Rudy Uytenhaak
BUDRAGEN AAN EEN
BETERE WERELD Architect Rudy Uytenhaak is ervan overtuigd dat een uniforme woonomgeving de bewoners geen aanknopingspunten biedt in de ontwikkeling van hun identiteit. De aantrekkelijkheid van een stad berust volgens hem op haar diversiteit met ruimte voor dynamiek als intimiteit. Tekst: Bart Assies / Foto 's: Rudy Uytenhaak, architectenbureau
Rudy Uytenhaak
BUDRAGEN AAN EEN
BETERE WERELD Architect Rudy Uytenhaak is ervan overtuigd dat een uniforme woonomgeving de bewoners geen aanknopingspunten biedt in de ontwikkeling van hun identiteit. De aantrekkelijkheid van een stad berust volgens hem op haar diversiteit met ruimte voor dynamiek als intimiteit. Tekst: Bart Assies / Foto 's: Rudy Uytenhaak, architectenbureau
Rudy Uytenhaak (1949) werd afgelopen december uitgeroepen tot 'architect van het jaar 2008'. Hoewel in het juryrapport de Nederlandse ambassades in Australië en Jordanië en zijn gebouwen voor onderwijsinstellingen als de Rijksuniversiteit Groningen met name genoemd worden, beschouwt Uytenhaak de prijs voora l als een erkenn ing voor de breedte van zijn oeuvre waarin hij steeds weer uiting geeft aan zijn visie op wat architectuur zou moeten zijn. Uytenhaak: "Ik wil niet belerend zijn, maar ik denk wel dat architectuur kan bijdragen aan een betere wereld ."
Diversiteit " De laatste jaren zien we steeds meer kookprogramma's op de televisie. Dat helpt om mensen bewust te maken. AI die chef-koks benoemen hun ingrediënten, vertellen wat ze ermee doen en daarmee krijg je woorden over hoe het smaakt. Taal is een 'tooi ', door dingen te kunnen benoemen zijn ze er ook, je merkt ze veel sneller op. Iets wat je niet op die manier kent, zie je vaak over het hoofd. Geloof maar dat die programma's effect hebben op de manier waarop wij naar eten kijken." Het is een verhaa l waar de Nederlandse architectuur zich aan kan spiegelen, meent Uytenhaak. Over de mogelijkheden van de architectuur wordt nog steeds te weinig gesproken. "Toen ik eind jaren zeventig begon, zat de Nederlandse architectuur in een diep dal. Er gebeurde weinig interessants, zeker in de woningbouw. Het is een beetje het verhaa l van de remmende voorsprong . In Nederland werd al in 1901 de Woningwet ingevoerd: goede, goedkope woningen voor iedereen. We zijn heel goed geworden in goede goedkope woningen, vooral rijtjeshuizen en flats. Er sluipt daarmee uniformiteit in, het referentiekader wordt te beperkt, het idee van wat kwaliteit kan zijn, onze verbeelding, slinkt. Dat leidt tot een monotone woonomgeving in plaats van tot attractieve steden . Een saaie woonomgeving biedt mensen geen verschillen waaraan ze zich kunnen spiegelen en die ze gebruiken om hun identiteit verder te ontwikkelen. De aantrekkelijkheid van een stad berust op haar diversiteit. Zowel ruimte biedend voor de dynamiek als de intimiteit van het leven . Ruimte verknopen met mensen die praten en nadenken over wonen: dat verrijkt de identiteit van een stad."
Compactheid Na zijn studie in Eindhoven werkte Uytenhaak een aantal jaren bij Aldo van Eyck. "Wat ik in hem waardeerde, was zijn enorme liefde voor het vak. Bij hem was ruimte iets heel concreets dat je kon vormgeven . Op alle schaal niveaus was detaillering belangrijk. Dat is wat ik bij Van Eyck heb opgepikt en waar ik op heb voortgebouwd ." In 1980 begon Uytenhaak voor zichzelf. "Dan zit je achter je bureau, bij de telefoon en moet je maar kijken wat ervan komt. Hier in Am sterdam is de situatie anders dan in, bijvoorbeeld , het Gooi . Daar krijg je particu liere opdrachten, terwijl het hier vaak om stadsverni euwing ging . Zo ben ik als vanzelf in de steden- en w oningbouw terechtgekomen." Volgt een uiteenzettin g over 'gentrificati on' van oude w oonwijken: de opwaardering van een oude buurt op sociaal, cultureel en economisch gebied. Als voorbeeld haalt Uytenhaak de Museum-
Woonhufa land.meer.
buurt in Amsterdam-Zuid aan, wa ar het gevarieerde woni ngaanbod de grote attractie is. " De kern van 'gentrificat ion ' is natuurlijk dat mensen zoeken naar diversiteit, naar een variatie in woonvormen die ze in de wederopbouwvvijken niet vinden. Opvallend is dat er in de buurten va n rond 1900 sprake is van een grote bevolkingsdichtheid, maar wel dichtheid, gecombineerd met variatie en kwaliteit. Het gaat om een grote doelgroep die houdt van de stad en daarom ligt het voor de hand om deze wensen ook naar nieuwbouw te vertalen." Hij haalt een paar maquettes te voorschijn van een project op het Borneo-eiland in Amsterdam. Op een schijnbaar vol , dichtbebouwd oppervlak, heeft Uytenhaak een verrassende ruimtelijkheid w eten te scheppen, met een grote versch eidenheid aan woningtypen. Een ander voorbeeld is het Olympisch Kwartier, ook in Amsterdam. Ook hier is met de ruimte gepuzzeld, zonder dat dit een geforceerde indruk maakt, ruime woningen aan royale straten en binnenterreinen. Extra bijzonder is de geraffineerde geveldetaillering in baksteen. Niet alleen het stedenbouwkundige plan en de plattegrond, maar ook de uitwerking en detaillering kloppen. Uytenhaak: " Het referentiepunt voor deze nieuwbouw is natuurlijk de Amsterdamse SchooIarchitectuur van Berlage's Zuid met zijn plastische gevelwanden en expressief gebruik van baksteen en natuurstenen ornamenten."
Particuliere opdrachten Dat Uytenhaak een grote hartstocht heeft opgevat voor won ingbouw, mag duidelijk zijn. Maar met eenzelfde passie gaat hij te werk bij andere projecten, zoa ls een vrijstaa nd woonwerkhuis in Landsmeer. Uytenhaak: "Dit project is me zeer dierbaar. De plek is natuurlijk uniek: Landsmeer is een straatdorp in Waterland. Langs de doorgaande w eg , slechts enkele centimeters boven het waterpeil, 'drijven ' langwerpige kavels waarop traditionele huizen onder een lang zadeldak staan. Ik kreeg de opdracht om hier voor een keramist die bedrijfsmatig keramische ovens produceert, een huis annex atelier te bouwen . Een doorlopend lang dak verbindt nu het aan de weg gelegen kantoor met het woonhuis daarachter. De verschi llende onderdelen zijn door een transparante serre geschakeld." Het uitzicht over het waterlandschap maakt het heel aantrekkelijk om op de verdieping te wonen, met ruimte en mooi licht onder de geknikte kap als toegift. Op de begane grond zijn de showroom, de woonkeuken en de kamers van de kinderen geplaatst, daarboven de woonkamer en de slaap- en werkkamers. Net als bij zijn werk in stedel ijke gebieden is ook hier de context belangrijk: het landschappelijke gegeven heeft geleid tot een architectuur die, met klassieke materialen als natuursteen en metaal, de conventionele vorm van een lang huis herinterpreteert. Steeds weet Uytenhaak het gegeven van 'de plek' op een virtuoze manier te benutten . Het leidt tot een zeer divers oeuvre, waarbij op alle schaalniveaus een duidelijke visie, structuur en een zorgvu ldige detaillering hand in hand gaan . Niet alleen bij de diverse woonprojecten in heel Nederland waarbij Uytenhaak betrokken is, maar ook bij belangrijke utiliteitsgebouwen als stadhuizen, ambassades en universiteiten. Architectuur om over te praten!
69