Хақтан түскен белгілер by Rymbek Izgali

Шейх-уль Ислам Мұхаммад – Хусайн ибн Усман Алсабеков

Алматы қаласы 2007 жыл

1250 жыл бұрын көшпелі ата-бабамыздың жеріне Ислам діні келді. Кітап авторы, Мұхаммад – Хусайн ибн Усман Алсабеков «Хақтан түскен белгілер» атты еңбегін Қазақстан мұсылмандарының өміріндегі осы бір елеулі датаға арнайды.

«Мен халқымның, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыздың сүннетіне сай Аллаһқа деген сеніммен, тек тірліктің күйбеңін ғана ойлап қана қоймай, Қиямет күнін де естен шығармай өмір сүруін қалаймын» Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

Исламның келешегі мол, себебі, ол адымдап дамып келе жатқан тарихқа, табиғи өзгерістерге және социумның негізіне сай келетін адамзатқа тән демократиялық құндылықтарды уағыздайды». Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Әбсаттар қажы ДЕРБІСӘЛІ

Мұхаммад – Хусайн ибн Усман Алсабеков Хақтан түскен белгілер Алматы 2007 жыл

Әлем Аллаһтың белгілері мен дәлелдерінен құралған. Олар - адамның тыныс алу механизимінде, жалпы тірі жандылардың тіршілік ету механизімінде, олар - барлық саяси, қоғамдық жағдайларда орын алған. Оларды тани білу - бақыт, адамдардың міндеті. Барлық белгілерді білуге төзім, айқын сана және арожданымыз көмектеседі. Кітаптың авторы - белгілі Ислам ғалымы, Шешен Республикасының экс-бас мүфтиі, Қазақстан Мұсылмандарының Бас мүфтиінің орынбасары Найб мүфти, Шариғат, фәтуа және мешіт істері бөлімінің меңгерушісі Шейх-уль Ислам Мұхаммад Хусайн қажы Алсабеков. Жалпыға түсінікті ғылыми тілмен жазылған исламдық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне және барша оқырман қауымға арналған көрнекті шығарма. Кітап Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының сараптама комиссиясында мақұлданған.

Аса қайырымды, ерекше мейірімді Ұлық Аллаһтың атымен! Әлемнің әмірі Аллаһқа мадақ! Пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.ғ.с.), оның отбасына, барлық сахабаларына және игілікті істерін жалғастырушыларға Жаратушы Құдіретті Аллаһтан салауат пен сәлем болсын!

ИСЛАМ - ӨМІР САЛТЫМЫЗ Біз материалдық өркениет пен прогрестің жылдам дамыған дәуірінде өмір сүрудеміз. Алайда адамзаттың моральдық құндылықтары қатысында негізінен, рухани жаратылысында, нақты проблемалармен бетпе-бет келіп отырмыз. Ол мәселелер адамдардың өз-өзіне, өзгелерге, ең алдымен Ұлық Аллаһ тұрғысында өзінің кім екендігі жайында түсінігін жоғалтудың нәтижесінде болып отыр. Адам өзінің болмысымен, өзіміздің жаратылысымызға байланысты осы елеулі сауалдарға ойланып, дұрыс жауап таппайынша, оларды шешу жолдарын анықтамайынша жерде аяғымен нық тұра алмайды, дүниенің бірлігін түсінбей, бұлдыр әрі үзік-үзік күйінде қабылдайды. Осындай өмірлік маңызды ізденіске Мұхаммад Хусайн Алсабековтың «Хақтан түскен белгілер» атты кітабы демеу болып, дәтке қуат берері, сөзсіз. Жер шарының әрбір бесінші адамы Исламға сенеді. Қазір әлемнің кез-келген түкпірінен мұсылманды кездестіруге болады. Адамдардың көпшілігі өздерінің географиялық орналасу орталықтарына қарамай, осы дінді өз еріктерімен қалауынша және ішкі терең сеніммен оның әділеттілігін қабылдап, Исламнан өздерін толғандырған сауалдарға жауап табады. Әйтсе де, күннен күнге өрістеп келе жатқан Ислам діні дін ретінде дұрыс түсінуді қажет етеді. Ислам салт-жоралардың жәй жиынтығы емес және қарапайым сенім жүйесі де емес. Бұл 5

жекелеген адамның не бірлескен қауымы болсын, барлық тұрмыс аспектілерін басқаратын қалыптасқан жүйе, өмір салты. Әрбір мұсылман шын көңілімен, жанымен, санасымен Жаратушының бірлігін, құдіреттілігін біртұтас қабылдап, бүкіл әлемді жаратушы, жаратылыстың әміршісі, билеушісі, кез-келген білімнің қайнар көзі Сол ғана екенін түсінуі керек. Мұсылман осы дүниеде болып жатқан құбылыстардың барлығы бір жаратушы Аллаһтың айтуымен, Оның еркімен, соның әмірі бойынша болатынына сенуі керек. Шынайы сенім, иман-ислам парызының бір бағанасы. М.Х.Алсабековтың еңбегі осы сенімнің нығаюына, көркеюіне көмектеседі. Сондай-ақ бұл кітап біздің рухани мұрамызды қайта өркендеуіне де ат салып жүргендердің барлығына айтарлықтай көмек болады. Аталмыш еңбек тек мұсылмандарға ғана емес, Қазақстан Республикасының әрбір азаматына аса қажет. Көп жылдар белесінде қазақ жерінде тамырланып, нық бекіген Ислам рухани мұрасының тірегінсіз, қоғамның дамуы және алға қойған мақсаттардың табысты шешімін тауып, ойдағыдай іске асуы мүмкін еместігін растайды. 2003 жылы Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың төрағалығымен Астанада өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің халықаралық съезіндегі өркениеттер дамуы мен діни конфессиялардың өзара үн қатысуы күннен-күнге өрістеп бара жатқан зорлық-зомбылыққа қарсы тұратын альтернатива екенін тағы да дәлелдеді. Ал өз ойыңды, сезіміңді, сеніміңді жеткізуде тек өз мәденитетіңді біліп, түсініп, құрметтеп қана қоймай, басқалардың да мәдениетін жете түсіне білген абзал. «Хақтан түскен белгілер» атты кітаптың құрастырушысы кезкелген автордың қолы жете бермейтін шындықты әр оқырманға түсінікті етіп жеткізе білген. Аллаһтың ісі бірегей, бөлінбейді. Дінде зорлық жоқтығы қасиетті Құранда айтылған. Сенімді уағыздаудағы алшақтық керіс-тартысқа, түсінбеушілікке, араздыққа әкеп соқпауы керек. Дегенмен, қазіргі уақытта кейбір арамза бұзықтардың діни факторды этникалық, азаматтық араздық қоздыруға талпынған әрекеттері ерекше қауіп тудырып отыр. Сондықтан да әртүрлі конфессиялар діндарлардың осы күшке қарсы тұрып, қандай да болмасын араздасу, бөлінуді көздеген күштерге қарсы тұрып, кез6

келген шиеленісті шешуге көмектесуі қажет. Ең бастысы, өз халқының араздық пен әділетсіздіктің себепкері болмауын қамқорлау керек. Жалғыз діни кеңістік құру мүмкін емес. Бірақ дінді жауласу емес, бірлесу, татулық факторы дей отырып, бейбітшілік тұрағын құруға болады. Имамдардың алдына қойған басты мақсаты сенімнің бастапқы таза қалпында, оған ешқандай сызат түсірмей, адамдардың жүрегіне жеткізу болып табылады. М.Х.Алсабековтың еңбегінде адам табиғаты мен физикалық жаратылыстың шындығы мен ойлау жүйесіне сәйкес келетін исламның жауабы мен шешімдері бар екендігін нақты дәлелдермен берілген. Өйткені ислам бұл жалпы шындық, тұрмыстық қағидалар туралы түсінікпен қатар, оның ішінде Жаратушының көрінісі оның мәңгілігі туралы, оның адамдарға қатысы, адамның бұл әлемдегі рөлі мен міндеті, бақи мен фәни өмірдің байланыстары туралы түсініктер. Дарынды діндар М.Х.Алсабековтың кітабы көпшілік оқырмандардың алғысын алатындығына сенімдімін. Әбсаттар қажы ДЕРБІСӘЛІ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти

СЕНІМ – БЕРІК ТІРЕК Адамның өмірі – қатаң сынақтардың үздіксіз тізбегі. Жайбырақат, алаңсыз дәуірде өмір сүріп өткен бірде-бір ұрпақ болған емес. Жаратушы, біздерге, негізінен жер бетіндегі өмірде тыныштық тек «түсімізге енетін» етіп жаратқаны да кездейсоқ емес. Әртүрлі катаклизмдер, тұрмыстың қиын мәселелері күн сайын есімізден бір сәтке де шықпайды: адамдардың ғасырданғасырға аман жетіп, дамуына мүмкіндік жасау үшін, буырқанған және қатерлі тұрмыстың теңізінде тұрақтылық іздеп, үміт пен тірек табу үшін жанымыз аянбай еңбек етуіміз қажет. Қазіргі біздің өмір сүріп отырған уақытымызды да бұдан бөліп қарауға болмайды. Әлемде, әрбір жекелеген елдерде көптеген мәселелер қордалануда. Тек бірлесе отырып, адам баласының рухани күштерін – сенімін, ақылын, парасатын, яғни аталған үш әсерлі компонентін топтастырып қана олардың шешімін табуға болады. Тек осындай ауызбіршілік қана көлемді, күрделі мәселелерді шешіп, қауіптен және апаттан сақтандырады. Адамзаттың рухын нығайтатын, ауызбіршілікке ықпал ететін әрбір әрекетті тек қана қошеметтеу керек. Осындай игі істің біреуі – қолдарыңыздағы кітап. Оның авторы – белгілі дін ілімін таратушы, танымал исламтанушы, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының найб мүфтиі Шейх уль-Ислам Мұхаммад Хусайн Алсабеков. Оның «Хақтан түскен белгілер» атты кітабын сұрапыл толқында кемені жағалауға бағыттаған кеменің жетекшісіне теңеуге болады. Көрінген нәрсеге күмәнданған, нақты бағдарынан айырылған, қай жағаға тірелетінін білмей абыржыған халықты ұшы-қиыры жоқ теңіз толқынында тербелген кемеге теңеп отырмыз. Ал берік тірек дегеніміз − әрбір сәулелі жүректе үйлесім мен тыныштық-татулық әкелетін тұңғиық сенім, иман! Мұндай бағдаршы, көп ұлтты, саяси этникалық тәуелсіздігін алған егемен Қазақстанда бүгінгі күнде аса қажет-ақ. Отанымызда шындық, сенім, дін деген Құдайдың сөздеріне тым ұзақ уақыт тиым салынды. Сол тиымнан құтылып, бостандық пен қазақ жерінде пайда болған барлық діни конфессиялардың сенім 8

құқығы теңдігін қамтамасыз ету аздық етіп отыр. Жерлестерімізді исламның терең қатпарларын меңгеруге көмектесіп, олардың көкірек көздерін ашып, қайта-қайта жалықпай түсіндіру одан да маңызды болып отыр. Ал, мынау оқырмандарға ұсынылып отырған кітап - осындай оңайлыққа соқпайтын мәселелерді шешуде керемет, ақылды да мейірбан көмекші. Оқырман одан діннің ілім ретіндегі тек қана ислам саласындағы емес, қазіргі адамдарға арналған ислам мәдениеті тарихынан алынған көптеген пайдалы білімге бойлап, саналуан қызықты мысалдар мен мәліметтер таба алады. Автор тартымды және қарапайым тілмен «дін түсіндірмейді.., тек белгілі бір қағидаларды жаттатып, соған соқыр сезіммен сендіреді» - деген коммунистік атеистердің ескі постулатын (ережесін) жоққа шығарды. Кітапты парақтаған сайын бұрындары түсініп, танып болмайтын нәрселердің түсінігін тауып, ұғынасыз. Оларды түсіндіру үшін М.Х.Алсабеков қазіргі заманғы ғылымның әр саласынан – астрономия, физика, космология, медицина және биологиядан көптеген фактілер келтіреді. Құдайдың айтқанымен ұштасып жатқан бұл фактілер нанымды көрінеді, исламның ғылымды, онымен айналысқан ғалымдарды құрмет тұтатын дәстүрін тағы да нықтай түседі. Шейх М.Х.Алсабековтың бұл еңбегі уақыт талабына сай, өте маңызды. Қазақстанда қазіргі кезде рухани жаңғыру көпшілікті қамтып, серпінмен өсіп келеді. Қазақстандықтардың көпшілігі шын ниетімен дінге бет бұрды. Он адамның жетеуі өзін нағыз мұсылманмын деп санайды. Сонымен бірге «Хақтан түскен белгілер» атты еңбек тағы да бір, кеңес өкіметі уақытынан кейінгі кеңістіктегі күрделі мәселені шешіп отыр. Осы уақытқа дейін Ислам жөніндегі кітаптардың көбі араб тілінде жазылған еді. Ал ол тілді көпшілік білмейтін... Кітаптың орысша, қазақша нұсқаларының жарық көруі осы мәселенің жемісті жеңісі. М.Х.Алсабековтың көп ұлтты Қазақстандықтарға деген көзқарасының белгісі. Әрине, бұл кітап тек қана қазақ тілінде емес, басқа да ұлттардың тілінде жарық көрсе, қайырлы болар еді. Аса құрметтейтін Мұхаммад Хусайн өте маңызды, қажетті жұмыс істеді. Осы кітапты оқып шыққан адамның исламды «қатал», «агрессивті» дін дегендей пікірлері сағымдай жоғалып, 9

көңілінде күдікті ой қалдырмайды. Көпшілік оқырмандарға (бұл кітап соларға арналған) исламның әлемдік дін екені айқын болды. Және Исламның барлық белгілері осыған көз жеткізеді... М.З.ИЗОТОВ, философия ғылымының докторы, профессор

«АЛЛАҺ» - ҚАСИЕТТІ ҰҒЫМ Ақыл-парасатымен санасына ой тастап ойланған адам, өзін құдіретті Аллаһтың жаратқанын аңғарады. Көзге көрінбесе де болмысымызбен сезінетін, өзінің әр түрлі белгілері мен құбылыстарымен өзі жаратқан адамзатты таң қалдыратын, − Ол Құдіретті күш. Мұхаммад Хусайн қажының «Хақтан түскен белгілер» деген кітабын оқып шығып, өзімізді қоршаған ортаны, жаратылысты жаңаша қабылдайсың. Жан-жағымызға зерделеп көз тастасақ, шындығында, айналамыздағы Жаратқан Аллаһтың белгілері шексіз. Оны көруге, білуге болады. Адамның көзі қайда түспесін, ұлы сананың бар екендігіне дәлел табады: табиғаттағы жанды және жансыз нәрселер табиғатта үйлесіммен жаратылған. Мұнда кездейсоқтық жоқ. Кез-келген ұсақ жәндіктер, тіпті бүйірінде «Аллаһ» деп жазылған кішкентай балық немесе немесе Қасиетті Меккеге иіліп тұрған пен сәжде етіп тұрған адам бейнесіндегі ағаштар т.б бәрі жоғарыда айтылғандардың дәлелі болып табылады. Адам жүрегінің қан тамырларымен «Аллаһ» аты айшықталып айырықша орналасуы – Аллаһқа деген иманның жүрегімізде екенінің белгісі емес пе? Жаратушы бар, оған дәлел іздеп керегі жоқ. Бұл шындықтың шыңы, шындыққа деген сенім біздің жан-тәнімізде, болмысымызда. Аралардың балауызында «Аллаһ» деп жазылған ерекше сурет келтіріліпті. Тынымсыз аралар, денсаулық нәрі бал жинайтын, тура математикалық есеппен алты қырлы ұя жасайды. Бұл туралы Қасиетті Құранда: «Сүлеймен (пайғамбарлықта да, ілімде де, патшалықта да) әкесі Дәуітке мұрагер болды. «Ей, адамдар! Бізге құстың 10

тілін білу өнері берілді. (Дүние игілігінің) барлығы сыйланды. Мұның өзі, әрине, Аллаһтың бізге берген айқын артықшылығы».1 – деп жар салды. Жаратушы Ұлық Аллаһ араларды адам баласына пайдалы етіп жаратып, сарқылмас күш берді. Сондықтан, адамдар оған қамқоршылық жасап, баптап, күтеді. Өлтірмейді, балауызына Аллаһтың атын жазуы, олардың Оған деген ризалығы, алғысының белгісі емес пе? Кітапта осыған ұқсас мысалдар көп. Солардың бәрі кездейсоқтық деп айтуға болмайды. Қолдан жасалатын нәрселер емес. Олар ғажап - бір Аллаһтан келген белгі екені шынайы шындық. Барлық тіршілік адамзат болсын, хайуандар және табиғат болсын - қалыптастырып жасалған. Құдіретті, парасатты Жаратушыдан. Кітап түсінікті, көркем тілмен жазылған. Кітаптың авторы естіп білген, көрген Аллаһтың белгілерін көркем суреттермен, әңгімелермен дәлелдеген. Кітап барша оқырман қауымға арналған.

Р.И.ИЗАТУЛЛАЕВА, биология ғылымының кандидаты

ЖАНЫМЫЗДЫҢ ЕМІ – СЕНІМ Кітап авторы хақында Мұхаммад Хусайн ибн Усман Алсабеков – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының, найб мүфтиі, Шариғат, фәтуа және мешіт істері бөлімінің меңгерушісі Қазақстан Республикасы имамдарының білімін жетілдіру институтының ректоры, белгілі теологтардың бірі. 1

Сүре 27, 16 аят

Қолыңыздағы кітап - оның өмірбаянының тағы бір белесі. Алматының бір шетінде дүниеге келген шешен баласы, 27 жасында ҚССР астанасындағы мешіттің имамы болады. Он бір рет қажылыққа барды. Тарихи отанының шақыруы бойынша М.Х.Алсабеков Шешен еліне барып, онда Бас мүфти болып сайланып, Кавказдағы діни жетекшілердің алдыңғы қатарында болады. Көп ұзамай өзінің туып өскен Отаны - Қазақстанға қайтып келеді. Алсабековтың Қазақстан Мұсылмандар қоғамындағыуммасындағы беделі зор. Күннен - күнге өрістеніп келе жатқан өз ортасымен шектеліп қана қоймайды. (статистика мәліметіне сай бүгінде қазақстандықтардың 70 пайызы Ислам дінін ұстаушылар.) Алсабеков - барлық бұқаралық, зиялы форумдардың сыйлы мүшесі. Қоғамның дамуы және рухани келісім проблемалары жөніндегі пікірлері - әрқашанда баршамызға өте маңызды. Республикамыз, аумағында халықаралық шиеленістер, этникалық қақтығыстар, конфессияаралық керістердің белсенді әрекеттері болып өткен посткеңестік тарихынан бағына қарай, бой тартты. Оның себебі де баршылық. Ең бастысы, біздің ойымызша мынада секілді. Қоғам көшбасшыларының жүгін біздің діни лидерлеріміз де бірлесе жүріп көтерді. Алсабеков солардың бірі. Ақылды және құрметті, ең күштілердің бірегейі. Бұл ақылдылықтың жөні бөлек. Өзінің таңдар жолын Алсабеков бала кезінен-ақ жүрегімен сезген. Өмір бойына оны өзі түсінген, сезінген және білетін сезімі жетелейді. Оның тағдыры естіген, көрген белгілерінің мысалында. Олар көп және баршаға қолжетімді. Оның кітабы - солар туралы. Қазіргі қайнаған, тынымсыз өмірде осындай белгілерді дер кезінде көріп, күнделікті өмірде тыныштықпен, жайдары көңілмен қарсы алған адамбақытты. Адамның жан дүниесін емдейтін, тазалайтын, алға бастайтын тек қана шынайы сенім. О.В.КВЯТКОВСКИЙ, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы ақпарат құралдары Кеңесінің мүшесі, ҚР журналистік Академиясының академигі.

I-ші БӨЛІМ ‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

ِ َ‫الحمد هلل الذي قال سنُ ِري ِهم آياتِنَا فِي ْاْلف‬ ُ‫اق َوفِي أَن ُف ِس ِه ْم َحتَّى يَتَبَ يَّ َن لَ ُه ْم أَنَّه‬ َ ْ َ ِ ‫ْح ُّق أَولَم ي ْك‬ )٣٥ : ‫ك أَنَّهُ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء َش ِهي ٌد (سورة فصلت اْلية‬ َ ِّ‫ف بَِرب‬ َ ْ َ َ ‫ال‬ ‫و الصالة و السالم علي خير خلق اهلل محمد و علي آله‬ ،‫و أصحابه و أتباعه إلي يوم الدين أما بعد‬

Аса қайырымды, ерекше мейірімді Аллаһтың атымен бастаймын!

«Құранның ақиқат екені көкіректеріне жеткенге дейін Біз оларға жер-көктегі, тіпті өз бастарындағы ғаламаттарды (белгілерді) көрсете береміз. Тәңірдің бар нәрсені көріп тұратындығы (сенің растығыңның) дәлелі болуға жеткілікті емес пе?»2 Айтқан Аллаһқа мадақ: Құдіретті Аллаһтың ең көркем жаратқаны – Мұхаммедке (с.ғ.с.), оның отбасына, сахабаларына және Қиямет күнге дейін Оның соңынан ергендерге Аллаһтың рақымы болсын.

Сүре 41, 53-аят

ОЙЛАНУДЫҢ ҚҰНДЫЛЫҒЫ Білгін, Құдіретті Аллаһ Өзінің Кітабында жиі ойланып, толғануды бұйырған және ойланушыларды мадақтаған. Құдіретті Аллаһ Тағала былай деген:

ِ ِ ِ ‫ات واألَر‬ ٍ ‫الليْ ِل والنَّهَا ِر ْلي‬ ِ َّ ‫إن ََ ِفي خَل ِْق‬ ِّ :‫ال تَعَالَى‬ ‫ات ِّأل ُْوِلي‬ َ َ‫ق‬ ْ َ َ‫السمَاو‬ َ َ َّ ‫ض وَا ْختالَف‬ ِ َ‫األلْب‬ ‫اب َّال ِذينَ يَْذ ُكرُو َن اللّهَ ِقيَاما وَقُعُودا وَعَلَىَ جُنُوِب ِهمْ وَيَتَ َف َّكرُو َن ِفي َخل ِْق‬ ِ ‫ت هَذا ب‬ ِ ‫السماو‬ ِ ْ‫ات وَاألَر‬ )۰۹۰–۰۹۱ ‫اطال (سورة آل عمرن اْلية‬ َ ‫ض رَبَّنَا مَا َخلَ ْق‬ َ َ َ َّ

«Анығын айтайық, аспанның, жердің жаратылысында, түн мен күннің алмасып тұруында, пайымдаған пендеге, әрине, айқын ғибрат бар. Зерделі жандар тұрса да, отырса да (қашан болса да) Тәңірін ұмытпайды, аспан мен жердің жаратылысына ой жібереді. Сонан соң: «Ей, Тәңіріміз! Бұларды бекер жаратқан жоқсың. Сен - пәксің, бізді тозақтың тауқыметінен сақта». 3 Хатым әл-Асамм, (р.а.) айтқан: «Білім ғибрат арқылы өрістейді, сүйіспеншілік түсінік арқылы күшейеді, ал қорқыныш ойланғаннан күшейеді». Аш-Шафий, (р.а.) айтқан: «Сөздері көппен үндемей күресіңіз, ал негізін түсіну үшін ойланыңыздар» (негізін түсіну-истинбат деген Қасиетті Құранмен сүннада ашық ескертілмеген аяттар, хадистерден дұрыс шешім іздеу керек деген мағынаны білдіреді)». Әрі қарай, ойланудың нәтижесі – білім; білім жүрекке ұялағанда оның күйі өзгереді, жүрек күйінің өзгеруіне қарай адам ағзасының басқа мүшелері арқылы атқарылатын істер де өзгереді. Сондықтан ойлану барлық ізгі игіліктердің бастау көзі, оның кілті өйткені ол жаны жаралы адамды түсінбеушілік шеңберінен шығарып, жаны жаратқан нәрселерге жетелейді, алған білімін іс жүзіне асыруға мүмкіндік береді.

Сүре 3, 190-191 аяттар

НЕ ЖӨНІНДЕ ОЙЛАНУДЫҢ КЕРЕКТІГІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК Бойұсыну мен бағынбаушылықтың көрінісі туралы, сондай-ақ бүлдіруші және сақтайтын құтқарушы қасиеттер жайлы ойлану керектігін, білгін. Күнә жөнінде айтар болсақ, әр адам күнде таңертең және кешке өз дене мүшелерін жекелей немесе бүтіндей барлап, өз ойларын талдай келе, дәл осы уақытта күнәға батты ма немесе кеше күнәһарлық іс істеді ме, жоқ па, есіне түсіріп, егер күнәкарлық іс жасаса өкініш білдіріп, бүгін де келешекте де оларды қайталамауға тырысу арқылы жағдайды түзеу қажет. Күнәсіз өткен күн мен түн, сіз үшін мейрам, бақытты күн екенін біліңіз. Адамдар бойұсынуда, құлшылық етуде олардың міндетті түрлеріне көңіл бөліп, оларды өзінің қандай құнттылықпен орындап және бір себептермен үзіп алудан сақтанып, бұзып алған кездерде тәубаға келіп, бас иіп қатесін түзеуі керектігін жете түсіне білуі қажет. Жүрегімізден жай тапқан, күйреткіш қасиет жөнінде ойланғын. Бұл жерде әңгіме жүрегімізді жаулап алған ашу, сараңдық, өркөкіректік, көрсеқызарлық, мақтаншақтық, көз бояушылық, қызғаныш, арам ойлар, мансапқорлық т.б., қасиеттер жөнінде болып отыр. Адам өз жүрегінен осы қасиеттерді іздеп тауып, одан құтылу жолдарын іздестіруді ойланған жөн. Құтқарушы сипатына келсек, істеген күнәлары үшін өкініш білдіріп, кешірім сұрау, сын кездерде сабырлық сақтап, шын ниетімен, зор сүйіспеншілігімен Құдіретті Аллаһқа бас иіп, оның жазған тағдырына көніп, Аллаһқа жол іздеп, инабаттылық білдіру.

АЛЛАҺ ТАҒАЛАНЫҢ ІСТЕРІ ЖАЙЛЫ ҚАЛАЙ ОЙЛАНУ КЕРЕКТІГІ ТУРАЛЫ Барлық жаратылыс Құдіретті Аллаһ ісінің нәтижесі екенін, Оның әрбір жаратқанын бір бөлшегі көптеген таңқаларлық нәрседен тұрады, Құдіретті Аллаһтың даналығын, күштілігін, ұлылығын тағы да басқа айтып жеткізуге болмайтын, санын санап алмайтын басқа да көптеген нәрселері барын көрсететінін білгін. Жаратылыстың ішінен көзбен көруге болатын, едәуір дәрежесінің түйсікпен түсінуге болатын және мұның Құран Кәрім арқылы адамдардың ойлануына түрткі болған белгілеріне жататынын есіңізге түсіріңіз.

ِ ِ ِ َّ ‫ِإ َّن ِفي‬ ِ ِ ٍ ِ ْ‫ات و ْاألَر‬ ْ‫ وَفي خَلْق ُكم‬. َ‫ض َْليَات ِّللْمُ ْؤمنين‬ َ َ‫السمَاو‬ ُّ ُ‫وَمَا يَب‬ )٤ ,٥‫ت ِّل َق ْوٍم يُ ِوقنُو َن (سورة الجاثية‬ ٌ ‫ث ِمن دَابٍَّة آيَا‬ «Көкте және жер бетінде мүминдер үшін (Құдайдың құдіретін көрсететін) көптеген дәлелдер бар. (Тәңірдің) тағлымына сөзсіз сенетін қауым үшін сендердің жаратылуларыңда да, жер бетіне тарап кеткен жанжануарларда да көп дәлел бар».4 ‫ك بِغَافِ ٍل َع َّما تَ ْع َملُو َن‬ َ ُّ‫ْح ْم ُد لِلَّ ِه َسيُ ِري ُك ْم آيَاتِِه فَ تَ ْع ِرفُونَ َها َوَما َرب‬ َ ‫َوقُ ِل ال‬ )۹٥ ‫(سورة النمل اْلية‬ «Барлық даңқ Тәңірге ғана жарасады. Аллаһ сендерге құдіретін көрсетеді. Сендер оны (тек пайда бермейтін, уақыты өткен шақта) түсінесіңдер. Ал, сенің Тәңірің сендердің істеген істеріңнің бәрінен бейхабар емес».5 Өмірде жауабы табылмаған жұмбақтар көп. Адамдарға қатыстысы екеу ғана. Ол келесі секундта не болатынын біле алмайды және бір секундқа да артқа шегіне алмайды, өткенге апарар жол жоқ. Қалғаны шешілген. Адам баласы қандай да 4 5

Сүре 45, 3-4 аяттар Сүре 27, 93 аят

болмасын жаманшылықты өзіне-өзі істейтіні белгілі. Құдіретті Аллаһ айтқан:

ٍ ِ ْ‫ِإ َّن اللّهَ الَ يُغَيِّرُ مَا ِب َق ْوم حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا ِبأَنْفُس ِهم‬ )۰۰ :‫(سورة الرعد اْلية‬

«Қай қауым болсын, өз жағдайын өзі өзгертпесе, олардың жағдайын Аллаһ өзгертпейді». 6 Саналуан тағдырлар бірдей басталады. Адамдар мен жануарлардың дүниеге келу тетігінің ұқсастығы бірдей болғандығы соншама, дәрігерлердің (ғалымдардың) өздері дүниеге келуді (тууды) жоғарыдан мазмұндалған деп мойындайды. Қазіргі замандағы дәрігерлер өздерінің алған тәрбиесі мен менталитетіне қарай атеист бола тұра, «адам өзінің жан-дүниесін емдеп, өзін-өзі тәрбиелеу керек» деген тұжырымға бірдей келеді. - Жан-дүниең сау болса, сенің дүниеге келуіңнің де, өміріңнің маңыздылығының да ақталғаны... – дейді, адамның жан дүниесі туралы аса сабырлықпен, перзентхана дәрігері Лариса Соколова. Бұл дүниеде жансыз ештеңе жоқ. Бұл айтылғанмен, адамның ми құрылысын жете білетін атақты ресейлік психолог, нейрохирург, психиатрларының ұлы династиясына жататын профессор Наталья Бехтерева сияқты ғалымдар да келіседі. - Жүз жылдан астам уақыт біздің ата-тегіміз адамның ми құрылысын зерттеп келеді, - дейді Наталья Бехтерева, - қазір, өмірімнің соңына таман, мен адам баласын Құдіретті Жаратушының жаратқанына сенемін, не адамдарды жерге басқа планеталықтар әкелген болар, одан басқа үшінші жол болуы мүмкін емес...

)١۸٦ ‫(سورة البقرة‬.َ‫ف اهلل نَ ْفسا إالَّ وُسْعَه‬ ُ ‫الَ يُ َكِّل‬

«Аллаһ Тағала кісіге шамасы келетін міндетті ғана жүктейді»7 - делінген Қасиетті Құранда. Тым қарапайым сияқты көріне ме... Солай десек те, сенім – жан-дүниеміздің ең жақсы емшісі. Ешуақытта діни қайшылық пен соғысты басынан кешірмеген Қазақстанда қай мешітке болса да жер жекілікті. Сол мешіттерге барған адам бұрын түсінбей келген нәрселерін түсініп, ойланып ақылына салады. Ұйқыда жатқан санаға көп нәрсе түсініксіз болатыны белгілі ғой. 6 7

Сүре 13, 11 аят Сүре 2, 286 аят

Сананы оятып, жан дүниеңді торлаған қараңғылық пен білімсіздікпен күресу - мұсылмандардың басты міндеттерінің бірі. Оның аты - Үлкен Жиһад. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыз айтқан:

ِ ‫ أفْضَل‬:‫قَاو َل النَِّبي صََّلي اهلل تَعَالَى عَلَيِْه و سَّلم‬ ِ ‫الجهَ ِاد َِ َِ َِ ِجهَادُ الن‬ ‫َّفس‬ َ َ َ ُ ُ

)‫(التفسير حنفي‬ «Жиһадтың ең жақсысы - нәпсімен күресу» 8 «Ең айтулы жеңіс өзіңді-өзің жеңуің» - дейді шығыс даналығы. Яғни, өзіңді-өзің жеңіп және өзіңнің алдыңдағы жауапкершілігіңді жүзеге асыру».9

‫الصحابة رضوان اهلل تعالي عليهم كانوا إذا رجعوا من جهاد الكفار يقولون‬ )‫ (هناك‬.‫رجعنا من مجاهدة الصغري إلي مجاهدة الكبري‬ Сахабалар (р.а.) жиһадтан қайтқанда, өздерінің кіші Жиһадтан үлкен Жиһадқа беттегені туралы айтқан, бұл өзіңнің жан дүниеңмен, тәніңмен күресу деген ұғымды білдіреді.10 Мұхаджир тек Қасиетті Меккеден нұр сәулелі Мединаға Қасиетті Мекке жеңіске жеткенге дейін ғана көшкен емес, мұндай көшіп-қону Қасиетті Мекке толық жеңіске жеткеннен кейін де жалғасын тауып жатты. Хиджра Қиямет күнге дейін қалады. Ол сенбеушілік қараңғылығынан имандылыққа, соғыстан бейбітшілікке, жаманшылықтан жақсылыққа бет бұруды білдіреді. Толық мұхаджир деген Құдіретті Аллаһтың тыйым салғандарынан, күнәкарлықтан аулақ болып Аллаһтың айтқандарын толық орындайтын адам! Құдіретті Жаратушы айтқан:

َّ ‫أَلَمْ أَعْهَ ْد ِإلَيْ ُكمْ يَا بَِني آدَمَ أَن َّال تَعْبُدُوا‬ ‫الشيْطَا َن ِإنَّهُ لَ ُكمْ عَدُ ٌّو ُّمِبينٌ وَأَ ْن‬ )٦٦,٦۰ ‫ (سورة يس اْلية‬.ٌ‫ط مُّسْتَِقيم‬ ٌ ‫اعْبُدُ ِوني هَ َذا ِصرَا‬

«Әй адам баласы! Сендерге: «Шайтанға ермеңдер, ол сендердің ашық дұшпандарың Маған ғибадат етіңдер, тура

Ханафий тәпсірі М.Х.Алсабековтың диссертациясы (4-8 беттер) 10 Сонда 9

жол сол-дегенім қайда? Шындығында, олар көп халықты адастырды. Түсінбейсіңдер ме?»11

‫روي ابن عباس رضي اهلل عنهما أنه إذا كان يوم القيامة نادي مناد أين عبادي الذين أطاعوني‬ ‫و حفظوا عهدي بالغيب فيقومون كان وجوههم البدر و الكواكب الدري ركبانا علي‬ ‫نجائب من نور أزمتها من الياقوت األحمر تطيربهم علي رؤس الخالئق حتي يقوموا بين يدي العرش فيقول‬ ‫ السالم علي عبادي الذين أطاعوني و حفظوا عهدي بالغيب‬:‫لهم اهلل تعالي‬ ‫أنا اصطفيتكم و أنا احببتكم إذهبوا فادخلوا الجنة بغير حساب فالخوف‬ )‫ (تذكرة القرطبي‬.‫عليكم و ال أنتم تحزنون فيمرون علي الصراط كالبرق الخاطف‬ Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) естігенін Ибн Аббас (р.а.) айтады: «Қиямет күні адамдар Құдіретті Аллаһ жақтан Маған бас иген, Менің өсиеттерімді ұстаған, Менің құлдарым қайда?» - деген дауыс естіледі. Сонда олар тұрады, олардың бет-әлпеттері айға ұқсап аппақ болып, жұлдызға ұқсап жарқырайды. Содан соң олар қызыл маржаннан жүгені бар бір жарқын затқа атқа отырғандай отырып, адамдардың үстінен ұшып, Аллаһ Тағаланың тағының қасына орналасады. Жаратушы Аллаһ оларды: Маған құлшылық еткен, менің өсиеттерімді орындаған құлдарыма бейбітшілік. Мен сендерді таңдадым, Мен сендерді жақсы көрем, сондықтан есеп бермей-ақ жәннатқа кіріңдер, сендерге ол жерде қорқыныш жоқ, сендер қапаланбайсыңдар» - деп қарсы алады. Содан соң олар Сират көпірінен найзағайға ұқсап өтеді де, жұмаққа кіреді».12 Келіспеушілерді жұмсақ тілмен сендіріп, Құдіретті Аллаһқа құлшылық етуге шақыру әдістемесі Қасиетті Құранда айшықталып жеткізілген. Құдіретті Аллаһ Қасиетті Құранда былай деген: )۰٥٣ ‫الْحَسَنَِة(سورة النحل‬

ِ َ‫ادْعُ إلَي س‬ ‫ك ِبال ِْح ْكمَِة َو الْمَ ْوِعظَِة‬ َ ِّ‫بيل رَب‬

«Тәңір жолына адамдарды даналықпен шақыр, олармен сыпайы сөйлес, ненің жақсы екені туралы дауға да түс»13 Мұндай әрекеттер әлем тынышсызданып, адамның қарапайым тіршілігіне жаһандану, экология проблемалары 11

Сүре 36, 61-62 аяттар Тазкиратуль куртуби 13 Сүре 16, 125 аят 12

ішкерілей еніп, соғысты ауыздықтап, кедейшілік, аштық, сауатсыздықты жою қолдан келмей жатқан қазіргі уақытта аса маңызды. Бірінші кезекте кінәлі − жалпы адамзаттық саңылаусыздық. Ұшқан оқтың дыбысы мен жарылған бомбалардың қайғы-қасіреттінің арасынан жанұшырып шыққан: «Қайдасың, сен Құдай, қайдасың, Аллаһ?»-деген дауыс жиі естіледі. Бұл сұрақтың жауабы оп-оңай. Құдіретті Аллаһ татулық, ауызбіршілік бар жерде ғана арамызда болады, міне, сол уақытта ғана Құдіретті Аллаһ тәрбиелі сана-сезімге апаратын ақ жолды нұсқайды. Жалғыз ғана құдайдың барлығын уағыздауды ендіру және діннің пайда болуынан бастап, оның жіберген пайғамбарларын Адамнан (р.а.) бастап Мұхаммедке (с.ғ.с.) дейін дәріптеген ислам дінін жұрт жүрегімен қабылдап, соған иман келтіріп Құдіретті Аллаһқа бойұсынып мұсылман болды. «Ислам жас дін, бар болғаны он төрт ғасырлық қана тарихы бар» деген сөздер жиі естіліп жатады. Сұрағыңыздың тез жауабын берейін. Бұл сұрақты қоя тұра, мұсылман еместер иудаизм, христиан т.б., діндері одан, яғни исламнан бұрын пайда болғанын айтқысы келеді. Олар өздерінің дінін тым ертеден келе жатқан, көне деп табады. Жоқ! Ол қателік. Ислам бұл алғашқы және ең соңғы, мәңгілік, шынайы дін. (Бұл туралы дәлірек Құдіретті Аллаһтың көмегімен кейінірек толық түсінік береміз). Олардың айтқанының бәрі - керісінше: олардың өздеріне Ібілістің (шайтанның) үстемдік етіп отырғанын білмейді. Иудаизм Мұса (ғ.с.) пайғамбар, христиан діні Иса (ғ.с.) пайғамбарлар келген соң пайда болған діндер, ал көп дінге бағыну Ыдырыс пайғамбар (ғ.с.) өлгеннен соң ғана пайда болған. Амр ибн Лухайа Ибраһим (ғ.с.) уағыздаған, соған жүрегімен иман келтірген оның баласы Исмаил (ғ.с.) сенім білдірген қағидаларын бұрмалап жібергендіктен араб елі мәжуси боп, пұтқа табынушылық арабтардың арасында өріс алып кетті. Ислам діні шынайы, Аллаһтың хақ діні. Аллаһтың елге жіберген елшілері – Адамнан (ғ.с.) бастап ең соңғысы Мұхаммедке (с.ғ.с.) дейін Исламды уағыздаған, олар Аллаһтың шынайы дініне шақырған мұсылмандар болды. Мысалы: Мұса (ғ.с.) пайғамбардың жолына ергендер мұсылмандар болып, соның уммасында, Иса (ғ.с.) пайғамбардың жолын ұстағандар да мұсылман болып, соның уммасында болды.

Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың ізіне ергендер оның уммасындағы мұсылмандар. Әрбір адам өз уақытында Құдіретті Аллаһ жіберген пайғамбарды қалап, жолын ұстап, өз уммасының мұсылманы болды. Ыдырыс (ғ.с.) пайғамбар келгенше барша халық бір ғана Ислам дінінде еді. Көп құдайға табынушылық Ыдырыс (ғ.с.) пайғамбар келгеннен соң және одан бұрынғы пайғамбарлардың уағыздаған шынайы ислам дінін адамдардың өздері бұрмалап, өзгерткен соң басталды. Нұх (ғ.с.) пайғамбар бір ғана Құдіретті Аллаһқа табынушылықты уағыздауға, көп құдайға сенушілерге, сенімсіздер үшін жіберілген пайғамбар еді. Одан кейінгі келген пайғамбарларда жалғыз Жаратқанға, бір ғана Құдіретті Аллаһқа иман келтіруді уағыздаған. Аллаһтың елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар біраз уақыт неше түрлі Ібіліс (шайтан) ойлап тапқан жұғымсыз, өтірік діндерден, шынайы ислам дінін тазартып, адасқан адамдарға Аллаһтың тура, оң жолын көрсетті. Жаратушы, Құдіретті Аллаһ Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға нұрын төгіп, оның пайғамбарлық мұғжизаларын күшейтіп, нығайтты. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар Ислам дінінің хақтығын уағыздай отырып, барлық адамдарды мүшріктіктен, көп құдайға табынушылықтан бас тартып, Ислам дінін қабылдауға шақырды: Исламнан басқа дін іздегендерді Құдіретті Аллаһ қабылдамайды және олар жойылушылардың қатарында болатынын ескерткен. Аллаһтың соңғы елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар барша адамзатты Құдіретті Аллаһтың хақ діні исламға шақырған – дедік. Енді соған тоқталайық. Кеңес үкіметінің уақытында, коммунистік идеологиясы өрістеп тұрған кезінде басқа да діндер сияқты ислам адамзаттың бірнеше ұрпағының санасынан, көкейінен ығыстырылған еді. Тек қана кеңес үкіметі қирағаннан кейін, тәуелсіз егемен мемлекеттердің пайда болуына байланысты дінге орала бастады. Адам баласы жаратылғаннан бері қалыптасқан Ислам діні Аллаһтың хақ, шынайы діні. Әлемнің барлық елінің мұсылмандары иман келтіретін діні. Қазіргі кезеңде мұсылмандардың саны 2 миллиардқа жетіп қалды. Соңғы кезде әлемде «Ислам факторы» исламның дүние жүзіндегі мемлекеттерде барлық саладағы болып жатқан жағдайларға қатысы бар деген түсінікті көп айтады. Мұндай пікірталас пен бағалаудың шындық пен ұстамдылыққа еш қатысы 21

жоқ. Кей кезде әдейілеп исламды бұрмалап, оны экстремизм мен агрессиялық сипаты басым ислам фундаментализмімен ұштастырып қояды. Осы орайда олар көпшіліктің Ислам туралы, қасиетті Құрандағы қағидалар туралы білім таяздығын пайдалануға тырысады. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Бас мүфти Әбсаттар қажы Дербісәлінің бір сұхбатында: «Өкінішке орай кейбір күштер стратегиялық, саясаттық мақсатпен Исламды шектен шыққан агрессиялық реакциондық және әбден кейін қалған, үмітсіз дін деп көрсеткісі келеді. Солай дей отыра экстремистер өздерінің әлем тыныштығына қарсы жазаға қол қойып отырғаны туралы ойланғысы да келмейді. Олар миллиондаған исламға сенушілерді басқаларға, қалған адамзатқа қарсы қойып отыр. Бұлар өте қауіпті адамдар. Исламның негізін түсінбей, олар келешек ұрпаққа қауіп төндіріп отыр, бұл үлкен күнә. Сол күнәлары үшін олар Құдіретті Аллаһ алдында киямет күні жауапқа тартылады»14 -деген. Бас мүфти «Аргументы и факты» деген газетке берген сұхбатында: «Ислам - бейбітшілікті қолдаушы, ынтымақшыл дін. Қазақстанда тұратын барша халықтар үшін, ұлт аралық ауызбіршілікті сақтап оны нығайтуда дін жолында көптеген жұмыстар жүргізілуде. Халқымыздың, мемлекетіміздің көркеюі, елімізде бейбітшілікпен татулыққа байланысты. Бұл жерде діндермен конфессия аралық келістік өте қажет, әйтпесе адамдардың арасындағы қарым-қатынастық бүлініп жатшылдық пайда болып, сенделу орын алады. Сондықтан біз баршаны татулыққа, дінге деген еріктілікке шақырып, сыйлауға тұратын, сабырлы адамдарды қолдаймыз. Исламды бөтен саясат мақсатында қолданбайтынына сеніміміз мол».15-деді. Қоғам өмірінде жаңа дәуір басталды. Адамдар саналы сезіммен атам заманнан келе жатқан дінге бет бұрды. Алайда өздерінің сенім білдірген діндері туралы жете түсінігі болмағандықтан дағдарысқа тап болды. Ал белгілі түсініктің болмауы, адасушылықтың үстем болуы өте қауіпті екені белгілі. Діннің шынайы ілімін білмеу – екіұштылық, алаңдаушылық. Бұл қоғамның бір сапалық қалпынан келесі түріне ауысып жатқанда әдеттен тыс нәрселер орын алып және адамға бұрын-

14 15

Қазақ үні – Голос Казаха, № 2, 2000ж «Аргументы и факты» №38, 2001 ж

соңды білмеген таңқаларлық жағдайлар туындап жатқанда аса қауіпті. Ислам туралы және исламның ілімінде көптеген ізденістер жүргізіліп, нәтижелі еңбектер жазылса да, оған қарсы бастырмалатқан шабуылдардың тоқтайтын түрі жоқ. Исламға қарсы насихатта саясаттандырылған сипаттық бары анық. Сонымен қатар, ислам туралы діни түсінікте бұл феномен ретінде әлеуметтік саяси және экономикалық аспектілеріне байланысты ғылыми-негізделген теориялық ізденістердің кемшіндігі сезіледі. Егер Кеңестік кезеңде исламның «ислам социализімін» іске асыру мақсатына байланысты, қоғамдық, әлеуметтік аспектісіне ерекше көңіл берілсе, қазіргі кезде әлеуметтік саяси аспектісі көбірек айтылады. Ал исламның діни-рухани және ғылыми аспектілеріне келсек, тіпті айтылмайды да, зерттелмейді де. «Нағыз гуманизмге негізделген жаңа өмір құрғанда, жеке адамды, жалпы халықты, әрқилы мәдениетті сыйлаудағы өркениетпен дін арасындағы диалогты (сөз жүйесі) жүргізуде ислам дінінің рухани құндылығын, құлықтылығын зерттеудің қажеттілігі (актуальдылығы) өте зор».16 Қазақстан Республикасының бас мүфтиі «Ислам адамды биіктетуі керек» деген мақаласында: «-Ислам өз дәуірінде. Бүгінгі күні баршамызды қоғамның рухани жағдайы мазалайды. Егер көңіл қойып, ынтамен шарианы «шариа» деген сөздің соңында «т» әрібі жоқ. (Шариа - ислам жолы деген ұғымды білдіреді.-автордан) Оқыса, онда адамды рухани және құлықтылық жағынан жоғарғы дәрежеге көтеру керектігі айтылғанын біледі. Мынандай ғана тарауларын алайық: адамдардың құқұғы, адамдар арасындағы бірлік және достық, әйелдердің құқұғын сыйлау, өмірдің қасиеттілігі, еңбек және берекелік, нашақорлық пен маскүнемдікті айыптау т.с.с. исламның этикасына зер салсақ, оның негізі иманнан (сенімнен), әділдіктен, кешірімділіктен, берекеліктен, қайырымдылықтан, адалдық, шындықтан, жауапкершіліктен т.б., қалыптасатындығын түсінуге болады. Исламның келешегі мол деген - ол шынайы шындық. Себебі, ол адымдап дамып келе жатқан тарихқа, табиғи өзгерістерге және социумның негізіне сай келетін адамзатқа тән демократиялық құндылықтарды уағыздайды».17 16 17

М.Х.Алсабековтың диссертациясы «Ислам және заман», 181 бет

Миллиондаған халықтың қалыпты өмірін қамтамасыз етуде дін, діни қоғамдар өздеріне сенім білдіргендердің, жалпы адамзаттық сана сезіміне, түсінігіне, ықыласына, көңіл күйіне тигізетін әсерінің күштілігі бола қоғамның дамуындағы күрделі мәселелерден (проблемалардан) шетте қалып қоя алмайды. Дін осы күні де қоғамда болып жатқан оқиғаларға белсенді әсерін тигізіп отыр. Коммунистік идеология салдарынан ондаған жылдар бойы адамзаттың даму тарихында, әлемнің көптеген елдерінде және барша конфессиялардағы діни әсері, діни ықпалы мен рөлі біртіндеп төмендегенін нықтап айтумен болды. Коммунистік доктрина – қоғамдық сананың өтпелі формасы болып табылады, коммунистік қоғамның жеңісімен дін біртіндеп жойылады деп есептеді. 1919 жылы наурыз айында қабылданған компартия бағдарламасында былай делінген болатын: «Компартия дінге қарсы идеялық күресті жүргізген және оны түп тамырынан жою үшін күресін жалғастырады, жүргізеді; қанаушы класстармен дін уағыздаушылардың арасындағы қарым-қатынасты құртуға бар күшін салып тырысады». Коммунизм апологеттері: «Кеңестік қоғамда дінге және адамдардың дінге сенушілігі өткеннің қалдығы болып табылады. Барша халықты діннен босатып, оларда атеистік түсініктің қалыптасуы - социализмнің ең үлкен жетістігі, КОКП-ның тарихи миссиясы» - деп үнемі айтумен болды. 1921 жылғы 9 қазандағы Ресей коммунистерінің партиясының (большевиктердің) орталық комитетінің Пленумының «Дінге қарсы насихат» деген қаулысында былай деп жазылған болатын: «Дінге қарсы пікірталас болған жағдайда және басылымдарда жекелеп бір ғана дін уәкілдеріне таң шеңберде ғана қарсы шықпау керек. Компартия жекеленген, белгілі бір діни топтармен күреспейді, жалпы діни танымдылыққа қарсы күреседі дегенді үнемі баса айту керек.» Коммунистер Кеңес үкіметі кезінде белгілі бір мақсатпен табандылықпен, әр адамның діни көзқарастарымен аяусыз күрес жүргізді. Осы орайда ақпарат құралдары, әдебиеттер, мәдени және ғылыми күштер, үкіметтің жазалаушы құрылымдарының күші барынша толық қолданылды. Идеологиялық күрес пен тартыста ешқандай ымырашылық болмауы керек деген ұғым беки түсті.

Кеңес өкіметі кезіндегі социалистік мемлекеттік идеология бірнеше ұрпақ бойы халықтың діни түсініктерін, көзқарастарын тұмшалап, санасын өз қалауынша өзгертіп, жойып жіберді. Ғасыр басында Кеңес өкіметі аумағында 20 000 мыңдай мешіт бар болса, 1981 жылы бар болғаны 375-і ғана қалған еді. Бұрынғы кеңес үкіметінің кезіндегі халық үшін қайғылы да, қасіретті болған жағдайлардың бірі – атадан-балаға, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан дінінен, Аллаһқа деген сенімінен алшақтағаны еді. Нәтижесінде, өте қарапайым, бірақ аса құнды жалпы адамзаттық ақиқат ысырылған болатын. Адамның мақсатсыз, сенімсіз өмірінің мағынасы жоқ. Діннің адамдар үшін өмірлік қажеттілік екені даусыз. Діннің осы оралуында жан-дүниеміздің үйлесімінің, біздің тіршілігіміздің ішкі этикалық заңының, ар-ожданының қалыптасуының негізі жатыр Адамдарға барлық тіршілікке деген сүйіспеншілікті уағыздаған діни ілімнің болмысын білу міндет ғана емес, ол парыз. Бір Құдайға табыну - ежелден келе жатқан көп қырлы сырды қамтыған дін ілімі (шариғат): заң сенім қағидасы және діндарлардың (иман келтірушілердің) өсиеті. Осыдан-ақ бір емес бірнеше ұрпақтың қандай рухани-тәрбиелік байлықтан кенде қалғанын қортындылауға болады. Ислам дінінің ежелден сенушілердің санасына да, ойына да, көз қарасына да жол көрсетуші болғаны және қазір де, келешекте де солай болатыны сөзсіз. Діннің қоғамның өсіп дамуына тигізетін әсері орасан зор. Бұл, ең алдымен әртүрлі ұлт өкілдері арасындағы ынтымақтастықты, қоғамдық келісімді құру мен нығайту болып табылады. Ислам діні адамдарды ауызбіршілік, тілектестік-ынтымақты қоғамдық өмірге дайындап, тәрбиелеп, тәртіпке үйретеді. Ислам діні бірлік пен ұйымшылдықты қамтамасыз етіп, тарихи қалыптасқан дәстүрді, адамзат жетістіктерін, оның құндылықтарын қызғанышпен қорғайды. Ислам дінінің маңыздылығы, оның дүние-танымдық функциялары және мәдениет бірлестігінде, ортақтығында. Осылар, басқа да көптеген ізгі құндылықтар қиын заманда жоғалған болатын. Бұл біздің кінәміз емес, бұл жалпы халықтық қасірет. 25

Осы күндері, діни қағидалардың, сенім түсінігінің, діни салттар ілімі қайтадан қалыптаса бастаған уақытта жетістіктермен қатар кедергілерге де кездесіп отырмыз. Тіпті ислам діндарларының көпшілігі өздері қасиетті Құран және оның мазмұны туралы, Құдіретті Аллаһтың жіберген Елшісінің өмір жолын, пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) істері жөнінде терең түсінігі жоқ. Осындай маңызды мәселелердің негізгі екі проблемасы бар: * Қасиетті Құранның мазмұнын, негізін білмеуі, іс жүзінде ислам туралы қажетті ағартушылық жұмыстарының жоқтығынан; бұл білімсіздікті тудырады. * Сенім білдірушілердің білімсіздігінің зияндығы - рухани сананың қирауына әкеп соғады, ал мұндай жағдай дін ілімін бұрмалауға, оған қарсылық көрсетуге өте ыңғайлы. Ислам жолын ұстаушылар өз заңдарын, діни қағидаларын тек қана біліп қоймай, міндетті түрде орындау керек. Ұзақ жылдарға созылған қуғын мен тыйымдардан кейін иман келтірушілер өз түсінігін, санасын, ойын, ақылын, көзқарасын мұсылмандардың Қасиетті кітабы Құран-Кәрімді Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыздың өмір жолын, істерін жете білуге бағыттап, талпынулары керек. Имандылықты жете түсінген әр мұсылман Қасиетті Құранда және Сүннеттерінде айтылған шындықты, байымдылықтарды қолдап, басқаларға түсіндіруі қажет. Әркімге соларды түсінуге, Исламның тарихи құндылығын, моральдық өзгешелігін білулеріне жағдай туғызу керек. Адам өмірінде бұрын да, қазір де, келешекте де қажетті құндылықтар мейірімділік, тілектестік, бір-біріне деген сенімділік, сабырлық, қайырымдылық, заң бұзбаушылық, қолдан келгенше жақсылық жасау, жамандықтан алыс болу болып қала бермек. Осы айтылғандар тағы да басқа парасатты әрекеттер иман келтірушілердің күнделікті өмірінде қадағалайтын негізгі қасиеті болуы керек. Жамандықпен күресу, Құдіретті Аллаһтың алдындағы өз парызын орындау иманы барларға мәңгілік парыз болмақ. Қасиетті кітаптардың - шариғат, қасиетті Құран-Кәрім іліміне сай өнегелі жақсы қылықтар жасауға нандыру, иландыру - әр ислам дініндегілердің, жалпы парасатты адамдардың үлесі, парызы. Бұл Аллаһқа ұнамды, қайырлы іс.

Қасиетті Құранның іліміне сай, Құранға негізделген Ислам діні туралы ашықтан-ашық, нақтылы дәлірек сөз қозғайтында мезгіл жетті. Айтылған жайттарға құлақ түру әркімнің өз еркінде. Қасиетті Құранда Құдіретті Аллаһ былай деген:

ِ ‫الطاغُوت وي ْؤِمن ِب‬ َّ ‫الر ْشدُ ِمنَ الْغَ ِّي فَمَنَ َْ يَ ْكفُ ْر ِب‬ ‫اهلل فَ َق ِد‬ ُّ َ‫الَ ِإكرَاه ف ِي الدِّي ِن قَد تَّبَيَّن‬ َُ ِ ِ ِ َ َ‫اسْتَمْس‬ ٌ‫ك ِبالْعُ ْروَة الْوُثقىَ الَ انفصَامَ لَهَا َو اهللُ سَمِيعٌ عَليم‬ «Дінде зорлық жоқ. Тура жолмен азғындық (жігі) айқын ажыратылды. Кімде-кім бұтқа табынушыдан безіп, Аллаһқа (иман келтірсе) ол сынбайтын берік тұтқаны қолына ұстаған болады. Шыны сол – Аллаһ естіп те, көріп те тұрады. «Аллаһ – имандылардың досы. Оларды түнектен жарыққа шығарады».18

ٍ ُ‫اب مَّ ْكن‬ ٍ َ‫ِإنَّهُ لَقُ ْرآ ٌن َك ِريمٌ ِفي ِكت‬ ِّ ‫سهُ ِإالَّ الْمُطَهَّرُو َن تن ِزيلٌ مَن َّر‬ ُّ َ‫ون الَّ يَم‬ َ‫ب الْعَالَمين‬

)۹٦–۹۹ ‫(سورة الوا ِقعة‬

«Біле білсеңдер мұның өзі үлкен серт екені даусыз». «Оны тек таза жандар ғана қолына ұстайды». 19

ِ ‫السماو‬ ِ ْ‫ات وَ ْاألَر‬ ‫ض وَلَمْ يَت َِّخ ْذ وَلَدا‬ ُ ‫تَبَارََك ََ اَّل ِذي نَ َّز َل الْفُ ْرقَا َن عَلَى عَبِْدِه ِليَ ُكو َن ِللْعَالَِمينَ نَِذيرا َّال ِذي لَهُ مُْل‬ َ َ َّ ‫ك‬ ِ ‫ك ِفي الْمل‬ ‫ْك وَخَلَقَ ُكلَّ شَيٍْء فَ َق َّدرَهُ تَ ْق ِديرا‬ ٌ ‫وَلَمْ يَ ُكن َّلهُ شَ ِري‬ ُ )۰–۲ ‫(سورة الفرقان اْلية‬

«Бүкіл әлемге бір ескертуші болу үшін құлына (жақсыжаманды айыратын) Құранды түсірген. Аллаһ өте жоғары. Көк пен жердің патшалығы Оныкі. Ол ешкімді бала қылып алмады да, Оның патшалығына ешбір ортағы жоқ. Сондай-ақ нәрсені жаратып, оның өлшеуін белгіледі»20

ِ ِِ ِ ‫السماو‬ ِ ‫السماو‬ ِ ْ‫ات وَ ْاألَر‬ ِ ْ‫ات َو ْاألَر‬ ‫ت وَهُ َو عَلَى‬ ُ ‫ض وَهُ َو الْعَِزيزُ الْحَ ِكيمُ لَهُ مُْل‬ ُ ‫حِيي وَيُِمي‬ ْ ُ‫ض ي‬ َ َ َّ ‫ك‬ َ َ َّ ‫سَبَّحَ لَّله مَا في‬ ِ ٍ ِ ِ َّ ‫ُكلِّ شَيٍء قَِدير هُو ْاأل ََّو ُل و ْاْل ِخر و‬ ِ ِ ‫لسماو‬ ‫ض‬ َ ْ‫ات وَ ْاألَر‬ َ َ َّ ‫الظاهرُ وَالْبَاطنُ وَهُ َو ِب ُكلِّ شَيْء عَليمٌ هُ َو َّالذي َخلَقَ ا‬ َُ َ َ ٌ ْ

Сүре 2, 256-257 аяттар Сүре 56, 76-79 аяттар 20 Сүре 25, 1-2 аяттар 19

ِ ْ‫ِفي ِستَِّة أَيَّ ٍام ثُمَّ اسْتَ َوى عَلَى الْعَ ْر ِش يَعْلَمُ مَا يَِلجُ ِفي ْاألَر‬ َّ َ‫ض وَمَا يَ ْخرُجُ ِمنْهَا وَمَا يَن ِز ُل ِمن‬ ُ‫السمَاء وَمَا يَعْرُج‬ ِ ‫السماو‬ َّ َ‫ِفيهَا وَهُ َو مَعَ ُكمْ أَيْنَ مَا ُكنتُمْ و‬ ‫ات‬ ُ ‫اللهُ ِبمَا تَعْمَلُون ََبَ ِصيرٌ لَهُ مُْل‬ َ َ َّ ‫ك‬ )۰–٣ ‫تُ ْرجَعُ األمُورُ (سورة الحديد األية‬

َّ ‫ض وَِإلَى‬ ِ ْ‫وَ ْاألَر‬ ‫اللِه‬

«Көктегі, жер бетіндегі нәрселердің барлығы бір Аллаһқа жалбарынады. Аллаһ-үстем әрі хикмет иесі». «Көк пен жердің билігі - Аллаһқа лайық. Ол өлтіре де, тірілте де алады. Аллаһтың бар нәрсеге құдіреті жетеді». «Аллаһ - ең әуелгі, Аллаһ шексіз соңғы. Ол көрнеу (дәлелдері арқылы ақыл иелері көре алады). Ол-құпия (көзге көрінбейді, құдіреттің шегіне көз жетпейді). Аллаһ бар нәрсені біліп тұрады». «Көк пен жердің патшалығы – (Тәңірге) лайық»21

ِ ِِ َّ ‫ك وما و‬ ِ ِ َّ ‫شَرعَ لَ ُكم ِّمن الدِّي ِن ما و‬ َ َ َ َ ْ‫صى ِبه نُوحا َو َّالذي أ َْوحَيْنَا ِإلَي‬ َ َ َ َ‫صيْنَا به ِإبْرَاهيم‬ َ )

١٥‫(سورة الشورى األية‬

‫وَمُوسَى وَِعيسَى أَ ْن أَِقيمُوا الدِّينَ وََال تَتَ َف َّرقُوا ِف ِيه‬

«Нұхқа нұсқау еткен нәрселерді, сенің өзіңе (Мұхаммед) Біз аян еткендерімізді және Ибраһимге, Мұсаға, Исаға нұсқау еткен нәрселерімізді діни шариғат етіп тұрақтандық. Дінді сендер тұтыныңдар және алауыз болмаңдар.».22 Біздің заманымызда діннен безу немесе діннің барлық конфессияларын жоққа шығару мемлекеттік саясат және идеологиялық деңгейде көтеріліп, мадақталмайды. Қазақстан басшылығы адамдардың сенімі және Құдіретті Аллаһты қастерлеу, аса құрмет білдіру үшін ғибадат ететінін, оның қажеттілігін түсінеді. Мемлекет адамдардың діни ілімнің қағидаларын, шындығын, негізін, мән-мәнісін, маңызын білуі керектігін де мойындайды. Республика саяси экономикалық және рухани өнегелі мәдениетті жандандыру жолына түсті. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың саясаты және нақты қызметі көп ұлтты, түрлі конфессиялы мемлекеттегі әр ұлттың өзіне тән дүние танымдылығының әрқилылығына қарамай олардың ежелден қалыптасқан діни көзқарастарын, дәстүрін, әдет-ғұрпын қабылдап, сақтауға бағытталған. 21 22

Сүре 57, 1-5 аяттар Сүре 42, 13 аят

Қазақстандықтар мейірімділік, келісім және құрметпен гүлденген демократиялық, тәуелсіз мемлекет құратынына сенімді. Сонда баршамызға еркіндік, кеңдік және жарқын болашақтың болатыны сөзсіз. Ислам шындықтарының негізін қалаушы - Қасиетті Құранды білу мұсылманға міндет. Өмірдегі күнделікті заңдылықты, діни ережені, насихатты білумен тең. Соларды білгісі келіп, талпынғандар үшін бұның игілікті іс екенін естен шығармауы керек. Ол рухани даму, өнегелі өрбуі үшін, әртүлі халықтың арасындағы достықты, татулықты, күшейту үшін, бір-біріне деген сенімді арттыру үшін өте пайдалы. Бұл қоғамдағы келісім, ынтымақтың қалыптасуына, өрістенуіне қажет негізгі фактор. Ілімді иман келтірушілердің жалпы соған дайындалып жүрген адамдардың да исламдағы бекітілген қағидаларды өз халқының ойында, санасында, жүрегінде болуына ат салысып, нығайтуықайырымды, Аллаһқа ұнамды іс. Құдіретті Аллаһ адамдарға ой, сана беріп, оларға Елшілер жіберіп, уахилар түсірді. Ібіліс23 Құдіретті Аллаһтың адам баласын жаратқан күнінен бастап, адамдар арасына келіп, оларды Жаратушы Аллаһтың хақ дінінен тайдыруға әрекет жасады. )٦۲ ‫(سورة يس األية‬

‫وَلَ َق ْد أَضَلَّ ِمن ُكمْ ِجِب ّال َكِثيرا أَفَلَمْ تَ ُكونُوا تَعِْقلُو َن‬

«Шындығында, олар 24 Түсінбейсіңдер ме?»

көп

халықты

адастырды.

Ібілістің өмірбаяны. Өз жауымызбен таныс болайық. Бұл айтылғандар Құдіретті Аллаһтың қарғысы атқан Ібіліс жайында. Аты оның Ібіліс. Тұрағы - аңқаулардың жүректері, Тайпасы - өтірік Құдай. Тұрақты тұратын жері - тозақ және қандай қорқынышты бұл ақырет! Атағы-бірінші дәрежедегі арамза. ЕліЖаратушы Аллаһтың аты айтылмайтын жер. Жүретін жолы-қисық. Байлығы-арманы. Жиыны базар. Жолындағы дұшпаны - мұсылмандар. Түрі - хамелон түсіндей, әрқилы. Әйелдері - жалаңаш денелілер. Жақсы көретіні Аллаһты білмейтіндер. Оны қобалжытушылар тәуба етушілер. Оның жазуы татуировка. Оның үйі дәретхана мен монша. Мінезі тұрақсыз. Оның алғаш дүниеге келген күні - оның Адамға (ғ.с.) бас иуінен бас тартуы. Оның жолдастары – мұнафиқтар (екі жүзділер). Корегі рұқсат етілмеген тағамдар. Оның жұмыс орны (бөлмесі) - кір жерлер, күнәһарлық жасайтын жерлер. Оның қызметі көпшілікті ұятқа қалдыру, ұятқа бастау. Оның бұйрығы азғындық, басқа да бұзақы істер. Оның діні кәпірлік (сенбеушілік). Оның қызметі - адасқандардың, Аллаһтың ашуына тап болғандардың қиямет күнге дейінгі үлкен бастығы. Баратын жері - тозақ. Саудадан табатын табысы - желмен ұшқан топырақ. Жолдастары жындармен адамдардың шайтаны. Жұмыстағы жолдастары - қатесін бетке айтпай жасыратындар. Көлігі өтірік. Қылығына қарай ол да, оның соңынан ергендер де, жазасын тартады. Байланыс құралдары - өсек, өтірік, аңдушылық. Жақсы көретін тағамы - өліктің еті. Қорқатыны - Құдайға сенушілер, құдайдан қорқатындар. Жек көретіні Аллаһты жиі еске алушылар. Қорғанышы - шайтандардың осалдарға істейтін қастығы. Оның торы әйелдер. Оның арманы - барлық адамдарды кәпір (сенімсіз, имансыз) ету. Оның ақыры белгіленген күн. Оның жақсы көретін ермегі - еркекпен жақындасу. Оның соңынан ергендерге айтатын құпия сөзі - «мен», өркөкіректердің сөзі. Оның анты - сендерді кедей ету. Оның жылайтын жерісәжденің (бас июдің) көбеюі. 24 Сүре 36, 62 аят

Сол Ібіліс хақ жолдан тайдырғандар әлі күнге дейін шындыққа қарсы болып, Құдіретті Аллаһқа табынушыларға кедергі келтіруде. Қымбатты бауыр, қарындастарым енді мен пайғамбарлар (ғ.с.) өмірінен мысалдар келтіргім келеді.

II-БӨЛІМ ПАЙҒАМБАРЛАР (Ғ.С.) ӨМІРІНЕН МЫСАЛДАР Жаратушы Аллаһ біздерге мейірбанды пайғамбарлар (ғ.с.) жіберіп оларға Құдайдың дінін өз халқына Аллаһтың көрсеткен жолымен уағыздауын міндеттегені және олардың ешқайсысының одан бас тартпағаны туралы мәлімет айтты. Құдіретті Аллаһ айтқан:

‫ال يَا قَ ْوِم اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَ ُكم ِّمنْ ِإلٍَه غَيْرُهُ أَفَالَ تَتَّ قُو َن‬ َ َ‫وَِإلَى عَ ٍاد أَخَاهُمْ هُودا ق‬ ‫ال‬ َ َ‫ق‬. َ‫ك ِمنَ الْ َك ِاذِبين‬ َ َ‫ ق‬. َ َ‫ال الْمَألُ َّال ِذينَ َك َفرُواْ ِمن قَ ْوِمِه ِإنَّا لَنَر‬ َ ُّ‫اك ِفي سَ َفاهٍَة ِوِإنَّا لَنَظُن‬ ِ ‫ أُب ِّلغُ ُكم ِرس‬. ‫ب الْعَالَِمين‬ ٌ ُ‫ََ يَا قَ ْوِم لَيْسَ ِبي سَ َفاهَةٌ وَلَ ِكنِّي رَس‬ ِّ ‫ول ِّمن َّر‬ ْ‫االت رَبِّي وَأَنَا‬ َ ْ َ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ْ‫ أَوَعَجبْتُمْ أَن جَاء ُكمْ ذ ْكرٌ مِّن َّربِّ ُكمْ عَلَى رَجُ ٍل مِّن ُكمْ ليُنذرَُكم‬. ٌ‫لَ ُكمْ نَاصحٌ أَمين‬

ِ ٍ ُ‫وَاذ ُكرُواْ ِإ ْذ جَعَلَ ُكمْ خُلَ َفاء ِمن بَعِْد قَ ْوِم ن‬ َ‫وح وَزَا َد ُكمْ في الْخَل ِْق بَسْطَة فَاذْ ُكرُواْ آْلء‬ 30

‫ قَالُواْ أ َِجئْتَنَا ِلنَعْبُ َد اللّهَ َوحْ َدهُ وَنَ َذرَ مَا َكا َن يَعْبُدُ آبَا ُؤنَا فَأِْتنَا ِبمَا‬. ‫اللِّه لَعََّل ُكمْ تُ ْفِلحُو َن‬ ‫ب‬ َ َ‫ ق‬. َ‫الص ِادِقين‬ َّ َ‫ت ِمن‬ َ ْ‫تَِعدُنَا ِإن ُكن‬ ٌ َ‫ال قَ ْد وَقَعَ عَلَيْ ُكم مِّن َّربِّ ُكمْ ِرجْسٌ َوغَض‬ ْ‫ََتُجَ ِادلُونَِني ِفي أَسْمَاء سَ َّميْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآ ُؤُكم مَّا نَ َّز َل اللّهُ ِبهَا ِمن سُْلطَ ٍان فَانتَِظرُوا‬ ْ‫ فَأَنجَيْنَاهُ وَ َّال ِذينَ مَعَهُ ِبرَحْمٍَة مِّنَّا وَقَطَعْنَا دَاِبرَ َّال ِذينَ َك َّذبُوا‬. َ‫ِإنِّي مَعَ ُكم ِّمنَ الْمُنتَِظ ِرين‬ )٦٣–۹۲ ‫ِبآيَِاتنَا وَمَا َكانُواْ مُ ْؤِمِنينَ (سورة األعراف األية‬ «Ад жұртына олардың бауыры Һүдті жібердік. «Ей, қауымым!- деді (Һүд). – Құдайға құлшылық етіңдер! Сендерге Құдайдан басқа Тәңір жоқ. (Оның қаһарынан) қорықпайсыңдар ма? Оның қауымының иманға келмеген үлкендері:«Шынын айтсақ, біз сені есуас деп күмәнданамыз», - деді . (Һүд айтты): «Ей, қауымым! Мен есуас емеспін. Мен Аллаһ жіберген пайғамбармын, - деді. Сендерге Аллаһтың елшілігін жеткіземін. Мен сендерге сенімді насихатшымын. Сендерді ескерту үшін өз іштеріңдегі біреуге Тәңіріңнен аян келіп тұрса, соған да таңданасыңдар ма? Нух қауымының көзі жойылғаннан кейін, Аллаһтың сендерді олардың орнынан босатып, қалай әкелгенін еске алыңдар. Сендерді олардан ірі де жігерлі етіп жаратты. Бақытқа жетемін десеңдер, Аллаһтың өздеріңе берген артықшылығын ұмытпаңдар. Сен біздің ата-бабаларымыз бас ұрып келген сенімімізді тастап, Аллаһқа ғана құлдық ұрғызу үшін келдің бе? Айтқаның рас болса, бізді қорқытқан жазаңды алып келші» - деді олар. (Һүд былай деді): «Тәңірлеріңнің азабы да, қаһары да сендерге сөзсіз келеді. Аллаһтың ешқандай дәлелінсіз өздерің немесе ата-бабаларың ат қойып алған есімдер (пұттар) туралы сендер менімен дауласпақсыңдар ма? Күтіңдер, олай болса, шынын айтсам, мен де сендермен бірге соны күтемін. Біз (һүд) және онымен бірге болғандарға рақым жасап құтқардық, ал аяттарымызды теріске шығарғандарды тып-типыл етіп, құртып жібердік. Олар иман бұйырмағандар еді.»25 Осылайша Пайғамбарлар (ғ.с.) Жаратушы Аллаһтың ақ жолына шақырған. Олардың барлығы адамдарды бір ғана Ұлы Аллаһқа табынуды үйреткен. Аллаһтың ақ жолына түскендерден басқа отандастары 25

Сүре 7, 65-72 аят

оларды өтірікші деп мазақ етіп, күлкіге айналдырған. Бұл туралы Ұлы Жаратушы былай деген:

‫وََكمْ أَرْسَلْنَا ِمن نَِّب ٍّي ِفي ْاأل ََّوِلينَ وَمَا يَأِْتي ِهم ِّمن نَِّب ٍّي ِإَّال َكانُوا ِبِه يَسْتَ ْه ِزئُون‬ ) ٦-۹ ‫(سورة الزخرف األية‬ «Бұрынғы қауымдарға да Біз көптеген пайғамбарларды жібергенбіз! Қандай пайғамбар келсе де, олар оны (мына жұрттың сені масқаралағанындай) тәлкек етті»26 Тәккаппар діндарға осындай сенімсіздік білдіру келемеждеуден, қаралаудан ауыр не бар дейсің? Шындығында, бұл айтылғандар өлімнен де қорқынышты, қапаста жатып азаптаудан да ауыр. Бір араб ақын айтқандай: «Өткір семсер жаралар, Жақынның жәбірлігі жанға батар. Айша (р.а.) бірде Ұлы Аллаһтың елшісінен (с.ғ.с.) «Ұқыдтағы соғыстан кейінгіден басқа ауыртпашылық түскен кезі болды ма?» деп сұрапты. Сонда пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мен сенің халқыңнан көп қиындық көрдім, бірақ маған Тайфта өте қиын болды. Сол күні мен Ибн Абд Йалил ибн Абд Кидалбен сөйлесейін деп едім, ол мені қабылдамады. Мен қамығып кетіп қалдым, тек Карн Ас-Саалиб тауына келіп өзіме өзім келдім».27 Сол кезде менің төбемде бұлт пайда болды. Қарасам, Жебірейіл (ғ.с.) көрінді. Ол мені өзіне шақырып, былай деді: - Жаратушы Ұлы Аллаһ халқыңның саған айтқанын және саған берген жауабын естіді. Сондықтан, Ол саған тау періштесін жіберді. Сен оған өз қалауыңша бұйрық бере аласың. Сол уақытта мені тау періштесі шақырды. Ол менімен амандасып былай деді: - Мұхаммед! Аллаһ саған халқыңның айтқанын естіді. Мен тау періштесімін. Сенің Құдайың мені саған жіберді. Сен маған өз қалауыңша бұйрық беру үшін, Сенің Құдайың мені саған жіберді, егер сен қаласаң мен мына екі тауды олардың үстіне қондырамын. - «Жоқ, мен Жаратушы Ұлы Аллаһтың тау бөктерінен Жалғыз Жаратушыға ешқандай серік қоспай табынғандарды аман шығарғандарын қалаймын». 28

Сүре 43, 6-7 аяттар Бұл тау Қасиетті Меккемен Тайфтың ортасында орналасқан 28 Бухари (3231) және Мүслім (3/1421) 27

Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың өмірбаянын жазған адамдар оған имансыздардың жаман қарағанын және оның уағыздарына кекесін жауап қайтарғаны туралы жазады. Тайфқа келіп, Құдіретті Аллаһтың елшісі (с.ғ.с.) сакиф тайпасының көсемдеріне насихаттай бастады. Олар Аба Йалил, Масғуд және Хабиб деген үш ағайындылар еді. Олармен бас қосып, қатар отырып Құдіретті Аллаһтың діні туралы түсінік беріп, осы дінді қолдап, оның тайпалас құрайыштармен күресін қолдауға шақырды. Солардың біреуі: - Ол Қағбаның жапқышын жыртты ғой? Сені шынымен Аллаһ жіберді ма?-деді. Екіншісі: - Аллаһ сенен басқа ешкімді таппады ма?-деді. Ал үшінші бауыры: - Аллаһтың атымен айтамын, мен сенімен сөйлеспеймін. Егер өзің айтқандай, сен елші болсаң, мен сенімен сөйлесуге лайықты емеспін. Егер сен Аллаһқа дат келтірсең, сонда менің сенімен тіпті де сөйлеспеуім керек. «Сайф тайпаларынан көмек көруде сенімін жоғалтқан Ұлы Аллаһтың елшісі (с.ғ.с.) орнынан тұрды».29 Бұл хадис және бұл тарих ақымақтармен көргенсіздердің келемежі мен қаралауының пайғамбарларға адамдардың өліміне әкеп соққан, олардың қатал соғыстардағы серіктерінің кінәсіз төгілген қандарының зардабынан да қасіретті болды. Ұқыд соғысында жетпістен астам пайғамбардың (с.ғ.с.) серіктері қайтыс болды.30 Солардың ішінде Мусааб Ибн Умайр31 және Аллаһтың жіберген елшісінің (с.ғ.с.) нағашысы Хамза ибн Абд аль-Мутталиб 32 бар еді. Сол күні Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) да жаралы болды, оның күрек тістерін сындырып еді.33 Екі жүзділер (мұнафиқтар) 29

Ибн Касираның «аль-Бидайа ва ан-Нихайа» және Ибн Абд аль-Бирраның «ад-Дурар фи Ихтисар аль-Ма ази ва ас-Сийар» (35 бет) 30 Аль-Бухари (4078) «біз білмейміз арабтардың қайсысының қиямет күні ансарлардан көп азап шегушілерді өлтіргенін айтып мақтанатынын-деп жазған. Тағы да ол Анас ибн Мәліктің: «Ұқуд соғысында жетпіс мұсылманның өлтіргенін, Маауна құдығының басында және Еменде болған соғыстарда тағы да сонша адамның қаза болған» дегенін жеткізді. 31 Аль-Бухари (4082) Мүслім, Ахмад (5/109) және ан-Насаи (4/32): «Аллаһтың ықыласына риза болу үшін біз пайғамбарымызбен бірге Мединаға көштік. Сол үшін Аллаһ бізді сыйлады. Біздің арамыздан кейбіреулер бұл өмірде сол сыйлықты көрмейде кетті. Солардың бірі Мүсааб ибн Умайр еді. Оның тері киімінен басқа ешнәрсесі жоқ еді. Сонымен біз оның басын жапқанда, оның аяғы ашық қалды, аяғын жауып едік, басы ашық қалды. Аллаһтың елшісі (с.ғ.с.) оның басын жауып, аяғына хош иісті бұтақтарды тастауға әмір етті - деген Хаббаба хадисін жеткізді. 32 Аль-Бухари (4072) және Ахмад (3/500-501) 33 Аль-Бухари, Мүслім (3/1416) және Ахмад (104) Анас ибн Мәліктің: «Ұқуд соғысында пайғамбарымыз (с.ғ.с.) терісі сыдырылып, тісі сынғанда, Ол: өзінің пайғамбарын жаралаған халықтан асып табысқа жеткендер бар ма?» -деп дауыстап жіберді. Осы уақытта оған: «Бұл істе сенің үстемдігің жоқ»-деген уахи түсті. Ахмад айтқан, Сахля ибн Сааданың хадисінде

Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) және оның серіктерін ренжіткенін қоймады. Олардың Қасиетті Меккеде көрген азаптары және Бәдір соғысында көрген қиыншылықтары қаншама! Бірақ бұлардың бәрінен де пайғамбардың (с.ғ.с.) Тайфқа келгендегі адам шыдап болмайтын естіген балағат сөздері, келемеждегені – Ол үшін ең ауыр күн болды. Сондықтан, Жаратушы Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) айтқан: «Ең қиын сынақ пайғамбарлардың (с.ғ.) үлесінде, содан соң – ең қадірлі адамдардың үлесінде, ал содан кейін – олардан кейінгі қадірлілердің үлесінде».34 Ең қадірлі адамдар Аллаһтың Елшілерінің (с.ғ.) жолын қуып, халықты жалған Құдайлардан бас тартқызып, бір ғана Аллаһқа табынуға уағыздаушылар. Бұл кітапта пайғамбарлардың (с.ғ.с.) Аллаһ Тағаланың дінін қалай уағыздағанын, осы орайда көрген қиындықтарын, азаптарын айтып жеткізу мүмкін емес. Сондықтан, мен тек қана бес пайғамбарлардың (ғ.с.) мысалға келтіремін. Сол айтқандарымыздың өзі де, пайғамбарлардың (ғ.с.) өмір жолдарын бізге ашып беретін сияқты...

НҰХ (ғ.с.) ПАЙҒАМБАР Нұх (ғ.с.) пайғамбар адамзаттың баласының екінші бабасы және ұлы Жаратушының алғашқы жіберген Елшісі. Оның өмірі өте ұзақ болды - 950 жыл өмір сүрді. Ол өмір бойы өзінің халқын жалғыз Құдіретті Аллаһқа құлшылық етуге, соған ғибадат келтіруге шақырды. Ол жалықпастан күндіз демей, түн демей, жария да, жасырын түрде шындықты уағыздаумен болды. Жаратушы Ұлы Аллаһ Тағала айтқан:

ِ َ ‫َنذر قَوم‬ ِ ِِ ‫ال يَا قَ ْوِم‬ َ َ‫اب أَِليمٌ ق‬ ٌ ‫ك من قَبْ ِل أَن يَأِْتيَهُمْ عَ َذ‬ َ ْ ْ ‫ِإنَّا أَرْسَلْنَا نُوحا ِإلَى قَ ْومه أَ ْن أ‬ ِ ِ ِ َّ ‫ِإنِّي لَ ُكمْ نَِذيرٌ ُّمِبينٌ أ َِن اعْبُدُوا‬ ْ‫اللهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطيعُون يَغْف ْر لَ ُكم مِّن ذُنُوِب ُكم‬ «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) жаралы болды. Оның күрек тістері сынды, ал оның басындағы дулығасы бытшыт болды» -делінген. 34

Ахмад (1/172, 174, 180, 185), Ибн Маджа (4023), ад-Дарами (2786) от Мус аба ибн Са да. Ол Абу Саид аль-Худри, Фатима бинт аль-Йаман және Абу Хурайра айтқан хадистермен де осы айтқандарымыз дәлелденеді.

‫وَيَُؤخِّرُكمْ ِإلَى أَجَ ٍل ُّمسَ ًّمى ِإ َّن أَجَل َّ‬ ‫ب‬ ‫اللِه ِإذَا جَاء َال يَُؤخَّرُ لَ ْو ُكنتُمْ تَعْلَمُو َن قَ َ‬ ‫ال رَ ِّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ت قَ ْوِمي لَيْال وَنَهَارا فَلَمْ يَِزدْهُمْ دُعَ ِائي ِإَّال ِفرَارا وَِإنِّي ُكَّلمَا دَعَ ْوتُهُمْ ِلتَغِْفرَ لَهُمْ جَعَلُوا‬ ‫ِإنِّي دَعَ ْو ُ‬ ‫أَصَاِبعَهُمْ ِفي آذَ ِان ِهمْ وَاسْتَغْشَ ْوا ِثيَابَهُمْ وَأَصَ ُّروا وَاسْتَ ْكبَرُوا‬ ‫ت‬ ‫ت لَهُمْ وَأَسْرَرْ ُ‬ ‫ت لَهُمْ ِإسْرَارا فَقُ ْل ُ‬ ‫اسِْت ْكبَارا ثُمَّ ِإنِّي دَعَ ْوتُهُمْ ِجهَارا ثُمَّ ِإنِّي أَعْلَن ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اسْتَغِْفرُوا رَبَّ ُكمْ ِإنَّهُ َكا َن غََّفارا يُ ْرِس ِل َّ‬ ‫السمَاء عَلَيْ ُكم مِّ ْدرَارا وَيُمْد ْد ُكمْ ِبأَمْ َو ٍال وَبَنينَ‬ ‫ِِ‬ ‫جعَل َّل ُكم جن ٍ‬ ‫َّات وَيَ ْ‬ ‫وَيَ ْ‬ ‫ْ َ‬ ‫جعَل َّل ُكمْ أَنْهَارا مَّا لَ ُكمْ َال تَ ْرجُو َن لَّله وَقَارا وَقَ ْد َخلَ َق ُكمْ‬ ‫اللهُ سبْع سماو ٍ‬ ‫ات ِطبَاقا وَجَعَلَ الْ َقمَرَ ِفي ِه َّن نُورا‬ ‫أَط َْوارا أَلَمْ تَرَ ْوا َكيْ َ‬ ‫ف َخلَقَ َّ َ َ َ َ َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الشمْس ِسرَاجا وَ َّ‬ ‫اللهُ أَنبَتَ ُكم ِّمنَ ْاألَرْ ِ‬ ‫ض نَبَاتا ثُمَّ يُعي ُد ُكمْ فيهَا وَيُ ْخ ِرجُ ُكمْ‬ ‫وَجَعَلَ َّ َ‬

‫ِإ ْخرَاجا وَ َّ‬ ‫ب‬ ‫ض ِبسَاطا ِلتَسْلُ ُكوا ِمنْهَا سُبُال ِفجَاجا قَ َ‬ ‫ال نُوحٌ َّر ِّ‬ ‫اللهُ جَعَلَ لَ ُكمُ ْاألَرْ َ‬ ‫ِإنَّهُمْ عَصَ ْوِني وَاتَّبَعُوا مَن َّلمْ يَِزدْهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ ِإَّال خَسَارا وَمَ َكرُوا مَ ْكرا ُكبَّارا‬ ‫ث وَيَعُو َق وَنَسْرا وَقَ ْد‬ ‫وَقَالُوا َال تَ َذرَُّن ِآلهَتَ ُكمْ وََال تَ َذرَُّن وَدّا وََال سُ َواعا وََال يَغُو َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫أَضَُّلوا َكِثيرا وَال تَِزِد َّ ِ ِ‬ ‫الظالمينَ ِإَّال ضَ َالال م َّما خَطيئَات ِهمْ أُغْ ِرقُوا فَأُدْخلُوا نَارا فَلَمْ‬ ‫َ‬ ‫ي ِجدُوا لَهُم مِّن دُ ِ‬ ‫ون َّ‬ ‫اللِه أَنصَارا (سورة نوح األية ‪) ۰–۲٣‬‬ ‫َ‬ ‫‪«Шынын айтайық, Нұхты Біз: «Қауымыңа қатты азап‬‬ ‫‪(дүниеде-топан, қияметте-тозақ) келмей тұрғанда сен оларды‬‬ ‫‪сақтандыр», - деп жібердік.‬‬ ‫‪«Ей, қауымым!-деді Нұх!-Шынында, мен сендерге ашық‬‬ ‫‪ескертушімін. Құдайға ғибадат етіңдер, одан қорқыңдар және‬‬ ‫‪маған бой ұсыныңдар! (Ол) сендердің кейбір күнәларыңды‬‬ ‫‪кешіреді. Сендерді мәлім мерзімге дейін кешіктіреді (ұзақ‬‬ ‫‪ғұмыр береді). Біле білсеңдер, Аллаһ жіберген ажалы келген‬‬ ‫‪шақта, оған ешкім тоқтау сала алмайды». Ей, Раббым! Мен,‬‬ ‫‪анығында, өз қауымымды күндіз-түні (иманға) үндедім. Менің‬‬ ‫‪шақыруым оларды тіпті алыстатып жіберді. Сенің‬‬ ‫‪жарылқауыңа қолы жетсін деп, мен оларды үнемі үгіттесем,‬‬ ‫‪құлақтарын саусақтарымен тығындап алды, киімдерімен‬‬ ‫‪бастарын бүркеді, қатты қасарысты, тоңмойындық жасап,‬‬ ‫‪35‬‬

онан әрі кетті. Сонан соң, мен оларға айқайлап жар салдым. Одан кейін оларға насихатымды ашық та, жасырын да жүргіздім». «Сендер Тәңіріңнен кеңшілік тілеңдер. Ол-өте жарылқағыш», - дедім. «Ол сендерге аспаннан мол жаңбыр жауғызады. Дәулеттеріңді, әулеттеріңді көбейтеді, сендерге бау - бақшалар жасап, өзендер ағызады. Аллаһтың ұлықтығын ойламай, сендерге не болды? Біле білсеңдер, Аллаһ сендерді бірнеше басқышқа бөлді, жеті қат аспанды бірінің үстіне бірін келтіріп, қалай жаратқанын неге көрмейсіңдер? Оларға жарық түсіртіп - айды, нұр шашыратып - күнді жаратты. Сендерді Аллаһ жерден жаратты, сол жер қойнына қайта қайтарады, содан соң жер астынан тағы шығарады», - дедім. «Жер үстіндегі кең жолдарда жүрулерің үшін Аллаһ сендерге жерді мекен етіп берді» - дедім . «Раббым, - деді Нұх. Олар маған астамшылық көрсетті. Дәулеттеріне, әулеттеріне мастанған, өздеріне зияннан басқа түк бермейтіндерге (басшыларына) ілесіп кетті. Олар маған барынша зымияндық жасады. Сонымен бірге олар «тәңірлеріңді тәрк етпеңдер, Уадтан, Суағдан, Яғустан, Яғудтан және Насырдан (бұлардың бәрің пұттардың аттары) ешқашан безбеңдер», - деді. Шынында, олар көп адамды жолдан тайдырды. Сол залымдарды одан әрі алжастыра гөр! Күнәларына орай суға батырылды, тозаққа тасталды. Сонда олар өздеріне көмектесер Аллаһтан басқа ешкімді таба алмады».35 Нұх (ғ.с.) нені насихаттады? Тоғыз жүз елу жыл бойы нені уағыздады? Бұл туралы Аллаһ бізге оның Құдайдың жалғыз екенін және тек қана Жалғыз Аллаһқа құлшылық етуге шақырғанын хабардар етті. Өз еліне өзінің міндетінің шынайы екендігіне сендіру үшін Нұх (ғ.с.) қолын қусырмай түрлі жолдарды, барлық әдістерді қолданды. Ол халықпен жасырын да, көпшілікпен жария да әңгімелесіп, оларға жаннаттағының рахатын, тозақтағының жан түршігерлік азабы болатынын айтты, оларға сыйлықтың да болатынын, күнәлардан арылатынын жеткізді. Ол өз айтқандарын жүйелі түрде жеткізіп, дәлелдер де келтірді. Адам баласының жаратылуы және оның өмірі, аспан, жер тағы да басқа Жаратқанның белгілері - бәрі Нұх (ғ.с.) пайғамбардың айтқанына дәлел еді, бірақ оның бәрі отандастарының (тайпаластарының) бұл 35

Сүре 71, 1-25 аяттар

дінге деген сенімін арттырмады. Олар сенімсіздіктен, адасушылықтан қасарысып кете алмады және Ұлы Аллаһтың Елшісінің (ғ.с.) айтқандарын менсінбей, қабылдамады. Олар өздерінің пұттарына, ойлап тапқан құдайсымақтарына табынуды жалғастыра берді. Олардың қыңырлықтары, өркөкіректігі қорқынышты ақыретке әкеп соқтырды, өлгеннен соң да мәңгілік тозақ отына тап болды. Не үшін Ұлы пайғамбар (ғ.с.) ұзақ жылдар бойы тыным таппай, барлық амалдарды қолданып, өз елін Жалғыз Құдіретті Аллаһқа табынуға шақырды? - деген сауал туындауы мүмкін. Неге Жаратушы Ұлы Аллаһ оны ең бір атақты пайғамбар ретінде мадақтап, оның даңқын өшпестей етіп, сый, құрмет көрсетті? Бір Құдайға, Жалғыз Аллаһқа ғана табынуды насихаттаудың сонша көңіл бөлетіндей маңыздылығы неде? Шынымен-ақ ақылмен қисынды (логика) ой және мейірімді пайғамбардың дәл осы жолды таңдап, иманның парыздарын насихаттауға бар ынтасын салуды қажет етті ме? Мүмкін тек саналы ақылмен, оймен осылай істеу керек болған шығар! Неге Жаратушы Ұлы Аллаһ Нұх (ғ.с.) пайғамбардың тоғыз жүз елу жыл бойы таңдаған жолын мақұл көрді? Неге Құдіретті Аллаһ оның атын, өмір тарихын мәңгілік етіп, басқа да пайғамбарлардың (ғ.с.), тіпті жалпы баршаға, одан үлгі алып, Аллаһтың дінін уағыздауын және осы жолда кездесетін қиыншылықтарға дәл соған ұқсап шыдамдылық көрсетуге жазды? Пайғамбардың миссиясының маңыздылығын және олардың сенімінің талассыздығын оймен, санамен түсіне отырып, бұл сауалдарға былай деп дұрыс жауап берілді. Жалғыз Құдіретті Аллаһқа құлшылық етуді уағыздауды санамыздың, ұғымымыздың бізге сездіргені - ең даналық шешім, және әрбір Ислам дінін уағыздаушы бұл шындықты білуі керек. Міне, Исламға шақырудың Ұлы құдайшылдығы осында. Сондықтан әлемнің түпкір-түпкірінде оның табысты, жеңісті болуына ат салысуымыз керек. Бәріміз бірігіп, қатарымызды түзеп бір-бірімізге Жалғыз Аллаһқа құлшылық етуді насихаттаған пайғамбарлар (ғ.с.) Аллаһтың елшілері (ғ.с.) сияқты іспен де, сөзбен де көмектесуіміз керек. Олардың әрқайсысы өзінің соңынан келетін пайғамбар туралы хабардар етіп, алдыңғы пайғамбардың әділдігін дәлелдеп, олардың ісін жалғастырған.

ИБРАҺИМ (ғ.с.) ПАЙҒАМБАР Ибраһим (ғ.с.) Аллаһтан басқа Құдайды мойындамаушы, Жаратушы Ұлы Аллаһтың сүйіктісі, бас иген құлдардың Имамы, пайғамбарлардың (ғ.с.) ата-тегі. Соның ізін қуып, оның Жаратушы Аллаһтың дінін таратудағы үлгісін алып, ақ жолдан таймауды 38

Аллаһ Тағала ең Ұлы және ең соңғы елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға және оның мұсылман қауымына бұйырды. Жаратушы айтқан: )١۲٥ ‫ش ِرِكينَ (سورة آلنحل األية‬ ْ ُ‫ِمنَ الْم‬

‫ك أ َِن اتَِّبعْ ِمَّلةَ ِإبْرَ ِاهيمَ حَِنيفا وَمَا َكا َن‬ َ ْ‫ثُمَّ أ َْوحَيْنَا ِإلَي‬

«Сонсоң да саған «Хаққа бейім Ибраһим дініне ілес, ол көпқұдайшыл емес» деп аян еттік.36 Тағы да : )۹٣ ‫ش ِرِكينَ (سورة آلعمران األ ية‬ ْ ُ‫ق َُ ْل صَ َد َق اللّهُ فَاتَِّبعُواْ ِمَّلةَ ِإبْرَ ِاهيمَ حَِنيفا وَمَا َكا َن ِمنَ الْم‬ «Сен былай де: «Тәңірдің айтқандары - тура. Ибраһимнің дұрыс дініне еріңдер, өйткені ол көпқұдайшыл болған жоқ»37 Тарихта бұл пайғамбар туралы Ұлық Аллаһ былай деген:

‫ك ِفي ضَالٍَل مُِّبي ٍن‬ َ َ‫وَِإ ْذ ق‬ َ َ‫ال ِإبْرَ ِاهيمُ ألَِب ِيه آزَرَ أَتَت َِّخ ُذ أَصْنَاما ِآلهَة ِإنِّي أَر‬ َ َ‫اك وَقَ ْوم‬ ِ ‫السماو‬ ِ ْ‫ات وَاألَر‬ ‫ض وَِليَ ُكو َن ِمنَ الْمُ ِوقِنينَ فَلَ َّما‬ َ ‫ك نُِري ِإبْرَ ِاهيمَ مَلَ ُكو‬ َ ‫وََك َذِل‬ َ َ َّ ‫ت‬ ِ ‫ب‬ َّ ‫جَ َّن عَلَيِْه‬ ‫اْلفِلينَ فَلَ َّما‬ َ َ‫ال هَ َذا رَبِّي فَلَ َّما أَفَلَ ق‬ َ َ‫الليْلُ رَأَى َك ْوَكبا ق‬ ُّ ‫ال ال أ ُِح‬ ‫ال لَِئن َّلمْ يَ ْه ِدِني رَبِّي أل ُكونَ َّن ِمنَ الْ َق ْوِم‬ َ َ‫ال هَ َذا رَبِّي فَلَ َّما أَفَلَ ق‬ َ َ‫رَأَى الْ َقمَرَ بَا ِزغا ق‬ ِّ ‫الض‬ َّ ‫َّالينَ فَلَ َّما رَأَى‬ ‫ال‬ َ َ‫ت ق‬ َ َ‫الشمْسَ بَا ِزغَة ق‬ ْ َ‫ال هَ َذا رَبِّي هَ َذا أَ ْكبَرُ فَلَ َّما أَفَل‬ ِ ِِ ِ ‫السماو‬ ‫ض‬ ُ ‫يَا قَ ْوم ِإنِّي بَِريءٌ ِّم َّما تُ ْش ِرُكو َن ِإنِّي وَ َّج ْه‬ َ ْ‫ات وَاألَر‬ َ َ َّ َ‫ت وَجْ ِهيَ لَّلذي فَطَر‬ )۹٤–۹۹‫حَِنيفا وَمَا أَنَاْ ِمنَ الْمُ ْش ِرِكينَ (سورة األنعام األية‬ «Кезінде Ибраһим өз әкесі Азарға былай деген: «Оу, Құдай тұрғанда, сенің пұтқа табынып жатқаның қалай ? Мен сені де, сенің қауымыңды да (нағыз) адасушылар ретінде көріп тұрмын». Содан соң Ибраһимнің сенімін бекемдеу үшін Біз оған көктің де, жердің де ғажаптарын көрсеттік. Жер бетін қараңғылық басты. Ибраһим аспаннан жұлдыз көрді де: «Менің тәңірім осы жұлдыз», - деді. Жұлдыз сөнді. «Мен сөнбеген жұлдызды Тәңір тұтпаймын», - деді. Ай туды. Оны көрді де: «Менің Тәңірім - осы, - деді. Ай батты. «Егер Тәңірім мені тура жолға салмаса, мен сөзсіз азғын қауым қатарында болады екенмін-ау, - деді. Күн көтерілді. Оны көргенде: «Менің Тәңірім осы болар. Бұл бәрінен де зор екен» - деді. Күн де батып кетті. Сонда ол: «Ей, жарандар! Шынын 36 37

Сүре 16, 123 аят Сүре 3, 95 аят

айтайын, мен сендердің сиынған Тәңірлеріңнің бәрінен бездім. Мен жүзімді жалған діннен ақиқи дінге бұрып, аспан мен жердің Жаратушысына қараттым көп дінділер қатарында мен жоқпын»,-деді. 38 Ибраһимның (ғ.с.) бір ғана Аллаһқа құлшылық ету керектігін және тек жалғыз Соған ғана қызмет көрсету қажеттігін, сенімсіздіктен, көп құдайға табынушылықтан құтылу керектігі туралы насихаттары оның отбасынан басталып, бүкіл елге тарады. Ол пұтқа табынушылармен аянбай күресіп, мүшріктердің онсызда шатқақтап тұрған сенімін қиратты. Аллаһтың сүйіктісі мүшріктерді, олардың өтіріктерін және жөнсіз таратып жүрген лақаптарын әшкерелеуде ең дұрыс әдіс қолданды. Тек қана өзінің тайпаластарының (отандастарының) табынып жүрген пұттарына қарап-ақ, олардың ойлап тапқан тәңірлерінің мүсәпірлігін, жөнсіздігін көруге болатын. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар аспан әлеміндегі Ай, Күн, жұлдыздарға қарап, олардың бірінен соң бірінің жоқ болатынын байқап, халқының ойлап тапқандарының бұрыстығына бұлардың ашықтан-ашық дәлел екендігін айтқан. Сол аспандағы жарықтар (Ай, Күн, жұлдыздар) бірінен соң бірі жоқ болып отырғанда Әлемді басқарып, адамдарға қамқорлық көрсетіп, қорғап отыратын кім? Олар (жарықтар) әлсіз! Онда неге адамдар оларға табынады? Жоқ, олар ойлап тапқан Тәңірлеріне табынғанды қойып, олардан бас тартып жалпы әлемді, аспанды, жерді жаратқан ешуақытта жоғалмайтын және одан ешнәрсенің жасырын қалмайтынын, өзінің жаратқандарының не істеп, не қойғанын білетін, оларға қомқорлық көрсетуші, қорғаушы, олардың істегендерін қадағалаушы Хақ Аллаһқа ғана бет бұрып, құлшылық етуі керек. Осы айтылған Құдайдың жалғыздығы туралы сенімді дәлелдерді Ибраһим (ғ.с.) әлемнен, ондағы болып жатқан құбылыстардан байқады. Ұлы Құдіретті Аллаһ айтқан: ِ ‫واذْ ُكر فِي ال‬ ِ ‫اب إِبْ ر ِاهيم إِنَّهُ َكا َن‬ ِ ‫ال ِألَبِ ِيه يا أَب‬ ِ َ‫ْكت‬ ‫ت لِ َم تَ ْعبُ ُد َما َال‬ َ َ‫صدِّيقا نَّبِيّا إِ ْذ ق‬ َ َ ْ َ َ َ ِ ‫يسمع وَال ي ْب‬ ِ ‫نك َش ْيئا يا أَب‬ ‫ك‬ َ ِ‫ت إِنِّي قَ ْد َجاءنِي ِم َن ال ِْعل ِْم َما لَ ْم يَأْت‬ َ ‫ص ُر َوَال يُغْنِي َع‬ َ َ ُ َ ُ َْ َ ِ ِ ‫لر ْحم ِن َع‬ ِ ِ ِ ِ ‫صراطا س ِويا يا أَب‬ َّ ‫الش ْيطَا َن إِ َّن‬ َّ ‫ت َال تَ ْعبُ ِد‬ ‫صيّا‬ َ َ ّ َ َ ‫فَاتَّبِ ْعني أ َْهد َك‬ َ َّ ‫الش ْيطَا َن َكا َن ل‬ ِ َ َ‫ان ولِيا ق‬ ِ َّ ِ‫الرحمن فَتَ ُكو َن ل‬ ِ ‫يا أَب‬ ‫ب‬ ُ ‫َخ‬ َّ ‫اف أَن يَ َم‬ َ‫س‬ َ ‫ت إِنِّي أ‬ ٌ ‫ك َع َذ‬ ّ َ َ‫لش ْيط‬ ٌ ‫ال أ ََراغ‬ َ َ َ ْ َّ ‫اب ِّم َن‬ 38

Сүре 6, 74-79 аяттар

ِ ِ ِِ ‫ك‬ َ َ‫َّك َو ْاه ُج ْرنِي َملِيّا ق‬ َ ‫ال َس َال ٌم َعلَْي‬ َ ‫يم لَئِن لَّ ْم تَنتَ ِه َأل َْر ُج َمن‬ َ ‫أ‬ ُ ‫َنت َع ْن آل َهتي يَا إبْراه‬ ِ ‫سأ‬ ِ ‫ك ربِّي إِنَّهُ َكا َن بِي ح ِفيا وأَ ْعتَ ِزلُ ُكم وما تَ ْدعُو َن ِمن ُد‬ ‫ون اللَّ ِه َوأَ ْدعُو‬ ْ َ ََ ْ َ َّ َ َ َ‫َستَ غْف ُر ل‬ ِ ‫ربِّي َعسى أ ََّال أَ ُكو َن بِ ُد َعاء ربِّي َش ِقيا فَ لَ َّما ا ْعتَ زلَهم وما ي ْعب ُدو َن ِمن ُد‬ ‫ون اللَّ ِه َو َه ْب نَا‬ ّ ُ َ ََ ْ ُ َ َ َ َ ِ ِ ِ ‫سا َن‬ َ ‫لَهُ إِ ْس َحا َق َويَ ْع ُق‬ َ ‫وب َوُك ّال َج َعلْنَا نَبيّا َوَو َه ْب نَا لَ ُهم ِّمن َّر ْح َمتنَا َو َج َعلْنَا لَ ُه ْم ل‬ ِ )٤١–٣٦ ‫ص ْد ٍق َعلِيّا (سورة مريم األية‬ «Кітаптағы Ибраһим оқиғасын да есіңе ал. Ол, шын мәнінде, өте турашыл пайғамбар болды». «Ей, әке!- деген кезінде (Ибраһим) өз әкесіне. - Сен (ештеңені) естімейтін, көрмейтін және өзің үшін ешнәрсеге жарамайтын бірдеңеге неге шоқынасың? Ей, әке! Маған сен білмейтін тағлымдар берілді. Сен маған ілес. Мен сені тура жолға бастаймын». «Ей, әке! Шайтанға сиынба. Ол рақымды Аллаһқа, шынында да, астамшылық жасады. Ей, әке! Сені Аллаһтың қаһары соғып, шайтанның серігіне айналып, кете ме деп қорқамын!-Ей, Ибраһим!-деді әкесі. – Сен, сірә, менің Тәңірімнен безбексіңау? Егер ол ниетіңнен қайтпасаң, мен сені таспен атып өлтіремін. Сен менен аулақ жүр!». «Аман бол, әке! - деді. Ибраһим. - Сен үшін Тәңірден кеңшілік тілейін. Аллаһтың маған деген мейірімі, шынында зор. Сендерден де, сендер Тәңір тұтып шоқынып жатқан нәрселерден де бездім. Тәңіріме сиынамын, Жаратқанға жалбарынудан қол үзбеуді көздеймін». Олардың да, олар Тәңір деп табынып жатқан нәрселерден де (Ибраһим) бойын аулақ ұстады. Оған Біз Исхақ пен Жақыпты бердік, екеуінде пайғамбар еттік». «Екеуіне мейірім төктік (байлық та, перзент те сыйладық) және шындық тілмен мадақтадық.»39 Бұл зор ынтамен, терең білімге, санаға, ойға және өнегеге негізделген, адасқандарды тура жолға бастайтын қуатты үндеу. Оған соншалықты құмарлық, көргенсіздікпен, ерегіспен, өркөкіректікпен соқыр сенімдік көзқарасты ұстаушылар қарсы тұрады. Әйтпесе, мүшріктердің естімейтін, көрмейтін, сезімі жоқ көмегі жоқ жансыз тұлғаға табынатын құлшылық ететін не жөні бар?! Аллаһтың жалғыздығын жете түсінгені пайғамбарларды (ғ.с.) құдіретті және айбынды етіп, надандықтан, жалған сенімдерден, көп құдайшылдармен күресінде жеңіске жетуіне себеп болды.

Сүре 19, 41-50 аяттар

Аллаһтың жалғыздығын білмеу қатерлі, қасіретті, надандық және өлімге итеретін, ақыл-сананы күйрететін у... Аллаһ тағала айтты: ِ ‫ك فَاتَّبِ ْعنِي أ َْه ِد َك‬ ِ ‫يا أَب‬ ‫ص َراطا َس ِويّا‬ َ ِ‫ت إِنِّي قَ ْد َجاءنِي ِم َن ال ِْعل ِْم َما لَ ْم يَأْت‬ َ َ «Ей, әке, Маған сен білмейтін тағылымдар берілді. Сен маған ілес. Мен сені тура жолға бастаймын» -деді Ибраһим (ғ.с.)40 )٤٥ ‫(سورة مريم األية‬

Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар таза дінді өзінің отбасында, тайпалас, отандастарының арасында уағыздап, айтқанының әділ, дұрыс екеніне дәлелдер келтірді. Тіпті батырлыққа салынып, қайсарланып өзінің насихаттарының күші тасып, жауыздығы ысқырып тұрған, халқының құдайдай бас иген (патшасына) басшысына да айтады. Жаратушы: ِ ِ َ َ‫ْك إِ ْذ ق‬ ِ ِ َّ ‫أَلَم تَر إِلَى الَّ ِذي ح‬ ‫يم َربِّ َي‬ َ ‫يم فِي ِربِِّه أَ ْن آتَاهُ اللّهُ ال ُْمل‬ َ ُ ‫ال إبْ َراه‬ َ ‫آج إبْ َراه‬ َ ْ ِ ِ َ َ‫يت ق‬ ِ ‫ش ْم‬ َّ ‫يم فَِإ َّن الل َّه يَأْتِي بِال‬ ‫س‬ َ َ‫يت ق‬ ُ ‫ُحيِ ي َوأ ُِم‬ ُ ‫الَّ ِذي يُ ْحيِ ي َويُ ِم‬ ْ ‫ال أَنَا أ‬ ُ ‫ال إبْ َراه‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ َ ‫ب فَ ب ِه‬ ِ ِ َّ ‫ين‬ ُ ِ ‫م َن ال َْم ْش ِرق فَأْت بِ َها م َن ال َْمغْ ِر‬ َ ‫ت الذي َك َف َر َواللّهُ الَ يَ ْهدي الْ َق ْو َم الظالم‬ )۲٥۸ ‫(سورة البقرة األية‬

«Өзіне Аллаһ әкімшілік берген біреудің Ибраһиммен Жаратушы жайлы таласқанын естімеп пе едің? (бұл өзін «Құдаймын» деп есептеген Бабыл патшасы Намруд болатын). Сонда Ибраһим: «Менің Тәңірім өліні тірілтеді, тіріні өлтіре алады» - деді. «Мен де өлтіріп, тірілте аламын»-деді ол. (Намруд өлімге үкім етілген екі адамды алып келді де, бірін өлтіріп, екіншісін қоя берді). Мұндай асқақтықты көрген Ибраһим: «Аллаһ күнді шығыстан шығара алады, (Құдай болсаң) сен сол күнді Батыстан шығаршы»,-деді. Бұған келгенде әлгі кәпір ауыз аша алмады. Аллаһ залымдар қауымын тура жолға бастамайды ».41 Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар өзін құдайға теңеген мейірімсіз басшыны (патшаны) теңдесі жоқ Жалғыз Ұлы Жаратушыға табынып, сиынуға шақырды. Бірақ, қанішер патша Жалғыз Хақ Аллаһқа сенуден бас тартты, өзін құдайға тең деген сезімінен кете алмады. 40 41

Сүре 19, 43 аят Сүре 2, 258 аят

Оның үмітінің жалғандығын айта келе Ибраһим (ғ.с.): «Менің құдайым сол - Кім тірілте де және өлтіре де алады?»-деді. Тек ол бір өзі ғана жаратады және үстемдігін жүргізе алады, өмір мен өлім тек қана соның қолында. Осы айтылғандардан басқа дәлелдердің болуы мүмкін бе? Бірақ тәкәппар, менменшіл басшы: «Мен тірілтемін және өлтіремін, мен кімді қаласам жазалаймын кімді қаласам соған өмір сыйлаймын»-деп жауап берді. Осылайша ақымақтар тура жауап беруден тайқып тұрады да, өздері одан сайын адасады. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбардың ескергені Жаратушы Аллаһтың адамдарды, хайуандарды, өсімдіктерді жоқтан жаратып, оларға өмір сыйлап, уақыты келгенде бақилық ететіні еді. Мейірімсіз, қатыгез басшының алдамшылыққа салынып, ақымақ пен аңғалдарды адастырмақшы болғанын байқаған ол: «Шындығында Аллаһ күнді шығыстан шығарады. Сен оны батыстан шығарып көр, айтқаның шын болса» - деді. Бұл сөздер басшыны састырып, үнін шығартпады. Оның Ұлы Аллаһтың Елшісіне айтар сөзі болмай, сасқалақтап қалды. Сөйтіп өтірігі шықты. َّ )۸۰ ‫إن الْبَا ِط َل َكا َن َزُهوقا (سورة اإلسراء األية‬ «Сөзсіз, бекер нәрселер жойылады» де.42 Бұл көкірегінде түйсігі барларға үлкен сабақ. Бұл даналық пен ақылға салып, Жалғыз Ұлық Жаратушыға, Аллаһқа құлшылық етуге насихат. Бұл таққа, билікке талас емес. Егер Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар билікке ие болуға талпынса, онда ол өзінің айналасына оның көздеген мақсатына жетуіне көмектесетін жақтастарын жинар еді. Бірақ шынайы шындықты уағыздаушы Аллаһтың пайғамбарлары және олардың ізін қуушылар қай елде болмасын әр кезде сол жолдан таймай, халыққа және менменшіл, тәкаппар, өркөкірек күнәкарларға дәлелді қажет етпейтін хақты айтып, түсіндірді. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар өзінің міндетін кіршіксіз орындады. Ол шындықты өзінің әкесіне, отандастарына, бақуаттыларға, жай халыққа жеткізе білді, бірақ олар пұтқа табынудан бас тартпады, жалғандықпен адасуда болды. Сонда Ибраһим (ғ.с.) ісімен оларды сенімсіздік пен азғындықтан сақтауға бел шешіп кірісті. Ол ісін қалай бастады, халықтың басына төнген қараңғылықтан қалай құтқарғысы келді? Жаманшылықтың, кесірліктің, мүшріктіліктің, адасудың түп42

Сүре 17, 81 аят

тамыры өзін Құдайға теңеп отырған үкімет басшысы деп оған қарсы көтеріліс шығарды ма? Неліктен Ибраһим (ғ.с.) өзін құдайға теңеген патшаны құртып, бір жолата мүшріктіктен, өнегесіздіктен, құтылу жолында халықты көтеріліске шақырмады? Неге ол халықты өзі, Ибраһим (ғ.с.) басқаратын діндарлардың мемлекетін құру күресіне жетеледі? Жауабы біреу-ақ. Пайғамбарларға (ғ.с.) осындай жолдарға түсу тұрмақ, мұндайды ойына алуға да болмайды. Себебі ол жол арамзалардың, ақымақтардың, көргенсіздердің және таққұмарлардың, дүние рахатын ойлағандардың ісі. Пайғамбарлар (ғ.с.) Құдайдың жалғыздығын уағыздаушылар, адамдарды шындыққа жетелейтін жетекшілер, оларды жалғандықтан, сезімнен, мүшріктіктен қорғаушылар. Олар зұлымдықты тоқтатқанның өзінде де даналық көрсетіп, адасудың, көп құдайға табынушылықтың себебін іздейді. Осылайша дана, ұстамды, ақылды, батыр, ержүрек Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар, Аллаһтың Елшісі, құлы ізденіс үстінде болды. Құдіретті Жаратушы айтқан:

‫ال ِألَِب ِيه وَقَ ْوِمِه مَا هَ ِذِه‬ َ َ‫وَلَ َق ْد آتَيْنَا ِإبْرَ ِاهيمَ رُ ْش َدهُ ِمن قَبْلُ وَُكنَّا ِبه عَ ِال ِمينَ ِإ ْذ ق‬ َ َ‫التَّمَ ِاثيلُ َّالِتي أَنتُمْ لَهَا عَ ِاكفُو َن قَالُوا وَجَ ْدنَا آبَاءنَا لَهَا عَاِب ِدينَ ق‬ ْ‫ال لَ َق ْد ُكنتُمْ أَنتُم‬ َّ َ‫ت ِمن‬ ‫ب‬ َ َ‫الال ِعِبينَ ق‬ ُّ َ‫ال بَل َّربُّ ُكمْ ر‬ َ ‫وَآبَا ُؤُكمْ ِفي ضَ َال ٍل ُّمِبي ٍن قَالُوا أ َِجئْتَنَا ِبالْحَ ِّق أَمْ أَن‬ ِ ‫اللِه َأل‬ ِ ‫السماو‬ َّ َ‫الش ِاه ِدينَ وَت‬ ِ ْ‫ات وَ ْاألَر‬ َّ َ‫ض َّال ِذي فَطَرَهُ َّن وَأَنَا عَلَى ذَِل ُكم مِّن‬ ‫َكي َد َّن‬ َ َ َّ ‫أَصْنَامَ ُكم بَعْ َد أَن تُ َوُّلوا مُ ْدِب ِرينَ فَجَعَلَهُمْ جُ َذاذا ِإَّال َكِبيرا َّلهُمْ لَعََّلهُمْ ِإلَيِْه يَ ْرِجعُو َن‬ َّ َ‫قَالُوا مَن فَعَل هَ َذا ِب ِآلهَِتنَا ِإنَّهُ لَِمن‬ ُ ‫الظ ِال ِمينَ قَالُوا سَِمعْنَا فَتى يَْذ ُكرُهُمْ يَُق‬ ُ‫ال لَه‬ َ ِ ‫ِإبْرَ ِاهيمُ قَالُوا فَأْتُوا ِبِه عَلَى أَعْيُ ِن الن‬ ‫ت‬ َ ‫ت فَعَْل‬ َ ‫َّاس لَعََّلهُمْ يَ ْشهَدُو َن قَالُوا أَأَن‬ ‫ال بَلْ فَعَلَهُ َكِبيرُهُمْ هَ َذا فَاسْأَلُوهُمْ ِإن َكانُوا يَ ِنطقُو َن فَرَجَعُوا‬ َ َ‫هَ َذا ِب ِآلهَِتنَا يَا ِإبْرَ ِاهيمُ ق‬ ِ ‫الظ ِالمو َن ثُمَّ نُ ِكسوا عَلَى ُؤ‬ ِ ‫ت مَا‬ َ ْ‫وس ِهمْ لَ َق ْد عَِلم‬ ُ َّ ُ‫ِإلَى أَنفُس ِهمْ فَ َقالُوا ِإنَّ ُكمْ أَنتُم‬ ُ ِ ُ‫ال أَفَتَعْبدُو َن ِمن د‬ َّ ‫ون‬ ٍّ ‫اللِه مَا َال يَن َفعُ ُكمْ شَيْئا وََال يَضُ ُّرُكمْ أ‬ َ َ‫هَ ُؤَالء يَ ِنطقُو َن ق‬ ُ ْ‫ُف َّل ُكم‬ ِ ِ َِّ ‫ون‬ ِ ُ‫وِلما تَعْبدُو َن ِمن د‬ ُ ََ ْ‫الله أَفَ َال تَعْقلُو َن قَالُوا حَ ِّرقُوهُ وَانصُرُوا آلهَتَ ُكمْ ِإن ُكنتُم‬ ِ ِِ ِِ ِ ُ‫فَاعلينَ قُلْنَا يَا نَارُ ُكوني بَ ْردا وَسَ َالما عَلَى ِإبْرَاهيمَ وَأَرَادُوا به َكيْدا فَجَعَلْنَاهُم‬ )٣۰–۹٦ ‫ْاألَ ْخسَِرينَ (سورة األنبياء األية‬

«(Олардан бұрын) Ибраһимге де нағыз дұрыс жол көрсеттік. Өйткені оның әулеті тура жолда болатынын білгенбіз». Кезінде Ибраһим әкесіне де, жалпы жұртына да: «Сендердің табынып жатқан мынау пұттарың не нәрсе?» - деді. «Біз өз ата-бабаларымыздың осыған шоқынғанын білеміз» - десті олар. «Онда сендер де, ата-бабаларың да нағыз адасушылар екенсіңдер» - деді (Ибраһим). «Оу, бұл сенің шын сөзің бе, әлде қалжыңдап тұрсың ба?» - деді олар. «Қалжың емес. Сендердің Тәңірің - аспан мен жерді жаратқан Аллаһ. Ал мен соған кепілдік етушілердің бірімін. Құдай атымен ант ішейін, сендер қайтқан соң сөз жоқ мынау пұттарыңды талқандаудың қамын қарастырамын», - деді (Ибраһим). (Ибраһим) пұттардың күл-талқанын шығарды, тек қайта айналғанда содан сұрасын деп, ең үлкен пұтты ғана қалдырды. «Тәңірімізді осынша талқандаған кім? Кім болса да, барып тұрған зұлым екен», - десті (олар) қайта оралғанда. «Ибраһим деген бір жігіттің пұттарды айыптағанын естіп едік», - десті кейбіреулер. «Ибраһимды жұрттың алдына әкеліңдер! Куә болсын мына жұрт - десті (Намруд) қауымының ақсақалдары. «Ей, Ибраһим! Пұттарымызды мына күйге түсірген сенсің бе?» десті. «Жоқ! - деді Ибраһим,мүмкін мына үлкен пұттың өзі осылай еткен шығар. Егер сөйлей алар болса, содан сұрап көрсеңдерші». Олар өздерімен өздері дауласып: «Әй, шын залымның өздері сендерсіңдер!»десіп, айыптасты. Содан соң, салдары суға кетіп: «Бұлардың сөйлей алмайтынын сен білесің ғой», - деді. «Ендеше, Аллаһ тұрғанда, сендер ешбір пана да тигізе алмайтын нәрсеге неге табынасыңдар? - деді (Ибраһим). - Сендерді де, Аллаһ тұрғанда шоқынып жатқан пұттарыңды да қарғыс атсын! Сендердің түсінбейтіндерің қалай осы?». (Ибраһимді) отқа өртеңдер! Тәңіріңе шын жандарың ашыса, жәрдем беріңдер!»десті олар. «Ей, от! Сен салқын бол, Ибраһимге зиян тигізбе» - дедік біз отқа. Сөйтіп олар Ибраһимге қастандық жасамақ болды. Біз олардың өздерін барынша зиянға ұшыраттық.»43 Ұлық Аллаһ Ибраһим (ғ.с.) пайғамбарға оның соған лайықтылығын біліп, оған нағыз білімді ашқан. Ақылды, парасатты пайғамбар (ғ.с.) бұрмаланған дүниетаным мен содырлы заң өріс алған халық арасына келеді. Олар дұрыс ойлау қабілетін 43

Сүре 21, 51-70 аяттар

жоғалтқан, тастан жансыз тұлғаға, ағаштарға, планетадағы (аспандағы Ай, Жұлдыз, Күнге) табынған, айналасына азғындарды жинаған, өзін құдайға теңеп кісімсіген, үстемдігі жүріп тұрған, қатыгез патшаның қол астында еді. Неден бастау керек еді? Мүмкін әуелі Жаратушы Аллаһтың заңдарын мойындамайтын, өнегесіздердің заңы бойынша бүкіл халыққа өзін құдаймын деп отырған заң шығарушы қатыгез басшыға ашықтанашық қарсы шығу керек шығар? Немесе әуелі халыққа, бақуатты билік иелеріне шындықты айтып, оларды тек қана бір Ұлық Аллаһқа құлшылық етуді түсіндіру керек пе?! Қасиетті Құран бізге пайғамбарлардың имамы Аллаһ Тағаланың дана Елшісі Ибраһим (ғ.с.) ең әуелі өз тайпаластарының, отандастарының көзқарастарын жөнге салып, тек қана бір Аллаһқа ғана қызмет етіп, мүшріктермен, жалған құдайшылармен күреске шақырғаны туралы хабардар етті. Мүшріктерде өз түсініктерін, өз құдайларын қорғады. Бірақ Ибраһим (ғ.с.) пайғамбардың даусыз дәлелдерінің соншалықты айқындығы олардың өздерінің қателесіп, әкелерінің іздерін қуғандарын мойындатты. Олар: «Біз әкелеріміздің соларға табынғанын көріп едік» - деді. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар өзінің отандастарының жүректерінің тас болып қатып қалғанын, қыңырлығын көріп, пұттарды құртудың батыл да, тиімді де жоспарын құрды. Ешнәрседен қорықпай ол өз ойын іске асырды. Әрине оның бұл ісі жалпыға - бақуаттыларға да қарапайым халыққа да жақпады. Олар ешкімге Ибраһимды (ғ.с.) халық сотына шақырып, оған: «Оу, Ибраһим, біздің құдайларымызға зиян келтірген сенсің бе?дейді. Сонда Ибраһим (ғ.с.) кекесін күлкімен пұтты көрсетіп: «Жоқ, Ойран салған мынау, солардың үлкені. Содан сұра, егер ол сөйлей алатын болса»-деп жауап береді. Осы кекесін жауап күннің күркіреген дауысына ұқсап онсызда ақылынан адасқан мүшріктердің есін шығарады. Олар біраздан соң өздерінің бұрынғы әніне салып, «Сен олардың сөйлей алмайтынын білесің ғой?»-деді. Басқа ешқандай амал таба алмаған олар өздерінің әділдігін дәлелдеу үшін «өртеңдер оны, біздің құдайларымызға көмектесіңдер, қолдарыңнан келгендеріңді жасаңдар» деп айқайлады.

Жаратушы Құдіретті Аллаһ өзінің сүйікті Елшісі Ибраһим (ғ.с.) пайғамбарды қорғап, сенімі жоқтардың жазасынан сақтап қалды. «Әй, от! Ибраһимге салқын, зиянсыз бол» дедік. Олардың Ибраһимге (ғ.с.) қастық істегілері келді. Бірақ өздерін сәтсіздікке ұшыратты». Лапылдап жанған отты Ибраһимге (ғ.с.) зиянсыз етуі Аллаһтан келген бір белгі еді. Ибраһимның (ғ.с.) пайғамбарлығындағы әділдігін, адалдығын, уағыздарының растығын және бұның өзі Аллаһтың болмысты екенін жұрт алдында дәлелдегендей еді. Көп құдайдың болуы мүмкін еместігін, пұтқа табынушылардың адасуда екенін көрсетті. Жаратушы Аллаһ Ибраһим (ғ.с.) пайғамбарды оның даналық насихатына ризашылық білдіріп, талмай, өзін-өзі аямай жүргізген күресі үшін алғысын берді.

ِ ِ ِ ْ‫وَنَ َّجيْنَاهُ وَلُوطا ِإلَى ْاألَر‬ ‫وب‬ َ ُ‫ض َّالِتي بَارَْكنَا فيهَا للْعَالَِمينَ وَوَهَبْنَا لَهُ ِإسْحَا َق وَيَعْق‬ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ َ‫نَافلَة وَُك ّال جَعَلْنَا صَالحينَ وَجَعَلْنَاهُمْ أَئ َّمة يَ ْهدُو َن بأَمْ ِرنَا وَأ َْوحَيْنَا إلَيِْهمْ فعْل‬ )۹١–۹٥ ‫عَاِب ِدينَ (سورة األنبياء األية‬

ِ ‫الْخَيْر‬ َّ ‫الص َالِة وَِإيتَاء‬ ‫الزَك ِاة وََكانُوا لَنَا‬ َّ َ‫ات وَِإقَام‬ َ

«Ибраһимді және Лутты құтқарып алдық та, оларды жаһандағы бар адамға берекелі жерге көшірдік. Ибраһимге Исхақты бердік. Жақыпты сыйладық. Солардың барлығын жақсы жандар еттік. Өз әміріміз бойынша оларды жетекші (пайғамбарлар) еттік. Біз оларға ізгілік жасау, намаз оқу, зекет беру туралы аян бердік. Бізге олар ақ ниетпен ғибадат ететін еді».44

ЖҮСІП ПАЙҒАМБАР (ғ.с.) Қайырымды Жүсіп (ғ.с.) Жаратушы Аллаһтың екі пайғамбарының ұрпағы: біреуіне (Жақып) бала, біреуіне (Ысқақ) немере болды .45 44

Сүре 21, 71-73 аяттар Аль-Бухари (3382), (3390) және Ахмад (2/96) айтқан хадистерде Ибн Омардың Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың: «Бір асылдың, тағы да бір асылдың баласы – Жүсіп, Жақыптың баласы, Ысқақтың немересі, Ибраһим (ғ.с.) шөбересі» - айтады. Осыған ұқсас хадисті Абу Һурайрда айтқаны туралы Ахмад (2/332,416) жеткізді. Аль-Бухари (3383) және ат-Тирмизи (3116) жеткізген Абу Һурардың тағы бір хадисінде Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.): « Ең асыл адамдар кімдер? - деп сұрағаны туралы айтылады. Ол өзі (с.ғ.с.): «Олар Құдайдан қорқатындар» - деп жауап берді. Адамдар: «Біз бұл туралы сұрап тұрған жоқпыз» -деді. Ол (с.ғ.с.) сөзін жалғастырып; «Ең асыл адам Жүсіп, өзі Аллаһтың пайғамбары, өзі Аллаһтың пайғамбарының баласы, Аллаһтың пайғамбарының немересі, Аллаһтың сүйіктісінің шөбересі»-деді. 45

Жаратушы Құдіретті Аллаһ оның балалық кезінен бастап өлгенге дейінгі өмірі, сондағы орын алған өзгерістер, қиыншылықтар туралы үлкен сүре түсірді. Қандай да болмасын қиыншылықтарға кез болып, азаптыққа тап болса да да, Жүсіп (ғ.с.) оларға шыдамдылық, сабырлылық, даналық көрсетіп, пайғамбар деген атаққа сай ерлік көрсетті. Египетте болғанда Жүсіп (ғ.с.) пайғамбар Перғауындардың сарайындағы бұзықшылықты көріп, әділетсіздік пен шегінен шыққан жауыздықтың куәсі болды. Пұттар мен жануарларға табынған жүзіқараларды көрді. Бұл пайғамбардың өмір тарихы ұзақтау, біз тек қана оның зынданға түсіп, сол жерде де Аллаһтың дінін уағыздағанына ғана тоқталайық.

‫ال اْلخَرُ ِإنِّي‬ َ َ‫ال أَحَدُهُمَا ِإنِّي أَرَِاني أَعْ ِصرُ خَمْرا وَق‬ َ َ‫جنَ فَتَيَا َن ق‬ ِّ ُ‫وَدَخَلَ مَعَه‬ ْ ‫الس‬ ِ َّ ‫أَر ِاني أَح ِمل فَو َق رْأ ِسي خُبزا تَأْ ُكل‬ ِِ ِ ِ ْ ‫اك ِمن الْم‬ ْ ُ َ َ َ‫الطيْرُ منْهُ نَبِّئْنَا ِبتَأْ ِويله ِإنَّا نَر‬ َ ْ ُ ْ َ َ‫حسنين‬ ُ ِ ‫ال الَ يَأِْتي ُكمَا طَعَامٌ تُ ْرزَقَ ِانِه ِإالَّ نَبَّأْتُ ُكمَا ِبتَأْ ِو ِيلِه قَبْلَ أَن يَأِْتي ُكمَا ذَِل ُكمَا م َّما عََّلمَِني‬ َ َ‫ق‬ ِ ‫ت ِمَّلةَ قَوٍم الَّ ي ْؤِمنُو َن ِباللِّه وهم ِب‬ َ‫ت ِمَّلة‬ ُ ْ‫اْلخرَِة هُمْ َك ِافرُو َن وَاتَّبَع‬ ُ ‫رَبِّي ِإنِّي تَرَْك‬ َُ ُ ْ ِ ‫ك ِمن‬ َ ‫وب مَا َكا َن لَنَا أَن نُّ ْش ِر َك ِباللِّه ِمن شَيٍْء ذَِل‬ َ ُ‫آبَ ِآئ ي ِإبْرَاهيمَ وَِإسْحَا َق وَيَعْق‬ ِ ‫َّاس وَلَ ِك َّن أَ ْكثَرَ الن‬ ِ ‫ض ِل اللِّه عَلَيْنَا َوعَلَى الن‬ ‫ج ِن‬ ِّ ‫َّاس الَ يَ ْش ُكرُو َن يَا صَ ِاحبَ ِي‬ ْ َ‫ف‬ ْ ‫الس‬ ‫اب مُّتَ َف ِّرقُو َن خَيْرٌ أَِم اللّهُ ال َْو ِاحدُ الْ َقهَّارُ مَا تَعْبُدُو َن ِمن دُ ِونِه ِإالَّ أَسْمَاء‬ ٌ َ‫أَأَرْب‬ َّ‫َنز َل اللّهُ ِبهَا ِمن سُْلطَ ٍان ِإ ِن الْحُ ْكمُ ِإالَّ ِللِّه أَمَرَ أَال‬ َ ‫سَ َّميْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآ ُؤُكم مَّا أ‬ ِ ‫ك الدِّينُ الْ َقيِّمُ وَلَ ِك َّن أَ ْكثَرَ الن‬ )٥٦–٤٦ ‫ن (سورة يوسف األية‬ َ ‫َّاس الَ يَعْلَمُو‬ َ ‫تَعْبُدُواْ ِإالَّ ِإيَّاهُ ذَِل‬ «Зынданға Жүсіппен бірге екі жігіт кірген еді. Соның біреуі: «Мен түсімде арақ жасап (сығып) жатыр екем деймін», - деді. Екіншісі: «Түсімде мен кәдімгідей, нанды төбеме көтеріп тұр екенмін деймін, ол нанды құстар жеп жатқан тәрізді. Осыны дәл жорып берсең, біз сені, шынында да, жақсылық жасаушы деп білеміз», - деді. «Мен екеуіңе сырттан тамақтарыңды әкелгенше түстеріңді жорып бере аламын. Мұны Тәңірім маған білдіреді. Мен Тәңірге сенбейтін, қиямет күнін мойындамайтын қауымның дінін тәрк еткем. Мен өз бабаларым - Ибраһимнің, Исқақтың, Жақыптың дінін тұтынғам. Аллаһқа әлдебірдеңелерді теңестіру бізге лайық емес. Оның өзі Аллаһтың бізге және Адамдар тағы да: «Біз мұны сұрап тұрған жоқпыз» - деді. Сонда Ол (с.ғ.с.) «Сендер менен арабтардың әдет-ғұрпы туралы сұрайсыңдар ма?». Надандық уақытында жақсы мінез көрсеткендер Исламда да жақсы болады, егер олар дінді білсе».

адам балаларына жасаған рақымы. Бірақ көп адам соған шүкіршілік етпейді. О, түрмелес туыстар! Түрлі-түрлі тәңір жақсы ма, әлде Құдіретті күшті жалғыз Аллаһ жақсы ма?. Жаратқанды жайына қалдырып, сендердің Тәңір деп табынып жүргендерің ата-бабаларыңның және өздеріңнің қолдан жасағандарың. Олар туралы Хақтан ешқандай хабар келген жоқ. Ғибадат, дін жөніндегі үкімнің бәрі Аллаһтан келмек. Ол сендерді тек өзіне ғана сиынуға бұйырған. Бұл-ең дұрыс дін. Бірақ көп адам мұны біле бермейді». 46 Бұл пайғамбар (ғ.с.) сарайларда тұрып басшылардың да заңдарының әділетсіз екенін білді. Олардың жауыздықтарын, қастықтарын өз басынан өткізді. Түрмеге қамалып, оның қиындықтарын да басынан кешірді. Пұттарға, жануарларға, жұлдыздарға табынған сол халықтарды ол жақсы білді. Қалайша ол саналары тұмшаланып елді жөнге сала бастады? Оны әділетсіз зынданға тастады. Сол жерде ол билеушілердің әмірімен өзі сияқты әділетсіздіктің, жаланың құрбаны болған адамдармен кездесті. Бірақ ол оларды қатыгез, қанішер билеушілерге қарсы көтеріліске шақырған жоқ. Әрине ол ондай саясатқа барса, оны қолдаушылардың көп болатыны сөзсіз еді. Жүсіп (ғ.с.) пайғамбар бұрынғы аталары, Жалғыз Аллаһқа құлшылық етуді уағыздаушылардың имамы Ибраһим (ғ.с.) пайғамбардың игілікті істерін жалғастырып, жәбірлі болған бауырластарына насихат жүргізді. Алдыңғы Аллаһтың Елшілерінің қай елде болмасын істегеніндей ол да өзімен бірге қамауда отырғандарға діннің хақтығын, Жаратушы Аллаһтың жалғыздығын Соған ғана, құлшылық ету керектігін насихаттап түсіндірді. Жүсіп (ғ.с.) өз аталарының адал, игілікті жолын қуды. Олардың ұстаған дінін мадақтап, мүшріктердің абыройсыздығын айта келіп, олардың түсінбеушілігін бетіне басып, Ұлық Аллаһпен қатар пұттарға (жансыз тұлғаларға) жануарларға, жұлдыздарға табынудың жөнсіздігін әшкереледі. Көкейге қонатындай етіп бір ғана Аллаһқа құлшылықтың қажеттігін және ойдан шығарған жалған құдайларға табынудан бас тарту керектігін айта келе Жүсіп (ғ.с.) пайғамбар өз сөздерін нығымдау үшін: «Тек Аллаһ ғана заң шығарады» - деді».47 Жүсіп (ғ.с.) биліктің бір ғана Аллаһқа тән екенін, Сол ғана заң шығаратынын, 46

Сүре 12, 36-40 аяттар Бұл аят Құдайдың жалғыздығының дәлдерінің негізгі принциптерінің біреуі. Аллаһ Тағала оны Жүсіп (ғ.с.) пайғамбар арқылы жеткізді. Бірақ, өкінішке орай, көптеген саяси реформаторлар ол аяттың 47

сондықтан тек Жалғыз Соған ғана табыну керектігін айтты, себебі: «Ол тек Өзіне құлшылық етуге бұйырды. Бұл нағыз сенім». Құдайдың бірлігі, даралығы - нағыз сенім, «бірақ адамдардың көбісі (ол туралы) білмейді». Жалғыз Жаратушыға ғана құлшылық етуді уағыздап, өзінің пайғамбарлық ілімін ашық дәлелдеп, Жүсіп (ғ.с.) мемлекет билігінде жоғарғы қызмет орнына да ие болды,48 ол туралы Құдіретті Аллаһ:

‫ك الْيَ ْومَ لَ َديْنَا‬ َ َ‫ك ائْتُ ِوني ِبِه أَسْتَ ْخِلصْهُ ِلنَ ْف ِسي فَلَ َّما َكَّلمَهُ ق‬ َ َ‫وَق‬ َ َّ‫ال ِإن‬ ُ ‫ال الْمَِل‬ ِ ٌ ‫ض ِإنِّي حِفي‬ ِ ْ‫ال اجْعَلِْني عَلَى خَ َز ِآئ ِن األَر‬ َ َ‫ِم ِكينٌ أَِمينٌ ق‬ َ ٌ‫ظ عَليم‬ )٣٤–٣٣ ‫(سورة يوسف‬

«Жүсіпті маған әкеліңдер, мен оны өз адамым етемін» деді Әмір. Онымен әңгіме кезінде: «Бүгін біздің алдымызда сенің мәртебең жоғары, әрі сенімді адамсың» - деді. «Мені (Мысырдың) қазынасын басқаруға қой, - деді (Жүсіп). Мен нағыз білетін және жақсы сақтай алатын адаммын». 49 Сонда Жүсіп (ғ.с.) өзінің құдіретті қамқоршысына мынандай алғыс айтты:

ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫السماو‬ ِ ِ ْ‫ات وَاألَر‬ ‫ض‬ ِّ َ‫ر‬ َ َ َّ َ‫ب قَ ْد آتَيْتَني منَ الْمُلْك َوعََّلمْتَني من تَأْ ِو ِيل األَحَاديث فَاطر‬ ِ ‫الدنُيا و‬ ِ ِ َ ‫أَن‬ .َ‫الصاِل ِحين‬ َّ ‫اْلخرَِة تَ َوَّفِني مُسِْلما وَأَل ِْح ْقِني ِب‬ َ َ ُّ ‫ت وَليِّي في‬ )٣٤-٣٣ ‫(سورة يوسف اْلية‬

«О, Тәңірім! Маған сен патшалық сыйладың, түстің жоруын білдірдің. Ей, жермен көкті жіпсіз Жартушы! Дүниеде де, қияметте де менің ием Өзіңсің. Мені мұсылман қалпымда көз жұмдыр, мені жақсы адамдар қатарына қос!»50 Жүсіптің (с.ғ.) уағыздары туралы, соған сенім білдірген Перғауынның жақындарының бірі былай деді:

ِ َ‫ف ِمن قَبْل ِبالْب يِّن‬ َّ ‫ث‬ ٍّ ‫ات فَمَا ِزلْتُمْ ِفي َش‬ َ َ‫ك قُلْتُمْ لَن يَبْع‬ ُ ُ‫وَلَ َق ْد جَاء ُكمْ يُوس‬ َ َ‫ك ِّم َّما جَاء ُكم ِبِه حَتَّى ِإذَا هَل‬ ُ‫الله‬ َ ُ َّ ُّ‫ك يُ ِضل‬ ‫اب‬ ٌ ‫اللهُ مَنْ هُ َو مُسْ ِر‬ َ ‫ِمن بَعِْدِه رَسُوال َك َذِل‬ ٌ َ‫ف مُّ ْرت‬ маңызын-бір ғана Жаратушыға құлшылық ету керектігін жете түсінбеді. Олар бұл аяттың талабы Жаратушының заңдарын іске асыратын Ислам мемлекетін құру деп ойлады. Өздерінің түсінігіне сенгендігі сонша аяттың тууы маңызына мән бермеді. Қасиетті Құранда айтылған Құдайдың жалғыздығы туралы басқа да аяттарды өзінше түсініп бақты. 48 «Аль-Хисба филь-Ислам»деген кітапта: «Перғауынның өзі де, оның халқы да мүшіріктер болса да, әділ Жүсіп (ғ.с.) Египет Перғауынның көмекшісі болды. 49 12 сүре, 54-55 аяттар 50

12 сүре, 101 аят

)٥٤ ‫(سورة غافر األية‬

«Бұрын сендерге Жүсіптің де айқын дәлелмен келгені даусыз еді. Ол әкелген дәлелдерден де үнемі шет қалдыңдар, тіпті ол өлгенде ешбір дәлелсіз-ақ: пайғамбар жібермейді дедіңдер. Шектен шыққандар, (дінде) шектелгендер осылай азғындық жолға түсіреді».51 Жүсіп (ғ.с.) пайғамбардың тарихын бізге хабардар еткен осы аяттардан әрбір діндар адамның айналасындағыларға Жалғыз Аллаһқа ғана құлшылық ету керектігін уағыздау керектігін көрсетеді. Қандайда болмасын жағдайларға тап болса да уағыздаушының мүшріктерге жағымпазданып, Құдайдың Жалғыздығы туралы үндемей қалуына рұқсат жоқ және мұсылман сондай қателіктерге шын жүрегімен сенуіне болмайды. Осы айтылғандар Жаратушы Аллаһтың дінін, пайғамбарлардың ілімін (ғ.с.) дұрыс түсінудің маңыздылығын және олардың басқа діндердің уахиларынан артықшылығын байқатады. Мұсылман бола тұрып, әрі Ислам дінін уағыздаушы болса, оның дін ұстауында қателесіп, Исламға қарсы келетін көзқараста болуы мүмкін емес. Оның сиқыршылық немесе пұтқа табынушылыққа икемдік жасауына хақысы жоқ, себебі бұл айтылғандар адасқан мүшріктерге тән қасиеттер, Пайғамбардың (с.ғ.с.) сахабалары және мұсылман ғалымдары «егер адам Құдіретті Жаратушының шариғатын мойындамаса, онда ол діннен безген, сенімі жоқ адам болады» деп айтқан.

МҰСА (ғ.с.) ПАЙҒАМБАР Мұса (ғ.с.) Жаратушымен тілдескен, ұзақ жылдар Құдайдың барлығын, Оның Жалғыздығын, бірлігін одан басқа Тәңірдің жоқтығын уағыздаған, Аллаһтың ең адал және құдіретті Елшісі Оның барлық насихаттары жарқын және нақылға тұнған болатын. Мұсаның (ғ.с.) жастық шағы менменсіген, қатыгез, күнәкарлығы аздай, ақырында өзін Құдайға теңеген Перғауынның сарайларында өтті. Фараонның сарайларында болып жатқан бассыздық, әділетсіздік, дінсіздікпен таныс болатын. Ол тіпті, қазіргі кездері елестете алмайтын нәрселерді өз көзімен көрді. Ол 51

Сүре 40, 34 аят

өзінің тайпаластары - израильдықтарды езгіге түсіргенін, дүниеге келген қыз балаларды ғана қалдырып, ұл нәрестелерді өлтіргенінің куәгері болды. Мұндай зұлымдықты адамзат бұрынсоңды көрмеген еді. Жаратушы Аллаһ айтқан: ِ ِ ِ ‫إِ َّن فِ ْر َع ْو َن َع َال فِي ْاأل َْر‬ ْ َ‫ض َو َج َع َل أ َْهلَ َها ِشيَعا يَ ْست‬ ُ ‫ض ِع‬ ُ‫اءه ْم إِنَّه‬ ُ ‫س‬ ُ َ‫ف طَائَِفة ِّم ْن ُه ْم يُ َذبِّ ُح أَبْن‬ َ ‫اءه ْم َويَ ْستَ ْحيي ن‬ ِ ِِ )٤ ‫ين (سورة القصص األية‬ َ ‫َكا َن م َن ال ُْم ْفسد‬ «(Мысыр) жерінде Перғауынның асқақтап кеткені анық еді. Ол өз халқын жік-жікке бөліп, олардың бір тайпасын (Исрайл әулетін) әуреге салды. Олардың ұлдарын өлтіріп, қыздарын ғана алып қалды. Перғауын нағыз бұзық еді.»52 Перғауынның халықтарының мүшріктердің, пұтқа табынушылардың ықпалына бата түскені көзіне айқын көрініп тұрды. Мұса (ғ.с.) Жаратушының хақ дінін уағыздауды қалай және неден бастады? Пұтқа табынушылықтан бас тартып, бір ғана Аллаһқа сеніп, ғибадат, құлшылық ету керектігінен бе немесе өз отандастары израильдықтардың құқығын қорғап, қатыгездік, әділетсіздік, зорлық, зомбылық өріс алған, Перғауын бастаған билеушілермен күресіп, бір ғана Аллаһқа иман келтіріп, табынатын жаңа мемлекет құру керектігін насихаттаудан ба?! Оның насихат, уағыздары басқа пайғамбарлардың (ғ.с.) уағыздарынан өзгеше болған жоқ, себебі: Аллаһ Тағала оны өзінің құлы етіп, өзінің жалғыз ғана екеніне, басқа Тәңірдің жоқтығына иландырып, Өзінің уақиларын халыққа жеткізу үшін таңдап алған еді. Құдіретті Аллаһ:

‫ت نَارا َّلعَِّلي‬ َ ‫ث مُوسَى ِإ ْذ رَأَى نَارا فَ َق‬ َ َ‫وَهَلْ أَت‬ ُ ‫اك حَِدي‬ ُ ْ‫ال ِألَ ْهِلِه امْ ُكثُوا ِإنِّي آنَس‬ ٍ َ‫ِآتي ُكم مِّنْهَا ِب َقب‬ ‫ك‬ َ ُّ‫س أ َْو أ َِجدُ عَلَى النَّا ِر هُدى فَلَ َّما أَتَاهَا نُ ِودي يَا مُوسَى ِإنِّي أَنَا رَب‬ ‫ك فَاسْتَِمعْ ِلمَا يُوحَى ِإنَِّني أَنَا‬ َ ُ‫ك ِبالْ َو ِاد الْمَُق َّد ِس طُوى وَأَنَا ا ْختَ ْرت‬ َ َّ‫ك ِإن‬ َ ْ‫فَا ْخلَعْ نَعْلَي‬ َّ َّ ‫اللهُ َال ِإلَهَ ِإَّال أَنَا فَاعْبُ ْدِني وَأَِق ِم‬ َّ ‫الص َالةَ ِل ِذ ْك ِري ِإ َّن‬ ُ‫الساعَةَ ءاَِتيَةٌ أَ َكاد‬ ٍ ‫ج َزى ُكلُّ نَ ْف‬ )۹–١٣ ‫س ِبمَا تَسْعَى (سورة طه األية‬ ْ ُ‫أُ ْخِفيهَا ِلت‬

Сүре28,4 аят

«Мұсаның хикаясы сенің құлағыңа жетті ме? (Мұса (ғ.с.) әйелімен екеуі Мадинадан Мысырға кетіп бара жатып, түнде адасады. От жағуға шақпағы тұтанбайды. Сөйтіп отырғанда жолдың сол жағынан, алыстан бір от көрінеді. Бұл - от емес, (Алланың нұры еді ). Кезінде Мұса оттың жарығын көреді. Қасындағыларға: «Тоқтай тұрыңдар, Мен оттың жарығын көрдім. Барайын, мүмкін одан бір шоқ алып келермін, әлде от шыққан жерден жол көрсетуші біреуді кезіктірермін», - дейді. Ол оттың қасына келгенде «Мұса!» - деген бір дауыс естілді. «Анығы - мен сенің Тәңіріңмін! Кебісіңді шеш. Өйткені сен қасиетті Туа ойпатында тұрсың. Мен сені (пайғамбарлыққа) таңдадым, аяндарыма құлағыңды сал. Мен (ғибадатқа нағыз лайық) Құдыретпін. Менен басқа ешқандай Тәңір жоқ. Маған ғана сиын, мені еске алып жүру үшін намаз оқы. Қиямет күннің болатыны даусыз. Әркімнің өзқылған ісәрекеттеріне орай бодауын алу үшін мен оны (қиямет күнін) құпия сақтады,» - деген.53 Пайғамбарлық өкілеттілігі басталысымен-ақ Құдіретті Аллаһ оған өзінің Жалғыздығына деген сенімін өмір бойы бойында сақтап, сол жолдан таймауына әмір берген. Содан соң Аллаһ Тағала осы ізгі ілімді халыққа насихаттау керектігін бұйырып, оны Перғауын еліне жіберген. Жаратушы айтты:

‫ك ِإلَى‬ َ َ‫ك ِإلَى أَن تَ َزَّكى َوأَ ْه ِدي‬ َ ‫ب ِإلَى ِف ْرعَ ْو َن ِإنَّهُ طَغَى فَقُلْ هَل َّل‬ ْ َ‫ا ْذه‬ )١۹–١۹ ‫خشَى ( سورة النازعاة األية‬ ْ َ‫ك فَت‬ َ ِّ‫رَب‬

«Сен Перғауынға бар. Ол әбден шектен шығып кетті.-Сен (күнәдан) тазартуды қалайсың ба?-деп сұра.-Тәңірді тануға бастауымды қалайсың ба? (Оны танысаң) қорқар едің де, (жақсылыққа) бет бұрар едің...» де54-деп айтты. Аллаһ Тағала көмекші ретінде Мұсаға (с.ғ.) оның бауыры Харунды жіберді және ол екеуінде қайырымдылыққа, кішіпейілділікке, момындыққа бой ұсындырды, себебі: бұл қасиеттер адамдардың жүрегінде, көңілінде Аллаһқа деген имандылықтың, сенімділіктің нық орын алуына айтарылықтай ықпал етеді.

53 54

Сүре 20, 9-15 аят Сүре 79, 17-19 аяттар

‫وال لَهُ قَ ْوال َّليِّنا َّلعََّلهُ يَتَ َذَّكرُ أ َْو يَ ْخشَى‬ َ ُ‫ا ْذهَبَا ِإلَى ِف ْرعَ ْو َن ِإنَّهُ طَغَى فَق‬ )٤٥–٤٤ ‫(سورة طه األية‬

«Перғауын тым асқақтап кетті, соған барыңдар да онымен сыпайы сөйлесіп көріңдер. Мүмкін ол насихат тыңдар, ойланар әйтпесе, қорқар»55. Мұса мен Харун (ғ.с.) Аллаһ Тағаланың бұйрығын бұлжытпай орындап, Перғауындықтарды Аллаһқа иман келтіріп, құдайсыздықтан тазарып, Аллаһтың қаһарынан қорқушылардың қатарында болуға, мүшріктіктің, әділетсіздіктің ақырының қауіптілігі туралы ойлануға шақырды. Перғауын Мұсаның (ғ.с.) даналық, ақылмен айтқан насихаттарына көңіл бөлмеді. Сонда Мұса (ғ.с.) өзінің айтқандарының дәлелі ретінде оған, Перғауынға, айқын белгілер, ғажайып көріністер жіберді. Бірақ, рақымсыз, қатыгез патша одан сайын ерегесіп, сенімсіздігін, өшпенділігін үдете түсті. Осы жөнінде, Құдіретті Аллаһ былай деген:

.‫ فَحَشَرَ فَنَادَى‬.‫ ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى‬.‫ب وَعَصَى‬ َ ‫ فَ َك َّذ‬.‫فَأَرَاهُ ْاْليَةَ الْ ُكبْرَى‬ َّ ُ‫ فَأَخَ َذه‬.‫ال أَنَا رَبُّ ُكمُ ْاألَعْلَى‬ )۲١–۲٣ ‫األُولَى(سورة النازعات األية‬ َ ‫اللهُ نَ َك‬ َ ‫فَ َق‬ ْ َ‫ال ْاْل ِخرَِة و‬ «Перғауын бірақ қарсы шығып, астамшылық жасады. Ол теріс бағып, қулық-сұмдыққа кірісті. Тамам жұртын жинады да, «Сендердің Ұлы Тәңірлерің мына мен боламын!»-деп жар салды»56 ПЕРҒАУЫННЫҢ ҚАТЫГЕЗДІГІ ЖӘНЕ МҰСА (ғ.с.) МЕН ИЗРАИЛДЫҚТАРДЫҢ ТӨЗІМДІЛІГІ ХАҚЫНДА

Жаратушы айтты

55 56

Сүре 20, 43-44 аяттар Сүре 79, 21-25 аяттар

ِ ْ‫ال الْمَألُ ِمن قَ ْوِم ِف ْرعَو َن أَتَ َذرُ مُوسَى وَقَ ْومَهُ ِليُ ْف ِسدُو ِفي األَر‬ َ َ‫ك ق‬ َ َ‫وَق‬ َ َ‫ض وَيََذرََك وَ ِآلهَت‬ ْ‫ال سَنُ َقتِّلُ أَبْنَاءهُم‬ ‫حِي ي ِنسَاءهُمْ وَِإنَّا فَ ْوقَهُمْ قَ ِاهرُو َن‬ ْ َ‫وَنَسْت‬ )١۲۹ ‫(سورة األعراف األية‬

«Мұсаны және оның қауымын жер бетінде пәле-жала тудыру үшін, сені және сенің Құдайыңды тастату үшін қоя бергелі тұрғаның қалай?» - деді, Перғауынның ақылгөйлері. «Олардың балаларын өлтіреміз де, әйелдерін (қорлау үшін) қалдырамыз, - деді Перғауын. Біз олардың үстінен өктемдік жүргіземіз»57. Мұса (ғ.с.) мен оның отандастарынның сол күнәкардың алдындағы жазығы неде? Перғауынның сенген жалған құдайларына сенбей, бір ғана Құдіретті Аллаһқа иман келтіріп, соны насихаттағаннан басқа олардың ешқандай да жазығы жоқты. Аллаһты қарсы мойындауға тұрған, Аллаһқа мойындауға тағзым етушілерге адам айтқысыз, жан түршілік, зорлықзомбылықтың неше түрлі айуандық амалдарын қолданған жауыздарға Мұса (ғ.с.) қалай жауап қайтарды? Ол өзінің сенімінен айнымай, бұрын-соңды болмаған табандылық көрсетті және Аллаһ Тағаладан басына түскен қиыншылықты қайыспай көтеруге күш-қуат беруін тілеумен болды. Жаратушы айтқан:

ِ ِ ‫ض ِللِّه يُوِرثُهَا مَن يَشَاءُ ِمنْ ِعبَ ِادِه‬ َ َ‫ق‬ َ ْ‫ال مُوسَى ل َق ْومه اسْتَِعينُوا ِباللِّه وَاصِْبرُواْ ِإ َّن األَر‬ )١۲۸ ‫وَالْعَ ِاقبَةُ ِللْمُتَِّقينَ (سورة األعراف األية‬

«Мұса өз жұртына былай деді: «Аллаһтан медет тілеңдер. Сабыр сақтаңдар, анығында, жер жүзі бір Құдайдың еркінде. Оған өзі қалаған пенделері ғана мұрагерлік етеді. Жақсы келешек діндарларға тән».58 Израильдықтардың қасіретінің шексіздігі, Перғауын Аллаһқа сенеді-ау деген үмітінің бекер екендігіне көзі жеткен Мұса (ғ.с.) осындай қорлықтан құтылу үшін Перғауынның өзінің және Израиль ұрпақтарының Египеттен кетіп, Аллаһтың көрсеткен жеріне қоныстануына рұқсат сұрады. Аллаһ сонда былай деген: «Барыңдар ендеше Біз -Тәңірдің елшілеріміз, - деңдер. Сен Исрайыл әулеттерін бізбен бірге жібер, біз тарапта болсын, олардың жанын қинамаңдар. Біз саған, шынында да, 57 58

Сүре 7, 127 аят Сүре 7, 128 аят

Аллаһтың кереметтерін алып келдік. Тура жолға түскен адам (қаһардан) аман қалады» 59 Осылайша Мұса (ғ.с.) жалғыз Аллаһқа қана құлшылық етуге уағыздады. Оның насихаттары жарқын, даналыққа тұнған еді әрі халықты ағартып және Аллаһтың ақ жолына шақыруға тырысты. Оның өмірі сынақтар мен қиындықтардың алдындағы төзімділік пен шыдамдылықтың мәңгілік үлгісі болып қалады. Мұса (ғ.с.) кейінгі ұрпаққа рақымсыз, менменсінген Құдайдан безгендерге не істеу керектігін, қиын-қыстау кезінде сабырлық сақтап және қаныпезерлердің жеңіліс тауып, имандылардың жеңісіне сеніп, Құдіретті Аллаһтың жәрдеміне үмітін өшірмей, тығырықтан қалай жол тауып шығудың жолын көрсетті. Бұл тарихи сабақты әрбір исламның жолына түсуші есінде сақтап, Аллаһтың ризалығына ие болуға, адамдармен Аллаһтың арасындағы байланысты жалғастырып нығайтуға талпынып, оларға тура жолды нұсқай білуі керек.

МҰХАММЕД (с.ғ.с.) ПАЙҒАМБАР Мұхаммед Абдулла ұлы (с.ғ.с.) пайғамбар − пайғамбарлардың Пайғамбары. Аллаһтың соңғы Елшісі. Оның уахилары ең маңызды, ең таңдаулы ең қомақты, ең ұлықтысы болды. Аллаһ тағала Оны барша адамзатқа, жындарға, Аллаһтың кеңшілігі туралы жақсы хабаршы ретінде, оларды Оның қаһарынан сақтануға ықпал ететін, оларды Аллаһқа иман келтіруге уағыздаушы, жарық жол көрсететін сый әспетінде жіберді. Ол өзінің қауымына осыларды айта отырып, адамдарға жақсылық тілеп, оларды жаманшылықтан, әр түрлі зиянкестіктен сақтайтынын ескертті. Ұлы пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Исламды қалай насихаттады? Ол өзінің отандастарына Ол өз жолының басында тайпаластарын Құдіретті Аллаһтың дінінің негіздерінің принциптерінің қайсысына алдымен көңіл бөлуге шақырды? 59

Сүре 20, 47 аят

Аллаһ Тағаланың бұрынғы Елшілері сияқты Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар да өзінің халқын әуелі Аллаһтың бірлігіне сеніп, соған ғибадат етуге шақырды. Аллаһқа тағзым етуден артық ешнәрсенің жоқтығын, өзі Оның Елшісі (с.ғ.с.) екендігін айтып, халқына түсіндірді. Жалпы Ол болсын немесе басқа да пайғамбарлардың өздерінің істерін, миссиясын басқаша жүргізуді мүмкін ба еді? Әрине, мүмкін емес. Сондықтан Оның ең алғашқы жарлығы: «Айтыңдар, Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» - деген сөздерден басталды. Бірақ өркөкірек мүшріктер: «Ол көп Құдайларды бір ғана Құдайға теңестіргісі келе ме? Шындығында мынау қызық екен»-деді, олардың қариялары оңашаланып басқаларға:

ُ‫وَانطَلَقَ الْمَ َألُ ِمنْهُمْ أ َِن امْشُوا وَاصِْبرُوا عَلَى ِآلهَِت ُكمْ ِإ َّن هَ َذا لَشَيْءٌ يُرَاد‬ )٦ ‫(سورة ص األية‬ «Құрайыштың шонжарлары өре тұрды. Жүріңдер, - деді олар.Өз тәңірлеріңе табынудан таймаңдар. Бізден шын талап етілетін нәрсе осы».60 Ол отыз жыл бойы, Қасиетті Меккеде тұрған кезінде арабтарды мүшріктіктен бас тартып, тек Жалғыз Аллаһқа ғана тағзым етуге шақырды. Тыныш таппай, күн демей, түн демей барлық қиыншылықтықты, жоқшылық-таршылықты, зәбірлікті басынан кешіріп, оларға төзе отыра, Ол Исламның негізгі қағидаларын халыққа насихаттады. Сонымен қатар Мұхаммед (с.ғ.с.) адамдарды бір-біріне әділ болып, туған-туыстардың қатынасын үзбей, ахлақты болуға үйретті. Оның хадистерінің негізі, мүшріктерге қарсы күресінің жауласуының себебі Аллаһтың хаһтығы, Аллаһтан басқа Тәңірдің жоқтығы, Аллаһтың бірлігі еді. Қасиетті Құранда Құдіретті Аллаһтың Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға Аллаһ тағаланың барлығын һәм бірлігін уағыздауға әмір еткені туралы былай делінген:

ِ ِ َّ ‫ْكتَاب ِبالْح ِّق فَاعْب ِد‬ ِِ ِ َ ْ‫ِإنَّا أَنزلْنَا ِإلَي‬ َ ُ َ َ ‫ك ال‬ ُ‫ أ ََاللَّله الدِّينُ الْخَالص‬.َ‫اللهَ مُ ْخلصا َّلهُ الدِّين‬ َّ ‫اللِه زُلْ َفى ِإ َّن‬ َّ ‫وَ َّال ِذينَ اتَّخَ ُذوا ِمن دُ ِونِه أ َْوِليَاء مَا نَعْبُدُهُمْ ِإَّال ِليُ َق ِّربُونَا ِإلَى‬ ْ َ‫اللهَ ي‬ ُ‫ح ُكم‬ َّ ‫بَيْنَهُمْ ِفي مَا هُمْ ِف ِيه يَ ْختَِلفُو َن ِإ َّن‬ ٌ ‫اللهَ َال يَ ْه ِدي مَنْ هُ َو َك ِاذ‬ ٌ‫ب َكَّفار‬ 60

Сүре 38, 6 аят

)۲–٥ ‫(سورة الزمر األية‬

«Мұны саған Біз нағыз шындық ретінде жібердік. Дініңе шек келтіруден сақтанып, Аллаһқа ғибадат қыл. Естеріңде болсын, пәк дін - Аллаһтыкі. Аллаһқа иланбай, басқаға табынғандар: «Оларға шоқынғанда, біз тек солар бізді Аллаһқа жақындастырсын деп шоқынамыз»,-дейді. Олардың көзқарсындағы қайшылық туралы (қияметте) Аллаһтың өзі үкім айтатыны даусыз. Жалған айтушыларды, күпірлік етушілерді Аллаһ түзу жолға салмайтыны да анық. Бала ұстаймын десе, Аллаһ өзі жаратқандарынан таңдағанын бала етер еді ғой. Аллаһ пәк. Ол − Құдірет иесі ғана.»61 ِ ُ ‫وأ ُِمر‬ ِِ ‫اب يَ ْوٍم َع ِظ ٍيم‬ ُ ‫َخ‬ ُ ‫ص ْي‬ َ ‫ين قُ ْل إِنِّي أ‬ َ ‫ت َربِّي َع َذ‬ َ ‫اف إِ ْن َع‬ ْ َ َ ‫ت ألَ ْن أَ ُكو َن أ ََّو َل ال ُْم ْسلم‬ )۰۲-۰٤ ‫ِدينِي(سورة الزمر اْلية‬

ِ ُ‫قُ ِل اللَّ َه أَ ْعبُ ُد ُم ْخلصا لَّه‬

«Мен, дінде тек Аллаһқа құлшылық етуге арналғанмын де, алғашқы мұсылман болуға бұйырылғанмын», «Егер мен Аллаһқа астамшылық етсем, сөз жоқ, Ұлы күннің қаһарынан қорқамын»62

‫ك‬ ِّ َ‫حيَايَ وَمَمَ ِاتي ِللِّه ر‬ َ ‫ك لَهُ وَِب َذِل‬ َ ‫ الَ َش ِري‬. َ‫ب الْعَالَِمين‬ ْ َ‫قُلْ ِإ َّن صَالَِتي وَنُسُ ِكي وَم‬ ١٦۲–١٦٥‫َو ُل الْمُسِْل ِمينَ (سورة األنعام األية‬ َّ ‫ت وَأَنَاْ أ‬ ُ ‫أُِم ْر‬

Сен айт: «Менің намазым, берген құрбандығым, өмірім және өлімім - әлемнің Әміршісі Аллаһқа бағышталған. Құдайға тең (құдірет) жоқ. Мен соған ғана бұйырылдым. Мен мұсылмандардың ең алғашқысымын».63

ِ ِ ِ َّ ِ َّ ِ َّ َّ َ‫ الذي جَعَل‬. ‫يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّ ُكمُ الذي َخلَ َق ُكمْ وَالذينَ من قَبْل ُكمْ لَعَل ُكمْ تَتَّ قُو َن‬ ِ ‫السماء ِبنَاء وأ‬ ِ َ ‫لَ ُكم األَر‬ ِ ‫السم ِاء ماء فَأَ ْخرج ِبِه ِمن الثَّمر‬ ‫ات‬ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ‫َنز َل من‬ َ َّ َ‫ض فرَاشا و‬ ََ َ َ َ ِ )۲١–۲۲ ‫(سورة البقرة األية‬. ‫ن‬ َ ‫جعَلُواْ للِّه أَن َدادا وَأَنتُمْ تَعْلَمُو‬ ْ َ‫ِر ْزقا َّل ُكمْ فَالَ ت‬

Сүре 39, 2-3 аяттар Сүре 39, 12-14 аяттар 63 Сүре 6, 162-163 аяттар 62

«Ей, адамзат! Егер тақуа болғыларың келсе, сендерді де, сендерден бұрынғыларды да жаратқан Аллаһқа құлшылық етіңдер»64 Жаратушы айтты:

) ١٦٥‫الرِحيمُ (سورة البقرة األية‬ َّ ُ‫الرحْمَن‬ َّ ‫وَِإلَهُ ُكمْ ِإلَهٌ وَ ِاح ٌد الَّ ِإلَهَ ِإالَّ هُ َو‬

«Сендердің Тәңірлерің біреу-ақ. Одан басқа Тәңір жоқ, ол барынша рақымды және қайырымды» .65

ِ ‫السماو‬ ِ ْ‫ات وَاألَر‬ ‫ض‬ ُ ُ‫قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ ِإنِّي رَس‬ ُ ‫ول اللِّه ِإلَيْ ُكمْ جَِميعا َّال ِذي لَهُ مُْل‬ َ َ َّ ‫ك‬ ‫ت فَ ِآمنُواْ ِباللِّه َورَسُ ِولِه النَِّب ِّي األ ُِّم ِّي َّال ِذي يُْؤِمنُ ِباللِّه‬ ُ ‫حِي ي وَيُِمي‬ ْ ُ‫ال ِإلَهَ ِإالَّ هُ َو ي‬ )١٣۸ ‫وََكِلمَ ِاتِه وَاتَِّبعُوهُ لَعََّل ُكمْ تَ ْهتَدُو َن (سورة األعراف األية‬

«Сен айт: «Ей, адамзат! Шынында да, мен сендерге Аллаһ жіберген елшімін. Көктің де, жердің де билігі Аллаһқа тән. Одан басқа ешқандай Құдірет жоқ. Тірілту де, өлтіру де Аллаһтың қолында. Аллаһқа сеніңдер. Аллаһқа және оның сөздеріне, оның хат танымайтын пайғамбарына сеніп, ілесіңдер. Сендер сонда ғана тура жол табасыңдар»,-де .66 Осы аяттарда Аллаһ Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ, Мұхаммед оның Елшісі» деген бірбірінен ажыратып қарауға болмайтын асыл ұғымдары, ислам дінінің негізгі сенімдері айтылған. Осындай аяттар Құранның негіздері, солардың ішінен біз аз ғана мысалдарды келтіріп отырмыз. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың хадистерінде оның ислам дінін уағыздағаны, Жалғыз Аллаһқа құлшылық етуден бастағаны айқын көрініп-ақ тұр. Бұл айтқандарымызға мысалдар сүннетте келтірілген. Амр инб Абас ас - Салами мынандай әңгіме айтты: «Білімсіздік өрістеп, халықтардың адасып пұтқа табынып жүрген кезеңі еді. Мен пұтқа табынудың ақылға симайтын іс екендігіне күмәнім болмады. Осындай кезеңде Меккеде біреу басқаға табыну керектігін уағыздап жүр дегенді естідім де, мен де түйеге міне салып, сол жерге жеттім. Мүшріктердің залымдығынан жасырынып жүрген Аллаһтың Елшісін іздеп тауып, Мен Одан: - Сен кімсің? - деп сұрадым. 64

Сүре 2, 21-22 аяттар Сүре 2, 163 аятт 66 Сүре 7, 158 аят 65

- Мен пайғамбармын. - деп жауап берді Ол. - Пайғамбар деген кім? - Мені Жартушы Аллаһ жіберді. - Не үшін Ол Сені жіберді? -Ол мені туыстық қарым-қатынасты қолдап, пұтқа табынудан бас тартқызып, бір ғана Аллаһқа, Оған серік қоспай құлшылық етуге үйрету үшін жіберді. - Саған ерушілер бар ма? - Еріктілер мен құлдар. «Сол кезде оның қасында Оған сенім білдірген Әбу Бәкірмен Біләл бар еді».67 Тағы да бір хадисте Амр Ибнь әл-Ас және Абдулла ибн Рабиа әл-Махзумидің Аббасиннияға келіп Қасиетті Меккеден келген мұсылмандарға қарсы Негусті үгіттеуге барғаны туралы айтылады. Олар Негуске: - О, әмірші! Сен жаққа бізден әлі ақыл тоқтатпаған жастар қашып кетті. Олар өз халқынан бөлініп, сенің дініңді қабылдамай не сен, не біз білмейтін жаққа дін әкеле жатыр - дейді. Сонда Негус: - Өз халқынан, орталарынан бөліндіріп, менің, не өзге дінді мойындатпаған бұл қандай дін? -деп сұрады. Жаффар ибн Абу Талиб: - О, әміршім! Біз білімсіз, надан адамдардың қатарында болып, пұтқа табынып, өліктің етін жеп, бұзықшылық жасап, туыс-туғандармен қарым-қатынасымызды үзіп, көршіқолаңдарымызбен араласымызды суытып алыппыз. Әлділер әлсіздерді қанап, Аллаһ тағала Елшісін жібергенше ойымызға келгенді істеппіз. Ол өзіміздің арамыздан шыққан адам. Біз оның ата-тегін, оның адал, дана екенін жақсы білеміз. Ол бізді әкелеріміз табынған пұттардан, тастардан бас тартып, бір ғана Жаратушы Аллаһтың ақ жолына түсіп, Соған ғибадат етуге шақырады. Ол бізді әділдікке, біреудің аманатына қиянат жасамауға, дер уақытында қайтаруға, туған-туыстармен қатынасты үзбей, көрші-қолаңмен тату болуға үйретті. Ол бізге күнәкарлық іс істеуге, қан төгуге, бұзықтық жасауға, өтірік айтуға жесір-жетімге, дүние-мүлікке көз салуға, әйелдерді жөнсіз даттауға тыйым салды. Тек қана еш теңдесі жоқ Жалғыз Аллаһқа қана ғибадат, құлшылық етуге әмір етті... Жафар Негуске ислам қағидалары туралы айта келіп: 67

Мүслім (1/563) және Ахмад (4/112)

- Біз Оған сеніп, соңынан ердік. Жалғыз Аллаһқа бас иіп, Оған ортақ қоспауға, Оның тыйым салғандарына жоламадық. Бірақ біздің отандастарымыз бізге қарсы шығып, неше түрлі қастандықтар жасап, бізді қабыл еткен дінімізден тайдырып, бұрынғыдай пұтқа табынып, адасушылыққа бет бұрғызғысы келді. Олар бізді қаралап, қысым көрсетіп, дінімізге тәуба келтіруге кедергі жасады; шыдамымыз әбден таусылған соң біз Сіздің елге келдік. Сені басқалардан артық санап, сенімен көршілес болуды қаладық. Сенің елің бізді ренжітпес деген сенімде болдық...68 Худайби келісімін бекіткен соң Византия императоры Гераклиус (Ираклий) Абу Суфйаннан Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбар туралы сұрады: - Ол сендерге нені әмір етті? - Ол: «Жалғыз Аллаһқа ғана сәжде ет, оған ешқандай ортақ қоспа, ата-тегіңнің айтқаныннан бас тарт. Намаз оқып, жалған сөйлемей, байсалдылық сақтап, туған-туыстарыңа қамқорлық жаса» деп, жауап берді Абу Суфйан.69 Бұл келтірілген хадистер Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың Қасиетті Меккеде, сәулетті Мәдинадан қоныс аударғаннан кейін халықты уағыздаудағы бағытын, насихаттарының маңыздылығын көрсетеді.

АЛЛАҺТЫҢ БІРЛІГІНЕ ИМАН КЕЛТІРГЕН МҰХАММЕД (с.ғ.с.) ПАЙҒАМБАРДЫҢ САХАБАЛАРЫНЫҢ КӨРГЕН АЗАПТАРЫ Аллаһ тағаланың Елшілерінің Аллаһтың қақтығын, һәм бірлігіне иман келтіргені үшін, пұтқа табынбай, оларға сенім білдірмегені үшін Аллаһтың Елшілеріне көрсетпеген азабы болмады. Абдулла ибн Масғудтың айтуынша, ең алғаш жеті мұсылман ислам дінін қабылдағанын жария етеді. Олар Аллаһтың Елшілері Абу Бәкір, Аммар, оның анасы Сумайа, Сухайб, Біләл және әлМикдад (с.ғ.) еді. Жаратушы Аллаһтың ризалығымен Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарды оның нағашысы Абу Талиб қорғап жүрді, ал Абу Бәкірді оның руы қорғады. Қалғандарын мүшріктер қолға түсірді. 68 69

Ахмад (1/202), (5/290) Аль-Бухариден алынған ұзақ хадистің бір бөлігі.

Оларға темір сауыт кигізіп, қайнап тұрған ыстық күннің астында ұстады. Біләлдан (ғ.с.) басқа мұсылмандар мүшріктерге бағынуға мәжбүр болды. Біләл (ғ.с.) болса өзінің өмірін Жаратушы Аллаһтың жолына қиюға дайын болды. Құрайыштар оған жек көрінішпен қарап, балаларға Оны Қасиетті Меккенің көшелеріне жетектеп, мазақ етті. Біләл (ғ.с.) сондай қорлыққа шыдап, Аллаһтың жалғыздығынан бас тартпай жүрген жерін бойлай «Жалғыз!», «Жалғыз!» деп ұрандаумен болды».70 Ибн Хишам (с.ғ.): «Күн шыжып тұрғанда Умайа ибн Халаф Біләлді (с.ғ.) Мекке жазығына шығарып, шалқасынан жатқызып, жиналған халыққа оның кеудесіне үлкен тас қойғызды және «Аллаһтың атымен ант етемін, Мұхаммедтен (с.ғ.с.) тартып, атЛат пен әл-Уззге бас имесең осылай өлім жазасын тартасың» деген екен. Сонда осындай қиын сәтте де Біләл «Жалғыз!», «Жалғыз!»-депті қайталап, Ұлы Аллаһтың еш теңдессіз жалғыздығынан, Оның Елшісінен бас тартпады. 71 Сумайа (р.а.) да Жаратушының бірлігіне, жалғыздығына, құдіреттің шексіздігіне сеніп, иман келтіргені үшін өлгенше жәбірленді. Мұхажирлердің айтуынша; «Сенімі үшін алғаш қорлық көрген, зәбірленген Аммардың (ғ.с.) анасы Сумайа (ғ.с.) болды. Абу Жаһль оның кеудесін найзамен шаншып, азаппен өлтірді».72 Ибн Сад: «Ол қасиетті Меккеде алғашқылардың бірі болып ислам дінін қабылдағанның қатарында болды. Дінінен бездіру үшін оған көрсетпеген қорлығы қалмады. Бірақ, ол азаптарына шыдап бақты. Ақыры Абу Жаһль оны жанай беріп оған найза сұқты, сонда барып ол көз жұмды»- деп жазады.73

БІР ҚҰДАЙҒА ТАБЫНУДЫҢ МӘДИНАДА ӨРІС АЛУЫ Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) сәулетті Мәдинаға қоныс аударған соң Оның сахабалары мұхаджирлер мен ансарлар (ғ.с.) өз күштерімен Жалғыз Жаратушыға иман келтірушілерден құралған Ислам мемлекетін құрды.74 Аллаһ Тағала Жалғыздығын, Бірлігін 70

. Аль-Хаким бұл хадистің растығын мойындап «Аль-Мустадрак» (3/248) кітабінда келтіреді. Аз-Захаби «Сийар А лам ан-Нубала» (1/348) деген кітабта бұл хадистің шындығын айтады. Қосымша ибн Абд альИсти аб(1/145-146) және Абу Нуғайма «Халйа аль-Аулийа»(1/149) кітаптарын қараңыз. 71 «Ас-Сира» (1/318) 72 Ибн Сад «Ат-Табакат аль-Кубра» (8/264-265) 73 Ибн Сад «Ат-Табакат аль-Кубра» (8/264) 74 Мұхажирлар (ғ.с.) - Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбармен өзіне сәулетті Мәдинаға дінді насихаттау үшін, көмектесу үшін бірге келгендер, ансарлар (ғ.с.) ислам дінін қабылдаған Мәдиненің тұрған халықтары.

негіздейтін уақилар, аяттар түсірсе, Оның Елшісі (с.ғ.с.) оларды көпшілікке уағыздап, бір ғана Жаратушыға ғибадат етуге шақырды. Өзіне сенім білдіргендерден өзінің серіктері болсын немесе басқа да мұсылмандардан Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар Ұлық Аллаһтан басқаға иман келтірмейміз деген ант беруін талап етті. Құдіретті Жаратушы осы туралы былай деген: ِ َّ ِ ‫ْن‬ َ ‫يا أَيُّ َها النَّبِ ُّي إِذَا َجا‬ َ َ‫ات يُبَايِ ْعن‬ ُ َ‫ءك ال ُْم ْؤِمن‬ َ ‫ك َعلَى أَن َّال يُ ْش ِرْك َن بالله َش ْيئا َوَال يَ ْس ِرق‬ ٍ َ‫وَال ي ْزنِين وَال ي ْقتُ لْن أَوَال َد ُه َّن وَال يأْتِين بِب ْهت‬ ‫ان يَ ْفتَ ِرينَهُ بَ ْي َن أَيْ ِدي ِه َّن َوأ َْر ُجلِ ِه َّن َوَال‬ ُ َ َ َ ْ َ َ ََ َ َ ِ ‫وف فَ بايِعه َّن واست ْغ ِفر لَه َّن اللَّه إِ َّن اللَّه غَ ُف‬ ٍ ‫ك فِي معر‬ ِ ‫يم‬ َ ُ ْ َْ َ ُ ْ َ ٌ َ ٌ ‫ور َّرح‬ ُ ْ َ َ َ‫يَ ْعصين‬ ) ١۲ ‫(سورة املمتحنة األية‬

«Ей, Пайғамбар! Мүъмин әйелдер саған келіп, Аллаһқа ешнәрсені теңемеуге, ұрлық істемеуге, зина жасамауға, балаларын өлтірмеуге (надандық кезінде қыз баланы намыстанып өлтіріп тастайтын жағдайлар болған), басқа біреудің баласын өз байына телімеуге, сен бұйырған жақсы істерден бас тартпауға серт берсе, сен де оларға серт бер, олар үшін Жаратқаннан жарылқау тіле. Аллаһ, ақиқатында, өте кең пейілді, өте мейірімді».75 Бұл аятта Аллаһқа сенім білдіруші әйелдердің беретін анты туралы айтылса да, Жаратушының Елшісі (с.ғ.с.) осы антты ер азаматтардың келтіруіне де рұқсат берген. Убада ибн Ас-Самит бірде ұлық Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) серіктерінің арасында отырып әйелдерге түсірілген: «егер саған иман келтірген әйелдер келсе,- деген аяттағыдай сендер маған ешуақытта Аллаһқа серік қоспаймыз, ұрлық, зинақорлық жасамаймыз, балаларымызды өлтірмейміз деп уәде, ант беріңдерші. Өз антына уәдесіне берік болғандарыңа Аллаһ тағаладан сый бар. Ал антын бұзғаны үшін әркім жазасын тартады...» Тіпті бұл дүниеде Аллаһ оны жазаламаса да, бәрібір түбінде Аллаһтың алдында сол үшін жауапқа тартылады. Егер Ол қаласа кешіреді, қаламаса жазасын береді»76- дегенін әңгіме етеді. Имам ибн Касир (с.ғ.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) қасиетті Құранның аятында айтылғандай мұсылман әйелдердің антын қабылдағаны туралы көптеген хадистерді жеткізді.77 Осы туралы Ұлық Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) жұбайы Айша (р.а.) да, оның нағашы апасы Сальма бинт Кайс 78 де, Амайма бинт 75

Сүре 60, 12 аят Аль-Бухари (18), (3892), Мүслім, ан-Насаи (7/128) 77 Аль-Бухари (4891) және Ибн Маджа (2874) 76

Рукайа79 Умм Атыйя80 Райта бинт Суфйан Аль Хузаийа81 да және ибн Аббас (ғ.с.) да айтқан.82 Жоғарыда айтып өткен Убада ибн-Самиттің әңгімесінен Жаратушы Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) әйелдерден де, ер азаматтардан да ант қабылдағанын білдік. Айтқанымыздың дәлелі ретінде Ауфа ибн Малик әлАшджаның (ғ.с.) хадисіне көз жүгіртейік: «Бірде біз жеті-тоғыз адам Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) жанында едік. Ол бізге: - Аллаһтың Елшісіне (с.ғ.с.) ант бермейсіңдер ме?-деді. Біз айттық: - Біз саған ант еттік қой, О, Аллаһтың Елшісі - дедік. Ол тағы да: - Аллаһтың Елшісіне (с.ғ.с.) ант бермейсіңдер ме? - деді. Сонда біз оған қолымызды созып: - Біз саған ант бердік, О, Ұлық Аллаһтың Елшісі. Тағы да қандай ант берейік қазір саған? - дедік. Ол (с.ғ.с.): - Аллаһтың бірлігіне, Оған ешқандай ортақ қоспай құлшылық етеміз деп бес мезгіл намаз оқимыз, әкімдерге бағынамыз деп ант беріңдер,-деді. Бізбен бірге болған біреудің қолындағы таяғы жерге түсіп кеткенде, Ол ешкімге «әперші» демегеніне мен куәгер болдым».83 2. Анас ибн Мәлік айтқандай, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар өзінің елшілерін қатыгез билерге Аллаһтың бірлігін мойындатып, иман келтіруге насихат жүргізу үшін жіберді. Уағыздаушыларды, ұстаздарды, қарттарды, әмірлерді Аравияның түпкір-түпкіріне жіберіп, оларға Әлемнің Тәңірі бір ғана Аллаһқа ғибадат етуге адамдарды шақыруды ұйғарды. Жаратушы Аллаһтың пайғамбарының Персияның 84 билеушісіне , Византия император-цезарына, Абиссинияның Негусына, басқа да күшті, қатыгез билеушілерге Жалғыз Жаратушыға тағзым етуге шақырушы үндеу хаттар жібергені туралы Анас ибн Мәлік хабарлайды. Барлық әміршілерден тек

Ахмад (6/379-380, 422-423) Ахмад (6/357) және ан-Насаи (7/134) 80 Аль-Бухари (4892) және Мүслім (6/238) ан-Наваидің түсіндіруімен 81 Ахмад (6/365) 82 Аль-Бухари (4895) және Мүслім. 83 Сүре 3, 64 аят 84 Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың Персі әміршісіне жіберген үндеуін Ибн Касирдің «аль-Бидайа ва анНихайа» атты кітабінен оқи аласыздар. 79

Негус қана өзгешеленіп, ол бақилық болғанда пайғамбар (с.ғ.с.) оның жаназасын шығарып, намаз оқиды. Пайғамбардың (с.ғ.с.) үндеу хаттарының негізі − әміршілерді, билеушілерді Аллаһтың Жалғыздығына сендіріп, Соған ғана құлшылық етуге шақыру еді. Мысал ретінде Пайғамбардың (с.ғ.с.) Византия императорына жолдаған үндеуін келтірейік. «Аса қамқор, ерекше мейірімді Аллаһтың атымен бастаймын! Аллаһтың құлы мен Елшісі Мұхаммедтен (с.ғ.с.) Римнің әміршісі Гераклиуске. Тура жолдағылардың барлығына рақым болсын! Мен саған исламды қабылдауды ұсынамын. Исламды қабылдасаң тыныштықта, сақтықта, боласың. Ұлық Аллаһ саған берер сыйын, ризығын екі есе арттырады. Егер бас тартсаң өз күнәңмен қоймай, өзіңнің дихандарыңның да күнәсін көтересің»85 «Ей, кітап иелері! Бәрімізге ортақ бір сөзді ғана - Аллаһқа ғана сиыну, оған еш нәрсені тең келтірмеу, Құдай тұрғанда өзіміздің әлдебіреулерімізді Тәңір тұтып, табынбау сияқты ортақ бір сөзді ғана тұтынайық, - де. Егер олар бұдан бас тартса, онда: Ей, қауым! (яһудилер мен насаралар қауымы), біздің мұсылман екенімізге куә болыңдар».86 Цезарьға үндеу жеткенде, ол Иерусалимге сауда жүргізуге керуенмен келген құрайыштарды алдына келтірді. Солардың ішінде Абу Суфйанда бар еді. Бұл уақытта Құдіретті Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Абу Суфйанмен және құрайыштармен Худайбийа келісіміне қол қол қойғаннан кейін болған еді. Император Абу Суфйаннан: - Ол нені әмір етті? - деп сұрады. Абу Суфйан оған жауап берді: - Ол: «Бір ғана Аллаһқа тәуба етіп, Оған ешқандай серік қоспаңдар және ата-бабаларыңның айтқандарынан бас 85

Пайғамбар (с.ғ.с.) өздерінің әміршісіне қарап Аллаһқа серік қосқан кедей, қарапайым адамдардың күнәсін де императордың мойнына жүктелетіні туралы айтады. Әміршілер Аллаһтың алдында өз күнәларымен қоса оның айтқанынан шықпай, Құдайдың бірлігін мойындаған, шындықтан бас тартқан қол астындағылардың да күнәлары үшін жауап береді. Бұл зор әділеттілік. Жаратушы айтқан: «Мейілдері, өздері жасаған күнәларын түгелдей, білместіктен (басқаның азғыруымен) жасаған күнәларының бір бөлігін көтеріп бара берсін. Жауапкершіліктерінің сұмдығын қараңдаршы»(Сүре 16, 25 аят). Ал Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) былай деген: «Тура жолға шақырғандар, оның соңынан ергендерден сыйлық алады және бұл сыйлықтан ергендердің үлесі еш кемімейді. Ал кімде-кім адастырса, онда оның соңынан ергендердің барлық күнәсі оған ауысады және одан олардың күнәсі еш азаймайды». 86 Сүре 3, 64 аят

тартыңдар»-деді. Тағы да ол намаз оқып, әділетті болып, сабырлылық сақтап, туған-туысқан, жекжаттарыңа қамқорлық жасаңдар-деді» деп жауап берді Абу Суфйан. 87 Амра ибн Аббастың (ғ.с.) хадисінде Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) оны: туыстармен қатынасын үзбей, пұттарды жойып, ешкімді ортақ қылмай Жалғыз Жаратушыға бас ию үшін жіберген деп айтқаны туралы айтылған.88 Жафар ибн Талиб (ғ.с.) Абиссинияда Негустің алдында сөйлеген сөзінде: «Біз Жаратушы Аллаһ бізге Елшісін (с.ғ.с.) жібергенше білгенімізді істедік. Ол өзіміздің арамыздан шыққан. Бәріміз оның ата-тегін және оның адал, сенімді, ақылды екенін білетінбіз. Ол бізді Аллаһтың ақ жолына түсіп, бір ғана Жалғыз Жаратушыға тағзым етуге, біздің аталарымыз табынған тастар мен пұттардан бас тартуға шақырды»-деген89 . Абу Суфйан (ғ.с.) Византия императорына Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар туралы айта келіп: «Ол, Жалғыз Аллаһқа ғана құлшылық етіп, Оған серік қоспауға және әкелерінің айтқанынан бас тартуды айтты»-деген.90 Абу Умама (ғ.с.) Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың «Аллаһ мені халыққа рақымшылық жасау үшін татулықты уағыздаушы ретінде жіберді. Құдіретті және Ұлық Жаратушы маған сыбызғы, шоқынған крестерді, кесір, кесел, бұзықтарды жоюға әмір етті» - дегенін айтады. Құрайыштардың қариялары Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) өздерінің табынып жүрген пұттарына қарсылық көрсеткенін, жақтырмады. Олардың әлсіздігі Қасиетті Құранда әшкереленді. Пайғамбар (с.ғ.с.) өзінің адал, әділ, ісін бұлжытпай орындап, жасырып та, ашықтан-ашық та халықты олардан бас тартуға шақырды. Абу Талиб (ғ.с.) ауырып жатқанда, арасында Абу Жахл бар бір топ құрайыштардың келгені туралы ибн Аббас (ғ.с.) жеткізді. Олар Абу Талибке (ғ.с.): - Сенің жиенің біздің құдайымызға қарсы. Істеген ісі айтқан сөздері бізге жағымсыз. Оған біреуді жіберіп, әрекетіне тыйым салдыр, - дейді. Абу Талиб (ғ.с.) Аллаһтың Елшісін (с.ғ.с.) шақыртып, оған:

87 88 89 90

Аль-Бухари (6) келтірген ұзын аяттан үзінді. Ахмад (1/262) қараңыз. Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с.) деген тарауды қараңыз. Сол тарауды қараңыз. Сол тарауды қараңыз.

- Саған сенің халқың наразы ғой, жиен? Сен олардың Құдайына тіл тигізіп, неше түрлі сөз айтатын көрінесің?-дейді Сонда Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.): - Нағашы! Мен бұлардан жалғыз ғана сөз естігім келеді. Егер олар соны айтса арабтар олармен бірге бұлардың дінін ұстап, ал өзге діндегілер бұларға алым-салық төлейді - дейді. Абу Талиб (ғ.с.): - Оу, менің бауырымның баласы, ол қандай сөз?-дейді. Аллаһтан басқа Құдай жоқ - дейді Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Сол уақытта құрайыштар орындарынан тұрып, тарай бастады. Кетерінде: Барлық құдайды бір Құдаймен алмастырғысы келе ме? Шынында, бұл өте қызық екен!91 - дейді олар. Жаббар ибн Абдулла (ғ.с.) құрайыштардың: «Бұл адам араларымызға іріткі салып, алауыздық туғызып, біздің дінімізді даттады. Білгір балгер, көзбояушы, ақын біреу оған барып сөйлессін, көрейік, не деп жауап берер екен дегенді айтады. - Мұны тек Утба ибн Рабииа ғана жасай алады - дейді. жиналған жұрт.- Абу аль Валид, сен барасың. Утба Пайғамбарға (с.ғ.с.) келіп: - Мұхаммед, сен жақсысың ба жоқ (сенің әкең) Абдулла жақсы ма? Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) үндемеді. - Сен жақсысың ба жоқ (сенің атаң) Әбдімүтәліп жақсы ма? деп тағы да сұрады, Утба пайғамбардан (с.ғ.с.). Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) тағы да үндемеді. Сонда Утба: - Егер Сен оларды жақсы деп қадірлесең, біліп қой, олар сен даттап, жамандап жүрген құдайларға табынған. Ал егер сен өзіңді олардан артық санасаң, баршаға естіртіп айт, халық естісін. Аллаһтың атымен ант етемін, сенен басқа халқымызға зиян келтірген ешкімді көргеніміз жоқ. Сен біздің ауызбіршілігімізді бұзып, арамызда алауыздық туғызып, өзімізді даттап, арабтардың алдында бізді масқара еттің. Құрайыштардың арасынан көзбояушы, балгер шығыпты деп олар өсек таратып жүр. Аллаһтың атымен ант етемін, екіқабат әйелдің ғана айтқаны жетіп жатыр, бздің бір-бірімізге қолымызға, семсер алып айқасқа шығып, бір-бірімізді жоюға! Сен қаласаң, біз жиналып, сені ең бай құрайыш етейік. Егер әйел алғың келсе, құрайыштардың ішінен 91

Ахмад (1/362), ат-Тирмизи (3232),ибн Жариф (23/165)

көңіліңе жаққан, ұнатқаныңды алып берейік. Керек болса он қызға үйлендірейік -дейді. Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.): - Сен айтып болдың ба ?- деді. - Иә, - деді Утба. Сонда Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) оған «Фуссилат» сүресінің алғашқы он үш аятын оқып берді. «Аса мейірімді, ерекше рақымды Аллаһтың атымен бастаймын! Ха, мим. (Бұл) өте рақымды, мейірімді Аллаһ тарапынан түсірілген, аяттары өте түсінікті, (оқи) білетіндер үшін араб тілінде жазылған Құран. Ол (мүъминдерге) қуанышты хабар әкелді, ал (кәпірлерді) ескертеді. Бірақ олардың көбі бұған теріс бағады. (Сондықтан да) бұған құлақ салмайды. «Біздің жүрегімізде сен насихаттаған нәрселер үшін перде ұсталған, құлағымыз қағыс. Сенімен біздің арамызда перде бар. Сен де өз ісіңмен бол, анығында, бізде өз ісімізбен боламыз» - дейді көпқұдайшылдар»-әрі қарай пайғамбар оқуын жалғастырып: - (Осы баяндаудан соң) олар теріс бақса: «Сендерді Ад және Самуд қауымының басына түскен жазаға ұқсас азаптан сақтандырамын» 92де – деген аятқа келгенде Утба: - Болды, болды. Сенде басқа айтар ешнәрсе жоқ па?-деп айқай салды. -Жоқ, -деді Пайғамбар (с.ғ.с.) Утба құрайыштарға қайтып келгенде, олар одан: - Не болды? Қалай? - деп сұрайды. Ол: - Сендердің маған айтқандарыңның бәрін айттым, - деді. - Саған жауап қатты ма? - Жоқ. Қағбаны тұрғызғанның атымен ант етем! Оның айтақандарына ад және самуд халықтары тап болған жазадан сақтану керек екендігі туралы ескерткенінен басқа ешнәрсе түсінбедім,-деді. - Ой, сорлы! Сенімен араб тілінде сөйлессе де, сенің ешнәрсе түсінбегенің қалай? - Аллаһтың атымен ант етемін, жаза туралы айтқанынан басқа ешнәрсеге түсінбедім-деді ол.93 92

Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) «Фуссилат» сүресінің алдыңғы 13 сүресін оқыды. Бұл хадис «аль-Муснада» (101) және Ибн Касир (7/151) жазылған тағы қараңыз: «аль-Мунтахб мин Муснад Абд ибн Хамид» (1141). 93

Бұл қаруы қатал сын мен келемеждеу болған рухани және идеологиялық күрес еді. Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) мүшріктердің қателесетінін, надандықтарын әшкерелеп, олардың келтірген дәлелдерінің түкке тұрмайтынын, бос әуре екенін көңілдеріне қонымды етіп айқындап берді. Ол оларға әркімнің өзінің тағдырына байланысты өмір кешетінін, өлуге тиістілердің өліп, мәңгілікке ие болғандардың өмірін жалғастыратынын анық түсіндірді! Пайғамбардың (с.ғ.с.) үздіксіз жүргізген еңбегі зая кетпеді. Құрайыш, Аус, Хазрадж және басқа да араб тайпаларынан мыңдаған адамдарды Аллаһтың хақ жолына түсірді. Жаратушы Аллаһ олардың жүректерін ашып, Жаратушының бірлігінің шынайы шындық екенін мойындауға және өздерінің пұтқа табынғандарының негізсіздігін, оның қауіптілігін көздеріне көрсетті. Аллаһ Тағаланың Елшісінің (с.ғ.с.) және оның серіктерінің (ғ.с.) жалған құдайға бас иіушілерінен, пұтқа, жансыз тұлғаларға табынушылармен күрестері осындай жеңістерге жетті. Мұсылмандар күшіне еніп, өз мемлекетін құрғаннан кейінгі Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) алдына қойған мақсаты адам дүниеге келгелі қауіп туғызып келе жатқан мүшріктермен күресу, адамдарды осы күнәкарлықтан арылдыру болды. Аллаһтың нағыз құлы Ибраһим (ғ.с.) имам былай деген: ِ ‫ْن َكثِيرا‬ ِّ ‫ام َر‬ ِّ ‫َر‬ ْ َ‫ب إِنَّ ُه َّن أ‬ ْ ‫اجنُْبنِي َوبَنِ َّي أَن نَّ ْعبُ َد األ‬ ْ ‫اج َع ْل َه َذا الْبَ لَ َد آمنا َو‬ ْ ‫ب‬ َ َ‫َصن‬ َ ‫ضلَل‬ ِ ‫ِّم َن الن‬ )٥٣–٥٦ ‫َّاس ( سورة إبراهيم‬

«Тәңірім! Бұл мекенді тыныштық мекені етіп бер (Меккені). Мені де, менің ұрпақтарымды да пұтқа табынудан аулақ ет. Тәңірім! Олар (пұтқа табынушылар) сөз жоқ, көптеген адамды аздырды. Егер маған кім ілессе, ол менің дінімдегілер. Ал әлдебіреулер мені тыңдамаса, егер оған кешірім жасаймын, қайырымдылық етем десең, әрине, еркің».94 Абдулла ибн Масғуд (ғ.с.) пайғамбар қасиетті Меккеге келгенде, Қағбаның айналасында үш жүз алпыс жансыз бейнелердің мүсіндерінің тұрғанын айтады. Ол: «Шындық келді, жалғандық жойылды. Шындық келді, жалғандыққа жол жоқ»95деп қолындағы таяғымен оларды қирата бастады. 94 95

Сүре 14 35-36 аяттар Бухари (2477),)4287),(4720); Мүслім, Термізі (3138);Ахмад (1/377)

Абу ат-Туфайл Амр ибн Уасил (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) қасиетті Меккені алғаннан кейін Халид ибн ал Уалидті (ғ.с.) әл-Узза пұты тұрған Нахлға жібереді. Ол пұт үлкен үш тіреуге орналасқан еді. Халид оларды қиратып Пайғамбарға (с.ғ.с.) істеген ісі туралы айтқанда, Пайғамбар (с.ғ.с.) оған: «Қайтадан бар, жөнді ешнәрсе істемепсің» - деді. Халид қайтып барғанда абыздардың: О, Узза! - деп дауыстап тауға қарай жүгіргенін көріп, ол да сол жаққа бет бұрды. Көпшілік жиналған жерге келген Халид шашы жалбыраған жалаңаш әйелдің өз басына өзінің құм шашып отырғанын көрді. Халид оны семсермен өлтіріп, өзінің көргенін, істеген ісін Аллаһтың Елшісіне (с.ғ.с.) жеткізгенде Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) «Ия, ол әл-Узза болатын» деді. 96 Өмір бойы Аллаһтың адал Елшісі (с.ғ.с.) халықтың жетекшісі олардың қамын ойлап, пұттарға, молаларға табынып, жалбарынудан сақтандырды. Жундаб инб Абдулла әл-Баджали (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) бахилық болуынан бес күн бұрын былай дегенін келтіреді: «Сендердің араларыңнан менің ерекше жақсы көретінім жоқ екеніне Аллаһты куәгерлікке шақырамын. Аллаһ Ибраһимді сүйіп таңдап алғандай мені де өзінің сүйіктісі етті. Ал егер менде сендердің араларыңнан біреуіңді ерекше жақсы көрген болсам, ол Абу Бәкір болар еді.Тыңдаңыздар, пайғамбарлардың, сопылардың молаларына табынбаңдар. Молаларды табынатын орын етпеңдер. Мен сендерге тыйым салам» 97 Усама ибн Зайд (ғ.с.) Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) қатты науқастанып жатқан кезінде өзінің серіктерін шақырғанын айтады. Олар келгенде Оның беті Муафир98 жамылғысымен жабылған еді. Пайғамбар (с.ғ.с.) бетін ашып: «Аллаһ өздерінің пайғамбарларының моласын табынатын жер еткені үшін иудалармен христиандарға лағнет айтты» - деді. 99

Ибн Касир (7/429-430), Ан-Насаи «ас-Сунан аль-Кубра». Қараңыз: Тухфа аль-Ашраф» (4/235).

.Мүслім.Абу Аван «аль-Мүснад» (1/104) ат-Табарани «аль Мүджам аль-Кабир «(2/180), Ибн Сад «Табакат аль Кубра» Қараңыз: «Тухфа аль-Ашраф» (2/443). 98

Мүафир-Иеменде өмір сүрген тайпа. Қараңыз: Ибн аль-Асира «ан-Нихайа фи Гариб аль-хадис» Ахмад (5/214), ат-Табарани «аль-Мұджам аль-Кабир» (1/127), ат-Тайалиси «аль-Мүснад»(634) кітабында 99

Осы айтылғандардан соң біз өзімізге өте маңызды бір сұрақты мықтап түсініп алғанымызды қалаймын. Қасиетті Құраннан бізге белгілі пайғамбарлар туралы келтірілген әңгімелерден, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың өмірінен алынған мысалдардан Аллаһтың Елшілерінің (ғ.с.) халықтарды ең алдымен Жалғыз Аллаһқа иман келтіруге шақырып, пұтқа табынушылықты және оның пайда болу себептерін жоюға зор ынта жасағанын көреміз. Аллаһтың бірлігіне шақыру - олардың өмірінде зор орын алып, дәлелді қажет етпейтін бұл сенімінің нықталуы, олардың алдына қойған мақсаты болды. Неліктен біз пайғамбарлардың уағыздары адамдарды жақсылыққа бастап, жамандықтан сақтандырады дейміз? Себебі - бір Құдайға құлшылық ету үлкен жақсылық, ал пұттарға, жалған құдайларға табыну - барып тұрған кесір, жаманшылық. Аллаһтың Елшілері (ғ.с.) жалған құдайға табыну - барып тұрған әділетсіздік деп санап онымен күресуді алғашқы мақсат оятып, қатыгез, арамза әміршілерімен күресуді - қосымша жасалатын іс деп тапты Пайғамбарлар (с.ғ.) бір өкіметті екінші өкіметке ауыстыруға талаптанған жоқ. Олардың алдына қойған басты мақсаты халықтарды өз дініне сендіріп, бір ғана Жаратушының барлығына бет бұрғызу еді. Аллаһ айтқан: ‫شاء‬ َ َ‫ك لِ َمن ي‬ َ ِ‫إِ َّن اللّهَ الَ يَغْ ِف ُر أَن يُ ْش َر َك بِ ِه َويَغْ ِف ُر َما ُدو َن َذل‬ ) ‫(سورة النساء األية‬

«Аллаһтың кешірмейтін күнәсі өзіне басқа бірдеңені теңестіріп, (әлденелерді) Тәңір тұту. Одан басқа күнәларды, егер ықыласы ауса, кешіреді. Демек, кімде-кім Аллаһқа әлденені теңестіреді екен - ол зор күнәкар»...100. Тағы Аллаһ былай деген: ِ ِ )٧۲ ‫َّار(سورة المائدة اْلية‬ َ ‫يُ ْش ِر ْك بِاللّه فَ َق ْد َح َّرَم اللّهُ َعلَيه ال‬ ُ ‫ْجنَّةَ َوَمأ َْواهُ الن‬ «Оның (Аллаһтың) бірлігіне кім күмән келтіріп, өзіне теңдес Тәңір іздесе, Аллаһ оған жәннатты харам етеді. Оның орны тозақ болады»-деген.101 ِ ٍ ‫الريح فِي م َك‬ ‫ان‬ َّ ‫َوَمن يُ ْش ِر ْك بِاللَّ ِه فَ َكأَنَّ َما َخ َّر ِم َن‬ َ ُ ِّ ‫الس َماء فَتَ ْخطَ ُفهُ الطَّْي ُر أ َْو تَ ْه ِوي بِه‬ 100 101

Сүре 4, 48 аят Сүре 5, 72 аят

)۱۰‫(سورة الحج اْلية‬

ٍ ‫َس ِح‬ ‫يق‬

«Кімде-кім Тәңірге теңдес іздесе, ол бейне аспаннан құлағандай халге ұшырайды. Оны құстар қағып әкеткендей (жемтік еткендей), әйтпесе, жел ұшырып, айдалаға апарып тастағандай болады».102 Көп құдайға табынушылық адамдардың көңілін жайлаған уақытта, олардың рухани құлдырауына әкеп соққанымен қоймай, қоғамның экономикалық жағдайына да, саясатына да кері әсерін тигізбей қоймайды. Осындайда душар болған қоғамды қалайша түзеуге болады? Пайғамбарлар (ғ.с.) халықты жаманшылықтан төніп тұрған қауіптен сақтау үшін олардың сана-сезімдерін, түсініктерін жөнге келтіріп, тазарту үшін әр түрлі әдістерді қолданды. Әрине, әрбір ақылды адам осылай істер еді. Өзіңнің бір сәт көз алдыңызға денеңізде өрмелеп бара жатқан жыланды және құмырсқаларды елестетіңізші. Өзіңізді ажалдан сақтап қалу үшін әуелі жыланды құрту, тіпті өлтіру керек екені ойыңызға түседі емес пе? Себебі, жылан мыңдаған құмырсқадан қауіпті немесе сіздің алдыңыздан аранын ашқан жолбарыс және тышқандар шықты делік. Әрине, сіз алдымен бар күшіңізді жолбарыстан құтылуға жұмсап, құрбақалармен бірге сізге тап берейін деп тұрған тышқандарға көңіл онша бөлмейсіз. Егер сіз жолға шығып, сіздің алдыңыздағы жол екі айырылады делік. Бірінші жолда тастарды ерітіп, ағаштарды күйдіріп, оттың сұйығын жан-жаққа шашыратып тұрған жанартау бар, ал екінші жолда өңкей тікенек қаптаған жол және күн де ыстық, шыжып тұр делік. Әрине, сіз екінші жолмен барасыз. Себебі тікенектерді абайлап басып, басыңызды қалқалап, барам деген жеріңізге жетесіз. Бұл жолда айтарлықтай өлім қаупі жоқ. Әрбір жаңа пайғамбарлардың үндеулері және Аллаһтың таңдағандарының Құдайдың бірлігі Жалғыздығына құлшылық етудегі күрестері, олардың көпқұдайшылықты мойындаудың барлық күнәлардан жаман екенін, оның ауырлығы жағынан оған теңдес күнәнің жоқтығының дәлелі. Әрбір жаңа пайғамбарлардың үндеулері және Аллаһтың таңдағандарының Құдайдың бірлігі Жалғыздығына құлшылық етеудегі күрестері, олардың көпқұдайшылық мойындаудың 102

Сүре 22, 31 аят

барлық күнәлардан жаман екенін, оның ауырлығы жағынан теңдес күнәнің жоқтығының дәлелі. Әр пайғамбарлардың (ғ.с.) міндеті, істерін өз халқының сенімін түзу жолға салудан, мүшріктермен, көпқұдайшылдармен күресуден бастағанын тағы да қайталап айтқым келеді. Бірнеше себептер олардың өз жұмыстарын осылай оймен, ақылмен ойластырып, бастауын қажет етті. Соларға тоқтап өтейік, біріншіден мүшріктердің ойдан шығарған жалған пікірлерінен, лақап дүниетанымдарынан келетін зақымдық әділетсіздіктен туатын зияншылықтан мың есе артық еді. Осы айтылғанмен келіспегендер пайғамбарлардың (ғ.с.) даналығына күмән келтіргенін өздері де байқамай қалатын шығар. Аллаһ біздерді мұндай адасушылықтан сақтасын! Мүшріктерден келетін жаманшылық бай, кедей деп таңдамайды, адамдардың бәріне бірдей әсер етеді. Жансыз тұлғаға, молаларға, жалған құдайларға табынған билер, әміршілер шіркеулер салдырып, пұттарға табынуға жағдай туғызып, қыруар құрбан да шалып жатты. Олардың көбі бұл құдайларын өз жеріне қол ұшын беріп көмектесетін де, қажет болса жазалайтын да теңдесі жоқ бір ғажайып, алып күш деп санады. Ал енді біреулер құдіретті Аллаһтың алдында өздерінің алға қойған мақсаттарының орындалуына, іске асуына бұл құдайлар оларды қолдап, солар үшін жалбарынады, яғни, дәнекерлік жасайды деп түсінді. Осы орайда өзін құдаймын деп санаған Перғауынның: ) ‫ال أَنَا َربُّ ُك ُم ْاألَ ْعلَى (سورة النازعات األية‬ َ ‫فَ َق‬ «Сендердің Ұлы Тәңірлерің мына мен боламын!».103 – деп айтқанын мысал ретінде келтіргіміз келеді. Тағы да Ол: )‫ت لَ ُكم ِّم ْن إِلَ ٍه غَْي ِري(سورة القصص‬ ُ ‫َما َع ِل ْم‬ «Ей, шонжарлар! Мен өзімнен басқа Тәңір бар деп білмеймін»... деді104. Сонда Египеттің ақсүйектері оған: ِ ِ ِ ِ ‫وسى َوقَ ْوَمهُ لِيُ ْف ِس ُدواْ فِي األ َْر‬ ‫ك‬ َ َ‫َوق‬ َ َ‫ض َويَ َذ َر َك َوآلِ َهت‬ َ ‫ال ال َْمألُ من قَ ْوم ف ْر َعو َن أَتَ َذ ُر ُم‬ ) ‫(سورة األعراف األية‬

103 104

Сүре 79, 24 аят Сүре 28, 127 аят

«Мұсаны және оның қауымын жер бетінде пәле-жала тудыру үшін, сені және сенің құдайыңды тастау үшін қоя бергелі тұрғаның қалай?-деді»105 Өзін Құдайға теңеген патшаның бірі Килдан Намруд еді. Құдай деп табынған тастарын бұзғаны үшін Ибраһим (ғ.с.) пайғамбарды өртеуге бұйрық берген осы патша еді. Үнді, Персия әміршілері пұттарға, отқа табынған, ал Византия императоры құдай деп танығандарының суретіне икондарға, крестке табынатын. Осы айтқандарымыз Аллаһтың Елшілерінің (ғ.с.) Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың пұттар мен молаларға қатысты күресу жолдарының, бағытының маңыздылығын, дұрыстығын көрсетеді. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар оның ізін қолдайтын ұрпақтардың санасын оятып, Аллаһ Тағалаға тағзым етуге шақырып былай деп үндеу айт: ِ ‫اجنُْبنِي َوبَنِ َّي‬ ِّ ‫ام َر‬ ْ ‫أَن نَّ ْعبُ َد األ‬ ْ ‫اج َع ْل َه َذا الْبَ لَ َد آمنا َو‬ ْ ‫ب‬ َ َ‫َصن‬ ِ ‫ك غَ ُف‬ ِ ‫َّاس فَمن تَبِعنِي فَِإنَّهُ ِمنِّي ومن َع‬ ِ ‫ضلَل‬ ِ ِّ ‫َر‬ ‫يم‬ َ ْ ََ َ َ ِ ‫ْن َكثيرا ِّم َن الن‬ ٌ َ َّ‫صاني فَِإن‬ ٌ ‫ور َّرح‬ َ ْ َ‫ب إنَّ ُه َّن أ‬ )۱٣-۱٦ ‫(سورة إبراهيم اْلية‬

«Тәңірім! Бұл мекенді тыныштық мекені етіп бер (Меккені). Мені де, менің ұрпақтарымды да пұтқа табынудан аулақ ет. Тәңірім! Олар (пұтқа табынушылар) сөз жоқ, көптеген адамды аздырды. Егер маған кім ілессе, ол менің дінімдегілер. Ал әлдебіреулер мені тыңдамаса, егер оған кешірім жасаймын, қайырымдылық етем десең, әрине, еркің».106 Оның Даналығының, Ақылдылығының, Зерекшілдігінің белгісі. Шынайы шындықтың түбіне жеткен Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар Аллаһтан көп залалдық, зияндық әкелетін әміршілердің зорлық зомбылық басынушылығынан өзін сақтауды, қорғауды сұрап жалбарынды. Екіншіден, Аллаһ Тағала Өзінің Елшілерін (ғ.с.) адамдарды тек қана жақсылық, қайырымдылық жасауға үйрету үшін ғана

105 106

Сүре7, 127 аят Сүре 14, 35-36 аяттар

емес, оларды Аллаһтың қаһарынан, жаманшылықтан сақтану керектігін ескерту үшін де жіберді. Жаратушы Аллаһ айтқан: ِ ‫َكا َن النَّاس أ َُّمة و‬ ِ ِ ِّ َ‫ين ُمب‬ ‫ين‬ َ ‫اح َدة فَ بَ َع‬ َ ُ َ ‫ين َوُمنذ ِر‬ َ ‫ش ِر‬ َ ِّ‫ث اللّهُ النَّبي‬ )۲۰۱ ‫(سورة البقرة اْلية‬

«...Адамдар бір ғана қауымда еді (кейін олар сенушілермен дінсіздерге жіктелді). Сонан соң Аллаһ (біреулеріне) қуанышты хабар жеткізетін, (енді біреулерін) тозақтан сақтандыратын пайғамбарлар жіберді»...107 Тағы да Ұлық Жаратушы былай деген: ِ ِ ِ‫َوَما نُ ْر ِسل ال ُْم ْر َسل‬ ٌ ‫َصلَ َح فَالَ َخ ْو‬ َ‫ف َعلَْي ِه ْم َوال‬ ْ ‫آم َن َوأ‬ َ ‫ين فَ َم ْن‬ َ ‫ين َوُمنذ ِر‬ َ ‫ين إالَّ ُمبَ ِّش ِر‬ َ ُ )‫ن(سورة األنعام األية‬ َ ‫ُه ْم يَ ْح َزنُو‬ «Пайғамбарларды Біз тек (мүъминге) қуанышты хабар жеткізуші, (кәпірді) ескертуші етіп қана жібереміз. Иман айтқан, іс-әрекеттерін түзеген адамдарға қайғы да өкініш те жоқ».108 Құдіретті Аллаһ айтқанын тағы да нығыздап: ِ ِ ِ ِّ َ‫ين إَِّال ُمب‬ ) ٦٥‫ين (سورة الكف األية‬ َ ‫ين َوُمنذ ِر‬ َ ‫ش ِر‬ َ ‫َوَما نُ ْرس ُل ال ُْم ْر َسل‬ «Пайғамбарларды Біз тек (имандыларға) қуанышты хабар жеткізуші, (күнәкарларды) ескертуші етіп қана жібереміз..»109- деген. ) ‫(سورة النساء األية‬

ِ ِ ‫ين لِئَالَّ يَ ُكو َن لِلن‬ ِّ َ‫ُّر ُسال ُّمب‬ ‫الر ُس ِل‬ ُّ ‫َّاس َعلَى الل ِّه ُح َّجةٌ بَ ْع َد‬ َ ‫ين َوُمنذ ِر‬ َ ‫ش ِر‬

«Бұрынғы пайғамбарлардан кейінгі адамдарға (пайғамбар келсе біз тәубә етер едік деп) сылтау айтпауы үшін (иланушыларға) жақсы хабар жеткізуші, (астамшылық еткендерді) ескертуші етіп, тағы да пайғамбарлар жіберіп тұрдық...»110 Ал Аллаһтың Елшісі: «Аллаһтан басқа кімге ақтық жағымды болушы еді, сондықтан Ол жақсы хабар әкелуші пайғамбарларды жіберіп отырған»-деген.111 107

Сүре 2, 213 аят Сүре 6, 48 аят 109 Сүре 18, 56 аят 110 Сүре 4, 165 аят 111 Бухари (7416), Мүслім )2/1136), Ахмад (4/238) Ад-Дарами (2233) 108

ِ ِ ُّ ‫فَ َهل َعلَى‬ ‫ين‬ ُ ‫الر ُس ِل إالَّ الْبَالغُ ال ُْمب‬ ْ «Пайғамбарлардың міндеті тек ашық дәлелдер жеткізу ғана»112 ِ ِ ِ َّ ‫َوَما َعلَى‬ )٦٥‫ين (سورة النور اْلية‬ ُ ‫الر ُسول إ َّال الْبَ َالغُ ال ُْمب‬ «Пайғамбардың міндеті– тек түсінікті етіп жалғастыру»113 ِ ُ ‫ول إَِّال الْبَ َال‬ ِ ‫الر ُس‬ ) ‫ين ( سورة العنكبت األية‬ َّ ‫ب أ َُم ٌم ِّمن قَ ْبلِ ُك ْم َوَما َعلَى‬ َ ‫َوإِن تُ َك ِّذبُوا فَ َق ْد َك َّذ‬ ُ ‫غ ال ُْمب‬ «Егер сендер (Құранды) жасынға шығарсаңдар расында бұрынғы үмметтерде (Жазылғанды) жасынға айналдырған. Пайғамбардың міндеті ашық жалғастыру ғана»114 - деген аяттар Қасиетті Құранда жазылған. Шындықты халыққа жеткізе білу, насихат жүргізу ұлы абырой. Осындай қиында, жауапты да ізгілікті істермен жоғарғы дәрежелі пайғамбарлар (ғ.с.) ғана және олардың ізін қуушылар ғана айналысты. Осыған байланысты Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) былай деді: «Ең ауыр сынақты көтеретін пайғамбарлар, содан кейін беделді адамдар, ал олардан кейін олардан кейінгі беделді адамдар»115 Нұх (ғ.с.) пайғамбардың елі туралы Жаратушы былай деген: )۱٣ ‫(سورة النحل اْلية‬

‫ك ْاأل َْر َذلُو َن‬ َ ‫ك َواتَّبَ َع‬ َ َ‫قَالُوا أَنُ ْؤِم ُن ل‬ «(Ей Нұх!). Саған ілескендер тек қор адамдар, соған қарап біз де иман келтірмекпіз бе?-десті олар»116 )۱۱۱‫(سورة الشعراء األية‬

Салихтың (ғ.с.) жұрты туралы былай делінген: ِ ِ ْ ‫ال الْمألُ الَّ ِذين است ْكب رواْ ِمن قَ وِم ِه لِلَّ ِذين است‬ َّ ‫آم َن ِم ْن ُه ْم أَتَ ْعلَ ُمو َن أ‬ ‫َن‬ ُْ َ َ ‫ضع ُفواْ ل َم ْن‬ ْ َ َ َ‫ق‬ ُ َ َْ َ ِ َّ ِ ِ ِ َّ َ َ‫صالِحا ُّمرسل ِّمن َّربِِّه قَالُواْ إِنَّا بِما أُر ِسل بِ ِه م ْؤِمنُو َن ق‬ ‫ي‬ ْ ‫ين‬ َ ُ َ ْ َ َ ‫استَ ْكبَ ُرواْ إنَّا بالذ‬ َ ‫ال الذ‬ ٌَْ ) ٦٦- ٦٥‫آمنتُ ْم بِ ِه َكافِ ُرو َن (سورة األعراف اْلية‬ َ Оның қауымындағы дандайсыған дәулері мүъминдерді қорлап: «Салихты сендер Тәңірі жіберген пайғамбар деп білесіңдер ме?» - деді. «Оның пайғамбар екеніне біз әрине 112

Сүре 16, 35 аят Сүре 24, 54 аят 114 Сүре 29, 18 аят 115 Пайғамбарлардың өмірінен мысалдар. 116 Сүре 26, 111 аят 113

сенеміз» - деді мүъминдер. Сендер сенгенге, біз тіпті де сенбейміз» - деді әлгі өркөкіректер.117 Император Гераклиустың Абу Суфианнан (ғ.с.) Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар туралы «Оның соңынан ергендер ақсүйектер ме жоқ кедейлер ме? – деп сұрағанын еске түсірейік. Абу Суфйан (ғ.с.) «Кедейлер»–деп жауап берген. Сөз соңында Гераклиус: «Мен сенен оның соңынан ақсүйектер ерді ме жоқ кедейлер ма, деп сұрағанда сен кедейлер деп жауап бердің. Дәлірек айтқанда олар ылғи да пайғамбарлардың (ғ.с.) жолын қуушылар болатын» - деді. Дегенмен Аллаһтың Елшілерінің (с.ғ.с.) әр қайсысының өздерінің таңдап алған жолдары болды. Осы жолда оларға көптеген қиыншылықтар кездесті, бірақ солардың ауыртпалығына ортақтасушылардың саны бірен-саран ғана болды. Нұх (ғ.с.) пайғамбар тоғыз жүз елу жыл өмір сүрді. Өмір бойы Ол өзінің отандастарын Жалғыз Аллаһқа тағзым етуге шақырды, бірақ Оның соңынан аз ғана адамдар ерді. Аллаһ Тағала айтқан: )٤· ‫(سورة هود األية‬

ِ ِ ‫يل‬ َ ‫َوَما‬ ٌ ‫آم َن َم َعهُ إالَّ قَل‬

«Оған еріп иман айтқан адам аз болды»118 Ибн Аббас (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.): «Маған бірнеше қауымдарды көрсетті. Қасымда бір топ адамдар бар пайғамбарды немесе қасында бір-екі ғана адам ілескен, тіпті жанында ешкім болмаған пайғамбарды да көрдім. Кенеттен алдымнан бір топ адамдар шыққанда, бұл менің қауымым шығар деп ойладым. Бірақ, Маған: «Бұл Мұса және оның халқы деп айтылды. Тағы да бір топ жиналған адамдарды көрдім, сонда маған: «Міне мыналар сенің қауымың. Осылардың ішінен жетпіс мыңы ешқандай сұраусыз жаннатқа кіреді» - делінді.119 Аллаһның сүйіктісі Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар айғақ, дәлел келтіріп, мүшріктерге өлердей соққы берсе де, олар қасарысып адасумен болды. Ең бірінші сенім білдірген Лут (ғ.с.) еді. Осы туралы Аллаһ былай деген: )۲٦ ‫(سورة العنكبوت األية‬

ِ ‫اجر إِلَى ربِّي إِنَّهُ هو الْع ِزيز ال‬ ِ ‫يم‬ ٌ ‫آم َن لَهُ لُو‬ َ َ‫ط َوق‬ َ ُ َ َُ َ َ‫ف‬ ٌ ‫ال إِنِّي ُم َه‬ َ ُ ‫ْحك‬

117

Сүре 7, 75-76 аяттар Сүре 11, 40аят 119 Бухари (5705), Мүслім және Ахмад (1/271) 118

«Лут (Ибраһимге) иман келтірді... Мен сөз жоқ Тәңірімді іздеп сапар шегемін... Аллаһ өте үстем әрі дана»120 Лут (ғ.с.) қадірлі пайғамбар еді. Оған сеніп, ауыр жазалардан құтылушылар болды ма? Аллаһ Тағаланың айтқанына қарағанда оған сенім білдірген өзінің қыздары болуы керек. ِ ِ ِ ِِ ٍ ِِ ‫ين‬ َ ‫ين فَ َما َو َج ْدنَا ف َيها غَْي َر بَ ْيت ِّم َن ال ُْم ْسلم‬ َ ‫فَأَ ْخ َر ْجنَا َمن َكا َن ف َيها م َن ال ُْم ْؤمن‬ )۱٣-۱٦ ‫(سورة الذاريات األية‬

«Қаладағы мүъминдер (қоса жойылмасын деп) оларды шығарып әкеттік. Ол қаладан мұсылман болған Жалғыз ғана үй таптық»121 Пайғамбарлар (с.ғ.с.) туралы осы айтқандарымыздан олардың ұлылығын, даңқтылығын, даналығын, қадірлі игілікті адамдар болғанын білдік. Олардан албырттық, батырлық, шешендік, адалдық, өз ісіне жанқиярлық жағынан асып түсетін, оларға тең келетін ешкімнің болмағанын аңғардық. Олар өз халықтарына шынайы шындықты, Аллаһ Тағаланың ұлылығын, қайырымдылығын жеткізіп, оларды Аллаһтың жазасынан, қаһарынан сақтандырды, өз міндеттерін ойдағыдай орындады. Олардың соңынан еріп, ізін қуушылардың азды-көпті болуы олардың отандастардың бұл өмірдегі аз күндік қызықтарға бой бұрып, өздерінің мәнсіз мақсаттарын іске асыруға жанталасып, пайғамбарлардың (ғ.с.) айтқандарына иланбай, бас тартуына байланысты болды. Жаратушы Аллаһ Тағала: ِ ِ ِ َّ ‫و َع َد اللَّهُ الَّ ِذين آمنُوا ِمن ُكم و َع ِملُوا‬ ِ ‫َّهم فِي ْاأل َْر‬ ‫ض َك َما‬ ُ ‫الصال َحات لَيَ ْستَ ْخل َفن‬ َ َ َْ َ ِ َّ َ َ‫استَ ْخل‬ ‫َّهم ِّمن بَ ْع ِد‬ َ َ‫ين ِمن قَ ْبلِ ِه ْم َولَيُ َم ِّكنَ َّن لَ ُه ْم ِدينَ ُه ُم الَّ ِذي ْارت‬ ُ ‫ضى لَ ُه ْم َولَيُبَ ِّدلَن‬ ْ َ ‫ف الذ‬ ِ ‫ك هم الْ َف‬ ِ َ ِ‫َخوفِ ِهم أ َْمنا ي ْعب ُدونَنِي َال ي ْش ِرُكو َن بِي َش ْيئا ومن َك َفر ب ْع َد ذَل‬ ‫اس ُقو َن‬ َُ ْ ْ َ َ ََ ُ ُ ُ َ ‫ك فَأ ُْولَئ‬ )٣٣ ‫(سورة النور األية‬

«Сендердің араларыңдағы иман келтіргендерді (жақсы амал жасағандарды) Аллаһ сендерден бұрынғы (жақсы) адамдарды жер жүзінде үстем еткендей, олар да сөзсіз үстем етуді, олар үшін таңдаған дінін бекемдеп беруді, олардың қорқыныштарын жойып, аман-есен сақтауды уәде етеді. Өйткені, олар Құдайға құлшылық етеді. Тәңірге ешбір теңдес 120 121

Сүре 29, 26 аят Сүре 51, 35-36 аяттар

іздемейді. Ал осы уәдеден соң кәпір болғандар Құдайға құлшылықтан бас тартқандар болып саналады»122 Ұлық Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Қасиетті Меккеде Ислам дінін кеңінен таратып, уағыздап жүрген кезінде мүшріктер оған арабтардың патшасы бол деген ұсыныс айтқан. Бірақ ол олардың ұсыныстарынан бас тартып пұтқа, көп құдайларға табынушылармен күресін тоқтатпай, жалғастырып, халықты Аллаһтың бірлігіне сенуге, иман келтіруге шақырды. Аллаһ Тағаланың Елшісінің (с.ғ.с.) бұл істері мүшріктердің мазасын кетіріп, олар пайғамбарға (с.ғ.с.) Утбу ибн Рабианы жіберді. Ол Аллаһтың Елшісінен (с.ғ.с.): - Ау, бауырымның баласы! Сен өзің біздің біреуімізсің ғой, біздің арамыздансың, өзіңнің шыққан тегіңді, орныңды білесің. Өзіңнің халқыңа жаманшылық істеуді ойладың ба? Сен арамызда алауыздық туғызып, бізді ақылымыздан адастырып, ақымақ қылдың ғой. Біздің Құдайларымызға тіл тигізіп, дінімізді кемсітіп, аталарымызды құдайсыз дедің. Сен мені тыңда, мен саған бірнеше ұсыныс айтайын, мүмкін кейбіреулерін қабыл етерсің, – деді. Жаратушының Елшісі (с.ғ.с.): - Айт, Абу аль-Уалид, мен тыңдап отырмын - деді. - Осы істеріңнің бәрін баю үшін істеп жүрсің, біз саған ақша жинайық, арамыздағы ең бай адам сен боласың. Егер саған атақ керек болса, сен бізге көсем бол, біз сенің айтқандарыңнан шықпай, сенің рұқсатыңсыз ешқандай мәселені шешпейтін боламыз; патшалық еткің келсе, патша қылайық. Ал басың айналып қалғаннан көкейіңнен кетпей қойған жабысқақ оймен істеліп жатқан іс болса, біз сен үшін жақсы, емші тауып, бар байлығымыздан айырылсақ та сен жазылғанша әбден емдетейік. Кей кездерде адамдарды әбден арылғанша осындай рухтың билеп алатыны бар ғой,- деді Утба. Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) тыңдап: -Сен айтарыңды айтып болдың ба? –деді. -Иә, - деп жауап берді Утба. -Ендеше, сен, енді мені тыңда,- деді Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) -Айт, – деді Утба. -Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) былай деді: ‫بسم اللَّ ِه الرحمن الرحيم‬ 122

Сүре 24, 55 аят

ِ ِ َّ ‫الرحم ِن‬ ‫ت آيَاتُهُ قُ ْرآنا َع َربِيًّا لَِّق ْوٍم‬ ِّ ُ‫اب ف‬ ْ َ‫صل‬ ٌ َ‫الرح ِيم كت‬ َ ْ َّ ‫يل ِّم َن‬ ٌ ‫حم تَن ِز‬ ِ ِ ‫ض أَ ْكثَ ُرُه ْم فَ ُه ْم َال يَ ْس َمعُو َن‬ َ ‫يَ ْعلَ ُمونَبَشيرا َونَذيرا فَأَ ْع َر‬ )٤-۰ ‫(سورة فصلت األية‬ Аса мейірімді, ерекше рақымды Аллаһтың атымен бастаймын! Ха, мим. (Бұл) аса рақымды, мейірімді, Аллаһ тарапынан түсірілген аяттары өте түсінікті (оқи) білетіндер үшін араб тілінде жазылған Құран. Ол (мүъминдерге) қуанышты хабар әкеледі. Бірақ олардың көбі бұған теріс бағады (сондықтан да) бұған құлақ салмайды»123 Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Қасиетті Құранды оқып жалғастыра берді, ал Утба қолын арқасына түйістіріп, үнсіз тыңдап отырды. Соңында, Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) сәждені міндеттейтін аятты оқып, Жаратушыға тағзым етіп: -Абу аль-Уалид естиін дегеніңді естідің. Енді өзің біл деді. Утба құрайыштарына келгенде, олар ортаға алып: - Қалай болды, Абу аль-Уалид? –деп сұрады. Ол: - Мен одан бұрын-соңды естімегенімді естідім, Аллаһтың атымен ант етемін, тағы да Аллаһтың атымен ант етемін, ол көзбояушылық емес, тақпақ не болжаушылық та емес. О, құрайыштар! Мені тыңдап, маған сеніңдер. Оған өзінің істегенін істеуге мүмкіншілік беріңдер. Оған тиіспеңдер. Аллаһтың атымен ант етемін, менің естігендерімнің бәрі жақсылыққа әкеледі. Егер арабтар оны өлтірсе, онда сендер одан басқалардың күшімен құтылған боласыңдар, ал егер ол олардан үстем болса, соның арқасында дүниедегі бақытты адамдар боласыңдар!-деді. Құрайыштар дауыстап: - Абу аль-Уалид, Аллаһтың атымен ант етеміз, ол сені дуалап қойған ғой,-деді.

123

Сүре 41, 1-4 аяттар

Бұл менің өз пікірім. Енді не істейтіндеріңді өздерің біліңдер,деді Утба.124 Ибн Ысқақ ибн Аббастың (ғ.с.) бірнеше құрайыштардың жиналып,125 Аллаһтың Елшісіне (с.ғ.с.) Утбаның айтқанындай ұсыныс жасаған хадисін келтіреді. Сонда Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) былай деген екен: «Менің ізденіп жүргендерім сендердің айтқандарың емес. Мен сендерге байлық, атақ немесе билік іздеп келгенім жоқ. Аллаһ Мені сендерге жіберді,- маған Құранды түсірді сендерді (иман келтіргендерді) қуантуға, (сенімсіздерді) қорқытуға, сақтандыруға жіберді. Мен сендерге Менің Әміршімнің айтқанын жеткіздім, сендерге ақ жол көрсеттім. Менің айтқандарымды қабыл алсаңдар, онда бұл өмірде де, о дүниеде де жақсылыққа, ризалыққа ие боласыңдар. Ал сендер мені қабылдамасаңдар да Аллаһтың әміріне көшіп, оның сендермен менің арамызда төрелік жүргізгенше шыдаймын, көнемін».126 Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) кейінгі билеушілердің де көмегінен бас тартты. Ибн Ысқақ аз-Зухриден (ғ.с.) естіген мынадай әңгімесін келтіреді. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар Әмір ибн Сасаа руына келіп оларды Ұлық, құдіретті Аллаһқа иман келтіруге шақырып, өзі туралы әңгіме қозғап, таныстырыпты. Сонда Бахира ибн Фирас атты бір ер азамат: - Аллаһтың атымен ант етемін, егер мен осы құрайыштың соңына түссем, мен бүкіл арабтарды бағындырар едім. Содан деді де, Пайғамбарға (с.ғ.с.) қарап. Егер біз Сенің жолыңа түссек, Аллаһ саған қарсыластарыңды жеңуді сыйлық етсе, сенен кейін билікке біз ие боламыз ба? – деп сұрады. Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) билік бір ғана Аллаһқа тән. Кімге сыйлаймын десе, Оның еркінде, – деді. Бахира тағы да: - Сен біздің сені арабтардан жан аямай қорғағанымызды, содан кейін сен Аллаһтың ризалығымен жеңіске жеткен соң билікке біз ие болмай, басқа біреулердің ие болғанын қалайсың ба? Бізге мұның керек емес,- деді. 124

«Ас-Сира», Ибн Хишам (1/293-294) Бұлар Утба ибн Рабииа, Шайба ибн Рабииа және Абу Суфиан еді. 126 Ибн Хишам (1/295-296) 125

Сөйтіп, бұлар Пайғамбарға (с.ғ.с.) көмектесуден бас тартты.127 Пайғамбарлар (ғ.с.) бір билікті бір билікке алмастыруға келген жоқ, олар таққа таласып, өздерінше ұйым құрғысы да келген жоқ, олар адамдарды ақ жолға түсіріп, адасушылықтан, көпқұдайшылықтан құтқарып, қараңғылықтан шығаруды ғана ойлады, соған талпынды. Тіпті оларға тақты ұсынғанда да, олар одан бас тартып, өздерінің әділ істерін жалғастыра берді. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың құрайыштардың бізге патша бол деген ұсынысын қабыл алмауы айтқанымызға мысал. Бұдан бұрын да Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымызға пайғамбар-патша болуға мүмкіншілік болып еді. Онда да ол одан бас тартып құл, Елші болуды қалаған еді. Абу Хурайра (ғ.с.) айтады: «Бірде (періште) Жебірейіл (ғ.с.) пайғамбардың (с.ғ.с.) қасына отырып, аспанға қарады. Аспаннан тағы бір періште түсті, сонда Жебірейіл: - Бұл періште пайда болғаннан бастап әлі күнге дейін жерге түспеп пе еді?-деді. Жерге түскен періште: - Мұхаммед, сенің Әміршің мені саған жіберді! Сен Оның сені патша-пайғамбар еткенін қалайсың ба, жоқ құлы және Елшісі болғың келе ме? - Жебірейіл онда: - Әміршіңнің алдында кішірей, О, Мұхаммед, – деді. Пайғамбар (с.ғ.с.): - «Құл және Елші деп жауап берді»128 Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) ансарлардан, басқа да мұсылмандардан ант қабылдай отырып, олардың адалдығы үшін тек қана жұмақты тарту етуге уәде беретін. Тіпті, қиын-қыстау жағдайда да оларға жоғары дәрежелі атақты, әкімшілік, билікті немесе байлықты, өмірдегі аз ғана қызықшылықты уәделеп көрген емес-ті. Абу Масғуд әл-Ансара (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) өзінің нағашысы әл-Аббаспен (ғ.с.) Ақаба тауының бөктерінде Жетпіс ансарлармен кездесуге барғанын айтады. Пайғамбар (с.ғ.с.) ансарларға:

127 128

Ибн Хишам (1/424-425) және аз-Захаби,»ас-Сира ан-Набавий» кітабінда (189-190 беттер) Ахмад (2/231), Ибн Хиббан (2137)

- Араларыңнан біреу ғана қысқаша сөйлесін, себебі, мүшріктер сендерді аңдып жүр. Біздің осы кездесуімізді біліп қойса, сырымыз да ашылып қалады, – дейді. Сонда Абу Умма: - Мұхаммед, сен айтшы, Сенің Әміршің үшін, сен үшін, сенің серіктерің үшін біз не істеуіміз керек және сол үшін Ұлық, құдіретті Аллаһтан және сендерден бізге қандай сыйлық болады? - Мен сендердің Ұлық және құдіретті Әміршіме бас иіп, оған ешкімді ортақ қылмай, серік қоспауға және сендер мені, менің серіктерімді жасырып, бізді де, өздерің қорғанып жүргендерден қорғауларыңды қалаймын,- дейді Пайғамбар (с.ғ.с.). Ансарлар: - Ақысына біз не аламыз? - Жәннат! - дейді пайғамбар (с.ғ.с.). - Онда біз келістік,- деді олар.129 Жабир ибн Абдулла (ғ.с.): «Он жыл бойы, Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Меккеде тұрған кезінде, Указға және Маджанға халық жиналыстарына келгенде және Минаға қажылыққа барғанда оларға былай деген: - Кімде-кім мені жасырып, Менің Әміршімнің уахиларын жеткізуге көмектессе, Ол Жаннатта (сый ретінде) болады дегенді айтады. Йеменнен немесе Муджарадан Меккеге сапар шегушілерге өздерінің туыстары келіп: - Мына құрайыштан сақтан, ол сені айналдырып алады- дейтін көрінеді. Ел арасында жүрген Аллаһтың Елшісін (с.ғ.с.) олар саусақтарымен нұсқайтын. Жаратушы Аллаһ оны бізге Иасрибтен келтіргенше солай болған. Біз оған сеніп, пайғамбарды жасырдық. Ер азаматтар оған барып соның дінін қабылдады, ал ол Оларға Құран үйретті. Олар үйлеріне келіп, отбастарын Исламға кіргізді. Ақырында бір отбасында бірнеше адам мұсылман болмаған үй қалмады. Олар өздерінің қабыл алған дінін ашықтан-ашық жариялады. Бәріміз бір бас қосып отырғанда: -Қашанғы біз Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) қорқынышпен Мекке тауында жасырынып жүргеніне шыдаймыз? - дедік. Бізден жетпіс азамат Меккеге қажылық кезінде аттанып Пайғамбармен Ахаба тауының өткелінде кездесуге келістік. Бірден, екіден сол жерге жиналып біз: - О, Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.), біз саған серт беруге дайынбыз,дедік. 129

Ахмад (4/119-120)

- Көңілдеріңнің сергектігін немесе жалқаулығына қарамай айтқаныңды орындап бой ұсынамыз деп серт беріңдер. Мұқтаждықта, молшылықта да қайыр, садақа беріп, жақсылыққа үйретіп, жаманшылықтан сақтандырасыңдар, елдің алдында ұятқа қалмай Аллаһ үшін тек шындықты айтасыңдар; маған көмектесесіңдер. Мен сендерге келгенде өз әйелдеріңді, ұлдарыңды қорғағандай, мені сол қорқыныш тудырушылардан қорғайсыңдар. Ал сол үшін сендер жаннатқа барасыңдар, – деді Ол. Біз бәріміз орнымыздан тұрып серт бердік. Ішіміздегі ең жас Ас ад ибн Зурар Пайғамбардың (с.ғ.с.) қолын ұстап: -Асықпаңдар Иасрибтың тұрғындары! Оның Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) екенін білмегенде, біз түйелерімізді желіктірмес едік. Бүгінгі күні оған қолдау көрсету деген арабтардан бөлектену деген сөз. Жақсыларың өліп, сендер семсермен шапқыланасыңдар. Бұл сендер үшін Аллаһтың алдына келтірген дәлелдерің болады,деді. Ансарлар: -Бұл жерден сен кет Ас ад. Аллаһтың атымен ант етеміз, біз бұл сертімізден бас тартпаймыз және басқаға жол бермейміз- деді. -Біз орнымыздан тұрып, пайғамбарға серт бердік. Ол біздің сертімізді қабыл алып, Жәннатты сыйға тартуға уәде етті.130. Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) өздерінің серіктерін Қасиетті Құран мен сүннетке деген сүйіспеншілікке тәрбиелеп имандылықтың шарттарын үйретіп, әділ, адал болуды талап етіп, ешуақытта оларды саясатқа араласуға баулымады және оларды жоғарғы мансаппен арбамады. Хайбар соғысының алдында жиырма жыл пайғамбарлығынан кейін ғана Ол: «Ертең Мен Аллаһты, Оның Елшісін (с.ғ.с.) сүйгенге және Аллаһтың, Оның Елшісінің сүйіктісіне ту табыстаймын. Сол арқылы Аллаһ оны жеңіске жеткізеді» деп өзінің серіктеріне айтқан көрінеді. Түні бойы сахабалар ол кім екен деп өзара таласумен болыпты. Умар ибн аль Хаттаб: «Сол түннен басқа ешуақытта әмір болғым келген емес»131 деп мойындапты. Ол мінезінің қаталдығына сай, ең беделді сахабалардың қатарында болғанына қарамастан Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) оған дәрежелі атақ беруде дәлелдендірмепті; оның өзінің де ондайда талпынысы болмапты. 130

Ахмад (3/332, 339), Аль-Хаким (2/624) және Ибн Хаббан,(қараңыз: «Маврид аз-Зам ан» сть 408). АльХаким бұл хадисті растады, онымен аз-Захаби келісті. Ибн Хаджар «Фатх аль-Бари» (7/222-225 ( кітабінде бұл хадис туралы айтылған әр түрлі пікірлерді келтіреді. 131 Аль-Бухари (3009), (3701) және Мүслім (2405), Ат-Термізі (3734) және Ибн Маджа (117) жеткізген бұл хадистің инсады әлсіз.

Сол түні қандай өзгеріс болды? Неліктен ол да, басқа сахабалар да әскер басшысы болуды қалады? Әмірлікті ше? Мүмкін әрқайсысы Аллаһтың, Оның Елшісінің сүйіктісі болғысы келген шығар? Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) мұсылмандарды билікке ынтық болуға, сол үшін күресуге үйретті дейтін болсақ, онда Умар неге әмір болғысы келмеді? Жауап біреу-ақ. Пайғамбар (с.ғ.с.) өзінің серіктеріне биліктен аулақ болып, оған құмар болуға, ынтық болуға тыйым салды. Абу Хурайра (ғ.с.): «Сендер билікті аңсасаңдар, қиямет күні оған өкінесіңдер. Билікке ие болу жақсы, ал жоғалту өте ауыр»132 деп айтқан Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) сөзін келтіреді. Яғни, пайғамбар (с.ғ.с.) билікке ынтық болуға, одан дәмеленуге тыйым салған. Абдуррахман ибн Самура (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.): «Оу, Абдрахман өзіңді әмір етіп тағайындауға өтініш білдірме, сені сенің сұрауың бойынша билікке тағайындаса, бір өзің сол үшін жауап бересің. Егер сені өздері тағайындаса, онда саған көмек көрсетіледі» -деп айтқанын келтіреді.133 Осы айтылған хадистерден шығатын қорытынды шариғат бойынша лауазымдық қызметке ынтық болғандарды, әрекет жасағандарды тағайындауға болмайды. Абу Мұса әл-Ашарии бірде өзінің екі баласын ертіп пайғамбарға (с.ғ.с.) барыпты. Оның бір баласы Пайғамбарға (с.ғ.с.): - Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.), бізді Ұлық және құдіретті Аллаһ билікке берген жерге уәкіл етіп қойшы-депті, Оның айтқанын екінші баласы да мақұлдапты. Сонда Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.): - Аллаһтың атымен айтамын, біз мұндай қызметке өзін-өзі ұсынғанды, оған ынтық болып, аңсағанды тағайындамаймыз,деді. Абу Мұса: - Сені бізге шындықты жеткізуге жібергеннің атымен ант етемін, мен бұлардың сенен лауазымдық қызмет сұрайтынын білмедім,-дейді. Абу Мұса: «Мен пайғамбардың (с.ғ.с.) тісін шұқып отырып, ернін жымқырғанын байқадым» - деп айтады.

132

Аль-Бухари (7148), Ахмад (2/4048) және ан-Насан. «Адаб аль-Кады» (8/199) Ибн Хадар әкімшілік жоғарғы дәреже, байлықтың ортасында, бұйрық беріп, одан көңілі жай тауып, рахаттанады. Осыған орай билігінен айырылуда ауыр, өлген соң, о дүниге барған соң әкімшілікке ие болған өзінің істегендерінің сазайын тартады». 133 Бухари (7147), Мүслім және ан-Насай (8/198)

Сөзін әрі жалғастырып, пайғамбар (с.ғ.с.): «Біз қызметті көксегендерді тағайындамаймыз. Абу Мұса сен барасың» деді. Сөйтіп, оны Йеменге жібереді, оның соңынан Мұғазаны жіберді. Ан-Насаи келтірген хадисте Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) «Біз лауазымды қызметке өтініш білдіргендерді тағайындамаймыз»134дегені айтылады. Ибн Хаджар (с.ғ): «Бұл айтылғандардың лауазымды қызметке еріксіз тағайындалғаннан басқа барлық басшыларға қатысы бар. Мәселен билік басында отырған адам қайтыс болса, сізден басқа сол орынға лайық ешкім болмаса, халықтың жағдайы нашарлап, мұсылмандарға зияны тиетіндей жағдай туса, сіз сол жұмысты істеуіңіз керек»135 дейді. Жаратушы Аллаһ тағала барлық мұсылмандарға үлгі болатын Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға өзінен бұрынғылардың іздерінен таймауды бұйырады. Ұлық Аллаһ Әнғам сүресінде он сегіз пайғамбарлар туралы айта келіп, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға былай деді: ِ َّ َ ِ‫أُولَئ‬ )٩۱ ‫م اقْتَ ِد ْه (سورة األنعام األية‬ ُ ‫ين َه َدى اللّهُ فَبِ ُه َد‬ ْ َ ‫ك الذ‬ ُ ‫اه‬ «Құраннан тағылым тартқаным үшін мен ешкімнен ақы сұрамаймын»136 Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) Аллаһтың бұл бұйрығын бұлжытпай орындады. Ал өзінің миссиясын құдайдың бірлігін айтумен бастап, әр уақытта соған көп көңіл бөлетін. Барлық пайғамбарлардың уағыздары Ибраһимның (ғ.с.) уағыздарының туындысы ретінде іске асырылып, осыған Аллаһ тағала ерекше мән беріп, Мұхаммедке (с.ғ.с.) Ибраһимнің (ғ.с.) жолын ұстауға бұйрық бере отырып, былай деді: ِ ِ ِ‫ك أ‬ ِ ‫َن اتَّبِ ْع ِملَّةَ إِبْ ر ِاه‬ ‫ين‬ َ ‫ثُ َّم أ َْو َح ْي نَا إِلَْي‬ َ ‫يم َحنيفا َوَما َكا َن م َن ال ُْم ْش ِرك‬ َ َ )۰۲۱ ‫(سورة النحل األية‬ «Сонсоң да саған «Хаққа бейім Ибраһим дініне ілес, ол көпқұдайшыл емес»» -деп аян еттік.137 Бұл пайғамбардың (с.ғ.с.) жолы Жалғыз Аллаһқа тағзым етіп, мүшріктермен күресу. Осы жолға түскендердің бәрі ең алдымен халықты құдайдың бірлігіне иман келтіруге шақыруы керек. 134

Бухари (7149), Мүслім және ан-Насаи (8/198) «Фатх аль-Бәри» (13/126) 136 Сүре 6, 90 аят 137 Сүре 16, 123 аят 135

Аллаһ Тағала осы істің маңыздылығына мән бере отырып, Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбарға тағы да: ِ ِ ِ ‫قُل ص َد َق اللّهُ فَاتَّبِعواْ ِملَّ َة إِبْ ر ِاه‬ ‫ين‬ ُ َ ْ َ ‫يم َحنيفا َوَما َكا َن م َن ال ُْم ْش ِرك‬ َ َ «Сен былай де: «Тәңіріңнің айтқандары тура. Ибраһимнің дұрыс дініне еріңдер, өйткені ол көпқұдайшыл болған жоқ»138деген. Яғни, мұсылман қауым Ибраһим (ғ.с.) пайғамбардың жолын ұстауы керек. Бұл жолдан мұсылмандардың тайқып кетуіне, Аллаһтың Жалғыздығын насихаттаудан бас тартуына, көп құдайшылдармен және олардың белгі берулерімен, осыларды туғызатын жағдайлармен күресін тоқтатуға рұқсат етілмеген. Аллаһ Тағала: )٩٣ ‫(سورة آل عمران األية‬

ِ ‫الر ُس‬ ‫ول إِن ُكنتُ ْم تُ ْؤِمنُو َن بِالل ِّه‬ َّ ‫فَِإن تَنَ َاز ْعتُ ْم فِي َش ْي ٍء فَ ُردُّوهُ إِلَى الل ِّه َو‬ ِ ‫والْي وِم‬ )٣٩ ‫ن تَأْ ِويال (سورة النساء‬ َ ِ‫اْلخ ِر ذَل‬ ْ ‫ك َخ ْي ٌر َوأ‬ َْ َ ُ‫س‬ َ ‫َح‬

«Аллаһқа, пайғамбарға және өз араларыңдағы ұлықтарыңа бой ұсыныңдар. Егер өзара бір нәрсеге келісе алмасаңдар, оның жайын Алладан, пайғамбардан сұраңдар. Аллаһқа, қиямет күніне сенетіндерің рас болса, бұл сендер үшін өте пайдалы»139-деп айтқанын біз естен шығармауымыз керек. Қасиетті Құраннан Аллаһтың Елшілерінің білімдері, сенімдері Аллаһтың Жалғыздығын нығыздалғанын, хақтығына иман келтіріп, өздерінің атқарар уәкілдіктерін (миссияларын) осы шынайы насихаттаудан, соған сенуге шақырудан бастағанын айқын көреміз. Сонымен қатар Аллаһ өзінің пайғамбарына осы жолдан таймауына әмір етсе, бізге одан үлгі алып, исламды уағыздауды Аллаһтың Жалғыздығын насихаттаудан, мүшріктермен олардың әрқилы түрлерімен, пайда болу себептерін алдын-ала болжап олармен күресуден бастау керектігін бұйырды. Аллаһ тағала өзі жаратқан әлемді белгілі бір өмір және діни заңдарға бағындырды. Сол заңдарға сай әлемде тіршілік бар. Бұл заңдар бұзылса, дүниежүзі астан-кестен болар еді, жер, басқа да планеталар, Күн, Ай, жұлдыздар өздерінің жүріс жолдарын, орбиталарын өзгертсе әлем қирар еді. 138 139

Сүре 3, 95 аят Сүре 4, 59 аят

Тіршіліктің заңдылығының бірі – адамдардың жануарлардың жан мен тәннен тұратындығы, жан кеудеден шыққан соң, тәннің маңызы жоқ, ол шіриді, иістенеді, сондықтан жерге көміледі. Ал өсімдік әлемінде – олардың өсуіне жапырақтанып құлпыруына ең қажетті – оның тамыры. Сол арқылы ол қоректенеді, мысалға ағашты кесіп тастасақ, ол қурап қалады. Діннің де өзінің заңдылығы бар. Дұрыс идеология, сенім болмаса, дінде де қателесушілік орын алады. Мысалы: Арабтар көне заманнан Ибраһим (ғ.с.) пайғамбардың дінінде еді, бірақ хузайт руынан шыққан Амр ибн Лухайа сол дінге пұтқа табынушылықты араластырған соң арабтар мүшріктерге айналды. Олардың діндері жоғалған, кесірлі болып қалды. Аллаһтың жалғыздығына иман келтіруді қойып, Құдайдың бірлігінің негізін өзгертіп жіберді. Абу Хурайра (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.): «Мен Амр ибн Лухайының тозақта өзінің ішек-қарнын сүйретіп жүргенін көрдім. Ол кейбір үй жануарларын пір тұтқандардың (қасиетті деп санағандардың) бірі болатын» дегенін айтты.140 Абу Хурайра (ғ.с.) Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) Аксам ибн альЖаунға (Хузаит руынан): - Мен Амр ибн Лухайа ибн Күмба ибн Хандафаның өзінің ішек қарнын тозақта сүйреп жүргенін көрдім. Ер азаматтардың ішінен сен соған өте ұқсайсың, ол саған ұқсайды – деп айтқанын естігенін айтады. Аксам: - Сол ұқсастықтың маған зияны тиуі мүмкін бе, О, Аллаһтың Елшісі? –деп сұрайды. - Жоқ, Сенің иманың бар, ал оның иманы жоқ.Ол ислам дінін өзгерткендердің бірі еді. Жансыз бейнелерді, малдарды бахира, уасила, сайб және хамды белгілеген еді,- деп жауап береді Пайғамбар (с.ғ.с.) 141 Амр ибн Лухайа Ибраһимның (ғ.с.) оның баласы Исмағилдың уағыз еткен сенімін бұрмалады. Соның салдарынан арабтар 140

Бұл хадисті айтқндар аль-Бухари мен Мүслім. Исламға дейін арабтар кейбір үй жануарларын қасиетті деп санаған. Осы әдет-ғұрып туралы Жаратушы былай деген: «Аллаһ тағала: бахира, сайыбы, уалила және хам» деп арнауға бұйырмады. Бірақ кәпірлер Аллаһқа өтірік жала қойды. Олардың көбі түсінбейді. (5 сүре, 103 аят), Ибн Ысқақ саиб деген он рет ұрғашы боталаған түйені айтатынын келтіреді. Арабтар оған отырмайтын да, жүк те тиемейтін, жүнін де қырқпайтын. Ал оның сүтін тек қонақтарға беретін. Ол ботаны Саибтың ботаханы бахира деп атайтын. Уасила деп бес рет тек тірі ұрғашы қозы тапқан қойды атаған. Соңынан тағы да қозыласа, етін тек еркектерге жеуге рұхсат етілген. Егер қой өліп, қозы туса, оның етін еркектерге де, әйелдерге де жеуге болатынды. Жаратушы осыған байланысты былай деген: «Және олар: «Бұл малдың қарындағылар (тірі шықса) ерлерімізге ғана тән, әйелдерімізге арам, егер өлі шықса, онда олар ортақ» (6 сүре, 139 аят). Хами деп он рет ұрғашы боталатқан бураны (түйенің еркегін) атаған. Оның да жүнін қырықпайтын, онымен жүк тасымайтын, оған мінбейтін. Бұл әдет-ғұрыптар туралы басқа да түсініктер бар. 141 Ибн Хишам (1/76).

өздерін Ибраһимның (ғ.с.) ізбасарларымыз, соның дінін, заңын ұстаймыз десе де, пұтқа табынып, мүшріктерге айналды. Олар Ибраһим (ғ.с.) кейбір әдет-ғұрпын, мысалға Қағбаны қадірлеп оның айналасына тәу етіп, қажылыққа Умраға барып, күнді Арафат тауында, түнді Мұздалифада өткізіп, құрбан шалып тағы да басқа да Ұлық Жаратушыға тағзым ету ырымдарын жасағанмен, бәрібір олар пұтқа табынушылардан болды. Мұса мен Иса (ғ.с.) ілімінде Құдайдың бірлігін уағыздап, көктің (аспанның) заңына сүйенген. Бірақ иудейлердің Узайраны, христиандардың Исаны Аллаһтың баласы дегені, оларды жолынан тайдырып, имансыз етті. Біз қазіргі иудаизм, христиан діндерін Аллаһтың түсірген, оның пайғамбарларының (ғ.с.) әкелген діні деп айта алмаймыз. Жаратушы осы айтқанымыз туралы былай деген: ِ‫ض‬ ِ ِ َ‫وقَال‬ ‫اه ُؤو َن قَ ْو َل‬ ْ َ‫ود عُ َزيْ ٌر ابْ ُن الل ِّه َوقَال‬ َ ُ‫ك قَ ْولُ ُهم بِأَفْ َو ِاه ِه ْم ي‬ َ ِ‫يح ابْ ُن الل ِّه ذَل‬ ُ ‫ت الْيَ ُه‬ َ ‫ت الن‬ ُ ‫َّص َارى ال َْمس‬ َ ِ َّ )۱۱‫كو(سورة التوية األية‬ ُ َ‫ين َك َف ُرواْ ِمن قَ ْب ُل قَاتَلَ ُه ُم اللّهُ أَنَّى يُ ْؤف‬ َ ‫الذ‬ «Яһудилер «Узейі - Аллаһтың ұлы» - деді, насаралар «Аллаһтың ұлы Мәсих (Иса)» - деді. Бұл бос сөз еді. Оның өзі бұрынғы кәпірлердің («Аллаһтың қызы-періштелер») деген сөздеріне ұқсас. Құдайдың қарғысы тисін. Қалай ғана жала жабады деші?»142 Абу Сайд аль-Худри Пайғамбардың (с.ғ.с.) мынандай дегенін келтіреді: «Қиямет күні (барзақ күні, қайта тірілетін күні) Жаршының дауысы шыққанда әр қауым өздерінің табынғандарының соңынан ереді. Жансыз тұлға да, пұтқа табынғандар тозаққа түседі, тек күнәсіз болсын, күнәкарлар болсын бір ғана Аллаһқа тағзым еткендер жазғандар ғана қалады. Сонда иудейлерді: «Сендердің табынғандарың кім?» - деп сұрайды. Олар: «Біз Аллаһтың баласы Узайрға табындық» - деп жауап береді. Оларға: «Өтірік айтасыңдар. Аллаһтың әйелі де, баласы да жоқ. Сендер нені қалайсыңдар?» делінеді. Олар: «О, Аллаһ біз шөлдедік. Біздің сусынымызды қандыршы» дейді. Оларға жол көрсетіп: «Ана жаққа бармайсыңдар ма?» делінеді. Содан соң оларды бұлдыр, жұтып қоятын тозақтың алдына әкелгенде олар сонда құлайды. Содан кейін христиандарды шақырып, «Сендер кімге табындыңдар?» - деп сұрайды. Олар: «Біз Аллаһтың баласы 142

Сүре 9, 30 аят

Христке табындық» - деп жауап береді. Оларға: «Өтірік айтасыңдар. Аллаһтың әйелі де баласы да жоқ. Сендер нені қалайсыңдар? - делінеді. Әрі қарай сол иудейлермен болған жағдайға бұларда ұшырайды. Енді бір ғана Аллаһқа құлшылық еткендер, күнәсіздер немесе күнәкарлар қалады. Аллаһ тағала олар өмірі көрмеген түрге еніп, олардан: «Сендер нені күтіп отырсыңдар? Әр қауым өзінің иман келтіргендерінің соңынан ерсін» - дейді. Иман келтірушілер: «Тіршілікте қанша олар бізге қажет болса да адамдардан бөлініп, олардың жолына түспедік. Енді біз өзіміз табынған құдайымызды күтудеміз! - дейді Аллаһ: «Мен сендердің Әміршілеріңмін!» - дейді Аллаһ. «Жоқ, біз Аллаһқа екінші рет қосылмаймыз» 143 Жоғарыда келтірілген аяттар мен хадистерден иудейлермен христиандардың Мұса және Иса (ғ.с.) пайғамбарлардың ілімдерін бұрмалап, өздерінің сенімінен айырылып, көп құдайшыл болғанын, ал сол даңқты пайғамбарлардың (ғ.с.) діндерінің жалған, пұтқа табынушылыққа айналғанын көріп отырмыз. Сол пайғамбарлардың (ғ.с.) істеген көп жақсы істеріне қарамай, иудейлер мен христиандардың бейпіл істері салдарынан бұлардың сенімдерін, діндерін Аллаһтың діні деп санамаймыз. Қымбатты оқырман! Енді саған түсінікті болар бір құдайшылық - барлық пайғамбарлардың дінінің негізі; ағаш томарсыз өспейді, тән жансыз өмір сүрмейді, сол сияқты дін де негізсіз болмайды. Әр қайсымыз санамызға түйіп, ақылымызға салып Аллаһтың діні туралы уағыз айтқандарды талдап түсінуге міндеттіміз. Сонда бізге кім Аллаһтың Елшілерінің (ғ.с.) жолында екені, кімнің одан тайғаны белгілі болады.

III-БӨЛІМ КІШІГІРІМ БЕЛГІЛЕР Исламға бүкіл әлемнің аса бір алаңдаушылықпен, үмітпен бет бұруы кездейсоқтық емес. Аллаһ тағала айтқан: ِ ُ‫ِّين ِعن َد الل ِّه ا ِإل ْسالَم‬ َ ‫إ َّن الد‬ «Ақиқатында, Аллаһқа қабыл дін - Ислам діні».144 143

Бухари (4581) және Мүслім

Ислам-адамзаттың хақ діні. «Ислам» араб тілінен аударғанда «өзін Аллаһ тағалаға тапсыру» деген ұғымды білдіреді. Аллаһ тағала Ислам ілімін түсіре отырып, адамдарға Өзінің шексіз қайырымдылығын білдіріп, оларға Оның әмірін орындау арқылы тыныштықпен рахат өмірді сыйлады. Жаратушы адамдарға ақ, шындық жол көрсететін қасиетті Құранды өзінің уақиларын түсірді. Қасиетті Құранда Аллаһ тағала жер жүзінде аса парасаттылықтың қағидаларын ұстануды бұйрық етті. Бұл қағидалардың негізіне сүйіспеншілік, қайырымдылық, өзара түсіністік, әділдік пен мейірім жатады. Қасиетті Құранның аяттары дін ілімінің үлгісі ретінде, әлемге мейірім мен қайырымдылық, тыныштық пен өзара түсінушілік әкелетін Ислам өсиеттерін ұстануға шақырады. Жаратушы Аллаһ тағала: ِ َّ ِ َ‫الش ْيط‬ ِ ‫السل ِْم َكآفَّة والَ تَتَّبِعواْ ُخطُو‬ َّ ‫ات‬ ِّ ‫آمنُواْ ا ْد ُخلُواْ فِي‬ ُ‫ان إِنَّه‬ ُ َ ‫ين‬ َ َ َ ‫يَا أَيُّ َها الذ‬ )٨·۲ ‫ين (سورة البقرة األية‬ ٌ ِ‫لَ ُك ْم َع ُد ٌّو ُّمب‬ «Иман келтіргендер, Ислам дініне толық (біржолата) кіріңдер. Шайтанға ермеңдер. Олар сендердің қас жауларың».145 Қасиетті Құран Аллаһ тағаланың адамзатқа түсірген соңғы қасиетті кітабы. Қасиетті Құран ислам дінінің негізі, іргетасы, заңы мұсылман ережелері, өсиеттері, сонымен қатар Аллаһтың ақ жолына жетелейтін қайнар бұлағы. Қасиетті Құран - даналықтың, адамгершіліктің, дүниетаным ілімінің, дүниеге танымал көзқарастың сарқылмас қайнар бұлағы. Қасиетті Құран адамдардың тарихи танымдылығын мәденирухани дәрежесін өрістерін тереңдетеді. Адамдарға құрметпен, ықыласпен қарауға сыйласуға үйретеді. Адамдар өздерінің ұлтына, білім дәрежесіне атқаратын қызметтеріне қарамай Қасиетті Құранның маңызын түсінсе игі болар еді. Қасиетті Құранның көп уахиларының даналық өсиеттерінің бірінде «білмегеніңе жолама» деп айтылған. Ислам - рухани, өнегелі ілімді қажет етеді. Еуропа Американың бетке ұстар ақылды азаматтары Ислам дінін қабылдауда. Мысалы: бұрынғы протоиерей - Али Вячеслав, философия ғылымының докторы 144 145

Сүре 3, 19 аят .Сүре 2, 208 аят

Вячеслав Полосин, саяхатшы Жак Ив Кусто, Филосоттар - Рене Генон. Стив Джонсон, Роже Гароди т.б. Қасиетті Құранда ғылымдардың әр саласынан мәлімет негізделген. Оларға жету, жете түсіну, білу үшін барлық саланы қамтитын ой-өрісі кең білімділік керек. Белгілі Канада мемлекетінің ғалымы, эмбриолог Кейт Мур айтқан екен – «Егер мен Қасиетті Құранды бұдан 20 жыл бұрын оқығанда, 20 жыл бұрын Нобель сыйлығын алғандай екем». Қазақстан көп ұлтты мемлекет Республикада 130-ға жуық ұлттар тұрады. Осыған байланысты олардың дінинанымдарындағы өзгешелігіне сай елімізде бірнеше діни конфессиялар бар. Қазақ жерінде орын алған діни конфессиялардың да, өмір сүріп жатқан көп ұлттардың да арасында қандай да болмасын келіспеушілік, түсінбеушілік, қайшылық жоқ. Қайта көп ұлттылық, ауызбіршілік, өзара татулық әр ұлттың рухани өрістеудегі жетістіктері, мәдени өркендеуі, ерекшеліктері, бір-біріне сіңіп, республиканың саяси, экономикалық, әлеуметтік тұрғыларындағы, реформа жасаудағы қиындықтарды жеңіп, табыстан-табысқа жетуге әсерін тигізді. Әрине бұл біздің көңіліміздің жайбырақаттанып, жанымыздың жай табуына толық жағдай туды, енді болды деген ұғымды білдірмейді. Тәнімізбен жанымыздың өзара қайшылықтарымен күресу, біздің міндетіміз, бізге соған әмір етілген. Соңғы кітапта: «Шындығында Жаратушы періштелерді әуесқойлықпен (құмарлықпен) емес, ақылдан жаратты және хайуандарды Ол ақылдан емес құмарлықтан жаратты және Ол адамды ақылдан және құмарлықтан жаратты. Кімнің ақылы құмарлықты жеңсе, ол періштеден жақсы, ал кімде-кімнің құмарлығы ақылын жеңсе, ол хайуаннан да жаман». Шындығында солай емес пе? Біз, құмарлық пен ақылдан жаралғандар, өзімізге-өзіміздің жиһад жариялау керек екенін сеземіз бе? «Аллаһ тағала бүкіл тіршілікті Жаратушы» дейді Ислам. Ғаламды да, адамзатты да Адам баласы күнделікті күйбең тіршіліктен әлеуметтік, психологиялық, идеологиялық-әсерлерден бір мезет алшақтап, санасын саралап, ақылға салып ойланса, өзінде, өзін қоршаған айналасындағы барша тіршілікті де бір ғана Ұлық Аллаһтың жаратқанын жете түсінеді. Әр адам өзінің тәнін жаратылыстың әр құрама бөлшегін тани біле, олардың табиғатындағы жүйеліктің, бір-біріне тығыз байланыстың, 92

үйлесімдіктің барлығын, әр бөлшектің өзіндік мәнін, маңыздылығын түсіне отырып, құдіретті күштің, ақыл иесінің барлығын көңіліне түйеді. Бүкіл ғалам Ұлы Жаратушының еш теңдесі жоқ көркемдігінің, Аллаһ тағаланың шеберлігінің, құдіреттілігінің дәлелі. Қасиетті Құран адамдарға айналасында болып жатқан көптеген жағдайларға, өзгерістерге, жаратылыс құбылыстарына ұқыптылықпен зер салуға шақырады. Сонда ол Аллаһтың барлығын, Оның бірлігін, теңдесі жоқ екенінің дәлелін табады. Көреген көз ғаламның белгілерден ғана құралғанын байқайды. Адам баласының міндеті, басты миссиясы Аллаһтың сол белгілерін көре білу. Солар арқылы ол Аллаһ Тағаланы танып, оған жақындай түседі, өзінің тіршілігінің мәнін түсініп, Одан қорғаныш табады. Соңғы 20 жыл ішінде осы өнегелі салада бар талантын, күшін аямай еңбек етіп, үлкен үлес қосып жүрген түрік жазушысы Харун Яхья. Бұл оның халыққа танымал бүркеншік аты. Ол 1956 жылы Анкарада туған. Ол өзінің көптеген шығармаларында ғылымның әр саласын қамти отырып, шынайы шындықты халыққа жеткізді. Аллаһ Тағаланың белгілері шексіз Ол барлық жерде, Ол біздің тынысымызда, жалпы тіршіліктің өмірлік желісінде, саяси қоғамдық іс-әрекетімізде. Біздің өмірімізде болып жатқан құбылыс, өзгерістер Құдіретті Аллаһтың заңына сай, Соның қалауы бойынша істелініп, Соның қадағалауында. Осы белгілерді тани білу адам баласының ақылына, ойлану кеңістігіне, әр нәрсені түсініп, пайымдау қабілетіне байланысты. Адам баласының жаратылысындағы міндеті - Аллаһтың белгілерін көре білу, Аллаһ Тағаланы мадақтап, құлшылық етіп, бас ию. Аллаһ Тағаланың қалауы осы, бізді соған шақырады. Жаратушы Аллаһ Тағала: ِ ‫اإلنس إَِّال لِي ْعب ُد‬ ِ ُ ‫وما َخلَ ْق‬ ‫ون‬ ُ َ َ ِْ ‫ت الْج َّن َو‬ ََ «Жын мен адамзатты өзіме құлшылық қылулары үшін ғана жараттым»146 деп айтқан. )٣٦ ‫(سورة الذاريات األية‬

Ғаламдағы барлық белгілер адамдардың басты міндеті Аллаһ Тағалаға тағзым ету керектігі туралы ескерту. Жаратылыстағы Аллаһ Тағаланың белгілерінің маңыздылығы туралы Қасиетті Құранның «Нахыл» сүресінде айтылған: 146

Сүре 51, 56 аят

ِ ‫السماء ماء لَّ ُكم ِّم ْنه َشر‬ ِ ‫هو الَّ ِذي أ‬ ِ ِِ ‫ت لَ ُكم‬ ُ ِ‫يمو َن يُنب‬ ٌ َ ُ َ َ َ َّ ‫َنز َل م َن‬ ُ ‫اب َوم ْنهُ َش َج ٌر فيه تُس‬ َُ ِ ِ ‫َّخيل واألَ ْعنَاب وِمن ُك ِّل الثَّمر‬ ‫ك ْليَة لَِّق ْوٍم‬ َّ ‫ع َو‬ َّ ‫بِ ِه‬ َ ِ‫ات إِ َّن فِي َذل‬ َ ‫الزْر‬ َ َ َ َ ‫الزيْتُو َن َوالن‬ ََ َّ َّ ‫َّه َار َو‬ ‫ات بِأ َْم ِرِه‬ ٌ ‫َّر‬ َ ‫َّر لَ ُك ُم اللَّْي َل َوالْن‬ ُ ‫ُّج‬ ُ ‫س َوالْ َق َم َر َوالْن‬ َ ‫سخ‬ َ ‫وم ُم‬ َ ‫يَتَ َفك ُرو َن َو َسخ‬ َ ‫الش ْم‬ ِ ِ ٍ ‫ك َْلي‬ ِ ‫ات لَِّق ْوٍم يَ ْع ِقلُو َن َوَما َذ َرأَ لَ ُك ْم فِي األ َْر‬ ‫ك‬ َ ِ‫ض ُم ْختَلِفا أَل َْوانُهُ إِ َّن فِي َذل‬ َ َ ‫إِ َّن في َذل‬ ِ َّ َّ ٍ ِّ ْ‫َّر الْبَ ْح َر لِتَأْ ُكلُواْ ِم ْنهُ لَ ْحما طَ ِريًّا َوتَ ْستَ ْخ ِر ُجوا‬ َ ‫ْليَة ل َق ْوم يَذ َّك ُرو َن َو ُه َو الذي َسخ‬ ِ ‫ْك مو‬ ِ ِ ‫ض ِل ِه َولَ َعلَّ ُك ْم تَ ْش ُك ُرو َن‬ ْ َ‫اخ َر فِ ِيه َولِتَْبتَ غُواْ ِمن ف‬ َ َ َ ‫سونَ َها َوتَ َرى الْ ُفل‬ ُ َ‫م ْنهُ حلْيَة تَلْب‬ ِ ِ ِ ٍ ‫اسي أَن تَ ِمي َد بِ ُكم وأَنْ هارا وسبال لَّعلَّ ُكم تَ ْهتَ ُدو َن و َعالم‬ ‫ات‬ َ َ ْ َ ُُ َ َ َ ْ َ ‫ََأَلْ َقى في األ َْرض َرَو‬ ‫أَفَ َمن يَ ْخلُ ُق َك َمن الَّ يَ ْخلُ ُق أَفَال تَ َذ َّك ُرو َن‬

‫َّج ِم ُه ْم يَ ْهتَ ُدو َن‬ ْ ‫َوبِالن‬

)·۰٧-·۰‫(سورة النحل األية‬

«(Сол) жаңбырмен Аллаһ сендерге түрлі егін, зәйтүн, құрма, жүзім басқа да алуан түрлі жемістер өсіріп береді. Терең ойлайтын қауым үшін мұнда, шынында да, дәлелдер бар. Түнді, күндізді, күнді, айды, жұлдыздарды Аллаһ сендерге бағындырды, оның әмірімен жұлдыздар да сендерге бойұсынған. Біле-білгенге мұнда да мол тағылым жатыр. Жер бетінде сендерге керек басқа да түрлі-түрлі заттар көп, аңдағанға, әрине, мұнда да ғибрат бары даусыз.»147 Аллаһ Тағала адамдарды, кейбіреулерге ұқсап айналадағы Оның белгілерін, жаратылыста болып жатқан өзгерістерді, кездесетін құбылыстарды «табиғаттың ғажайыптылығы» деп жанап өтпей, ақылға салып, санамен сараптап, олардың мәнмағынасын жете түсінуге шақырады. Жаратушы Аллаһ Тағала адамдарды айналасындағы ортаны, табиғатты тани білуге, ондағы белгілерді, сипаттарды көре білуге шақырады. Себебі жандыжансыз жаратылыс, жалпы әлемнің баршасында Ұлы Жаратушының құдіреттілігінің, шеберлігінің, білімділігінің белгісі бар. Адам баласы соларды ақылына салып, түсініп, Аллаһ тағаланы тани білуі керек. Бұл айтқанымыздың барлығы жоғарғы дәрежелі, сана сезімі жетілген, ойлау қабілеті дамыған, ақыл иелеріне адам қауымына байланысты. Аллаһ Тағала сонымен 147

Сүре 16 10-17 аяттар

қатар төменгі сатыдағы жанды тіршілік иелерінде мысалы масалар, аралар, түйелер, шыбындар, құстарды да ескерген. Әрине, адам баласының болса да орны бөлек. ِ َ‫ض وا ْختِال‬ ٍ ‫ف اللَّْي ِل والنَّها ِر ْلي‬ ِ َّ ‫إِ َّن فِي َخل ِْق‬ ِ َ‫ات ِّأل ُْولِي األلْب‬ ‫اب‬ َ َ َ َ ِ ‫الس َم َاوات َواأل َْر‬ ِ َّ ‫ين يَ ْذ ُك ُرو َن اللّهَ ِقيَاما َوقُعُودا َو َعلَ َى ُجنُوبِ ِه ْم َويَتَ َف َّك ُرو َن‬ َ ‫الذ‬ ِ ‫ت هذا ب‬ ِ ِ ‫السماو‬ ِ ‫ات َواأل َْر‬ ‫ك فَ ِقنَا‬ َ َ‫اطال ُس ْب َحان‬ َ َ َ ‫ض َربَّنَا َما َخلَ ْق‬ َ َ َّ ‫في َخل ِْق‬ )۱٩۱-۱٩۰‫(سورة آلعمران األية‬

‫اب النَّا ِر‬ َ ‫َع َذ‬

«Зерделі жандар тұрса да, отырса да, (қашан болса да) Тәңірін ұмытпайды, аспан мен жердің жаратылысына ой жібереді. Содан соң: «Ей, Тәңіріміз! Бұларды бекер жаратқан жоқсың. Сен-пәксің, бізді тозақтың тауқыметінен сақта. Тәңіріміз! Тозаққа Сен кімді салсаң, ол сонда қор болып қала береді. Зұлымдарға ешбір жәрдемші табылмайды».148 Демек, Ұлы Жаратушының белгілері біздің айналамызда; бізді қоршаған әрбір жаратылыс Аллаһ тағаланың барлығын меңзеп тұр. Осы айтқандарымызға дәлел ретінде бір-екі мысал келтірейік. Қостанай обылысының Қарасу ауданының тұрғыны Мираш Молдашевтың шашына түскен ақ шаштарында араб әріптерімен жазылған бір сыр бар екенін аңғартты. Ол «Аллаһ» деген сөз болар деп жорамалдап, Астанадағы мешітке барып, өзінің жорамалының дұрыс, бұрыстығына көзін жеткізу үшін аттанады. Ол жерде оның шашына түскен ақ тал шаштардың «Аллаһ» деген сөзі құрайтынын растады. Бұл адамның тіршілігінде ешқандай ерекшелік жоқ еді. Ол арақ-шарапты татып алмайтын, тыйым салынған тағамдарды жемейтін пенде көрінеді. «Менің тәнім оларды қабылдамайтын» дейді ол бір сөзінде. Өмір бойы егіншілікпен айналысқан ол әуелі колхозда істеп, енді өзінің жекеменшік шаруашылығын құрыпты. Осы жазда Ақмола облысы Малиновка атты кішігірім ауылында тұратын баласында қонақтап жүріп, сталиндік дәуірде аты шыққан, «халық жауы» деп тұтқындалғандардың әйелдерінің түрмесі «АЛЖИР» - ге барып, сол жердегі олар жатқан барактарды көріп, жүрегі сыздап, таң қалыпты. Ол сол тұтқында болғандардың аруақтарына арнап, 148

Сүре 3, 190-191 аяттар

өзінің сібір лагерінде қиыншылықпен, қорлық көріп, қаза тапқан әкесіне арнап ынта-ниетімен Құран бағыштапты. Ал таңертең айнаға қараса, шашына ақ түсіп, онда араб әліппесімен жазылған «Аллаһ» деген сөздің айқын көрініп-ақ тұрғанын байқапты. Тағы да бір мысал: Алматыдағы бұрынғы мешітте «Горизонт» газетінің тілші журналистері мешіттің жұмыстары туралы мақала жазу мақсатымен мешіттің қызметкерлерінің рұқсатымен суретке түсіріп жүрген еді. Соларды қағаз бетіне шығарғанда, намаз кезінде түсірілген суретте намазхананың қабырғасында анық көрініп тұрған бір дақ байқалды. Фотографтың өзі де бұл дақты әдейілеп түсірмеген болуы керек... Дегенмен бұрынғы намазға келуші мұсылмандардан осындай қара дақтың намаз кезінде қабырғада пайда болатыны туралы естуші едік, енді оны өз көзіммен суреттен көрдім. Ол уақытта мен Алматы мешітінің имамы болып қызмет атқаратынмын. Суретті маған алып келіп көрсетіп, қара дақтың мән-жайын сұрады. Намаз кезінде барлық таза пейіл, ойлар адамның ойында қалып, жағымсыз, жамандары сәжделік кезінде топталып ұшып кететіні белгілі. Бұл суреттегі осы қара дақ «хажар аль-асвад» атты қасиетті Қағбаның бір бұрышында қалдырылған қасиетті қара тастың бейнесі болуы керек. Уфологтардың тілімен, түсінігімен айтсақ - ол энергиялық фантом. Мұндай таңғаларлық құбылыс жүздеген адамдардың шынайы ниетімен әбден беріліп намазға жығылған уақыттарында байқалады. Ал мына диаграмма сияқты суретке назар аударайық. Онда Құрандағы сүрелердің аяттарының санын көрсететін нүктелерінің түйіскендігінен шыққан құдіретті сөз. Ол сөз әрбір мұсылманның жүрегінің түбінен орын алатын «Аллаһ» деген сөз. Диаграммада горизанталь бағытында қасиетті Құрандағы барлық сүре, Құрандағы жазылу ретімен - ең бірінші «Фатиха» сүресінен бастап, соңғы «Нас» сүресіне дейін. Тігінен (вертикаль бойынша) сүредегі аяттардың саны келтірілген. Осы екі сызықтың - көлбеу және тік сызықтардың арасында нүктемен олардың қиылысқан жерлері белгіленген. Мынаны қараңыз: Қасиетті Құранның бірінші сүресі 7 аяттан, ал одан кейінгі «Бақара» сүресі 286 аяттан тұрады. Екі қиылысу нүктесінен оларды қоса жүргізген сызықша араб әріпі «алиф» тектес болып, «Аллаһ» деген сөзді құрайды. 114 сүре бола тұрып, осындайды кездейсоқтық деп түсінуге деуге бола ма? Сол нүктелерді қосуда оңға, солға сызықша тартып, «Аллаһ» деген 96

сөзге ұқсас араб жазуын шығарамыз. Диаграмманың аяғына таман, соңғы үш нүктеде сызықша бір қалыпты боп тура тартылады. Бұл да кездейсоқтық емес! Яғни, қасиетті Құрандағы сүрелердің орналасу ретімен аяттардың саны математикалық жолмен есепке салғанда, онда Аллаһ тағаланың тағы бір қырын көреміз. «Аллаһ» деген сөздің осы тұрғыда шығуы да сүрелермен аяттардың орналасу жүйесінің де кездейсоқ еместігінің дәлелі. Қасиетті Құранда айтылғандардың барлығы да Аллаһ тағаланың жаратқандары сияқты кездейсоқтық емес. Оның құдіретінде барлық жаратылыстар; Оның назарынан ешнәрсе, ешуақытта тыс қалмайды. Әлемдегі бүкіл жаратылыс Оның барлығы туралы біз үшін дәлелдеме. Американдықтар көп жыл бойы 1969 жылы Айға алғашқы ғарышкерлерін жібергені туралы жасырып келді. Ал қазір сол ғарышкерлердің жермен тілдескен стенограммасымен танысуға мүмкіндік туды. Соған тоқталайық. 16 шілде, 1969 жыл. Сағат 9.32 Айналасын жаңғырта, от пен жалынын шаша «Аполло-11» ғарыш кораблі айға ұшып, жайлы қонды. Нейл Армстронг бірінші болып белгісіздікке аяқ басты... 14 жыл өткен соң, 1983 жылдың ақпан айында Армстронг ғылыми конференцияға қатысу үшін Египетке келеді. Оның Египетте ғана емес, жалпы Ислам әлеміне бұл алғаш келуі еді. Конференцияның Президиумында отырған ол бір нәрсеге елеңдегендей болып, тынышсызданып бір кезде: «Мынау қандай музыка?» - деп сұрады. Даладан осы кезде мүеззиннің ырғақты үні етіліп тұр еді. Египеттер оған: «Бұл музыка емес, бұл азан, шіркеудің қоңыраулары сияқты діндарларды намазға шақырады. Азанды биік мұнаралардан шақырады, бұл Аллаһтың құдіреттілігін, Оның ұлықтылығының хабары» - деп жауап береді. Осыдан кейінгі Армстронгтың айтқаны күннің күркіреуінің әсерімен тең болғандай «Мына дауыс! Мен бұл дауысты алғаш Айға аяқ басқанда естіп едім, сонда менің бойым түршігіп еді. Әуелі құлағым шулап, содан соң осы дауысты естіп, жаным жай тауып еді»-деді ол. Залда тыныштық орнады, отырғандардың барлығы азанға көңіл бөліп, дауысты тыңдады. Біраздан соң аппақ қудай болған Нейл Армстронг: «О, Аллаһ! Мен сені Жерден емес Айдан

таптым! Мен айға дұға қылмай аяқ басып едім, енді дұға жасап, сенемін. Мені енді мұсылман деп санаңдар»-деді. Енді астронавтардың АҚШ-тың ғарыштық орталығымен көп жыл бойы жасырын болған тіл қатыстарына тоқтайық. 20 шілде, 1969 жыл. «Аполло-11»-ның астронавтарының барлығы шынайы христиандар еді. Ай бетінде жүргізілген зерттеу жұмыстары кезіндегі өзара тілдесулерінің бәрі таспаға жазылып отырды. Олардың түсініксіз ғажап затты көргендігі сөздері мынандай. Астронавт Олдринг: «Біз ашық кітапқа ұқсас бір нәрсені көріп тұрмыз. Тура «Затишья» теңізінің үстінен.» Астронавт Армстронг: «Екі шеңберге ұқсайды, дұрысы, ашық кітап сияқты.» Астронавт Коллинс: «Мен сектанттың қалпын өзгерттім. Енді оның кітап тектес екені анық көрініп тұр.» Жер: «Сендер не айтып тұрсыңдар, Айда қандай кітап болушы еді?» Ертесінде кітап ғайып болды. Бірақ, сыртқы дыбыс кедергі келтіріп, радиобайланысты тұншықтырып тұрды. Оған өрт сөндіргіш машинаның сиренасына ұқсайтын дыбыс келіп қосылды. 21 шілде, 1969 жыл Коллинс: «Жер, Мені естіп тұрсыңдар ма?» Кедергі келтіріп тұрған дауысты (сигналды) басыңдаршы, әйтпесе керең болып қалатын шығармын.» Жер: «Бұл дауыс жерден емес, сырттан. Ол жақта сендерден басқа корабль жоқтығына сенімдісің бе?» Армстронг: «Енді бір музыка басталды. Жер, музыканы өшіресіңдер ме, жоқ па?» Жер: «Бізде барлығы дұрыс істеп тұр. Музыканың дауысы сендер жақтан естіліп тұр.» Олдринг: «Не айтып тұрсыңдар? Анығына жетеміз бе, жоқ па? Музыканың дауысы сендер жақтан шығып жатыр ғой!» Армстронг тағы да Ай бетіне шығып, өзінің әр қадамы туралы Жерге хабарлап отырды. Оның әр сөзі абыржығанын сездіріп тұрды. Бір кезде тағы да бір үн шықты. Магнитофонның лентасында: «Роббиал ардздини инда хуиза куналийм» деген сөздер қалды. Жер: «Тағы да бір ұшып жүрген заттар. Сол саздың сөздері қандай?» 98

Армстронг: «Мен аяғына дейін тыңдадым. Өте жағымды. Меніңше, Африка радиостанциясынан...» Олдринг: «Мен фреканстың бағытын өзгерттім (басқаға ауыстырдым), тағы да сол дауыс. Бұл радио толқыны емес, бұл Айдан шыққан ән, бұл сенгісіз бір таңғажайып». Жер: «Сендер бәрің естеріңнен ауысқансыңдар ма? Ауасыз кеңістікте дыбыс болушы ма еді?» Коллинс: «Сонда бұл не? Ұшып жүрген бір нәрселер ме? Армстронг: «Ұшып жүрген нәрселер кітапқа ұқсауы мүмкін бе?» Жер: «Бұл бір қызық сырқаттану болды-ау немесе бір ғарыштық толқын ба: дауыстар, кітап, дыбыс сендерден шыққан көрініс пе?» Армстронг: «Ойды камераға түсіре алмайсың!» Жер: «Жарайды, сонда дыбыстың үні ауасыз кеңістікте қалай шығып тұр?» Астронавтар ғарыштан жерге оралып, ондағы магнитофонға жазылып алынған үн таспаны қайта-қайта тыңдады. NASA - ның жауапты хатшысы Аль-Баз Айда естілген музыка туралы айта келіп, оны араб тілінде айтылған қасиетті сөз деп тапты. Көп жылдан кейін «Аполло-16»-ның астронавты Ворден де соны естігенін айтады. Американдықтар осы фактілерді көп жыл бойы құпия ұстап, жарияламады. Аллаһ тағала өздерінің құлдарына тез арада түсініп болмайтын ғажайыптарды көрсетеді де, Өзі туралы ескертіп тұрады. Осындай ғажайыптар туралы Ресейдің де, шетелдің де хабар тарту құралдары көп мысалдар келтіреді. Үнді жерінде алманың кесіндісінде «Аллаһ» деген сөздің жазылуы немесе Байкал көлінен табылған балықтың денесінде «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» деген жазудың болуы, Қырғызстанда табылған қаздың денесінде бір жағында «Аллаһ», екінші жағында «Мұхаммед» деп жазылуы, 2002 жылы Дагестанның Чародин ауданының Гочоб деген қыстауында Шамсулгудаев Ибрагимхалилдің шаруашылығында денесінде «Аллаһ» деген жазу бар қозының тууы; Махачкаладағы Бигаева Хисбаттың (Аллаһ оған ризық берсін) үйіндегі аквариумдағы балықтың денесінің екі жағында да «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» деген жазудың болуы, мысықтың да денесінде «Аллаһ» деп, мысықтың марғауындағы денесінде «Мұхаммед» деген жазудың айқын көрінуі (Чиркат ауылы) - жоғарғы 99

айтқандарымызға дәлел. Ал тауықтың жұмыртқасынан табылған «Аллаһ» деген сөзге мысалдар көп-ақ... Жазулардың бәрі қасиетті Құранның Мұхаммед пайғамбардың (с.ғ.с.) тілі - араб тілінде болды. ...Джордж Уәхбе Африканың Дакар қаласының маңындағы көлде балық аулайтын. Бірде оның үйіне алып келген балықтарын тазалап отырған жұбайы бір балықтың басқаларға ұқсамайтынын, оның ерекшеліктеріне назар аударды. Балықтың ұзындығы жарты метрдей, денесінде жазулар бар. Джордж балықты Шейх АльЗейнге апарып көрсетеді. Шейх бұл адамның ісі емес екенін айтып, ондағы жазуларды оқып береді: балықтың бас жағында «Мұхаммед», қарнында «Аллаһтың құлы», ал құйрығына таман «Оның Елшісі» деп жазылыпты. ...Турцияда Стамбулға жақын Горкут деген қалада 1999 жылы күшті жер сілкініс болды, әлі күнге дейін қираған үйлердің астынан адамдардың мәйіттері табылып жатыр. Өлгендердің саны әлі күнге дейін белгісіз. Қираған ғимараттар, үйлердің арасында ешбір зиян шекпеген мешіт тұр. Бұл да бір Аллаһ тағаланың адам баласына көрсеткен ғажайып ескертулерінің бірі. Соңғы кездерде не сенерін не сенбесін білмей жүргендерге осындай ескертулер көп кездеседі. Мысалға ағаш бұтақтарының бірімен бірі қиылысып, оң жағынан қарағанға «Лә илләһә илләллаһ» (Аллаһтан басқа Тәңір жоқ) сол жағынан қарағанда: «Мұхаммед, Аллаһтың Елшісі», жоғарыдан «Мухаммадур - расулуллаһ» төменнен «Лә илләһә илләллаһ» - деген арабша жазылған сөз жиынтығын оқуға болады. Тағы бір керемет ғажайып - адамдардың жүректеріне, аралардың омартасына (бал ұяшығына) басылған таңба! 1984 жылы көрмедегі осы Аллаһтың таңбасын мыңдаған адамдар көріп, таң қалды. 1982 жылы тамыз айы. Түркияның Қаракүй виалета Қайсары қыстағында ерекше құрылған аралардың балауызына зер салынды. Онда «Аллаһ» деген сөз айқын көрініп тұрды. Омарташы аралардың қимылының өзгешелігін байқады. Олар күндегі, бұрынғы әдеттеріндей қозғалмай, өзгеше қимыл жасап, жандарына адамды жолатқысы келмеді. «Мен омартаға (бал ұяшықтарына) жақындағанымда - дейші балшы олар менімен ойнағысы келгендей болды. Мен оларды балауыздан ұшыру үшін қайта-қайта түтіндетуге мәжбүр болдым.

100

ِ ‫َّح ِل أ‬ ِ ‫َن اتَّ ِخ ِذي ِمن ال‬ ِ َ‫ْجب‬ َّ ‫ال بُيُوتا َوِم َن‬ ‫الش َج ِر َوِم َّما يَ ْع ِر ُشو َن‬ َ ُّ‫َوأ َْو َحى َرب‬ ْ ‫ك إِلَى الن‬ َ ِ ‫ك ذُلُال ي ْخر‬ ِ ِ ِ ِ ِّ‫اسلُ ِكي سبل رب‬ ‫اب‬ ٌ ‫ج من بُطُونِ َها َش َر‬ ْ َ‫ثُ َّم ُكلي من ُك ِّل الث ََّم َرات ف‬ ُُ َ َ َ ُُ )٦٨-٦٩ ‫(سورة النحل األية‬

ِ ‫ف أَل َْوانُهُ فِ ِيه ِش َفاء لِلن‬ ‫ك ْليَة لَِّق ْوٍم يَتَ َف َّك ُرو َن‬ ٌ ِ‫ُّم ْختَل‬ َ ِ‫َّاس إِ َّن فِي ذَل‬

«Тауларға, ағаш қуыстарына және адамдардың тұрағына ұя салыңдар, - деп нұсқады бал араларына Тәңірің. Сонсоң алуан түрлі жемістерден шырын жина, Тәңір тартқан жолмен ғана жүр - деді. Араның құрсағынан адам баласы үшін шипалы әр түрлі сусын (бал) шығады. Тағылым еткенге мұнда да аталмыш ғибрат бар».149 Осы аятта айтылғандай аралар Аллаһ тағаланың барлығын, шындығын дәлелдей келе, Соның қалауы бойынша, Соның көрсеткен жолымен жүріп, Аллаһ деген жазуды шығарды. Қаракүйліктердің бұл ғажайыпқа таңдануында шек болмады. ...Американың ғарыштық коробльі Жерді Күннің жарығы жоқ, көлеңкеленген жағынан инфрақызыл сәуле арқылы суретке түсірді. Суретті шығарғанда оларды таңқалдырған бір ғаламат суреттің бетінде ғалымдар түсіндіре алмаған бір жазу болды. Сурет ұлттық географиялық қоғамның «Нейшнл Джеографик» деген журналында басылып шықты. Сол жазуға зер салып қарағанда, оның араб тілінде жазылған Жартушының «Аллаһ» деген аты екені айқындалды. ...Белгілі Британ мұражайында ерекше бір экспонат сақталуда. Ол сәждеге жығылған адамның мумие мәйіті. Оны ішінде белгілі бір микроклимат қалыптасқан пирамидадан емес, Қызыл теңіз жағасында орналасқан Джабалай деген жердегі ыстық құмнан тапқан. Басқа мумие-мәйіттерден оның тағы бір айырмашылығы оның алынбаған ішек-қарнының сақталуы, тіпті ол адамның сақалы да сақталған. Ғалымдар бұл мумие-мәйіттердің ішіндегі ең көнесі, оның жасы үш мың жылға жуық деп тапты. Осы уақыт өлшемінде мәйіттер жоқ боп кететінін айта келе, ғалымдар бұл мумие-мәйіттің осылай сақталуының сыры, құпиясы неде деген сауалға жауап іздеуде. Жауабын қасиетті Құраннан Мұса (ғ.с.) пайғамбардың Перғауынмен күресін үлгі ретінде жазғандарынан табуға болады. Мұса (ғ.с.) пайғамбар біздің дәуірімізге дейінгі 1200 жылдары, 149

Сүре 16, 68-69 аяттар.

101

яғни бұдан үш мың жыл бұрын өмір сүрген. Өзін құдаймын деп санаған Перғауынға Мұса (ғ.с.) пайғамбардың айтқан насихаттары, ескертулері ғажайып белгілері әсер етпеді. Ол қасарысқан қатыгездікпен пайғамбарды, оның ізбасарларын қудалаумен болды. Мұса (ғ.с.) пайғамбар өзінің халқын Египеттердің тұтқындығынан босатып, Қызыл теңіз жағалауына алып шыққанда, оларды Перғауын әскерлері қуып жетеді. Сол уақытта Аллаһ тағаладан Мұса (ғ.с.) пайғамбарға «таяғыңмен теңізді ұр» деген уақи түседі. Мұса (ғ.с.) пайғамбар Аллаһ Тағаланың айтқанын істегенде, теңіз хақ жарылып, екі жағына су тауға ұқсап тамшыланып, ортасында жазық алқап болады. ..Балық сататын Занзибар базарында Бағдаттан келген көпес бір қара баланың үлкен кәрзеңкеден сату үшін сәкіге төккен балықтардан көзін ала алмады. Балықтар оған қазір ұшып кететіндей көрінді. Олар күн көзіне қара қошқыл, ақшыл көк, изумуруд тәріздес жасыл, бирюза асыл тасы сияқты көгілдір түстерге ұқсап шағылысып жатты... Көпес үлкендігі бес дюмнан аспайтын изумруд түстес балықты ұстап алып, оның құйрығындағы «Лә иләһә илләллаһ» «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» деген жазуды көріп, таңданғаннан есі кетеді. Ол сол балықты Үнді мұхитының суына салып (балықтың ауланған мұхитының суы) үйіне алып кетеді. Мұсылман әлемі мұхиттан келген ғажайып белгі - Аллаһтың мөрі басылған балық туралы естіп, білді. Сондай асыл балық табу үшін тіпті экспедициялар да құрылып, балықтар сарайлардың тек көркемдік заты ғана болып қоймай, қымбат тауарға айналды. Кейін сол балықты зоолог Жорж Кювье тексере келіп, сол балықтардың Үнді мұхитының төменгі арнасында коралдық рифтерінің патшалығында өмір сүретін қыл тісті тұқымына жататынын айтты. Оның құйрығындағы жазуды араб тілін білетіндер көріп, оқи алады. Бұл балық туралы Американ ғалымы Ж.Р.Норманд былай дейді: «Осы балықты таңғаларлық көне жазу араб әліпбиіне ұқсайтындығы, көркемдеп тұрды. Балықтың құйрығында мына сөздер жазылған еді: «Лә иләһә илләллаһ» (Аллаһтан басқа Тәңір жоқ). 1998 жылы Ресейдің Тюмень облысындағы Покачи деген қалада бір мұсылман жергілікті мешіттен оқу үшін ҚұранКәрімнің араб тіліндегі және орысша аудармасын алады. Өкінішке орай сол мұсылманның үйінен өрт шығып, дүниелері өртеніп, тек 102

қана күл-топырақ болып су жүйесінің құбырлары ғана қалады. Сол күл-топырақтың арасынан адамдар арабша жазуы бар қағаздарды тауып алады. Оларды оқып, аяттар екенін білген мұсылмандардың таңдануында шек болмады. Тұрғындар орысша жазылған аяттардың да өрттен сақталғанының куәгері болды; Аллаһ тағала өзінің құдіреттілігін оларға білдірген тәрізді болды. Сол сақталған қағаз беттерінде: «Аллаһтың алдында бас иемін, мұсылман болмағандар, сенбегендер өкініште болады» деп жазылған-ды. ...Әлемдегі әйгілі көркем өнер шығармаларына қарасаңыз, оның әр қайсысында соңғы шығарушының қолтаңбасы бар. Әрбір шебер өзінің көркем шығармасына авторлық игілігін көрсету мақсатымен міндетті түрде қол таңбасын қалдырды. Адам баласы дүниедегі көркем шығармалардың ең сәулеттісі. Онда шығарушының, шебердің, жаратушының белгісі, яғни қолтаңбасы болуы керек қой? Ия, ондай қол таңба бар. Ол Оның көзге көрінбейтін тіршіліктің белгісі - дүрсілін тоқтатпайтын жүрегіміздің түкпірінде! Адамдардың жүрек құрылысы түсірілген слайдтарды зерттей келе, ғалымдар одан каллиграфиялық шеберлікпен жазылған «Аллаһ» деген сөзді тапқан. Белгілі түрік хирургы Халик Нур Баки әр адамның жүрегінде осы жазудың барлығына жүрекке операция жасаған кездерінде көзі жеткен. Жүрек әр дүрсілінде, соққан сайын «Аллаһ» деп Жаратушының атын қайталап тұрған жоқ па! ..Австралиядағы мұсылмандардың қайырымдылық проектісі ассоциясының студенттері Морснордегі жаздық лагерде демалыста болғанда бір неміс фермасында мұсылмандардың намаз кезінде Мекке жаққа қарап бас иіп тұрғанға ұқсайтын талды байқаған. Соны көрген немістердің көбісі Жаратушының осы бір белгісін көріп, мұсылман болып, Исламды қабылдаған. ... Голландияның Реджент Куотер деген жерінен түріктің бір кәсіпкері фирмадан жұмыртқа, бес кг бадана (бұршақтың бір түріфасоль) сатып алды. Алған заттарын реттей келе, бір-екі жұмыртқаның сырт пішінінде өзгешелік бар екенін байқады. Онда араб жазуына ұқсас әрптерді көріп, соларға зер салып қарағанда, онда «Аллаһ» деп жазылған жазуды көріп, қатты таңқалды. Баданалардың (фасоль) ішінде де көп дәндерде «Аллаһ» деген сөз жазылғандары бар екен. Солардың «Аллаһ» деп жазылған дәндердің жалпы салмағы 500 граммдай болды. Осындай қасиетті белгілері бар бадананы кәсіпкер мешітке апарды. Сол дәндерден 103

жасалған аспен 40-тан аса адам тамақтанды. Соның өзінде ас артылып қалды. Бұл Аллаһ тағаланың берекесі емес пе? ...Кенияда жетімдер мен қарауы жоқ қаңғыбас балалардың санында шек жоқ. Солардың ішіндегі көше бұрышында тұрған балаға көңіл бөлушілер жоқтың қасы. Бірақ ол бала сөйлей бастаса, жұрт оның қасынан шыға алмай, топталып қалады. Бес жасар Шариф Идда бес тілде, араб, ағылшын, француз, италия және өзінің ана тілі-суахилиде таза сөйлейді. Шариф жәй вундеркинд емес. Оның бұл дүниеге келуінде мән бар. Оған Құдай тағала Исламды уағыздауды міндеттеген. Ол сөз сөйлегенде халық жиналып, ұйып тыңдайтын. Шариф Идданы тыңдағандардың көбісі Ислам дініне бой ұсынды. Жалпы Кенияда мұсылмандардың саны онша көп емес... Шариф Идд Солтүстік Танзаниядағы Аруш деген жерде пұтқа табынушы котолик отбасында туған. Ана сүтінен ерте бас тартып, екі-үш жасында-ақ қасиетті Құранның аяттарын айта бастаған. Өсе келе ол араб, суахили, француз тілінде өз бетінше, ешкімнен үйренбей еш жерде оқымай-ақ уағыздар айта бастапты. Оның өзін-өзі ұстауы да өз жасына сай емес еді: ересек адамдай сабырлы, үлкендермен тез тіл табысып, сөйлескенде кісінің көзіне тік қарап, сөйлеушіні ынтамен тыңдайтын. Уағыздарды көбінесе өзінің ана тілі-суахили тілінде жүргізді. Дагестанның Цунтин ауданындағы Шапих деген ауылындағы Магомедтердің шаруашылығында оң жақ бүйірінде «Аллаһ», сол жағында «Расулуллаһ», яғни «Аллаһтың Елшісі» деген мағынаны білдіретін жазуы бар қозы туған. Жаңадан туған қозының бір ерекшелігі кір-қолаң жерлерге аунамай, басқа қозы, қойлармен бірге жайылмайтын. Тіпті қоректенуінің өзінде де көзге көрінерлік өзгешелігі болды. Шөптен гөрі ол кәмпиттер мен бананды жақсы жеді, ал жайылымның орнына адамдардың арасында болғанды ұнатты. Магомедті таңқалдырған тағы бір ғажап азан кезінде қозы үй иелерін оятуды әдетке айналдырды. Таңғажайып қозыны ол Махачкалаға апарды. Дагестанның астанасындағы орталық мешітке жұма намазға келгендердің бәрі қозыны көре алды. Қозыны көргендер адамдардың «Аллаһ», «Расулуллаһ» деген сөздерді оқу үшін, оны сипаған кездерінде оның орнынан қозғалмай, тыныш тұрғанына таң қалды. Аллаһ тағала жүрегінде иманы бар, өзінің сүйген құлдарына өзінің саны жоқ, шексіз үлкенді-кішілі белгілерінің біреуін 104

қалауынша көрсетіп, оларды бақытқа бөлейді. Адам баласы ұқыптылықпен Аллаһтың белгілерін тануға ынтық болуы керек, сол белгілер арқылы оның сенімі арта түспек. Бұл кітапта келтірілген Аллаһ тағаланың белгілері теңізге тамған тамшыдай. Айналамыздағы жанды да, жансыз да жаратылыс Жаратушының белгілерінен. Бірақ заманның ағымына сай, саяси өзгерістерге байланысты ұзақ жылдар бойы Жаратушымызды естен шығарып алған сияқтымыз, ұмытқан секілдіміз. Бұл дүниенің қызығына иланып, күнәға батқандаймыз. Есімізді жиып тәубамызға келуге әмір етіп, Аллаһ тағала өзінің белгілерін көзімізге айқын көрсеткендей. Аллаһ тағаланың белгілерінде шек жоқ екені сөзсіз әлем Аллаһтікі. ِِ ‫ين‬ ْ ‫فَتَبَ َار َك اللَّهُ أ‬ َ ‫س ُن الْ َخالق‬ َ ‫َح‬ «Аса шебер Жаратқан Ием (хикметте, құдіретте) барынша ұлы»150 Енді Жаратушымыздың бірнеше ұлы белгілеріне тоқталайық.

IV-БӨЛІМ ҰЛЫ БЕЛГІЛЕР АДАМ – АЛЛАҺ ТАҒАЛАНЫҢ БЕЛГІСІ Аллаһ тағаланың ең бір ғажап белгісі бір тамшы шәуеттен жаратылған адам. Саған өзіңнің жаныңнан жақын ешнәрсе жоқ, сенің өзің де, тұла бойыңда, барлық болмысың Аллаһ тағаланың құдіреттілігін көрсететін таңғаларлық, керемет ғажаптарды бір емес, бірнеше рет бұл дүниеде өмір сүрсең де жете біліп 150

Сүре 23 , 14 аят

105

болмас едің. Аллаһ тағала Өзінің Ұлы кітабында әуелі өзіңді түсін, өзіңнің жаныңды тани біл дегеніне қарамай, неліктен сен соған көңіл бөлмей басқаны тануға, білуге талпынасың? Жаратушы ұлық Аллаһ айтқан: )۲۰-·۲ ‫(سورة الذاريات األية‬

ِ ‫ات لِّلْموقِنِين وفِي أَن ُف ِس ُكم أَفَ َال تُ ْب‬ ِ ‫َوفِي ْاأل َْر‬ ‫ص ُرو َن‬ ْ َ َ ُ ٌ َ‫ض آي‬

«Демек, жер бетінде және өздеріңде Аллаһқа шын сенетіндер үшін көп ғаламат бар, (соны) көрмейсіңдер ме? » 151 Құдіретті Аллаһ адам баласын бір тамшы таза емес судан жаратылғаны туралы ескертеді. Тағы да Аллаһ тағала былай деген: ِ ِ َّ ‫َي َشي ٍء َخلَ َقهُ ِمن نُّطْ َف ٍة َخلَ َقهُ فَ َق َّدرهُ ثُ َّم‬ ِْ ‫قُتِل‬ َّ َ‫يل ي‬ ُ‫س َره‬ َ َ ‫اإل‬ َ ‫السب‬ َ ْ ِّ ‫نسا ُن َما أَ ْك َف َرهُ م ْن أ‬ )۰٧-۲۰ ‫(سورة عبس اْلية‬

ُ‫ثُ َّم أ ََماتَهُ فَأَقْبَ َره‬

«Сенбеген адамды қарғыс атсын» (яғни шындықты мойындамағаны үшін, өзінің имансыздығынан, рақымсыздығынан қарғысқа ұшырады). Аллаһ оны неден жаратты? Аллаһ оны бір тамшыдан жаратты және бірнеше кезеңмен бірте-бірте жетілдірді. (Жаратушы оған белгілі бір бейне беріп, өмірге бейім еткен), содан соң оның жолын оңайластырды (Аллаһ тағала адам баласының жақсылыққа да, жаманшылыққа да апаратын жолын жеңілдетті деген мағынаны білдіреді), кейін оған өлім беріп, оны қабірге қойдырады (Аллаһтың адамдарға деген рақымшылығының бірі, оның адам баласы бақилық болғанда оның денесін құс, хайуанаттарға жем қылмай, қабірге қойдыруында)...».152 Жаратушы Аллаһ Тағала: )۲۱ ‫(سورة الروم اْلية‬

151 152

ٍ ‫َوِم ْن آيَاتِِه أَ ْن َخلَ َق ُكم ِّمن تُر‬ ‫ش ٌر تَنتَ ِش ُرو َن‬ َ َ‫اب ثُ َّم إِ َذا أَنتُم ب‬ َ

Сүре 51, 20-21 аяттар Сүре 80, 17-21 аяттар

106

«Аллаһтың аяттар былай дейді: «Сендер әуелі топырақтан жаратыласыңдар, сонан соң адам болып тараласыңдар».153деген.Тағы да: )۱٧-۱٨ ‫(سورة القيامه األية‬

ِ ‫س َّوى‬ ُ َ‫أَلَ ْم ي‬ َ َ‫ك نُطْ َفة ِّمن َّمن ٍّي يُ ْمنَى ثُ َّم َكا َن َعلَ َقة فَ َخلَ َق ف‬

«Ол жатырға тамызылған бір тамшы мәни емес пе? Содан соң ол ұйыйды, ал Ол жаратты (соны) (Яғни, осы тамшыдан Ол жанды зат жасады) және оған белгілі бір бейне берді (Аллаһ тағала қан тамшысынан кішкентай тән жасап, оған өмір сыйлап дем беріп, көркемдеп, әсем түр берді )154 – деген де аяттар бар Қасиетті Құранда. )۲۱-۲۰‫(سورة المرسالت األية‬

ُّ ُ‫أَلَ ْم نَ ْخل‬ ‫قكم ِّمن َّماء َّم ِهي ٍن فَ َج َعلْنَاهُ فِي قَ َرا ٍر َّم ِكي ٍن‬

«Біз сендерді болымсыз бір тамшы судан жаратпап па едік? Біз оны мәлім уақытқа дейін құрсақта сақтадық ». 155 Тағы да әрі қарай Жаратушы кішкене тамшыдан ұйыған қан жасап, ұйыған қаннан ет жасағанын, кесек еттен сүйек шығарып, содан соң сол сүйектерді етпен қаптағанын айтады. ِْ ‫َولََق ْد َخلَ ْقنَا‬ ‫نسا َن ِمن ُس َاللَ ٍة ِّمن ِطي ٍن ثُ َّم َج َعلْنَاهُ نُطْ َفة فِي قَ َرا ٍر َّم ِكي ٍن ثُ َّم َخلَ ْقنَا النُّطْ َف َة‬ َ ‫اإل‬ ِ ْ ‫ضغَة فَ َخلَ ْقنا الْم‬ ِ ‫شأْنَاهُ َخلْقا‬ ْ ‫َعلَ َقة فَ َخلَ ْقنَا ال َْعلَ َقةَ ُم‬ َ ‫ام لَ ْحما ثُ َّم أَن‬ َ َ‫س ْونَا الْعظ‬ ُ َ َ ‫ضغَةَ عظَاما فَ َك‬ )۰٤-۰۲ ‫(سورة المؤمنون اْل ية‬

ِِ ‫ين‬ َ ْ ‫آخ َر فَ تَبَ َار َك اللَّهُ أ‬ َ ‫َح َس ُن الْ َخالق‬

«Адамды Біз топырақтың ең асылынан жараттық. (Негізі топырақ екендігі туралы айтылады) Одан соң, оны ұрықтың тамшысына айналдырып, өте сенімді орынға – (жатырға) орналастырдық. Одан әлгі ұрықты ұйыған қанға айналдырдық. Ұйыған қанды бір жапырақ етке айналдырдық. Бір жапырақ етке сүйек бітірдік, одан соң сүйекке ет қондырдық. Оған (жан кіргізіп) тірі жаратылысқа айналдырдық. Аса шебер Жаратқан Ием (хикметте, құдіретте) барынша ұлы.»156 153

Сүре 30, 20 аят Сүре 75, 37-38 аяттар 155 Сүре 77, 20-22 аяттар 156 Сүре 23, 12-14 аяттар 154

107

Аллаһ тағаланың қасиетті Құранында ұрықтың тамшысы, шәуеттің таза еместігі туралы, қайталанып айтыла беруі адамдарға тек ескерту ғана емес, оның мәнін, маңыздылығын ақылға салып, адамдардың жете түсіну керектігінде. Шәует сұйығы немесе ұрық тамшысы таза сұйық емес дегеніне тоқталайық. Сол тамшыны бірер уақыт ашық қалдырсақ, ауаның әсерінен ол бұзылып, иістенеді. Қалайша Аллаһ тағала еркек пен әйелді кездестіріп бірбіріне деген сүйіспеншілігін, махаббатын оятып, екеуін ерлізайыпты етіп, үйлестіріп, ер азаматтың тәнінен шәует сұйығын шығарып, әйелдің қан тамырларынан шыққан ай сайын келетін хайыз қанын доғарып, ұрықтан нәресте жасап, оны бейнелеп, бір қалыпқа келтіріп, сүйек құрып, оны етпен қаптап, тіршілікке қажетті дене мүшелерін - қол, аяқ, бас, тыныс органдарын, көретін көзді, еститін құлақты коректенуге бейімдеген. Ауыз, асқазан, ішек-қарын, ағза мүшелерін жасап, сезім иесі, тіршіліктің тірегі жүректі, денеге жиналған қорытылған улы заттарды шығаратын зәр жолдарын тағы да басқа сондай, сондай өмір сүруге қажетті мүшелерді жасады. Адам баласы күрделі организм! Біздің бұл айтқандарымыз Аллаһ тағаланың құдіреттілігінің тек бірер ғана белгісі! Бір ғана адамның «Аллаһ тағаланың ең көркем белгісі, дене мүшелеріндегі, қан айналымындағы ми құрылысындағы, сезім мүшелеріндегі ерекшеліктері ғажап белгілерді саусақпен санап шығу үшін біздің бүкіл өмріміздің өзі аздық жасар еді! Өзіңіз ойлап қараңызшы Аллаһ тағала адам баласының тік жүруіне бейімдеп мығымды сүйек жасады. Олар атқаратын қызметіне байланысты әртүрліүлкенді-кішілі, ұзынды-қысқалы, жуан-жіңішке, домалақ, т.с.с., Оларды бір-біріне сай етіп, қозғалатындай етіп құрастырды, тарамыс-тарамыс тамырлармен, сіңірлермен жалғастырды да адамдардың емін-еркін қозғалуына ыңғайлап, бейімдеді. Адам баласының бас сүйегіне көңіл бөліңізші. Бастың сүйектерін Аллаһ тағала бір-біріне қиыстыра құрастырып, өзің күнде көріп жүрген басты шығарды. Аузымызды ашып-жабуға ыңғайлап жақ сүйектерімізді құрастырды, оған тамағымызды икемдеп, майдалап сіңімді етіп жеу үшін тістерімізді орнатты. Тістеріміздің біркелкі еместігінің өзінде мән бар емес пе? Біреуі, ауыз тістеріміз жалпақ, шайнауға бейімделген, енді біреулері мысалы күрек тістеріміз, өткір тістеп қырқып жеуге 108

бейімделген. Адамның бас сүйегін бір қалыпқа келтіріп, оны денедегі 24 омыртқаның мойын арқылы қозғалысқа ыңғайлы етіп жалғастырған. Жалпы адам баласының денесіндегі сүйектерінің икемділікпен, шеберлікпен бір-біріне сол жалғасқанын айтып шығу қысқа әңгіме емес, ұзақ әңгіме... Аллаһ тағаланың бір тамшы шәуеттен жасап шығарғандарының біреуінің де артықшылығы немесе кемістігі жоқтығы Оның шеберлігінің белгісі. Егер де бір мүше немесе қан жүйесі, сүйек құрамы, т.с.с басқа да органдар кем болса, онда адам баласы кеміс, мүгедек болар еді - артығын алып тастап, кемістігін толтыру қажет болары сөзсіз. Әсіресе адам бойындағы қан тамырларының тармақтарының құрылысы, шегі жоқ сандары таңғажайып! Бір ғана тамшыдан шәуеттен Аллаһ Тағаланың жасағаны аспан мен ондағы планеталарды сөз қылмағанның өзінде таңғаларлық, ғажаптық емес пе? Аспандағы әрбір бөлшектің, әр нәрсенің өзіндік орны бар, оларды кездейсоқтық деп ойлама! Олардың құрылысы, жаратылысы адамзаттың жаратылысынан да күрделірек. Жерді ондағы бар нәрселерді аспан кеңдігімен, ондағы ғажайыптармен теңестіруге, салыстыруға болмайды. Аллаһ тағала бұл туралы былай деген: )۲٨-۲٧‫(سورة النازعات اْلية‬

‫س َّو َاها‬ َّ ‫أَأَنتُ ْم أَ َش ُّد َخلْقا أَِم‬ َ َ‫الس َماء بَن‬ َ َ‫اها َرفَ َع َس ْم َك َها ف‬

«Сендерді жаратудың машақаты көп пе? Аллаһ аспанды жаратты. Оны заңғар биік әрі ешбір ақаусыз етті».157

АЛЛАҺТЫҢ БІР БЕЛГІСІ - ЖЕР Аллаһ тағаланың ең бір ғажап белгісі - Жер. Ол төсек етіп жаратты. Ол туралы құран сүрелерінде көп айтылған: ِ ( ‫ض فِ َراشا‬ َ ‫الَّذي َج َع َل لَ ُك ُم األ َْر‬ )٦ ‫ض ِم َهادا (سورة النباء األية‬ َ ‫أَلَ ْم نَ ْج َع ِل ْاأل َْر‬

)۲۲‫سورة البقرة اْلية‬

157

Сүре 79, 27-28 аяттар

109

ِ ( ‫شوا فِي َمنَاكِبِ َها‬ ُ ‫ض ذَلُوال فَ ْام‬ َ ‫ُه َو الَّذي َج َع َل لَ ُك ُم ْاأل َْر‬ «Ол сендерге төсек етіп жерді», «(Сендер үшін) төсеніш етіп жерді.»158 «Сендер үшін Аллаһ жүруге жеңіл етіп жерді жаратты. Сол жерде жүріңдер.»159 ِ ‫وال‬ )٧ ‫َوتَادا (سورة النباء اْلية‬ َ َ‫ْجب‬ ْ ‫ال أ‬ َ 160 «Төсеніш етіп жерді жараттық» жерді төсеніш етіп, оған жерді мызғытпайтындай тауларды орналастырып, жер бетіне елдер бір шетінен бір шетіне бара алатындай етіп, ыңғайлап кеңістік жасады. Аллаһ тағаланың қасиетті кітабында жердің тамашалығы, ғажаптығы туралы көп айтылған. Бұл адамдардың Жаратушының жаратқанының, жерінің тамашалығын, кереметтілігін түсінуі үшін бір ескертулері болар. Жер беті тірі жандылардың тұрақ-мекені, жер асты- өлілердің қабірі. Ұлық Аллаһ тағала былай деді: )٣۰ ‫سورة الملك اْلية‬

)۲٦-۲٣ ‫سورة المرسالت‬

ِ ‫أَلَم نَجع ِل ْاألَر‬ ( ‫َحيَاء َوأ َْم َواتا‬ ْ ‫ض ك َفاتا أ‬ َ ْ َْ ْ

«Жерді Біз (жаратылыстың бәрі - өлісі де, тірісі де сиятындай) мекен етпедік пе?»161 ِ ‫ت‬ ْ ‫َنزلْنَا َعلَْي َها ال َْماء ْاهتَ َّز‬ ْ َ‫ت َوَرب‬ َ َّ‫َوِم ْن آيَاتِِه أَن‬ َ ‫ك تَ َرى ْاأل َْر‬ َ ‫ض َخاش َعة فَِإ َذا أ‬ )٩۱ ‫(سورة فصلت اْلية‬

«Сен қаңсып қалған жерді көресің. Жаңбыр жаудырған кезімізде жер дүр сілкініп, қунап кетеді.»162 Сонда жер көгеріп, онда әртүрлі жануарлар пайда болады. Өзің қарашы, қандай таулармен Аллаһ жерді мығымдаған, жер астын суға толтырғанына, қайнарлардан су атқылатып, өзендерді суға толтырып, тастардың арасынан бұлақ суларын ағызып, сол сулардан жаратылысқа нәр беріп, неше түрлі ағаштарды көптеген алуан түрлі, көздің нұрын алатын өсімдіктерді өсіріп, адамдарға қажет тағамдық өсімдіктерді де дәнді-дақылдарды, қант қамысын, жүзім, жеміс-жидектердің түр-түрін жаратты. Осының бәрі Аллаһ тағаланың дәлелдерінен! 158

Сүре 2, 22 аят; Сүре 78, 6 аят Сүре 67, 15 аят 160 Сүре 78, 7 аят 161 Сүре 77, 25-26 аяттар 162 Сүре 41, 39 аят 159

110

ТІРІ ЖӘНДІКТЕРДІҢ БАРЛЫҚ ТҮРІНІҢ ТІРШІЛІК ЕТУІ ХАҚТЫҢ БЕЛГІСІ РЕТІНДЕ Жүретін аяқтыларды, бауырымен жорғалайтындарды, ұшатын қанаттылар да, яғни барлық тіршілік иелері, тірі жәндіктің Аллаһтың белгілерінен екенін біліп қой! Жүретіндер екі аяқты, төрт аяқты, он аяқты, тіпті одан да көп аяқты болып бөлінеді. Әсіресе көп аяқтылар: қырық, жүз аяқтылар - құрт-құмырсқа, шыбын-шіркейлердің тағы да басқа жәндіктерде көп кездеседі. Сонымен қатар әр тірі нәрсенің өмірде өзінше пайдалылығы, жалпы болмысы, түр сипаты тұрғысында да өзіндік ерекшеліктері бар. Аспанда самғап жүрген құстарға немесе айналадағы хайуанаттарға, үй жануарларына қарап-ақ Жаратушының құдіреті мен даналығында шек жоқ екенін байқайсың. Олардың әр қайсысына өзіндік дене құрылысын, пішінін беріп, бірін-біріне ұқсатпай, әр қайсысына тән жеке қасиет сыйлап, орын-орнына қойған тек Жаратушы! Кене, құмырсқа, ара, өрмекші тағы да сондай, сондай ұсақ жәндіктердің өмір сүру жолдарын, жейтін қорегін, ұя жасау әдістерін жете тексеруге, түсінуге, білуге адамның бір өмірі жетпейтіні анық. Кене, құмырсқа, ара немесе өрмекшілердің тұрмысқа икемділігі, қорек жинау әдістерін жете білу мүмкін емес. Олардың әрқайсысының қимылында, тіршілік өзгешеліктерінде Жаратушының дәлелдері, белгілері бар, олардың саны шексіз. Соларға қарап Жаратушының білгіштігін, ұлылығын, құдіреттілігін, әміршілігін көріп, таң қаламыз.

ТЕҢІЗДЕР МЕН МҰХИТТАР ДА АЛЛАҺТЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕН Аллаһ тағаланың белгілеріне, дәлелдеріне жер шарын қоршап жатқан мұхиттарда, орын-орнымен орналасқан теңіздер де жатады. Оларда өмір сүріп жатқан тіршілік иелері қаншама десеңізші. Олардың саны жер бетінде өмір сүретін тірі жандылардан артып түспесе, кем болмас. Жерді қоршаған судың аумағы жерден әлдеқайда көлемді. Жаратушының су астындағы 111

маржанды өсіріп, оның қабыршағын домалақ етіп және терең шыңырауда кораллдарды өсіріп, толқындар жағаға шығарып тастайтын, теңізден алынатын асыл байлықтардың қалыптастыруында ойластырды. Су астындағы сол байлықтарға ие болған теңізшіге қарашы. Аллаһ тағала су астындағы байлықтарды іздеп шыққан саудагер мінген корабльді теңіз бетіне қалқытып, батырмай теңізді оларға бағындырып, олардың жүктерін тасымалдауына ықтимал етіп те қойды.

АУА, ОҒАН БАЙЛАНЫСТЫ ТАҢҒАЖАЙЫП ҚҰБЫЛЫСТАР ДА АЛЛАһ ТАҒАЛАНЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕН Бізді қоршаған ауада Аллаһ тағаланың белгісінен. Жаратушы өзінің қалауынша оны өзгертіп отырады. Қасиетті Құранда: ِ )۲۲ ‫ح (سورة الحجر اْلية‬ ِّ ‫َوأ َْر َسلْنَا‬ َ ‫اح لََواق‬ َ َ‫الري‬ «Желдерді жібердік те, аспаннан жаңбыр жіберіп сендерді сонымен сусындаттық ».163 163

Сүре 15, 22 аят

112

Желдің ырғағы мен ауа қозғалысқа түсіп жан-жануарларға, өсімдіктерге жетіп, тыныстандырып, өсімдіктерді қоректендіріп (олар ауадағы көмір қышқылын бойына сіңіріп, оттегін бөліп шығарады) өсіреді. Аллаһ тағала қаласа өзінің жаратқандары бағынбай, өзімшілдік жасаса, желді үдетіп, олардың сазайын тарттырады. Жаратушы осы туралы былай деген: ِ ٍ ‫صرا فِي يَ ْوِم نَ ْح‬ ‫از نَ ْخ ٍل‬ ُ ‫َّاس َكأَنَّ ُه ْم أَ ْع َج‬ َ ‫ص ْر‬ َ ‫إِنَّا أ َْر َسلْنَا َعلَْي ِه ْم ِريحا‬ َ ‫س ُّم ْستَم ٍّر تَنزِعُ الن‬ )۱۲-۰٩ ‫ٍَ(سورة القمر اْلية‬

‫ُّمن َق ِعر‬

«Сұмдық қаптаған сол бір сұрапыл күндерінде Біз оларды суық боранға ұшыратып, опат еттік. Боранға ұшыраған адамдар түбінен қопарылған құрма ағаштарындай сұлап жатты».164 Шынында бұлттардың пайда болуы, күннің күркіреуі, найзағайдың жарқырауы, жаңбырмен қардың жаууы, жер мен аспан арасындағы таңғажайып кереметтер емес пе? Осылар туралы қасиетті құранда Жаратушының мынандай сөзі бар:

ِِ ‫ين‬ َّ ‫َوَما َخلَ ْقنَا‬ َ ‫الس َماء َو ْاأل َْر‬ َ ‫ض َوَما بَ ْي نَ ُه َما َالعب‬ «Аспанды, жерді және олардың арасындағыларды Біз еріккеннен жаратқан жоқпыз.»165 Жер мен аспан арасында орын алған мұндай құбылыстар туралы бұдан басқа да аяттар да айтылған. Мысалы, Ұлық Аллаһ былай деген: ٍ ‫ض ْلي‬ ِ ‫ص ِر‬ ِ َّ ‫اح َو‬ ‫ات لَِّق ْوٍم يَ ْع ِقلُو َن‬ ِ َ‫الري‬ َّ ‫س ِّخ ِر بَ ْي َن‬ ِّ ‫يف‬ ْ َ‫َوت‬ َ ِ ‫الس َماء َواأل َْر‬ َ ‫الس َحاب ال ُْم‬ )٦۰ ‫(سورة األنبياء اْلية‬

)۰٦٤ ‫(سورة البقرة األية‬

«Көкпен жердің арасындағы бағынышты бұлтты басқаруында әлбетте ойлаған елге (Аллаһтың барлығы, бірлігіне) белгілер бар.» 166 164 165

Сүре 54, 19-20 аяттар Сүре 21, 16 аят

113

АСПАН ӘЛЕМІ ДЕ АЛЛАҺТЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕН Жаратушының белгісіне аспан әлеміндегі жұлдыздар, планеталар жатады. Аллаһ тағала оларға аса мән беріп, олардың маңыздылығы туралы көптеген сүрелерде қайталайды. Қасиетті құранда Жартушы тіпті олардың атымен ант та береді. Мысалы: }١ ‫الس َماء َوالطَّا ِر ِق {سورة الطارق اْلية‬ َّ ‫َو‬ 167 «Аспанға, топыраққа серт.» тағы да Жаратушы айтты: 166 167

Сүре 2, 164 аят Сүре 86 1 аят

114

ِ ‫ْسم بِمواقِ ِع الن‬ ِ ِ َّ ‫يم‬ ُ ٌ ‫ُّجوم َوإِنَّهُ لََق َس ٌم ل ْو تَ ْعلَ ُمو َن َعظ‬ َ َ ُ ‫فَ َال أُق‬ «Біле білсеңдер, мұның өзі үлкен серт екені даусыз.»168 )۹٣–۹٦ ‫(سورة الواقعة اْلية‬

Сонымен саған Аллаһтың еш уақытта оның атын атап ант бермеген бір тамшы шәуеттің құпия сырын ешкімнің біле алмағыны белгілі болды. Аллаһ тағала адамдардың тағдырын, несібесін аспанмен байланыстырып, былай деген: ‫وع ُدو َن‬ َّ ‫َوفِي‬ َ ُ‫الس َماء ِرْزقُ ُك ْم َوَما ت‬ «Аспанда сендерге бұйырылған ризық та бар, сендерге жазылатын сауап та бар.» 169 Тағы да имандыларға мадақ ретінде: )۲۲ ‫(سورة الذاريات اْلية‬

ِ َ‫ض وا ْختِال‬ ٍ ‫ف اللَّْي ِل والنَّها ِر ْلي‬ ِ َّ ‫إِ َّن فِي َخل ِْق‬ ِ َ‫ات ِّأل ُْولِي األلْب‬ ‫اب‬ َ َ َ َ ِ ‫الس َم َاوات َواأل َْر‬ ِ َّ ‫ين يَ ْذ ُك ُرو َن اللّهَ ِقيَاما َوقُعُودا َو َعلَ َى ُجنُوبِ ِه ْم َويَتَ َف َّك ُرو َن فِي‬ َ ‫الذ‬ )۰٩۰-۰٩۱ ‫(سورة آلعمران اْلية‬

ِ ‫السماو‬ ِ ‫ات َواأل َْر‬ ‫ض‬ َ َ َّ ‫َخل ِْق‬

«Зерделі жандар тұрса да, отырса да (қашан болса да) Тәңірін ұмытпайды, аспан мен жердің жаратылысына ой жібереді. Сонан соң: «Ей, Тәңіріміз! Бұларды бекер жаратқан жоқсың. Сен-пәксің, бізді тозақтың тауқыметінен сақта»,170делінген. Басыңды көтеріп аспанға көз салып аспан әлеміндегі барша планеталардың, жымыңдаған жұлдыздардың, Айдың, Күннің, шығатын, бататын кезеңдерінің ерекшеліктерін, олардың бірбірімен қақтығыспай, белгілі бір жүйемен, әр қайсысы өзіне тән орбитада ылғи қозғалыста болатынын, соның бәрі бір Аллаһ тағаланың құдіреті екенін байқап, түсіне біл. Аллаһ тағаланың қалауы бойынша олар қозғалады, шығады, батады, барлығы Аллаһтың алақанында... Қадірлі бауырлар, қарындастар, Аллаһ тағаладан бізді ақ жолға, адал жолға түсір, адастырма деп сұрауымыз керек. Кейбір

168

Сүре 56 75-76 аяттар Сүре 51 ,22 аят 170 Сүре 3, 190-191 беттер 169

115

құранды тәпсірлеушілер былай деп түсіндіреді. «Апар», «жетекте», «баста» деп аударғандағы біздің айтарымыз мынау: «Бізді шындықтың хақ жолына түсіре гөр», әйтпесе біз адасушылардан болар едік, ал біздің алғашқы қадамымыз – жалпы жол табу. Ол оңай емес. Ол жол қатал, жіңішке, көпшілік одан қорқады. Қасиетті Құранда Аллаһ Тағала айтқан: «Ол қиын жолды таңдаған жоқ»171 Заманның бұзылуына байланысты кейбіреулер шынайы, адал жолды жақтырмай, бұрыс жолды бағалайды, таңдайды. Осы жолдарды бір-бірінен қалай айыра білуіміз керек? Біз Аллаһ тағалаға бет бұрып, содан бізді адал жолға бастай көр, апара гөр деп сұрауымыз керек. Біздің ішкі рухани дүниеміз бізге кімнің Аллаһтың көрсеткен жолында екенін немесе кімнің Оның қаһарында болып, адасуда екенін байқатып, бағалауымызға әсерін тигізеді. «Жоғарыда айтылған аят адам баласы қанша дана болса да өзінің ақылымен, түсінігімен, талабымен шындықтың жолын таба алмайды. Тек бір Аллаһ тағала, өзінің пайғамбарлары (ғ.с.) арқылы адамдарға ақ жол нұсқайды, оларды мақсаттарына жеткізеді. Осы бір-екі сөздің өзі санамызға пайғамбарлардың (ғ.с.), Аллаһ тағаланың біздің адал өмір сүру үшін жетекшілігінің керектігін көрсетеді». Егер сенен, сенің Әміршің кім десе - Ұлық Аллаһ де. Ол менің Әміршім, әлемнің Әміршісі, Ол мен құлшылық етіп бас иетін Құдайым, Тәңірім. Одан басқа Тәңір жоқ. Айтқанымыздың дәлелі: ) ۲‫(سورة الفاتحة‬

ِ ‫ين‬ ِّ ‫ْح ْم ُد لل ِّه َر‬ َ ‫ال‬ َ ‫ب ال َْعالَم‬

«Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы Аллаһқа тән» 172 Бүкіл әлем Аллаһ тағаланыкі, мен сол әлемнің бір ғана кішкентай бөлшегімін. Егер сенен Аллаһты қалай таныдың десе, Оның белгілері арқылы, Оның жаратқандары арқылы танып білдім де. Оның белгілері Ай, Күн, олардың жарықтары, Аспан мен Жер, Аспан мен Жердің арасындағылар. Бұл туралы мынадай аят бар: 171 172

Сүре «Поселение», 11 аят Сүре 1, 2 аят

116

ِ ِ ِ ‫لش ْم‬ َّ ِ‫س َوالْ َق َم ُر َال تَ ْس ُج ُدوا ل‬ َّ ‫ار َو‬ ‫س َوَال لِ ْل َق َم ِر‬ َ ‫َوم ْن آيَاتِه اللَّْي ُل َوالن‬ ُ ‫َّه‬ ُ ‫الش ْم‬ )۱٧ ‫ن (سورة فصلت اْلية‬ َ ‫اس ُج ُدوا لِلَّ ِه الَّ ِذي َخلَ َق ُه َّن إِن ُكنتُ ْم إِيَّاهُ تَ ْعبُ ُدو‬ ْ ‫َو‬ «Түн мен күндіз, Күн мен Ай Құдайдың (құдіретін көрсететін) ғаламаттар. Күнге бас имеңдер, Айға табынбаңдар. Оларды жаратқан Аллаһқа бас қойыңдар, сиынатындарың бір Аллаһ ғана болсын!»173 ِ ِ ِ ‫ات واألَر‬ ِ َّ ‫إِ َّن ربَّ ُكم اللّهُ الَّ ِذي َخلَ َق‬ ِ ‫استَ َوى َعلَى ال َْع ْر‬ ‫ش‬ ْ ‫ض في ستَّة أَيَّ ٍام ثُ َّم‬ َ ْ َ ‫الس َم َاو‬ ُ َ ِ ٍ ‫الشمس والْ َقمر والنُّجوم مسخَّر‬ ِ ِ ُ‫ات بِأ َْم ِره أَالَ لَه‬ َ ‫يُغْشي اللَّْي َل الن‬ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َّ ‫َّه َار يَطْلُبُهُ َحثيثا َو‬ ِ )٣٤‫مين (سورة األعراف األية‬ ُّ ‫ْق َواأل َْم ُر تَبَ َار َك اللّهُ َر‬ ُ ‫الْ َخل‬ َ َ‫ب ال َْعال‬ «Сеніңіздер Сіздердің Тәңірлеріңіз – шын Тәңір; ол алты күннің ішінде көкті, жерді жаратты. Одан соң ғарышта әмір жүргізді. Күндізді кешпен жапты, кешті күндізбен алмастырды. Өзінің бұйрығына бойсұндырып, Күн, Ай, жұлдыздарды жаратты. Жарату, әмір ету- тек Аллаһқа ғана тән. Әлемнің әміршісі – Аллаһтың мәртебесі сондай биік»174 Аллаһ тағалаға біз тағзым етуіміз керек. Құранның «Бақара» сүресінде: ِ َّ ِ َّ ‫ الَّ ِذي‬.‫ين ِمن قَ ْبلِ ُك ْم لَ َعلَّ ُك ْم تَتَّ ُقو َن‬ َ ‫َّاس ا ْعبُ ُدواْ َربَّ ُك ُم الذي َخلَ َق ُك ْم َوالذ‬ ُ ‫يَا أَيُّ َها الن‬ ‫ج بِ ِه ِم َن‬ َّ ‫َنز َل ِم َن‬ َّ ‫ض فِ َراشا َو‬ َ ‫َج َع َل لَ ُك ُم األ َْر‬ َ ‫الس َماء بِنَاء َوأ‬ َ ‫الس َماء َماء فَأَ ْخ َر‬ )۲۲-۲۰ ‫(سورة البقرة‬

ِ ‫الثَّمر‬ .‫ات ِرْزقا لَّ ُك ْم فَالَ تَ ْج َعلُواْ لِل ِّه أَن َدادا َوأَنتُ ْم تَ ْعلَ ُمو َن‬ ََ

«Ол сендерге төсек етіп жерді, күмбез етіп көкті жаратты. Жаңбыр жаудырып, аспаннан су түсірді. Сол сумен сендерге ризық етіп, жемістер жетілдірді. Ендеше, құлшылық ететін Аллаһқа теңдес (басқа) ешнәрсе жоқ екеніне шек келтірмеңдер»175

173

Сүре 41, 37 аят Сүре 7, 54 аят 175 Сүре 2, 21-22 аяттар 174

117

Аллаһ тағаланың ризалығы, қайырымы болсын адал жолдағы баршаға. Аллаһ тағала адасқан құлдарын тура жолға түсірсін. Аллаһ Тағала біздің иманымызды нығайтсын. Жаратушы Ием! Сен бізді ақ жолға түсірдің, жүрегімізді басқаға алаңдата көрме, бізге шапағатыңды шаша гөр, Сен, шындығында, Жарылқаушысың!

V БӨЛІМ ҚҰДІРЕТТІ АЛЛАҺҚА ИМАН Аллаһқа иман келтіру төрт ақиқатты қамтиды:  Аллаһ Тағаланы ешкім жаратпаған, 118

 Ол Әлемнің Әміршісі,  Ол дүниенің Билеушісі, оның Басқарушысы,  Ол Жалғыз Тәңір, Одан басқа ешкімге тағзым етілмейді.

АЛЛАҺТЫҢ БАРЛЫҒЫ Аллаһтың бар екендігін көзімізбен көрмесек те жүрегімізбен сеземіз. Аллаһтың барлығы шынайы шындық. Оны дәлелдеуді қажет етпейді. Оның белгілері айналамызда әр жаратылыста оларды санап жіктеп жатудың да қажеті жоқ, олар шексіз. Осыдан жарты ғасыр бұрын Дамаск қаласының ғалымы, шейх Жамалуддин Аль-Къасими өзінің «Аллаһтың бірлігінің дәлелі» (Доказательство единобожия) деген кітабында мысал ретінде көптеген дәлелдер келтіріп жазғаны туралы атақты шейх Али АтТантауи айтады. Мен тағы да бір отызға таман белгілі ғалымдардың жазған «Аллаһ Тағала ғылым дәуірінде білінеді» (Всевышний Аллаһ проявляется в эпохи науки) деген кітабын атағым келеді. Осы тақырыпқа «Ғылым имандылыққа шақырады» (Наука призывает к вере) деген де кітап жазылған. Осындай нағыз ғалымдар жазған кітаптар адамдарды имандылыққа шақырады, өздерінің сенімдерімен шектеліп қана қоймайды; ал атеизм, имансыздық деген білімі саяз, оқуға қатысы жоқ, ғылымға жұғысып ғана жүрген адамдарға ғана тән қасиет. Олар имандылықты жете түсініп, білімін көтеруге талпынбай, сенімін жоғалтқандар. Жоғарғы айтылған кітаптарда атақты, дүние жүзіне әйгілі ғалымдардың мысалы - әлемге әйгілі Франк Алленнің, радарды ойлап тапқан Роберт Моррис Будждың, химия ғылымының Профессоры Джон Кливленд Каусронның, физика ғылымының профессоры Джон Герберт Блондының тағы басқалардың мақалалары жарияланған. Профессор Франк Аллен грек философтарының әлемнің көнелігі және мәңгілігі туралы теориясының негізсіз екенін, әр нәрсенің белгілі бір тіршілік мөлшері шегі болатынын ғылымның дәлелдегені туралы, яғни мәңгілік ешнәрсе жоқ екенін айтты. 119

Аллаһтың барлығы туралы бұрынғы, соңғы дәлелдемелерді санап, тізіп жатпай-ақ, мен қасиетті Құраннан бір ғана мысал келтірейін, өйткені оның дәлелдері – анық, нақты және түбегейлі. Қарапайым адам оны түсінеді, ал білімді адам, оның мәнін түсініп, оның нақтығына, ойлылығына таң-тамаша болады. Қасиетті Құран Аллаһтың барлығына дәлелді өзгеден іздемейді, өзімізден, жанымыздан іздеу керектігін ескертіп, көңіл аудартады. Мына аятқа құлақ түріңізші: )۲۰-۲۱‫(سورة الذاريات‬

ِ ‫ات لِّلْموقِنِين وفِي أَن ُف ِس ُكم أَفَ َال تُ ْب‬ ِ ‫َوفِي ْاأل َْر‬ ‫ص ُرو َن‬ ْ َ َ ُ ٌ َ‫ض آي‬

«Демек, жер бетінде және өздеріңді Аллаһқа шын сенетіндер үшін көп ғаламат бар (соны) көрмейсіңдер ме?»176 Бәріміздің жүрегіміздің түкпірінде Аллаһтың барлығын сеземіз. Соған әр қайсысымыз қиын-қыстау кезінде назарымызды аударамыз. Біздің туа біткен сеніміміз, біздің рухани дүниеміз Оны көмекке шақырады. Соған жалбарынамыз. Шындығына айналамызға зер салып қарасақ, Оның барлығының көптеген дәлелдемесін көреміз. Сонымен, ішкі сезіміміз сендіреді, ал ақылоймен, санамен Оның барлығын сараптаймыз, дәлелдейміз. Қалайша адам баласы Жаратушы Аллаһқа сенбейді, егер оның өзі Аллаһтың бар екенінің дәлелі болса? Бұл сіздің қаражатыңызға ие болған, сөйте тұрып мен алған жоқпын деп бас тартқан адамға немесе үсті-басы су болып, су сорғалап тұрса да мен судың қасында болған жоқпын деген адамға ұқсап тұрған жоқ па? Дегенмен, неге көп адамдар осы шынайы хақтыққа назарын аудармайды. Себебі, олар өздерінің жартылысы туралы ойламайды. Қасиетті Құранда: ) ٦٧‫سواْ اللّهَ فَ نَ ِسيَ ُه ْم (سورة التوية األية‬ ُ َ‫ن‬ «Олар Аллаһты ұмытты. Сондықтан Аллаһ, оларды ұмытты..»177 Адамдар көбінесе өздеріне-өздері көңіл бөліп, өзі туралы ойланып, толғанудан қашқақтайды. Олардың көбісі бос сөзге 176 177

Сүре 51, 20-21 аяттар Сүре2, 21-22 аяттар

120

құмартып немесе басқа бір нәрселермен айналысып, уақыттарын босқа да өткізіп алады. Тіпті, өз жандарын қадірлемей, жауша қашқақтап, өзінің өмірін (өз байлығын) бір ауыр жүк сияқты көріп, тезірек құтылғысы келетін сияқты. Өздеріңіз адамдардың күнделікті тіршілігіне назар аударыңызшы; олар тамақтанады, су ішеді, жейді, ұйықтайды, оянады, рахаттануға тырысады, аурудан қашады, өзіне, отбасына жағдай туғызу үшін күн демей, түн демей еңбектенеді. Бұл олардың күнделікті істейтін дағдылы ісі, өмірлік шеңбері. Олардың өткенімен, болғанымен, болатынымен ісі жоқ, барлығы өзінше бір күнделікті қайталанып отыратын, белгіленіп қойған тіршілік жолы сияқты. Егер қолдары сол дағдылы тіршіліктен босай қалса, сөйтіп уақыт өлтіріп, барлық өмірін, яғни бұ дүниедегі қалған күндерін солай өткізуге, одан қалды көңіл көтеру жолдарын іздей бастайды. Ал жүрегінде иманы бар мұсылманның тіршілігі өзгеше. Оған бұл өмірде тек ішіп-жеу, еңбектену көңіл көтеру жеткіліксіз, ол мен кіммін? Қайдан келдім? Қайда барамын? Өмір сүрудегі мақсатым не? Бұл өмірдің бастамасы қайсы, шегі қайсы? – деген сұрақтарды өзіне-өзі қойып, жауабын іздейді. Ол ананың құрсағында ата ұрығынан жаралып, бұл өмірге өлу үшін келмеген, жалпы адам баласының дүниеге келіп, қалыптасып, өсіп дамуы бірнеше сатылар жүйесінен құралған күрделі процесс екенін түсінеді. Адам баласы бұл дүниеге оңайлықпен келген жоқ, көптеген біліп болмайтын кезеңдер, факторларды қамтыған күрделі өзгерістер, процесстер арқылы жаратылды, туылды. Біз ананың құрсағында болған мезеттерімізде немесе дүниеге қалай, қай күні келгенімізді біле алмаймыз. Бала төрт жастан кейін ғана өзін-өзі тани бастайды. Жарық дүниеге келгенге дейінгі (ана құрсағындағы санамыздың жарық дүниеге бейімделіп, танымал қабілеттілігі дами бастағанша) өмірімізді, әрине, білмейміз. Өзін-өзі танығанға дейін, адам бұрын да өмір сүрді деуіміз анық, әйтсе де, адам өзін-өзі жаратты деген тұжырым жасауға ырық бермейді. Осыған орай еретиктермен атеистерге мынандай сұрақ бергіміз келеді: «Сендер өздеріңді өздеріңнің қалауыңша өз ақылдарыңмен жараттыңдар ма? Өздіктеріңмен ана құрсағында орналастырдыңдар ма? Ананы таңдап алдыңдар ма? Ана құрсағынан шығар деп акушерлерге өздерің бардыңдар ма? 121

Сендер сонда Жаратушысыз жоқтан жаралдыңдар ма?» Әрине, жоқ. Бұлай болуы мүмкін емес. Адам баласы одан бұрын пайда болған тау, теңіз, күн, жұлдыздардан жаратылуы мүмкін ба? Француз философы Декарт, өзінің екі талай, сенбестік теориясын дамыта келе жалпы нәрселердің барлығына күмән келтірген. Ал өзінің жан дүниесіне көңіл бөле келе, оның барлығына сенбеске амалы болмаған. Егер сенбесе, онда өзінің барлығына, тіршілігіне де күмән келтірген болар еді! Ол: «Мен ойлаймын, яғни, мен бармын» (cogito, ergo, sum) - деген белгілі афоризімін айтқан! Әрине ол бар, ал оған осы жаратылуды, тіршілікті берген кім? Оның материядан жаралуы мүмкін бе еді? Материяда ақыл, сана жоқ қой, ал онда сана бар. Ақыл ойы жоқ, басқаға ақыл үйрете ала ма? Өзінде жоқ затты, біреуге бере ала ма? Осындай позицияны белгілі Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар өз әкесінің қатысында басынан өткізген еді. Оның әкесі тастардан пұт жасайтын тас қашаушы болатын,. Осы адамның қолымен жасалған пұттарды адамдар құдай деп қастерлеп, соған табынатын. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар соларға қарап: «Қалайша Құдайды қолдан жасап, соған табынып, мені жарылқай көр деп жалбарынуға болады? Менің санама бұл қонбайды. Сонда нағыз Құдай қайда?-деген ойда болды. Сондай ойға батып, жауап іздеп отырғанда күнде батып, аспанда бір жарық жұлдыз пайда болады, бірақ ол пұт жасайтын тас сияқты жерден шыққан жоқ. Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар – ол оның іздеп жүрген құдайы болар деп ойлай бастады. Біраздан кейін Ай туды да, жұлдыз жоқ болып кетті. Айды көріп, оның жаңағы жұлдыздан үлкен, әлде қайда жарықтығын көріп, түні бойы Айға қараумен болды. Бір кезде нұрын шашып Күн шықты. Оның жарығынан Айдың жарығы көрінбей де қалды. Пайғамбар (ғ.с.) құдай осы Күн болар деп ойлады. Алайда Күн де батып, қараңғы түн келді. Құдайдың патшалығы осынау ғана ма? Құдай өзінің патшалығын тастап кетуіне бола ма? Жоқ, ол мүмкін емес. Ендеше, осы құбылыстардың, Жұлдыз, Ай, Күннің пайда болуында бір құпиялық сыр бар. Осылардың бәрін бірінен соң бірін келтіріп отырған бір Құдіретті күш - Құдай бар. Ол мені де басқаларды да жаратты. Осы айтқанымыз туралы Қасиетті Құранда былай делінген: 122

‫أ َْم ُخلِ ُقوا ِم ْن غَْي ِر َش ْي ٍء أ َْم ُه ُم الْ َخالِ ُقو َن‬ «Әлде олар өмірге Жаратушысыз келді ме екен? Немесе олардың өзі жаратушылар ма ?»178 Аллаһ тағаланың осы дәлелінің өзі құдай жоқ деп айтатын рационалистерге, барлық істің бастау көзі деп, өздерінің ой жүйелеріне сүйеніп алып Жаратушының барлығын байқағысы, білгісі келмейтіндерге соққы емес пе? Сананы жаратқан, есті, ессіз шала сауатты атеистер, ақылға сыймайтын «табиғат адамды жаратты, табиғат оған сана берді» дегенді айтады. Мұны біздерге, бірінші дүние жүзілік соғыс кезінде мектеп қабырғасында жүргендерге, батыс цивилизиациясына еліктеген кейбір өзін білімділерміз деп санайтын мұғалімдеріміз де осыны қостап, өздерінше түсіндіруге тырысатын. Ол уақытта «оқыған» деген сөз осы күнгі «прогрессивтік» деген сөздің баламасын білдіруші еді. Әрбір дәуірде қарапайы халықты келеке қылуға мұрындық болатын жаңа ұрандар пайда болады ғой. Есейе келе, біз (табиғат деген не?» деп сұрайтын болдық. Араб тіліндегі этимологиялық мағынасы «із» немесе «таңбаланған болмыс», егер солай болса, оған мөр басқан кім? Кейбіреулер «табиғат кездейсоқтық немесе ықтималды заңдылық» деп түсіндіреді. Біз, көрсетілген табиғаттың анықтамасын құмды шөлде адасқан екі адамның жағдайымен салыстыруға болатынын айтайық. Олар небір қымбат кілемдер төселген, жиһаздалынған, сағаттармен, әшекей, көркем шамдармен безендірілген керемет үлкен сарайдың қасынан өтіп бара жатып, таң-тамаша болып, мынандай әңгіме бастайды: Біріншісі: -Қандай адам мынау сарайды салып, жабдықтады екен? Екіншісі: -Сіз не айтып тұрсыз? Сіз артта қалған реакционерсіз! Бұл сарай түгелімен табиғаттың ісі. Біріншісі: -Қалайша табиғат осындай сарайды салдырды? Екіншісі: -Несі бар, әуелі бұл жерде үйілген тас болды, содан соң )۱٣‫(سورة الطور األية‬

178

Сүре 52, 35 аят

123

күн жауып, жел соқып, тағы да басқа атмосфералық құбылыстар болып, солардың нәтижесінде тастар бір жобаға келіп, өзінен-өзі қабырға тәріздес бола қалды. Біріншісі: -Ал кілемдер туралы не айтасың? Екіншісі: -Әншейін, қойдың ұшқан жүндері шумақталып, әр түрлі металдармен боялады. Содан соң жүн өзінше тоқылып айналады. Біріншісі: -Ал сағат қайдан пайда болады? Екіншісі: -Белгілі бір ауа райының өзгерістеріне қарай тозығы жеткен темірлер домалақтанып, жалпақтанып, уақыт өте, ғасырлар өте сағат қалпына түседі. Осылай жауап берген адамның есі дұрыс деп айтасыз ба? Микроскоп арқылы көзбен көруге болатын адамның бауырының клеткасының күрделі химиялық функцияларды атқаруы кездейсоқтық па? Бұл клетка қандағы артық қанды әуелі гликогенге, содан соң қажеттілігіне байланысты глюкозаға айналдырады. Бұл клетка өтті бөліп шығарып, қандағы холестерин мөлшерін реттеп отырады, қанның қызыл түйіршіктерін көбейтеді, тағы да сондай-сондай көптеген күрделі процесстерді іске асырады. Біздің тіліміздегі дәмді сездіруші тоғыз мың рецептордың барлығы кездейсоқтық па? Әр құлағымызда жүз мыңға таман естуге қажет клеткалардың болуы немесе көздерімізде жарықты көруге бейімделген жүз отыз миллион клеткалардың болуы да кездейсоқтық па? Жердің құпия сырларына, ауаға ондағы көзге көрінбейтін жаратылыстарға, қардың әрбір қылаушасының өзгешелігіне тағы да басқа жаңадан бізге танымал болған жаңалықтарға қараңызшы. Жер беті жердің өзі бір құпия емес пе? Жерде қанша минералдар, кеніштер толып жатыр, жерде тіршілік етіп жүрген жануарлар, жерде өсіп тұрған өсімдіктер, ұшы-қиыры жоқ шөл далалар, мұхиттар, биік таулар, жазық алқаптар... Енді Жерді Күнмен салыстырыңыздар, сонда оның соншалықты кішкене ғана жаратылыс екенін байқайсыз. Ал жерден миллион есе үлкен күн басқа галактикалармен салыстырғанда шөл даладағы кішігірім құмның бір бөлшегі ғана сияқты.

124

Күн мен Жердің арасындағы қашықтық 150 миллион км немесе жарық сәуле жылдамдығымен 300 мың км/секундына өлшегенде жарық сәулесінің 8 минутына тең, яғни жарық сәуле 8 минутта 150 миллион км жерге жетеді. Жұлдыздардың қашықтығын өзіңізге елестетіп көріңізші! Олардың жарығы бізге жету үшін бір миллион жарық сәуле өлшеміндегі жылдар керек. Ал жарық жылы он мың миллиард км тең! Сонда бір миллион жарық жылын өту үшін қанша км белден асу керек? Жұлдыздар жайлы, соның ішінде галактика туралы астрономдар саны бір Аллаһқа ғана аян, мыңдаған жұлдыздардан тұратын ашық дақ екенін айтады. Галактика көптеген, саны бір ғана Аллаһқа белгілі жұлдыздардың жинағы деп біледі. Көлемі біздің түйсігімізден тысқары бұл жұлдыздар, орасан және біз елестете алмайтын жылдамдықпен, бір-бірімен қақтығыспай қозғалыс үстінде болады. Мен бір астрономның «жұлдыздардың бір-бірімен соқтығысу мүмкіншілігі жерді айналып ұшып жүрген алты араның қақтығысып қалу мүмкіншілігіндей» деп жазған мақаласын оқыдым. Яғни олар еш уақытта қақтығыспайды. Жердің атмосфералық кеңдігі сондай, олар үшін әлем үлкен кеңістік, жұлдыздардың да еш уақытта бір-бірімен қақтығысуы мүмкін емес. Осындай орасан зор космос тұтасымен алып сфераның ішінде - төменгі күмбезде орналасқан. Бұл сфера белгілі денені құрайды – бұл ауа емес, атмосфера да емес, және қасиетті Құранның бүгінгі күнгі комментаторлары айтып жүрген, орбита тектес, жұлдыздар арасында ойластырылған жүйе де емес. Бұл сфера үлкенді-кішілі барлық жұлдыздарымен космосты (кеңістікті) қоршаған. Жаратушы Аллаһ Қасиетті Құранда: ‫الس َماء َس ْقفا َّم ْح ُفوظا‬ َّ ‫َو َج َعلْنَا‬ (олар үшін) қорғаушы

)۱۲ ‫(سورة األنبياء اْلية‬

«Біз аспанды күмбезбен 179 жаптық...» Осы күмбездің әшекейіндей, жұлдыздар шырақ секілді жасалған. Ал одан кейін тағы бір космостық кеңістік бар, оның кеңдігі тек бір Аллаһқа мәлім. Мүмкін ол осы сфераның кеңістігі сияқты, бәлкім одан да үлкен және бұдан да үлкенірек басқа сферамен қоршалған ол одан да кеңдеу кеңістігі бар үшінші 179

Сүре 21, 32 аят

125

сферамен, төртінші одан да үлкен, бесінші, алтыншы, жетінші сфераларда кеңдігі жағынан бірінен-бірі өтеді. Олардан кейін әрі зор керемет, алып көлемді тақ және Аллаһ Тағаланың әлем хақында бізге айтқандары бар. Ең бір таңғаларлық ғажайып саналатын, космос элементтерін барлығын бойына сыйдырған, оның кішігірім түріндегі миниатюрасы - атом. Атомның кішілігін, ұсақтығын көз алдымызға елестете де алмайтындай, космостың да кеңістік көлемін ойымызға сиғыза алмаймыз. Мұның бәрі – Құдіретті Аллаһтың барлығын бұлтартпайтын дәлелдер. Бұрынғы философ ғалымдар атомды, «маржанның бөлінбейтін өте сирек кездесетін түріндей» деп сипаттаған. Атомды электрондық микроскоп арқылы ғана көруге болады. Оның кішілігі, ұсақтығы сонша, ғалымдардың айтуы бойынша 40 миллион атомды қатар-қатар қойғанда оның қоспа ұзындығы 1 см ғана болады. Ал әр атомда, өз орбитасы бойынша айналатын космостағы планеталар сияқты, ядро орналасқан. Оның кішкентайлығы сондай ол - атомның ішкі кеңістігінде кең сарайға түскен бидай тұқымы тәріздес болып көрінеді. Бір ядроның салмағы 1800 электрон салмағынан азғана үстемдеу. Осының бәрі кездейсоқтық болуы мүмкін бе? Сенімі барлардың бағына қарай, айтылғандардың бәрі «табиғат», «ықтимал заңдылығы», тағы да басқа теорияларға негізделген пікірлердің бәрі бос сөз болып қалды. сенімі барлар үшін жақсылық. Нағыз ғалымдар қазір ол теорияларды қолдамайды да сол сөздерді қолданбайды.

АЛЛАҺ - ӘЛЕМНІҢ ӘМІРШІСІ Аллаһтың барлығына сенудің екінші мезеті - оның барша әлемді – алуан түрлі жан-жануарларды, сансыз өсімдіктерді, үлкенді-кішілі планеталарды және көзге көрінетін, көрінбейтін мың бір сырлы ғажап ғаламды – жалғыз өзінің жаратқанына сену. Ол жоқтан барды жасап, олардың бәріне таңқаларлық заңдылық жүйесін белгіледі. Оның ең азы химия ғылымындағы заңдылықта немесе физика, медицина, астрономия саласында. Аллаһ тағала барлық нәрселердің басты және қосалқы жай-жапсарлары туралы білімді жалғыз өзі ғана меңгерген. 126

Ол бір ағашта қанша жапырақ барын, оның түрін, қалпын (формасын) орналасу жүйесін білетін Өзі. Жер бетінде, жалпы әлемде қанша көзге көрінбейтін микроорганизмдердің бактерия, вирустар барлығын, олардың ұзынды-қысқалығын, жіңішкежуандығын, құрылысын білетін - Өзі. Тек қана сол электрондардың жүріс жүйесін, атомдардың ішінде өтетін өзгерістерді тағы да басқа процесстерді біледі. Бұл білімдердің бәрі Оның Кітабына енгізілген. Жаратушы Аллаһ - бүкіл Әлемнің Әміршісі. Ол тіршіліктің иесі, оның тіршілік етуін бастап әкелді, Өзі қорғап, бір фазадан келесі фазаға дамуын ауыстырып отырады. Әртүрлі бөлшегіне ақылды адамға оның әмірі мен оған бастап апаратын дәлелдейтін белгілерді түсірді. Құдіретті Аллаһқа сенуге байланысты, осы бір екінші мезеттен айналып өте алмайсыз. Аллаһтың – Жаратушы және Әмірші екенін мойындаған адам иманды бола қала ма? Әрине, жоқ, өйткені ескі халықтардың көпшілігі дәл осылай санаған болатын. Тіпті, Құрайыш тайпасының дінсіздері де Аллаһтың барлығын мойындаған. Осы тайпаға олардың көп құдайға сенімінің қателігін әшкерелеп, олардың сенімінің қате екендігін, оның қабыл болмайтынын айту үшін Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар жіберілген. Осыған байланысты солармен күресуді Аллаһ тағала оған әмір етті. Тіпті, мақұлықтардың ең жауызы Ібілісте Аллаһтың Әмірші екенін мойындатқан шындықтан бас тартпаған. ِ ‫ب فَأ‬ ‫َنظ ْرنِي إِلَى يَ ْوِم يُ ْب َعثُو َن‬ َ َ‫ق‬ ِّ ‫ال َر‬ «Ендеше маған қайта тірілгенше мәуліт бер»-деді Ібіліс180 )۱٦ ‫(سورة الحجر اْلية‬

ِ ‫ب بِ َمآ أَ ْغ َويْتَنِي أل َُزيِّنَ َّن لَ ُه ْم فِي األ َْر‬ ‫ض‬ َ َ‫ق‬ ِّ ‫ال َر‬ «Тәңірім - деді Ібіліс, – мені тура жолдан тайдырғаның үшін, жер бетіндегі адамзаттың барлығына (күнә жасауда) қызықты етіп, барлығын аздыратыным даусыз-деп біл»181 )۱٩ ‫(سورة الحجر اْلية‬

ЖАРАТУШЫ АЛЛАҺ - ҒАЛАМНЫҢ БИЛЕУШІСІ. 180 181

Сүре 15, 36 аят Сүре 15, 39 аят

127

Иманның тағы бір шарты - Аллаһтың ғаламның билеушісі ретінде, Өзінің дүние-малындай иелік етеді. Ол тірілтеді, берген жанын алады: өлімнен қашып, бұл өмірде ажалсыз мәңгілік ғұмыр сүруге бола ма?! Ол ауру жіберіп, Өзі шипа береді. Аллаһ Тағала жазылуға үкім бермеген пенденің сырқаттан айығып кетуі мүмкін бе? Тек Аллаһ Тағала ғана қалағанына байлық, баршылық беріп, енді біреулеріне қасірет төндіре алады, тек Сол ғана суды тасытып немес құрғақшылық жасай алады. Италияда қатты су тасқыны болып, үйлерді қиратып, көптеген зақым әкеліп, Индияда құрғақшылық болып, егін су алып, малдар қырылып, тіпті ішетін су тапшы болып, карточкамен де беріліп отырған кезі болды. Суды бір жерде тасытып, бір жерде құрғақшылық жасаған кім? Кім біреуге ұл, біреуге қыз сыйлайтын немесе біреуді баласыз ететін кім? Бедеу әйел бала туа ала ма? Ол біреулерді жастайынан қыршын жіберіп, ал біреулерге қартайғанда топырақты өлім жіберетін де сол. Қар мен суық ауаны бір жаққа, аптапты, жер сілкінісін басқа жаққа бұрғызатын да Өзі. Ал адамзат мұндай құбылыстар алдында әлсіз.

БІЗ ТАБЫНАТЫН, РАББЫ Жоғарыда көрсетілгендей адамдардың көпшілігі Жаратқан Аллаһтың ғаламның Билеушісі, және оның иеленушісі екендігін мойындайды. Бірақ бұл адамның имандылығы үшін жеткілікті ме? Әрине, жоқ! Енді имандылықтың төртінші ақиқаты - бір Құдайға бой ұсыну қажет. Егер сіз Аллаһтың барлығына сенсеңіз және Оның әлемнің Әміршісі және ғаламның Билеушісі екенін мойындасаңыз, сіз тек қана Соған сеніп Соған тағзым етесіз, Оған ешкімді ортақ етпейсіз. «Нас» сүресінде Құдайдың барлығын, Жаратушы Аллаһтың билігін мойындай отырып, Оның Жалғыздығын, мойындамағандардың қателігін бекерге шығаратыны туралы айтылған. Аллаһтың көмегімен осы сүрені оқып, мен өзгелер түсіндіріп бере алмаған қортындыға келдім. Менің тұжырымым дұрыс болар деп ойлаймын. Аллаһ Тағала айтқан: )۱-۰ ‫(سورة الناس اْلية‬

ِ ‫َّاس م ِل‬ ِ ‫ك الن‬ ‫َّاس‬ ِّ ‫قُ ْل أَعُوذُ بَِر‬ َ ِ ‫ب الن‬

128

«Адамдардың иесі, адамдардың патшасы, адамзаттың Жаратушысы-Аллаһқа сиынып...»182 Неге «адамдар» деген сөзді жиі қайталайды, сол сөздің орнына «олардың» деген есімдікті қолданып: «адамдардың Раббы, олардың иесіне және солардың Тәңіріне» деп айтуға болмай ма? Меніңше, (әрине, Аллаһ тағаланың өзіне ғана мәлім ғой) адамдарға бір-бірінен ажыратып, жекелеп қарауға болмайтын мынандай үш жағдайды ескерткендей: Ол - «адамдардың Раббы», соларды жаратып қорғаушы, Ол - «адамдардың Иесі» яғни, қожасы, билеушісі. Ол - «адамдардың Тәңірі» тек Сол ғана адамдардың тағзым етуіне лайық, Соған ғана бас иіп, бой ұсынуда, Оған ешкімді теңестіруге болмайды. Сондықтан осы үш жағдайды толық мойындау керек немесе ешбірін мойындамау керек. Әйтпесе қалайша бірінші, екінші жағдайларды мойындап, үшіншісінен бас тартуға болады? Қалайша бір-бірімен тығыз сыбайлас фактілерді, бір-бірінен ажыратып, бөлшектеп біреуін мақұлдап, біреуін мақұлдамауға болады? Бұл үш жағдайдың араларын алшақтатуға болмайтынын дәлелдеген, оларды ажыратып қарау - санаға қонбайтын нәрсе!

ЕЛШІЛЕРГЕ (ғ.с.) СЕНІМ Қасиетті Құранда періштелерді де, жындарды да, елшілерді (ғ.с.) Аллаһ Тағаланың Жаратқаны, олар Оның құлдары екені туралы айтылған. Ол оларды жаратты. Оларға Аллаһ Тағала Өзінің қалауынша иелік жүргізеді. Олар өздерінің қалуынша өздеріне зиян да пайда да (басқаларды айтпағанда) жасай алмайды, жаратушының еркінсіз болса бір сәрі. Пайғамбарлардың (ғ.с.) барлығы – адамдар, олар да басқа адамдар сияқты туылған; олар да өледі, ауырады, сауығады. Басқа адамдардан не дене құрылысы немесе ішкі органдары жағынан, қан айналу жүйесінен, жүрек соғу екпінінен еш айырмашылығы жоқ. Оларда көпшілік сияқты тамақтанады, су ішеді. Басқа адамдардан айырмашылығы олардың өз міндеттерін (миссиясын) орындауға кедергі келтіретін сырқаттары немесе түр-әлпеті жағынан кемістіктері, ерекшеліктері жоқтығы, өйткені олар әулиелік міндетіне қайшы келер еді. 182

Сүре 114, 1-3 аяттар

129

Пайғамбарлардың (ғ.с.) құдайшылық қасиеті көзге көрініп тұрмайды. Себебі Құдайшылық тек Жаратушы Аллаһқа тән қасиет. Бірақ олардың басқа адамдардан ерекшелігі, Оларға уақи түсірілді. Алдыңғы ұрпақтарды уақилар таңқалдыратын. Бұл туралы Жаратушы былай деген: ِ ِ َّ ِّ ‫َنذ ِر النَّاس وب‬ ِ ‫َّاس َعجبا أَ ْن أَوحي نَا إِلَى رج ٍل ِّم ْن هم أَ ْن أ‬ َّ ‫آمنُواْ أ‬ ‫َن‬ َْ ْ َ ِ ‫أَ َكا َن للن‬ َ ‫ين‬ ََ َ ْ ُ َُ َ ‫ش ِر الذ‬ ِ ‫لَ ُهم قَ َدم‬ )۲ ‫ص ْد ٍق ِعن َد َربِّ ِه ْم (سورة يونس اْلية‬ َ ْ

«Сонда олар мұны кәпірлерге ескерт мүъминдерге Жаратқан алдында жоғары орынға қолдары жететіндерін айтып қуант деп, өздерінің араларындағы бір пенденің, Біз жіберген пайғамбар екеніне таң қала ма екен дегені».183 Аллаһтың елшіні адамдардың арасынан таңдағаны оларды таң қалдырды және оған сенімсіздік білдірді. ) ٩٤‫(سورة اإلسراء اْلية‬

‫شرا َّر ُسوال‬ َ ‫أَبَ َع‬ َ َ‫ث اللّهُ ب‬ «Аллаһ кәдімгі адамды пайғамбар етіп жіберді ме» (деген сөздері ғана иман келтіруіне бөгет болды)...?184 Жаратушы Аллаһ елшілердің өздері солар жіберілген тайпадан болу керек деп жауап айтқан. Ол адамдарға жіберілген соң, Ол адам болуы қажет. ِ ِ ‫قُل لَّ ْو َكا َن فِي األ َْر‬ ‫الس َماء َملَكا َّر ُسوال‬ َّ ‫ِّين لَنَ َّزلْنَا َعلَْي ِهم ِّم َن‬ ُ ‫ض َمآلئِ َكةٌ يَ ْم‬ َ ‫شو َن ُمط َْمئن‬ )٩٤‫(سورة اإلسراء اْلية‬

«Егер (адамдар сияқты) жерде жүретін, жерді мекендеген періштелер болса, Біз оларға пайғамбар етіп аспаннан періште түсірер едік...»185 Олар өздеріне келген елшілермен сөз таластырған. ‫ش ٌر ِّمثْ لُ ُك ْم َولَ ِك َّن اللّه‬ َ َ‫ت لَ ُه ْم ُر ُسلُ ُه ْم إِن نَّ ْح ُن إِالَّ ب‬ ْ َ‫ش ٌر ِّمثْ لُنَا قَال‬ َ َ‫قَالُواْ إِ ْن أَنتُ ْم إِالَّ ب‬ ِ ‫شاء ِمن ِعب‬ )۰۰-۰۱ ‫ادهِ (سورة إبراهيم اْلية‬ َ ْ َ َ‫ََ يَ ُم ُّن َعلَى َمن ي‬ «Сендердің бізден ешқандай айырмаларың жоқ» (...) «Рас, біз де сендер сияқты жанбыз, - деді пайғамбарлар. - Дегенмен Құдай қалаған пендесіне ғана ықылас аударады...»186 183

Сүре 10, 2 аят Сүре 17, 94 аят 185 Сүре 17, 95 аят 186 Сүре 14, 10-11 аяттар 184

130

Яғни, Жаратушы Аллаһ оларға жақсылық жасап, құдірет қағидаларын жіберіп, оны халыққа жеткізуді міндеттеген. Бірақ адамдар сонда да таң қалып: ِ ِ ِ ‫َسو‬ ِ ‫الر ُس‬ ِ ‫وقَالُوا َم‬ ‫ك‬ َّ ‫ال َه َذا‬ ٌ َ‫اق لَ ْوَال أُن ِز َل إِلَْي ِه َمل‬ َ ‫ول يَأْ ُك ُل الطَّ َع‬ َ َ ْ ‫ام َويَ ْمشي في ْاأل‬ )٧‫ن َم َعهُ نَ ِذيرا (سورة الفرقان اْلية‬ َ ‫فَيَ ُكو‬ «Оу, біз сияқты базарға барып және біздей тамақтанатын, өзімізбен бірге жүре беретін қандай пайғамбар? - деседі олар келеке етіп, - ескертуші етемін десе, онымен бірге бір періштесін неге жібермеген Аллаһ?»187 Осы сауалдарға Мұхаммедке (с.ғ.с.):

жауап

ретінде

Аллаһ

өзінің

Елшісі

ِ ُ ‫ك ِمن الْمرسلِين إَِّال إِنَّهم لَيأْ ُكلُو َن الطَّعام ويم‬ ِ ‫َسو‬ ‫اق‬ ََْ َ َ َ ُْ َ ْ ‫شو َن في ْاأل‬ َ َ ْ ُ َ َ َ‫َوما أ َْر َسلْنَا قَ ْب ل‬ )۲۱‫(سورة الفرقان اْلية‬

«Сенен бұрын Біз жіберген пайғамбарлардың барлығы да тамақ ішетін, базарларды кезіп жүретін» 188 - деді. Ал күмәнданғандарға Ол былай деді: ِ ِ ‫ك ولَو أَنزلْنَا ملَكا لَّ ُق‬ ‫األم ُر ثُ َّم الَ يُنظَ ُرون ََلَ ْو‬ ْ ‫ض َي‬ َ َ ْ َ ٌ َ‫َوقَالُواْ لَ ْوال أُن ِز َل َعلَْيه َمل‬ )٨-٩‫(سورة األنعام األية‬

ِ َّ ‫سو َن‬ ُ ‫َج َعلْنَاهُ َملَكا ل َج َعلْنَاهُ َر ُجال َولَلَبَ ْسنَا َعلَْي ِهم َّما يَ ْلب‬

«Пайғамбар етіп, бір періштені неге түсірмеді?» - дейді олар. Егер періште түсірген болсақ, онда іс қолма-қол бітер еді де, одан соң аялға уақыттары қалмас еді, (Пайғамбарлыққа) періште түсірген күннің өзінде біз оны адам бейнесінде жіберер едік те, кәпірлерді тағы да («Бұл періште емес, адам» деген) күмәнда қалдырар едік».189

ЕЛШІЛЕР КӨП, АЛ УАҺИЛАР, НАҚТЫСЫНДА, БІРЕУ ҒАНА

187

Сүре 25, 7 аят Сүре 25, 20 аят 189 Сүре 6, 8-9 аяттар 188

131

Жаратушы Аллаһ Қасиетті Құранда әр ұлтқа арнап Елші жібергені туралы ескерткен. ِ )۲٤‫ير(سورة فاطر اْلية‬ ٌ ‫نَذ‬

‫خال فِ َيها‬ َ ‫َوإِن ِّم ْن أ َُّم ٍة إَِّال‬ «Қауымдардың қайсысына болса да елші жіберілген...»190 ‫َولِ ُك ِّل أ َُّم ٍة‬ «Әр әулеттің өз пайғамбары болған...»191 ٌ ‫َّر ُس‬ )٤٧ ‫ول(سورة يونس اْلية‬

Бірақ, Жаратушы Аллаһ Қасиетті Құранда олардың барлығының атын келтірмеген, тек бірен-саранын ғана атаған. )۰٦٤‫(سورة النساء اْلية‬

ِ َ ‫ورسال قَ ْد قَصصناهم علَي‬ ‫ك‬ َ ‫ص ُه ْم َعلَْي‬ ْ ‫ص‬ ْ َ ْ ُ َْ َ ُ ‫ك من قَ ْب ُل َوُر ُسال لَّ ْم نَ ْق‬ ُ َُ

«Біз көптеген пайғамбарлар жібердік. Олардың ішінде бұрын саған баян еткендеріміз де, етпегендеріміз де бар...» 192 делінген Құранда. Барлық Елшілер Аллаһтың жалғыз, Қияметтің барын, Аллаһтың бұйрығын бұлжытпай орындау керектігін халыққа таратуға жіберді. Осыған дейінгі діндерді насихаттаушы елшілердің жібергені сияқты Исламның негіздерін уағыздауға да елшілер жіберілді. ِ ِ ِ ِ َّ ‫ك وما و‬ ِ َّ ِ ِ َّ ‫ع لَ ُكم ِّمن الدِّي ِن ما و‬ ‫يم‬ َ ‫َش َر‬ َ َ َ َ ‫صى به نُوحا َوالذي أ َْو َح ْي نَا إِلَْي‬ َ َ َ َ ‫ص ْي نَا به إبْ َراه‬ ِ ِ )۰۱ ‫ِّين َوَال تَ تَ َف َّرقُوا فِيه َِ(سورة الشورى اْلية‬ َ ‫َوُم‬ ُ ‫يسى أَ ْن أَق‬ َ ‫يموا الد‬ َ ‫وسى َوع‬ «Нұхқа нұсқау еткен нәрселерді сенің өзіңе (Мұхаммед) Біз аян еткендерімізді және Ибраһимге, Мұсаға, Исаға нұсқау еткен нәрселерімізді діни шариғат етіп тұрақтандық. Дінді сендер тұтыныңдар және (бұл орайда) алауыз болмаңдар...»193 Әр халыққа, әр қауымға сол халықтың өз тілінде сөйлейтін елшілер жіберіп отырған. 190

Сүре 35, 24 аят Сүре 10, 47 аят 192 Сүре 4, 164 аят 193 Сүре 42, 13 аят 191

132

ِ ‫ول إِالَّ بِلِس‬ ٍ ‫وَما أ َْر َسلْنَا ِمن َّر ُس‬ ‫ان قَ ْوِم ِه لِيُبَ يِّ َن لَ ُه ْم‬ َ َ «Қандай пайғамбар жіберсек те, өз жұртына (құдай жолын) түсіндіруі үшін оны Біз өз халқының тілімен сөйлейтін адамнан жібердік...»194 )٤ ‫(سورة إبراهيم اْلية‬

Соңғы елшілік міндет парыз етілген пайғамбар Мұхаммед (с.ғ.с.) болды. Мұхаммед (с.ғ.с.) адамзатқа қияметке дейінгі жіберілген ақырғы пайғамбар, одан кейін ешбір пайғамбар келмек емес, ол өлген соң Аллаһтың үкімі тоқтады. Яғни, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар Аллаһтың хақ дінінің және қайырымдылығының шеңбері болды. ِ ‫ت َعلَْي ُكم نِ ْعمتِي ور‬ ‫يت لَ ُك ُم ا ِإل ْسالَ َم ِدينا‬ ُ ‫ض‬ ُ ‫ْت لَ ُك ْم ِدينَ ُك ْم َوأَتْ َم ْم‬ ُ ‫الْيَ ْو َم أَ ْك َمل‬ ََ َ ْ )۱ ‫(سورة المائدة اْلية‬

«Бүгін мен сендердің діндеріңді жетілдірдім, әрі игілігімді де аяқтадым. Сендердің ұстауларыңа Ислам дінін таңдадым...»195 НЕГЕ МҰХАММЕДТІҢ (с.ғ.с.) ЕЛШІЛІГІ ЕРЕКШЕ МӘНДІ ЖӘНЕ СОҢҒЫ ДЕГЕН СҰРАҚҚА ЖАУАП Біреу мынадай сұрақ қоюуы мүмкін: «Неліктен Мұхаммедтің (с.ғ.с.) елшілігі бүкіл адамзатқа арналған, ал басқа елшілер тек белгілі бір халық үшін ғана жіберілген? Қалайша бұл елшілік міндет қиямет күніне дейін өзгертілмейді де жойылмайды? Одан бұрынғы елшілік міндеттер өзгертіліп те, жойылып та жатты емес пе?» Жауап: Аллаһ Тағала бәрін білуші, көреген. Исламның заңы (шариғат) өте икемді, әрбір дәуірге, әр уақытта қолдануға ыңғайлы. Бірақ бір жағынан Исламдағы діни ілім (аяттар, хадистер) және сәжделік тұрпаттар (ғибадат) әдет-ғұрыптарға қатысты еш уақытта өзгеруге, түзетуге болмайтын белгісі бір нұсқада берілген. Екінші жағынан заң шығару, қаражат, билік жүргізу мәселелері уақытқа, заман ағымына сай, салт-дәстүрдің өзгеруіне байланысты икемделініп отыратынын ескергендей, Аллаһ Тағаланың осы мәселеге қарасты нұсқаулары үйдің бас тірегі, 194 195

Сүре 14, 4 аят Сүре 5, 3 аят

133

іргетасы сияқты мекем нығыздалған. Ал адамдар өмір сүрген дәуіріне, заманына, әдет-ғұрыптарының өзгеруіне жаңашалануына байланысты өздерінің қалауынша Аллаһ Тағаланың осы мәселелер туралы нұсауының түп негізін (іргетасын) өзгертпей, соған арқа сүйене отырып өзгертуіне мүмкіншілік жасалған.

ИСЛАМ ЕЛШІЛЕРДІҢ (ғ.с.) АРАСЫН АЖЫРАТПАЙДЫ Ислам Аллаһ тарапынан келген барлық пайғамбарларға (ғ.с.) елшілерге иман келтіруді бұйырған. Кейбіреулердің біз белгілі бір пайғамбарлардың жолындамыз деп, басқаларға сенімсіздік білдіруіне қатаң тыйым салған. Қасиетті Құранда осы жөнінде былай деген: ِ ِِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ‫َح ٍد‬ ُ ‫الر ُس‬ َّ ‫آم َن‬ َ ‫آم َن بِاللّه َوَمآلئ َكته َوُكتُبِه َوُر ُسله الَ نُ َف ِّر ُق بَ ْي َن أ‬ َ ٌّ‫ول بِ َما أُن ِز َل إِلَْيه من َّربِّه َوال ُْم ْؤمنُو َن ُكل‬ َ ِ )۲٨٣ ‫ير(سورة البقرة اْلية‬ َ ‫ك َربَّنَا َوإِلَْي‬ َ َ‫ِّمن ُّر ُسلِ ِه َوقَالُواْ َس ِم ْعنَا َوأَطَ ْعنَا غُ ْف َران‬ ُ ‫ك ال َْمص‬ «Пайғамбар Мұхаммед (с.ғ.с.) Тәңірінен оған түсірген кітапқа иман келтірді, мүъминдер де солай етті, олардың барлығы Аллаһқа, оның періштелеріне, кітаптарына, пайғамбарларына иланды (иман келтірді). «Құдай жіберген пайғамбарларын біз алаламаймыз», (яғни, біріне сеніп, біріне сенбей қоймаймыз). «Әміріңді естідік те, бойұсындық, Жаратушым. Түбі баратыным өзіңнің алдың екен, тағдырымызды өзіңе тапсырамыз да жарылқауыңды (жалбарынып) тілейміз, Тәңірім», -дейді олар.196 Мұсылман Мұса (ғ.с.) және Иса (ғ.с.) пайғамбарларды Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарды сүйгендей сүйеді, оларды құрметтеп, қадірлейді. Иудей, Исаға (ғ.с.) жіберілген христиан дінін қабылдай отырып, Мұсадан (ғ.с.) бас тартқан жоқ, қайта онымен қоса Исаны (ғ.с.) тапты. Бүгінгі Ислам дініне бой ұсынған, Ислам дінін қабылдаған христиандар Иса мен (ғ.с.) Мұсаны (ғ.с.) жоғалтпайды, солармен қоса Мұхаммедті (с.ғ.с.) табады. Аллаһ Тағаланың Мұхаммедке (с.ғ.с.) және басқа да пайғамбарлар мен елшілеріне рақымы болсын. 196

Сүре 2, 285 аят

134

ҚАСИЕТТІ ҚҰРАНДА АЙТЫЛҒАН ЕЛШІЛЕР (ғ.с.) Мұсылмандар қасиетті Құрандағы аяттардың барлығы Аллаһтың сөздері екеніне, сол сөздер Мұхаммедке (с.ғ.с.) соның ішінде Жебірейіл (ғ.с.) періште арқылы түсірілгеніне, Мұхаммедтің (с.ғ.с.) оны бастапқы алған күйінде жеткізгеніне сенеді. Ал қасиетті Құранда айтылғандардың біреуіне де болса сенбестік білдіріп немесе күмәнданса онда ол оның Исламнан безгендігі болып саналады. Құранда жиырма бес пайғамбарлардың (ғ.с.) есімдері бес аятта келтірілген: ِ ‫ك ح ِك‬ ٍ ‫اها إِب ر ِاهيم َعلَى قَ وِم ِه نَرفَع َدرج‬ َ َّ‫ات َّمن ن‬ َ ‫َوتِل‬ ُ‫يم َوَو َه ْب نَا لَه‬ ََ ُ ْ ْ ٌ ‫يم َعل‬ ٌ َ َ َّ‫شاء إِ َّن َرب‬ َ َ ْ َ َ‫ْك ُح َّجتُ نَا آتَ ْي ن‬ ِ ِ ‫ف‬ َ ‫وس‬ َ ‫وب ُكالًّ َه َديْنَا َونُوحا َه َديْنَا من قَ ْب ُل َومن ذُ ِّريَّتِ ِه َد ُاو‬ َ ُّ‫ود َو ُسلَْي َما َن َوأَي‬ َ ‫إِ ْس َح َق َويَ ْع ُق‬ ُ ُ‫وب َوي‬ ِِ ‫ين‬ َ ِ‫ارو َن َوَك َذل‬ َ ‫َوُم‬ ُ ‫وسى َو َه‬ َ ‫ك نَ ْج ِزي ال ُْم ْحسن‬ ِ ِ ِ ِ َّ ‫وَزَك ِريَّا ويحيى و ِعيسى وإِلْياس ُكلٌّ ِّمن‬ ًّ‫س َولُوطا َوُكال‬ َ َ ‫الصالح‬ َ َ َ َ َ َ َْ ََ َ َ‫يل َوالْي‬ َ ‫ين َوإ ْس َماع‬ َ ُ‫س َع َويُون‬ )٨۱-٨٦ ‫(سورة األنعام اْلية‬

ِ َّ ‫ين‬ َ ‫فضلْنَا َعلَى ال َْعالَم‬

«Қауымымен қақтығысқанда Ибраһимге Біз осындай дәлелдер бердік. Қалаған адамымыздың дәрежесін Біз (осылай) көтереміз. Сенің Тәңірің данышпандығын осылай жасайды. Ол және барлығын толық біледі». «Біз Ибраһимге Ысқақты, Яқупты (Жақыпты) сыйладық, оларды тура жолға түсірдік. Ибраһим әулеттерінен Дәуітті, Сүлейменді, Аюпты, Жүсіпті, Мұсаны, Һарунды да тура жолға ұстағанбыз. Ізгі іс істеушілерге Біз осылай жақсылық сыйлаймыз». «Зәкария, Яхъя, Иса және Ильяс - барлығы да ізгі жандар болды». (Тура жолдан таймаған) Исмайлды, Әл-Ясағты, Жүністі және Лутты жаһандағы барлық жаннан артық еттік».197 197

Сүре 6, 83-86 аяттар

135

)٥٦-٥٥ ‫(سورة مرمي اآلية‬

ِ ‫واذْ ُكر فِي ال‬ ِ ‫اب إِ ْد ِريس إِنَّهُ َكا َن‬ ِ َ‫ْكت‬ ‫صدِّيقا نَّبِيًّا َوَرفَ ْعنَاهُ َم َكانا َعلِيًّا‬ ْ َ َ

«Кітаптағы Ыдырыс оқиғасын да ескер. Ол нағыз шыншыл пайғамбар болған». «Біз оны жоғары мәртебеге көтердік».198 ٍ ‫وإِلَى َع‬ ‫اه ْم ُهودا‬ َ ‫اد أ‬ ُ ‫َخ‬ َ «Ад жұртына олардың бауыры Һудті жібердік»199 )٦٣ ‫(سورة األعراف األية‬

‫صالِح‬ َ ‫ود أ‬ َ ‫َوإِلَى ثَ ُم‬ ُ ‫َخ‬ َ ‫اه ْم‬ «Самудтықтарға оның інісі Салихты (пайғамбар етіп) жібердік...»200 )٥٥ ‫َخاه ْم ش َعْيب ا(سورة األعراف اآلية‬ َ ‫َوإِ ََل َم ْديَ َن أ‬ )٧۱ ‫(سورة األعرف اْلية‬

«Мадияндықтарға жібердік..»201

олардың

)٨٣ ‫(سورة األنبياء األية‬

інісі

Шұғайыпты

(ғ.с.)

ِ ِ ‫اعيل وإِ ْد ِريس وذَا ال‬ ِ َّ ‫ْك ْف ِل ُكلٌّ ِّمن‬ ‫ين‬ َ َ َ َ ‫َوإِ ْس َم‬ َ ‫الصاب ِر‬ َ

«Исмайл, Ыдырыс және Зулкафил – бәрінде де сабыр мол еді»202 Қасиетті Құранда Адам (ғ.с.) туралы айтқанда оны елші демеген. Бірақ аяттарды оқи отырып, біз ол да елші болған шығар деген ойға келдік. Елшілердің көрсетілген саны 25. Олардың кейбіреуінің, мысалы Ыдырыс, зуль-Кифль деп аттары ғана аталған, ал кейбіреулері туралы – Ысмағұл, Ысқақ, Жүніс туралы – Ибраһим, Мұса, Жүсіп, Иса (ғ.с.)-дер туралы толық мәліметтер келтірілген. Пайғамбарлар (ғ.с.) туралы қасиетті Құранда келтірілген мәліметтердің растығында күмән жоқ, оның бәріне сенеміз. ٍ ‫ضهم َدرج‬ ٍ ‫ض ُه ْم َعلَى بَ ْع‬ َّ َ‫الر ُس ُل ف‬ ‫ات‬ ُّ ‫ْك‬ َ ‫ضلْنَا بَ ْع‬ َ ‫تِل‬ َ َ ْ ُ َ ‫ض ِّم ْن ُهم َّمن َكلَّ َم اللّهُ َوَرفَ َع بَ ْع‬ )۲٥۳ ‫(سورة البقرة اآلية‬

198

Сүре 19, 56-57 аяттар Сүре 7, 65 аят 200 Сүре 7, 73 аят 201 Сүре 7, 85 аят 202 Сүре 21, 85 аят 199

136

«Пайғамбарларды да бірінен-бірін артық еттік. Оның ішінде Аллаһтың тікелей сөйлескендері және дәрежесін басқалардан жоғары еткені бар...»203

VI–БӨЛІМ ҒАЖАЙЫПТАР (мұғжизалар) Құрайыштар Мұхаммедтің (с.ғ.с.) Меккеден Иерусалимге бір түнннің ішінде жетіп баруын кетіп қалуын қисынсыздық (мүмкін емес) деп тапты. Ол уақыттағы көлік - түйе мен ат болатын, ал түйе немесе атпен бір түнде сондай қашықтықты меңгеру мүмкін емес еді... Алайда қазіргі бізді заманымыздағы ұшақтар, темір жол қатынастары дамыған кездерде жолдың алыс, жақындығын сөз қылудың өзі қисынсыз сияқты. Осыдан жүз немесе екі жүз жыл бұрын өмір сүрген заманының белгілі, мықты физика саласындағы ғалымына келешекте адамдардың темірден, болаттан жасалаған корабльдер космос кеңістігіне көтеріледі, адамның сөзін үн таспаға жазып алып, тыңдағысы келген уақытта (тіпті сол адам бақилық болып кетсе де) тыңдап, соның даусын қалаған уақытында тыңдауға болады десек, ол ғалым бұл бос сандырақ, абсурд, мүмкін емес дер еді. Бірақ бұл «мүмкін емес» дегені осы күні іс жүзінде, іске асырылып отырған жоқ па? Қалайша соның бәрі іске асырылды? Бұл сұраққа жауап бермес бұрын мынаған көңіл бөлейік. «Мүмкін емес» дегеннің екі мағына түсінігі бар: бірінші – расында іске асыруға болмайтын жайлар, екінші – бір-біріне қарамақайшы, ешуақытта қысылмайтын жайлар. Мысалы: болмыс және болмыстың жоқтығы (өмір және өлім). Адам бір мезгілде бір жерде бар да, жоқ та болуы мүмкін емес; тағы бір мысал кезкелген обьектінің болмысын өзгертуге тырысу: бір заттың екі 203

Сүре 2, 253 аят

137

мағынасы болуы мүмкін емес сияқты кітап, кітап кітап бола тұрып, бір жағынан қасық та болуы мүмкін емес қой? Ақылға симайтын, іске асыруға болмайтынды жасауға ешкім талпынбайды да. Дегенмен, білім арқылы, Жаратушының бекіткен табиғи заңдарын біле отырып кейбір «мүмкін емес» іске асыруға болмайды дегендерді орындауға мүмкіншілік бар. Кейде мүмкіншілік құлдың қолынан келіп жатқанда Аллаһтың мүмкіншілігінің шегі болуы мүмкін бе? Әрине, бәрі Аллаһтың қолында «мүмкін емес» деген ұғым Аллаһқа тән емес. Сондықтан Аллаһ тағаланың ғажаптарына, хикметіне сеніп, оларды мойындауымыз керек.

КАРАМА (Құдайдың жомарттығы) Қасиетті Құранда «мүмкін еместің» көрінуінің үш түрі айтылып өткен. Біріншісі елшілер арқылы жүзеге асырылуы, яғни халықтың сұрауы бойынша өздеріне жүктелген міндетті орындаушылар екенін, өздерінің адалдығын дәлелдеп, нақтылы көрсетуі талап етілді. Оны мұғжиза (кереметтік, ғажайыптық) дейді. Ибраһим (ғ.с.)-ды жанып лаулап тұрған отқа тастағанда, Аллаһ тағала отты салқындатып, Ибраһим (ғ.с.) залалсыз етті. Мұса (ғ.с.) аса таяғын тастағанда, ол жылан болып шыға келді, сол таяқпен жартасты ұрғанда, одан су ақты. Теңізді ұрғанда теңіз қақ жарылып, жол пайда болып, жолмен елдер өтті. Иса (ғ.с.) Құдайдың қалауымен өліктерді тірілтті, басқа да көптеген керметтерді жасады. Ол туралы Құранда жазылған. Екінші түрі иманды адамдардың ісінен-ақ көрінеді. Мысалы: Мариямның михрабында (алтарда) астың болуы немесе жазулардан хабары бар адамның көзді ашып жұмғанша Билкис ханымның тағын иемденген Палестинаға көшіруі. Мұндай кереметтікті карама деп атайды. «Мүмкін еместің» үшінші түрі кәпірлердің (сенімі жоқтардың) істейтін істері. Мысалы: Самири Израильдің балаларына әшекейлеп дауыс шығаратын заттар жасап берген. Мұндай түрін еліктірушілік, арбаушылық дейді. Осы айтқандарымыздың барлығы Қасиетті Құранда жазылған, ондағы жазылған мұғжизалық істердің бәріне біз сенеміз. Аллаһтың қасындағылардың хикметтілігі, кереметтілігі (әулиелігі) 138

бұл бір белгі ғана. Олар Аллаһқа бой ұсынған, Қасиетті Құранда жазылғандай, Құдайдан қорқатын, сенімдері. ِ َّ ‫آمنُواْ َوَكانُواْ يَتَّ ُقو َن‬ ٌ ‫أ َْولِيَاء الل ِّه الَ َخ ْو‬ َ ‫ين‬ َ ‫ف َعلَْي ِه ْم َوالَ ُه ْم يَ ْح َزنُو َن الذ‬ )٥۳-٥۲ ‫(سورة يونس اآلية‬

«Шын айтамыз: Құдай сүйген құлға қорқыныш та, өкініш те жоқ. Өйткені, олар – иман айтқандар, діндарлық жасағандар»204 Олардың істеген істерінде күнәлік әспет жоқ болса, онда оған сенулеріңізге болады. Сенгендеріңіз, иланғандарыңыз үшін Аллаһтың алдында жауапқа тартылмайсыздар. Ал егер «Құдайдың маған берген қасиеті» деп елді алдап, арбап жүрген имансыздардың, арсыздардың ісіне шындығында бұл Аллаһтың берген сыйы, жомарттығы (карамасы) деп сенім білдіруге, илануға болмайды.

ХИКМЕТТІК ПЕН СИҚЫРЛЫҚ Мұса (ғ.с.) мен Перғауынның сиқыршылары арасында сайыс жүріп жатқанда олар өз арқандарын лақтырып жұрттың көзінше жыланға айналдырады. Мұса (ғ.с.) асатаяғын тастағанда жыланға айналып, жаңағы жыландарды жұтып қойды. Осы бір екі ғажаптықты, кереметтілікті салыстыруға бола ма? Мұсаның (ғ.с.) әрекетімен Перғауын сиқыршыларының әрекеттері тең бе? Әрине, жоқ. Олардың мұндай кереметтік, хикметтік істерін бірдей деп айтсақ түгел салыстыруға да болмайды. Себебі: сиқыршылардың әрекеті көз бояушылық, арбаушылық, алдамшылық. Олардың арқанды тастап, таяқты жыланға айналдыруы құр елес еді, ал Мұсаның (ғ.с.) әрекеті, оның аса таяғының жыланға айналуы Аллаһтың әмірінен, киелі күштің әсерінен болған, нағыз шындық еді. Егерде дәл сол кезде жыландарды суретке түсірсе, біреулерінің нағыз жылан, ал енді бірінің тек арқан екенін көруге болар еді. Сондықтан да болар сиқыршылар керемет шындықты өз көзімен көрген соң, өздерінің адасуда болғанын түсініп, ақиқат 204

Сүре 10 62-63 аяттар

139

жолды таңдап Жаратушы Аллаһтың Құдіреттілігіне бой ұсынды. Өздерінің сенімдері туралы Перғауынға айтқанда ол шамданып, ызаланып долданды. Сиқыршылар Мұсаның (ғ.с.) әрекетінің елес, фокус қана емес екендігін түсініп, шын жүректерімен Аллаһқа сеніп, Перғауынның күштілігінің құдайшылдығының жалған екеніне көздері жетті. Олар өмірге деген көзқарастарын өзгертіп, барлық көңілімен жығылды. Перғауынның қолдарыңды, аяқтарыңды шауып, ағашқа шегелеп өлтірем дегенінен қорықпады. Олардың ішкі дүниесінде бір жайбырақаттық орнап, тыныштанып қорқыныштан құтқарған мамыражай сезім пайда болды. Олар Перғауынның бұ дүниеде ғана жазалай алатын күші барын, ол жазаның күштілігінің ұзақ емес уақытша екенін, о дүниелік жұмақ мәңгіліктің қасында ешнәрсемен теңдесі жоқ екенін де, түсінді. Сондықтан олар Перғауына тігінен былай деді: ِِ ِ ٍ َ‫َنت ق‬ ِ ‫فَاق‬ ُّ َ‫ْحيَاة‬ )٧۲ ‫الدنْ يَا (سورة طه اْلية‬ َ ‫ْض َما أ‬ َ ‫اض إِنَّ َما تَ ْقضي َهذه ال‬ « Үкімді қалай шығарам десең ерік өзіңде. Сенің әмірің тек осы дүниеде ғана жүреді.»205 Аллаһтың алдында ант етемін мен мұсылмандардың арасында жүрсем де, ата-тегім мұсылман болса да, Перғауын сиқыршыларының Исламды қабылдағаннан кейінгі санаулы минуттардағы жүректерінде орнаған сезімнің нығыздығындай сенім мен де болса деп армандаймын.

МҰХАММЕДТІҢ (с.ғ.с.) МҰҒЖИЗАСЫ Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымызға екі ұлы мұғжиза берілген: Қасиетті Құран және бойына исламдағы ереше тұлғаның қасиетін сидырған текті, көркем мінез-құлық. Оның өмір жолының өзі бір ғажап. Ол басқалар сияқты адам, бірақ Аллаһ Тағала Оны құдайға теңемеуіне, оның құдайшылдың қасиетінің жоқ екені туралы халыққа жеткізуіне әмір етті. Жаратқан Аллаһ оған былай деп бұйырды: )۰۰۱‫ي (سورة الكهف اْلية‬ َ َ‫قُ ْل إِنَّ َما أَنَا ب‬ َّ َ‫وحى إِل‬ َ ُ‫ش ٌر ِّمثْ لُ ُك ْم ي‬ «Мен сендер сияқты адаммын, Маған аян болғанындай – сендердің Тәңірің біреу ғана...»206 205

Сүре 20, 72 аят

140

Яғни, жалпы адамзаттық белгілері бар, өзімізге ұқсас адам. Дегенмен бүкіл адам баласының ішінен Оның ұлылығына тең келетін біреуді табу мүмкін емес. Адам (ғ.с.) пайғамбардың ұрпақтарының ішінен Аллаһ Тағала бір ғана адамды көркем мінезді етіп ерекше жаратты. Ол – Мұхаммед (с.ғ.с.). Аллаһтың Оған, Оның атасы Ибраһимге және Мұсаға, және Исаға, барлық пайғамбарларға жарылқауы болсын. Мұхаммедті (с.ғ.с.) тарихта атағы жер жарған, белгілі адамдардың қатарына қоя салу, әділетсіздік болар еді. Олар, сөз жоқ әрине, белгілі нәрсеге қол жеткізудің арқасында танымал болды: біреуі өте ақылды, бірақ адаммен тіл табыса алмайтын мейірімсіз, қатыгез болды, енді біреулері шешен, шығармашылық қабілеті күшті, тіпті аса саналы да болар, үшінші біреулері жақсы ел басқарушы бола тұра дарақы мінезді, әдепсіз істерге жуық болады. Әрқайсымыз белгілі жазушылардың, ақындардың, мысалы: Александр Дюма, Бодлер, Байронның немесе атағы жер жарған Наполеон Бонапарттан бастап басқа да әскер басшылармен тұйықтап, еуропа елдерінің билеушілерінің өмір жолдарымен танысқанда айтқанымызға нақтылы дәлелдер табамыз. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар барлық жағынан ұлылықты бойына сіңірген ерекше адам. Көп адамдардың өмірі жолдарында сыры ашылмаған, жұрт білмесін деген «ақтаңдақтардың» болуы сөзсіз. Ол құпия қорыққаннан жасыруға тырысқан әлсіздіктері, құмарлығы немесе отбасындағы қатынастары немесе ұстамсыздығы мен кемшіліктеріне байланысты болуы мүмкін. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың өмірі оқимын дегендер үшін әр уақытта ашық тұрған кітап. Онда көзден таса, ашылмай қойған немесе сызылған, өшірілген бірде-бір жазу жолдары жоқ. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың серіктері пайғамбардың рұқсаты бойынша оның өмірі туралы тек шындықты, өз көзімен көргендерін ғана жазды. Оның қуанған, ренжіген немесе бір ойға шомылған сәттерін, көңіл қобалжуын, бірдеңеге ынтық білдіргенін, ықыласын бұлжытпай қағаз бетіне түсіріп отырды. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) әйелдерінің әңгімелерінен оның отбасында қандай болғанын білуге болады. Оның рұқсатымен Айша (р.а.) пайғамбардың жанұядағы әдет-ғұрпын, істеген істерін жасырмай айтып отырған. Жалпы бұл туралы хадистерден, фиқһ, сиралардан оқуға болады. Олар да пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) 206

Сүре 18, 110 аят

141

салауатты өмірі, тамақтану, киіну, дем алу, дәрет алудағы ерекшеліктері туралы жазылған. Осындай өмірбаяны дәл біздің пайғамбарымыздыкіндей ықтиятты жазылып, 14 ғасыр бойы өзгермей сақталған; адамдардың соны білуге деген талпынысын азайтпаған басқа біреуді атаңыздаршы? Адамдардың ұлылығы оның мінез-құлқын, жеке басының ерекшелігін немесе оның жасаған ерлігіне, өте ақылдылығына, білімділігіне халыққа, әлемге, тарихқа қплдырған мұраларына байланысты болады. Бір адамға мұндай қасиеттердің барлығының тән болуы мүмкін емес. Ал Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың бойында осы ұлылық қасиеттердің баршасы топталған. Оның ұлылығы оның мінез-құлқында, ісінде, артта қалдырған мұраларында. Ұлы адамдар өз халқына ғана қызмет етіп, өз халқына қаншалықты пайда келтірсе өзге халыққа соншалықты зиян тигізді. Мысалы атақты әскербасы, басқа елдерді жаулап алушылар. Енді бір ұлылық бейбіт түрде болуы мүмкін, бірақ шектелген аспектіде. Жаратушы Аллаһтың бізге ашық білдірмеген яғни, оны білу үшін ойланып, толғануымызды талап ететін, өз санамызбен, ақылымызбен түсінігін табатын ғалым; немесе белгілі бір ауруға шипа болатын дәрі-дәрмек табаушы, философиялық маңызы бар теория ойлап шығарушы, не таңғаларлық, асқан шебер әдеби шығарма, өлең, жырлар жазушыақындар т.с.с да халыққа танымал болған. Ал Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың ұлылығы оның жанжақты жетілгендігінде, толық қамтылғанында және барлық ілімнің иесі болғандығында. Ол өзінің сенімін шынайы шындықты ғана уағыздады. Өткен-кеткен уағыз айтушылардың бөтен көзден таса жерде кейбіреуі істері мен айтып жүрген сөздеріне қайшы келіп, жоқшылық, аштық, ашу, қорқыныш, құмарлық секілді әлсіз сәттерінде жаны жалаңаштанып қалатыны белгілі. Ол, Мұхаммед (с.ғ.с.), өзінің уағыз айтушы (дағуа) міндетін, елшілігін орындап, тек сонымен айналысып, өзіне сенім артып түсірілген уахиларды халыққа жеткізіп, іске асыру үшін өмір сүрді. Осы міндеттелген жүкті іске асыруда егер олар оның миссиясына қайшы келсе, туыстық, достық, жолдастық қатынастарын да үзіп отырды. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар адамдарға тән қомағайлық, әшекей киімге құмарту, әуесқойшылық, көрсеқызарлықтан аулақ 142

болды. Бірақ кейбір құдайшылдарға ұқсап аскет болып, ашығып немесе тозығы жеткен киім киіп жүруге тырысқан емес. Ол Аллаһтың тыйым салмаған, рұқсат етілген тағамдарын жейтін, жейтін тамақ жоқ болса, аштыққа да төзімді адам еді. Аштықтың әсерін азайту үшін ол кей кезде ішіне тас басатын-ды... Киген киіміне келсек, белгілі бір сәнмен не белгілі бір түсті не сапасын ұстап тұрмайтын. Үстіне көбінесе кең көйлек, изар, рида (халат), бурд (көйлек) және жүббу киетін. Бірақ оның жүббасы біз білетін өзі де жеңі де кең жүббадай емес, денеге шақталып тігілген сырт киім болатын. Басына бірде сәлдесі, бірде басқа бір киім киетін және оның сәлдесі бүгінгі біз көріп жүрген сәлделердей емес, хиджаз тұрғындарындай, ұзын басқа оралған мата болатын.Сәлдені киінуге қажет болмаған жағдайда ол оны иығына жаба салатын немесе оның бір шетін бос қоятын. Жалпы Аллаһтың ауа райына күннің ыстықтығына байланысты сәлде орау қажет еді. «Чалма арабтардың тәжі» деген мақал осыдан шыққан. Сәлденің белгілі бір түріне Ол әуестенген жоқ. Мысалы, Қасиетті Меккені алғанда оның басында қара түсті сәлде болды. Исламда киім киюдің өзгешелігі бар. Мұсылман әйелдері беті мен алақаны ғана көрінетін, денесін түгел жауып тұратын киім киуі керек. Еркектерге жібектен киім киюге тыйым салынған. Мұсылманның ер азаматы болсын, әйелдері болсын басқа діндегілердің мысалы монахтардың, абыздардың киімдерін киіп, соларға ұқсауға тырыспауы керек. Еркектер әйелдердің немесе әйелдер еркектердің киімін киюуіне болмайды. Сонымен қатар киімі тым жұпыны болмауы керек, аса сәнділіктің де қажеті жоқ. Осы айтқандардан басқа киімдерге исламда тыйым салынбаған. Аллаһтың әсем сыйлықтарынан, тіршіліктің тамашалығынан Елші (с.ғ.с.) бас тартқан жоқ. Барына қуанып, қолында барға шамасы келгенге риза болып, соларды қолданып, жоққа ренжіп, болмасты іздеп, дәмеленіп, соған жетуге ынтық білдіруді өзіне мақсат деп те таппады. Ол байлық пен атаққа құмартқан жоқ, олардан көп жоғары болды. Құрайыштардың оған байлықты да, билікті де сыйлағаны белгілі. Олар басқа көптеген ұсыныстар жасап, оны алға қойған мақсатымен, Аллаһтың оған жүктеген міндетін орындау жолынан тайдырғысы келді. Бірақ, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар сондай ұсыныс жасағандарға аяушылықпен қарап, олардың айтқандарына көнбеді. 143

Пайғамбар (с.ғ.с.) пенделік қызығушылықтан алшақ болды. Дегенмен кейбір шығыстанушы ғалымдар оның көп әйел алғанына көңіл бөле келе, күдікті ойлар шығарып «уайымшыл еркек» деген сияқты кертартпа пікір туғызды, нәпсіқұмаршылармен теңестіргісі келді. Мысалы, Наполеон өзіне ұнап қалған поляк қызы Мария Валевскаяның көңілін өзіне қарату үшін сол ұлттың адамдарын жеңгетай еткісі келген екен. Тіпті ол қыздың әкесінен де өзіне көмектесуін өтінген көрінеді. Көңілі жай табу үшін, бұзақы ынтығын басу үшін Польшаға азаттық та берген көрінеді. Наполеоннан басқа да тарихта аттары әйгілі Александр Дюма, Байрон, Гете, Бодлер тағы да басқалардың өмір жолында жүрек сезімінде, жыныстық қатынастарына байланысты неше түрлі дөрекіліктің болғандары туралы мәліметтер баршылық. Шығыстанушылар Мұхаммедтің (с.ғ.с.) психологиясын, мінезқұлқындағы өзгешеліктерді жеке түсінбей, олардың өздеріне тән менталитеттік ерекшілікпен оны да әйел жандылық етіп көрсеткісі келеді. Олардың тұжырымдары әділетсіз және құлшылықты, адалдықты, өнегелікті сыйламаудың дәлелі. Адамның күштілігі алуан түрге бөлінеді: білегі күшті батылдығымен қарсыласын жеңеді. Олардан да зор күш бар. Ол құмарлықты, үйреншікті әдетті, ырықсыз сезімді (инстинк) жеңетін күш – парасаттылық. Бұл, әрине, баршаңызға белгілі психологиялық мәселе. Біздің пайғамбарымыз (с.ғ.с.) әр түрлі жағдайда қолданатын қайраттылық, күштілікке өзінше сипаттама беріп, олардың мәнін айқындады. Оның: «жекпе-жек» күресте жеңіске жеткендік емес, өзінің ашуын баса білген күшті»-деген сөзі мақал болып кеткен.207 Әрине, бұл көпке белгілі шындық. Жауды жеңуге жұмсалған күшті бір балға теңесек, ашумен кеудені кернеген ызаны жеңуге кеткен күшті жеңу одан жүз рет асып түседі. Оған өздеріңіздің көздеріңізді жеткізуге болады. Ашуланып, ызақорлықтан көзі қанталап, жақсы мен жамандықты ажырата алмай тұрған адамға момындық, сабырлық, кешірімділік туралы тәрбиелік сөздер айтып көріңізші. Ең болмаса мыңнан бір адам сіздің сөздеріңе құлақ асар ма екен? Өзіңізді бір мезет уағыздаушымын деп елестетіп көріңізші. Сонда сіздің алдыңызға ең жақын, қадірлі адамыңызды өлтірген адам, сіздің айтқан насихаттарыңызға бас иіп, алдыңызға келеді. 207

Бухари

144

Сіз қаза болған жақыныңызды жоқтап төккен көз жасыңызды, жүрегіңіздің сыздағанын ұмытып, оны кешіре алар ма едіңіз? Ал, пайғамбар (с.ғ.с.) Хамзаны (ғ.с.) өлтірген Вахши ислам дінін қабылдағанда кінәсін кешірді. Пайғамбардың (с.ғ.с.) пенделік қасиетінің салмақтылығынан Вахшиге ешқандай зияндық жасамады, тек пайғамбар (с.ғ.с.) оған: «Көзіме көрінбе» - деді. Вахши оның айтқанына көніп, көзіне көрінбеуге тырысты. Тағы да Абу Суфйанның әйелі Хинд туралы әңгімені тыңдаңыз. Оның пайғамбарға (с.ғ.с.), оның ісіне деген өшпенділігі соншалық, оның істегенін басқа біреудің әйел болсын, еркек болсын істеуі мүмкін емес еді, тіпті адам тұрмақ хайуанаттар қасқыр да, арыстан да осылай істемес еді. Ол өлген Хамзаның бауырын жұлып алды да, жей бастады. Бірақ пайғамбар (с.ғ.с.) оның соншалықты зұлымдық, жан түршігерлік ісіне қарамай, ол ант берген соң, оны кешіріп, ислам қауымына қабылдады. Сіз, әрине, Ат-Тайфа қаласының тұрғындарының Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбармен қарым-қатынасының онша болмағанын білесіз, алайда, кейіннен Исламды қабылдаған кезде пайғамбар (с.ғ.с.) оларды да кешіре білді. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың ең үлкен ерлігі - оның өзіне, серіктеріне көп қасірет - қайғы көрсеткен, оның көңіліне, сеніміне, тәніне де дақ салған, ол туралы, оның серіктері туралы да жалған лақап таратқан, онымен қатынастарын үзіп, оның үңгірге тыққан, оның жүретін жолына тікенектерді тастаған. Ол намаз оқып жатқан кезінде оған түйенің ішек-қарнын лақтырып, мазақтаған Қасиетті Меккенің тұрғындарын кешіргендігі. Бұндай қорлықзомбылық бір-екі күн немесе бір-екі жыл емес, бақандай он үш жыл бойына жалғасып еді. Тіпті болмаған соң олар Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарға соғыс жариялап, оның туған-туысқандарын, серіктерін ол жеңіске жеткенше, оларға тойтарыс бергенше қырған. Пайғамбар (с.ғ.с.) әбден әлсірегенде тұтқынға алып, Қасиетті Меккені айналдыра сапқа тұрғызған. Өш алатын да уақыт жетті. «Өш алу» деп айту осалдау болар, оданда «көптеген қатыгез және кемсіткен әрекеттері үшін заңды түрде жазалау мезеті жетті» деу жөн болар. Осындай жағдайда ол олардан: «Қалай ойлайсыздыр, мен сендерге не істейін деп отырмын?» - деп сұрайды.

145

Олар өздерінің істегендерін естеріне түсіріп, қандай жазаның өздеріне лайық екенін білді. Сонымен қатар олар Мұхаммедтің (с.ғ.с.) кеңдігін, қайырымдылығын да білетін. Олар пайғамбарға (с.ғ.с.): -Мейірімді бауыр, мейірімді жиен,- деді де оның алдында өздеріне тиісті жазасын күтіп, үнсіз тұрды. Пайғамбар (с.ғ.с.) оларды өлім жазасына кессе де оның істегені дұрыс емес дейтін тарихта оны жақтайтындардың да, оны жақтамайтындарың да арасынан біреудің табылуы мүмкін емес еді. Бірақ, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар өз замандастары мен одан кейінгі барлық ұрпақты да таң қалдырған басқаша үкімді шығарды. Оларға:«Барыңдар! Сендер боссыңдар»-деді. Осы эпизодты сонша қысқа жазғаныма өкінем. Бұл туралы бір тарауды бөліп, әдейілеп Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) кеңшілігін, қайырымдылығын, мейірімділігін әспеттеп жазу керек еді. Оның бұл жеңісі он мыңға жуық күрескердің күшіне тең емес пе? Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың өмірбаянын жазушылардың соңғылары Оның мұғжизалығына көп көңіл бөліп, әуестеніп, сол қасиеттілігін егжей-тегжейіне дейін жетіп жазып жүр. Тіпті кей кезде өз ойларынан бірдеңелерді қосып та жібереді. Оның не керегі бар? Оның өмір жолындағы әрбір қадамы, іс – қимылы, киелі аузынан шыққан әрбір сөздерінің өзі-ақ оның кереметтігін, хикметтігін көрсетіп тұрған жоқ па? Не деген бұл кереметтік? Жай адамның қолынан келмейтін ол не? Оның адалдығы, шынайылығының өзі бір керемет. Осы айтқанымызға сай көп мысалдарды тізбектеп келтірмейін себебі оған көп уақыт кетеді. Өзімнің жүз рет оқығандарымыздың ішінен мені қатты толғандырып, таң қалдырған бір ғана мысалды келтірейін. Ол мынау. Қасиетті Меккеден сәулетті Мәдинаға көшерде құрайыштардың аманат еткен мүліктерін өздеріне қайтару үшін өзінің немере бауыры Әлиді (ғ.с.) қалдырады. Ол туралы ойланып көрдіңіз бе? Неліктен сол мүліктерді сондағы мұсылмандарға бермей Құрайышарға кері қайтарылған? Ол туралы ойланып көрдіңіз бе? Пайғамбар (с.ғ.с.) Қасиетті Меккеден аттанарда онда бірнеше ғана мұсылмандар қалған еді. Ол кемесі қайраңға тірелгенде барлық жолаушыларын аман-есен құтқармай кемеден кетпейтін

146

капитан сияқты. Ол да қасиетті Меккеден барлық мұсылмандар Мәдинаға көшкенше кетпеді. Сөзбен де, оймен де, күш қолданып та бір-бірімен жауласып жатқандарды көз алдыңызға елестетіңізші. Осындай жағдайға қарамай бір жақ өзінің арасынан мүліктерін, құжаттарын сеніп тапсыратын адам таба алмай, жау жағынан біреуге сеніп, аманат еткені туралы естігеніңіз бар ма? Сіз өзіңіздің жауыңызға Оның өнегелілігін, жауапкершілігін білмесеңіз оған сенім атқарар ма едіңіз? Ғажаптық емей немене?

БҰЛ - МҰХАММЕД (с.ғ.с.) ЕДІ... Тағы бір мысал. Бәдірдегі соғыстың бір күні Пайғамбар (с.ғ.с.) шабуыл алдында әскерлер қатарын тексеруге шыққан-ды. Бір әскердің жанынан өте бере, оның қатардан сәл шығып тұрғанын көріп, «Сауад! Қатарға тұр»! - деп қолындағы таяғымен ішінен нұқып қалады. Әлгі әскер: «О, Аллаһтың Елшісі! Сіз ауырттыңыз ғой мені! Аллаһ сізді жақсылықтың, әділдіктің хабаршысы деп жіберіп еді ғой?»- деді. Егер жәй солдат өзінің бас командиріне дәл осылай сөйлесе, оған қандай жауап қайырар еді? Сазайын тартқызар ма еді? Жоқ бұрылып кете бере ме? Немесе кеңпейілдік білдіріп кешіре салар ма екен? Тіпті «кешіріңіз» - дер? Пайғамбар (с.ғ.с.) осылардың қайсысын қалар еді? Ол ешкімнің ойына да келмейтінді істеді. Өзінің жейдесін түріп, жауынгерге таяғын ұстатып: «Маған да солай жаса!»дейді, яғни мені де солай қина дегені ғой. Пайғамбар (с.ғ.с.) осындай еді. Ол өзінің қолбасшы, екеніне қарамай өзінен дәл солай есесіне қайтаруға рұқсатын берді. Оның өмірбаяны ғажапқа толы. Барша атақты адамдардың өмірбаянын жинасақта дәл Пайғамбардың (с.ғ.с.) өмірде өшпейтін із қалдырған пендені таппас едік. Оның өмір жолы, өмірбаяны оның табиғи күштілігін, оның айбаттылығын, кеңпейілділігін, сабырлылығы, ұстамдылығын көрсетеді. Оның шабуыл кезіндегі қайраттылығы соншалық, батыр серіктерінің өздері одан қорғау іздейтін. Оның алдында өзін батырмыз, нағыз ержүрек деп санайтындар әлсіз болып көрінетін, 147

Ол кедей-кемтарлардың алдында өте қарапайым болатын, жесіржетімдерге, қарттарға әр уақытта қол ұшын беруге дайын тұратын. Ол әділдікті мойындауға, Аллаһ Тағаланың уахиларын жеткізуде де өте адал еді. Тіпті оның қателігі туралы, өз атына айтылған реніш жарияланған аяттарды да бұрмаламай халыққа жеткізген. Өзінің жеке басына байланысты іс болсын немесе мемлекет мүддесіне қатысы болсын, қаншалықты қиын болса да берген уәдесін кездескен кедергілер мен қиыншылықтарға қарамастан бұзбай айтқанын іске асыратын. Ол өзінің жеке мінезі мен сезімінде ұлық еді. Ол тамақ ішу салтын, жеке тазалық ережелерін бекіткен жан. Сахабаларымен бірге жүріп, оларды үйретті де, олармен бірге еңбек етті де, олармен ақылдасып, көпшілік арасынан ерекшеленбей, өзіне лайық орын іздемей, көппен бірге, тіпті топтың шет жағына да отыра салатын. Оны іздеп келгендер «Мұхаммед қайсысың?»-деп сұрайтын. Біздің пайғамбарымыз (с.ғ.с.) олардан өзінің киім киісі мен жүріс-тұрысымен көзге түсіп, ерекшеленбейтін. Өзінің сыпайы, адам қатынасымен өз отбасына, әйелдерге өзінің әзілдері мен ашық әңгімелерінде өзгелермен тең тұратын. Ол өзінің қарапайымдылығы арқасында барлық жүректерге жақын болды. Патшаға ұқсап өзгелерден асқақ тұрудан бас тартатын. Ол өзіне серіктерінің ілтипат білдіріп орындарынан тұруына рұқсат бермейтін. Өзінің үй шаруашылығын өзі атқаратын, аяқ киіміне дейін өзі жөндейтін. Ол өте қарапайым өмір сүрді, байлыққа құмартпады. Ол қаласа асқан байлыққа ие болып, Кисраның немесе Рим императорының сарайларынан да зәулім сарайдың иесі бола алар еді. Бірақ, ол жарқын болашақты таңдады. Оның отбасымен тұрып жатқан үйі үлкен емес еді, ұзындығы 25 м. ғана еді. Айшаның (р.а.) үйі саман кірпіштен салынған српақша келген бір-ақ бөлме болатын. Бөлменің тарлығы соншалық Мұхаммед (с.ғ.с.) намаз оқыған кездерінде Айша (р.а.)ның аяғын итеріп сәжде жасайтын. Ал оның тамақтану әдісіне келсек, Айшаның (р.а.) айтуына қарағанда «бір-екі ай нан пісіру үшін де от та жағылмайтын». Одан сонда немен тамақтандыңдар? - деп сұрағанда, «құрма жеп, су ішетін» дейтін. Аллаһтың Елшісінің (с.ғ.с.) отбасының қорегі осындай еді. 148

Ал сөз шешендігі мен мәнерлі сөйлеуіне келгенде одан асып түсетін ешкім болмаған. Осы жоғарыда айтқандарымыздың барлығы Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ерекше жаратылған, тамаша адам болғанын көрсетеді. Аллаһ тағала оны барлық жағынан жетілдіріп, Адамның ұрпақтарының ішіндегі ең бір жеке басындағы қасиеттілігі жағынан сирек кездесетін пенде етіп жаратып, Пайғамбарлардың (ғ.с.) мөріндей аса міндетті істі жүктеді. Жаратушы Аллаһ тағала кімге, қайда, қашан сенім білдіріп елшілік міндетін жүктейтінін біледі.

VII БӨЛІМ ИСЛАМ ДЕГЕН НЕ ЖӘНЕ ҚАЛАЙ МҰСЫЛМАН БОЛУҒА БОЛАДЫ? Исламды қабылдаймын дегендер оған шын жүрегімен беріліп, Исламның барлық қағидаларына көзін жеткізуі керек. Содан оның идеясы қалыптасады. Бұл қағидаларды қысқаша былай топтауға болады: 1. Материалдық әлем - әлемнің бәрі емес; бұл дүниедегі өміржалғыз (барша) өмір емес. 2. Адам баласы туғанға дейін де (анасының жатырында) өмір сүрген, өлгеннен соң да өмірін жалғастырады, ол өзін-өзі жаратқан жоқ, ол жаратылған. 3. Айналадағы жансыз, өлі нәрселерден оның жаратылуы мүмкін емес, себебі оларда сана жоқ, ал адамда сана, ақыл бар. 4. Әлемде жоқтан барды жасаған Жалғыз Жаратушы Аллаһ тағала. 5. Тірілтетін де, өлтіретін де Жалғыз Жаратушы Аллаһ тағала. 6. Ол өзінің қалауынша әр нәрсені жаратады, қаласа оларды жояды. Жаратушы Аллаһ өзінің жаратқандарының 149

ешқайсысына ұқсамайды. Ол бастапқы (алғашқы) Мәңгі, Құдіретті. Оның құдіреттілігінің шегі жоқ. Ол бәрін көруші; Оның ілімінен ешнәрсе тыс, жасырын, құпия болып қалмайды. 7. Ол әдіетті, бірақ Оның абсолюті әділдігін адамдардың әділдігімен теңестіруге болмайды. 8. Ол әлемнің заңын бекітуші. Әлемде Ол әр нәрсені мөлшерлеп жасады, Олардың молекулаларын, түрлерін, әлемдегі органикалық, неорганикалық материяның түр-тұрпатын қозғалысын, тыныштық кезіндегі жайын, бір қалыптылығын немесе құбылмалылығын, белсенділігін және әлсіздігін, жігерсіздігін белгіледі. 9. Ол адамдарға сана беріп, Өзінің оларға иелікке пайдалануға берілгендерін өз ақылдарымен іске асыруларына мүмкіндік берді. Ол адамдарға олардың ішінен өзіне керегін таңдап, мақсат еткендеріне жету үшін жігер, қайрат берді. 10. Бұл қысқа өткінші өмірден соң да, Аллаһ Тағала оларға мәңгілік өмір жаратып, есіркегеніне сый ретінде жәннаттан жәй таптырып, зұлымдарға – тозақта жазасын тапқызады. 11. Жаратушы Аллаһ – біреу, Жалғыз. Оның теңдесі жоқ, Оның қасына басқа Тәңір қосуға болмайды. Оған бізді жақындататын, Оның алдында Оның рұқсатынсыз біз үшін ізденіп, сұраушы делдалдар жоқ. Бас иетін Тәңіріміз тек сол ғана. 12. Оның көзге көрінетін етіп жаратқан материалдық әлемін біз көре де, сезе де аламыз. Ол жансыздарды да, жандыларды да жаратты. Соңғылардың ішінде әділ, шыншылдар бар. Оларперіштелер. Әділетсіздік шайтандарға ғана тән. Зұлымдардың ішінде де, әділетілер де, әділетсіздер де, тақуалар да болуы мүмкін. Олар жындармен адамдар. Адамдардың ішінен Аллаһ тағала періштелер әкелген шариғатты халыққа жеткізіп тұратындарды таңдап алады. Осылай Аллаһ тағаланың таңдап алғандарын халық Елшілер (ғ.с.) дейді. Осындай діни қағидалар барлық аспаннан түсірілген кітаптарда бар. Соңғы кітап алдыңғы кітапты өзгертуі немесе толықтырып анықтауы мүмкін. Ең соңғы кітап – қасиетті ҚұранКәрім. Бұдан бұрынғы түсірілген кітаптар өзгертілген, бұрмаланған немесе жоғалған, тіпті ұмыт қалған, ал соңғы кітап ешқандай өзгеріске де түспей, жоғалмай сол қалпында сақталған. Елшілердің және пайғамбарлардың ішіндегі ең соңғысы Мұхаммед ибн Абдуллах (с.ғ.с.) болды. Ол (с.ғ.с.) арабтардың Құрайыш тайпасынан. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбармен Аллаһ 150

тарапынан жүктелген міндеттерде (миссиялар) Оның әкелген дініменен басқа да діндердің болу мүмкіндігі доғарылды. Сонымен одан кейін пайғамбарлар болған жоқ та, болуы да мүмкін емес. Қасиетті Құран-Кәрім Ислам дінінің нағыз қайнар бұлағы. Қасиетті Құрандағы аяттардың Аллаһ тағаладан келгеніне сенген адам, Аллаһқа сенген адам – мүъмин (нағыз сенуші) имандылықтың бұл мағынасы бір Жаратушы Аллаһқа мәлім, адамдардың жүрегінің түбінде не сыр бар екенін кім болса сол біле алмайды ғой. Өзін мұсылманмын деп санайтын адам, өзінің имандылығын жариялап, екі ғана куәлік сөздерді айтуы керек. «Аллаһтан басқа Тәңір жоқтығына мен куәгермін және Мұхаммедтің (с.ғ.с.) – Аллаһтың Елшісі екендігіне де мен куәгермін». Араб тілінде ол былай: «Әшһәду аль лә иләһә иллә Аллаһ уә әшһәду әннә Мухаммадар – расулуллаһ.» Осы сөздерді айтқан адам нағыз мұсылман болады, яғни ислам қауымының (умма) азаматы болып, мұсылмандарға тән барлық құқықтарын пайдаланады. Енді ол исламның парыздарын орындауы шарт. Аллаһ тағалаға ғибадат ету көп әрі күрделі емес, аса тырысуды қажет етпегенмен, біраз күш-қуатты қажет етеді. Олар мыналар: 1. Намаз (салат): мұсылман екі рәкат жасап Аллаһқа ниет білдіріп, Одан мейірімділік тілеп, жазадан құтқаратын қорған сұрайды. Ал намазға тұрудан бұрын ол дәрет алып, беті-қолын аяғын жуу керек. Ластанған болса, тұла бойын түгел жуып (ғұсыл) тазалануы керек. Таңғы намаздан кейін ол тағы да ол төрт рет намазға жығылады: 4 рәкат түсте, 4 рәкат түс ауа, 3 рәкат күн батқан соң, 4 рәкат түннің кезінде. Осы міндетті түрде оқылатын намаздарға бір күнде жарты-ақ уақыт кетеді. Намаз оқу үшін белгілі бір жер, арнайы адам да керек емес. Мұсылман мен Жаратушының арасында делдал жоқ. 2. Жыл сайын белгілі бір айда мұсылман ораза ұстайды. Ол ай Рамазан деп аталады. Бұл айда таң сәріден таңертеңгі асын ішіп, күн батқан соң аузын ашып, тамағын ішеді. Күні бойы аузына тамақ алып, су ішпейді және жұбайымен жақындасуға болмайды. Қысқаша айтқанда, Рамазан айы – жанын да, тәнін де тұла бойын да, іш құрылысын да тазартып, жалпы денсаулығын жөнге келтіріп, өнегелілік тәрбиеге бой ұсынатын уақыт. Бұл ай жалпы ізгіліктің, 151

қайырымдылықтың, мейірімділіктің, ынтымақтың және жалпы адамдық ізгіліктің көрінісін беріп, материалдық өмірдің өлшемі жағынан теңдікті білдіртін ай. 3. Мұсылманның өзінің және отбасының қажеттігін қанағаттандырғаннан кейінгі қаражаты артылып қалса, және сол қаражат оған жыл бойы қажет болмаса, ол сол қаражаттың 2,5 пайызын кедей-кемтарларға бөліп беруі керек. Осындай қайырымдылық (зекет) оған көп ауыр тимейді, ал кедей-кемтарлар, сырқаттар үшін бұл айтарлықтай көмек және қоғамдық ауыз бірліктің негізі болып табылады. 4. Ислам – мұсылмандарға арналған жиналысын өткізуді бекітті. Олар күніне бес рет жиналып, бірігіп намаз оқиды. Намаз уақытындағы кездесулері олардың қандай да болмасын мамандық жұмыстарына зиянын тигізбейді. Осындай бірігіп намаз оқығанда олар Жаратушы Аллаһтың алдында тұрып, намаз оқуға ниет білдіріп, өздерінің Аллаһқа шын берілгенін нықтайды. Көпшілікпен бірігіп намаз оқығанда жақсы білетіндер, жақсы білмейтіндерге үйретеді, білімді-білімсізге, бай-кедейге көмектеседі. Көпшілікпен бірігіп намазға қатыспай үйде оқығанның ешқандай айыбы жоқ, бірақ ол мешітке бармаса одан келетін игіліктерден тағы да басқа жақсылықтардан құр қалады. Мешітте апта сайын ер азаматтардың қатысуымен ғана өткізілетін бір сағаттай уақыт алатын жұма намазы да бар. Жылына екі рет оқылатын айт намазы да бар оған қатысу міндет емес, дегенмен қатысқан дұрыс болады. Ең соңғы парыз – жыл сайын дүние жүзі мұсылмандарының бас қосатын Қасиетті жері Меккеге қажылық сапар. Бұның өзі үлкен бір халықаралық, белгілі бір жерде жыл сайын өткізілетін конгресс тәріздес. Бұл, жалпылама айтсақ, әр мұсылман мүмкіндігі бар болса, өмірінде бір рет қатысуға тиісті рухани, зиялы ойын тазартатын, денін сауықтыратын дәріс сияқты. Жағдайы бар мұсылмандар жылына бір рет бас қосатын рухани, өркениеттік өрістеуге бағыттайтын үлкен мәжіліске тең. Аллаһқа бас иген адамның ісі де, ойы да таза болып, жаманшылыққа апаратын әрекеттерден алшақ болуы керек. Біреуді жазықсыз өлтіру, біреудің құқығын таптау, ұрысқа төбелеске әуес болу, әділетсіздікке жол беру, арақ-шарап ішу, 152

адамның арын төгетін, қасиетін кетіретіндей істерді істеу – күнә. Зиянқорлық, жалған сөйлеу, біреуді жөнсіз даттау, өсек айту, қулық жасау, біреуден пайда көруді әдетке айналдыру, Отанды, сенімін (Аллаһтың сөздерін) қорғауға әскер қызметінен жалтару, өтірік ант немесе куәгер болу, ең ауыр күнә - ата-анасына қартайғанда қомқорлық жасамау болып табылады. Бірақ Аллаһ тағала кейбір өзінің міндеттерін бір жағдайларға байланысты орындай алмаған немесе тыйым салғандарды істеп қойып, шын ниетімен Аллаһтан кешірім сұраса, ол мұсылманның күнәсін Аллаһ кешіреді. Ол адам Аллаһтан кешірім сұрамаса да ол мұсылман болады, бірақ тіл алмаған, бағынбағандардың қатарында болып, қиямет күні жауапқа тартылады. Дегенмен оның жазасы иманы жоқтарға қарағанда жеңілдеу болады. Әрине, қиямет күннің жазасы - тым ауыр, сұмдық. Ал егер ол исламның негізгі маңызды қағидаларының кейбіреуіне мән бермей күмән келтірсе не бас тартса, Құдайға сенерін не сенбесін білмей екіталайлық білдірсе, немесе негізделген жүктелген міндеттерді орындамай, тыйым салынғандарымен әуестенсе қасиетті Құран сөздерінің біреуіне ғана да күмән келтірсе онда ол адам дінін жоғалтқан, діннен безген деп саналады. Исламның рұқсат етілген, тыйым салынған заңдарын мойындап, кейбір жүктелген міндеттерді орындамай немесе тыйым салынған бір нәрсені істеп қойса да ол мұсылман болады, бірақ ол мойынұсынушы емес. Сенім, иман бөлінбейді, дінге түгелдей бой ұсыну керек. Исламның қағидаларының –99 пайызына сеніп 1 пайызын мойындамаған адам – сенімсіз, имансыз деп саналады. Жалпы Исламның принциптері мынандай: * Жаратушы Аллаһқа шынайы сену, оған ешкімді, ешнәрсені теңестірмеу. * Періштелерге сену. * Елшілерге сену. * Қасиетті аяттарға сену. * Бақилық өмірге сену. * Тағдырға сену. * Иманның екі куәлігін(әш-шәһәдәтейн) айту * Намаз оқу. * Рамазан айында ораза тұту. * Бақуатты адамдардың қайырымдылық төлемін төлеуі, зекет. 153

* Жағдайы, қаражаты барлардың қажылық міндетін өтеуі. * Барлық тыйым салынғандардан бас тарту. Осы айтылған қағидаларды қадағаламай нағыз мұсылман болуға оның иманды болуға, сенімнің жақсылығын біліп, жүрегінде имандылық жемісінің пайда болуы мүмкін емес. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыз нағыз мұсылмандықты сипаттай келе «Ихсан - Аллаһ тағалаға сондай тағзым ету, сен Оны көрмесең де, көріп тұрғандайсың, Ол сені көріп тұр» деген шешендік сөздерді айтқан. Яғни, біз әр уақытта Аллаһ тағаланың барлығын сезініп тұруымыз керек. Тұрса да, жүрсе де, демалса да, еңбек істегенде де былайша айтқанда барлық жағдайда мұсылман Аллаһтың оның істегендерін білетінін, көріп тұратынын, байқайтынын естен шығармау исламның негізі. Иманды адам осыны ұмытпай мойынұсынбаушылыққа ерік бермеуі керек. Аллаһ тағалаға сенген адамда қорқыныштың болуы мүмкін емес, ол басқа біреуден көмек сұрамайды, тек Аллаһ тағалаға ғана жалбарынады. Содан ғана үміт күтеді. Адам пендешілік жасап бағынбаушылық білдіріп қойса – бұл адам баласына тән нәрсе. Аллаһ тағаладан шын иетімен өкініп кешірім сұраса, Аллаһ тағала оны кешіреді.

ТӘУБЕ ЖӘНЕ КЕШІРІМ СҰРАУ Аллаһ тағала адам баласын жаратқанда оған дем бергенде үмітке шыдамсыз, байлыққа құнықтырғыш, әйелдерге құмарландырып, ызақорлыққа, зорлыққа, өш алуға бейімдеп оны тура жолдан тайдырып, жаманшылыққа, бағынбаушылыққа итермелейтін, барлық тыйымдарға әуестендіріп, еліктіретін шайтанды айдап салды. Сондықтан адам баласына тіл алмаушылық, күнәкарлық іс істеу тән. Ендеше жазадан, күнәкарлықтан құтылу үшін не істеу керек? Іс жүзінде Аллаһ тағала өзінің қайырымдылығынан адамдарға тәубаға келіп, жасаған күнәларына кешірім сұрауға тіпті бар күнәсін жойып жіберетіндей мүмкіншілік берді. Ол аздай, кейде адамдардың жаман істері жақсылықпен де қайтарылады. Мысалға бір 154

сатушыға 100 сом қарыз болсаңыз, ол оны сізден қайтарып алмақ түгіл, оны сіздің пайдаңызға жазып қояды. Аллаһ тағала айтқан: ِ ‫ضل الل ِّه ي ْؤتِ ِيه من ي َشاء واللّهُ و‬ ‫اس ٌع‬ َ ِ‫َذل‬ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ‫ك ف‬ «Бұл – Аллаһтың өзі қалаған жанға жасайтын ілтипаты. Аллаһтың жомарттығы шексіз, ол бәрін біледі».208 )٣٤ ‫(سورة المائدة األية‬

ٍ َ‫ِّل اللَّهُ سيِّئَاتِ ِهم حسن‬ ِ ‫ات َوَكا َن‬ ُ ‫ك يُبَد‬ َ ِ‫صالِحا فَأ ُْولَئ‬ َ ‫آم َن َو َعم َل َع َمال‬ َ َ‫َمن ت‬ َ ‫اب َو‬ ََ ْ َ )٧۱ ‫اللَّهُ غَ ُفورا َّر ِحيما (سورة الفرقان اْلية‬ «Ал тәубе еткен, иман келтірген және ізгілік жасаған пенде мұндай халге түспейді. Жаратқан олардың күнәларын жақсылыққа ауыстырады. Аллаһ ең жарылқаушы және Ұлы мейірім Иесі».209 Тәубе есігі шын ниетімен тәубаға келген адамдарға ол өлгенше, жаны тәнінен шыққанша ашық. Ал адам баласының шындықпен бетпе-бет кездесетіні туралы Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар айтқан. Әрине, мұндай сәтте тәубеге келу тым кеш болады. Тәубешілік – Аллаһ тағалаға өз еркімен бет бұру, ал соңғы жағдайда ол міндеттілік және мәжбүрлік. Дер кезінде керегін таңдай алмағанға енді бәрі бір тәубеге келді ме, жоқ па? Қасиетті Құранда былай деген: ِ َِّ ِ ِ ٍ ‫الس َو َء بِ َج َهالَ ٍة ثُ َّم يَتُوبُو َن ِمن قَ ِر‬ ‫وب‬ ُّ ‫ين يَ ْع َملُو َن‬ َ ِ‫يب فَأ ُْولَئ‬ ُ ُ‫ك يَت‬ َ ‫إنَّ َما الت َّْوبَةُ َعلَى اللّه للذ‬ ِ َِّ ِ َ‫السيِّئ‬ ِ ‫اللّهُ َعلَْي ِهم وَكا َن اللّهُ َعلِيما ح ِكيما ولَْي‬ ‫ات َحتَّى إِ َذا‬ َّ ‫ين يَ ْع َملُو َن‬ َ َ ‫ست الت َّْوبَةُ للذ‬ َ َ َْ ِ َّ ‫ك أَ ْعتَ ْدنَا‬ َ َ‫ت ق‬ َ ِ‫ار أ ُْولَئ‬ ُ ‫َح َد ُه ُم ال َْم ْو‬ َ ‫َح‬ ُ ‫ال إِنِّي تُ ْب‬ ٌ ‫ين يَ ُموتُو َن َو ُه ْم ُك َّف‬ َ ‫ض َر أ‬ َ ‫ت اْل َن َوالَ الذ‬ )۰٧-۰٨‫(سورة النساء اْلية‬

‫لَ ُه ْم َع َذابا أَلِيما‬

«Аллаһтың қабылдаймын деп уәде еткен тәубесі жамандықты білместікпен істеп алып, одан соң көп ұзамай (өлмей тұрып), түзелген адамның тәубәсі. Аллаһ, әне, олардың 208 209

Сүре 5, 54 аят Сүре 25 70 аят

155

тәубәсін қабыл етеді. Ол барлығын біліп тұрады әрі хикметпен іс істейді». «Тірлігінде жамандық жасаудан тыйылмай, өлер шаққа келгенде енді тәубе етемін деушілердің тәубесі және кәпір қалпында өлгендердің тәубелері қабыл болмайды. Оларға ауыр азап дайындалған».210 Жаманшылық, зұлымдық жасаудан бас тартып еш уақытта қайталамау - тәубешілдіктің басты шарты. Мысалға сіз келе жатқанда, біреу сіздің үстіңізге кір суды құйып жіберді дейік. Сіз ол адамды сөгіп, ұрыстыңыз, ал ол болса сізден кешірім сұрай тұрып, кір суды құйғанын тоқтатпай түгел, ертең тағы да осылай жасайтынын айтты дейік. Сіз ол адамның кешірім сұрағанын қабылдар ма едіңіз? Тәубеге келудің екі жағы бар - рухани және тәндік. Рухани жағы бой ұсынбаушылықтың, бағынбаушылықтың, тіл алмаушылықтың жамандығы. Мысалы: жол жүріп келе жатқан адам жолда тұрған белгіні көріп, адасқанын, бұл жолдың оған керегі жоқ екенін, қателескенін сезеді. Әрине, қателескен түсінбей дұрыс жолға түсу мүмкін емес. Бірақ қателескенін біле тұра, сол адасқан жолдан таймағанның түсінген-түсінбегенінен оған келіп кетері жоқ. Яғни, ол одан сайын қателесуде болады, ол одан сайын өзінің күнәкарлығын, жауапкершілігін үдете түседі. Жолды білмей адасқанның жөні бір бөлек, ал адасқанын біле тұрып, дұрыс жолға түспеген немесе дұрыс жолды біле тұрып, теріс жолға түскенге кешірім жоқ. Бірінші адасқандық болса, екіншісі Аллаһтың қаһарына ұшырағандарға жатады. Тарихта да осындайлар болды ғой, олар шындықты біле тұра оған бет бұрмады. ِ ِ ِ ِ ‫ص ِّد ٌق لِّ َما َم َع ُه ْم َوَكانُواْ ِمن قَ ْب ُل يَ ْستَ ْفتِ ُحو َن َعلَى‬ ٌ َ‫اءه ْم كت‬ ُ ‫َولَ َّما َج‬ َ ‫اب ِّم ْن عند اللّه ُم‬ ِ ِِ ِ َّ َّ ) ٨٩‫ين (سورة البقرة اْلية‬ ُ ‫ين َك َف ُرواْ فَ لَ َّما َج‬ َ ‫اءهم َّما َع َرفُواْ َك َف ُرواْ به فَ لَ ْعنَةُ الله َعلَى الْ َكاف ِر‬ َ ‫الذ‬ «Ондай жәрдем де (пайғамбарлар) да келді. Бірақ олар қасақана оған да күпірлік келтірді. Сенбеушілерге Аллаһтың қарғысы тисін».211

210 211

Сүре 4, 16-17 аяттар Сүре 2, 89 аят

156

Тәубешіліктің екінші шарты жаманшылықтың орнына жақсылық жасау, былайша айтқанда істеген ісіңді түзеп, жақсы жаққа бет бұру да тәубешілікке жатады. ِ َّ َ ‫وإِذَا ج‬ ِ ِ ِ َ‫الر ْح َمة‬ َّ ‫ب َربُّ ُك ْم َعلَى نَ ْف ِس ِه‬ َ َ َ َ‫ين يُ ْؤمنُو َن بآيَاتنَا فَ ُق ْل َسالَ ٌم َعلَْي ُك ْم َكت‬ َ ‫اءك الذ‬ )٣٤ ‫(سورة األنعام األية‬

ِ ‫أَنَّه من ع ِمل ِمن ُكم سوءا بِجهالَ ٍة ثُ َّم تَاب ِمن ب ع ِد ِه وأَصلَح فَأَنَّه غَ ُف‬ ‫يم‬ ََ ٌ ُ َ ْ َ َْ َ ُ ْ َ َ َُ ٌ ‫ور َّرح‬

«(Ей, Мұхаммед!) Біздің аяттарымызға сиынған адамдар қасыңа келгенде, былай де: «Сендерге рақымшылық жасауды Аллаһ өз мойнына алды. Егер араларыңда біреу жаманшылық жасап қойса, бірақ одан соң тәубе қылса, ісәрекетін түзесе, Құдай оған, әрине, кешірім жасайды, рақым етеді»-де.212 )۳٩ ‫(سورة املائدة األية‬

ِ ‫فَمن تَاب ِمن ب ع ِد ظ ْل ِم ِه وأَصلَح فَِإ َّن اللّه ي توب علَي ِه إِ َّن اللّه َغف‬ ‫يم‬ َْ َ َ َْ ٌ َ ََ ٌ ‫ور َّرح‬ َ ْ َ

«Қылмыстан кейін (ұрлық жасаған соң) кімде-кім тәубеге келсе, іс-әрекетін түзесе, Аллаһ оның тәубәсін қабыл етеді. Ол аса кешірімді әрі өте мейірбан»213 ِ ِ ِ ِ َّ ِ ِ ‫ك وأَصلَحواْ فَِإ َّن اهلل َغف‬ ‫يم‬ ْ َ َ ‫ين تَابواْ من بَ ْعد ذَل‬ ٌ ٌ ‫ور َّرح‬ َ ‫إالَّ الذ‬ «Бұдан тек тәубе келтіргендер, іс әрекеттерін түзеткендер ғана құтылады. Ондайларға Аллаһ кешірім жасайды, мейірім төгеді»214 ِ َّ ِ ‫الرِحيم‬ َّ ‫ك أَتوب َعلَْي ِه ْم َوأَنَا الت ََّّواب‬ َ ِ‫َصلَحواْ َوبَيَّ نواْ فَأ ْولَئ‬ ْ ‫ين تَابواْ َوأ‬ َ ‫إالَّ الذ‬ )٥٩ ‫(سورة آلعمران األية‬

)۱٦۰‫(سورة البقرة اآلية‬

«Ал тәубе келтіргендер, шындықты тапқандар қарғысқа ұшырамайды. Өйткені, мен тәубені қабыл алушымын, әрі өте мейірімдімін»215 Түзелу деген күнәкарлықтан түбегейлі бой тартып, ешқашан оны қайталамауға бекіну. Бірақ шешіміңізге қарамай байқамай немесе бір жағдайларға байланысты қателік іс істеп қойсаңыз, содан соң тәубеңізге келіп, кешірім сұрасаңыз - тілегіңіз қабыл болады. Ал шешіміңіз бекімей тұрып, қайраттылық білдірмей, «ешнәрсе етпейді қиналып бара жатсам, оқасы жоқ, уәдемді 212

Сүре 6, 54 аят Сүре 5, 39 аят 214 Сүре 3, 89 аят 215 Сүре 2, 160аят 213

157

бұзып, содан соң кешірім сұрай салармын» деп селқостық білдірсеңіз, сіздің тәубеңіз шынайы емес және қабыл болмайды. Сонымен Аллаһтың қағидаларына байланысты шартты бұзуда күнәсіне, істеген қателіктерге өкініп, оны енді қайталамауға шешім қабылдаса жеткілікті. Ал сіз біреудің құқығына қол сұғып оны қуғындап, ақша ұрлап немесе ұрып, соғып, өтірік куәлік айтсаңыз, өсек таратып, балағаттап т.с.с. жаманшылық жасасаңыз сол адамдарға байланысты қатынасыңызды, көз қарасыңызды өзгертіп, әділетті болып, одан кешірімін алуыңыз керек. Сонда ғана Жаратушы Аллаһ тағала сізді кешіріп, араз болған адамыңызбен татуластырады. Әйтпесе Қиямет күні сіздің тәубеңіз қабыл алынбайды, сіздің жақсылықтарыңыздың бәрі сол адамға ауып, оның күнәсі сізге жүктеледі. Күнә қаншалықты болса да тәубенің есігі үнемі ашық. Біз Аллаһ тағаланың мейірімділігінен түңілмеуіміз керек, өйткені ол ең үлкен күнә. ِ َّ ‫اد‬ ِ ِ ُّ ‫َسرفُوا َعلَى أَن ُف ِس ِه ْم َال تَ ْقنَطُوا ِمن َّر ْح َم ِة اللَّ ِه إِ َّن اللَّ َه يَغْ ِفر‬ ‫وب‬ َ ُ‫الذن‬ َ ‫ي الذ‬ َ َ‫قُ ْل يَا عب‬ ُ َ ْ ‫ين أ‬ ِ َّ ‫ج ِميعا إِنَّه هو الْغَ ُفور‬ )٣۱ ‫يم (سورة الزمر اْلية‬ َ ُ َُ ُ ُ ‫الرح‬ «Ей, Мұхаммед, менің атымнан) айт: «Ей, күнәкар пенделерім! Тәңірдің рақымынан түңілмеңдер! (Қаласа) Алла, сөз жоқ, бар күнәні кешіреді. Аллаһтың өте жарылқағыш, әрі өте мейірімді екені даусыз»216 Тәубеге келіп, жаманшылықтан безіп, жақсылыққа бет бұру, Аллаһ тағаладан күнәсі үшін кешірім сұрауға түрткі болған ислам. Қасиетті Құранда: ِ ِ ‫شأَ ُكم ِّم َن األَ ْر‬ ‫استَ ْغ ِف ُروهُ ثُ َّم‬ َ ‫ُه َو أَن‬ ْ َ‫استَ ْع َم َرُك ْم ف َيها ف‬ ْ ‫ض َو‬ ِ ِ )٦۰ ‫يب (سورة هود اْلية‬ ٌ ‫يب ُّمج‬ ٌ ‫تُوبُواْ إِلَْيه إِ َّن َربِّي قَ ِر‬ «Құдайға сиыныңдар. Сендерге Аллаһтан басқа Тәңір жоқ. Сендерді ол топырақтан жаратты, топыраққа орналастырды, кешірім өтініңдер Аллаһтан, сонан соң оған тәубе етіңдер...»217 )٩۱ ‫(سورة هود األية‬

216 217

ِ ِ ِ ‫و‬ ‫يم َو ُدو ٌد‬ ْ َ ٌ ‫استَ غْف ُرواْ َربَّ ُك ْم ثُ َّم تُوبُواْ إِلَْيه إِ َّن َربِّي َرح‬

Сүре 39, 53 аят Сүре 11, 61 аят

158

«Жаратқаннан жарылқау тілеңдер және оған тәубә келтіріңдер. Менің Тәңірім – шын мейірімді әрі (тәубе етушілерді) дос тұтушы – Аллаһ»218 )٣۲ ‫(سورة هود اْلية‬

ِ ‫استَ غْ ِف ُرواْ َربَّ ُك ْم ثُ َّم تُوبُواْ إِلَْي ِه‬ ْ ‫َويَا قَ ْوم‬

«Ей жұртым! Жаратқаннан жарылқау тілеңдер, сон соң оған тәубе етіңдер»219- деген аяттар бар. Аллаһ тағаланың ақ жолына халықты шақырып, Оның қаһарынан сақтану мақсатында пайғамбарлар (ғ.с.) осы үндеулерді уағыздады. Күнәкарлар әртүрлі болады. Қасарысып, өз айтқаныннан қайтпай, қайтыс болғандардың кешірімге, әрине, ешқандай үмітіде болуы мүмкін емес. )٤٨‫شاء (سورة النساء األية‬ َ َ‫ك لِ َمن ي‬ َ ِ‫إِ َّن اللّهَ الَ يَغْ ِف ُر أَن يُ ْش َر َك بِ ِه َويَغْ ِف ُر َما ُدو َن ذَل‬ «Аллаһтың кешірмейтін күнәсі - өзіне басқа бірдеңені теңестіріп, (әлденелерді) Тәңір тұту...»220 Құлшылық етпеген, Аллаһтың заңы бойынша өмір сүрмеген және тәубеге келмей бақилық болғанның тағдыры Аллаһ тағаланың қолында. Аллаһ тағала қаласа, кешіреді. )٤٨‫شاء (سورة النساء األية‬ َ َ‫ك لِ َمن ي‬ َ ِ‫َويَغْ ِف ُر َما ُدو َن ذَل‬ «Демек, кімде кім Аллаһқа әлденені теңестіреді екен – ол зор күнәкар»221 Егер қаласа Ол оны отқа тастайды, бірақ олар онда мәңгілік болмайды. Оттың азабын бағаламай, оған немқұрайлы қарауға болмайды. Күнделікті өзіміздің тіршілігімізде қолданып жүрген отқа бір мезет көз тастайық. Әрине, отта Аллаһтың бізге берген сыйы ғой. Оның қызуына бір сәтке де шыдай алмаймыз сонда да ғасырлар бойы тозақтың отында жануға өзімізді итермелейміз. Сол отқа бізді тастады деп көз алдымызға елестетудің өзі-ақ тітіркендіреді емес пе? Ал о дүниеде де, тозақта мәңгілік сондай азап шегу ше? Аллаһ тағала өзінің мейірімділігіне қарай күнә жасап, тәубеге келгендерді кешіреді. Әсіресе, Аллаһтан қорқып, өзінің 218

Сүре 11, 90 аят Сүре 11, 52 аят 220 Сүре 4, 48 аят 221 Сүре 4, 48 аят 219

159

құмарлығын, әуестігін дер кезінде баса білгенге Аллаһтан үлкен ризық болады. Бұл шайтанның азғырып сүріндіріп, зинақорлық жасауға арандатушылығына қанша құмарланса да көнбей, Аллаһты есіне алып жамандықтан бас тартады. Аллаһ тағала оған сондай күш қайрат, түсінік бермесе ол жалындаған құмарлығын, қызығушылығын баса алар ма еді? Әйтсе де, мұндай сынға ешкім түспей-ақ қойсын. Бұл біреудің ауру тудырғыш микробтарды өзіне сынап көруімен тепе-тең. Егер ол тірі қалса, оның организімінде сол микробқа қарсы дәру күші иммунитет күшейіп, басқа ауырмаған адамдардан да мықты болады. Алайда ауру жұқтырмау мүмкіндігі жалғыз пайыз болса, жұқтырып және қайтыс мүмкіндігі 99 пайыз. Әрине бұл айтқанымыз тән ауруына ғана байланысты.Ал күнәкарлық туралы не айтуға болады? Күнәкарлықтан бас тарту оның қайталамасына кепіл кепіл емес қой. Демек, кімде-кім жамандықтан өзін қорғау үшін, теріс жолға итермелейтіндермен арасын үзіп, жолдан тайдыратын адаммен араласып, әңгімелесуден тиылуы керек. Сондықтан да «жолдасыңды айтшы, мен сенің кім екеніңді айтайын» - деген нақылдың айтылуы осыдан шығар. Жас ұрпақ қатерді сезіп, Аллаһ тағаладан кешірім сұрап, тәубесіне келсін. ِْ ‫يَا أَيُّ َها‬ ‫اك‬ َ ‫س َّو‬ َ ‫ك الْ َك ِر ِيم الَّ ِذي َخلَ َق‬ َ ِّ‫نسا ُن َما غَ َّر َك بَِرب‬ َ َ‫ك ف‬ َ ‫اإل‬ )٨-٦ ‫(سورة اإلنفطار اْلية‬

‫ك‬ ِّ ‫ك فِي أ‬ َ َ‫ورٍة َّما َشاء َرَّكب‬ َ َ‫فَ َع َدل‬ ُ ‫َي‬ َ‫ص‬

«Ей, адамзат! Мәртебесі биік Тәңірлеріңе астамшылық етуге сендерді кім азғырды? Сені сол Тәңір жаратты, жетілдірді, тұлғаңды түзу етті, сені қалаған бейнеде жаратып құрастырды».222

ِ َ َ‫سبحان‬ ‫غ قُلُوبَنَا بَ ْع َد إِ ْذ‬ ْ ‫ْحكيِ ُم َربَّنَا الَ تُ ِز‬ َ َّ‫ْم لَنَا إِالَّ َما َعلَّ ْمتَ نَا إِن‬ َ ْ‫ك أَن‬ َ ‫ت‬ َ ‫العليِ ُم ال‬ َ ُْ َ ‫ك الَ عل‬ ِ ِ‫اج َعلَنَا ف ِي موق‬ ‫ف ال ِْقيَ َام ِة‬ َ َّ‫ك َر ْح َمة إِن‬ َ ْ‫ب لَنَا ِم ْن لَّ ُدن‬ َ ْ‫ك أَن‬ ْ ‫ت ال َْوهَّاب اللَّ ُه َّم‬ ْ ‫َه َديْ تَ نَا َو َه‬ ََ ِِ ‫صلَّى اهلل تَ َعالَي َو َسلَّ َم َعلَى‬ ٌ ‫ين َمع الَّذيِ َن الَ َخ ْو‬ َ ‫ف َعلَْي ِه ْم َو الَ ُه ْم يَ ْح َزنُو َن َو‬ َ ‫آمن‬ 222

Сүре 82, 6-8 аяттар

160

ِ ‫مح َّم ٍد الْم ْب ع‬ ‫السالَ ُم َعلَى َم ِن اتَّبَ َع ال ُْهدي‬ َّ ‫وث َر ْح َمة لَّل َْعالَميِ َن َو‬ ُ َ َُ «Барлық мадақ саған о, Жаратушы Аллаһ! Біз тек Сенің үйреткеніңді ғана білеміз. Шындығында, Сен бәрін білуші, данасың! Біздің Әміршіміз! Тура жолды бізге көрсеткен соң, жүрегімізді одан тайдырма және бізге Сенен рақым болсын! Сен шындығында, берегенсің! О, Жаратушы Аллаһ бізді қорқынышы, қайғы-қасіреті жоқ имандылардан, тақуалардан ете гөр! Әлемге қайырымдылықпен жіберілген Мұхаммедке Аллаһтың рақымы мен Сәлемі болсын! Шындыққа бет бұрғандарға Аллаһтың мейірімі мен ризығы болсын! Біздің соңғы айтарымыз: «Аллаһқа, әлемнің әміршісіне мархабат!». ‫َوآخر دعوانا أن الحمد هلل رب العالمين‬

Суреттерге: 1-сурет: Қақ жарылған қарбыздың кесіндісіндегі араб әрпімен жазылған «Ия Аллаһ» деген сөз. 2-сурет: Банан қабығындағы «Аллаһ» және «Мұхаммед» деген жазулар. 3-сурет: Дағыстанда Магомадовтардың отбасында бүйірінде «Аллаһ» деген сөз жазылған қозы туды. 4- сурет: «Мұхаммед» деген жазуы бар қозы. 5 -сурет: Тастағы «Аллаһ» деген жазу. 6-7 суреттер: Ағаштардың «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» және «Мұхаммед Оның Елшісі» деген сөздерді құраған бұтақтары. Германия. (оңнан солға қарай оқығанда)

161

8-сурет: Адам мәйітінің қалдықтары: «Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» «Мұхаммед Оның Елшісі» деген сөздерді құраған. 9-сурет: Аллаһтың аты жұмыртқа мен тасбұршақ дәндерінде жазылған. 10-сурет: «Аллаһ» деген сөздің тасбұршақтағы көрінісі. 11-сурет: Денесінде «Аллаһ»-деп жазылған қозы. Махачкала 12-сурет Занзибар базарында «Лә иләһә иллалаһ»-«Аллаһтан басқа Тәңір жоқ» деген жазуы бар балық кездескен. 13-сурет: Қолдың терісіндегі қатпарларындағы сызықтар «Аллаһтың» атын құрайды. 13-сурет: «Аллаһ» аты жазылған адам жүрегі. 14-сурет: Америка спутнигі: «Аполлон-16» түсірген жердің суреті. Инфрақызыл сәулелер Аллаһтың атын анық көрсетіп тұр. 15-сурет: Қызыл теңіз жағалауында табылған мәйіт қалдығы (мумия). Оның жасы 3 мың жыл. Мұса (ғ.с.) пайғамбардың замандасы! 16-сурет: «Аллаһ» аты жазылып піскен таба нан. 17-сурет: Жұмыртқада таңбаланған «Аллаһ» және «Мұхаммед» деген сөздер. 18-сурет: Аралардың ұясындағы «Аллаһ» жазуы 19-сурет: Қарбыз тілігіндегі қасиетті «Аллаһ» жазуы. 20-сурет: Көне тастағы «Аллаһ» деген жазу. 21-сурет: Күн көзіндегі жарықтардың әр түрлі фигура құруы. 22-сурет: Балықтың құйрығында жазылған «Аллаһ» деген қасиетті сөз. 23-сурет: Ағаш бұтағының кесіндісінде қасиетті есім. 24-сурет: Қызанақтың кесіндісіндегі «Аллаһ» деген сөз. 25-сурет: Найзағай жарығымен ағаш бұтақтарында «Аллаһ» деген сөзді құраған. 26-сурет: Сахара атмосферасы үстінде спутнипен түсірілген суреттен «Аллаһ» деген сөздің көрінуі. 27-сурет: Сәбидің құлағындағы «Аллаһ» жазуы. 28-сурет: Ғарыштық орбитадан жер жер белгілері «Аллаһ» деген жазудың көрінуі. 29-сурет: Түркия Горкут деген қаласындағы жер сілкіністе тек мешіт қана қалған. 30-сурет: Меккеге қарап намаз оқып тұрған бейнені көрсететін ағаш. Германия. 162

31-сурет: Бұлттардың Аллаһ атын құрастыруы. 32-сурет: Аллаһтың ғажап жаратылысының мысықтың көзі. 33-сурет: «Аллаһ» деген сөз адамның көзінде.

бірі

–

77-сүре: «Біз сендерді болымсыз бір тамшы судан жаратпап па едік? Біз оны мәлім уақытқа дейін құрсақта сақтадық». 75-сүре: «Ол-жатырға түскен (жалғыз ғана) тамшы емес пе еді? Содан барып (Аллаһ) оған сұлу мүсін берді...» 76-сүре: «Ол оны бір тамшы шәуеттен жасап, белгіледі.» 79 сүре: «Сендерді жаратудың немесе көкті жаратудың машақаты көп пе? 41 сүре: «Жаңбыр жаудырған кезімізде жер дүр сілкініп, қуанып кетеді.» 7 сүре: «Күн мен Айға табынбаңдар, оларды Жаратқан Аллаһқа табыныңдар 42 сүре: «Аспанды біз күмбез етіп жаптық». 43-сурет: Адам Аллаһтың белгілерінен, Оның жаратқаны. 44-сурет: Сахара шөлі-Жаартушының қалауы. Африкадағы Сахара шөлі. Жаратушының Әсем Жаратылысы. 45-сурет: Вайоминга алқабындағы тас монолиті. 46-сурет: Эверглейдсе ұлттық паркі - әлемнің әйгілі «батпағы» 47-сурет: Жүретінде, ұшатында жандылардың түр - түрі Жаратушының белгілерінен екенін білгін. Олардың неше түрлі таңғаларлықты көріп, Жаратуышының құдіреттілігіне, даналығына сен де ешқандай күмән болмайды». 48-сурет: Аллаһтың мынау жаратқанына қарап, олардың ұя салуын, тамақтануын бір - біріне сәйкестігін, өмір үшін күресін, азықтық қор жинағанын, ұрпақ көргенін көріп, Жаратушының құдіреттілігін енді күмән білдіресің бе? 49-сурет: Жаратушы араға адамдарды емдеу үшін «алуан түрлі жемістерден шырын жина» деп айтты. 50-сурет: Жаратушының су астында маржан жаратып, қатқан құздан әр түсті коралл өсіргенін көр де, содан соң кашалот сияқты тірі заттары, тағы да басқа толқын жағаға шығарып тастайтын теңізден алынатын байлықтары туралы, ойлан!

163

51-сурет: Аллаһ Тағала қаласа, Ол ауаны Өзінің жақсылығының хабаршысы етеді. «Жаңбырды айдап жүрсін деп, желді Біз жібердік». 15 сүре 52-сурет: «Аспанды, жерді және олардың арасындағыларды Біз еріккеннен жаратқан жоқпыз...» (21 сүре) 53-сурет: Адамзаттың ақылы ғарыштық кеңістікті және оның маңыздылығын жете түсіне алмайды. Себебі: оны жаратқан Сол. 54-сурет: «Ол сендерге төсек етіп жерді, күмбез етіп көкті жаратты. Жаңбыр жаудырып, аспаннан су түсірді.» (2 сүре) 55-сурет: Ол жерді тұрақты және қозғалмайтын етіп жаратты, ол шайқалмас үшін тірек етіп тауларды қойды... Жер беті – тірілерге, ал асты – өлгендер үшін қабір. 56-сурет: Жердегі көктер, ғажап өсімдіктер – Аллаһтың белгілерінен. 57-сурет: «Жерді Біз (жаратылыстың бәрі - өлісі де, тірісі де сиятындай) мекен етпедік пе?» (77 сүре).

Қолданылған әдебиеттер: 1. 2. 3. 4.

Қасиетті Құран. Ханафий тәпсірі. Жалалайн тәпсірі. Тазкиратуль Қуртуби. 164

5. «Воскрешение религиозных наук» (Ихя улумуддин) Абу Хамида Аль Газали (1058-1111ж.ж.) Шейх Мухаммад Жамаль-ад-Дина Аль-Касимий қысқаша берілген түсініктері бойынша. 6. «Общее представление об Исламе» Шейх Али Ат-Тантауи. 7. Ас-Сунан Аль-Бухари. 8. Ас-Сунан Муслим. 9. Аль-Бидайа ва ан-Нихайа (Имам ибн Касир). 10. Ибн Абд аль-Бирра «Ад-Дурар фи ихтисар аль-Магази ва ас-Сийра» 11. Ан-Насаи. 12. Ат-Тирмизи. 13. Ибн Маджа. 14. Ад-Дарами. 15. «Аль-Мустадрак». 16. «Аль-Исти`аб фи маарифи аль-Асхаб», (Шейх Абд аль-Барра). 17. «Хилйа аль-Аулийа», (Шайх Абу Ну`айма). 18. «Ат-Табакат аль-Кубра», (Ибн Са`д). 19. «Ас-Сунан», (Абу Дауд). 20. Имам Ахмад. 21. «Аль-Мунтахиб мин Муснад», (`Абд ибн Хамид). 22. Ибн Жарир. 23. Ибн Хишам. 24. Муватта Малик. 25. Аль-Му`джам аль-Кабир (Шайх Ат-Табарани). 26. Тухфа аль-Ашраф. 27. «Ан-Нихайа фи Гариб аль-хадис». 28. «Ас-Сира ан-Набавийа» 29. «Шарх ас-Сунан» (Имам Аль-Багави). 30. Маварид аз-Заман. 31. «Адаб аль-Кады». 32. Фатх аль-Бари» (Ибн Хаджар). 33. «Аль-Ихтираз» (Шайх Абдуль-Вахид ибн Абдуссалам). 34. Мұхаммад Хусайн Алсабековтың диссертациясы. 35. Әбсаттар қажы Дербісәлі. «Ислам және заман»

МАЗМҰНЫ

165

Кіріспе сөз. Ә.Дербісәлі.Ислам-өмір салтымыз.................................................. М.Изотов. Сенім – берік тірек......................................................... Р.Изатуллаева. «Аллаһ» - деген қасиетті ұғым ........................... О.Квятковский. Жанымыздың емі – сенім................................... I - Бөлім. Ойланудың құндылығы................................................................... Не жөнінде ойланудың керектігі туралы түсінік.......................... Аллаһ Тағаланың істері жайлы қалай ойлану керектігі туралы .. II – Бөлім. Пайғамбарлар (ғ.с.) өмірінен мысалдар......................................... Нұх (ғ.с.) пайғамбар......................................................................... Ибраһим (ғ.с.) пайғамбар................................................................ Жүсіп (ғ.с.) пайғамбар.................................................................... Мұса (ғ.с.) пайғамбар ..................................................................... Перғауынның қатыгездігі және Мұса (ғ.с.) мен израилдықтардың төзімділігі хақында............................................. Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбар ........................................................... Аллаһтың бірлігіне иман келтірген Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардың сахабаларының тартқан азаптары........................ Бір Құдайға табынудың Мәдинада өріс алуы.................................. III – Бөлім. Кішігірім белгілер

IV- Бөлім ҰЛЫ БЕЛГІЛЕР Адам - Аллаһ Тағаланың белгісі....................................................... Аллаһтың бір белгісі – Жер ............................................................ Тірі жәндіктің барлық түрінің тіршілік етуі хақтың белгісі ретінде............................................................................................... Теңіздер мен мұхиттар да - Аллаһтың белгілерінен...................... 166

Ауа, оған байланысты таңғажайып құбылыстар да Аллаһ тағаланың белгілерінен.................................................................... Аспан әлемі де Аллаһтың белгілерінен.......................................... V - Бөлім. Құдіретті Аллаһқа иман.................................................................... Аллаһтың барлығы............................................................................ Аллаһ әлемнің Әміршісі.................................................................. Жаратушы Аллаһ Ғаламның Билеушісі.......................................... Біз табынатын, Раббы....................................................................... Елшілерге сенім................................................................................ Елшілер көп, ал уахилар, нақтысында біреу ғана........................... Неге Мұхаммед(с.ғ.с.) елшілігі ерекше мәнді және соңғы деген сұраққа жауап..................................................................................... Ислам Елшілердің арасын ажыратпайды........................................ Қасиетті Құранда айтылған Елшілер (ғ.с.)...................................... VI - Бөлім. Ғажайпптар (Мұғжизалар)................................................................ Карама (Құдайдың жомарттығы) ................................................... Хикметтік пен сиқыршылық............................................................ Мұхаммедтің (с.ғ.с.) мұғжизасы...................................................... Бұл Мұхаммед (с.ғ.с.) еді ................................................................ VII – Бөлім. Ислам деген не және қалай мұсылман болуға болады?.............. Тәубе және кешірім сұрау..................................................... Қолданылған әдебиеттер.................................................................

167