p. 1
plattegrond | map ROTTERDAM CENTRAAL
MOTEL MOZAIQUE
IABR TEST SITE
HOFBOGEN
1 WEENA
HOFPLEIN
POMPENBURG
M
2 COOLSINGEL
LUXOR
WESTERSINGEL
KORTE LIJNBAAN
E
AD
ISK
KRU
STADHUISPLEIN
STADHUIS
MOTEL MOZAIQUE
SCHOUWBURG PLEIN
3 AERT VAN NESSTRAAT LIJNBAAN
5
4 VAN OLDENBARNEVELTSTRAAT
6
L DO
KARE
M
R ANST ORM
IABR MAKING CITY
M
WESTBLAAK
EG EENDRACHTSW WESTERSINGEL
NAi
AAT
7 EENDRACHTSPLEIN
8 MUSEUMPARK
VVV ROTTERDAM INFO
locaties ZIGZAGCITY ROUTe
ZIGZAGCITY locaties WITTE DE WITHSTRAAT
Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam | MAKING CITY BUITENTENTOONSTELLING GEMEENTE ROTTERDAM p. 2
p. 3
1.
Hofpoort
2.
Ammanstraat
3.
Lijnbaan
4.
ZigZagTravel
5.
Jan Evertsenplaats
6.
Karel Doormanhof
7.
Boomgaardhof
8.
Chabot Museum
VOORWOORD | introduction Een nieuw architectuurfestival dat zich afspeelt op bekend terrein. ZigZagCity is een route door de binnenstad die uiteenlopende plekken met elkaar verbindt. Bekende pleinen, straten en gebouwen worden afgewisseld met verborgen stegen, binnenplaatsen en hoven. Het centrum van Rotterdam vormt twee weken lang, tijdens de openingsweken van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, de locatie voor tal van activiteiten. Het Lijnbaankwartier wordt internationaal geroemd als hoogtepunt van de Wederopbouw. Tegelijkertijd bevat het gebied talloze tussenruimten en achterkanten die nog weinig worden gebruikt. ZigZagCity nodigt u uit om zowel de gebaande paden te betreden als de plekken te bezoeken waar vaak ongemerkt aan voorbij wordt gegaan. Het programma van ZigZagCity vormt een alternatieve reisgids. Met verhalen en reizen vestigt het festival de aandacht op de geschiedenis en de toekomst van het gebied. Op de verborgen plekken tonen kunstenaars en architecten wat er mogelijk is, inspelend op de karakteristieken van de omgeving. Een plantsoen blijkt een prachtige stadstuin, een steeg een virtueel natuurpad en een binnenplaats een doehet-zelf paviljoen. Ervaar al zigzaggend door de binnenstad Rotterdam op een onverwachte wijze. Kijk, verwonder en geniet!
p. 4
A new architecture festival in a familiar area. ZigZagCity is a route through the city centre connecting a wide range of locations. Well-known squares, streets and buildings as well as hidden courtyards and alleyways. A range of activities will take place in the heart of Rotterdam during the first two weeks of the International Architecture Biennale Rotterdam. The Lijnbaan area is internationally renowned as a highlight of the post-war reconstruction period. At the same time, there are many hidden locations in this area that are hardly ever used. ZigZagCity welcomes you to the beaten track but also invites you to explore the locations that often remain unnoticed. The programme of ZigZagCity is an alternative travel guide. This festival focuses on the history and the future of the Lijnbaan area with stories and journeys. Making use of the local features, visual artists and architects show the potential of these hidden places. A public garden is transformed into a lush oasis in the city, an alleyway is turned into a virtual nature trail and a courtyard becomes a DIY pavilion. While zigzagging through the city centre you will see Rotterdam like you’ve never seen it before. Take a look, be amazed and enjoy yourself!
Pieter Kuster ProgrammacoÖrdinator
INHOUD | CONTENTS Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam
P. 04
Test Site Rotterdam | I / We / You Make Rotterdam
P. 05
Pschorry! The party is over, of nie? | Gyz La Rivière
P. 06
Wist je dat? | Hofplein - Stadhuisplein
P. 08
Forward to Nature | Thijs van Vuure & Rnul Interactive
P. 10
Lijnbaan
P. 12
Levende Vitrine | ZigZagTravel
P. 14
Achter deuren interviews met gebruikers van het Lijnbaankwartier
P. 16
Ik verlaat gang en kamers van mijn stad en betreed licht, geur en geluid van de seizoenen | Observatorium
P. 18
Bubble Building | DUS architecten
P. 20
Wist je dat? | Karel Doormanhof - Boomgaardhof
P. 22 P. 24 P. 26
Urban Wasteland Remix | Studio Iris Schutten Happy Sheep | Chabot Museum Making City | Nederlands Architectuurinstituut Motel Mozaïque Buitententoonstelling Gemeente Rotterdam | Rotterdam, Berlijn aan de Maas Parfum de BoemBoem | ROTTERDAM.INFO
P. 30 P. 31
Kinderworkshops | Studio Maaike Slingerland
P. 32
Theatrale Route | Wim Staessens
P. 33 P. 34
Bezoekersinformatie | Visitors Information Colofon | Colophon p. 6
P. 27 P. 28
P. 40
Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) tentoonstellingen, pocket parks en meer. In de Mini Mall, aan de rand van Test Site Rotterdam, is de tentoonstelling Design as Politics te zien, met een selectie van studentenprojecten van de TU Delft. ZigZagCity verbindt de centrale plekken van de IABR en samen met het meerkunstenfestival Motel Mozaïque bieden de evenementen een nieuwe blik op de stad. Het toont het heden, verleden en de toekomst van de stad op een unieke en ongedwongen manier.
ZigZagCity connects with the International Architecture Biennale Rotterdam (IABR), taking place from 20 April to 12 August. Under the title Making City, it explores the future of the urban environment with exhibitions, conferences, debates and lectures. The programming is centred around the Netherlands Architecture Institute (main exhibition) and Het Schieblock.
Het meerjarige project Test Site Rotterdam is een samenwerking tussen de IABR en het architectenbureau ZUS [Zones Urbaines Sensibles]. Het is gericht op Rotterdam Central District, een gebied in het centrum van Rotterdam tussen het Centraal Station, Weena en Pompenburg. In dit stadsdeel staat een groot aantal vierkante meters kantoorruimte leeg en zijn grote bouwprojecten op de lange baan geschoven. Tegelijkertijd is er in de stad dringende behoefte aan kleinere woon- en werkeenheden. Daarom wil ZUS met kleine ingrepen
p. 8
en op een betaalbare manier de kwaliteit van het gebied verbeteren. De levendigheid moet weer terugkeren op deze plek. Test Site Rotterdam loopt tot en met 2014.
A long-term project by IABR and architect firm ZUS that focuses on the area surrounding Central Station and Pompenburg, better known as Rotterdam Central District. ZUS wants to show that with small and affordable interventions this area can be transformed into a lively neighbourhood. The focal point is Het Schieblock.
I / We / You Make Rotterdam I / We / You Make Rotterdam is een onderdeel van Test Site Rotterdam waar iedereen aan mee kan doen. Ook jij kan bijdragen aan de ontwikkelingen die nu gaande zijn in Rotterdam Central District. Achterkanten worden omgezet in voorkanten, er komt een levendig voetgangersgebied, en bewoners en ondernemers krijgen de gelegenheid om eigen initiatieven te ontwikkelen. De eerste stap van I / We / You Make Rotterdam is de Luchtsingel: een tijdelijke voetgangersbrug tussen het Centraal Station, Pompenburg en de Hofbogen ontworpen door ZUS. Via crowdfunding bouwen Rotterdammers mee aan deze nieuwe verbinding in de stad. Iedereen kan al voor 25 euro een plank kopen waarop
Ossip van Duivenbode
ZigZagCity sluit aan bij de 5e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), die van 20 april t/m 12 augustus plaatsvindt. Onder de titel Making City wordt getoond hoe de stad van morgen tot stand komt. Daarbij is de centrale vraag ‘Hoe maken we de stad?’ Onze toekomst zal zich vooral in de steden afspelen, maar het is niet vanzelfsprekend dat steden hun bewoners duurzame leefomstandigheden blijven bieden. Daarom verkent Making City stedelijke toekomstscenario’s en biedt het een open denkomgeving. Hoofdlocatie van de IABR is het Nederlands Architectuurinstituut (NAi), waar verschillende tentoonstellingen en debatten plaatsvinden. Daarnaast is het gebied tussen het Centraal Station, Weena en Pompenburg aangewezen als Test Site Rotterdam. De uitdaging is om dit stadsdeel zodanig te veranderen dat het een levendig onderdeel van de stad wordt. Het Schieblock vormt hier het middelpunt met een programma van events,
Test Site Rotterdam
p. 9
zijn naam wordt geprint. Met de opbrengst wordt de realisatie van de Luchtsingel gefinancierd. In combinatie met een groot aantal andere stedelijke initiatieven en ontwikkelingen verandert dit gebied binnen korte tijd in een kwalitatief hoogstaande verblijfsruimte.
The collective name for the various interventions proposed by ZUS. The first is the Luchtsingel, a temporary wooden pedestrian bridge connecting the areas of Test Site Rotterdam. This bridge is financed through crowdfunding, for 25 euro you can have your own plank with your name on it.
Gyz La Rivière ontwikkeling van Rotterdam reconstrueert van voor het bombardement tot nu en vervolgens tot het jaar 2040. In 2011 ontving Gyz La Rivière de Lof der Zotheidspeld van het Comité Erasmus.
Het Hofplein ligt in het gebied van de Test Site Rotterdam. Vroeger was dit plein een belangrijk horecaknooppunt en het bruisende centrum van de stad. Tegenwoordig rijdt er alleen nog maar verkeer en is er geen fatsoenlijke kop koffie meer te krijgen. Gyz La Rivière betreurt dat en daarom opent hij een koffietent op de achttiende verdieping van gebouw De Hofpoort. Deze toren uit 1976 is ontworpen door ZZDP Architecten en bood oorspronkelijk onderdak aan het hoofdkantoor van Shell. Het was het eerste hoogbouwproject in de omgeving van het Weena. Gyz heeft een tijdelijke publieke ruimte gecreëerd op een plek waar je normaal niet zo snel zou (kunnen) komen.
Artist and connoisseur of the Rotterdam underground culture. Based on his controversial book Rotterdam 2040, Gyz philosophizes about the future of his favourite city based on her special past.
Martin Lodewijk 1982 / Gyz La Rivière 2012
Het mini-café is geplaatst in een enorme ruimte, met een adembenemend uitzicht van 360 graden. Vanaf deze plek heb je goed zicht op de grootte van het Hofplein, de Test Site Rotterdam en de locaties van ZigZagCity. Speciaal voor ZigZagCity heeft Gyz La Rivière het boekje Pschorry! gemaakt. Hierin wordt de geschiedenis van het gebied verteld, aan de hand van onder meer een stripverhaal, essays en een lang interview. Het boekje verschijnt eenmalig en is vanaf 20 april verkrijgbaar op de achttiende verdieping van De Hofpoort. Je krijgt de Pschorry! gratis bij een kop koffie. Leuk detail: op de kopjes staan de uitgaansgelegenheden van weleer gedrukt (Pschorr, Loos, Kroon, Bristol). Als extraatje bij het drinken wordt een Jamin Crooswijkchocolaatje geserveerd.
Hofplein used to be THE place to be. Now there is nowhere to get a decent cup of coffee. On the 18th floor of the former Shell building Gyz re-creates a coffee place with views of Rotterdam from long ago.
ROTTERDA CENTRAALM
IABR TES
T SITE
HOFBOGEN
MOTEL MOZAIQU E
1 WEENA
HOFPLEIN
POMPENBUR
M
DE
ISKA
KRU
2
KORTE LIJ
NBAAN STADHUISPL
EIN
MOTEL MOZAIQU E
SCHOUWB URG PLEIN
p. 11
3 AERT VA
N NESSTRA
AT
GEL
COOLSIN
LUXOR
WESTERSINGEL
ent in t bombardem was voor he gebied. ns aa tg Het Hofplein ui pulair en druk 1940 een po é Loos en de rs waren Caf ke ek tr Grote n ’70 opende ja orr. In de re ek van pl de op l, Dancing Psch to genheid Bris de eerste uitgaansgele orr. Het was ch Ps re ge n verlichte ee het vroe et m discotheek se nd la er ed N dansvloer.
1
Locatie: De Hofpoort, Hofplein
Gyz La Rivière
Gyz La Rivière (1976) is kunstenaar en kenner van de Rotterdamse undergroundcultuur. In 2010 publiceerde hij het spraakmakende boek Rotterdam 2040, waarin hij filosofeert over de toekomst van zijn lievelingsstad aan de hand van haar bijzondere verleden. Hij schetst een mogelijke toekomst waar alle Rotterdammers iets aan hebben: jong en oud, arm en rijk, saai en avontuurlijk, geïnteresseerd en verveeld. Inmiddels werkt La Rivière aan een gelijknamige film die in sneltreinvaart de
Pschorry! The party is over, of nie?
STADHUIS
G
Bas Czerwinski
Het Stadhuis kwam gereed in 1920 en is dus nog geen honderd jaar oud. Het is gebouwd in een eclectische stijl, wat erg populair was in die tijd. Hierbij werden kenmerken van verschillende stijlen en stromingen gecombineerd.
Claire Droppert / Rotterdam Image Bank
WIST JE DAT? hofplein - Stadhuisplein
Bas Czerwinski
Toen het Hilton op 23 mei 1963 werd geopend in Rotte rdam, was het de achttiende vestigin g buiten de Veren igde Staten en de derde in Europa. Het ge bouw is ontworpen door Huig (Hugh) Maas kant.
ember 1967 op tijdens Jimi Hendrix trad op 10 nov nood-Ahoy aan de de de Hippy Happy Beurs in n. Het was zijn plei Hof het ter ach , burg Pompen . ooit nd erla enige optreden in Ned
De Kruiskade werd na de oorlog een bruisend uitgaanscentrum met maar liefst vier bioscopen: Luxor, Lumière, Thalia en Corso.
p. 12
In 1975 logeerde The Rolling Stones twee weken in het Rotterdamse Hilton. Tijdens deze twee weken repeteerde de band in de kleine zaal van de Doelen voor hun aankomende Amerikaanse tournee. Op 23 januari 1975 werd daar het nummer Melody opgenomen, dat op het in 1976 uitgebrachte album Black And Blue staat.
Claire Droppert / Rotterdam Image Bank
Rotterdam Image Bank
De Coolsingel is van 1905 tot 1915 geleidelijk gedempt. Vroeger lag er dus water in plaats van asfalt.
, eena te bouwen hotel aan het W in 1963, werd er, Het idee om een lat r jaa tig in 43. Pas tw t bestond al in 19 opening van he elijkheid, met de g van lin be ub rd ve deze wens werk e in die tijd een nd ke te be t He Hilton. am. mers in Rotterd het aantal hotelka
p. 13
Thijs van Vuure Thijs van Vuure studeerde Biologie en Filosofie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Naast uitvoerend en componerend musicus, houdt hij zich bezig met projecten waarin het raakvlak tussen kunst en wetenschap en de wederzijdse beïnvloeding centraal staat. Met zijn project What is it Like to Be a Bird
Locatie: Ammanstraat
stond hij op meerdere festivals, waaronder Into The Great Wide Open.
Aan het gebied rond de Ammanstraat wordt momenteel hard gewerkt. Het huidige gebouw verdwijnt en maakt plaats voor het Spinozagebouw, een nieuw appartementencomplex met daarin een vestiging van electronicawinkel Saturn. Op deze misschien wel minst natuurlijke locatie van Rotterdam creëren Thijs van Vuure en Rnul Interactive een natuurpad. In de Ammanstraat, de verbindingssteeg tussen de Kruiskade en het Stadhuisplein, wordt het credo Back to Nature overboord gezet. Om dichter bij de natuur te komen, wordt technologische vooruitgang juist omarmd in plaats van verbannen: Forward to Nature.
Biologist and philosopher, Thijs van Vuure, brings together art and science to explore their mutually-inclusive influence.
Rnul Interactive Rnul Interactive is een initiatief van Aart Muis (1980) and Rob Donkers (1977), die allebei afstudeerden aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Rnul Interactive speelt met interactiviteit in de breedste zin van het woord, door installaties en performances waarbij geluid, (bewegend) beeld en fysieke bewegingen een interactie aangaan met de ‘gebruiker’. Rnul Inter-
active probeert op allerlei manieren het gedrag van de bezoeker te analyseren en gebruikt deze informatie om meteen te kunnen reageren. Zo wordt de bezoeker onderdeel van het werk.
The last place to expect nature is the Ammanstraat. Nonetheless, nature is what you will find here. The interactive installation allows you to choose your path through nature: Nature on Demand.
Ongeveer op de plek waar nu de Ammanstraat ligt, stond vroeger een instituu t voor Doofstommenonderwijs. Het instituut heette de Koninklijke Amman Stichtin g, vernoemd naar J.C. Amman, die in de zeventiende eeuw doofgeborenen leerde spreken .
IABR TES
T SITE HOFBOGEN
MOTEL MOZAIQU E
1 WEENA
HOFPLEIN
POMPENBUR
G
M
DE
ISKA
2
KORTE LIJ
NBAAN STADHUISPL
EIN
MOTEL MOZAIQU E
GEL
COOLSIN
LUXOR
WESTERSINGEL
KRU
STADHUIS
SCHOUWB URG PLEIN
3 AERT VA
ENBARNEVE
LTSTRAAT
4
5
N NESSTRA
LIJNBAA N
p. 14 VAN OLD
Door technologie te combineren met de architectuur van de stad is het mogelijk om bezoekers in een natuurlijke setting te brengen. De interactieve installatie brengt je dichter bij de natuur zonder dat de keuzemogelijkheden van leven in de stad teniet worden gedaan. Nature on Demand staat hierbij centraal: je bepaalt zelf in welke natuurlijke situatie jij jezelf terug wilt zien.
With installations and performances Rnul explores the interactivity of sound, images, physical movements and its user: you.
ROTTERDA CENTRAALM
Bas Czerwinski
2
Forward to Nature
AT
p. 15
Jan van der Ploeg / Rotterdam Image Bank
De Lijnbaan is ontworpen door de bekende architecten Van den Broek en Bakema. Frans van Gool ontwierp de winkels. De officiële opening was op 9 oktober 1953. Het winkelend publiek stroomde massaal toe en kwam ogen tekort. De Lijnbaan trok zelfs toeristen van over de hele wereld. De exclusieve winkels, terrassen, bloemperken en kooien met exotische vogels maakten een dagje shoppen tot een ware belevenis. Een nieuwigheid in die tijd.
De Lijnbaan is in 2010 aangewezen als Rijksmonument
The city centre of Rotterdam was mostly destroyed during the Second World War. When rebuilding the city a new shopping area was created west of the old city centre, the Lijnbaan. It was the first shopping area completely closed off from traffic. The buildings are low and no apartments are built on top, perfectly normal for that time period. The Lijnbaan courtyards were devised as green and public city gardens for the inhabitants of the city. The Lijnbaan was designed by the wellknown architects Van de Broek en Bakema. Frans van Gool designed the shops. On opening day, 9 October 1953, the public arrived en masse to see this novelty. It even attracted tourists from all over the world. In 2010 the Lijnbaan was classified as a national monument.
De Lijnbaan dankt haar naa m aan de touwslagerij die hier sind s de zeventiende eeuw was gesitue erd.
In de beginjaren was de Lijnbaan een chique en exclusief winkelgeb ied. Oorspronkelijk winkelden alleen de rijke mensen er.
ROTTERDAM CENTRAAL
Lijnbaan
Joh. van Bueren / Rotterdam Image Bank
M DE
ISKA
KRU
2
STADHUISPLEIN
SCHOUWBURG PLEIN
3
ook wel aris Neelie Kroes, Europees Commiss eger in vro de on wo d, em no Nikkelen Neelie ge nflats. één van de Lijnbaa
AERT VAN NESS
TRAAT
4
5
VAN OLDENBARNEVE
LTSTRAAT
6
p. 17
KAREL
p. 16
M
SINGEL
KORTE LIJNBAAN
MOTEL MOZAIQUE
LIJNBAAN
De Lijnbaanhoven zijn bedacht als groene, openbare stadstuinen voor bewoners en bezoekers.
WEENA
LUXOR
in vergelijking met andere winkelstraten een open en ruim karakter. Dit werd versterkt door de brede promenade en de lage winkelpanden. Deze panden zijn zo laag omdat er geen woningen op zijn gebouwd, iets dat in die tijd gebruikelijk was. De woningen werden geclusterd in de Lijnbaanflats, onder leiding van architect H.A. Maaskant (bekend van Groothandelsgebouw, Euromast, Hilton Rotterdam). De flats staan gescheiden van de winkels en torenen boven de Lijnbaan uit.
WESTERSINGEL
Het centrum van Rotterdam was grotendeels verwoest na het bombardement in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de wederopbouw van de stad werd ten westen van het oude centrum een nieuw winkelgebied uit de grond gestampt: de Lijnbaan. Het betekende een revolutie op stedenbouwkundig vlak. Tot dan toe lagen winkels aan weerszijden van een straat, met daartussen een rijweg voor auto’s en ander verkeer. Op de Lijnbaan kwamen ze te liggen aan een voetgangerspromenade. Hiermee was het de eerste autovrije winkelzone ter wereld. Omdat er geen auto’s mochten komen, had de Lijnbaan
IABR TEST SITE
DOO
Ossip van Duivenbode
Tijdens ZigZagCity kun je all-inclusive naar de Jan Evertsenplaats en ga je op vakantie in het zonovergoten Karel Doormanhof
3
Levende vitrine Locatie: Lijnbaan
: Bas Czerwinski
De Lijnbaan was en is de populairste winkelstraat van de stad. Vroeger had het gebied echter meer uitstraling en sfeer dan tegenwoordig. Er waren terrassen, bloemperken en vogelkooien. Ook stonden er eilandetalages, vrijstaande vitrines waarin de producten van omliggende winkels werden uitgestald. Rotterdam Archiguides wil de oude glorie herstellen en bouwt daarom een grote, levende vitrine op de Lijnbaan. Deze vitrine biedt het winkelend publiek een verrassende kijk op de Lijnbaan als verblijfsplek, met een terras, muziek en cultuur. Een plek om te zien en gezien te
ROTTERDAM CENTRAAL
IABR TEST SITE
MOTEL MOZAIQUE
worden, om te etaleren en te flaneren. Het programma rondom de vitrine wordt verzorgd door ZigZagTravel. Zo is er een stadspicknick midden in de winkelstraat, een modeshow, een talkshow en yoga.
Once the Lijnbaan was filled with terraces, birdcages and glass showcases presenting shopkeepers’ wares to the public. Rotterdam Archiguides wants to go back to those times and builds a large, living showcase in the middle of the Lijnbaan: a place to see, to be seen, to display and to parade. ZigZagTravel oversees the programming that includes a city picknick, a fashion show, a talk show and morning yoga.
HOFBOGEN
4
ZigZagTravel 1
WEENA
HOFPLEIN
M DE
ISKA
2
KORTE LIJNBAAN STADHUISPLEIN MOTEL MOZAIQU
E
SCHOUWBURG PLEIN
3 AERT VAN NESS
TRAAT
4
LIJNBAAN
5
VAN OLDENBARNEVE
LTSTRAAT
6 KAREL
M
7
ANSTRA
DOORM
VVV
POMPENBURG
Rotterdam Archiguides opent het tijdelijke reisbureau ZigZagTravel. Hier kun je terecht voor informatie over ZigZagCity en voor het boeken van reizen en excursies naar de locaties van het festival. Vanuit ZigZagTravel vertrekken verschillende tours onder leiding van een ervaren en enthousiaste host(ess). Zo verandert het Lijnbaankwartier voor even in een heus vakantieparadijs. Het reisprogramma is zeer divers. Denk aan city trips, last-minutes, night safaris, urban survivaltochten, fietsvakanties en instaptours. Ook is het
STADHUIS
ROTTERDAM INFO
AT
M
EENDRACHTSPLEIN
COOLSINGEL
WESTERSINGEL
LUXOR
KRU
Locatie: Karel Doormanstraat 328-330
WESTBLAAK
WESTERSIN
EENDRACHT
p. 18
p. 19
mogelijk om op excursie te gaan naar mensen die wonen en/of werken in het Lijnbaangebied. Deelnemers komen bij deze mensen over de vloer en krijgen persoonlijke verhalen te horen over de omgeving.
Rotterdam Archiguides opens the temporary travel agency ZigZagTravel. Here you find information about ZigZagCity and you can book your holidays and excursions here. Think city trips, last minutes, night safaris, urban survival trips, bicycle holidays and tours. Or visit the people who live and/or work in the Lijnbaan Quarter.
Paul Zijdenbos
ACHTER DEUREN
Theatermaker Wim Staessens ging in gesprek met verschillende gebruikers van het Lijnbaankwartier.
kapper aan de Karel Doormanstraat
(zie ook p. 33)
Heeft kapsalon Botermans altijd aan de Karel Doormanstraat gezeten? Deze zaak zit hier al vanaf '54, sinds de nieuwbouw. Vroeger zaten ze aan de Mauritsstraat hierachter. De kapsalon bestaat al zo’n tachtig jaar. Ikzelf ben hier rond mijn zestiende gekomen en ik ben nu bijna 62 jaar.
Annet Schiebergen Bewoonster Lijnbaanflat Is de Lijnbaan door de jaren heen veel veranderd? De Lijnbaan was vroeger een heel plezierig gebied. Wij hadden destijds een hond en als wij 's avonds even weggingen dan pakten wij altijd ‘een Lijnbaantje’. Dat was zo gezellig: de winkels waren verlicht en de etalages open, er waren bloembakken, vogelkooien, en soms zelfs stokjes met papegaaien. Het was ontzettend leuk om te zien. Wij gingen 's zomers altijd even via de Lijnbaan een ijsje eten bij Capri. Dat was gewoon een heerlijk uitje 's avonds om een uur of elf. Vooral met mooi weer was het druk. Welk soort winkels zaten er op de Lijnbaan? Nou, er zaten heel veel leuke zaken. Banketbakker Scheffers, bontwerker Nico Nachtegaal, de kledingzaak van
Waar woonde u voordat u op de Lijnbaan kwam wonen? Ik kwam van de Meent en heb eigenlijk altijd in de binnenstad gewoond. Maar in de oorlog zijn wij weggebombardeerd. Dus toen zijn mijn ouders naar Schiebroek verhuisd. Dat was de enige periode dat ik buiten de stad heb gewoond.
Dus u heeft het hier ook enorm zien veranderen? Ja. Zo heb ik de Doelen nog gebouwd zien worden. Daar waren zij mee bezig toen ik hier in de stad kwam werken. En de Nationale Nederlanden, dat gebouw bestond nog niet. De hele Weena was gewoon helemaal kaal. Dat was gras, een soort plantsoen, en er stonden twee of drie van die paviljoentjes op.
Heeft u nooit ergens anders willen wonen? Nee hoor, helemaal niet. Ik woon hier tot nu toe erg plezierig en wil voorlopig niet weg. Je kunt verrukkelijk op 't balkon zitten met de zon en het is toch wel handig dat je een hele hoop winkeltjes om je heen hebt. Mensen zeggen wel eens tegen mij: ‘je kunt op je pantoffeltjes naar de Doelen, de Schouwburg en de Bijenkorf.’ In zekere zin is dat ook waar.
Annet Schiebergen explains that the Lijnbaan used to be a pretty street with flowerpots, bird cages and beautiful stores. Now all shop fronts are closed off, at night it is dark and completely deserted. The shops are one-of-a-kind whereas before there was a wide variety. Nonetheless she does not want to live anywhere else. She has never lived outside the city, except for a brief period during the war. Everything she needs is in walking distance and the afternoon sun on her balcony is priceless. p. 20
Woont u al uw hele leven in Rotterdam? Ik kom eigenlijk uit Schiedam, maar ik werk al 46 jaar in het centrum van Rotterdam. Toen ik een jaar of twaalf was, ging ik hier voor het eerst naar de bioscoop.
Bas Czerwinski
Bas Czerwinski
voetballer Faas Wilkes en hier aan de overkant de sportkleding van een andere oud-voetballer. Meddens was er ook nog. Dat waren winkels waar ik mijn kleding kon kopen.
p. 21
Centraal aan de Oude Binnenweg was een beetje een aparte bioscoop, want die draaide op een gegeven moment vooral seksfilms. Op de Kruiskade zaten Corso, Lumière, de Luxorbioscoop en Thalia. Dan had je nog Cinerama op de Blaak, die zit er nog steeds, en de Cineac op de Coolsingel, naast de Bijenkorf. Hoeveel kostte een kaartje toen? Dat was helemaal in het begin zo’n 75 cent of 1,25 gulden. Het lag er ook aan waar je ging zitten, want er was een loge, stalles, parterre en balkon. En u mocht dan gewoon een sigaretje opsteken? Ja, toentertijd kon dat nog wel. In de pauze kon je blijven zitten, want dan kwamen er van die ouvreuses langs – meisjes met zo’n bak vol versnaperingen, zoals repen chocolade en ijs.
Paul Zijdenbos works in the hair dressing shop Botermans, located there since 1954. He came to work there when he was a boy of 16 and he is now almost 62 years old. Over the years he has seen the Doelen being built, the Weena transformed from a grass area with a couple of pavilions to the office buildings that are there now. When he was a teenager there were many cinemas: the Corso, Lumiere, Luxor and Thalia on the Kruiskade, Cinemara on Blaak and Cineac on the Coolsingel. None of these exist anymore. Back then you could smoke in the cinema and during intermission a girl came by with a tray filled with goodies such as candy bars and ice cream. And that for only 75 cents, or 1,25 guilders, depending on where you sat.
Observatorium
Ik verlaat gang en kamers van mijn stad en betreed licht, geur en geluid van de seizoenen
Kunstenaarsgroep Observatorium is in 1997 opgericht in Rotterdam en bestaat uit Geert van de Camp, Andre Dekker en Ruud Reutelingsperger. Zij streven ernaar door middel van kunst de nieuwsgierigheid naar de wereld om ons heen te prikkelen. Het werkterrein van Observatorium zijn plekken in de stad zoals pleinen, parken, industrieterreinen of stadswildernissen. Door het publiek te betrekken bij bouw, gebruik of beheer roept Observatorium op tot toe-eigening van de omgeving. Enkele projecten van Observatorium: de omsloten tuin met zicht op de A20 in Rotterdam (2001); de brug ‘Warten auf den Fluss’ in het kader van de triënnale Emscherkunst (2010) in Essen; en het openbare kunstwerk Péage Sauvage voor Estuaire 2012 in Nantes.
Locatie: Jan Evertsenplaats
In het oorspronkelijke plan van de Lijnbaan zijn de Lijnbaanhoven bedacht als groene stadstuinen voor de bewoners van de omliggende flats en het winkelend publiek. Zo konden zij de drukte van het stadscentrum ontvluchten en tot rust komen. Tegenwoordig is de functie van de Lijnbaanhoven niet helemaal duidelijk. Het zijn meer plantsoenen dan leuke, kleine parkjes en ze bieden niet de geslotenheid en rust die men van stadshofjes kent. Maar er is wel veel potentie – de Lijnbaanhoven kunnen prachtige stadstuinen zijn. En dat laat Observatorium zien aan de Jan Evertsenplaats. Observatorium maakt van deze plaats een gastvrij oord, een verblijfsplek die bewoners en bezoekers voor even uit het winkelgebied trekt. Het project bestaat uit twee onderdelen: een sculptuur middenin de tuin en een grote vensterbank aan de rand. Ze zorgen samen voor een nieuwe inrichting en belevenis van de Jan Evertsenplaats. De sculptuur richt de blik van de toeschouwer omhoog naar de boomkruinen, de Lijnbaanflats en de lucht boven de stad. De vensterbank richt de blik juist op wat de stadstuin op ooghoogte te bieden heeft. Beide ontwerpen vormen samen een plek die je ‘de stad doet verlaten zonder de stad te verlaten’.
ROTTERDAM CENTRAAL
IABR TEST
Artist collective Observatorium uses art to provoke you to be curious about the world around. They persuade you to make your environment your own, in parks, squares, industrial areas…everywhere.
SITE
HOFBOGEN
MOTEL MOZAIQU E
Observatorium
1 WEENA
HOFPLEIN
POMPENBUR
G
M
DE
ISKA
2
KORTE LIJN BAA
N EIN
STADHUIS
EL
STADHUISPL
MOTEL MOZAIQU E
COOLSING
LUXOR
WESTERSINGEL
KRU
SCHOUWB URG PLEIN
3 AERT VAN NES
4 VAN OLDENB
ARNEVELTS
STRAAT
LIJNBAA N
5
5
TRAAT
6
VVV
TRAAT
7
ORMANS
Bas Czerwinski
KAREL DO
M
EENDRACHT SPLEIN
The courtyards around the Lijnbaan should be fun little parks. But, they are not. Observatorium creates an area to retreat from the busy shopping streets and the hustle-andbustle of the big city. Leave the city without actually leaving the city.
M
ROTTERDAM INFO
WESTBLA
AK
WESTERSINGEL
8 MUSEUMP ARK
EENDRACHTSWEG
NAi IABR MAKING CITY
p. 22WITTE DE WITHSTRAAT
p. 23
Bubble Building
DUS architecten DUS architecten is in 2004 opgericht door Hedwig Heinsman, Martine de Wit en Hans Vermeulen. Het werk van DUS varieert van tijdelijke interieurs tot permanente gebouwen. Het Amsterdamse bureau bouwde in Rotterdam eerder de ‘Bucky Bar’, een tijdelijke koepel geheel gemaakt van rode paraplu’s. Momenteel werkt het bureau onder andere aan de transformatie van 2000 woningen in Almere Haven, de bouw van een woongroepenwijk in Nieuwegein en een tijde-
lijk VIP 1-kamerhotel in Deventer. In 2011 won het bureau de Amsterdam Prijs voor de Kunst, de meest prestigieuze kunstprijs van de hoofdstad.
Locatie: Karel Doormanhof
The work of DUS Architects varies from temporary in- and exteriors to permanent buildings. Positive transformation of the current situation is key.
6 ROTTERDAM CENTRAAL
mbardeerd. 14 mei 1940 gebo Rotterdam werd op genlang aan. da arop volgde hield De vuurzee die da de bebouwing in n aa n zie te ed nog go De brandgrens is straat en Karel an orm Do lijk de Karel at en de Oude het centrum. Verge tra tss ns met de Mauri ee ar ma f ho an Doorm Binnenweg.
KORTE LIJNBAAN
MOTEL MOZAIQUE
5
4 VAN OLDENBARNEVELTSTRAAT
LIJNBAAN
DUS Architects
SCHOUWBURG PLEIN
6
A courtyard that nobody visits with a basketball field M that nobody uses. Hidden in the middle of the city centre. The perfect place for a temporary and fragile pavilion: Bubble BuilVVV ding. You build your own building by creating ROTTERDAM INFO a massive bubble. Come and play.
DUS Architects
AT
STRA
M
RMAN
L DOO KARE
7 EENDRACHTSPLEIN
WESTBLAAK
NAi
EENDRACHTSW WESTERSING
p. 24
COOLSINGEL
WESTERSINGEL
LUXOR
Het Karel Doormanhof is een verborgen plek in hartje centrum, ingeklemd tussen de vooroorlogse architectuur van de Mauritsstraat en de naoorlogse bouw van de Karel Doormanstraat. Op het sportpleintje middenin dit hof ligt het meest kwetsbare en tijdelijke paviljoen ter wereld. De Bubble Building, de naam zegt het al, is volledig gemaakt van zeepsop. Terwijl het paviljoen tijdelijk is, verwijst het naar grote architectonische thema’s, zoals de Rotterdamse Wederopbouw. Want om het paviljoen te laten ontstaan, moet je de wanden ervan zelf omhoog trekken. Het spel is om de gehele zeepbel in één keer te laten verschijnen, zonderHOFdat deze knapt. IABR TEST SITE MOTEL MOZAIQ Op deze manier isUE deBOGEN Bubble Building ook een knipoog naar de economische luchtbel die spat. Het gebouw gaat eveneens over samen bouwen. Er zijn namelijk minstens twee mensen nodig 1 het paviljoen te laten om één wand van ontstaan. Hoe meer mensen meedoen, WEENA HOFPOMPENBURG PLEIN hoe groter het wordt. Breng dus al je vrienden mee! Je kunt je eigen momentopname van M het paviljoen laten vastleggen in een foE D A ISK KRU 2 to-snapshot en deze online downloaden of ter plekke laten printen. In deze foto’s STADHUIS schuilt het mooiste onderdeel van het STADHUISPLEIN gebouw: de herinnering. Want uiteindelijk gaat de Bubble Building over ultieme schoonheid. Recentelijk wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat tijdelijke 3 ervaringen mooier worden gevonden, AERT VAN NESSTRAAT omdat ze weer over gaan. Ga dus even kijken naar de Bubble Building, want het is er maar heel even…
p. 25
uur van aat een sculpt Binnenweg st de aat st Ou be de j hi op n en Midde naam is Fikkie jn Zi . het n nd va ho e nk een zittend is een gesche meente Het kunstwerk . ge 63 de 19 n aa ds ) sin al rps (RSC Studenten Co huidige plek. Rotterdamsch Fikkie op zijn zit 75 19 s nd Rotterdam. Si
Op de Oude Binn enweg, in het ge bouw waar nu het casino Ro man Palace is ge vestigd, zat in de jaren ’70 en ’80 de seksbi oscoop Centraal.
CBK
Bas Czerwinski
Bas Czerwinsk
i
WIST JE DAT? of Karel Doormanhof – Boomgaardh
de Wereldoorlog g heeft de Twee we n de en nn Bi de De Ou je ook wel zien aa leefd en dat kun er al meer e di n grotendeels over ge oe kr aat kent twee elief gebouwen. De str mer (1896) en M zitten: Café Tim r jaa d er dan hond Bender (1876).
al el Doormanstraat zit er IJssalon Capri aan de Kar jaar e hel het t s de salon nie sinds 1957. Vroeger wa d den werd het omgebouw open – in de wintermaan tot een bontwinkel.
p. 26
Karel Doorman was een offic ier bij de Koninklijke Marine. Hij kwa m om bij de Slag in de Javazee in 1942.
Eeuwen geleden lagen in de omgeving van de Binnenweg vele boomgaarden en tuinderijen. Aan dit verleden dankt de Boomgaardhof haar naam.
p. 27
Studio Iris Schutten Studio Iris Schutten werkt sinds 1998 aan de innovatieve transformatie van de gebouwde omgeving door middel van onderzoek, publicaties en experimenten. Herbestemming, ontwikkelend beheer, tussentijd en zelforganisatie staan daarbij centraal. Haar werkterrein beslaat de wijk, de openbare ruimte en het gebouw. Iris Schutten was onder meer betrokken bij de herontwikkeling van het NDSM-terrein in Amster-
Urban Wasteland Remix
dam Noord en is medeoprichter van het Kennisplatform Tussentijd in Ontwikkeling.
This studio researches and experiments with the innovative transformations of the built environment. Instead of building new things, use what already exists and make it different (and more pleasant).
Studio Iris Schutten
ROTTERDAM CENTRAAL MOTEL MOZAIQUE
IABR TEST SITE
HOFBOGEN
1
WESTERSI
COOLSINGEL
LUXOR
MauG ritsstraat en de gaardhof POMPENBUR HOFOp de grens van de Boom WEENA PLEIN zwevend wooneen Co & e Kühn reau enbu itect arch heeft ep is een ingre e klein deze Door erd. werkpand gerealise verderop, aan de M heel ander straatbeeld ontstaan. Ietsje bureau ook al zo’n E hetzelfde Dt Boomgaardsstraat, heef KA UIS KR 2 ingreep gedaan. N
STADHUISPLEI
KORTE LIJNBAAN
Locatie: Boomgaardhof
7
De Boomgaardhof is een stuk niemandsland, midden in het centrum van Rotterdam. Het gebied bestaat voor ongeveer 70% uit blinde muren en achterkanten, en de tegenstelling met de negentiende-eeuwse architectuur van de Oude Binnenweg kan niet groter. Iris Schutten laat zien hoe deze vergeten plek weer onderdeel kan worden van de stad. In de voormalige steeg tussen de Oude Binnenweg en de Boomgaardhof staat een installatie die de onverwachte kracht van dit gebied toont. Zak achterover in een berg Fatboys, bekijk wat er gebeurt als je de stad gaat remixen en laat je eigen mening achter. Ondertussen pluk je van de eetbare planten aan de muur en pak je wat lekkers van de goedgevulde tafel.
NGEL
A piece of no-mansland in the city centre. An alley where 70% exists of blind walls and backsides of buildings. This forgotten place transformed into a pleasant area to live and spend your time, with edible plants and a well-filled pick nick table.
3 RAAT
AERT VAN NESST LIJNBAAN
5 4
Adres: Boomgaardhof 9 | Oude Binnenweg 52
STADHUIS
MOTEL MOZAIQUE
SCHOUWBURG PLEIN
Nu we meer dan genoeg gebouwen hebben – ook in de binnenstad van Rotterdam staat veel leeg – komt het er niet op aan om meer bij te bouwen, maar om dat wat we al hebben naar onze eigen hand te zetten. Iris Schutten toont dat er niet per se gesloopt hoeft te worden als het gebouw of de omgeving niet meer functioneert. Ze kijkt wat er al is en doet daar wat mee. Kleine ingrepen dus, in plaats van grote gebaren. Ze vraagt zich af: ‘Hoe ziet de Boomgaardhof eruit als we de tijd een rol laten spelen. Als het langzaam kan veranderen, afhankelijk van de behoeftes en mogelijkheden van haar gebruikers?’
NEVELTSTRAAT
VAN OLDENBAR
6
M
M
MUSEUMPARK
WESTBLAAK
Bas Czerwinski
G CHTSWE EENDRA NGEL WESTERSI
8
M
AAT STR
MAN
OOR EL D
KAR
7 SEENDRACHT PLEIN
VVV ROTTERDA INFO
T WITTE DE WITHSTRAA
p. 28
p. 29
IABR | Making City
HAPPY SHEEP
Locatie: Chabot Museum, Museumpark Tijdens de IABR is de tuin van het Chabot Museum bevolkt door een kudde kunstschapen. Deze zogenaamde Happy Sheep zijn door ZUS [Zones Urbaines Sensibles] ontworpen voor Happy Street, het Nederlandse paviljoen op de Wereld Expo 2010 in Shanghai. De schapen waren een regelrechte hit in China – de bezoekers gebruikten ze massaal om op uit te rusten in de schaduw. De schapen, gemaakt van duurzaam polyester en fiberglas, zijn in productie genomen door Gispen in verschillende posities en afmetingen. De Happy Sheep staan rondom het Chabot Museum om aandacht te vragen voor het villaparkje aan de rand van het Museumpark. Zij zijn een verwijzing naar vroeger, toen de be-
woners van de villa’s nog uitkeken op het Land van Hoboken, met vrij zicht op de weilanden met schapen. Met een knipoog naar het landelijke verleden heeft de Letse vormgever Mara Skujeniece een schuur ontworpen, waarin een pop-up store van Gispen is gevestigd. De schuur staat net als de Happy Sheep in de tuin van het museum.
During the IABR the garden of the Chabot Museum is the temporary home of a hord of sheep. These sheep were designed by ZUS for the World Expo 2010 in Shanghai. They now offer a reference to the earlier days when the inhabitants of the villas along Museumpark had wide views over the grasslands of Hoboken.
p. 30
am Image Bank
p. 31
Ossip van Duivenbode / Rotterd
Tijdens de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) vinden in het NAi verschillende exposities en debatten plaats. De hoofdtentoonstelling Making City toont hoe de stad van de toekomst kan worden vormgegeven en hoe het de sociale, economische en ecologische uitdagingen het hoofd kan bieden. Te zien zijn projecten uit meer dan vijfentwintig steden van over de hele wereld. Een voorbeeld van zo’n project is The High Line in New York, een spoorviaduct uit 1930 dat in onbruik was geraakt. Toen de gemeente New York dit viaduct wilde verwijderen, staken de buurtbewoners daar een stokje voor. Het bouwwerk kreeg een tweede leven als een lineair park dat boven de stad zweeft. Het High Line Park geeft een nieuwe impuls aan de voormalige industriewijk Chelsea, waar opnieuw wordt geïnvesteerd in woningen, winkels en kunstgalerijen.
George Brugmans
Happy Sheep / ZUS for Gispen
Gemeentearchief Rotterdam
Locatie: Nederlands Architectuurinstituut (NAi)
In de tentoonstelling Smart Cities – Parallel Cases 2 presenteren studenten van opleidingen over de hele wereld hun visie op ‘stad maken’.
During IABR the main exhibition Making City presents projects from more than 25 cities on how the city of the future can be shaped, thereby addressing social, economic and ecological challenges. One example is The High Line in New York. In the exhibition Smart Cities – Parallel Cases 2 students from all over the world present their vision of ‘making city’.
Motel Mozaïque bezig om de mogelijkheden van de openbare ruimte in de stad te verkennen. Juist die programmaonderdelen sluiten naadloos aan bij ZigZagCity.
The 12th edition of this multi-interdisciplinary festival again offers an organic mix of music, art and performances. A melting pot of pop music, architecture, visual arts, performance art and guided tours.
A World of Bliss De drie dames van BLISS verrassen het publiek altijd met hun verrassende creaties. Ze verbeelden ook dit jaar weer het logo van Motel Mozaïque en begeven zich drie dagen lang door de stad. Zo begeleidt het trio samen met Anton Hoeksema de Kunstroute van
Contemplatorium-Vortex Op het Schouwburgplein staat het opblaasbare paviljoen ContemplatoriumVortex van kunstenaar Rob Sweere. Het biedt festivalbezoekers en stadsbewoners een hernieuwde kijk op de
Fred Ernst / Motel Mozaique
Tijdens het eerste weekend van ZigZagCity vindt alweer de 12e editie van het meerkunstenfestival Motel Mozaïque plaats, van 19 tot en met 22 april. Het festival biedt kunstdisciplines en belevenissen, waarbij popmuziek, architectuur, beeldende kunst, performance en gidsentochten samenkomen. Centrale locaties zijn Plaza Mozaïque op het Schouwburgplein en Perron Mozaïque op het dak van de Hofbogen. Motel Mozaïque is al jaren
stadsbeleving. Of je nu ligt in het binnenste van het Contemplatorium-Vortex of staat op het plein, de blik wordt bepaald door het perspectief dat het kunstwerk afdwingt.
Motel Mozaïque. Deze route voert je langs opmerkelijke kunstobjecten in de stad en brengt je eveneens naar de verschillende locaties van ZigZagCity. Op deze locaties vindt een korte introductie en/of performance plaats.
CitaMorgana Het project CitaMorgana is bedacht door kunstenaar Egied Simons. Boven in het dak van een bus, die is omgebouwd tot een mobiele donkere kamer, is een grote lens geplaatst gericht op de hemel. Het bewegend beeld van voorbijtrekkende wolken, bomen, façades van gebouwen, bovenleidingen en overvliegende vogels wordt direct op een tafel geprojecteerd. De passagiers zitten in de mobiele donkere kamer en beleven de stad op onverwachte wijze.
Egied Simons
Vive la straatmuzikant
Rob Sweere
In Rotterdam wordt het spontaan spelen van muziek op straat al jaren aan banden gelegd. Zonder officiële vergunningen ben je nergens. Daarom zet Motel Mozaïque op 21 april de straatmuziek in het zonnetje tijdens Vive la Straatmuzikant. Langs de route p. 32
p. 33
van ZigZagCity staan om de 50 meter een opkomende of gevestigde muzikant te spelen. Convoi Exeptional, het boegbeeld van de Rotterdamse straatmuziek, loopt de route in een fanfareoptocht en neemt het publiek mee.
Alhoewel in de Rotterdamse binnenstad nog volop wordt gebouwd, neemt de ruimte voor grote bouwprojecten in de toekomst af. Onder aanstaande binnenstadbewoners lijkt de wens tot eigen, unieke en creatief vormgegeven woningen groot te zijn. Om de levendigheid en gezelligheid in de binnenstad te vergroten, wil de gemeente meer woningen toevoegen. Ambitie is tot 2040 een toename van 20.000 woningen in het centrum van Rotterdam. Kleinschalige bouw in de binnenstad kan hier een bijdrage aan zijn. Wat is daarvoor nodig? Hoe kan dit gerealiseerd worden? Wie komen in de binnenstad wonen?
De buitententoonstelling van Gemeente Rotterdam, die tijdens de IABR te zien is, toont op een prikkelende en verbeeldende wijze dat er meer ruimte voor wonen in de binnenstad bestaat dan je denkt.
While construction of large buildings continues, the future inhabitants of the inner city of Rotterdam seem to lean more towards individual, unique and creative living spaces. With this outdoor exhibition during IABR, the City of Rotterdam shows in a tantalizing and imaginative way that there is more room for living in the city centre than you think.
Rotterdam, Berlijn aan de Maas In de Duitse hoofdstad Berlijn is nieuw leven geblazen in talloze negentiende-eeuwse binnenhoven, die zijn ontstaan door de bouw van de woonkazernes tijdens de industrialisatie. Dertig studenten aan de Willem de Kooning Academie Hogeschool Rotterdam werken tot juli 2012 aan 'Rotterdam, Berlijn aan de Maas'. Ze komen met vernieuwende ideeën over het veranderen en ontwikkelen van de binnenstad, en verbeelden wat dat ruimtelijk betekent voor de korte en lange termijn. De studenten gebruiken ZigZagCity om hun ideeën op locatie uit te proberen. Op onverwachte plekken en momenten loop je de kans om verrassende events, installaties en objecten tegen te komen. De route
is tweeëneenhalve week lang hun levend laboratorium, en tevens geboortegrond voor nieuwe ideeën voor de stad. De conclusies van de e try-outs worden verwerkt tot concrete voorstellen voor de stad. In de zomer worden de voorstellen tentoongesteld. In the capital of Germany, Berlin, the numerous courtyards have been reinvented. Thirty students of the Willem de Kooning Academy are working until midJune on ‘Rotterdam, Berlin on the Maas’, developing renewed ideas on changing and developing the inner city. The route of ZigZagCity is their laboratory, the birthplace of new ideas for the city.
p. 34
Parfum de BoemBoem Rotterdam verandert snel en ingrijpend. Bouwputten, hijskranen en sloopkogels scheppen chaos in het straatbeeld en kondigen een nieuw begin aan. Met zinnenprikkelende wandel- en fietsroutes verleidt Parfum de BoemBoem bewoners en bezoekers van Rotterdam de veranderingen van de stad mee te beleven. Onderweg worden zij getrakteerd op theater, muziek, sterke verhalen en verrassende ontmoetingen. Parfum de BoemBoem is ook aanwezig tijdens ZigZagCity, waarbij de verschillende locaties van het festival worden bezocht.
Fred Ernst
Buitententoonstelling Gemeente Rotterdam
Communicatie Stadsontwikkeling
wonen op onverwachte plekken in de binnenstad
Rotterdam changes quickly and radically. Excavations, cranes and demolition shape the street view and announce a new
beginning. This route seduces the citizens and visitors of Rotterdam to witness these dramatic changes.
ROTTERDAM.INFO
groenstrategieën. Toekomstbeelden, ideeën en maquettes laten zien wat er mogelijk is, en hoe Rotterdammers de stad willen en kunnen maken. Bekijk de vele plannen, van een zwembad in de Maas tot de Luchtsingel, die zijn ingediend voor de prijsvraag het Stadsinitiatief. Een nieuw gemeentelijk loket geeft alle informatie op vragen van Rotterdammers die hun eigen woning willen laten bouwen.
I make Inner City: Rotterdammers maken de stad Een grote groep mensen wil wonen in de binnenstad en heeft eigen wensen hoe dat kan. Veel bijzondere ideeën zijn zelfs gerealiseerd, zoals wonen op het water, kluswoningen en dakwoningen. De gemeente Rotterdam gaat deze diversiteit aan wensen gebruiken om de binnenstad in de toekomst verder te verdichten, en aantrekkelijk, groen en duurzaam te maken. Het stadspromotiecentrum ROTTERDAM.INFO aan de Coolsingel toont op een grote stadsmaquette de zeven gemeentelijke verdichtings- en p. 35
A large group of people wants to live in the city and they all have their own ideas on how that is possible. Several ideas have been realized such as living on the water and residences on roofs. This exhibition, by the city promotion centre, shows on a model scale the city’s seven densification and green strategies: how to make the city attractive, green and sustainable.
Maaike Slingerland studeerde Illustratie Multidisciplinair aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Haar werk kenmerkt zich door kleur, vrolijkheid, fantasie, humor, eigenzinnigheid en frisheid. Met haar werk als illustrator probeert zij kinderen en volwassenen te stimuleren om anders te kijken naar hun omgeving. Tijdens
ZigZagCity geeft Maaike kinderworkshops, geschikt voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar.
Wim Staessens Maaike is fascinated by details, particularly in combination with architecture. Her work features colour, freshness, fantasy, humour, wilfulness and joy. With her work as illustrator she tries to stimulate children and adults alike to take a different view on their surroundings. During ZigZagCity Maaike gives workshops suitable for children from 7 to 12 years old.
Bloemen Maken Observatorium creëert een grote bloem op de Jan Evertsenplaats. Kinderen toveren in één dag de stadstuin om tot een kleurige bloemenoase. Zij maken bloemen van papier die worden geplaatst in de perken. Aan het einde van de dag mogen zij het ont werp uit de ‘oase’ halen en mee naar
Theatrale Route
Maaike Slingerland
Kinderworkshops Studio Maaike Slingerland Locatie: Jan Evertsenplaats & Karel Doormanhof
huis nemen. Voor de deelnemers is er ook een bijzonder presentje.
Observatorium creates a large flower on the Jan Evertsenplaats. In one day children will transform the city garden into a colourful oasis of flowers.
Theatermaker Wim Staessens is in gesprek gegaan met verschillende gebruikers van het Lijnbaankwartier, waaronder een bewoonster van een Lijnbaanflat en een kapper in de Karel Doormanstraat. Deze gesprekken leveren bijzondere, ontroerende en onverwachte verhalen op. Ze vormen de basis voor een theatrale route door het centrum van Rotterdam, langs (verborgen) gebouwen, hofjes en pleinen. Op publieke en private plekken ontmoeten de bezoekers van ZigZagCity acteurs en theatrale installaties die hen prikkelen, ontroeren en bewust maken. De acteurs vertellen de verhalen over liefde, geluk en persoonlijke drijfveren, maar ook over verdriet, teleurstellingen en misverstanden. Deze verhalen staan in relatie met de gebouwen, pleinen en straten waar je als bezoeker naar kijkt of doorheen gekomen bent. Vertrouwelijke en kleine ontmoetingen worden afgewisseld met vergezichten en grote gebaren.
Aan de hand van fragmenten uit de documentaire ‘De meisjes van Jamin’ wordt een beeld geschetst over de voormalige snoepfabriek in Crooswijk. Deze fragmenten worden door een actrice tot leven gebracht in de Jaminwinkel op de Lijnbaan. Zij vertelt over de begintijd van Jamin in Rotterdam en haalt de betekenis van de snoepfabriek naar boven.
Theater maker Wim Staessens has met and talked with various users of the Lijnbaan Quarter. These conversations have brought about special, moving and unexpected stories that are the basis for a theatrical route through the centre of Rotterdam. On both public and private places the visitors meet the ZigZagCity actors and theatre installations that intend to engage, excite and make aware. Confidential and small interactions alternate with grand gestures and insights. In the Jamin store on the Lijnbaan an actress re-enacts fragments from the documentary ‘The Girls of Jamin’, about the former candy factory in a municipality of Rotterdam.
Bubble Building Bellenblazen klaar zijn, gaan de deelnemers gezamenlijk bellen blazen.
DUS Architects changes the Karel Doormanhof into a new meeting place, a Bubble Building. During this workshop the children are asked to create bubble shapes inspired by something they saw along the ZigZagCity route. Once made, it is time to blow bubbles!
p. 36
Bas Czerwinski
DUS Architecten maakt van de Karel Doormanhof een nieuwe ontmoetingsplek in de stad in de vorm van een Bubble Building. Kinderen vinden het leuk om te kijken naar de vormen en kleuren van zeepbellen. Tijdens de workshop maken zij een eigen bellenblaasvormpje geïnspireerd op iets dat ze gezien hebben op de route van ZigZagCity. Dit kan een gebouw zijn, maar ook iets heel anders. Als de bellenblaasvormpjes
p. 37
BEZOEKERSINFORMATIE visitors information 20 april t/m 6 mei 20 april till 6 may
Locaties | locations Hofpoort
Jan Evertsenplaats
Ammanstraat
Karel Doormanhof
Lijnbaan
Boomgaardhof
Openingstijden | opening hours Dagelijks 11.00 - 18.00 uur | Vrijdag 11.00 - 21.00 uur | Maandag gesloten Vrijdag 4 mei (Dodenherdenking) 11.00 - 18.00 uur Daily 11.00 - 18.00 hours | Friday 11.00 - 21.00 hours | Closed on Monday Friday 4 May (Commemoration of the Dead) 11.00 - 18.00 hours
ZIGZAGTRAVEL Karel Doormanstraat 328 - 330 Rotterdam ArchiGuides opent het tijdelijke reisbureau ZigZagTravel. De enthousiaste reisadviseurs staan de bezoeker graag te woord over het festival en de activiteiten. Het reisbureau biedt een uitgebreid aanbod aan reizen naar de locaties van ZigZagCity.
Rotterdam Archiguides opens the temporary travel agency ZigZagTravel. The enthousiastic travel advisors gladly inform the visitor about the festival and its activities. The travel agency offers a wide variety of holidays to the locations of ZigZagCity.
PLATTEGROND | map Vanaf half april is een plattegrond met de route en een overzicht van activiteiten per locatie verkrijgbaar. Deze plattegrond is ook te downloaden op www.zigzagcity.nl.
From mid-April the map of the route and an overview of the activities per location becomes available. This map can also be downloaded from www.zigzagcity.nl.
www.zigzagcity.nl | p. 38
p. 39
|
GROOT AANBOD N E G N I M M E T S E B P O T ZIGZAGTRAVEL € 0, 50
20 ApRIL ToT 12 AUgUSTUS INTERNaTIONaLE aRCHITECTuuR BIENNaLE ROTTERdam
Nog even en dan woont 75% van de wereldbevolking in de stad. Hoe blijft die stad leefbaar, nu en in de toekomst? De 5e IABR laat dat zien aan de hand van inspirerende voorbeelden van over de hele wereld en zet u als bezoeker aan het denken over uw eigen rol.
NaI: HOOfdTENTOONSTELLINg
Haal inspiratie uit tientallen voorbeeldprojecten die wereldwijd ‘stad maken’ en bekijk hoe studenten de (slimme) steden van de toekomst zien.
€ 1, O0 € 2, O0 0
5 , 1 €
HET MOOISTE UITZICHT WWW.ZIGZAGCITY.NL
p. 40 DOORMANSTRAAT 328 - 330 KAREL
SCHIEBLOCK: TEST SITE ROTTERdam
Ervaar hoe architectenbureau ZUS op onorthodoxe wijze nieuw leven blaast in Rotterdam Central District met tentoonstellingen, pop up stores, pocket parks, dakakkers en de Luchtsingel.
Tentoonstellingen, debatten, lezingen, publicaties en tv- en radioproducties. Meer informatie: www.iabr.nl Je vindt IABR ook op Twitter @IABR en Facebook. p. 41
li 21 juni - 1 ju
rd parade rot te
u 16 mei - 3 j
am
ts te iedereen ie e valt voor 0 d 8 ra a ’n P zo e r d e Op ze zom r staan de dansvooren ek zi u beleven. E m , ken en de theaterop de plan verschillen ng en oud jo r Correct o fé vo a n stellinge uziek in C -m e liv r e nd is iedere avo gerie. en de Oran
ni
DE AF2012
lectronic (Dutch E ir en DEAF2012 disciplina een inter is t op h l) c a ri v e ti g s l Art Fe al festiva a n o Het ti . a ie intern chnolog mediate op n e e fj e ts ro n ku een voorp ieuwe ft e e g l a n festiv uctie van k en prod nsten. onderzoe mediaku
6 - 8 j ul i
s t i va l e f z z a J a e an North S an jaz z. V t teken v
j ul i 22 juni - 8
ow n T d n u o r vo o r dig in he o R a t h et d e c ken volle e e rm S w o v e et e d h ta ruim tw , m a ak t h Nort e hele s e zo m e r t Ahoy, d 7 en 8 juli , n to 6 é é p fé r o a e , c staat in d d d z n z n
m eeke an ja n en o Rotterda tion en v laatste w drie dage teert! n. In het metrosta al dat in t v te t presen a ti to s s r m m e fe n o t m e k é e n H e to t. rt e e o huiska d o le n s p lle eden e er com dens in a rleden, h e jaz z sfe jaz zoptre uit het ve estival d F k z ie z z u Ja m a dak jaz z North Se
Kijk voor de complete festivalagenda op
p. 42
www.rotterdamfestivals.nl p. 43
Programma | Program Pieter Kuster & Alexander Haan
Colofon
Marketing & Communicatie | Marketing & Communication Rotterdam Festivals & Cynthia Soeters
Colophon
Coördinatie productie | Production coordination Stichting De Loodsen
Oplage | Circulation Ontwerp | Design Druk | Printing Redactie | Editing Vertaling | Translation
8.000 Vijf890 Veenman Drukkers Clint van der Hartt Cynthia Soeters
Programmamakers, kunstenaars & architecten | Programmers, artists & architects DUS Architecten - Hedwig Heinsman, Hans Vermeulen en Martine de Wit Observatorium - Geert van de Camp, André Dekker en Ruud Reutelingsperger RNul - Rob Donkers en Aart Muis | Thijs van Vuure Rotterdam Archiguides - Léon van Geest en Rutger van der Graaf Gyz La Rivière Maaike Slingerland Studio Iris Schutten Wim Staessens Samen met de 5e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam en meerkunstenfestival Motel Mozaïque biedt ZigZagCity met een gevarieerd programma een nieuwe blik op de stedelijke omgeving. In cooperation with the 5th International Architecture Biennale Rotterdam and multi-interdisciplinary festival Motel Mozaïque, ZigZagCity offers a varied program with a new view on the urban environment. Dit is een uitgave van ZigZagCity/Rotterdam Festivals. Met dank aan de instellingen, organisaties en bewoners die aan deze uitgave hebben meegewerkt. Speciale dank aan AXA Real Estate, Syntrus Achmea Real Estate & Finance en Woonstad Rotterdam. This is a publication of ZigZagCity/Rotterdam Festivals. With much gratitude to the institutions, organisations and citizens who have participated in this publication. Special thanks to AXA Real Estate, Syntrus Achmea Real Estate & Finance and Woonstad Rotterdam. Rotterdam Festivals heeft geprobeerd alle rechthebbende van de in dit boekje opgenomen foto’s te achterhalen. Wanneer u meent rechthebbende te zijn van foto’s dient u contact op te nemen met Rotterdam Festivals. Rotterdam Festivals has tried its utmost to find the rightful owners of the photo’s shown in this booklet. If you deem yourself the rightful claimant of photo’s please contact Rotterdam Festivals. ZigZagCity is onderdeel van de agenda van Rotterdam Festivals. Kijk voor het volledige overzicht van festivals in Rotterdam op www.rotterdamfestivals.nl ZigZagCity is part of the Rotterdam Festival calendar. For a complete overvieuw of festivals of Rotterdam on www.rotterdamfestivals.nl © maart | March 2012 | Wijzigingen voorbehouden | Subject to change Ga voor actuele informatie naar www.zigzagcity.nl. See www.zigzagcity.nl for up-to-date information.
p. 44