HIGHWAY CODE (MALTESE)

{ajr lil Her Majesty’s Stationery Office li ;entilment ta l-permess biex f’dan il-ktieb jintu]aw [afna mill-illustrazzjonijiet ori;inalment stampati f’ “The Highway Code” tar-Renju Unit stampat fl-1999.

Kumpilat mit-Taqsima tal-Bord dwar il-Kontroll tatTraffiku tal-Ministru g[at-Trasport u Komunikazzjoni bilkollaborazzjoni tal-Korp tal-Pulizija ta’ Malta, Dipartiment tal-Li/enzi u t-Testijiet u d-Dipartiment tatToroq.

Xog[ol ta’ traduzzjoni, typsetting u grafika mit-Taqsima tal-Pubblikazzjonijiet tad-Dipartiment ta’ l-Informazzjoni.

Mitbug[ fid-Dormax Press Settembru 2001

We r r e j Pa;na L-Ewwel G[ajnuna fit-Triq Parti I Parti II

Parti III Parti IV Parti V Parti VI Parti VII

5

It-Triq Il-Pedestrian Waqt il-Mixi Qsim tat-Triq Bil-Lejl Fil-Postijiet kollha minn fejn taqsam Zebra Crossings Dawl tat-Traffiku u Pelican Crossings Sinjali tad-Dawl li jikkontrollaw it-Traffiku Sitwazzjonijiet li je[tie;u aktar attenzjoni

7 9 9 12 12

Regoli g[a/-?iklisti Regoli g[a/-?iklisti bil-Mutur Regoli dwar Annimali Regoli dwar il-Karozzi tal-Linja Is-Sewwieq L-Ewwelnett Ftakar Vetturi li jirmunkaw u jg[abbu Tyres :enerali Bumpers normali tal-fabbrika Meta tg[abbi Dwal Tkun b’sa[[tek biex issuq Il-vista ta’ g[ajnejk Alko[ol u drogi In/identi u Breakdowns Regoli addizzjonali g[al toroq arterjali In/identi li jkunu jinvolvu prodotti perikolu]i

18 22 24 27 28 28 29 30 31 32 32#33 33 34 35 35#36 36

12 13 14 15 17

37 39

Pa;na Meta titlaq Regoli, teknika u parir g[as-Sewwieqa u Passi;;ieri Kollha Seat Belts Tfal fil-Karozzi Waqt is-sewqan Toroq One-Way Meta taqla’ karozza o[ra Kun prudenti Mobile phones u teknolo;ija fil-karozza Fi traffiku g[addej bil-mod Sewqan f’in[awi mibnija Bdil ta’ Direzzjoni Sewqan b’Lura G[aqda ta’ ]ew; toroq Id-Dritta fit-Triq Parir :enerali Regola ta]-}ew; Sekondi Roundabouts Ipparkjar Bil-lejl Mini L-u]u ta’ [ornijiet Xog[lijiet fit-toroq Regoli addizzjonali g[al toroq fejn jistg[u j;erru Sistema Contra Flow T[aris ta’ Sa[[et il-Pedestrians Limiti ta’ Velo/ità Distanzi biex Tieqaf Meta tiskiddja l-karozza Lista ta’ Li;ijiet u Regolamenti li jittrattaw traffiku ta’ vetturi u pedestrians Appendi/i II Sinjali tat-traffiku tad-dawl u bl-Idejn Appendi/i III Sinjali g[at-Traffiku Appendi/i IV Sinjali tal-Vetturi

39

40 41 42 42 46 46 47

48 48 49 49 51 51 53 54 54 55 59 61 62 62 63 63 63 64 65 66 68

Appendi/i I

70 71 73 83

L-EWWEL G{AJNUNA FIT-TRIQ GWIDA G{AL DAWK LI MHUMIEX IM{ARR:IN

Meta ti;ri disgrazzja>Ikkontrolla t-traffiku biex tevita in/ident ie[or (itlob g[ajnuna lis-sewwieqa u lin-nies wieqfa). ?aqlaq lill-midrub biss jekk ikun hemm periklu immedjat ta’ [ruq min[abba petrol imxerred (tpejjipx), jew jekk ma jistax ji;i skansat il-periklu mit-traffiku. Meta l-midrub g[andu ji;i m/aqlaq, ittrattah b’attenzjoni kbira, b’mod partikolari jekk ikun hemm suspett ta’ g[adam miksur jew ikun hemm ilmenti ta’ w;ig[ fid-dahar.

Waqqaf id-demm b’faxex mhux imxarrba jew b’imkatar indaf u b’g[afsa soda ta’ l-idejn, imfaxxa b’mod sod bil-maktur jew ingravata.

G[atti l-partijiet ma[ruqa b’faxex niexfa jew imkatar nodfa u mfaxxa b’maktur jew ingravata.

Fittex l-g[ajnuna minnufih. Qabbad lis-sewwieqa u ’l min ikun g[addej biex isej[u ambulanza, tabib u pulizija. }omm lill-midrub mimdud u msa[[an.

U]a drappijiet jew coats minn ta[t u minn fuq.

I//aqlaqx lill-midrub, jekk dan tista’ tevitah, sakemm jasal fuq il-post min jifhem.

Tag[ti ebda xorb - alko[ol, te jew xorb ie[or. (Ilmidrub jista’ jkollu b]onn l-anestesija fl-isptar).

KUN DEJJEM LEST G{AL DAK LI JISTA’ JINQALA’. Tg[allem l-ewwel g[ajnuna u ;orr filvettura tieg[ek materjal me[tie; g[al dan il-g[an.

5

PARTI I

It-Triq 1. It-triq normalment tikkonsisti f’karre;;ata u bankina jew ]ew; bankini (passa;;i g[an-nies). Il-karre;;ata hija ma[suba g[all-vetturi filwaqt li l-bankini huma ma[suba g[all-pedestrians. F’postijiet mhux abitati, flok bankini jkun hemm ;eneralment linji bojod kontinwi fil-;enb tattriq, mag[rufa b[ala hard shoulder.

2. Il-karre;;ati u l-bankini huma l-ewwelnett ma[suba g[al vetturi u pedestrians mexjin aktar milli g[al dawk weqfin. Il-vetturi weqfin m’g[andhomx ifixklu l-vetturi li jkunu mexjin. Il-pedestrians ukoll m’g[andhomx jo[olqu tfixkil fil-bankini.

3. Il-karre;;ati kultant ikunu maqsuma f’mog[dijiet permezz ta’ linji bojod miksurin, jew f’]ew; nofsijiet, wie[ed g[al kull direzzjoni li jkun sejjer it-traffiku, permezz ta’ linja bajda kontinwa. Fejn ma te]istix din illinja, g[andu jin]amm nofs it-triq li tista’ tintu]a b[ala llinja li taqsam it-traffiku li jkun sejjer fi]-]ew; direzzjonijiet opposti.

4. Toroq b’]ew; karre;;ati biss g[andhom karre;;ata g[al kull direzzjoni, li tkun maqsuma b’centre-strip jew reservation. L-ebda vettura m’g[andha tu]a dawn ilkarre;;ati bil-maqlub.

5. It-traffic islands huma ma[suba biex jg[inu t-traffiku jimxi a[jar f’salib it-toroq. Imxi skond ma juru t-tabelli li jkun hemm qabel taqbad traffic islands b[al dawn.

6. Ir-roundabout hija g[amla spe/jali ta’ traffic island.

Din ma tkunx bilfors tonda, i]da ting[araf minn tabelli apposta mwa[[la fil-vi/inanzi tag[ha. Huwa importanti li wie[ed joqg[od attent g[al dawn it-tabelli g[aliex irregoli normali ta’ min g[andu d-dritta jinbidlu fi xi ftit marroundabout. Roundabouts jistg[u jvarjaw fid-daqs u l-mod ta’ kif ikunu mibnija. Hemm roundabouts b’dijametru ta’ metru sa erba’ metri u jistg[u jkunu mi]bug[a fuq il-karre;;ata, jew ikunu b’mod li jintramaw.

7

Roundabouts b’dijametru aktar minn erba’ metri jinbnew u ma jkunux ji]]armaw.

7. It-toroq f’Malta huma ;eneralment immarkati b’sinjali tat-traffiku internazzjonali, i]da fejn ma jkunx hemm sinjali g[andhom ji;u osservati r-regoli normali talprudenza u tal-kortesija.

8. Il-limiti ta’ n[awi mibnija huma murija b’sinjal li jkollu l-isem tal-belt jew ra[al, jew b’sinjal ta’ limitu speçifikat ta’ velo/ità. I]da kull ;abra ta’ djar li fihom toqg[od jew tista’ toqg[od mhux anqas minn mitt ru[ tikkostitwixxi area abitata u ma tistax taqbe] velo/ità ta’ aktar minn 50 kilometru fis-sieg[a.

9. Meta triq li minnha jg[addi t-traffiku jkollha fuq il-;enb tag[ha toroq ta’ servizz b’mod li l-bini ma jkunx imiss direttament mag[ha, din it-triq tkun ikkunsidrata li qieg[da barra l-area mibnija.

10. B[ala regola, it-toroq prin/ipali huma dawk iddikjarati b[ala tali b’sinjali ta’ pre/edenza, u toroq relattivament inqas importanti b’sinjali “STOP” jew “GIVE WAY” b’linja bajda mi]bug[a matul il-karre;;ata. Jekk ji;ik xi dubju qis it-triq l-o[ra b[ala t-triq prin/ipali.

11. B[ala regola, triq hija disponibbli g[al kul[add u fi]]ew; direzzjonijiet, i]da /erti toroq huma projbiti g[al tip ta’ vetturi u#jew pedestrians kif ukoll g[al direzzjoni partikolari ta’ vja;;ar.

12. It-triq hija l-post fejn il-veru manjieri ta’ individwu, kemm jekk ikun isuq vettura bil-mutur u kemm jekk ikun pedestrian, jitqieg[du g[all-prova. Uri l-kortesija fit-triq.

Rari tinqala’ disgrazzja illi ma tkunx ikka;unata jew li ma ssirx, direttament jew indirettament, min[abba nuqqas ta’ kortesija fit-toroq.

IL-KORTESIJA FIT-TOROQ TBIEG{ED IL-MEWT MIT-TOROQ

8

PARTI II IL-‘PEDESTRIAN’ 13. Il-Pedestrians, (kif ukoll is-sewwieqa) huma responsabbli biex ju]aw tajjeb it-triq. Huma jistg[u jkunu responsabbli g[all-konsegwenzi kka;unati lilhom stess jew lil [addie[or min[abba nuqqas ta’ osservanza talLi;i.

Waqt il-mixi 14. Fejn hemm bankina jew passa;; adekwat, u]ah.

Evita mixi bla [sieb fil-karre;;ati. Dan huwa perikolu] g[alik innifsek u g[all-o[rajn.

15. Fuq bankina jew passa;;, timxix fit-tarf u b’dahrek lejn it-traffiku. Tin]ilx fit-triq qabel ma ti]gura ru[ek illi tista’ tag[mel dan bla periklu.

16. Pedestrians g[andhom jevitaw li jimxu f’toroq arterjali jekk ma jkunx hemm passa;;i g[all-mixi jew hard shoulder.

17. Fejn ma jkunx hemm passa;;i jew bankini, jew fejn dawn ma jkunux bi]]ejjed, imxi fuq il-lemin tat-triq faççata tat-traffiku. G[andek toqg[od [afna attent u g[andek timxi f’filliera wa[da jekk it-triq hija dejqa jew m’hemmx dawl bi]]ejjed. Dejjem ]omm qrib il-;enb tat-triq. Jekk tkun ;ej g[al liwja f’daqqa g[al-lemin aqsam it-triq minn kmieni biex hekk is-sewwieqa li jkunu ;ejjin ikunu jistg[u jarawk. Aqsam lura hekk kif ma jkunx hemm periklu biex tag[mel dan. Fejn hemm ftit dawl, kun ]gur li int liebes jew tkun qed i;;orr xi [a;a /ara, u bil-lejl ilbes faxx jew strixxa li tleqq ma’ drieg[ek, e//. Qatt m’g[andek tilbes ilbies skur bil-lejl.

18. Ta[t l-ebda /irkostanza m’g[andek timxi fuq ilkarre;;ata fejn din tkun maqtug[a mill-passa;; jew millbankina b’xi railings jew ktajjen.

19. Toqg[odx titnikker bla b]onn fuq il-karre;;ata. Ftakar li l-karre;;ata qieg[da l-ewwel u qabel kollox biex jg[addu minnha l-vetturi.

9

20. Grupp ta’ nies mexjin fuq il-karre;;ata g[andhom dejjem i]ommu fuq in-na[a tax-xellug tat-triq jew passa;;. G[andu jkollhom gwardjani f’distanzi adattati fuq quddiem u fuq wara u, bil-lejl, g[andu jkollhom dawl abjad fuq quddiem u dawl a[mar fuq wara. Il-gwardjani g[andhom jilbsu [wejje; fluworexxenti matul il-jum u li jirriflettu d-dawl matul il-lejl.

Qsim tat-Triq 21. Kodi/i ta’ Qsim [ieles mill-Periklu Il-pariri li ;ejjin fuq meta taqsam it-triq huma g[allpedestrians kollha. It-tfal g[andhom ji;u mg[allma lKodi/i u m’g[andhomx jit[allew barra wa[edhom qabel ma jkunu jifhmuh u ju]awh sewwa. L-età meta jkunu jistg[u jag[mlu dan hija differenti g[al kull tifel jew tifla. {afna tfal ma jkunux jafu jikkalkolaw kemm ikunu qeg[din i;erru l-vetturi u kemm ikunu g[adhom ’il bog[od. It-tfal jitg[allmu bl-e]empju, g[alhekk ;enituri u carers dejjem g[andhom jobdu sew il-Kodi/i meta jkunu barra mat-tfal tag[hom. Huma responsabbli biex jidde/iedu f’liema età t-tfal jistg[u ju]awh g[alihom bla periklu.

22. L-ewwel sib post bla periklu minn fejn taqsam. {afna a[jar li taqsam minn subway, pontijiet g[all-passa;; bilmixi, islands, zebra (postijiet ta’ qsim g[all-pedestrians) jew pelican crossing, jew fejn hemm post minn fejn taqsam ta[t il-kontroll ta’ uffi/jal tal-pulizija, school crossing patrol jew gwardjan tat-traffiku. Inkella ag[]el post minfejn tkun tista’ tara sew in-na[at kollha. Ipprova evita li taqsam minn bejn vetturi pparkjati u kisriet f’daqqa u lqu//ata ta’ telg[at. Mur f’post fejn is-sewwieqa jkunu jistg[u jarawk sew.

23. Qabel taqsam, ieqaf qabel ma saqajk i[allu l-bankina, fejn int tkun tista’ tara jekk ikun ;ej xi [add. Tersaqx qrib [afna tat-traffiku. Jekk m’hemmx bankina jew sidewalk ]omm lura mit-tarf tat-triq i]da kun ]gur li tista’ tara t-traffiku li jkun ;ej u li t-traffiku jkun jista’ jara lilek.

24. {ares sewwa madwarek u isma’. Il-vetturi jistg[u ji;u minn kull direzzjoni. Isma’ sewwa, g[ax kultant tista’ tisma’ t-traffiku qabel ma tarah.

10

25. Jekk tkun ;ejja xi vettura, [alliha tg[addi. Er;a’ [ares madwarek u isma’. Taqsamx qabel ma jkun hemm qtug[ ming[ajr periklu fit-traffiku u inti tkun ]gur li hemm [afna [in. Ftakar, anke jekk vettura g[adha ’l bog[od, tista’ tkun riesqa b’velo/ità kbira.

26. Meta ma jkunx hemm periklu, aqsam dritt it-triq – ti;rix, tmurx la;enba. Ibqa’ [ares u issemma’ g[at-traffiku waqt li tkun qed taqsam, fil-ka] li jkun hemm xi traffiku li ma tkunx rajtu, jew fil-ka] li jitfaçça xi traffiku g[allarrieda.

F’G[aqda ta’ ]ew; toroq 27. Meta tkun qed taqsam it-triq, oqg[od attent g[attraffiku li jkun ;ej fit-triq, spe/jalment minn warajk.

Barrieri g[as-sigurtà tal-pedestrians 28. Fejn hemm railings jew ktajjen, aqsam it-triq biss fejn hemm ftu[ provdut g[all-pedistrians. Qatt m’g[andek taqbe] dawn ir-railings jew ktajjen jew timxi bejnhom u bejn it-triq.

Mog[dijiet spor;uti ’l fuq 29. Studs ]g[ar spor;uti ’l fuq li jistg[u jin[assu bissieq jistg[u jkunu ta’ g[ajnuna g[all-g[omja jew g[al dawk neqsin mid-dawl biex jindunaw li qorbu post minn fejn jistg[u jaqsmu b’bankina fil-baxx.

Toroq one-way 30. Dejjem ara ’l fejn ikun sejjer it-traffiku. Taqsamx qabel tkun ]gur li tista’ tag[mel dan bla periklu. Qatt m’g[andek tieqaf fit-triq. Karre;;ati tal-karozzi tal-linja u tal-bicycles jistg[u jkunu fid-direzzjoni opposta g[allkumplament tat-traffiku.

Karre;;ati tal-karozzi tal-linja u /-/iklisti 31. Oqg[od attent meta tkun qed taqsam dawn ilkarre;;ati g[ax it-traffiku jista’ jkun g[addej b’veloçità akbar minn dak ta’ karre;;ati o[ra, jew ikun kontra ddirezzjoni tat-traffiku.

11

Passa;;i u]ati wkoll mi/-/iklisti 32. Mog[dijiet g[a/-/iklisti jistg[u jkunu g[addejjin ma’ ;enb il-bankini, b’linja divi]orja li tifridhom. }omm fuq in-na[a ma[suba g[all-pedestrians. Oqg[od [afna attent fejn i/-/iklisti u pedestrians ju]aw it-tnejn l-istess mog[dija ming[ajr xejn jifridhom.

Vetturi pparkjati 33. Jekk g[andek taqsam it-triq minn bejn karozzi pparkjati, u]a t-truf ta’ barra tal-vetturi daqs li kieku kienu l-kurduna tal-bankina. Ieqaf hemm u kun ]gur li tista’ tara sewwa madwarek u li t-traffiku jista’ jara lilek. Qatt m’g[andek taqsam it-triq minn quddiem, jew minn wara, xi vettura bil-magna startjata, speçjalment vettura kbira, g[ax is-sewwieq ma jkunx jista’ jarak.

Vetturi li jre;;g[u lura 34. Qatt m’g[andek taqsam wara vettura li waslet biex tre;;a’ lura jew qieg[da tre;;a’ lura, li tkun turi dwal bojod tar-rivers jew permezz ta’ [orn apposta fuq wara.

Vetturi mexjin 35. Qatt m’g[andek tirkeb jew taqbe] jew i]]omm ma’ vettura miexja.

Bil-lejl 36. Ilbes xi [a;a li tleqq biex ikun aktar fa/li li o[rajn jarawk. Jekk m’hemmx pedestrian crossing fil-qrib, aqsam it-triq [dejn dawl tat-toroq sabiex it-traffiku jkun jista’ jarak aktar fa/ilment.

Qsim tat-triq Mill-postijiet kollha minn fejn taqsam 37. Meta tkun qed tu]a kull tip ta’ post minn fejn taqsam g[andek>

• tkun ]gur li t-traffiku jkun waqaf qabel ma tibda 12

taqsam g[an-na[a l-o[ra jew timbotta l-pram fil-crossing.

• dejjem aqsam bejn l-istuds jew fuq i]-zebra markings. Qatt m’g[andek taqsam mill-;enb talcrossing jew fuq i]-zig zag lines.

Qatt m’g[andek tieqaf fuq zebra jew pelican crossings.

Zebra crossings 38. It-traffiku jista’ jkun je[tie; [afna [in biex jarak u jieqaf fil-crossing, u meta jkun hemm i]-]liq il-vetturi jkollhom b]onn aktar [in. Stenna sakemm it-triq tkun bla traffiku, jew li t-traffiku jkun waqaf mi]-]ew; direzzjonijiet qabel ma taqsam. Ibqa’ [ares fi]-]ew; na[at, u issemma’, fil-ka] li sewwieq jew passi;;ier ma jkunux rawk u jipprovaw jaqilg[u vettura li tkun waqfet.

39. Qatt m’g[andek tieqaf f’tarf il-bankina ta’ pedestrian crossing jekk m’g[andekx [sieb li taqsam.

40. Toqg[odx titnikker f’pedestrian crossing i]da aqsam malajr kemm jista’ jkun.

41. Meta jkun hemm island f’nofs pedestrian crossing, stenna fuq l-istand qabel ma taqsam it-tieni nofs tat-triq – dak hu crossing separat.

42. Taqbadx u tin]el fuq il-karre;;ata bil-[sieb li g[andek id-dritta meta tkun f’post ta’ qsim g[al pedestrians. Stenna g[al spazju fit-traffiku, b’mod speçjali jekk in-numru ta’ pedestrians ikun ]g[ir u ttraffiku jkun g[adu kif twaqqaf ftit qabel.

43. Fejn ikun hemm post ta’ qsim g[al pedestrians (jew subway) jew f’distanza ta’ madwar 50 metru ’l bog[od minnek, taqsamx it-triq minn x’imkien ie[or.

13

{dejn dwal tat-traffiku u pelican crossings Dwal tat-traffiku 44. Jista’ jkun hemm sett spe/jali ta’ dwal g[al pedestrians. Aqsam it-triq biss meta tixg[el il-figura l-[adra. Jekk tkun bdejt taqsam it-triq u l-figura l-[adra tintefa’, xorta jkollok [in biex tasal in-na[a l-o[ra, i]da titnikkirx. Jekk ma jkunx hemm dwal g[allpedestrians, [ares sew u taqsamx qabel id-dwal g[attraffiku jkunu [omor u t-traffiku jkun waqaf. Ibqa’ [ares u //ekkja g[al xi traffiku li jkun qed idur malkantuniera. Ftakar li d-dwal tat-traffiku jistg[u j[allu traffiku jg[addi minn xi karre;;ati filwaqt li minn xi karre;;ati o[ra jkun waqaf.

Pelican crossings 45. Ag[fas il-buttuna tal-kontroll biex tixg[el is-sinjali tat-traffiku. Taqsamx qabel ma tintwera figura [amra.

Meta tinwera figura [adra fissa, i//ekkja li t-traffiku jkun waqaf imbag[ad aqsam b’attenzjoni. Xi crossings jista’ jkollhom figura [adra li tteptep b[ala twissija li d-dwal dalwaqt jibdlu fl-a[mar. M’g[andekx tibda taqsam meta l-figura l-[adra tibda tteptep. Jekk tkun di;à bdejt g[andu jkollok [in bi]]ejjed biex tkompli taqsam bla periklu.

46. F’xi pelican crossings ikun hemm [oss idoqq biex jindika lill-g[omja jew dawk neqsin mid-dawl meta jkun hemm figura [adra fissa u jista’ jkun hemm sinjal li jin[ass biex jg[in lill-persuni b’di]abilità.

47. Meta t-triq tkun traffiku]a, it-traffiku fuq il-;enb tieg[ek jista’ jkollu jieqaf anke jekk id-dawl g[alih ikun a[dar. It-traffiku jista’ jibqa’ g[addej fuq in-na[a l-o[ra tat-triq, g[alhekk dejjem ag[fas il-buttuna u stenna g[as-sinjal biex taqsam.

14

Sinjali bid-dawl li jikkontrollaw it-traffiku

Tostakolax post minn fejn jaqsmu

48. Sinjali ;enerali ta’ dawl g[at-traffiku

A{MAR ifisser ieqaf. Stenna wara l-linja fejn g[andek tieqaf fuq ilkarre;;ata.

A { M A R u G{AMBRA wkoll ifissru ieqaf.

Tibqax g[addej jew titlaq qabel ma juri l-A[dar.

A{DAR ifisser tista’ tibqa’ sejjer jekk ma hemm xejn xi jtellef.

Oqg[od attent speçjalment jekk fi[siebek iddur lejn ixxellug jew lejn il-lemin u ag[ti preçedenza linnies li jkunu qed jaqsmu.

G { A M B R A jfisser “Ieqaf” fuq il-linja biex tieqaf.

Tista’ tibqa’ sejjer biss jekk lG{AMBRA jidher wara li inti tkun qsamt il-linja biex tieqaf jew jekk tant tkun qrib li jekk tieqaf tista’ tikkaw]a in/ident.

G{AMBRA wa[du jteptep ifisser ‘G[addi b’kawtela’

VLE::A {ADRA flimkien ma’ sinjal a[dar - jekk çaqliq f’çerta direzzjoni jit[alla jsir qabel jew wara ma jixg[el la[dar kollu. Jekk ma jkunx g[addej traffiku tkun tista’ ssuq i]da biss fid-direzzjoni murija bil-vle;;a.

Tista’ tag[mel dan juru x’juru d-dwal l-o[ra.

15

Struzzjonijiet g[all-pedestrians fuq il-buttuni tal-kontroll li juru fa]ijiet ta’ mixi ta’ pedestrians fis-sinjali tad-dawl

Dwal [omor jixeg[lu u jitfu

Dwal [omor jixeg[lu u jitfu wara xulxin ifissru li g[andek TIEQAF.

IEQAF meta juruk id-dwal g[at-traffiku

Ikun a[jar li taqsam fejn ikun hemm traffic island finnofs tat-triq jekk ma jkunx hemm post qrib minn fejn taqsam. U]a l-Kodi/i biex taqsam bla periklu biex tmur g[al traffic island imbag[ad ieqaf u er;a’ u]aha biex taqsam in-nofs li jmiss tat-triq.

16

49. Taqsamx it-triq la f’post ta’ qsim u l-anqas x’imkien ie[or kontra s-sinjal li jag[tik uffi/jal tal-pulizija, gwardjan tat-traffiku jew school crossing patrol. Tista’ taqsam anke jekk id-dawl juri mod ie[or, kemm-il darba tkun ordnat biex tag[mel hekk, i]da ag[mel dan minn quddiemhom.

Meta g[andek toqg[od aktar attent Vetturi ta’ emer;enza 50. Jekk tkun ;ejja ambulanza, fire engine, pulizija jew vettura o[ra ta’ emer;enza li jkollha dwal blu jixeg[lu u jitfu, headlights u#jew sireni, ]omm ’il bog[od mit-triq.

Karozzi tal-linja 51. In]el jew itla’ biss fuq il-karozza tal-linja meta din tkun waqfet biex t[allik tag[mel dan. Oqg[od attent mi/-/iklisti, e//, resqin g[an-na[a li tkun nie]el minnha. Qatt m’g[andek taqsam it-triq e]att minn wara jew quddiem karozza tal-linja< stenna sakemm din tkun telqet u int tkun tista’ t[ares sew fi]-]ew; direzzjonijiet.

Karozzi 52. Oqg[od attent jekk ti;i f’karre;;ata biex tid[ol jew to[ro; minn karozza. Fejn tista’ u]a l-bibien tan-na[a tal-bankina. Anke jekk is-sewwieq tal-karozza jista’ jkollu ju]a l-bieba fuq barra, dejjem g[andu jkun possibbli g[all-passi;;ieri li ju]aw il-bibien tan-na[a tal-bankina.

Attenzjoni g[at-Tfal 53. Tfal ]g[ar qatt m’g[andhom ji;u fdati wa[idhom la fuq il-bankini u l-anqas fit-triq. Meta tkun barra, imxi bejnhom u bejn it-traffiku, ]ommilhom idejhom sewwa< kun ]gur li t-tfal ]g[ar ikunu marbutin fil-push-chair, jew mexxxihom marbutin bi/-/ingi. T[allihomx ji;ru fit-triq.

Attenzjoni g[all-Anzjani u persuni b’di]abilità 54. L-anzjani jdumu biex jirrea;ixxu u jimxu bil-mod.

Persuni b’di]abilità, spe/jalment l-g[omja u dawk fuq wheelchair huma l-i]jed vulnerabbli. G[andhom ifittxu u jing[ataw l-g[ajnuna kull meta jin[ti;uha, speçjalment biex jaqsmu t-triq. L-g[omja g[andhom dejjem jimxu b’bastun abjad.

17

Parti III REGOLI G{A?-?IKLISTI Ilbies 55. G[andek tilbes>• elmu protettiv li jkun konformi mar-regolamenti li qeg[din fis-se[[.

• ilbies adattat g[as-cycling. Tilbisx [wejje; li jistg[u jit[abblu mal-katina, jew rota jew li jistg[u jg[attu d-dwal.

• ilwien /ari jew ilbies ie[or li jg[in lil min ju]a t-triq biex jarak matul il-jum u f’dawl baxx.

G[in lilek innifsek biex [addie[or jarak

• ilbies li jleqq u#jew a//essorji (/intorini, strixxi maddrieg[ jew mal-g[aksa) fid-dlam.

56. Bil-lejl il-bicycle tieg[ek G{ANDU JKOLLHA d-dwal ta’ quddiem u ta’ wara mixg[ulin. G[andu jkollha wkoll riflettur a[mar fuq wara (u nirrakkomandaw ukoll li tu]a rifletturi lewn g[ambra mal-pedali). Dwal iteptpu u rifletturi o[ra jistg[u jg[inuk biex jarawk i]da m’g[andhomx jintu]aw ming[ajr id-dwal.

Meta tkun issuq bicycle 57. Fejn hemm mog[dija g[a/-/iklisti, u]aha. Hawn tista’ ssuq aktar fi]-]gur. Oqg[od attent meta tg[addi ma’ ;enb pedestrians, spe/jalment tfal, anzjani u nies b’di]abilità, u ag[tihom [afna wisa’. Dejjem kun lest li tnaqqas il-velo/ità u tieqaf jekk me[tie;.

18

Mog[dijiet g[a/-?iklisti 58. Dawn huma mmarkati b’linji bojod (li jistg[u jkunu maqtug[in) tul il-karre;;ata. Suq f’din il-mog[dija kull meta tista’.

DEJJEM> • suq il-bicycle fuq ix-xelluq tat-triq kemm-il darba ma tkunx qed tu]a mog[dija g[all-bicycle li hija mmarkata b’mod /ar g[al sewqan bil-bicycle two-way.

• suq f’filliera wa[da f’toroq dojoq jew traffiku]i.

• a[seb f’[addie[or li qed ju]a t-triq, spe/jalment pedestrians g[omja u dawk neqsin mid-dawl. {allihom jindunaw li tinsab hemm billi, per e]empju, iddoqq ilqanpiena.

• ]omm idejk it-tnejn fuq il-handle bars barra meta tkun qed tag[mel sinjal jew tibdel il-gear.

• ]omm saqajk it-tnejn fuq il-pedali.

• qatt m’g[andek issuq qrib ta’ wara ta’ vettura o[ra.

• qatt m’g[andek i;;orr xi [a;a li taffettwa l-bilan/ tieg[ek jew li tista’ tit[abbel mar-roti tieg[ek jew mal-katina.

59. Inti g[andek • t[ares madwarek qabel ma taqla’ ’l barra mill-bankina, iddur jew timmanuvra, biex tkun ]gur li m’hemmx periklu biex tag[mel dan. Ag[mel sinjal /ar biex turi lil [addie[or li jkun ju]a t-triq x’bi [siebek tag[mel.

• oqg[od attent minn qabel g[al xi ostakli fit-triq, b[al spralli, [ofor u vetturi pparkjati sabiex int ma jkollokx b]onn tikser f’daqqa biex tevitahom. Ag[ti [afna wisa’ meta tg[addi [dejn vetturi pparkjati u oqg[od attent g[al xi bieba li tista’ tinfeta[ minn fejn tkun g[addej.

• Oqg[od [afna aktar attent [dejn [otob u espedjenti tat-traffiku o[ra biex imewtu s-sewqan.

60. Qatt m’g[andek • i;;orr passi;;ier kemm-il darba l-bicycle tieg[ek ma tkunx mag[mula g[al hekk jew a;;ustata biex tag[mel dan.

• i]]omm ma’ vettura jew trailer g[addejjin.

• issuq kif ;ie ;ie, traskurat u perikolu].

• issuq ta[t l-influwenza tax-xorb jew drogi.

19

• issuq mal-;enb jew fuq il-bankina.

• t[alli l-bicycle tieg[ek fejn tista’ tkun ta’ periklu jew tostakola lill-o[rajn li jkunu ju]aw it-triq jew pedestrians, per e]empju tmidda fuq il-bankina.

• taqsam il-linja ta’ fuq meta d-dwal g[at-traffiku jkunu [omor.

Mog[dijiet g[all-karozzi tal-linja 61. Dawn jistg[u jintu]aw biss minn /iklisti jekk issinjali jinkludu simbolu ta’ bicycle.

Inti g[andek tobdi s-sinjali kollha tat-traffiku u s-sinjali tad-dawl kollha tat-traffiku.

Salib it-Toroq Fuq ix-Xellug 62. Meta tkun riesaq fuq ix-xellug, oqg[od attent g[allvetturi li jkunu qeg[din iduru quddiemek, ’il barra minn u fuq il-;enb tat-triq. Issuqx fuq in-na[a ta’ ;ewwa ta’ vetturi li jkunu qeg[din jag[mlu sinjal jew li jkunu qeg[din inaqqsu l-velo/ità biex iduru fuq ix-xellug.

Vetturi twal aktar je[tie;u wisa’ biex jikkwartjaw

63. Spe/jalment oqg[od attent g[al vetturi twal li jkollhom b]onn [afna spazju biex iduru fil-kantunieri. Jista’ jkollhom ji;bdu lejn il-lemin qabel ma jduru fuq ix-xellug.

Stenna sakemm ikunu lestew il-manuvra g[ax ir-roti ta’ wara ji;u qrib [afna tal-bankina meta jkunu jdawru. Ara ma tippruvax issuq fil-fet[a bejnhom u l-bankina.

20

Fuq il-Lemin 64. Jekk tkun qieg[ed iddawwar g[al fuq il-lemin, iççekkja t-traffiku warajk, imbag[ad ag[mel sinjal g[annofs tat-triq. Stenna sakemm ikun hemm wisa’ bi]]ejjed bla periklu fit-traffiku li jkun ;ej qabel ma tkompli d-dawra.

Jista’ jkun i]jed fi]-]gur jekk tistenna fuq ix-xellug sakemm ikun hemm spazju bi]]ejjed jew inkella li tin]el minn fuq il-bicycle u timbuttaha g[an-na[a l-o[ra tattriq.

Toroq b’Karre;;ati kull na[a 65. Ftakar li vetturi fil-bi//a l-kbira tat-toroq b’karre;;ata kull na[a aktar i;erru minn meta jkunu f’toroq b’karre;;ata wa[da. Meta taqsam stenna sakemm jaqta’ t-traffiku u aqsam il-karre;;ata li jmiss.

Roundabouts 66. Id-dettalji kollha dwar il-pro/edura t-tajba marroundabouts jinsabu fit-taqsima fuq “Roundabouts”. Irroundabouts jistg[u jkunu ta’ periklu u g[andek tmur [dejhom b’attenzjoni.

67. Tista’ t[ossok aktar ]gur jekk i]]omm max-xellug tar-roundabouts jew tin]el u tmexxi r-rota tieg[ek madwar il-bankina jew mat-tarf tag[ha. Jekk tiddeçiedi li ]]omm max-xellug g[andek> • tkun taf li s-sewwieqa jistg[u ma jarawkx malajr.

• toqg[od aktar attent meta ssuq ir-rota minn exits u tkun tista’ te[tie; li tag[mel sinjal g[al-lemin biex turi li m’intix se twarrab mir-roundabout.

• toqg[od attent minn vetturi li jkunu se jaqsmu triqtek biex i[alli jew imissu r-roundabout.

68. Ag[ti l-wisa’ lill-vetturi kbar mar-roundabout g[ax dawn je[tie;u aktar spazju biex iduru. Issuqx fl-ispazju li jkunu je[tie;u biex iduru mar-roundabout. Jista’ jkun a[jar li tistenna sakemm ikunu tbieg[du mir-roundabout.

Meta taqsam it-triq 69. Taqsamx issuq il-bicycle fuq pelican jew zebra crossing. In]el minn fuq ir-rota u mexxiha g[an-na[a l-o[ra.

21

Parti IV

Regolamenti g[all-Motorcyclists Dawn ir-Regoli huma b’]ieda ma’ dawk fl-artikoli li ;ejjin u li japplikaw g[all-vetturi kollha. :enerali 70. F’kull vja;; li jag[mel, anke jekk fil-qrib, is-sewwieq tal-motorcycle, scooter jew moped flimkien ma’ dak li jkun riekeb wara, ikollhom jilbsu l-elmu protettiv. L-elmi protettivi g[andhom ikunu skond ir-Regolamenti u g[andhom ikunu marbutin sew. Ta’ min jilbes ukoll protezzjoni g[all-g[ajnejn, boots sodi, ingwanti u lbies adattat li jista’ jg[in biex jipprote;ik jekk taqa’. Ta[sibx li tista’ tilbes ilbies [afif tan-nylon g[ax il-[ruq tal-friction fil-ka] li taqa’ huwa ta’ w;ig[ kbir.

Dejjem g[atti dirg[ajk u ri;lejk.

71. M’G[andekx i;;orr aktar minn passi;;ier wie[ed fuq wara u huwa#hija g[andu#ha jirkeb#tirkeb sew fuq isseat u bi]-]ew; saqajn fuq il-footrests.

Sewqan tal-Motorcycle fid-dawl tal-jum 72. {allihom jarawk kemm tista’ mid-direzzjonijiet kollha.

Preferibilment ilbes elmu protettiv abjad jew ta’ lewn /ar u lbies jew strixxi fluworexxenti. Id-dwal ta’ quddiem, ukoll jekk fid-dawl qawwi tal-jum, jista’ wkoll jag[mlek tidher façilment. Kun ]gur li jistg[u jarawk.

G[in lilek innifsek biex [addie[or jarak

22

Sewqan fid-dlam 73. Ilbes [wejje; jew strixxi li jleqqu biex itejbu /-/ans tieg[ek li jarawk fid-dlam. Dawn jirriflettu d-dawl millfanali l-kbar ta’ vetturi o[rajn, u jag[mluha aktar fa/li li jarawk mill-bog[od.

Meta ddur 74. G[andek tkun taf x’hemm warajk u fil-;nub tieg[ek qabel ma ddur. {ares warajk< u]a l-mirja li jkollok imwa[[lin. Meta tkun qed taqla’ queues tat-traffiku, oqg[od attent g[all-pedestrians li jkunu qed jaqsmu minn bejn il-vetturi u g[al vetturi li [er;in minn salib it-toroq.

Ftakar> Osserva - Ag[mel Sinjal - Immanuvra

23

Parti V

Regoli dwar l-Annimali Rikkieba ta]-]wiemel Tag[mir ta’ sigurtà 75. Tfal ta[t l-14-il sena dejjem g[andhom jilbsu elmu protettiv waqt li jkunu rekbin i]-]iemel. L-elmu G{ANDU JKUN MARBUT SEW. Tajjeb li rikkieba o[ra jie[du wkoll dan il-parir.

Lbies ie[or 76. G[andek tilbes • boots jew ]arbun b’qieg[ u g[arqub ibsin.

• ilbies ta’ lewn /ar jew fluworexxenti fid-dawl tal-jum.

• ilbies li jleqq jekk g[andek tirkeb bil-lejl jew f’vi]ibilità [a]ina.

Bil-lejl 77. Ikun a[jar jekk ma ssuqx i]-]iemel fit-triq bil-lejl jew fil-g[abex, imma jekk tag[mel dan, kun ]gur li ]-]iemel ikollu faxex li jleqqu ftit ’il fuq mill-g[ekiesi. :orr mieg[ek dawl li juri l-abjad fuq quddiem u l-a[mar wara.

Meta tirkeb i]-]iemel 78. Qabel issuq ]iemel fit-triq g[andek> • ti]gura li x-xedd kollu ji;ih sew u jkun f’kundizzjoni tajba.

• tkun ]gur li tista’ tikkontrolla li]-]iemel sew.

79. Dejjem suq ma’ ]wiemel o[rajn inqas nervu]i jekk ta[seb li ]-]iemel tieg[ek jitnaffar mit-traffiku. Qatt m’g[andek tirkeb ]iemel ming[ajr sella f’toroq pubbli/i.

Qabel titlaq jew iddur, [ares warajk biex tkun ]gur li m’hemmx periklu, imbag[ad ag[mel sinjal /ar b’idejk.

80. Meta to[ro; fit-triq g[andek • i]]omm fuq ix-xellug.

• i]]omm idejk it-tnejn fuq ir-riedni kemm-il darba ma tkunx qieg[ed tag[mel xi sinjal.

• i]]omm saqajk it-tnejn fl-istaffa.

• tirkeb wa[dek – trikkeb lil [add.

24

• tirkeb bla ma ;;orr xejn li jista’ jfixkel il-bilan/ tieg[ek jew li jit[abbel fir-riedni.

• i]]omm li]-]iemel li qed tmexxi fuq ix-xellug tieg[ek.

• issuq fid-direzzjoni tal-mixja tat-traffiku fi triq one-way.

• issuq ma’ [add ie[or ma’ ;enbek, u irkeb f’filliera wa[da fejn it-triq tidjieq jew tavvi/ina liwja.

81. In;enji mi;budin mi]-]wiemel g[andhom jevitaw toroq prin/ipali jew traffiku]i imma jsuqu f’toroq sekondarji. I]-]wiemel m’g[andhomx jintrikbu jew jg[addu minn toroq prin/ipali jew traffiku]i.

82. B’]ieda ma’ dan, int M’G{ANDEKX ti;bed i]-]iemel f’sidewalk, bankina jew minn fejn jg[addu l-bicycles imma g[andek tibqa’ fit-triq.

83. Evita r-roundabouts fejn huwa possibbli. Jekk tu]ahom int g[andek> • i]]omm max-xellug u toqg[od attent g[all-vetturi li jkunu qed jaqsmu minn quddiemek biex jitilqu jew jaqbdu roundabout.

• ag[mel sinjal g[al-lemin meta tkun qed issuq minn [ru; biex turi li m’intix se titlaq ir-roundabout.

• ag[mel sinjal g[ax-xellug e]att qabel ma titlaq irroundabout.

Klieb u annimali o[ra 84. La titlaqx kelb ji;ri wa[du fit-triq. Mexxih b’/inga qasira fuq il-bankina, fit-triq jew mog[dija ma[suba g[a/-/iklisti.

85. Meta tkun f’vettura kun ]gur li l-klieb jew annimali o[ra jkunu marbutin tajjeb biex ma jtellfukx millattenzjoni waqt li tkun qed issuq jew iwe;;g[uk jekk tieqaf f’daqqa.

86. Kun ]gur li ma jkunx hemm traffiku qabel ma to[ro; jew tie[u annimali fit-triq.

87. Meta tkun tmexxi mer[la annimali, g[andek tikkontrollaha l-[in kollu. Dejjem ]omm ru[ek bejn lannimali u t-traffiku u ]omm l-annimali fit-tarf tat-triq.

25

Jekk tista’ ibg[at lil [addie[or quddiem biex jav]a littraffiku f’postijiet ta’ periklu b[al liwjiet jew il-qu//ata ta’ telg[a. Ikun [afna a[jar li ma tmexxix mer[la fid-dlam, imma jekk tag[mel dan, ;orr id-dwal wara n]ul ix-xemx, bojod fuq quddiem u [omor fuq wara. Jekk il-mer[la tkun kbira [afna, g[andha tinqasam f’mer[liet i]g[ar u dejjem titmexxa minn ]ew; persuni jew aktar.

M’g[andekx tmexxi baqar, nag[a; jew mog[o] f’ebda triq prin/ipali jew traffiku]a.

Vetturi mi;buda minn annimal 88. Sewwieqa ta’ vetturi mi;buda minn annimal g[andhom jobdu l-istess regoli b[al sewwieqa ta’ vetturi o[ra. M’g[andhom l-ebda privile;; spe/jali g[ax il-vettura tag[hom hija mi;buda minn bhima.

G[andhom ikunu jafu l-limitazzjonijiet sa fejn jistg[u jikkontrollaw il-vetturi u l-bhejjem tag[hom u l-perikli li jista’ jkollhom. G[andhom jag[mlu sinjal b’idejhom x’bi [siebhom jag[mlu kull meta jag[]lu li jibdlu ddirezzjoni jew jieqfu. Bil-lejl, g[andhom ji]guraw li lvetturi tag[hom ikollhom dwal quddiem u wara kif imsemmi.

26

Parti VI

Regoli g[all-karozzi tal-linja Dawn ir-Regolamenti huma b’]ieda g[al dawk fittaqsimiet li ;ejjin li japplikaw g[all-vetturi kollha.

89. Il-karozzi tal-linja G{ANDHOM i]ommu man-na[a tax-xellug jew fil-mog[dija tan-na[a tal-bankina talkarre;;ata barra meta din il-mog[dija tkun okkupata minn vettura wieqfa jew xkiel ie[or.

90. Il-karozzi tal-linja g[andhom jieqfu fil-postijiet immarkati g[all-waqfien jew fid-da[liet fejn dawn ikunu pprovduti g[alihom. Meta ]ew; karozzi tal-linja jew i]jed jaslu flimkien f’bus stop, g[andhom jersqu ma’ xifer il-bankina, wa[da wara l-o[ra, u meta jitilqu huma g[andhom isegwu l-ordni kif ikunu waslu. Il-karozzi tallinja m’g[andhomx jaqsmu s-sinjal abjad parallel maxxifer tal-bankina meta jitilqu mill-bus stop.

91. Meta jieqfu f’bus stop, sew jekk dan ikun ipprovdut bil-linji bojod xierqa u kemm jekk le, il-karozzi tal-linja g[andhom jersqu e]att max-xifer tal-bankina biex ilpassi;;ieri jkunu jistg[u jin]lu mill-karozza u jirkbuha direttament mill-bankina.

92. Meta jitilqu mill-bus stop, il-karozzi tal-linja m’g[andhomx idawru g[al nofs it-triq, i]da g[andhom i]ommu vi/in kemm jista’ jkun tax-xifer tal-bankina.

93. Il-karozzi tal-linja g[andhom jitilqu mill-venda bilmagni tag[hom imqabbdin u bil-gear ingranat. Ilmagna g[andha tin]amm startjata matul il-vja;; kollu.

94. Il-magna g[andu jkollha qawwa bi]]ejjed u tkun mi]muma f’kundizzjoni tajba u misjuqa b’mod tajjeb hekk li ma tarmix du[[an meta l-karozza tal-linja tkun misjuqa g[at-telg[a b’tag[bija s[i[a.

95. La l-passi;;ieri lanqas is-sewwieqa ma jistg[u jpejpu la f’xarabank, la f’coach u lanqas f’minibus.

96. L-ebda radju jew mu]ika rekordjata ma jistg[u jindaqqu f’xarabank, coach jew minibus waqt il-vja;;.

27

Parti VII

Is-Sewwieq L-ewwelnett ftakar 97. F’Malta, it-traffiku g[andu j]omm fuq in-na[a taxxellug tat-triq.

98. Il-vetturi kollha fit-triq g[andu jkollhom il-li/enza me[tie;a u g[andhom ikunu assigurati kontra r-riskji ta’ terzi persuni u kull persuna li ssuq vettura bil-mutur g[andu jkollha li/enza valida g[at-tip ta’ vettura li jkun je[ti;ilha ssuq.

99. Il-li/enza tas-sewqan tieg[ek g[andha tkun iffirmata (bil-linka).

100. Kun ]gur illi l-vettura tieg[ek tinsab fi stat tajjeb ta’ tiswija u tkun tajba g[al kollox g[al fuq it-triq, u ara li jkollok /ertifikat tal-V.R.T., jekk ikun il-ka]. Ag[ti attenzjoni partikulari g[all-brejkijiet, il-mekkani]mu ta’ l-isteering, it-tyres u d-dawl. Kun af tajjeb ilvettura tieg[ek u l-limitazzjonijiet tag[ha. {u [sieb li ti;i serviced u spezzjonata regolarment. (Ara Appendi/i V).

101. Qabel ma tikri jew tislef vettura, kun ]gur li lvettura tinsab f’kundizzjoni perfetta u bla periklu u li lpersuna li tkun se te[odha jkollha li/enza valida ta’ sewqan g[al Malta, kif ukoll tkun koperta b’polza ta’ sigurtà u tifhem sew u tkun kapa/i t[addem il-kontrolli ta’ dik il-vettura partikulari.

102. Instructor li jkun se jie[u wie[ed li qed jitg[allem isuq g[al lezzjoni tas-sewqan, g[andu ji]gura li matul illezzjoni, il-vettura jkollha mwa[[la sewwa mag[ha lpjan/i skond ir-regolamenti, u li dak li jkun qieg[ed jitg[allem, isuq biss il-vettura fil-post u fil-[inijiet speçifikati fil-permess ma[ru; f’ismu.

103. Persuna li tkun g[addiet minn prova ta’ sewqan u tkun [adet li/enza tas-sewqan, g[andha tu]a 28

[sieb u attenzjoni spe/jali, u ma ssuqx f’toroq traffiku]i [afna g[all-ewwel ftit xhur. Li/enza tassewqan tag[ti l-kwalifika i]da mhux il-kapa/ità. Din ti;i wara esperjenza tajba, i]da min isuq g[andu dejjem jevita li jkollu fidu/ja ]ejda fih innifsu.

104. Velo/ità ]ejda tkabbar kemm il-possibbiltà kif ukoll il-gravità ta’ l-in/identi. Velo/ità ]ejda u nuqqas ta’ paçenzja huma sinjali ta’ sewqan [a]in u jistg[u jkunu ta’ periklu g[al persuni bla [tija. Fid-distanzi qosra li normalment jinsabu f’Malta, id-differenza fil[inijiet bejn vja;; mag[mul b’velo/ità qawwija u ie[or ta’ sewqan moderat, hija ta’ ftit minuti.

105. Il-kundizzjoni tal-vettura tieg[ek, ta’ xi trailer li qed ti;bed u kull tag[bija, u l-g[add tal-passi;;ieri u l-mod li bih qed jin;arru, m’g[andhomx ikunu ta’ periklu g[alik u g[all-o[rajn. B’mod partikolari, ]ew; persuni biss g[andhom joqog[du fuq is-seats ta’ quddiem ta’ vetturi li jesg[u sa [ames persuni. Ikun a[jar jekk tfal ta[t it-tnax-il sena ma jirkbux fuq isseats ta’ quddiem, anqas persuni li j;orru tfal fuq [o;orhom.

106. U]a l-vettura tieg[ek b’mod li ma tkunx ta’ inkonvenjenza g[al [addie[or. Ara li l-magna ta[dem tajjeb u bla storbju u li ma tqattarx ]ejt jew tarmi du[[an li jag[mel [sara g[as-sa[[a, u li s-silencer huwa effettiv. F’postijiet residenzjali, doqq il[orn mill-inqas li tista’. F’postijiet fejn id-daqq tal[orn huwa pprojbit il-[in kollu, u fil-postijiet abitati kollha, bejn il-11.00 p.m. u s-6.00 a.m., tista’ ddoqq il-[orn f’ka] biss ta’ emer;enza kbira.

Vetturi li qed jirmonkaw jew jg[abbu 107. L-ebda sewwieq m’g[andu jirmonka vettura o[ra kemm-il darba l-[abel jew katina ma jkunux a;;ustati b’mod illi d-distanza li tisseppara l-eqreb punt tal-vetturi ma tkunx taqbe] l-4.5 metri u jkunu ttie[du passi biex jag[mlu l-[abel jew katina jing[arfu malajr minn [addie[or li jkun ju]a t-triq permezz ta’ bi//a drapp bajda marbuta mag[hom.

29

108. B[ala sewwieq • M’g[andekx tirmonka vettura akbar mil-li/enza tieg[ek tippermettilek li tirmonka.

• M’g[andekx tg[abbi ]-]ejjed il-vettura jew trailer tieg[ek.

• I//ekkja l-pi] muri fil-handbook tal-karozza tieg[ek.

• G[andek torbot sew it-tag[bija tieg[ek u din m’g[andhiex to[ro; ’il barra b’tali mod li tikkaw]a periklu.

• Meta tkun tirmonka caravan jew trailer, inti b[ala sewwieq g[andek ti]gura li n-numri ta’ re;istrazzjoni tal-vettura li tkun qed tirmonka jkun imwa[[al fuq wara tal-caravan jew trailer.

• Kun ]gur li l-pi] ikun imqassam b’mod uniformi filcaravan jew trailer tieg[ek biex tevita l-possibbiltà li meta tilwi jew isserrep titlef il-kontroll. Jekk ji;ri dan, naqqas il-velo/ità bil-mod u er;a’ ikseb il-kontroll.

• Meta tkun tirmonka vetturi o[ra jkun a[jar jekk ikollok sinjal “on tow” jidher sew fuq wara tal-vettura rmunkata.

• {u l-prekawzjonijiet kollha b[al dwal u sewqan battenzjoni meta tirmonka b’[abel vettura o[ra meta jidlam.

Tyres 109. Kun ]gur li t-tyres ikunu adattati g[at-tip ta’ vettura li qed issuq, skond id-daqs, kalibru u speed rating.

110. Kun af li tyres issingjati mill-;did ma jistg[ux jintu]aw fuq vetturi li fihom anqas minn 8 seats g[allpassi;;ieri u fuq kull vettura ta[t l-2,450 kilogramm ta’ pi] meta mhix mg[obbija.

111. Vetturi b’tyres immarkati b’rating ta’ l-og[la veloçità, m’g[andhomx jaqb]u dik il-velo/ità.

112. It-tyres g[andhom ikunu minfu[in sew. L-anqas fond tad-disinn tas-singi huwa ta’ 1.6mm u japplika g[al vetturi li j;orru passi;;ieri li m’g[andhomx aktar minn tmien seats g[all-passi;;ieri u g[al vetturi bi skop doppju u tat-tg[abbija li ma jaqb]ux 3,500 kg G.V.W. Lanqas fond ta’ 1.0 mm tad-disinn tas-singi japplika g[all30

vetturi tal-passi;;ieri b’aktar minn tmien seats g[allpassi;;ieri u vetturi g[at-tag[bija ’l fuq minn 3500 kg.

113. It-tyres m’g[andhomx ikollhom nef[iet, qsim jew tiswijiet minn ;ewwa tal-qoxra ta’ barra.

114. Mhumiex rakkomandati tyres ta’ tipi jew strutturi differenti fuq l-istess axle.

115. Vettura bi tliet jew erba’ roti li jkollha single wheels m’g[andhiex ikollha>• tyre tat-tip cross-ply jew bias-belted imwa[[al fuq laxle ta’ wara u tyre tat-tip radial-ply imwa[[al fuq l-axle ta’ quddiem.

• tyre tat-tip cross-ply jew bias-belted imwa[[al fuq laxle ta’ quddiem u tyre tat-tip radial-ply imwa[[al fuq laxle ta’ wara.

NOTA 116. Ta[lit ta’ kull tip ta’ tyres bejn l-axles differenti jista’ ssir g[all-vetturi li g[andhom • ]ew; axles u double wheels fuq l-axle ta’ wara.

• tliet axles, wie[ed ta’ l-isteering u l-ie[or biex isuq.

NOTA 117. Dan ma japplikax g[al vetturi b’axle li g[andu ‘super single’ tyres li jkollhom contact area mat-triq ta’ lanqas 300 mm wiesg[a. :enerali 118. Kun ]gur li t-twieqi kollha u l-windscreen huma ndaf u [ielsa minn kull tfixkil. Li/enzi, avvi]i, permessi, eçç, g[andhom je[lu biss man-na[a ta’ fuq jew ta’ isfel fuq ix-xellug tal-windscreen. Wipers standard talfabbrika jew o[rajn li jkunu approvati biss g[andhom jin]ammu mwa[[lin, u ja[dmu tajjeb. {;ie; skurat millfabbrika biss huwa permess. {;ie; skurat permezz ta’ spray huwa pprojbit, b[alma huma pprojbiti purtieri (jew xi [a;a o[ra simili) imwa[[la mal-windscreen ta’ wara, bil-lejl. Kull tibdil u attachments o[ra mal-windscreen g[andhom ikunu awtorizzati mid-Dipartiment talLiçenzi u t-Testijiet.

31

Kun ]gur li l-windscreen huwa kollu nadif

119. Kun ]gur li l-vettura tieg[ek hija mg[ammra binnumru adattat ta’ mirja, imqieg[da b’mod li tara ttraffiku li jkun warajk. Il-vetturi l-o[ra kollha g[andu jkollhom g[all-anqas ]ew; mirja fuq barra, wa[da kull na[a, irran;ati b’mod li s-sewwieq ikollu veduta tajba ta]-]ew; na[at u n-na[a ta’ wara tal-vettura.

120. Kun ]gur li l-[orn ikun ja[dem tajjeb. Ebda [ornijiet ta’ l-arja ta’ kwalunkew tip ma huma permessi.

121. Kun ]gur li l-ispeedometer ikun ja[dem tajjeb.

122. Kun ]gur li s-sistema ta’ l-exhaust hija effi/jenti u li l-[oss li tag[mel ikun fil-limiti a//ettabbli.

123. Bumpers standard tal-fabbrika biss huma permessi. Jekk jitne[[ew, m’g[andux ikun hemm partijiet o[ra, jew u/u[ jew xfar jaqtg[u. L-ebda bars ]ejda ta’ l-ebda sezzjoni jew forma ma huma permessi fuq l-ebda parti tal-vettura, l-anqas jekk tkun millfabbrika. (F’ka] ta’ [sarat kaw]ati f’xi in/ident, partijiet ta’ metall imqabb]in ’il barra jew bix-xfar jaqtg[u g[andhom ji;u rran;ati mill-aktar fis possibbli, sabiex ma jkunux ta’ periklu g[all-pedestrians). Il-jibs talkrejnijiet mobbli m’g[andhomx jispor;u ’l barra aktar minn 1.5 metri jekk it-tarf tag[hom ikun inqas minn 3 metri g[oli mill-art.

Meta tg[abbi 124. Ikun a[jar jekk it-tag[bija fuq il-vettura tieg[ek tkun marbuta b’mod li ma tistax taqa’, tiççaqlaq jew tinqaleb b’periklu jew fastidju g[al [addie[or, u l-g[oli tag[ha ma jkunx jista’ jipperikola l-istabbilità tal-vettura.

32

125. It-tag[bija qatt m’g[andha tit[alla tespor;i fuq quddiem tal-vettura. Tag[bija fuq wara qatt m’g[andha tit[alla tespor;i aktar minn kwint (1#5) tat-tul tal-vettura u m’g[andhiex tkun tmiss ma’ l-art. Fil-ka] ta’ l-a[[ar, nissu;;erixxu li jitwa[[lu tabelli, 50 /entimetru kwadri, b’uçu[ totalment jew parzjalment jirriflettu d-dawl, flestremitajiet ta’ kull tag[bija. It-tag[bija m’g[andhiex tespor;i ’l barra mill-;nub u l-anqas m’g[andha b’xi mod timpedixxi l-vi]ibilità tas-sewwieq.

Dwal 126. Il-vettura g[andha tkun mg[ammra bi dwal ta’ quddiem standard u#jew approvati mill-fabbrika, b’façilità li jitqawwew jew jitbaxxew, u li jkunu regolati sewwa. Il-lentijiet tal-fanali m’g[andhomx jitg[attew jew jin]ebg[u b’xi mod, u li l-bozoz ta]-]ew; na[at ikunu ja[dmu. G[all-ebda ra;uni m’g[andhom jit[allew dwal ’il fuq mil-livell tal-fanali l-kbar ta’ quddiem [lief f’ka]ijiet spe/ifi/i approvati mill-Pulizija. Kull dawl barrani m’g[andux jitfa’ dawl iktar qawwi mid-dawl baxxut standard, jew inkella dawn id-dwal (barranin) g[andhom ji;u armati b’mod li jintfew meta l-fanali lbaxxi proprji tal-vettura jinxteg[lu. Kwalunkwe dawl ikkulurit fuq quddiem tal-vettura g[andu jkollu biss ilfunzjoni ta’ dawl ta’ indikazzjoni#hazard, u l-kuluri g[ambra jew oran;o biss huma permessi. Il-bozoz tal;nub u tal-parking g[andhom ikunu bojod biss.

127. Fuq in-na[a ta’ wara tal-vetturi kollha, inklu]i karrijiet jew vetturi rmunkati kollha, minbarra d-dawl talpjan/a tar-re;istrazzjoni, g[andu jkun hemm dawl a[mar u rifletturi ta’ l-istess kulur< dawl a[mar separat tal-brejk (jew biex tieqaf) li ta’ l-inqas ikun darbtejn iktar qawwi mid-dawl l-ie[or ta’ wara< u dwal ta’ indikazzjoni#hazard ta’ kulur g[ambra#oran;o. Id-dawl ta’ l-indikazzjoni g[andhom ikunu jteptpu mhux anqas minn [ames darbiet f’[ames sekondi u g[andhom ikunu jidhru minn 50 metru bog[od fid-dawl qawwi taxxemx.

128. Id-dwal kollha ta’ wara msemmija hawn fuq g[andhom ikunu fit-truf ta]-]ew; na[at tal-vettura u aktar g[oljin mil-livell tal-bumper. Il-fanali [omor li 33

jintu]aw g[a/-/par u dawk tas-sewqan b’lura m’g[andhomx ikunu aktar minn 21 watt. Dawn ta’ la[[ar, g[andhom ikunu jinxtelg[u awtomatikament malli jidda[[al ir-reverse gear, u jekk le, g[andu jkollhom dwal ta’ twissija li jinxteg[lu minn fuq id-dashboard. L-ebda dawl ie[or ma huwa permess fuq wara tal-vettura.

129. Il-vetturi kollha, barra dawk ]g[ar tal-passi;;ieri li jistg[u jg[abbu sa [ames passi;;ieri, li jaqb]u wie[ed mill-qisien li ;ejjin, ji;ifieri 2.1 metri wisa’, 2.25 metri g[oli u 6 metri tul, g[andhom ikunu mg[ammra wkoll bi dwal [omor fin-na[a ta’ fuq nett u fin-na[a ta’ wara, sabiex l-erba’ kantunieri tal-vettura jkunu vi]ibbli missewwieqa tal-vetturi li jkunu ;ejjin minn wara. Jekk ilvettura tkun itwal minn 6 metri g[andu jkollha dwal [omor fil-;enb, fil-parti ta’ isfel nett tal-vettura f’intervalli ta’ mhux itwal minn 1.5 metri bog[od minn xulxin, u mhux qawwijin aktar minn 12-il watt.

130. Kull vettura ta’ natura industrijali jew agrikola, inklu]i mechanical horses, ta’ kull daqs, g[amla jew tip, jekk ma jkunux di;à mg[ammra bid-dwal mill-fabbrika, g[andhom ikunu konformi mal-[ti;iet deskritti fl-artikolu 18, g[as-sodisfazzjon tal-Kummissarju tal-Pulizija.

Vetturi ta’ dan it-tip g[andu jkollhom dawl g[ambra#isfar#oran;o jdur (blu tat-tip b[al fil-ka] talvetturi tal-Pulizija u ta’ l-iskwadra tat-tifi tan-nar) fuq ilkabina tas-sewwieq jew fuq l-iktar parti g[olja, u fuq inna[a tal-lemin tas-centre line tal-vettura< dan irid ikun mixg[ul il-[in kollu li l-vettura tkun fit-triq, sew jekk tkun qed tintu]a kif ukoll jekk wieqfa.

131. Jekk il-vettura tieg[ek tkun bowser jew vettura li qieg[da ;;orr xi tank b’xi sustanza perikolu]a, ara li twa[[al fuqha s-sinjali tat-twissija me[tie;a u li dawn ikunu /ari u jidhru bla tfixkil.

Trid tkun f’sa[[tek biex issuq 132. Kun ]gur li int f’sa[[tek biex issuq. G[andek tirrapporta lid-Dipartiment tal-Li/enzi tal-Vetturi kull kondizzjoni ta’ sa[[a li tista’ taffettwa s-sewqan tieg[ek.

34

133. Sewqan meta tkun g[ajjien jew fis-s[ana ta’ jum sajfi j]id [afna r-riskju ta’ in/ident.

• Jekk t[ossok b’xi mod bi ng[as, ieqaf f’post bla periklu.

• L-aktar modi effettivi biex ti;;ieled in-ng[as huma li tie[u nag[sa qasira (sa kwarta) jew tixrob, per e]empju, xi ]ew; kikkri kafè qawwi. Arja friska, e]erçizzju u tifta[ ir-radju jistg[u jg[inuk g[al xi ftit [in, i]da mhumiex effettivi wisq.

Il-vista ta’ g[ajnejk 134. G[andek tkun tista’ tag[raf pjan/a tan-numru ta’ vettura minn distanza ta’ 20.5 metri (madwar tul ta’ [ames karozzi) fid-dawl tax-xemx. Jekk g[andek b]onn tilbes nu//ali (jew contact lenses) biex tkun tista’ tag[mel dan, G{ANDEK tilbsu#tilbishom il-[in kollu meta ssuq.

135. Bil-lejl jew f’vi]ibiltà [a]ina, tu]ax tinted glasses, lenses jew xi [a;a li tista’ tfixkel il-vista.

Alko[ol u drogi 136. Qatt m’g[andek tixrob u ssuq g[ax dan jaffettwa serjament il-;udizzju u l-kapa/itajiet tieg[ek.

M’g[andekx issuq b’livell ta’ alko[ol fin-nifs og[la minn 35µg#100ml jew livell ta’ alko[ol fid-demm ta’ aktar minn 80mg#100ml.

L-Alko[ol • itik sens ]baljat li int kapa/i tla[[aq.

• inaqqas il-kordinazzjoni tieg[ek u jraqqadlek irreazzjonijiet tieg[ek.

• jaffettwa l-;udizzju tieg[ek ta’ velo/ità, distanza u riskji involuti.

• inaqqas il-kapa/ità nnifisha tieg[ek tas-sewqan, anke jekk ikollok inqas mil-limitu skond il-li;i.

• jie[u l-[in biex ja[dem fil-;isem< tista’ sa[ansitra ma tkunx tajjeb biex issuq filg[axija wara li tkun xrobt fl-ikla ta’ nofsinhar, jew filg[odu wara li tkun xrobt fil-g[axija ta’ qabel. Jekk tkun se tixrob, ag[mel arran;amenti g[al mod ie[or ta’ trasport.

35

QATT m’g[andek issuq ta[t l-influwenza tad-drogi jew medi/ina li jaffettwawlek ir-reazzjonijiet tieg[ek. Ara sewwa l-istruzzjonijiet jew staqsi lit-tabib jew spi]jar tieg[ek. L-u]u ta’ sustanzi kkundannati huwa perikolu] [afna. Qatt m’g[andek ti[odhom qabel issuq< ma tistax tobsor x’effetti jista’ jkollhom, i]da jistg[u jkunu aktar qawwija mill-alko[ol u jistg[u jikkaw]aw in/identi serji jew fatali fit-triq.

Huwa d-dmir tieg[ek, sew b[ala sewwieq jew b[ala pedestrian, li tag[ti kontribut g[as-sigurtà fit-toroq.

Indipendentement mir-ra;un u t-tort tal-ka], huwa dmir tieg[ek li tevita in/ident jekk tista’ tag[mel hekk.

Meta jkollok in/ident jew tiqaflek ilvettura 137. Meta l-vettura tieg[ek tiqaflek • ne[[i l-vettura mit-triq.

• jekk hu possibbli ag[ti avvi] adekwat lit-traffiku l-ie[or billi tu]a l-hazard warning lights jekk il-vettura tieg[ek qieg[da tikkaw]a xkiel.

• jekk hu possibbli qieg[ed ir-reflective triangle fit-triq ta’ l-anqas 50 metru wara l-vetturi wieqfa fl-istess na[a tat-triq, jew u]a metodi o[ra mag[rufa, jekk ikollok.

• ]omm id-dwal tal-;nub mixg[ulin jekk ikun id-dlam jew il-vi]ibiltà tkun [a]ina.

• toqg[odx (jew t[allix lil [addie[or joqg[od), bejn ilvettura tieg[ek u t-traffiku li jkun ;ej.

• bil-lejl jew f’vi]ibiltà [a]ina toqg[odx fejn tista’ tg[atti d-dawl tieg[ek li jarah min ikun ;ej.

Ir-Reflective Triangle Ikun a[jar jekk il-vetturi kollha j;orru r-reflective triangle b[ala sinjal ta’ twissija f’ka] ta’ b]onn. Dan g[andu jintu]a f’kull [in tal-;urnata, flimkien malhazard lights tal-vettura jekk din ikollha, f’postijiet fejn l-ipparkjar huwa pprojbit. Dan is-sinjal g[andu jitqieg[ed 50 metru bog[od minn na[a ta’ wara talvettura li tkun qed to[loq ostaklu, fuq l-istess na[a tat-triq, u metru ’l bog[od mill-;enb tat-triq.

36

Regoli addizzjonali g[al toroq arterjali 138. Jekk il-vettura tieg[ek ti]viluppa xi [sara> • i;bed g[al mal-;enb tat-triq (hard shoulder) jew kemm jista’ jkun lejn ix-xellug, bir-roti miksurin fuq ix-xellug.

• o[ro; mill-vettura tieg[ek mill-bieba tax-xellug u kun ]gur li l-passi;;ieri jag[mlu l-istess. G[andek t[alli lannimali li jkollok mieg[ek FIL-VETTURA, jew, f’emer;enza, ]ommhom ta[t kontroll tajjeb mal-;enb tat-triq.

• kun ]gur li l-passi;;ieri j]ommu ’l bog[od millkarre;;ata u mill-hard shoulder, u li t-tfal jin]ammu ta[t kontroll.

• u]a mobile phone jekk tista’.

• qatt m’g[andek t[alli lill-vettura tieg[ek wa[idha aktar milli me[tie; biex issib telefon ta’ emer;enza.

• ag[ti d-dettalji kollha lill-Pulizija, g[arrafhom ukoll jekk intix sewwieq li te[tie; protezzjoni.

• mur lura u stenna [dejn il-vettura tieg[ek (’il bog[od sewwa mill-karre;;ata u l-hard shoulder).

• jekk t[ossok mhedded minn xi persuna o[ra, mur lura fil-vettura tieg[ek mill-bieba tan-na[a tax-xellug u sakkar il-bibien kollha. O[ro; mill-vettura tieg[ek meta t[oss li dan il-periklu g[adda.

139. Jekk ma tistax tne[[i l-vettura tieg[ek millkarre;;ata g[al ;ol-hard shoulder> • ixg[el il-hazard lights u, jekk hu possibbli, po;;i rreflective triangle ta’ l-anqas 50 metru wara l-vettura wieqfa.

• itlaq mill-vettura tieg[ek biss meta tista’ twarrab millkarre;;ata ming[ajr periklu.

140. Sewwieqa b’di]abilità Jekk g[andek xi di]abilità li ma t[allikx tag[mel kif intqal hawn fuq inti g[andek> • tibqa’ fil-vettura tieg[ek.

• tixg[el il-hazard lights.

• uri bandiera ]g[ira li turi li te[tie; l-g[ajnuna “Help” jew, jekk g[andek telefon tal-karozza jew mobile çempel lis-servizzi ta’ emer;enza u g[idilhom sewwa fejn tinsab.

37

141. Jekk tkun involut f’xi IN?IDENT li jikkaw]a [sara jew korriment lil xi persuna, annimal jew vettura o[ra, IKOLLOK TIEQAF. Fil-ka] ta’ [abta Front to Rear, g[andek tag[ti u tie[u l-informazzjoni ma’ dak li [abat mieg[ek kif mitlub fir-rapport ta’ l-In/ident ‘Front to Rear’. (Ara l-Anness fi tmiem dan il-Kodi/i).

142. Fil-ka]i l-o[rajn kollha l-in/ident (bl-e//ezzjoni ta’ l-in/identi front to rear ) dejjem g[andu ji;i rappurtat lillPulizija u l-vetturi m’g[andhomx i/aqalquhom sakemm jittie[ed rapport mill-Pulizija ta’ l-in/ident. Meta me[tie; mill-Pulizija, uri l-li/enza tas-sewqan, çertifikat ta’ lassigurazzjoni u l-logbook. Il-Pulizija jistg[u jag[tuk permess li turihomlhom fi ]mien 48 sieg[a f’G[assa talPulizija li jg[idulek.

Sinjali u dwal ta’ warning 143. Jekk tara, tisma’ jew hemm ra;uni biex ta[seb li fil-qrib hemm vetturi ta’ emer;enza, oqg[od attent g[ax jista’ jkun hemm in/ident aktar ’il quddiem.

144. Meta tg[addi x-xena ta’ l-in/ident tkunx distratt jew tnaqqas mill-velo/ità bla b]onn (e]empju jekk hemm in/ident fuq in-na[a l-o[ra tat-triq b’karre;;ata doppja).

Dan jista’ jikkaw]a xi in/ident ie[or jew kon;estjoni tattraffiku o[ra.

145. Jekk tkun involut f’in/ident jew tieqaf biex tag[ti g[ajnuna, jekk tkun taf kif>• u]a l-hazard lights tieg[ek biex twissi t-traffiku li jkun ;ej.

• itlob lis-sewwieqa l-o[ra biex jitfu l-magni tag[hom u ma jpejpux.

• ag[mel arran;amenti biex minnufih jissej[u s-servizzi ta’ emer;enza waqt li tag[ti d-dettalji kollha tal-post ta’ l-inçident u l-korruti. Jekk tu]a mobile phone, l-ewwel kun ]gur li wrejt fejn qieg[ed.

• ressaq lin-nies mhux korruti ’l hinn mill-vetturi g[allpost bla periklu< fi triq arterjali dan g[andu jkun, fejn possibbli, ’l hinn sew mit-traffiku, il-hard shoulder jew central reservation.

• /aqlaq BISS lill-midrubin mill-vetturi tag[hom jekk hemm periklu immedjat ta’ [ruq jew splu]joni.

• tne[[ix l-elmu ta’ motorcyclist jekk ma jkunx hemm b]onn.

38

• kun lest li tag[ti l-ewwel g[ajnuna, jekk tkun taf kif.

• oqg[od fuq il-post sakemm jaslu s-servizzi ta’ emer;enza.

146. Jekk inti involut f’xi emer;enza medika o[ra g[andek i//empel g[as-servizzi ta’ emer;enza blistess mod.

In/identi li jinvolvu prodotti perikolu]i 147. Vetturi li jkunu j;orru prodotti perikolu]i f’pakketti g[andhom ikunu mmarkati bi pjan/i oran;o li jleqqu.

Road tankers u vetturi li j;orru tank containers ta’ prodotti perikolu]i g[andu jkollhom pjan/i ta’ hazard warning.

148. Jekk vettura li tkun i;;orr prodotti perikolu]i jkollha in/ident, [u l-parir imsemmi hawn fuq u, b’mod partikolari> • itfi l-magni u TPEJJIPX. • ]omm ’il bog[od mill-vettura u tippruvax issalva lmidruba g[ax jista’ ji;rilek l-istess.

• sejja[ is-servizz ta’ emer;enza u ag[ti l-informazzjoni kollha fuq tabelli u markings fuq il-vettura. Tu]ax mobile phone qrib vettura li jkollha tag[bijiet li jie[du n-nar.

Meta ssuq 149. Qabel ma tistartja, ara li tkun bil-qieg[da sewwa u komdu u li s-seat ikun sewwa fil-po]izzjoni tieg[u. Ara li kemm il-mera li turik wara kif ukoll dik tal-;enb ikunu ttnejn f’po]izzjoni tajba u li l-[;ie; ta’ quddiem u ta’ wara jkunu nodfa u b’xejn li jista’ jfixkel il-vista. T[allix o;;etti ji;ru ’l hawn u ’l hinn li jistg[u jirriflettu d-dawl f’g[ajnejk.

Meta huwa me[tie;, u]a l-apparat li ma j[allix il-[;ie; ta’ quddiem u ta’ wara jittappan. Tilbisx ]raben jew [wejje; li jkunu mer[ija jew issikkati ]]ejjed hekk li jtellfuk fis-sewqan. Ipprote;i g[ajnejk minn dija li tg[ammex jekk ikun me[tie;. Nuççalijiet polarized huma tajbin [afna f’xemx qawwija. {u po]izzjoni komda u tqeg[edx idejk barra mit-tieqa. Ikkon/entra fuq is-sewqan u t[allix li tkun distratt.

39

I//ekkja xi post li ma tistax tara sewwa qabel ma titlaq

Regoli, Teknika u Parir g[as-Sewwieqa Kollha 150. Din it-taqsima g[andha tinqara lis-sewwieqa, motorcyclists (tal-muturi), /iklisti (tar-rota) kollha. Il-Kodi/i g[atTraffiku fit-Triq fl-ebda /irkostanza ma tag[tik id-dritta, imma tag[tik parir meta g[andek tag[tiha lill-o[rajn.

Dejjem ag[ti d-dritta jekk tista’ tg[in biex tevita in/ident.

151. Qabel ma ti//aqlaq [ares madwarek, anki jekk tkun [arist fil-mera, biex tara li [add ma jkun se jaqilg[ek. Ag[ti s-sinjal xieraq permezz ta’ l-indicators li jixeg[lu u jitfu qabel ma timxi, u imxi biss meta ma jkunx hemm periklu u ma tkunx ta’ inkonvenjenza g[allo[rajn li jkunu qed ju]aw it-triq. Ag[ti d-dritta lill-vetturi li jkunu g[addejjin u li jkunu qed jaqilg[u.

152. Ara li l-bibien ikunu mag[luqa sew, u jekk ikun billejl, li jkollok id-dwal mixg[ula.

153. Dejjem a[seb minn qabel x’jistg[u jag[mlu lpedestrians u /-/iklisti. Jekk il-pedestrians, partikolarment it-tfal, qeg[din i[arsu n-na[a l-o[ra, dawn jistg[u jin]lu fit-triq ming[ajr ma jarawk.

40

Seat belts 154. IKOLLOK tilbes seat belt jekk ikun hemm, kemmil darba ma tkunx e]enti skond l-Avvi] Legali Nru. 129 ta’ l-1995 u permess mill-Kummissarju tal-Pulizija. Dawk e]enti minn dan ir-regolament jinkludu dawk b’/ertifikat mediku u permess mill-Kummissarju tal-Pulizija u sewwieqa li jkunu jikkonsenjaw fil-lokal f’vettura ma[suba biex tag[mel dan.

Regolamenti g[as-Seat belt Din l-iskeda tinkludi r-regolamenti prin/ipali biex jintlibsu sseat belts.

SEAT TA’ WARA SEAT TA’ (karozzi u QUDDIEM (Il-vetturi kollha) minibuses* ]g[ ar)

MIN HU RESPONSABBLI SEWWIEQ

SEWWIEQ

IKOLLHOM jintlibsu jekk ikun hemm

G{ANDHOM jintlibsu jekk ikun hemm

TARBIJAta[t it-3 snin

?ineg xierqa g[at tfal IKOLLHOM jintlibsu

?ineg xierqa g[at-tfal G{ANDHOM jintlibsu jekk ikun hemm

SEWWIEQ

?ineg xierqa TIFEL/LAminn ?ineg xierqa g[at-tfal g[at tfal 3 snin sa G{ANDHOM IKOLLHOM 10 u iqsar jintlibsu jintlibsu minn 1.5 metri (madwar jekk ikun hemm jekk ikun hemm Jekk ma jkunux Jekk ma jkunux 5 piedi) IKOLLU jintlibes IKOLLU seat belt jintlibesseat belt

SEWWIEQ

Seat belt TIFEL/LA g[all-kbar minn 11 IKOLLHOM sa 14-il sena jintlibsu twal 1.5 metri jekk ikun hemm jew aktar

Seat belt g[all-kbar G{ANDHOM jintlibsu jekk ikun hemm

SEWWIEQ

IKOLLHOM PASSI::IER jintlibsu ’il fuq minn jekk ikun hemm 14-il sena

G{ANDHOM jintlibsu jekk ikun hemm

PASSI : : I E R

*Minibuses ta’ pi] ta’ 2540kg jew inqas meta mhux mg[obbija

155. G{ANDEK tilbes is-seatbelts, meta jkun hemm, f’minibuses ta’ pi] ta’ 2540kg jew inqas meta mhix mg[obbija fejn hu possibbli. G[andek tilbishom f’minibuses u coaches kbar meta jkun hemm.

41

Tfal fil-karozzi 156. Sewwieqa li qeg[din i;orru tfal fil-karozza g[andhom ji]guraw li>• it-tfal ma joqog[dux wara s-seats ta’ wara f’karozza estate jew hatchback, kemm-il darba ma jkunx imwa[[al seat spe/jali g[at-tfal.

• ju]aw il-locks tas-sigurtà g[at-tfal, fejn hu possibbli, meta jkun hemm tfal fil-karozza.

• it-tfal jin]ammu ta[t kontroll.

• babyseat i[ares lura qatt m’g[andu jitwa[[al ma’ seat protett minn airbag.

Kun ]gur li t-tfal jilbsu /-/ineg adattati

Waqt is-Sewqan 157. }omm sew max-xellug, barra meta tkun trid taqla’ jew iddur fuq il-lemin. I]]omx fin-nofs tat-triq. Meta ddur kantuniera, ]omm sew fuq in-na[a tieg[ek.

158. Issuqx qrib wisq tal-vettura ta’ quddiemek u suq b’velo/ità hekk li tista’ twaqqaf mal-ewwel jekk il-vettura ta’ quddiemek tag[mel manuvra f’daqqa u tnaqqas ilvelo/ità jew tieqaf. L-unika regola ]gura hija li qatt ma ]]omm qrib aktar mid-distanza ;enerali biex tieqaf (ara d-distanzi tipi/i biex tieqaf u t-tieni regola ;enerali ta[t Parir :enerali).

159. {alli d-distanza ta]-]ew; sekondi bejnek u l-vettura quddiemek f’toroq traffiku]i. Ta’ l-anqas irdoppja dan il[in f’toroq imxarrba, u ]idu anke aktar jekk hemm it-tajn fit-triq.

42

160. Ftakar, vetturi kbar u motorcycles je[tie;u distanza itwal biex jieqfu minn karozzi.

161. Meta tkun wara vettura fi triq fil-bera[, [alli spazju bi]]ejjed quddiemek g[al xi vettura li tkun qed taqilg[ek< meta qed taqilg[ek vettura o[ra, i]]idx il-velo/ità.

Dixxiplina fil-Mog[dija u Sinjali tal-Karre;;ata 162. Meta karre;;ata tkun immarkata b’linji bojod, imxi skond dawn il-linji.

163. Il-vetturi g[andhom i]ommu fuq ix-xellug ta’ linja jew linji doppji kontinwi u m’g[andhomx jinsaqu fuq, ’l hemm minn, jew b’rota ’l hawn u ’l hemm, minn dik illinja, [lief fi/-/irkustanzi li ;ejjin u meta ma jkunx hemm periklu biex jag[mlu hekk> • sabiex til[aq bini biswit, kemm-il darba ma jkunx hemm sinjali li jipprojbixxu li ddur lejn il-lemin.

• sabiex tid[ol fi triq biswit, kemm-il darba ma jkunx hemm sinjal li jipprojbixxi li ddur lejn il-lemin.

164. Linji bojod maqtug[a jaqsmu l-karre;;ata f’]ew; mog[dijiet u tista’ taqsamhom bl-attenzjoni me[tie;a u wara li tkun urejt lill-vetturi l-o[ra.

165. Linja bajda kontinwa b’wa[da mhux kontinwa tista’ tinqasam biss minn na[a tal-linja mhux kontinwa, b’attenzjoni xierqa u wara sinjal adattat lill-vetturi l-o[ra.

Reflective Road Studs 166. Dawn l-istuds jistg[u jintu]aw ma’ linji bojod.

• Studs bojod (cats eyes) jimmarkaw ilmog[dijiet jew nofs ittriq.

Marki fuq it-triq g[at traffiku u reflective road studs

• Studs [omor jimmarkaw it-tarf tax-xellug tat-triq.

• Studs l-g[ambra jimmarkaw riserva çentrali ta’ karre;;ata doppja jew mog[dija g[all-karozzi.

43

• Studs [odor jimmarkaw it-tarf tal-karre;;ata prin/ipali f’lay-bys, skontri u slip roads.

167. }omm sewwa fil-mog[dijiet tat-traffiku. Issuqx fuq il-linji bojod jew bil-linji bejn ir-roti.

168. Toqg[odx tibdel minn mog[dija g[al o[ra.

G[andek tu]a l-mog[dija ta’ ;ewwa (i.e. tan-na[a taxxellug),minbarra meta tkun qed taqla’ jew iddur lejn illemin. Ag[mel sinjal kmieni bi]]ejjed biex turi li se tbiddel il-mog[dija wara li tkun /ert li tista’ tag[mel hekk ming[ajr periklu.

169. Kemm-il darba ma jkunx hemm emer;enza, tiqafx fil-mog[dija ta’ barra jew tipparkja fil-mog[dija ta’ barra ta’ karre;;ata b’diversi mog[dijiet. Tibqax fil-mog[dija ta’ barra f’karre;;ata ta’ diversi mog[dijiet aktar milli huwa assolutament me[tie; sakemm ma tixtieqx iddur fuq illemin u biex taqleb g[all-mog[dija fuq ;ewwa ma t[allix it-traffiku li jixtieq jibqa’ sejjer dritt jew idur fuq ix-xellug.

170. Meta l-karre;;ata tkun maqsuma fi tliet mog[dijiet, u]a l-mog[dija ta’ ;ewwa (i.e. tan-na[a taxxellug) [lief meta tkun qed taqla’ jew fejn hemm sinjali tat-traffiku jew sinjali bid-dawl li jordnawlek li tu]a lmog[dija tan-nofs. Taqlax jekk il-mog[dija tan-nofs tkun di;à okkupata minn vettura o[ra li tkun ;ejja.

171. Ftakar li m’g[andekx dritt li tu]a l-mog[dija tannofs aktar minn sewwieq ;ej mid-direzzjoni opposta.

• Tu]ax il-mog[dija tal-lemin.

172. Meta ]-]ew; na[at opposti tal-karre;;ata jkunu maqsuma fi tliet mog[dijiet, tista’ tibqa’ fil-mog[dija tannofs meta jkun hemm vetturi mexjin aktar bil-mod filmog[dija tax-xellug, i]da g[andek ter;a’ lura filmog[dija tax-xellug wara li tkun qbi]thom. Il-mog[dija 44

tal-lemin hija sabiex taqla’ (jew g[al traffiku li jrid idur lejn il-lemin)< jekk se tu]aha biex taqla’, er;a’ lura filmog[dija tan-nofs u mbag[ad fil-mog[dija tax-xellug, malajr kemm jista’ jkun, ming[ajr ma tid[ol f’salt.

173. Meta l-karre;;ata tkun maqsuma f’erba’ mog[dijiet kull na[a, l-istess prin/ipji g[andhom japplikaw, ji;ifieri, g[andek tu]a l-mog[dija l-aktar vi/in lejn ix-xellug. Kemm hu possibbli, ibdel il-mog[dijiet wa[da wa[da u oqg[od aktar attent min[abba n-numru ta’ mog[dijiet.

Mog[dijiet ta’ Climbing u Crawler 174. Dawn issibhom f’xi telg[at. U]a din il-mog[dija jekk qieg[ed issuq vettura li m’g[andhiex velo/ità jew jekk hemm vetturi warajk li jixtiequ jaqilg[uk.

Mog[dijiet g[all-bicycles 175. Dawn huma murija b’marki u sinjali fit-triq.

M’g[andekx issuq jew tipparkja l-karozza tieg[ek f’mog[dija g[all-bicycles immarkata b’sinjal abjad kontinwu fil-[in li tkun qed tintu]a. Issuqx jew tipparkjax f’mog[dija tal-bicycles immarkata b’sinjal abjad maqtug[ g[alkemm jekk m’hemmx periklu tista’ tag[mel dan.

Mog[dijiet g[all-Karozzi tal-Linja 176. Dawn huma murija b’marki u sinjali fit-triq.

M’g[andekx issuq jew tieqaf f’din il-mog[dija fil-[in li tkun qed tintu]a kemm-il darba s-sinjali ma jurux mod ie[or.

177. Meta l-mog[dijiet ikunu mmarkati b’destinazzjoni jew meta tkun qed toqrob g[aqda ta’ ]ew; toroq, [u postok fil-[in fil-mog[dija opposta. Meta jkun me[tie; ag[ti opportunità lill-vetturi l-o[ra jibdlu l-mog[dija.

178. Jekk mill-mog[dija li qed issuq fiha jg[addi sinjal abjad imsejja[ Stop-Line min-na[a g[all-o[ra, int g[andek twaqqaf bir-roti ta’ quddiem wara din il-linja.

179. La ssuqx fuq linji li juru li ;ej ostaklu jew traffic islands bil-linji. Qis dawn b[ala ostakli attwali.

45

Toroq ‘one-way’ 180. Dawn jintwerew b’marki fit-triq u sinjali. Ikollok issuq jew tipparkja fid-direzzjoni murija bis-sinjali.

Karozzi tal-linja u#jew bicycles jistg[u, xi drabi, ikollhom mog[dija contraflow. Ag[]el il-mog[dija ttajba biex to[ro; minnha malajr kemm jista’ jkun.

Tibdilx f’daqqa l-mog[dijiet. Kemm-il darba s-sinjali u l-marki tat-triq ma jurux mod ie[or, inti g[andek tu]a • il-mog[dija tax-xellug meta se tmur fuq ix-xellug.

• il-mog[dija tal-lemin meta se tmur fuq il-lemin.

• l-a[jar mog[dija meta se tibqa’ sejjer dritt.

Ftakar – it-traffiku jista’ jkun g[addej mi]-]ew; na[at.

Meta taqla’ karozza o[ra 181. Qatt taqla’ vettura o[ra qabel MA TKUN ?ERT li tista’ tag[mel dan ming[ajr periklu g[alik jew g[al [addie[or. Oqg[od attent spe/jalment meta jkun qed jidlam jew ikun hemm i/-/par, g[ax huwa diffi/li [afna li tikkalkula l-velo/ità jew id-distanza.

Aqla’ minn na[a tal-lemin 182. Din ir-regola mhux ne/essarjament tapplika fi/çirkustanzi li ;ejjin>• Meta min ikun isuq vettura quddiemek ikun g[amel sinjal li se jdur fuq il-lemin u tkun tista’ taqilg[u bla periklu mix-xellug ming[ajr ma tkun ta’ inkonvenjenza g[at-traffiku l-ie[or, jew meta tkun se tid[ol ;o xi trejqa fuq ix-xellug.

Tid[olx f’daqqa quddiem il-vettura li tkun g[adek kemm qlajt 46

• Meta l-vetturi fil-mog[dija tan-na[a tal-lemin ikunu miexja aktar bil-mod minnek fi triq traffiku]a.

183. Qabel ma taqla’ ag[mel is-sinjal xieraq, ]omm distanza tajba i]da mhux eççessiva mill-vettura li tkun qed taqla’ u [u postok fil-mog[dija, jew na[a tat-triq adattata, kemm jista’ jkun malajr wara li tkun qlajt. Tid[olx f’daqqa quddiem il-vettura li tkun g[adek kemm qlajt.

184. TAQLAX VETTURI O{RA meta tkun qed tavviçina> • post ta’ qsim g[all-pedestrians, pelican crossing jew traffic lights< • triq li tag[qad m’o[ra< • kantuniera jew liwja iebsa< • il-qu//ata ta’ g[olja< • post fejn il-livell tat-triq ikun se jitbaxxa u jer;a’ jog[la f’daqqa.

185. TAQLAX VETTURI O{RA> • fejn it-triq tidjieq< • meta biex tag[mel hekk i;;ieg[el vettura o[ra to[ro; minn triqitha jew tnaqqas il-velo/ità< • meta ma jkunx hemm spazju bi]]ejjed u fejn il-vi]ibiltà ma tippermettix li tag[mel dan ming[ajr periklu< • meta jkun hemm [afna vetturi wara xulxin quddiemek jew xi vettura li hi stess tkun di;à qed taqla’ jew li meta taqla’ vettura o[ra jkun perikolu] jew diffikultu] g[al dak il-[in.

186. Ag[ti kull fa/ilità lill-vetturi l-o[ra li jkunu jridu jaqilg[uk. {alli l-vettura li taqilg[ek ter;a’ tid[ol fil-linja.

Qatt ma g[andek ta//ellera jew tostakola vettura o[ra li tkun se taqilg[ek.

KUN PRUDENTI 187. Oqg[od attent u kun prudenti lejn o[rajn li qed ju]aw it-triq.

Inti g[andek> • tibqa’ kalm jekk sewwieqa o[ra jikkaw]aw xi problemi< jistg[u ma jkollhomx esperjenza jew ma jafux sew lin[awi.

• tkun tolleranti g[ax kul[add ji]balja.

• tinjora lil kull min i;ib ru[u [a]in fit-triq. L-ind[il ikompli biss jag[mel is-sitwazzjoni ag[ar. Naqqas il-velo/ità 47

jew waqqaf, ikkalma, u meta t[ossok ;ejt f’tieg[ek, kompli fuq triqtek.

• ]omm lura jekk vettura to[ro; quddiemek minn ;o trejqa. {alliha tg[addi. Tirrea;ix billi ssuq qrib [afna warajha.

L-attenzjoni tg[in biex tbieg[ed il-periklu mit-toroq.

188. Evita distrazzjonijiet ta’> • mu]ika b’volum g[oli (dan jista’ ja[bi [sejjes o[ra).

• tipprova taqra mapep.

• idda[[al xi cassette jew CD jew iddawwar ir-radju.

• targumenta mal-passi;;ieri li jkollok mieg[ek jew o[rajn fit-triq.

• tiekol u tixrob.

Mobile phones u teknolo;ija fil-karozza 189. Hija r-responsabbiltà tieg[ek li ]]omm kontroll sew tal-vettura tieg[ek il-[in kollu. Qatt m’g[andek tu]a mobile phone ta’ l-idejn jew microphone waqt li tkun issuq. Jekk tag[mel hekk ma toqg[odx attent g[al dak li jkun ;ej fit-triq. {afna a[jar jekk ma tu]ax it-telefon meta tkun qed issuq – l-ewwel sib post bla periklu u waqqaf. IKOLLOK tikkontrolla sew il-vettura tieg[ek il[in kollu.

Fi traffiku g[addej bil-mod 190. Inti g[andek> • tnaqqas id-distanza bejnek u l-vettura quddiemek biex it-traffiku jibqa’ g[addej.

• qatt m’g[andek tibqa’ die[el qrib il-vettura ta’ quddiemek li ma tkunx tista’ twaqqaf bla periklu (ara t2 regola ta[t Parir :enerali).

• [alli bi]]ejjed spazju biex tkun tista’ timmanuvra jekk il-vettura ta’ quddiemek tieqaf jew vettura ta’ emer;enza jkollha b]onn tg[addi.

• m’g[andekx tibdel il-mog[dija g[al fuq ix-xellug biex taqla’.

• t[alli ftu[ g[al jew minn toroq fil-;nub, g[ax jekk tag[laq dawn i]]id il-kon;estjoni.

48

Sewqan f’in[awi mibnija 191. Toroq residenzjali dojoq.

Dejjem g[andek issuq bil-mod u b’attenzjoni speçjalment fejn ma jkunx hemm bankini jew sidewalks fejn jistg[u jkun hemm pedestrians, cyclists jew karozzi pparkjati. F’xi n[awi, jista’ jkun hemm limitu ta’ l-og[la velo/ità ta’ 35 kph. Oqg[od attent g[al> • vetturi li jkunu [er;in minn trejqiet jew garaxxijiet.

• vetturi li qed jaqilg[u (spe/jalment dawk ming[ajr ma jag[mlu sinjali).

• pedestrians li jkunu ju]aw il-karre;;ata.

Bdil tad-direzzjoni 192. Is-sinjali ji;bdu l-attenzjoni ta’ o[rajn li ju]aw it-triq, inklu]i l-pedestrians, g[al dak li tkun bi [siebek tag[mel.

Timblukkax id-d[ul g[al skontri

193. Inti g[andek> • tag[mel sinjali /ari minn [afna qabel, wara li tara li ma jkunx [a]in li tag[ti s-sinjal dak il-[in.

• ag[ti s-sinjal qabel ma tbiddel it-triq jew id-direzzjoni, sew g[al-lemin kif ukoll g[ax-xellug, qabel ma twaqqaf jew taqla’ ’l quddiem.

• dejjem i//ekkja li titfi l-indicator wara li tu]ah.

• kun ]gur li s-sinjali tieg[ek ma j[awdux lill-o[rajn.

Jekk, per e]empju, trid tieqaf wara li tg[addi skontru, tag[milx sinjal qabel ma taqb]u. Jekk tag[mel sinjal qabel tista’ tag[ti l-impressjoni li bi [siebek tid[ol fih. Iddwal tieg[ek tal-brejkijiet juru lit-traffiku warajk li qieg[ed tnaqqas il-velo/ità.

49

• u]a idejk biex tag[ti sinjal u tag[mel enfasi jekk me[tie;. Ftakar li kif tag[mel is-sinjal xorta m’g[andekx prijorità.

194. Ukoll> • oqg[od attent g[as-sinjali li qed jag[mel [addie[or fittriq u dur biss meta tkun /ert li m’hemmx periklu.

• ftakar li sinjal minn indicator ta’ vettura o[ra seta’ t[alla jixg[el.

195. IKOLLOK tobdi s-sinjali mog[tija minn uffi/jali talpulizija, traffic wardens u sinjali u]ati minn school crossing patrols.

196. Qabel ma tibdel id-direzzjoni, naqqas il-velo/ità u g[asses sewwa fuq it-traffiku ta’ warajk billi t[ares minn ;ol-mera tieg[ek.

197. Qabel ma tibdel id-direzzjoni g[an-na[a taxxellug, ]omm kemm tista’ mat-tarf tal-bankina taxxellug qabel ma ddur. Jekk tixtieq iddur lejn il-lemin, dawwar il-vettura kemm jista’ jkun bi prudenza, g[al nofs it-triq, i]da ming[ajr ma tid[ol fin-nofs l-ie[or tattriq. Ti;bidx lejn il-lemin qabel ma ddawwar lejn ixxellug, jew vi/e-versa.

198. Fit-toroq li jkollhom aktar minn mog[dija wa[da fuq kull na[a, tmurx f’daqqa lejn il-lemin jekk tkun fuq ilmog[dija tan-na[a tax-xellug, l-anqas f’daqqa lejn ixxellug jekk tkun qed issuq matul il-mog[dija tan-na[a tal-lemin.

199. Qabel tkun se tibdel id-direzzjoni, dejjem g[andek tag[mel sinjal ’il fejn tkun trid iddawwar u g[andek tkun ]gur li ma hemm l-ebda periklu billi t[ares fil-mera tieg[ek. Kun ]gur illi l-indicator li juri ’l fejn tkun se ddur jag[ti s-sinjal mixtieq u li titfih minnufih wara li ddur.

FTAKAR> U}A L-MIRJA – AG{MEL SINJAL – IMMANUVRA

50

Sewqan b’lura 200. Qabel tre;;a’ lura, kun ]gur li ma jkunx hemm xi tfal jew nies jew ostakli o[ra warajk.

Ftakar li meta ssuq b’lura u ddawwar, il-parti ta’ quddiem tal-vettura tieg[ek tespor;i ’l barra fit-triq.

I//ekkja sewwa madwarek qabel ma tre;;a’ lura

201. Issuqx lura minn triq fil-;enb g[al triq prinçipali.

202. Jekk ma tkunx tista’ tara minn na[a ta’ wara, fittex l-g[ajnuna meta tkun qed tre;;a’ lura.

203. Tre;;ax lura g[al distanza akbar milli jkun assolutament me[tie;.

204. Tre;;ax lura f’karre;;ati b’[afna mog[dijiet.

G[aqda ta’ ]ew; toroq 205. U]a aktar attenzjoni f’g[aqda ta’ ]ew; toroq jew f’salib it-toroq. {ares g[as-sinjali tat-traffiku, dawl g[attraffiku jew marki tal-karre;;ata relattivi u obdihom.

IEQAF fejn ikun hemm sinjali ‘STOP’. Suq bil-mod u çedi d-dritta fejn ikun hemm sinjali ‘GIVE WAY’. Fejn ma jkunx hemm sinjali b[al dawn, u]a d-diskrezzjoni u l-prudenza.

206. Kmieni qabel iddur f’g[aqda ta’ ]ew; toroq ara sewwa l-po]izzjoni u l-moviment tat-traffiku li jkun ;ej warajk. Uri b’sinjal il-[sieb tieg[ek u, meta ma jkunx 51

perikolu] li tag[mel hekk, [u l-po]izzjoni xierqa. Stenna sakemm ikun hemm spazju xieraq bejnek u xi vetturi li jkunu ;ejjin, qabel ma ddur dawra s[i[a lejn il-lemin.

207. Kif tkun qieg[ed iddur f’g[aqda ta’ ]ew; toroq, [ares lejn il-lemin, imbag[ad lejn ix-xellug u lejn il-lemin mill-;did. Issuqx qabel tkun ]gur li ma hemmx periklu biex tag[mel dan. Toqg[odx fuq is-sinjali mog[tija minn persuni mhux awtorizzati.

208. F’g[aqda ta’ ]ew; toroq ikkontrollata mill-pulizija, ara li l-uffi/jal tal-pulizija li jkun jikkontrolla t-traffiku jkun fehem sewwa s-sinjal tieg[ek g[al liema na[a tkun trid tmur. Tid[olx fuq in-na[a tax-xellug meta t-traffiku ’l quddiem ikun mi]mum jekk ma tir/evix is-sinjal biex tag[mel dan.

Qis it-tul tal-vettura tieg[ek u tostakolax traffiku

209. Meta tkun qed taqsam karre;;ata doppja, qis kull karre;;ata b[ala separata, u jekk ikun me[tie; stenna fir-riserva /entrali, jekk ikun hemm.

210. Meta tkun tistenna g[al traffiku ie[or f’g[aqda ta’ ]ew; toroq, [u po]izzjoni fejn il-vettura tieg[ek ma timblukkax fillieri o[ra tat-traffiku u, jekk ikun hemm linji fejn tistenna, ieqaf f’dawk il-linji.

52

211. Meta t-traffiku jkun mi]mum, QATT ‘taqbe] ilqueue’ billi tid[ol f’mog[dija o[ra jew billi taqla’ vetturi li jkunu jistennew quddiemek.

Ippostja l-vettura tieg[ek sewwa u evita li tostakola t-traffiku

Id-Dritta tat-Triq 212. Jekk ma jkunx muri xort’ o[ra, it-traffiku fit-triq prin/ipali g[andu d-dritta fuq it-traffiku li jkun qed jaqsam, li jkun die[el, jew li jkun se j[alli t-triq prinçipali.

213. F’salib it-toroq jew g[aqda ta’ triq prin/ipali ma’ triq sekondarja, it-traffiku fit-triq sekondarja g[andu jag[ti d-dritta lit-traffiku li jkun g[addej fi, jew li jkun [iere; minn, it-triq prin/ipali.

Meta ddur mil-lemin g[al-lemin

Meta ddur mix-xellug g[ax-xellug

214. F’salib it-toroq jew g[aqda ta’ toroq li g[andhom listess importanza g[at-traffiku, meta l-vetturi jaslu f’salib it-toroq jew fil-post ta’ fejn jiltaqg[u t-toroq flistess waqt, g[andha ting[ata pre/edenza lill-vetturi fuq in-na[a tal-lemin, jekk ma jkunx hemm tabelli li jindikaw xort’ o[ra. I]da, fejn it-toroq jiltaqg[u flimkien 53

f’g[amla T, it-traffiku li jkun fit-triq id-dritta jkollu preçedenza fuq it-traffiku tat-triq l-o[ra.

215. Qatt ma g[andek tag[mel xi manuvra li tista’ ;;ieg[el traffiku ie[or jimxi bil-mod jew jieqaf f’daqqa, lanqas jekk tu]a s-sinjali.

Parir :enerali 216. MA TISTAX> • Issuq bl-addo// • Issuq ming[ajr ma toqg[od attent • Issuq bla ma ta[seb f’[addie[or li jkun qed ju]a t-triq.

217. Issuqx fuq jew minn bankina jew sidewalk [lief biex tid[ol bi dritt legali fi proprjetà.

218. Mill-ewwel ag[ti d-dritta lill-fire engines, ambulanzi u vetturi tal-pulizija jew ta’ emer;enza meta tisma’ jew tara s-sinjali bil-[oss jew bid-dawl ta’ vetturi b[al dawn li jkunu ;ejjin fid-direzzjoni tieg[ek< f’dan il-ka] suq mal;enb tat-triq u, jekk hemm b]onn ieqaf g[al kollox.

219.

It-Tieni Regola Irregola l-velo/ità tieg[ek biex i]]omm f’distanza ta’ ]ew; sekondi ’l bog[od wara lvettura quddiemek. Dan tista’ tikalkulah billi tu]a arblu jew xi marka o[ra fissa b[ala punt ta’ referenza u biex tg[id mija u wie[ed u mija u tnejn qabel mal-vettura tieg[ek tasal salpunt ta’ referenza.

U]a punt fiss biex jg[inek tikkalkula distanza ta’ ]ew; sekondi 54

220. Irregola s-sewqan tieg[ek g[at-tip u lkondizzjoni tat-triq li tkun fiha. B’mod partikolari> • tqisx il-limitu ta’ velo/ità b[ala mira. {afna drabi perikolu] u mhux xieraq li ssuq sal-limitu ta’ log[la velo/ità.

• ikkunsidra l-kundizzjonijiet tat-triq u tat-traffiku. Kun lest g[al sitwazzjonijiet mhux mistennija jew diffi/li, per e]empju li t-triq tkun imblukkata wara kantuniera. Kun lest biex ta;;usta l-velo/ità tieg[ek b[ala prekawzjoni.

• fejn hemm triq tag[qad ma’ o[ra, kun lest g[al xi vettura [ier;a.

• fi skontri u mog[dijiet fil-kampanja oqg[od attent g[al xi trejqa mhux immarkata fejn [add m’g[andu d-dritta.

• meta ]ew; vetturi li jkunu sejrin f’direzzjoni opposta jiltaqg[u f’parti dejqa ta’ triq, kemm-il darba ma jkunx hemm sinjali li jindikaw mod ie[or, dak li jkun laktar qrib tal-parti l-wiesg[a tat-triq g[andu jre;;a’ lura biex i[alli l-vettura l-o[ra tg[addi.

• meta ]ew; vetturi sejrin f’direzzjoni kontra xulxin jiltaqg[u f’telg[a, kemm-il darba s-sinjali ma jurux mod ie[or, il-vettura li tkun tiela’ g[andha d-dritta fuq il-vettura li tkun nie]la.

Roundabouts 221. Meta tkun qed toqrob lejn roundabout, oqg[od attent g[al traffiku li jkun di;à mag[ha. A[seb b’mod spe/jali biex tara jekk ikunx hemm /iklisti jew /iklisti bilmutur quddiemek jew ma’ ;enbek. Ag[ti d-dritta littraffiku li jkun fuq il-lemin tieg[ek kemm-il darba ma jkunx hemm sinjali fit-triq li jindikaw mod ie[or< però ibqa’ miexi jekk it-triq tkun [ielsa. F’/erti postijiet fejn jing[aqdu ]ew; toroq jistg[u je]istu aktar minn roundabout wa[da. F’kull wa[da, g[andhom ji;u applikati rregoli normali g[ar-roundabouts. Oqg[od attent b’mod partikolari g[as-sinjali tal-karre;;ata ‘GIVE WAY’.

222. Fejn hemm ]ew; mog[dijiet fid-da[la g[arroundabout, kemm-il darba ma jkunx hemm sinjali jew marki tal-karre;;ata li jindikaw mod ie[or> Meta tkun se ddur fuq ix-xellug> Avvi/ina r-roundabout fil-mog[dija tax-xellug< ]omm ma’ din il-mog[dija fir-roundabout.

55

Meta tkun se tibqa’ sejjer dritt> Avvi/ina r-roundabout fil-mog[dija tax-xellug< ]omm ma’ din il-mog[dija fir-roundabout. Jekk is-sitwazzjoni ;;ieg[lek tag[mel mod ie[or (e]. jekk il-mog[dija taxxellug tkun imblukkata), avvi/ina fil-mog[dija tal-lemin< ]omm din il-mog[dija fuq ir-roundabout. Jekk l-istess roundabout tkun [ielsa minn traffiku ie[or, ag[]el l-iktar mog[dija konvenjenti biex tg[addi minn mar-roundabout.

Meta tkun se ddur fuq il-lemin> Avvi/ina r-roundabout fil-mog[dija tal-lemin< ]omm din il-mog[dija fir-roundabout.

223. Meta jkun hemm aktar minn ]ew; mog[dijiet fidda[la g[ar-roundabout, kemm-il darba ma jkunx hemm linji jew marki tal-karre;;ata li jindikaw mod ie[or, u]a laktar mog[dija konvenjenti meta tavvi/ina u tg[addi rroundabout, li tkun adattata g[all-mod ta’ kif int tkun trid to[ro;.

224. Meta tkun qieg[ed iddur ma’ roundabout, oqg[od attent u a[seb f’vetturi o[ra li jaqsmu minn quddiemek, spe/jalment dawk li jkunu bi [siebhom i[allu r-roundabout fl-ewwel [ru; li jkun imiss. A[seb l-aktar fi/-/iklisti u /-/iklisti bil-mutur.

Sinjali mar-Roundabouts

Sinjali fir-roundabouts 225. Meta tkun se ddur fuq ix-xellug> U]a l-indicator li jindika dawra lejn ix-xellug hekk kif tibda tavvi/ina u tg[addi mar-roundabout.

56

Meta tkun se tibqa’ sejjer dritt> U]a l-indicator li jindika dawra lejn ix-xellug meta taqbe] il-[ru; li ji;i qabel dak li tkun se tie[u.

Meta tkun se ddur fuq il-lemin> U]a l-indicator li jindika dawra lejn il-lemin hekk kif tibda tavvi/ina, u kompli b’dan is-sinjal sakemm taqbe] il-ftu[ li ji;i qabel dak li tkun se tie[u. Imbag[ad aqleb l-indicator biex tindika dawra lejn ix-xellug.

226. Oqg[od attent g[a/-/iklisti u dawk bil-motorcycle u [allilhom il-wisa’. A[seb g[all-vetturi twal, li jistg[u jie[du rotta differenti, kemm meta tkun qieg[ed tavviçinahom kif ukoll meta tkun qieg[ed iddur ma’ roundabout.

Mini-Roundabouts 227. Dawn g[andek tavvi/inahom l-istess mod b[al roundabouts normali. Il-vetturi kollha JKOLLHOM jg[addu madwar il-marki /entrali minn barra vetturi kbar li jista’ jkun fi]ikament impossibbli g[alihom li jag[mlu dan.

228. Meta toqrob lejn ]ew; roundabouts ]g[ar [dejn xulxin, ittrattahom b’mod separat u ag[ti d-dritta lit-traffiku mil-lemin.

Ittratta kull roundabout separatament

{afna Roundabouts 229. F’xi g[aqdiet kumplikati ta’ toroq, jista’ jkun hemm sensiela ta’ roundabouts f’intersection. Ittratta kull roundabout ]g[ira separatament u segwi r-regoli normali.

230. Isserra[x rasek g[ax inti g[andek id-dritta g[attriq jekk ikollok suspett li l-vettura l-o[ra ma tkunx se ççedi l-pre/edenza. G[andek dejjem tie[u lprekawzjonijiet me[tie;a biex tevita in/identi.

57

231. JEKK TKUN FID-DUBJU – AG{TI D-DRITTA TAT-TRIQ Waqfien u Pparkjar 232. La g[andek tipparkja u lanqas t[alli l-vettura tieg[ek wieqfa>• fejn mhux permess l-ipparkjar.

• f’distanza ta’ inqas minn 5 metri minn g[aqda ta’ toroq, kantuniera jew liwja.

• [dejn liwja jew qu//ata ta’ g[olja.

• f’passa;; g[all-pedestrians jekk mhux awtorizzat.

• f’distanza ta’ 4 metri jew inaqas minn post ta’ qsim g[all-pedestrians minn na[a li jkun ;ej it-traffiku jew fuq il-marki ta]-]ig]ag.

• f’mina jew ta[t pont.

• fi triq prin/ipali jew fi triq li jkun fiha traffiku mg[a;;el, jekk dak l-ipparkjar jew waqfien jaffettwa l-mixi [ieles tat-traffiku.

• fa//ata jew kwa]i fa//ata ta’ vettura o[ra wieqfa, f’post ta’ refu;ju f’nofs it-triq, jew xkiel ie[or.

• ma’ ;enb vettura wieqfa (ipparkjar doppju).

• f’tul ta’ 12-il metru minn kull na[a ta’ kull bus stop jew fare stage.

• [dejn skola jew sptar jew d[ul g[at-tobba jew fejn tista’ tg[atti sinjal tat-traffiku.

• fuq in-na[a [a]ina ta’ triq mhux imdawla sewwa billejl.

• bil-fanali l-kbar ta’ quddiem mixg[ulin bil-lejl.

• f’tali po]izzjoni li tfixkel vetturi o[ra pparkjati.

• fuq traffic islands delineati b’linji djagonali.

• f’tali po]izzjoni li timblokka d-d[ul jew [ru; minn garaxx.

233. Trailers u l-vetturi kollha b’tag[bija li tispor;i ’l barra m’g[andhomx jit[allew fit-triq bil-lejl.

234. Ma tistax tipparkja fi spazji riservati g[al xi [add speçifiku, b[al dawk li g[andhom il-Blue Badge jew residenti, kemm-il darba ma jkollokx dritt li tag[mel dan.

58

Id[ol f’Box Junction biss meta m’hemmx traffiku

235. Tipparkjax parti tal- jew il-vettura kollha fuq ilbankina kemm-il darba ma jkunx hemm sinjali li jippermettu dan. L-ipparkjar fuq il-bankini jista’ jostakola u jo[loq inkonvenjent g[all-pedestrians, nies u prams jew pushchairs jew wheelchairs u dawk neqsin mid-dawl. }oni ta’ Pparkjar Ikkontrollat 236. Is-sinjali ta’ d[ul f’]ona jindikaw il-[inijiet meta rrestrizzjonijiet biex tistenna fi]-]ona jkunu fis-se[[.

Vetturi tat-tag[bija 237. Vetturi li jie[du tag[bija ta’ pi] massimu ta’ madwar 7.5 tunnellati (inklu] kull trailer) m’g[andhomx jit[allew ipparkjati fit-tarf, fuq bankina jew fuqkull art o[ra li tinsab bejn il-karre;;ati, ming[ajr il-permess tal-pulizija. L-unika eççezzjoni hija meta l-ipparkjar huwa essenzjali g[attag[bija jew [att, f’liema ka] il-vettura m’g[andhiex tit[alla ming[ajr g[assa.

Tag[bija u [att 238. Tg[abbix jew t[ott fejn hemm marki sofor fit-triq jew sinjali wieqfa li juru No Parking u li juru li jkunu qed ise[[u xi restrizzjonijiet.

239. G[andek tipparkja matul il-bankina, kemm-il darba ma jkunx hemm da[liet g[all-ipparkjar immarkati b’linji li jindikaw xorta o[ra. Il-muturi i]da, g[andhom ji;u pparkjati mhux anqas minn 45 grad minn mal-bankina.

59

Ipparkjar fi Tlajja’ 240. Jekk tipparkja f’telg[a inti g[andek> • tipparkja qrib il-bankina u ttella’ l-handbrake.

• ag[]el ingrana;; g[al quddiem u dawwar ir-rota ta’ l-isteering ’l hinn millbankina meta t[ares g[at-telg[a.

• ag[]el ingrana;; bir-rivers u dawwar ir-rota ta’ l-isteering lejn il-bankina meta tkun t[ares g[an-ni]la.

• itfa’ l-lever fuq park jekk il-karozza tieg[ek g[andha gearbox awtomatika.

Pro/eduri meta jwaqqfuk il-Pulizija 241. Jekk il-pulizija jridu jwaqqfu l-vettura tieg[ek huma, fejn possibbli, ji;bdulek l-attenzjoni billi>• iteptpu dwal blu jew il-fanali l-kbar jew idoqqu s-sirena jew [orn.

• jordnawlek biex issuq mal-;enb billi juruk u#jew ju]aw l-indicator tax-xellug.

242. Inti JKOLLOK imbag[ad issuq mal-;enb u twaqqaf hekk kif ma jkunx hemm periklu li tag[mel dan. Imbag[ad itfi l-magna tieg[ek.

Pro/eduri normali biex tieqaf 243. Qabel ma tieqaf, ag[mel sinjal biex turi li bi [siebek tag[mel dan fil-[in u meta tersaq mal-;enb, ersaq qrib kemm jista’ jkun lejn il-bankina jew ;enb tat-triq. Kun ]gur li l-magna tkun mitfija, il-hand brake imtella’ sewwa u l-gear ikun f’wie[ed baxx jew fuq ir-rivers qabel ma titlaq mill-karozza (itfa’ l-lever fuq park jekk il-karozza tieg[ek g[andha gearbox awtomatika). F’ni]la, ikser irroti ta’ quddiem lejn il-bankina.

I//ekkja madwarek qabel tifta[ il-bieba

60

244. F’disc zones, wa[[al id-disc u urih f’post prominenti fuq id-dashboard.

Bil-lejl 245. Bil-lejl dejjem suq bi speed adattat g[at-tul li jwassal id-dawl tieg[ek sabiex tkun tista’ tieqaf fil-[in jekk ikun hemm b]onn.

246. Bil-lejl, f’in[awi mibnija, u]a l-fanali l-kbar ta’ quddiem b’dawl baxxut.

247. F’toroq mhux imdawlin u]a dejjem il-fanali l-kbar ta’ quddiem. Meta tiltaqa’ ma’ vetturi o[ra u /iklisti, baxxi l-fanali l-kbar ta’ quddiem. Jekk tkun mg[ammex biddawl, naqqas il-velo/ità jew ieqaf. Ma tistax twa[[al dwal o[ra, spot lights jistg[u ja[dmu biss meta jinxteg[el iddawl il-kbir. Id-dwal tar-rivers jistg[u ja[dmu biss meta jintg[a]el dan il-gear jew dawl separat fuq id-dashboard juri meta d-dwal tar-rivers ikunu mixg[ula.

248. Baxxi l-fanali l-kbar meta tkun qed issuq wara vettura o[ra.

249. Kun ]gur li permezz tad-dawl tal-vettura tieg[ek, tkun tista’ tara, u [addie[or jarak. Bi nhar, kull meta lvi]ibilità tkun batuta, ixg[el id-dawl, u fi/-/par u]a d-dwal apposta jekk g[andek u#jew il-fanali l-kbar ta’ quddiem baxxi. Fi/-/par, dwal qawwija jnaqqsu l-vi]ibilità.

250. Qatt m’g[andek tu]a l-hazard lights meta l-vettura tkun g[addejja sakemm ma jkunx hemm veru b]onn li tag[mel hekk.

251. Il-vetturi kollha g[andu jkollhom stop lights, mera biex tara wara u indicators g[ad-direzzjoni. L-indicators g[ad-direzzjoni g[andhom ikunu mwa[[lin b’mod li jkunu jidhru minn quddiem u minn wara. Il-vetturi, minbarra l-motor cycles, g[andu jkollhom il-wipers malwindscreen. Meta jitwa[[lu g[andhom jin]ammu fi stat tajjeb li ja[dmu.

252. Reflectors [omor g[andhom i[arsu biss lura. Ilfanali l-kbar jistg[u jkunu bojod jew sofor. Il-bozoz tal61

;nub juru dawl abjad minn quddiem (jew isfar jekk ikun mag[qud ma’ fanal kbir isfar). Bozza fuq wara titfa’ dawl a[mar g[al wara.

253. Kun ]gur li d-dwal tieg[ek ikunu mixg[ulin matul il[in li jinxteg[lu d-dwal tat-toroq, i.e. bejn in]ul u tlug[ ix-xemx. Ara li kemm id-dwal ta’ quddiem kif ukoll dawk ta’ wara u dwal tan-numru tar-re;istrazzjoni jkunu mixg[ulin bil-lejl.

254. Oqg[od attent g[all-fanali ta’ twissija jew reflecting triangles [omor li jitqieg[du fit-triq< it-triq tista’ tkun ingumbrata jew jista’ jkun ;ara xi in/ident tat-traffiku.

255. Jekk sewwieq ie[or jixg[ellek il-fanali l-kbar qatt m’g[andek tassumi li dak hu sinjal biex titlaq. U]a l;udizzju tieg[ek u suq b’kawtela.

256. Meta tkun qed tavvi/ina g[aqda ta’ ]ew; toroq jew meta tkun se taqla’ vettura o[ra matul il-[in li tixg[el iddawl, ixg[el u itfi d-dawl biex turi li riesaq jew immanuvra - b[al iddoqq il-[orn. Dan jg[arraf lill-o[rajn fit-triq li hemm int.

257. Jekk vettura riesqa lejk mid-direzzjoni opposta jkollha l-fanali l-kbar ta’ quddiem mhux baxxi, tista’ ti;bed l-attenzjoni tas-sewwieq tag[ha billi tteptep id-dawl g[al mument, i]da ]]omx il-fanali l-kbar ta’ quddiem mixg[ulin bi tpattija.

Mini 258. Meta tkun g[addej minn mini f’Malta huwa obbligatorju li> • tu]a d-dwal.

• tobdi l-limitu ta’ velo/ità indikat.

• toqg[od fil-mog[dija tul il-mina kollha.

U]u ta’ {ornijiet 259. Il-[ornijiet i;ieg[lu lil [addie[or jinduna bil-pre]enza tieg[ek jew li tkun riesaq lejh, i]da dawn ma jag[tuk lebda dritt spe/jali. U]a l-[orn mill-inqas u meta jkun hemm b]onn.

62

260. F’in[awi mibnijin u spe/jalment bil-lejl, il-[ornijiet g[andhom jintu]aw biss f’emer;enza.

261. Il-[ornijiet g[andhom ikunu effettivi ming[ajr ma jdejqu lil [addie[or. Il-volum tar-radjijiet jew stereos talkarozzi g[andu jin]amm baxx b’mod li ma jkunx ta’ inkonvenjent g[al [addie[or u b’mod li ma j[allix lissewwieq jisma’ jew isuq sew.

Xog[lijiet fit-Toroq 262. Meta jkun hemm is-sinjal “Road Works Ahead”, ikun hemm b]onn li toqg[od aktar attent u stenna li tara aktar sinjali li jag[tuk struzzjonijiet aktar spe/ifi/i.

• M’g[andek taqbe] l-ebda limitu temporanju ta’ l-og[la velo/ità.

• U]a l-mirja u id[ol fil-mog[dija t-tajba g[all-vettura tieg[ek mal-ewwel u kif juruk is-sinjali.

• Toqg[odx tibdel il-mog[dijiet biex taqla’ l-queue tattraffiku.

• Tid[olx f’na[a li tkun immarkata bi traffic cones.

• Oqg[od attent g[at-traffiku li jkun die[el jew [iere; minn na[a ta’ fejn qed isir ix-xog[ol, imma tkunx distratt bix-xog[ol li jkun qed isir hemm.

• }omm f’mo[[ok li t-triq aktar ’il quddiem tista’ tkun ostakolata bix-xog[lijiet jew bi traffiku miexi bil-mod jew wieqaf.

Regoli addizzjonali g[al toroq fejn jistg[u j;erru 263. Oqg[od attent spe/jalment f’toroq arterjali u karre;;ati o[ra fuq ]ew; na[at fejn isuqu high speed.

• Mog[dija wa[da jew aktar jistg[u jkunu mag[luqin g[at-traffiku u tista’ tkun te[tie; tnaqqas il-velo/ità.

• Vetturi tax-xog[lijiet li jsuqu bil-mod jew weqfin b’sinjal ta’ ‘Keep Left’ jew ‘Keep Right’ fuq wara kultant jintu]aw biex jag[lqu mog[dijiet g[at-tiswija.

• I//ekkja l-mirja, naqqas mill-velo/ità u ibdel ilmog[dijiet jekk hemm b]onn.

• }omm distanza bi]]ejjed mill-vettura ta’ quddiemek.

Sistema Contraflow 264. Dan ifisser li tkun qed issuq f’mog[dija idjeq minnormal u ming[ajr barriera permanenti bejnek u t63

traffiku li jkun ;ej. Il-hard shoulder tista’ tintu]a g[attraffiku, i]da oqg[od attent li jista’ jkun hemm karozzi bil-[sara weqfin aktar ’il quddiem. }omm /ertu distanza mill-vettura ta’ quddiemek u oqg[od g[al kull limitu temporanju ta’ veloçità.

T[aris g[as-Sa[[a tal-Pedestrians 265. Meta tavvi/ina POST TA’ QSIM G{ALL-PEDESTRIANS kun dejjem lest biex tnaqqas il-velo/ità jew tieqaf sabiex tag[ti d-dritta lill-pedestrians< dejjem ag[tihom id-dritta fuq dawn il-postijiet. Ag[mel sinjal lix-xufiera l-o[ra dwar il-[sieb tieg[ek li tnaqqas ilvelo/ità jew li tieqaf. A[seb aktar kmieni biex tieqaf meta t-triq tkun imxarrba jew g[an-ni]la.

266. TAQBI}X vettura li tkun waqfet jew naqqset ilvelo/ità f’POST TA’ QSIM G{ALL-PEDESTRIANS. 267. F’postijiet ta’ qsim g[all-pedestrians ikkontrollati minn sinjali tad-dawl jew mill-pulizija, ag[ti d-dritta lil kwalunkwe pedestrian li jkun g[adu qed jaqsam meta jing[ata s-sinjal biex issuq.

268. Oqg[od attent g[al xi pedestrian li jitfa//a minnufih minn wara vetturi weqfin jew xkiel ie[or. Oqg[od aktar attent dwar dan [dejn skejjel u bus stops.

269. Meta ddur f’g[aqda ta’ toroq ag[ti d-dritta lill-pedestrians li jkunu qed jaqsmu. F’toroq fil-kampanja oqg[od attent g[all-pedestrians u ag[tihom [afna wisa’ spe/jalment f’liwjiet fuq in-na[a tax-xellug.

270. {afna mill-pedestrians li jisfg[u maqtula jew korruti serjament ikunu jew ta’ ta[t il-[mistax-il sena jew ’il fuq minn sittin sena. Tfal ]g[ar u nies anzjani jistg[u ma jikkalkolawx tajjeb [afna l-velo/ità, u g[alhekk, tista’ ssibhom fit-triq meta ma tkunx tistennihom. Oqg[od attent g[al nies g[omja li jista’ jkollhom bsaten bojod (bojod b’]ew; faxxi [omor jirriflettu, ju]awhom nies torox# u g[omja), jew ikunu ggwidati minn klieb, u g[al nies b’di]abilità jew neqsin mis-sa[[a. Ftakar li persuni neqsin mis-smig[ jistg[u ma jisimg[ux il-vettura riesqa.

64

271. Og[od aktar attent [dejn postijiet fejn ikunu jilag[bu t-tfal, min[abba li dawn, aljenati fil-log[ob, jistg[u jaqsmu t-triq f’daqqa (per e]empju, biex ji;ru wara ballun) 272. Limitu ta’ Velo/ità

Tip ta’ vetturi

In[awi mibnija Kemm-il darba ma jkunx indikat mod ie[or Km#h

Bnadi o[ra Kemm-il darba ma jkunx indikat mod ie[or Km#h

Karozzi u motorcycles

50

80

Karozzi tal-linja u coaches (li mhumiex itwal minn 12-il metru) u vetturi kummer/jali ]g[ar sa 3 tunnellati

40

60

Vetturi tat-tag[bija (li jaqb]u t-3 tunnellati ta’ l-akbar pi] mg[obbi)

30

40

Vetturi industrijali u agrikoli (inklu]i vetturi rmunkati)

20

30

273. Dawn huma velo/itajiet massimi, i]da jistg[u jin[olqu diversi sitwazzjonijiet fejn il-prudenza titlob veloçitajiet inqas min[abba l-kwalità tat-triq, ilkundizzjonijiet tat-temp, il-kwantità ta’ traffiku, ilpre]enza ta’ pedestrians u perikli o[ra.

274. Sewqan b’velo/ità g[olja g[at-traffiku u lkondizzjonijiet tat-triq jista’ jkun perikolu]. Dejjem g[andek tnaqqas il-velo/ità meta> • l-g[amla u l-kundizzjoni tat-triq jippre]entaw periklu, b[al liwjiet.

• sewqan fit-triq fejn hemm pedestrians u /iklisti, partikolarment it-tfal u /iklisti bil-mutur.

• sewqan bil-lejl g[ax aktar diffi/li li tara o[rajn li qed ju]aw it-triq.

65

275. Kwalunkwe wa[da mill-velo/itajiet ta’ hawn fuq tista’ ti;i mnaqqsa b’sinjali xierqa tat-traffiku. Ambulanzi, fireengines, vetturi tal-pulizija u vetturi o[ra ta’ emer;enza bis-sirena jew dawl iteptep jew sinjali o[ra xierqa huma e]enti mil-limiti ta’ velo/ità murija hawn fuq.

276. Jekk ma jkunx hemm ra;unijiet suffi/jenti g[allkuntrarju, issuqx b’velo/ità anqas minn dik normalment u]ata mit-traffiku li jkun g[addej f’dak il-post u [in partikulari.

277. I]]omx queue twil ta’ traffiku. Jekk qed issuq vettura kbira jew li timxi bil-mod u t-triq hija dejqa jew isserrep, jew hemm [afna traffiku ;ej lejk, int G{ANDEK tieqaf fejn tista’ bla periklu biex vetturi o[ra jistg[u jaqb]uk.

Oqg[od attent g[al /iklisti bil-mutur fejn triq taqg[ad ma’ o[ra

Distanzi biex tieqaf 278. Qatt m’g[andek issuq b’/erta velo/ità hekk li ma jkollokx [in bi]]ejjed biex twaqqaf sa tul id-distanza [ielsa li tista’ tara quddiemek. Ftakar li l-vi]ibilità tieg[ek tonqos fil-kantunieri u fuq il-qu//ata ta’ g[oljiet u li ddistanza li fiha tieqaf hija itwal g[an-ni]la jew meta t-triq tkun imxarrba jew ti]loq.

279. Inti g[andek> • t[alli spazju bi]]ejjed bejnek u l-vettura ta’ quddiemek [alli tkun tista’ tieqaf bla periklu jekk tnaqqas mill-veloçità jew twaqqaf. Ir-regola ta’ sigurtà hija li qatt m’g[andek tavvi/ina eqreb minn distanza ;enerali biex tieqaf (Ara Distanza biex Tieqaf – Skema fuq pa;na 67).

• [alli ta’ l-anqas distanza ta’ ]ew; sekondi bejnek u bejn il-vettura ta’ quddiemek f’toroq fejn it-traffiku jg[addi 66

j;erri. Id-distanza g[andha tkun ta’ l-anqas irduppjata fuq toroq imxarrba u mi]juda aktar f’toroq bit-tajn.

• ftakar, vetturi kbar u motorcyles je[tie;u distanza akbar biex jieqfu.

280. Ikollok b]onn /ertu [in biex tirrea;ixxi f’emer;enza. Ir-reazzjonijiet tieg[ek ikunu aktar bilmod jekk tkun g[ajjien, bin-ng[as, mg[ammex biddawl jew jekk il-fakultajiet tieg[ek ikunu b’xi mod affettwati. Jekk t[oss xi sinjal ta’ g[ajja, suq aktar bilmod u rdoppja l-attenzjoni tieg[ek, u jekk ikun me[tie;, ieqaf fl-ewwel post adattat sakemm tkun mistrie[.

281. Vetturi bil-mutur ma jistg[ux jieqfu f’daqqa Kmh

32 50 64 80 94 11 0

Distanza biex ta[seb (metri)

Distanza biex tieqaf (metri)

6 9 12 15 18 21

6 14 24 38 55 75

Distanza ;enerali biex tieqaf (metri) 12 23 36 53 73 96

282. Id-distanzi murija hawn fuq japplikaw biss fi triq xotta, karozza tajba bi brejkijiet u tyres tajbin u sewwieq attent biex jieqaf sewwa fid-distanza murija.

Ara Pa;na 69 g[all-iqsar distanza biex tieqaf Ftakar li dawn huma l-iqsar distanzi biex tieqaf. Iddistanzi biex tieqaf jikbru [afna aktar f’toroq imxarrba jew ji]olqu, brejkijiet u tyres debboli, u sewwieq g[ajjien.

67

Meta tiskiddja l-karozza 293. Karozza tiskiddja meta s-sewwieq jibbrejkja jew jaççellera f’daqqa jew ja[sad l-isteering jew ikun qed isuq b’velo/ità g[olja g[al kundizzjonijiet tat-triq. Jekk il-vettura tiskiddja, itlaq il-brejk jew il-gass bil-mod u dawwar l-isteering fl-istess direzzjoni li fiha tkun qed tiskiddja l-vettura.

Ir-roti ta’ wara tal- Ir-roti ta’ wara talvettura jiskiddjaw vettura jiskiddjaw fuq il-lemin fuq x-xellug

68

69

21metru

24 metru

38 metru

55 metru

75 metru

tul ta’ karozza = 4 metri

Distanza biex tieqaf

Distanza biex ta[seb

= 73 metru jew 18-il tul ta’ karozza = 96 metru jew 24 tul ta’ karozza

= 53 metru jew 13-il tul ta’ karozza

= 36 metru jew 9 tulijiet ta’ karozza

= 23 metru jew 6 tulijiet ta’ karozza

= 12-il metru jew 3 tulijiet ta’ karozza

14-il metru

15-il metru

12-il metru

9 metri

6 metri 6 metri

18-il metru 112kmh

96 kmh

80 kmh

64kmh

48 kmh

32 kmh

Distanzi biex Tieqaf

APPENDI?I I Lista ta’ Li;ijiet u Regolamenti li jittrattaw dwar traffiku ta’ vetturi u ta’ pedestrians • Kodi/i tal-Li;ijiet tal-Pulizija Parti III (Kap. 10).

• Ordinanza dwar ir-Regolamenti tat-Traffiku (Kap. 65).

• Ordinanza dwar l-Assigurazzjoni ta’ Vetturi bil-Mutur g[al Riskji ta’ Terzi Persuni (Kap. 104).

• Regolamenti ta’ l-1994 dwar il-Vetturi bil-Mutur.

• Regolamenti ta’ l-1969 dwar sinjali tat-Traffiku u Marki tal-Karre;;ati.

• Regolamenti ta’ l-1979 dwar Tractors bil-Mutur.

• Regolamenti ta’ l-1998 dwar Roadworthiness ta’ Vetturi bil-Mutur. {afna minn dawn ir-Regolamenti kellhom emendi u ]idiet mag[hom.

70

APPENDI?I II SINJALI AT-TRAFFIKU T AD-DA T WL U BL-IDEJN Dawn is-sinjali g[andhom jing[ataw mill-motor cyclists, dawk bil-bicycles u dawk inkarigati minn vetturi mi;budin mill-annimali. Jistg[u jing[ataw minn sewwieqa ta’ vetturi o[ra, i]da fil-ka] ta’ l-a[[ar mhumiex obbligatorji sakemm is-sinjali bid-dawl ma jkunux temporanjament bil-[sara.

SINJALI G{AL {ADDIE{OR LI JU}A T-TRIQ Sinjali ta’ direzzjoniindicator bl-

“Fi [siebni NO{RO: u NDUR jew NIEQAF fuq ix-XELLUG tieg[i”

“Fi [siebni NO{RO: u NDUR fuq il-LEMIN tieg[i”

Sinjali bid-dawl tal-brejkijiet

Sinjali bid-dawl li se tre;;a lura

“Qed nag[fas il-brejk”

“Fi [siebi nre;;a lura”

Sinjali bl-idejn

Fi [siebni NSUQ u NDUR fuq ix-XELLUG tieg[i”

“Fi [siebni NO{RO: u NDUR fuq il-LEMIN tieg[i”

“Fi [siebni LI NNAQQAS FILMIXI jew NIEQAF”

Dan is-sinjal g[andu jintu]a wkoll meta tkun qed tnaqqas fil-mixi jew se twaqqaf quddiem pedestrian crossing 71

SINJALI LILL-UFFI?JALI TAL-PULIZIJA LI JKUNU QED JIKKONTROLLAW IT-TRAFFIKU

“Jien irrid nbqa’ sejjer DRITT ’L QUDDIEM”

“Jien irrid INDUR G{AX-XELLUG”

“Jien irrid INDUR G{AL-LEMIN”

Is-sinjali ta’ l-idejn g[ad-dawrien g[ax-xellug u g[al-lemin jistg[u jing[ataw jekk l-indikatur mekkaniku jew tat-teptip ikun dak-il-[in bil-[sara.

SINJALI TAL-PULIZIJA Ieqaf

Vetturi resqin minn quddiem

Vetturi resqin minn quddiem kif ukoll minn wara

Vetturi resqin minn wara

Kompli Sejjer

Mill-;enb

Minn quddiem

72

Minn wara

APPENDI?I III SINJALI G{AT-TRAFFIKU F’Malta, is-sinjali tat-traffiku huma dawk internazzjonali bba]ati fuq il-United Nations Organization Protocol.

Ba]ikamenti, il-kodi/i jikkonsisti fi tliet kategoriji ta’ sinjali – Sinjal ta’ Twissija, Sinjal Obbligatorju u Sinjal Informattiv. Kull kategorija g[andha l-g[amla, il-lewn u l-format karatteristiku tag[ha, bil-messa;; tas-sinjal spjegat tajjeb f’simbolu f’g[amla ta’ stampa. F’ka]ijiet xierqa, il-messa;; jista’ ji;i mi]jud, jew l-applikazzjoni tieg[u mfissra a[jar, permezz ta’ kitba qasira fuq pjança ]g[ira mdendla mas-sinjal tat-traffiku.

Huma permessi varjazzjonijiet ]g[ar lokali, sakemm dawn ikunu jaqblu ma’ l-ispirtu tal-kodi/i hawn fuq imsemmija, u xi w[ud mis-sinjali tat-traffiku f’Malta g[andhom infatti dawn il-varjazzjonijiet. :eneralment issinjali tat-traffiku g[andhom ]ebg[a riflettorja, biex billejl jidhru bid-dawl tal-fanali ta’ quddiem.

Filwaqt li s-sinjali tat-Twissija u dawk Informattivi huma ma[suba biex jg[inu u jiggwidaw lil min isuq vettura bilmutur, is-sinjali Obbligatorji jimponu obbligi definiti. Issinjali Obbligatorji jistg[u jkunu jew (a) Projbitorji, i.e. li jimpedixxu /ertu manuvrar, jew (b) Obbligatorji, i.e. li jimponu /ertu manuvrar. Il-projbizzjoni tista’ tkun jew immedjata, f’liema ka] tapplika g[al punt partikulari jew kontin;enza, u l-applikazzjoni tag[ha tispi//a immedjatament< jew kontinwa, meta l-applikazzjoni tag[ha qieg[da sse[[ g[al bi//a triq jew area u tibqa’ sakemm titne[[a permezz ta’ sinjal ie[or f’dan is-sens.

73

KONVENZJONI TA’ VJENNA TA’ L-1968 Kun ]gur li tifhem u tobdi is-sinjali tat-traffiku u informazzjoni kif ukoll marki tat-toroq kollha.

SINJALI TA’ TWISSIJA Liwjiet perikolu]i

Liwja max-xellug

Liwja mal-lemin

Liwja ‘S’ mal-lemin

Liwja ‘S’ max-xellug

Serje ta’ liwjiet

Salib it-Toroq ma’ Toroq ta’ l-Istess Importanza

Salib it-Toroq

Toroq li jiltaqg[u f’g[amla ta’ T

Triq fuq ix-xellug

Triq fuq il-lemin

Dawl g[atTraffiku aktar ’il quddiem

Salib it-Toroq ma’ Toroq Prin/ipali

Salib it-Toroq

Toroq li jiltaqg[u f’g[amla ta’ T

Roundabout

Ag[ti d-dritta (f’toroq Ag[ti d-dritta prinçipali) (bil-quddiem)

Salib it-Toroq ma’ Toroq Sekondarji

Salib it-Toroq

Triq fuq ix-xellug

Triq fuq il-lemin

Triq tidjieq fuq ix-xellug

Triq tidjieq fuq il-lemin

74

G[aqda ta’ G[aqda ta’ toroq ma’ toroq ma’ ]ew; na[at ]ew; na[at (xellug l-ewwel) (lemin l-ewwel)

Triq tidjieq fuq i]-]ew; na[at

Perikli fit-Triq

Triq tidjieq

Ni]la perikolu]a

Telg[a perikolu]a

Triq ti]loq

Moll

Triq mhix imwittija

Parti aktar g[olja fit-triq

Cable ta’ l-elettriku

Traffiku fi]-]ew; direzzjonijiet aktar ’il quddiem

Mina

Periklu ie[or

Devjazzjoni kbira tar-rotta fuq ix-xellug (jew fuq il-lemin jekk ix-chevrons huma bil-kontra)

Periklu fit-tarf tat-triq

Perikli g[all-{ajja

Post ta’ qsim g[allpedestrians (aktar ’il quddiem)

Tfal (skola)

Ajruplani jittajru fil-baxx

Xog[lijiet fit-triq

Stalel

Pedestrians fit-triq li ;ejja

Rkib ta]-]wiemel

Anzjani

Vetturi agrikoli

SINJALI REGULATORJI Projbitorji - Direzzjoni

Iddurx fuq Iddurx fuq ix-xellug il-lemin

Iddurx lura

Ebda d[ul minn din in-na[a

75

Ebda d[ul mi]-]ew; na[at [lief g[al aççess

Crossing patrol ta’ l-Iskola

Projbitorji - Kategoriji Spe/jali

Ebda rota

Ebda vettura bil-mutur

Ebda vettura kbira

Ebda vettura mi;buda minn bhima

Ebda pedestrian

Ebda mutur

Ebda vettura bil-mutur

Ebda Rkib ta]-]wiemel

Limitu tal-wisa’

Limitu ta’ l-g[oli

Lmitu ta’ tul

Limitu ta’ pi]

Pi] fuq l-axle

D[ul f’]ona ta’ limitu

Tmiem ta’ ]ona ta’ limitu

Limitu ta’ velo/ità nazzjonali

Projbitorji - G[emil

Limitu ta’ velo/ità

Tmiem ta’ limitu ta’ velo/ità

Ma tistax taqbe]

Tmiem talprojbizzjoni tal-qbi]

Ma tistax taqbe] b’vetturi kbar

Tmiem talprojbizzjoni tal-qbi] b’vetturi kbar

It-triq tag[laq g[al vetturi (cul de sac)

Ma tistax iddoqq il-horn

Tmiem talprojbizzjoni tad-daqq tal-horn

Ma tistax tistenna

Ma tistax tieqaf

It-triq tag[laq g[al vetturi fuq ix-xellug (cul de sac fuq ix-xellug)

76

Obbligatorji - G[emil

Ieqaf

Pre/edenza fuq traffiku li ;ej mid-direzzjoni opposta

Rotta maqsuma biex tintu]a mir-roti u pedestrians

Stage tan-nol

Ebda waqfien [lief g[al tag[bija u [att

Ag[ti d-dritta lit-traffiku li jkun se jaqsam

Pre/edenza fuq traffiku li jkun se jaqsam

Tmiem talpreçedenza

Ag[ti d-dritta lit-traffiku li ;ej mid-direzzjoni opposta

Limitu ta’ velo/ità minima

Tmiem tal-limitu ta’ velo/ità minima

Post ta’ qsim g[al pedestrians (sinjal ta’ po]izzjoni)

Rotta biex tintu]a mir-roti biss

Passa;; g[al mixi

Bus stops

Karozzi tal-linja u roti biss

Ebda waqfien f’kull [in

Ebda waqfien fil[in indikat

Ebda vetturi kbar [lief biex jing[ata servizz (jew sidien li jog[oqdu) f’din it-triq

Ebda d[ul [lief g[al tag[bija

Ebda vetturi [lief g[al tag[bija

Ebda d[ul jew waqfien [lief g[at-trasport ta’ l-iskola

77

Obbligatorji - Direzzjoni

Imxi dritt ’il quddiem

Mur maxxellug

Mur mallemin

Dawwar max-xellug

Dawwar mal-lemin

Tista’ tg[addi minn kull na[a

}omm max-xellug

}omm mal-lemin

Mur maxxellug jew mal-lemin

Mur dritt jew maxxellug

Mur dritt jew mal-lemin

Roundabout

Direzzjoni wa[da

Plates V

W Bidu ta’ projbizzjoni AT 300 METRES

W

W

Tmiem ta’ projbizzjoni

Tkompli l-projbizzjoni

FOR 2 KILOMETRES

GIVE W AY 50 m

S TO P 100 m

Pjan/i li juru distanza 7.00 A.M. - 6.00 .M. P

Pjan/a li turi [inijiet

School

Playground

Handicapped

Blind

15 MINUTES

Pjan/a li turi [in (perijodu) No footway for 400 m

Safe height 5 m

Pjan/a b’nota spjegattiva Patrol

Elderly People

EXCEPT ACCESS FOR RESIDENTS AND GARAGES E//ezzjoni g[al a//ess f’post u art [dejn it-tiq fejn m’hemmx rotta alternattiva

Sinjali li jwasslu messa;;

78

:enerali

Bus lane li jmur kontra d-direzzjoni tat-traffiku

}ona ta’ kklampjar

Post fejn ise[[u linçidenti

}ona fejn jintu]aw cameras biex jinfurzaw regolamenti tat-traffku

Bus lane fejn jltaqg[u ]ew; toroq ’il quddiem

}ona ta’ rmonk

Itfi d-dawl

Ixg[el id-dawl

Meta tid[ol ;ewwa mina

SINJALI INFORMATTIVI Sinjali Uffi/jali

Post g[al parke;;

Post g[al parke;; fuq ix-xellug

Parke;; ristrett Parke;; g[al min g[andu permess

Post g[al parke;; fuq il-lemin

Vetturi jistg[u ji;u pparkajati parzjalment fuq ix-xifer tal-bankina matul il-perijodu indikat

Sinjal ta’ direzzjoni

G[al dawk li g[andhom sticker badge blu

Vetturi jistg[u ji;u pparkajati parzjalment fuq ix-xifer tal-bankina

Sinjal ta’ Lokalità

79

Tmiem talpost fejn vetturi jistg[u ji;u pparkajati parzjalment fuq ix-xifer tal-bankina

Sinjali Uffi/jali O[ra

Sinjali ta’ t[ejjija g[ad-direzzjoni

Sinjali Turisti/i

Sinjal ta’ direzzjoni Sinjal ta’ Lokalità

MARKI TAL-KARRE::ATA Linji Lon;itudinali

Linja bajda kontinwa (linja tan-nofs)

Linja bajda miksura (linja tal-karre;;ata)

Linja bajda doppja kontinwa

Limiti tal-Karre;;ata (linja bajda)

80

(Tarf tal-Karre;;ata)

(Tarf tal-Karre;;ata)

Linja kontinwa flimkien ma’ linja miksura

Ma tistax tieqaf

Ma tistax tistenna

Linji Trasversali

Linja li turi fejn tag[ti d-dritta lit-traffiku li jkun g[addej

Linja fejn tieqaf

It-tabella li turik li g[andek tag[ti d-dritta lit-traffiku li jkun g[addej u l-marka talkarre;;ata triangolari ma ji;ux u]ati f’g[aqda ta’ ]ew; toroq fejn ilvolum tat-traffiku jkun relattivament baxx.

Linja li turi fejn tag[ti d-dritta

Box junction Box junction. Fejn hemm i/-/ans li t-traffiku jag[laq g[aqda ta’ ]ew; toroq, tista’ tin]ebag[ kaxxa safra fuq it-triq.

M’g[andekx tirfes din il-kaxxa jekk tinduna li se tieqaf fuqha, [lief meta trid iddur fuq il-lemin u ma tistax tag[mel hekk min[abba t-traffiku li jkun g[addej minn quddiemek jew vetturi o[ra weqfin li qed jistennew biex iduru fuq il-lemin.

Post ta’ qsim g[all-Pedestrians Linja li taqsam il-karre;;ata Linja li turi fejn g[andek tag[ti ddritta lit-traffiku li jkun g[addej

Il-marki tal-karre;;ata [dejn roundabout juruk> (a) ir-regola normali fejn g[andek tag[ti d-dritta lit-traffiku li jkun ;ej fuq il-lemin tieg[ek, u (b) preçedenza spe/jali li g[andek tag[ti lit-traffiku li jkun qed javviçina lejn ir-roundabout.

Post ta’ qsim g[allPedestrians

Road markings at roundabout

81

Ma tistax tistenna f’kull [in

Ma tistax tistenna fil[inijiet li jidhru fis-sinjal

Stennija limitata g[al-[inijiet u tul muri

Marki bil-Kliem

U]at flimkien ma’ tabella

Asso/jat ma’ diversi perikli

Jista’ jintu]a ma’ tabelli weqfin

Timblukkax dik il-parti talkarre;;ata murija

Indikazzjoni ta’ moviment obbligatorju (jintwerew turn left jew ahead only )

Ma tistax tieqaf jew tistenna – lanqas biex trikkeb jew tni]]el tfal jew passi;;ieri o[ra

Marki O[ra

Da[liet fejn jid[lu l-karozzi tal-linja

Linji ta’ twissija ta’ ostaklu Vle;e; ta’ direzzjoni

Da[liet g[all-ipparkjar (fejn tista’ pparkja l-;ewwa mil-linji)

82

APPENDI?I IV MARKI TAL-VETTURI Marki ta’ Wara ta’ Vetturi Kbar li J;orru l-Merkanzija Vetturi bil-mutur ’il fuq minn 7500 kilogramm pi] gross massimu u trailers ’il fuq minn 3500 kilogramm pi] gross massimu.

School bus (murija fil[;ie;a ta’ quddiem jew ta’ wara talkarozza tallinja jew coach)

Il-marki vertikali g[andhom jitwa[[lu wkoll ma’ skips li jkunu fit-toroq g[al xog[olta’ kostruzzjoni, vetturi kmmer/jali u o[rajn itwal minn 13-il metru (opzjonali fuq vetturi bejn 11 u 13-il metru)

Pjan/i li Jav]aw Periklu ?erti vetturi li j;orru merkanzija perikolu]a g[andhom juru pjan/i li jav]aw periklu

Sustanza tossika Il-pjan/a li tidher hija g[al likwidi li jie[du n-nar Sinjali ta’ forma djamant li juru riskji o[rajn jinkludu>

Sustanza ossidanti

Gass li ma jie[ux innar mhux kompressat

Sustanza korru]iva

Sustanza radjuattiva

Sustanza li tie[u n-nar malajr

Marki li Juru Projezzjoni Marka fit-tarf

Marka fil-;enb

It-tnejn me[tie;a meta tag[bija jew tag[mir (eg jib ta’ crane) to[ro; ’il quddiem jew lura b’i]jed minn ]ew; metri

83

KIF TU}A DAWN IL-FORMOLI F’{ABTIET ‘FRONT-TO-REAR’ Kull sewwieq li jkun involut f’[abta front-to-rear g[andu jimla u jpartat kopja ta’ din il-formola mas-sewwieq lie[or. B’dan il-mod, kull sewwieq ikollu bi]]ejjed informazzjoni dwar l-identità tas-sewwieq l-ie[or, lassigurazzjoni u /-/irkustanzi li fihom ikun ;ara l-in/ident.

Jekk sewwieq ma jag[milx dan, ikun qed jikser il-li;i.

Fil-g]ejjer Maltin, f’kull in/ident dejjem g[andu jissejja[ pulizija fuq il-post, minbarra fil-ka] ta’ [abta front-to-rear.

Pulizija g[andu jissejja[ fil-ka] ta’ midruba jew meta tkun involuta proprjetà tal-Gvern. Tista’ tikkuntattja lill-pulizija fuq numru tat-telefon 224004-9 jew l-eqreb G[assa talPulizija.

Fuq il-post ta’ l-In/ident 1. G[alkemm kull sewwieq suppost li jkollu kopja ta’ din il-formola fil-karozza tieg[u, Dikjarazzjoni tal-Fatti wa[da g[andha tintu]a - mhux importanti liema wa[da tkun mimlija. Meta l-in/ident jinvolvi aktar minn ]ew; vetturi, g[andha tintu]a formola o[ra.

2. Id-Dikjarazzjoni tal-Fatti tag[mel kopja minnha nfisha.

Preferibbilment g[andha tinkiteb bil-bajro, u tintela l-parti safra jew [adra tad-Dikjarazzjoni tal-Fatti. Is-sewwieq l-ie[or g[andu jimla l-parti l-o[ra bil-kulur dwar it-tieni vettura. Ovvjament i]-]ew; sewwieqa jkollhom b]onn jirreferu g[a/-/ertifikati ta’ l-assigurazzjoni u l-li/enzi tassewqan tag[hom.

3. {u d-dettalji kollha tax-xhieda qabel ma titlaq. Wie;eb g[all-mistoqsija 5 fid-Dikjarazzjoni.

4. Meta tkun sodisfatt bl-e]attezza tad-dikjarazzjoni iffirmaha u g[id lis-sewwieq l-ie[or jiffirmahielek. (15) }omm kopja g[alik u l-o[ra ag[tiha lis-sewwiq l-ie[or.

5. (a) Immarka (V) f’kull kaxxa apposta fuq in-na[a tieg[ek (numri minn 1 sa 7) f’Taqsima 13 u iddikjara nnumru tal-kaxxi li mmarkajt.

84

(/) Pin;i pjanta tal-post ta’ l-in/ident (14) li turi linformazzjoni indikata kollha.

6. Nag[tu parir li ]]omm kamera fil-vettura tieg[ek.

B’dan il-mod, tkun tista’ tie[u r-ritratt tal-[abta biex ikollok prova a[jar.

Meta tasal lura d-dar (1) Kompli r-Rapport kollu ta’ l-In/ident tal-Karozza fuq in-na[a tal-ver]joni tieg[ek tal-Formola Dikjarazzjoni talFatti. Dan huwa r-rapport li g[andek tag[ti lillassiguraturi tieg[ek, u jekk ikun hemm b]onn, ilkumpannija ta’ l-assigurazzjoni tieg[ek tg[inek timla dan ir-rapport.

(2) Minnufih g[arraf lill-assigurazzjoni tieg[ek fuq linçident u ag[tiha din il-formola li tinkludi (i) Dikjarazzjoni tal-Fatti u (ii) Rapport ta’ l-In/ident tal-Vettura.

85

86

87

Billi taqra u ssegwi r-regoli tal-Kodi\i g]at-Traffiku fit-Triq inti tistaâ&#x20AC;&#x2122; tg]in tnaqqas l-imwiet u l-in\identi fit-toroq tag]na DIPARTIMENT TAL-INFORMAZZJONI