Jaarverslag World Population Foundation / MYBODY by Rutgers

WPF

world population foundation

jaarverslag

2009

w w w. w p f. o r g

2 wpf

inhoud

jaarverslag 2009

Inhoudsopgave

p. 3

Voorwoord

p. 4

Hoofdstuk 1: Beleid, Doelstelling en Strategie

p. 5

Hoofdstuk 2: BeleidsbeĂŻnvloeding

p. 8

Hoofdstuk 3: Projecten in Ontwikkelingslanden

p. 14

Hoofdstuk 4: Projectenportefeuille

p. 23

Hoofdstuk 5: Communicatie en fondsenwerving

p. 36

Hoofdstuk 6: Personeel en Organisatie

p. 42

Hoofdstuk 7: Verantwoordingsverklaring

p. 44

Hoofdstuk 8: FinanciĂŤn

p. 48

Hoofdstuk 9: Financieel verslag

p. 50

Speciale dank

p. 53

Colofon

p. 54

wpf 3

  

... voorwoord

foto: Lucien Souisa

Het doet mij plezier u te kunnen melden dat dit het laatste jaarverslag van World Population Foundation (WPF) is. Dat klinkt misschien vreemd, maar ik kan u geruststellen: WPF houdt weliswaar op te bestaan maar haar belangrijke werk gaat gewoon door. Nog intensiever en krachtiger zelfs dan tot nu toe. Eind 2010 gaan we fuseren met de Rutgers Nisso Groep, het kenniscentrum seksualiteit in Nederland.

Met deze fusie willen we het beste van twee organisaties combineren. Zo heeft WPF jarenlange ervaring in ontwikkelingslanden en een goede reputatie op het gebied van internationale pleitbezorging. De Rutgers Nisso Groep staat bekend om haar gedegen onderzoek en grote bijdrage aan de seksuele gezondheid in Nederland, die wereldwijd als een lichtend voorbeeld wordt gezien. Rutgers WPF – zo gaat de nieuwe organisatie heten – wordt een organisatie die zowel in Nederland als in ontwikkelingslanden zal werken aan het verbeteren van seksuele gezondheid. Een fusie vergt een zorgvuldige voorbereiding. Een deel van de aandacht van directie, bestuur en medewerkers ging in 2009 hier dan ook naar uit. Een compliment aan alle betrokkenen voor de betrokkenheid en de soepele besluitvorming is op zijn plaats. Een woord van dank ook voor voormalig directeur Frans Baneke van wie we in september afscheid namen. Zijn inzicht, ervaring en betrokkenheid hebben WPF goed gedaan! Gelukkig hielden deze interne perikelen ons niet af van het échte werk: het ondersteunen van programma’s in ontwikkelingslanden die het mensen mogelijk maakt zelf te beslissen over hun seksualiteit en het al dan niet krijgen van kinderen. Dit blijft onverminderd belangrijk. In dit jaarverslag leest u alles over ons werk in 2009. Van het promoten van het vrouwencondoom tot veilig moederschap, van seksuele voorlichting tot het betrekken van mannen in de strijd tegen seksueel geweld. Voor dat laatste kreeg WPF begin 2010 met haar partners in Zuid-Afrika en Indonesië zelfs een prijs: de PSO innovatie award 2009. Trots waren we ook op het feit dat UNESCO (de VN-organisatie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) eind 2009 internationale richtlijnen publiceerde voor effectieve seksuele voorlichtingsprogramma’s en daar ons digitale lespakket ‘The World Starts With Me’ als een goed voorbeeld noemde. Al deze activiteiten kunnen we alleen uitvoeren dankzij de bijdragen van onze donoren. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is daarbij een belangrijke steunpilaar. In 2009 konden we ons ook verheugen op de

4 wpf

toekenning van enkele grote projecten door de Europese Unie. Ondanks de financiële crisis en de verdampte vermogens van veel fondsen ontvingen we van private donoren uit Nederland en de Verenigde Staten toch financiële steun, waarvoor we hen zeer erkentelijk zijn. Erg gelukkig waren we begin 2010 met de aankondiging van de Nationale Postcodeloterij dat zij de steun aan WPF verdubbelen. Ook met de particuliere donateurs die via MYBODY ons werk steunen zijn we blij, evenals met de vrijwilligers die zich inzetten tijdens evenementen zoals de Dam tot Dam loop en de Moedernacht. De veldkantoren in Pakistan, Vietnam en Indonesië hebben zich ontwikkeld tot krachtige organisaties met sterke netwerken in het eigen land, zowel met lokale organisaties als met de overheid en westerse ontwikkelingsorganisaties. In andere landen in Azië en in Afrika prijzen we ons gelukkig met langdurige relaties met partners van hoge kwaliteit, van wie we veel leren. Net na de jaarwisseling kwam het WRR-rapport Minder pretentie, meer ambitie uit. Naast een interessante analyse bevat het rapport een sterk pleidooi voor het ontwikkelen en uitwisselen van kennis, speciaal op gebieden waar Nederland goed in is. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten wordt daarbij door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid genoemd als zo’n kennisterrein. WPF ziet hierin een bevestiging van haar ervaring in het internationale werkveld, waaruit blijkt dat zuidelijke partners graag met ons samenwerken vanwege de Nederlandse pragmatische benadering op dit terrein. Ik wil dan ook stellen dat WPF samen met haar nieuwe partner Rutgers Nisso Groep op het moment van de fusie een prima startpositie heeft. In 2010 en daarna zijn er uitdagingen te over. Spannend is wat een nieuw kabinet zal brengen. We hopen van harte dat de prioriteit die minister Koenders gaf aan seksuele en reproductieve gezondheid en rechten ook door een nieuwe minister voor Ontwikkelingssamenwerking onderschreven wordt. Of je dit onderwerp nu belangrijk vindt vanwege de demografische gevolgen en economische ontwikkeling of vanwege de onrechtvaardige behandeling van meisjes en vrouwen, overal in de wereld hebben mensen te maken met de gevolgen van het gebrek aan seksuele voorlichting en goede reproductieve gezondheidszorg. Wij blijven ons inzetten om te zorgen dat alle mannen en vrouwen goed geïnformeerde keuzes kunnen maken, zodat ze in vrijheid kunnen kiezen voor kinderen, zich kunnen beschermen tegen hiv en andere soa‘s en gevrijwaard blijven van geweld en intimidatie. Daar staat WPF voor en dat werk blijf ik ook in 2010 graag steunen. Melanie Schultz van Haegen Voorzitter Raad van Toezicht

  

1. beleid, doelstelling, strategie Visie Iedereen heeft recht op een goede seksuele en reproductieve gezondheid. World Population Foundation (WPF) wil mensen in ontwikkelingslanden hiervan bewust maken en hen in staat stellen invloed uit te oefenen op hun eigen leven. Als zij zelf keuzes kunnen maken rond hun seksualiteit en het krijgen van kinderen, levert dat een belangrijke bijdrage aan hun persoonlijke ontwikkeling. Maar dat niet alleen. De verbetering van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten: • is cruciaal om armoede te bestrijden en om vrijheid, rechtvaardigheid en veiligheid te bevorderen; • is essentieel, als we voor 2015 de Millenniumdoelen willen bereiken; en • is de enige effectieve manier om tegemoet te komen aan zorgen rondom te snelle bevolkingsgroei.

Missie WPF beoogt de kwaliteit van leven in ontwikkelingslanden te vergroten door seksuele en reproductieve gezondheid en rechten te verbeteren.

Statutaire doelstelling De statutaire doelstelling van WPF luidt: “De kwaliteit van het leven van huidige en toekomstige generaties te verbeteren door het (doen) uitvoeren van projecten in ontwikkelingslanden op het gebied van reproductieve gezondheid en door de bewustwording van beleidsmakers, politici en het algemene publiek met betrekking tot het onderwerp bevolking te stimuleren.” In het Strategisch Plan 2007-2010 is de statutaire doelstelling aangescherpt tot ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten’ in plaats van ‘reproductieve gezondheid’. Ook is toegevoegd dat WPF zich speciaal richt op vrouwen en jongeren. Voor WPF is het maken van winst geen doelstelling.

Beleidsuitgangspunten Het actieprogramma van de ICPD (1994) en de Millenniumdoelen De Internationale Bevolkingsconferentie van de Verenigde Naties (ICPD), gehouden in Cairo in 1994, resulteerde in een revolutionair actieprogramma. Sinds 2005 is dit actieprogramma integraal onderdeel van de Millenniumdoelen. ‘Toegang tot reproductieve gezondheid voor iedereen voor 2015’ is als aparte doelstelling opgenomen onder Millenniumdoel 5. WPF werkt aan de uitvoering van het Cairo-actieprogramma, met de mensenrechtenbenadering van de Verenigde Naties als uitgangspunt, en poogt een bijdrage te leveren aan het realiseren van Millenniumdoel 5.

Jongerenparticipatie WPF mobiliseert jongeren bij al haar activiteiten en faciliteert hun participatie. Juist voor jongeren is seksuele en reproductieve gezondheid en rechten letterlijk van levensbelang, omdat zij nog aan het begin staan van hun seksuele leven en in vrijheid keuzes moeten kunnen maken die hun gezondheid beschermen.

Kerncompetenties WPF positioneert zich als een thematische ontwikkelingsorganisatie. Daartoe streven wij naar de meest actuele kennis en expertise op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR). Kennis van de Nederlandse situatie, met wereldwijd erkende resultaten, is daarvoor een geloofwaardige basis, maar niet de enige. Door ons werk in andere landen leren wij van de situaties daar en kunnen wij in toenemende mate optreden als makelaar van kennis en expertise. WPF legt zich in het bijzonder toe op het ontwikkelingen van programma’s voor seksuele vorming. WPF onderhoudt uitstekende relaties met o.a. de Nederlandse overheid en belangrijke donoren op het gebied van SRGR. Wereldwijd groeit het besef dat goede seksuele en reproductieve gezondheid een voorwaarde is de armoede wereldwijd terug te dringen. De vraag naar onze expertise neemt daardoor toe. De beschikbare capaciteit binnen de huidige organisatie houdt echter geen tred bij de vraag, en regeringen en donoren blijven achter met het vrijmaken van fondsen om in deze vraag te voorzien.

Duurzaamheid en effectiviteit WPF werkt altijd samen met lokale partnerorganisaties en daar waar mogelijk met lokale overheden in ontwikkelingslanden. Voor werkelijke duurzaamheid en effectiviteit moeten de projecten en activiteiten ‘eigendom’ zijn van de lokale partners. WPF biedt financiën, expertise en diensten aan lokale organisaties voor het uitvoeren van projecten of voor activiteiten die gericht zijn op (lokale) beleidsbeïnvloeding. De partnerorganisaties bepalen uiteindelijk waar behoefte aan is en hoe projecten worden uitgevoerd.

Samenwerkingsverbanden WPF heeft als beleidsprioriteit het bundelen van haar krachten met gelijkgezinde ontwikkelingsorganisaties. Enerzijds door gezamenlijk op te trekken bij lobbyactiviteiten, anderzijds door haar expertise in te brengen in hun ontwikkelingsprojecten. Op die manier vergroot WPF haar bereik aanzienlijk.

Draagvlakversterking In Nederland wil WPF het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking helpen versterken en met name het belang van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten onder de aandacht brengen van een breed publiek. Wij doen dat onder het campagnelabel MYBODY met de bijbehorende slogan My Life, My Choice, MYBODY.

wpf 5

Oplossingsstrategieën WPF werkt aan het verbeteren van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten door beleidsbeïnvloeding, directe armoedebestrijding en de versterking van de capaciteit van het maatschappelijk middenveld in ontwikkelingslanden. Wij hanteren bewezen succesvolle methoden op het gebied van seksuele vorming, veilig moederschap en het tegengaan van seksueel geweld tegen vrouwen. Samen met onze partnerorganisaties in ontwikkelingslanden passen we deze methoden aan de lokale talen en culturen aan. WPF gebruikt het model ‘Intervention Mapping’ om programma’s goed op te zetten en te documenteren. Onze methode voor seksuele vorming is bewust gematigd vooruitstrevend, omdat we uitgaan van de mensenrechten en streven naar volledige informatie. Zolang we ons lespakket op een klein aantal scholen invoeren levert dit weinig problemen op: daar ervaart men de problemen en verlangt men oplossingen die werken. Zodra we echter stappen zetten in de richting van een nationaal curriculum, wordt de roep luider om het lesmateriaal aan te passen aan lokale waarden en normen (zoals geen seks voor het huwelijk). Dat de partnerorganisaties en WPF hier water bij de wijn moeten doen is onvermijdelijk, maar ons streven blijft om de beginselen niet aan te tasten: jongeren volledige informatie te verstrekken zodat zij hun eigen keuzes kunnen maken.

Financiën Het wervingsbeleid van WPF richt zich op het verkrijgen van subsidiegelden van overheden en multilaterale organisaties en van fondsen van vermogensfondsen, zowel in Nederland als daarbuiten. In toenemende mate ontvangt WPF een vergoeding voor de inzet van haar specialisten bij projecten van derden. Verder is het label MYBODY ontwikkeld om donateurs te werven en via acties geld te werven voor de projecten van de organisatie. Het wervingsbeleid is gericht op diversificatie van geldbronnen en op het realiseren van continuïteit in geldstromen.

Kansen en bedreigingen Kansen De verkiezing van president Obama in de VS in 2008 heeft onmiddellijk een groot en in onze ogen zeer positief effect gehad op het internationale debat. Dit toont de gevoeligheid van ons werk voor politieke risico’s, die ditmaal dus gunstig uitpakt. Obama heeft de ideologisch geïnspireerde restricties voor Amerikaanse ontwikkelingshulp afgeschaft – zoals voorlichting die beperkt wordt tot seksuele onthouding, en het niet mogen helpen van sekswerkers. Deze restricties beperkten in hoge mate de effectiviteit van grote hulpstromen. Ook heeft hij de Amerikaanse bijdrage aan het VN-Bevolkingsfonds hersteld die de organisatie acht jaar lang onthouden was. Van dit beleid gaat een grote invloed uit op multilaterale instellingen en op lokale overheden.

6 wpf

Bedreigingen Economische depressie De wereldwijde economische depressie heeft grote gevolgen voor onze doelgroepen in ontwikkelingslanden, maar ook voor sommige verstrekkers van fondsen, zoals het veld in 2009 helaas al ondervond. Wij hopen dat de druk op het Nederlandse ontwikkelingsbudget kan worden weerstaan maar het vooruitzicht van nieuwe verkiezingen in juni 2010 stemt niet tot optimisme. Wij pleiten actief voor handhaving en verdere versterking van de prioriteit voor Millenniumdoel 5 en voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

Taboes Het werken aan seksuele en reproductieve gezondheid en rechten wordt structureel gehinderd door taboes, starre tradities en uitgesproken morele opvattingen. Financiering is schaars voor interventies die ‘het beestje bij de naam noemen’ (seks) en de realiteit onder ogen zien (onveilige abortussen, homoseksualiteit, sekswerkers, enz.). Ontwikkelingslanden vragen ook niet vaak financiering van donorlanden voor deze aspecten terwijl er wel een enorme behoefte blijkt te zijn aan kennis en informatie over deze onderwerpen. Dat maakt het soms moeilijk dit thema onder de aandacht te brengen zonder te worden beticht van het ‘importeren van immoraliteit uit het Westen, c.q. Nederland’.

Politieke onrust In 2009 hadden wij te maken met politieke onrust in Pakistan. In een van onze werkgebieden in Pakistan – de SWAT vallei – was het voor onze Pakistaanse partners onmogelijk activiteiten uit te voeren.

Plannen voor 2010 en verder Samengaan WPF en Rutgers Nisso Groep In 2009 werd het besluit genomen tot een fusie met de Rutgers Nisso Groep. De nieuwe combinatie kan zich ontwikkelen tot een nog sterkere speler op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheidzorg zowel in Nederland als internationaal. Beide organisaties zijn gespecialiseerd in seksuele en reproductieve gezondheid en hanteren een mensenrechtenbenadering, en beide organisaties hebben programma’s in ontwikkelingslanden. Daarnaast werken de organisaties al vele jaren samen in specifieke projecten. De feitelijke fusie zal plaatsvinden eind 2010. Op weg daar naartoe werken de organisaties al nauw samen. Het voorbereiden en implementeren van de fusie leidde tot extra kosten in 2009. Ook in 2010 zijn extra kosten te verwachten. Op termijn moet de fusie echter tot een lichte kostenbesparing leiden.

Vernieuwing langetermijnstrategie Het voornemen tot fusie had ook gevolgen voor de vernieuwing van de langetermijnstrategie voor de periode na de lopende strategie voor 2007 – 2010. In 2008 hebben consultaties plaatsgevonden met belangrijke groepen stakeholders: bestuurders, jongeren, en een tweedaagse

WPF consultatie in Nederland van vertegenwoordigers van veldkantoren, partnerorganisaties en plaatselijke autoriteiten. Vanwege de voorgenomen fusie heeft WPF besloten niet zelf nog een nieuw strategisch plan te schrijven. De strategische uitgangspunten voor de combinatie van WPF en Rutgers Nisso Groep zijn in 2009 geformuleerd en breed besproken met medewerkers en bestuur/Raad van Toezicht. In 2011 zullen de strategische uitgangspunten van de fusieorganisatie Rutgers WPF worden geconcretiseerd in een meerjarenplan.

Intensivering samenwerking met andere organisaties WPF en de Rutgers Nisso Groep werken nauw samen bij het formuleren van een nieuw voorstel voor de Medefinancieringsubsidie (MFS II) van de Nederlandse regering voor de periode 2011 – 2015. Meteen nadat de minister voor Ontwikkelingssamenwerking het subsidiekader bekend maakte is samenwerking gezocht met andere organisaties teneinde een alliantie te kunnen vormen. Dit leidde tot de oprichting van de Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) Alliantie die onder de titel ‘Unite for Body Rights’ eind november 2009 haar voorstel voor de eerste fase van de procedure indiende bij het Ministerie. WPF is penvoerder van deze alliantie. Naast de Rutgers Nisso Groep participeren ook AMREF, Simavi, dance4life international en jongerenorganisatie CHOICE in deze alliantie. Daarnaast zijn met een aantal medefinancieringsorganisaties afspraken tot samenwerking tussen programma’s gemaakt. In lijn met de eerder ingeslagen weg zoeken we steeds naar mogelijkheden tot samenwerking met andere ontwikkelingsorganisaties die zich willen richten op verbetering van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Dit doen we in Nederland en in ontwikkelingslanden.

Meerjarendoelstellingen In de hoofdstukken Beleidsbeïnvloeding, Projecten in ontwikkelingslanden, en Communicatie en fondsenwerving zijn de meerjarendoelstellingen tot 2010 weergegeven evenals de voortgang daarvan in 2009. Aan het eind van 2009 moet 75 procent van de nagestreefde resultaten tot 2010 gehaald zijn. In 2009 werd hard gewerkt aan de eerste grote evaluatie van onze methode voor seksuele vorming. Wij voeren deze evaluatie uit in vier landen met hulp van drie Nederlandse universiteiten. De uitkomst wordt verwacht in voorjaar 2010.

wpf 7

  

2. beleidsbeïnvloeding Doelstellingen en strategie In het lopende Strategisch Plan 2007-2010 ruimt World Population Foundation (WPF) een belangrijke plaats in voor haar rol als pleitbezorger om seksuele en reproductieve gezondheid en rechten bespreekbaar te maken en op de agenda te houden. Op vier niveaus wil WPF de steun voor het Cairo-actieprogramma en de Millenniumdoelen creëren en versterken: in Nederland, Europa, op internationaal niveau en in de landen in Afrika en Azië waar WPF actief is. Dit wordt gedaan via een beleidsdialoog met politici en autoriteiten, via netwerken en platforms, door campagnes te organiseren en door het draagvlak voor dit thema te vergroten. Ook wordt de lobbycapaciteit van onze partnerorganisaties in Afrika en Azië versterkt.

Gewenste resultaten In de periode 2007-2010 streeft WPF naar de volgende resultaten: • Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten blijft een prioriteit in het Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking en wint aan prioriteit in het ontwikkelingssamenwerkingsprogramma van de Europese Unie. • De Nederlandse overheid en de Europese Unie vergroten hun financiële steun voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. • In ontwikkelingslanden komt meer geld en een gunstiger beleid voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, met name in de landen waar World Population Foundation werkt.

ICPD+15 De VN-commissie voor Bevolking en Ontwikkeling (CPD) boog zich dit jaar over de vraag hoe het ICPD-actieprogramma bijdraagt aan de realisatie van andere internationaal afgesproken ontwikkelingsdoelen, zoals de Millenniumdoelen. WPF diende twee geschreven verklaringen in en was zowel op nationaal als internationaal niveau actief betrokken bij het formuleren van beleidsbeïnvloedende boodschappen. Ook richtte WPF zich tot de commissie met een verklaring over de rechtenbenadering van preventie. De uiteindelijke resolutie maakt melding van het belang van uitgebreide seksuele voorlichting. Samen met Share-Net, het Nederlandse ngo-netwerk voor SRGR en hiv/ aids, organiseerde WPF een seminar over het belang van SRGR voor het bereiken van de Millenniumdoelen. Deelnemers schreven aanbevelingen hoe seksuele rechten kunnen bijdragen aan het behalen van de Millenniumdoelen. Deze aanbevelingen werden verspreid tijdens het congres ‘Global Partners in Action: NGO Forum on Sexual en Reproductive Health and Development’ in Berlijn, dat was georganiseerd in het kader van de vijftiende verjaardag van het ICPD-actieprogramma (ICPD+15) . WPF was aanwezig op dit ‘Global NGO Forum’, samen met 400 deelnemers uit meer dan 130 landen, waaronder 100 jongeren. Hier formuleerde de SRGR-beweging de ‘Berlin Call to Action’ en besprak ze de ‘Strategic Options for NGO’s’, de zogeheten SONGS. Beide helpen bij het sturen van onze pogingen om het ICPD-actieprogramma verder te verwezenlijken.

Millenniumdoel 5

Activiteiten en resultaten in 2009 In Nederland De Nederlandse regering bleef zich inzetten voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR). In 2008 en in 2009 besteedde Nederland meer dan 4 miljard euro aan ODA (de officiële Nederlandse ontwikkelingshulp). Voor SRGR bedroeg dit in 2008 € 161.8 miljoen; het budget voor 2009 was € 198.7 miljoen. Nederland bleef de grootste donor van het VN Bevolkingsfonds en een van de belangrijkste donoren van UNAIDS, het Global Fund en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP). Hoewel de 0,8%-norm in Nederland overeind blijft, neemt het absolute bedrag voor ODA ten opzichte van vorig jaar af, als gevolg van een lager Bruto Nationaal Product. Ondanks deze afname en de noodzakelijke budgettaire besparingen, blijft de budgetlijn voor reproductieve gezondheid in 2010 zo goed als gelijk aan die van 2009. Zelfs in tijden van economische crisis handhaaft Nederland dus zijn betrokkenheid bij SRGR.

8 wpf

Meer dan 350 mensen bezochten de nationale Moedernacht in Rotterdam, die zich toespitste op tienerzwangerschappen waar ook ter wereld (zie hoofdstuk 5). Naast dit jaarlijks terugkerende nationale evenement werden er op zeven plaatsen in Nederland regionale Moedernachtactiviteiten georganiseerd. Ook in een aantal Europese landen werden Moedernachten gehouden, zoals in Duitsland, Malta en Hongarije. Van 10-12 augustus werd het conservatieve World Congress on Families gehouden in Amsterdam. Drijvende krachten achter dit congres zijn Amerikaanse anti-abortus-, anti-homo- en anti-vrouwenrechtenorganisaties. WPF werkte voorafgaand aan het congres samen met CHOICE en twee Amerikaanse partners om de invloed en het effect van het congres te beperken. Verscheidene prominente sprekers trokken zich terug, er werden vragen gesteld in het parlement, en André Rouvoet, minister voor Jeugd en Gezin, hield zich in zijn toespraak op de vlakte. In tegenstelling tot de verwachte opkomst van duizenden, trok het congres slechts 400 deelnemers. Het congres kreeg door de activiteiten van WPF veel belangstelling van de media. De Nederlandse regering en het VN-Bevolkingsfonds organiseerden en waren voorzitter van de High Level Meeting over Millenniumdoel 5. Deze bijeenkomst vond plaats in Addis Abeba (Ethiopië). WPF was de enige

Nederlandse ngo die was uitgenodigd om deze belangrijke bijeenkomst bij te wonen. De slotverklaring bevatte drie hoofdzaken: (1) gezinsplanning is een van de meest kosteneffectieve interventies, (2) geef voorrang aan adolescenten en jongeren, en (3) verbeter gezondheidssystemen met seksuele en reproductieve gezondheid als prioriteit.

Bevolking Het rapport van de Adviesraad Internationale Vraagstukken over demografische veranderingen geeft het door WPF gegeven advies weer. Het doet onder andere de aanbeveling om demografische veranderingen als mondiaal vraagstuk op de agenda te zetten en zo mogelijk de steun aan SRGR op te voeren, aangezien het de katalysator is voor sociale en economische ontwikkeling. In samenwerking met de Society for International Development (SID) en het Institute for Social Studies (ISS) organiseerde WPF zes lezingen over bevolking en ontwikkeling (zie hoofdstuk 5). WPF organiseerde de lancering van het Wereldbevolkingsrapport van UNFPA, getiteld Facing a changing world: women, population and climate. Er werd een persconferentie gehouden in Nieuwspoort, Den Haag. Minister Koenders ontving het eerste exemplaar uit handen van mevrouw Mane, adjunct-directeur van het VN Bevolkingsfonds (UNFPA) en hield een bemoedigende toespraak over het belang van het onderwerp van dit jaar.

In Europa De EU is de grootste donor geworden op het gebied van mondiale bevolkingshulp. De budgettoename gaat echter bijna volledig naar steun voor hiv/aids. Dit heeft geresulteerd in een grotere toegankelijkheid tot anti-retrovirale (aids)medicijnen. Helaas is het budget voor preventie in de zin van seksuele voorlichting, gezinsplanning en reproductieve gezondheidszorg gedaald. Dit waren enkele van de gepresenteerde resultaten in ‘Euromapping 2009’, dat de stand van zaken bijhoudt op het gebied van ontwikkelingshulp en bevolkingsondersteuning. WPF presenteerde deze uitkomsten aan zowel andere Nederlandse ontwikkelingsorganisaties als de Parlementaire Commissie Buitenlandse Zaken.

Meest sexy MEP campagne WPF organiseerde samen met de Rutgers Nisso Group en CHOICE de verkiezing van de ‘meest sexy’ Nederlandse kandidaat voor het Europese Parlement. Kandidaten werd aan de hand van een vragenlijst gevraagd hun visie te geven op SRGR, jonge mensen en gezondheid. Judith Sargentini van GroenLinks won de verkiezing en een ‘sexy’ fotoreportage.

EuroNGO’s World Population Foundation beheert de Small Grants Facility van EuroNGOs, het platform voor Europese ontwikkelingsorganisaties die zijn gespecialiseerd in seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. In

2009 werden tien ‘sub-grants’ in negen landen toegekend, zes publicaties in vijf landen mogelijk gemaakt en zes workshops en twee trainingen op maat georganiseerd.

Het UAFC Joint Programme Het vrouwencondoom is een door vrouwen geïnitieerde anticonceptiemethode waarmee vrouwen zichzelf ook direct tegen hiv en andere seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen beschermen. Uit onderzoeken blijkt dat zowel vrouwen als mannen die het vrouwencondoom hebben gebruikt zeer tevreden zijn. Er is daarom een groot potentieel voor gebruikstoename van het vrouwencondoom, wat een positief effect zou hebben op de volksgezondheid. Het is echter nog niet algemeen verkrijgbaar tegen een betaalbare prijs. Om die reden namen WPF, Oxfam Novib, i+solutions en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken het initiatief tot het oprichten van het ‘Universal Access to Female Condoms (UAFC) Joint Programme’. In 2009 heeft het UAFC Joint Programme zich ontwikkeld tot een sterke en actieve campagne, waar veel organisaties, deskundigen en netwerken bij betrokken zijn, met een sterke collectieve identiteit en op feiten gebaseerde (‘evidence-based’) boodschappen. Een belangrijke gebeurtenis in 2009 was de internationale platformbijeenkomst waar meer dan 40 deskundigen toezegden te zullen lobbyen voor vrouwencondooms en vrouwencondoomprogramma’s. De diversiteit aan leden en de actieve betrokkenheid belooft voor de komende jaren een groot bereik. Voorbeelden hiervan zijn bijeenkomsten met het hoofd van het Amerikaanse hiv/aidsbeleid, activisten uit Afrikaanse landen en de belangrijkste afdelingen van de Verenigde Naties.

Pleitbezorging door veldkantoren en partners De medewerkers van de WPF veldkantoren en medewerkers van partnerorganisaties, waaronder jongerenorganisaties, werden getraind in pleitbezorging. Aansluitend werden lokale strategieën voor pleitbezorging ontwikkeld en uitgevoerd.

World Population Foundation Pakistan WPF Pakistan en Unicef pleitten met succes voor het toevoegen van ‘Life Skills Based Education’ aan het nationale jeugd- en onderwijsbeleid. De organisatie van Moederweek stelde WPF Pakistan in staat een coalitie op poten te zetten bestaande uit vertegenwoordigers van regeringsambtenaren, ngo’s en media, om te pleiten voor de resolutie over moedersterfte, waarover in de Mensenrechtenraad in Genève werd onderhandeld. De Pakistaanse delegatie, die de Organisation of Islamic Countries leidde (een van de onderhandelende partijen) stelde zich steeds gematigder op, als gevolg van beleidsbeïnvloeding in eigen land, en uiteindelijk werd de resolutie aangenomen.

wpf 9

World Population Foundation Vietnam WPF Vietnam leverde een bijdrage aan de formulering van de nieuwe bevolkings en reproductieve gezondheidsstrategie van de Vietnamese regering. De beleidsplannen zijn echter nog niet door het Vietnamese parlement goedgekeurd.

World Population Foundation Indonesië Ter ondersteuning van het seksuele voorlichtingsprogramma werden bij de meeste projecten pleitbezorgingsactiviteiten georganiseerd, om de districtsbestuurders te overtuigen van de noodzaak seksuele voorlichting op te nemen als ‘lokale inhoud’-component van het nationale leerplan voor middelbare scholen. Voorlichtingsprogramma’s voor jeugdige delinquenten en doven en blinden jongeren ontvangen financiële steun van respectievelijk het Indonesische Ministerie van Justitie en het Ministerie van Onderwijs.

In Nederland is CHOICE actief geweest in het verzorgen van diverse workshops en het organiseren van een nationaal jongerendebat ‘Sex, Saints and Schools’ in samenwerking met de stichting PANN. Aan het debat namen meer dan 150 jongeren en beleidsmakers deel. CHOICE en PANN besloten om van dit nationale jongerendebat een jaarlijks terugkerend evenement te maken. CHOICE was ook actief in het ondersteunen en coachen van middelbare scholieren bij het organiseren van aidscampagnes op hun scholen. Dit project is een gezamenlijk initiatief van CHOICE en Positive Guest Speakers, in samenwerking met de World AIDS Campaign. Binnen de eigen organisatie kreeg CHOICE in september 2009 een nieuw bestuur en werd de capaciteit uitgebreid met een aantal internationale stagiaires.

YouAct

Jongerenparticipatie CHOICE Jongerenorganisatie CHOICE for youth and sexuality is een door jongeren geleide organisatie die zich inzet voor de rechten van jonge mensen wereldwijd om hun eigen keuzes te maken ten aanzien van seksualiteit en het krijgen van kinderen. CHOICE maakt zich sterk op nationaal en internationaal niveau en voor capaciteitsopbouw van jongerenorganisaties wereldwijd, waarbij de nadruk ligt op ontwikkelingslanden. WPF steunt CHOICE met organisatorische faciliteiten en financiële middelen. Dit sluit aan bij ons beleid om jongerenparticipatie te bevorderen. In 2009 namen jongeren vanuit CHOICE deel aan internationale conferenties, zoals de VN-commissie voor Bevolking en Ontwikkeling (CPD) in New York (zie kader), het ‘Global NGO Forum’ over ICPD+15 in Berlijn en de IGLYO Youth Conference in Amsterdam. In samenwerking met de Youth Coalition ontwikkelde CHOICE een jongerengids over het opzetten van levensvatbare, door jongeren geleide lobbyorganisaties op het gebied van SRGR. CHOICE verzorgde in 2009 trainingen in Malawi en Vietnam en ondersteunde ‘High Level’ pleitbezorgingsactiviteiten in Zuid-Afrika en Malawi. Doel is het uitbreiden van het aantal jongeren en jongerenorganisaties in ontwikkelingslanden, zodat ze kunnen pleiten voor de SRGR van jongeren in hun eigen context. Jonge lobbyisten in Malawi schreven een verklaring met daarin boodschappen betreffende seksueel geweld tegen vrouwen en gedwongen huwelijken van jonge meisjes en boden deze aan de minister van Jeugd, Ontwikkeling en Sport. Jonge pleitbezorgers in ZuidAfrika spitsten hun aanbevelingen toe op de training van medisch personeel en het opnemen van seksuele oriëntatie in ‘Life Skills’-leerplannen. Met steun van CHOICE waren er ook capaciteitsopbouwende activiteiten op internationaal niveau bij YouAct en de Youth Coalition, zoals regionale workshops over ICPD+15. 10 wpf

YouAct is een Europees netwerk van jongeren die actief zijn op het gebied van seksuele en reproductieve rechten. Sinds de oprichting in 2003 wordt het gesteund door WPF. In 2009 verzorgde YouAct trainingen waar jongeren uit Groot-Brittannië, Cyprus, Ierland, Letland en Litouwen aan deelnamen. Dit project, ‘Young Advocates in Action’ werd gesteund door de Summit Foundation en was gericht op het trainen van jonge mensen in het ontwikkelen van pleitbezorgingsboodschappen en -plannen, gericht op kandidaten voor de Europese verkiezingen in 2009. De vervolgactiviteiten van dit project behelsden onder meer een ‘Online Action Day’, waarbij jonge mensen uit heel Europa een ‘Joint European Statement’ ondertekenden; bijeenkomsten met Europarlementariërs in Cyprus, Groot-Brittannië en Brussel; en de betrokkenheid van jonge mensen tijdens High-level meetings met Europese afgevaardigden in Brussel en Addis Abeba.

CHOICE-lobbyisten Sara Coumans (20) en Marina Lacroix (24) vlogen naar New York om de vergadering van de VN-commissie voor Bevolking en Ontwikkeling (CPD) bij te wonen, waar regeringsdelegaties discussieerden over hoe het actieprogramma van de ICPD kan bijdragen aan het realiseren van de Millenniumdoelen. Samen met andere jonge lobbyisten vormden zij een progressieve jongerencaucus die de CHOICE-campagne NO YOUTH NO CHANGE overnam. Deze titel werd gebruikt in mondelinge en schriftelijke verklaringen, Watchdogs, en T-shirts. Namens de jongerencaucus gaf Sara een mondelinge verklaring waarin ze inging op het belang van een uitgebreide seksuele voorlichting, toegang tot effectieve voorzieningen voor gezinsplanning en veilige abortus voor jonge mensen, en het recht van jonge mensen om op een zinvolle wijze betrokken te zijn bij beleid dat hun leven beïnvloedt. Sara en Marina hielden iedereen in Nederland op de hoogte door middel van blogs op OneWorld, op de VN-jongerensite en op Twitter, wat veel reacties en aandacht opleverde. Hoewel de term ‘Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten’ niet in de uiteindelijke ICPD-resolutie voorkomt, nam deze wel meer progressieve taal en paragrafen over jongeren op, dankzij de bijdrage van vele lobbyisten als Sara en Marina. Jonge mensen zijn de toekomst en het heden. NO YOUTH NO CHANGE!

Marina en Sara

Publiek bij het debat ‘Sex, Saints and Schools’ van CHOICE en PANN.

wpf 11

Universal Access to the Female Condom Joint Programme 1

foto: Annet Neijmeijer 2

foto: Annet Neijmeijer

foto: Robert Bodegraven

foto: Guus Schoonewille

• 1 Drie voorbeelden van vrouwencondooms en andere materialen van het ‘Universal Access to the Female Condom Joint Programme’ • 2 Amaka Nneji demonstreert op de markt in Lagos (Nigeria) hoe het vrouwencondoom te gebruiken • 3 De Anglicaanse bisschop Jolly Oyekpen van het Akoko Edo bisdom in Nigeria is een echte pleitbezorger voor het vrouwencondoom voor mensen van zijn parochie

12 wpf

BeleiDSBeĂ?nVloeDing

foto: Annet Neijmeijer Minister Koenders bladert door het Wereldbevolkingsrapport 2009

Deelnemers aan de training pleitbezorging in IndonesiĂŤ

wpf 13

  

3. projecten in ontwikkelingslanden Inleiding World Population Foundation (WPF) sterkt kwetsbare groepen in het maken van eigen keuzes rondom hun seksuele en reproductieve gezondheid door het bieden van kennis, het stimuleren van meningsvorming en het leren van vaardigheden. Jongeren en vrouwen zijn de belangrijkste doelgroepen van projecten van WPF. WPF werkt niet direct zelf met deze doelgroepen, maar indirect via partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. De lokale partners zorgen ervoor dat activiteiten passen binnen de sociale, culturele en religieuze context van een land en dat een project tegemoet komt aan lokale behoeften. WPF streeft ernaar dat 90% van haar partners eind 2010 in staat is op effectieve wijze projecten uit te voeren. Samen met haar partnerorganisaties voert WPF momenteel interventies uit in acht landen: Kenia, Oeganda, Tanzania, Zuid-Afrika, Pakistan, Indonesië, Thailand en Vietnam. In Pakistan, Indonesië en Vietnam heeft World Population Foundation bovendien eigen veldkantoren. Als erkenning voor haar bijdrage aan bevolkingsvraagstukken en deskundigheidsbevordering binnen de overheid ontving het WPF veldkantoor Pakistan een Population Day Award 2009 uit handen van de Pakistaanse premier. In 2009 ondersteunde WPF meer dan 44 projecten in Azië en Afrika. Het totale budget dat in 2009 beschikbaar was voor projecten, was € 3.346.278. De interventies van WPF zijn te groeperen onder een aantal programma’s (deelgebieden). Per programma worden hieronder de belangrijkste resultaten gepresenteerd. Het complete overzicht van projecten en de behaalde resultaten per project is te vinden in het volgende hoofdstuk.

Deelgebied 1: Seksuele vorming Situatieschets De helft van de wereldbevolking is momenteel jonger dan 25 jaar. Ongeveer 85 procent van deze jongeren woont in ontwikkelingslanden. Veel samenlevingen vinden seksuele vorming voor jonge mensen ongepast. Dat heeft grote gevolgen voor de gezondheid van jongeren, voor hun eigen ontwikkeling en levensloop, maar uiteindelijk ook voor de samenleving als geheel. De meeste mensen worden namelijk seksueel actief voor hun twintigste, maar hebben vóór die tijd door de heersende normen en waarden slechts beperkt of helemaal geen toegang tot voorlichting, dienstverlening en voorbehoedsmiddelen (inclusief condooms).

Doelstellingen en strategie WPF en haar partnerorganisaties ontwikkelen lespakketten rond relationele en seksuele vorming die uitgaan van een mensenrechtenbenadering en die gebaseerd zijn op feiten. De lespakketten bieden jongeren van 14 wpf

alle leeftijden – van kleuterschool tot universiteit – cultureel relevante en wetenschappelijk juiste informatie, geschikt voor de specifieke leeftijdsgroep. Beoogd wordt dat 50 procent van de half miljoen jongeren die jaarlijks een lespakket doorlopen, meer kennis heeft over veilige seks, 40 procent van de jongeren zijn houding omtrent seksualiteit positief verandert, en dat 10 procent ook daadwerkelijk veilig gedrag vertoont.

Activiteiten en resultaten in 2009 In de afgelopen jaren heeft WPF lesmateriaal ontwikkeld voor bijna alle leeftijdsgroepen van schoolgaande jeugd (van kleuters tot studenten aan universiteiten) en is specifiek lesmateriaal ontwikkeld voor slechthorende jongeren (Vietnam en Indonesië), slechtziende jongeren (Indonesië), (via hun moeder) met hiv-geïnfecteerde jongeren (Oeganda) en jonge delinquenten in justitiële instellingen in Indonesië en Vietnam. Meer dan 670.000 jongeren op ruim 3.240 scholen in Oeganda, Kenia, Zuid-Afrika, Vietnam, Pakistan, Indonesië en Thailand volgden in 2009 een van de programma’s voor seksuele vorming. Het uiteindelijke doel van deze interventies is de integratie van relationele en seksuele vorming in het nationale leerplannen zodat alle schoolgaande jeugd bereikt wordt.

Invloed meten ‘The World Starts With Me’ (WSWM), een van de seksuele vormingsprogramma’s, werd in 2008/2009 in Oeganda, Kenia, Thailand en Indonesië intern geëvalueerd. Aan deze evaluatie werkten in ieder land meer dan 2.000 jongeren mee. Ofschoon de uiteindelijke resultaten van de evaluatie pas in mei 2010 gepubliceerd zullen worden, kunnen we in dit jaarverslag alvast de eerste bevindingen rapporteren. De leerlingen die WSWM volgden scoorden statistisch significant beter op een aantal kenmerken die seksueel gedrag beïnvloeden – zoals kennis over zwangerschap – in vergelijking met een controlegroep die geen (of andere) seksuele vorming onderwezen kreeg. Verder hebben WSWMleerlingen de overtuiging dat jongeren zelf moeten kunnen beslissen met wie en wanneer ze seksueel actief willen zijn, dat het niet onmogelijk is een condoom te gebruiken, hebben ze de intentie een eerste seksueel contact uit te stellen en zijn ze assertief en weerbaar in riskante situaties. Uit de procesevaluatie blijkt dat zowel de leraren als de leerlingen zeer tevreden zijn over het programma. De belangrijkste redenen om een bepaalde les eventueel niet te onderwijzen of te volgen is gebrek aan tijd. Op de meeste scholen is seksuele vorming een facultatief vak wat vaak buiten de reguliere lestijden wordt gegeven, dus meestal op tijdstippen waarop leraren en leerlingen vermoeid zijn of al andere bezigheden hebben.

Over het algemeen zijn de leraren en leerlingen tevreden over de inhoud. Er zouden wat onderwerpen aan de lesstof mogen worden toegevoegd, terwijl de respondenten ook suggesties doen om bepaalde onderwerpen anders te behandelen. De belangrijkste les die WPF trekt uit de procesevaluatie is het verbeteren van de implementatie van het lespakket. Suggesties die uit de evaluatie naar voren komen zijn onder meer: het intensiveren van de scholing van de leraren, met name wat betreft de zogenaamde gevoelige onderwerpen (condoomgebruik, homoseksualiteit, abortus etc.), en het ontwikkelen van goede alternatieven voor scholen waar de ICT-faciliteiten nog te kort schieten, bijv. lesboeken en hand-outs voor de leerlingen, en het gebruik van attractievere onderwijsmethodieken.

Belangrijkste mijlpalen per land In Kenia werd het WSWM-programma in 2009 uitgebreid van 95 naar 112 scholen, verspreid over Nairobi, Nyanza, Central en Coast provincies. Andere samenwerkingverbanden (o.a. met AMREF in het nomadische zuiden van Kenia) boden de mogelijkheid het programma ook uit te breiden in gebieden waar onze partnerorganisatie CSA voorheen niet actief was. In 2009 werd WSWM op 147 scholen verspreid over heel Oeganda uitgevoerd. Docenten en leerlingen kunnen voor vragen terecht bij het WSWM online supportcentrum: www.schoolnetuganda.sc.ug/wswmonlinesupport. Met het oog op de duurzaamheid dragen deelnemende scholen in toenemende mate bij in de kosten (reiskosten in verband met workshops voor schoolhoofden, leraren en ‘peer educators’ en WSWMwerkmaterialen). In 2009 is in het westen van Oeganda een onderzoek uitgevoerd over seksualiteit onder kinderen tussen 9 en 14 jaar door Kyambogo University en Save the Children/Uganda. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zijn lesdoelen ontwikkeld voor 9-11 en 12-14 jarigen. De lesdoelen vormen het uitgangspunt voor aanpassingen aan WSWM voor deze leeftijdsgroepen. Het afgelopen jaar keurde het Pakistaanse federale kabinet zowel de nationale Onderwijs als ook de nationale Jeugdbeleidsplannen goed. Goed nieuws voor WPF, want in beide beleidsplannen wordt expliciet verwezen naar het belang van ‘Life Skills Based Education’ (LSBE), iets waarop lang is aangedrongen door onder andere WPF, UNICEF, UNFPA en partnerorganisaties. Ook werd een nieuwe component aan het LSBEprogramma toegevoegd: ‘leadership and economic empowerment’ van meisjes. Het ‘Always Agahi Program’ bestaat uit een lespakket dat jonge meisjes vertrouwd wil maken met goede gezondheid en hygiëne en hen leert omgaan met de druk en verwachtingen uit hun omgeving. Het programma werd in 2003 gelanceerd en het wordt momenteel

geïmplementeerd in duizenden openbare en privéscholen in Pakistan. Sinds 2003 hebben meer dan 4 miljoen meisjes het pakket doorlopen. Het programma wordt financieel mogelijk gemaakt door Proctor & Gamble en technisch ondersteund door WPF en de Pakistaanse Society of Obstetricians and Gynecologists (SOGP). In Vietnam werd WSWM aangepast voor studenten pedagogiek van de DaNang University of Education. Vanaf het collegejaar 2009-2010 zal het pakket onderwezen worden aan studenten van de faculteiten Biologie, Geografie, Psychologie en Politicologie van deze universiteit. Daarnaast is het lespakket ook aangepast voor gebruik op Vietnamese middelbare scholen. De afgelopen vijf jaar participeerde Stellenbosch University – de lokale WPF partnerorganisatie – samen met negen andere Zuid-Afrikaanse organisaties, in een ‘Joint Learning Project’ in samenwerking met Stop Aids Now! gericht op de ondersteuning van kinderen en hun families in de context van hiv/aids. ‘Stellenbosch’ experimenteerde in dit verband o.a. met ouderparticipatie. De ervaringen zijn vastgelegd in een workshophandleiding en dvd. WPF hoopt deze ervaringen ook elders te kunnen inzetten ter ondersteuning van andere seksuele vormingsprogramma’s. In Indonesië lanceerde de Director General Correction (Ministerie van Recht en Mensenrechten) in juni formeel het lespakket SERU! (=Sumber Edukasi Masa Remajaku); een pakket speciaal ontwikkeld voor jeugdige delinquenten in Indonesië. Het is de verwachting dat met de steun van het ministerie het lespakket in meer jeugdgevangenissen ingevoerd kan worden. In augustus vond ook de officiële lancering plaats van het ‘You and Me Program’ door de ’minister of Women Empowerment’ en de directeur-generaal van ’Management Basic and Elementary Education’ van het nationale Ministerie van Onderwijs. Dit is een ’social life skills’ lespakket voor kinderen (4-6 jaar) op kleuterdagverblijven.

Deelgebied 2: Geweld tegen vrouwen Situatieschets Wereldwijd is een op de drie vrouwen wel eens geslagen, gedwongen tot seksuele handelingen of op een andere manier misbruikt. In de meeste gevallen door een man, vaak een familielid of een bekende. Het gewelddadige gedrag dat deze mannen vertonen, weerspiegelt vaak de manier waarop zij over vrouwen denken.

wpf 15

Doelstellingen en strategie Sinds negen jaar is WPF betrokken bij projecten om seksueel geweld tegen vrouwen te verminderen en slachtoffers van geweld te steunen. Dit doen we met name in Zuid-Afrika en Indonesië. Naast de directe hulp aan de slachtoffers van geweld werkt WPF sinds 2007 met een aantal Indonesische en Zuid-Afrikaanse partners aan de ontwikkeling van een interventie gericht op het begeleiden van de daders van huiselijk geweld.

Activiteiten en resultaten in 2009 Werd in programma’s ter bevordering van het gebruik van voorbehoedsmiddelen al snel de cruciale vaak beslissende rol van mannen erkend, Gender-Based Violence-interventies (GBV, Nederlandse term Geweld tegen Vrouwen, GTV) hebben zich de afgelopen decennia bijna exclusief gericht op vrouwen, geïsoleerd van de bredere context. Een specifieke vrouwenbenadering was en blijft in veel gevallen natuurlijk legitiem. Omdat vrouwen die bij hun man weggaan gestigmatiseerd worden, blijven de meeste slachtoffers van huiselijk geweld uiteindelijk bij hun gewelddadige partner. Misbruikte vrouwen suggereren dan ook dat er geen einde komt aan huiselijk geweld als de interventies zich alleen richten op de slachtoffers en ze vragen hulporganisaties expliciet ook ondersteuning te bieden aan hun partners. Ook wereldwijd is er een toenemende bewustwording van het feit dat GTV-projecten zich op mannen moeten richten. In bijvoorbeeld ZuidAfrika willen de daders in toenemende mate hun probleem aanpakken. Mannen zijn het product van een systeem dat mannelijke agressiviteit benadrukt en waarin geen plaats is voor kwetsbaarheid. Veel mannen ervaren spanning tussen die traditionele mannelijke rol en een nieuwe rol. Huiselijk geweld wordt in deze visie gezien als de ultieme uitdrukking van deze frustratie. De bij het project betrokken partner ngo’s (Rifka Annisa, Yogyakarta); Cahaya Perempuan Women’s Crisis Centre (Bengkulu, Indonesië) en Mosaic Training, Service and Healing Centre, (Kaapstad, Zuid-Afrika) identificeerden counselling van mannen in de context van geweld tegen een intieme partner als een veelbelovende interventie of ‘promising practise’. Het besluit met mannen te gaan werken echter, confronteert een feministische vrouwenorganisatie vaak met een aantal serieuze uitdagingen: • Hoe toegewijd moet men zijn om interventies voor mannen uit te voeren in een land waar 4 tot 6 vrouwen iedere dag door hun man vermoord worden? • Is een vrouwenorganisatie in staat met mannen te werken wanneer ze bekend staan als een organisatie die hulp biedt aan slachtoffers van geweld vanuit een feministisch perspectief? • Het werken met mannen heeft implicaties voor de missie, imago, personeelsbeleid, doelgroepen etc. Hoe ver kan men gaan zonder afbreuk te doen aan de doelstelling vrouwen te ondersteunen? • Vrouwelijke hulpverleners kunnen zich makkelijk verplaatsen in de positie van de slachtoffers van geweld aangezien ze dit zelf heb16 wpf

ben meegemaakt. Het counsellen van mannen vergt neutraliteit en onbevooroordeeldheid. • Mannelijke hulpverleners zijn hard nodig, maar moeilijk te vinden. • Vinden daders wel de weg naar vrouwenorganisaties, voelen ze zich daar voldoende veilig, of moet je toewerken naar een afzonderlijke locatie? Het ondersteunen van mannelijke partners impliceert dan ook dat vrouwenorganisaties deze cruciale institutionele en organisatorische aspecten van de nieuwe, innovatieve werkwijze onder ogen moet zien om de juiste condities te creëren om mannen effectief te ondersteunen. Hierbij moet gedacht worden aan herziening van het personeelsbeleid, een her-nieuwde visie op capaciteitsontwikkeling, het aangaan van nieuwe allianties met mannenorganisaties, het ontwikkelen van bredere ‘community‘-interventies voor/met mannen in het kader van bewustwording enz. In 2009 is vooral gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de materialen (counselling en trainingshandboeken), en in totaal zijn er 25 hulpverleners (16 mannen en 9 vrouwen) in ‘male counselling’ getraind in zowel Indonesië als Zuid-Afrika. Na intensieve training blijkt dat ook vrouwelijke hulpverleners goed in staat zijn mannelijke cliënten te begeleiden, ondanks hun eigen geweldsverleden. Voor een juiste begeleiding van daders lijken competenties van hulpverleners van groter belang te zijn dan hun sexe. Na de training is een aanvang gemaakt met het testen van de counselling-sessies. Gedurende 2009 is tevens aansluiting gezocht bij de groeiende wereldwijde mannenbeweging, die zich concentreert rondom een groeiende ontevredenheid over hoe mannelijkheid gedefinieerd is in tal van culturen. Deze zogenaamde ‘men’s engagement’-beweging richt zich op een grotere gelijkheid tussen mannen en vrouwen en verbeterde seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor iedereen, inclusief het stoppen van huiselijk geweld. Participatie aan het symposium ‘Engaging men and boys’ in maart 2009 gaf een sterke impuls aan het aangaan van nieuwe relaties, en waarin WPF’s partnerorganisaties later een drijvende kracht zijn gaan vormen in zowel Zuid-Afrika als in Indonesië. Aan het eind van 2009 werd WPF voor dit traject door PSO genomineerd als een innovatieve benadering in het aanpakken van huiselijk geweld, met oog voor de organisationele en institutionele verandering. De uitreiking van de nominatie zal plaatsvinden begin 2010.

Indonesië Rifka Annisa en WCC Bengkulu verleenden steun aan ruim 1.000 vrouwen die slachtoffer waren van huiselijk geweld, verkrachting, seksuele intimidatie en vrouwenhandel (trafficking). Doorlopend werken beide partners aan het verbeteren van de dienstverlening aan slachtoffers door nauw samen te werken met de politie, de rechterlijke macht, advocaten en de reguliere gezondheidszorg. Daarnaast werden bijna 40.000 personen bereikt met informatie over het tegengaan van geweld tegen vrouwen door trainingsactiviteiten, radioprogramma’s en andere lokale media.

Zuid-Afrika In 2009 bood Mosaic, het opvang- en gezondheidscentrum voor vrouwen in Kaapstad, cursussen aan voor andere organisaties en overheidsdiensten, en pleitte voor de effectieve uitvoering van de liberale Zuid-Afrikaanse abortuswetgeving. Bovendien voerde het een pilotproject uit waarin geweldplegers drie maanden lang professionele hulp kregen en trof het voorbereidingen tot het oprichten van een tweede centrum om de toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg in de townships te verbeteren, vooral voor jongeren. In 2009 gingen vijf steungroepen voor vrouwelijke geweldslachtoffers van start.

Pakistan Met steun van de Wereldbank implementeerde WPF Pakistan een project gericht op capaciteitsversterking van zes partnerorganisaties en zestig cbo’s (community based organisations) op het terrein van geweld tegen vrouwen en reproductieve gezondheid. Het project werd uitgevoerd in de zes districten met de hoogste prevalentie van geweld tegen vrouwen in Pakistan. Er werden een aantal praktische instrumenten ontwikkeld en de ervaringen van het project zijn vastgelegd in een korte documentaire. De deelnemende organisaties hebben na afloop van het project besloten verder gezamenlijk te opereren in een geformaliseerde netwerkstructuur.

Deelgebied 3: Toegang tot voorzieningen, inclusief veilig moederschap Situatieschets

Activiteiten en resultaten 2009 Conform het projectplan zijn ‘skilled care’-strategieën opgenomen in jaarbudgetten en plannen in 5 districten. FCI heeft district-gezondheidscomités getraind met een methode gericht op kwaliteitsverbetering van zorg en gericht op de cliënt (COPE), resulterend in actieplannen in samenwerking met staf en gemeenschappen. Teams van gezondheidsmanagers op districtsniveau zijn getraind in het verbeteren van management voor moederzorg. Op nationaal niveau is het project er in geslaagd om specifieke obstetriecompetenties te integreren in nationale richtlijnen, die inmiddels ook vertaald zijn in het Swahili. Distributie van deze richtlijnen (protocollen) naar de district-gezondheidskantoren zal in 2010 plaatsvinden. Nadat WPF eind 2008 al besloot zich terug te trekken uit het project omdat de preventieve aspecten van veilig moederschap te weinig aanbod kwamen, heeft FCI om financiële redenen moeten besluiten te stoppen met het project na 2010.

Deelgebied 4: Integratie van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in andersoortige ontwikkelingsprojecten Doelstellingen en strategie

Moedersterfte is een belangrijke indicator voor de kwaliteit van de gezondheidszorg en markeert een scherpe tegenstelling tussen ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. Naar schatting overlijden jaarlijks 529.000 vrouwen aan de gevolgen van complicaties tijdens zwangerschap of bevalling. Ongeveer 30 tot 40 procent van de kindersterfte kan worden toegeschreven aan ontoereikende zorg tijdens de zwangerschap of bevalling.

Als relatief kleine organisatie wil WPF seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) breed uitdragen door bij te dragen aan ontwikkelingsprojecten van andere organisaties, die zich niet (primair) bezighouden met seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Praktisch gezien betekent dit dat WPF haar specifieke kennis over seksuele en reproductieve gezondheid toevoegt aan bijvoorbeeld onderwijsprogramma’s. Op deze manier hebben we met beperkte menselijke en financiële capaciteit in verhouding een veel groter bereik.

Doelstellingen en strategie

Activiteiten en resultaten in 2009

WPF richt zich tussen 2007 en 2010 daarom explicieter op veilig moederschap, om te beginnen in Tanzania. Samen met de Amerikaanse organisatie Family Care International (FCI) willen we lokale overheden in de Tabora-regio ervan overtuigen dat zij deskundige zorg (‘skilled care’) bij bevallingen moeten opnemen in hun beleidsplannen en budgetten.

In het kader van het SHAREFRAME-project, werkt WPF samen met Educaids, een verbond van christelijke Nederlandse organisaties die actief zijn op het gebied van onderwijs en hiv/aids, en hun partnerorganisaties in Oeganda en Kenia. De samenwerking heeft tot doel de lokale partners in staat te stellen seksuele vormingsprogramma’s op te zetten die aansluiten bij de leefsituatie van jongeren. De belangrijkste conclusies uit een eerste behoeftepeiling (‘needs assessment’) zijn dat de jongeren al op jonge leeftijd seksueel actief worden en vaak te maken krijgen wpf 17

met de negatieve consequenties van seksualiteit zoals seksueel geweld, ongewenste zwangerschap en abortus. Op basis van deze bevindingen hebben verschillende organisaties hun beleid op het gebied van SRGR aangepast, terwijl het gehele netwerk een raamwerk ontwikkelde voor toekomstige SRGR-interventies. In 2008 ging wpf een samenwerkingsverband aan met Oxfam Novib en haar Oegandese onderwijs- en hiv/aids-partners onder de naam UNESEM: het ‘Uganda Network on Sexuality Education’. De aanpak is vergelijkbaar met een eerder project van wpf: het zogenaamde MAIN pHASE-netwerk in India. Een belangrijke mijlpaal was het samen opstellen van het UNESEM raamwerk, dat leidend is voor alle toekomstige aan SRGR gerelateerde interventies van de UNESEM-leden. Het raamwerk werd gebaseerd op de uitkomsten van onderzoek naar de behoeften op het gebied van SRGR van ieders specifieke (jongeren)doelgroep. Uitgangspunten van dit raamwerk zijn onder meer: jongerenparticipatie in besluitvorming; geen discriminatie op basis van afkomst, sekse, sociale status en religie; de ABCD+ benadering (dit staat voor: Abstinence, Be faithful, use Condoms, Delay sexual debut, and, voluntary HIV/AIDS Testing; in het Nederlands: seksuele onthouding, trouw, condoomgebruik, uitstel van de eerste keer, en vrijwillig testen op hiv); rechtenbenadering; en doorverwijzing naar gezondheidszorg. Elk lid van UNESEM en het netwerk als geheel hebben pilot-interventies ontwikkeld voor 2010. Deze worden gefinancierd door Oxfam Novib. Onder de werknaam HERA zijn Hivos, Simavi, wpf en een selectie van partners in 2009 verder gegaan met de gezamenlijke ontwikkeling van een breed programma gericht op het verbeteren van de seksuele en reproductieve gezondheid van jongeren in het westen van Kenia. Seksuele vorming van schoolgaande en niet-schoolgaande jongeren is bestempeld als de belangrijkste interventiestrategie, met het betrekken van de gemeenschap, het bepleiten en uitvoeren van goed overheidsbeleid en het versterken van toegang tot jeugdvriendelijke gezondheidsdiensten als ondersteunende strategieën.

capaciteitsversterking wpf ondersteunt lokale partnerorganisaties met financiën en met deskundigheidsbevordering door trainingen, inhoudelijke begeleiding en meer organisatorische begeleiding. wpf ziet een duidelijke rol en verantwoordelijkheid voor zichzelf in het versterken van de interne en externe organisatie van partners, die bijdraagt aan het versterken van de ‘civil society’ in zijn geheel. Sinds 2008 is wpf lid van pSO, een koepelvereniging van vijftig Nederlandse ontwikkelingsorganisaties. pSO ondersteunt haar leden bij het versterken van de capaciteit van hun Zuidelijke partners, zowel door middel van kennisdeling als financiering. In 2009 heeft wpf haar zogeheten individuele ‘leerwerktraject’ voor de komende jaren

18 wpf

ontwikkeld. Hierin beoogt wpf antwoord te geven op de vraag wat voor haar, als themagerichte organisatie, de juiste balans is tussen ‘technische’ ondersteuning op het gebied van seksuele en reproductieve rechten en gezondheid (SRGR) enerzijds, en steun in capaciteitsopbouw of organisatorische en institutionele versterking anderzijds. Het antwoord op deze vraag moet leiden tot een partnerbeleid waarbij wpf capaciteitsopbouw uitdrukkelijker zal integreren in haar werk, om partners beter in staat te stellen hun doelgroep effectief en duurzaam van dienst te zijn op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

wpf-medewerkster rachel ploem over

‘pak ’ willem waY willem way was een van de deelnemers aan de pilot counsellors training (5 -13 November 2009 in Jakarta). Doel van de training was het testen van de recent ontwikkelde facilitators handleiding en het hulpverlenerswerkboek ’preparing counsellors to counsel male abusers of violence’. Negen vrouwen en drie mannen van verschillende organisaties namen deel aan de training. willem way, een 65-jarige man, was een van de deelnemers. Zijn hele professionele leven tot zijn pensioen in 1999 werkte hij binnen het politieapparaat en ik (Rachel, red.) raakte geïnteresseerd in deze persoon die mannen wilde counsellen, die hij altijd had gezien als ‘criminelen’.

Willem Way

willem way werd in 1944 geboren op flores. Hij ging in Timor naar school en op zijn 18e ging hij naar de politieacademie, net als zijn vader en grootvader. Hij groeide op in een klimaat van orde en discipline: ”je gehoorzaamde want anders waren er wel manieren om je duidelijk te maken hoe je wel moest gedragen”. Dat was zo tijdens zijn jeugd, op kostschool en het was ook de overheersende cultuur binnen de politie. Maar hoe meer tragedies hij zag voltrekken in de levens van mensen, hoe meer hij zich realiseerde dat er andere waarden zijn die richting zouden moeten geven aan zijn werk en leven. Toen hij nog werkte als ‘vice-chief district officer’, volgde willem een cursus over spiritualiteit en hoe spirituele waarden zoals rechtvaardigheid, gelijkheid, trouw, enz. toe te passen binnen het politiesysteem. Geen makkelijke opdracht die zeker ook niet gewaardeerd werd door velen van zijn collega’s. willem way praat openlijk over de opvoeding van zijn 5 kinderen. Het gebruik van geweld was

was lange tijd een onderdeel van het ‘normale’ patroon. Hij wist gewoon niet beter. Tot op een dag zijn bijna volwassen zoon terugvocht toen hij van willem een pak slaag kreeg. Op dat moment realiseerde willem zich dat hij iets helemaal verkeerd deed. Voor die tijd dacht hij dat hij sloeg omdat hij van zijn kinderen hield en ze zo wilde aansporen beter hun best te doen op school, enz. Maar vanaf die dag heeft hij geen geweld meer gebruikt, ‘omdat het niet de juiste manier is om uitdrukking te geven aan de liefde voor je kinderen’. Na zijn pensionering werd hij actief in de katholieke kerk, waarbinnen hij sprak met aanstaande echtparen over spirituele waarden. Hij hoorde veel verhalen over huiselijk geweld. Toen het women’s Crisis Centre in Kupang hem een baan aanbood, voelde het als “een gift van God die me naar de juiste plek bracht”, zegt hij. ”Ik wil mijn leven wijden aan de mensheid en door deze training (als hulpverlener) leer ik veel. Het belangrijkste is wel dat ik een dader niet langer

als een crimineel zie, maar als een man met een probleem waar iets aan te doen valt. Het is een mens die op een zachte manier iets bijgebracht moet worden. Dat is een hele andere benadering dan die ik gewend was. De training zal me in de toekomst zeker helpen mannen beter te begeleiden.” Het was mooi te zien hoe de andere deelnemers ‘pak’ willem, een oudere man met autoriteit, met veel respect behandelden. Andere (jongere) mannen gaven hem een zachte massage gedurende de training, een normaal gebruik tussen mannen onderling. Dit alles gebeurde terwijl in de training gesproken werd over nieuwe opvattingen over ‘masculiniteit’, weg van hardheid, risicogedrag en het verdedigen van de eer naar een concept van meer ‘caring and sharing’. De verandering voltrok zich ter plekke tijdens de training. Jakarta, November 2009.

wpf 19

DeelgebieD 1: SeKSuele VorMing • 1 Leerlingen kijken naar hun ‘The World Starts With Me’ (WSWM) tentoonstelling in Bangkok • 2 Thaise leerlingen volgen WSWM in hun computerklas • 3 Een grafische afbeelding uit WSWM • 4 Oegandese leerlingen vullen de vragenlijst in voor de evaluatie van WSWM • 5/6 Zelfgemaakte posters van WSWM door Oegandese leerlingen

foto: Piet Hermans

foto: Billie de Haas

20 wpf

foto: Piet Hermans

foto: Billie de Haas

Foto’s: Rachel Ploem

DeelgebieD 2: gewelD tegen Vrouwen Indonesische en Zuid-Afrikaanse deelnemers aan het project ‘male counselling in the context of intimate partner violence’ (hulpverlening aan mannen in de context van geweld tegen een intieme partner)

wpf 21

DeelgebieD 3: toegang tot Voorzieningen, incluSieF Veilig MoeDerSchaP • 1 Tanzaniaanse vrouwen in een wachtkamer van een kliniek • 2 Tanzaniaanse vrouw krijgt medische check up foto’s: Andrea Kuenzig

DeelgebieD 4: integratie Van SeKSuele en reProDuctieVe gezonDheiD en rechten in anDerSoortige ontwiKKelingSProJecten Workshop met UNESEM-leden over ‘Exchanging proposals for pilot interventions’ in augustus 2009

22 wpf

  

4. projectenportefeuille SV = Seksuele Voorlichting GTV = Geweld Tegen Vrouwen

• land • project/partner • best practices

VM = Veilig Moederschap I = Integratie

OZ = Onderzoek CV = Capaciteitsversterking

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009*

BB = Beleidsbeïnvloeding

• lessen en plannen

china SV

Seksuele vorming voor jonge arbeidsmigranten in Nanjing (provincie Jiangsu).

2006 € 7.276

Partners: China Family Planning Association (CFPA), Research Institute for Family Planning of Jiangsu Province (RIFP Jiangsu), Family Planning Association of Jiangsu Province (FPA Jiangsu).

Op basis van de uitkomsten van de ‘needs assesment’ onder jongere migranten werkers uit Suzhou en Xuzhou is in 2009 begonnen met de ontwikkeling van een stripverhaal waarin de onderwerpen ongewenste zwangerschap, hiv/aids en geweld tegen vrouwen zullen worden besproken. Na een workshop in november heeft de CFPA de verhaallijnen en lay-out verder in concept ontwikkeld.

Lessen 2009: De coördinatie tussen de projectpartners onderling bleek moeizaam door een gebrekkige communicatie. Door wederzijdse inspanningen (mede door het inlassen van extra missies, deels in combinatie met andere activiteiten) is deze verbeterd, waardoor verwacht wordt dat het project toch een goed eindproduct zal opleveren. Plannen 2010: De ontwikkelde interventie wordt in het eerste kwartaal van 2010 getest, waarna de definitieve versie van de strip gemaakt wordt. Als afsluiting zal een speciale toer georganiseerd worden langs diverse steden waar de CFPA de interventie op groter schaal wil uitvoeren. Het project loopt in mei 2010 af.

Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met Youth Incentives van de Rutgers Nisso Groep.

india I

Integratie van hiv/aids in scholingsprogramma’s van vijf organisaties, verenigd in het MAIN PHASE-netwerk. Partners: Urmul Trust, Centre for Youth and Social Development (CYSD), Foundation for Education and Development (FED), Pratham, Lokmitra.

2006 €-

Deze organisaties streven ernaar hiv/aids en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in lopende de voorlichtingprogramma’s voor jongeren te integreren. Het project is in 2009 door een externe partij geëvalueerd in opdracht van Oxfam Novib die het project financieel ondersteunde.

Een aantal van de aanbevelingen zijn door WPF meegenomen in soortgelijke trajecten, zoals meer gerbuik maken van lokale expertise op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) als die beschikbaar is.

* De projectkosten zijn weergegeven op transactiebasis. Hiermee wordt bedoeld dat de projectkosten in een betreffend jaar een weergave zijn van de projectverplichtingen (voor de gehele projectduur) die in dit jaar zijn aangegaan. De kosten zijn inclusief commiteringen voor technische assistentie en monitoring en evaluatie.

wpf 23

• land • project/partner • best practices

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009*

• lessen en plannen

indonesië SV

DAKU! DAKU! is de Indonesische versie van The World Starts With Me (WSWM), gelanceerd in 2006.

2005 € 298.910

Partners: Pelita Ilmu Foundation (YPI), www.ypi.or.id Mitra Aksi, www.mitraaksi.org, PKBI Lampung (Skala), www.pkbi.org en PKBI Bali (Kisara) www.kisara.org

Programma voor seksuele voorlichting (SERU!) voor jongens in justitiële Jeugdinrichtingen. Partners: Yayasan Galatea; deze ngo uit Medan (Sumatra) verstrekt informatie en advies aan jonge (ex-)gevangenen over hiv/aids en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

De computerversie van DAKU! is aangepast en verschillende onderwerpen, zoals stressmanagement en drugs, zijn op verzoek van leerlingen en docenten aan het lespakket toegevoegd. Tot eind 2009 zijn 265 leraren van 94 scholen opgeleid in het gebruik van DAKU! en doorliepen 5.257 middelbare scholieren het lespakket. Bijscholing en bijeenkomsten voor ‘peer educators’ werden georganiseerd (YPI). Pleitbezorging resulteerde in een aanbevelingsbrief van het Municipal Office of Education, waarin DAKU! aanbevolen wordt als een belangrijk vak in het middelbare schoolcurriculum (Mitra Aksi). In Bandar Lampung stelde het ‘Municipal Office of Education’ financiële middelen ter beschikking voor de implementatie van DAKU! (Skala).

2007 (opgenomen in bovenstaand bedrag)

Deze voor de specifieke doelgroep aangepaste versie van DAKU! kreeg als naam SERU! (een afkorting van het Indonesisch ‘bron van kennis voor mijn adolescentie’ terwijl Seru ook het Indonesische woord is voor ‘opwindend’.

Yayasan Galatea counselde 135 jongeren en wist ook 208 ex-gedetineerden op te sporen die extra informatie kregen en waarvan er 6 vrijwillig deelnamen aan de cursus.

Programma voor seksuele voorlichting (SERU!) voor jongens in justitiële Jeugdinrichtingen.

Het SERU!-lespakket werd ook getest in justitiële jeugdinrichtingen in Tangerang (West-Java) waar 10 facilitators werden opgeleid en 20 jongens het programma volgden.

De nationale lancering van SERU! zal in 2010 plaatsvinden in samenwerking met Plan Indonesia, het Department of Justice en Department of National Education (Directorate for Special Education). Binnen beide overheidsinstanties bestaat grote belangstelling het programma verder uit te rollen naar andere justitiële jeugdinrichtingen.

Tot augustus 2009, de einddatum van het zogenaamde ‘You and Me’-project, zijn de volgende resultaten bereikt: • Een lerarenboek, een ouderboek en 4 boekjes voor de kinderen werden ontwikkeld, evenals een set poppen. • Ruim 100 leraren van 50 kleuterscholen in 3 provincies implementeerden ‘You and Me’. • Het programma werd uitgelegd aan 1.300 ouders. • 2.806 kinderen volgden het programma. • De formele lancering van ‘You and Me’ vond in augustus 2009 in Jakarta plaats in aanwezigheid van de ‘Minister of Women Empowerment’ en de ‘Directorate General of Primary and Secondary Education’, Ministry of National Education.

Ofschoon het project formeel beëindigd is, wordt het in 2010 toch op 40 kleuterscholen in Jakarta, Surabaya, Balikpapan uitgevoerd worden. Het programma wordt ook geïntroduceerd in Samarinda op basis van de enthousiaste respons van de overheid van Oost- Kalimantan.

Dit project is geïmplementeerd in samenwerking met Plan Indonesië, www.plan-international.org/ wherewework/asia/indonesia ‘You and Me’, Sociale vaardigheidstraining voor kinderen van 4 tot 6 jaar op voorschoolse voorzieningen in drie provincies (Jakarta, Surabaya en Balikpapan). Partner: Indonesian Planned Parenthood Association (PKBI), www.pkbi.org

24 wpf

In 2010 zullen de huidige facilitators worden bijgeschoold en zal een lichting facilitators van nieuwe deelnemende justitiële jeugdinrichtingen uitgevoerd worden.

4 facilitators (staf van de justitiële jeugdinrichtingen) werden opgeleid in het gebruik van het materiaal en 20 jeugdige delinquenten volgden de gehele module.

Partner: Yayasan Pelita Ilmu, zie boven.

In 2010 zullen meer scholen beginnen met de een DAKU!- versie die in het nationale leerplan past. Daarnaast zullen de pleitbezorgingsactiviteiten op district en provinciaal niveau worden geïntensiveerd. Deels is dit noodzakelijk vanwege het grote verloop binnen het ambtenarenapparaat en de lokale overheidsinstanties.

2005 € 60.968

Daarnaast worden de ervaringen in het project gedocumenteerd als een ‘best practice’, waardoor herhaling elders vergemakkelijkt zal worden.

• land • project/partner • best practices SV

Vormingsprogramma voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor blinde (Langkah Pastiku) en dove (MAJU) middelbare scholieren in Jakarta, Bali en Yogyakarta.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2007 € 172.344

De belangrijkste resultaten zijn: • Op basis van de eerste test is het materiaal verder vereenvoudigd. • 12 geselecteerde leraren van de 6 scholen waar het materiaal werd getest en drie stafleden van het ministerie werden opgeleid als lerarentrainers. • 75 leraren van 17 scholen voor blinden en 20 scholen voor doven in Jakarta, West-Java, Centraal-Java, Yogyakarta, Oost-Java, Bali en West-Nusa Tenggara werden getraind in het gebruik van het materiaal. • De bijbehorende speciaal ontwikkelde gebarentaal (250 SRGR woorden en begrippen) is beschikbaar gesteld in boekvorm en op dvd. • Naast de eigenlijke lespakketten werden verschillende ondersteunende leermiddelen ontwikkeld. Het ‘Directorate of Special Education’ verstrekte financiële ondersteuning voor de introductie van de lespakketten voor een totaal bedrag van ongeveer € 150.000 aan de deelnemende scholen.

• Monitoren van de implementatie in de 43 scholen door verschillende locale partners (PKBI Yogyakarta; PKBI Oost-Java en Kawanusa Bali). • Instructiefilms over hoe SRGR te onderwijzen aan blinde en aan dove leerlingen worden verspreid. • Leraren van nieuwe deelnemende scholen worden in juli 2010 getraind. • De formele lancering van MAJU and Langkah Pastiku zal in augustus 2010 plaats vinden.

2003 € 278.138

Rifka Annisa verleende steun aan 634 vrouwen die slachtoffer waren van huiselijk geweld (480), geweld tijdens ‘dating’ (60), verkrachting (37), seksuele intimidatie (42), geweld binnen gezin (15) en vrouwenhandel (trafficking) (2). Daarnaast ontvingen 67 vrouwen rechtsbijstand en bood het blijf-van-mijn-lijfhuis onderdak aan 10 vrouwen.

Rifka Annisa blijft natuurlijk vrouwelijke slachtoffers van geweld op verschillende manieren ondersteunen. Daarnaast zal ook de hulpverlening aan de daders uitgebreid worden en zal ook een begin gemaakt worden met de hulpverlening aan echtparen. Tenslotte zal een langgekoesterde droom van de organisatie – een eigen trainingscentrum om de staf van andere soortgelijke organisaties op te leiden – in 2010 gerealiseerd worden.

2001 (opgenomen in bovenstaand bedrag)

In 2009 verleende WCC Bengkulu hulp aan 385 slachtoffers van geweld tegen vrouwen (in ruim de helft van de gevallen betrof het huiselijk geweld). Daarnaast werden bijna 37.000 personen bereikt door trainingsactiviteiten, een maandelijks radioprogramma en andere lokale media. De organisatie is ook begonnen het aanbieden van hulp op community niveau in 12 districten in Noord-Bengkulu.

Ook WCC Bengkulu blijft vrouwelijke slachtoffers van geweld op verschillende manieren ondersteunen. Daarnaast zal ook de hulpverlening aan de daders uitgebreid worden en zal ook een begin gemaakt worden met de counselling van echtparen.

Partner: Directorate of Special Education (DSE) , Ministry of National Education, www.ditplb.or.id

GTV

Empowerment-programma voor vrouwen en de gemeenschap om geweld tegen vrouwen aan te pakken vanuit een rechtenbenadering. Partner: Women’s Crisis Center (WCC) Rifka Annisa, www.rifka-annisa.or.id

GTV

Het opzetten van een doorverwijsprogramma in NoordBengkulu om vrouwelijke geweldslachtoffers te helpen. Partner: Women’s Crisis Centre (WCC) Bengkulu. Deze ngo vangt geweldslachtoffers op, geeft advies en rechtsbijstand. Bovendien is WCC de drijvende kracht achter de integratie van dienstverlening door politie, rechtbanken, ziekenhuizen en crisiscentra.

GTV

Preventie van kindermishandeling door de verbetering van sociale vaardigheden van kinderen.

• lessen en plannen

Doorlopend werkt WCC Bengkulu aan het verbeteren van de dienstverlening voor slachtoffers door nauw samen te werken met de politie, de rechterlijke macht, advocaten en de reguliere gezondheidszorg in de districten.

2009 € 24.767

Dit project is een voorzetting van bovenstaande ‘You and Me’ project.

Partner: YKAI (Indonesian Child Welfare Foundation) MISSIES, KLEINE PROJECTEN, NETWERKEN EN ANDERE ACTIVITEITEN IN INDONESIË

Development of the Bandung Drugs & SRH prevention program for Junior Secondary Schools.

2009

€ 22.079 + € 2.196 + € 1.846

Op basis van DAKU!, de Indonesische versie van WSWM, ontwikkelt WPF in samenwerking met de Indonesische project partners, een hiv/aidsvoorlichtingprogramma voor de laagste klassen van de middelbare school (of junior highschool).

Project gaat in 2010 van start.

Partner: IMPACT/UPK , http://impactbandung.org

wpf 25

• land • project/partner • best practices SV

Strengthening Reproductive and Sexual Health Campaign for Adolescents through the Development of a Reproductive Health Software Module.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009*

• lessen en plannen

2009

In samenwerking met Cordaid, Yasanto en het bisdom van Merauke is een begin gemaakt met de aanpassing van DAKU! voor middelbare scholen in Papoea, het voormalige Irian Jaya.

Ook dit project gaat in 2010 van start en volgt eenzelfde methodiek als bij eerdere aanpassingen van WSWM.

2003 € 137.922

Momenteel werkt WPF samen met 7 projectpartners in 11 districten verspreid over heel Pakistan. De samenwerking heeft geleid tot het opnemen van LSBE in het nationaal onderwijs beleid, hetgeen onlangs is goedgekeurd door de Pakistaanse overheid. Het LSBE-programma is aangepast van 4 jaar naar een 2-jarig pakket. In het eerste jaar ligt de focus op LSBE (niveau1), in het 2e jaar op SRGR (niveau 2). Niveau 2 zit in de testfase. Voor niveau 2 werden 17 lerarentrainers en 86 leraren opgeleid. Geïllustreerde werkboeken werden ontwikkeld, gedrukt en verspreid onder de deelnemende scholen.

Lessen 2009: Het ontwikkelen van de werkboeken kost meer tijd dan voorzien doordat het vinden van geschikte aansprekende karakters (d.w.z. personen) moeizaam verliep. Het verkrijgen van toestemming van overheid en scholen voor het nieuwe niveau 2 (SRGR) curriculum vergde ook meer tijd dan voorzien, wat voornamelijk te wijten is aan het overplaatsen van of benoemen van nieuwe ambtenaren.

Partner: Yasanto ; http://antoniusbidaracina.blogspot.com/

pakistan SV

Life Skills Based Education (LSBE) Programma 2008-2010.

Partners: Pakistan Village Development Programme, www.pvdppak.org; Awaz Foundation Pakistan; Centre for Development Services, www.awazcds.org.pk (tot 30 Juni 2009); Sarsabz Foundation, www.sarsabz.org; Health & Nutrition Development SocietyHANDS, www.hands.org.pk (tot 30 juni 2009); AIDS Awareness Society, www.aas.org.pk; Participatory Integrated Development Society, www.pidsnpo.org; Transformation & Reflection for Rural Development (TRD), www.trdsindh.org; Peace Education and Development Foundation, www.pead.org.pk; Teachers’ Development Society, www.tdc.edu.pk. SV

Life Skills Based Programme (LSBE) voor jongeren in ’faith based education institutions’.

December 2008 € 56.170

Partners: Pakistan Village Development Programme, www.pvdppak.org, Participatory Integrated Development Society, www.pidsnpo.org

Plannen 2010: In 2010 zal een evaluatie van de resultaten van niveau 1 worden uitgevoerd; leraren worden getraind in niveau 1 en het niveau 2 curriculum zal worden geïmplementeerd, met als doel dit jaar 20.000 leerlingen te bereiken. 6 jongens- en 6 meisjesinternaten werden geselecteerd voor dit pilotproject. Ondanks de slechte veiligheidssituatie, werd het programma aangeboden aan in totaal 1.355 jongeren. De lichamelijke gezondheid van leerlingen werd gescreend, waarbij lokaal gezondheidscentra werden betrokken. Adviesraden op nationaal en regionaal niveau, bestaande uit 12 schriftgeleerden, droegen bij aan de ontwikkeling van het pakket en de bevordering effectiviteit van- en draagvlak voor het project; Een lerarenhandboek en leerlingenwerkboek werden ontwikkeld vanuit een Islamitisch perspectief; 12 lerarentrainers en 32 leraren werden getraind in de LSBE beginselen.

Lessen 2009: Het lessenpakket wordt breed geaccepteerd door overheden, religieuze leiders, ouders en de scholen; De ‘faith based education institutions’ bieden weinig tot geen ruimte voor participatief onderwijs. Hiermee dient rekening te worden gehouden bij de ontwikkeling en trainingen; Gezondheidsscreening van de leerlingen blijkt zinvol om verspreiding van infectieziekten aan te pakken en dient te worden versterkt.

Plannen 2010: In 2010 zullen de resultaten onafhankelijk worden geëvalueerd en zal een nationaal forum zal worden georganiseerd om de bevindingen van de evaluatie en ervaringen met een breder publiek te delen. SV

Weerbaarheidprogramma voor meisjes. Partner: Bargad www.bargad. org.pk, Sindh Agricultural & Forestry Workers Coordinating Organisation (SAFWCO), www.safwco.org

26 wpf

2009 € 4.143

In november werd een 3-jarig programma gestart met als doel de weerbaarheid van meisjes in onderontwikkelde gemeenschappen in Pakistan te verbeteren, waardoor zij beter voor zichzelf op kunnen komen op het gebied van seksualiteit en reproductieve gezondheid. Eind 2009 werd het beoogde gebied, de projectpartners en project staf geselecteerd. Overeenkomsten met de partners en het districtsoverheid werden getekend. Het project ging van start met oriëntatiebezoeken in de geselecteerde regio voor de lokaal specifieke project focus, een ‘baseline study’ en de training van projectmedewerkers.

Plannen 2010: Selectie van trainers van leraren, scholen en leraren, alsmede de training van de eerste twee; Ontwikkeling van een ‘life skills en economische empowerment module’ voor meisjes.

• land • project/partner • best practices GTV

Capaciteitsversterking van ngo’s ter bevordering van de bestrijding van geweld tegen vrouwen.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2009 € 73.254

Partners: The National Educational & Environmental Development Society (The NEEDS), Social Youth Council of Patriots (SYCOP) sycopngo@yahoo.com, Community Development Foundation, Kainaat Development Association, Al- Asar Development Organisation (ADO), Society for Community organisation and support for Education (SCOPE) CV

Versterking van de overheidscapaciteit.

Handboeken voor trainers van leraren/trainers, partnerorganisaties en 60 gemeenschapsorganisaties werden ontwikkeld en de deskundigheidsbevorderingsactiviteiten werden voltooid. Vervolgens werden op lokaal niveau bewustwordingsactiviteiten uitgevoerd. Een documentaire werd geproduceerd over geweld tegen vrouwen in Pakistan. Voor belanghebbenden functioneert een nationaal forum als vraagbaak en bron voor uitwisseling. Een netwerk van de 6 partners is ontwikkeld om de ontwikkelingen op het gebied van geweld tegen vrouwen en reproductieve gezondheid verder op te volgen.

Empowerment-programma voor mensen met een handicap.

Ontwikkelingsprogramma voor jongeren. Partners: Youth Advocacy Network (YAN) is in 2005 opgericht door CHOICE en WPF Pakistan. YAN lobbyt voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van Pakistaanse jongeren door middel van jongerenparticipatie. CHOICE, www.choiceforyouth.org Plan Pakistan, www.planpakistan.org

Plannen 2010: Voortzetting van dit programma als kernprogramma van WPF in Pakistan als leidende kennisorganisatie; Voortbouwen op de capaciteitsversterking van relevante organisaties; Versterking van het netwerk i.v.m. de duurzaamheid van het programma.

Op 11 juli 2009 ontving WPF de Population Day Award 2009 van de Pakistaanse overheid uit erkentelijkheid voor de inzet van WPF voor versterking van de overheidscapaciteit op het Ministerie van Bevolkingszaken.

Plannen 2010: De versterking van capaciteit van de nationale en regionale overheden op het gebied van SRGR blijft hoog op de agenda van WPF staan en iedere gelegenheid zal worden aangegrepen om dit te bewerkstelligen.

2008 €0

Doel van het project was geestelijk gehandicapte kinderen een aantal essentiële vaardigheden aan te leren en de deskundigheid van vrijwilligers te verbeteren die in het centrum werken. De kinderen kregen les in basisvaardigheden (concentreren, eten en drinken, kleden en hygiëne), voortgezette leervaardigheden (lezen en schrijven, zelfbewustzijn, boodschappen doen en socialisatie) en vakopleiding (naaien, ontwerpen van briefkaarten, ’arts and crafts’ en inpakken) en werden ondersteund door verschillende therapeuten. De 38 vrijwilligers van het centrum werden (bij)geschoold in kinderpsychologie, herkennen en voorkomen van seksueel misbruik, hulpverlening aan ouders, bewustwording in de samenleving, thuiszorg en verslaglegging.

Het project werd in maart 2009 afgesloten met een groot seminar waaraan diverse betrokken overheidsinstanties deelnamen en waarin steun aan het centrum en gehandicaptenzorg werd toegezegd.

2005 € 3.654

Bewustwordingsactiviteiten in 4 districten bereikten 193 jongeren; YAN-leden werden getraind op onderwerpen als het mobiliseren van financiële middelen, schrijven van voorstellen, homoseksualiteit, gender en abortus; 20 jongerenleiders van de National Youth Task Force (NYTF) namen deel aan capaciteitsversterkende workshops waarin beleidsanalyse en pleitbezorging werd gekoppeld aan de praktijk; WPF en Plan Pakistan ontwikkelden gezamenlijk een nationale jongeren ontwikkelingsstrategie 2009-2013 voor jongvolwassenen die als instrument kan worden gebruikt voor beleidshervormingen ten behoeve van adolescenten in Pakistan.

Lessen 2009: Beleisbeïnvloedingsactiviteiten vereisen een voortdurende opvolging alsmede geëngageerdheid van de belanghebbenden; Een voortvarende follow-up voor de versterking van de NYTF bij de relevante beleidsmakers, had het proces kunnen versnellen tot een dialoog voor effectieve beleidshervormingen. Plannen 2010: YAN zet het werk voort met minimale ondersteuning van WPF; NYTF en YAN zullen jongeren vertegenwoordigen op verschillende relevante fora; Beleidsdialoog en -beïnvloeding gericht op de opname van de nationale jongeren ontwikkelingsstrategie 2009-2013 zal worden voortgezet.

Partners: Kiran Vocational Centre (KVC) KVC bevordert het welzijn van kinderen/jongeren met een beperking uit achterstandsgezinnen die helemaal niets voor revalidatie kunnen betalen.

Lessen 2009: De benadering van geweld tegen vrouwen vanuit het reproductieve gezondheidsperspectief is een geschikte benadering in een conservatieve en gepolitiseerde samenleving en maakt het gemakkelijker boodschappen over te brengen. Door de combinatie van capaciteitsversterking en de praktijk werden de gestelde doelen behaald op een efficiënte en effectieve wijze.

2008 € 22.747

Partners: National Trust for Population Welfare (NATPOW) Ministry of Youth Affairs Ministry of Population Welfare (MoPW) Education Departments in District Mitiari, Karachi and Multan GTV

In 2009 werd gestart met een project gericht op de verbetering en versterking van de capaciteit van 60 partners in de 6 districten met een hoge prevalentie van geweld tegen vrouwen, om projecten op het gebied van het tegengaan van geweld tegen vrouwen en reproductieve gezondheid te ontwikkelen.

• lessen en plannen

wpf 27

• land • project/partner • best practices VM

SV en ON

Veilig moederschap.

Institutionalisering van SRG Rechten in Pakistan.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2007 € 11.647

2009 € 172.905

Partners: Awaz Foundation Pakistan; Centre for Development Services, www.awazcds.org. pk (vanaf 1 juli 2009) ; Health & Nutrition Development SocietyHANDS, www.hands.org.pk (vanaf 1 juli 2009); Aahung, www.aahung.org ; and District Education Departments

Stop Aids Now!

2008 € 38.897

Partners: Aahung, www.aaahung.org; AIDS Awareness Society (AAS), www.aas.org.pk; PAVHNA, www.pavhna.com; AMAN, www.amanpk.org; IHDCS; PNAC, www.pnac.net.pk; DANESH

• lessen en plannen

In 2009 organiseerde WPF bewustwordingsactiviteiten gericht op het grote publiek omtrent veilig moederschap – met bijzondere aandacht voor moedersterfte, kindhuwelijken, voeding in de periode rond de zwangerschap, d.m.v. provinciale seminars, dialogen met beleidsmakers, media en andere belanghebbenden, uitmondend in het nationale ‘Mothersnight’ evenement; Succesvolle pleitbezorging leidde tot overheidssteun voor de VN-resolutie voor het voorkomen moedersterfte als mensenrecht.

Lessen 2009: Het onderschrijven van de VN-resolutie toont het belang van gecoördineerde inzet voor een doel. Politieke instabiliteit en religieus extremisme blijken een hindernis te zijn voor overheidssteun.

Dit 4-jarig project ging begin 2009 van start. Het project richt zich op de verbetering van de SRG van jongeren in Pakistan door de integratie van SRGR in het beleid en dienstverlening van onderwijs en gezondheidszorgsectoren, gebaseerd op onderzoek. 2 nationale en 1 internationale onderzoeks/adviespanels, bestaande uit wetenschappers, experts, beleidsmakers, mensen uit het veld werden betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van het monitoringsinstrument voor SRGR (SeHRaf= Sexual and Reproductive Health and Rights Assessment Framework tool (SeHRAF). Samenwerkingsovereenkomsten werden getekend met partners en lokale overheden. Een op SRGR gebaseerd LSBElespakket werd ontwikkeld voor jongeren. Trainingen op het gebied van projectmanagement en SRG voor project staf. 58 trainers van leraren en 363 leraren werden opgeleid voor het LSBE lessenpakket voor het 1e schoolniveau.

Lessen 2009: De beschikbare literatuur bleek beperkt en fragmentarisch en relevante literatuur uit de regio (Zuid) Azië bleek onvoldoende; Ook het vinden van een ervaren (inter)nationale consultant ter ondersteuning van het onderzoek bleek moeilijk.

Ter versterking van de capaciteit van de 8 betrokken partnerorganisaties, werden de resultaten van voorgaande workshops geëvalueerd ter verbetering van het gebruik van de E-Pat tool. De ontwikkeling van E-Pat tool en gebruikershandleiding werden afgerond en vertaald in het Urdu.

De samenwerking met Stop Aids Now! zal worden voortgezet in andere landen.

MISSIES, KLEINE PROJECTEN, NETWERKEN EN ANDERE ACTIVITEITEN IN PAKISTAN

Plannen 2010: In 2010 zal WPF wederom een Mothersnight evenement organiseren.

Plannen 2010: De uiteindelijke projectuitvoering op basis van de onderzoeksresultaten start in januari 2010.

In Pakistan zal door middel van het PSOleerwerktraject getracht worden meer partners bekend te maken met de E-Pat tool.

€ 46.335

vietnam SV

Via interactief theater goede seksuele gezondheid van jongeren bevorderen (fase drie). Partner: Ho Chi Minh Communist Youth Union: een koepelorganisatie voor jongeren in Vietnam. De Union is op alle maatschappelijke niveaus actief en telt ongeveer 2 miljoen leden.

2002 € 52.819

De theatergroepen uit Hung Hguyen en Nghi Loc verzorgden 110 theatervoorstellingen waarmee ze 15.000 jongeren bereikten; de nieuwe groepen uit Nam Dinh en Ninh Binh bereikten 17.000 jongeren met 102 voorstellingen. 15 adviseurs en managers werden getraind in SRGR en interactieve theatervaardigheden. Daarnaast werden 20 theatergroepleden en adviseurs getraind als Master of Ceremonies en interactieve theatervaardigheden. 20 medewerkers van lokale partners namen deel aan een planningworkshop.

Lessen 2009: De theatergroep in de provincie Ninh Binh heeft de interesse gewekt van andere instanties zoals de Women’s Union, de politie en het Departement van Gezondheid. Zij willen in de toekomst ook gebruik maken van interactief theater in hun communicatie met het algemene publiek. De provinciale Youth Union gaat proberen voor dit doel additionele middelen te mobiliseren, wat belangrijk is met oog op de duurzaamheid van het project. WPF gaat met theatergroepen proberen ook in andere provincies dit model uit te dragen. Plannen 2010: Voor de verschillende groepen zal WPF bijscholing in seksuele en reproductieve gezondheid en interactieve theatertechnieken verzorgen. De groepen blijven optredens verzorgen, deels met nieuw ontwikkelde scripts.

28 wpf

• land • project/partner • best practices SV

‘Break Through’ project om de gezondheid van jongeren te verbeteren op vier tuchtscholen (fase 3).

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2001 € 199.089

Partner: Department V26, Ministry of Public Security: V26 beheert het gevangeniswezen in Vietnam, waaronder tuchtscholen.

Het invoeren van een lesmethode op cd-rom rond seksuele en reproductieve gezondheid op DaNang University of Education (DUE).

2007 € 165.662

Partner: DaNang University of Education: dit is de grootste universitaire lerarenopleiding van Midden-Vietnam, met meer dan 10.000 studenten.

Dance4life: een jongerenbeweging om de taboes rond hiv/aids en seksuele en reproductieve gezondheid te doorbreken en mensen bewuster te maken van de problemen eromheen.

2005 € 80.686

Partner: dance4life International, www.dance4life.com

Met je handen praten over seks – seksuele voorlichting voor slechthorende jongeren. Partner: Xa Dan secondary school: een school voor slechthorende jongeren in Hanoi, van een crèche tot klas 9 (de hoogste klas voor slechthorende leerlingen in Vietnam).

2007 € 87.984

• lessen en plannen

• In 2009 werden 4.000 studenten bereikt door de verbeterde gezondheidszorg binnen de 4 hervormingsscholen van het ministerie. 2.000 studenten kregen SRG informatie via de SRG-lessenserie en 10.000 ‘Safe Sex’-brochures en gerelateerde onderwerpen werden verspreid onder de leerlingen via bibliotheken, slaapzalen en gedurende o.a. gezondheidstesten. 95 peer educators gaven informatie over SRG en gaven individuele counselling aan meer dan 1.000 leeftijdgenoten/leerlingen. • 10 leraren werden getraind tot basistrainers voor het beroepsonderwijs. De faciliteiten voor beroepsonderwijs worden verbeterd zodat het dit type onderwijs een duurzaam karakter krijgt, waardoor er ook op lange termijn vele studenten van zullen profiteren.

Lessen 2009: In november 2009 is een externe tussentijdse evaluatie van het project uitgevoerd. Het rapport met aanbevelingen voor de resterende projectperiode wordt in februari 2010 opgeleverd.

Met positieve feedback uit de pretest en een verdere bijdrage van nationale en internationale experts, werd de definitieve versie van de lesmethode Journey to Adulthood in 2009 vastgesteld, bestaande uit 10 lessen van elk 120 minuten. Het lespakket is ook via de DUE website – www.giaoducgiotinh.org.vn – toegankelijk gemaakt voor studenten en andere geïnteresseerden. Een databank van 500 vragen is ontwikkeld voor de studentenevaluatie aan het einde van dit semester. Binnen de faculteiten biologie, geografie, psychologie en politicologie heeft de SRG-cursus een vaste plaats gekregen in het rooster om aan de grote vraag van de studenten tegemoet te komen. Op de Hoang Hoa Tam middelbare school paste een werkgroep van 5 leraren en 6 studenten de lesmethode aan voor de leerlingen, bestaande uit 10 lessen van elk 90 minuten. De pre-test met 45 studenten werd enthousiast ontvangen.

Lessen 2009: Het project onderstreept het belang van ownership in de uiteindelijke uitvoering van het project. De partners in Da Nang voelen zich echt eigenaar van het project wat blijkt uit een proactieve houding vooral naar management van de universiteit (seksuele en reproductieve gezondheid is nu een verplicht vak voor alle studenten) en pleitbezorging naar andere managers van onderwijsinstellingen in de provincie. Linking & learning activiteiten werken erg stimulerend. Het projectteam bezocht Thailand waar WPF een soortgelijk project uitvoert. Deze goed voorbereide study tour heeft de Vietnamese partners veel nieuwe ideeën aangereikt.

Dance4life organiseerde 3 zeer succesvolle evenementen op Internationale Aidsdag in Hanoi, DaNang en Ho Chi Min City en bereikten daarmee ruim 13.000 jongeren. Het School Tour team organiseerde 22 workshops waarmee 4.400 leerlingen werden bereikt. Alle leerlingen ontvingen informatiemateriaal over aan SRG gerelateerde onderwerpen. In het kader van aidspreventie werden er 12 leraren getraind door WPF. 11 Scholen stuurden 108 kunstwerken op in het kader van een ‘Arts Contest’. De werken werden geëxposeerd in de bibliotheek van Hanoi. Het evenement kreeg veel mediaaandacht.

Lessen 2009: Het project doet steeds meer ervaring op met het actief betrekken van jongeren in de dance4lifeactiviteiten, die in belangrijke mate nieuw en ongebruikelijk zijn in de Vietnamese context.

In 2009 is de lesmethode als pilotprogramma uitgevoerd met de ontwikkelde lesmethode, waaraan 88 studenten deelnamen. De methode bestaande uit een traininghandleiding, een begrippenlijst in gebarentaal en advieshandboek voor leraren. Een counsellinghandboek voor leraren is ontwikkeld. 497 keer werd er door leerlingen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot hulpverlening. Ruim 700 exemplaren van de SRGR-brochures en informatiematerialen zijn onder ouders en leraren verspreid tijdens discussie bijeenkomsten. De evaluatie van het project toonde zeer positieve resultaten.

Het project werd eind november 2009 afgesloten. WPF probeert financiële middelen te vinden om project ook te introduceren in andere scholen voor jongeren met een hoorstoornis in Vietnam. Daarnaast bestaan er plannen om, op basis van de ervaringen bij een soortgelijk project in Indonesië, ook seksuele vorming voor blinde jongeren te ontwikkelen.

MISSIES, KLEINE PROJECTEN, NETWERKEN EN ANDERE ACTIVITEITEN IN VIETNAM

Plannen 2010: Naast de reguliere activiteiten (life skills education) zal in 2010 veel aandacht besteed worden aan het uitbreiden en verbeteren van het beroepsonderwijs op de scholen. Ook zal het medisch personeel binnen de faciliteiten verder opgeleid worden, waarbij in 2010 de nadruk zal liggen op de geestelijke gezondheidszorg voor de studenten. Tenslotte zal een begin worden gemaakt met de eindevaluatie van het project.

In 2010 zal het seksuele vormingsprogramma’s voor middelbare scholen zijn uiteindelijke vorm krijgen en wordt ook een dvd ontwikkeld met didactische vaardigheden die leraren op zowel de universiteit als de middelbare scholen moet ondersteunen in het onderwijzen van seksuele vorming.

Plannen 2010: Naast de reguliere activiteiten (het betrekken van, het life skills onderwijs aan jongeren en het activeren van jongeren) is 2010 ook weer een jaar waarin een wereldwijd event zal plaats vinden (november 2010). Vietnam zal voor de tweede keer deelnemen.

€ 46.569

wpf 29

• land • project/partner • best practices

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009*

• lessen en plannen

thailand SV

Seksuele voorlichting op scholen op basis van de Thaise versie van ‘The World Starts With Me’ (WSWM), getiteld ‘The World Turns By My Hands’.

2001 € 86.845

Partners: Association for the Promotion of the Status of Women (APSW), www.apsw-thailand.org; Bangkok Metropolitan Administration (BMA), www.bma.go.th

In 2009 werd WSWM op verzoek van het Ministerie van Onderwijs op alle 100 BMA-scholen in het reguliere onderwijsprogramma geïntegreerd, waarbij het lessenpakket over 3 jaar wordt verspreid. Daardoor werd een aantal knelpunten voorkomen en de uitgangspunten van het WSWM- lespakket bleven inhoudelijk overeind. De WSWM-lancering in mei en persconferentie in juni genereerde veel publiciteit, wat de draagkracht voor de integratie van WSWM in het reguliere programma bevordert. WSWM werd gestart op 49 nieuwe scholen waardoor in totaal 97 scholen WSWM uitvoerden in 2009. Om verschillende redenen zijn 4 scholen nog niet in staat het programma te implementeren. Met 159 nieuw getrainde leraren voerden in 2009 in totaal 292 leraren het programma uit. Ter bevordering van de draagkracht en duurzaamheid van WSWM als geïntegreerd onderdeel van het curriculum, heeft APSW het initiatief genomen netwerken te vormen van leraren en scholen. Deze netwerken hebben als doel de uitwisseling van kennis en ervaringen tussen netwerkleden te bevorderen.

Lessen 2009: De betrokken leraren worden zwaar belast door het reguliere programma in combinatie met allerlei andere initiatieven die op scholen worden uitgevoerd. Gepleit wordt voor het opleiden van leerling-assistenten die de leraren kunnen ondersteunen in de uitvoering van het WSWMprogramma. Deze assistenten zouden op hun beurt de nieuwe assistenten (hun opvolgers) moeten opleiden om de continuïteit te waarborgen. Persoonlijke, formele en informele netwerken blijken in de van grote invloed op besluitvorming in de hiërarchische structuur van BMA. Plannen 2010: In 2010 zullen studenten worden geselecteerd en opgeleid tot assistenten van de leraren in de uitvoering van het WSWM-programma. In Indonesië, Kenia, Oeganda en Thailand voert WPF in 2008 grootschalige evaluatie uit van de seksuele voorlichtingsprogramma´s. Het eindrapport wordt verwacht in de eerste helft van 2010.

tanzania VM

Op grotere schaal verlenen van deskundige zorg bij zwangerschappen en bevallingen (Skilled Care).

2007 € 98.153

Partner: Family Care International (FCI), www.familycareintl.org

In 2009 heeft FCI zich ingezet om specifieke obstetriecompetenties te integreren in nationale richtlijnen die inmiddels ook vertaald zijn in het Swahili. Distributie ervan zal in 2010 plaatsvinden. Inzet op districtsniveau heeft ertoe geleid dat ‘skilled care’strategieën opgenomen zijn in jaarbudgetten en plannen in 5 districten. FCI heeft district- gezondheidscomités getraind met een methode gericht op kwaliteitsverbetering van zorg en gericht op de cliënt (COPE) , resulterend in actieplannen i.s.m. staf en gemeenschappen. Gezondheidsmanagementteams op districtsniveau zijn getraind in verbetering van management van moederzorg.

Zowel op lokaal, districts, als op nationaal niveau kampen organisaties met een te beperkte capaciteit. Dit is van invloed op alle aspecten van de zorg rond zwangerschap en bevalling.

In 2009 werd het WSWM-programma uitgebreid van 95 naar 112 scholen, verspreid over de Nairobi, Nyanza, Central en Coast provincies. 108 leraren en begeleiders van 60 scholen werden in 4 verschillende regio’s getraind. In totaal werden in 2009 ruim 6.160 jongeren bereikt. Andere samenwerkingverbanden (o.a. met AMREF in het nomadische zuiden van Kenia) boden de mogelijkheid het programma ook uit te breiden tot in gebieden waar CSA voorheen geen bereik had. Ter bevordering van uitwisseling tussen oud- en huidigestudenten en leraren werd in oktober 2009 gestart met WSWM Kenya op Facebook.

Lessen 2009: Financiële en materiële bijdrage van de deelnemende scholen is een belangrijk aspect voor. de duurzaamheid van WSWM. Daarnaast zijn netwerken en samenwerkingsverbanden essentieel in de ondersteuning van de uitbreiding van WSWM.

Eind 2009 heeft WPF zich uit dit project teruggetrokken. De focus van FCI is gericht op de verbetering van zorg van zwangere vrouwen, vanuit versterking van het gezondheidszorgsysteem, training van staf en grotere betrokkenheid vanuit de gemeenschap. Voor WPF ligt het accent op het voorkomen van ongewenste zwangerschappen

kenia SV

The World Starts With Me (WSWM) op middelbare scholen en centra voor kansarme jongeren in Kenia. Partners: Centre for the Study of Adolescence (CSA), www. csakenya.org; Nairobits Digital Design School, www.nairobits. com

30 wpf

2005 € 134.500

Plannen 2010: Huidige samenwerkingsverbanden met AMREF, Africa Alive en SHAREFRAME zullen worden versterkt. In 2010 zal CSA zich vooral richten op verhoging van de kwaliteit het programma, waarbij de uitkomsten evaluatie leidend zullen zijn. Om dit te realiseren, zal 2010 een relatief kleine uitbreiding van scholen (20) kennen. Doel is in 2010 in totaal 132 scholen en 7.260 leerlingen direct te bereiken. Om tegemoet te komen aan de vraag van oudWSWM leerlingen om betrokken te zijn bij het toegankelijk maken van seksuele vorming voor alle Keniaanse jongeren, wordt in 2010 in samenwerking met CHOICE gestart met het opzetten van een jongeren lobbynetwerk onder de projectnaam PEBA: Peer Educators Become Advocates.

• land • project/partner • best practices I

SHAREFRAME: Sexual development, HIV/AIDS and Reproductive health Education FRAMEwork (Kenia).

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2007 € 9.465

Partners: Educaids, www.educaids.nl. Partners in Kenia zijn: ADRA, Dupoto-E Maa, ICS, KAACR (focal point: www.kaacr.com), KANCO, LISP, Nairobits, NCCK, OAIC, RAPADO, Undugu Society Kenya en Seed Samburu. WPF’s partner CSA is een ondersteuningsorganisatie in het Keniaanse netwerk.

In 2008 hebben alle leden van Educaids, zowel in Kenia als Oeganda (zie hierna), na training en met begeleiding van WPF onderzoek uitgevoerd onder hun eigen jongerendoelgroep. De in 2009 gepresenteerde onderzoeksresultaten gaven inzicht in het seksuele leven van de jongeren. De belangrijkste conclusies zijn dat de jongeren al op jonge leeftijd seksueel actief worden en vaak te maken krijgen met de negatieve consequenties van seksualiteit, zoals seksueel geweld, ongeplande zwangerschap en abortus. Op basis van deze onderzoeksresultaten hebben de verschillende organisaties hun beleid op het gebied van SRGR aangepast en als netwerk een gezamenlijk raamwerk ontwikkeld voor op feiten en rechten gebaseerde SRGR-interventies.

• lessen en plannen

Lessen 2009: Continuïteit bleek met name na het uitvoeren van het onderzoek belangrijk, voor voldoende begrip en voorkennis van het proces en de gebruikte methodiek (Intervention Mapping). Het betrekken van nieuwe deelnemers was tijdrovend, maar heeft mogelijk als voordeel dat dit een groter draagvlak binnen de organisaties kan bewerkstelligen. Door zelf onderzoek te doen en daarmee zelf te ervaren wat de situatie is van de eigen doelgroep, realiseerde men zich dat beleid nodig is; beleid dat recht doet aan de realiteit. Het betrekken van progressieve religieuze leiders bleek in beide netwerken essentieel om dit te bereiken. Plannen 2010: Nu de organisaties (verbeterd) SRGR-beleid en een gezamenlijk raamwerk hebben, zijn ze klaar voor de stap naar interventieontwikkeling of aanpassing en uitvoering. Hiertoe zal, bij voldoende beschikbare fondsen, in 2010 een aantal Educaids-leden uit Kenia en Oeganda op kleine schaal beginnen met de uitvoering van – wellicht speciaal aangepast – WSWM onder hun doelgroep. Het feit dat Nairobits, al jarenlang bekend met WSWM, in 2010 het aanspreekpunt is voor Educaids voor Kenia zal zeker bijdragen aan het succes van deze nieuwe stap.

HERA: Ontwikkeling van een seksueel voorlichtingsprogramma in het westen van Kenia.

2008 € 1.123

Partners: Hivos, www.hivos.nl; Simavi, www.simavi.org; geselecteerde Keniaanse organisaties (CSA, AWC, KEFEADO en YWLI).

Onder de werknaam HERA zijn Hivos, Simavi, WPF en geselecteerde partners in 2009 verder gegaan met de ontwikkeling van een breed programma gericht op het verbeteren van de SRG van jongeren in het westen van Kenia. Seksuele vorming van schoolgaande en nietschoolgaande jongeren is bestempeld als de belangrijkste interventiestrategie, het betrekken van de gemeenschap, pleitbezorging op relevante overheidsniveau en het versterken van toegankelijkheid van jeugdvriendelijke gezondheidsdiensten als ondersteunende strategieën. Regelmatig overleg tussen alle betrokkenen, ondersteuning door een consultant aan de verschillende partijen alsmede de deelname van de Keniaanse partners aan een SRGR cursus van ISS zijn ondersteunend geweest in het verder vormgeven van HERA’s plannen.

Lessen 2009: Een belangrijke les voor 2009 is dat de ontwikkeling van een programma tussen partijen op afstand een ingewikkelde exercitie is. Dit maakt het lastiger om elkaar beter te leren kennen en tot een goede verdeling van rollen en verantwoordelijkheden te komen. Hierbij komt dat het vaak moeilijk is personeel vrij te maken voor programmaontwikkeling.

Voor meer informatie, zie: SHAREFRAME: Sexual development, HIV/AIDS and Reproductive health Education FRAMEwork Kenia.

Plannen 2010: In 2010 zullen de verschillende partijen de puntjes op de i zetten van het voorziene HERA-programma. Belangrijk hierbij is de verkenning van de mogelijke gewenstheid van het aangaan van additionele samenwerkingsverbanden.

oeganda I

SHAREFRAME: Sexual development, HIV/AIDS and Reproductive health Education FRAMEwork (Oeganda).

2008 € 5.726

Partners: Educaids, www.educaids.nl. Partners in Oeganda zijn: ADRA, CEREDO, Church of Uganda (aanspreekpunt), CRO, HealthNeed Uganda, Kyetume Community Based Health Programme, Pobedam, YWCA, en ZOA.

wpf 31

• land • project/partner • best practices I

UNESEM: Uganda Network on Sexuality Education Mainstreaming. Integratie van SRGR, hiv/aids en gender in de onderwijsprogramma’s van Oegandese partnerorganisaties van Oxfam Novib.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2008 € 147.489

Partners: Oxfam Novib, www.oxfamnovib.nl en haar Oegandese partnerorganisaties LABE (www.labeuganda.org, aanspreekpunt), FAWEU, UNATU, Ceford, HAG en ACORD. BRAC is associate netwerklid.

The World Starts With Me (WSWM) op middelbare scholen in Oeganda.

Life Skills Education’ voor jongeren die zijn geboren met hiv/aids. Partner: The AIDS Support Organisation (TASO Uganda), www.tasouganda.org

Lessen 2009: Seksualiteit is een onderwerp van heftige discussies in Oeganda. Omdat UNESEM-leden geen SRGR experts zijn en hoeven te worden, was het voor de leden niet altijd makkelijk of mogelijk om hun positie te bepalen over omstreden onderwerpen als seksuele diversiteit en abortus. Uit de tussentijdse evaluatie is gebleken dat het gebruiken van Intervention Mapping en het doen van behoefteanalyses erg gewaardeerd werd, maar ook als te academisch beoordeeld. WPF zal daarom de trainingen aanpassen om de kloof tussen theorie en praktijk verder te dichten. Plannen 2010: De pilotinterventies van de verschillende UNESEMleden zullen in 2010 met beperkte ondersteuning van WPF worden uitgevoerd.

2002 € 173.193

Partner: SchoolNet Uganda (SNU), www.schoolnetuganda.sc.ug

De 6 UNESEM leden zijn in 2009 verder getraind en ondersteund in de integratie van SRGR in hun educatieve programma’s. Een belangrijke mijlpaal hierin was opstellen van een gezamenlijk UNESEM-raamwerk op basis van de uitkomsten van de contextanalyse en de behoeften van jongeren. Op basis van dit raamwerk en de onderzoeksresultaten hebben de netwerkleden eind 2009 project voorstellen ontwikkeld om SRGR in hun huidige activiteiten te integreren. Deze zijn eind 2009 goedgekeurd door Oxfam Novib. In 2009 is tevens een tussentijdse evaluatie uitgevoerd die mede vorm heeft gegeven aan het 2010 plan van UNESEM.

• lessen en plannen

2007 € 40.723

In 2009 werd WSWM uitgevoerd op 147 scholen over heel Oeganda. 422 docenten en 120 peer educators – waarvan een deel getraind in 2009 – bereikten een totaal van 15.491 leerlingen. 30.000 jongeren werden indirect bereikt. In het kader van duurzaamheid zijn in 2009 een aantal activiteiten gestart of versterkt: • Docenten en leerlingen kunnen voor vragen terecht bij het WSWM online supportcentrum: www.schoolnetuganda. sc.ug/wswmonlinesupport. • Van deelnemende scholen wordt verwacht dat ze financieel bijdragen aan de uitvoering door het betalen van de reiskosten voor de trainingworkshops van schoolhoofden, docenten en peer educators en het aankopen van WSWMwerkmaterialen. • In 2009 is een computer ‘revolving fund’ ingesteld: SNU knapt opgekochte tweedehands computers op en verkoopt deze aan (mogelijk WSWM) scholen tegen een kleine winst. De winst vloeit terug naar de uitvoering van WSWM.

Lessen 2009: Een uitdaging in de implementatie is het verloop van docenten, ook voor WSWM getrainde docenten. Het gat dat zij achterlaten op hun oude school wordt geregeld gevuld door ongetrainde collega’s en peer educators. Inmiddels is een derde van alle WSWM-docenten ongetraind. SNU heeft een schoolspecifiek verwijzingsoverzicht samengesteld. Mede hierdoor weten scholen steeds beter de link met gezondheidsdiensten te vinden en nodigen steeds vaker gezondheidswerkers uit om tijdens lessen over specifieke SRGRonderwerpen te praten.

Counsellors van de 11 TASO-centra in heel Oeganda en jongeren die met hiv zijn geboren hebben in 2009 alle lessen becommentarieerd van WSWM voor middelbare scholen. De groep besloot 4 extra lessen toe te voegen: positief leven; vechten tegen en omgaan met stigmatisering; counselling en ‘jong positieve’ relaties; en drugsverslaving. Ook is in 2009 een begin gemaakt met de nieuwe vormgeving voor deze WSWM+ (waarbij + staat voor hiv-positief ).

Lessen 2009: Een belangrijke les voor 2009 is dat de TASO counsellors zich hebben gerealiseerd dat jongeren die hiv hebben (waaronder degenen die met hiv zijn geboren) niet alleen wensen en dromen hebben op het gebied van seksualiteit en het krijgen van kinderen, maar vooral ook dat ze recht hebben op een gezond seksueel leven, net als elk ander individu. De rol van de counsellor is de jongere te begeleiden en niet voor te schrijven of seksuele activiteit of het krijgen van kinderen af te raden. Voor de jongeren die met hiv zijn geboren was het van grote betekenis voor vol te worden aangezien en zichzelf ook zo te kunnen zien.

Plannen 2010: Het jaar 2010 zal zich met name richten op de verhoging van de kwaliteit het WSWM-programma waarbij de uitkomsten van de 2008/2009 evaluatie studie leidend zijn. Met het oog op deze kwaliteitsslag zullen in 2010 geen nieuwe scholen worden toegevoegd. Doel is om in totaal op 150 scholen 23.000 jongeren direct te bereiken.

Plannen 2010: In 2010 zullen de bestaande WSWM-lessen verder aangepast worden en zullen de nieuwe lessen gemaakt worden, waarna het nieuw vormgegeven pakket zal worden getest op 11 centra van TASO.

32 wpf

• land • project/partner • best practices SV

Seksuele vorming op basisscholen.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2008 € 393

Partner: Save the Children in Uganda, (www.savethechildren. ug), Save the Children Nederland (www.savethechildren.nl) en Kyambogo University (deze universiteit heeft het mandaat van het Oegandese Ministerie van Onderwijs om lesmateriaal voor lagere scholen te ontwikkelen).

• lessen en plannen

In 2009 is het onderzoek naar de situatie en de wensen van kinderen tussen 9 en 14 jaar in het westen van Oeganda op het gebied van opgroeien en de rol van seksualiteit hierin uitgevoerd door Kyambogo University en medewerkers van Save the Children in Oeganda. Belangrijkste uitkomsten zijn dat deze kinderen al deels op zeer jonge leeftijd (vanaf 9 jaar) in aanraking komen met (ongewenste) seksuele activiteiten en dat er veel onwetendheid is over lichaamsveranderingen en relatievorming. Ondersteuning hierin is nodig. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zijn de lesdoelen ontwikkeld voor de leeftijdsgroepen 9-11 en 12-14. De doelen zijn besproken met geselecteerde ouders en docenten en afgestemd met de kinderen. De lesdoelen vormen het uitgangspunt voor de leeftijdspecifieke aanpassing van het WSWM-pakket die Kyambogo University zal doen in samenwerking met WPF.

Lessen 2009: Er bleken zeer weinig betrouwbare data op het gebied van de SRGR van Oegandese kinderen in de leeftijd van 9-14 jaar beschikbaar te zijn. Daarnaast was er vanuit WPF meer begeleiding nodig op het uitvoeren van kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar SRGR dan verwacht. Hierdoor kostte het onderzoek veel meer tijd dan was verwacht.

In 2003 werd de gratis 24-uurs telefonische hulpdienst voor advies over de noodpil na onbeschermde seks gelanceerd in West-Kaap. Deze hotline werd in 2007 toegankelijk voor bellers uit heel Zuid-Afrika en is sinds mei 2009 geheel geautomatiseerd. Naast het gebruik van de website, werd de EC-hotline in 2009 ruim 2.700 keer gebeld. In de eerste helft van 2009 werden in totaal bijna 11.000 posters, brochures en kaartjes verspreid, naast het materiaal dat in verschillende regio’s in eigen beheer werd verspreid. Met trainingen (inclusief bijscholing) over relevante onderwerpen werden ruim 800 trainingspersoneel en klinisch medewerkers bereikt. Tijdens introductieweken van twee universiteiten werden bewustwordingsactiviteiten georganiseerd waarbij 2.000 studenten werden bereikt.

Lessen 2009: De behoefte aan pleitbezorging en bewustwordingsactiviteiten blijft onverminderd bestaan. De kennis rondom de noodpil blijkt vooral onder de jeugd nog beperkt.

Het geschatte aantal leerlingen op middelbare scholen is per regio: Kwazulu Natal: Grade 10-11: 200.000 leerlingen; Grade 12: 200.000 leerlingen. Oostkaap: 1.500. Westkaap: Grade 10: 67.175; Grade 11: 59.543; Grade 12: 43.954. In 2009 werden in totaal 153.360 leerlingwerkboeken en 8.000 lerarenhandleidingen, 8.000 cd-roms (beschikbaar in 4 talen) geproduceerd alsmede 4.000 dvd’s. In de Noordkaap is de productieproces op gang gezet. 10 scholen uit iedere regio namen deel aan de essay en poëziewedstrijd. De 9 winnende werken werden gepubliceerd in boekvorm. Ouderparticipatie workshops worden enthousiast ontvangen en wordt ondersteund door de een workshophandleiding en dvd (gefinancierd door Stop Aids Now!). Veel organisaties toonden belangstelling voor deze handleiding, o.a. voor vertaling voor West-Afrika.

Lessen 2009: De nauwe contacten met de Ministeries van Onderwijs en Gezondheid zullen worden voortgezet. Beide Ministeries waarderen het project niet alleen inhoudelijk maar ook omdat het de nationale normen voor leerplanontwikkeling nauwgezet volgt.

Plannen 2010: In 2010 zal de papieren versie van het nieuwe lespakket verder worden ontwikkeld, zowel qua inhoud als vormgeving. Het nieuwe pakket zal vervolgens worden getest op twee basisscholen, na een docententraining in juni 2010. De ontwikkeling van het lespakket wordt afgerond voor het eind van 2010.

zuid-afrika SV

Emergency Contraception Hotline (EC-Hotline). Partner: Stellenbosch University, www.not-2-late.co.za

Uitbreiding van Today’s Choices, het cd-rom-lespakket over risicogedrag, dat bestaat in vier talen. Partner: Adolescent Reproductive Health Project van Stellenbosch University, www.arhp.co.za

2003 (budgetneutrale verlenging

2003 € 525

Plannen 2010: Er zullen nieuwe fondswervende activiteiten worden ondernomen om de financiering en voortzetting van de telefonische hulpdienst veilig te stellen.

Plannen 2010: Verdere uitbreiding van het programma naar andere provincies; afronding van de conceptmodule over hiv- positieve jongeren en over de onderwerpen stigmatisering en gender. Afronding van de traininghandleiding; Daarnaast is een cd-rom met een samenvatting in kwisvorm voor gezondheidsklinieken ontwikkeld die in 2010 zal worden getest. Daarnaast zal in 2010 veel aandacht besteed gaan worden aan het opzetten van een goed monitoringsysteem, niet alleen wat betreft het aantal deelnemende leerlingen, leraren en scholen, maar vooral om de kwaliteit van het onderwijs te bewaken.

wpf 33

• land • project/partner • best practices GTV

Verbetering van het welzijn van vrouwen.

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009* 2002 € 164.881

Partner: Mosaic Training, Service and Healing Centre for Women Deze partnerorganisatie biedt een integrale dienstverlening aan mishandelde vrouwen en hun gezin. Mosaic vervult een sleutelrol bij de aanpak van geweld tegen vrouwen in Zuid-Afrika en ondersteunt op dit vlak andere organisaties bij hun werk.

Toenemende professionalisering van Mosaic door versterking van het monitoring- en evaluatiesysteem heeft in 2009 plaats gevonden, inclusief benodigde trainingen van de staf. Gezien de grote behoefte aan informatie over en voorzieningen voor SRGR in gemeenschappen, heeft Mosaic een toenemend aantal workshops verzorgd, waaraan zowel mannen als vrouwen deelnamen. In 2009 is de counselling toolkit voor mannelijke geweldplegers getest, bestaande uit een de counselling handboek en een training handleiding voor hulpverleners. Resultaten daarvan worden begin 2010 geëvalueerd en de toolkit afgemaakt. Ter wille van effectieve hulpverlening aan daders van geweld is Mosaic tevens begonnen met bewustwordingsworkshops voor gemeenschapsleiders. Samenwerkingsverbanden met mannenorganisaties breidden zich uit.

• lessen en plannen

Lessen 2009: De reorganisatie ingezet in 2008 heeft in 2009 geleid tot verdergaande afstemming en integratie van zorg en activiteiten op gemeenschapsniveau aangeboden door Mosaic. Het gaat hier om een betere integratie tussen rechtshulp en sociale- en gezondheidshulp. Tevens heeft decentralisatie geleid tot actievere betrokkenheid bij netwerken op gemeenschapsniveau en een verbeterd doorverwijssysteem, naar zowel de SRGR-kliniek van Mosaic, als naar andere organisaties. Door de kwaliteit van het werk wordt Mosaic in toenemende mate als een leidende actor gezien op terrein van geweld tegen vrouwen en SRGR binnen Zuid-Afrika en daarbuiten. Toenemend treedt zij op als actieve lobbyist op regionaal en international niveau. Een neveneffect is dat de werkdruk daarmee sterk verhoogd is en dat mogelijk in de toekomst meer keuzes gemaakt zullen moeten worden.

Mosaic speelt in toenemende mate een rol op gebied van pleitbezorging i.v.m. geweld tegen vrouwen en SRGR, op locaal, provinciaal, nationaal en internationaal niveau (o.a. UNGASS).

regionale en intercontinentale programma’s SE

Evaluatie WSWM-programma.

2008 € 36.050

In 2008 startte WPF een evaluatiestudie die erop gericht is te meten in hoeverre het WSWM programma veranderingen op het gebied van kennis, vaardigheden, zelfbeeld, en gedragsintenties teweegbrengt bij jongeren.

Door uiteenlopende schooljaren in de landen waar de evaluatie wordt uitgevoerd, wordt het definitieve evaluatierapport wordt medio 2010 verwacht.

2008 € 29.427

Als lid van PSO probeert WPF met behulp van het capaciteitsbevorderende leertraject de volgende vraag te beantwoorden: Wat is voor WPF, als thematisch SRGRorganisatie, de juiste balans tussen technische assistentie enerzijds en ondersteuning in de versterking van capaciteit en netwerkversterking in de SRGR niche anderzijds?

Lessen 2009: Een sterke interne en externe organisatie blijkt voorwaardelijk voor het succes van het op een efficiënte en effectieve wijze halen van gestelde doelen en resultaten.

Partner: WSWM-partners in Oeganda, Kenia, Thailand en Indonesië. CV

Capaciteitsbevorderend leertraject in samenwerking met PSO. Partner: Alle kernlanden waar WPF projecten ondersteunt.

Het leertraject ging eind 2009 van start en zal tot begin 2012 lopen. WPF streeft ernaar om, in nauwe samenwerking met veldkantoren en geselecteerde partners uit Afrika en Azië, een balans te vinden in het faciliteren van organisatorische ‘linking and learning’.

GBV

Betrekken van mannen bij de bestrijding van geweld in de intieme partnerrelatie – een innovatieve benadering. Partner: Mosaic Training, Service and Healing Centre for Women, Zuid-Afrika Women’s Crisis Centre (WCC) Bengkulu, Indonesië Women’s Crisis Center (WCC) Rifka Annisa, Indonesië.

34 wpf

€ 61.190

In 2009 is een belangrijke voortgang gemaakt in het ontwikkeling van het toolkit ter bestrijding van geweld tegen vrouwen, bestaande uit counsellingshandboek en een trainings handleiding. De toolkit werd getest in een pilotproject in Indonesië en Zuid-Afrika. Hiervoor werd additionele deskundigheid op het gebied counselling van mannen ingezet. Eind 2009 werd deze interventie genomineerd voor de PSO Innovatie Award 2010. Partnerconsultaties resulteerden in een ‘linking and learning’ leerproces met als doel het verbeteren van de kwaliteit van de hulpverlening aan mannelijke geweldplegers binnen een versterkte organisatie.

Plannen 2010: Begin 2010 worden door geselecteerde partners uit Afrika en Azië en de WPF veldkantoren organisatorische zelf assessments uitgevoerd. Doel is de identificatie van verbeteren sterke punten op organisatorisch, thematisch en netwerk vlak, en hoe deze informatie te delen met anderen. De uitkomsten van de assessments zullen leidend zijn bij de ontwikkeling van ‘linking and learning’ en capaciteitsversterkende activiteiten. Het assessment van het WPF-kantoor in Utrecht wordt uitgesteld tot na de voorgenomen fusie met Rutgers Nisso Groep van eind 2010. Lessen 2009: Het ontwikkelen en uitvoeren van een hulpverleningsprogramma voor mannelijke geweldplegers door vrouwenorganisaties impliceert belangrijke organisatieveranderingen, met tevens implicaties voor de werkmethoden van WPF. Plannen 2010: Begin 2010 worden de uitkomsten van de pilot geëvalueerd en verwerkt in de ‘Training en Counselling Manual’ als laatste stap naar het definitieve counsellingsprogramma voor daders van geweld. In 2010 wordt ingezet op verdere verspreiding van de zgn. ‘Male Counselling Toolkit’, en een aanvang gemaakt met verbetering van de ‘couple counselling’-interventies.

• land • project/partner • best practices CV

• partner sinds • voortgang en belangrijkste resultaten 2009 • bedrag 2009*

Workshops pleitbezorging.

€ 55.504

Partner: Ontwikkelingspartners (Lokaal & Internationaal) Beleidsmakers en overheidsfunctionarissen Media – elektronisch & pers Het publiek, vooral jongeren. Veldkantoren WPF in Vietnam, Pakistan en Indonesië en lokale partners.

In 2009 werd WPF staf in Pakistan, Vietnam en Indonesië getraind met als doel de communicatie en pleitbezorging strategie te integreren in de organisatie; In Pakistan ontwikkelden 6 partnerorganisaties samen met de WPF advocacy officer werkplannen voor de opname van pleitbezorging als integraal onderdeel van het LSBEprogramma; 2 jongerengroepen, de WPF Pakistan jongeren coördinator en advocacy officer (in totaal 21 personen) werden getraind in kennis en vaardigheden voor pleitbezorging. Aangezien pleitbezorging een relatief nieuw begrip is in Vietnam werden de basisprincipes behandeld. Vervolgens werden plannen gemaakt hoe deze principes te vertalen en op te nemen in toekomstige projectvoorstellen. In Indonesië ontwikkelden 6 partnerorganisaties en jongeren werkplannen voor pleitbezorging voor de opname van SRGR in reguliere schoolcurricula. Zowel op lokaal als districtsniveau committeerden overheden zich tot de implementatie van SRGR-educatie door de integratie van het DAKU!-lespakket in het reguliere curriculum. Zodra de goedkeuring formeel is, zal het parlement dit ook opnemen in zijn budget.

MISSIES, KLEINE PROJECTEN, NETWERKEN EN ANDERE ACTIVITEITEN

totaal

• lessen en plannen

Lessen 2009: Pleitbezorging en civil society in Vietnam staan nog in de kinderschoenen. Coalitievorming en strategieontwikkeling verdienen brede aandacht in deze context. Plannen 2010: De ontwikkelde strategieën voor pleitbezorging zullen in 2010 worden uitgevoerd. Aandachtspunt hierbij zal de capaciteit van partners op het gebied van pleitbezorging.

€ 209.767

€ 3.346.278

wpf 35

  

5. communicatie en fondsenwerving Doelstelling World Population Foundation (WPF) wil de kwaliteit van leven van mensen in ontwikkelingslanden vergroten door seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) te verbeteren. Dit kunnen wij alleen realiseren als anderen ons in dit streven steunen. Daarom geven we voorlichting aan politici, media en het algemene publiek om hen bewust te maken van de problematiek en hun (financiële) steun te verwerven voor ons werk.

WPF werft fondsen bij zowel institutionele donoren als vermogensfondsen. De belangrijkste inkomsten bestaan uit donaties en subsidies van de Nederlandse overheid, de Europese Unie en grote donoren. WPF wil met name de werving van grote giften bij vermogende particulieren en de Nederlandse vermogensfondsen intensiveren. De MYBODY-campagne richt zich op het werven van giften bij een breed publiek en op het generen van fondsen via wervingsacties van derden. WPF volgt de gedragscode van de Vereniging voor Fondswervende Instellingen (VFI).

Gewenste resultaten

Vooruitblik

Voor 2010 streeft WPF naar de volgende resultaten: 40% geholpen naamsbekendheid in de doelgroep; 100 vrijwilligers; 8.000 donateurs; 4.000 betrokkenen bij (lobby)acties.

In 2010 worden de communicatieafdelingen van WPF en de Rutgers Nisso Groep samengevoegd en zal de communicatie en fondsenwervingstrategie worden herzien. In 2010 werkt WPF mee aan 3 Europese bewustwordingscampagnes ‘Save Women’s Lives’, ‘Reproductive Health for All’ en ‘Who cares about Sophie?’

Resultaten in 2009 • 6 % geholpen naambekendheid bij de doelgroep vrouwen met een waardering van 7.0; • 46 vrijwilligers waren actief voor MYBODY; • 580 kleine donateurs steunden MYBODY met een gift (totaalopbrengst €43.702,15); • 2.500 mensen waren betrokken bij (lobby)acties.

Risico’s Het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking staat onder druk. Mede als gevolg van de financiële crisis wordt de roep om bezuinigingen op internationale hulp steeds luider. Mensen verbinden zich met steeds meer aarzeling aan een goed doel. Hoewel de naambekendheid van MYBODY geleidelijk stijgt en MYBODY veel waardering krijgt, blijft de geefbereidheid bij de doelgroepen achter. De concurrentie op de charitatieve markt is zeer groot en aannemelijk is dat die druk nog verder zal stijgen door de huidige crisis.

Strategie Met de MYBODY-campagne vraagt WPF sinds 2006 bij een breed (vrouwelijk) publiek aandacht en steun voor SRGR wereldwijd. De campagne-slogan ‘My life, my choice, MYBODY’ geeft de onderliggende waarde aan van waaruit WPF werkt. Zelf beslissen over je seksuele leven en het krijgen van kinderen is een recht van iedereen, ook van mensen in ontwikkelingslanden. Zo kunnen zij zich beter kunnen beschermen tegen ziektes zoals hiv/aids, tegen ongewenste zwangerschap en seksueel geweld en krijgen zij de kans om de armoedespiraal te doorbreken. MYBODY probeert vooral vrouwen te mobiliseren om projecten te steunen en hun talenten in te zetten voor de campagne. MYBODY wordt daarbij gesteund door haar ambassadeurs Nada van Nie, Kathalijne Buitenweg en Dieuwertje Blok en veel andere bekende Nederlandse vrouwen die zich incidenteel voor MYBODY inzetten. 36 wpf

Activiteiten en resultaten Mediacampagne Door het teruglopen van inkomsten was er minder geld beschikbaar voor communicatie-uitingen. Toch was MYBODY nog goed zichtbaar in de media. Er waren 99 berichten in kranten en tijdschriften over WPF/MYBODY, twee televisie-items en twee radioberichten. De MYBODY-advertentie werd nog twee keer betaald en verscheidene keren gratis geplaatst.

Aandacht in de media • H et blad Opzij heeft een aantal malen aandacht besteed aan MYBODY. Zo stond in het septembernummer van Opzij een uitgebreid artikel van medewerker Sanderijn van der Doef over het werk van MYBODY in Indonesië. • Hoofdredacteur Margriet van der Linden trad op als juryvoorzitter voor de Europese Journalistenprijs voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten die MYBODY organiseerde. Deze prijs is geïnitieerd door MYBODY en vier vergelijkbare organisaties in Duitsland, Polen, Spanje en Oostenrijk. De prijs is bedoeld voor journalisten van de gedrukte pers en internetjournalisten in de Europese Unie die schrijven over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en armoedebestrijding in ontwikkelingslanden. In Berlijn ontving Volkskrant-journalist Rob Vreeken de derde prijs uit handen van de Duitse minister van Ontwikkelingssamenwerking tijdens de prijsuitreiking in maart. • MYBODY organiseerde in samenwerking met de Society for International Development (SID) en het Institute of Social Studies (ISS) zes lezingen over ‘The Population Question and Development’. Vaak wordt bevolkingsgroei op een ongenuanceerde wijze gekoppeld aan de klimaatverandering, de voedselcrisis, vrouwenrechten of de immigratieproblematiek. Bekende sprekers uit Nederland en het buitenland lieten hun licht schijnen over deze interessante kwesties. De (Engelstalige)

•

lezingen werden gehouden bij het ISS in Den Haag. Minister Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking sprak tijdens de laatste lezing. Een uitgebreid interview met een van de sprekers stond in NRC Handelsblad op 9 mei en 19 november 2009. Drie organisaties (Rutgers Nisso Groep, MYBODY en CHOICE for youth and sexuality) hebben gezamenlijk een verkiezing uitgeschreven om te bepalen wie de meest ‘sexy’ kandidaat voor het Europarlement is. Met deze actie, die gevoerd is in elf landen binnen de EU, vroegen de organisatoren aandacht voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en de rol van de Europese unie daarin. GroenLinks lijsttrekker Judith Sargentini won en werd ‘sexy’ op de foto gezet. Meerdere media pikten dit op waaronder Algemeen Dagblad en De Wereld Draait Door. In mei 2009 vond een Europese study tour naar Vietnam plaats georganiseerd door MYBODY. Freelance journaliste Hanny Roskamp reisde mee en schreef een uitgebreid artikel voor het Algemeen Dagblad. Als een van de winnaars van de Europese Journalistenprijs voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten werd Volkskrant-journalist Rob Vreeken uitgenodigd voor een reis naar Ethiopië in november 2009. De Volkskrant plaatste zijn artikel op 28 december. Van september 2008 tot september 2009 was een van onze communicatiemedewerkers Margriets Betere Wereld Vrouw. Op een speciale website hield zij onder andere een jaar lang een blog bij. In een speciale editie van Margriet stond een verhaal over het werk van MYBODY.

Moedernacht Op 9 mei vond de derde Moedernacht plaats, deze keer in Rotterdam. Met de Moedernacht vraagt MYBODY in samenwerking met Memisa Cordaid, AMREF Flying Doctors, TNO, NCDO, het Koninklijk Instituut voor de Tropen en de vakorganisaties van verloskundigen en gynaecologen aandacht voor Millenniumdoel 5 (verbeteren van gezondheidszorg voor moeders). In 2009 was het centrale thema tienermoeders. Schrijfster Naema Tahir, cabaretière Mylou Frencken en zangeres Hind leverden een bijdrage. Naast een nationale moedernacht vonden er ook regionale moedernachten plaats in Flevoland, Friesland, Groningen, Limburg, Zeeland, Utrecht en Noord-Holland, georganiseerd door de provinciale COS-sen. In Pakistan werden er Moedernachtactiviteiten georganiseerd in de vier provinciehoofdsteden en in Islamabad. Ook in België, Duitsland, Hongarije en Malta werden Moedernachten georganiseerd. Het voornemen is om de komende jaren in tien ontwikkelingslanden Moedernacht te introduceren.

Vrijwilligers en speciale acties In 2009 hebben in totaal 46 mensen zich actief ingezet voor de MYBODYcampagne. MYBODY-vrijwilligers gaven diverse lezingen en workshops onder andere over Millenniumdoel 5, vrouwenbesnijdenis en over bevolkingsissues. Tijdens Internationale Vrouwendag op 8 maart waren er meerdere informatiestands van MYBODY op diverse plekken in het land. Ook tijdens andere beurzen en evenementen gaven vrijwilligers informatie en wierven zij donateurs in de MYBODY-stand. Daarnaast waren er een

aantal sportsponsoracties. Zo liepen vrijwilligers mee met de Fortis Singelloop in Utrecht, De Dam tot Damloop, de 7-heuvelenloop, de Mariekenloop en de Nijmeegse Vierdaagse. Ook werd er een ‘Shake your belly’-buikdansworkshop voor MYBODY georganiseerd. Enkele vrijwilligers gaven ondersteuning bij de evaluatie van ‘The World Starts With Me’. Er waren in 2009 drie bijeenkomsten met de vrijwilligers waar onder meer de strategie en het jaarplan werden besproken. WPF heeft een vrijwilligersbeleid opgesteld waarin rechten en plichten van de vrijwilliger en van WPF zijn vastgelegd.

Fondsenwerving Nederlandse subsidies WPF ontving in 2009 subsidie in het kader van het Medefinancieringsstelsel van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In 2006 werd voor de periode 2007-2010 een subsidie van € 8,1 miljoen goedgekeurd. Een nieuwe aanvraag wordt in 2010 samen met de Rutgers Nisso, AMREF Flying Doctors Nederland, SIMAVI, dance4life International en CHOICE voorbereid. Het agentschap NL EVD Internationaal van het Ministerie van Economische Zaken ondersteunt een project in China, waarbij een programma voor seksuele voorlichting wordt ontwikkeld voor jonge migrantenwerkers in Nanjing (Jiangsu provincie). Dit is een gezamenlijk project van de Rutgers Nisso Groep en WPF. Door verlenging loopt dit project door tot eind mei 2010. Daarnaast kende de EVD in september 2007 een subsidie toe voor het 3-jarige project van WPF in Indonesië. Het betreft een vormingsprogramma voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor blinde en dove middelbare scholieren in Jakarta, Bali en Yogyakarta. Dit project loopt door tot 31 augustus 2010. In december 2008 ontving WPF Pakistan van de Nederlandse Ambassade in Pakistan subsidie voor het project ‘Life Skills Based Education for the informal education system’. Dit project liep van december 2008 tot december 2009 en is verlengd tot 1 maart 2010. Het Innovatiefonds van PSO keurde in mei 2009 een bijdrage goed aan het tweejarig project ‘Male involvement in the context of intimate partner violence’. Eind 2009 keurde het Innovatiefonds van PSO het tweejarig project ‘Peer Educators Become Advocates’ (PEBA) goed. Dit project gaat 1 januari 2010 van start.

Nationale Postcode Loterij Sinds 2002 is WPF beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij. Met ingang van 2009 is de jaarlijkse bijdrage aan WPF verdubbeld van € 500.000 naar €1.000.000.

Overige Nederlandse inkomsten WPF wordt gesteund door diverse Nederlandse vermogensfondsen. wpf 37

In 2009 organiseerde de initiatiefneemster van de Stichting DoCare, Dorine Wesseling, wederom een succesvolle veiling en deed zij met een groep sympathisanten mee aan de Dam tot Damloop. Stichting De Wilde Ganzen steunde dit project ook. Stichting BenVeh steunden het project voor blinde en dove jongeren in Indonesië en het project voor jongeren in tuchtscholen in Vietnam. Stichting Damiano steunde in 2009 de project voor blinde en dove jongeren in Indonesië en het project voor jongeren in tuchtscholen in Vietnam. Stichting Liberty ondersteunde het ‘World Starts With Me’-programma in Kenia in 2009. Vara-medewerkers gaven een bijdrage voor de aanpassing van de ‘World Starts With Me’ in Oeganda voor jongeren met hiv. In november 2008 keurde Stichting de Westberg een subsidie toe voor de evaluatie van het programma ‘The World Starts With Me’ in Thailand en Indonesië, dat uitgevoerd is in 2009. In december 2009 diende WPF het innovatieve voorstel ‘Journey to Adulthood’ (Vietnam) in bij dezelfde stichting, die het in januari 2010 honoreerde. In 2009 ontving MYBODY giften van 580 particuliere gevers. Dit aantal is fors minder dan in 2008 (1484) omdat een deel van de nieuwe gevers in 2008 via de esta tassenactie een gift heeft gegeven en in 2009 heeft aangegeven geen vaste donateur te willen worden.

Amerikaanse private fondsen De William and Flora Hewlett Foundation is de voornaamste Amerikaanse sponsor van WPF. De Hewlett Foundation is een belangrijke investeerder in het Female Condom consortium dat geleid wordt door Oxfam Novib en waaraan WPF een belangrijke bijdrage levert. Het consortium beoogt de introductie van het vrouwencondoom in diverse Afrikaanse landen. Ons Vietnamese programma wordt mede ondersteund door de Ford Foundation. Het jongerennetwerk YouAct ontvangt steun van de Summit Foundation. De EuroNGO’s Small Grants Facility, geïnitieerd door WPF, krijgt een bijdrage van de David and Lucille Packard Foundation. Daarnaast keurde de Packard Foundation in oktober 2009 het 3-jarig projectvoorstel ‘Empowering Girls, transforming Communities’ goed.

Multilaterale fondsen In 2008 keurde de Europese Commissie de aanvraag voor de voorlichtingscampagne ‘Save Women’s Lives’ goed. WPF is leider van het consortium dat de aanvraag indiende. In 2009 werden in dat kader voor het eerst Moedernachten georganiseerd in Malta, Hongarije en Duitsland. WPF was in 2009 ook actief in de Europese voorlichtingscampagne ‘Reproductive Health for All’, een Europese voorlichtingscampagne die de link tussen de Millenniumdoelen en SRGR zichtbaar maakt. In 2009 keurde de Europese Commissie de aanvraag voor een andere voorlichtingscampagne ’Who cares about Sophie?’ goed. Deze campagne start in 2010. De Europese Commissie keurde in 2009 het project ‘Rights-driven Institutionalization of Sexual and Reproductive Health in Pakistan’ goed. WPF ontvangt verder jaarlijks een bijdrage van het VN Bevolkingsfonds (UNFPA). De Wereldbank droeg in 2009 bij aan het project ‘Capacity Building for Pakistani NGO on Gender based Violence and Reproductive Health’.

38 wpf

moedernacht 2009

Foto’s van Moedernacht 2009 in Rotterdam gepresenteerd door Dieuwertje Blok. Met bijdragen van onder meer PvdA kamerlid Chantal Gill’ard, schrijfster Naema Tahir, cabaterière Mylou Frencken en zangeres Hind.

foto's: Amy Couwenhoven

wpf 39

SPeciale actieS en FonDSenwerVing

In ruim drie jaar heeft Dorine Wesseling meer dan 110.000 euro geworven met haar stichting DoCare. In 2009 onder andere met een veiling en met een team dat deelnam aan de Damloop. De opbrengst is bestemd voor â&#x20AC;&#x2DC;The World Starts With Meâ&#x20AC;&#x2122; in Oeganda

foto's: Noor Bloem en Dorine Wesseling

Op het jaarlijkse Goed Geld Gala overhandigde Marieke van Schaik de cheque van de Nationale Postcode Loterij aan Jennifer Jacobs

40 wpf

MeDia

foto: Fleur Koning

foto: Floor Godefroy

foto: Bart Jan Endlich

foto: Johannes Odé

• 1 Judith Sargentini (GroenLinks) won de verkiezing van de ‘meest sexy kandidaat voor het Europees Parlement’ • 2 Steven Sinding was een van de sprekers in de lezingenserie ‘The Population Question and Development’ • 3 De prijswinnaars van de Europese Journalistenprijs 2009 • 4 Deelnemers aan de Europese journalistenreis naar Vietnam (in het kader van het project Reproductieve gezondheid voor iedereen)

VriJwilligerSactieS • 1 Buikdansen in het Wilhelminapark in Utrecht • 2 Guiselaine Capella en Irene Drubbel liepen 40 km per dag tijdens de Nijmeegse Vierdaagse • 3 Floor de Boer, Celest Houtman, Winnie Gebhardt en Nathalie Sturkenboom namen deel aan de Marikenloop in Nijmegen

wpf 41

  

6. personeel en organisatie Personeelsbeleid

Medewerkers en vrijwilligers

Arbeidsvoorwaarden WPF volgt voor de primaire arbeidsvoorwaarden de Nederlandse overheid en voor secundaire arbeidsvoorwaarden gelijksoortige goede doelenorganisaties. Voor de salariëring van medewerkers (in Nederland) volgt WPF de BBRA-schalen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Ondersteunende functies zijn ingeschaald van schaal 7 t/m 8, medewerkers zijn – afhankelijk van senioriteit – ingeschaald van schaal 8 t/m 11 en managers in schaal 13 en 14.

Aan het einde van 2009 telde de organisatie de volgende aantallen medewerkers: • Hoofdvestiging Utrecht 19,9 FTE • Veldkantoor Islamabad, Pakistan 18 FTE • Veldkantoor Hanoi, Vietnam 16,6 FTE • Veldkantoor Jakarta, Indonesië 8 FTE Het aantal actieve vrijwilligers in Nederland was 46. Het personeelsverloop in Utrecht bedroeg 4. Het ziekteverzuim was 2,65.% (in 2008 was dat 4,91%).

Personeelsvertegenwoordiging De medewerkers van het hoofdkantoor in Utrecht hebben een personeelsvertegenwoordiging (PVT) gekozen die fungeert binnen het raamwerk van de Nederlandse Wet op de Ondernemingsraden. In juli 2009 werden er in twee nieuwe PVT-leden benoemd. De PVT overlegde in verband met de fusie intensiever dan gewoonlijk, gemiddeld eens per maand met de directie en vijf keer met alle medewerkers. Verreweg het voornaamste onderwerp van overleg in 2009 was het voorgenomen samengaan met de Rutgers Nisso Groep en alle mogelijke gevolgen daarvan voor de medewerkers.

Organogram

BESTUUR / RAAD VAN TOEZICHT BESTUURSCOMMISSIE

DIRECTEUR

BELEIDSBËINVLOEDING

COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING

FINANCIËN

PROJECTEN

CORPORATE COMMUNICATIE

FINANCIËN

PROGRAMMA AFRIKA

CAMPAGNES

PROGRAMMA AZIË

FONDSENWERVING

SECRETARIAAT

TECHNISCHE ADVISEURS

INFORMATIEVOORZIENING

PERSONEELSZAKEN

VELDKANTOOR HANOI VELDKANTOOR ISLAMABAD VELDKANTOOR JAKARTA

42 wpf

Het Utrechtse managementteam: Mariëtte Flipse (Communicatie en Fondsenwerving), Dianda Veldman (Directeur), Sandra Glorie (Financiën), Henk Rolink (Projecten) en Yvonne Bogaarts (Beleidsbeïnvloeding)

De Pakistaanse medewerkers van het veldkantoor in Islamabad

Medewerkers van het Indonesische Veldkantoor

Medewerkers van het Vietnamese veldkantoor

wpf 43

  

7. verantwoordingsverklaring over 2009 Organisatiedoelstellingen WPF streeft de volgende organisatiedoelstellingen na: • Voortdurende kwaliteitsverbetering. Hierbij spelen onder andere de volgende aspecten een belangrijke rol: externe controle door accountants, CBF, externe evaluaties en vanaf eind 2010 het ISO-keurmerk; • Vijf procent jaarlijkse groei in inkomsten en een gezonde financiële positie gericht op continuïteit. Deze algemene doelstelling is in het licht van de wereldwijde economische depressie voor het jaar 2010 aangepast in ‘nulgroei’; • Efficiëntie: maximaal negen procent beheer- en administratiekosten; • Doelmatigheid van dienstverlening: kennen van en inspelen op de vraag van de doelgroepen; • Goed werkgeverschap, af te meten aan verloop en verzuim; • Goede reputatie, af te meten aan (vervolg-) financiering en samenwerkingsverbanden.

Bestuur en toezicht Vanuit de verschillende modellen van de zogenoemde ‘Code Wijffels’ voor goed bestuur van goede doelenorganisaties heeft WPF jarenlang gewerkt met een toezichthoudend bestuur. Om nog beter aan de scheiding tussen bestuur en toezicht te kunnen voldoen is in november 2009 het bestuur omgezet in een Raad van Toezicht, met bijbehorende statutenwijziging.* De Raad van Toezicht ziet toe op besluitvorming en uitvoering en bekrachtigt hoofdlijnen van het beleid. De directeur/bestuurder is verantwoordelijk voor beleid en uitvoering. Een auditcommissie ziet namens de Raad van Toezicht toe op financiën en interne processen. Deze commissie vergadert eens per kwartaal met de directie en de controller. Het presidium komt minimaal twee maal per jaar bijeen, is verantwoordelijk voor het vaststellen van de arbeidsvoorwaarden en bereidt de benoeming van nieuwe leden van de Raad van Toezicht voor. Het reglement voor de Raad van Toezicht omschrijft nadere regels voor het functioneren van dit toezichthoudend orgaan. Daarnaast is er een reglement voor de auditcommissie, het presidium en de bestuurder. Het bestuur bestond het grootste deel van 2009 uit tien leden. Na november werd dit aantal teruggebracht tot zeven. Redenen hiervoor zijn het vertrek van drie leden, de omzetting naar een Raad van Toezicht en de voorgenomen fusie. Leden van de Raad kunnen maximaal drie termijnen van drie jaar lid blijven. De Raad van Toezicht (her)benoemt zelf de leden en de algemeen directeur, en benoemt uit zijn midden de voorzitter en de leden van de auditcommissie en het presidium. Toezichthouders ontvangen geen beloning; alleen buitenlandse leden

* In deze paragraaf wordt wisselend gesproken van ‘bestuur’ en 'Raad van Toezicht’. Het bestuur van WPF besloot in haar vergadering van oktober 2009 over te gaan naar een Raad van Toezicht. Daar waar verslag wordt gedaan van de werkzaamheden tot en met oktober 2009 wordt gesproken van bestuur en daar waar het algemene uitgangspunten betreft die met de wijziging in oktober zijn vastgesteld, wordt gesproken van Raad van Toezicht. 44 wpf

ontvangen compensatie van reis- en verblijfskosten voor het bijwonen van vergaderingen. De Raad van Toezicht stelt eenmaal per jaar een formele beoordeling van de directeur/bestuurder vast.

Meerjarenplan In 2006 stelde het bestuur het Strategisch Plan 2007-2010 vast, dat op verzoek wordt toegestuurd aan externe belangstellenden. Aan dit meerjarenplan droegen in 2006 medewerkers en veldkantoren hun steentje bij, plus sommige partnerorganisaties en donoren. In 2008 heeft WPF deze partijen opnieuw geconsulteerd. De uitkomsten van deze consultatie werden ingebracht in de strategische uitgangspunten die in 2009 gezamenlijk met de Rutgers Nisso Groep werden opgesteld in het kader van de voorgenomen fusie.

Jaarplan en begroting Voor elk jaar stelt het bestuur (Raad van Toezicht) een jaarplan en een begroting vast. Het jaarplan bevat een actualisatie van de omgevingsanalyse, stelt zo nodig het beleid en geplande activiteiten bij, bepaalt indicatoren voor het meten van resultaten en stelt vast wat de gewenste waarden daarvan moeten zijn aan het eind van het betreffende jaar. In dit jaarverslag zijn deze onderdelen terug te vinden in de diverse programmahoofdstukken.

Bestuur/Raad van Toezicht in 2009 Samenstelling Volgens de reglementen moet het toezichthoudend orgaan van WPF voldoen aan het volgende profiel: een evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen, overheid, marktsector, ngo’s, wetenschap en jongeren en een vertegenwoordiging vanuit ontwikkelingslanden. Alle genoemde groepen waren het grootste deel van 2009 vertegenwoordigd in het bestuur. De drie bestuursleden die eind oktober aftraden werden in het kader van de voorgenomen fusie niet opgevolgd, hetgeen tot gevolg had dat de Raad van Toezicht de laatste twee maanden van 2009 bestond uit zeven leden, waarvan twee vrouwen. Deze laatste twee maanden zaten er ongelukkigerwijs geen leden uit ontwikkelingslanden in de Raad. Dit hiaat zal echter zo spoedig mogelijk opgevuld worden.

Veranderingen in 2009 Melanie Schultz van Haegen fungeerde het gehele jaar als voorzitter. In de bestuursvergadering van april 2009 werd afscheid genomen van Joris Voorhoeve, voormalig voorzitter. In de vergadering van oktober werd afscheid genomen van drie leden: Nafis Sadik (werkzaam in de USA), Ellen Themmen (werkzaam in Bangladesh) en Rose Gawaya (werkzaam in Zuid-Afrika).

Raad van Toezicht World Population Foundation per 31 december 2009 Naam / functie in Raad van Toezicht / nevenfuncties / jaar benoeming / einde termijn • Drs. Melanie H. Schultz van Haegen, voorzitter en lid presidium Directeur Zorginkoop Achmea Zorg / voormalig staatsecretaris van Verkeer en Waterstaat, voorzitter Raad van Toezicht Stichting Jeugd en Samenleving Rijnland, voorzitter Raad van Toezicht Beeld en Geluid, Voorzitter Commissie Bijstand Veerstichting / 2007 / februari 2012 • Drs. Wouter A. Meijer, vicevoorzitter, lid auditcommissie Voormalig directeur van World Population Foundation / voormalig medewerker van de Wereldbank / 2003 / februari 2012 • Sybren Kalkman, lid auditcommissie en presidium Voormalig partner van KPMG Accountants / bestuurslid verscheidene culturele organisaties en goede doelen / 2004 / februari 2013 • Roy W. Brown Oprichter van World Population Foundation / voormalig voorzitter van International Humanist and Ethical Union / 1987 / lid voor onbepaalde tijd • Prof. dr. Inge Hutter Hoogleraar Demografie en Vicedecaan Onderzoek aan de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen / 2004 / februari 2011 • Mr. Cees J.A. van Lede Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Akzo Nobel / voormalig voorzitter Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO), lid Raad van Commissarissen van een aantal internationale bedrijven / 2003 / februari 2012 • Erik Thijs Wedershoven Voormalig Nederlandse VN-jongerenvertegenwoordiger, lid van Worldconnectors / 2006 / februari 2013

Vergaderingen, toezichthoudende activiteiten in 2009 In 2009 heeft het bestuur tweemaal vergaderd. In de oktobervergadering heeft het bestuur besloten over te gaan van bestuur naar Raad van Toezicht, inclusief de daarbij horende statutenwijziging en reglementen. In september hebben bestuursleden kennisgemaakt en ideeën uitgewisseld met de leden van de Raad van Toezicht van de Rutgers Nisso Groep. De voornaamste onderwerpen die het bestuur in zijn vergaderingen besprak waren het jaarverslag 2008, de voortgang in 2009, besluitvorming over de fusie met de Rutgers Nisso groep en beslissingen daaruit voortvloeiend zoals de strategische uitgangspunten van de gecombineerde organisatie, de governance-structuur, het bespreken van de statuten voor de nieuwe organisatie, de naam van de nieuwe organisatie, het aanstellen van een nieuwe directeur die tevens leiding zal geven aan de fusieorganisatie, het jaarplan en de begroting voor 2010. Tevens evalueerde het bestuur zijn functioneren in de vergadering van oktober. De bestuursbesluiten en de rapportages waren voorbereid en voorzien van advies door de bestuurscommissie, waardoor het voltallige bestuur kon

M. H. Schultz van Haegen

W.A. Meijer

S. Kalkman

R.W. Brown

I. Hutter

C.J.A. van Lede

E.T. Wedershoven

volstaan met kritische toetsing op hoofdlijnen zoals te verwachten van een toezichthoudend bestuur. De directeur en de leden van het managementteam waren bij deze vergaderingen aanwezig. De bestuurscommissie vergaderde daarnaast viermaal met de directie over kwartaalrapporten, personeelszaken, organisatie en kwaliteitsmanagement, en over alle zaken die aan het voltallige bestuur werden voorgelegd zoals hierboven genoemd. Deze bestuursleden spreken regelmatig met alle leden van het managementteam. De verslagen van de vergaderingen van de bestuurscommissie werden ter informatie toegestuurd aan het voltallige bestuur. Daarnaast hebben individuele leden van het bestuur gedurende het gehele jaar elk op hun eigen terrein belangrijke steun gegeven aan de directie, managers en medewerkers. Die steun bestond uit het doorgeven van belangrijke contacten en informatie, het wijzen op relevante bijeenkomsten, het introduceren van WPF bij relevante externe partijen, en het geven van adviezen op verzoek en op eigen initiatief. Al deze tussentijdse rechtstreekse contacten uit de eerste hand duiden op grote betrokkenheid en versterken het toezichthoudend vermogen van het bestuur. De bestuursvoorzitter heeft het functioneren van de directeur in 2009 formeel beoordeeld op basis van een advies van de permanente bestuurscommissie.

wpf 45

Extern toezicht Externe accountants oefenen controle uit en rapporteren rechtstreeks aan het bestuur. Hun verklaring over 2009 als ook de volledige jaarrekening zijn op verzoek verkrijgbaar. De drie veldkantoren worden gecontroleerd door gerenommeerde plaatselijke accountantskantoren. Ook partnerorganisaties die per jaar meer dan € 50.000 van WPF ontvangen moeten een verklaring van een externe accountant overleggen. WPF prolongeerde met succes het CBF-keurmerk voor goede doelenorganisaties. Verschillende grote donoren, onder andere het Ministerie van Buitenlandse Zaken, oefenen daarnaast toezicht uit op basis van gedetailleerde rapportagevoorschriften met soms additionele accountantsverklaringen. Alle door WPF in 2009 ingediende rapportages werden goedgekeurd en leidden tot voortzetting van de betrokken subsidies en andere fondsen.

Directie, managementteam, projectencommissie en management veldkantoren Algemeen directeur/bestuurder Gedurende de eerste zes maanden van 2009 vervulde Frans Baneke de functie van algemeen directeur. Hij ging in september met pensioen. Vanaf 1 juli nam Dianda Veldman het stokje van hem over. Zij is tevens directeur/bestuurder van de Rutgers Nisso Groep en is door beide toezichthoudende organen aangewezen als toekomstig directeur van de fusieorganisatie. Zij ontving haar salaris via de Rutgers Nisso Groep. Frans Baneke ontving een salaris conform schaal 16 van de rijksoverheid. Die totale kosten bedroegen in 2009 € 71.644 bruto, inclusief vakantietoeslag en werkgeverspremies. De heer Baneke ontving geen bonus. In 2009 had hij twee onbezoldigde nevenfuncties. Hij was secretaris van Partos, de brancheorganisatie van Nederlandse ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking. Daarnaast was hij lid van de Europese adviesraad van Catholics For Choice (CFC), een Amerikaanse ngo. In 2009 adviseerde hij de Adviesraad Internationale vraagstukken inzake haar rapport Demografische Veranderingen en Ontwikkelingssamenwerking. De Raad van Toezicht van WPF heeft in het verleden de beloning gebaseerd op overeenkomstige beloningen bij de Rijksoverheid en de sector. In 2010 wordt het beloningsbeleid geactualiseerd in verband met de fusie en rekening houdend met VFI-richtlijnen en regels voor MFS II.

als projectencommissie die projectvoorstellen beoordeelde en goedkeurde in het kader van het projectcyclusmanagement.

Kwaliteitsmanagement ISO-certificering Het streven van WPF om in 2009 te starten met de voorbereiding van ISO-certificering is in het kader van de voorgenomen fusie met de Rutgers Nisso Groep uitgesteld tot begin 2010. Het doel om eind 2010 gecertificeerd te zijn, is echter gehandhaafd.

Nieuw beleid In 2009 zijn in het kader van het penvoerderschap voor een alliantie voor van de MFS II subsidie beleidsstukken vastgesteld dan wel herzien voor de volgende terreinen: • Sanctiebeleid; • Gedragscode; • Intern fraudebeleid; • Extern fraudebeleid; • Partnerbeleid; • Klachtenprocedure voor het publiek; • Klachtenprocedure voor overige groepen; • Diversiteitsbeleid.

Evaluatie De kwaliteitsmanager is verantwoordelijk voor de interne audit. Daarnaast wordt de voortgang van alle projectinterventies gevolgd en trekken we lessen uit de bevindingen. In 2009 vond de eerste grote externe evaluatie plaats van onze seksuele voorlichtingsmethode in vier landen.

Klachtenprocedure Voor eventuele klachten van donateurs of andere betrokkenen heeft WPF een klachtenprocedure die op de MYBODY-website staat gepubliceerd. In 2009 zijn drie klachten ontvangen. Een klacht had betrekking op de aanwezigheid van minister Rouvoet op het World Congress of Families (WCF). Twee mensen voelden zich gekwetst door de advertentiecampagne van MYBODY, waarbij MYBODY refereert aan de keuzevrijheid die vrouwen in Nederland hebben om wel of niet een kind te krijgen in tegenstelling tot veel ontwikkelingslanden waar vrouwen weinig of geen toegang hebben tot anticonceptie of goede gezondheidszorg. De klagers gaven aan dat in Nederland niet iedereen die keuze heeft door medische oorzaken.

Managementteam en projectencommissie De dagelijkse besluitvorming vindt collectief plaats in het managementteam. Dit bestond in 2009 uit de directeur en de hoofden van vier afdelingen. Het managementteam vergaderde als regel elke twee weken. De Engelstalige verslagen van de vergaderingen waren voor alle medewerkers van hoofden veldkantoren toegankelijk, met uitzondering van persoonsgebonden besluiten. Het managementteam fungeerde tevens

46 wpf

Risico’s en risicomanagement De instrumenten van kwaliteitsmanagement zijn ook bedoeld om risico’s hanteerbaar te maken. WPF doet dit door : • Toepassing van ‘intervention mapping’ bij de ontwikkeling van projectactiviteiten – deze methode is gericht op het systematisch kennen van

de wensen van de doelgroepen in alle stadia van projectinterventies; • Permanente feedback via monitoring en evaluatie. Sinds 2007 loopt de monitoring grotendeels parallel met het zgn. ‘Maatgesneden Monitoring Protocol’ dat is overeengekomen met de Nederlandse regering als voorwaarde bij haar MFS-subsidie en waarvan de indicatoren vermeld zijn in het projectenoverzicht; • Prudent projectcyclusmanagement (standaard PCM-systeem) en financieel beleid; • Een managementinformatiesysteem met indicatoren op het gebied van de verschillende organisatiedoelstellingen; goed personeelsbeleid gericht op het versterken van competenties; • Regelmatige bijstelling van strategie en beleid in dialoog met alle belanghebbenden op basis van actuele omgevingsanalyses en recente ervaringen.

Veldkantoren De drie veldkantoren zijn ter plaatse erkend als vertegenwoordiger van een internationale ngo en mogen als zodanig personeel in dienst hebben en financiën beheren. De drie managers, tevens vertegenwoordigers van WPF, worden benoemd door het hoofdkantoor van WPF en rapporteren aan het hoofd van het Overseas Project Department (OPD) die tevens toezicht uitoefent. Zij passen de standaardsystemen van WPF toe zoals ‘Project Cycle Management’ en ‘Intervention Mapping’. Zij opereren binnen jaarlijkse budgetten, waarin tevens opgenomen fondsen die ter plaatse zijn geworven. Hun financiën worden gecontroleerd door plaatselijke externe accountants en zijn opgenomen in de jaarrekening van WPF. Zij mogen zelfstandig fondsen aannemen en projecten goedkeuren tot een maximum van € 50.000 per project. Daarboven worden de projecten voorgelegd aan bovengenoemde projectencommissie.

Naast de specifieke rapportages aan institutionele donoren geeft WPF een complete rapportage en verantwoording in haar jaarverslag. Dit wordt breed verspreid en is beschikbaar via internet. Ook besteden we aandacht aan de jaarcijfers en resultaten in een speciale editie van de MYBODY-nieuwsbrief. Met de introductie van MYBODY is een scheiding ontstaan tussen communicatie met het algemene publiek en communicatie met inhoudelijke relaties en partners. www.mybody.nl is de website voor het algemene publiek (16.185 bezoeken in 2009), terwijl de Engelstalige website www.wpf.org zich meer richt op professionele partners en relaties (26.874 bezoeken in 2009). Vanuit het label MYBODY wordt drie keer per jaar een papieren nieuwsbrief (1800 abonnees eind 2009) en vier keer per jaar een digitale nieuwsbrief (1630 abonnees eind 2009) verstuurd. Voor medewerkers en vrijwilligers brengt WPF iedere twee weken een interne digitale nieuwsbrief uit. Communicatie met de partnerorganisaties verloopt via persoonlijk contact met de programmamedewerkers van de projectenafdeling. De vrijwilligers worden op de hoogte gehouden van relevante ontwikkelingen via post, per mail en tijdens de vrijwilligersvergaderingen. Tevens worden de medewerkers via kwartaalrapportages op de hoogte gehouden van de nieuwe ontwikkelingen en voortgang in geplande activiteiten.

In 2009 beëindigde Nathalie Kollmann haar functie als vertegenwoordiger van WPF in Indonesië, na een zeer succesvol dienstverband van elf jaar, waarvan de laatste twee jaar als Country Representative van WPF Indonesië. In nauw overleg met de medewerkers van het veldkantoor is de Indonesische Sri Kusyuniati benoemd tot haar opvolger.

Communicatie met belanghebbenden Belanghebbenden voor WPF zijn: • donateurs, donoren (institutioneel en particulier) en sponsors; • medewerkers en vrijwilligers, inclusief leden van het bestuur/raad van toezicht en medewerkers van de veldkantoren; • partnerorganisaties; • maatschappelijke organisaties met overeenkomstige of aanvullende doelstellingen; • nationale en internationale overheden en beleidsmakers; • het algemeen publiek.

wpf 47

  

8. financiën

Inkomstenbeleid Sinds 2007 is de MFS-subsidie van de Nederlandse overheid voor World Population Foundation (WPF) een belangrijke bron van inkomsten. Deze blijft onder voorwaarden jaarlijks beschikbaar tot en met 2010. Voor de periode 2011-2015 heeft WPF als penvoerder in een alliantie een aanvraag gediend voor het MFS II-programma. Vanaf 2009 hanteert het Ministerie van Buitenlandse Zaken als voorwaarde dat de inkomsten van de organisatie voor minimaal 25% uit andere bronnen afkomstig moet zijn. In 2009 slaagde WPF er in om 65% aan andere fondsen te werven. WPF streeft naar diversificatie van inkomstenbronnen om het risico van afhankelijkheid te verkleinen. Naast de Nationale Postcode Loterij waarvan WPF onder voorwaarden € 1.000.000 per jaar ontvangt, zijn de voornaamste soorten donoren: Amerikaanse particuliere foundations (in het verleden de voornaamste inkomstenbron), multilaterale organisaties (Wereldbank, UNFPA, Europese Commissie), en in Nederland particuliere vermogensfondsen en particuliere donoren. Daarnaast zorgen de veldkantoren voor lokale fondsenwerving. Dat sluit goed aan bij het feit dat steeds meer internationale donoren via vertegenwoordigingen in ontwikkelingslanden werken. Tot slot heeft WPF een aantal samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met ontwikkelingsorganisaties, steeds op verzoek en ter wille van hun partnerorganisaties in ontwikkelingslanden.

Beleggingsbeleid Surplus liquiditeiten belegt WPF op zodanige wijze dat de hoofdsom intact blijft en rente wordt gemaximaliseerd. Valutarisico’s worden geminimaliseerd door regelmatige cashflow prognoses in de diverse valuta – merendeels euro’s en dollars.

Beleid reserves en fondsen WPF hanteert het beleid om verworven middelen zo snel en efficiënt mogelijk te besteden, met inachtneming van de vorming van een continuïteitsreserve. Deze reserve is bedoeld om de continuïteit van de organisatie te waarborgen, risico’s op te vangen en te voorzien in werkkapitaal. Met ingang van 2008 wordt er geen bestemmingsreserve meer aangehouden ter financiering van de activa, deze worden gefinancierd vanuit de continuïteitsreserve en het werkkapitaal. Een risico zou kunnen zijn dat door het wegvallen van een belangrijke inkomstenbron de jaarlijkse inkomsten van WPF worden gehalveerd. WPF streeft daarom op de langere termijn naar een vrij besteedbaar vermogen van acht maanden vaste kosten, inclusief de vaste kosten van de veldkantoren in Azië, om zo bij een substantiële inkomstendaling de organisatie in een afgeslankte vorm voor 12 maanden draaiende te kunnen houden. Het vormen van een dergelijke reserve is in overeenstemming met de Richtlijn Reserves Goede Doelen van het VFI en het reglement CBF-Keur. 48 wpf

Naar verwachting zal de fusieorganisatie Rutgers WPF vanaf 2010 weer middelen aan de reserve kunnen toevoegen om deze reserve te versterken.

Resultaten 2009 Inkomsten De inkomsten zijn met 20,7 % gestegen ten opzichte van 2008 (€ 5,6 miljoen versus € 4,7 miljoen) en vielen 18,0% hoger uit dan begroot. De stijging komt vooral doordat begin 2010 de Nationale Postcode Loterij WPF de toezegging heeft gedaan om de jaarlijkse bijdrage van € 500.000 met ingang van 2009 te verdubbelen. Deze inkomsten zijn overeenkomstig richtlijn 650 van de Raad voor de Jaarverslaggeving verantwoord in 2009. WPF heeft het extra toegezegde geld ondergebracht in een bestemmingsreserve om in de toekomst te besteden aan de doelstelling. De groei in inkomsten is ook te danken aan de bijdragen die WPF ontving van de Europese Commissie als gevolg van de goedkeuring van twee nieuwe projecten. De inkomsten uit particuliere donaties en giften zijn niet gegroeid vergeleken met 2008, mede doordat WPF uit kostenoverwegingen dit jaar niet heeft geïnvesteerd in een MYBODY mediacampagne.

Besteding aan de doelstellingen Van de totale bestedingen van € 5,1 miljoen is € 4,7 miljoen (83,6% van de totale baten) direct besteed aan de doelstellingen van World Population Foundation (begroting 2009: 89,9%, 2008: 91,9%). Het lagere percentage besteding aan de doelstelling van 84% wordt beïnvloed door de extra inkomsten van € 500.000 toegezegd door de Nationale Postcode Loterij, en die niet meer konden worden besteed in 2009. Er is voor deze toezegging een bestemmingsreserve gevormd. Door een verlaging van de fondsenwervingkosten en het vasthouden aan het begrote percentage voor beheer- en administratiekosten, heeft WPF meer aan de doelstellingen kunnen uitgeven dan begroot.

Voorlichting/bewustwording Een gedeelte van de activiteiten ten behoeve van voorlichting/bewustwording wordt in eigen beheer uitgevoerd. Daarnaast werkt WPF binnen verschillende projecten samen met diverse Europese partners. Een aantal samenwerkingsprojecten is erop gericht de (Oost-Europese) partners organisatorisch te versterken met het uiteindelijke doel het draagvlak voor ontwikkelingshulp binnen Europa te vergroten. De bestedingen aan voorlichting/bewustwording zijn in 2009 op eenzelfde niveau gebleven als in 2008. Ten opzichte van de begroting zijn de uitgaven gestegen, dankzij de goedkeuring van een project door de Europese Commissie welke niet was voorzien op het moment van het opstellen van de begroting.

Structurele hulp Het grootste deel van de activiteiten wordt uitgevoerd door lokale partners. Daarnaast zijn in de projectuitgaven kosten opgenomen die door WPF zelf worden uitgevoerd: begeleiding, technische assistentie en monitoring & evaluatie. De kosten van de drie veldkantoren in Azië maken deel uit van de respectievelijke landenportefeuilles. Deze landenportefeuilles zijn gefinancierd deels door WPF Nederland en deels door lokaal geworven inkomsten.

Bestedingen fondsenwerving Sinds 2008 is de organisatie versterkt met een fondsenwerver (0,5 FTE). Naast de lasten van de fondsenwerver zijn er uitgaven geweest aan wervingsactiviteiten. Door tegenvallende vrij besteedbare middelen was er minder budget beschikbaar voor fondsenwerving dan begroot. Dit verklaart het lagere percentage fondsenwervingkosten (2009: 4,2%, begroting 2009: 9,0%, werkelijk 2008: 6,6%).

Beheer- en administratiekosten Het percentage beheer- en administratiekosten bedraagt 7,8% (begroting 2009: 8,5%, 2008: 7,9%) van de totale lasten. De tijdsbesteding is gelijk aan 3,6 FTE. Hieronder vallen werkzaamheden van directie, bestuur en tweederde deel van Financiën. De werkzaamheden van de afdelingen Projecten, Advocacy, Communicatie en een derde deel van de werkzaamheden van de afdeling Financiën zijn direct toe te rekenen aan de doelstellingen van WPF. Het percentage beheer- en administratiekosten is lager dan begroot, doordat WPF een inkomstengroei heeft gerealiseerd zonder uitbreiding van de beheerscapaciteit. De norm die WPF hanteert voor de beheer- en administratiekosten bedraagt 9%. Deze norm is bepaald op basis van de verschillende factoren die de organisatie van WPF beïnvloeden: projectenportefeuille, diversiteit van donoren, de schaal waarop WPF activiteiten verricht e.d. Het vastgestelde percentage is onder andere getoetst aan het gemiddeld gehanteerde percentage binnen de benchmark (middelgroot 9,6% gepubliceerd in Transparant Prijs 2009).

Verschillenanalyse: werkelijk ten opzichte van de begroting Het geheel van inkomsten en uitgaven resulteert in een overschot van € 489.000 over 2009 (begroot: € nihil), waarvan € 11.000 ten laste van de continuïteitsreserve is gebracht en € 500.000 in een bestemmingsreserve is ondergebracht. De toelichting op de belangrijkste oorzaken voor het overschot over 2009 worden hieronder weergegeven : De inkomsten zijn gestegen (ten opzichte van de begroting en het

jaar 2008) door de eerder genoemde toekenningen door de Nationale Postcode Loterij en de Europese Commissie. Deze beide toekenningen waren niet begroot. Daartegenover heeft WPF ook meer besteed aan de doelstelling. Deze overbesteding komt doordat eerder genoemde toekenningen van door de Europese Commissie gefinancierde projecten met zich meebrachten dat WPF een eigen bijdrage van 25% moet leveren. Voor de eigen bijdrage voor één van deze projecten is in 2009 nog geen financiering verkregen bij derden. Deze investering uit de vrij besteedbare middelen was niet begroot. Door de beperkte hoogte van de vrij besteedbare middelen die WPF tot de beschikking heeft, is het budget voor fondsenwervende activiteiten in 2009 bevroren. Dit heeft geleid tot een kostenbesparing.

Eénmalige uitgaven Het resultaat wordt voor € 50.098 beïnvloed door een versnelde afschrijving van de verbouwing aan de Vinkenburgstraat te Utrecht. Begin 2010 heeft WPF dit kantoorpand verlaten en is de organisatie in verband met de voorgenomen fusie met de Rutgers Nisso Groep (RNG) verhuisd naar de Oudenoord te Utrecht.

Liquiditeitspositie De liquiditeit per einde van het boekjaar van € 1.549.000 is ruim voldoende om aan de verplichtingen van WPF te voldoen. De positie is lager dan per ultimo 2008 doordat destijds het voorschot voor de MFS subsidie 2009 eind 2008 werd ontvangen. Het voorschot voor 2010 werd pas in 2010 op de rekening van WPF bijgeschreven.

Vooruitblik 2010 De basis voor de voorgenomen fusie tussen WPF en RNG is de logische synergie tussen nationale en internationale werkzaamheden van beide organisaties. Een bijkomend effect is dat door de fusie de nieuwe organisatie ook financieel sterker zal worden: de fusie tussen WPF en RNG zal leiden tot een verdere diversificatie van inkomstenbronnen. Daarnaast heeft WPF in een alliantie met de Rutgers Nisso Groep, AMREF Flying Doctors, CHOICE, dance4life en Simavi een subsidieaanvraag voor MFS II ingediend. Eind maart 2010 werd bekend dat de alliantie is toegelaten tot de tweede aanvraagronde. Hierdoor zullen de inkomsten uit deze subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken naar verwachting ook in de toekomst een belangrijke inkomstenbron blijven. Rutgers WPF zal de norm voor de bestedingspercentages voor 2010, zoals deze nu voor WPF gelden, ook in 2010 handhaven.

wpf 49

  

9. financieel verslag Balans per 31 december 2009 in euro

Activa

31 december 2009

31 december 2008

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

42.311 44.037

44.284 121.380

86.348

165.664

Vorderingen en overlopende activa 1.616.843 741.382 Liquide middelen 1.549.160 2.184.380 3.166.003 Totaal 3.252.351

2.925.762

Passiva

3.091.426

Reserves en fondsen Reserves - continuïteitsreserve 730.598 741.246 - bestemmingsreserve Nationale Postcode Loterij, besteding aan de doelstelling 500.000 1.230.598 741.246 Kortlopende schulden 2.021.753 2.350.180 Totaal 3.252.351 3.091.426

50 wpf

Staat van baten en lasten in euro

Werkelijk 2009

Begroot 2009

Werkelijk 2008

Baten

Baten uit eigen fondsenwerving 817.439 868.907 Baten uit gezamenlijke acties 208.126 254.886 Baten uit acties van derden 1.400.857 777.873 Subsidies van overheden 3.191.636 2.877.843 Baten uit beleggingen 21.148 - Som der baten 5.639.206 4.779.509

830.006 87.126 1.109.978 2.617.346 26.125 4.670.581

Lasten

Besteed aan doelstellingen voorlichting/bewustwording 1.367.443 1.110.696 1.328.037 structurele hulp 3.346.278 3.185.498 2.963.722 4.713.721 4.296.194 4.291.759 Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving 34.388 77.868 54.875 34.388 77.868 54.875 Beheer en administratie - Kosten beheer en administratie 401.745 405.447 374.863 Som der lasten 5.149.854 4.779.509 4.721.497 Resultaat 489.352 - -50.916

Resultaatbestemming 2009

- continu誰teitsreserve - bestemmingsreserve Nationale Postcode Loterij, besteding aan doelstelling Resultaat 2009

-10.648

50.916

500.000

489.352

-50.916

wpf 51

Kasstroomoverzicht over 2009 in euro

2009

2008

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat Afschrijvingen Mutatie werkkapitaal (exclusief liquide middelen)

489.352 104.925 -1.203.888

-50.916 28.633 947.124

-609.611

924.841

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investeringen in: ImmateriĂŤle vaste activa -13.732 MateriĂŤle vaste activa -11.877 -25.609 Mutatie liquide middelen -635.220

-17.374 -28.186 -45.560

879.281

Liquide middelen einde boekjaar 1.549.160 Liquide middelen begin boekjaar 2.184.380 Mutatie liquide middelen -635.220

2.184.380 1.305.099

879.281

De cijfers in dit jaarverslag zijn gebaseerd op de volledige jaarrekening van 2009, waarvoor goedkeuring is gekregen van onze accountant KPMG. De volledige jaarrekening alsmede de accountantsverklaring zijn op verzoek verkrijgbaar.

52 wpf

  

speciale dank gaat uit naar onze donoren • Nationale Postcode Loterij • Ministerie van Buitenlandse Zaken • Ministerie van Economische Zaken (Agentschap NL EVD Internationaal) • Europese Commissie • The William and Flora Hewlett Foundation • Wereldbank • United Nations Population Fund (UNFPA) • Stichting De Westberg • The Summit Foundation • Bernard van Leer Foundation • Raad van Europa • Damiano Fonds • Stichting DoCare • Ford Foundation • Oxfam Novib

• The David and Lucile Packard Foundation • Marie Stopes International • Educaids, een alliantie op het gebied van onderwijs en hiv/aids, bestaande uit organisaties in Nederland – ICCO/KerkinActie, Edukans, Prisma, ADRA en ZZG – met een christelijke signatuur en hun partners in het Zuiden • Stop Aids Now! • Stichting Liberty • International Planned Parenthood Federation – European Network • Medewerkers omroepvereniging VARA (1 mei gift) • New Venture Fund • Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden, Pakistan

In memoriam Herman Schaalma Op zaterdag 25 juli 2009 overleed Herman Schaalma plotseling. Schaalma was verbonden aan de Universiteit Maastricht en werkte jarenlang met WPF samen op het gebied van seksuele voorlichting voor jongeren, Intervention Mapping en de evaluatie van ‘The World Starts With Me’. Hij was voor WPF een wetenschapper met, zoals hij het zelf formuleerde, ‘zijn voeten in de klei’. Hij hield ons ‘up to date’ en op het juiste spoor. Met hem samenwerken was altijd een feest. Het beloofde niet alleen gedegenheid, maar ook een hoop lol en gezelligheid. We blijven hem missen.

En naar onze particuliere donateurs!

Wilt u WORLD POPULATION FOUNDATION / MYBODY steunen? Wilt u World Population Foundation steunen? Kijk voor de mogelijkheden op de website: www.mybody.nl of www.wpf.org

wpf 53

COLOFON jaarverslag 2009 MEI 2010 Eindredactie Afdeling Communicatie WPF Vertaling Josee Koning (de Taalscholver) Omslagfoto Fleur Koning (Indonesische jongens) Vormgeving Studio Zipper, Den Haag Druk Mewadruk, Hilversum Jaarverslag 2009 wordt gedrukt op chloorvrij gebleekt recyclebaar papier.

World Population Foundation

Oudenoord 176-178 3513 EV Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht E-mail: office@wpf.org Website: www.wpf.org , www.mybody.nl Postbank 254, Utrecht Bank 49.63.23.822

Eind 2010 fuseren Rutgers Nisso Groep en World Population Foundation. Vanaf dat moment heet de organisatie Rutgers WPF. 54 wpf

Het werk van World Population Foundation wordt mede mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij.