Nieuwsbrief | nummer 24 | december 2015
Ontpoldering Noordwaard LA ATSTE EDITIE
Tot ziens! Na ruim vier jaar is de nieuwe Noordwaard klaar. Rust en ruimte zijn dé kwaliteiten van het gebied. Die rust keert nu terug. De aannemerscombinatie Noordwaard en Rijkswaterstaat vertrekken uit het gebied en ik stel me zo voor dat dat bij u gepaard gaat met een zucht van verlichting. Het lange en intensieve traject heeft een enorme wissel getrokken op de mensen die in het gebied wonen en werken. Daarom een groot compliment aan de bewoners voor het opbrengen van geduld en het accepteren van de hinder die bij een dergelijk groot project niet te voorkomen is. Ook de minister sprak die waardering uit, tijdens de opening op 12 oktober j.l. waarvan u in deze laatste nieuwsbrief een verslag leest. Persoonlijk vond ik de openingshandeling waardig en passend bij het project. Het was een project met emoties en dat werd tevens duidelijk tijdens het keukentafelgesprek met de minister en vier (oud-) bewoners. Ook in de film over de ‘making off ’ van de Noordwaard komt dit aan de orde. Blij was ik met de opkomst deze dag. Helemaal klaar zijn we nog niet. Het projectbureau Noordwaard moet nog enkele administratieve zaken afronden. Het ketenpark staat tot ongeveer einde van dit jaar en wordt dan ook opgeruimd. De aannemerscombinatie is daarna alleen nog in beeld in geval van reparaties bij eventuele constructiefouten. Los van enkele restpunten en afhandeling van gemelde schades moet het kadaster het gebied
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 1
definitief inmeten. Ook moeten nog enkele punten in het Rijksinpassingplan worden aangepast. Dit gaat de Gemeente Werkendam doen, met ondersteuning van Rijkswaterstaat. Nu het gebied is opgeleverd, wijzigt het beheer. Bij welk loket u in geval van problemen moet zijn, leest in in het stukje Beheer en handhaving in de Noordwaard: wie doet wat? Daarnaast leggen de verschillende beheerpartijen uit waarvoor ze verantwoordelijk zijn. De gemeente Werkendam is de wegbeheerder. Waterschap Rivierenland gaat over het beheer & onderhoud van de keringen, de hoge kades en de waterhuishouding in de hoogbekade polders. En Rijkswaterstaat West Nederland Zuid is de beheerder van het doorstroomgebied. Voor het dagelijkse beheer heeft Rijkswaterstaat Gebr. v. Kessel gecontracteerd, die uitlegt hoe ze het onderhoud gaan aanpakken. De verpachting van de laagbekade polders vindt komende winter plaats, waarbij blijvende agrariërs het eerste recht hebben. En ten overvloede wijs ik u nogmaals op het feit dat u in de Noordwaard buitendijks woont. Het draaiboek hoogwater van de gemeente is van toepassing.
30-11-15 11:02
De Noordwaard is klaar, maar ik ben niet klaar met de Noordwaard. Mijn betrokkenheid blijft. Ik ben heel benieuwd hoe het gebied zich gaat ontwikkelen de komende jaren en hoe bewoners en bezoekers het ervaren. Ik heb al begrepen dat het Biesbosch Museum substantieel meer bezoekers heeft mogen begroeten als in dezelfde periode vorig jaar. Ik zeg dus voor nu gedag, maar ik ga zeker regelmatig terugkomen in het gebied. En dat geldt voor veel meer collega’s die hun hart hier verloren hebben.
Jacco Zwemer, Projectmanager Ontpoldering Noordwaard
Beheer en handhaving in de Noordwaard
Wie doet wat? Nu het gebied is opgeleverd, kunt u bij problemen weer terecht bij de ‘normale’ loketten, net als voor de start van de uitvoering. Een korte opsomming.
Waterschap Rivierenland Voor calamiteiten, vervuiling van het oppervlaktewater of ongewenste activiteiten in/op het water (in de hoogbekade polders) en hoge kades of de primaire kering is Waterschap Rivierenland het loket. Telefoon: 0344 - 649410 Mail: meldpunt-handhaving@wsrl.nl
Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat is het aanspreekpunt voor het vaargedrag in de kreken en over calamiteiten, vervuiling of ongewenste activiteiten op de algemene wateren in het doorstroomgebied. Het gaat hierbij om handhaving van de snelheidsbeperking van 6 kilometer en een verbod voor waterscooters uit het
verkeersbesluit van 2014. Telefoon Rijkswaterstaat: 0800-8002 of website www.rijkswaterstaat.nl/over-ons/contact. Rijkswaterstaat is ook aanspreekpunt voor de eigenaren van groene woningen met een inundatieschadevergoeding. U krijgt daarover nog een brief.
De specifieke gemeentelijke regels die de gemeente Werkendam handhaaft, staan in de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV). Belangrijk zijn onder meer de regels over de openbare orde. U vindt de APV op de website van gemeente Werkendam.
Nutsbedrijven
Gemeente Werkendam
Een waterstoring meldt u via Brabant Water, via 073 683 80 00, (24 uur per dag bereikbaar).
Openbare verlichting kapot? Zwerfvuil? Rioleringsproblemen? Gaten in de wegen of bermen? Een omgewaaide boom? Deze meldingen kunt u doen op de website van gemeente Werkendam: www.werkendam.nl/melden.
Energiestoringen in het netwerk van Enexis meldt u via het Nationaal Storingsnummer Gas en Stroom: 0800 9009 (gratis). Voor storingen aan uw eigen installatie neemt u contact op met een installateur.
Voor spoedeisende meldingen buiten kantooruren belt u met 06 22 60 60 66. Spoedgevallen zijn bijvoorbeeld omgevallen bomen, gaten in de weg of verstoppingen of overstromingen van het riool.
Voor storingen met internet, telefoon of tv neemt u contact op met uw provider.
2 | Rijkswaterstaat
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 2
30-11-15 11:02
Minister Schultz van Haegen tijdens openingshandeling:
‘Diep respect voor betrokkenen’ Tien jaar geleden bezocht ze het gebied voor het eerst als staatssecretaris. En op 12 oktober jl. was ze er als minister tijdens de officiële oplevering van de Noordwaard. ‘Ik heb diep respect voor iedereen die dit heeft meegemaakt’, zei Melanie Schultz van Haegen tijdens het keukentafelgesprek. Een verslag van rivierjutter Marjolein de Koning. Met de oplevering De Noordwaard zijn circa 4 miljoen mensen in het westen van het land beter beschermd tegen overstromingen. Maar hiervoor hebben wel 75 gezinnen, waaronder ongeveer 25 agrariërs, grote offers gebracht. Met verwijzing naar de vele keukentafel gesprekken die er met bewoners zijn geweest, stond wederom een keukentafel centraal. Ralph Gaastra – omgevingsmanager Rijkswaterstaat – schoof aan, samen met de minister en vier (oud-) bewoners. Net zoals er in de voorbije jaren veel emoties over die keukentafel zijn gegaan, kwamen ook deze middag de emoties weer boven. Want ga er maar aan staan als je huis, je veiligheid en je toekomst ineens onzeker zijn. Bewoners wiens huis op de rode lijst stond, moesten hun huis verlaten. Maar waarheen? Een ander huis in de Noordwaard of naar elders? En voor ongeveer 25 agrariërs bleef nog slechts 600 hectare akkerbouwland over.
Noordwaard) en Machiel de Gelder (wethouder Werkendam) aan. Deze laatste vertelde dat de gemeente aanvankelijk tegen het plan was. Echter, de gemeenteraad zag uiteindelijk het grote belang van dit project in, omdat door de maatregel hier substantiële waterstanddaling kon worden behaald ter hoogte van Gorinchem.
Oranje lijst
Lagere dijk
Vic Gremmer – voorzitter van de bewonerscommissie – gaf aan dat mensen wiens huis op de oranje lijst stond, (te) lang in onzekerheid zijn gehouden. ‘Dit punt mag bij toekomstige projecten zeker verbeterd worden.’ Zijn andere kritiekpunten waren de in beginsel tegenvallende vergoeding en het ontbreken van deskundige support voor de bewoners om technische aspecten te beoordelen. Uiteindelijk is Vic Gremmer wel blij met de mogelijkheid die hij heeft gehad om nieuw te kunnen bouwen en zo de keuze heeft gehad te kunnen blijven wonen in het gebied.
Jan Hendrik Dronkers heeft door dit project geleerd hoe belangrijk het is om in gesprek te gaan met de bewoners. Door deze gesprekken is bijvoorbeeld de dijk om Fort Steurgat anders aangepakt. Die is nu ook meer glooiend en ongeveer 0,8 meter verlaagd. Dat kon door aan de buitenzijde van de dijk een wilgenveld aan te planten dat de golfslag breekt. Goos den Hartog wees op het tegenstrijdige handelen als waterschap. Normaliter zorgt het waterschap voor sterke dijken, en voor dit project werd de dijk juist afgegraven.
In één keer Schluss Voor Ad van den Broek, bewoner van een rode woning en bedrijf, werd het even allemaal te veel toen hij vertelde over de manege die ze net gestart waren, nadat ze hun gemengde bedrijf beëindigd hadden. ‘We waren volop bezig met uitbreidingsvergunningen, en op een vrijdagmiddag was het in een keer Schluss. Hoe moesten we verder?’ Ze gingen verder, De familie Van den Broek heeft nu een prachtige manege in één van de hoogbekade polders en was die middag gastheer voor het gezelschap. ‘Maar daar hebben we wel acht jaar lang voor moeten doorploegen met daarbij de verantwoordelijkheid voor honderd mensen.”
Gemeente eerst tegen Aan de keukentafel schoven ook Jan Hendrik Dronkers (directeurgeneraal Rijkswaterstaat), Goos den Hartog (Waterschap Rivierenland), Gert Verzijl (directeur aannemerscombinatie
De officiële opleveringshandeling bestond uit het onthullen van een informatiebord. Deze handeling werd verricht door de minister en vier (oud-)bewoners.
Bloed, zweet en tranen Als Rivierjutter en inwoner van de gemeente Werkendam heb ik het proces met interesse gevolgd. Ik heb een ‘met bloed, zweet en tranen’ aan het water ontworsteld gebied zien veranderen in een bouwput. En zag vervolgens glinsterende stroompjes water het veranderde landschap binnenstromen. Het naar een uit 1905 daterende Biesboschkaart vergraven stroomgebied is een prachtig open gebied geworden, waar het waterwild de weg al naartoe heeft gevonden, en de natuurliefhebber zeker zal volgen.
Nieuwsbrief Ontpoldering Noordwaard | 3
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 3
30-11-15 11:02
Gemeente Werkendam: wegbeheerder Gemeente Werkendam wordt de wegbeheerder in de Noordwaard. Naast de wegen en fietspaden in de Noordwaard vallen hieronder de vele aangelegde bruggen, behalve de bruggen bij de in- en uitstroomopening waarvan Rijkswaterstaat West Nederland Zuid beheerder is. Het strooibeleid in de wintermaanden blijft hetzelfde als voorheen. Dit betekent dat er een bepaalde volgorde is waarbij de doorgaande Bandijk naar het pontje de hoogste prioriteit heeft in de Noordwaard. Andere actuele onderwerpen waar de gemeente zich nu mee bezighoudt, zijn de recreatiepoort Werkendam, de fiets- en wandelroutes, het draaiboek hoogwater en blusvoorzieningen.
Recreatiepoort: eind 2015 meer duidelijkheid Gemeente Werkendam is gesprek met een marktpartij over de eventuele ontwikkeling van de recreatiepoort Werkendam. Gespreksonderwerpen zijn de kaders en randvoorwaarden en de partij werkt aan een plan van aanpak met financiële onderbouwing. De verwachting is dat aan het einde van dit kalenderjaar meer duidelijkheid is over de mogelijke invulling en haalbaarheid.
Fiets- en wandelroutes Gemeente Werkendam is daarnaast de gesprekspartner voor het fietsrouteknooppunt en de wandelpaden in de Noordwaard. Het fietsrouteknooppunt wordt weer vanaf het seizoen 2016 met bebording ondersteunt. Wat betreft de wandelpaden inventariseert de gemeente de wensen en stemt deze af met alle onderliggende grondeigenaren. De stichting Te Voet heeft via de gemeente te horen gekregen dat vooralsnog niet meegewerkt wordt aan een route onderlangs in de Noordwaard, mede langs een aantal terpen.
Aan routes door de Hilpolders, boven langs de Nieuwe Merwede en midden door het doorstroomgebied wordt wel medewerking verleend.
Draaiboek hoogwater Een andere verantwoordelijkheid van de gemeente is het draaiboek hoogwater en de werking hiervan. Op basis van de oefening en enige detaillering is het draaiboek aangescherpt. Dit wordt aan iedereen in het buitendijkse gebied verstrekt. Ook krijgt u bericht als de app beschikbaar is.
Aangepaste blusvoorzieningen Tot slot is in samenwerking met de brandweer een inventarisatie gemaakt van de noodzakelijk blusvoorzieningen in de Noordwaard. Ondanks het vele open water zijn vanwege nieuw beleid aangepaste blusvoorzieningen nodig. De planning is dat medio 2016 eventuele opstelplaatsen voor brandweerwagens of extra waterputten worden geslagen.
4 | Rijkswaterstaat
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 4
30-11-15 11:02
Waterschap Rivierenland
Beheer van keringen, kades en waterhuishouding Waterschap Rivierenland beheert de primaire kering, de hoge kades en de waterhuishouding in de polders die primair voor de landbouw beschikbaar blijven. U houdt de vaste contactpersonen. De kades worden in de toekomst misschien in onderhoud aan derden gegeven. Van belang is verder het nieuwe peil in dijkringgebied 23.
Nieuw peil dijkringgebied 23 Het waterschap heeft de omwonenden van het Fort Steurgat ge誰nformeerd over de parti谷le herziening van het peilbesluiten en over het waterpeil van de fortgracht. Door de ontpoldering van de Noordwaard wijzigen de peilgebieden. Voor het nieuwe peil in de gegraven waterpartijen en sloten in het nieuwe dijkringgebied 23 wordt gedacht aan een vast peil van -0,50 m NAP (was -0,70/-0,80 m NAP).
Contactpersonen
Onderhoud kades: voorlopig zelf Waterschap Rivierenland heeft na oplevering van het project circa 30 km hoge kaden in eigendom en beheer. Het beheer en onder足 houd van deze kaden pakt het waterschap de komende twee jaar zelf op. Reden hier足 voor is het belang van de ontwikkeling van een erosiebestendige grasmat, die hoge rivierwaterstanden goed kan weerstaan. Zodra die grasmat aanwezig is, kunnen de kades in onderhoud aan derden uitgegeven worden. Dit kan door openbare inschrijving (geliberaliseerde pacht) of normale bruikleenovereenkomsten.
De medewerkers die dagelijks bezig zijn met het waterbeheer in de Noorwaard zijn en blijven voor u de vertrouwde gezichten: - Andre van Stigt voor het peilbeheer en onderhoud van watergangen; - Jeroen Wyatt voor de aansturing van de gemalen; - Ad de Bruin voor het beheer van de primaire kering en hoge kaden. Daarnaast blijft het waterschap in de hele Noordwaard en Biesbosch beverratten en muskusratten bestrijden. Aanspreekpunt
hiervoor is Teus de Koning. De medewerkers van het waterschap zijn bereikbaar via het algemene nummer 0344-64 9410.
Gemalen Vermeldenswaardig is dat de gemalen van het waterschap zijn aangesloten op de Centrale Regiekamer in Tiel. Dat betekent dat het waterschap 24 uur per dag en 7 dagen in de week informatie heeft over de waterpeilen in de hoogbekade polders en dijkring 23 en van de waterstanden in het doorstroomgebied (kreken).
Het waterschap voert zelf het onderhoud van de gemalen, stuwen/inlaten, en de belangrijkste sloten (A - watergangen) uit. Ook het onderhoud van het griend en dijk om het Fort Steurgat voert het waterschap zelf uit.
Nieuwsbrief Ontpoldering Noordwaard | 5
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 5
30-11-15 11:03
Nieuwsbrief Noordwaard
Rijkswaterstaat West Nederland Zuid: beheerder doorstroomgebied Rijkswaterstaat West Nederland Zuid wordt de beheerder van het doorstroomgebied en de bruggen bij de in- en uitstroomopening. Voor het dagelijks beheer is Gebr. van Kessel gecontracteerd. Onderwerpen waarover u mogelijk met Rijkswaterstaat te maken gaat krijgen, zijn aanvragen voor aanlegsteigers, het onderhoud van kreken in de Noordwaard, het gebruik van gronden in het doorstroomgebied en aanlegverboden.
Gebr. Van Kessel is via een aanbestedingproces geselecteerd. De partij gaat het dagelijks beheer verzorgen voor een periode van 3 jaar met de mogelijkheid dit tweemaal met 1 jaar te verlengen, dus maximaal 5 jaar. Het dagelijks beheer is hoofdzakelijk gericht op waterstanddaling, dus het voorkomen van begroeiing op die delen van het doorstroomgebied die de doorstroming kunnen belemmeren. Elders in de nieuwsbrief vertelt Van Kessel hoe ze dit onderhoud gaan aanpakken.
Aanlegsteiger aanvragen De plekken waar een aanlegsteiger mag komen, staan aangegeven in de kaart van het Rijksinpassingsplan op www.ruimtelijke plannen.nl (zie de aanduiding <as>). Voor de aanleg is een vergunning nodig. U kunt deze vergunning aanvragen via het Omgevingsloket online: www.rijkswaterstaat.nl/rws-loket/vergunningen. Hier kunt u ook controleren of voor activiteiten een vergunning of een melding noodzakelijk is.
Van Kessel zet grote grazers in voor onderhoud doorstroomgebied Vanaf april 2016 lopen er in het doorstroomgebied zo’n 45 grazers rond om de begroeiing kort te houden. Het is één van de onderhoudsmaatregelen van Gebr. Van Kessel, de partij die het dagelijkse onderhoud van de Noordwaard gaat verzorgen. Gebr. Van Kessel – bekend van het ‘wiebertje in hun logo’ – is door Rijkswaterstaat West Nederland Zuid geselecteerd via een aan bestedingsprocedure. Het familiebedrijf is groot geworden met groenbeheer en scoorde goed op de wensen van Rijkswaterstaat, waarvan de doorstroombaarheid in de hoogwaterperiode absolute prioriteit heeft. Ook de ontwikkeling van de natuur is een belangrijke wens.
Maaien van vegetatie, rechts met speciaal materieel voor drassig gebied.
45 dieren: een mix van konikpaarden, Schotse hooglanders en waterbuffels. Deze mix van de dieren kan het gras, maar ook het riet en de wilgen kort houden. De kudde van de grazers zal afhankelijk van de groei van vegetatie uitgroeien tot circa 75 dieren.
Waterbuffels Gebr. Van Kessel wil de doorstroombaarheid realiseren door grote grazers in te zetten en aanvullend delen machinaal te maaien. De grazers maken de vegetatie in de Noordwaard gelijkmatiger en op een natuurlijke wijze kort, met deze methode krijgt de natuur meer ruimte dan bij maaien. Het plan is om te starten met ongeveer
Níet op particulier terrein Waar de grazers precies gaan lopen, is Van Kessel nog aan het uit werken. In elk geval wordt ervoor gezorgd dat de dieren absoluut niet op wegen en particuliere terreinen kunnen komen. Op delen waar de grazers niet komen, worden maaiers ingezet om het gebied klaar te maken voor het hoogwaterseizoen. Het idee is om gewone maaiers te gebruiken, maar deels ook specialistisch materieel omdat het gebied drassig kan zijn.
Cessna-vliegtuigje
Konikpaarden, Schotse Hooglanders en waterbuffels.
De ecoloog van Van Kessel gaat de ontwikkeling van de natuur en het landschap volgen. Om het enorme gebied van circa 900 hectare te monitoren, wordt een propellervliegtuigje (Cessna) ingezet. Het vliegtuigje vliegt op circa 400 meter hoogte, waardoor bijvoorbeeld personen en objecten niet herkenbaar zijn.
6 | Rijkswaterstaat
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 6
30-11-15 11:03
(Nog) geen gebruik van gronden in het doorstroomgebied Meerdere mensen hebben gevraagd of gronden van het toekomstige doorstroomgebied die grenzen aan hun terp, gebruikt mogen worden. Besloten is hier vooralsnog niet op in te gaan. Om te kijken hoe het gebied zich gaat ontwikkelen in een buitendijkse situatie, welke vegetaties wel en niet gaan ontstaan en wat voor onderhoud hier voor nodig is wordt dit vooralsnog bij 1 partij ondergebracht. Schriftelijke aanmeldingen doet u door het Aanvraagformulier watervergunning uit te printen, te ondertekenen en op te sturen naar het centrale loket van Rijkswaterstaat: Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat Postbus 4142 6202 PA Maastricht
Geen onderhoud recreatiekreken Kreken worden door Rijkswaterstaat alleen op diepte gehouden voor zover ze een bijdrage leveren aan de waterstandsdaling en de waterhuishouding (kreek achter de Kievitswaard i.v.m. IBA-lozingen), dus zoals eerder gecommuniceerd: niet voor recreatievaart
Voorlopig geen aanlegverboden Rijkswaterstaat neemt vooralsnog geen actie om aanlegverboden in te stellen. Op basis van ervaringen elders in Nederland wordt niet direct overlast verwacht. Mocht er toch overlast ontstaan voor de huiseigenaren, dan wordt op dat moment verder gekeken.
Ecologische voorzieningen
Kastjes voor vleermuizen en steenuiltjes bewijzen hun nut In de Noordwaard komen dieren voor die beschermd zijn. Voorbeelden zijn vleermuizen, de bever, de grote modderkruiper maar ook enkele vogelsoorten zijn beschermd, zeker als ze broeden of als ze jongen hebben. Door de grootschalige veranderingen moest een aantal soorten op zoek alternatieve locaties. Daar waar mogelijk zijn alternatieve locaties mogelijk gemaakt zowel door de combinatie Noordwaard maar ook door enkele particulieren.
Tijdens de uitvoering hebben ook enkele soorten geprofiteerd van de werkzaamheden. Voorbeelden zijn de vele kolonies van oeverzwaluwen en de aanwezigheid van een steltkluut dit jaar. En een zwart-witte steltloper heeft gebroed langs de Galeiweg. Een soort uit Zuid-Europa die maar af en toe in ons land broedt.
Vleermuiswinterverblijf Door de sloop van boerderijen en woningen kwam het leef- en broedgebied van de vleermuis in de snel. Ter compensatie zijn 87 vleermuiskasten opgehangen in negen gemalen en in drie kreekbruggen. Ook zijn 86 vleermuiskasten aan bomen gehangen. En er is een vleermuiswinterverblijf geplaatst. Dit is een manshoge tunnel van 20 meter lengte met gevarieerde temperatuur en luchtvochtigheid, waardoor er voor elke vleermuis een geschikt plekje te vinden is.
Uilen en de modderkruiper Voor de kerkuil en het steenuiltje – de kleinste uil – zijn ook kasten in bomen geplaatst. En met succes broeden er nu meer steenuiltjes dan voorheen in de Noordwaard. Ook voor de modderkruiper zijn maatregelen getroffen. Deze zoetwatervis wordt ook wel weeraal of regenfluiter genoemd. Duikers zijn verlegd en sloten zijn uitgediept, zodat de modderkruiper kan blijven voortbestaan in de Noordwaard.
Nieuwsbrief Ontpoldering Noordwaard | 7
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 7
30-11-15 11:03
De nieuwsbrief verschijnt enkele keren per jaar in een 足oplage van 600 exemplaren. Voor meer informatie of extra exemplaren van de nieuwsbrief kunt u bellen met of mailen naar het projectbureau. Meer informatie Projectbureau Noordwaard Postbus 24103, 3502 MC Utrecht Telefoon (088) 797 36 07 E-mail: noordwaard@rws.nl www: ruimtevoorderivier.nl/noordwaard
Dit is een uitgave van
Rijkswaterstaat
In samenwerking met: Gemeente Werkendam; Provincie Noord-Brabant; Waterschap Rivierenland; Ministerie van Economische zaken. www.rijkswaterstaat.nl 0800 - 8002 (gratis, dagelijks 06.00 - 22.30 uur) December 2015 | rr1215mc067
15#378 RWS nieuwsbrief Noordwaard nov2015_8pag_WT.indd 8
30-11-15 11:03