Διατροφή και δευτερογενής πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων

Δηαηξνθή θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Δξ. Παξαζθεπή Νηεηνπνύινπ Κιηληθή δηαηηνιόγνο ΓΝΑ Κνξγηαιέλεην Μπελάθεην Γηδάθησξ Υαξνθνπείνπ Παλεπηζηεκίνπ

L/O/G/O

Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο Σήκεξα

• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ

1980

• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε πξόιεςε αζζελεηώλ π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

1940-1970

•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ •Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο ππέξηαζεο

1913-1941

• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο

Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο Σήκεξα

• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ

1980

• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε πξόιεςε αζζελεηώλ π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

1940-1970

•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ •Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο ππέξηαζεο

1913-1941

• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο

Δηαηξνθή θαη πξσηνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ Μειέηε ησλ 7 ρσξώλ 1960

Ι

Ancel Keys (1904- 2004)

Δεπηεξνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ Θεξαπεία θαη απνθαηάζηαζε αζζελώλ κεηά από έκθξαγκα κπνθαξδίνπ ή εγθεθαιηθνύ επεηζνδίνπ γηα ηελ πξόιεςε επόκελνπ θαξδηαγγεηαθνύ ή εγθεθαιηθνύ επεηζνδίνπ

Κάπληζκα

Έιεγρνο αξηεξηαθήο πίεζεο

Έιεγρνο ιηπηδίσλ

Φπζηθή δξαζηεξηόηεηα

Άξοναρ παπέμβαζηρ Έιεγρνο βάξνπο

Έιεγρνο επηπέδσλ γιπθόδεο

Φαξκαθεπηηθή αγσγή •Αληηαηκνπεηαιηαθά / αληηπεθηηθά •Φάξκαθα ηνπ άμνλα ξελίλεοαγγεηνηελζίλεο αιδνζηεξόλεο •β-blockers •ζηαηίλεο

Αληηγξηπηθόο εκβνιηαζκόο

American Heart Association www. my.americanheart.org

Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο Μεζνγεηαθή δίαηηα Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο The Lipid- Heart Disease Hypothesis MRC Study (n =252 άλδξεο <65 εηώλ, follow-up 3 έηε) Οκάδα ειέγρνπ: ~110 γξ ιίπνπο /εκέξα (θακία παξέκβαζε) Οκάδα παξέκβαζεο: 45 γξ ιίπνπο/εκέξα Κακία δηαθνξά ζηα πνζνζηά εκθξάγκαηνο.

Medical Research Council, Lancet, 2 (1965) 501-504.

Sudney- diet Heart Study (n =237 άλδξεο, ~49 εηώλ, follow-up 5 έηε)

Αληηθαηάζηαζε βνπηύξνπ κε καξγαξίλε πινύζηα ζε PUFA. Οκάδα ειέγρνπ: ~13,5% SFA , 9,5% PUFA Οκάδα παξέκβαζεο:~10% SFA, 15% PUFA Οη ζάλαηνη ήηαλ πεξηζζόηεξνη ζηελ νκάδα παξέκβαζεο!

J.M. Woodhill, et al. Adv Exp Med Biol, 109 (1978) 317-330.

Oslo Diet Heart Study (n=412, 30-64 εηώλ, follow-up 11 έηε) Οκάδα παξέκβαζεο: 45%CHO, 15% PROT, 39% FAT, 5% SFA, 20.7% PUFA θαη 0.2% MUFA P Leren, Acta Med Scand suppl 466 (1966).

P. Leren, Circulation, 42 (1970) 935-942. ↓ CHOL

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο The Lipid- Heart Disease Hypothesis

London Hospitals Study (n =80 άλδξεο ~55 εηώλ, follow-up 2 έηε αληί γηα 3 πνπ πξνβιεπόηαλ αξρηθά) Οκάδα ειέγρνπ: (θακία παξέκβαζε) Οκάδα παξέκβαζεο I: 80 g ειαηνιάδνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο Οκάδα παξέκβαζεο II: 80 g θαιακπνθέιαηνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο G.A. Rose et al. Br Med J, 1 (1965) 1531-1533. ↑ ζπκβάκαηα ζηηο νκάδεο παξέκβαζεο Medical Research Council

(n =393 άλδξεο, <60 εηώλ, follow-up 2-7 έηε)

Οκάδα παξέκβαζεο: ρακειό θνξεζκέλν ιίπνο, 80 g ζνγηέιαην ↓ CHOL, θακία δηαθνξά ζηα ζπκβάκαηα θαη ηε ζλεζηκόηεηα MRC, Lancet, 2 (1968) 693-699.

Η απνηπρία ησλ κειεηώλ απηώλ πηζαλώο νθείιεηαη ζην όηη ζηόρεπζαλ ΜΟΝΟ ζην ιίπνο

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο The Lipid- Heart Disease Hypothesis Lifestyle Heart Trial (LHT)

Εηζαγσγή θπηηθώλ ηξνθίκσλ Ornish D et al. Lancet. 1990;2:129-133.

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο

Schuler G, et al Circulation. 1992;86:1-11.

Watts G et al., Lancet 1992;339:563-569.

Haskell WL, et al.Circulation. 1994;89:975-990.

↑ TG

Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο Μεζνγεηαθή δίαηηα Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα

Serge Renaud,1980 ζπλεξγάηεο ηεο Lyon Study ζρνιηάδνληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ησλ επηά ρσξώλ:

“Cretans must be doing- or eating- something right”

Μεζνγεηαθή δίαηηα

Νοέμβπιορ 2010 Μεζογειακή δίαιηα: Πολιηιζηική κληπονομιά Ιηαλίαρ, Ιζπανίαρ, Ελλάδαρ, Μαπόκος

Μεζνγεηαθή δίαηηα Lancet 1994;11:343 intermediate results JACC 1996;28¨:5 final results BMJ 1992;304:1015 Circulation 1999;99;779

Lancet 2002; 360: 1455

Am J Cardiol 2008;101:1523

Munoz et al. n= 515 3 years

Tuttle et al. n= 101 3.8 years Heart Institute of Spokane Diet Intervention and Evaluation (THIS) Trial Low fat vs Mediterranean diet

90% men

90% men

IntJ Cardiol 2007; 118:312–320

90% men

Mediterranean diet, healthy lifestyle

74,5 % men 30 ±8 8.6 ± 3.0 230± 169 52 ± 10

27 ± 8 7.9 ± 3.2 192 ± 121 53 ± 12

NA

NA

NA

NA

No sig 28 ↓ No sig 101 HDL, TG, Homocysteine, plasma omega -3 α- tocopherol, σ-3, Platelet fatty acids

Πξνζαξκνζκέλν από Carlson et al. J Cardiopulm Rehab 2003;23:322-333

No sig No sig

Μεζνγεηαθή δίαηηα Lyon Study Τξόθηκα (g/d)

Οκάδα ειέγρνπ

Οκάδα παξέκβαζεο p

Φσκί

140±58

171±86

0.004

Άιια δεκεηξηαθά

70±116

97±132

0.11

Λαραληθά

340±203

427±222

0.004

Φξνύηα

214±201

271±218

0.05

Πιήξεο γάια

17±83

3±37

0.09

Άπαρν γάια

147±202

118±178

0.30

Βνύηπξν, θξέκα

12±13

3±7

0.0001

Μαξγαξίλε

8±10

Έιαηα

16±13

Φάξηα

33±70

15% SFA 17±15* 48% ειατθό νμύ (MUFA) με (εμπλουτισμένη 16% ALA α-λινολενικό) 5% trans

0.0001

19±12

0.05

48±782

0.12

Μεζνγεηαθή δίαηηα Lyon Study

Μεζνγεηαθή δίαηηα Lyon Study •Δηζαγσγή αζζελώλ 6 κήλεο κεηά ην έκθξαγκα •Γελ ήηαλ δηπιή-ηπθιή κειέηε (νη γηαηξνί ήμεξαλ ηηο νκάδεο) ↓ επειζοδίων 76%

Survival curves for combined cardiac death, nonfatal infarction, unstable angina, heart failure, stroke and thromboembolism.

De Lorgeril et al. JACC 1996;28¨:5 final results

•Η κειέηε ζηακάηεζε λσξίηεξα ιόγσ ησλ ζεηηθώλ ηεο απνηειεζκάησλ πηζαλή ππεξεθηίκεζε ηεο επεξγεηηθήο επίδξαζεο ηεο δίαηηαο

Μεζνγεηαθή δίαηηα

Singh I Δηζαγσγή αζζελώλ 24-48 ώξεο κεηά ην έκθξαγκα Οκάδα control step I δίαηηα ΢ύζηαζε γηα θπζηθή δξαζηεξηόηεηα θαη ζηηο δύν νκάδεο

Μεζνγεηαθή δίαηηα Singh II Indo-mediterranean study

Indo mediterranean Study: 2/3 αζζελώλ ήηαλ ρνξηνθάγνη Δηεξνγέλεηα θξηηεξίσλ εηζαγσγήο ζηε κειέηε (νξηζκέλνη είραλ κόλν παξάγνληεο θηλδύλνπ).

1/3 ησλ αζζελώλ έκθξαγκα πξηλ 4 εβδ 250–300 g θξνύηα, 125–150 g ιαραληθώλ, 25–50 g μεξώλ θαξπώλ, 400-500 g νιηθήο άιεζεο δεκ,/θά Φπζηθή δξαζηεξηόηεηα: Πεξπάηεκα 3-4 km

Μεζνγεηαθή δίαηηα Lancet. 2005 Jul 30-Aug 5;366(9483):354-6.

Όηαλ δεηήζεθαλ ηα πξσηνγελή ζηνηρεία, νη εξεπλεηέο δήισζαλ όηη… ηα «έθαγαλ» ηεξκίηεο.

Μεζνγεηαθή δίαηηα THIS-Study

Tuttle et al. Am J Cardiol 2008;101:1523

low-fat diet (red line) Mediterranean-style diet (blue line)

Intervention (purple line) Control (green line)

NS n= 101

↓ θνηζιμόηηηας καηά 28% Σσνδσαζμένα αποηελέζμαηα και από ηις δύο παρεμβάζεις

all-cause and cardiac deaths, MI, hospital admissions for heart failure, unstable angina pectoris, or stroke

Δηζαγσγή αζζελώλ ζηηο πξώηεο 6 εβδ κεηά ην έκθξαγκα

Μεζνγεηαθή δίαηηα • Οη κειέηεο έγηλαλ θπξίσο ζε άλδξεο • Πνηθηιία ζην ρξόλν έλαξμεο ηεο παξέκβαζεο (π.ρ. 6 κήλεο, ηελ 1ε εβδ, ζηηο 6 εβδ) • Πόζν κεζνγεηαθή ήηαλ ε δίαηηα; – Γίαηηα πινύζηα ζε α-ιηλνιεληθό – Οιηθό ιίπνο 26-30%

Am J Clin Nutr 2010;92:47–54.

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο Καιή πνηόηεηα ιίπνπο :  MUFA,  σ-3,  SFA,  trans

Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν) Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο (Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο

44

Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ (π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα)

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο Καιή πνηόηεηα ιίπνπο :  MUFA,  σ-3,  SFA,  trans

Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν) Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο (Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο

44

Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ (π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα)

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο

•Ιζρπξόο δηακεζνιαβεηήο ηεο H3C θιεγκνλήο πνπ εκπιέθεηαη ζηελ αζεξνζθιήξσζε θαη ζηε ζπζζώξεπζε ησλ αηκνπεηαιίσλ •Η βηνζύλζεζε, ν θαηαβνιηζκόο θαη ε δξάζε ηνπ επεξεάδνληαη από ηε δηαηξνθή

O O

1

(CH2)15-17CH3 O

2 3

O -O

CH3

P O

O

+N

CH3 CH3

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο

ζειήλην Nomikos T et al. Cur Nutr Food Sci 2007;3: 255-76 Tsoupras AB et al. Mediators Inflamm 2007;2007:27683 Sugatani J et al. Int Arch Allergy Immunol 2004;134:17-28.

Cao YZ et al. Antioxid Redox Signal 2001;3:1147-52.

Koussissis S, et al. Rev Fr Corp Gras 1994;41:127-132.

Karantonis HC, et al. Diabetes Res Clin Pract 2006;72:33-41.

Hartisch C et al. Planta Med 1997;63:106-10.

Yanoshita R, et al. Inflamm Res 1996;45:546-9.

Balestrieri ML et al. J Lipid Res 2003;44:380-7.

Antonopoulou S, et al. J Agric Food Chem 1996;44:3047-3051.

Panayiotou A, et al. J Agric Food Chem 2000;48:6372-9.

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο

Μείωςη ςυςςώρευςησ αιμοπεταλίων

Renaud S et al., Br HeartJ 1981, 46: 562-70.

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο Βελτίωςη ενδοθηλιακήσ λειτουργίασ

 φλεγμονωδών δεικτών (CRP, IL-6, IL-7 κ.α.)

↓μεταγευματικήσ γλυκαιμίασ

 oxLDL

 ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ (π.ρ. αλαζηνιείο παξάγνληα ελεξγνπνίεζεο αηκνπεηαιίσλ)

Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο Μεζνγεηαθή δίαηηα Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα

Ψκέγα ιηπαξά νμέα ΢νγηέιαην Καλόια, θαξύδηα

Καιακπνθέιαην ειηέιαην

(ALA)

5-10%

Φάξηα , ηρζπέιαηα 2-5%

Μειέηε

n, δηάξθεηα

Ηιηθία

Φώξα

Έλαξμε

Χάξηα

DART Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033 2 έηε

61

Μεγάιε Βξεηαλία

Μ.Γ.

2 θνξέο/ εβδ

↓ 30% ζλεζηκόηεηαο ↓ 16 % από ζηεθ. λόζν

DART II Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003

n=3.000 9 έηε

61

Μεγάιε Βξεηαλία

Μ.Γ.

2 θνξέο/ εβδ

↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά 26%

GISSI Marchioli Circulation 2002

n=11.323 3,5 έηε

59

Ιηαιία

4 κήλεο

1 g σ-3 (850–882 mg of EPA + DHA)

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο ↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν

GISSI-HF Lancet 2008

n=7.046 3,9 έηε

67

Ιηαιία

ΜΓ

1g EPA + DHA

~ ↓ 10% ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν θαη από θαξδ/θά

JELIS Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645 4,6 έηε

61

Ιαπσλία

ΜΓ

1,8 g EPA

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο

Nielsen et al.

Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.

n=300 1-2 έηε

64

Ννξβεγία

άκεζα

4g

NS

Alpha-Omega Trial

n=4.837 10 έηε

69

Οιιαλδία

4 έηε

0,4 g EPA + DHA 2 g ALA

NS ↓ 27% ζηηο γπλαίθεο κε ALA

n=3.851 1 έηνο

64

Γεξκαλία

άκεζα

1g

NS

Kromhout D et al.

NEJM 2010;

Omega Rauch et al.

Circulation, 2010

Θρζπέιαηα

Απνηέιεζκα

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα DART (Diet and Reinfraction Trial) n=2.033 άλδξεο

Καηαλάισζε ςαξηνύ 2 θνξέο /εβδ (200–400 g) ή 0,5 g σ-3 ιηπαξώλ αλ αδπλαηνύζαλ λα θαηαλαιώζνπλ ςάξη Παξαθνινύζεζε γηα 2 έηε ↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν 4 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο κειέηεο

Burr ML, et al. Lancet 1989;2:757-761.

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα DART II • N=3.000 αζζελείο κε ζηεζάγρε 2 κεξίδεο ςάξη/ εβδ ή ζπκπιήξσκα, θξνύηα ιαραληθά • Παξαθνινύζεζε γηα 9έηε • Αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ από θαξδ/θά θαηά 26% • Υσξίο νκάδα ειέγρνπ, ππνςία γηα ρακειή ζπκκόξθσζε ζηελ παξέκβαζε Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003; 57:193-200.

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα GISSI

• n=11.323 • 300 mg βηη Δ, 1 g σ-3 (850–882 mg of EPA + DHA) • Μέζα ζηνπο πξώηνπο 4 κήλεο κεηά ην έκθξαγκα • Παξαθνινύζεζε γηα 3,5 έηε Marchioli R et al.Circulation 2002; 105: 1897–903.

↓ 20%

↓ 45%

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα GISSI- HF 1 g n-3PUFA Μειέηε GISSI- HF (Heart Failure) n=7046 αζζελείο κε θαξδηαθή αλεπάξθεηα, δόζε: 1 g/d ↓ 10%

30

Lancet 2008; 372: 1223–30

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα JELIS Japan Eicosapentaenoic acid (EPA) Lipid Intervention Study

• 18.645 ππεξρνιεζηεξνιαηκηθνύο αζζελείο (70% γπλαίθεο) • 4,6 έηε παξαθνινύζεζεο • 1.800 mg/d EPA • ↓ κε ζαλαηεθόξσλ επεηζνδίσλ θαηά 19% • Αλάιπζε ππννκάδαο κε γλσζηή ζηεθ. Νόζν ↓HDL, ↑ TG ή κε δηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθόδε.

• Απνθιείζηεθαλ άηνκα κε έκθξαγκα ηνπο πξνεγνύκελνπο 6 κήλεο Yokoyama M, et al. Lancet 2007; 369: 1090–98

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα • • • •

N=300 αζζελείο κεηά από έκθξαγκα 4 g σ-3 ή θαιακπνθέιαην Παξαθνινύζεζε 12-24 κήλεο ↓ TG αιιά θακία δηαθνξά ζηα πνζνζηά εκθξαγκάησλ

Nilsen DW et al., Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα Alpha Omega Trial

• n= 4.837 αζζελείο 4 έηε κεηά από έκθξαγκα • 78% άλδξεο, κέζε ειηθία 69 εηώλ • 3,3 έηε παξαθνινύζεζεο – 400 mg EPA + DHA (460 mg EPA 380 mg DHA per day – 2 g ALA Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα Alpha Omega Trial Φακειή δόζε

Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026

Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026

Alpha Omega Trial

NS

•85% ησλ αζζελώλ ιάκβαλαλ ζηαηίλεο (vs 5% ζηε GISSI) δηαθνξά κέρξη ηνπο 30 κήλεο πνπ εμαθαλίζηεθε ζηε ζπλέρεηα

Alpha Omega Trial

Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα Omega Study

• • • • • •

σ-3: 1 g/d (460 mg ΔPA +380 mg DHA) n=3.851 (74 % άλδξεο) Έλαξμε 3-14 εκέξεο κεηά ην έκθξαγκα Παξαθνινύζεζε γηα 1 έηνο Οιηθή ζλεζηκόηεηα 3,7% Γελ βξέζεθε δηαθνξά

Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα Omega Study

Λήςε ζηαηηλώλ, αύμεζε ηεο θαηαλάισζεο ςαξηνύ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κειέηεο, ρακειή ζλεζηκόηεηα Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.

Μειέηε

n, δηάξθεηα

Ηιηθία

Φώξα

Έλαξμε

Χάξηα

DART Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033 2 έηε

61

Μεγάιε Βξεηαλία

4 κήλεο

2 θνξέο/ εβδ

↓ 30% ζλεζηκόηεηαο ↓ 16 % από ζηεθ. λόζν

DART II Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003

n=3.000 9 έηε

61

Μεγάιε Βξεηαλία

Μ.Γ.

2 θνξέο/ εβδ

↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά 26%

GISSI Marchioli Circulation 2002

n=11.323 3,5 έηε

59

Ιηαιία

4 κήλεο

1 g σ-3 (850–882 mg of EPA + DHA)

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο ↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν

GISSI-HF Lancet 2008

n=7.046 3,9 έηε

67

Ιηαιία

ΜΓ

1g EPA + DHA

~ ↓ 10% ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν θαη από θαξδ/θά

JELIS Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645 4,6 έηε

61

Ιαπσλία

ΜΓ

1,8 g EPA

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο

Nielsen et al.

Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.

n=300 1-2 έηε

64

Ννξβεγία

άκεζα

4g

NS

Alpha-Omega Trial

n=4.837 10 έηε

69

Οιιαλδία

4 έηε

0,4 g EPA + DHA 2 g ALA

NS ↓ 27% ζηηο γπλαίθεο κε ALA

n=3.851 1 έηνο

64

Γεξκαλία

άκεζα

1g

NS

Kromhout D et al.

NEJM 2010;

Omega Rauch Circulation.

2010

Θρζπέιαηα

Απνηέιεζκα

Μειέηε

n, δηάξθεηα

Ηιηθία

Φώξα

Έλαξμε

Χάξηα

DART Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033 2 έηε

61

Μεγάιε Βξεηαλία

4 κήλεο

2 θνξέο/ εβδ

↓ 30% ζλεζηκόηεηαο ↓ 16 % από ζηεθ. λόζν

DART II Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003

n=3.000 9 έηε

61

Μεγάιε Μ.Γ.

2 Βξεηαλία θνξέο/ Μηθξή ζπκκόξθσζε (;) εβδ

↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά 26%

GISSI Marchioli Circulation 2002

n=11.323 3,5 έηε

59

Ιηαιία

4 κήλεο

1 g σ-3 (850–882 mg of EPA + DHA)

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο ↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν

GISSI-HF Lancet 2008

n=7.046 3,9 έηε

67

Ιηαιία

ΜΓ

1g EPA + DHA

~ ↓ 10% ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν θαη από θαξδ/θά

JELIS Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645 100% 4,6 έηε

61

Ιαπσλία

ΜΓ

1,8 g EPA

↓ 20% ζλεζηκόηεηαο

Nielsen et al.

Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.

n=300 1-2 έηε

64

Ννξβεγία

άκεζα

4g

NS

Alpha-Omega Trial

n=4.837 10 έηε

69

Οιιαλδία

4 έηε

0,4 g EPA + DHA 2 g ALA

NS ↓ 27% ζηηο γπλαίθεο κε ALA

1g

NS

Kromhout D et al.

NEJM 2010;

23% ζηαηίλεο

Θρζπέιαηα

ζηαηίλεο ρακειή δόζε, έκθξαγκα > 6 κήλεο Μηθξό δείγκα

Απνηέιεζκα

Λήςε ζηαηηλώλ Omega Rauch Circulation.

2010

n=3.851 1 έηνο

64

Γεξκαλία

άκεζα

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα • Μεραληζκνί δξάζεο Lee et al. Q J Med 2003; 96:465–480

?

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ςάξηα ή ζπκπιεξώκαηα;

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ςάξηα; • σ-3 ιηπαξά νμέα

•Πξσηεΐλεο •Υακειά ζε θνξεζκέλα ιηπαξά •Αξγηλίλε, γινπηακίλε, ηαπξίλε •΢ειήλην , θαξδηαγγεηαθέο επηδξάζεηο

• πεξηεθηηθόηεηα ζε βαξέα κέηαιια

(θάηη πνπ δελ απνθιείεηαη θαη γηα ηα ζπκπιεξώκαηα), δηνμίλεο •΢ύζηαζε ηνπ FDA γηα απνθπγή θαηαλάισζεο ιηπαξώλ ςαξηώλ από εγθύνπο (2001)

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ςάξηα; Υπάξρεη θίλδπλνο από ηνλ πδξάξγπξν θαη ηηο δηνμίλεο ησλ ςαξηώλ ; Σν ππνινγηδόκελν όθεινο πξνο ηνλ θίλδπλν θαξθηλνγέλεζεο ππνινγίδεηαη ζε 400:1 Mozaffarian D et al. JAMA 2006, 296:1885–1899

Κάδκην

Μόιπβδνο

Υδξάξγπξνο

Όξηα

Σνινκόο: max 0,05 mg/Kg Ξηθίαο: max 0,3 mg/Kg

max 0,3 mg/Kg

Σνινκόο: max 0,5 mg/Kg Ξηθίαο: max 1 mg/Kg)

Γείγκαηα ΢νινκνύ από Φηόξδ Ννξβεγίαο αγνξαζκέλα από Καηάζηεκα Βηνινγηθώλ

<0,02

<0,2

0,029

Γείγκαηα ΢νινκνύ θαπληζηνύ Διιεληθήο Πξνειεύζεσο

<0,02

<0,2

0,054

Γείγκαηα ΢νινκνύ Ννξβεγίαο Τδαηνθαιιηέξγεηαο

<0,02

<0,2

0,026

Γείγκαηα ΢νινκνύ Κνλζέξβα

<0,02

<0,2

0,029

Γείγκαηα ΢νινκνύ θαπληζηνύ ΢θνηίαο

<0,02

<0,2

0,02

Γείγκαηα Ξηθία Μεζνγείνπ

<0,02

<0,2

0,49

Μέηξεζε κε θαζκαηνθσηόκεηξα αηνκηθήο απνξξόθεζεο

Πεγή: Διιεληθό Ιλζηηηνύην Γηαηξνθήο (www.eid.gr)

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ζπκπιεξώκαηα; Υπάξρνπλ παξελέξγεηεο από ηα ζπκπιεξώκαηα σ-3; Οη αλεπηζύκεηεο ελέξγεηεο είλαη δνζνεμαξηώκελεο. ΢ε δόζεηο ηεο ηάμεο ησλ 3 g παξαηεξνύληαη γαζηξεληεξηθά ελνριήκαηα, γεύζε ςαξηνύ, αύμεζε LDL, αύμεζε γιπθόδεο.

Breslow Am J Clin Nutr 2006; 83(suppl):1477S– 82S

Η πην πξόζθαηε κειέηε κε ζύγρξνλε επίδξαζε ησλ ζηαηηλώλ δελ έδεημε απνηέιεζκα κε δόζε ησλ 500-1000 mg. Πηζαλώο λα απαηηνύληαη κεγαιύηεξεο δόζεηο. Υπάξρεη θίλδπλνο αηκνξξαγίαο;

΢ε δόζεηο κέρξη 4 g δελ απμάλνπλ ηνλ θίλδπλν αηκνξξαγίαο Eritsland J et al. Blood Coagul Fibrinolysis 1995; 6: 17–22 Watson PD, et alAm J Cardiol 2009; 104: 1052–54

Σπκπεξάζκαηα Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλν ιίπνο Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλα θαη πςειή ζε πνιπαθόξεζηα ιηπαξά θαη δηαηηεηηθέο ίλεο Μεζνγεηαθή δίαηηα Φαίλεηαη λα έρεη επεξγεηηθή δξάζε αιιά δελ έρεη νξηζηεί ζσζηά ηηο δηάθνξεο κειέηεο

Ψκέγα -3 ιηπαξά νμέα Ελδείμεηο από παιαηόηεξεο κειέηεο γηα επεξγεηηθή δξάζε, πνπ δελ επηβεβαηώζεθαλ ζηηο πην πξόζθαηεο.

Καηεπζύλζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα Μειέηεο κε κία πην «γλήζηα» εθδνρή ηεο κεζνγεηαθήο δίαηηαο

Μειέηεο πνπ λα πεξηιακβάλνπλ κεγαιύηεξν πνζνζηό γπλαηθώλ Γηεξεύλεζε ηεο δξάζεο ηνπ α-ιηλνιεληθνύ, EPA θαη DHA μερσξηζηά Δηεξεύλεζε ηεο επίδξαζεο ηεο δίαηηαο πνπ αθνινπζνύλ ήδε νη ζπκκεηέρνληεο (background effect)

Σεκεία πνπ πξέπεη λα αμηνινγεζνύλ θαηά ηε ζπκβνπιεπηηθή αζζελώλ

«Θεραπεύοσμε αζθενείς και ότι αζθένειες» Ιπποκράηης

Επίζεκεο ζπζηάζεηο • ΑΗΑ recommendations (2011) • NICE (2007) • ΢πζηάζεηο άιισλ νξγαληζκώλ: – British Dietetic Association recommendations (2006) – National Collaborating Centre for Primary Care and Royal College of General Practitioners (2006)

ΑΗΑ Recommendations 2011 epub 3 Nov

DASH

TLC

ΑΗΑ Recommendations 2011, epub 3 Nov

1 g σ-3

30-60 min άζθεζεο 5-7 εκέξεο/εβδ

↓ βάξνπο 5-10% Γηαηξνθηθέο ζπζηάζεηο γηα ΢Γ

Smith Jr SC, et al. Circulation 2006;113:2363e72.

NICE, 2007

www.nice.org.uk

Adult Treatment Panel (ATP) III Θξεπηηθά ζπζηαηηθά

Σπληζηώκελε πξόζιεςε

Κνξεζκέλα ιηπαξά

<7% ησλ ζεξκίδσλ

Πνιπαθόξεζηα ιηπαξά

Έσο 10% ησλ ζεξκίδσλ

Μνλναθόξεζηα ιηπαξά

Έσο 20% ησλ ζεξκίδσλ

΢πλνιηθά ιηπαξά

25-35 % ησλ ζεξκίδσλ

Τδαηάλζξαθεο

50-60 % ησλ ζεξκίδσλ

Γηαηηεηηθέο ίλεο

20-30 γξ

Πξσηεΐλεο

~15 % ησλ ζεξκίδσλ

Υνιεζηεξόιε

< 200 mg/εκέξα

΢πλνιηθέο ζεξκίδεο

Δπίηεπμε θπζηνινγηθνύ βάξνπο

Φπηηθέο ζηεξόιεο /ζηαλόιεο

2 γξ

ATP4 guidelines in development (2012)

JAMA 2001; 285:2486-98

Δίαηηα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension)

Φξνύηα

Ζσηθά ιηπαξά

Λαραληθά

Κόθθηλν θξέαο

Γαιαθηνθνκηθά

γιπθά

Οιηθήο άιεζεο πξντόληα

Αιάηη θαη λάηξην

Χάξηα, πνπιεξηθά, μεξνί θαξπνί

↑ K, Ca, Mg, δηαηηεηηθέο ίλεο, PROT

↓ SFA, CHOL, Νa

Δίαηηα DASH Type of food Grains and grain products (include at least 3 whole grain foods each day)

Fruits

Servings for 1600 Kcal

6 3-4

Vegetables

4

Low fat or non fat dairy foods

2 -3

Lean meats, fish, poultry

3-6

Nuts, seeds, and legumes Fats and sweets

3 per week 2

Υακειή πεξηεθηηθόηεηα Να (1500-2400 mg)

Σηόρνο: 1500-2400 mg

Ψωκί ζίθαιεο 211 mg

Μπαγθέηα 184 mg

Φξαηδόια

Πίηα αξαβηθή/ ζνπβιάθη

175 mg

322 mg

mg Να αλά 30 g USDA Database

mg Να αλά 60 g USDA Database

Κξηηζίλη (1)

Ψωκί ηνζη

Φξπγαληέο (2)

Ψώκη burger

Νηάθνο (80 g)

20- 90 mg

100-150 mg

20-120 mg

294 mg

356 mg

Εηηθέηεο ηξνθίκωλ

Προϊόντα

Περιεκτικότητα σε Νάτριο (mg)

Μπέηθηλ πάνπληεξ (1 θ.γι.) Σάιηζα ζόγηαο (1 θ.ζ.)

400-550 800 -1000

Ζακπόλ (1 θέηα)

270

αιεύξη πνπ θνπζθώλεη κόλν ηνπ (1 θνύπα )

1500

1 cheeseburger

600-800

Σαιάηα ηνπ Καίζαξα

838

1 παθέην nachos (100 γξ)

510

1 κεζαία κεξίδα ηεγαληηέο παηάηεο

266

Τόλνο ζε λεξό (100 γξ)

377*

Ειηέο Καιακώλ (5)

300

Κνξλ θιεηθο (30 γξ)

366

Αλαψπθηηθό ηύπνπ cola (330 mL)

13

Club soda (330 mL)

71

Πνξηνθαιάδα κε αλζξαθηθό (330 mL)

40

* Η πεξηεθηηθόηεηα Να κπνξεί λα κεηωζεί κεηά από μέπιπκα θαη παξακνλή ζην λεξό

g EPA+DHA ζηα 90g Σόλνο θνλζέξβαο ζε λεξό

0,73

Σόλνο θξέζθνο

0,24-1,28

΢αξδέιεο

0,98-1,70

΢νισκόο Αηι, Ιρζπνηξνθείνπ

1,09-1,83

΢νισκόο Αηι, Διεύζεξνο

0,9-1,56

Ρέγθα Αηιαληηθνύ

1,71

Πέζηξνθα ηρζπνηξνθείνπ

0,98

Πέζηξνθα ειεύζεξε

0,84

Μπαθαιηάξνο Αηιαληηθνύ

0,24

Μπαθαιηάξνο παζηόο

0,2

Γαηόςαξν

0,2

Γιώζζα

0,42

Ελληνικά ψάρια*

g EPA+DHA στα 90g

Κνιηόο

0,47

Γόπα

0,18

Κνπηζνκνύξα

0,34

κπαξκπνύλη

0,11

κπαθαιηάξνο

0,18

Ληζξίλη

0,45

θαγθξί

1,26

ηζηπνύξα

1,92

Θαλασσινά

g EPA+DHA στα 90g Σηξείδηα 0,37-1,17 Αζηαθόο 0,07-0,41 Καβνύξη 0,35 Γαξίδεο 0,027 Μύδηα- Χηέληα 0,017-0,024

*Δεδνκέλα από Καθάην θαη ζπλ. http://nutrition.med.uoc.gr/GreekTables/Main/main.htm

Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο

• β- blockers: νδεγνύλ ζε κείσζε ηνπ κεηαβνιηθνύ ξπζκνύ εξεκίαο ~10%.

Pischon T and Sharma AM, Obes Rev. (2001),2, 275-80.

• Αιιειεπίδξαζε ζηαηηλώλ θαη απνθιεηζηώλ ηόλησλ αζβεζηίνπ κε πνιπθαηλόιεο γθξέηπθξνπη.

Mason, P. Symposium: Important drug–nutrient interactions Proc Nutr Soc (2010), 69, 1–7

Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο

• Αιιειεπίδξαζε αληηπεθηηθήο αγσγήο κε βηηακίλε Κ

The American Journal of Medicine (2010) 123, 384-392

Επραξηζηώ γηα ηελ πξνζνρή ζαο Serge Renaud Σην βηβιίν ηνπ “régime santé” (1998) “Don’t look for a pill that replaces [diet]”

L/O/G/O