Verslag Reis Denemarken 2015

REISVERSLAG SAMENHUIZEN STUDIEREIS Denemarken / Duitsland / Nederland 2015

Nederland : De Refter, Ubbergen-Nijmegen

2

Denemarken : Solfang, Erritsø-Fredricia

5

22

Regnbuen, Erritsø-Fredricia

7

Trekroner wijk, Roskilde

Drejerbanken, Vissenbjerg

10

Trudeslund, Birkerød

Svanholm, Skibby

12

Munksøgård, Roskilde

Gimle, Birkerød 18

Duitsland : Aegidienhof, Lübeck

1

Glashusene, Roskilde

31

23

24

27

Bo 90, Nørrebro-Kobenhavn

29

1 – DE REFTER, UBBERGEN, NIJMEGEN http://www.derefter.nl

De Refter maakt deel uit van een site met een rijke geschiedenis. Een vooraanstaande familie bouwde er in 1885 een villa met koetshuis en wandelpark. Ze verkochten de site aan een zusterorde die er vanaf 1903 een kostschool vestigde voor meisjes uit de betere kringen. Die kostschool werd groter en belangrijker tot de interesse voor kostscholen begin de jaren '70 verzwakte.

Via een textielfabrikant en een projectontwikkelaar met een groots plan kwam de site via een veiling in 1982 in handen van de "Stichting tot behoud van de Refter". Na heel wat voorbereidingen startten de verbouwing 2 jaar later, en in 1986 volgde de opening van "De Refter" (genoemd naar de eetzaal en ontmoetingsplek van het klooster van weleer). Er werden meer dan 70 wooneenheden en diverse werkruimtes gerealiseerd.

De historie druipt van het complex, met de ouderwetse, halfopen slaapcellen (chambretten) als gastverblijven, met de bordjes "mesdames" en "messieurs" op de toiletdeuren, de foto's van lang vervlogen tijden in het monumentale trappenhuis, de Franse namen op de grafstenen in de tuin, ...

Werking Op dit ogenblik wonen er in De Refter 80 volwassenen en 15 kinderen, tussen 3 en 80 jaar, met divers sociale achtergronden.

De Refter stelt zich tot doel: - wonen en werken mogelijk maken, ook voor kwetsbare doelgroepen, - ruimte bieden voor persoonlijke ontwikkeling en creatieve activiteiten, - mensvriendelijkheid ontwikkelen door democratische besluitvorming, zelfbeheer en zelfbestuur.

De bewoners gaan of naar school, of werken in de stad, maar sommigen werken ook ter plekke: in de bar, het conferentieoord "De Elegast", in het theater, de winkel, de cursusruimten voor Tai Chi, yoga, massage, ...

Intern zijn er verschillende werkgroepen, die regelmatig een nieuwe samenstelling

2

krijgen: het bestuur, de werkgroep betrokkenheid, onderhoudsteam, erfgroep (verzorgt het uitzicht aan de voorkant - het visitekaartje - van de site), financiële administratie, bosgroep en kantoor.

Nieuwe bewoners Elke 1ste zondag van de maand is er een rondleiding waarna mensen zich kandidaat kunnen stellen om er te komen wonen. Er is geen wachtlijst, de bewoners nemen de gegevens van de kandidaten en de motivatiebrieven door en kiezen op basis van de actuele samenstelling van de woongroep. In het aangeboden huurcontract staan kort de "regels" van De Refter.

Nieuwkomers komen altijd binnen via een woongroep en komen na verloop van tijd in aanmerking voor zelfstandige appartementen van de woongroepen.

Deze ruimtes zijn klein (20 tot 25m²), maar door de grote hoogte ervan kunnen ze uitgebreid worden met een mezannine voor slapen en/of studeren, terwijl de gangen slim gebruikt worden voor kasten en berging. De woongroep beslist zelf wie er toegelaten wordt.

Het ruimtelijk gevoel van De Refter wordt geboden door de gemeenschappelijke ruimten, de tuin en het bronnenbos, dat een beschermd natuurgebied is, zoals ook het gebouw een beschermd monument is.

In De Refter zijn 10 woongroepen, de grootte ervan varieert van 2 tot 6 bewoners. De leeftijd van de bewoners van de woongroepen ligt tussen de 25 en 45 jaar. De gemiddelde leeftijd is 40 jaar. Elke woongroep heeft zijn eigen karakter en dynamiek, afhankelijk van de bewoners. Ook de leefstijlen zijn verschillend: zo eten ze in de ene woongroep strict vegetarisch, terwijl in een andere vlees "kan". In elke woongroep maakt men gemeenschappelijk gebruik van keuken, douche, toilet en gang.

Zodra je in een woongroep woont, kom je op de interne wachtlijst voor de zelfstandige woonunits. Er zijn 31 zelfstandige woonunits. Een aantal daarvan zijn 1-persoons, een aantal 2- of meerpersoons. Deze appartementjes functioneren volledig zelfstandig (sanitair en keuken).

Gemeenschappelijke delen zijn de parking, vergaderzalen, café, keuken, moestuin en het

3

natuurgebied.

De doorstroom bedraagt gemiddeld 8% per jaar: in de jongerengroep ligt die het hoogst, door verandering van werk en door (nieuwe) partnerkeuze; de groep van 50plussers is stabieler.

Kosten De huurprijs bedraagt 200 à 250€ per maand, en de energiekosten ongeveer 250€ per kamer. De huur wordt aan de Stichting betaald, dient voor onderhoud van de gebouwen, verzekeringen, betaalde lonen,...

Er worden (beperkt) inspanningen gedaan om duurzaam met energie om te gaan: er zijn zonnepanelen op het dak en dubbel glas in de ramen.

Dagelijks leven Iedereen wordt geacht om 6u/week te werken aan gemeenschappelijke taken; dit zijn zowel beheer-taken (zoals de juridische groep voor wettelijke verplichtingen woningbouwstichting, administratie, bewonersbeheer, PR,...) als niet-beheer-taken (moestuingroep, cultuurgroep voor theater, muziek, verhuur van de tentoonstellingsruimte,...).

Er wordt geregeld (maandelijks) samen gegeten met 25 à 35 mensen.

Eén keer per maand wordt er brood gebakken in de bakoven in de tuin.

De Elegast is als gastenverblijf een apart onderdeel met eigen professionele keuken. Er is een authentieke chambrettezaal en 6 kleine privé kamertjes. De Elegast kan vegetarische maaltijden voorzien. Er werken 2 mensen in loondienst.

Eéns per 14 dagen is er betrokkenenoverleg, waarin men tot besluiten komt op basis van algemene instemming. Bij moeilijke punten wordt de meerderheid van het bestuur in de weegschaal gelegd. Eens per jaar is algemene Refterdag, elke maand is er een mee-eet-dag voor buitenstaanders en het kantoor fungeert ook voor hen als verzamelplek met koffie en thee.

De Refter is in veel opzichten een pragmatische woongemeenschap. Je hebt altijd de keuzemogelijkheid tussen alleen en/of samen.

Een zwak punt is het gebrek aan (financiële) meerjarenplanning. Een leerpunt is het feit dat externe begeleiding soms wonderen kan doen en dat de nodige klussen een goede fysieke conditie veronderstellen.

4

2 – SOLFANG, ERRITSØ, FREDERICIA http://www.absolfang.dk

Solfang ligt op een kavel van 18 000m² en bestaat uit 20 identieke huizen (met verschillende binnenmaten: 85m², 125m² en 95m²) aan weerszijden van een met glas overdekte straat. De straat, die vergeleken wordt met een lange wintertuin, leidt naar het commonhouse (capaciteit 100 mensen) van 3 verdiepingen. Het project bestaat sinds 1987, het is ongeveer gelijktijdig gebouwd met het daarnaast gelegen Regnbuen (zie verder).

Verder is er ook nog gemeenschappelijk: een gastenkamer, 2 jongerenkamers (als je die wil huren betaal je 100€/maand, een atelier, fietsenstalling en een wasplaats.

Kostprijs om er te wonen: 10 000 DKK/m², all in (ook gebruik van de gemeenschappelijke delen)

Samen-leven Het commonhouse is het kloppend hart van het project.

Er wonen nu 45 personen in Solfang. Er wordt een gelijkmatige verdeling van bewoners nagestreefd met betrekking tot leeftijd, geslacht en gezinssamenstelling.

De woningen bieden voldoende privacy, sterkhouder voor het project is het commonhouse.

Vier maal per week, op zondag, maandag, woensdag en donderdag, wordt er samen gegeten. 80% van de bewoners nemen deel aan de maaltijd. Wie deelneemt aan

5

de gemeenschappelijke maaltijden kookt ongeveer 3 keer per maand, families met kinderen jonger dan 3 jaar koken slechts de helft van de tijd. Prijs van de maaltijd voor volwassenen: 20 DKK (ca. 2,5€), voor kinderen (8-16jr): 10 DKK (ca. 1,25€), kinderen jonger dan 8 jaar eten gratis.

Het kookteam bestaat uit 3 personen.

Om 16u starten ze de werkzaamheden in de keuken, om 18.15u kan iedereen aan tafel. Kinderen moeten 20min. aan tafel blijven.

Er zijn ook verschillende werkgroepen, elke bewoner neemt deel aan 2 werkgroepen. Eén keer om de 8 weken wordt de commonhouse gezamenlijk gepoetst. Drie keer per jaar wordt er een dag samen gewerkt. Er zijn ongeveer 10 gemeenschappelijke vergaderingen per jaar.

Er is een handleiding "Hoe leef je in Solfang ?" dat men nieuwe bewoners aanreikt. Roken kan vb. alleen in de eigen unit, of buiten, maar niet in de commonhouse.

Beheer Solfang heeft een coöperatieve structuur, bewoners kopen aandelen en betalen gebruiksrecht per maand. De bewoners vergaderen één keer per maand. Eén keer per jaar is er algemene vergadering.

6

3 – REGNBUEN, ERRITSØ, FREDERICIA http://www.bfregnbuen.dk

Regnbuen met 20 units, werd ook opgericht in 1988, als zusterproject van Solfang. Het staat op een glooiende heuvel die in bossen uitloopt, net buiten de stand Fredericia. Voor de oprichting splitsten de twee projecten: Solfang werd een koop-project, terwijl Regnbuen beheerd en verhuurd wordt door een sociale huisvestingsmaatschappij.

De architectuur van Regnbuen (Niels Madsen) springt direct in het oog. Het is in feite niet meer dan een smal straatje met twee reeksen rijtjeshuizen aan weerszijden, twintig woningen in totaal. Eén simpel kenmerk maakt echter al het verschil. De straat is over de volle lengte overdekt met een hoog glasdak. Praktisch gezien houdt het glasdak het vaak regenachtige, gure Deense weer buiten, en creëert een prettig binnenklimaat waar zelfs vijgenbomen en druiven groeien. Maar de ‘glasgang’, zoals de bewoners het noemen, doet nog veel meer. Het creëert een ruimte die als half binnen, half buiten aanvoelt. Dit ambivalente karakter trekt alle woningen in één keer bij elkaar, en lokt het leven de voordeuren uit en de glasgang in. De grens tussen het privéhuishouden en de gemeenschappelijke ruimte vervaagt hier, dijt hier uit. De glasgang is bezaaid met persoonlijke eigendommen. Voor elke deur hebben de bewoners hun eigen zithoek, eettafel, welkomsthal, kruidentuintje of extra opbergruimte ingericht. Driewielers staan er naast rollators, en een pluchen aap omklemt de palmboomstam van de buurman.

Aan het eind van de glasgang is een gemeenschapshuis ingericht. Een grote industriële keuken, een eetzaal met uitzicht op de beboste heuvels, een jongerenkamer, een klein winkeltje en een washok. De tuin is gemeenschappelijk, er is geen moestuin maar wel kippen en paarden.

Samenstelling van de bewonersgroep De groep telt nu 28 volwassenen en 20 kinderen/jongeren. De leeftijden variëren van 0-88 jaar.

De sociale achtergronden en familiale omstandigheden zijn zeer divers (singles, koppels, met en zonder kinderen,...) Er is redelijk wat verloop omwille van de huurstructuur.

7

Samen-leven Op ‘schooldagen’ (Regnbuen heeft er in de laatste jaren veel jonge gezinnen bij gekregen) wordt er gezamenlijk gegeten. De bewoners worden in kookploegen van 4 of 5 personen verdeeld, en deze koken een jaar lang eens in de 5 weken 5 dagen achtereen samen. “Misschien zijn het wel net wat meer personen dan we nodig hebben om voor iedereen te koken. Maar het is niet bedoeld om zwaar werk te zijn, het is bedoeld om leuk te zijn. Het moet oké zijn om een fles wijn open te trekken tijdens het koken,” vertelt één bewoonster. “Dankzij de kookploegen heb ik geweldige medebewoners ontmoet, die ik anders nooit zo goed had leren kennen,” vertelt een ander.

Op vrijdagavond treffen de bewoners elkaar in het "vrijdagcafé".

Eén van de bewoners, alleenstaande moeder, duidt de werkplaats, een garage aan de ingang van de glasgang, aan als ‘het hart van deze plek’. “Wordt er zo veel geklust dan?” luidt een vraag. “Onze huizen zijn niet heel groot, en dus moet je inventief met je ruimte omgaan. Daarom komen veel mensen hier om dingen te bouwen voor in hun huis. En altijd als hier iemand bezig is, komen er wel wat mensen kijken, een kop koffie drinken. Eens per jaar krijgt iedereen een tour door elkaars huizen, en dan doe je weer allerlei ideeën op voor je eigen huis.”

In de huidige samenstelling valt direct het multigenerationele karakter van Regnbuen op. Geluidsoverlast van kinderen, vooral tijdens het eten of als ze ’s avonds laat op het veld buiten spelen, is een onderwerp van discussie. Maar de vertegenwoordiging van de verschillende generaties is voor ieder van hen vooral een zegen. “Ik heb zelf geen kinderen, maar hier krijg ik de kans grootmoeder te zijn. Ik hou van al dat leven om me heen,” vertelt de oudere generatie. Een alleenstaande moeder vertelt: “Ik ben hier voor mijn kinderen gekomen. Ik had gelezen dat de toekomst van je kinderen sterk af hangt van de mensen die hun jeugd hebben gekleurd.

Ik wilde hun wereld verbreden.” En voor de moeder zelf? “Het is zo’n verademing niet alles alleen te hoeven doen. In de stad kwam ik totaal niet aan mezelf toe. Hier kan ik koffie gaan drinken bij de buren zonder een oppas te hoeven regelen.”

Mede door de glasgang wordt er dicht op elkaar geleefd in Regnbuen. “We hebben het er vaak over wat we nou zijn van elkaar. Zijn we vrienden? Familie? Het is moeilijk te

8

zeggen. Maar je leert elkaar zo goed kennen dat je weet wanneer je even bij iemand uit de buurt moet blijven, en wanneer ze je nodig hebben. Dat is zoiets moois om mee te maken.” Een ander vult aan: “Maar de balans is fragiel. Leren communiceren is een absolute vereiste, en je leert veel over je eigen grenzen herkennen en aangeven.”

De sfeer in Regnbuen is duidelijk voelbaar: kalmerend, vriendelijk, licht. We worden zeer gastvrij en hartelijk met een uitgebreide lunch ontvangen, en de bewoners vertellen over hun thuis met een tevreden glimlach.

Deze sfeer kom ik in de meeste van de Deense cohousing projecten tegen. Wat is toch hun geheim? “Iedereen doet alles uit eigen beweging. Er is geen dwang, geen regels.

We vertrouwen elkaar dat iedereen naar vermogen bijdraagt.” Dat alles hier uit eigen keus gedaan wordt, zonder bang te hoeven zijn voor oordelen, vraagt om veel vertrouwen tussen de bewoners. Maar, zo wordt er gesteld, “ik denk dat daarin de sleutel ligt die hier wonen zo prettig maakt.”

Beheer De woningen worden gehuurd aan sociale huisvestingsmaatschappij L.A.B. Fredericia, een deel van de woningen is in eigendom van de stad.

Er is een kindervergadering en vanaf 18 jaar wordt er verwacht dat je deelneemt aan de "volwassenen"-werkgroepen: natuur, hygiëne, koken, communicatie,.... Er zijn maandelijkse vergaderingen en een paar werkdagen per jaar (na de zomer en na kerst). Er is een klein budget om zelf beslissingen/verbeteringen door te voeren, vb. de scheiding van de eetruimte van de speelruimte voor de kinderen, flexibel licht,...

9

4 – DREJERBANKEN, VISSENBJERG http://www.drejerbanken.dk

Drejerbanken situeert zich nabij Skalbjerg, 17 km ten westen van Odense, de 3de grootste stad van Denemarken. Dit project werd ontwikkeld in de jaren 1975, bewoond sinds 1978. Ondanks heel wat weerstand van de gemeente en de omwonenden zijn er 10 wooneenheden van 79 128m² in particulier bezit en 10 huureenheden van 71 - 102m² in bezit van een non-profit huisvestingsmaatschappij tot stand gekomen. Flexibele inrichting is mogelijk dankzij Gyproc binnenwanden.

De wooneenheden bevinden zich dicht bij elkaar in twee groepen van woningen. Eén woonerf omvat de huurwoningen, de andere de eigendomswoningen. Deze scheiding was een eis van het Ministerie van Huisvesting.

Bovendien is er een commonhouse van bijna 500m², inclusief keuken, bijkeuken en wasplaats, eetkamer (die ook gebruikt wordt voor feesten), een speelkamer en TVkamers/muziekkamer, werkplaats, droge kelder, tafeltennis en biljartkamer en ruimte voor opslag van persoonlijke bezittingen. In het gemeenschapshuis wordt geen onderscheid gemaakt tussen eigenaars en huurders.

Samen-leven In Drejerbanken wonen 27 volwassenen en 10 kinderen. Het is een intergenerationeel project, bewoners zijn tussen 7 en 77 jaar.

Er wordt bijna elke dag samen gegeten. Een team van drie personen maakt 3 X per maand eten. De verwachting is dat volwassenen en leerplichtige kinderen 3 keer per maand koken. Het kookteam gebruikt hoofdzakelijk biologische producten. Het merendeel van de groenten komt uit de eigen moestuin. Vlees wordt voor de gehele gemeenschap aangekocht, in een slagerij verpakt en opgeslagen in de koelkasten.

Twee verkozen personen zijn verantwoordelijk voor de bulkaankopen en de maandelijkse maaltijdafrekeningen. De prijs van een maaltijd voor volwassenen is

10

26 DKK (ca. 3,5â‚Ź), voor kinderen 11 DKK (ca. 1,5â‚Ź). De gewone dagelijkse maaltijd is het sociale middelpunt bij Drejerbanken, omdat groot en klein dan semen iets met en voor elkaar doen en elkaar ontmoeten.

Om de 14 dagen is er een vergadering, voor elke bewoner - er wordt geen onderscheid gemaakt tussen koper of huurder. Werkweekends vinden 2-3 keer per jaar plaats. Je bent vrij te kiezen of en aan welke werkgroep je wil deelnemen. (vb. tuingroep, kippengroep,...) Een verplichting voor iedereen is de kuis van het commonhouse op zondagmorgen van 9 11u om de 6 weken.

Op dit ogenblik is er geen deel-auto omdat er geen nood aan is.

Zijn er afspraken rond het opvoeden van de kinderen ? Ja, toch. Zo mogen ze vb. alleen maar snoepen in het gemeenschappelijke buitengebied als ze het snoep willen delen.

Beheer Beslissingen worden genomen in consensus.

Aan de huurderskant is er meer beweging (komen en gaan). De huurwoningen zijn eigendom van de sociale huisvestingsmaatschappij. Drejerbanken kreeg toelating van de gemeente om zelf een keuze te maken in de kandidaat-huurders.

Eigenaars van een woning zijn vrij te kiezen aan wie ze verkopen. Huurders van een woning kunnen een koopwoning kopen in het project. Bewoners kiezen gezamenlijk nieuwe huurders.

11

5 – SVANHOLM, SKIBBY www.svanholm.dk

Geschiedenis Svanholm ligt op een landgoed van 400ha op 10 à 12 km afstand van een stad. De leefgemeenschap Svanholm is ontstaan in 1978, toen kochten een 100-tal mensen het landgoed met een hoofdgebouw (vroegere kasteelhoeve) en 12 andere gebouwen. Het domein bestaat uit weiden, een park en 130ha bosgrond (met weiden, moerassen, ...)

De geschiedenis van het domein gaat veel verder terug. De oudste papieren dateren van 1335. De meeste gebouwen (paardenstal, koeienstal, smidse…) dateren van 1850 toen Svanholm een grote staatsboerderij was. Tijdens de boerenrevolutie in de 18de eeuw brandde het toenmalige kasteel af en werden de eigendomsbewijzen gestolen.

De papieren werden heel wat jaren later terug gevonden in Zweden.

Het domein wordt omgeven door 10km stenen muurtjes.

De fries nabij de inkom van het landhuis dateert van voor de reformatie (1549) en toont een afbeelding van God. Ondertussen wordt religie in Svanholm beschouwd als een private zaak.

Svanholm is de grootste woon-werkgemeenschap in Denemarken. De inwoners van Svanholm produceren hun eigen voedsel (groenten, vlees, brood, melk, granen, ijscrème…). Er is een eigen crèche, kleuterschool, boerderij, winkel, … Het is een zogenaamde ‘ecovillage’ en maakt deel uit van ‘The Global Ecovillage Network’. [definitie : An ecovillage is an intentional or traditional community using local participatory processes to holistically integrate ecological, economic, social, and cultural dimensions of sustainability in order to regenerate social and natural environments]

Svanholm situeert zich nabij Skibby, op 60 km van

12

Kopenhagen, en huisvest zo’n 140 bewoners: 87 volwassenen en 60 kinderen. Het is een intergenerationeel project met bewoners van 0 tot 84 jaar. De gezinnen wonen er in eigen woonsten, alleenstaanden meetal in kleinere woongroepen met een gemeenschappelijke keuken en living. De ouderen wonen samen in een vleugel van het hoofdgebouw, zij vormen een woongroep binnen de woongemeenschap.

De gemeenschappelijke idealen van deze groep zijn: ecologisch leven, het gemeenschappelijk beheer van inkomsten en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ze zijn links georiënteerd, maar doen geen specifieke uitspraken over spiritualiteit of religie. Er zijn 2 uitgesproken pijlers: rood (sociaal) en groen (duurzaamheid).

Gasten en tijdelijke deelnemers/vrijwilligers (tijdens de zomermaanden) zijn er welkom tegen kost en inwoon. Zij kunnen moeilijk passen in de samenleving, maar moeten wel voor zichzelf kunnen zorgen en instaan.

Werken Ongeveer de helft van de bewoners werkt voor het project (in de landbouw, keuken, administratie, boekhouding, kinderopvang….), de helft werkt erbuiten. Het delen van de looninkomsten is één van de belangrijkste pijlers is in Svanholm: 80% van het inkomen van elke persoon wordt gebruikt voor gemeenschappelijke doeleinden: daarvan gaat 40% naar gemeenschappelijke kosten (zoals voedsel, elektriciteit, woningen, toiletpapier, luiers, condooms,...) en 40% naar de belastingen.

De overblijvende 20% van het loon wordt teruggestort voor persoonlijke gebruik (kleren, maar ook de tandarts, fysiotherapeut,…alhoewel er ondersteuning mogelijk is voor diegenen die dat niet kunnen betalen). Hetzelfde geldt voor mensen die op de site werken: ook hun loon wordt centraal geïnd en herverdeeld. Privé-kapitaal komt in de gemeenschap en kan bij vertrek, zonder rente, teruggevorderd worden.

Het is geen project voor mensen die geen geld kunnen verdienen. Mensen die er in de landbouw werken, werken meer dan 37 u/week, maar zij doen dat met enthousiasme (zo horen we). Iedereen verdient hier evenveel en moet werken tot het werk gedaan is. Ouders met kleine kinderen krijgen 10u/week vrij om voor de kinderen te zorgen.

13

Op de site is er een kinderdagverblijf voor 20 kinderen (ook externe kinderen). Er zijn 4 volwassenen werkzaam. De kleuters worden snel vertrouwd met het leven op de boerderij. Als de kinderen schoolplichtig worden, gaan ze naar externe scholen.

Bewoners beslissen zelf naar welke school ze hun kinderen willen sturen.

Samen leven In de voormalige koeienstal zijn de gemeenschappelijke eetruimte en keuken ondergebracht. De eetruimte is een grote en lichte ruimte. De bakstenen gewelven verwijzen naar het landbouwverleden, het hout creëert een aangename sfeer. De keuken is heel ruim en is zeer efficiënt uitgerust uit. Van maandag tot vrijdag kunnen de bewoners hier deelnemen aan gemeenschappelijke maaltijden (lunch en avondmaal). In de grote eetzaal eten dagelijks 150 mensen samen.

Op woensdag is er een vrije dag voor de keuken; er wordt dan niet gekookt, maar wel vergaderd en gekuist.

Tijdens de week kookt de vaste keukenploeg (3 personen in dienstverband) voor iedereen. In het weekend is er een beurtrol. Eén keer per week wordt er niet in de grote groep gegeten maar in de kleinere woongroepen.

Elke bewoner wordt verondersteld één keer per maand te koken en 2 keer in de maand de afwas te doen.

Boven de grote eetzaal is er een speelruimte voor de kinderen. Die wordt gebruikt voor wanneer de ouders nog wat willen napraten na de maaltijd of bij regenweer.

Naast de grote eetzaal is er ook een biowinkeltje, een schrijnwerkerij, een kliniek (accupunctuur) van een bewoner-arts, kinderopvang (ook voor kinderen uit het dorp want ze willen geen gesloten commune worden), kledij-ruil, een mini-kerkhof,...

De gemeenschap staat open naar de omgeving: buren worden onthaald op festiviteiten en vele bewoners zijn actief in het lokale sociale leven.

Wonen Het project telt zo’n 50 woningen (privé woonst of kamer in woongroep), allen ondergebracht in de oude gebouwen die in 1850 al op de site stonden: het hoofdgebouw (1744) waar een aantal kleine leefgemeenschappen samenwonen, de paardenstallen (1850) waar woningen voor gezinnen in ondergebracht zijn… Er is een

14

mix aan woningtypes- en groottes, en er is een doorschuifsysteem opgezet. Bewoners worden gevraagd te verhuizen naar een kleinere woning als hun kinderen uit huis zijn.

Bewoners zijn geen eigenaars, maar "lid".

Sommige huizen worden katten-vrij gehouden, omwille van allergie-redenen. Er is een “gemeenschappelijke” herdershond en jachthond.

Beslissen Alle bewoners zijn tegelijkertijd beheerders en uitvoerders, werkgever en werknemer en moeten elke beslissing van de twee kanten overwegen. Er zijn subgroepen (vb. onderhoudsgroep) die de verschillende aspecten van het leven op Svanholm opvolgen en voorstellen doen naar de maandelijkse algemene vergadering in de spiegelzaal, waarop ook kinderen welkom zijn.

Elke laatste donderdag van de maand is er een bewonersvergadering.

Telkens er iets beslist moet worden, nemen de 80 volwassen bewoners in consensus een beslissing. Dit lijkt niet eenvoudig met zo’n grote groep, maar in Svanholm hebben ze een goede manier bedacht. Uitgangspunt is dat je belangrijke beslissingen niet in één keer kan nemen, dat er tijd voor nodig is en dat ze best in verschillende stappen worden genomen. Een interessant idee: nieuwe voorstellen hangen twee weken aan de muur in de eetruimte waarna er over wordt gediscussieerd. In een rondje kan iedereen zijn of haar mening laten horen waardoor iedereen aan bod komt en waardoor beslissingen pas genomen worden wanneer alle meningen gehoord en gekend zijn.

Er is ook een dagelijks bestuur. Dat bestaat uit 5 mensen die aangeduid werden door de bewonersgroep en wekelijks vergaderen. Dit mandaat loopt 2 jaar.

Het economisch afhankelijk zijn van elkaar heeft een grote sociale impact.

Er is afvaardiging van Svanholm in de gemeente.

Svanholm kent amper vrijwilligerswerk, het beheer is georganiseerd. In de oogstperiode wordt er wel beroep gedaan op vrijwilligers, ook buitenlanders, ongeveer 30u/week voor kost en inwoon.

15

Werkgroepen Er zijn verschillende werkgroepen, vb. administratieve groep, keukengroep, bouwgroep, economische groep, boerderijgroep, .. Er is een vlakke structuur zonder leiders. De enige uitzondering hierop is de boederijgroep.

Een van de belangrijkste groepen is de verhuisgroep, zeker nu er sinds kort een wachtlijst bestaat. Eén maal per jaar evalueert deze groep of de juiste persoon in de meest geschikte appartementen wonen, en kijken of er al dan niet verhuisd kan worden naar een kleiner of groter appartement. Dit creërt soms teleurstellingen of wrijvingen.

Ecologie Ecologie is een andere belangrijke pijler, de woongemeenschap is zo goed als zelfvoorzienend wat energie betreft.

Niet alleen biologische voeding en korte kringlopen staan centraal in hun ideologie, ook hernieuwbare energie (2 windmolens en verwarming op zelf geproduceerde houtpellets uit 120ha bos), autodelen (de gemeenschap beschikt over 40 auto’s, waarvan er 20 gedeeld worden), gebruik van duurzame materialen…

Op korte termijn staat een omschakeling naar hybride wagens gepland voor hun wagenpark. Momenteel is er al één elektrische wagen en meerdere elektrische fietsen, deze laatste zijn erg populair.

Landbouw Svanholm is een pionier in de Deense biologische landbouw, sterker nog, de biologische landbouw is hier eigenlijk ontstaan.

Svanholm is vandaag een moderne, efficiënte bioboerderij op 400ha.

Met 120 melkkoeien is ze redelijk klein vergeleken met de grootte van de gemiddelde Deense boerderij die over ca.

800 koeien beschikt. De koeien hebben er een goed leven: er is veel vrije ruimte in de stallen.

In een bioboerderij zijn gesloten kringlopen vanzelfsprekend: mest wordt gebruikt voor

16

de akkers, de groenten (82 variëteiten) worden zoveel mogelijk verkocht via voedselpakketten.

De 1.000 leden die een abonnement op een voedselpakket hebben, moeten 3u per maand komen helpen op de boerderij. Dit werkt zeer goed en zo komen ook stadsbewoners in contact met de voedselproductie.

Naast de koeien zijn er ook nog schapen, varkens en geiten; en 200ha groenten te verzorgen.

Nieuwe bewoners De selectieprocedure is lang, van 6 maanden tot één jaar, en wordt opgevolgd door een selectiecomité. Na selectie van de nieuwe kandidaat is er een proefperiode van 3 maanden. Leden betalen 50 000 DKK als ze toekomen. Soms worden kandidaten met een minus vermogen aanvaard. De COOP neemt dan de schulden over. Wanneer ze vertrekken nà 1 of 15 jaar, dan betalen ze verder hun schuld af aan de COOP. Als je wil verhuizen, moet je dat 6 maanden op voorhand laten weten.

Svanholm ontvangt in de zomermaanden vrijwilligers, die voor minimum één maand kunnen komen meewerken. Op dat moment worden grote onderhoudswerken aangevat, zoals vb. het schilderen van de houten ramen van het hoofdgebouw.

Nieuwkomers moeten (zicht op) vast werk hebben.

Conclusie Svanholm bestaat al 36 jaar en 60% van de bewoners woont er al langer dan 10 jaar.

Dit betekent dat het project werkt. Zonder de realiteit te verliezen, is het een enorm mooi, ecologisch en idealistisch project. Het enthousiasme en de sfeer die het project uitstralen werken aanstekelijk.

17

6 – MUNKSØGAARD, ROSKILDE http://www.munksoegaard.dk/

Ontstaan Het project Munksoegaard is ontstaan in 1994 en klaar voor bewoning in 2000. 12 personen stonden aan de wieg van dit project. Er was een lange planningsperiode omwille van de eigen riolering en andere specifiteiten. Roskilde beschouwde Munksoegaard op zijn beurt als een experiment in het woonuitbreidingsgebied Trekroner, en de succesvolle uitwerking heeft als voorbeeld gefungeerd voor de verdere ontwikkeling van het gebied aan de hand van cohousings. Zo telt het gebied intussen een 5-tal andere cohousings van verschillende groottes en typologiëen.

Munksoegaard bestaat uit 5 cohousing groepen gethematiseerd naar demografie en/of eigendomsstructuur. Elke cohousing telt 20 units en een gemeenschapshuis met keuken, wasserij en zonnepannelen. De 5 cohousing groepen zijn: familie, senior, jongeren (deze 3 worden beheerd door woningcorporatie Sjaelland). De andere 2 zijn de coöperatieve groep (enkel huurwoningen door COOP Munksoegaard) en de eigendomsgroep (enkel koopwoningen dor eigenaarsvereniging “Ejermunk”).

Voor het grote geheel is er een collectief technisch gebouw met twee pellet-ketels en een reserve olie-ketel voor het gemeenschappelijk verwarmingssysteem. Deze worden beheerd door een werkgroep met basiskennis. Achter deze ruimte staat collectief beheer van afval. De kritische massa van bewoners maakte het mogelijk om afspraken te maken met de gemeente om verder te gaan in recycleren van afval dan in de rest van de stad. Ook is er een "give-room" ingericht voor in onbruik geraakte spullen.

Verdere deelinitiatieven zijn car-sharing, opvang van regenwater voor de waskoten, allemaal onder leiding van werkgroepen.

18

In de centraal gelegen voormalige hoeve beheert een coĂśperatieve van bewoners een bio-winkel, een cafĂŠ, fietsatelier/repair shop, gastenkamers, vergaderzalen, kantoorruimten, opslagruimte, en een neerhof met dieren.

En waarom 100 units ? Vanaf die hoeveelheid huizen voorziet de gemeente Roskilde een kribbe, een school en een straat.

Samen-leven Er wonen ongeveer 250 mensen op Munksoegaard.

Gezien de grootte van het project krijgt de term "gemeenschap" hier een gediversifieerde invulling, gaande van intense samenwerking tot simpele ontmoetingen in de gemeenschappelijke delen.

In de jongeren cohousing is de kleinste unit 34m². De jongeren cohousing valt onder sociale huur.

Er wordt gemiddeld 3 keer per week samen gegeten. Dat betekent dat je 1 keer per maand kookt voor de groep.

Beslissingen worden in consensus genomen, zonder daarin te veel tijd te verliezen.

Wanneer bij een eerste ronde geen consensus wordt bereikt, bekijkt men de kwestie in een kleinere groep. Die proberen een voorstel van oplossing te formuleren, in een tweede bespreking wordt er naar een beslissing gewerkt.

Activiteiten worden per cohousinggroep georganiseerd.

Ecologie De nadruk ligt op energiebesparende en milieuvriendelijke oplossingen. Er is aandacht geschonken aan isolatie en duurzame en biologische materialen, alle woningen worden centraal verwarmd

19

door een installatie op pellets, aangevuld met zonnecollectoren.

Het gebied is autovrij en heeft beperkte verhardingen. Er is een gescheiden grijswatercircuit en het water wordt ter plekke gezuiverd in een zandfilter. De onbebouwde ruimte ten oosten van de gemeenschap kent verschillende functies: grasvelden, boomgaarden, moestuinen, speelveld, speeltuin, zandzuiveringsfilter, camping, compost, wegen, paden, weiden. Een deel van het gebied wordt ook verhuurd aan eigenaars van schapen en paarden.

Er zijn urine-separatie-wc's. De urine wordt gebruikt voor de productie van het veevoer.

Er zijn 2 elektrische deel-auto's en 8 gewone deel-auto's (internet systeem waarvan lid wordt, je reserveert een wagen en betaalt per uur/km) Er zijn alleen gemeenschappelijke wasmachines.

Eén van de cohousings heeft een strobalen commonhouse.

Schelpen op het dak worden gebruikt ter bescherming van het waterdichtingsmembraan.

Beheer Drie groepen huizen worden beheerd door de woningcorporatie Sjaelland. De andere 2 zijn de coöperatieve groep (huur-woningen, COOP Munksoegaard) en de eigendomsgroep (koopwoningen, eigenaarsvereniging "Ejermunk").

De financiële bijdrage aan het beheer gebeurt maandelijks op de twee afzonderlijke schalen: algemeen en in elk van de vijf groepen. Beslissingen gebeuren op dezelfde twee niveau's, naargelang de schaal en in het belang van de thema's.

Munksoegaard functioneert op 3 niveaus. Er is het algemene niveau van de 100 woningen, het cohousingniveau en het niveau van de verschillende belangengroepen en initiatieven met externe partners in de buurt.

20

De Algemene Vergadering gebeurt in twee opeenvolgende vergaderingen, één ter bespreking van budgetten (verleden) en één ter bespreking van projecten (toekomst). Tussen de twee is er tijd om suggesties te doen aan de AV. Voor elke belangrijke beslissing worden eveneens twee vergaderingen georganiseerd: één om te debatteren, één om te stemmen en te beslissen op meerderheid.

Munksoegaard heeft naast de algemene vergadering 17 werkgroepen (samenstelling: 2 personen uit elke groep, dus 10 mensen per werkgroep) op het algemene Munksoegaard niveau (verwarming, afvalwater, telefoon/internet, afvalverwerking, …).

Ook voor elk van de 5 cohousings is er een beheerstructuur en zijn er werkgroepen (boekhouding, wegen en sneeuw, koor, autodelen, bridge, kerstmarkt, bezoekersrondleidingen, ruilsysteem, yoga,...) Er is ook een werkgroep die instaat voor verbeteringen, reparaties en onderhoud van de woningen.

Al deze werkgroepen zijn de ruggengraat van de gebiedsontwikkeling en de sociale onderneming Munsoegaard Vereniging. Er wordt verwacht dat elke bewoner zich engageert in een algemene werkgroep en in een cohousing-werkgroep. Een veelgebruikte strategie bij conflictueuze discussies is het directe betrekken van een persoon die niet tevreden is met het werk van een bepaalde werkgroep, om zo mee te bouwen aan een oplossing.

Nieuwe werkgroepen moeten aangevraagd worden in de AV omwille van een goed budgetbeheer, feestgroepen zijn slechts tijdelijke werkgroepen.

21

7 – TREKONER WIJK Trekroner is een volledig nieuw stadsuitbreidingsgebied van Roskilde. De eerste verkavelingen gebeurden er in 2002. Voor die tijd waren er enkel velden en een paar boerderijen. Vandaag zijn vrijwel alle gronden in Trekroner-West bebouwd en staan er in Trekroner-Oost ook al heel wat nieuwe huizen. Het is een aantrekkelijke wijk in de randstad met vlotte verbindingen met bus en fiets met het centrum van de stad en tegelijk ook overvloedige open ruimte en toegang tot bossen, weilanden en wandelpaden.

Veel gezinnen met jonge kinderen zijn er komen wonen omwille van de natuur en van de beschikbare diensten en het levendig verenigingsleven. Door het Trekroner treinstation en de ingeweken bewoners bloeide een nieuw handelscentrum op met o.a. een groot winkelcentrum met slager en bakker, een apotheek en een café, verder een kledingszaak en een kapsalon. Er zijn verschillende scholen en universiteiten van Roskilde in Trekroner gevestigd. Verder zijn er een jeugdhuis, een dagverblijf voor mensen met een beperking en een biologische winkel annex café.

In Trekroner-West is een zone waarop eerst Munksoegaard cohousing is ontwikkeld met 5 clusters van elk 20 woningen plus commonhouse. In een tweede fase werd de aanpalende grond ook voorbehouden voor cohousing projecten.

Daar staan nu: Aahusene, Absalonshave, Bakkefaldet, Glashusene en Trekonerbo.

In Trekroner-Oost zijn 2 nieuwe cohosousing projecten reeds bewoond, Svalin en Svalin II, andere zijn in aanbouw.

Voor het realiseren van cohousing biedt de stad een begeleidingstraject aan voor belangstellenden en initiatiefgroepen.

22

8 – GLASHUSENE, ROSKILDE http://www.glashusene.dk/

Eén van de 5 nieuwere projecten ten noorden van Munksoegaard is Glashusene.

Cohousing Glashusene werd gestart door een groep 30-ers en 40-ers met en zonder kinderen, veel daarvan afkomstig uit Kopenhagen. Zij bouwden 30 huizen in de Trekroner wijk aan de buitenrand van Roskilde, waarvan een deel wordt gezoneerd voor innovatieve woonvormen. Aantrekkelijk is om in een groene omgeving met een levensstijl met belangrijk sociaal netwerk te combineren.

De bewoners zijn eigenaar van hun zelfstandige woningen van 120 m² (2 niveaus). De woningen, eigentijds van architectuur, zijn aan elkaar geschakeld in 6 rijen met een opvallend commonhouse in het midden. Alle woningen zijn grondgebonden en hebben een kleine privé buitenruimte.

Samen-leven De gemeenschap is qua ontwerp en inrichting grotendeels gericht op de behoeften van kinderen. Er is veel vrije ruimte, er is een speeltuin, een klein voetbalveld en in het commonhouse is ruimte voorzien voor kinderen. Voor de volwassenen is er een grote gemeenschappelijke tuin, een terras en het volledig uitgerust commonhouse is beschikbaar voor allerhande gemeenschappelijke of individuele activiteiten. Daar vindt men een zaaltje voor een 100-tal mensen, een grote industriële keuken, een badkamer, 2 toiletten en ook 2 grote speelkamers met pingpongtafel, tafelvoetbal en nog veel meer. Er wordt 4 maal per week samen gegeten, wie wil schrijft zich in, elke bewoner zet zich eens per maand in om te koken. Er zijn klusdagen, gezamenlijke feestjes, spontane barbecues, een rommelmarkt, carnavalsfeest, enz …

De bewoners zijn sterk geïntegreerd in de Trekroner wijk door bvb. participatie aan autodelen, het verenigingsleven, …

Beheer De bewonersgroep heeft haar eigen bestuur en haar werkgroepen die de verschillende aspecten organiseren van het samen leven, zoals gemeenschappelijke ruimtes, milieu, website, bouwtechnologie, enz.

23

9 – TRUDESLUND, BIRKERØD http://www.trudeslund.dk/

Trudeslund werd opgericht in 1981 een geldt als één van de oudste Deense cohousings ontworpen door de architectengroep Vandkunsten. Er zijn 33 woningen van verschillende grootte, in die woningen wonen ongeveer 60 volwassenen en 15 kinderen. Vandaag woont nog 1/3 van de eerste bewoners er.

Komen en gaan Het project is een koopproject, als bewoner koop je een grondaandeel. De oppervlakte van de woningen varieert van 90 tot 120m², rond het huis is 1,5m privé, al het overige binnengebied is gemeenschappelijk.

Prijs: onlangs werd er nog een woning van 120m² met kelder verkocht aan 4,2 mio DKK. Dat is vrij duur, door de nabijheid van Kopenhagen en er geen overheidstussenkomst is.

Vanaf 18jr betaal je 2000 DKK/maand aan kosten: onderhoud van de wasmachines, aankoop van zeep, warm water, elektriciteit, toiletpapier, tuingereedschap,... Dat bedrag is dus ook afhankelijk van het verbruik. Er zijn zonnepanelen voor warm water en enkele families delen auto's.

Bewoners verhuizen soms omwille van de kinderen of kleinkinderen in Kopenhagen.

Als je je huis wil verkopen, heeft de groep voorkooprecht. Na 3 weken wordt de verkoop voor iedereen open gesteld. Er bestaat geen procedure voor de selectie van nieuwe bewoners, de groep heeft geen inspraak, de verkoper/eigenaar beslist zelf aan wie hij de woning verkoopt. Er is wel een ongeschreven regel dat men het liefst jonge gezinnen aantrekt.

24

Er is een huishoudelijk reglement, maar dat wordt niet gekoppeld aan de verkoopsovereenkomst. De huidige bewoners hebben er nog nooit problemen mee gehad.

De kinderen van 2 families hebben ook een huis gekocht in de cohousing.

Samen-leven Elke avond wordt er samen gegeten met 35 tot 50 personen. Er zijn elke dag 2 koks (beurtsysteem, 1 persoon is verantwoordelijk voor de lijst die elke maand ingevuld moet worden). Het menu hangt één week op voorhand uit, iedereen kan inschrijven tot 2 dagen op voorhand. Maaltijden worden ter plaatse betaald, volwassenen betalen 30 à 40 DKK per maaltijd, kinderen de helft van de prijs. Voor een familie met jonge kinderen kan dat duur worden.

Wanneer iemand ouder wordt (80+) en koken te moeilijk wordt, kan die hulpkok worden (3de persoon) en kleinere taken opnemen: de tafel dekken, koffie zetten,...

Kinderen blijven 15min. aan tafel, gaan daarna spelen in de aansluitende speelruimte zodat de volwassenen in rust kunnen eten en samenzijn.

Niemand heeft een vaste plaats aan tafel.

Het is wel opvallend dat iedereen spontaan bij leeftijdsgenoten gaat zitten.

Gezamenlijke maaltijden worden gezien als cruciaal voor het gemeenschapsgevoel. De spreiding van leeftijden is zeer belangrijk voor de algemene sfeer en het welslagen van het samenleven (wederzijdse hulp, elk zet z'n sterktes in voor de gemeenschap).

Er zijn jaarlijks gezamenlijke feesten: de verjaardag van Trudeslund, de seizoenen (herfstfeest, midzomer,...), oudejaarsavond, ...

Om de 14 dagen kan de commonhouse gebruikt worden voor kennissen, familie (er moet een directe link zijn).

Mantelzorg ontstaat spontaan: als iemand ziek is houden de buren een oogje in het zeil of gaan ze wat meer op bezoek, ze brengen maaltijden, doen boodschappen,...

25

Er is opvallend weinig contact met het buur-project voor senioren, Gimle.

Trudeslund heeft nog geen ervaring met bewoners die moeten verhuizen omwille van zorgbehoevendheid. Men is ervan overtuigd dat deze woonvorm je langer fit en gezond houdt.

Bewoners hebben het gevoel één grote familie te zijn. De grootte van dit project maakt dat je geen vrienden moet zijn met iedereen, de groep is groot genoeg om altijd wel iemand te vinden bij wie je aansluiting vindt en om niet te veel contact te moeten hebben met mensen die je niet liggen.

Ze vinden het ook belangrijk om hobby's buitenshuis te hebben, om het contact met de omgeving niet te verliezen. Want spontaan is er niet veel contact met de buurt.

Beheer Er zijn verschillende werkgroepen (wasplaats, keuken, onderhoud, informatie, arrangement (samen naar de film, fietstochtjes, potluck,...)...). Het ligt niet vast hoeveel uren je moet presteren, het werk moet gewoon gebeuren. Indien een bewoner niet mee werkt, dan is dat een probleem, want er is geen procedure om dat op te vangen. Iedere volwassene (+ 18) moet participeren aan minstens één werkgroep.

Eén keer per maand is er een plenum waar voorstellen kunnen gedaan worden voor de gebouwen of problemen kunnen besproken worden. De keuze van de (gezamenlijke) TV kanalen heeft wel wat tijd gekost; als je een nieuw raam nodig hebt in je huis, moet dat besproken worden.

Het bestuur bestaat uit 6 mensen, beslissingen gebeuren bij meerderheid van stemmen. Er is een nieuwsbrief die regelmatig verspreid wordt.

26

10 - GIMLE, BIRKERØD "Gimle" betekent "het laatste mooie huis dat stand houdt na de chaos". Het project is 25 jaar oud. De site was vroeger een boederij. Nu ziet het er uit als een autovrij straatje met 12 woningen en 15 bewoners (waarvan 4 koppels, en slechts 4 mannen in totaal). Gimle heeft, in de nabijheid van Kopenhagen, een interessante ligging. "Mensen vertrekken er niet, ze sterven er" (zeggen de bewoners zelf).

Structuur Gimle is een coöperatieve met aandeelhouderschap.

Er zijn 2 type woningen: voor 65m² betaal je een aandeel met woonrecht van 50 000 €, per maand betaal je aanvullend 700 € kosten; voor 95m² betaal je een derde meer en 1000 € kosten.

Dat is een interessante prijs vergeleken met andere woningen in de omgeving. Naast de woningen ligt een speelterrein dat verbinding maakt met de buren van Trudeslund.

Bewoners Gimle richt zich op "ouderen", maar er is geen minimum of maximum leeftijd vast gelegd. Een criterium is wel dat er geen inwonende kinderen meer mogen zijn en geen huisdieren (waarop uitzondering mogelijk zijn, gezien de kleine groep).

Op dit moment is de jongste 48 jaar en de oudste 90 jaar. 1/3 van de groep is jonger dan 60 jaar; 1/3 is jonger dan 75 jaar, 1/3 is ouder.

Er ontstaat spontane mantelzorg en sociale controle. Een nadeel van een louter oudere populatie is dat je meer dan in een gemengde buurt geconfronteerd wordt met buren die hulpbehoevend worden, naar een woonzorgcentrum verhuizen of sterven.

27

Beheer Bij onenigheden of conflicten gaat men niet over tot een stemming, men streeft altijd naar consensus. Er is een "board" die verantwoordelijk is voor de grotere beslissingen.

Jaarlijks wordt de prijs van de aandelen bepaald in de Algemene Vergadering. Er is een limiet (maximaal) maar het kan goedkoper. Het startaandeel evolueert, niet het gebruiksrecht.

Samen-leven De bewoners eten één keer per maand samen. Gezamenlijke inkopen worden informeel georganiseerd. Vroeger werden er veel uitstappen gepland met de groep, nu is dit minder mogelijk gezien er meer spreiding gekomen is in leeftijd en er bijgevolg meer mensen nog gaan werken.

Vanuit ecologisch oogpunt zijn er aanpassingen nodig aan de bouw, maar de economie laat het nu niet toe om daarin te investeren. 4 jaar geleden hebben ze wel het volledige dak vernieuwd.

Er werd en wordt gewerkt met een systeem van time-banking voor het onderhoud van de gemeenschappelijke ruimtes. Het is ieders verantwoordelijkheid om een aantal taken op te nemen. Het aantal uren dat men presteert wordt opgespaard en later (wanneer men niet meer zo veel kan werken) geïnvesteerd. Ieder doet wat hij/zij kan.

Bij dat systeem moet men wel begrip kunnen opbrengen voor het feit dat mensen andere werkritmes hebben, een haag scheren duurt één uur voor buur x, terwijl buur y er 2 uur over doet.

Het time-banking systeem wordt nu in vraag gesteld: het is immers moeilijk om de opgespaarde uren ten gepaste tijde in te zetten, bovendien is bepalen hoeveel uren een klusje "waard" is, geen sinecure.

Er zijn ook 2 werkdagen per jaar en ieder heeft een deel van de gemeenschappelijke taken.

De bewoners noemen het eigen aan de Deense cultuur om zich in te zetten om de omgeving proper te houden en samen te werken aan een doel. Men kan ook goed loslaten/relativeren wanneer iemand dat niet doet. Er wordt vanuit gegaan dat iedereen doet wat hij/zij kan.

28

11 – BO 90, NØRREBRO - KOPENHAGEN http://home.worldonline.dk/bo90/home/bo90

Geschiedenis Bo 90 is ontstaan in 1993 vanuit een groep mensen die zich in Norrebro, een arbeiderswijk, organiseerden. 30 jaar geleden werden huizen opgekocht om er winst van te maken maar de huizen waren in slechte staat. De huizen werden dan bewoond door jonge mensen in kleine cohousings.

3 ROK appartement (3 kamers + keuken) waren het maximum van grootte. Als je andere noden kreeg door gezinsuitbreiding e.d. dan moest je verhuizen.

In die tijd zochten 20 à 25 mensen, leeftijd rond de 35 jaar, gezinnen en alleenstaanden, naar een flexibele woongelegenheid.

25 jaar geleden namen ze contact met een nonprofit huisvestingsmaatschappij . Die waren akkoord om een cohousing te bouwen. Ze startten uiteindelijk met 14 personen.

De ontwerp- en constructiefase duurde 5 jaar. Het hele gebouw is ecologisch met zonnepanelen, watercollectoren,.... Het project heeft een schuilkelder.

Wonen Er zijn 15 basisappartementen waarvan er 2 per verdieping flexibel zijn van grootte (door het veranderen van binnenmuren in doorgangen) en 2 studentenflats.

Het is een huurformule met in het huurbedrag een spaarformule voor kuisen en klussen.

Er zijn 17 units met 37 personen in de leeftijd van 1 - 67 jaar.

29

Ze betalen 7000DK/md voor 85m², verwarming, water en gebruik van de gemeenschappelijke ruimte inbegrepen.

Er is een wachtlijst met kandidaat-bewoners, van die mensen verwacht men ook een engagement naar de cohousing toe. Als er een flat vrij komt (max. 1 à 2 keer per jaar), kunnen de bewoners eventueel zelf eerst verhuizen binnen het huis.

Samen-leven Er wordt 1 à 2 keer per week samen gegeten, ongeveer 1/3 van de bewoners komen geregeld, 1/3 komt soms, 1/3 komt nooit. Het samen eten lukt niet zo goed, er zijn veel redenen om het niet te doen.

De tuin wordt ruimer gedeeld met meer huizen en buren (er ligt een ruime binnenhof tussen een rechthoek blok van hoogbouw). Er is wel een open doorgang tussen het binnengebied en de straat.

4 gezinnen leven hier vanaf de start van het project.

Beheer Er zijn werkgroepen voor de keuken, opvolging van het technische (verwarming,..), de wasplaats, de intake van nieuwe bewoners (doen ze zelf via een sollicitatie, een Open Huis Dag), het bestuur. Twee weekends/jaar werken ze samen.

Elke 5 à 6 weken is er een vergadering. Er wordt gestreefd naar consensus, maar waar nodig wordt er gestemd. Elke unit heeft dan 2 stemmen.

Wegblijven om de stemming te vermijden heeft geen zin, want er kan ook beslist worden met minder dan de helft van de flats aanwezig.

30

12 – AEGIDIENHOF, LUBECK http://www.aegidienhof-luebeck.de/

Het Aegidienhof in de oude binnenstad van LĂźbeck is het grootste sociale woonproject in Schleswig-Holstein. Hier leven jong en oud, mensen met en zonder beperking, individuen en gezinnen samen en zijn wonen en werken verweven in een nieuwe stedelijke mix. Het initiatief ging in 1999 uit van een groep burgers die zich zonder tussenkomst van een belangrijke investeerder of projectontwikkelaar verenigd hebben in een bouwgroep. Door aankoop en een weldoordachte restauratie hebben ze er voor gezorgd dat dit cultuurhistorisch waardevol complex is opengesteld voor bewoning en werkgelegenheid.

Geschiedenis Het Aegidienhof bestaat uit 12 verschillende (beschermde) gebouwen, elk met hun eigen karakter en uitzicht, verbonden door de grote gemeenschappelijke binnentuin die alles verbindt. De oudste gebouwen dateren van 1298. Het geheel was eerder een begijnhof en een opvangtehuis voor weeskinderen. In 1806 werd de site gebruikt als stal voor de paarden van Napoleon. Daarna stond het gebouw 20 jaar leeg. Waarna er terug gewerkt werd voor de armen met vrijwilligerswerk. Dat bleef zo tot in de loop van de oorlog. Na de oorlog werden er vluchtelingen opgevangen. De gebouwen hebben dus een hele geschiedenis van overwegend sociaal werk. Toen een groep het in 1998 kocht van de

31

stad, stelde die dan ook als voorwaarde dat het sociaal werk zou verder gezet worden.

Bewoning Er zijn 67 units, 17 daarvan zijn kantoorruimte, o.a. architectenbureau, dokterspraktijk, boekbinderij,...

Stilaan is er een evolutie naar minder kantoorruimte en meer bewoning. De woongroep voor jongeren met een beperking ligt op de bovenverdieping. Dat wilden ze zelf omwille van de inkijk op de gelijkvloers. De begane grond en de 1ste vedieping van het complex zijn voorbehouden voor wonen en werkruimtes. De 2de en 3de verdieping worden enkel gebruikt voor bewoning. Voor de jongerenflats is er een trap, voor de senioren en/of mensen met een beperking een lift. Elk appartement heeft zijn eigen kelder, verder zijn er een fietsenstalling, wasserette, werkatelier en weldra een sauna.

De helft van de units zijn in eigendom, een vierde is externe huur en een vierde is doorverhuur door eigenaars.

Alle units zijn verschillend, de kostprijs varieert van 2400 tot 2800€/m². De subsidie bedraagt maximaal 10%.

Alle toekomstige bewoners betaalden in de tijd 25 000€.

Nieuwe bewoners 3 bewoners selecteren nieuwe huurders. Als zij er niet uit komen, leggen ze het voor aan de grotere groep.

Relatie met de buurt De bestaande dynamiek wil de vereniging Aegidienhof eV (eingetragene Verein) ook verder uitdragen in de omringde wijk.

Een gemeenschappelijke ruimte van deze vereniging is beschikbaar voor culturele activiteiten zoals lezingen, concerten, tentoonstellingen, cursussen, seminaries, vergaderingen, etc... Dit alles is mogelijk door vrijwilligerswerk, lidmaatschapsgelden en donaties. In een hoek van de binnenhof ligt het “Marli Café Aegidienhof”.

In deze gemeenschap worden zowel individualiteit als samenwerking hoog in het

32

vaandel gedragen: eenieders privé behoeften worden gerespecteerd en de meerwaarde van de gemeenschappelijke activiteiten worden gewaardeerd. Structureel is er niet zo veel gemeenschappelijk maar er wordt wel veel georganiseerd.

In de stad Lübeck zijn 8 woonprojecten, waarvan 4 concreet in aanbouw en 3 in planningsfaze.

Met dank aan de medereizigers, verslaggevers, fotografen, filmers, discussie-genoten en goed gezelschap. foto’s van Ken Dupont (DAM Architecten) en van Samenhuizen vzw film van Frank Tierens (productiehuis.Sowieso), zie www.samenhuizen.be

copyleft - Samenhuizen vzw, 2015

33