www.muhendisce.net
PRESLER, ÖZELLİKLERİ VE SEÇİMİ Bir kalıp tasarımcısı veya yapımcısı kalıplama işlemini yapacak pres tezgah ve özellikleri hakkında geniş bilgiye sahip olması gerekmektedir. Çalıştığı müessesede çok sayıda, değişik tip ve özellikte pres tezgah bulunabilir. Veya tek tip bir pres tezgah da olabilir. Her ne şekilde olursa olsun kalıp imalatçısı üreteceği parçanın kalıp tasarımını , çalışma şartlarını ve özelliklerini bildiği pres tezgahına göre yapmak zorundadır. Bu şekilde yapılacak tasarımın sonucunda, pres kalıp bağıntısı sağlanmış olacaktır. Aksi halde mevcut pres tezgahlan ve özellikleri göz önünde bulundurulmadan tasarlanan ve yapılan kalıplarla çalışmak mümkün değildir. Bu nedenle, ilk önce pres tezgahlarının özellikleri ve çalışma prensiplerinin bilinmesinde fayda vardır.
www.muhendisce.net
Hidrolik Nedir ? Sıkıştırılamaz özellikteki akışkanların kullanıldığı, akışkanın, basıncının, debisinin ve yönünün kontrol edebildiği ve elde edilen bu enerji ile doğrusal dairesel ve açısal hareketlerin üretildiği sistemlere hidrolik sistemler denir. Hidrolik Pres Nedir ? Hidrolik presler yağ basıncı ile çalışan preslerdir. Mekanik preslerde olduğu gibi tek tesirli, çift tesirli olabilirler. Veya gövde yapılarına göre açık gövdeli veya kapalı gövdeli (düz kenarlı) olabilirler
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
Çalışma Sistemi
Elektrik motorundaki elektrik enerjisi ile yağ basmaya yarayan pompalar döndürülerek sisteme basınçlı yağ basılır. Bu basılan yağ çeşitli yön denetim valfleri ve basınç ayar regülatörleri ile denetlenerek silindirlere etki ettirilir ve silindirler ileri geri (doğrusal) hareket ederler ve mekanik enerji meydana gelmiş olur. Silindirlere bağlı olan slayt (hareketli kafa) aşağı yukarı hareket eder. •Silindirlere gönderilen yağ miktarı ve basıncı kontrol edilebildiği için presin aşağı yukarı hızları ve tonajı istenen değerlerde ayarlanabilir. Bu özelliklerden dolayı özellikle derin çekme kalıplarında hidrolik presler tercih edilir. Çift tesirli preslerde iki tane slayt hareketi vardır. Dışta çalışan slayda pot çemberi, içte çalışan slayda ise iç baskı denir.•Derin çekme kalıbı prese bağlandığı zaman önce pot çemberi saça basar ve basıncı kilitler. Daha sonra iç baskı devreye girer ve saça basarak derin çekme işlemini gerçekleştirilir. Daha sonra iç baskı ayarlanan basınç değerine ulaşınca dış baskı basıncı boşalır ve iç baskı yukarıya doğru kalkmaya başlar ve dış baskıyı da yukarıya kaldırır. Basılan parçanın durumuna göre pot çemberinin dört köşesindeki baskı kuvvetini ayrı ayrı ayarlama imkanımız vardır.
www.muhendisce.net
a) Avantajlar • Vurucu başlığı hareket ettiren pistonun istenilen noktada durdurulabilme ve hareket ettirilebilme özelliğinden dolayı , faydalı kurs boyunun ayan ve kalıbın bağlanması çok kolaydır. • Hidrolik devrede bulunan emniyet subabı sayesinde ağır yüklemelerde pres tezgahı ve kalıp emniyete alınmıştır. • Çalışma basıncına ve kalıplanacak malzemenin özelliklerine bağlı olarak çalışma hızı ayarlanabilir. Böylece, derin çekme ve inceltme çekme işlemleri kolayca yapılabilir. • Kurs boyu süresince pistonun her noktadaki basınç sabittir.
www.muhendisce.net
b) Dezavantajlar Mekanik preslere oranla çalışma hızları düşüktür. Yine mekanik preslere oranla tamir ve bakımı zordur.
Kesintili (keserek delme, kesme ve benzeri) kalıplama işlemlerinde güç iletimini sağlayan boru, rakor, conta ve benzeri bağlantı organlarında basınç değişimi sonucu çok büyük tehlike meydana gelebilir.
www.muhendisce.net
Pres çeşitleri 1 ) Çalışma şekillerine göre 2 ) Şekillerine göre Olmak üzere iki kısımda incelenir. 1 ) ÇALIŞMA ŞEKİLLERİNE GÖRE ; İki Tip Çalışma Şekli Vardır : •Kademeli (el İle) •Pedal konumlu (otomatik)
www.muhendisce.net
•
Kademeli (el ile)•Kademeli çalışmada aşağı yukarı butonlarına bastığımız sürece pres aşağı yukarı hareket eder.
www.muhendisce.net
•
Pedal konumu (otomatik) Pedal konumunda ise dış baskı basınç tutup kilitleyene kadar pedala basarız ve daha sonra pedaldan elimizi çeksek bile pres otomatik olarak derin çekme işlemini yapar ve üst ölü noktaya kalkar.
www.muhendisce.net
• • •
2 ) ŞEKİLERİNE GÖRE PRES ÇEŞİTLERİ; Bir çok pres çeşidi olup genel olarak H Tipi ve C Tipi presleri anlatacağız. •H Tipi Presler:Kendi içerisinde, dört biyelli; iki biyelli ve tek biyelli olarak çalışma hassasiyeti anlamında sıralanabilir. •Önden Bağlı C Tipi Presler: Bunları yarı H tipi diye sınıflandırabiliriz çünkü kolon dengesizlikleri nedeniyle yine de açısal esnemeler oluşur.
www.muhendisce.net
•
C Tipi Eksantrik Presler:•Bunlar koçlarının uç noktadan da yataklanması durumuna göre 8 veya 6 kızaklı,gövdeye ek bir kızak elemanıyla bağlanan Prizmatik kızaklı, klasik gövdede kızaklamalı öncelik sırasıyla yandan volanlı ve arkadan volanlı tabir edilen bir sıralama içerisinde tercih edilmelidir. Tabii dir ki imalat hassasiyeti, imalatçıdan imalatçıya değişir. Ama biz burada bunu göz ardı ederek, doğal sebeplerle oluşmuş sıralamayı vermeye çalıştık. Bu tezimizi destekleyen krokiler size daha fazla bilgi verecektir. Gövde uygun olmak kaydıyla pik döküm tercih edilmelidir. Pik döküm yoluyla elde edilemeyecek büyüklükteki gövdeler ise, kaynaklı çelik konstrüksiyon olarak imal edilmelidir.(İmalat öncesi; muhakkak ister pik döküm olsun isterse kaynaklı çelik konstrüksiyon gövdeler olsun gerilim giderme işlemine tabi tutulması gerekmektedir.)
www.muhendisce.net
PRESİN KULLANIM ALANLARI • • • • • •
DERİN ÇEKMELER DÜZGÜN OLMAYAN PARÇA ŞEKİLLERİ KALIP ALIŞTIRMALARI KESMELER OTOMASYONLU ÇALIŞMA ETEK KESİMİ
• ORTA VE DERİN KESMELER
www.muhendisce.net
• PRESTE YAPILABİLEN İŞLER; •Þ Kesme,dilimleme işleri(shearing) •Þ Açık kesme,parsiyel kesme (cutting open) •Þ Pul veya şekil kesme(blanking) •Þ Sıkıştırarak delme,hassas delme(fine blanking) •Þ Çapak alma(trimming,clipping) •Þ Delme,delik açma,zımbalama(piercing) •Þ Kırpma(clipping) •Þ Traşlama,kalibre etme(shaving) •Þ Yüzey düzlemleştirme,ütüleme(flattening,planising)
www.muhendisce.net
•Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ •Þ
Bükme(bending) Profil büküm(edge-bending) Kenar kıvırma(curling) Delerek sıvama(piercing and drawing) Delerek çökeltme(piercing and subsequent drawing) Sığ sıvama(shallow drawing) Derin sıvama(deep drawing) Gerdirerek sıvama(stretch drawing) Tekrar geriye sıvama(reverse drawing) Çoklu sıvama ve derin çekme (multiple-draw deep drawing) Havşalama,diş açma(indenting) Tekrar form verme(re-forming) Madalyon basma(coining)
www.muhendisce.net
•Þ Kanal çökertme(bilya ile) •Þ Çentik çökertme •Þ Damgalama •Þ Kaburga çıkartma(wrinkl bulging) •Þ Katlama •Þ Ağız büzme •Þ Şişirme •Þ İncelterek çekme(re-drawing) •Þ Hidromekanik derin çekme(hydromechanical deep drawing) •Þ Seri çekme(progressive motion,progressıve transmission) •Þ Transferli seri çekme •Þ Ağız genişletme(expanding by stretching) •Þ Açık kalıpta dövme(open die forging) •Þ Kapalı kalıpta dövme(closed die forging) •Þ Serbest ekstrüzyon(free extrusion)
www.muhendisce.net
Hidrolik Sistemin Kullanım Alanları •Takım tezgahlarında •Ağır sanayi makinelerinin yapımında •Kaldırma ve taşıma araçlarında •Preslerin imalatında •Plastik enjeksiyon makinelerinde •Demir çelik tesislerindeki haddeleme makinelerinde •Maden ocaklarında •Yol, kazı ve iş makinelerinde •Tarım ve ziraat aletlerinin yapımında •Otomobillerde ve her tür taşıtlarda •Denizcilikte, limanların yükleme ve boşaltma araçlarında
www.muhendisce.net
• Gemilerin dümenlerinin kontrollerinde •Güverte krenleri ve vinçlerde •Havacılıkta; uçak kanatları, iniş takımları ve diğer elemanların kontrollerinde •Teleskoplarda •Kıtalararası haberleşme araçlarında •Baraj kapaklarının açılıp kapanmasında •Enerji üreten santrallerde •Türbinlerde
www.muhendisce.net
Hidrolik silindirler Silindir gömleğinin malzemesi C-45 / C-60 kalite dolu dövme malzemeden içi tornada boşaltılarak imal edilir. Kaynak veya civatalı arka kapak yöntemi kullanılmaz. Bu dizayn diğerlerine göre en mukavim, uzun ömürlü ve emniyetli olanıdır. Piston kolu C-45 malzemeden tek parça olarak imal edilir. Kullanılmakta olan özel sızdırmazlık eleman tekniği ile piston kolu tomaya bağlanarak hassas tüm yataklama kanalları özel takımlarla bir bağlamada işlenir. Çap toleransları H7lfT olarak imal edilirler. Çift tesirli silindir gömlekleri honlanır, piston kolları tek tarafta en az 40 mikron kalınlıkta sert krom kaplanır ve polisaj yapılır.
www.muhendisce.net
Silindirin gövdeye bağlantısı hem boğaz bölümünden hem de arka bölümden yataklamalı olarak yapılır. Arka bölümden büyük bir somun vasıtası ile gerdirilen silindirin oynama sansı artık kalmaz. Silindirin gövdeye bağlantısında civatalı bağlantı kullanılmadığı için yüksek emniyet sağlanmış olur Silindir dizaynı öyle yapılmıştır ki silindirin gövdeden çıkarılması yukarıya doğru yapılır. Bu özellik dolayısıyla silindir çok az mekanik parçanın sökülmesi ile dışarı alınabilir..
Hidrolik depo
Hidrolik sistemin en önemli bölümünü olu turan depo içi mutlaka kumlanır ve hemen özel epoksi boya ile boyanır. Depo içi temizliğine verilen özel önem hidrolik sistemin diğer gruplarında olduğu gibi titizlikle uygulanır. Depo içine giren hava 5 mikron kalınlıkta özel kağıt filtre eleman ile filtre edilir. Depo içine başka hiçbir yerden hava alış verişine izin verilmez. Depoya giren ve azaltılmış bağlantı sayısı depo üzerindeki rakorlar vasıtasıyla ve dönüş filtresi ile yapılır. Bakım için gerekli kapaklar yardımı ile depo içi temizliği ve bakım kolaylıkla yapılabilir.
Hidrolik tahrik Preslerin ana pompaları değişken debili aksiyal pistonlu ve güç kontrollü olarak kullanılır. Bu pompalar 24 saat yüksek basınç altında çalıma özelliğine sahiptir. Pompa-elektrik motoru bağlantısı elastik kaplinle yapılır. Pompa-motor kampanası altına yağa dayanıklı lastik conta konur. Ayrıca pompa-motor grubunu taşıyan flanşın altına özel imalat mantar conta konur. Bu başarılı bir ses ve titreşim yalıtımı demektir. Pompa motor grubu sadece 8 adet civatanın sökülmesi ve pompa çıkışının bu kapak üzerinde olmasından dolayı sadece pompa hortumu sökülerek grup olarak komple dışarı alınabilir.
•
Hidrolik devre Hidrolik sistemin çalıma basıncı ortalama 250 bar civarında tutulduğundan daha yüksek basınç dayanımına sahip olan elemanların ömrü katlanmış olur. Emniyet ventilleri ; - Pompa basıncı emniyet ventili : Pompanın maksimum çalıma basıncını sınırlar - Presleme basınç emniyet ventili ve uzaktan kumandası : Presleme basıncının maksimum basıncını sınırlar ve uzaktan kumandası ile alt basınç birimlerine hassas olarak ayarlanır. - Silindir öngerilim ventili : Silindir, dolayısıyla pres kolunu yukarıda tutar ve yumuşak frenleme işlevini yapar. - Silindir alt basınç emniyet ventili : Silindir alt bölümünde oluşabilecek ısı veya mekanik etkilerden dolayı ağır basınç şartlarını emniyete alır.
www.muhendisce.net
•
Hidrolik blok Yekpare olarak imal edilerek sistem sadeleştirilir. Bakım ve arıza arama kolaylaşır. Boru boylarının kısalması nedeniyle verim yükselir ve sistem daha dinamik çalışır, yağ kaçakları en az seviyeye indirilir.
•
Borulama DIN 2391-c içi fosfatlanmış borular kullanılır. 16 mm çapın üzerindeki borular için O'ringli kaynak adaptörü kullanılır
www.muhendisce.net
•
7. Yağ soğutma sistemi Depo içine direkt olarak monte edilmiş geniş yüzeyli radyatör ile verimli bir soğutma sağlanır. Depo su girişi büyütülmüş bir tesisat yardım ile ve bir su solenoid ventili ile denetlenir. Giriş hattında su filtresi ve her iki hatta küresel vanalar bulunur. Solenoid ventilin kontrolu birtermostat ile yapılır. Soğutma işlemi 35°C'de başlar. Ayrıca aynı tip bir termostat ile yağ sıcaklığının 60°C' ı aşması durumunda sisteme alarm verilir.
www.muhendisce.net
Ă–rnek Resimler
El kumandal覺 hidrolik pres
Motorlu Hidrolik Pres
www.muhendisce.net
4 Kolonlu hidrolik pres
C Tipi Motorlu Hidrolik Pres
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net
www.muhendisce.net