ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ - ΤΕΥΧΟΣ 44 - ΕΔΕ

Διαβητολογικά Νέα ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

τεύχος 44

ΗΜ

Α

ΕΦ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

ΟΔΙΚ

Ε ΡΙ

Σ ΠΕ

ΡΙ

ΔΕ

bayerdiabetes.com

Διαβητολογικά Νέα

801 11 40200

Bayer, the Bayer Cross, CONTOUR, the No Coding Logo, and simplewins are trademarks of Bayer

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

¢EN M¶OPEI™ NA ME EM¶O¢I™EI™,

¢IABHTH,

τεύχος 44

Συντονιστής Σύνταξης: Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης

Αλαβέρας Αντώνιος

Ηρακλειανού Στυλιανή

Μακρυλάκης Κωνσταντίνος

Νούτσου Μαρίνα

MONA¢IKA XAPAKTHPI™TIKA

ñ 2 Â›‰· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÁÈ· ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË Â‡ÎÔÏË ¯Ú‹ÛË ñ 5 ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ¯ÚfiÓÔ˜ ÂͤٷÛ˘ ñ ÌÈÎÚfi ‰Â›ÁÌ· ·›Ì·ÙÔ˜ 0,6 ÌL ñ ̤ÛÔ˜ fiÚÔ˜ ÚÔ Î·È ÌÂÙ· - ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ˘ÂÓı‡ÌÈÛ˘ ÌÂÙ·ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ÌÓ‹ÌË 480 ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ñ ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙË Ó¤· ÔıfiÓË

Ιδιοκτήτης – Εκδότης: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Σωτηρόπουλος Αλέξιος Μαιάνδρου 9 – 115 28 Αθήνα τηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936 www.ede.gr, infoede@ede.gr

Σ ΠΕ

ΗΜ

Ε ΡΙ

ΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

ΕΦ

Συντακτική Επιτροπή «Διαβητολογικά Νέα»

τεύχος 44

Ο ΔΙΚ

O Ó¤Ô˜, ‚ÂÏÙȈ̤ÓÔ˜, ÌÂÙÚËÙ‹˜ ۷ί¿ÚÔ˘ CONTOURì Ù˘ Bayer ÌÔÚ› ‡ÎÔÏ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Û·˜ ·Ó¿ÁΘ. ¶·Ú¤¯ÂÈ Â›Û˘ ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Ãøƒπ™ ∫ø¢π∫√¶√π∏™∏ì Ù˘ Bayer Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Â˘ÎÔÏ›· Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›·. ŒÙÛÈ, Ë Ì¤ÙÚËÛË Á›ÓÂÙ·È ÈÔ ·Ï‹ ·fi ÔÙ¤, Î·È ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙÔ˘ ‰È·‚‹ÙË Ë ·ÏfiÙËÙ· ÓÈοÂÈ.

Διαβητολογικά Νέα ΡΙ

TH ZøH MOY.

Πρόεδρος: Ιωαννίδης Ιωάννης Αντιπρόεδρος: Λαναράς Λεωνίδας Γεν. Γραμματ.: Χατζηαγγελάκη Ερυφίλη Ταμίας: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Κυριαζής Ιωάννης

Λέπουρας Αντώνιος

Μελιδώνης Ανδρέας

Μπούσμπουλας Σταύρος

Παππάς Άγγελος

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Α

NA XAPø

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

To έργο αποτελεί ευγενική προσφορά του ζωγράφου Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη. Ετήσια συνδρομή: 1€ Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της ΕΔΕ

CONT AD v.2 11/09

Εκτύπωση: Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ» Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριος τηλ. 210 9934580, zerbinis@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα είναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διαβητολογικά Νέα

περιεχόμενα 8 11 14 18

19 19 20 21 21

Τρόφιμα «κατάλληλα» για τα άτομα με Διαβήτη: Πόσο απαραίτητα είναι; Χάρης Δημοσθενόπουλος Παρακολούθηση διαβητικού ασθενούς Ουρανία Αποστόλου, Αλέξης Σωτηρόπουλος Σακχαρώδης Διαβήτης - Οδήγηση και Ταξίδια Κωνσταντίνος Μακρυλάκης Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου ΤΙ ΝΕΌΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΉΤΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΙΑΤΡΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Η υπεργλυκαιμία ως επιβαρυντικός παράγοντας θνητότητας σε ασθενείς που νοσηλεύονται για έμφραγμα του μυοκαρδίου Οι στόχοι για την HbA1c σε διαβητικούς ασθενείς με καρδιακές παθήσεις Η κατανάλωση μικρής ποσότητας σοκολάτας μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση χαμηλής αρτηριακής πίεσης Η εμφάνιση υπεργλυκαιμίας κατά τη νοσηλεία ως παράγοντας κινδύνου μελλοντικής ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη Η χρησιμότητα της αυτοδιαχείρισης του σακχαρώδoυς διαβήτη στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων

22 22 23 24 24 25 26 27 28 29 32

Συσχέτιση της λευκωματουρίας με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο Τα συμπληρώματα ιχθυέλαιου μειώνουν το λίπος σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης πλάσματος στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν παράγοντα κινδύνου για επιβάρυνση της όρασης Το έλκος του διαβητικού ποδιού και οι ακρωτηριασμοί μπορούν να προληφθούν Η γλυκαιμική κατάσταση επηρεάζει τη φύση και τη σοβαρότητα της στεφανιαίας νόσου Χειρουργικές παρεμβάσεις για την απώλεια βάρους και σακχαρώδης διαβήτης Η σχέση ανάμεσα στη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και τον κίνδυνο ακρωτηριασμού κάτω άκρου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη Η επίδραση των αποκλειστών του συστήματος ρενίνης-αγγειοτασίνης στην αντίσταση στην ινσουλίνη και στους φλεγμονώδεις παράγοντες σε άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη Εκτίμηση της αρτηριακής ακαμπτότητας σε νέους με διαβήτη τύπου 1 και 2 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ελευθερία Νταλάκου, Παθολόγος - Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος Ηλίας Καράμπελας, Παθολόγος ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

7

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα σιμότητά τους, αλλά και την ευεργετική τους δράση στο διαβήτη, δεδομένου ότι: α) δεν υποστηρίζονται πάντα επιστημονικά, β) δεν υπάρχει σχετική για την αξία τους επιστημονική βιβλιογραφία, γ) μπορεί να αποβούν ακόμα και επιβαρυντικά, αφού έχουν συχνά περισσότερο λίπος και θερμίδες και συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας. Για το λόγο αυτό τα ομοσπονδιακά συμβούλια της Γερμανίας, της Αυστρίας και άλλων χωρών προώθησαν σχετικές αποφάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τις οποίες τρόφιμα, γλυκίσματα «κατάλληλα για διαβητικούς» να μην πωλούνται μετά τον Ιανουάριο του 2012, αφού όπως αποδείχθηκε η αποφυγή κατανάλωσης ζάχαρης ή η αντικατάστασή της µε ανάλογα ή παράγωγά της, δεν προκαλεί καµία θετική επίδραση στη ρύθµιση του σακχάρου του αίµατος.

Τρόφιμα «κατάλληλα» για τα άτομα με Διαβήτη: Πόσο απαραίτητα είναι; Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSci. SRD, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, Προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος ΓΝΑ «Λαϊκό»

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Ο

8

ρόλος της σωστής διατροφής -από άποψη ποιότητας, αλλά και ποσότητας- για τα άτομα με διαβήτη είναι καθοριστικός και μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά στη θεραπεία και ρύθμιση του διαβήτη, όπως και στην πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών που συσχετίζονται με το διαβήτη. Για πολλές δεκαετίες, οι συστάσεις για τη δίαιτα του διαβήτη ήταν ιδιαίτερα αυστηρές και απαιτούσαν ένα σημαντικό περιορισμό κυρίως των υδατανθράκων, γεγονός που καθιστούσε την καθημερινότητα για ένα άτομο με διαβήτη πολύ δύσκολη και τη διατροφή του μονότονη και περιοριστική, αφού απαγόρευε πολλά τρόφιμα, κυρίως από την κατηγορία των αμυλούχων τροφίμων και γλυκών. Με το πέρασμα των χρόνων και μέσα από νέα ευρήματα μελετών και ερευνών αποδείχθηκε πως η παρουσία των υδατανθράκων στη δίαιτα του διαβήτη πρέπει να είναι υψηλή και να φτάνει μέχρι και το 50-55%, δίνοντας μια ελευθερία στις επιλογές και φέρνοντάς τη πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουμε μοντέλο υγιεινής διατροφής. Τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη μπορούν να αντικατασταθούν από τρόφιμα με άλλο τύπο υδατανθράκων. Στις περιπτώσεις που τρόφιμα με ζάχαρη καταναλωθούν από άτομα με διαβήτη, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στη συνολική ενέργεια που προσλαμβάνεται ημερησίως, η οποία δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τη συνιστώμενη.

Στα πλαίσια αυτής της πιο «ελεύθερης» δίαιτας, αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια μια ολόκληρη βιομηχανία τροφίμων που απευθύνονται στα άτομα με διαβήτη, με στόχο τον εμπλουτισμό της καθημερινής τους δίαιτας. Τα προϊόντα αυτά τα οποία χαρακτηρίζονται και προβάλλονται ως «κατάλληλα για διαβητικούς» ή «διαβητικά τρόφιμα», περιλαμβάνουν μια ευρεία γκάμα προϊόντων από σοκολάτες και μπισκότα, μέχρι μαρμελάδες και ειδικά ζυμαρικά και όπως είναι φυσικό, πολύ συχνά, προσελκύουν τα άτομα με διαβήτη,

τα οποία με τη σειρά τους θέλουν να τα καταναλώσουν, ώστε να αποφύγουν τους περιορισμούς και να εμπλουτίσουν γευστικά τη διατροφή τους. Το βασικό χαρακτηριστικό των τροφίμων αυτών είναι η αντικατάσταση της κοινής ζάχαρης από άλλες γλυκαντικές ουσίες (φυτικές π.χ. σορβιτόλη, φρουκτόζη, μαννιτόλη ή τεχνητές όπως η σουκραλόζη, η ασπαρτάμη, η σακχαρίνη κ.ά.), ή η αντικατάσταση των υδατανθράκων, με ταυτόχρονη αύξηση των πρωτεϊνών, όπως συμβαίνει σε «ειδικά» ζυμαρικά. Στη δεκαετία του 60, όταν οι συ-

Γιατί δεν συστήνουμε πλέον αυτά τα τρόφιμα;

στάσεις για τη διαιτητική αγωγή του διαβήτη στηρίζονταν σε μια δίαιτα χωρίς ζάχαρη και με μειωμένους υδατάνθρακες, οι εταιρείες τροφίμων άρχισαν να χρησιμοποιούν τα αλκοολικά παράγωγα της ζάχαρης (σορβιτόλη, ξυλιτόλη και μαννιτόλη) και άλλα γλυκαντικά όπως η φρουκτόζη, αντί της σουκρόζης για να παρασκευάσουν γλυκά όπως κέικ χωρίς ζάχαρη, μπισκότα ή άλλα τυποποιημένα προϊόντα. Μέχρι και σήμερα τα τρόφιμα αυτά κυκλοφορούν στην αγορά, χωρίς όμως πάντα να αποτελούν μια ενδεδειγμένη επιλογή για τα άτομα με διαβήτη, αφού στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει η νομοθεσία που να καθορίζει τα κριτήρια για τη διατροφική επισήμανση «κατάλληλο για διαβητικούς». Η Μεγάλη Βρετανία, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ήταν από τις πρώτες χώρες που όρισε νέα κριτήρια για τα «διαβητικά» τρόφιμα, διευκρινίζοντας ότι ένα τρόφι-

μο για να μπορεί να έχει την ένδειξη «κατάλληλα για διαβητικούς», θα πρέπει να μην περιέχει περισσότερο λίπος και ενέργεια από τα αντίστοιχα τρόφιμα. Στην ίδια χώρα, από την 1η Μαρτίου του 1995, τα κριτήρια αυτά αποσύρθηκαν, διότι οι διαιτητικές συστάσεις ήταν πλέον οι ίδιες για το γενικό πληθυσμό, αλλά και τα διαβητικά άτομα. Στις τελευταίες δεκαετίες, τα χαρακτηριστικά των ειδικών αυτών προϊόντων καθορίζονταν από την Οδηγία (Directive) 1999/41/EC, που εκδόθηκε στις 7 Ιουνίου του 1999, στηριζόμενη στην Οδηγία 89/398/EEC, που αφορούσε τους Νόμους των Χωρών μελών, σχετικά με τα τρόφιμα που απευθύνονται σε άτομα με ειδικές διατροφικές ανάγκες. Αν και στα πρώτα χρόνια τα προϊόντα αυτά έτυχαν πλήρους και γενικής αποδοχής, τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας ιδιαίτερος σκεπτικισμός για τη χρη-

Η χρήση του όρου «διαβητικό τρόφιμο» στην ετικέτα των τροφίμων χρησιμοποιείται πολλές φορές χωρίς κάποια βάση, έως και αυθαίρετα, κυρίως σε γλυκά, μπισκότα και παρόμοια τρόφιμα. Τα τρόφιμα αυτά αν και θεωρούνται «επιβαρυντικά» για το σακχαρώδη διαβήτη, εντούτοις μπορούν να ενσωματωθούν κατάλληλα στη διατροφή ενός διαβητικού ατόμου, χωρίς να διαταράξουν τη συνολική γλυκαιμική του ρύθμιση. Βέβαια, πρέπει να γίνεται πάντα σαφές ότι, ακόμα και στα μη διαβητικά άτομα, η κατανάλωση γλυκών ή άλλων τροφίμων, υψηλών σε ζάχαρη ή λίπος, πρέπει να είναι αραιή και προσεγμένη, αφού συμβάλλει και στην αύξηση του σωματικού βάρους λόγω του υψηλού λίπους που περιέχουν. Οι γλυκαντικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα προϊόντα είναι ασφαλείς, εφόσον καταναλώνονται στις επιτρεπόμενες ημερήσιες ποσότητες. Σε αυτές κατατάσσονται, τόσο τα φυσικά υποκατάστατα της ζάχαρης όπως είναι η ξυλιτόλη, η μαννιτόλη, ισομαλτόζη, μαλτιτόλη, όσο και τα τεχνητά υποκατάστατά της. Σύμφωνα με τον FDA πέντε είναι τα εγκεκριμένα τεχνητά υποκατάστατα που μπορούν να χρη-

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

9

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα τα κανονικά τρόφιμα. Υπάρχουν δηλαδή και αρκετά προϊόντα διατροφής, που μπορούμε να συνεχίσουμε να τα συστήνουμε και τα οποία έχουν παρασκευαστεί με υλικά και μεθόδους που τα καθιστούν κατάλληλα για τα άτομα με διαβήτη, όπως και για άτομα που προσέχουν γενικά τη διατροφή τους αποφεύγοντας τα σάκχαρα και τα λιπαρά, αλλά αποτελούν και νόστιμες επιλογές. Αυτά τα προϊόντα είναι αποτέλεσμα επιστημονικής έρευνας, που αποδεικνύει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα μιας συνετής κατανάλωσής τους, στα πλαίσια ενός σωστού και ειδικά σχεδιασμένου διαιτολογίου.

Παρακολούθηση διαβητικού ασθενούς Ουρανία Αποστόλου1, Αλέξης Σωτηρόπουλος2 1Επιμελήτρια 2Επιμελητής

Β΄ Παθολόγος - Διαβητολόγος, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα και Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Νίκαιας-Πειραιά Α΄ Παθολόγος - Διαβητολόγος, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα και Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Νίκαιας-Πειραιά

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Βιβλιογραφία

10

σιμοποιούνται από τα άτομα με διαβήτη, και συγκεκριμένα είναι: η σακχαρίνη, η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη, η ακεσουλφάμη Κ και η νεοτάμη. Η φρουκτόζη, αν και δίνει καλύτερα μεταγευματικά επίπεδα σακχάρου, όταν αντικαθιστά τη ζάχαρη ή το άμυλο στη δίαιτα, δεν συστήνεται πλέον ως υποκατάστατο για τα άτομα με διαβήτη και επιπρόσθετα μπορεί να επιδράσει αρνητικά στα επίπεδα των λιπιδίων. Αντίθετα, συστήνεται η λήψη φρουκτόζης από φυσικές πηγές της όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά. Τα τρόφιμα αυτά, αν και προσφέρουν το πλεονέκτημα της απουσίας ζάχαρης, παράλληλα μπορεί να είναι υψηλά σε κορεσμένο λίπος ή ακόμα πλούσια σε άλλους, επίσης απλούς υδατάνθρακες όπως η φρουκτόζη, που αν και δεν ανεβάζει τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος λιγότερο από τη σουκρόζη, αποδίδει ακριβώς τις ίδιες θερμίδες και δεν θεωρείται πλέον ένα καλό υποκατάστατο της απλής ζάχαρης. Επίσης, όπως συμβαίνει και με τα προϊόντα τύπου «λάιτ», έτσι και τα τρόφιμα για τους διαβητικούς, πολλές φορές οδηγούν, όσους τα καταναλώνουν,

σε υπερκατανάλωση, αφού στηριζόμαστε περισσότερο στην επισήμανση και αδιαφορούμε για το θερμιδικό τους φορτίο. Αυτό συμβαίνει τόσο επειδή διαφημίζονται ή προβάλλονται ως «κατάλληλα» για τα άτομα αυτά, αλλά κυρίως επειδή ανήκουν στα τρόφιμα που τα άτομα αυτά στερούνται, όπως π.χ. γλυκά. Η υπερκατανάλωσή τους όμως οδηγεί σε αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και σε αύξηση του σωματικού βάρους, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις σε κακή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης. Πέρα από το κομμάτι της χρηστικότητας των προϊόντων αυτών υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που αφορά το κόστος τους, και το οποίο ιδιαίτερα σε εποχές κρίσης είναι πολύ σημαντικό. Τα ειδικά τρόφιμα για διαβητικούς συνήθως κοστίζουν περισσότερο από τα συμβατικά προϊόντα που είναι χαμηλά σε ζάχαρη ή χωρίς ζάχαρη και αυτό, χωρίς όπως φάνηκε να ισοσταθμίζουν το κόστος με το όφελος για την υγεία και το σάκχαρο. Σίγουρα όμως δεν θα πρέπει να απορρίπτουμε όλα αυτά τα προϊόντα, δεδομένου ότι κάποια από αυτά έχουν σαφές όφελος για το διαβήτη και έτσι μπορούν να καταναλώνονται, παράλληλα με

American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes - 2009. Diabetes Care 2009; 32(Suppl 1): 13S-61S. American Diabetes Association. Nutrition Recommendations and Interventions for Diabetes (Position Statement). Diabetes Care 2008; 31(Suppl 1): 61S-78S. Canadian Diabetes Association Clinical Practice Guidelines Expert Committee, Canadian Diabetes Association 2003 clinical practice guidelines for the prevention and management of diabetes in Canada. Can J Diabetes 2003; 27(Suppl 2): S1-S152.

Franz MJ, Bantle JP, Beebe CA, Brunzell JD, Chiasson JL, Garg A, Holzmeister LA, Hoogwerf B, Mayer-Davis E, Mooradian AD, Purnell JQ, Wheeler M. Evidence-based nutrition principles and recommendations for the treatment and prevention of diabetes and related complications. Diabetes Care 2002; 25: 148-198.

Franz MJ, Boucher JL, Green-Pastors J, Powers MA. Evidence-based nutrition practice guidelines for diabetes and scope and standards of practice. J Am Diet Assoc 2008; 108: S52-S58.

Katsilambros N, Liatis S, Makrilakis K. Critical review of the international guidelines: What is agreed upon-What is not? (Distributed in the 24th International Symposium of the Diabetes and Nutrition Study Group).

Mann JI, et al. European Study Group for Diabetes and Nutrition (EASD), Evidence-based nutritional approaches to the treatment and prevention of diabetes mellitus. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2004; 14: 373-394.

Report from the Commission to the European Parliament and the Council on foods for persons suffering from carbohydrate metabolism disorders (Diabetes) Brussels, 26.6.2008 COM(2008) 392 final.

Thomas BJ. British Diabetic Association’s discussion paper on the role of “diabetic” foods.

Nutrition Subcommittee of the British Diabetic Association’s Professional Advisory Committee Diabet Med 1992; 9(3): 300-306.

1. Εισαγωγή Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) και ιδιαίτερα ο ΣΔ τύπου 2 (ΣΔτ2) αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας και η αύξησή του εμφανίζει «επιδημική» μορφή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προβλέπει ότι το 2025 ο αριθμός των ασθενών με ΣΔτ2 θα προσεγγίσει τα 300 εκατομμύρια και το 2030 θα ανέρχεται συνολικά σε 350 περίπου εκατομμύρια. Ο Σ∆τ2 λόγω των επιπλοκών από τα μικρά αγγεία (μικροαγγειακές επιπλοκές), όπως αμφιβληστροειδοπάθεια (τύφλωση), νεφροπάθεια (χρόνια νεφρική ανεπάρκεια), νευροπάθεια (ακρωτηριασμοί κάτω άκρων) και από τα μεγάλα αγγεία (μακροαγγειακές επιπλοκές), όπως στεφανιαία νόσος, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και περιφερική αγγειοπάθεια, παρουσιάζει αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα, με αποτέλεσμα αύξηση του κόστους υγείας.

Ασθενείς που αρχίζουν ινσουλινοθεραπεία, χρειάζονται καθημερινή επικοινωνία με το γιατρό και εβδομαδιαία επίσκεψη, ενώ αυτοί που αρχίζουν θεραπεία με δισκία, χρειάζονται εβδομαδιαία επικοινωνία με το γιατρό και επίσκεψη σε μηνιαία βάση, μέχρι την επίτευξη ικανοποιητικής γλυκαιμικής ρύθμισης, χωρίς τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Ακολούθως, οι επισκέψεις για τον

ασθενή με ΣΔ τύπου 1 (ΣΔτ1) προσδιορίζονται κάθε 1-3 μήνες (καλό θα είναι ο ασθενής με ΣΔτ1 μετά τη διάγνωση να παραπέμπεται σε ειδικό κέντρο), ενώ για τον ασθενή με ΣΔτ2 κάθε 3-4 φορές τον χρόνο. Ο διαβητικός ασθενής θα πρέπει να εξετασθεί από γιατρό με ειδικές γνώσεις και εμπειρία στο ΣΔ (Διαβητολόγο) τουλάχιστον μία φορά κάθε χρόνο ή όταν δεν έχει καλή γλυκαιμική ρύθμιση.

2. Παρακολούθηση διαβητικού ασθενούς Για να αποκτήσουν οι διαβητικοί ασθενείς άριστη μεταβολική ρύθμιση, προτείνεται από ειδικούς επιστημονικούς φορείς (WHO, ADA, EASD, IDF), να παρακολουθούνται σε τακτική βάση. Η συχνότητα των επισκέψεων του ασθενούς καθορίζεται ανάλογα με τον τύπο του ΣΔ, το είδος της θεραπείας, την παρουσία ή μη χρόνιων επιπλοκών και τα επίπεδα σακχάρου αίματος.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

11

Διαβητολογικά Νέα

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Ιστορικό Στην αρχική επίσκεψη λαμβάνεται το Ατομικό Ιστορικό του ασθενούς, στο οποίο καταγράφεται: •• Η ηλικία και το επάγγελμά του.

•• Η ημερομηνία και ο τρόπος διάγνωσης του διαβήτη (συμπτώματα: πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, απώλεια βάρους, καταβολή, διαταραχές οράσεως κ.ά., τρόπος εκδήλωσης: διαβητική κετοξέωση, κατά τη διάρκεια άλλης νόσου κ.ά., εργαστηριακά ευρήματα: αυξημένο σάκχαρο αίματος ή καμπύλη σακχάρου).

•• Η τυχόν υπάρχουσα σχετιζόμενη με το διαβήτη συμπτωματολογία.

•• Η παρουσία υπογλυκαιμιών καθώς και η επίγνωση ή όχι της υπογλυκαιμίας.

•• Η προηγούμενη αντιδιαβητική και οποιαδήποτε άλλη φαρμακευτική αγωγή.

•• Ο προηγούμενος γλυκαιμικός έλεγχος.

•• Οι διατροφικές συνήθειες.

•• Η σωματική άσκηση.

•• Η παρουσία ή μη χρόνιων επιπλοκών

12

Διαβητολογικά Νέα [αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια, νευροπάθεια (περιφερική, αυτόνομη), καρδιοπάθεια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, δια­λείπουσα χωλότητα, έλκη, γάγγραινα, ακρωτηριασμός κάτω άκρων, σεξουαλική δυσλειτουργία].

•• Η συνύπαρξη άλλων νοσημάτων.

•• Ο εμβολιασμός (εμβόλιο γρίππης, αντιπνευμονιοκοκκικό). Στο Οικογενειακό Ιστορικό αναζητείται η παρουσία ΣΔ στο άμεσο συγγενικό περιβάλλον (γονείς, αδέλφια, παιδιά). Στο Γυναικολογικό Ιστορικό αναζητούνται προηγούμενες κυήσεις με υδράμνιο ή συγγενείς ανωμαλίες, γέννηση νεκρού εμβρύου ή υπέρβαρων παιδιών (>4 kg), τοξιναιμία ή άλλες επιπλοκές της κύησης. Τέλος, σημειώνεται η παρουσία επιβαρυντικών παραγόντων κινδύνου, όπως είναι η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η χρήση οινοπνεύματος ή τοξικών ουσιών, οι ψυχιατρικές διαταραχές (π.χ. ψυχογενής βουλιμία, κατάθλιψη).

Φυσική Εξέταση Αφορά όλα τα συστήματα (αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, πεπτικό, ουροποιητικό, νευρολογικό, δέρμα, σκελετός, μυς, αρθρώσεις) και πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο. Επισημαίνονται ιδιαίτερα μερικά σημεία όπως: •• Μέτρηση ύψους και σωματικού βάρους για τον υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος (Body Mass Index BMI = Βάρος / Ύψος2).

•• Μέτρηση περιμέτρου μέσης.

•• Μέτρηση σφύξεων και αρτηριακής πίεσης (συστολική και διαστολική, σε καθιστή και σε όρθια θέση) συγκριτικά και στα δύο άνω άκρα.

•• Εξέταση κάτω άκρων για τη διάγνωση περιφερικής νευροπάθειας [αρχιτεκτονική ποδιού, τενόντια αντανακλαστικά, έλεγχος επιπολής (αφή, θερμοκρασία, πόνος) και εν τω βάθει αισθητικότητας (δονήσεις)].

•• Εξέταση κάτω άκρων για τη διάγνωση περιφερικής αγγειοπάθειας (σφύγξεις περιφερικών αγγείων, χρώμα και θερμοκρασία δέρματος, έλεγχος κατανομής τριχών και κατάστασης ονύχων και έλεγχος για: οίδημα, ευαισθησία, πόνο, εκδορές, σχάσεις δέρματος, τύλοι, υπερκερατώσεις, φυσαλλίδες, έλκη, γάγγραινα, λοίμωξη).

•• Έλεγχος για τη διάγνωση αυτόνομης νευροπάθειας (ορθοστατική υπόταση, ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία, έμετοι, διάρροιες, ατελής κένωση ουροδόχου κύστης, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραχές καρδιακής λειτουργίας).

Οι διαβητικοί ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται και για την ύπαρξη γλαυκώματος ή καταρράκτου, καταστάσεις συχνές σ’ αυτούς τους ασθενείς. Αυτοέλεγχος σακχάρου αίματος Σε κάθε επανεξέταση του διαβητικού ασθενούς, εκτιμώνται οι μετρήσεις του σακχάρου αίματος, όπως αυτές είναι γραμμένες από τον ασθενή στο ημερολόγιο αυτοελέγχου και συγκρίνονται με τα επίπεδα της HbA1c. Η συχνότητα των μετρήσεων του σακχάρου αίματος είναι ανάλογη του θεραπευτικού σχήματος. Επιπλέον μετρήσεις σακχάρου αίματος συνιστώνται όταν οι ασθενείς πρόκειται να κάνουν μυϊκή άσκηση (γυμναστική), σε υπογλυκαιμία και σε περιόδους νόσησης. Βιβλιογραφία

Εργαστηριακός έλεγχος Κατά την αρχική επίσκεψη ζητούνται οι παρακάτω εξετάσεις: •• Αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος (γενική αίματος, ΤΚΕ, σάκχαρο αίματος, ουρία, κρεατινίνη, ηλεκτρολύτες, ουρικό οξύ, χολερυθρίνη, AST, ALT, αλκαλική φωσφατάση, γGT).

•• Λιπίδια (ολική χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, HDL, LDL).

•• Έλεγχος θυρεοειδικής λειτουργίας (TSH).

•• Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c). Ελέγχεται κάθε 2-3 μήνες. Επειδή μπορεί να παρατηρηθούν ψευδώς υψηλές

•• ••

•• •• ••

ή χαμηλές τιμές της HbA1c σε διάφορες καταστάσεις (π.χ. αναιμία, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια), θα πρέπει να γίνεται συνεκτίμηση της HbA1c με τον αυτοέλεγχο του σακχάρου αίματος. Γενική ούρων (σάκχαρο, οξόνη, λεύκωμα). Προσδιορισμός λευκώματος ούρων ή μικρολευκωματινουρίας (στο ΣΔτ2 κατά τη διάγνωση, στο ΣΔτ1 πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση). Ακτινογραφία θώρακος (όπου κρίνεται απαραίτητη). Ηλεκτροκαρδιογράφημα. Υπερηχογράφημα καρδιάς - Test κο-

πώσεως - Triplex αγγείων τραχήλου και κάτω άκρων (όπου κρίνονται απαραίτητα). Βυθοσκόπηση Στους ασθενείς με ΣΔτ2 πρέπει να διενεργείται βυθοσκόπηση με χρήση μυδριατικού κολλυρίου κατά τη διάγνωση, ενώ στους ασθενείς με ΣΔτ1 ηλικίας μεγαλύτερης των 10 ετών, πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση. Η βυθοσκόπηση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε δύο με τρία χρόνια, εάν είναι φυσιολογική ή όπως ορίσει ο οφθαλμίατρος ανάλογα με την υποκείμενη βλάβη.

American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes - 2010. Diabetes Care 2010; 33(1): 17-23.

International Diabetes Federation. Clinical Guidelines Task Force. Global Guidelines for Type 2 Diabetes. International Diabetes Federation 2005; 26-42.

International Diabetes Federation. Guideline for Management of Postmeal Glucose. International Diabetes Federation 2007; 7-18.

Workshop of the International Diabetes Federation Clinical Guidelines Taskforce in collaboration with the SMBG International Working Group. Guideline on Self-Monitoring of Blood Glucose in Non-Insulin Treated Type 2 Diabetes.

International Diabetes Federation 2009; 16-23.

Canadian Diabetes Association 2008. Expert Committee of Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Diabetes in Canada.

Canadian Journal of Diabetes 2008; 32(1): 29-36.

National Institute of Clinical Excellence (NICE). Clinical Guidelines in Type 2 diabetes: Management of blood glucose. 2009; 8-16.

National Institute for Clinical Excellence (NICE). Type 1 diabetes: Diagnosis and management of type 1 diabetes in children, young people and adults. 2009; 83-96.

American Association of Clinical Endocrinologists. The American Association of Clinical Endocrinologists Medical Guidelines for the Management of Diabetes Mellitus. Endocrine Practice 2007; 13(1): 16-18.

International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD 2009). Clinical Practice Consensus Guidelines 2009. Assessment and monitoring of glycemic control in children and adolescents with diabetes. Paediatric Diabetes 2009; 10(12): 71-81.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

13

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα

Σακχαρώδης Διαβήτης Οδήγηση και Ταξίδια Κωνσταντίνος Μακρυλάκης Επικ. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών, Α´ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο, «Λαϊκό» Νοσοκομείο Αθηνών

Ο

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) δεν πρέπει να θεωρείται αναγκαστικό εμπόδιο στην επιθυμία του διαβητικού ατόμου να οδηγήσει ή να ταξιδέψει. Απαιτείται όμως μερικές φορές ιδιαίτερη προσοχή και λήψη προληπτικών μέτρων (ανάλογα με τη διάρκεια του ταξιδιού και το είδος της θεραπείας που ακολουθείται). Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα: •• Ο τύπος του διαβήτη (τύπος 1 ή 2) •• Το θεραπευτικό σχήμα που ακολουθείται (ινσουλίνη, δισκία, συνδυασμός τους ή μόνο δίαιτα) •• Η διάρκεια του ταξιδιού •• Τυχόν διαφορά ώρας μεταξύ τόπου αναχώρησης και προορισμού •• Το μεταφορικό μέσο που θα χρησιμοποιηθεί (αυτοκίνητο, πλοίο, αεροπλάνο)

14

•• Συνθήκες στον τόπο προορισμού

(κλίμα, ειδικά νοσήματα, ιατρικές υπηρεσίες). Σε περίπτωση μεγάλου ταξιδιού καλό θα είναι να προηγηθεί επίσκεψη του διαβητικού ασθενούς στο Διαβητολογικό Κέντρο και συζήτηση και ενημέρωση από τον θεράποντα ιατρό και την ομάδα λειτουργών υγείας, προτού ταξιδέψει. Το κυριότερο είναι να κατανοεί ο διαβητικός το είδος της θεραπείας που χρησιμοποιεί (κυρίως όταν πρόκειται για ινσουλίνη - έναρξη δράσης, διάρκεια δράσης, μεταβλητότητα). Η προπαρασκευή για το ταξίδι θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα: •• Ταυτότητα διαβητικού (για την περίπτωση επείγουσας ανάγκης ενημέρωσης τρίτων ατόμων που δεν γνωρίζουν το διαβητικό άτομο, π.χ.

λιποθυμία από υπογλυκαιμία).

•• Φάρμακα (δισκία/ινσουλίνη, σύριγ-

γες, πένα(-ες), εφεδρική πένα, kit γλυκαγόνης). ▫▫ Χειραποσκευή με φάρμακα, αναλώσιμα.

•• Συνταγή από τον ιατρό με τα φάρμακα (ει δυνατόν στη γλώσσα της χώρας προορισμού).

•• Μετρητής σακχάρου, ταινίες μέτρησης σακχάρου, σκαρφιστήρες και ταινίες οξόνης, σε ικανές ποσότητες.

•• Απλοί υδατάνθρακες για την αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας (συνιστώνται οι καραμέλες γλυκόζης).

•• Πλάνο για την τυχόν απαιτούμενη τροποποίηση της αγωγής κατά τη διάρκεια του ταξιδιού (κυρίως σε μακρινά αεροπορικά ταξίδια). Η μεταφορά της ινσουλίνης απαιτεί επίσης ιδιαίτερη προσοχή: •• Τα φιαλίδια που περιέχουν ινσουλίνη πρέπει να τοποθετούνται με προσοχή, ώστε να αποφεύγεται τυχόν θραύση τους.

•• Δεν χρειάζεται πάγος ή ειδικός εξοπλισμός για τη μεταφορά της ινσουλίνης, αφού στη συνήθη θερμοκρασία δωματίου μπορεί να διατηρηθεί επί μακρόν. Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγεται η έκθεσή της σε ακραίες θερμοκρασίες.

•• Έτσι, σε αεροπορικά ταξίδια συνιστάται η αποφυγή της τοποθέτησης των φιαλιδίων ινσουλίνης στο χώρο αποσκευών του αεροπλάνου, καθώς

εκεί επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που μπορεί να προκαλέσουν κρυσταλλοποίηση και διαταραχή της δραστικότητάς της. Ο έλεγχος του διαβήτη διαταράσσεται εύκολα από τις ταλαιπωρίες ενός ταξιδιού. Οι διαβητικοί επομένως πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικές εξετάσεις αίματος και να τροποποιούν τη διατροφή και την ινσουλίνη, εάν είναι απαραίτητο. Ιδανικά οι ινσουλινοθεραπευόμενοι διαβητικοί πρέπει να ταξιδεύουν μ’ ένα σύντροφο, εάν πηγαίνουν σε μακρινές αποστάσεις. Καλό είναι να μη χρησιμοποιηθούν καινούργια υποδήματα για πρώτη φορά σε ένα μακρινό ταξίδι, να αποφεύγεται το πολύωρο περπάτημα στο ταξίδι, να γίνεται συχνός έλεγχος των ποδιών και να υπάρχει πρόβλεψη για φάρμακα (αντιεμετικά, αντιδιαρροϊκά, αντιβιοτικά, κ.λπ.). Σε περίπτωση εμέτων οι διαβητικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ίδια αντιεμετικά δισκία όπως και οι μη διαβητικοί. τα δισκία αυτά δεν επηρεάζουν το διαβητικό έλεγχο. Εντούτοις, τείνουν μερικές φορές να προκαλέσουν υπνηλία, έτσι είναι καλύτερα να αποφευχθεί η οδήγηση. Εάν εμφανιστεί έμετος, η ινσουλίνη πρέπει να συνεχιστεί και η κατάσταση αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τις οδηγίες για αντιμετώπιση καταστάσεων οξείας νόσησης (συχνή μέτρηση σακχάρου αίματος και τροποποίηση της θεραπείας αναλόγως των μετρήσεων). Οι διαφορές της ώρας σε αεροπορικά ταξίδια μεγάλων αποστάσεων μπορεί αναπόφευκτα να δημιουργήσουν δυσκολίες στον έλεγχο του διαβήτη για μερικές ημέρες: Πετώντας δυτικά Το χρονικό διάστημα μεταξύ των ενέσεων μπορεί, με μικρό πρόβλημα, να επιμηκυνθεί από δύο έως τρεις ώρες δύο φορές ημερησίως. Θα πρέπει να γίνονται τακτικές εξετάσεις αίματος και εάν η γλυκόζη του αίματος είναι υπερβολικά υψηλή (περίπου 270 mg/dl ή περισσότερο) μπορεί να ληφθεί πρόσθετη διαλυτή ινσουλίνη (μεταξύ 4 και 8 μονάδων). Εάν το χρονικό διάστημα μεταξύ των ενέσεων επιμηκυνθεί περισσότερο, λαμβάνεται μια μικρή συ-

μπληρωματική ένεση διαλυτής ινσουλίνης (μεταξύ 4 και 8 μονάδων) μεταξύ των συνηθισμένων ενέσεων. Πετώντας ανατολικά Ο χρόνος μεταξύ των ενέσεων θα πρέπει να μειωθεί μέχρι δύο έως τρεις ώρες κάθε φορά, πράγμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε σχετικά χαμηλές τιμές γλυκόζης αίματος. Πρέπει να γίνεται προσεκτική εξέταση, και αν είναι απαραίτητο κάθε δόση μπορεί να μειωθεί κατά ένα μικρό ποσό (4 έως 8 μονάδες κατά μέσον όρο). Τα κανονικά γεύματα πρέπει να ληφθούν κανονικά. Πολλές αεροπορικές εταιρείες λαμβάνουν ειδικά μέτρα για τους διαβητικούς, εάν ενημερωθούν εκ των προτέρων. Είναι πάντως σκόπιμο να έχει ο διαβητικός φαγητό μαζί του σε πακέτο για την περίπτωση καθυστερήσεων ή άλλων επειγουσών καταστάσεων. Μπορεί να χρειάζεται περισσότερη ινσουλίνη, αν οι διαβητικοί ασθενείς αποφασίσουν να είναι λιγότερο ενεργοί σωματικά κατά τη διάρκεια διακοπών ή το

αντίθετο. Οι διαιτητικές παρεκτροπές μπορούν επίσης να δημιουργήσουν μεγάλη αναταραχή στον έλεγχο του διαβήτη. Οι διαβητικοί πρέπει να έχουν επαρκείς προμήθειες συρίγγων, ινσουλίνης, βελονών και δοκιμαστικών ταινιών, και είναι σκόπιμο και κάποιος συνταξιδιώτης να έχει και δεύτερο εξοπλισμό. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται άμεσα και αυτός της έκτακτης ανάγκης πρέπει να φυλάσσονται καλύτερα σε χωριστές θέσεις. Η διαλυτή ινσουλίνη και η ισοφανική ινσουλίνη υπάρχουν στις περισσότερες χώρες. Όσον αφορά την οδήγηση αυτοκινήτου, η Ελλάδα πρόσφατα έχει εκδόσει σχετική νομοθεσία (που προσαρμόσθηκε σε ευρωπαϊκή οδηγία) για την οδήγηση ατόμων με ειδικά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και διαβητικά άτομα. Η νομοθετική αυτή ρύθμιση είναι η ακόλουθη: Κοινή Υπουργική Απόφαση 47919/5195/03 (ΦΕΚ 1205 Β’/26-03-03): Προσαρμογή της νομοθεσίας προς

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

15

Διαβητολογικά Νέα την οδηγία 2000/56/ΕΚ της Επιτροπής της 14ης Σεπτεμβρίου 2000 για την τροποποίηση της οδηγίας 91/439/ΕΟΚ του Συμβουλίου, για την άδεια οδήγησης. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η χορήγηση ή ανανέωση άδειας οδήγησης: Σε σακχαρώδη διαβήτη συνοδευόμενο από σοβαρές επιπλοκές σε επίπεδο οφθαλμών, καρδιαγγειακού συστήματος, νευρικού συστήματος και νεφρών που αντιμετωπίζεται με ινσουλίνη και παραμένει αρρύθμιστος.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας: Σε πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη όταν δεν εμφανίζουν επιπλοκές και το σάκχαρό τους ρυθμίζεται ικανοποιητικά με ινσουλίνη, έχουν συνεχή παρακολούθηση, ώστε να διατηρούν ικανοποιητικά επίπεδα σακχάρου αίματος, γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαρίνης και απουσία κρίσεων υπογλυκαιμίας. Η άδεια χορηγείται ή ανανεώνεται μέχρι πέντε (5) χρόνια, κατόπιν γνωμάτευ-

16

Διαβητολογικά Νέα σης του διαβητολόγου που να βεβαιώνει όλα τα ανωτέρω. Σε περίπτωση διαβήτη τύπου 1, ο ιατρός που θα κάνει τη διάγνωση και θα αρχίσει τη θεραπεία (με ινσουλίνη) είναι υποχρεωμένος να συστήσει στο νέο ινσουλινοθεραπευόμενο ασθενή να διακόψει προσωρινά την οδήγηση τόσο του αυτοκινήτου, όσο και μοτοποδηλάτου, μέχρι να είναι και οι δύο όσο γίνεται σίγουροι ότι ο κίνδυνος από υπογλυκαιμίες είναι ελάχιστος. Η οδήγηση αυτή καθ’ εαυτή έχει επιδράσεις που μπορεί να προκαλέσουν μείωση του σακχάρου αίματος. Σε μια μελέτη, πάσχοντες από ΣΔ τύπου 1 που είχαν τεθεί σε προσομοίωση οδήγησης χρειάστηκαν περισσότερη έγχυση γλυκόζης, παρουσίασαν περισσότερα συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, είχαν μεγαλύτερη ταχυκαρδία και ελάμβαναν συχνότερα υδατάνθρακες, από μάρτυρες (με διαβήτη τύπου 1 επίσης) που απλώς παρακολουθούσαν μαγνητοσκόπηση οδήγησης (video). Επι-

πλέον, η αντίληψη των υπογλυκαιμιών διαφέρει από άτομο σε άτομο και το υποκειμενικό στοιχείο στην αντίληψη αυτή είναι η μοναδική βεβαιότητα ότι ο ασθενής γνωρίζει αυτή την επιπλοκή της θεραπείας με ινσουλίνη. Η υπογλυκαιμία εμποδίζει την ορθή εκτίμηση του κινδύνου από την οδήγηση. Όταν ρυθμιστεί ο διαβήτης και ο ασθενής είναι πλέον εξοικειωμένος με τις υπογλυκαιμίες, μπορεί να ξαναρχίσει να οδηγεί. Πριν ξεκινήσει πρέπει να μετρά το σάκχαρο αίματος. Η εκπαίδευσή του πρέπει να περιλαμβάνει αναλυτικές οδηγίες για λήψη υδατανθράκων ταχείας δράσης όταν απειλείται υπογλυκαιμία. Ομοίως, τα οινοπνευματώδη ποτά πρέπει να αποφεύγονται. Η καταγραφή των τιμών του σακχάρου αίματος από τον ασθενή πρέπει να ελέγχεται τακτικά από τον ιατρό. Ακόμα ο ασθενής πρέπει να προειδοποιείται ότι μετά από σωματική δραστηριότητα ή μη λήψη γευμάτων μετά από ένεση ινσουλίνης μπορεί να οδηγηθεί σε υπογλυκαιμία.

Η εγκυμοσύνη δεν είναι λόγος διακοπής της οδήγησης. Στην περίπτωση ασθενούς με διαβήτη της κύησης, η οποία θα έπρεπε να αρχίσει ινσουλίνη για την αυστηρή ρύθμιση του διαβήτη, οι οδηγίες μπορεί να διαφέρουν. Θα ήταν όμως φρόνιμο η ασθενής να μην οδηγεί μέχρι να εξοικειωθεί με τις υπογλυκαιμίες και με την πρόληψή τους. Σε έναν ασθενή με ινσουλινοθεραπευόμενο διαβήτη που οδηγεί, θα πρέπει να τονίζεται επανειλημμένα ότι προ της έναρξης της οδήγησης πρέπει να μετρά το σάκχαρο αίματος και να διορθώνει με λήψη υδατανθράκων τυχόν χαμηλές τιμές (κάτω από 70 mg/dL σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς) πριν ξεκινήσει. Ενδιάμεσες στάσεις για μέτρηση του σακχάρου επιβάλλονται επίσης κάθε μία ή δύο περίπου ώρες όταν η διαδρομή είναι μεγάλη. Ιδιαίτερη προσοχή πάντως πρέπει να δοθεί στις επιπλοκές από τους οφθαλμούς σε πάσχοντες από μακροχρόνιο διαβήτη. Διαταραχές όρασης μπορεί να εμφανισθούν κατά την αρχική ρύθμιση, όταν οι αυξομειώσεις του σακχάρου είναι μεγάλες, καθώς και όταν υπάρχει διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Σημειώνεται επίσης ότι η όραση δεν είναι ικανοποιητική για μερικές ώρες μετά την ενστάλαξη μυδριατικών. Αναφέρεται περίπτωση ασθενούς που προκάλεσε τροχαίο δυστύχημα όταν επέστρεφε οδηγώντας από το νοσοκομείο όπου είχε υποστεί βυθοσκόπηση. Η απώλεια της αναγνώρισης των υπογλυκαιμιών, που επέρχεται σε ένα άτομο με διαβήτη που ρυθμίζεται αυστηρά, είναι λόγος διακοπής της οδήγησης μέχρι να διορθωθεί αυτή η κατάσταση. Οι συχνές υπογλυκαιμίες οδηγούν συχνά στη μη αναγνώριση των προδρόμων υπογλυκαιμικών συμπτωμάτων και η κατάσταση αυτή διορθώνεται με την αλλαγή των τιμών σακχάρου-στόχων στη ρύθμιση του ατόμου με διαβήτη. Συγκεκριμένα, γίνονται αποδεκτές σχετικά υψηλότερες τιμές σακχάρου και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Ο ιατρός πρέπει να επιμείνει ρωτώντας τον ασθενή για τυχόν μεταβολή του τρόπου με τον οποίο αυτός αντιλαμβάνεται τις υπογλυκαιμίες. Εν-

δεχομένως θα πρέπει να ρωτήσει και τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τις δικές τους παρατηρήσεις. Κατά την τακτική επανεξέταση του ασθενούς πρέπει ακόμα να εξετάζεται η καταγραφή των τιμών του σακχάρου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Clarke WL, Cox DJ, Gonder-Frederick LA, Kovatchev BP. Hypoglycemia and the decision to drive a motor vehicle by persons with diabetes.

JAMA 1999; 282: 750-754.

Cox DJ, Gonder-Frederick LA, Kovatchev BP, Clarke WL. The metabolic demands of driving for drivers with type 1 diabetes mellitus. Diabetes Metab Res Rev 2002; 18: 381-385.

Cox DJ, Penberthy JK, Zrebiec J, Weinger K, Aikens JE, Frier B, Steton B, De Groot M, Trief P, Schaechinger H, Hermanns N, Gonder-Frederick L, Clarke W. Diabetes and driving mishaps: frequency and correlations from a multinational survey. Diabetes Care 2003; 26: 2329-2334.

Flanagan DEH, Watson J, Everett D, Cavan D, Kerr D. Driving and insulin-consensus, conflict or confusion? Diabetic Med 2000; 17: 316-320.

Gill G, Durston J, Johnston R, MacLeod K, Watkins P. Insulin-treated diabetes and driving in the UK Diabetic Med 2002; 19: 435-439.

Marrero D, Edelman S. Hypoglycemia and

driving performance: A flashing yellow light? (Editorial) Diabetes Care 2000; 23: 146-147.

MacLeod KM. Diabetes and driving: towards equitable, evidence-based decision making. Diabet Med 1999; 16: 316-320. Κατσιλάμπρος Ν, Ιωαννίδης Ι, Τεντολούρης Ν, Τσαπόγας Π. Ταξίδι. Εις: Μαθαίνω να ζω με το Διαβήτη. Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα 2000, σελ: 193-197.

Dewey CM, Riley WJ. Have diabetes, will travel. Postgrad Med 1999; 105: 111-113, 117118, 124-126.

Frier BM. Diabetes mellitus and lifestyle: driving, employment, prison, insurance, smoking, alcohol and travel. In: J. Pickup & G.Williams eds.

Textbook of Diabetes, 3rd edn, Blackwell Science Ltd, Oxford 2003; 68: 1-18.

Gill GV, Redmond S. Insulin treatment, time zones and air travel: a survey of current advice from British diabetic clinics. Diabet Med 1993; 10: 764-767. Τσαπόγας Π. «Διαβήτης και Οδήγηση». Εις: «Ερωτήσεις και απαντήσεις στο σακχαρώδη διαβήτη, Ο διαβήτης από το Α ως το Ω», Κατσιλάμπρος Ν και συν. Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2004, σελ. 298-304. Λιάτης Σ. «Διαβήτης και Ταξίδια» Εις: «Ερωτήσεις και απαντήσεις στο σακχαρώδη διαβήτη, Ο διαβήτης από το Α ως το Ω», Κατσιλάμπρος Ν και συν. Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2004, σελ. 305-311.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

17

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία

Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής

Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ελευθερία Νταλάκου, Παθολόγος Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος - Ηλίας Καράμπελας, Παθολόγος

Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, PhD Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

Μπάμιες με κοτόπουλο

•• 4 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο •• 1 κούπα ξύδι •• αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Υλικά (4 μερίδες) •• ½ κιλό μπάμιες •• 4 μερίδες κοτόπουλο (400 γρ.)

•• 1 κρεμμύδι (100 γρ.)

•• ½ κιλό ντομάτες

18

Ζυμαρικά με σπανάκι

Υλικά (4 μερίδες) •• ½ κιλό σπανάκι •• 1 φλιτζάνι κοφτό μακαρονάκι

Καθαρίζετε τις μπάμιες και τις βάζετε σε ένα μπολ που προηγουμένως έχετε προσθέσει το ξύδι, τις αφήνετε για περίπου μισή ώρα και έπειτα τις ξεπλένετε καλά. Σε ένα τηγάνι βάζετε το ελαιόλαδο και σοτάρετε ελαφρά το κρεμμύδι, αφού το ψιλοκόψετε, καθώς και τις μπάμιες. Στη συνέχεια ξεφλουδίζετε και ψιλοκόβετε τις ντομάτες. Σε ένα ταψί ανακατεύετε το κρεμμύδι με τις μπάμιες και τις ντομάτες και

•• •• •• •• •• ••

2 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο 2 κρεμμύδια ½ φλιτζάνι γάλα με 1,5% λιπαρά 50 g παρμεζάνα μοσχοκάρυδο αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση Βράζετε το κοφτό μακαρονάκι σε αλατισμένο νερό και το σουρώνετε. Όσο βράζουν τα ζυμαρικά τρίβετε το κρεμμύδι και κόβετε το σπανάκι σε μεγάλα κομμάτια. Σοτάρετε ελαφρά το κρεμμύδι και το σπανάκι στο ελαιόλαδο. Προσθέτετε το γάλα και αφήνετε το φαγητό να πάρει βράση, ανακατεύοντας συχνά για να μην κολλήσει. Ρίχνετε τα ζυμαρικά, αλάτι

προσθέτετε αλάτι και πιπέρι. Πλένετε καλά το κοτόπουλο, αφαιρείτε την πέτσα και το τοποθετείτε, επίσης, στο ταψί. Προσθέτετε λίγο ζεστό νερό και ψήνετε στο φούρνο, στους 200° C για 1 ώρα. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: Υδατάνθρακες: Πρωτεΐνη: Ολικό λίπος: Κορεσμένο λίπος: Μονοακόρεστα λιπαρά: Πολυακόρεστα λιπαρά: Διαιτητικές ίνες:

380 kcal 17 g 36 g 17 g 3g 12 g 2g 8g

και πιπέρι στην κατσαρόλα και συνεχίζετε το βράσιμο για άλλα 3-4 λεπτά περίπου, ώσπου να σωθεί το γάλα. Σερβίρετε με τριμμένη παρμεζάνα και φρεσκοτριμμένο μοσχοκάρυδο (προαιρετικά). Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: Υδατάνθρακες: Πρωτεΐνη: Ολικό λίπος: Κορεσμένο λίπος: Μονοακόρεστα λιπαρά: Πολυακόρεστα λιπαρά: Διαιτητικές ίνες:

520 kcal 82 g 23 g 13 g 4g 6g 3g 5g

Η υπεργλυκαιμία ως επιβαρυντικός παράγοντας θνητότητας σε ασθενείς που νοσηλεύονται για έμφραγμα του μυοκαρδίου Οι ασθενείς που νοσηλεύονται για έμφραγμα του μυοκαρδίου και κατά την εισαγωγή τους παρουσιάζουν υπεργλυκαιμία έχουν αυξημένη θνησιμότητα, παρόμοια με εκείνη των διαβητικών ασθενών. Μια ομάδα ερευνητών υπό τον καθηγητή François Schiele, του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Jean Minjoz στο Μπεζανσόν της Γαλλίας, μελέτησε εάν η εμφάνιση υπεργλυκαιμίας κατά την εισαγωγή αποτελεί παράγοντα κινδύνου στους ασθενείς που νοσηλεύονται με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Συνολικά, 320 ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου με ανύψωση του STτμήματος (STEMI) και 404 ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου χωρίς ανύψωση του ST-τμήματος (NSTEMI) συμπεριελήφθησαν στη μελέτη. Τα στοιχεία που καταγράφηκαν κατά την εισαγωγή

ήταν η συγκέντρωση γλυκόζης πλάσματος νηστείας (FPG), η τήρηση των θεραπευτικών οδηγιών, η εμφάνιση οξέων στεφανιαίων συμβαμάτων και η θνησιμότητα μέσα στο επόμενο έτος. Ως υπεργλυκαιμία κατά την εισαγωγή ορίστηκε τιμή FPG > 138 mg/dL. Κατά την εισαγωγή το 24% των ασθενών είχε διαβήτη, 21% είχε υπεργλυκαιμία και 55% ήταν ευγλυκαιμικοί. Η ετήσια θνησιμότητα ήταν υψηλότερη στους ασθενείς με υπεργλυκαιμία σε σχέση με εκείνους με ευγλυκαιμία (18,8% έναντι 6,1%, p=μη στατιστικά σημαντικό). Η σχέση μεταξύ του επιπέδου της γλυκόζης πλάσματος νηστείας και της θνησιμότητας παρέμεινε ισχυρή ακόμα και μετά από προσαρμογή ως προς την τήρηση των θεραπευτικών οδηγιών. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα

ότι, μεταξύ των ασθενών με STEMI ή NSTEMI, εκείνοι που είχαν υπεργλυκαιμία κατά την εισαγωγή είχαν αυξημένο ετήσιο δείκτη θνησιμότητας που ήταν παρόμοιος με το δείκτη που υπολογίσθηκε για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη κατά την εισαγωγή.

Diabetic Medicine 2006; 23: 1370-1376

Οι στόχοι για την HbA1c σε διαβητικούς ασθενείς με καρδιακές παθήσεις Σε μια αναδρομική μελέτη παρατήρησης διερευνήθηκε η σχέση της HbA1c και της θνησιμότητας σε 5.815 διαβητικούς ασθενείς με καρδιακό επεισόδιο. Τα άτομα ταξινομήθηκαν σε ομάδες με βάση τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και παρακολουθήθηκαν για τα 2 επόμενα έτη σχετικά με την έκβασή τους, το χρόνο θανάτου και την εισαγωγή τους με καρδιακό επεισόδιο. Οι ερευνητές της μελέτης αξιολόγησαν τη σχέση μεταξύ των εκβάσεων και των ομάδων HbA1c μετά από προσαρμογή για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες, που περιελάμβαναν δημο-

γραφικούς παράγοντες, συννοσηρότητα (προηγούμενο έμφραγμα του μυοκαρδίου, χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσο) και κλινικούς δείκτες, όπως ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ), το κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας, η αρτηριακή πίεση, η νεφρική διήθηση και το λιπιδαιμικό προφίλ καθώς και οι φαρμακευτικές θεραπείες (συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων αντιδιαβητικών παραγόντων, τους αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου και της αγγειοτασίνης, τους β-αποκλειστές και τις στατίνες). Τα άτομα της μελέτης χωρίστηκαν με βάση την τιμή της HbA1c σε ομάδες: ≤6,4%, 6,4-7,1%, 7,1-7,8%, 7,8-9%,

και >9%. Ο σχετικός κίνδυνος θανατηφόρου συμβάματος ήταν 1,37 (για διάστημα εμπιστοσύνης 95%, 1,14-1,64) για την 1η ομάδα, 1,31 (1,09-1,58) για τη 2η και 4η ομάδα, και 1,45 (1,201,76) για την 5η ομάδα. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα HbA1c είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εμφάνισης απώτερων επιπλοκών τονίζοντας τη σημασία της αυστηρής γλυκαιμικής ρύθμισης σε όλους τους νοσηλευόμενους ασθενείς και ειδικά αυτούς που νοσηλεύονται για καρδιακό επεισόδιο.

J AM Coll Cardiol 2009; 54(5): 422-428

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

19

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα

Η κατανάλωση μικρής ποσότητας σοκολάτας μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση χαμηλής αρτηριακής πίεσης

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η κατανάλωση σοκολάτας εμφανίζεται να προστατεύει από την αρτηριακή υπέρταση και το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ασθενείς που κατανάλωσαν σοκολάτα περίπου 7,5 g την ημέρα εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερη πίεση αίματος και κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου από εκείνους που κατανάλωσαν μικρότερη ποσότητα σοκολάτας, περίπου 1,7 g την ημέρα, σύμφωνα με τον Δρ. Brian Buijsse και τους συνεργάτες του από το γερμανικό ίδρυμα διατροφής στο Nuthetal, στη Γερμανία. Ο Buijsse δήλωσε ότι απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να διατυπωθούν σαφείς συστάσεις ως προς την ποσότητα κατανάλωσης σοκολάτας. Ωστόσο, θα μπορούσαν να τρώνε μια μικρή ποσότητα σοκολάτας, αντικαθιστώντας κάτι άλλο με αυτήν, ίσως παραλείποντας από τη διατροφή τους ένα πρόχειρο φαγητό ή ένα άλλο γλυκό. Η σοκολάτα έχει μελετηθεί εκτενώς κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας ως προς τα πιθανά οφέλη της στο καρδιαγγειακό σύστημα. Λίγο καιρό πριν, μια μελέτη διαπίστωσε ότι η σοκολάτα μειώνει τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου. Για την παρούσα

20

μελέτη, οι ερευνητές παρακολούθησαν 19.357 ασθενείς, ηλικίας 35 έως 65 ετών, που παρακολουθήθηκαν για χρονικό διάστημα κατά μέσο όρο οκτώ ετών. Οι διαιτητικές συνήθειες και η έκβαση της υγείας τους αξιολογήθηκαν μέσω ερωτηματολογίου. Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης ένα υποσύνολο 1.568 ασθενών από τους ασθενείς της μελέτης για να καταγράψουν την κατανάλωση σοκολάτας κατά τη διάρκεια μιας εικοσιτετράωρης περιόδου, ώστε να καθορίσουν ποιο τύπο σοκολάτας έφαγαν - λευκή, γάλακτος ή υγείας (57% έφαγε σοκολάτα γάλακτος, 24% έφαγε σοκολάτα υγείας και 2% έφαγε άσπρη σοκολάτα). Συνολικά, διαπίστωσαν ότι ασθενείς που έφαγαν περισσότερη σοκολάτα –περίπου 7,5 g την ημέρα– είχαν σημαντικά χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και χαμηλότερο κίνδυνο εμφράγματος έναντι εκείνων που έφαγαν μικρότερη ποσότητα σοκολάτας (περίπου 1,7 g την ημέρα). Η διαστολική πίεση του αίματoς ήταν περίπου 1 mm Hg χαμηλότερη και η συστολική 0,9 mm Hg χαμηλότερη από ό,τι οι αντίστοιχες πιέσεις στο κατώτατο τεταρτημόριο της κατανάλωσης σοκολάτας. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι συμμετέχοντες είχαν συνολικά 166 καρ-

διακά επεισόδια και 136 εμφράγματα του μυοκαρδίου. Εκείνοι που έφαγαν την περισσότερη σοκολάτα είχαν κατά 39% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου. Εκείνοι στο ανώτερο τεταρτημόριο είχαν κατά 27% μειωμένο κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου έναντι εκείνων στο κατώτατο τεταρτημόριο. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η σοκολάτα υγείας μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερο όφελος από ό,τι οι άλλοι τύποι σοκολάτας, επειδή είναι ιδιαίτερα υψηλή η περιεκτικότητά της σε φλαβονοειδή. Αυτές οι ενώσεις μπορούν να βελτιώσουν την ενδοθηλιακή λειτουργία με την αύξηση της ελαστικότητας των αγγείων. Ωστόσο, τόνισαν ότι η κατανάλωση σοκολάτας δεν θα πρέπει να προκαλεί αύξηση στο ημερήσιο ποσό των προσλαμβανόμενων θερμίδων. «Η σοκολάτα είναι πολύ πλούσια σε θερμίδες» τόνισε ο Δρ. Buijsse. «Οι μελέτες δείχνουν ότι εάν οι άνθρωποι καταναλώσουν 25 g σοκολάτας ημερησίως, θα αυξήσουν το βάρος τους. Η αύξηση αυτή θα οδηγήσει σε παχυσαρκία, η οποία έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα στην αρτηριακή πίεση, τις καρδιακές παθήσεις και ακόμη και τον καρκίνο, γι’ αυτό το λόγο και δεν είναι επιθυμητή. Αλλά εάν η σοκολάτα μπορεί να αντικαταστήσει άλλα πρόχειρα φαγητά στη διατροφή, τότε μπορεί να είναι ευεργετική» πρόσθεσε. Οι ερευνητές πρόσθεσαν ότι χρειάζονται περισσότερες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές προτού να μπορέσουν να υποβάλλουν συγκεκριμένες συστάσεις για την κατανάλωση σοκολάτας. Η μελέτη περιορίστηκε από το γεγονός ότι η κατανάλωση σοκολάτας υπολογίστηκε από ένα μόνο στοιχείο στο ερωτηματολόγιο, και μπορεί έτσι να έχει υποτιμηθεί. Επίσης, η δίαιτα, οι παράγοντες κινδύνου και η αρτηριακή πίεση αξιολογήθηκαν μόνο στην έναρξη της μελέτης και συνεπώς η μελέτη υποθέτει ότι αυτές οι μεταβλητές παρέμειναν σταθερές με την πάροδο του χρόνου.

Eur Heart J. 2010 July; 31(13): 1554–1556

Η εμφάνιση υπεργλυκαιμίας κατά τη νοσηλεία ως παράγοντας κινδύνου μελλοντικής ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη Η υπεργλυκαιμία κατά τη διάρκεια οξείας νόσου που χρήζει νοσηλείας μπορεί να αποτελεί προειδοποίηση για την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη στο μέλλον. Οι ερευνητές βρήκαν μια σημαντική σχέση μεταξύ της εμφάνισης υπεργλυκαιμίας στα πλαίσια οξείας νόσου και της μελλοντικής ανάπτυξης του διαβήτη τύπου 2 ή δυσανεξίας στη γλυκόζη. Μια ομάδα ερευνητών από το πανεπιστημιακό κέντρο Rebro της Κροατίας, παρακολούθησαν ασθενείς για 5 έτη αφότου εξήλθαν από το νοσοκομείο. Μελετήθηκαν 398 ασθενείς της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) που είχαν φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο, από τους οποίους 14 (3,5%) ανέπτυξαν διαβήτη τύπου 2. Στην άλλη ομάδα, μελετήθηκαν 193 ασθενείς που εμφάνισαν υπεργλυκαιμία κατά τη νοσηλεία τους, από τους οποίους οι 33 (17,1%) ανέπτυξαν δια-

βήτη τύπου 2. Η ερευνητική ομάδα καθόρισε την υπεργλυκαιμία ως γλυκόζη 140 mg/dL. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «Παρά το γεγονός ότι ενδοκρινείς

και μεταβολικές αλλαγές εμφανίζονται πιθανώς σε όλους τους σοβαρά άρρωστους, η κλινικά εμφανής υπεργλυκαιμία δεν είναι πάντα παρούσα. Υποθέσαμε ότι η εμφάνιση νοσοκομειακής υπεργλυκαιμίας μπορεί να αποτελέσει μια προδιάθεση για ελαττωματικό έλεγχο της γλυκόζης, η οποία θα μπορούσε στο μέλλον να οδηγήσει σε διαβήτη». Οι ερευνητές κατέληξαν ότι, «Τα αποτελέσματα μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι ασθενείς που εμφανίζουν υπεργλυκαιμία κατά τη διάρκεια οξείας νόσου και δεν προσέρχονται στο νοσοκομείο με προ-διαβήτη ή διαβήτη ή δεν αναπτύσσουν διαβήτη αμέσως μετά από την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, πρέπει να θεωρηθούν ως ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και ως εκ τούτου θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά και να θεραπεύονται καταλλήλως».

Crit Care. 2010; 14(4): R130

Η χρησιμότητα της αυτοδιαχείρισης του σακχαρώδoυς διαβήτη στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων Αποτελέσματα έρευνας έδειξαν ότι άτομα με διαβήτη τύπου 2 που ακολούθησαν ένα ατομικά προσαρμοσμένο πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης της νόσου τους, μπόρεσαν να μειώσουν το βάρος και την αρτηριακή πίεση καθώς και να διατηρήσουν αυτά τα οφέλη μακροχρόνια. Ο Δρ. B. Thoolen του πανεπιστημίου της Ουτρέχτης και οι συνάδελφοί του, παρακολούθησαν 196 ασθενείς, ηλικίας 50 έως 70 ετών, με πρόσφατα διαγνωσμένο διαβήτη τύπου 2, οι οποίοι έλαβαν είτε τη συνηθισμένη είτε εντατική αντιδιαβητική θεραπεία. Από τους ασθενείς αυτούς μερικοί επιλέχθηκαν τυχαία για να συμμετέχουν σε μια διαδικασία εκμάθησης αυτοδιαχείρισης του διαβήτη, διάρκειας τριών μηνών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και τις ελλείψεις κατά τον έλεγχο του διαβήτη, ενώ οι υπόλοιποι δεν συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό.

Σε αντίθεση με τους μη συμμετέχοντες, οι ασθενείς που ακολούθησαν το ατομικά προσαρμοσμένο πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης πέτυχαν σημαντικές βελτιώσεις στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων. Η σειρά των μαθημάτων, που διεξαγόταν από μία εκπαιδευμένη νοσοκόμα, περιελάμβανε δύο ατομικές συνεδρίες (διάρκειας μίας ώρας) και τέσσερις ομαδικές συνεδρίες (διάρκειας δύο ωρών) ανά 2 εβδομάδες. Οι συνεδρίες εστίαζαν σε θέματα όπως η σημασία της διατροφής, της άσκησης, των φαρμάκων και στους επιδιωκόμενους θεραπευτικούς στόχους. Εννέα μήνες μετά την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής αυτής διαδικασίας αυτοδιαχείρισης, οι συμμετέχοντες παρουσίασαν μείωση του δείκτη μάζας σώματος κατά 0,39, ενώ οι μη συμμετέχοντες παρουσίασαν αύξηση του δείκτη μάζας σώματος κατά 0,38, όπως ανέφε-

ραν οι ερευνητές. Οι ασθενείς που ακολούθησαν την εκπαιδευτική διαδικασία και την εντατική ιατρική φροντίδα πέτυχαν χαμηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση έναντι των άλλων ομάδων των ασθενών. Ο συνδυασμός της αυτοδιαχειριζόμενης φροντίδας και εντατικής ιατρικής φροντίδας συνδέθηκε επίσης με βελτιωμένο έλεγχο της γλυκόζης του αίματος και της χοληστερόλης. Ο Δρ. Thoolen κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια σειρά μαθημάτων αυτοδιαχείρισης του σακχαρώδους διαβήτη που θα υπογραμμίζει την επίτευξη ενός ρεαλιστικού γλυκαιμικού στόχου και τον προγραμματισμό για αλλαγή στον τρόπο ζωής μπορεί να αποτελέσει επιπρόσθετο βοήθημα μαζί με την ιατρική φροντίδα στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.

Diabetes Care 2007; 30(11): 2832-2837

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

21

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα

Συσχέτιση της λευκωματουρίας με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο Η λευκωματουρία, ακόμη και στα αρχικά στάδια, είναι ανεξάρτητος προγνωστικός δείκτης καρδιαγγειακής θνητότητας, όπως αναφέρθηκε σε μια πρόσφατη επιστημονική ανάλυση. Ο Δρ.

Solomon δηλώνει ότι, «Διαπιστώσαμε ότι ουσιαστικά οποιοσδήποτε βαθμός λευκωματουρίας, ακόμη και λευκωματίνη κάτω από το επίπεδο που ορίζουμε τη μικρολευκωματινουρία, τοποθετεί έναν ασθενή σε σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Διάφορες άλλες μελέτες ενισχύουν το εύρημα αυτό, όπως οι μελέτες που έγιναν σε υψηλού κινδύνου ασθενείς (ασθενείς αγγειακών νοσημάτων και υπερτασικούς ασθενείς), αλλά στη δική μας μελέτη στην οποία συμμετείχε

ένας ιδιαίτερα χαμηλού κινδύνου πληθυσμός, ακόμα και εάν η λευκωματίνη είναι μόλις ανιχνεύσιμη στα ούρα, ο ασθενής είναι σε αυξημένο κίνδυνο». Ο Δρ. Solomon τόνισε ότι δεδομένου ότι τέτοια χαμηλά επίπεδα λευκωματίνης δεν μπορούν να ανιχνευθούν με μια απλή δοκιμασία μέτρησης των επιπέδων της, χρησιμοποιήθηκε μια δοκιμασία που μετρά το λόγο λευκωματίνης-κρεατινίνης στα ούρα (ACR), η οποία δίνει ακριβέστερο μέτρο του επιπέδου της λευκωματίνης, δεδομένου ότι λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι η συγκέντρωση της λευκωματίνης στα ούρα ποικίλλει, ανάλογα με το ποσό του νερού που καταναλώνεται. «Αυτή είναι μια ακόμα πολύ εύκολη και φτηνή δοκιμασία,

με καλή επαναληψιμότητα. Το μόνο που απαιτείται είναι ένα δείγμα ούρων». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μια προηγούμενη μελέτη είχε δείξει ότι μειωμένο ποσοστό νεφρικής διήθησης (GFR) συνδέθηκε επίσης με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ο Δρ. Solomon συμπλήρωσε: «Και οι δύο δείκτες εκτίμησης της λειτουργίας των νεφρών είναι δείκτες αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου, και εάν και οι δύο επηρεάζονται, τότε ο κίνδυνος αυξάνεται πάρα πολύ». Τέλος, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η μικρολευκωματινουρία ενδέχεται να αποτελεί δείκτη διάχυτης ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας.

Circulation 2007; 116(23): 2687-2693

Τα συμπληρώματα ιχθυέλαιου μειώνουν το λίπος σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Γάλλοι ερευνητές αναφέρουν στο American Journal of Clinical Nutrition ότι η λήψη, καθημερινά για δύο μήνες, συμπληρωμάτων ιχθυελαίου μειώνει το λίπος και τους αθηρογόνους δείκτες σε γυναίκες με διαβήτη τύπου 2. Η μελέτη περιελάμβανε 27 γυναίκες με διαβήτη τύπου 2 και χωρίς υπερτριγλυκεριδαιμία, οι οποίες τυχαιοποιήθηκαν να πάρουν 3 g ιχθυελαίου – που

22

περιέχουν 1,8 g ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA) - ή placebo (παραφινέλαιο), καθημερινά για δύο μήνες. Στο τέλος της περιόδου της μελέτης, ο δείκτης μάζας σώματος και η λήψη θερμίδων ήταν αμετάβλητα και η ευαισθησία στην ινσουλίνη ήταν ουσιαστικά η ίδια και στις δύο ομάδες. Εντούτοις, η συνολική μάζα του λίπους και η διάμετρος των υποδόριων λιποκυττάρων ήταν χαμηλότερες στην ομάδα μελέτης από ό,τι στους μάρτυρες, αναφέρει στο άρθρο του ο Δρ. Rizkalla, από το ινστιτούτο Nutrionique στο Παρίσι. Oι ασθενείς που έλαβαν ιχθυέλαιο είχαν χαμηλότερα επίπεδα τριγλυκεριδίων πλάσματος, χαμηλότερο αθηρωματικό δείκτη (η αναλογία τριγλυκεριδίων προς την HDL χοληστερόλη), και χαμηλότερα επίπεδα παράγοντα ενεργοποίησης του πλασμινογόνου-1 συγκριτικά με τους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Μια υποομάδα γονιδίων που σχετίζονται με τη φλεγμονή μειώθηκε επίσης στον υποδόριο λιπώδη ιστό των ασθενών που έλαβαν τα συμπληρώματα ιχθυελαίου, αλλά όχι σε εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο.

Οι μελετητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, «Αυτά τα ευεργετικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να συνδεθούν με τις μορφολογικές και φλεγμονώδεις αλλαγές στο λιπώδη ιστό». Ο Δρ. Rizkalla δήλωσε ότι, «ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να λάβουν μια μέτρια δόση (1,8 g / ημέρα) ω-3 PUFA με ασφάλεια. Αυτή η δόση δεν θα επιδεινώσει το γλυκαιμικό τους έλεγχο ή την ευαισθησία στην ινσουλίνη, αλλά θα βοηθήσει στη μείωση του λίπους και των φλεγμονωδών παραγόντων». Ωστόσο, απαιτείται προσοχή στους ασθενείς που παίρνουν αντιπηκτικά. «Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ασθενείς πρέπει να ελέγχονται, ώστε να σταθεροποιηθεί το INR τους», πρότεινε ο Δρ. Rizkalla. «Μια διατροφή πλούσια σε ιχθυέλαιο θα ωφελούσε, αλλά η λήψη του σε καθημερινή βάση θα ήταν ευκολότερη τρώγοντας ψάρια» πρόσθεσε ο Δρ. Rizkalla. Φυσικά, τα συμπληρώματα ιχθυελαίου θα προσφέρουν μεγάλη βοήθεια σε εκείνους με περιορισμένη κατανάλωση ψαριού.

Am J Clin Nutr 2007; 86: 1670-1679

Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης πλάσματος στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν παράγοντα κινδύνου για επιβάρυνση της όρασης Σύμφωνα με μια μελέτη, η θεραπευτική αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας με στόχο τη διατήρηση της χοληστερόλης στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, θα μπορούσε να προστατεύσει την όρασή τους, καθώς επίσης και την καρδιαγγειακή υγεία τους. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ διαπίστωσαν ότι άτομα με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας σε λιποπρωτεΐνη (LDLχοληστερόλη), την λεγόμενη «κακή» χοληστερόλη, είχαν δύο φορές υψηλότερο κίνδυνο για διαταραχή της όρασης (οίδημα της ωχράς κηλίδας) έναντι εκείνων με χαμηλά επίπεδα LDL-χοληστερόλης. Άτομα με υψηλό λόγο ολικής χοληστερόλης προς υψηλή πυκνότητα σε λιποπρωτεΐνη χοληστερόλη (HDL-χοληστερόλη), τη λεγόμενη «καλή» δηλαδή χοληστερόλη, είχαν τετραπλάσιο κίνδυνο της διαταραχής των οφθαλμών. Κλινικά, το σοβαρό οίδημα της ωχράς κηλίδας είναι η κύρια αιτία της απώλειας της όρασης στους διαβητικούς, όπως τόνισε η Δρ. Debra A. Schaumberg του νοσοκομείου Brigham. Ενώ τα υψηλά επίπεδα σακχάρου αίματος έχουν συνδεθεί με την ανάπτυξη και την πρόοδο της αμφιβληστροειδοπάθειας, η σχέση μεταξύ του ελέγχου των επιπέδων σακχάρου αίματος και του κλινικά σοβαρού οιδήματος της ωχράς κηλίδας δεν είναι ακόμα σαφής. Η Δρ. Schaumberg και οι συνάδελφοί της ανέλυσαν τα στοιχεία από μια μελέτη ελέγχου του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπλοκών του, η οποία περιελάμβανε 1.441 ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 που παρακολουθήθηκαν για 6,5 έτη κατά μέσο όρο. Τα επίπεδα χοληστερόλης, LDL-χοληστερόλης και HDL-χοληστερόλης πλάσματος των συμμετεχόντων στη μελέτη ελέγχονταν ετησίως. Η μελέτη, που δημοσιεύεται στο ιατρικό περιοδικό Diabetes είναι η μεγαλύτερη έρευνα στο είδος της με σκοπό να αξιολογήσει τη σχέση μεταξύ των κλινικά σημαντικών οιδημάτων της ωχράς κηλίδας και των επι-

πέδων χοληστερόλης πλάσματος. Οι ασθενείς στο ανώτερο τεταρτημόριο του λόγου ολικής χοληστερόλης/HDLχοληστερόλης είχαν 3,84 φορές αυξημένο κίνδυνο κλινικά σημαντικού οιδήματος της ωχράς κηλίδας έναντι εκείνων στο χαμηλότερο τεταρτημόριο. Τα άτομα εκείνα με τα υψηλά επίπεδα LDL-χοληστερόλης είχαν 1,95 περισσότερες φορές αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν κλινικά σημαντικό οίδημα της ωχράς κηλίδας. Όταν εξετάστηκαν τα επίπεδα γλυκόζης πλάσματος των ασθενών αυτών, η σχέση μεταξύ των επιπέδων χοληστερόλης και κλινικά σημαντικού οιδήματος της ωχράς κηλίδας ήταν πιο ασθενής, αν και η συσχέτιση

παρέμεινε στατιστικά σημαντική. Εντούτοις, καμία συσχέτιση δεν παρατηρήθηκε μεταξύ των επιπέδων χοληστερόλης και της προόδου ή της ανάπτυξης της διαβητικής νεφροπάθειας. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η ολική χοληστερόλη, ειδικά η αναλογία ολικής χοληστερόλης/HDLχοληστερόλης, είναι παράγοντες κινδύνου για κλινικά σημαντικό οίδημα της ωχράς κηλίδας. Τα ευρήματα έρχονται να ενισχύσουν τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες θεραπευτικής αντιμετώπισης που συστήνουν την ταχεία μείωση της αυξημένης χοληστερόλης στους διαβητικούς ασθενείς.

Diabetes 2005; 43: 1023-1026

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

23

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα

Το έλκος του διαβητικού ποδιού και οι ακρωτηριασμοί μπορούν να προληφθούν

Χειρουργικές παρεμβάσεις για την απώλεια βάρους και σακχαρώδης διαβήτης

Για την αποφυγή των ακρωτηριασμών, το μόνο που απαιτείται είναι ένα ινίδιο 10-g monofilament που κοστίζει λιγότερο από πενήντα λεπτά! Συνολικά, τα ποσοστά ακρωτηριασμού κυμαίνονται μεταξύ 43,9 ανά 100.000 ανά έτος μεταξύ των Αμερικανών και 2,8 ανά 100.000 ανά έτος μεταξύ των κατοίκων της Μαδρίτης, όπως σημειώνει ο Δρ. Boulton, από το Manchester στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι 25% έως 90% όλων των ακρωτηριασμών συνδέονται με το διαβήτη, και ότι ο κίνδυνος ακρωτηριασμού σε έλκος διαβητικού ποδιού μπορεί να φθάσει το 25%. Εκτιμάται ότι το κόστος για τα έλκη του διαβητικού ποδιού και τους ακρωτηριασμούς ανήλθε σε 10,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2001

Η βαριατρική χειρουργική φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει θεραπευτική αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη με βάση μετρήσεις, όπως η γλυκόζη νηστείας και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, αλλά ωστόσο η μέτρηση της μεταγευματικής γλυκόζης οδηγεί σε διαφορετικά συμπεράσματα. Σύμφωνα με μια αναφορά περιστατικού από το πανεπιστήμιο του Σιάτλ, που αφορούσε διαβητικό ασθενή υπό ινσουλινοθεραπεία, που είχε υποβληθεί σε βαριατρική χειρουργική επέμβαση, τα επίπεδα σάκχαρου νηστείας και επέτρεψαν την δοκιμή της ινσουλίνης η οποία όμως συνοδεύτηκε από μεταγευματικά επίπεδα σακχάρου πάνω από 200 mg/dL. «Η γλυκόζη πλάσματος νηστείας και η HbA1c είναι ανεπαρκή κριτήρια για να συμπεράνουμε την ύφεση του διαβήτη μετά την επέμβαση», τόνισαν οι ερευνητές. «Η εξέταση ανοχής γλυκόζης ή η συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης θα

στις ΗΠΑ, και £ 252.000.000 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έως και το 20% των δαπανών που αφορά στο διαβήτη στις ανεπτυγμένες χώρες οφείλεται στο διαβητικό πόδι. Οι δαπάνες αυτές βασίζονται στα εξής: «ποσοστό 3-8% στην ετήσια επίπτωση ελκών (2-6%), 50-70% στην υποτροπή τους εντός 5 ετών, 11-14% στην επούλωσή τους και 15% στον ακρωτηριασμό», επισημαίνουν οι ερευνητές. Παραθέτουν μια μελέτη που δείχνει ότι η συχνότητα εμφάνισης έλκους και ακρωτηριασμού θα μπορούσε να μειωθεί κατά 25% έως 40% με εντατική πρόληψη, μείωση η οποία θα εξοικονομήσει χρήματα σε μακροπρόθεσμη βάση. Η ομάδα του Δρ. Boulton έχει συμπεράνει ότι απλές ενέργειες, όπως η εξέ-

ταση των ποδιών των ασθενών καθώς και η χρήση κοινών εργαλείων, όπως «ένα διαπασών, καρφίτσα και ένα ινίδιο 10-g monofilament» είναι αυτά που μπορούν να μειώσουν τα έλκη στα πόδια και τις συνέπειές τους. Μετά από μια τέτοια απλή λήψη προληπτικών μέτρων, οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο πρέπει να λάβουν κατάλληλη εκπαίδευση και να τεθούν σε παρακολούθηση. Σε σχετικό σχόλιο, οι Δρ. Reiber και Raugi, από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ, υποστηρίζουν ότι «η πρόληψη και η φροντίδα των ποδιών σε άτομα με διαβήτη χρειάζεται ειδική καθοδήγηση των ασθενών και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης».

Lancet 2005; 366: 1676-1677, 1719-1724

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Η γλυκαιμική κατάσταση επηρεάζει τη φύση και τη σοβαρότητα της στεφανιαίας νόσου

24

Παρά τη συνεχή αύξηση παγκοσμίως των ασθενών με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη και διαβήτη, στις ημέρες μας, η στεφανιαία νόσος είναι η κύρια αιτία παγκόσμιας νοσηρότητας και θνησιμότητας και η εξέλιξη της στεφανιαίας νόσου σ’ αυτές τις συνθήκες παραμένει ατελώς κατανοητή. Είναι γνωστό, ότι άτομα με διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας έχουν αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ωστόσο η σοβαρότητα και η εξέλιξη της στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης σ’ αυτή την ομάδα ατόμων δεν έχει συγκριθεί με αυτή ασθενών με ή χωρίς διαβήτη. Η στεφανιογραφία είναι η κλασική κλινική μέθοδος εκτίμησης της στεφανιαίας νόσου, όμως δεν επαρκεί για να προσδιορίσει τη βαρύτητα της στεφανιαίας νόσου. Το ενδοστεφανιαίο υπερηχογράφημα (IVUS) επιτρέπει την τομογραφική απεικόνιση και εκτίμηση των καρδιακών τοιχωμάτων καθώς και τις αλλαγές τους στο χρόνο, όπως και την εξέλιξη του αθηρώματος. Είναι, λοιπόν, μια πιο ευαίσθητη μέθοδος για την εκτίμηση της στεφανιαίας νόσου από τη στεφανιαιογραφία. Πάντως, μελέτες με

ενδοστεφανιαίο υπερηχογράφημα της γλυκαιμικής κατάστασης και στεφανιαίας νόσου είναι λίγες, με μικρό αριθμό ασθενών και χωρίς επανάληψη της απεικόνισης. Ο σκοπός της μελέτης που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ ήταν να προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά της στεφανιαίας νόσου σε άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη και σε διαβητικούς, χρησιμοποιώντας αναδρομικά στοιχεία από σειρά εκτιμήσεων με ενδοστεφανιαίο υπερηχογράφημα, στο οποίο είχαν υποβληθεί στα πλαίσια κλινικής μελέτης. Θεωρήθηκε ότι υπάρχει διαβαθμισμένη σχέση ανάμεσα στη γλυκαιμική κατάσταση και την αθηρωματική πλάκα των αρτηριών, σε συγκεκριμένα χρονικά σημεία και κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης. Κατά την ένταξη στη μελέτη, μετρήθηκε η HbA1c και η γλυκόζη νηστείας σε 426 ασθενείς με γνωστή ή ύποπτη στεφανιαία νόσο, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε IVUS κατά την ένταξη στη μελέτη και μετά από μέση διάρκεια παρακολούθησης 664 ημερών. Οι ασθενείς ομαδοποιήθηκαν σε αυτούς που είχαν φυσιολογική ανοχή στη

γλυκόζη (n=226, 53%), σε έχοντες διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (n=118, 28%) και σε διαβητικούς (n=82, 19%). Διαπιστώθηκε ότι η αθηρωματική πλάκα στα στεφανιαία αγγεία ήταν μεγαλύτερη στους διαβητικούς ασθενείς σε σύγκριση με τους ασθενείς με φυσιολογική γλυκαιμία ή διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας, τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της μελέτης. Η γλυκόζη νηστείας συσχετίσθηκε με τη μεγαλύτερη αθηρωματική πλάκα κατά την ένταξη στη μελέτη. Η HbA1c, επίσης, συσχετίσθηκε με τη μεγαλύτερη αθηρωματική πλάκα κατά την ένταξη στη μελέτη και με την αλλαγή της πλάκας. Οι συσχετίσεις ανάμεσα στο διαβήτη ή τη HbA1c και τις δύο μετρήσεις IVUS της αθηρωματικής πλάκας διατηρήθηκαν και μετά από διόρθωση για άλλες παραμέτρους. Συμπερασματικά, λοιπόν, η γλυκαιμική κατάσταση σε διαβητικούς και μη διαβητικούς ασθενείς είναι συνδεδεμένη με τη σοβαρότητα και την εξέλιξη της στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης.

Diabetologia 2010; 53: 652-658

πρέπει να θεωρείται ότι παρέχουν καλύτερη εκτίμηση της γλυκαιμικής κατάστασης σε αυτή την ομάδα ασθενών». Η βαριατρική χειρουργική όλο και περισσότερο προβάλλεται ως θεραπεία για το διαβήτη τύπου 2, ενδεχομένως μέσω της βελτίωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη. Η μέτρηση της γλυκόζης νηστείας πλάσματος και της HbA1c ενισχύουν το παραπάνω συμπέρασμα. Αλλά, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, ενώ τα αποτελέσματα της βαριατρικής χειρουργικής βελτιώνουν αναμφίβολα τη γλυκαιμική ρύθμιση, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι η βαριατρική χειρουργική αποτελεί θεραπεία για το σακχαρώδη διαβήτη. Τα συμπεράσματα αυτά προέκυψαν από την περιγραφή περιστατικού που αφορούσε έναν ασθενή ηλικίας 55 ετών με δείκτη μάζας σώματος (BMI) 45 kg/m2 που υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης

Roux-en Y. Ο ασθενής είχε ιστορικό διαβήτη από επταετίας. Μετά την επέμβαση, οι ανάγκες του ασθενούς σε ινσουλίνη μειώθηκαν από 100 μονάδες σε 30 μονάδες ημερησίως. Σε τέσσερις μήνες είχε χάσει πάνω από 100 κιλά και τόσο η HbA1c, όσο και η γλυκόζη νηστείας του ήταν αισθητά βελτιωμένες (από 9% σε 6,1% και από 90 mg/dL σε 150 mg/dL, αντίστοιχα). Σε επτά μήνες μετά τη χειρουργική επέμβαση, η HbA1c του ασθενούς ήταν 6,2%, και η γλυκόζη νηστείας ήταν φυσιολογική, αλλά είχε μεταγευματική γλυκόζη 180 mg/dL. Η καταγραφή για τρεις ημέρες της γλυκόζης αποκάλυψε αιχμές στη μεταγευματική γλυκόζη αίματος άνω των 200 mg/dL, με μέγιστη τιμή τα 294 mg/ dL. Οι ερευνητές έδωσαν ρεπαγλινίδη για να μειώσουν τη μεταγευματική υπεργλυκαιμία του. Τα ευρήματα αυτά συμφωνούν με τα αποτελέσματα μιας μεγαλύτερης έρευνας των Roslin και συν., η οποία μελέτησε 38 ασθενείς για πάνω από έξι μήνες μετά από χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης Roux-en Y. Έξι ασθενείς είχαν διαβήτη πριν από την επέμβαση, και για πέντε από αυτούς οι ερευνητές πίστευαν ότι δεν είχαν ανάγκη από αντιδιαβητική θεραπεία μέχρι που η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη έδειξε το αντίθετο. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η HbA1c και η μέτρηση της γλυκόζης νηστείας στο αίμα δεν αποτελούν επαρκή κριτήρια για να διαπιστωθεί η «βελτίωση» του διαβήτη τύπου 2 μετά από χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης. Αντίθετα, η μέτρηση της μεταγευματικής γλυκόζης ή η συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης θα πρέπει να πραγματοποιούνται, προκειμένου να «παρέχουν σαφή εκτίμηση της γλυκαιμικής κατάστασης μετά από χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2».

Marina AL, Trence DL “Is diabetes mellitus really cured by gastric bypass surgery?” AACE 2010; Abstract 210 Authors and Disclosures

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

25

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα

Η σχέση ανάμεσα στη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και τον κίνδυνο ακρωτηριασμού κάτω άκρου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Οι διαβητικοί παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για μακρο- και μικροαγγειακές επιπλοκές, όπως καρδιαγγειακές νόσους, νεφροπάθεια και αμφιβληστροειδοπάθεια. Μελέτες παρατήρησης, τόσο σε διαβητικούς τύπου 1 όσο και σε διαβητικούς τύπου 2, έχουν αποδείξει ότι αυτός ο αυξημένος κίνδυνος έχει σχέση με την κακή γλυκαιμική ρύθμιση. Ευρήματα από τυχαιοποιημένες μελέτες διαβητικών έχουν αποδείξει ότι βελτιώνοντας τη γλυκαιμική ρύθμιση μειώνεται ο κίνδυνος των μικροαγγειακών και μάλλον και των μακροαγγειακών επιλοκών. Ο ακρωτηριασμός κάτω άκρου είναι σοβαρή επιπλοκή του διαβήτη που σχετίζεται τόσο με τη μικροαγγειοπάθεια όσο και με τη μακροαγγειοπάθεια. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μείωση της γλυκαιμίας σχετίζεται με μείωση των διαβητικών επιπλοκών και των ακρωτηριασμών των κάτω άκρων, ως μέρος των καταληκτικών σημείων. Ανεξάρτητα από αυτό, λόγω της χαμηλής επίπτωσης των ακρωτηριασμών των κάτω άκρων, οι μελέτες δεν είναι αρκετά ισχυρές για να ανιχνεύσουν ένα αποτέλεσμα. Προοπτικές επιδημιολογικές μελέτες, από την άλλη πλευρά, έχουν υποδηλώσει την παρουσία μιας διαβαθμισμένης σχέσης ανάμεσα στη γλυκαιμία και τους ακρωτηριασμούς των κάτω άκρων, αλλά ατομικές

26

μελέτες δεν έχουν την κατάλληλη ισχύ να εκτιμήσουν αυτή τη συσχέτιση ακριβώς. Αν και μεταανάλυση της συσχέτισης ανάμεσα στη γλυκαιμία και τη καρδιαγγειακή νόσο έχει διαπιστώσει θετική σχέση ανάμεσα στη HbA1c και την περιφερική αγγειακή νόσο (περιλαμβάνοντας ακρωτηριασμούς κάτω άκρων), η εκτίμηση βασίστηκε σε μόνο τέσσερις μελέτες περιέχοντας λιγότερες από 300 περιπτώσεις. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα σε ιατρικό περιοδικό, έγινε σύνθεση προοπτικών επιδημιολογικών δεδομένων για τη συσχέτιση μεταξύ γλυκαιμίας, εκτιμημένη ως HbA1c, και του κινδύνου για ακρωτηριασμό των κάτω άκρων σε διαβητικά άτομα. Αναζητήθηκαν ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και αναφορές σχετικών άρθρων. Εκτιμήθηκαν προοπτικές επιδημιολογικές μελέτες που είχαν μέτρηση HbA1c και διερεύνησαν τους ακρωτηριασμούς των κάτω άκρων ως έκβαση σε διαβητικά άτομα. Εξαιρέθηκαν μελέτες που περιελάμβαναν διαβητικούς με οξέα έλκη ποδιών, προηγούμενους ακρωτηριασμούς ή τελικού σταδίου νεφρική νόσο. Από ένα σύνολο 2.548 αναφορών, συμπεριλήφθηκαν 14 μελέτες. Ο συνολικός αριθμός των ασθενών ήταν 94.640 και οι περιπτώσεις ακρωτηριασμών των κάτω άκρων ήταν 1.227. Οι μελέτες ήταν από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, με εξαίρεση μία από την Αυστραλία και μία από την Ιορδανία. Το ποσοστό των ανδρών, στις μελέτες, κυμάνθηκε από 33-98% (μέσος όρος 85%), η μέση ηλικία ήταν τα 49 έτη και η μέση διάρκεια διαβήτη κυμαινόταν από 4 έως 21 έτη. Οι συμμετέχοντες ετέθησαν υπό ιατρική παρακολούθηση από 1-14 έτη. Η μέση HbA1c ποίκιλε από 9,5% έως 11,6%. Ο σχετικός κίνδυνος ακρωτηριασμού ήταν 1,26 για κάθε εκατοστιαία μονάδα αύξησης της HbA1c. Κάθε αύξηση κατά μία εκατοστιαία μονάδα της HbA1c συσχετίστηκε με αύξηση κατά 26-36% του κίνδυνου ακρωτηριασμού κάτω άκρου. Ο σχετικός κίνδυνος ήταν 1,44 για τους

διαβητικούς τύπου 2 και 1,18 για τους διαβητικούς τύπου 1, αν και δεν ήταν στατιστικά σημαντική διαφορά. Ο σχετικός κίνδυνος πιθανόν να έχει υποεκτιμήσει την αληθινή συσχέτιση μεταξύ της υπεργλυκαιμίας και του κινδύνου ακρωτηριασμού, αν οι χειρουργοί δίσταζαν να παρέμβουν σε χρονίως πάσχοντες ασθενείς με κακή γλυκαιμική ρύθμιση. Επιπρόσθετα, είναι δύσκολο να διαχωρίσει κάποιος τη συμβολή της υπεργλυκαιμίας και του έλκους του ποδιού στον κίνδυνο ακρωτηριασμού, εν μέρει επειδή το έλκος από μόνο του είναι αιτιολογικός παράγοντας του ακρωτηριασμού του κάτω άκρου. Για να μειωθούν τα αποτελέσματα στη HbA1c της ακινησίας ή της λοίμωξης συμπεριελήφθησαν προοπτικές μελέτες διαβητικών χωρίς οξύ έλκος ή προηγούμενους ακρωτηριασμούς. Λόγω περιορισμένων στοιχείων δεν ήταν εφικτό να εκτιμηθεί χωριστά η συσχέτιση μεταξύ γλυκαιμίας και μειζόνων ή ελασσόνων ακρωτηριασμών. Η μελέτη τονίζει τη σημαντικότητα της γλυκαιμικής ρύθμισης στην πρόληψη των ακρωτηριασμών των κάτω άκρων. Η κλινική σημασία αυτών των στοιχείων παρατήρησης είναι μεγάλη, επειδή ο σχεδιασμός μελέτης με σκοπό την επίδραση της μείωσης της γλυκαιμίας στην πρόληψη των ακρωτηριασμών είναι δύσκολη, διότι ακρωτηριασμοί των κάτω άκρων δεν συμβαίνουν συχνά και χρειάζεται πολύ μεγάλη μελέτη και διότι η διατήρηση των διαφορών στη γλυκαιμία ανάμεσα στις ομάδες ίσως είναι ανήθικο μιας και η μείωση της γλυκαιμίας μειώνει την επίπτωση και των άλλων διαβητικών επιπλοκών. Εν κατακλείδι, η παρούσα μελέτη δείχνει ότι υπάρχει σημαντική αύξηση του κινδύνου ακρωτηριασμού που συνδέεται με την αυξημένη γλυκαιμία σε άτομα με διαβήτη. Αν και οι ακρωτηριασμοί συμβαίνουν λιγότερο συχνά απ’ ό,τι άλλες καρδιαγγειακές επιπλοκές, οι συνέπειές τους ίσως είναι σοβαρότερες.

Diabetologia 2010; 53: 840-849

Η επίδραση των αποκλειστών του συστήματος ρενίνης-αγγειοτασίνης στην αντίσταση στην ινσουλίνη και στους φλεγμονώδεις παράγοντες σε άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη Η αντίσταση στην ινσουλίνη παίζει κεντρικό ρόλο στο διαβήτη τύπου 2 και είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την καρδιαγγειακή και νεφρική νόσο. Είναι συχνή σε άτομα με σπλαγχνική παχυσαρκία, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία και υπεργλυκαιμία. Η διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη είναι μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ φυσιολογικής ομοιοστασίας της γλυκόζης και έκδηλου διαβήτη και ορίζεται ως η τιμή σακχάρου αίματος >140 και <200 mg/dl στις 2 ώρες μετά από φόρτιση με 75 mg γλυκόζης από το στόμα. Είναι γνωστό, ότι η σημασία της διαταραγμένης ανοχής στη γλυκόζη έγκειται αφενός μεν στον αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης προς κλινικό σακχαρώδη διαβήτη και αφετέρου στον αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Ο συνδυασμός μειονεκτικής έκκρισης ινσουλίνης από το β-κύτταρο και περιφερικής ινσουλινοαντίστασης παίζει σημαντικό ρόλο. Η χρόνια φλεγμονή είναι παράγοντας που φαίνεται να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην εξέλιξη της αθηρωμάτωσης. Η αδιπονεκτίνη είναι ορμόνη που εκκρίνεται από τα λιποκύτταρα και θεωρείται σημαντικός ρυθμιστής της ευαισθησίας στην ινσουλίνη σε άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη. Τα επίπεδα αδιπονεκτίνης μειώνονται στους παχύσαρκους και αυτό ίσως συμβάλλει στην αντίσταση στην ινσουλίνη. Επίσης, της έχουν αποδοθεί αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Αυτό φαίνεται από τις συγκεντρώσεις αδιπονεκτίνης που είναι αντιστρόφως ανάλογες με φλεγμονώδεις δείκτες όπως η c-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP). Η RBP4 είναι άλλο ένα μόριο που εκκρίνεται από τα λιποκύτταρα και είναι αυξημένη πριν από την εμφάνιση έκδηλου διαβήτη. Η αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των διαφορετικών μεταβολικών και φλεγμονωδών παραμέτρων στα άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη δεν έχει αποσαφηνισθεί. Πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε σε έγκριτο ιατρικό περιοδικό, σχεδιάστη-

κε με σκοπό να διερευνήσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τους συνοδούς παράγοντες κινδύνου σε παχύσαρκα άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη. Επιπλέον, εξετάσθηκε η επίδραση της θεραπείας με αποκλειστή των υποδοχέων της αγγειοτασίνης ΙΙ (ARB) στην ομοιόσταση της γλυκόζης και στους φλεγμονώδεις δείκτες, σε παχύσαρκα άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη. Μελετήθηκαν προοπτικά ο δείκτης ευαισθησίας στην ινσουλίνη (ISI) και η αντίσταση στην ινσουλίνη με το μοντέλο HOMA (HOMA-IR) σε 13 παχύσαρκους άνδρες με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη και 13 εξομοιωμένα άτομα με φυσιολογική ανοχή στη γλυκόζη (ομάδα ελέγχου), κατά τη διάρκεια υπεργλυκαιμικής δοκιμασίας διάρκειας τουλάχιστον 90 λεπτών. Ελέγχθηκαν τα επίπεδα της αδιπονεκτίνης, RBP4 και υψηλής ευαισθησίας c-αντιδρώσας πρωτεΐνης (hsCRP). Οι μετρήσεις έγιναν κατά την ένταξη στη μελέτη και 4 εβδομάδες μετά τη θεραπεία με 160 mg/ ημέρα βαλσαρτάνη και συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα των δύο ομάδων. Διαπιστώθηκε, ότι οι παχύσαρκοι

άνδρες με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη, παρουσίαζαν μείωση των φλεγμονωδών δεικτών και αύξηση της αντίστασης στην ινσουλίνη, συγκρινόμενοι με τους παχύσαρκους άνδρες με φυσιολογική ανοχή στη γλυκόζη. Η θεραπεία με βαλσαρτάνη βελτίωσε την ευαισθησία στην ινσουλίνη, την RBP4 και τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Η hsCRP και η αδιπονεκτίνη βελτιώθηκαν στην ομάδα των ατόμων με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη. Συνοψίζοντας, σε άτομα με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη, η ευαισθησία στην ινσουλίνη και η μικρού βαθμού φλεγμονή βελτιώνονται μετά τη θεραπεία με ARB. Αυτά τα δεδομένα ίσως προάγουν μια τάση για έγκαιρη φαρμακευτική θεραπεία με σκοπό τη βελτίωση του διαβητικού και καρδιαγγειακού κινδύνου σε άτομα με μεταβολική νόσο. Χρειάζονται, βέβαια, περισσότερες μελέτες για να τεκμηριωθεί το όφελος από τη χρήση των αποκλειστών των υποδοχέων της αγγειοτασίνης ΙΙ στα άτομα αυτά.

Diabetes Care 2010; 33: 914-919

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

27

Διαβητολογικά Νέα

Διαβητολογικά Νέα Διαβητολογικά Κέντρα – Ιατρεία

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Εκτίμηση της αρτηριακής ακαμπτότητας σε νέους με διαβήτη τύπου 1 και 2

28

Είναι γνωστό ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων στους ενηλίκους με διαβήτη τύπου 1 και 2 είναι υψηλότερος απ’ ό,τι στο γενικό πληθυσμό. Βέβαια, η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης είναι γνωστό ότι ξεκινά στην παιδική ηλικία. Αν και οι περισσότερες παιδιατρικές μελέτες εστιάζουν στο διαβήτη τύπου 1, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι διαβητικές επιπλοκές στους εφήβους με διαβήτη τύπου 2 είναι εξίσου σοβαρές όσο και σ’ αυτούς με διαβήτη τύπου 1. Η αγγειακή ακαμπτότητα συμβαίνει νωρίς στη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης και συνδυάζεται με την παχυσαρκία και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Πάραυτα, λίγα δεδομένα υπάρχουν για τους παράγοντες κινδύνου για αγγειακή ακαμπτότητα σε νέους με διαβήτη. Πρόσφατη μελέτη σχεδιάστηκε με σκοπό να αναδείξει τη σχέση ανάμεσα στην ακαμπτότητα των αρτηριών και το διαβήτη (τύπου 1 και 2). Μελετήθηκαν 535 άτομα με διαβήτη τύπου 1 και 60 με διαβήτη τύπου 2, ηλικίας 10-23 ετών (52% αγόρια). Η μέση διάρκεια διαβήτη ήταν 47 μήνες και οι ασθενείς είχαν παρόμοιο λιπιδαιμικό προφίλ και παρόμοια τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Η αρτηριακή ακαμπτότητα μετρήθηκε με τη διατασιμότητα της βραχιόνιου (brachD), την ταχύτητα του παλμικού κύματος (PWV) και το δείκτη αύξησης του καρδιακού ρυθμού (AI75). Τα δεδομένα της μελέτης έδειξαν, ότι συνολικά τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είχαν σημαντικά χειρότερη αγγειακή ακαμπτότητα συγκρινόμενα με τα άτομα με διαβήτη τύπου 1. Αυτές οι διαφορές δεν εξηγούνται από τις διαφορές στην ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα, τη διάρκεια διαβήτη και τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη αλλά σχετίζονται με την αυξημένη κεντρική παχυσαρκία και την υψηλότερη αρτηριακή πίεση στους νέους με διαβήτη τύπου 2. Επιπλέον, η αρτηριακή ακαμπτότητα φαίνεται να συνδέεται με την κεντρική παχυσαρκία (περίμετρος μέσης) και την αρτηριακή πίεση ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη. Έτσι, η επιδεινωμένη αρτηριακή ακαμπτότητα που παρατηρείται

ΑΤΤΙΚΗ • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝΑ «Λαϊκό» Αγ. Θωμά 17, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7456000, 210 7771101, Fax: 210 7791839 E-mail: panoraiap@med.uoa.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο» Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7769000, 210 7483770, Fax: 210 7473787 E-mail: ippokratio@aias.net • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Αγ. Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7467000, 210 7467009, Fax: 210 7796312 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ «Πολυκλινική» Πειραιώς 3, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 5276000, 210 5276222, Fax: 210 5240130 E-mail: protokollo@polykliniki.gr Website: http://www.polykliniki.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική – Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Ρίμινι 1, 124 62 Χαϊδάρι Τηλ.: 210 5831265, 210 5831255, Fax: 210 5326454 E-mail: gdimitr@med.uoa.gr Website: http://www.attikonhospital.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7726856, 1535, Fax: 210 7480933 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Λαμψάκου 6, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7770431, 210 3381180 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ ΝΙΜΤΣ Μονής Πετράκη 12, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 7288001, 210 7288367, Fax: 210 7237578

στους νέους με διαβήτη τύπου 2 πιθανόν να οφείλεται στη μεγαλύτερη επίπτωση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου που παρατηρούνται σ’ αυτά τα άτομα. Η αδυναμία αυτής της μελέτης έγκειται στο ότι δεν πραγματοποιήθηκε σε μη διαβητικούς για να συγκριθούν τα αποτελέσματα με το γενικό πληθυσμό. Επίσης, ήταν μικρό το δείγμα διαβητικών τύπου 2 και δεν εξακριβώνεται ακριβώς ποιος παράγοντας είναι αυτός που αλλάζει την αρτηριακή σκλήρυνση στους διαβητικούς. Συνοψίζοντας, οι νέοι με διαβήτη τύπου 2 έχουν σημαντικά επιδεινωμένη αρτηριακή ακαμπτότητα συγκριτικά με

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ» Ερυθρού & Αθανασάκη 1, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 6414000, 210 6414620, Fax: 210 6414800 E-mail: info@korgialenio-benakio.gr Website: http://www.kor­gia­lenio-benakio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΠ «Τζάνειο» Τζαννή και Αφεντούλη 1, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 4592000, 210 4592174, Fax: 210 4528185 E-mail: tzaniodiabetes@yahoo.com, hospital@tzaneio.gr Website: http://www.tzaneio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» Υψηλάντου 45-47, 106 76 Αθήνα Τηλ.: 213 2041825, 213 2041826, Fax: 210 7249476 E-mail: endoevangel@otenet.gr Website: http://www.evaggelismos-hosp.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077676 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077502 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Θηβών και Λεβαδείας 3, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2009000, 1535, Fax: 210 7790990 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΑΝΠ «Μεταξά» Μπόταση 51, 185 37 Πειραιάς Τηλ.: 210 4284444-54, 210 4285000-11, Fax: 210 4599774 Website: http://www.metaxa-hospital.gr

τους νέους με διαβήτη τύπου 1. Η αρτηριακή ακαμπτότητα συνδέεται με την κεντρική παχυσαρκία και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης, ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη. Η πρόληψη και ο έλεγχος της παχυσαρκίας στους νέους και με τους δύο τύπους διαβήτη παίζει ίσως σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου των πρώιμων αγγειακών αλλοιώσεων. Χρειάζονται επιπλέον μελέτες για να διαπιστωθεί, εάν η πρώιμη ακαμπτότητα των αρτηριών είναι πρώιμο σημείο για μελλοντικά καρδιαγγειακά συμβάματα σε νεαρούς διαβητικούς ασθενείς.

Diabetes Care 2010; 33: 881-886

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

29

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Διαβητολογικά Νέα

30

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ «Ασκληπιείο» Βούλας Βασ. Παύλου 1, 166 73 Βούλα Τηλ.: 213 2163000, Fax: 210 8958840 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Σισμανογλείου 1, 151 26 Μαρούσι Τηλ.: 210 8039001, 213 2058001, Fax: 210 8033800 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Μαιευτικό Γυναικολογικό Κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου» Πλ. Ε. Βενιζέλου 2, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 6432220-3, 210 6402000, Fax: 210 6411156 E-mail: hel-soc-oudro@ath.forthenet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7763100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΑ «Ελπίς» Δημητσάνας 7, 115 22 Αθήνα Τηλ.: 210 6434001, 210 6434001, Fax: 210 6445646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ Μελισσίων Τέρμα Ζαΐμη, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8106439, 210 8106262 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Παχυσαρκίας, Κωσταντοπούλειο ΠΓΝΑ «Αγία Όλγα» Αγ. Όλγας 3-5, 142 31 Ν. Ιωνία Τηλ.: 210 2776612, 210 2796896, Fax: 210 2773845 E-mail: ketion@otenet • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ελευσίνας «Θριάσιο» Λεωφ. Γ. Γεννηματά, 192 00 Μαγούλα, Αττική Τηλ.: 210 5534774, 210 5534200, Fax: 210 5534497 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας Π. Κανελλόπουλου 3, 115 25 Αθήνα Τηλ.: 210 7464093, 210 7464090, Fax: 210 7715690 E-mail: pakokkoris@hotmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, Παθολογικό Νοσοκομείο Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» Δημ. Σούτσου 21, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 213 2023400, Fax: 210 6447064 E-mail: info@spiliopoulio.gr Website: http://www.spiliopoulio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων «Αγία Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2013000, 213 2013130 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΑ «Γιώργος Γεννηματάς» Λεωφ. Μεσογείων 154, 115 27 Χολαργός Τηλ.: 210 7703694, 210 7768646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΙΚΑ Αθηνών (Κεντρικά) Πλ. Θεάτρου 18, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 32226011, 210 3226187 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Πολυκλινική» Ολυμπιακού Χωριού Γ. Δαμάσκου 1, 136 77 Αχαρνές, Αττική Τηλ.: 210 2420000

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 694226, 2310 693229, Fax: 2310 693163 • Διαβητολογικό Κέντρο, Νομαρχιακό Α΄ ΓΝΘ «Άγιος Παύλος» Εθνικής Αντίστασης 161, 551 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 304400, 2310 493532, Fax: 2310 451727 • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 992834

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ» Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 993375, 2310 993312, Fax: 2310 211131 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 311200, 2310 892464-5, 2313 312409 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 819758 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 323180, 2313 323000 E-mail: nikossailer@gmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Άγιος Δημήτριος» Ε. Ζωγράφου 2, 546 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 322100, 2310 969100, Fax: 2310 206015 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Εξοχή, 570 10 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 307000 (Εσωτ. 3), 2313 307528 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκιδικής 631 00 Πολύγυρος, Χαλκιδική Τηλ.: 23710 20248, 23710 22130, Fax: 23710 23781 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Β΄ ΓΝ ΙΚΑ «Παναγία» Ν. Πλαστήρα 22, 551 32 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 438322, Fax: 2310 438322 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Γ. Γεννηματάς» Εθνικής Αμύνης 41, 546 35 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 308100, 2310 963100, Fax: 2310 210401 E-mail: hospgeni@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Θήβας Θέση Κουμέρκη, 322 00 Θήβα, Βοιωτία Τηλ.: 22620 24444, Fax: 22620 25406 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Λαμίας Παπασιοπούλου Τέρμα, 351 00 Λαμία, Φθιώτιδα Τηλ.: 22310 63074-82, Fax: 22310 63695 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άμφισσας Οικισμός Δροσοχωρίου, 331 00 Άμφισσα Τηλ.: 22650 28400, 22653 50100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Διόκλειο» ΓΝ-ΚΥ Καρύστου Πολυχρόνη Κότσικα 56, 340 01 Κάρυστος, Εύβοια Τηλ.: 22243 50100, 22243 50106, Fax: 22240 22207 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκίδας Γαζέπη 48, 341 00 Χαλκίδα, Εύβοια Τηλ.: 22210 21901-10, 22210 35459, Fax: 22210 85131

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ • Διαβητολογικό Κέντρο, Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική, ΠΓΝ Πάτρας Ρίο, 265 00 Πάτρα Τηλ.: 2610 999691, 2610 999670, Fax: 2610 993982 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρίπολης «Ευαγγελίστρια» Τέρμα Ερυθρού Σταυρού, 221 00 Τρίπολη Τηλ.: 2710 371700, 2710 371809, Fax: 2710 238175 Website: http://www.panarkadiko.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κορίνθου Λεωφ. Αθηνών 53, 201 00 Κόρινθος Τηλ.: 27413 61400, 27410 20188, Fax: 27410 20529 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άργους Κορίνθου 191, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 64290, 27510 64113, Fax: 27510 24644

ΗΠΕΙΡΟΣ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα» Λεωφ. Μακρυγιάννη, 450 01 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 80111, 26510 80444, Fax: 26510 31414 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΕΠΑΓΝ Ιωαννίνων Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, 455 00 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 99111, 26510 99227, Fax: 26510 46617 E-mail: atsatsou@cc.uoi.gr, gep@uhi.gr Website: http://www.uhi.gr

ΘΕΣΣΑΛΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Λάρισας Μεζούρλο, 411 10 Λάρισα Τηλ.: 2410 617000, 1135, Fax: 2410 681567 E-mail: ppgnl@otenet.gr Website: http://www.uhl.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λάρισας «Κουτλιμπάνειο» Τσακάλωφ 1, 412 21 Λάρισα Τηλ.: 2410 560384, 1535, Fax: 2410 611004 E-mail: kleisiarisvasilis@yahoo.gr Website: http://www.larissahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Πολυμέρη 134, 382 22 Βόλος, Μαγνησία Τηλ.: 24210 94200, 24210 39533, Fax: 24210 36870 E-mail: info@volos-hospital.gr Website: http://www.volos-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρικάλων Καρδίτσης 56, 421 00 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 45100, 1535, Fax: 24310 37392, E-mail: gnntrika@otenet.gr Website: http://civil.dypethessaly.gr/trk/default.aspx

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γουμένισσας Μαυροπούλου 9, 613 00 Γουμένισσα, Κιλκίς Τηλ.: 23430 41411, 23430 20531, Fax: 23430 20531 E-mail: satsoglou@yahoo.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κιλκίς Νοσοκομείου 1, 611 00 Κιλκίς Τηλ.: 23413 51400, Fax: 23410 38627 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κατερίνης 7ης Μεραρχίας 26, 601 00 Κατερίνη Τηλ.: 23510 75424, 23510 75047, Fax: 23510 57250 E-mail: hoskat@gnkaterini.gr Website: http://www.gnkaterini.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΝ Δράμας Τέρμα Ιπποκράτους, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210 23351-55, 25210 22222, Fax: 25210 21883 E-mail: info@dramahospital.gr Website: http://www.dramahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Καβάλας Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού 63, 650 01 Καβάλα Τηλ.: 2513 501100, Fax: 2510 830747 Website: http://www.kava­la­ho­spital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σερρών 3ο χλμ. Εθνικής Οδού Σερρών-Δράμας, 621 00 Σέρρες Τηλ.: 23210 94500, 23210 94567, Fax: 23210 94713 E-mail: gnserres@hospser.gr Website: http://www.hospser.gr

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Βέροιας Ασωμάτων Βέροιας, 591 00 Βέροια Τηλ.: 23310 59100, 23310 51400, Fax: 23310 29920 Website: http://www.verhospi.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Νάουσας Αδελφών Λαναρά & Φωκίωνος Πεχλιβάνου 3, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 22200, 23320 59203, Fax: 23320 23422 E-mail: gnnnaoussa@nao.forthnet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κοζάνης «Μαμάτσειο» Μαμάτσειου 1, 501 00 Κοζάνη Τηλ.: 24610 67600, 24610 67647, Fax: 24610 67618 E-mail: noskoz@mamatsio.gr Website: http://www.mamatsio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γιαννιτσών Τέρμα Λ. Κατσώνη, 581 00 Γιαννιτσά Τηλ.: 23820 56200, 23820 56534, Fax: 23820 26553 Website: http://www.gng.gr

ΘΡΑΚΗ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης 6ο χλμ. Αλεξανδρούπολης-Μάκρης, Δραγάνα, 681 00 Αλεξανδρούπολη Τηλ.: 25510 25272, 25510 75520, Fax: 25510 76420 Website: http://www.pgna.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κομοτηνής «Σισμανόγλειο» Σισμάνογλου 45, 691 00 Κομοτηνή Τηλ.: 25313 51100, Fax: 25310 30009 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ξάνθης Νεάπολη, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410 47100, 25410 47400, Fax: 25410 72139 E-mail: contact_us@hosp-xanthi.gr Website: http://www.hosp-xanthi.gr

ΚΡΗΤΗ – ΝΗΣΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ηρακλείου «Βενιζέλειο Πανάνειο» Λ. Κνωσσού 363, 714 09 Ηράκλειο, Κρήτη Τηλ.: 2810 368000, 2810 368190, Fax: 2810 368175 Website: http://www.pepagnh.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χανίων «Άγιος Γεώργιος» Δημοκρατίας 81, 731 34 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 22000, 28210 22540, Fax: 28210 71112 E-mail: info@chaniahospital.gr Website: http://www.chaniahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Μυτιλήνης «Βοστάνειο» Ε. Βοστάνη 48, 811 00 Μυτιλήνη, Λέσβος Τηλ.: 22510 57700, 22510 21111, Fax: 22510 41500 E-mail: bostanio@otenet.gr Website: http://www.vostanio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σάμου Κεφαλοπούλου 17, 831 00 Σάμος Τηλ.: 22730 83100, 22730 83494, Fax: 22730 28968 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λευκάδας Αρ. Βαλαωρίτη 24, 311 00 Λευκάδα Τηλ.: 26450 25371, 26450 31065, Fax: 26450 25377 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ζακύνθου «Άγιος Διονύσιος» Γ. Μοθωναίου 1, 291 00 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 59100, Fax: 26950 42520

Για οποιαδήποτε αλλαγή, διόρθωση, τροποποίηση στα προαναφερθέντα Διαβητολογικά Κέντρα / Διαβητολογικά Ιατρεία, παρακαλώ όπως ενημερώσετε την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία με FAX (210 7210936) ή e-mail (infoede@ede.gr)

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

31

Διαβητολογικά Νέα Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Μαιάνδρου 9, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7210935, Fax: 210 7210935 E-mail: infoede@ede.gr - Website: http://www.ede.gr Ώρες λειτουργίας: 09:00-17:00, Δευτέρα έως Παρασκευή Όνομα Επικοινωνίας: Ειρήνη Φιδέλλη • ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Γραφεία-Βιβλιοθήκη-Εντευκτήριο Τσιμισκή 109, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 250034, Fax: 2310 250034 E-mail: info@ngda.gr - Website: http://www.ngda.gr Ώρες λειτουργίας: 20:00-23:00, Δευτέρα έως Παρασκευή • ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΜΕΛΈΤΗΣ ΠΑΘΉΣΕΩΝ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΎ ΠΟΔΙΟΎ Πόντου 104, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7470089, Fax: 210 7470044 E-mail: emedip@otenet.gr - Website: http://emedip.gr

32

• Ελληνική Ομοσπονδία για το Διαβήτη (Ελ.Ο.Δι.)

3ης Σεπτεμβρίου 90, 104 34 Αθήνα Τηλ.: 210 8233954, Fax: 210 8217444 E-mail: info@elodi.org - Website: http://www.elodi.org Όνομα Επικοινωνίας: Δημήτριος Χιώτης • Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ) Ελ. Βενιζέλου 236, 163 41 Ηλιούπολη, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 5201474 E-mail: possasdia@yahoo.gr - Website: www.glikos-planitis.gr • Πανελλήνια Ένωση κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ) Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7796660, Fax: 210 7796461 E-mail: peand@live.com - Website: http://www.peand.gr • Σύλλογος ατόμων & φίλων με Διαβήτη Ρούμελης Ησαΐα 23, 351 00 Λαμία Τηλ.: 22310 44673 Όνομα Επικοινωνίας: Ηλίας Τσιαβός • Σύλλογος Διαβητικών «Αγ. Δημήτριος» Φραγκίνη 7, 6ος όροφος, 546 24 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 2310 733103, Fax: 2310 220592 Website: http://www.syl-diavitikon-nthess.gr Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκειά Μεσσηνία» Δυτ. Εμπορικό Κέντρο - Γραφείο 33, 241 00 Καλαμάτα Τηλ.: 27210 95803, 6932 712229 Όνομα Επικοινωνίας: Αναστασία Καρούνου • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά ζωή με δράση» Λ. Σαλαμίνος 248, 189 00 Σαλαμίνα Τηλ.: 210 4640786 Όνομα Επικοινωνίας: Βασιλική Κοκλιού Αλαίσκα • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά Ισορροπία» Αγ. Παρασκευής 29, 195 00 Λαύριο Τηλ.: 22920 60758, 22920 28195, 6972 902863, 6945 226492 Όνομα Επικοινωνίας: Νικόλαος Ζυγούρης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά πορεία» Σκουλενίου 5 Μεταμόρφωση Ερμούπολη Σύρου/Ασκληπειού 113, 114 71, Σύρος/Αθήνα Τηλ.: 22810 80751, 6936 578822, 6977 263866 Όνομα Επικοινωνίας: Αλέξανδρος Βασιλικός • Σύλλογος Διαβητικών «Δύναμη για ζωή» Δημ. Κέντρο πολιτισμού & πληροφόρησης, 612 00 Πολύκαστρο, Κιλκίς Τηλ.: 23430 24488, 6973 374957 Όνομα Επικοινωνίας: Λίνα Δόνη

• Σύλλογος Διαβητικών «Πορεία» Διοικητηρίου 1, 531 00 Φλώρινα Όνομα Επικοινωνίας: Ευάγγελος Στάιος • Σύλλογος Διαβητικών Γνώμη & Γνώση ΓΠΝ Διδυμοτείχου Κων/λεως 1, 683 00 Διδυμότειχο Τηλ.: 25530 44128, Όνομα Επικοινωνίας: Ανθή Αστερίου • Σύλλογος Διαβητικών γονέων Ν. Καστοριάς Κορομηλά 9, 521 00 Καστοριά Τηλ.: 24670 24340, 6932 312954 Όνομα Επικοινωνίας: Ελένη Εγγλέζου • Σύλλογος Διαβητικών Επαρχίας Νάουσας Πλ. Καρατάσου 4, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 29434, 6973 598197 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης • Σύλλογος Διαβητικών Θεσσαλονίκης Ευξείνου 3, 561 23 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 6977 434113 Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών Κορίνθου «Ευ-ζήν» Ρήγα Φεραίου 9, 201 00, Κόρινθος Τηλ.: 27410 29835, 6945 975930 Όνομα Επικοινωνίας: Φωτεινή Μπρεζετού • Σύλλογος Διαβητικών Κρήτης Κνωσσού 43, 732 00 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 58264, 6979 618098 Όνομα Επικοινωνίας: Μαρία Σγουρού • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Πέλλας Εγνατίας 68, 581 00 Γιανιτσά Τηλ.: 23820 23875, 6936 000398 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Γεωργιάδης • Σύλλογος Διαβητικών Πειραιά & Νήσων Πλαταιών 10, 185 40 Πειραιάς Τηλ.: 210 4185148, 210 4181632, 6932 341320 Όνομα Επικοινωνίας: Γκόλφω Γεμιστού • Σύλλογος Διαβητικών Κισσάμου Καστέλλι Αγ. Νικολάου, 721 00 Κρήτη Τηλ.: 28220 31885 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Βερυκάκης • Σύλλογος Ινσουλ/νων ατόμων με Νεαν. Διαβ. Τ1 «Γλυκειά αγκαλιά» Oμονοίας 128, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 25102 27246, 6946 468853 Όνομα Επικοινωνίας: Λάσκαρης Τσούτσας • Σύλλογος Νέων Ελλήνων Διαβητικών Γυθείου 19, 122 41 Αιγάλεω Τηλ.: 210 5384434, 6974 317059 Όνομα Επικοινωνίας: Σπυριδούλα Λάγιου • Σύλλογος Διαβητικών «Πρόληψη & πορεία» Βάγια Θηβών, 322 00 Θήβα Τηλ.: 22620 61419 Όνομα Επικοινωνίας: Αθανάσιος Θεοδοσίου • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Αργολίδος Φείδωνος 20, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 91253, 6972 322878 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Παυλίδης • Ένωση Διαβητικών Δυτικής Ελλάδος (ΕΔΙΔΕ) Πατρέως 58-62, 262 21 Πάτρα Τηλ.: 2610 225107 Website: http://edide0.tripod.com/diabetes.html • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Σάμου Καπετάν Σταμάτη 13, 831 00 Στάμος Τηλ.: 6945 217291 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Καπετάνιος

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

Για Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό 1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα.

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο infoede@ede.gr ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν

Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού

«Διαβητολογικά Νέα»

Μαιάνδρου 23, 115 28 Αθήνα

 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα Επώνυμο: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Όνομα: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι: Οδός: ............................................................................................................................................................................................................................................. Αριθ. ��������������������������������������������������������� Πόλη: ............................................................................................................................................................................................................................................. Τ.Κ.: ������������������������������������������������������������

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 23 11528 Αθήνα Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

(Koυίκπεν)

1ΗUMAKP-10/09

Απλουστεύει τη χορήγηση της ινσουλίνης Απλουστεύει τη ζωή σας

(πραγματικό μέγεθος)

• Προγεμισμένη πένα • Εύκολη στην εκμάθηση και στη χρήση • Απαιτεί ελάχιστη δύναμη για την έγχυση της δόσης • Ελαφριά

Συμβουλευθείτε το θεράποντα ιατρό ή το φαρμακοποιό σας και το φύλλο οδηγιών χρήσης στη συσκευασία του προϊόντος πριν τη χρήση.