ties to other organizers in for example Helsinki, Tampere, Pori and Vaasa. There’s a place in Turku called Kutomo, a former knitting factory that has an art space run by two dancers/ choreographers, which has been an important place for us the past years. I’ve had a lot of fun there and seen many great shows. I always like eclectic events that put many genres or art forms alongside each other, so I’m always happy to see more connections between different forms and genres. Various – Bruismelk 2014 Label: Ultra Eczema – ultra eczema 175 Format: cassette, compilation, limited edition Country: Belgium Released: 2014

Rooilijn 2 | 03-2016

Artistic network Places and spaces change, the link is the people who have the passion for setting up shows, events and exhibitions. Kukkiva Poliisi – Ilola Label: Audiobot – BOT 045 Format: CD-R, limited edition Country: Belgium Released: 2005

Jonna Karanka / Kuupuu

Places I’m from Tampere. It’s an industrial town situated in between two lakes. Art I make music and visual art. My solo music as Kuupuu is a composed collage of samples, found sounds and simple melodies. Lately I’ve been recording my new album and I think it’s pure pop. I also play in Olimpia Splendid, which is my psychedelic rock trio with Heta Bilaletdin and Katri Sipiläinen. We are popular in Belgium! I make collages, videos and installations. I’m also part of a collective that runs Sorbus Gallery and works as an artist group. Universe Universe is beautiful. Kindred Finnish artists My contemporaries in the Forest Folk Scene, 2005 – never forget! Collaborations I’m part of Olimpia Splendid, Hockey Night, Hertta Lussu Ässä, Black Bikini and Kukkiva Poliisi. I’ve been jamming in the past with Avarus, The Anaksimandros, Maniacs Dream, Way of the Cross, Lussu&Pami, etc. Now it’s mostly Kuupuu and Olimpia Splendid. More rarely Hockey Night, Kukkiva Poliisi and once in two years Hertta Lussu Ässä. Also I just made a record with Pentti Dassum as Black Bikini, the cd was released by Musik Atlach in Japan.

Rooilijn 2 | 03-2016

J.C.

Jan Anderzén

Places I’m from a city called Tampere. I wasn’t born here but I’ve lived here most of my life. I’m writing this right next to the world’s highest gravel ridge Pyynikinharju. Art For the past few weeks I’ve been on holiday and out of office. I thought I wasn’t working on anything but my wife pointed out that I’ve been spending most of that time recording new music. So what I’m saying is that I can’t seem to stop making stuff or planning making stuff. I record music solo as Tomutonttu and collaborate with other people in a group called Kemialliset Ystävät. I make other art things with various techniques. Most recently it’s been mosaics, quilts and paintings. With my music and art there often seems to be a drive towards a coexistence of a ‘system’ and a ‘mess’. In my practice art is connected to the unexplainable and the wondrous.

Universe I suppose that is what I do with my art, describe my universe. Describe and rearrange it. Kindred Finnish artists My friends.

Universe My universe is super realistic, no imagination, everything is what it is.

Collaborations Most of my collaborative work is connected to the music. I’m honored to have met all these great visionary people around the world that keep sharing their talents to help me with Kemialliset Ystävät music.    Various – Weemoed Met Verbrand Konijn Label: Imvated – Imvated cp 2 Format: Cassette, Compilation, Limited Edition, Numbered, C60 Country: Belgium Released: 2003

Artistic network in Finland Tampere is where it all started for me. Nowadays, places/spaces do not have so much meaning. Avarus – Toosassa Label:Ultra Eczema – Ultra Eczema 62 Format:Vinyl, LP, Limited Edition Country:Belgium Released: 2008 Various – Popcorn Label:Ultra Eczema – Ultra Eczema 82 Format:2 × Vinyl, LP, Compilation Country:Belgium Released:201

Tomutonttu – Tomutonto Label: Ultra Eczema – Ultra Eczema 28 Format: vinyl, LP, limited edition Country: Belgium Released: 2006

Arttu Partinen / Amon Düde

Art Tape collage & dance slapstick as Arttu Partinen (exAmon Düde) and also as part of Hockey Night. Digital percussion in Avarus.

Rooilijn 2 | 03-2016

2. Finland?1 The influence is crucial, the axis shift and the Gulf Stream, whose combined effect has allowed some idiots to inhabit a place which probably should have been left empty.2 The highest point reached by the sun swaying during the course of a year from right above the horizon across the sky way above and back. The overexposure to light in the summer and the darkness in the winter. The cold. The language is quite beautiful and rich. But nothing, really. All places are OK if you get used to them. Reijo Pami For me, now, living in Finland means living in the countryside. Which means that I have pretty much time & space to work. It also means that seasons are pretty different. Firewood business now in winter. Garden and beach life in summer. Really hard to say what’s really Finnish. If I say something, same things are true all over the world. People are nice. Politicians are stupid. Food is good. Traditional architecture is good, some seasons are better than others… Antti Tolvi It used to be easy to be an artist and live on social welfare here but it seems to be changing dramatically next year, so we’ll see if it will be possible to continue as a busy artist in Finland. I think the possibility to make art and still have your living expenses covered has been the most important thing 1 Onder de exotische invloed van ‘the Finnish Invasion’ vroegen wij op welke wijze het Finse land interfereert met de dingen die ze maken en de manier waarop ze dat doen. En: bestaat er eigenlijk zoiets als ‘Fins’? 2 Finland heeft 5.268.799 inwoners (2014) en is met een bevolkingsdichtheid van 15,6/km² (2014), na IJsland, Kazachstan en Noorwegen (indien men Spitsbergen meetelt), het dunstbevolkte land van Europa.

Rooilijn 2 | 03-2016

why there are so many interesting artists in Finland. As a place I don’t have so much inspiration out of Finland, except for some banal situations I’ve confessed and used as scenes in my drawings and comics. Of course there are many things I like in the country as well, but I don’t really see a correlation to my work. At the moment Finland is an increasingly racist, stupid and capitalist country (like most of the countries in Europe seem to be). I’ve been looking at the country from this angle for the whole last year, so I can’t see many other things in it at the moment… I hope our awful coalition gets fired and the situation will get better. Roope Eronen Have not ever thought of Finland providing any kind of influence/inspiration for me. Nowadays it is turning into a rather depressing place. Solitude and being quiet. Arttu Partinen Despite that we are getting middle aged and face more and more practical difficulties in getting together, I would say that our community of friends here in Finland is, if not indispensable, at least very very dear to me. Also, all our relations to abroad – for example to Belgium – are a true golden factor in my universe. Most of what inspires or influences me is not defined by nations or nationalities. The borders are not closed – at least not yet. Being on a border between something we call ‘east’ and ‘west’. That also explains why I always feel so happy and comfortable in Istanbul or Portugal. And while talking about this, I will give my highest regards to the memory of a Finnish author: Johannes Salminen. Niko-Matti Ahti One thing I’ve found in Finland that I never had during my years in Sweden is a sense of community. That has been of great importance to me both personally and creatively. Also, in Turku I’ve had a home base for a longer time than in any other place I’ve stayed as an adult. Being rooted, not moving all the time, has been good for my music making. For many years I was just taking in stuff, impressions, gathering and not giving that much back to the world. I have to say I’m not so fond of this sort of nationality making. I don’t really consider myself either Finnish or Swedish. Maybe that’s what you get being a double immigrant. You easily get an overdose of a certain kind of navel-gazing national identity building and branding through the Finnish media. On a general and political level, I think it’s about time Finland grows up and stops clinging to ideas about what it is to be Finnish. The national costume should be something loose and inclusive, like a bathrobe. Marja Johansson I just read this quote today, and I relate to it: ‘Nationalism is the biggest and bloodiest live roleplay that widely spread during the time of the capitalistic modernization on the 19th century. The difference from LARPing is that many of the players don’t know how to go off-game mode but they really do feel they belong in some nation.’ (Historian verisin larppi, Pontus Purokuru, Libero, 7.1.2016) Jonna Karanka In minimal ways. It’s been freezing cold this week (25°C) so I felt it was dangerous to leave the house. So I stayed indoors and got fully immersed in the music I was working on. Every now and then, like right now, I get government supported funding that lets me focus on the things I’m most passionate about. I like the idea that a country evolves to a point where they decide to give out money to some

Rooilijn 2 | 03-2016

people to be critical. Sometimes I’m thankful and sometimes I think that the artists actually deserve way more. My guess is that no-one answering questions at this moment in history is very excited about the ideas of borders and nation states. It’s getting really difficult to hold onto any national pride when the concept of ‘Finnish’ is constantly defined in the most disgraceful ways, dragged into mud and peed all over. The racist loudmouth way of thinking always talks about the Finnish way of living, the one and the only Finnish way of living. The leading populist party even calls themselves The Finns Party (exTrue Finns). It has been a constant source of stress and shame for a while now and I can’t wait for the times when it will become easier to chill in Suomi. Jan Anderzén

Rooilijn 2 | 03-2016

3. Finland – België Avarus leren kennen in de ‘gouden’ periode van de helaas ter ziele gegane Stereophonic Records platenwinkel via Laurent (Veglia) en Lieven Martens (Dolphins Into The Future). Al snel was de honger naar méér Finse psychedelica een feit en leerde ik bands als Kemialliset Ystävät, Uton, The Polka Dot Sunflower Bed Orchestra en Paavoharju kennen. De Fins -Belgische connectie was onomkeerbaar. Carlo Steegen Here I see a practical connection that for me started a long time ago through Dave Driesmans and Kraak. The connection has had many twists and turns, different forms and figures during the years, and I’ve always been very happy about it all – whether I was part of it or not. Feels good to see all the old and new faces, events and collaborations and their ongoing sagas. I can’t explain it, but at least it has something to do with being a golden ass First World citizen and an active sinner in the world of arts and politics. Niko-Matti Ahti About the Finland-Belgium connection. I notice that I have played many many times in Belgium. And many of my favorite artists come from there. I guess these pretty strong music/comic/visual/whatsoever DIY circles, which feed each other over the borders. And there are so many people doing both visual and musical… One of my first shows (with Lauhkeat Lampaat, 2004?) in Belgium was opening for Alan Silva and Vibracathetral Orchestra in Brussels and Chris Corsano and Paul Flaherty in Antwerp! That was pretty blasting start! Antti Tolvi

Rooilijn 2 | 03-2016

We’ve been inviting a lot of Belgian artists to perform in Finland. And it’s always nice to go to play or do whatever in Belgium. The atmosphere is good and it’s difficult to play a bad show there. There’s probably something in the mentality, temperament and the sense of humor of the people that makes it easy for Finnish and Belgian people to hang out together. Roope Eronen It’s real. I was busy starting a family and carrying mail around the time this connection seems to have been established (2006 or so), so I don’t know how it did happen. Right people in right places at the right time? Meeting Dennis Tyfus in Brighton later in 2006 is very important for my personal Belgian connection as he was the one to invite me over, big thanks to him for everything! It seems to me the aspect of combining a sense of humor with being dead serious about one’s work is perhaps well understood in your country. Both countries are relatively small. Finland and Belgium are both matriarchal societies. Reijo Pami Yes, why not? There has been a connection before I started to get involved in music here, so I haven’t watched it develop. I’ve certainly encounter many Belgians on the music trail, we’ve had a lot of Belgian guests playing for Himera and I’ve played at Ultra Eczema’s Bruismelk Festival in New York some years ago, but I’ve actually never played in Belgium, haven’t even been there. Marja Johansson Maybe the secret are the small circles where everyone knows and inspires each other. If I remember correctly my first connection to Belgium was Carlo, who released Kukkiva Poliisi’s 2nd record on his Audiobot label in 2005. I guess we were brought together by beer, good vibes and CD-Rs ! Jonna Karanka In 2001 I co-released an LP, Life Is a Skullbow, by our group The Anaksimandros together with Laurent Cartuyvels’ Veglia label. In the summer of 2004 I went on to my first tour outside Finland with Tomutonttu and Avarus. On that tour we played at Ferme Du Biernaus in Louvain-la-Neuve and a Freaks End Future Festival at Scheld’apen. Met a lot of the heads who are still around taking part in beautiful things. In 2006 Jelle Crama organized a massive underground art and music festival that brought together a lot of people from overseas and around Europe. I must say that was a life changing get-together. When I was touring in Europe more actively I would always stop and play in Belgium and at some point Brussels and Antwerp started to feel like other towns in Finland. Just read about Doel, no-one ever booked me a show there.

Rooilijn 2 | 03-2016

I’m looking at a collection of Baudelaire’s writings about Belgium. Let’s pick a random page. He talks about a man who’s earning money by eating living dogs at a market place for an audience of women and children. I don’t remember it being that brutal?! Jan Anderzén For me it has actually always really been just Antwerp. Same kind of attitude maybe, not taking things too seriously. Warm and down-to-earth existence, no posing. A feeling that you are among friends. Also, drinking used to play a huge role in things. I just loved the energy so much that I got pretty badly carried away. Arttu Partinen Een jaar of twaalf geleden stond ik samen met Laurent Cartuyvels (Veglia), Lieven Martens (Imvated) en Carlo Steegen (Audiobot) aan de zeefdruktafels in St-Lucas kleuren te bepalen om op een taaie rol behangpapier een 7’-hoes te drukken voor het Finse folk-improcollectief Avarus. Ik had er op dat moment geen idee van hoe vaak ik nog met deze en andere Finnen in contact zou komen, maar enkele maanden later werd duidelijk hoeveel talent er zich in Finland schuilhield. Avarus en Tomutonttu speelden toen op het Freaks End Future / Kraakfestival in Scheld’apen, en die eerste persoonlijke ontmoeting waarbij een berg tapes en cdr’s geruild werden was de olie op het vuur voor de latere stroom aan uitgaven en concerten, het vuur dat jaren voordien werd aangestoken met de eerste The Anaksimandros-elpee, uitgebracht door de microlabels Veglia en Vauva (Jan Anderzén). De Finnen in deze scene zijn niet vies van hun folkloristische traditie, noch van radicaal experiment in muziek en beeld. Het ego maakt plaats voor het collectieve geluid in formaties als The Anaksimandros, Avarus, Kiila… maar staat sterk in individuele projecten: Nuslux, Antti Tolvi, Tomutonttu, Kuupuu… Hetzelfde gaat op voor hun grafisch werk. Denk maar aan de hoezen van Jan Anderzén voor Tomutonttu en Kemialliset Ystävät, de speelsheid van de covers van het label Lal Lal Lal voor o.a. Pylon, Maniacs Dream… de comics van Roope Eronen, Tommi Musturi… het comics- en illustratiekrantje Kuti Kuti en de comics uitgegeven door Boing Being. In groep speelden ze met hetzelfde egobevrijdende idee in de ‘tekenclub’ Piirustuskerho en het collectief The Doozers. Al deze troeven bij elkaar maakten van hen erg dankbare gasten voor het Dramarama-festival (Hasselt/Antwerpen/Nijmegen, 2006). Eerst werden ze een week opgesloten in het ‘kunstcentration camp’ – naast de gevangenis van Antwerpen – om samen met leden van gelijkgezinde collectieven als Fort Thunder, Bon Goût (Re-Surgo), Seripop, Nazi Knife, Rotkop e.a. een zeefdrukpublicatie te maken. Tijdens die week speelden een selectie van deze collectieven een aantal concerten in de toenmalige platenwinkel Freaks End Future, en in het weekend werd de publicatie voorgesteld op het tweedaagse Dramarama-festival in zaal BELGIË in Hasselt, twee dagen volgepropt met muziek, expo en een boeken- en platenbeurs. Het volledige concept werd de week daarna overgedaan bij Extrapool in Nijmegen, waar een nieuwe gezamenlijke publicatie werd gestencild. Het grappige is dat ik in Nijmegen, toen iedereen alweer huiswaarts was, een ongelabelde tape vond met fantastische, folky outsiderrock. Een jaar later, de tape was ondertussen platgespeeld, kwam ik erachter dat het het Zweedse Ray Pacino Ensemble was, uitgebracht op Lal Lal Lal. Ik contacteerde Roope met al mijn enthousiasme en zo hebben Lal Lal Lal en Zeikzak die tape heruitgebracht, samen met nieuw werk van RPE, als een dubbelalbum. Jelle Crama

Rooilijn 2 | 03-2016

IMVATED (Lieven Martens) www.discogs.com/label/22071-Imvated VEGLIA (Laurent Cartuyvels) www.discogs.com/label/22070-Veglia AUDIOBOT (Carlo Steegen) www.discogs.com/label/8715-Audiobot ULTRA ECZEMA (Dennis Tyfus) www.discogs.com/label/44957-Ultra-Eczema PUIK (Jelle Crama) www.discogs.com/label/86631-Puik SLOOW Tapes (Bart De Paepe) www.discogs.com/label/61744-Sloow-Tapes

MIAUX (be, antwerpen) Miaux – Stare Label: Lal Lal Lal – LAL-54 Format: vinyl, 7’, limited edition, single-sided Country: Finland Released: 2013 LIEVEN MOANA / DOLPHINS INTO THE FUTURE (be, antwerpen) Dolphins Into The Future – …On Sea-Faring Isolation Label: Fonal Records – FR-84 Format: CD, album, reissue Country: Finland Released: 2012 DSR LINES (be, antwerpen) DSR Lines – Teller Label: Lal Lal Lal – LAL-68 Format: cassette, album, limited edition, C30 Country: Finland Released: 2015 IGNATZ (be) Ignatz – Can I Go Home Now? Label: Fonal Records – FR-91LP Format: vinyl, LP, album Country: Finland Released: 2013 SPENCER CLARK (vs) Tomutonttu / The Skaters – Live Split Label: Puik – puik 20 Format: 2 × cassette, limited edition Country: Belgium Released: 2006

‘Lauhkeat Lampaat + Flaherty-Corsano Duo: Den Heksenketel, Antwerp, Belgium, April 9, 2004. Two Finnish brothers who do quiet improv while seated close together on the floor, surrounded by small percussion instruments. Antti Tolvi plays soprano sax and Jaakko focuses more on percussion. It was fantastic to see their relationship as brothers work itself into the music, with the two of them so naturally finishing each other’s lines and reaching over to grab a shaker or a bell out of the other’s space or hand, even.’ – Chris Corsano about his favourite live shows1 1 Chris Corsano in interview met Perfect Sound Forever, Stewart Voegtlin

Rooilijn 2 | 03-2016

over kwaliteit geen enkele koffie die ik in EthiopiĂŤ heb gedronken vond ik echt lekker de enige uitzondering was de espresso van Tomoca in Addis Abeba superpittig, geweldige textuur en toch lekker kruidig de rest smaakte verbrand de traditie van een ton suiker per koffie op voorhand al door de bediening toegevoegd is begrijpelijk in Harar is er een koffiebranderij die brandt op hetzelfde apparaat als ik een Turkse Toper, wel een veel groter model, onze manier van branden is heel erg verschillend ik vul de brander standaard maar voor 60 procent met ruwe koffie om de volle controle te hebben over het brandproces snel in te kunnen grijpen indien nodig en omdat de extra luchtcirculatie zorgt voor een egale branding via convectie maar ook voor een cleane smaak wat zoveel betekent als alle gassen die vrijkomen tijdens het proces kunnen ontsnappen via de schoorsteen en geven hun onaangename smaak niet af aan de boontjes

Rooilijn 2 | 03-2016

de bekende brander in Harar stak de brander zo vol als het maar kon zo vol dat de boontjes amper nog draaien in de drum en dus onmogelijk op dezelfde manier gebrand worden met als resultaat lichtbruine, donkerbruine en zwarte bonen afhankelijk van hun benauwde positie in de koffiebrander

ik zou nooit zeggen tegen een andere brander of iets juist of fout is en dat heb ik ook niet gedaan maar het zet me wel aan het denken over de relatie tussen traditie en kwaliteit traditie en innovatie traditie en kritiek koffie is in EthiopiĂŤ namelijk geboren en grootgebracht ik heb op de markt drie kilo ruwe koffie gekocht typisch geelkleurige boontjes uit Harar ze ruiken al heel kruidig

Rooilijn 2 | 03-2016

en ik ben benieuwd hoe ze zullen smaken licht gebrand voor filterkoffie iets wat EthiopiĂŤrs niet drinken en misschien zo vies vinden dat ze het me misschien komen zeggen omdat het bakje filterkoffie hen aan het denken zet over de relatie tussen traditie en kwaliteit traditie en innovatie traditie en kritiek koffie is in EthiopiĂŤ namelijk geboren en grootgebracht

Koen BleuzĂŠ Beeld: Charlotte Koopman

Rooilijn 2 | 03-2016

Twee jaar geleden, tijdens de verhuis en de transformatie van Scheldâ&#x20AC;&#x2122;apen naar Het Bos, zaten we samen met cultuursocioloog Pascal Gielen en kunstenaar Benjamin Verdonck. We spraken over dit overgangsmoment, Scheldâ&#x20AC;&#x2122;apen als plek, duurzame instituten, dissidentie en autonomie. Nu, twee Bos-jaren later, schoven we, heel kort, weer aan tafel om verder te praten. Vooral over het sociale in de kunst. Alhier een weergave van dat gesprek.

Spreken voor eigen parochie met Pascal Gielen en Benjamin Verdonck Lotte Brown

Rooilijn 2 | 03-2016

Cultuursocioloog Pascal Gielen (1970) vivisecteert kunst, kunstenaars en de kunsten vanuit een sociologisch metaperspectief. Mogelijk schrijft en publiceert hij sneller dan de wind. Bij iedere ontmoeting brengt hij minstens drie nieuwe boeken mee. Zijn thema’s zijn de waarde van autonomie, de invloed van het neoliberalisme op de positie van de kunstenaar, en zoveel meer. Hij werd geboren in 1970, het jaar waarin Richard Sennett zijn The Uses of Disorder schreef. Onderweg tussen de Groningse Rijksuniversiteit en het Antwerpse Research Institute for the Arts (ARIA) denkt hij veel na over verschillen en parallellen tussen beide lage landen. Benjamin Verdonck (1972) is acteur, schrijver, beeldend kunstenaar en theatermaker. Benjamin bespeelt zowel de reguliere theaterzaal als de publieke ruimte. Boomhutten en vogelnesten zijn hem niet vreemd. Hij is al sinds de late jaren 1990 betrokken bij Scheld’apen en Het Bos. Zijn projecten hebben titels als Hirondelle/Dooi Vogeltje/The Great Swallow of NOTALLWHOWANDERARELOST of HANDVEST VOOR EEN ACTIEVE MEDEWERKING VAN DE PODIUMKUNSTEN AAN EEN TRANSITIE NAAR RECHTVAARDIGE DUURZAAMHEID of DISISIT. Onder de noemer EVEN I MUST UNDERSTAND IT bundelt Benjamin Verdonck een cluster van nieuwe autonome werken, theaterprojecten en acties in de openbare ruimte, die elk op hun manier verbeeldingsrijke proposities zijn over hoe kunst de werkelijkheid mee kan vormgeven in plaats van er enkel op te reflecteren. Pascal, in een vorig gesprek stelde jij: ‘Neem nu de sociale pijler. Ik denk dat het heel belangrijk is dat we op dit moment die sociale pijler in dat kunstenverhaal institutionaliseren.’ Pascal: Misschien is het belangrijk om eerst aan te halen hoe het sociale weleens fout wordt geïntegreerd in de kunst. Dat is een belangrijk startpunt alvorens aan de slag te gaan met het sociale. In het boek Community Arts werkte ik rond dat thema. Om het botweg te zeggen: het gaat fout wanneer kunstenaars nogal naïef de wijk intrekken om daar projecten te doen en enkel op microsociaal niveau werken. Zonder kritisch te kijken naar de context waarbinnen gewerkt wordt en in te grijpen op het politieke. Het is belangrijk je bewust te zijn van die context, anders word je misbruikt en stap je misschien mee in een verhaal waar je ideologisch gezien zelf compleet tegen bent. Sociaal zijn om sociaal te zijn is niet altijd zo sociaal. Belangrijk is ook dat het niet altijd draait om harmonie en het bouwen aan harmonieuze gemeenschappen. Het is de bedoeling dat je ‘het gemeen’ gaat uitbouwen. Dat je dissensus creëert en discussie mogelijk maakt. Je kunt stellen dat je werkt naar een soort ‘binding in onenigheid’, al is onenigheid misschien het foute woord. Naar een ‘gemeen’ toewerken dat ook ‘gemeen’ is. Dingen die opduiken en die mensen verrassen of in de war brengen, irriteren zelfs. Zo van: ‘Wat is dat?’ Dat effect is erg belangrijk. Het is belangrijk om te leren leven in onenigheid. Die

Rooilijn 2 | 03-2016

idee zit in The Uses of Disorder van Richard Sennett. Dat oude boek, geschreven in 1970, gaat over stadsproblematiek. Een van de grote problemen die hij aanhaalt, is dat mensen te lang in hun adolescentie blijven hangen en weigeren een stukje van hun identiteit op te geven. Principieel zijn om principieel te zijn, zoals pubers. Er zijn twee oorzaken waardoor mensen daarin opgesloten zitten. Allereerst is er de manier waarop het gezin is georganiseerd. En ten tweede zijn steden opgedeeld in behoorlijk homogene gemeenschappen. Grof gesteld zie je in Antwerpen nog steeds ‘het jodenkwartier’, ‘de islamgemeenschap in Borgerhout’, ‘een Chinese straat’ en het groenkwartier voor de jonge, mooie, blanke gezinnen. Dat soort indelingen werkt ontzettend segregerend. Ik denk dat het de taak is van kunstenaars – ik weet het, het klinkt flauw en paternalistisch – om dat soort schuurgebieden te gaan opzoeken en daar te interveniëren. Om daar te proberen bastions van de ene kant naar de andere te krijgen. Lussen te werpen. Het is noodzakelijk om een publieke ruimte te hebben van de commons. Niet van de community maar van de commons. Ruimtes waar mensen die elkaar niet kennen en misschien zelfs niet kunnen luchten, elkaar toch ontmoeten. Dit gebeuren omschrijft Sennett als ‘anarchie’. Belangrijke anarchie. Indien die er niet is, dan krijg je echt gewelddadige interrupties. Zinloos geweld, puur geweld en rellen. En ergens is dat ook mooi: onze Turnhoutsebaan is een beetje ‘onze relbaan’. Iedere stad heeft zo haar breuklijn.

Als ik dus zeg: ‘kunst moet sociaal zijn’, dan bedoel ik dat ze mensen op een kier zet. Andere situaties creëert dan het gewone. En wat betekent dat voor een kunstenhuis? Benjamin: Waar ik nu aan moet denken, en wat ik daar eigenlijk een voorbeeld van vind: vlak na de aanslag in Parijs vond er in Het Bos een kindernamiddag plaats. Kinderen uit verschillende asielcentra uit de regio vierden feest. Hun ouders waren er ook. De moeders bakten wafels. Ook waren er heel wat blanke, Antwerpse kindjes. Dat was een heel gemengde bedoening, op allerlei vlakken. Er werd K3 gezongen, maar er stond ook loeiharde raimuziek en hiphop op. De kinderen gingen totaal uit hun dak. Ondertussen was buiten de hele stad gemilitariseerd, maar de deur vooraan stond gewoon open. En overal liepen kinderen. Dat was echt ontroerend. In Brussel waren de cultuurhuizen gesloten. In Antwerpen waren er verschillende open, maar die stuurden dan vaak wel een bericht over de toestand naar hun publiek. Hier werd dat totaal genegeerd, als een soort stille weigering om mee te draaien in dat hele gebeuren. Pascal: Wat kunstenhuizen betreft: waar ik een beetje moe van word – al geef ik toe dat ik er zelf in meedraai wanneer ik spreek op studiedagen, boekpresentaties en biënnales – is het voortdurend ‘spreken voor eigen parochie’. Op de laatste Biënnale van Venetië werd zowaar elke dag geciteerd uit Karl Marx, maar lagen de jachten van de stinkend rijke producers gewoon in de haven. Dat hele maatschappijkritische discours wordt gecommodificeerd. Los van dit voorbeeld: ik zie iets heel eigenaardigs ontstaan in het klassieke cultuurveld, waar heel veel over politiek en sociaal engagement wordt gesproken, maar niet echt iets gebeurt. Benjamin: Ik denk dat daar vaak een heel grote welgemeendheid in zit, maar de ‘manier van organiseren’ zit in de weg. Ik

zie dat heel vaak bij acteurs. Die willen oprecht iets ‘anders’ maken, maar als je dan uiteindelijk ziet hoe die productie wordt gemaakt, verspreid, getoond… dan is dat vaak compleet het tegenovergestelde van de waarden en ideeën van waaruit het startte. De structuur en een bepaald systeem van aanpak zitten in de weg. Er zit een zekere inertie in. Die structuur weegt ontzettend, net als het geloof dat het niet anders kan. Pascal: En ook: je wordt voortdurend geleid naar een publiek van gelijkgezinden. Dat begrijpelijk en logisch, maar ook een grote moeilijkheid. Ik denk dat het erop aankomt om in je huis het publiek te laten botsen. Thomas Hirschhorn vertelde over zijn expo Eternal Flame in het Palais de Tokyo dat er aan het einde zwervers binnen zaten. De zalen waren dan ook de hele tijd gratis toegankelijk. Zoiets is heel confronterend, ook voor de kunstenaar. Maar anderzijds haal je dat net binnen omdat je daarmee bezig bent. Het is misschien niet altijd leuk, maar het is wel de consequentie van wat we zeggen. En ga je dat niet uit de weg en draag je die consequentie. Leuk of niet leuk. Dat zijn vaak ook momenten waarop er iets interessants gebeurt. En ergens heb je als kunstenhuis de sociale plicht om verschillende soorten mensen met elkaar te laten botsen en er ook te zijn voor die categorie mensen waar je zelf misschien minder mee in contact komt, of die je niet zo graag hebt. Dat is wat het betekent om als kunstenhuis een publieke discussieruimte te zijn. Dat gaat veel verder dan de sociale sector van ‘we moeten praten’. Het is soms meer ‘een klap op je smoel’. Het klinkt heel stoer, maar dát is leren omgaan met echt anders-zijn. Je leer het alleen door het conflict aan te gaan en onder ogen te zien, in plaats van het weg te stoppen. Niet dat we voortdurend zuipende of vechtende mensen in huis moeten halen, natuurlijk. Om even terug te komen op de kunstenaar: een kunstenaar kan alleen vanuit een heel sterke autonome positie de confrontatie met een gemeenschap aangaan. Ik denk dat het heel belangrijk is om ‘recalcitrant’ te blijven. Ambetant gedrag is belangrijk. Kunstenaars moeten geen problemen oplossen. Ze moeten problemen genereren of aanwijzen. Ik

Rooilijn 2 | 03-2016

denk dat je vanuit een sterke autonome positie veel meer kunt teweegbrengen in het sociale weefsel dan wanneer je veel toegevingen doet. Het is noodzakelijk dat die spanning behouden blijft. Anders zit er geen meerwaarde meer in die relatie. En dan verval je weer in het klassieke verhaal van de kunstenaar als sociaal werker.

Benjamin: De beste actie tijdens de eerste grote parade was die van Cirq. Zij hadden zichzelf uitgeroepen tot ‘tegenbetoging’ en hadden met een zestal postgevat op de trappen van de beurs.

Er wordt veel politieke kunst gemaakt vandaag omdat het goed verkoopt of omdat je er zelfs subsidies voor krijgt. Ik vind het interessant dat een kunstenfestival sprekers zoals Mark Fisher uitnodigt. Capitalist Realism: die twee elementen zijn vandaag on speaking terms. Maar opnieuw, het mag niet een soort van façade worden, of een attitude die alleen aan de oppervlakte zit. En die niet dieper ingrijpt of probeert in te grijpen op maatschappelijke debatten. Ik heb ooit Antonio Negri geïnterviewd, die vertelde dat hij geld aangeboden kreeg om op een receptie van Tate Modern aanwezig te zijn. Hij heeft het niet gedaan, maar dat is een voorbeeld van een harde activist die ingehuurd wordt omdat het goed staat. Er gebeuren waardevolle dingen. Zo vind ik de projecten van Jonas Staal bijzonder interessant. Als je echt een andere democratie wilt, ga dan radicaal het veld in. Zoek een ambivalente positie op, zoals Renzo Martens, die ook de belachelijke manier waarop de kunstenwereld met dat soort werk omgaat meeneemt in zijn verhaal. Bij wijze van spreken zou het zwarte vierkant van Malevitsj een ongelooflijk politiek statement kunnen zijn, bijvoorbeeld in het kader van een overdadige beeldcultuur. Maar als dat de bedoeling is, dan moet je het ook echt zo brengen. En vastgrijpen. En niet in een neutrale witte ruimte tonen. Als kunstenhuis en als kunstenaar dien je echt op zoek te gaan naar andere kaders. Proberen ook de mainstreammedia over te nemen, bijvoorbeeld, en werkelijk te interveniëren op andere domeinen. Dan word je politiek, zelfs al heb je geen enkele ‘politiek politieke’ boodschap. Zo moet ik denken aan die Arabische teksten die onder andere in de krant Metro verschenen. Dat was een vorm van ruimte opeisen.

Als we het hebben over het inrichten van de maatschappij en het ingrijpen op die maatschappij, kom je snel uit op politieke kunst, activisme…

Benjamin, als het gaat over andere ruimtes opzoeken, hoe kijk jij daar dan naar vanuit jouw traject?

Pascal: Politieke kunst, kunst met een boodschap. Ik heb daar niets op tegen, maar dan moet je het ook echt interessant brengen en adresseren aan het juiste publiek en op de plek waar het thuis hoort. Met andere woorden, dan moet je die politieke kunst ook echt politiek maken.

Benjamin: Ik heb het gevoel dat toen ik vijftien jaar geleden dingen deed in de publieke ruimte, de confrontatie groter was. Het lijkt alsof de mensen door bijvoorbeeld De Zomer van Antwerpen en andere activiteiten in de openbare ruimte, sneller denken: ‘oh, een actie’, of: ‘een zatte student’.

Benjamin: Ja, dat is niet de bedoeling, daar ben ik het honderd procent mee eens. En toch heb ik dat voortdurende, best wel sterke verlangen om zo concreet mogelijk aan het sociale gebeuren en de strijd deel te nemen. Als kunstenaar. Ik ben me de hele tijd bewust van die lijn. Maar neem nu die Hart Boven Hard-parade. Alles wat je daarbinnen doet, is ‘meegaan in de stroom’. Hoe zit het dan met de dissensus? Wat is in zo’n context iets goeds om te doen? Pascal: Ik heb dat gevoel bij Hart Boven Hart niet zo sterk. Omdat het op zich al een hard statement en een keuze is je daaraan te verbinden. En het lijkt een ideologische keuze waar veel kunstenaars nog niet klaar voor zijn. Het interessante aan Hart Boven Hart vind ik dat het gaat over het inrichten van een maatschappij. Het draait om een groter maatschappelijk gevoel.

Rooilijn 2 | 03-2016

Ik heb het gevoel dat als je bijvoorbeeld iets doet in de binnenstad, die zeer gecommercialiseerd is, wat je doet dan ook in die zin gecodeerd wordt. Ergens heb ik nu een verlangen naar andere soorten ruimtes. Eric Corijn omschrijft dat als ‘pastorale ruimtes’. Pascal: Interessant. Wij gaan met de onderzoeksgroep ARIA van de Universiteit Antwerpen, waarin ik nu actief ben, een ruimte innemen in dat commerciële hart. We maken een boekenwinkel in de stadsfeestzaal, waar we op zoek willen gaan naar een ander soort contact tussen auteur en lezer. Een andere relatie dan die van consument. Ik denk dat het net interessant is om een plaats in te nemen in een winkelcentrum als de stadsfeestzaal. Die wrijving: proberen om andere mogelijkheden laten zien op een dergelijke plek. Op zich is dat ook politiek. De vraag is natuurlijk of daar ook echt andere mensen gaan binnenkomen dan diegenen die vooraf al geïnteresseerd waren in onze tijdelijke boekenwinkel. Benjamin: Ja, dat is interessant. Maar waar ik naartoe wou, is dat in je dat soort contexten vaak vanuit iets negatiefs werkt. Zoals je zelf zegt: ‘die wrijving’. Dat commerciële en ‘dat andere’. Het ene tegenover het andere. Ik las bijvoorbeeld in Zelf denken. Een leidraad voor verzet van Harald Welzer: ‘Als er al een engagement spreekt uit de kunsten, dan is dat vaak heel apocalyptisch.’ Maar eigenlijk moeten we het nú doen. We moeten nu een andere mogelijkheid tonen. En dat houdt mij vandaag meer bezig. Als je in dat winkelcentrum zit, dan zit je altijd met een soort wrijving die eerder neigt naar verzet tegen ‘het slechte’. Met een soort kritiek. Voor mij persoonlijk denk ik: dat heb ik gehad. Daarom dat ik nu in een school ga werken. Dat is iets helemaal anders. Kinderen brengen een andere vorm van engagement met zich mee. Pascal: Wat ga je doen in die school? Benjamin: Wel, een vriend van me, een echte ecofreak, had een boot die aan het MAS lag: Bar Paniek. Toen hij daar

aan het opruimen was, vertelde hij me over een aantal blokken steenkool die er nog lagen. Hij zei: ‘Het beste wat je daarmee kunt doen, is die blokken terug in de grond steken.’ We hebben dat dan ook gedaan. Dat was bijna een sjamanistische of homeopathische daad. Nadien vroegen we ons samen af: ‘Hoe kunnen we dat verhaal verder vertellen?’ Al brainstormend kwamen we erop uit dat je eigenlijk alles zou kunnen terugbrengen naar de oorsprong. Ik keek toen ook naar filmpjes van de econoom Milton Friedman. In die filmpjes toont hij bijvoorbeeld een potlood. En dan zegt hij: ‘Look, isn’t this wonderful?’ Hij begint dan dat potlood te ontleden. Zo van: ‘Het hout komt uit Azië, het gummetje uit de Arabische wereld. En al die mensen, geleid door een onzichtbare hand, werken eigenlijk samen. Het kopen van dit potlood is een bestendiging van wereldvrede.’ Ik wou dat potlood deconstrueren en dan al die elementen terugbrengen naar hun plek van oorsprong. Ze laten ‘rusten’, en zo de weg ruimen voor iets nieuws. Een dergelijk denkproces doorlopen met kinderen op een school is interessant. Het is leuk om samen na te denken. Waar komen die onderdelen vandaan? Vandaag vroeg iemand of het niet beter zou zijn de Eiffeltoren te begraven in plaats van steenkool of een potlood. Want: dat zou toch pas echt opvallen. Doordat ik alles, bijvoorbeeld het begrip ‘vrijheid’, supersimpel moet uitleggen, stelt dit proces mij in staat mijn eigen praktijk beter te doorgronden. Ik bekijk dit project als een kunstwerk en hoop er ook echt een werk uit voort te brengen. Al is het gebeuren eigenlijk zelf al het kunstwerk. Het is niet enkel een interventie. Pascal: Het is de taak van de kunstenaar om bij te dragen aan imaginair denken. Het is noodzakelijk om voortdurend dat soort openheid te genereren. Die openheid dreigt verloren te gaan als je gewoon sociaal werk gaat doen. Het is belangrijk die imaginaire ruimte te bewaken en voelbaar te maken, hoe ‘fout’ of onwerkelijk dat imaginaire denken of kijken ook mag zijn. Het is een imaginaire ruimte die gaat over het sociale, maar die ook de ogen van het sociale opentrekt: ‘Waar zijn we nu eigenlijk mee bezig?’ Neem nu 1984

Rooilijn 2 | 03-2016

van Orwell. Dat is een belangrijke invloed in het denken over privacy, tot de wetgeving toe. Als het over privacy gaat, wordt er altijd wel naar dat boek verwezen. Dat is gewoon omdat Orwell erin geslaagd is een wereld te creëren waarvan iedereen dacht: ‘help’. Het gaat niet alleen om verbeelden, maar tegelijk ook om het bezitten van een gigantisch gevoel voor realiteit. Over 1984, tijdsgeest en andere tijden gesproken. Als je terugkijkt naar een tweetal decennia geleden, wat zie je dan betreffende de positie van de kunstenaar en zijn relatie tot het sociale? Pascal: Twintig, vijfentwintig jaar geleden, dan had je Jan Fabre, Anne Teresa De Keersmaeker… In 1995 begon er een soort overgangsperiode. De periode daarvoor kan ik het best omschrijven met een uitspraak van Thierry De Cordier: ‘The social will be the death of you.’ Er heeft een gigantische evolutie plaatsgevonden. Die getormenteerde kunstenaarsromantiek, met de in het zwart geklede, zwijgende kunstenaar in een hoekje, lijkt min of meer verdwenen. Kunstenaars zijn vandaag open en sociaal, en willen praten over hun werk. Dat was voorheen niet echt de gewoonte. Het is natuurlijk de tijdsgeest, ja. Vroeger had je een soort krampachtigheid ten opzichte van het sociale en de wereld. Bij een jonge generatie kunstenaars merk ik een openheid naar de samenleving en de wil om hun werk uit te leggen. Er lijkt een omgekeerde beweging aan de gang. Terwijl de kunstenaar zich minder afsluit van de wereld, lijkt de overheid zich terug trekken. We zitten met een enorme de-democratisering. Eigenlijk wordt de kunst in het nauw gedreven. Je hebt twee reacties: de valse reactie, waarbij met privébedrijven wordt samengewerkt in de wijk en de kunstenaar zich met gemak ‘cultureel entrepreneur’ noemt. En dan heb je de andere reactie, de meer politieke kunstenaars. Benjamin: Voor mij, vanuit mijn persoonlijk perspectief en mijn traject, is dat anders. Ik zat in die tijd in de periferie, bij Scheld’apen, terwijl ik nu opereer vanuit het Toneelhuis. Ik weet niet eens of dat een invloed heeft gehad op mijn werk.

Rooilijn 2 | 03-2016

Vanaf het begin zat ik midden in dat politieke engagement. Wij hadden – in deze buurt trouwens, waar Het Bos nu is – een kraakpand en een sociale scene. Voor mij persoonlijk was dat altijd aanwezig. Ik zag ook wel andere mensen die bezig waren met het maatschappelijke, zoals STAN. Maar inderdaad, het waren er minder. Ik vind het hoofdzakelijk een kwestie van goede of slechte kunst. En voorts zie ik bij Hart Boven Hard nog altijd niet veel kunstenaars passeren. Helaas. Terwijl het toch geweldig is om je werk in een andere context te plaatsen. Pascal: Ja, het gaat ook over goede en slechte kunst. Twintig jaar geleden bestond er een soort verdediging voor kunst ‘omwille van de kunst’. Nu laat de kunstwereld op zijn minst toe dat er dissensus is. En dat er goede en slechte kunst is. Goede intenties en slechte intenties. En ook dat er duidelijk verschillende politieke stromingen zijn binnen de kunstenwereld. Lang niet iedereen is bijvoorbeeld even sociaal of links. Er zijn echt alle soorten kunstenaars, met allerlei gedachten. Vroeger zeiden kunstenaars veel gemakkelijker: ‘Politiek, daar ben ik niet mee bezig.’ Ín de kringen waar ik twintig, vijfentwintig jaar geleden rondhing, in het Leuvense Stuk, was het not done om het over politiek te hebben. Dat was voor mij ook zo, hé. Wij vochten voor cultuur en de kunst. Benjamin: Ja. Dat apolitieke. Je had van die gebeurtenissen als ‘de eerste zwarte zondag’. Heel ‘de cultuur’ kwam toen op straat. Er was toen een posteractie ‘voor verdraagzaamheid’. Het was alsof we dachten dat het allemaal in orde zou komen als we vriendelijk waren voor de buitenlanders. Er hing een soort simpele retoriek omheen. Maar ergens voelde je toen al dat het een soort schaamlap was. Wat me eigenlijk heel erg verbaasde, was dat het engagement van veel van die mensen die toen in iedere betoging mee stapten, nergens te vinden was in hun artistiek werk. Die tweespalt heb ik nooit begrepen. Natuurlijk snap ik de totale autonomie wel waar de kunstenaar naar streeft. En natuurlijk is het mooi dat iemand prachtige groene strepen kan

trekken, en dan moet die dat ook vooral doen. Maar laten we zeggen dat ik mij erover verwonder dat iets je als burger zo hard kan aanspreken, maar geen spoor achterlaat in je kunst. En ook: ‘Zolang dat het jezelf niet raakt, is het niet zo erg.’ Pascal: Vroeger kwamen kunstenaars en de cultuursector uit hun tent als er over subsidies gesproken werd. Dat is geen politiek, dat is beleid. Nu heb ik de indruk dat er veel meer is waarmee kunstenaars zich willen bezighouden en waarover ze bezorgd zijn. Benjamin: Er is nog iets van die tijd waar ik nu aan denk. Toen ik bij Hollandia speelde, was het not done om als acteur reclame te doen. Dat was voor amateurs. Terwijl dat nu normaal is. Laten we zeggen dat het veld veel groter en breder is geworden. Pascal: Je ziet een sterke vermarkting. En inderdaad ook een verbreding. De kunstenaarsgeneratie van vóór 1995 is opgegroeid binnen een welvaartsidee, waardoor ze zich eigenlijk niets van de samenleving moest aantrekken. Vandaag zie je overal dreiging en is de betrokkenheid bij de samenleving veel groter. De afbouw van de welvaartstraat loopt parallel met de maatschappelijke tendens onder kunstenaars. In Nederland zie je bijvoorbeeld de privatisering van de gezondheidszorg, de afschaffing van de studiebeurzen, en zakelijke modellen die overal geïnstalleerd worden. De hervorming in het onderwijs, waar competenties afgevinkt moeten worden. Peter Sloterdijk stelt het zo: ‘De school mag het zich niet meer permitteren om ontoereikend te zijn.’ Er mogen geen mensen meer afgeleverd worden waar geen markt voor is. We leveren al tachtig jaar mensen af die niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Die tendens zet zich overal door, onder het excuus van de crisis. We zijn in een hardere samenleving terecht aan het komen. Dat maakt de dingen heel bitter, maar het genereert daarenboven gigantisch veel middelmaat.

Benjamin: Ligt het ergens niet voor de hand dat je bijvoorbeeld in Palestina meer geneigd bent om geëngageerd werk te maken? Ik had twintig jaar geleden niet echt een vijandsbeeld, behalve dan extreemrechts. Nu is het dichterbij. Calais is onze achtertuin. En daarnaast gebeuren er ook voelbare dingen in de stad. Misschien voelen we de hete adem meer in onze nek? Misschien dat mensen daardoor meer in beweging komen? Ik weet het niet. Pascal: Zo werkt dat. Maar toch: indien dit alles twintig jaar geleden gebeurd was, weet ik niet of er veel maatschappelijke actie vanuit de kunsten gekomen zou zijn. Bijna tijd. Is er nog iets wat je bezighoudt en je nog wil vertellen? Gedachten, bepaalde dingen die je rond je ziet gebeuren? Benjamin: Ik ben wel bezig met ‘het belang van samen’. Wij hadden dat van het begin al, eigenlijk. Maar je voelt dat meer mensen dat belangrijk gaan vinden, om samen iets te doen. Dat idee van die individuele kunstenaar lijkt toch niet meer zo aantrekkelijk te zijn. Het gevoel van: ‘When the shit hits the fan, zul je het in je eentje niet redden.’ Ik heb het idee dat dat nu meer gebeurt. Uit noodzaak, bijvoorbeeld wanneer je samen een plek moet zoeken, maar ook omdat het iets oplevert. En: dingen doen met anderen is plezant. Pascal: Het beeld van ‘de individuele kunstenaar’ is een gecultiveerd gegeven. Dat kan een ijzeren kooi worden waarin je vast geraakt. Anderzijds: samen is mooi en goed, maar soms heb ik er ook een beetje schrik van, in de zin dat je misschien je eigen identiteit zou kunnen verliezen. Ik gebruik vaak de metafoor van een karavaan, een circusfamilie. Daarin zie ik een waardevolle vorm van ‘samen’. Interessant aan een circusfamilie vind ik dat het familie is, maar ook meer dan dat: vrienden, economie en creativiteit. Gooi er nog het politieke bij en je hebt een zeer goede machinerie om mee aan de slag te gaan.

Rooilijn 2 | 03-2016

Het is de heterogeniteit van die groep die mij interesseert. Het circus verenigt heel verschillende disciplines en soorten mensen: er zitten evengoed mensen bij die niet met kunst bezig zijn. Ze zetten hun tent op en bezetten die ruimte. De verticaliteit van een circustent vind ik ook heel interessant, de grandeur ervan. De netwerken die nu sterk domineren, maken de wereld vlak en plat. Er is nood aan verticaliteit. Maar dan niet in de klassieke zin, zoals bij het museum of het klassieke instituut. Benjamin: Die grandeur zie je als een reactie tegen het vlakke, het matige? Pascal: Grandeur in de mooie zin van het woord. Erkennen dat mensen gewoon goed zijn in iets. Ik ben misschien ook wel getekend door Nederland. Door dat platte, vlakke, dat ook in de kwaliteit van kunst sluipt, het aantal refreintjes op de rockacademie dat op voorhand vast ligt… Kortom: geformatteerde kunst. De dingen worden platgedrukt. Die tent kan dat doorprikken. Zo’n hoge tent is ook politiek, in de stijl van: ‘Hier staan wij. En op onze plek doen we de dingen op een bepaalde manier.’ Echt durven ruimte in te nemen. Boem! Dat was zo met die boot die aan het MAS lag, waar we elkaar de vorige keer ontmoetten. Die plek droeg voor mij dat gevoel in zich. Benjamin: Ja. Die is daar weg nu. Het was de boot van Time Circus, die nog wel volop andere dingen doen op andere plekken. Er ligt nu een andere boot. Een horecaboot.

Rooilijn 2 | 03-2016

Oostenrijks regisseur Paul Poet, bijna tien jaar geleden al een keer te gast in Scheld’apen met Ausländer Raus (2005), plande in de herfst van 2015 zijn nieuwe documentaire My Talk with Florence voor te stellen in Brussel en Antwerpen. Door het Brusselse terreur - alarm en de sluiting van cultuurhuizen in de hoofdstad, werd de excursie afgeblazen. De vertoning in Het Bos ging wel gewoon door. Zonder Paul Poet weliswaar. Dus ook zonder gesprek. Paul stelde voor om het interview dat hij deed met ‘Kinofrau’ Hanin Hannouch te herpubliceren. ‘KINOIMAGES’ is a blog dedicated to putting forth images from the world of cinema. Once per day, every day, actors, film-makers, authors and many others participants in the vast realm of film, world famous or not, will have (rare) photos of them shown here. kinoimages.wordpress.com

Rooilijn 2 | 03-2016

Interview with Paul Poet, director of the documentary ‘My Talk with Florence’ I had been ‘Facebook friends’ with filmmaker Paul Poet for a while without exchanging much. His page grabbed my attention recently when the name of Otto Mühl popped up on my timeline, Mühl being an artist whose work I really liked and still do. I knew that Mühl created a dubious sect (to say the least) and had died recently, but my interest in his work and in the Viennese Actionists was limited to attending some Hermann Nitsch talks along with exhibitions in Europe, all the more reason to give Paul Poet’s film My Talk with Florence a closer look, and I am glad I did. It is a gut-wrenchingly fluid account of the life of Florence Burnier-Bauer who fled a sexually abusive household, became a vagabond with her kids, and then found herself in Mühl’ sect. Kinofrau: The Viennese actionists were and to an extent still are transgressive artists, between Günter Brus’ Wiener Spaziergang, Hermann Nitsch’s live sexual actions, Rudolf Schwarzkogler’s images and his alleged accident/death/suicide, and Otto Mühl’s sect, there is plenty of material for a documentary.  So what attracted/ repelled you in Otto Mühl’s work and Florence’ story? Paul Poet: Coming from an activist punk background in Vienna way back then, the artists of the Viennese actionists were always a prime inspiration from my very youthful creative beginnings onwards. They were the artists who were the no-shitters, they were the ones who rocked, when you grew up here in Vienna. They seemed to me as the most consequent artists by putting themselves by their art into a self-endangering distance to the codes of conduct of the current world order. And you definitely need this distance to criticize this Order and its modes and conventions of human interaction. Achieving this distance with such dirty experiences is quite refreshing, but I wouldn’t do all my work that way. It’s like the essentially needed phase when the baby needs to eat and vomit dirt in order to grow and learn to invent even meaner or more subversive forms of art. So I had to go through that to learn how to provoke even deeper and more lasting. My Talk with Florence is part of that next step. KF: Tell us more about the circumstances of you meeting Florence, was it difficult to get her to tell such a gut-wrenching story?  PP: I met Florence by chance when preparing this theater piece. She had been part of Otto Mühl’s commune for many years and suffered an especially dark fate in his hands, herself being victim of child abuse in her youth in her bourgeois French home and fleeing

Rooilijn 2 | 03-2016

after years of horror and later surviving on the road. So she fled from the French police into this alternative society with all the promises of counterculture and a self-reliant strong future only to have her own three children taken away, broken and sexually abused. She was an essential part in the court case where Otto Mühl was sentenced to seven years in prison as the Commune Friedrichshof started to be dissolved from its full status. After the sentence where only a small part of what had happened was made public, Florence fought 20 years to make her whole story heard. No one wanted to listen to her: no journalist, no politician, no policeman, not a single citizen. All turned away from her, cause the story seemed too horrific and since the trial of Mühl as Austrian state artist was a big thing here, wanted to have silence and peace snow over it. So through a shared friend we became acquainted and immediately hit a good vibe together. Our first conversation ended in like five hours of pouring out our souls with no holds barred. So her story became part of the theater play and she acted herself on stage, like having reality break into an intentionally disgusting nightmare of a satire. So my film deals on a metaphoric level how these systems of abuse manifest themselves in very similar ways in different forms of society. To me it’s not so much about revealing the ‘true’ evil that happened in the commune of Otto Mühl after it became spoiled by too much money, drugs and success. But that there

is also an important symbolism in this life-story on what goes wrong in the world and with people in general. It doesn’t say all ideas in there were shit. The contrary is the case. But all that had been visionary in Friedrichshof got lost in ego, capital, social autism, exploitation and debauchery. By learning the life-story of Florence, you can sensitize yourself to the mechanics of abuse and learn to defend yourself. So this is the important legacy Florence wants to give. Otto Mühl himself is dead by now. She hardly could hurt him. But now she can find some peace with her own traumas and help others. I am helping her on the way. By this movie and otherwise. Gaining the trust was easy. After all, I am a filmmaker who doesn’t lie. That’s rare in itself. KF: I gathered that the photo at the beginning of My Talk With Florence is Otto Mühl with someone whose face is hidden behind a dark stain. Can you tell us more about the image and where you found it? (photo below) PP: The woman is Florence and this picture like a mystery gets revealed more and more in the course of the film. I did a framing animation of the story with text and some old pictures I had received from Florence. It was not easy since she has burnt and thrown away almost everything that reminded her of this past. But this picture she hated especially cause it shows how Otto Mühl forced her to laugh in a group photo at a point where most of the abuse had happened. So her smile is both very scared and scarred, an abuse in itself. The pic tells a lot about keeping up appearances for a society (or in this case counter-society) that has wounded you. For the animation I made a reference to historical propaganda mechanics, which i had studied for some years, Stalin in this case with his famous blacking out of persons from official photographs. Instead of shadows I used the materials common to the Viennese actionists, dirt, goo and shit, to paint over the face of Florence and black her out oft he picture just like the commune previously had tried to annihilate her existence from their annals.

KF: In the presentation text you sent me about your film, rethinking Cinéma Vérité is mentioned. What aspects did you want to alter in the Cinéma Vérité approach to filmmaking?   PP: I don’t think it is about altering, but expanding and maturing the Vérité approach. Austrian Films are often obsessed with the Real or Direct Cinema approach, Wiseman and the like. Any music would be kitsch. Catatonic framing. And all that dire Blah. The problem is this approach only really works if you film an institution for a longer time, since an institution can’t run away. Also this form of film never is pure, cause the institution will force its own interest in your movie while trying to look neutral on the surface. Vérité Cinema always seemed more truthful to me cause it admits to the filmmaker as interacting force and creative partner, it admits to a filmic truth as an artistic creation. I studied Jean Rouch and especially his film Panther when I did my cinematic magnum opus, a film called Empire Me, that took me eight years to make. There Rouch had accompanied three African adolescents on an essential pathway in their life finding a sense and mission for their future, so doing the movie and having the exchanges with Rouch on eye-level co-formed the journey of this adolescents on an essential level. Vérité is about truthfulness in the way you approach and reproduce your films and the people within. This doesn’t work by fixed rules but by exchange and constant communication and transferring the basic human permeability into the filmic form. So I accompanied Florence for many years and played an essential role in freeing herself from the ghosts of her past by doing this movie with her. There were many many methods that were used on this road, since this was a prepared talk, that used techniques from theater, film, performance, psychotherapy, even ‘Selbstdarstellung’, a form of artistic opening, she learned from Otto Mühl, it also uses personal friendship to help her find a voice for those parts she hadn’t repeated in the 10, 20, even 30 to 50 years during her desperate search to make her story heard. And we thankfully achieved that.

Rooilijn 2 | 03-2016

KF: Tell me more about the Austrian Culture Funds attack on your work. How was it received and what aspects were deemed attack-worthy exactly? PP: Well, it is how censorship works in our modern Western so-called democracies. It is no force from a political above, but it is the ‘Gleichschaltung’ from within. I am quite known in Austria and internationally renowned as a provocative political filmmaker. Still, it seems, the more I am known, the more obstacles are given to me and I get more and more unable to fund my work. I suffered a lot a few years ago by having researched a very complex and big, already funded cinema doc on the possible collapse of Europe and alternative forms of rebellion and counter-communes rising from the streets, which got axed like two weeks before official filming was to commence because the powers to be didn’t want to have any film to deal with that theme in a way dangerous to them. With Florence it was especially evil, because it was by the ‘neutral decision’ juries, composed of so-called colleagues, who completely reviled my movie out of so-called politically correct reasons. It was not posh putting up with the theme of sexual abuse of men and women and children alike from another perspective but the ‘saving’ bourgeois one. I even myself was accused of being a rapist, by ‘forcing’ this woman in front of a camera, completely stomping over the fact this woman was ignored for two entire decades, while I was the first one who dared to really give her a helping hand. It is often said, it is a second rape how institutions deal with victims of abuse. These juries exactly mirrored this second rape in their behavior. It was especially hard for me to be accused as ‘rapist’ by this idiots since I have my own history of sexual abuse as a kid, which is one of the basic reasons why I had done this movie in the first place. Thankfully I could fight the whole issue on a political level up into the Austrian parliament. And I was able to finish the entire film with just 7.500 EURO overall funded budget. The first real audiences now have approved what hairraisingly stupid reasons these juries had given to block and censor my movie.

Rooilijn 2 | 03-2016

KF: You were part of the jury at the Istanbul Film Festival and there were some accounts of censorship. Was your film directly involved or what happened exactly? PP: Istanbul Filmfestival didn’t censor me. To the contrary. They were the first big festival to give me a big international premiere. They are quite courageous in general, especially given the current political climate in Turkey. They embraced my new film very intensely, while the classical generic doc festivals completely ignore My Talk with Florence, which only proves how corporate and cowardly they all have developed. The absurd thing that happened, was, that I was additionally invited to be jury for the national Turkish Doc prize, about to be given for the first time in 2015. Then suddenly the Turkish Culture Ministry and in fact Erdogan had forbidden one film about PKK female freedom fighters, Bakur, to be screened. So the entire prize ceremony and almost all Turkish films withdrew from the festival as a protest to this government censorship. Which is quite absurd, traveling yourself as a filmmaker to this place to premiere your own film that was victim to censorship issues, only to deal with other local censorship issues here. Seems like the worldwide drift towards a new technocratic ultra-nationalism has made these pre-fascist and autistic forms of censoring more and more normal in any place of the world. It is very important to note, it is not just Russia, Turkey or the Arab countries doing this, but also Europe and the US, who still blatantly mask as open democracies. KF: Florence’s account of her experience on the periphery of the hippie and the Situationalist community, and later her involvement with the Friedrichshof sect really left me thinking that there is no real ‘alternative’ to society the way it is organized today. It seemed that every attempt at liberation from our modern fetters ends up in a Foucault-inspired nightmare, on this level, My Talk with Florence somehow burries whatever hope one might have of a better place elsewhere. Did you intend to debunk all these alternative societies?

Otto Mühl with Florence, her face hidden behind a shadow.

Otto Mühl and the shadowed image of Florence, hidden behind excrement, dirt, and hair.

PP: That’s a definitive No. I show all the social and human structures of making rape and abuse shockingly normal by telling the life of Florence. Her life is especially relevant because these circles of abuse repeat throughout four different forms of social existence, the ‘safe’ post-war bourgeois home in Paris, the mental institution, the vagabond life on the road and the life in the commune as counter-society. I myself have no problem identifying the great basic ideas of the commune Friedrichshof and the essentially great artist in Otto Mühl, despite him being without doubt a disgusting person, a criminal and a child rapist. Looking at both sides oft he coin close enough, even makes it more easy and obvious, that there was a great and inspired time with the commune, before it became decadent, drugged and hungry for power and money, before it went the same way down as ‘normal society’ does, into the muck of corruption, abuse and autocracy up to the point of proto-fascism. Mühl, being so fascinated by Hitler and Stalin, a tone point even imitated the way how the Nazis used and abused free sexuality as means to catch the German adolescence into their hands. This still definitely doesn’t mean, all of the Commune was evil and bullshit. In my movie Empire Me I portray six such counterworlds, which work well and where a level of social happiness is achieved while living in opposition to the mainstream world. In this movie I portray ZeGG in Germany, the ‘state of free love’, a polyamourous ecovillage commune close to Berlin. They were loosely founded on the same principles as Friedrichshof was, founded by scholars of Mühl with free sexuality, free ownership, public therapy, Selbstdarstellung as essential means of public expression as basic pillars. The

BIG difference here is, they abolished the guru figure, the fuehrer, within their first year. And ZeGG works wonderfully until today as an eye-level horizontal power structure. Our capitalist system has become so viscious and all-excluding, you really need to appreciate these social visions and experiments to learn from them for the bigger structure of the world. Otherwise we will have to face the complete abolishment of the democratic idea and the social pact very soon and we will have to face decades of war. The decision is in fact made by us all in the way we deal with culture, with ideas, with alternatives. Unfortunately currently most of us just follow the blindfold Hershey highway up to global smithereens.

KF: We know that Florence got married, and then her husband Otmar Bauer died, can you tell us more about her (with respect to her discretion of course), what became of her? Where are her children today? PP: As said, Florence played an essential part in the courtcase against Mühl. Not as a direct testimony, because she wasn’t allowed to testify in court despite the female judge knowing her entire story. But by accusing and reporting her daughter for false testimony, who was one of the abused kids appearing in court. So with her interference all masks collapsed and the truth was revealed. It was a much needed cruelty and especially hard to do for a mother, but it was essentially the pinnacle moment of the emancipation of Florence after almost 50 years of subordination, abuse and silencing. Before she had been already able to flee from the Commune with Mühls right hand man,

Rooilijn 2 | 03-2016

artist Otmar Bauer, her lover, who later became her official husband. Otmar died years later from drinking too much and Florence now lives from a small widows pension besides doing some art herself. Her three kids all are traumatised themselves, but they all are in contact. What was the sweetest compliment for my film, is that Florence felt so freed by her story now being officially heard through the movie, she found the strength to move from Vienna to Berlin to approach her kids and take care of her grandchildren on a level, that is now freed from all the demons of the past. KF: In your documentary, there is only Florence’s account of her life and details about the Friedrichshof sect in the second part of the film. So we only get her side of the story. Did you not want to film a confronting discourse, say that of Claudia Mühl’s implication in the sect, and why?

PP: Florence is the only person that was completely expelled from Friedrichshof who didn’t receive any payment by the Friedrichshof and the Mühl trust ever due to her involvement in the courtcase happened. All abused children receive regular payments, but not for the crimes but being part of the trust and you may guess, to silence them. I really would wish, now that Mühl is dead, that all persons involved would deal openly with all that had happened in the Commune, to really be able to see and appreciate the good parts beside the many bad ones. I also would wish, that at least part of the money that gets in by selling his art, so many hands have built alongside Mühl under his name, receive real reparation payments and the right to an official truth. I think, that would be more than fair.

PP: My film is like all my films a self-test and a self-exploration for the audience. With Florence I intentionally wanted to show a radically subjective perspective. I don’t present this as journalist perspective and I would have no right to do so, As I do not have any interest in such a ‘neutral’ perspective. What is relevant to me , is not making the film part of a new courtcase, but telling a social and political metaphor about social oppression and individual resistance, that can be understood and used. Despite some people understanding My Talk with Florence as the most feel-bad film of all times, to me the film is a very cathartic and empowering survival guide. Ans a guide how to find your personal expression and to deconstruct conventional narrations of how stories about this issue are commonly told. KF:Florence stated at the end of the documentary that Otto Mühl’s work, which is far from original or exemplary, is worth large sums of money in the art market. Do you see an issue or problem between the value placed on Mühl’s work and the context in which it was generated, that of an abusive, horrifying sect?

Rooilijn 2 | 03-2016

Thomas Verstraete

Het belang van

Rooilijn 2 | 03-2016

het gewone Inspiraties

Rooilijn 2 | 03-2016

Het gezamenlijk geheugen van Julmud, Muqata’a en Al Nather (Juzo’Min) drie muzikanten uit Palestina even in Antwerpen

Rooilijn 2 | 03-2016

Tijdens de herfst van 2015 nodigde Het Bos drie Palestijnse muzikanten-producers uit om samen met Jurgen Desmet (aka Sickboy) muziek te solderen, in het kader van het Brigadefestival. Drie korte weken lang bouwden ze aan nieuw geluid en aan een liveset, die ze voor het eerst toonden op de slotavond van Brigade.Tijdens hun verblijf in Antwerpen vonden wij twee keer een gat in de tijd om te spreken. Over veel. JUZO’MIN bestaat uit MUQATA’A , JULMUD en AL NATHER. MUQATA’A is een muzikant-producer die opereert vanuit zijn Palestijnse thuisstad Ramallah, aan de Westelijke Jordaanoever. Muqata’a maakt muziek met samples, veldopnames en elektronica. Het resultaat daarvan bevindt zich ergens op de grens tussen hiphop, glitch, ambient en experimenteel. Hij werkte onder meer als producer en componist voor artiesten als Kronos Quartet, Bukue One en Tamer Abu Ghazaleh. Op albums van Heliodrome, Slovo en Bonnot duikt hij op als mc. Met de groep Ramallah Underground, die hij zelf uit het droge zand stampte, toerde hij tot aan de split in 2009 intensief door Europa, de Arabische wereld en Australië. Op dit moment is Muqata’a vooral actief met zijn audiovisuele groep Tashweesh en een boel nevenprojecten in film, dans en theater. JULMUD is producer, percussionist, keyboardspeler en vocaal meester. Net als Muqata’a woont hij in Ramallah. Hij combineert geluiden van over heel de wereld om zo tot een ‘niet-generische vorm van muziek’ te komen. Hij werkte samen met verschillende mc’s en is lid van de crew Saleb 1. Samen met Al Nather en Muqata’a vormt Julmud de groep Juzo’Min. Daarnaast doet hij heel wat solowerk. AL NATHER is fluitspeler, percussionist, zanger en producer. Al Nather stuurt zijn geluiden de wereld in vanuit datzelfde Ramallah. Daarnaast verblijft hij veel in Jordanië, waar hij studeert. Net als Julmud maakt hij deel uit van het muzikale collectief Saleb 1. Edd Abbas (Libanon), El Rass (Libanon), Abyusif (Egypte) en Bu Kulthoum (Syrië) mochten allemaal van Al Nathers producerschap genieten. Al Nather wordt beïnvloed en geïnspireerd door zowel klassieke Arabische muziek als extreem experimenteel werk. SICKBOY, het bekendste alter ego van Jurgen Desmet, bekeerde Europa en de rest van de wereld tot de breakcore in het eerste decennium van het nieuwe millennium. Ondertussen bouwde hij een indrukwekkend oeuvre uit onder duizend en één pseudoniemen en als lid van duizend en twee groepen, waaronder onder andere De Duiven. Tijdens het Brigadefestival fungeerde hij als muzikale bloedbroeder en stadsgids van de Palestijnse garde. BELBALEH is een Jordaans agentschap voor kunstenaars uit de regio. Belbaleh focust op onafhankelijke muziek en kunst uit het Midden-Oosten en werkt met kunstenaars uit Egypte, Irak, Libanon, Jordanië en Palestina. Oprichters van Belbaleh zijn Joris De Buyser en Mo Ismail. Joris De Buyser stelde het artistiek werk van Muqata’a voor aan Het Bos. Daaruit groeide het idee tot een groter project. Vervolgens koppelde Het Bos Sickboy aan Muqata’a. Muqata’a nodigde op zijn beurt Julmud en Al Nather uit.

Rooilijn 2 | 03-2016

Na het donderdagse avondmaal in de eerste residentieweek installeren we ons in een van de kleine voorkamertjes van Het Bos. Deze ruimtes met zicht op de Ankerrui worden meestal gebruikt voor langdurige muzikale residenties. Na zes maanden een tapijten geluidsuniversum te zijn geweest voor Inne Eysermans, is het kamertje nu de tijdelijke studio en repetitieruimte van Jurgen Desmet/Sickboy en het Palestijnse drietal. Hoe gaat het hier? Muqata’a: Het gaat redelijk goed. We slagen erin te communiceren. We hebben vooral veel gejamd. Geëxperimenteerd. Al Nather: Ja. Voorlopig is het nog een beetje ‘in het wilde weg’. Nog niets echts, maar we hebben veel elementen verzameld, veel geluidsmateriaal dat we erin willen stoppen. Langzaam gaat het goed. We zoeken uit wie wat doet. Wat is jullie werkstructuur binnen het vers gevormde collectief? Wie doet wat en wie brengt wat binnen in het geheel? Muqata’a: We brachten allemaal maar een beetje materiaal mee. Dus we wisselen vaak van machinerie. Het verschil tussen ons vieren zit niet zozeer in het gebruikte materiaal of instrument, maar in onze behoorlijk verschillende stijlen en achtergronden. We hebben allemaal een andere sound. Je weet wel, die dingen die omschreven staan in onze bio (lacht). Natuurlijk kent iedereen zijn machine het best, bijvoorbeeld een bepaalde synthesizer, en is het logisch dat je daar vaak naar teruggrijpt. Maar toch, we switchen veel. Dat is leuk en interessant. Over muziek en machines gesproken, hoe kwamen die in jullie leven? Julmud: Muziek is altijd alles voor me geweest. Al sinds ik klein was: toen speelde ik tabla. Ik was altijd geïnteresseerd in muziek, ook op school. Er kwam wel een moment dat ik, zoals veel kinderen en tieners op een bepaalde leeftijd, niet meer oefende. Maar dan ontdekte ik de elektronische muziek en software, en ging het op die manier weer keihard. Ging je ooit naar de muziekschool? Julmud: Nee.

Rooilijn 2 | 03-2016

Al Nather: Ik wel. En Muqata’a ook. Muqata’a: Ja, ik deed behoorlijk veel muziekschool. Mijn moeder speelt accordeon en ze zingt ook. Gewoon, als hobby. Mijn ouders luisterden allebei veel naar muziek en ze leerden mij piano spelen. Mijn broer speelt elektrische gitaar. Ikzelf ging ook op gitaarles. Daarnaast volgde ik lessen op de oed, de klassieke Arabische luit. En ja, net als Julmud ontdekte ik dan op een bepaald moment ook muzieksoftware, en zo kwam het allemaal samen. Al Nather: Ik begon op mijn zesde. Eerst een jaar klarinet en dan tien jaar oriëntaalse percussie. Tijdens die tien jaar deed ik ook zes jaar fluit. Op de muziekschool luisterden en speelden we veel jazz en klassieke muziek. Dat was helemaal anders dan de muziek waar ik zelf naar luisterde en die ik zelf wou maken. Ik wou iets doen wat uniek was in onze contreien. Hoe meer ik met muziek bezig was, hoe slechter mijn schoolresultaten werden. Het is mijn leven. Altijd al geweest. Hoe zijn muziek en muziekcultuur bij jullie georganiseerd? Hoe krijgt het culturele leven in jullie stad Ramallah vorm? Is er bijvoorbeeld iets als een muziekscene? Al Nather: Oho! (Lacht.) We kunnen veel zeggen over Ramallah want het is behoorlijk ingewikkeld. In het algemeen is er niets tastbaars, niets wat je een scene zou kunnen noemen. Er is geen concertzaal, geen muziekclub, geen platenfirma, geen specifieke plek of muziekcafé waar mensen samenkomen. Wij organiseren en doen alles zelf. Er zijn geen bedrijven of sponsors of culturele organisaties. Laat staan een overheid die zich daarmee bezig houdt. Naast de optredens die we zelf organiseren, zijn er vooral buitenlandse shows van heel beroemde artiesten. Mensen die het zich kunnen permitteren om niet hun volledige gage te krijgen, en die meestal ook de Palestijnse zaak steunen. Twee jaar geleden kwam Boney M er optreden. Maar eigenlijk krijgen we maar heel weinig buitenlandse artiesten te zien. Daarom moeten we wel naar het internet trekken om dingen te ontdekken en onszelf kenbaar te maken. Maar dat is oké. Wij hebben ter plaatse eigenlijk niets of niemand om te volgen. Dat geeft ons ruimte om naar verschillende soorten dingen te luisteren en zelf ook gewoon te doen wat we willen. Muqata’a: Het geeft ons meer vrijheid en mogelijkheden. Er is geen echte competitie en niemand om naar te kijken. Het houdt ons onafhankelijk. Working off the grid. Dat is heel belangrijk voor mij. Al Nather: Ramallah is eigenlijk heel klein. De stad zelf, zonder de omgeving, telt ongeveer 40.000 inwoners.

Rooilijn 2 | 03-2016

ISRAELISCHE REIZIGER 01:05

00:57

PALESTIJNSE REIZIGER

AANKOMST IN KDUMIN

CHECKPOINT: EINDE REIS

05:20

TAXI NAAR HET NOORDEN

05:30

TE VOET VOORBIJ CONTROLE

04:49

TAXI KOMT AAN IN NABLOES

CHECKPOINT BIJ AANKOMST NABLOES

VAN VERHARDE WEG:

CONTROLE VERMIJDEN

OMLEIDING TAXI

TAXI NAAR NABLOES