VOL13_ISSUE4_OCT_DEC_2001

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, Ïêôþâñéïò - ÄåêÝìâñéïò 2001, Volume 13, Number 4, October - December 2001

Åñåõíçôéêü ¢ñèñï 186

É. Ëáæáñßäçò, Ì. ÐåôóÜëç, Ì. Ðáôñþíçò, É. ÔóïëÜêçò, Ð. Èåïäùñüðïõëïò: Ï åðéðïëáóìüò ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò êÜôù Üêñùí óôïí åíÞëéêï ðëçèõóìü ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò Áíáóêüðçóç

193

Á. ×ñéóôïöÝëç, Á. Êïñáêßäïõ, Ä. ÓôáõñáêÜêçò: ÌáèçóéáêÝò äõóêïëßåò: Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Éáôñïý Óýíôïìá ÅñåõíçôéêÜ ¢ñèñá

200

Ì. ÊáñäáñÜ, Î. ÊïíäÜêçò: ÏäéêÜ ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ Ðáôñþí êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997

204

É. Öáíäñßäçò, Ä. Äåëâåíáêéþôçò: ÐñïóÝëåõóç êáé ðñïÝëåõóç ôùí áóèåíþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ÔìÞìáôïò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò Ó÷çìáôáñßïõ êáôÜ ôçí ðåíôáåôßá 19941998 Åñùôçìáôïëüãéá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

209

Ì. Áíôùíïðïýëïõ, C. Ekdahl, Ì. ÓãÜíôæïò, Í. ÁíôùíÜêçò, ×. ËéïíÞò: ÌåôÜöñáóç êáé ðñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá åíüò óêáíäéíáâéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ ãéá ôá óõìðôþìáôá áðü ôï ìõïóêåëåôéêü óýóôçìá ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ

214

×. ËéïíÞò, Á. Ôáôóéþíç, P. Heuberger, E. van Muijden–Karssen, H. van der Schaaf, Ç. ÐáðáæÞóçò, Ã. ÄÜóêïò, É. ÌïíÝäáò, Ä. ÊïõíáëÜêçò, Å. ÔæáãêáñÜêçò, É. ÔóéëéãéÜííç, Å. Ôóéôßíç: ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: Ýíá êåßìåíï âáóéóìÝíï óôç óõíÜíôçóç åñãáóßáò ÅëëÞíùí êáé Ïëëáíäþí åñåõíçôþí êáé ãåíéêþí éáôñþí ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

222

J.K. Soler: The Family Physicians: the new Mediterranean Journal ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò

223

ÅquiP: Åõñùðáúêü âñáâåßï ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ðïéüôçôáò ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ÅðéôñïðÝò ÅËÅÃÅÉÁ

224

ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò: Åñùôçìáôïëüãéï ãéá ôç Óõíå÷éæüìåíç ÉáôñéêÞ Åêðáßäåõóç Áíáããåëßá Ìåôåêðáéäåõôéêþí ÌáèçìÜôùí êáé Óõíåäñßùí

226

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ÌáèÞìáôá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôï Ã.Ð.Í. "Ã. ÐáðáíéêïëÜïõ" Èåóóáëïíßêçò

229

28Ï ÅôÞóéï ÐáíåëëÞíéï Éáôñéêü ÓõíÝäñéï, ÁèÞíá, 21-25 ÌáÀïõ 2002

ÅÍÔÕÐÏ ÊËÅÉÓÔÏ ÁÑÉÈ. ÁÄÅÉÁÓ 451/91 ÊÄÁ ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁÈÇÍÁ

ISSN 1105-7432

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care

ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Ì. ×ïõñìïýæç 28 Ê. Ôïýìðá 544 53 Èåóóáëïíßêç Ôçë. (031) 910342

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á Êþóôáò ÌùñáÀôçò Áíôéðñüåäñïò  Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò ÌÝëç ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÓôÜèçò Óêëçñüò ÌÜñéïò ×áôæçáñóÝíçò

Executive Board of the Greek Association of General Practitioner President Bodosakis-Prodromos Merkouris

ISSN 1105-7432

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Editor-in-Chief

×ñÞóôïò ËéïíÞò Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï Ôçë. +30 810 39 46 21 Fax. +30 810 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

Christos Lionis Assistant Professor Faculty of Medicine University of Crete P.O, Box 1393, Heraklion Tel. +30 810 39 46 21 Fax. +30 810 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

ÁíáðëçñùôÞò Ä/íôÞò Óýíôáîçò

Associate Editor

Íßêïò ÁíôùíÜêçò E-mail: antonakisnikos@yahoo.gr

Nick Antonakis E-mail: antonakisnikos@yahoo.gr

Åðßêïõñïé Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Assistant Editors

ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò E-mail: ethireos@hol.gr Êïñíçëßá ÌáêñÞ ¢íôá ÌáñêÜêç

Eleftherios Thireos E-mail: ethireos@hol.gr Kornilia Makri Anda Markaki

ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Editorial Board

×áñßêëåéá Áíäñïõôóïðïýëïõ ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÂáããÝëçò Äñüóïò ÄçìÞôñçò ¸ëëçíáò ÓôÝëéïò ÅõáããÝëïõ ÃéÜííçò ÌïíÝäáò ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÓôÜèçò Óêëçñüò ¸öç Öñáãêïýëç

Xariklia Androutsopoulou Stella Argyriadou Vaggelis Drosos Dimitris Hellinas Stelios Euaggelou Ioannis Monedas Pigi Perdikaki Stathis Skliros Efi Fragouli

ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò

Corresponding Editors

Êýðñïò ¸ëåíá ÅõáããåëÜêç Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ Áëâáíßá Llukan Rrumbullaku

Cyprus Elena Euaggelaki Theodora Zaxariadou Albania Llukan Rrumbullaku

ÓõìâïõëåõôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Advisory Board

Ð. ÂÜñäáò,

P. Vardas,

Vice-President A Kostas Moraitis

ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Professor of University of Crete

É. Âëá÷ïíéêïëÞò,

J. Vlachonikolis,

Vice-President B Antonis Karotsis

Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÂéïóôáôéóôéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Assistant Professor of University of Crete

General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Members Marios Chatziarsenis Pigi Perdikaki Stathis Skliros Ãñáììáôåßá Óýíôáîçò: Áíáóôáóßá Ñùìáíßäïõ Ôçë.: (08310) 394615, (08310) 25833 e-mail: primcare@fammed.med.uoc.gr Åêôýðùóç: ÔÅ×ÍÏÃÑÁÌÌÁ Ì. ÁõãÝñç 12, 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 010.60.00.643, Fax: 010.6002295 E-mail: techn@hol.gr

Ä. ÃëÜñïò,

D. Glaros,

ÊáèçãçôÞò ÉáôñéêÞò ÖõóéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí

Professor of University of Ioannina

Á. Êñáíßäçò ,

A. Cranidis ,

ÊáèçãçôÞò Ïõñïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Professor of University of Crete

É. Êõñéüðïõëïò,

J. Kyriopoulos,

ÊáèçãçôÞò ÅèíéêÞò Ó÷ïëÞò Äçìüóéáò Õãåßáò

Professor of National School of Public Health

Â. ÌáõñÝáò,

V. Mavreas,

ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí

Professor of University of Ioannina

Í. ÓéáöÜêáò,

N. Siafakas,

ÊáèçãçôÞò Ðíåõìïíïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Professor of University of Crete

Ó. ÓìðõñÜêéò,

S. Smpyrakis,

ÊáèçãçôÞò ÐáéäéáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Professor of University of Crete

Ë. ÓðÜñïò,

L. Sparos,

ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

Á. ÖéëáëÞèçò,

A. Philalithis,

Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Ã. ×ñéóôïäïýëïõ,

G. Christodoulou,

ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, Ïêôþâñéïò - ÄåêÝìâñéïò 2001, Volume 13, Number 4, October - December 2001

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Åñåõíçôéêü ¢ñèñï Ëáæáñßäçò, Ì. ÐåôóÜëç, Ì. Ðáôñþíçò, É. ÔóïëÜêçò, Ð. Èåïäùñüðïõëïò: Ï åðéðïëáóìüò ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò êÜôù Üêñùí óôïí åíÞëéêï ðëçèõóìü ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò .............................. 186 Áíáóêüðçóç Á. ×ñéóôïöÝëç, Á. Êïñáêßäïõ, Ä. ÓôáõñáêÜêçò: ÌáèçóéáêÝò äõóêïëßåò: Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Éáôñïý .... 193 Óýíôïìá ÅñåõíçôéêÜ ¢ñèñá Ì. ÊáñäáñÜ, Î. ÊïíäÜêçò: ÏäéêÜ ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ Ðáôñþí êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997 ... 200 É. Öáíäñßäçò, Ä. Äåëâåíáêéþôçò: ÐñïóÝëåõóç êáé ðñïÝëåõóç ôùí áóèåíþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ÔìÞìáôïò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò Ó÷çìáôáñßïõ êáôÜ ôçí ðåíôáåôßá 1994-1998 ............................................................................................................. 204 Åñùôçìáôïëüãéá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò Ì. Áíôùíïðïýëïõ, C. Ekdahl, Ì. ÓãÜíôæïò, Í. ÁíôùíÜêçò, ×. ËéïíÞò: ÌåôÜöñáóç êáé ðñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá åíüò óêáíäéíáâéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ ãéá ôá óõìðôþìáôá áðü ôï ìõïóêåëåôéêü óýóôçìá ........ 209 ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ×. ËéïíÞò, Á. Ôáôóéþíç, P. Heuberger, E. van Muijden–Karssen, H. van der Schaaf, Ç. ÐáðáæÞóçò, Ã. ÄÜóêïò, É. ÌïíÝäáò, Ä. ÊïõíáëÜêçò, Å. ÔæáãêáñÜêçò, É. ÔóéëéãéÜííç, Å. Ôóéôßíç: ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: Ýíá êåßìåíï âáóéóìÝíï óôç óõíÜíôçóç åñãáóßáò ÅëëÞíùí êáé Ïëëáíäþí åñåõíçôþí êáé ãåíéêþí éáôñþí .......................................................................................................................................................................................................................................... 214 ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç J.K. Soler: The Family Physicians: the new Mediterranean Journal ..................................................................................................... 222 ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ÅQuiP: Åõñùðáúêü âñáâåßï ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ðïéüôçôáò ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ............................ 223 ÅðéôñïðÝò ÅËÅÃÅÉÁ ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò: Åñùôçìáôïëüãéï ãéá ôç Óõíå÷éæüìåíç ÉáôñéêÞ Åêðáßäåõóç ........................................................................ 224 Áíáããåëßá Ìåôåêðáéäåõôéêþí ÌáèçìÜôùí êáé Óõíåäñßùí ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ÌáèÞìáôá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôï Ã.Ð.Í. "Ã. ÐáðáíéêïëÜïõ" Èåóóáëïíßêçò .......................................................... 226 28Ï ÅôÞóéï ÐáíåëëÞíéï Éáôñéêü ÓõíÝäñéï, ÁèÞíá, 21-25 ÌáÀïõ 2002 ...................................................................................................... 229

CONTENTS Original Paper I. Lazaridis, M. Petsalis, M. Patronis, I. Tsolakis, P. Theodoropoulos: Prevalence of chronic arterial occlusive disease of the lower limps in the adult population of the Chalandritsa Health Centre ................................................ 186 Review A. Christofeli, E. Korakidou, D. Stavrakakis: Learning Disabilities: The role of the General Practitioner .................................. 193 Short Communications M. Kardara, X. Kondakis: The road traffic accidents in the broader area of Patras, 1995-1997 ................................................. 200 J. Fandridis1, D. Delvenakiotis: Presentation and origin of the dental patients of the Shimatari Health Center in the period 1994-1998 ..................................................................................................................................................................................................... 204 Self-Rated Questionnaire in Primary Health Care M. Antonopoulou, C. Ekdahl, M. Sgantzos, N. Antonakis, Ch. Lionis: Translation and cultural adaptation into Greek of a Scandinavian questionnaire appropriate for musculoskeletal symptoms ......................................... 209 Guidelines in General Practice C. Lionis, A. Tatsioni, P. Heuberger, E. van Muijden-Karssen, H. van der Schaaf, I. Papazisis, G. Daskos, I. Monedas, D. Kounalakis, E. Tzagkarakis, I. Tsiligianni, E. Tsitini: Guidelines in primary health care: a text based on the working meeting between Greek and Dutch researches and general practitioners ................................ 214 Letters to the Editor J.K. Soler: "The Family Physician": the new Mediterranean Journal ............................................................................................................. 222 European Networks in General Practice ÅquiP: Announcement of an European Award in General Practice .............................................................................................................. 223 Committees of ELEGEIA Educational Committee: A questionnaire about Continued Medical Education ...................................................................................... 224 Courses and Congresses' Announcement Cources at the "G. Papanikolaou" Hospital of Thessaloniki ............................................................................................................................. 226 28th Annual Hellenic Medical Congress, Athens, May 21-25, 2002 ............................................................................................................. 229

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

EÑÅÕÍÇÔÉÊÏ ÁÑÈÑÏ ORIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 186-192, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 186-192, 2001

Ï åðéðïëáóìüò ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò êÜôù Üêñùí óôïí åíÞëéêï ðëçèõóìü ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò É. Ëáæáñßäçò, Ì. ÐåôóÜëç, Ì. Ðáôñþíçò, É. ÔóïëÜêçò*, Ð. Èåïäùñüðïõëïò Ðåñßëçøç Ï åðéðïëáóìüò ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò êÜôù Üêñùí ìåëåôÞèçêå óå 235 áóèåíåßò (127 Üíäñåò êáé 108 ãõíáßêåò) ðïõ åðéóêÝöèçêáí ôï ÊÝíôñï Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò. Óôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò Ýãéíå êëéíéêüò êáé õðåñç÷ïãñáöéêüò Ýëåã÷ïò áñôçñéþí êÜôù Üêñùí, ìÝôñçóç óùìáôïìåôñéêþí êáé áñôçñéáêÞò ðßåóçò êáé ëéðéäßùí ïñïý. 34 áóèåíåßò ôáîéíïìÞèçêáí êáôÜ óôÜäéï Fontaine I êáé 11 êáôÜ Fontaine II. Ðåñßðïõ ïé ìéóïß áóèåíåßò áðü áõôïýò ðïõ ôáîéíïìÞèçêáí êáôÜ Fontaine I åß÷áí õðÝñôáóç êáé ç ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôïõò (18/34) õðåñëéðéäáéìßá. Ç ÷ñüíéá áñôçñéïðÜèåéá ôùí êÜôù Üêñùí öÜíçêå íá åßíáé óõ÷íÞ óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò.

Prevalence of chronic arterial occlusive disease of the lower limbs in the adult population of the Chalandritsa Health Centre I. Lazaridis, M. Petsali, M. Patronis, I. Tsolakis, P. Theodoropoulos.

Summary We studied a sample of the adult population in the area of Chalandritsa Health Centre in order to evaluate the prevalence of arterial occlusive disease (AODLL) of the lower limbs diagnosed by history, associated risk factors, physical examination, Doppler Ultrasound, ankle/brachial index and Duplex scan. Although this is a pilot study it seems safe to conclude that early diagnosis of AODLL is possible in the primary care setting, by using a combination of the above noninvasive methods. Correct management of these patients with an aggressive approach to the modification of atherosclerotic risk factors may improve quality of life and survival.

Key words: arterial occlusive disease, risk factors, primary health care, intermittent claudication

ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò, *Áããåéï÷åéñïõñãéêü ÔìÞìá Ð.Ð.Ã.Í. Ðáôñþí

186

Ç ×ñüíéá ÁðïöñáêôéêÞ ÁñôçñéïðÜèåéá (×ÁÁ) åßíáé íüóïò ðïõ ðñïóâÜëëåé üëá ôá áããåßá, áëëÜ åíôïðßæåôáé óõ÷íüôåñá óôá êÜôù Üêñá. Ç Ýãêáéñç áíáêÜëõøÞ ôçò áðïôåëåß âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôçí ðñïöýëáîç ôùí áóèåíþí. Óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò áéôßá ôçò áðüöñáîçò åßíáé ïé áèçñùìáôéêÝò ðëÜêåò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé óôá ôïé÷þìáôá ôùí áããåßùí ëüãù çëéêßáò, óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç, ðá÷õóáñêßáò, õðåñëéðéäáéìßáò êáèþò êáé õðÝñôáóçò1. ¢ëëïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò åßíáé ç áñôçñéïóêëÞñõíóç, ôï êÜðíéóìá, ïé áããåéßôéäåò, ç õðåñïõñé÷áéìßá êáé ç áýîçóç ôçò ãëïéüôçôáò ôïõ áßìáôïò.2 ¼ðïéá êáé áí åßíáé ç áéôéïëïãßá ôçò üìùò, ôá áðïôåëÝóìáôá óôçí åðéâßùóç ôïõ Üêñïõ êáé êáôÜ óõíÝðåéá óôçí ðïéüôçôá æùÞò ôïõ áóèåíïýò åßíáé êáôáóôñåðôéêÜ.3 Ïé åðéðôþóåéò ôçò ×ÁÁ óôá êÜôù Üêñá ïöåßëïíôáé óå áíåðáñêÞ åöïäéáóìü èñåËÝîåéò êëåéäéÜ: ÁðïöñáêôéêÞ áñôçñéïðÜèåéá, ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç, äéáëåßðïõóá ÷ùëüôçôá ÕðïâïâëÞèçêå: 18 Íïåìâñßïõ 1999 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 7 Áõãïýóôïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïäßåõóç: 15 Íïåìâñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ëáæáñßäçò É., ÄÜìùíïò 14, Ô.Ê. 26224, ÐÜôñá, Ôçë. 0610323757, e-mail: jolaz67@haloo.com

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ðôéêþí óõóôáôéêþí, ôçò ðåñéï÷Þò ðïõ áñäåýåôáé áðü ôç íïóïýóá áñôçñßá. Åêäçëþíïíôáé äå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå äéáëåßðïõóá ÷ùëüôçôá, äçëáäÞ óõóöéêôéêü ðüíï êáôÜ ôçí Üóêçóç êáé Üëãïò áíÜðáõóçò. Óå óïâáñüôåñåò óôåíþóåéò ðáñáôçñïýìå éó÷áéìéêÜ Ýëêç (êõñßùò ìåôáôñáõìáôéêÜ) óôïí Üêñï ðüäá Þ êáé ãÜããñáéíá. ÂÝâáéá ôá óõìðôþìáôá ôçò ×ÁÁ åßíáé áíÜëïãá ôïõ âáèìïý êáé ôçò Ýêôáóçò ôçò óôÝíùóçò, áëëÜ êáé ôçò ðáñïõóßáò Þ ü÷é ðáñÜðëåõñçò êõêëïöïñßáò. Óêïðüò ôçò åñãáóßáò áõôÞò åßíáé, ï ðñïóäéïñéóìüò ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò ×ÁÁ êÜôù Üêñùí âÜóåé éóôïñéêïý, êëéíéêÞò åîÝôáóçò, åîÝôáóçò Doppler êáé Duplex scan üðïõ ÷ñåéÜóôçêå. ÁõôÜ åßíáé ôá ðñþéìá áðïôåëÝóìáôá ìéáò ðñïïðôéêÞò ìåëÝôçò õðü åîÝëéîç, ðïõ áöïñÜ óôïí ðëçèõóìü ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò (ÊÕ×). Ç áíáêÜëõøç ôçò íüóïõ óå ðñþéìï óôÜäéï êáé ç Ýãêáéñç Ýíáñîç èåñáðåßáò, ìðïñåß íá åðéâñáäýíåé êáé ßóùò íá áðïôñÝøåé ôéò êáôáóôñïöéêÝò óõíÝðåéåò ôçò ×ÁÁ óôá êÜôù Üêñá4 êáé óôá ðëáßóéá ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò.

Áóèåíåßò êáé ìÝèïäïò ÅîåôÜóôçêå äåßãìá åíçëßêïõ ðëçèõóìïý ôçò ïñåéíÞò êáé çìéïñåéíÞò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÕ× (äåí óõìðåñéåëÞöèçóáí ïé áóèåíåßò ôçò ðåäéíÞò ðåñéï÷Þò), ìå ðëçèõóìü ðïõ îåðåñíÜ ôïõò 12.000 êáôïßêïõò. Ç ðåñéï÷Þ ðåñéëáìâÜíåé ÄçìïôéêÜ Äéáìåñßóìáôá óå áðüóôáóç áðü 4 Ýùò êáé 35 ÷éëéüìåôñá áðü ôçí ðüëç ôçò ÐÜôñáò, óôï Íïìü Á÷áÀáò. Ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí êáôïßêùí êáèþò êáé ïé äéáôñïöéêÝò ôïõò óõíÞèåéåò äåí äéáöÝñïõí óçìáíôéêÜ áðü áõôÝò ôùí áóôþí. Áíôßèåôá ïé óõíèÞêåò õãéåéíÞò åßíáé áñêåôÜ êáêÝò. Ôï ÊÕ× óôá äÝêá ÷ñüíéá ëåéôïõñãßáò ôïõ, Ý÷åé áñ÷åßï 2000 éóôïñéêþí ÷ñïíßùò ðáó÷üíôùí áóèåíþí, ìå ìÝóï üñï ðáñáêïëïýèçóçò êÜèå áóèåíïýò 4±2 Ýôç. ÓõíïëéêÜ åîåôÜóèçêáí 235 áóèåíåßò, óå äéÜóôçìá 18 ìçíþí. ÓõãêåêñéìÝíá åîåôÜóèçêáí áóèåíåßò, ðïõ ðñïóÝñ÷ïíôáí êáèçìåñéíÜ óôá ôáêôéêÜ éáôñåßá ôïõ ÊÕ× ãéá äéáöüñïõò ëüãïõò êáé äéÝèåôáí öÜêåëï éóôïñéêïý ôïõëÜ÷éóôïí åíüò Ýôïõò, Ýôóé þóôå íá åßíáé ãíùóôïß ìå óáöÞíåéá ïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, áëëÜ êáé ç ðïñåßá íüóïõ ôïõò. Áðü áõôïýò 127 Þôáí Üíäñåò êáé 108 ãõíáßêåò ìå ìÝóï üñï çëéêßáò 70,3 Ýôç ãéá ôïõò Üíäñåò êáé

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

70,8 Ýôç ãéá ôéò ãõíáßêåò. Óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò óõìðëçñþèçêå ôï Þäç õðÜñ÷ïí éóôïñéêü üóïí áöïñÜ óôá óõìðôþìáôá ôçò ×ÁÁ êÜôù Üêñùí. Åéäéêüôåñá ñùôÞèçêáí ãéá óõóöéêôéêü Üëãïò êáôÜ ôç âÜäéóç, óçìåéþèçêå ç åíôüðéóÞ ôïõ óôç ãáóôñïêíçìßá, ôï ìçñü Þ ôïõò ãëïõôïýò, áëëÜ êáé ç áðüóôáóç åìöÜíéóÞò ôïõ. ÑùôÞèçêáí ãéá Üëãïò áíÜðáõóçò óôéò ðôÝñíåò êáé ôá äÜêôõëá ôùí êÜôù Üêñùí êáé ãéá åíäå÷üìåíç áíáêïýöéóÞ ôïõ ìå ôï êñÝìáóìÜ ôïõò áðü ôï êñåâÜôé. ÊáôÜ ôçí êëéíéêÞ åîÝôáóç Ýãéíå øçëÜöçóç ðåñéöåñéêþí áñôçñéþí, áêñüáóç êïéëßáò, êáñùôßäùí êáé ìçñéáßùí áñôçñéþí ãéá ôçí áíåýñåóç öõóçìÜôùí. ÅêôéìÞèçêáí ïé äéáôáñá÷Ýò èåñìïêñáóßáò, ïé áëëáãÝò ôçò ÷ñïéÜò ôïõ äÝñìáôïò (ù÷ñüôçôá, õðåñáéìßá, êõÜíùóç) êáé ïé ôñïöéêÝò äéáôáñá÷Ýò (ðåðá÷õóìÝíïé üíõ÷åò, áôñïößá äÝñìáôïò êáé ôñé÷þí). Áêïëïýèçóå õðåñç÷ïãñáöéêüò Ýëåã÷ïò ôùí áñôçñéþí ôùí êÜôù Üêñùí ìå ôç óõóêåõÞ Mini Doppler – ES – 100X (ÊåöáëÞ 8ÌÇÆ)5 êáé ôç âïÞèåéá åéäéêÞò ãÝëçò åðáöÞò ãéá õðåñÞ÷ïõò. Ï áóèåíÞò îáðëþèçêå ïñéæüíôéá óå êëßíç. ÌåôÜ áðü 5-10 ëåðôÜ ãéá ôçí øõ÷éêÞ êáé óùìáôéêÞ çñåìßá ôïõ áóèåíïýò êáé óõíåðþò ôç óôáèåñïðïßçóç ôçò áñôçñéáêÞò ðßåóçò, åöáñìüóèçêå ç ìáíóÝôá ôïõ ðéåóüìåôñïõ ðÜíù áðü ôá óöõñÜ. Ìå ôçí êåöáëÞ ôïõ Doppler óå ãùíßá ðåñßðïõ 45 ìïéñþí, áíáæçôÞèçêå ç ñá÷éáßá ôïõ ðïäüò óôçí áíáôïìéêÞ ðåñéï÷Þ ôçò êáé åéäéêüôåñá óôï óçìåßï üðïõ øçëáöÞèçêå. Áöïý âñÝèçêå ôï êáèáñüôåñï ç÷çôéêü óÞìá ñïÞò. Óôç óõíÝ÷åéá, åëáôôùíüôáí óôáäéáêÜ ç ðßåóç Ýùò üôïõ ç áðïóõìðßåóç åðÝôñåøå ôï ðñþôï óÞìá Doppler ðïõ óçìåéþèçêå ùò ç óõóôïëéêÞ áñôçñéáêÞ ðßåóç ôçò áñôçñßáò. Ç äéáäéêáóßá áêïëïõèÞèçêå êáé ãéá ôçí ïðßóèéá êíçìéáßá, êáèþò êáé ãéá ôï Üëëï Üêñï. Óå ðåñßðôùóç ðïõ êáìéÜ áðü ôéò äõï áñôçñßåò äåí âñÝèçêå, Ýãéíå ðñïóðÜèåéá íá ìåôñçèåß ç ðßåóç óôçí ðåñïíéáßá áñôçñßá. Óçìåéþèçêáí ôõ÷üí öõóÞìáôá Þ Üëëåò äéáôáñá÷Ýò ñïÞò üðïõ áíåõñÝèçêáí6. Õðü êáíïíéêÝò óõíèÞêåò, ç óõóôïëéêÞ ðßåóç óôï ýøïò ôùí óöõñþí óå çñåìßá åßíáé ßóç Þ ëßãï ìåãáëýôåñç áðü ôçí ðßåóç óôïí âñá÷ßïíá. Áíôßèåôá, ç ðßåóç óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ñá÷éáßáò ôïõ ðïäüò âñÝèçêå ëßãï ÷áìçëüôåñç áðü áõôÞ óôçí ïðßóèéá êíçìéáßá áñôçñßá. Ç óõóôïëéêÞ ðßåóç ðïõ áíåõñßóêåôáé ìå áõôü ôïí ôñüðï äåß÷íåé ôçí Ýêôáóç ôçò áéìïäõíáìéêÜ óçìáíôéêÞò áðïöñáêôéêÞò íüóïõ êáé ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôç âéùóéìüôçôá ôïõ Üêñïõ7,8. Áí ç ðßåóç åßíáé êÜôù áðü 40 mmHg 187

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

õðïäçëþíåôáé ìåãÜëïõ âáèìïý éó÷áéìßá êáé ï êßíäõíïò ãéá ôçí áðþëåéá ôïõ Üêñïõ åßíáé ïîýò9. ÓõóôïëéêÞ ðßåóç óôçí ðåñéï÷Þ ôùí óöõñþí 2030mmHg õðïäçëþíåé Üìåóï êßíäõíï ãÜããñáéíáò. Ðáñ’ üëá áõôÜ ç ðßåóç áõôÞ áí êáé åíäåéêôéêÞ, äåí åßíáé áîéüðéóôç, êáèþò ðáñïõóéÜæåé äéáêõìÜíóåéò áíÜëïãá ìå ôç óõóôïëéêÞ ðßåóç ôïõ âñá÷ßïíá6. Ï äåßêôçò ðéÝóåùò ÄÐ10 êÜôù Üêñùí Þ äåßêôçò Õáï11 (öõóéïëïãéêÞ ôéìÞ > 1), õðïëïãßæåôáé áðü ôï ëüãï óõóôïëéêÞò áñôçñéáêÞò ðßåóçò óöõñþí (ÁÐóö) ðñïò ôç óõóôïëéêÞ áñôçñéáêÞ ðßåóç âñá÷ßïíá (ÁÐâñ) êáé ôïí ôýðï ÄÐ = ÁÐóö/ ÁÐâñ. Ï äåßêôçò äéïñèþíåé ôçí ðßåóç óöõñþí ãéá ôõ÷üí äéáêõìÜíóåéò ôçò ðßåóçò âñá÷ßïíá5. ÅðéðëÝïí Ý÷åé âñåèåß áîéüðéóôïò üóïí áöïñÜ óôïõò äéáöïñåôéêïýò åîåôáóôÝò, áëëÜ êáé óôïí ßäéï åîåôáóôÞ óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò óôéãìÝò12. ¸÷åé åõáéóèçóßá 100% êáé áêñßâåéá 92,5% 13 êáé Ý÷åé óçìáíôéêÝò áíôéóôïé÷ßåò ìå ôá åõñÞìáôá áããåéïãñáößáò14. Áò óçìåéùèåß üôé äéáöïñÜ áñôçñéáêÞò ðßåóçò ìåôáîý âñá÷ßïíá êáé óöõñþí ìåãáëýôåñç Þ ßóç ìå 20mmHg Ý÷åé ìåãÜëç äéáãíùóôéêÞ áêñßâåéá üóïí áöïñÜ óôçí áíáãíþñéóç áñôçñéáêÞò áíåðÜñêåéáò êÜôù Üêñùí9. ¸ôóé, ìåôñÞèçêå ç áñôçñéáêÞ ðßåóç ôïõ âñá÷ßïíá êáé óôá äýï Üêñá êáé õðïëïãßóôçêå ï äåßêôçò ðßåóçò ãéá ôçí êÜèå áñôçñßá ÷ùñéóôÜ, óýìöùíá ìå ôïí ôýðï. Óå üóïõò áóèåíåßò âñÝèçêå ðáèïëïãéêüò äåßêôçò ðßåóçò, äçëáäÞ < 0,9 Ýãéíå Duplex scan óå éäéùôéêü åñãáóôÞñéï ãéá åðáëÞèåõóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí. Ìå ôç ìÝôñçóç ôùí ðåñéöåñéêþí ðéÝóåùí åßíáé åöéêôÞ ç äéÜêñéóç ôùí óôáäßùí ôçò ×ÁÁ ôùí êÜôù Üêñùí. Ðçëßêï áðü 0,75 Ýùò 0,9 õðïäçëþíåé áðïöñáêôéêÞ íüóï åëáöñéÜò ìïñöÞò, áðü 0,75 Ýùò 0,5 õðïäçëþíåé ìåôñßïõ âáèìïý éó÷áéìßá êáé ìéêñüôåñï ôïõ 0,5 åíÝ÷åé êßíäõíï ãÜããñáéíáò15. Äåí ðáñåëÞöèç ç åêôßìçóç ôùí ðåñéðôþóåùí äéáâçôéêÞò áããåéïðÜèåéáò üðïõ ìåôñÞèçêáí ðéÝóåéò êÜôù Üêñùí ðÜíù áðü 230 mmHg. ÐéÝóåéò ôÝôïéïõ ýøïõò õðïäçëþíïõí óêëÞñõíóç ôùí áããåßùí êáé äåí åðéôñÝðïõí óùóôÞ ìÝôñçóç ôùí äåéêôþí êáé Ýôóé äåí óõìðåñéåëÞöèçóáí óôç ìåëÝôç. Óôçí ðñïóðÜèåéá ðñïóäéïñéóìïý ôùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ ôçò íüóïõ, ðñáãìáôïðïéÞèçêå áéìáôïëïãéêüò Ýëåã÷ïò üëùí ôùí áóèåíþí, ãéá óÜê÷áñï íçóôåßáò, ïëéêÞ êáé HDL ÷ïëçóôåñüëç, ôñéãëõêåñßäéá, ïõñéêü ïîý, áëëÜ êáé ãåíéêÞ áßìáôïò, óôï ìéêñïâéïëïãéêü åñãáóôÞñéï ôïõ Ãåíéêïý Êñáôéêïý Íïóïêïìåßïõ Ðáôñþí «Ï ¢ãéïò Áí188

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

äñÝáò». Õðïëïãßóèçêå ï Áèçñùìáôéêüò äåßêôçò (ÁÈÄ) áðü ôïí ôýðï ïëéêÞ ÷ïëçóôåñüëç ðñïò HDL ÷ïëçóôåñüëç (öõóéïëïãéêÞ ôéìÞ < 5) êáé ï äåßêôçò ìÜæáò óþìáôïò (ÄÌÓ, öõóéïëïãéêÞ ôéìÞ < 22,5 Kg/m2 ãéá ôéò ãõíáßêåò, < 25 Kg/m2 ãéá ôïõò Üíäñåò). Ðá÷ýóáñêïé èåùñÞèçêáí üóïé åß÷áí ÄÌÓ > 30,50 Kg/m2. ÔÝëïò, ìåôñÞèçêáí ïé ðåñßìåôñïé ìÝóçò êáé éó÷ßùí. Ðá÷ýóáñêïé áóèåíåßò ìå õøçëü ðçëßêï ìÝóçò-éó÷ßùí (> 1 ãéá ôïõò Üíäñåò êáé > 0,8 ãéá ôéò ãõíáßêåò) Ý÷ïõí óçìáíôéêÜ áõîçìÝíï êßíäõíï áíÜðôõîçò áèçñùìáôéêÞò íüóïõ óå ó÷Ýóç ìå áõôïýò ðïõ Ý÷ïõí ìéêñüôåñï ðçëßêï16. Óôïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ åëÞöèçóáí ôï éóôïñéêü óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç õðü áãùãÞ (áðü ôïõ óôüìáôïò áíôéäéáâçôéêÜ Þ éíóïõëßíç) êáé ç ñýèìéóÞ ôïõ, ôï éóôïñéêü õðÝñôáóçò êáèþò êáé ôï êÜðíéóìá. ¼óïí áöïñÜ óôéò êáðíéóôéêÝò óõíÞèåéåò, åîåôÜóèçêå ç çìåñÞóéá ÷ñÞóç êáé ç äéá÷ñïíéêÞ êáôáíÜëùóç17. Äõóëéðéäáéìéêïß ÷áñáêôçñßóèçêáí åêåßíïé ðïõ åß÷áí ÷ïëçóôåñßíç ðÜíù áðü 220 mg/dl Þ/êáé ôñéãëõêåñßäéá ðÜíù áðü 150 mg/dl Þ ôÝëïò ÁÈÄ ðÜíù áðü 0,5. Óå áõôïýò äåí õðÞñ÷áí Üôïìá ìå èõñåïåéäïðÜèåéá, çðáôéêÞ Þ íåöñéêÞ íüóï. ÅêôéìÞèçêå åðßóçò ç ýðáñîç áñôçñéáêÞò íüóïõ óå Üëëá áããåßá ìÝóù ôïõ éóôïñéêïý åìöñÜãìáôïò ìõïêáñäßïõ18, óôçèÜã÷çò êáé áããåéáêïý åãêåöáëéêïý åðåéóïäßïõ. Ïé áóèåíåßò óôáäéïðïéÞèçêáí óå êëéíéêÜ óôÜäéá êáôÜ Fontaine âÜóåé ôùí óõìðôùìÜôùí ôïõò êáé ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ ðáñáêëéíéêïý åëÝã÷ïõ. ÊáôÜ Fontaine 0, óôáäéïðïéÞèçêáí üóïé äåí áíÝöåñáí óõìðôùìáôïëïãßá áðïöñáêôéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò êÜôù Üêñùí ïýôå ðáñïõóßáæáí áëëáãÝò óôéò áñôçñßåò. ÊáôÜ Fontaine I, üóïé äåí áíÝöåñáí ôç ó÷åôéêÞ óõìðôùìáôïëïãßá ðáñüôé åß÷áí äåßêôç ðéÝóåùò < 0,9 êáé åðéâåâáßùóç áðüöñáîçò ìå Duplex. ÊáôÜ Fontaine ÉÉ, üóïé ðáñïõóßáæáí äéáëåßðïõóá ÷ùëüôçôá êáé ðåñáéôÝñù ùò ÉÉá üóïé ôçí ðáñïõóßáæáí óå ðåñéóóüôåñï áðü 200 ìÝôñá êáé ÉÉâ, ëéãüôåñï áðü 200 ìÝôñá. ÊáôÜ Fontaine ÉÉÉ, üóïé áíÝöåñáí Üëãïò áíÜðáõóçò êáé ôÝëïò êáôÜ Fontaine IV üóïé åß÷áí ãÜããñáéíá.

ÁðïôåëÝóìáôá ÊáôáíåìÞèçêáí êáôÜ Fontaine 190 áóèåíåßò óôáäßïõ 0, 34 óôáäßïõ É êáé 11 óôáäßïõ ÉÉ,

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

åíþ äåí õðÞñîáí áóèåíåßò óôáäßïõ ÉÉÉ êáé IV (Ðßíáêáò 1). ÌåôñÞèçêå ï áñéèìüò ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ áíÜ óôÜäéï, üðïõ âñÝèçêáí ðåñéóóüôåñïé ðáñÜãïíôåò óôá ìåãáëýôåñá óôÜäéá. ÊáôáãñÜöçêå ï ìÝóïò üñïò çëéêßáò (Ì.Ï.Ç.) üðïõ äåí ðáñáôçñåßôáé áîéüëïãç óôáôéóôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý áíäñþí êáé ãõíáéêþí, êáèþò êáé óôáäßùí. Ïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ óôçí åìöÜíéóç ôçò ×ÁÁ áíÜ óôÜäéï êáé öýëï ðáñïõóéÜæåôáé óôïí ðßíáêáò 2. ÂñÝèçêå ç õðåñëéðéäáéìßá óáí ðéï óõ÷íüò ðáñÜãïíôáò óôïõò Üíäñåò óå ó÷Ýóç ìå ôéò ãõíáßêåò ìå ðïóïóôü (åðß ôïõ óõíüëïõ ôùí áóèåíþí) 70,9% ãéá ôïõò Üíäñåò, Ýíáíôé 45,4% ãéá ôéò ãõíáßêåò, åíþ óôï óôÜäéï É ðïõ åêäçëþíåôáé ç óõìðôùìáôïëïãßá ôçò áðïöñáêôéêÞò íüóïõ, 14,2% êáé 9,3% êáé ãõíáßêåò áíôßóôïé÷á. Óôï óôÜäéï ÉÉ, ðáñüëï ðïõ ï áñéèìüò ôùí áóèåíþí åßíáé óôáôéóôéêÜ ìéêñüò, åíôïýôïéò öáßíåôáé êé åêåß ç õðåñï÷Þ ôùí áíäñþí óå ó÷Ýóç ìå ôéò ãõíáßêåò áíôßóôïé÷á (5,5% êáé 2,8%). Áêïëïõèåß ç õðÝñôáóç ÷ùñßò óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ áíäñþí-ãõíáéêþí (ðïóïóôü 52,7% Üíäñåò êáé 54,6% ãõíáßêåò) åíþ óôï óôÜäéï É Ý÷ïõìå êáé ðÜëé óáöÞ õðåñï÷Þ ôùí áíäñþí, ìå ðïóïóôü 11,8% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 2,8% ãéá ôéò ãõíáßêåò. Óôï êÜðíéóìá ç õðåñï÷Þ ôùí áíäñþí öáßíåôáé áñêåôÜ óçìáíôéêÞ, êáèþò óôï óôÜäéï 0 ïé Üíäñåò áðïôåëïýí ôï 22,8%, åíþ ïé ãõíáßêåò ìüíï ôï 2,8%, åíþ óôá óôÜäéá É êáé ÉÉ êñßíåôáé áðüëõôç. Ôï ãåãïíüò üôé ç óõ÷íüôçôá êáðíßóìáôïò óôéò

ãõíáßêåò åßíáé óçìáíôéêÜ ìåéùìÝíç, åßíáé ëïãéêü äéüôé ìåëåôïýìå êáôïßêïõò ïñåéíþí êáé çìéïñåéíþí ðåñéï÷þí ðïõ äåí áðÝ÷ïõí éäéáßôåñá áðü áóôéêü êÝíôñï, åíôïýôïéò óå ôÝôïéåò ðåñéï÷Ýò ôï êÜðíéóìá óôéò ãõíáßêåò åîáêïëïõèåß íá áðïôåëåß ðñïêáôÜëçøç. Óôçí ðåñßðôùóç ôïõ Ó.Ä. äåí Ý÷ïõìå áîéüëïãá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá üóïí áöïñÜ óôçí ðñïôßìçóç ôïõ öýëïõ, êáèþò åßíáé ìéêñüò ï áñéèìüò áóèåíþí óôá óôÜäéá åìöÜíéóçò óõìðôùìáôïëïãßáò áðïöñáêôéêÞò íüóïõ. Ç õðåñïõñé÷áéìßá åðßóçò äåß÷íåé íá Ý÷åé ðñïôßìçóç óôï áíäñéêü öýëï, öáéíüìåíï âÝâáéá Þäç ãíùóôü ðïõ äåí ÷ñåéÜæåôáé íá åðåêôáèïýìå éäéáßôåñá ó‘ áõôü. ÅîåôÜæïíôáò ôïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ óôï óýíïëï ôùí áóèåíþí áíäñþí êáé ãõíáéêþí öáßíåôáé ðùò ç õðåñëéðéäáéìßá êáé ç õðÝñôáóç ìå ðïóïóôÜ 79,6% êáé 65,5% áíôßóôïé÷á, åßíáé ôá êýñéá áßôéá åìöÜíéóçò áðïöñáêôéêÞò íüóïõ óå ó÷Ýóç ìå ôï êÜðíéóìá (20,4%) ôçí õðåñïõñé÷áéìßá (12,3%) áëëÜ êáé ôçí ðá÷õóáñêßá (0,5%) (Ðßíáêáò 3). Óôá óôÜäéá É êáé ÉÉ äåí õðÞñ÷áí áóèåíåßò ÷ùñßò ðñïäéáèåóéêïýò ðáñÜãïíôåò åíþ óôï óôÜäéï ÉÉ õðÞñ÷áí Üíù ôùí 2 ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ (Ðßíáêáò 4).

ÓõæÞôçóç Ç áñôçñéïóêëÞñõíóç, åßíáé ìéá áñôçñéïðÜ-

Ðßíáêáò 1. ÊáôáíïìÞ áóèåíþí êáôÜ óôÜäéï Fontaine ÓôÜäéï Fontaine Óýíïëï áóèåíþí: 235 ¢íäñåò: 127 Ãõíáßêåò: 108 ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ (ÐÊ) ÌÝóïò üñïò (Ì.Ï.) ÐÊ Ì.Ï.Ç. áíäñþí Ì.Ï.Ç. ãõíáéêþí

0

É

ÉÉ

ÉÉÉ

ÉV

190 95 95 0-4 2,5 69,1 68,3

34 24 10 1-3 2,4 72,4 73,9

11 8 3 2-4 2,9 69,6 70,3

-

-

Ðßíáêáò 2. Óõ÷íüôçò áíäñþí-ãõíáéêþí óôç óôáäéïðïßçóç ôçò íüóïõ ¢íäñåò ÕðÝñôáóç Õðåñëéðéäáéìßá ÊÜðíéóìá Ó.Ä. Õðåñïõñé÷áéìßá Óýíïëï

67 90 29 18 16 95

ÓôÜäéï 0 Ãõíáßêåò

(52,7%) (70,9%) (22,8%) (14,2%) (12,6%) (74,9%)

59 49 3 31 7 95

(54,6%) (45,4%) (2,8%) (28,7%) (6,5%) (88%)

¢íäñåò

ÓôÜäéï É Ãõíáßêåò

15 (11,8%) 18 (14,2%) 11 (8,7%) 7 (5,5%) 3 (2,4%) 24 (19%)

3 10 0 2 1 10

(2,8%) (9,3%) (1,8%) (0,9%) (9,2%)

ÓôÜäéï ÉÉ ¢íäñåò Ãõíáßêåò 7 7 5 3 1 8

(5,5%) (5,5) (4%) (2,4%) (0,8%) (6,3%)

3 3 0 0 1 3

(2,8%) (2,8%) (0,9%) (2,8%) 189

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

èåéá ðïõ áðïôåëåß ìåßæïí õãåéïíïìéêü êáé êïéíùíéêü ðñüâëçìá, óôéò ðñïçãìÝíåò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ç ÅëëÜäá. Ôï êïéíùíéêü êáé ïéêïíïìéêü êüóôïò ôçò áããåéáêÞò áèçñùìÜôùóçò åßíáé ôåñÜóôéï. Ç ãíþóç ôçò ðáèïãÝíåéáò ôçò íüóïõ êáé ôùí ðñïäéáèåóéêþí ðáñáãüíôùí åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ôï ãéáôñü ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò óôçí ðñüëçøç áíÜðôõîçò ôçò áñôçñéïóêëÞñõíóçò êáé êáôÜ óõíÝðåéá ôç ìåßùóç ôùí èõìÜôùí ôçò öïâåñÞò áõôÞò íüóïõ ôùí áñôçñéþí. Öáßíåôáé ðùò ç õðåñëéðéäáéìßá üðùò êáé ç õðÝñôáóç, êáôÝ÷ïõí óçìáíôéêü ñüëï óôç äçìéïõñãßá áèçñùìÜôùóçò, ìå ôçí åìöÜíéóç ×ÁÁ êÜôù Üêñùí, åíþ ìåãÜëï ðïóïóôü ôùí áóèåíþí (82%) ðïõ åîåôÜóôçêáí, åß÷áí óõíäõáóìü êáé ôùí äõï ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ. Óôïõò äõï áõôïýò âáóéêïýò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, ïé Üíäñåò öáßíåôáé íá õðåñÝ÷ïõí Ýíáíôé ôùí ãõíáéêþí, åíþ óå óôÜäéá ðïõ åêäçëþíåôáé ç óõìðôùìáôïëïãßá ôçò íüóïõ, (óôÜäéï É êáé ÉÉ) ç äéáöïñÜ áõîÜíåôáé. ¼ôáí ç õðÝñôáóç óõíõðÜñ÷åé ìå Üëëïõò ðñïäéáèåóéêïýò ðáñÜãïíôåò, áõîÜíåôáé ç ìåôáîý ôïõò óõíåñãéêÞ äñÜóç19. Óôï ÊÕ× ìå ôç èÝóðéóç ôïõ öáêÝëïõ ðáñáêïëïýèçóçò ôùí áóèåíþí êáé ôçí êáôáãñáöÞ ðëÞñïõò éóôïñéêïý, êáèþò êáé ôçò ðïñåßáò íüóïõ áëëÜ êáé ôçò èåñáðåßáò, Þôáí äõíáôüò ï Ýëåã÷ïò ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò ìáêñïðñüèåóìá. ÐñÜãìá ðïëý óçìáíôéêü ãéá ðáèÞóåéò ìå áõîçìÝíç óõ÷íüôçôá óôï ãåíéêü óýíïëï, üðùò ç õðÝñôáóç,

Ðßíáêáò 3. ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ åìöÜíéóçò ×ÁÁ óôï óýíïëï ôùí áóèåíþí 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Õðåñëéðéäáéìßá ÕðÝñôáóç Óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò ÊÜðíéóìá Õðåñïõñé÷áéìßá Ðá÷õóáñêßá

: : : : : :

79,6% 65,5% 25,9% 20,4% 12,3% 0,5%

(ÄÌÓ >30,5)

Ðßíáêáò 4. Áóèåíåßò êáé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ áíÜ óôÜäéï Áñéèìüò ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ

0

1

2

3

4

ÓôÜäéï 0 ÓôÜäéï É ÓôÜäéï ÉÉ

19 -

51 13 -

65 10 5

48 11 4

7 2

190

õðåñëéðéäáéìßá, Ó.Ä. ê.ëð. ÁðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò ïñãÜíùóçò åëÝã÷ïõ ôùí áóèåíþí, Þôáí ç óùóôÞ ñýèìéóç ôùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ. Ôï 32% åß÷áí áññýèìéóôç áñôçñéáêÞ ðßåóç êáé ÷ïëçóôåñßíç, åê ôùí ïðïßùí ôï 18% Þôáí áóèåíåßò ðïõ äåí óõíåñãÜæïíôáí ìå ôïí éáôñü ôïõò óôç ëÞøç ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò, áëëÜ êáé óôç óõ÷íüôçôá åðéóêÝøåþí ôïõ óôï ÊÕ×. Ôï 77,4% ôùí áóèåíþí ñýèìéæå óùóôÜ ôá ëéðßäéÜ ôïõ, åßôå ìÝóù áãùãÞò, åßôå ìÝóù ïëéãïëéðéäáéìéêÞò äßáéôáò, ðïõ åëÜìâáíå ãñáðôþò áðü ôïí èåñÜðïíôá éáôñü ôïõ ÊÕ×. Ôï êÜðíéóìá áðïôåëåß ìéá óõíÞèåéá ç ïðïßá áðïêôÜôáé áðü ôï êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí. Ïé åðéðôþóåéò ôïõ óôçí õãåßá ôïõ áíèñþðïõ åßíáé ðïëý óïâáñÝò. Áêüìá êáé ç ìÝôñéá ÷ñÞóç êáðíïý, (15 ôóéãÜñá çìåñçóßùò) áõîÜíåé áéóèçôÜ ôïí êßíäõíï áíÜðôõîçò ðåñéöåñéêÞò áñôçñéïðÜèåéáò 20. Ôï 35,3% ôùí áóèåíþí (Üíäñåò) Þôáí êáðíéóôÝò, ðïõ êÜðíéæáí ìÝóï üñï 20-30 ôóéãÜñá çìåñçóßùò óôï óôÜäéï É, åíþ óôï óôÜäéï ÉÉ ôï 75% Þôáí âáñéÜ êáðíéóôÝò ìå ìÝóï üñï êáôáíÜëùóçò 40 ôóéãÜñá çìåñçóßùò. Ôï 27,2% ðáñïõóßáæáí óïâáñïý âáèìïý óôÝíùóç êáñùôßäùí. Ôï êÜðíéóìá Ý÷åé áðïäåé÷èåß óå êýñéï åðéâáñõíôéêü ðáñÜãïíôá ãéá ôçí áíÜðôõîç áèçñïóêëÞñùóçò óôç ðåñéï÷Þ ôçò åãêåöáëéêÞò êõêëïöïñßáò21. Öáßíåôáé åðßóçò, ðùò ç Ýãêáéñç äéáêïðÞ ôïõ êáðíßóìáôïò ðåñéüñéóå ôçí ðñüïäï ôçò íüóïõ, áöïý ôï 54% ôùí êáðíéóôþí, äéÝêïøå ôï êÜðíéóìá ðÝñá ôùí 3 åôþí ãéá Üëëåò áéôßåò, üðùò êáñäéïáíáðíåõóôéêÜ ðñïâëÞìáôá. Åßíáé ãíùóôü ðùò ï ÓÄ ðñïêáëåß áèçñïóêçñùôéêÝò áëëïéþóåéò óôá áããåßá ôïõ áíèñþðïõ. Éäéáßôåñá üôáí óõíäõÜæåôáé êáé ìå Üëëïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, ðïëý äå ðåñéóóüôåñï üôáí åßíáé áññýèìéóôïò. Ç ðåñéöåñéêÞ áñôçñéïóêëÞñõíóç åßíáé ìéá óõ÷íÞ êáé óçìáíôéêÞ åêäÞëùóç, ðïõ ìáæß ìå ôç äéáâçôéêÞ íåõñïðÜèåéá ïäçãåß óõ÷íÜ óå ãÜããñáéíá êé áêñùôçñéáóìü ôùí êÜôù Üêñùí. Óôïõò äéáâçôéêïýò ç áèçñùìÜôùóç ðñïóâÜëëåé êõñßùò ôéò ìéêñüôåñåò áñôçñßåò, êÜôù áðü ôï ãüíáôï, åíþ óôïõò ìç äéáâçôéêïýò ôéò ëáãüíéåò êáé ìçñéáßåò22-24. Óôï óôÜäéï 0 ôo 87% ôùí áóèåíþí ìå Ó.Ä. åßíáé ôýðïõ ÉÉ, ï ïðïßïò ùò ãíùóôüí åßíáé ëéãüôåñï åðéâáñõíôéêüò óå ó÷Ýóç ìå ôïí Ó.Ä. ôýðïõ É. Áñêåôïß áóèåíåßò ìå Ó.Ä. ôýðïõ É üðùò ðñïáíáöÝñáìå, äåí óõìðåñéëÞöèçóáí óôç ìåëÝôç, ëüãù ðéÝóåùí êÜôù Üêñùí (>230) ðïõ õðïäçëþíåé óêëÞñõíóç ôùí áããåßùí êáé ìÜëëïí ç ìÝôñçóç Ä.Ð. äåí áðïôåëåß áíôéêåéìåíéêü äéáãíù-

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

óôéêü ìÝóïí, ôïõëÜ÷éóôïí óå áññýèìéóôïõò áóèåíåßò ìå õøçëÞ ôéìÞ ãëõêïæõëéùìÝíçò áéìïóöáéñßíçò. ÕðÞñîáí 4 áóèåíåßò óôáäßïõ ÉÉÉ-ÉV ïé ïðïßïé ìåôÜ ôç äéáðßóôùóç ôçò âáñýôçôáò ôçò íüóïõ, äåí ðñïóêüìéóáí Ýëåã÷ï duplex scan Þ áããåéïãñáößá ãéá ôåêìçñßùóç ôùí åõñçìÜôùí, åðåéäÞ êáôÝöõãáí óå åéäéêü áããåéï÷åéñïõñãü, ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí êáôá÷ùñçèïýí óôç ìåëÝôç, ðáñ‘ üëï ðïõ ìáò Ýäéíáí ÷ñÞóéìåò ðëçñïöïñßåò óôç ìåëÝôç åîÝëéîçò ôçò ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò íüóïõ. ¸íáò ìéêñüò áñéèìüò áóèåíþí ôïõ ÊÕ×, ðïõ åß÷å ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ áêüìá êáé óõìðôùìáôïëïãßá áðïöñáêôéêÞò íüóïõ, äåí õðÞñîå óõíåñãÜóéìïò ïýôå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ëÞøåùò éóôïñéêïý, ïýôå êáôÜ ôçí åîÝôáóç ìå ôç óõóêåõÞ Mini Doppler, êáôáêñßíïíôáò ôÝôïéïõ åßäïõò ìåèïäïëïãßá Þ èåùñþíôáò ôç õðåñâïëéêÜ ðáñáôåôáìÝíç, ëüãù ôïõ ÷ñüíïõ áíáìïíÞò ãéá ôç äéåêðåñáßùóç ôçò åîÝôáóçò. Åõôõ÷þò üìùò áðïôåëïýóå ôç óõíôñéðôéêÞ ìåéïøçößá. Ç ìÝôñçóç Ä.Ð. êÜôù Üêñùí öáßíåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï íá êåñäßæåé Ýäáöïò óôçí áîéïðéóôßá ôçò, ùò ðñïò ôçí Ýãêáéñç äéÜãíùóç ôçò áóõìðôùìáôéêÞò ×ÁÁ êÜôù Üêñùí, áëëÜ êáé ôçò óõìðôùìáôéêÞò, ðñÜãìá ðïõ ôï áðïäåéêíýïõí ðáëéÝò êáé íÝåò ìåëÝôåò ðÜíù ó‘ áõôÞ ôç ìåèïäïëïãßá25-28.

ÓõìðåñÜóìáôá Ç áñôçñéïðÜèåéá ôùí êÜôù Üêñùí, åßíáé íüóïò ç ïðïßá óõ÷íÜ ðáñÜ ôçí êëéíéêÞ ôçò çðéüôçôá óôá áñ÷éêÜ ôïõëÜ÷éóôïí óôÜäéá, êñýâåé Ýíá õøçëü äåßêôç èíçóéìüôçôáò åíþ ðïëëÝò öïñÝò ïäçãåß óå áêñùôçñéáóìü õøçëÞò áíáðçñßáò. Ç Ýãêáéñç äéÜãíùóç, ïäçãåß óôç óùóôÞ áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ìå ×ÁÁ. Ôá ðáñáðÜíù, áðïôåëïýí êýñéï ìÝëçìá ãéá ôïõò éáôñïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò, óôç ÷áëéíáãþãçóç ôçò öïâåñÞò áõôÞò íüóïõ, ðïõ ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ ðáßñíåé üëï êáé ìåãáëýôåñåò äéáóôÜóåéò êáé ðïõ ãßíåôáé ìå âÜóç ðÜíôïôå ôï éóôïñéêü, ôçí êëéíéêÞ åêôßìçóç êáé üðïõ ÷ñåéÜæåôáé ôçí áíáæÞôçóç ôùí öõóçìÜôùí êáèþò êáé ôïí Ýëåã÷ï ìå ôï Mini-Doppler.

Âéâëéïãñáößá 1. L Janson. Risk factors in peripheral arterial disease. An out - patient pilot study at the Department of Surgery in Malm. Acta. Chir.

Scand. 1975, 141:596-9.

2. MH Criqui, JO Denenberg, RD Langer, A Froken. The epidemiology of peripheral arterial disease: importance of identifying the population at risk. Vasc. Med. 1997, 2:221-6.

3. JR Shneider, CA Mc Horney, DJ Malenka et al. Functional health and well being in patients with severe atherosclerotic peripheral vascular occlusive disease. Ann. Vasc. Surg. 1993, 7:419428.

4. ÉÏ Ingolfsson, G Sigurdsson, H Sigvaldson, G Thorgeisson, N Sigfusson. A marked decline in the prevalence and incidence of intermittent claydication in Icelandic men 1968-1986: a strong relationship to smoking and cholesterolThe Reykjavik study. J. Clin. Epidemiol. 1994, 47:1237-1243.

5. RE Zierler. Doppler techniques for lower extremity arterial diagnosis. Herz. Apr. 1989, 14:126-33.

6. Æ ÌåëåôéÜäçò. Doppler. Õðåñç÷ïãñáöéêÞ åîÝôáóç ôùí ðåñéöåñéêþí áããåßùí. University Studio Press. 1991, 9-26.

7. K Ouriel, CK Zarins. Doppler ankle pressure: an evaluation of three methods of expression.

Arch Surg. Oct 1982 117:1297-1300.

8. HC Baron, E Hiesiger. Significance of ankle blood pressure in the diagnosis of peripheral vascular disease. Am Surg. 1979, 45:289-92.

9. JH Eickholf, HC Engel. Diagnostic correctness of arterial blood pressure measurement in patients with arterial insufficiency. Scend J Clinlab Invest. 1980, 40:647-52.

10. F Becker. Exploration of arterial function with non-invasive techniques. Results in chronic arterial occlusive disease of the lower limbs according to Leriche and Fontaine classification.

Int Angiol. 1985, 4:311-22.

11. ST Yao. Haemodynamic Studies in peripheral arterial disease. Brit J Surg. 1970, 57:200.

12. A Comas-Fuentes, L Rodriquez-Suarez, A Esteban-Herreros, JP Gonzalez-Nuevo-Quinones.

The reliability of the ankle–arm index for the study of chronic arteriopathy of the lower limbs in primary care. Aten. Primaria. 1998, 22:1004.

191

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

13. G Baxter, JF Polak. Lower limb color flow imaging: a comparison with ankle: brachial measurement and angiography. Clin. Radiol. 1993, 47:91-5.

14. O Kiekara, H Riekkinen, S Soimakallio, E Lansimies. Correlation of angiographicaly determined reduction of vascular lumen with lower – limb systolic pressures. Acta Chir Scand. 1985, 151:437-40.

15. Harrisons Principles of Internal Medicine. Mc Graw-Hill, Inc. 13th edition. Vascular diseases of the extremities. Arterial disorders. Chapter 1994, 211:1135-1140.

16. Appleton and Lange. Blood vessels and Lymphatics. 12: 1135-1139, Nutrition and obesity.

28: 1035-1037. Current Medical Diagnosis and Treatment 1994.

17. Murabito JM, D’Agostino RB, Silbershatz H, Wilson WF. Intermittent claudication. Risk profile in the Framingham study. Circulation. 1997, 96:44-9.

18. GD Smith, MJ Shipley, G Rose. Intermittent claudication, heart disease risk factors and mortality. The Whitehall study. Circulation. 1990, 82:1925-1931.

19. AM Jr. Goto, JA Farmer. Risk factors for coronary artery disease. In: Braunwald E.,ed. Heart Disease. A Textbook of Cardiovascular Medicine, 3rd ed. Philadelphia, W.B. Saunders Co. 1998, 1153.

20. MH Criqui, D Browner, A Fronek, et al. Peripheral arterial disease in large vessels is epidemiologically distinct from small vessel disease. An analysis of risk factors. 1989, 129:11109.

192

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

21. Ì ÓÝ÷áò. ×åéñïõñãéêÞ, ÐáèÞóåéò ôùí áñôçñéþí.

1995, 684.

22. G Steiner. Diabetes and atherosclerosis. Metabolic links. Drugs 1988, 36(suppl. 3):22.

23. GH Williams, E Braunwald. Endocrine and nutritional disorses and heart disease In: Braunwald E.,ed. Heart Disease. A Textbook of Cardiovascular Medicine, 3rd ed. Philadelphia, W.B. Saunders Co. 1988, 1800.

24. NB Ruderman, C Haudenschild. Diabetes as an atherogenic factor. Prog. Cardiovasc. Disease 1984, 26: 373.

25. TJ Terenzi, E Beadle, D Muller, R DeMeersman. Doppler ultrasound diastolic flow analysis for the early identification of peripheral arterial disease. Teachers College, Columbia University, New York, NY 10027. J Manipulative Physiol Ther 1992, 15:286-92.

26. M McGrae McDermott, DR Kerwin, K Liu et al. Greenland. Prevalence and significance of unrecognized lower extremity peripheral arterial disease in general med. practice. J. Gen. Int. Med. Jun 2001, 16:384-9.

27. MH Criqui, SS Coughlin, A Fronek. Noninvasively diagnosed peripheral arterial disease as a predictor of mortality: results from a prospective study. Circulation 1985, 72:768-73.

28. MM McDermott, MH Criqui, K Liu, JM Guralnik, P Greenland, GJ Martin. Pearce Lower ankle/brachial index, as calculated by averaging the dorsalis pedis and posterior tibial arterial pressures, and association with leg functioning in peripheral arterial disease. J. Vasc.

Surg. 2000, 32:1164-1171.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 2, 2001

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 193-199, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 193-199, 2001

MáèçóéáêÝò äõóêïëßåò: Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Éáôñïý Á. ×ñéóôïöÝëç1, Á. Êïñáêßäïõ1, Ä. ÓôáõñáêÜêçò2

Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò åñãáóßáò áõôÞò åßíáé íá äéáöáíåß ï ñüëïò ôïõ Ã/Ï Éáôñïý, ôüóï óôçí Ýãêáéñç áíáãíþñéóç ôùí ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí (ì.ä.), üóï êáé óôçí åíçìÝñùóç êáé åõáéóèçôïðïßçóç ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý ãé' áõôÝò. Óôçí ÅëëÜäá, ôï èÝìá ôùí ì.ä. Üñ÷éóå íá áðáó÷ïëåß ôïõò åéäéêïýò ìüëéò ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá. Õðïëïãßæåôáé ðùò 6-7% ôùí ðáéäéþí ðïõ öïéôïýí óå êáíïíéêü ó÷ïëåßï ðáñïõóéÜæïõí ðñïâëÞìáôá óôç ìÜèçóç ðáñÜ ôçí ýðáñîç öõóéïëïãéêÞò íïçìïóýíçò. ÔÝôïéá ðñïâëÞìáôá åßíáé ç áäåîéüôçôá, ç äõóêïëßá óôçí áíÜãíùóç êáé ôçí ïìéëßá. Óôçí ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá ïé ì.ä. ðáßñíïõí ôç ìïñöÞ åëáöñÜò áñãïðïñßáò óôçí åîÝëéîç ôïõ ïðôïêéíçôéêïý êáé áêïõóôéêïöùíçôéêïý ëüãïõ, ìå áðïôÝëåóìá áõôÜ ôá ðáéäéÜ íá ìçí ìðïñïýí íá áíáðôýîïõí âáóéêÝò äåîéüôçôåò. Ïé ãïíåßò ðáñáðïíïýíôáé óõíÞèùò ãéá äéáôáñá÷Þ ôçò óåéñÜò óôï íôýóéìï, ãéá äõóêïëßá äéÜêñéóçò äåîéïý áðü áñéóôåñü ÷Ýñé (äåí îÝñåé ðïéï íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé), ãéá äõóêïëßá óôïí ðñïöïñéêü ëüãï (äåí îÝñåé íá âÜëåé óå ìßá óåéñÜ ãåãïíüôá ðïõ Ý÷ïõí ãßíåé, äåí ìðïñåß íá ìéìçèåß áñèñùôéêÝò êéíÞóåéò). Áêüìç ôá ðáéäéÜ áõôÜ ìðïñåß íá äõóêïëåýïíôáé óôï ôñÝîéìï, óôï óêáñöÜëùìá, óôçí ðïäçëáóßá ê.ëð. Óôç ó÷ïëéêÞ çëéêßá ïé äéáôáñá÷Ýò áõôÝò èá ðÜñïõí êÜðïéá ìïñöÞ äéáôáñá÷Þò ôçò ãñáöÞò. ÃåíéêÜ, ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ áðïäßäïíôáé óôá ðáéäéÜ ìå ì.ä. áðü ôïõò äáóêÜëïõò, áëëÜ éäéáßôåñá áðü ôïõò ãïíåßò ôïõò, åßíáé ðùò åßíáé ðáñïñìçôéêÜ, ôåìðÝëéêá, ðùò âáñéïýíôáé, ðùò äåí ìðïñïýí íá âñïõí ôçí êáôÜëëçëç ëÝîç, íá êáôáíïÞóïõí êáé íá áðïìíçìïíåýóïõí Ýíá êåßìåíï, ðùò áäõíáôïýí íá óõãêåíôñùèïýí. Ç êáêÞ ó÷ïëéêÞ ôïõò åðßäïóç áðïäßäåôáé óõíÞèùò óå ôåìðåëéÜ êáé íåõñéêüôçôá. Ï Ã/Ï éáôñüò, åîáéôßáò ôçò èÝóçò ðïõ êáôÝ÷åé óôçí êïéíüôçôá, èá ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá äéáðéóôþóåé Ýãêáéñá (ðñïó÷ïëéêÜ) ôéò üðïéåò äõóêïëßåò ôùí ðáéäéþí, íá åíçìåñþóåé êáé íá ðáñáðÝìøåé óôïí åéäéêü. Áõôü èá Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá íá ìçí ðáñáôçñåßôáé ôï öáéíüìåíï íá öôÜíïõí áõôÜ ôá ðáéäéÜ óå ìåãÜëåò çëéêßåò ðëçììõñéóìÝíá áðü áßóèçìá áðïôõ÷ßáò, ìå êáêÞ åéêüíá ãéá ôïí åáõôü ôïõò, åðéèåôéêÜ, ìå óïâáñÜ øõ÷ïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ÷ùñßò êáìéÜ åéäéêÞ êáé óùóôÞ åêðáßäåõóç.

1

Ãåíéêïß Éáôñïß, 2ËïãïèåñáðåõôÞò, Åéäéêüò Ðáéäáãùãüò

ÅéóáãùãÞ Ï üñïò «äõóëåîßá» ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá õðïäçëþóåé ôéò åéäéêÝò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ôçò áíÜãíùóçò êáé ôçò ïñèïãñáöçìÝíçò ãñáöÞò, ïé ïðïßåò ðñïêáèïñßæïíôáé ìåí ïñãáíéêÜ1, äåí óõíäÝïíôáé üìùò ìå Üëëåò íïçôéêÝò äéáôáñá÷Ýò üðùò íïçôéêÞ õóôÝñçóç, áíôéëçðôéêÞ äõóêïëßá, ðñïâëÞìáôá ãëþóóáò, ðñïâëÞìáôá ðñïóùðéêüôçôáò2,3 Þ ìåßæïíá ðñïâëÞìáôá óõìðåñéöïñÜò (ð.÷. õðåñêéíçôéêüôçôá, åðéèåôéêüôçôá). ÊáôÜ ôçí åðéêñáôÝóôåñç Üðïøç ç äõóëåîßá ïöåßëåôáé óå âëÜâåò Þ äõóëåéôïõñãßåò åãêåöáëéêþí óõóôçìÜôùí ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôç ãëþóóá êáé ôïõò ãëùóóéêïýò êáé ïöèáëìïêéíçôéêïýò ìç÷áíéóìïýò ôçò áíÜãíùóçò1. Ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò Þ åéäéêÝò áíáðôõîéáêÝò äéáôáñá÷Ýò óôçí áðüêôçóç ó÷ïëáóôéêþí äåîéïôÞôùí, óýìöùíá ìå ôï ICD 104, äåí ïöåßëïíôáé óå íïçôéêÞ õóôÝñçóç, óå óïâáñÝò áéóèçôçñéáêÝò äéáôáñá÷Ýò, óå åãêåöáëéêÞ êÜêùóç, óå áíåðÜñêåéá åõêáéËÝîåéò êëåéäéÜ: ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò, ãåíéêüò/ïéêïãåíåéáêüò éáôñüò, äõóëåîßá. ÕðïâëÞèçêå: 24 Éïõíßïõ 1998 ÅðáíõðïâëÞèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ: 24 Éïõíßïõ 2000 ÅðáíõðïâëÞèçêå ãéá äåýôåñç öïñÜ: 4 Äåêåìâñßïõ 2000 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 10 Éáíïõáñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Aíáóôáóßá ×ñéóôïöÝëç, ÐÝëëçò 11, ÊçöéóéÜ, 145 61, ôçë. 8085718 193

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

Óôçí ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá, ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ðáßñíïõí ôç ìïñöÞ åëáöñÜò áñãïðïñßáò óôçí åîÝëéîç ôïõ Summary ïðôïêéíçôéêïý êáé áêïõóôéêïöùíçôéLearning disabilities (LD) are a group of various disorders mostly concerning êïý ëüãïõ, ìå áðïôÝëåóìá áõôÜ ôá reading and writing difficulties. This also may include the hyperkinetic child. The ðáéäéÜ íá ìçí ìðïñïýí íá áíáðôýprevalence of LD is approximately 6-7% of children attending normal schools.

These children are of normal intelligence, but are unable to read or write îïõí âáóéêÝò äåîéüôçôåò. Ïé ãïíåßò ðáproperly nor form correct sentences. Other characteristics include, becoming ñáðïíïýíôáé ãéá äéáôáñá÷Þ ôçò óåétired easily, even just playing if it involves creating, the inability to follow compñÜò óôï íôýóéìï, ãéá äéáôáñá÷Ýò ðñïlicated orders and clumsiness. These children are also unable to concentrate óáíáôïëéóìïý (äõóêïëßá äéÜêñéóçò äåon learning, are disorganized and even find general sports activities difficult. îéïý áðü áñéóôåñü ÷Ýñé), ãéá äõóêïëßá Teachers and parents characterize these children as lazy, which adds to the many other psychological problems they face, among which is low self-esteem. óôïí ðñïöïñéêü ëüãï (äåí îÝñåé íá With early identification and effective management this problem can be controlâÜëåé óå ìéá óåéñÜ ãåãïíüôá ðïõ Ý÷ïled enabling the child to follow an educational programme. The general practitõí ãßíåé, äåí ìðïñåß íá ìéìçèåß áñèñùioner, due to his role in the community and Primary Heath Setting, is the one ôéêÝò êéíÞóåéò). Áêüìç, ôá ðáéäéÜ áõôÜ person able to detect LD at an early stage, which would help them receive äõóêïëåýïíôáé óôï ôñÝîéìï, óôï óêáñearlier treatment.

Key words: learning disabilities, general practitioner, dyslexia öÜëùìá, óôçí ðïäçëáóßá ê.ëð. Ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ãßíïíôáé óõíÞèùò öáíåñÝò óôéò ðñþôåò ôÜîåéò ñßáò åêðáßäåõóçò Þ óå óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá óôï ôïõ Äçìïôéêïý êáé åßíáé ðéï óõ÷íÝò óôá áãüñéá. Ãéá ðïëëïýò ï üñïò åßíáé óõíþíõìïò ìå ôç äõóëåïéêïãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí. Ç áéôéïëïãßá ôïõò äåí åßíáé óáöÞò. Ìðïñåß îßá, ãéá Üëëïõò ìå ôçí åéäéêÞ äéáôáñá÷Þ óôçí íá óõíõðÜñ÷ïõí ìå ôç äéáôáñá÷Þ ôçò åëëåéììáôé- áíÜãíùóç êáé ôç ãñáöÞ. Óôçí ÅëëÜäá äåí õðÜñêÞò ðñïóï÷Þò, ôçí õðåñêéíçôéêüôçôá, ôçí åëëéðÞ ÷åé óõìöùíßá óôçí ïñïëïãßá ïýôå êáé óôçí áêñéäéáðáéäáãþãçóç êáèþò êáé ìå äéáôáñá÷Ýò ôïõ âÞ Ýêôáóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Ãßíïíôáé ðñïóðÜèåéëüãïõ Þ êéíçôéêÝò. Âáóéêü ñüëï üìùò ðáßæïõí åò âïÞèåéáò ôùí ðáéäéþí ìå ôç äçìéïõñãßá åéäéêþí ôÜîåùí (Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò) êáé åéäéêþí óôçí åîÝëéîÞ ôïõò ôï ó÷ïëåßï êáé ç ïéêïãÝíåéá. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ’60 åðéêñáôåß êõñßùò ï êÝíôñùí (Ðáéäïøõ÷éáôñéêü Íïóïêïìåßï ÁôôéêÞòüñïò "ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò", ï ïðïßïò óôéãìáôß- Íôáïý), üìùò äåí Ý÷åé ãßíåé áîéïëüãçóç áõôþí æåé ëéãüôåñï êáé êáëýðôåé üëåò ôéò äéáôáñá÷Ýò. ôùí ðáñåìâÜóåùí êáé äåí åßíáé ãíùóôÞ ç åîÝëéîç Óôçí ÅëëÜäá ôï èÝìá ôùí ìáèçóéáêþí äõóêï- áõôþí ôùí ðáéäéþí. Óôç ó÷ïëéêÞ çëéêßá, ïé äéáôáñá÷Ýò áõôÝò èá ëéþí Üñ÷éóå íá áðáó÷ïëåß ôïõò åéäéêïýò ìüëéò ôçí ôåëåõôáßá åéêïóáåôßá5. Áðü ôï 1985 ðåñß- ðÜñïõí êÜðïéá ìïñöÞ äéáôáñá÷Þò ôçò ãñáöÞò. ðïõ, ôüóï áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò ðïëéôåßáò üóï êáé ÃåíéêÜ, ôá ðáéäéÜ ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ÷ááðü ôçí ðëåõñÜ ôùí öïñÝùí õãåßáò êáé ôùí åê- ñáêôçñßæïíôáé áð' ôïõò äáóêÜëïõò, áëëÜ éäéáßôåðáéäåõôéêþí, Üñ÷éóå Ýíá áõîáíüìåíï åíäéáöÝñïí ñá áðü ôïõò ãïíåßò ôïõò, ùò: ðáñïñìçôéêÜ, ôåãéá ôç ìåëÝôç êáé áíôéìåôþðéóç ôïõ èÝìáôïò. ìðÝëéêá, üôé âáñéïýíôáé, äåí ìðïñïýí íá âñïõí Õðïëïãßæåôáé ðùò 6-7% ôùí ðáéäéþí ðïõ öïé- ôçí êáôÜëëçëç ëÝîç, íá êáôáíïÞóïõí êáé íá ôïýí óå êáíïíéêü ó÷ïëåßï ðáñïõóéÜæïõí ðñïâëÞ- áðïìíçìïíåýóïõí Ýíá êåßìåíï, üôé áäõíáôïýí íá ìáôá óôç ìÜèçóç ðáñÜ ôçí ýðáñîç öõóéïëïãé- óõãêåíôñùèïýí. Ç êáêÞ ó÷ïëéêÞ ôïõò åðßäïóç êÞò íïçìïóýíçò. áðïäßäåôáé óõíÞèùò óå ôåìðåëéÜ êáé íåõñéêüôçÔá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá å- ôá. ÔÝëïò, ôá ðáéäéÜ ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò íôïðéóìïý ôùí ðáéäéþí ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò Ý÷ïõí ÷áñáêôçñéóôåß ùò áäñáíåßò êáé áíáðïôåëåüóï ãßíåôáé íùñßôåñá Ýôóé þóôå íá ãßíåé äõíáôÞ óìáôéêïß ìáèçôÝò. ìßá ðñïëçðôéêÞ ðáñÝìâáóç. Ç ìç Ýãêáéñç áíáÄåõôåñïãåíþò ìðïñåß íá ðáñïõóéáóèïýí óõãíþñéóç êáé áíôéìåôþðéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí áõ- íáéóèçìáôéêÜ ðñïâëÞìáôá, ëüãù ôïõ ÷åéñéóìïý ôþí ðñïêáëåß áßóèçìá áðïôõ÷ßáò ðïõ ïäçãåß ðïë- áðü ôï ðåñéâÜëëïí Þ êáé áðü ôïí ðñïâëçìáôéóìü ëÜ áðü ôá ðáéäéÜ áõôÜ óå áäéáöïñßá, áðïìüíù- ôïõ ßäéïõ ôïõ ðáéäéïý ðïõ áíáñùôéÝôáé ôé ôïõ óç áðü ôçí ïìÜäá, åðéèåôéêüôçôá ìÝ÷ñé êáé êá- óõìâáßíåé. ÂëÝðåé üôé ðñïóðáèåß óôï ó÷ïëåßï, üôé ôÜèëéøç6. êïõñÜæåôáé êáé ðáñ' üëá áõôÜ ç ó÷ïëéêÞ ôïõ Learning Disabilities: The role of the General Practitioner A. Christofeli, E. Korakidou, D. Stavrakakis

194

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 2, 2001

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

åðßäïóç äåí åßíáé áõôÞ ðïõ èá Ýðñåðå. Êáé åðåéäÞ áêñéâþò åßíáé Ýîõðíá ðáéäéÜ, ôï áíôéëáìâÜíïíôáé êáé ðñïâëçìáôßæïíôáé. ÓõíÞèùò Ý÷ïõí ðïëý êáêÞ åéêüíá ôïõ åáõôïý ôïõò ìå ÷áìçëÞ áõôïåêôßìçóç, ÷ùñßò êáìéÜ áõôïðåðïßèçóç êáé ìå åíï÷Ýò, Ý÷ïíôáò õðïóôåß êáé âéþóåé ìéá áðüññéøç áðü ôçí ïéêïãÝíåéá êáé áðü ôï ó÷ïëåßï. Óôçí åöçâåßá ç õðåñêéíçôéêüôçôá åëáôôþíåôáé, åíþ ç óõíáéóèçìáôéêÞ áóôÜèåéá, ïé äéáôáñá÷Ýò ôçò äéáãùãÞò êáé ç áíôéêïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ óõíÞèùò áõîÜíïõí êáé áðïôåëïýí ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá. Ãé' áõôü ðñïóáíáôïëßæïíôáé ðñïò åðáããÝëìáôá ðñáêôéêÜ, ðïõ äåí áðáéôïýí èåùñçôéêü õðüâáèñï.

Ïñéóìüò Ðáñ' üëï ðïõ ï üñïò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðåñßðïõ åäþ êáé åßêïóé ÷ñüíéá, äåí õðÜñ÷åé óõìöùíßá ðÜíù óôá áðïäåêôÜ êñéôÞñéá ðïõ ïñßæïõí ôéò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åßôå óôïí êëéíéêü åßôå óôïí åñåõíçôéêü ôïìÝá. Áðü êëéíéêÞ óêïðéÜ, ï üñïò ìáèçóéáêÞ äõóêïëßá õðïäåéêíýåé üôé ôïõëÜ÷éóôïí óå ïñéóìÝíïõò ôïìåßò ç ó÷ïëéêÞ åðßäïóç ôïõ ðáéäéïý äåí öèÜíåé óôá åðßðåäá ðïõ ðñïâëÝðïíôáé óýìöùíá ìå ôïõò äåßêôåò ôùí íïçôéêþí ôïõ éêáíïôÞôùí. Ï ïñéóìüò ðïõ áêïëïõèåß Ý÷åé ÷ñçóéìïðïéçèåß åõñýôáôá íïìéêÜ. Ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åßíáé Ýíáò ãåíéêüò üñïò ðïõ áíáöÝñåôáé óå ìßá áíïìïéïãåíÞ ïìÜäá äéáôáñá÷þí ïé ïðïßåò åêäçëþíïíôáé ìå óçìáíôéêÝò äõóêïëßåò óôçí ðñüóêôçóç êáé ÷ñÞóç éêáíïôÞôùí áêñüáóçò, ïìéëßáò, áíÜãíùóçò, ãñáöÞò, óõëëïãéóìïý Þ ìáèçìáôéêþí éêáíïôÞôùí. Óå áõôü ôï ÷áñáêôçñéóìü ðåñéëáìâÜíïíôáé ðïëëÝò êáôçãïñßåò (ð.÷. åëÜ÷éóôç åãêåöáëéêÞ äõóëåéôïõñãßá, õðåñêéíçôéêüôçôá, äõóëåîßá). Ç äéáôýðùóç åíüò ãåíéêÜ áðïäåêôïý ïñéóìïý ãéá ôéò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò äåí åßíáé åýêïëç êáèþò äåí áðïôåëïýí ìéá éäéáßôåñç ðáèïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ìå óõãêåêñéìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, áëëÜ äéÜöïñåò áíïìïéïãåíåßò ðåñéðôþóåéò ìå äéáöïñåôéêÜ áßôéá êáé óõìðôþìáôá. Äõóêïëßá åðßóçò ïñéóìïý õðÜñ÷åé êáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ìå ôï ðñüâëçìá áõôü áó÷ïëÞèçêáí åðéóôÞìïíåò áðü äéáöïñåôéêïýò êëÜäïõò ïðüôå ðñïóðÜèçóáí ï êáèÝíáò áðü ôç óêïðéÜ ôçò äéêÞò ôïõ åðéóôÞìçò íá ïñßóïõí ôï èÝìá. ¸ôóé äéáìïñöþèçêáí áðü ôç ìßá éáôñïêåíôñéêïß ïñéóìïß ðïõ äßíïõí Ýìöáóç óôçí áéôéïëï-

ãßá êáé ðáéäáãùãéêï-êåíôñéêïß ðïõ äßíïõí Ýìöáóç óôç óõìðôùìáôïëïãßá êáé ôçí áíôéìåôþðéóç1.

Óõ÷íüôçôá Ç óõ÷íüôçôá ôùí ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå ôïí ïñéóìü ðïõ ôïõò äßíïõìå, ìå ôïí ôñüðï ðïõ ôéò ðñïóåããßæïõìå, êáèþò êáé ìå ôá äåßãìáôá ôùí åñåõíþí. ÅîáñôÜôáé áðü ôéò éäéáéôåñüôçôåò ôçò êÜèå ãëþóóáò, ôï éó÷ýïí åêðáéäåõôéêü óýóôçìá, ôïí êïéíùíéêü ðåñßãõñï7. Óôçí ÅëëÜäá ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò õðïëïãßæïíôáé ãýñù óôï 10% ôïõ ìáèçôéêïý ðëçèõóìïý. ÃåíéêÜ, ôï ðïóïóôü ôùí óïâáñþí åéäéêþí äéáôáñá÷þí (áðüäïóç óôç ìÜèçóç ìå êáèõóôÝñçóç äýï åôþí ðåñßðïõ) Ý÷åé õðïëïãéóèåß óå 4-5%, åíþ ôùí Þðéùí (êáèõóôÝñçóç óôçí áðüäïóç Ýíá Ýôïò ðåñßðïõ) óå 10-15% êáé ìå áíáëïãßá áãüñéá ðñïò êïñßôóéá 4:1.

ÄéÜãíùóç Áðáéôåßôáé åõáéóèçôïðïßçóç ãéá ôçí åðéóÞìáíóç ó÷åôéêþí óõìðôùìÜôùí óôá ðáéäéÜ, ãéá íá êáôåõèõíèïýí Ýãêáéñá ðñïò ìßá åéäéêÞ áíôéìåôþðéóç, Ýóôù êáé ðñïëçðôéêÜ. Ç åýóôï÷ç äéáðßóôùóç ôùí üðïéùí äõóêïëéþí óôá ðáéäéÜ Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá ôç èåñáðåßá ôïõ ðñïâëÞìáôïò ðïõ óå Üëëåò óõíèÞêåò ãßíåôáé ðïëý äýóêïëç, áí ü÷é áêáôüñèùôç8. Ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êéíçôéêÞò ëåéôïõñãßáò ðïõ áðïôåëïýí Ýíäåéîç ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí åßíáé ç õðåñêéíçôéêüôçôá, ç õðïêéíçôéêüôçôá, ç Ýëëåéøç óõíôïíéóìïý êáé ðñïóáíáôïëéóìïý êáé ç åììïíÞ óôçí ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá. Ëüãù áäõíáìßáò óõãêÝíôñùóçò êáé äõóêïëßáò óôï óõíôïíéóìü ôçò óêÝøçò áäõíáôïýí íá ðáñïõóéÜóïõí äçìéïõñãéêÞ åñãáóßá, áêüìç êáé üôáí áõôü áöïñÜ óå ðáé÷íßäé. ÐáéäéÜ ðïõ óôçí ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá Ý÷ïõí äõóêïëßåò áêïõóôéêÞò äéÜêñéóçò êáé äåí ìðïñïýí íá äéáêñßíïõí ïñéóìÝíïõò öèüããïõò üðùò ôï "ì" áðü ôï "í" Þ ôï "ð" áðü ôï "ô" ê.ëð. ÅíäÝ÷åôáé üìùò óôá ó÷ïëéêÜ ÷ñüíéá íá åðåêôåßíïõí áõôÞ ôç äõóêïëßá óôçí áíÜãíùóç êáé ôç ãñáöÞ. Äõóêïëåýïíôáé áêüìá íá èõìçèïýí áõôÜ ðïõ áêïýí ìå ÷ñïíéêÞ áêïëïõèßá Þ óõíÝ÷åéá (Ðßíáêáò 1). ¼ëá ôá ðáñáðÜíù åðéäñïýí áñíçôéêÜ óôç äéáäéêáóßá ãñáöÞò êáé áíÜãíùóçò êáé áñãüôåñá óôçí 195

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

ïñãÜíùóç ôïõ ãñáðôïý êáé ðñïöïñéêïý ëüãïõ. Áí êáé ç åðéëïãÞ ôùí äåîéïôÞôùí ðïõ åîåôÜæïíôáé ãéá íá ðñïóäéïñéóôïýí ïé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åîáñôÜôáé áðü ôï èåùñçôéêü ðñïóáíáôïëéóìü ôïõ êëéíéêïý, ïé ðáñáêÜôù ïìÜäåò èåùñïýíôáé âáóéêÝò: ïðôéêÝò, êéíçôéêÝò, ÷ùñéêÝò êáé áêïõóôéêÝò äéåñãáóßåò. ¸íáò Üëëïò ðáñÜãïíôáò ðïõ ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôéò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åßíáé ç ìíÞìç. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò áîéïëüãçóçò óõãêñßíïíôáé ìå ôçí áðüäïóç öõóéïëïãéêþí ðáéäéþí óôï éóôïñéêü ôùí ïðïßùí äåí áíáöÝñïíôáé ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò. Åðßóçò ðñÝðåé íá åîåôáóèïýí ïé ôïìåßò ôçò ðñüóëçøçò, áíôßëçøçò, êáôáíüçóçò, ôáýôéóçò, óýãêñéóçò êáé ÷ñÞóçò ëÝîåùí êáé åííïéþí óôïí ðñïöïñéêü ëüãï. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ï åîåôáóôÞò æçôÜ áðü ôï ðáéäß íá ôáõôßóåé ìßá ëÝîç Þ Ýííïéá äéáëÝãïíôáò ôçí áíôßóôïé÷ç åéêüíá áðü ìßá óåéñÜ åéêüíùí ðïõ Ý÷åé ìðñïóôÜ ôïõ êáé áñãüôåñá ôïõ æçôÜ íá åîçãÞóåé ëåêôéêÜ ôç óçìáóßá ôùí ëÝîåùí Þ åííïéþí. Åêôüò áðü ôï ëåîéëüãéï êáé ôç óçìáóéïëïãßá, åëÝã÷åôáé áêüìç ç äõíáôüôçôá ó÷çìáôéóìïý ðñïôÜóåùí óýìöùíá ìå ôïõò êáíüíåò ôçò ãñáììáôéêÞò êáé ôïõ óõíôáêôéêïý. Ç åêôßìçóç ôçò áõèüñìçôçò ïìéëßáò ôïõ ðáéäéïý ìðïñåß åðßóçò íá ðáñÝ÷åé ðïëýôéìåò ðëçñïöïñßåò. Áõôüò üìùò åßíáé Ýíáò ôïìÝáò ðïõ åîåôÜ-

æåôáé áðü ëïãïèåñáðåõôÞ. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá Ý÷åé áñ÷ßóåé íá åîåôÜæåôáé êáé ç ãñáðôÞ ëåéôïõñãßá ôùí ðáéäéþí ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò. ÅëÝã÷åôáé ï ôñüðïò ãñáöÞò, ç öïñÜ êáé ãåíéêüôåñá ç êáëáéóèçóßá ôùí ãñáììÜôùí êáé ôïõ ãñáðôïý êåéìÝíïõ (áðüóôáóç ôùí ëÝîåùí, ôïíéóìüò áíáãñáììáôéóìüò "3" áíôß "å"). Åðßóçò ðáñáôçñïýíôáé ðáñáëåßøåéò, áíôéìåôáèÝóåéò, åðáíáëÞøåéò ãñáììÜôùí Þ óõëëáâþí, áêáôÜóôáôç ãñáöÞ, êáèñåðôéêÞ áðüäïóç ãñáììÜôùí, ëÝîåùí, áñéèìþí ê.ëð. ÐñÝðåé åðßóçò íá óçìåéùèåß ðùò ïé éêáíüôçôåò ôïõ ðñïöïñéêïý êáé ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ äåí åßíáé áíåîÜñôçôåò ìåôáîý ôïõò. Ìå Üëëá ëüãéá, ï öôù÷üò ðñïöïñéêüò ëüãïò Þ ç êáèõóôÝñçóç óôçí åîÝëéîç ôïõ ðñïöïñéêïý ëüãïõ óõ÷íÜ óõíïäåýïíôáé Þ áêïëïõèïýíôáé áðü ðñïâëÞìáôá áíÜãíùóçò Þ/êáé ïñèïãñáößáò. Åðßóçò áðü ìåëÝôåò âñÝèçêáí óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò óôéò åðéäüóåéò ðáéäéþí ìå êáé ÷ùñßò äõóëåîßá ùò ðñïò ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ó÷åäßùí ðïõ êáôáóêåýáóáí9. Éäéáßôåñá ëéôü åìöáíßæåôáé ôï ó÷Ýäéï ôùí äõóëåêôéêþí ðáéäéþí áíåîáñôÞôùò çëéêßáò êáé öýëïõ. ÅðéðëÝïí åðáíáëáìâÜíïíôáé óôåñåüôõðá ìïôßâá êáé äåí öáßíåôáé íá õðÜñ÷åé ðáñÜëëçëç ìå ôçí çëéêßá åîåëéêôéêÞ ðñüïäïò óôç ó÷åäéáóôéêÞ áðåéêüíéóç. Äõóêïëßåò õðÜñ÷ïõí êáé óôç óýíäåóç ôùí åðéìÝ-

Ðßíáêáò 1. ÅîåëéêôéêÝò äéáôáñá÷Ýò ëüãïõ - ìÜèçóçò ÏðôéêïáêïõóôéêÜ

ÁêïõóôéêïöùíçôéêÜ

Ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá

Äõóêïëßá äéÜêñéóçò óõó÷Ýôéóçò ó÷çìÜôùí, ìåãåèþí Õðåñêéíçôéêüôçôá, äéÜóðáóç ðñïóï÷Þò Õðïêéíçôéêüôçôá, Ýëëåéøç óõíôïíéóìïý ÅììïíÞ

Äõóêïëßá áêïõóôéêÞò äéÜêñéóçò Äõóêïëßá áíôßëçøçò êáé ìíÞìçò ìå ÷ñïíéêÞ áêïëïõèßá Äõóêïëßåò åíïðïßçóçò (óýãêñéóç, ãåíßêåõóç, ôáîéíüìçóç ê.ëð.)

Ó÷ïëéêÞ çëéêßá

Äõóëåîßá Äõóãñáößá Äõóïñèïãñáößá ËÜèç ïðôéêïý ôýðïõ ÅííïéïëïãéêÜ ëÜèç ÅðáíáëÞøåéò

Äõóêïëßá êáôáíüçóçò êáé ïñãÜíùóçò ôïõ ðñïöïñéêïý ëüãïõ Äõóêïëßá ïñãÜíùóçò ãñáðôïý ëüãïõ Äõóêïëßá óôçí áñéèìçôéêÞ óêÝøç

ÅöçâéêÞ-ÅíÞëéêç æùÞ

ÓçìáíôéêÞ õðï÷þñçóç Êáëýôåñç ðñüâëåøç

196

Øõ÷ïóõíáéóèçìáôéêÝò äéáôáñá÷Ýò

ÓõíïäÝò óõíáéóèçìáôéêÝò äéáôáñá÷Ýò ÅðáããåëìáôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äõóêïëßåò, éäéáßôåñá áí äåí õðÜñ÷åé õøçëü íïçôéêü äõíáìéêü êáé êïéíùíéêÜ ðñïíïìéïý÷ï õðüâáèñï

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

ñïõò óôïé÷åßùí ôïõ ó÷åäßïõ, ôçí ôÞñçóç ôùí ìåôáîý ôïõò áíáëïãéþí êáé ôùí áíáëïãéþí ìÝóá óôç ó÷åäéáóôéêÞ ìïíÜäá. Åöüóïí åßíáé ãåíéêÜ ðáñáäåêôü üôé õðÜñ÷ïõí óôáèåñÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ óõíèÝôïõí ôçí åéêüíá ôçò äõóëåîßáò, üðùò áõôÞ åìöáíßæåôáé óôçí áíÜãíùóç êáé ôçí ïñèïãñáöçìÝíç ãñáöÞ, êáô’ áíáëïãßá ìðïñåß íá õðÜñîïõí ðáñüìïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôï ó÷Ýäéï ôùí äõóëåîéêþí ðáéäéþí. Ç ðåñáéôÝñù Ýñåõíá óå ìéêñüôåñåò çëéêßåò ðéóôåýïõí ïé åñåõíçôÝò ðïõ äéåîÞãáãáí áõôÞ ôç ìåëÝôç üôé èá åðéâåâáéþóåé ôéò õðïèÝóåéò ôïõò êáé óõã÷ñüíùò èá áíáäåßîåé êáé Üëëåò äéáöïñÝò óôï ó÷Ýäéï, Ýôóé þóôå íá ìðïñÝóïõí íá áîéïðïéçèïýí ôá äåäïìÝíá áõôÜ óôçí åêðáéäåõôéêÞ ðñÜîç êáé íá åßíáé ðëÝïí äõíáôü íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ôï ó÷Ýäéï ùò äéáãíùóôéêü ìÝóï ãéá ôç äõóëåîßá ðñéí ôç ó÷ïëéêÞ çëéêßá. Ìå Üëëá ëüãéá ãéá íá ìðïñÝóåé Ýíá ðáéäß íá ðñï÷ùñÞóåé óôçí áíÜãíùóç êáé ôçí ïñèïãñáößá, èá ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç: íá áíáãíùñßæåé Þ÷ïõò ìÝóá óå ìéá ëÝîç, íá óõíèÝôåé ìåìïíùìÝíïõò Þ÷ïõò ãéá íá ðñïöÝñåé ìßá ëÝîç êáé íá êáôáëáâáßíåé ôç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôá ãñÜììáôá êáé ôïõò Þ÷ïõò ìßáò ãëþóóáò. Ìßá áðü ôéò éäéáéôåñüôçôåò ôçò äõóëåîßáò åßíáé ç ÷ñÞóç ìéêñþí êáé êåöáëáßùí ãñáììÜôùí áäéáêñßôùò ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí áäõíáìßá äéÜêñéóçò ôçò ìïñöÞò ôùí ãñáììÜôùí. Ç åéêüíá ðïõ ðáñïõóéÜæåé ôï êåßìåíï åíüò äõóëåîéêïý ðáéäéïý åßíáé åëëéðÞò Ýùò áêáôáíüçôç, åðåéäÞ äåí ôçñïýíôáé ïé ãñáììáôéêïß, óçìáóéïëïãéêïß êáé óõíôáêôéêïß êáíüíåò êáôÜ ôç äüìçóç ôùí ëÝîåùí êáé ôùí ðñïôÜóåùí. ¸÷ïõí áíáðôõ÷èåß ðïëëÝò óôáèìéóìÝíåò äïêéìáóßåò ðïõ åîåôÜæïõí áõôÝò ôéò äåîéüôçôåò10. Ìå áõôÝò åîåôÜæïíôáé ïé åîÞò ðáñÜãïíôåò: áíÜãíùóç ìåìïíùìÝíùí öèüããùí, ëÝîåùí êáé áíÜãíùóç êåéìÝíïõ, áêñßâåéá, ôá÷ýôçôá êáé êáôáíüçóç. Ç åðßãíùóç ôçò ìåãÜëçò ðïéêéëßáò ôùí ìáèçóéáêþí ðñïâëçìÜôùí êáé ôùí ðïëõÜñéèìùí ðëåõñþí ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ ðáéäéïý, ðïõ ðñÝðåé íá áîéïëïãçèïýí, ìðïñåß íá âïçèÞóåé óôç óùóôÞ äéÜãíùóç êáé áîéïëüãçóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 2, 2001

Áñ÷éêÜ åîåôÜæåôáé ç üñáóç êáé ç áêïÞ ôïõ ðáéäéïý, ç êéíçôéêÞ ùñéìüôçôá óå ó÷Ýóç ìå ôçí çëéêßá êáé ç êõñéáñ÷ßá ôïõ åíüò Þ ôïõ Üëëïõ çìéóöáéñßïõ. Åðßóçò åëÝã÷åôáé ç ýðáñîç áíáôïìéêþí âëáâþí óôá üñãáíá ïìéëßáò (ð.÷. ìåãáëïãëùóóßá, âñá÷ýò ÷áëéíüò). ËáìâÜíåôáé Ýíá ðëÞñåò éóôïñéêü ãéá ôï óýíïëï ôùí óõíèçêþí æùÞò ôïõ ðáéäéïý, ðïõ óêïðü Ý÷åé íá êáèïäçãÞóåé ôïõò ãïíåßò ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ðñïò ôï ðáéäß êáé ôïí ôñüðï ðïõ ìðïñïýí íá ôï ÷åéñßæïíôáé êáé íá êáèïñßóåé ôïí ôýðï ôçò èåñáðåßáò. ¼óïí áöïñÜ óôï ðåñéâÜëëïí: äéåñåõíÜôáé ôï êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêü åðßðåäï ôçò ïéêïãÝíåéáò, ç åêðáßäåõóç ôùí ãïíéþí êáé ïé óõíèÞêåò êáôïéêßáò. ¼óïí áöïñÜ óôçí êëçñïíïìéêüôçôá: óôçí åõñåßá ïéêïãÝíåéá åîåôÜæåôáé ç åðéâÜñõíóç ùò ðñïò øõ÷éáôñéêÞ äéáôáñá÷Þ, äçëáäÞ áëêïïëéóìü, åðéëçøßá, øõ÷þóåéò êáé óôç óôåíÞ ïéêïãÝíåéá ùò ðñïò ôçí áñéóôåñï÷åéñßá, êáôáðéåóìÝíç Þ ìç, êáé ôçí åëáöñÜ åãêåöáëéêÞ äõóëåéôïõñãßá. ¼óïí áöïñÜ óôï áôïìéêü éóôïñéêü ôïõ ðáéäéïý ðñï-, ðåñß-, ìåôáãåííçôéêÝò åðéðëïêÝò êáé øõ÷ïêéíçôéêÞ áíÜðôõîç, äçëáäÞ âÜäéóìá, ëüãïò Ýëåã÷ïò óöéãêôÞñùí êáé óïâáñÝò áóèÝíåéåò, üðùò ýðáñîç åãêåöáëéêÞò âëÜâçò êáé éóôïñéêü áðþëåéáò óõíåßäçóçò êáé óðáóìþí. Êáôüðéí åîåôÜæåôáé ôï ðáéäß ìå ôç âïÞèåéá ïñéóìÝíùí äïêéìáóéþí ðïõ ìðïñïýí íá äéåíåñãçèïýí óå ðáéäéÜ çëéêßáò 6-10 åôþí. Ìå ôéò äïêéìáóßåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï êëéíéêüò ðñïóðáèåß åðßóçò íá åîåôÜóåé äéÜöïñåò ðëåõñÝò ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ, üðùò ôç ãëùóóéêÞ åðßãíùóç, ôéò ó÷Ýóåéò Þ÷ùí-óõìâüëùí, ôçí áíÜãíùóç êáé ôçí ïñèïãñáößá. Ôï ãåãïíüò üôé Ýíá ðáéäß ìå êáíïíéêÞ áêïÞ äåí ìéëÜåé êáèáñÜ ðñïóáíáôïëßæåé ðñïò ôïí ôïìÝá áêïõóôéêÞò áíôßëçøçò êáé äéáöïñïðïßçóçò ôùí Þ÷ùí ôçò ãëþóóáò ôïõ. ÌåìïíùìÝíá ìðïñåß íá ðñïöÝñåé ôïõò öèüããïõò, áëëÜ äåí ìðïñåß íá óõãêñáôÞóåé áêïõóôéêÜ Ýíá óýíïëï öèüããùí óôç äéáäï÷éêÞ óåéñÜ ðïõ åìöáíßæïíôáé óôç ëÝîç Þ êáé óå ìßá ðïëýðëïêç óõëëáâÞ.

ÌÝèïäïò åîÝôáóçò ÍåõñïëïãéêÞ åîÝôáóç: Êáô' áõôÞí ðñÝðåé íá áðïöáóéóôåß áí ôï ðáéäß åßíáé öõóéïëïãéêü, õðÜñ÷åé õðïøßá íåõñïëïãéêïý ðñïâëÞìáôïò (åëáöñÜ åãêåöáëéêÞ äõóëåéôïõñãßá) Þ õðÜñ÷åé óáöÞò âëÜâç.

Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Iáôñïý óôç äéÜãíùóç ôùí ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí Ç äõóëåîßá åßíáé ç ðéï óõíçèéóìÝíç áðü ôéò 197

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

åéäéêÝò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò êáé åìöáíßæåôáé ìå äéÜöïñåò ìïñöÝò êáé äéáâáèìßóåéò - ìðïñåß íá åßíáé åëáöñéÜò, ìÝôñéáò Þ óïâáñÞò ìïñöÞò - áðü ìéá áðëÞ áíïñèïãñáößá Ýùò ãåíéêåõìÝíåò ïñãáíùôéêÝò áäõíáìßåò êõñßùò óôç ãñáðôÞ Ýêöñáóç ôïõ ëüãïõ. ÊÜðïéïò ìåëåôçôÞò åß÷å ðåé üôé õðÜñ÷ïõí ôüóåò ìïñöÝò äõóëåîßáò üóïé êáé ïé äõóëåêôéêïß. Ãåãïíüò ðÜíôùò åßíáé üôé óÞìåñá ôá ðáéäéÜ ìå áõôïý ôïõ ôýðïõ ôéò äõóêïëßåò ìðïñïýí ðëÝïí íá äéäá÷èïýí ôéò óôñáôçãéêÝò ìå ôéò ïðïßåò èá îåðåñÜóïõí ôï Üìåóï ðñüâëçìÜ ôïõò êáé íá åêìåôáëëåõèïýí ôá ÷áñßóìáôá ðïõ ôåßíïõí íá Ý÷ïõí Þ íá ôá êáëëéåñãïýí ùò áíôéðåñéóðáóìü óå Üëëïõò ôïìåßò. Ï Ã/Ï Éáôñüò åîáéôßáò ôçò èÝóçò ðïõ êáôÝ÷åé óôçí êïéíüôçôá êáé ôçí åðáöÞ ôïõ ìå ôçí ïéêïãÝíåéá, èá ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá äéáðéóôþóåé Ýãêáéñá êáé åýóôï÷á ôéò üðïéåò äõóêïëßåò ôùí ðáéäéþí, íá åíçìåñþóåé êáé íá êáèçóõ÷Üóåé ôïõò ãïíåßò êáé íá ðáñáðÝìøåé óôïí åéäéêü. Áõôü èá Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá íá ìçí ðáñáôçñåßôáé ôï öáéíüìåíï íá öèÜíïõí áõôÜ ôá ðáéäéÜ óå ìåãÜëåò çëéêßåò ðëçììõñéóìÝíá áðü áßóèçìá áðïôõ÷ßáò ìå êáêÞ åéêüíá ãéá ôïí åáõôü ôïõò, åðéèåôéêÜ, ìå óïâáñÜ øõ÷ïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá, ÷ùñßò êáìéÜ åéäéêÞ êáé óùóôÞ åêðáßäåõóç. Ï ãïíéüò âñßóêåôáé áíôéìÝôùðïò ìå ôï ðéï ðáñÜäïîï êáé áêáôáíüçôï ôùí öáéíïìÝíùí. Ôï ðáíÝîõðíï, êáôÜ ãåíéêÞ ïìïëïãßá, ðáéäß ôïõ, áíïßãïíôáò ôï áíáãíùóôéêü ôçò Á' ôÜîçò ðñïóðáèåß íá øåëëßóåé ôï ð+á=ðá. Áäýíáôïí íá ôï ðåé. ¹ ìéá ôï ëÝåé êáé ìéá ôï îå÷íÜåé. Äõóêïëåýåôáé íá äéáâÜóåé, íá ãñÜøåé êáé ï ãïíéüò áñ÷ßæåé íá áíáñùôéÝôáé: ìÞðùò ÷áúäåýåôáé, ìÞðùò ìå êïñïúäåýåé, ìåôÜ áñ÷ßæïõí ïé öùíÝò üôé äåí ðñïóÝ÷åé óôçí ôÜîç, üôé ôåìðåëéÜæåé, üôé äåí ðñïóðáèåß áñêåôÜ, üôé âéÜæåôáé íá ôåëåéþóåé ãéá íá ôñÝîåé óôçí ôçëåüñáóç. ¿óðïõ êÜðïéá óôéãìÞ ï ãïíéüò áñ÷ßæåé íá áíáñùôéÝôáé êáé íá ðñïâëçìáôßæåôáé êáé æçôÜ ôç ãíþìç ôïõ Ã/Ï Éáôñïý ôïõ. Ðþò üìùò èá ãßíåé ç Ýãêáéñç åðéóÞìáíóç áðü ôï Ã/Ï Éáôñü; ÕðÜñ÷ïõí êÜðïéåò åíäåßîåéò; ÊÜðïéá ìçíýìáôá; ÅÜí ôï ðáéäß åßíáé ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò èá ðñÝðåé íá åóôéÜóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óôá ðáñáêÜôù: • ÐáñïõóéÜæåé ôï ðáéäß õðåñêéíçôéêüôçôá Þ õðïêéíçôéêüôçôá, Ýëëåéøç óõíôïíéóìïý êéíÞóåùí; • ¸÷åé äõóêïëßåò ðëåõñßùóçò, äéÜêñéóçò äåîéïýáñéóôåñïý; 198

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

• Äåí ôá êáôáöÝñíåé óôç æùãñáöéêÞ, óôéò óõíáñìïëïãÞóåéò, óôéò êáôáóêåõÝò; • Äõóêïëåýåôáé óôï ôñÝîéìï, óôï óêáñöÜëùìá; • ÐáñïõóéÜæåé áíùñéìüôçôá Þ äéáôáñá÷Þ óôïí ðñïöïñéêü ëüãï; Óôç ó÷ïëéêÞ çëéêßá ï Ã/Ï Éáôñüò èá ðñÝðåé íá åîåôÜóåé åÜí ôï ðáéäß: • ÐáñïõóéÜæåé êÜðïéá ìïñöÞ äéáôáñá÷Þò ôçò ãñáöÞò.

• Æùãñáößæåé ìßá óåëßäá ìå ôï ßäéï áíôéêåßìåíï.

• ÅðáíáëáìâÜíåé óôåñåïôõðéêÜ ôçí ßäéá ëÝîç. ÊÜíïõí ðïëëÝò åðáíáëÞøåéò óôïí ðñïöïñéêü êáé ãñáðôü ëüãï. Åßíáé ðéá ãåíéêÜ ðáñáäåêôü, áíÜìåóá óôïõò åéäéêïýò ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôá ðñïâëÞìáôá ìÜèçóçò, ðùò ôá ðáéäéÜ ìå áõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá ðáñïõóéÜæïõí ó÷åäüí ðÜíôá ôá ðáñáêÜôù ãíùóôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ: 1. "ÐáñïñìçôéêÜ": Ó÷åäüí áõôüìáôá áðáíôïýí óå åñùôÞóåéò êáé êáôÜ êáíüíá äßíïõí ëáèåìÝíåò áðáíôÞóåéò áöïý äåí Ý÷ïõí êáèüëïõ óêåöèåß ðñéí áðáíôÞóïõí. ºóùò Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôá ðñïâëÞìáôá óõãêÝíôñùóçò êáé äéáôÞñçóçò ôçò ðñïóï÷Þò.

2. "Âáñéïýíôáé": Óå "ôåìðåëéÜ" áðïäßäåôáé ç êáêÞ ó÷ïëéêÞ åðßäïóç, åíþ óå íåõñéêüôçôá ç õðåñêßíçóç.

3. Ðñüâëçìá óôçí åîåýñåóç êáôÜëëçëçò ëÝîçò.

4. Ðñüâëçìá óôçí êáôáíüçóç êáé áðïìíçìüíåõóç êåéìÝíùí.

5. Ðñüâëçìá óôçí êáôáíüçóç ëåîéëïãßïõ.

6. ÃåíéêÜ, ðñüâëçìá óôç äïìÞ, ôï ðåñéå÷üìåíï Þ ôç ÷ñÞóç ôïõ ëüãïõ.

7. Äåß÷íïõí áðïãïçôåõìÝíá, áðñüèõìá ãéá ó÷ïëéêÞ åñãáóßá, ãé' áõôü êáé Ý÷ïõí ÷áìçëÞ áõôïåêôßìçóç.

8. Ôá ðåñéóóüôåñá åìöáíßæïõí áíþñéìç êéíçôéêüôçôá, ãé’ áõôü ìáò ôá ðåñéãñÜöïõí ùò "æçìéÜñéêá" ðáéäéÜ, áäÝîéá óôéò êéíÞóåéò.

9. Äõóêïëåýïíôáé íá áêïëïõèÞóïõí ðåñßðëïêåò ïäçãßåò.

10. Áðïäéïñãáíþíïíôáé óå áôìüóöáéñá Üã÷ïõò, Ýíôáóçò.

11. ¸÷ïõí ðåñéïñéóìÝíç óõãêÝíôñùóç ðñïóï÷Þò, ïðüôå êïõñÜæïíôáé ðéï åýêïëá áðü ôïõò óõììáèçôÝò ôïõò.

12. Åìöáíßæïõí áíþñéìç êáé áíïñãÜíùôç óõìðåñéöïñÜ. Ç Ýëëåéøç ïñãÜíùóçò åßíáé åìöáíÞò

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 2, 2001

Á. ×ñéóôïöÝëç êáé óõí.

áêüìç êáé óôç ó÷ïëéêÞ ôïõò ôóÜíôá, óôï äùìÜôéü ôïõò, óôá ðáé÷íßäéá ôïõò ê.ëð.11. Ôá ðáéäéÜ ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åìöáíßæïõí êáé ïñéóìÝíá êïéíùíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Äåí ÷áßñïõí óõìðÜèåéáò êáé öéëßáò ìå ôïõò óõíïìçëßêïõò ôïõò Þ áêüìá êáé ôïõò ãïíåßò ôïõò. ÐáñïõóéÜæïõí Üã÷ïò, êáôÜèëéøç, áðüóõñóç, ðáñáâáôéêüôçôá, ðáñáðôùìáôéêüôçôá, êáêÞ åéêüíá ôïõ åáõôïý ôïõò, åíþ óõ÷íÜ ãßíïíôáé åðéèåôéêÜ. Óå ìßá Ýñåõíá ðïõ Ýãéíå óå öõëáêÝò áíçëßêùí óôéò ÇÐÁ, âñÝèçêå üôé ðïëëÜ áðü ôá ðáéäéÜ ðïõ Þôáí óôç öõëáêÞ, åß÷áí åéäéêü ìáèçóéáêü ðñüâëçìá. Ç áðüññéøç êáé ôï áäéÝîïäï ðïõ âßùóáí óôçí ïéêïãÝíåéá êáé ôï ó÷ïëåßï ôá ïäÞãçóáí óå ðåñéèùñéáêÝò ïìÜäåò.

ÓõìðÝñáóìá Ôá êõñéüôåñá óõìðôþìáôá ðïõ ìáò ïäçãïýí íá õðïðôåõèïýìå ôçí ðéèáíÞ åìöÜíéóç ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí åßíáé ç äéáôáñá÷Þ ôïõ ëüãïõ êõñßùò êáé ç äéáôáñá÷Þ ôçò óõìðåñéöïñÜò ðïõ óõíäõÜæïíôáé óõ÷íÜ ìå õðåñêéíçôéêüôçôá, åêäçëþóåéò ðïõ óõíÞèùò ï Ã/Ï Éáôñüò èá äéáêñßíåé ðñþôïò ëüãù ôçò ó÷Ýóçò ôïõ ìå ôçí ïéêïãÝíåéá. Èá ðñÝðåé ëïéðüí íá åßíáé óáöÝò óå êÜèå Ã/Ï Éáôñü ðùò ç äõóëåîßá êáé ïé Üëëåò ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò åßíáé áêßíäõíåò ãéá ôçí õãåßá ôïõ ðáéäéïý ïñãáíéêÜ, áëëÜ ðïëý åðéêßíäõíåò ãéá ôçí øõ÷éêÞ ôïõ õãåßá êáé ôçí åîÝëéîç ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ, ðïõ áðïôåëïýí óçìáíôéêü ðáñÜãïíôá ãéá ôçí êïéíùíßá, êáèþò ôá ðáéäéÜ áðïôåëïýí ôï ìÝëëïí. ¸íá áíþñéìï ðáéäß ðïõ Ý÷åé ãíùñßóåé áôõ÷ßåò êáé áðïôõ÷ßåò óôç æùÞ ôïõ äåí èá ìðïñÝóåé íá áíôáðïêñéèåß óôéò áíÜãêåò ôçò óýã÷ñïíçò æùÞò êáé íá åðéôåëÝóåé ôï ñüëï ôïõ óå áõôÞí. Êëåéäß óôçí áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí åßíáé ç Ýãêáéñç åðéóÞìáíóç. Áí Ýíá ðáéäß áíôéìåôùðéóèåß Ýãêáéñá

êáé óùóôÜ, óßãïõñá èá âåëôéùèåß êáé áíÜëïãá ìå ôï âáèìü ôçò óïâáñüôçôáò, ìðïñåß íá îåðåñáóèåß ôåëåßùò ç äõóêïëßá ôïõ.

Âéâëéïãñáößá 1. Á. ÊáñáìðÝôóïò. H äõóëåîßá óôï ðáéäß, ÄéÜãíùóç êáé èåñáðåßá. ÁèÞíá, ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 1991.

2. K. Ðüðïñäáò Äõóëåîßá (Ç åéäéêÞ äéáôáñá÷Þ óôç ìÜèçóç ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ-øõ÷ïëïãéêÞ èåþñçóç). ÁèÞíá, 1990.

3. J. Pollock and E. Waller. Day-to-day dyslexia in the classroom. London, Routledge, 1994.

4. ICD 10 international Classification of Diseases, 2nd Review Geneva, W.H.O. 1988.

5. ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá Øõ÷éêÞò ÕãéåéíÞò êáé Íåõñïøõ÷éáôñéêÞò ôïõ ðáéäéïý, ÓåìéíÜñéï ÌáèçóéáêÝò Äõóêïëßåò: Óýã÷ñïíåò áðüøåéò êáé ôÜóåéò. Åêä. ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, ÁèÞíá, 1990.

6. ×ñõóüóôïìïõ Åìì. ÊáñðÜèéïõ. Äõóëåîßá. Åêä. ºùí 1987.

7. Ð. Ðáðáèåïößëïõ, Ì. ×áñéôÜêç, Ì. Êïæáäßíïò, Á. Èåïëüãïõ. ÅîÝëéîç ðáéäéþí ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò. ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò ÕãéåéíÞò, ÉáôñïðáéäáãùãéêÞ Õðçñåóßá ÐåéñáéÜ, Øõ÷ïëïãéêÜ ÈÝìáôá, 1992, 5:3 8. Ð. Ðáðáèåïößëïõ, Ì. ×áñéôÜêç, Ì. Êïæáäßíïò, Á. Èåïëüãïõ. ÅîÝëéîç ðáéäéþí ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò, Øõ÷ïëïãéêÜ ÈÝìáôá, 1992, 5:3 9. ÅëÝíç ÆÞóç-ÌÜôç, Ìáñßá Æáöåéñïðïýëïõ, ÖùôåéíÞ Ìðïíþôç, Ðáéäáãùãéêü ÔìÞìá Íçðéáãùãþí ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëßáò, ÓõãêñéôéêÞ ìåëÝôç ôùí ó÷åäßùí äõóëåîéêþí êáé ìç äõóëåîéêþí ðáéäéþí, Øõ÷ïëïãßá, 1996, 3. Åéäéêü Ôåý÷ïò, 85-100.

10. Ñ. Ðáðáèåïößëïõ, Â. Ñüôóéêá, Ë. Ðå÷ëéâáíßäïõ, Ð. Ìá÷áßñá, S.C. Richardson, Ä. Ìáäéáíïý, Ì. Ìáäéáíüò. Ðñþéìç äéÜãíùóç ìáèçóéáêþí äõóêïëéþí, Øõ÷ïëïãéêÜ ÈÝìáôá, 1989, 3: 11. Ìáñßá-ÌÜñèá ÖëùñÜôïõ. ÌáèçóéáêÝò äõóêïëßåò êáé ü÷é ôåìðåëéÜ. Åêä. ÏäõóóÝáò, 3ç Ýêäïóç, 1996.

199

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. ÊáñäáñÜ êáé óõí.

ÓÕÍÔÏÌÇ ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ SHORT COMMUNICATION Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 200-203, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 200-203, 2001

ÏäéêÜ ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ Ðáôñþí êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997 Ì. ÊáñäáñÜ1, Î. ÊïíäÜêçò2 Ðåñßëçøç Ìå ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç åñåõíÜôáé ç óõ÷íüôçôá ôùí ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ðïõ óõíÝâçóáí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò åõèýíçò ôçò Ôñï÷áßáò Ðáôñþí êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997. Ç óõëëïãÞ ôùí óôïé÷åßùí Ýãéíá áðü ôá õðçñåóéáêÜ äåëôßá äçëþóåùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ôïõ ÔìÞìáôïò Ôñï÷áßáò Ðáôñþí. ÌÝóá óôçí ôñéåôßá 1995-1997 óõíÝâçóáí 1333 áôõ÷Þìáôá, áðü ôá ïðïßá ôá 97 Þôáí èáíáôçöüñá êáé ôá 195 áöïñïýóáí âáñåßò ôñáõìáôéóìïýò. Ï óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò áõîÞèçêå áðü 0,17 ôï 1995 óå 0,28 ôï 1997. Äåí ðáñáôçñåßôáé óçìáíôéêÞ äéáêýìáíóç ôïõ áñéèìïý ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ìå âáñý ôñáõìáôéóìü Þ èÜíáôï êáôÜ ôïõò äéÜöïñïõò ìÞíåò. Ç ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óçìåéþíåôáé ôï Óáââáôïêýñéáêï. Ìå âÜóç ôéò ðáñáðÜíù äéáðéóôþóåéò, ìéá ðïëéôéêÞ ðñüëçøçò êáé ïäéêÞò áóöÜëåéáò ìå üëá ôá äéáôéèÝìåíá ìÝóá èá óõíôåëÝóïõí óôç ìåßùóç ôïõ áñéèìïý ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò ÐÜôñáò.

The road traffic accidents in the broader area of Patras, 1995-1997 M. Kardara, X. Kondakis Summary This study investigates the frequency of road traffic accident in Patras during the period 1995-1997. For this purpose, information was obtained from the accident records of the Rural Traffic Accident Department of Patras. During the period 1995-1997, 1333 road traffic accidents occurred which caused 97 deaths and 195 serious injuries. The number of fatal and serious road accidents does it not differ each month for the 3 years. Road traffic accidents are more frequent during weekends. An effective effort for reducing the number of road accidents in the broader area of Patras should mainly be based on preventive measures.

Key words: traffic accidents, prevention

1

Åðéì. Á´ Ê.Õ. ÅñõìÜíèåéáò, 2ÊáèçãçôÞò Åñãáóôçñßïõ ÕãéåéíÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ðáôñþí

200

ÅéóáãùãÞ Ôá ïäéêÜ ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óôçí ÅëëÜäá áðïôåëïýí ôçí ôñßôç áéôßá èáíÜôïõ óôï ãåíéêü ðëçèõóìü ìåôÜ ôá êáñäéáããåéáêÜ íïóÞìáôá êáé ôá íåïðëÜóìáôá. Åðßóçò ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá áðïôåëïýí âáóéêÞ áéôßá íïóçñüôçôáò, áöïý ðïëëïß áðü ôïõò ôñáõìáôßåò ïäçãïýíôáé óå ðñüóêáéñç Þ ìüíéìç áíáðçñßá. Ôï åôÞóéï êüóôïò áõôÞò õðïëïãßæåôáé ðåñßðïõ óå 115 äéóåêáôïììýñéá äñ÷.1. Óå óýãêñéóç ìå Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò üðùò Óïõçäßá, Áããëßá êáé Ïëëáíäßá, ç ÅëëÜäá áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí ÷ùñþí åêåßíùí ðïõ ðáñïõóéÜæïõí õøçëÞ óõ÷íüôçôá ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, üðùò ç Éóðáíßá, ÂÝëãéï, Ëïõîåìâïýñãï êáé Ðïñôïãáëßá. Óôçí ÅëëÜäá êáôÜ ìÝóï üñï óõìâáßíïõí 219 èÜíáôïé ó' Ýíá åêáôïììýñéï ðëçèõóìü, åíþ ï áíôßóôïé÷ïò áñéèìüò ãéá ôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá åßíáé ìüëéò 131 èÜíáôïé1,2. Óêïðüò ôçò ðáñïýóçò ìåëÝôçò åßíáé ç áäñÞ åðéäçìéïëïãéêÞ ðñïóÝããéóç ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôçí åõñýôåñç

ËÝîåéò êëåéäéÜ: Ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá, ðñüëçøç ÕðïâëÞèçêå: 18 Äåêåìâñßïõ 2000 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 4 Áðñéëßïõ 2001 êáé 27 Éïõíßïõ 2001. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 17 Éïõëßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÊáñäáñÜ Ìáñßíá, ÊÝíôñï Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò, 250 15 Á÷áÀá, Ôçë.: (0694) 31301, Fax: (0694) 31303

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

Ì. ÊáñäáñÜ êáé óõí.

ðåñéï÷Þ ôçò ÐÜôñáò óôçí ôñéåôßá 1995-1997.

Õëéêü êáé ÌÝèïäïò Ãéá ôï óêïðü áõôü äéåñåõíÞèçêáí üëá ôá õðçñåóéáêÜ äåëôßá äçëþóåùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ôçò ôñéåôßáò 1995-1997, ðïõ ôçñïýíôáé óå ðåñßðôùóç áôõ÷Þìáôïò óôï ÔìÞìá Ôñï÷áßáò ÊéíÞóåùò Ðáôñþí, åöüóïí áõôü åðéëçöèåß. ÓõãêåêñéìÝíá åñåõíÞèçêáí ï áñéèìüò ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, ç âáñýôçôá áõôþí, ïé ìÞíåò, ïé çìÝñåò êáèþò êáé ïé þñåò ðïõ óõíÝâçóáí ôá áôõ÷Þìáôá.

ÓôáôéóôéêÞ áíÜëõóç Ç êáôáíïìÞ êáôÜ Poisson ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åîÝôáóç ôçò óçìáíôéêüôçôáò ôùí äéáöüñùí ó÷Ýóåùí. Ôï ÷2 êáëÞò ðñïóáñìïãÞò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åîÝôáóç ðáñáôçñçèåßóùí êáôáíïìþí áðü åêåßíåò ðïõ áíáìÝíïíôáí.

ÁðïôåëÝóìáôá ÌÝóá óôçí ôñéåôßá 1995-1997 óõíÝâçóáí óôï ïäéêü äßêôõï äéêáéïäïóßáò ôçò Ôñï÷áßáò Ðáôñþí 1333 áôõ÷Þìáôá, áðü ôá ïðïßá ôá 97 Þôáí èáíáôçöüñá êáé ôá 195 áöïñïýóáí âáñåßò ôñáõìáôéóìïýò. Ï ðßíáêáò 1 ðáñïõóéÜæåé ôï óõíôåëåóôÞ âáñýôçôáò ôùí ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997. Ùò óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò åíüò áôõ÷Þìáôïò ïñßæåôáé ôï ðïóïóôü ôùí áôõ÷çìÜôùí ðïõ Ý÷ïõí ùò áðïôÝëåóìá ôï èÜíáôï Þ ôï âáñý ôñáõìáôéóìü. Áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ðßíáêá áõôïý ðáñáôçñåßôáé óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí óõíôåëåóôþí âáñýôçôáò ãéá ôá Ýôç 1995-1997. Ï óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò áðü 0,17 ôï 1995 áõîÞèçêå óå 0,28 ôï 1997. Ï ðßíáêáò 2 ðáñïõóéÜæåé ôïí áñéèìü ôùí ðáñáôçñçèÝíôùí êáé áíáìåíüìåíùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí (óýìöùíá ìå ìéá ïìïéïãåíÞ êáôáíïìÞ óôï ÷ñüíï) ðïõ åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá ôï âáñý ôñáõìáôéóìü Þ èÜíáôï áíÜ ìÞíá êáôÜ ôçí ôñéåôßá 1995-1997. Äåí ðáñáôçñåßôáé óôáôéóôéêÜ

Ðßíáêáò 1. ÓõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, 1995-1997 ¸ôïò

Èáíáôçöüñá áôõ÷Þìáôá & âáñý ôñáõìáôéóìü

Óýíïëï

ÓõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò*

1995 1996 1997

86 76 130

486 344 464

0,17 0,22 0,28

Óýãêñéóç óõíôåëåóôþí ìå ôçí êáôáíïìÞ êáôÜ Poisson *p=0,001

Ðßíáêáò 2. Áñéèìüò ðáñáôçñçèÝíôùí êáé áíáìåíüìåíùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ìå âáñý ôñáõìáôéóìü Þ èÜíáôï áíÜ ìÞíá, 1995-1997 1995 ÌÞíáò ÉáíïõÜñéïò ÖåâñïõÜñéïò ÌÜñôéïò Áðñßëéïò ÌÜéïò Éïýíéïò Éïýëéïò Áýãïõóôïò ÓåðôÝìâñéïò Ïêôþâñéïò ÍïÝìâñéïò ÄåêÝìâñéïò

ÐÊ 9 5 4 6 5 7 9 5 9 11 8 8

ÁÊ 7,2 7.2 7,2 7,2 7,2 7,2 7,2 7.2 7,2 7,2 7,2 7,2

ÐÊ 4 4 7 8 6 7 9 5 3 8 7 8

1996 ÁÊ 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4

1997 ÐÊ 7 9 7 10 9 14 17 13 18 8 9 9

ÁÊ 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8 10,8

ÐÊ 20 18 18 24 20 28 35 23 30 27 24 25

Óýíïëï ÁÊ 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3 24,3

ÐÁ: ðáñáôçñçèåßóá êáôáíïìÞ, ÁÊ: áíáìåíüìåíç êáôáíïìÞ Óýãêñéóç êáôáíïìþí ìå ÷2 êáëÞò ðñïóáñìïãÞò, p>0,05

201

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. ÊáñäáñÜ êáé óõí.

óçìáíôéêÞ äéáêýìáíóç ôïõ áñéèìïý ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ìå âáñý ôñáõìáôéóìü Þ èÜíáôï êáôÜ ôïõò äéÜöïñïõò ìÞíåò êáé ãéá ôá 3 Ýôç, áíåîÜñôçôá ôçò ãåùãñáöéêÞò êáôáíïìÞò ôïõò åíôüò ôùí ïñßùí ôçò äéêáéïäïóßáò ôïõ ÔìÞìáôïò Ôñï÷áßáò Ðáôñþí. Óôïí ðßíáêá 3 öáßíåôáé ï óõíïëéêüò áñéèìüò ôùí äçëùèÝíôùí ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí áíÜ çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò. Ðñïêýðôåé üôé ç êáôáíïìÞ ôùí áôõ÷çìÜôùí áíÜ çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò äéáöÝñåé óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÜ áðü åêåßíç ôç èåùñçôéêÞ ðïõ êáôáíÝìåé ôá áôõ÷Þìáôá éóïìåñþò ôçí åâäïìÜäá. Ïé ìåãáëýôåñåò óõ÷íüôçôåò áôõ÷çìÜôùí ðáñáôçñÞèçêáí ôï Óáââáôïêýñéáêï êáé ãéá ôá 3 Ýôç. Óôïí ðßíáêá 3 ðáñïõóéÜæåôáé ï áñéèìüò ôùí ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí áíÜ çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò êáôÜ ôçí ðåñßïäï 19951997.

ÓõæÞôçóç Ôá ïäéêÜ ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá áðïôåëïýí óïâáñü ðáñÜãïíôá èíçóéìüôçôáò, áëëÜ êáé âáóéêÞ áéôßá íïóçñüôçôáò, áöïý ðïëëïß áðü ôïõò ôñáõìáôßåò ïäçãïýíôáé óå ðñüóêáéñç Þ ìüíéìç áíáðçñßá, ìå üëá ôá äõóÜñåóôá ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíåðÜãåôáé áõôÞ, áôïìéêÜ, ïéêïãåíåéáêÜ êáé êïéíùíéêÜ. ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ç óõ÷íüôçôá ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôçí ðåñéï÷Þ ôùí Ðáôñþí ðáñïõóéÜæåôáé õøçëÞ êáé áíÜëïãç åêåßíçò ôùí ôñï÷áßùí óôç ÷þñá ìáò3.

ÌÝóá óôçí ôñéåôßá 1995-1997 óõíÝâçóáí óôï ïäéêü äßêôõï äéêáéïäïóßáò ôçò Ôñï÷áßáò Ðáôñþí 1333 áôõ÷Þìáôá áðü ôá ïðïßá ôá 97 Þôáí èáíáôçöüñá êáé ôá 195 áöïñïýóáí âáñåßò ôñáõìáôéóìïýò. Ï óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò ðáñïõóßáóå áýîçóç áðü 0,17 ôï 1995 óå 0,28 ôï 1997. Ï óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò áðïôåëåß ÷ñÞóéìï äåßêôç áîéïëüãçóçò ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôùí ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí. Óôç ìåëÝôç ðïõ Ýãéíå áðü ôïõò ÊáñäáñÜ êáé ÊïíäÜêç ôï 1997, ï óõíôåëåóôÞò âáñýôçôáò ãéá ôç ÷þñá ìáò óçìåßùóå ìåßùóç áðü 0,22 ôï 1981 óå 0,17 ôï 19913. Óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ç áíÜëõóç ôïõ óõíôåëåóôÞ âáñýôçôáò áöïñïýóå ìüíï óôçí ôñéåôßá 1995-1997. Ìéá ìåëÝôç óôç åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò ÐÜôñáò ðïõ íá áöïñÜ ìåãáëýôåñç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï ðéèáíÜ íá óõíôåëÝóåé óôçí áîéïëüãçóç ôçò âáñýôçôáò ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí êáé êáô' åðÝêôáóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôùí ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí óå ôïðéêü åðßðåäï. Áðü ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ðñïêýðôåé üôé ç ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ðáñáôçñåßôáé ôï Óáââáôïêýñéáêï. Ðáñüìïéá áðïôåëÝóìáôá óçìåéþèçêáí êáé óå Üëëåò ìåëÝôåò ðïõ Ýãéíáí óôç ÷þñá ìáò4. ÐéèáíÝò áéôßåò ôçò áõîçìÝíçò óõ÷íüôçôáò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí ôï ôåëéêü äéÞìåñï åßíáé ç ìáæéêÞ ìåôáêßíçóç ôùí êáôïßêùí ôùí áóôéêþí êÝíôñùí ðñïò ôçí ðåñéöÝñåéá êáé ç áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç áëêïüëçò5. Ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü áôõ÷çìÜôùí óõíÝâç ìåôáîý 12.01-18.00 êáé ãéá ôá 3 Ýôç. Óôç ìåëÝôç ðïõ Ýãéíå áðü ôïõò Ðáðáãåùñãßïõ Âáñ. êáé

Ðßíáêáò 3. Óõíïëéêüò áñéèìüò ïäéêþí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí áíÜ çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò, 1995-1997 ¸ôïò ÇìÝñá ÄåõôÝñá Ôñßôç ÔåôÜñôç ÐÝìðôç ÐáñáóêåõÞ ÓÜââáôï ÊõñéáêÞ

ÐÓ 69 57 51 64 73 94 95

1995 ÁÓ 71,9 71,9 71,9 71,9 71,9 71,9 71,9

ÐÓ 36 41 45 51 49 66 67

1996 ÁÓ 50,7 50,7 50,7 50,7 50,7 50,7 50,7

ÐÓ: ðáñáôçñçèåßóá óõ÷íüôçôá, ÁÓ: áíáìåíüìåíç óõ÷íüôçôá Óýãêñéóç êáôáíïìþí ìå ÷2 êáëÞò ðñïóáñìïãÞò 1995: ÷2= 24,34 âáèìïß åëåõèåñßáò= 6, p= 0,001 1996: ÷2= 16,65 âáèìïß åëåõèåñßáò= 6, p= 0,01 1997: ÷2= 20,98 âáèìïß åëåõèåñßáò= 6, p= 0,005 Óýíïëï, ÷2= 56,21 âáèìïß åëåõèåñßáò= 6, p= 0,000

202

1997 ÐÓ 54 69 49 60 66 87 90

ÁÓ 67,8 67,8 67,8 67,8 67,8 67,8 67,8

Óýíïëï ÐÓ ÁÓ 159 190,3 167 190,3 145 190,3 175 190,3 188 190,3 247 190,3 252 190,3

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

Ì. ÊáñäáñÜ êáé óõí.

Ðáðáãåùñãßïõ Âáó. óôç ×áëêéäéêÞ ôï 1996, ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü áôõ÷çìÜôùí (27,3%) óõíÝâç ìåôáîý 13.00 êáé 17.004. ÐéèáíÝò áéôßåò ðåñéëáìâÜíïõí êüðùóç ëüãù ðñùéíÞò Ýãåñóçò åñãáóßáò, áõîçìÝíç êõêëïöïñßá ï÷çìÜôùí ìå ôï ðÝñáò ôçò åñãáóßáò êáé ðéèáíÜ áíõðïìïíçóßá åðéóôñïöÞò ëüãù ôïõ ìåóïãåéáêïý ôýðïõ ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ ëáïý ìáò. Ìå âÜóç üëåò ôéò ðáñáðÜíù äéáðéóôþóåéò, ìéá ðïëéôéêÞ ðñüëçøçò êáé ïäéêÞò áóöÜëåéáò ìå üëá ôá äéáôéèÝìåíá ìÝóá (ðëçñïöüñçóç áðü ôá ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò, õðï÷ñåùôéêÜ ìáèÞìáôá êõêëïöïñéáêÞò áãùãÞò óôá ó÷ïëåßá, ðëáôýôåñá êïéíùíéêÜ ðñïãñÜììáôá ïäéêÞò áóöÜëåéáò) èá óõíôåëÝóïõí óôç ìåßùóç ôçò åðßðôùóçò ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò ÐÜôñáò.

Âéâëéïãñáößá 1. ÅðéôñïðÞ ¸ñåõíáò ôïõ Åëëçíéêïý Êïéíïâïõëßïõ, 1996.

2. J.E.I. Chliaoutakis, Ch. Carviri, P.Th. Domakakos. The impact of young drivers lifestyle on their road traffic accident risk in greater Athens area. Ace. Anal. Prev. 1999, 31:771-780.

3. Ì. ÊáñäÜñá êáé Î. ÊïíäÜêçò Road traffic accidents in Greece: Recent trends (1891-1991).

Eur. J. Epid. 1997, 13:765-770.

4. Âáñ. Ðáðáãåùñãßïõ êáé Âáó. Ðáðáãåùñãßïõ. Åðéäçìéïëïãßá ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôï Íïìü ×áëêéäéêÞò óôç äåêáåôßá 1986-1995. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò 1996, 8(2):106-111.

5. Á. Ôñé÷ïðïýëïõ, Ä. Ôñé÷üðïõëïò. ÐñïëçðôéêÞ ÉáôñéêÞ, Åêäüóåéò "ÐáñéæéÜíïò", ÁèÞíá, 1986.

203

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Öáíäñßäçò êáé óõí.

ÓÕÍÔÏÌÇ ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ SHORT COMMUNICATION Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 204-208, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 204-208, 2001

ÐñïóÝëåõóç êáé ðñïÝëåõóç ôùí áóèåíþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ÔìÞìáôïò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò Ó÷çìáôáñßïõ êáôÜ ôçí ðåíôáåôßá 1994-1998 É. Öáíäñßäçò1, Ä. Äåëâåíáêéþôçò2 Ðåñßëçøç Ôá ÏäïíôéáôñéêÜ ôìÞìáôá ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò ðñïóöÝñïõí õðçñåóßåò ôüóï óå ðñïëçðôéêü üóï êáé óå èåñáðåõôéêü åðßðåäï. Ç ðáñïýóá åñãáóßá êáôáãñÜöåé ôçí ðñïóÝëåõóç êáé ôçí ðñïÝëåõóç (ôüðïò äéáìïíÞò, çëéêßá, áóöÜëéóç, åèíéêüôçôá) ôùí áóèåíþí, óôïõò ïðïßïõò ðáñáó÷Ýèçêáí èåñáðåõôéêÝò õðçñåóßåò áðü ôï Ïäïíôéáôñéêü ôìÞìá ôïõ Ê.Õ. Ó÷çìáôáñßïõ êáôÜ ôçí ðåíôáåôßá 1994-1998.

• Ôï 55% ôùí óõíåäñéþí áíôéóôïé÷ïýóå óå åíÞëéêïõò êáé ôï 45% óå áíÞëéêïõò áóèåíåßò.

• Ç ìçíéáßá ðñïóÝëåõóç ôùí áíÞëéêùí áóèåíþí ðáñïõóßáæå ìåãáëýôåñåò äéáêõìÜíóåéò, áð' üôé ôùí åíÞëéêùí.

• Ç áðüóôáóç ôïõ ôüðïõ äéáìïíÞò ôïõò áðü ôï ÊÝíôñï Õãåßáò ðáßæåé ðñùôåýïíôá ñüëï óôçí ðñïóÝëåõóÞ ôïõò.

• Áðü ðëåõñÜò áóöÜëéóçò, ç ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôùí óõíåäñéþí áíôéóôïé÷ïýóå óå áóèåíåßò ìå ÉÊÁ (54%), åíþ õðÞñ÷å êáé Ýíá ðïóïóôü (13%) óõíåäñéþí áíáóöÜëéóôùí áóèåíþí, êõñßùò áëëïäáðþí. Óôç óõíÝ÷åéá, ìå âÜóç ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÜ ãßíïíôáé ðñïôÜóåéò ìå óôü÷ï ôçí áýîçóç ãåíéêþò ôçò ðñïóÝëåõóçò áóèåíþí óôï ôìÞìá, ôçí åõáéóèçôïðïßçóç êáé äéåõêüëõíóç ôùí ìáèçôþí êáé ôçí éóüôéìç ïäïíôéáôñéêÞ êÜëõøç ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ìáò.

1 ÅðéìåëçôÞò Á´ Ïäïíôéáôñéêïý ÔìÞìáôïò Ê.Õ. Ó÷çìáôáñßïõ, 2ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò Ïäïíôéáôñéêïý ÔìÞìáôïò Ê.Õ. Ó÷çìáôáñßïõ

204

ÅéóáãùãÞ Ï ìåãÜëïò óêïðüò, ôïí ïðïßïí õðçñåôïýí ôá ÊÝíôñá Õãåßáò, åßíáé ç ýðáñîç ãéá ôïí êÜèå Üíèñùðï ìéáò ðñïóéôÞò, éóüôéìçò êáé êáôÜ ôï äõíáôüí ïëïêëçñùìÝíçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò1,2. Ôá ÏäïíôéáôñéêÜ ÔìÞìáôá ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò, óôñáôåõìÝíá êáé áõôÜ ó' áõôüí ôï óêïðü, Ý÷ïõí áíáëÜâåé Ýíá ðïëýðëåõñï ñüëï êáé õðï÷ñåþóåéò ðïõ åêôåßíïíôáé ôüóï óôï ðñïëçðôéêü üóï êáé óôï èåñáðåõôéêü åðßðåäï. Êáé óôï ìåí ðñïëçðôéêü åðßðåäï, öñïíôßæïõí ãéá ôçí åðïðôåßá êáé ôçí ðñïóôáóßá ôçò óôïìáôéêÞò õãåßáò üëùí ôùí áíèñþðùí ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ôïõò, óõíÞèùò ìÝóá áðü ïñãáíùìÝíá ðñïëçðôéêÜ ðñïãñÜììáôá3,4. Óôï äå èåñáðåõôéêü åðßðåäï, êáëýðôïõí ìå ðëÞñç èåñáðåõôéêÞ ðåñßèáëøç ôá ðáéäéÜ çëéêßáò Ýùò 18 åôþí, åíþ óôïõò åíçëßêïõò áíôéìåôùðßæïõí ôá åðåßãïíôá ïäïíôïóôïìáôéêÜ ðñïâëÞìáôÜ ôïõò3,4. ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÏäïíôéáôñéêÜ ôìÞìáôá, ÊÝíôñá Õãåßáò, ÐñùôïâÜèìéá ïäïíôéáôñéêÞ öñïíôßäá ÕðïâëÞèçêå: 1 Äåêåìâñßïõ 1999 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 27 Éïõíßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 17 Éïõëßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Öáíäñßäçò ÉùÜííçò, ÊïñíÜñïõ 33, Çëéïýðïëç, 163 46, Ôçë. (01) 9916344

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Öáíäñßäçò êáé óõí.

Presentation and origin of the dental patients of the Shimatari Health Centre in the period 1994-1998 J. Fandridis1, D. Delvenakiotis2

ÁðïôåëÝóìáôá

Ï áñéèìüò ôùí èåñáðåõôéêþí óõíåäñéþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ôìÞìáôïò Summary áíÜ Ýôïò, êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåThe Dental Departments in Health Centers offer services for both preventive ôßá, åêõìáßíåôï áðü 1.399 Ýùò 1.871. and therapeutic. This study examines the presentation and origin (place of residence, age, insurance cover and nationality) of the patients to whom this Ôï 55% ôïõ óõíüëïõ ôùí óõíåäñéþí department offered therapeutic services during the period 1994-1998. áíôéóôïé÷ïýóáí óå åíÞëéêïõò êáé ôï · 55% of appointments were adults and 45% were minors (under 18 years of 45% óå áíÞëéêïõò áóèåíåßò. age) Ôï Ó÷Þìá 1 äßäåé êáôÜ ìÝóï üñï · The monthly attendance of minors had a greater variability in comparison to ôç äéáêýìáíóç ôïõ áñéèìïý ôùí óõíåthat of the adults. · The distance of residency from the Health Centre had a primary influence on äñéþí áíÜ ìÞíá ãéá ôïõò åíÞëéêïõò attendance êáé ôïõò áíÞëéêïõò áóèåíåßò, êáèþò · From the insurance point of view, the greater proportion of attendance were êáé ãéá ôï óýíïëü ôïõò. ÃåíéêÜ, ïé ìÞíåò

by IKA patients (54%) whereas there was only 13% of uninsured, these being ìå ôç ìåãáëýôåñç ðñïóÝëåõóç Þôáí ï immigrants. ÓåðôÝìâñéïò êáé ï Éïýíéïò (165 êáé Based on these results, measures have been proposed which aim to increase the number of attendances further promoting these services and making the 157 óõíåäñßåò áíôßóôïé÷á), åíþ ìå ôç minors more aware and evenly cover the population of the area of responsibility. ìéêñüôåñç ï ÄåêÝìâñéïò93.

Key words: Dental Departments, Health Centres, Primary Dental Care Ïé ðåñéóóüôåñåò óõíåäñßåò (55%) 1 2 áíôéóôïé÷ïýóáí óå êáôïßêïõò ôçò ðüSenior Registrant of the Dental Dpt. Of Shimatari Health Centre, Consultant of the Dental Dpt. Of Shimatari Health Centre ëçò ôïõ Ó÷çìáôáñßïõ. Áêïëïõèïýóáí óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ìáò ïé óõíåäñßåò óå êáôïßêïõò ôïõ Äçëåóßïõ (9%), ôùí Ç ðáñïýóá åñãáóßá Ýãéíå ãéá íá êáôáãñÜ- Ïéíüöõôùí (8%), ôïõ Áã. ÈùìÜ - Êëåéäßïõ (6%), øåé ôçí ðñïóÝëåõóç êáé ôçí ðñïÝëåõóç ôùí áóèå- ôçò ÔáíÜãñáò (5%), ôïõ ¢ñìáôïò - Åëåþíïò (3%), íþí, óôïõò ïðïßïõò ôï Ïäïíôéáôñéêü ôìÞìá ôïõ ôçò Áóùðßáò - ÊáëëéèÝáò (3%) êáé ôùí ÄåñâåíïÊ.Õ. Ó÷çìáôáñßïõ ðáñÝó÷å èåñáðåõôéêÝò õðçñå- ÷ùñßùí (1%). óßåò (óôç äéÜñêåéá ôïõ ôáêôéêïý ùñáñßïõ êáé ôùí ¸íá 10% ôùí óõíåäñéþí áíôéóôïé÷ïýóáí óå åöçìåñéþí) êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá (1994- áóèåíåßò ðïõ äéÝìåíáí åêôüò ôçò ðåñéï÷Þò åõèý98). Óôü÷ïò ìáò Þôáí íá ðñïêýøïõí ïñéóìÝíá íçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò êáé óõãêåêñéìÝíá áðü óõìðåñÜóìáôá, ðïõ íá âïçèÞóïõí íá âåëôéùèåß ç ôç ÈÞâá (1%), ôçí Ðáñáëßá Áõëßäáò - Âáèý èåñáðåõôéêÞ ðáñï÷Þ ôïõ ôìÞìáôüò ìáò.

(5%) êáé áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò åêôüò Âïéùôßáò (4%). Ï ìåãáëýôåñïò áñéèìüò óõíåäñéþí áíôéóôïé÷ïýóå óå áóèåíåßò ìå ÉÊÁ (54%) êáé óôç óõíÝ÷åéá ìå ÏÃÁ (16%), Äçìüóéï (9%), ÔÅÂÅ (5%) Áóèåíåßò êáé ÌÝèïäïò êáé Üëëá ôáìåßá (3%). ¸íá ðïóïóôü 13% ôùí óõíåäñéþí áíôéóôïéÔá äåäïìÝíá ôçò ìåëÝôçò óõíåëÝãçóáí áðü ôï âéâëßï áóèåíþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ôìÞìáôïò. ÷ïýóå óå áíáóöÜëéóôïõò áóèåíåßò. Ïé ðåñéóóüôåÓõãêåêñéìÝíá, êáôáìåôñÞèçêáí ïé óõíåäñßåò ñåò åî áõôþí (9%) Þôáí óå áëëïäáðïýò, êõñßùò êáôÜ ôéò ïðïßåò ðáñåß÷áìå èåñáðåõôéêÝò õðçñå- Áëâáíïýò (6%), Éíäïýò - Ðáêéóôáíïýò (1%) êáé óßåò óôïõò áóèåíåßò ìáò (ùò ôáêôéêÜ Þ åðåßãï- Üëëïõò (2%), åíþ ôï õðüëïéðï 4% áíôéóôïé÷ïýóå íôá ðåñéóôáôéêÜ), ç çëéêßá ôïõò, ç áóöÜëéóÞ ôïõò, óå áíáóöÜëéóôïõò ¸ëëçíåò. ï ôüðïò äéáìïíÞò ôïõò êáé ç åèíéêüôçôÜ ôïõò, êáôÜ ôá Ýôç 1994 Ýùò êáé 1998. Áðü ôá óôïé÷åßá áõôÜ õðïëïãßóèçêáí ï áñéè- ÓõæÞôçóç ìüò ôùí èåñáðåõôéêþí óõíåäñéþí ôïõ ôìÞìáôïò ÊáôÜ ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá ï áñéèìüò ôùí áíÜ Ýôïò, ç äéáêýìáíóÞ ôïõò áíÜ ìÞíá, êáèþò êáé ôï ðïóïóôü ôùí óõíåäñéþí áíÜ çëéêßá, áóöá- èåñáðåõôéêþí óõíåäñéþí ôïõ Ïäïíôéáôñéêïý ôìÞëéóôéêü ôáìåßï, åèíéêüôçôá êáé ôüðï äéáìïíÞò ìáôïò ôïõ Ê.Õ. Ó÷çìáôáñßïõ Þôáí êáôÜ ìÝóï üñï 1.540 åôçóßùò. ôùí áóèåíþí.

205

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ó÷Þìá 1. Áñéèìüò êáé äéáêýìáíóç ôùí èåñáðåõôéêþí óõíåäñéþí áíÜ ìÞíá ãéá ôïõò áíÞëéêïõò (.....), ôïõò åíÞëéêïõò (- - -) êáé ãéá ôï óýíïëï (—) ôùí áóèåíþí.

Ôá ðáéäéÜ êáëýðôïõí ìüíï ôï 45% ôùí óõíåäñéþí ôïõ ôìÞìáôïò, ðáñÜ ôï üôé ôïõò ðáñÝ÷åôáé ðëÞñçò èåñáðåõôéêÞ ðåñßèáëøç, åíþ ïé åíÞëéêïé ôï 55%. Áõôü åí ìÝñåé ïöåßëåôáé êáé óôï ùñÜñéï ëåéôïõñãßáò, êáèüôé ôá ðáéäéÜ áäõíáôïýí íá ðñïóÝëèïõí óôï ÊÝíôñï Õãåßáò êáôÜ ôéò ðñùéíÝò þñåò ëüãù ó÷ïëåßïõ, åíþ áíôßèåôá ðïëëÝò êáôçãïñßåò åíçëßêùí (ð.÷. íïéêïêõñÝò, óõíôáîéïý÷ïé, Üíåñãïé ê.ëð.) äåí áíôéìåôùðßæïõí ôÝôïéï ðñüâëçìá. Ôï üôé ôï ó÷ïëéêü ðñüãñáììá ðáßæåé êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí ðñïóÝëåõóç ôùí ðáéäéþí öáßíåôáé êáé óôï ó÷Þìá 1. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ìåãÜëïò áñéèìüò ðáéäéþí ðñïóÝñ÷åôáé óôï Ïäïíôéáôñéêü ôìÞìá ôïí Éïýíéï ìüëéò êëåßóïõí ôá ó÷ïëåßá êáé ôï ÓåðôÝìâñéï ðñéí áíïßîïõí, åíþ ï áñéèìüò ôïõò ìåéþíåôáé óå ðåñéüäïõò ðïõ ëåßðïõí óå äéáêïðÝò (ð.÷. Áýãïõóôïò) Þ ðïõ Ý÷ïõí áõîçìÝíåò óõíïëéêÝò õðï÷ñåþóåéò. Áõôü äåí óõìâáßíåé ìå ôïõò åíçëßêïõò, ôùí ïðïßùí ç ìçíéáßá ðñïóÝëåõóç åßíáé óôáèåñüôåñç ìå ìßá ìéêñÞ áýîçóç êáôÜ ôïõò èåñéíïýò ìÞíåò, ðïõ ïöåßëåôáé óôçí ðáñïõóßá ìåãÜëïõ áñéèìïý ðáñáèåñéóôþí óôéò ðåñéï÷Ýò Äçëåóßïõ êáé Ðáñáëßáò Áõëßäáò.

206

É. Öáíäñßäçò êáé óõí.

Ç ÷áìçëÞ ðñïóÝëåõóç ôùí ðáéäéþí ïöåßëåôáé üìùò êáé óå Ýíá áêüìç âáóéêü ëüãï. ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç óôïìáôéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç åëÝã÷åôáé áðü ôïõò ïäïíôéÜôñïõò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò óå åôÞóéá âÜóç êáé åíçìåñþíïíôáé ãéá áõôÞ ïé ãïíåßò ôïõò, äåí õðÜñ÷åé ôï áíÜëïãï åíäéáöÝñïí êáé ç áíôáðüêñéóç ãéá íá ðñïóÝëèïõí óôï ïäïíôéáôñåßï ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò Þ áëëïý êáé íá öôéÜîïõí ôá äüíôéá ôïõò. Áõôü öÜíçêå êáé óå ðñüóöáôç ìåëÝôç ìáò, ðïõ Ýäåéîå üôé Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôùí ôåñçäïíéóìÝíùí äïíôéþí ôùí ðáéäéþí, íåïãéëþí êáé ìïíßìùí, ðáñáìÝíåé åí ãíþóåé ôïõò áèåñÜðåõôï óå üëåò áíåîáéñÝôùò ôéò ðåñéï÷Ýò åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò (êùìïðüëåéò êáé ÷ùñéÜ), êáèþò êáé óôçí ðüëç ôçò ÈÞâáò5. Ç áðüóôáóç ôïõ ôüðïõ äéáìïíÞò ôùí áóèåíþí áðü ôï ÊÝíôñï Õãåßáò ðáßæåé ðñùôåýïíôá ñüëï óôçí ðñïóÝëåõóÞ ôïõò. ÐñÜãìáôé, ïé ðåñéóóüôåñåò óõíåäñßåò (55%) áíôéóôïé÷ïýí óå áóèåíåßò ðïõ ìÝíïõí óôï Ó÷çìáôÜñé, åíþ ï ðëçèõóìüò ôïõ äåí îåðåñíÜ ôï 20% åêåßíïõ ôçò áíáöåñïìÝíçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ìáò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé üóï áõîÜíåé ç áðüóôáóç ìéáò ðåñéï÷Þò áðü ôï ÊÝíôñï Õãåßáò, ôüóï áíáëïãéêÜ ìåéþíåôáé ôï ðïóïóôü ðñïóÝëåõóçò ôùí êáôïßêùí ôçò áðü ôï áíáëïãïýí âÜóåé ôïõ ðëçèõóìïý ôçò. Ìßá ðáñÜìåôñïò, ðïõ óõìâÜëëåé óôç ìåßùóç ôçò ðñïóÝëåõóçò áíÜëïãá ìå ôçí áðüóôáóç, åßíáé üôé ç óýíäåóç ðïëëþí ðåñéï÷þí ôçò åõèýíçò ìáò ìå ôï ÊÝíôñï Õãåßáò ìå äçìüóéá óõãêïéíùíßá äåí åßíáé åðáñêÞò. Áðü ðëåõñÜò áóöÜëéóçò, ïé ðåñéóóüôåñåò óõíåäñßåò (54%) áíôéóôïé÷ïýóáí óå áóèåíåßò ìå ÉÊÁ. Áõôü åîçãåßôáé áðü ôï üôé ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ôùí áóèåíþí ìáò ðñïóÝñ÷åôáé áðü ôï Ó÷çìáôÜñé êáé ôá Ïéíüöõôá, ðïõ åßíáé ðåñéï÷Ýò êáôÜ âÜóç âéïìç÷áíéêÝò ìå åñãáôéêü ðëçèõóìü ðïõ áóöáëßæåôáé óôï ÉÊÁ. Ðáñüôé óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ìáò õðÜñ÷åé êáé Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü áíèñþðùí ðïõ åßíáé áóöáëéóìÝíïé óôïí ÏÃÁ êáé åßíáé êõñßùò êÜôïéêïé ôùí ãýñù ÷ùñéþí, ôï ðïóïóôü ôùí óõíåäñéþí ìå ÏÃÁ Þôáí ÷áìçëü (16%), ëüãù ôçò ìéêñÞò ó÷åôéêÜ ðñïóÝëåõóçò áóèåíþí áðü ôéò áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò. ÔÝëïò, Ýíá 13% ôùí óõíåäñéþí áöïñïýóå áíáóöÜëéóôïõò áóèåíåßò, ðïõ Þôáí êáôÜ ôá 2/3 áëëïäáðïß êáé ôï 1/3 ¸ëëçíåò. ÐñÜãìáôé, óôçí ðåñéï÷Þ äéáìÝíåé ìüíéìá Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò áëëïäáðþí, êõñßùò Áëâáíþí áëëÜ êáé Üëëùí

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Öáíäñßäçò êáé óõí.

åèíïôÞôùí, ðïõ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá âáßíåé áõîáíüìåíïò êáé ïé ïðïßïé áðáó÷ïëïýíôáé óáí åñãÜôåò óôç âéïìç÷áíßá, ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá. Áõôïß ïé Üíèñùðïé æçôïýí êáôÜ êáíüíá ïäïíôéáôñéêÞ ðåñßèáëøç óôï ÊÝíôñï Õãåßáò êáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ðñïóÝñ÷ïíôáé óáí åðåßãïíôá ðåñéóôáôéêÜ.

ÓõìðåñÜóìáôá Êñßíïíôáò áðü ôá äéêÜ ìáò äåäïìÝíá, ðéóôåýïõìå êáé åìåßò üôé õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá êáé êáëü èá Þôáí íá êáëõöèïýí áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò ìå ðëÞñç èåñáðåõôéêÞ ïäïíôéáôñéêÞ ðåñßèáëøç êáé Üëëåò ïìÜäåò ôïõ ðëçèõóìïý, åêôüò áðü ôá ðáéäéÜ, üðùò Ý÷ïõí ó÷åôéêÜ åéóçãçèåß ç ÅðéôñïðÞ ÓôïìáôéêÞò Õãåßáò ôïõ ÊÅ.Ó.Õ. êáé ôï ÔìÞìá ÓôïìáôéêÞò Õãåßáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò, Ðñüíïéáò êáé Êïéíùíéêþí Áóöáëßóåùí6,7. ÐñÜãìáôé, üðùò áíáöÝñïõí, ðïëëÝò åõðáèåßò êáé áäýíáìåò ïìÜäåò, üðùò ïé Üíåñãïé, ïé áíáóöÜëéóôïé, ïé çëéêéùìÝíïé, ôá Üôïìá ìå åéäéêÝò áíÜãêåò, ïé Ýãêõïé ãõíáßêåò ê.ëð. èá ìðïñïýóáí íá èåñáðåýïõí ôá äüíôéá ôïõò óôá ÊÝíôñá Õãåßáò67, üðùò Üëëùóôå óõìâáßíåé óå ðïëëÝò ÷þñåò ôïõ åîùôåñéêïý (ð.÷. Ì. Âñåôáíßá, ÇÐÁ, ÓêáíäéíáâéêÝò ÷þñåò ê.ëð.)8. ÐáñÜëëçëá üìùò ìå ôçí áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí áóèåíþí èá ðñÝðåé íá áõîçèåß êáé ç õëéêïôå÷íéêÞ õðïäïìÞ, þóôå ïé ïäïíôéáôñéêÝò ìïíÜäåò (units) íá ãßíïõí ßóåò óå áñéèìü ìå ôïõò õðçñåôïýíôåò ïäïíôéÜôñïõò6,7 Éäéáßôåñá ç ðñïóÝëåõóç ôùí ðáéäéþí èá ðñÝðåé ùñáñéáêÜ íá äéåõêïëõíèåß ìå êÜèå ôñüðï. ÃåíéêÜ ðéóôåýïõìå üôé ï éó÷ýùí óÞìåñá ôýðïò ôçò ìåéêôÞò åöçìåñßáò, êáôÜ ôçí ïðïßá ï ïäïíôßáôñïò ðáñáìÝíåé óôï ÊÝíôñï Õãåßáò ìÝ÷ñé ôéò âñáäéíÝò þñåò, ëýíåé áõôü ôï ðñüâëçìá êáé èá ðñÝðåé íá ðñïôéìÜôáé. Áíôßèåôá, ç åöçìåñßá ôýðïõ åôïéìüôçôáò äåí âïçèÜ óôçí ðñïóÝëåõóç ôùí ðáéäéþí, êáèüôé êáëýðôåé ìüíï ôá åðåßãïíôá ðåñéóôáôéêÜ. ÐáñÜëëçëá ÷ñåéÜæåôáé íá óõíå÷éóèïýí êáé íá åíôáôéêïðïéçèïýí áðü ìÝñïõò ìáò ïé ðñïóðÜèåéåò åõáéóèçôïðïßçóçò ôùí ðáéäéþí (êáé ôùí ãïíÝùí ôïõò), þóôå íá ðñïóÝëèïõí ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí ôåñçäïíéóìÝíùí äïíôéþí ôïõò. Ðéóôåýïõìå üôé ï äÜóêáëïò ìðïñåß íá ìáò âïçèÞóåé ó' áõôü ôï äýóêïëï, üðùò áðïäåéêíýåôáé, Ýñãï, áíáëáìâÜíïíôáò Ýíá ïõóéáóôéêüôåñï ñüëï óôïí ôïìÝá ôçò ðñïáãùãÞò ôçò óôïìáôéêÞò õãåßáò

ôùí ðáéäéþí, ìÝóá áðü ìßá óôåíüôåñç óõíåñãáóßá ìáæß ìáò5. ÔÝëïò, ç âåëôßùóç ôùí äçìïóßùí óõãêïéíùíéáêþí ìÝóùí óôçí ðåñéï÷Þ ìáò èá âïçèïýóå óôç ìåãáëýôåñç ðñïóÝëåõóç óôï ôìÞìá ìáò áóèåíþí áðü ôéò ãýñù ðåñéï÷Ýò. Åðßóçò, ç ýðáñîç óôçí ðåñéöÝñåéÜ ìáò ìéáò êéíçôÞò ïäïíôéáôñéêÞò ìïíÜäáò Þ êáëýôåñá åíüò ôïðéêïý ïäïíôéáôñåßïõ óå êÜðïéåò áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò (éäéáßôåñá óôá Äåñâåíï÷þñéá), óôï ïðïßï èá ìåôÝâáéíå ôáêôéêÜ ï ïäïíôßáôñïò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò, èá óõíÝâáëáí óôï íá õðÜñîåé ìßá ðéï éóüôéìç ïäïíôïèåñáðåõôéêÞ êÜëõøç ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ìáò5,6.

Âéâëéïãñáößá 1. Ãñ. Óïëùìüò. Ç ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò êáé ç ãåíéêÞ éáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá. Óôï âéâëßï: Ç ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. ÅðéìÝëåéá Êõñéüðïõëïò Ã., ÖéëáëÞèçò Ô. ÁèÞíá. Åêäüóåéò ÈåìÝëéï êáé Áêáäçìßá ÅðáããåëìÜôùí Õãåßáò. 1996: 159-171.

2. Ã. Êõñéüðïõëïò. Ç ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá êáé ç ãåíéêÞ éáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá: ôï ðïëéôéêü ðñüâëçìá êáé ïé äéáóôÜóåéò ôïõ. Óôï âéâëßï: Ç ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. ÅðéìÝëåéá Êõñéüðïõëïò Ã., ÖéëáëÞèçò Ô. ÁèÞíá. Åêäüóåéò ÈåìÝëéï êáé Áêáäçìßá ÅðáããåëìÜôùí Õãåßáò. 1996: 17-43.

3. Õðïõñãåßï Õãåßáò, Ðñüíïéáò êáé Êïéíùíéêþí Áóöáëßóåùí. ÕðïõñãéêÞ áðüöáóç 3686/15-388. "Ðáñï÷Þ ÐñùôïâÜèìéáò ÏäïíôéáôñéêÞò Öñïíôßäáò óôá ÊÝíôñá Õãåßáò ìç áóôéêïý ôýðïõ". ÖÅÊ 162Â71988.

4. Õðïõñãåßï Õãåßáò, Ðñüíïéáò êáé Êïéíùíéêþí Áóöáëßóåùí. Ä/íóç ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, èÝìá: "Óôü÷ïé êáé äñáóôçñéüôçôåò óôç Äéåýèõíóç ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôïí ôïìÝá ôçò óôïìáôéêÞò õãåßáò", Áñ. Ðñùô. Õä3/ 4151/4-7-94.

5. É. Öáíäñßäçò, Ä. Äåëâåíáêéþôçò. Åðéðïëáóìüò ôåñçäüíáò êáé áíÜãêåò ïäïíôéáôñéêÞò ðåñßèáëøçò ðáéäéþí çëéêßáò 6 êáé 12 åôþí óôçí áíáôïëéêÞ åðáñ÷ßá Èçâþí ôïõ Íïìïý Âïéùôßáò. Ðáéäïäïíôßá 1999, 13:55-63.

6. Ðñüôáóç ôçò ÅðéôñïðÞò ÓôïìáôéêÞò Õãåßáò ðñïò ôçí ÅêôåëåóôéêÞ ÅðéôñïðÞ ôïõ ÊÅ.Ó.Õ. èÝìá: "Ç ðáñï÷Þ ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò". ÁèÞíá 26-4-96.

7. É. ËáìðáäÜêçò. ÅéóÞãçóç ãéá ôçí ðáñï÷Þ ÐñùôïâÜèìéáò ÏäïíôéáôñéêÞò Öñïíôßäáò áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò. ÔìÞìá ÓôïìáôéêÞò Õãåßáò. Õðïõñ207

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ãåßï Õãåßáò, Ðñüíïéáò êáé Êïéíùíéêþí Áóöáëßóåùí. ÁèÞíá 1998.

8. É. ËáìðáäÜêçò, É. Öáíäñßäçò, Ð. Äáìáóêçíïý. Ç

208

É. Öáíäñßäçò êáé óõí.

ðáñï÷Þ ÐñùôïâÜèìéáò ÏäïíôéáôñéêÞò Öñïíôßäáò áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò: ï ñüëïò, ç óçìáóßá êáé ïé ðñïïðôéêÝò ôçò. Óôïìáôïëïãßá 1999, 56: 78-89

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

Ì. Áíôùíïðïýëïõ êáé óõí.

ÅÑÙÔÇÌÁÔÏËÏÃÉÁ ÓÔÇÍ ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ ÕÃÅÉÁÓ SELF-RATED QUESTIONNAIRES IN PRIMARY CARE Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 209-213, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 209-213, 2001

ÌåôÜöñáóç êáé ðñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá åíüò óêáíäéíáâéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ ãéá ôá óõìðôþìáôá áðü ôï ìõïóêåëåôéêü óýóôçìá Ì. Áíôùíïðïýëïõ1, C. Ekdahl2, Ì. ÓãÜíôæïò3, Í. ÁíôùíÜêçò4, ×. ËéïíÞò5 Ðåñßëçøç Ôï óôáèìéóìÝíï åñùôçìáôïëüãéï Nordic ãéá ôçí êáôáãñáöÞ ôùí ìõïóêåëåôéêþí äéáôáñá÷þí, áðïôåëåß Ýíá åý÷ñçóôï êáé äïêéìáóìÝíï óå åðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò, åñãáëåßï áíß÷íåõóçò êáé áîéïëüãçóçò ôùí ìõïóêåëåôéêþí äéáôáñá÷þí ãéá ÷ñÞóç óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. Ç äéáäéêáóßá ìåôÜöñáóçò êáé ðñïóáñìïãÞò ôïõ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá áðü ôçí ðñùôüôõðç óïõçäéêÞ Ýãéíå óýìöùíá ìå ôá êñéôÞñéá ðïõ Ý÷åé èÝóåé ç ÅðéôñïðÞ SAC (Trust`s Scientific Advisory Committee) êáé ðåñéãñÜöåôáé ëåðôïìåñþò ìáæß ìå ôá áðïôåëÝóìáôá áðü ôçí ðéëïôéêÞ äïêéìÞ óå äåßãìá 5 äßãëùóóùí áóèåíþí.

Translation and cultural adaptation into Greek of a Scandinavian questionnaire appropriate for musculoskeletal symptoms M. Antonopoulou, C. Ekdahf, M. Sgantzos, N. Antonakis, Ch. Lionis Summary The Standardized Nordic questionnaire for the analysis of musculoskeletal symptoms has been used and tested in a number of epidemiological studies as a screening instrument for musculoskeletal disorders in primary care. The translation and adaptation for the Greek language was made according to the Minimal Translation Criteria approved by the board of Trust's Scientific Advisory Committee. The steps of this procedure are presented here as well as the pilot testing of the questionnaire by a group of 5 bilingual patients.

Key words: musculoskeletal symptoms, questionnaire, screening

1 Éáôñüò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, Éáôñåßï Ó÷ïëþí Ñåèýìíïõ, 2Ph. D. Professor, Institute for Musculoskeletal disorders, Department of Physical Therapy, Lund University, Lund, Sweden, 3Éáôñüò ÖõóéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ÁðïêáôÜóôáóçò ÁÈÞíá, 4Éáôñüò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ê.Õ. Áíùãåßùí, 5Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÊëéíéêÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò

ÅéóáãùãÞ Ïé ìõïóêåëåôéêÝò äéáôáñá÷Ýò öáßíåôáé üôé áðïôåëïýí ìßá áðü ôéò óõ÷íüôåñåò áéôßåò åðßóêåøçò áôüìùí êÜèå çëéêßáò êáé öýëïõ óôéò õðçñåóßåò õãåßáò1 êáé êáôÝ÷ïõí ìßá áðü ôéò ðñþôåò èÝóåéò óôéò áéôßåò åðáöÞò áóèåíþí ìå ôï ÊÝíôñï Õãåßáò êáé ôïí éáôñü ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí Óïõçäßá2. ÐáñÜãïíôåò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí åìöÜíéóç óõìðôùìÜôùí áðü ôïõò ìýåò êáé ôéò áñèñþóåéò áðïôåëïýí ç çëéêßá, ôï öýëï, ç åñãáóßá - ôï åßäïò ôçò åñãáóßáò êáé ïé áðáéôÞóåéò óå óùìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá - ç ðá÷õóáñêßá ê.Ü.3-5. Óôçí ÅëëÜäá ëßãåò åßíáé ïé áíÜëïãåò ìåëÝôåò êáé áöïñïýí åðéëåãìÝíåò ïìÜäåò ðëçèõóìïý6,7, ùóôüóï öáßíåôáé üôé íïóÞìáôá áðü ôï ìõïóêåëåôéêü óõíéóôïýí óõ÷íü ëüãï åðéóêÝøåùí óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò8. Óôç Óêáíäéíáâßá Ý÷ïõí ó÷åäéáóôåß áñêåôÜ óôáèìéóìÝíá åñùôçìáôïëüãéá ãéá ôçí áíÜëõóç ìõïóêåëåôéêþí óõìðôùìÜôùí. Ôá "Standardized Nordic ËÝîåéò êëåéäéÜ: Óõìðôþìáôá, ìõåëïóêåëåôéêü óýóôçìá, åñùôçìáôïëüãéï, äéáëïãÞ ÕðïâëÞèçêå: 14 Óåðôåìâñßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïäßåõóç: 31 Ïêôùâñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ìáñßá Áíôùíïðïýëïõ, Éáôñåßï Öïéôçôþí Ó÷ïëÞò Ñåèýìíïõ, Ðáíåðéóôçìéïýðïëç, 741 00 ÑÝèõìíï 209

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Áíôùíïðïýëïõ êáé óõí.

questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms" ó÷åäéÜóôçêáí óôéò ÓêáíäéíáâéêÝò ÷þñåò ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ óõìâïõëßïõ ôùí Õðïõñãþí ùò åñãáëåßá áíß÷íåõóçò ôïõ åðéðïëáóìïý ôùí ìõïóêåëåôéêþí äéáôáñá÷þí óå Ýíá ðëçèõóìü, ãéá äéáöïñåôéêÜ ìÝñç ôïõ áíèñùðßíïõ óþìáôïò êáé áíÜëõóçò ôçò ó÷Ýóçò ôïõò ìå ôï åñãáóéáêü ðåñéâÜëëïí. Åðßóçò ðáñÝ÷oõí ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÝò, ìå ôá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ôï öüñôï åñãáóßáò, ôç óïâáñüôçôá êáé ôç äéÜñêåéá ôùí óõìðôùìÜôùí êáèþò êáé ôéò åðéðôþóåéò óôçí éêáíüôçôá ãéá åñãáóßá. Óôáèìßóôçêáí ìå ìåëÝôåò ìÝôñçóçò ôçò åãêõñüôçôáò (validity) êáé áîéïðéóôßáò (reliability) ãéá ôéò ôÝóóåñéò óêáíäéíáâéêÝò ãëþóóåò êáé ôçí áããëéêÞ9,10. Ôï ãåíéêü ìÝñïò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ ìåôáöñÜóôçêå óôá åëëçíéêÜ ðåñéëáìâÜíåé 27 åñùôÞóåéò ìå ìïñöÞ ÍÁÉ/Ï×É ãéá 9 ðåñéï÷Ýò ôïõ óþìáôïò êáé ïé áðáíôÞóåéò ìðïñïýí íá õðïóôïýí åðåîåñãáóßá ìÝóù ðñïãñáììÜôùí óå Ç/Õ. Ôï åñùôçìáôïëüãéï ðåñéëáìâÜíåé åðßóçò ìéá åéêüíá ôçò ïðßóèéáò Üðïøçò ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò (visual analogue) ðïõ åßíáé ÷ñÞóéìç ãéá ôçí áêñéâÝóôåñç åíôüðéóç ôùí óõìðôùìÜôùí áðü ôïí ßäéï ôïí áóèåíÞ. Ç åðéëïãÞ ôùí áíáôïìéêþí ðåñéï÷þí ðïõ óçìåéþíïíôáé óôçí åéêüíá êáé åñùôïýíôáé áíôßóôïé÷á óôï êåßìåíï, ãßíåôáé ìå ôç ëïãéêÞ ôçò ðáñáôçñïýìåíçò ìåãáëýôåñçò óõ÷íüôçôáò óå óçìåßá êáëÜ áöïñéóìÝíá ìåôáîý ôïõò. Ïé åñùôÞóåéò áöïñïýí êÜèå ðåñéï÷Þ ôïõ óþìáôïò êáé áíáöÝñïíôáé óôçí ýðáñîç ðüíïõ Þ ãåíéêüôåñá, äõóöïñßáò êáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôùí ôåëåõôáßùí 12 ìçíþí êáèþò êáé ôùí ðñïçãïýìåíùí 7 çìåñþí êáé åíäåßêíõíôáé ãéá óõìðëÞñùóç áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò áóèåíåßò. Ùò áðïôÝëåóìá ôçò Ýëëåéøçò äåäïìÝíùí ùò ðñïò ôï ìÝãåèïò êáé ôç óõ÷íüôçôá ôïõ ðñïâëÞìáôïò óôçí ÅëëÜäá, ç ìåôÜöñáóç êáé óôÜèìéóç åíüò ó÷åôéêïý åñãáëåßïõ áðïêôÜ éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí êáé óçìáóßá.

Ãéá ôç ìåôÜöñáóç óôá åëëçíéêÜ áêïëïõèÞèçêå ç äéáäéêáóßá ðïõ ðñïôåßíåé ç ÅðéôñïðÞ SAC (Trust`s Scientific Advisory Committee)11. Ç åðéôñïðÞ áõôÞ, äçìïóßåõóå ôïí Áðñßëéï ôïõ 1997 ôá åëÜ÷éóôá 5 êñéôÞñéá ðïõ èá ðñÝðåé íá ðëçñïýíôáé êáôÜ ôç ìåôÜöñáóç êáé äéáðïëéôéóìéêÞ (cross-cultural) ðñïóáñìïãÞ åíüò åñùôçìáôïëïãßïõ ãéá ÷ñÞóç óå ìéá Üëëç ãëþóóá êáé ÷þñá áðü ôçí ðñùôüôõðç ãéá ôçí ïðïßá äçìéïõñãÞèçêå áñ÷éêÜ, óå ìéá ðñïóðÜèåéá íá äéáóöáëéóôåß ç áîßá êáé ç ÷ñçóéìüôçôá ôùí óôïé÷åßùí ðïõ óõëëÝãïíôáé. Ç ðñþôç ìåôÜöñáóç áðü ôç óïõçäéêÞ ãëþóóá óôçí åëëçíéêÞ Ýãéíå áðü Ýíáí ¸ëëçíá ðïõ óðïýäáóå êáé åñãÜæåôáé óôïí õãåéïíïìéêü ôïìÝá ôçò Óïõçäßáò áðü 10 Ýôç. Áêïëïýèùò, ôï äéêü ôïõ åëëçíéêü êåßìåíï äüèçêå óå Åëëçíßäá ðïõ óðïýäáóå êáé æåé óôç Óïõçäßá, ãéá íá ôï ìåôáöñÜóåé îáíÜ óôá óïõçäéêÜ. Óôç óõíÝ÷åéá, Ýãéíå óýãêñéóç ôùí äýï åêäüóåùí, êõñßùò óå ü,ôé áöïñÜ ãëùóóéêÝò äéáöïñÝò áðü ôïõò äýï ìåôáöñáóôÝò, ìáæß ìå Ýíá ìÝëïò ôçò åñåõíçôéêÞò ïìÜäáò.

ÌÝèïäïé

ÁðïôåëÝóìáôá

ÌåôÜöñáóç

ÌåôÜöñáóç

Áñ÷éêÜ, åîáóöáëßóôçêå ç Ýããñáöç Üäåéá ãéá ôç ìåôÜöñáóç, áðü ôçí õðåýèõíï ôçò ïìÜäáò ðïõ óõíÝôáîå ôá óêáíäéíáâéêÜ åñùôçìáôïëüãéá ãéá ôá ìõïóêåëåôéêÜ óõìðôþìáôá.

ÊáôÜ ôç ìåôÜöñáóç ôçò åëëçíéêÞò Ýêäïóçò îáíÜ óôç óïõçäéêÞ ãëþóóá, åíôïðßóôçêáí ìéêñÝò äéáöïñïðïéÞóåéò áðü ôï áñ÷éêü ðñùôüôõðï êåßìåíï-êÜðïéåò ëÝîåéò áðïäüèçêáí ðåñéãñáöéêÜ óôç

210

ÓôÜèìéóç Óôç óõíÝ÷åéá, óýìöùíá ìå ôç SAC, åöáñìüóôçêå ç äéáäéêáóßá ôçò ðéëïôéêÞò äïêéìÞò óå ìéá ïìÜäá áóèåíþí ìå óêïðü íá äéáóáöçíéóèåß êáôÜ ðüóï ïé åñùôÞóåéò åßíáé ôï ßäéï êáëÜ êáôáíïçôÝò óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé íá áíé÷íåõèïýí ôõ÷üí ðáñåñìçíåßåò. Ôï óõìöùíçèÝí åëëçíéêü êåßìåíï êáèþò êáé ôï óïõçäéêü ðñùôüôõðï äüèçêáí óå ìéá ïìÜäá ðÝíôå äßãëùóóùí áôüìùí ðïõ êáôïéêïýí ìüíéìá óôç Óïõçäßá (ðåñéóóüôåñá áðü 20 ÷ñüíéá), ôï êáèÝíá óå äéÜóôçìá ìéáò åâäïìÜäáò. Ï óõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò (alpha coefficient) ãéá êÜèå åêäï÷Þ êáé ï óõíôåëåóôÞò kappa (Cohen kappa coefficient), åðéëÝ÷èçêáí ãéá ôç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç êáé ôç óõó÷Ýôéóç ôùí äýï åêäï÷þí.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

Ì. Áíôùíïðïýëïõ êáé óõí.

ìåôÜöñáóç áðü ôá óïõçäéêÜ óôá åëëçíéêÜ, êáèþò äåí õðÜñ÷ïõí áíôßóôïé÷åò óôá åëëçíéêÜ, ìå áðïôÝëåóìá íá ìåôáöñáóôåß ðåñéóóüôåñï ðåñéãñáöéêÜ ç åëëçíéêÞ Ýêäïóç óôá óïõçäéêÜ, ÷ùñßò üìùò ïõóéáóôéêÞ áëëáãÞ óôï íüçìá ôçò ðñüôáóçò. Áíáëõôéêüôåñá, Ý÷ïõìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôéò åîÞò äéáöïñïðïéÞóåéò: · Óôçí åéêüíá ôï "êÜôù ìÝñïò ñÜ÷çò" ìåôáöñÜóôçêå ùò "ïóöõúêÞ ðåñéï÷Þ", åíþ ðéï êÜôù óôçí åñþôçóç 29 áðïäßäåôáé üðùò êáé óôï ðñùôüôõðï óïõçäéêü êåßìåíï. · ¢ëëï Ýíá ðáñüìïéï ëÜèïò (ëÜèïò ëÝîç ãñáììáôéêÜ) âñÝèçêå óôçí åñþôçóç: "Åß÷áôå êáèüëïõ åíï÷ëÞìáôá ôá ôåëåõôáßá 7 åéêïóéôåôñÜùñá" êáé áöïñÜ óôç ëÝîç "ôåëåõôáßá" êáé óôç óïõçäéêÞ áðüäïóÞ ôçò. Ïé ãëùóóéêÝò áõôÝò äéáöïñÝò óõæçôÞèçêáí äéåîïäéêÜ ìå êáèÝíáí áðü ôïõò äýï ìåôáöñáóôÝò. · ÔÝëïò, êÜðïéåò ðñïôÜóåéò ìåôáöñÜóôçêáí ðéï ðåñéöñáóôéêÜ, ÷ùñßò üìùò íá áëëÜæåé ôï íüçìá, êáèþò ç åëëçíéêÞ Ýêäïóç Þôáí ðéï ðåñéöñáóôéêÞ óå ìéá ðñïóðÜèåéá íá åßíáé êáé ðéï êáôáíïçôÞ, óå óýãêñéóç ìå ôçí ðñùôüôõðç óïõçäéêÞ. Ð.÷. ç ðñüôáóç "Ïé ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá áðáíôçèïýí ìüíï áðü üóïõò Ý÷ïõí äçëþóåé üôé Ý÷ïõí ôá áíôßóôïé÷á åíï÷ëÞìáôá ôçò áñéóôåñÞò óôÞëçò" ç ïðïßá óôï ðñùôüôõðï óïõçäéêü êåßìåíï åßíáé ðéï ëáêùíéêÞ: êáôÜ ëÝîç "Áðáíôïýí ìüíï üóïé äÞëùóáí üôé ðïíïýí".

Ðßíáêáò 1. Ïé áðáíôÞóåéò áðü ôç óõìðëÞñùóç ôùí åñùôçìáôïëïãßùí óôéò äýï ãëþóóåò ¢ôïìá

ÅëëçíéêÞ Ýêäïóç ÍÁÉ

ÓïõçäéêÞ Ýêäïóç ÍÁÉ

1ï 2ï 3ï 4ï 5ï

4 6 23 18 4

4 6 25 18 6

Óýíïëï

55

59

* Óå 4 åñùôÞóåéò, ïé äßãëùóóïé äåí Ýäùóáí èåôéêÞ áðÜíôçóç óôçí åëëçíéêÞ åêäï÷Þ. ** ÐñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõìå ôéò áñêåôÝò êåíÝò åñùôÞóåéò (áóõìðëÞñùôåò óôçí åëëçíéêÞ Ýêäïóç) áðü ôï 5ï Üôïìï, üðùò åðßóçò êáé ôéò áñêåôÝò äéáöïñÝò óôéò áðáíôÞóåéò ôçò ôñßôçò óôÞëçò ðïõ áíáöÝñïíôáí óå åíï÷ëÞìáôá ôùí ôåëåõôáßùí 7 çìåñþí, üóï äçë. Þôáí êáé ôï äéÜóôçìá ðïõ ìåóïëÜâçóå áðü ôç óõìðëÞñùóç ôçò óïõçäéêÞò ìÝ÷ñé ôç óõìðëÞñùóç ôçò åëëçíéêÞò åêäï÷Þò.

ÓôÜèìéóç Óôïí ðßíáêá 1 ðáñïõóéÜæïíôáé ïé áðáíôÞóåéò ðïõ äüèçêáí áðü ôá 5 äßãëùóóá Üôïìá êáé óôéò äýï ãëùóóéêÝò åêäï÷Ýò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ãéá ôéò 27 åñùôÞóåéò ìå ÍÁÉ/Ï×É. ÌåôÜ ôç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ï óõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò (alpha coefficient) âñÝèçêå 0,91 êáé äåßêôçò Cohen kappa ðïõ ìåôñÜåé ôï âáèìü óõìöùíßáò õðïëïãßóôçêå óå 0,94, ìåôÜ ôçí áöáßñåóç ôçò ðéèáíüôçôáò óõìöùíßáò áðü ôý÷ç.

ÓõæÞôçóç Ôá óêáíäéíáâéêÜ åñùôçìáôïëüãéá ãéá ôçí êáôáãñáöÞ ôùí ìõïóêåëåôéêþí ðñïâëçìÜôùí Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéçèåß óå ìåãÜëï áñéèìü ìåëåôþí ôüóï óôéò óêáíäéíáâéêÝò ÷þñåò12,13 üóï êáé óôç ÌåãÜëç Âñåôáíßá14 ùò åñãáëåßá ìÝôñçóçò åðéðïëáóìïý ôùí äéáôáñá÷þí áõôþí. Êõñßùò óõìâÜëëïõí óôçí áíÜäåéîç óõó÷Ýôéóçò ôçò åíôüðéóçò ìõïóêåëåôéêþí åíï÷ëçìÜôùí êáé åñãáóéáêþí óõíèçêþí, ãåãïíüò ðïõ êáèéóôÜ áðïôåëåóìáôéêÞ ôç ÷ñÞóç ôïõò óå ìåëÝôåò äéáöïñåôéêþí åðáããåëìáôéêþí ïìÜäùí15 ùò åñãáëåßá äéáëïãÞò êáé ü÷é êëéíéêÞò äéÜãíùóçò, åêôüò êáé áí óõíäõáóôïýí ìå êëéíéêÞ åîÝôáóç16. Èá ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå äéÜöïñïõò ðåñéïñéóìïýò áðü ôç ÷ñÞóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ åñùôçìáôïëïãßïõ. Ìéá ðáñáôÞñçóç ó÷åôéêÜ ìå ôç äïìÞ ôïõ, áöïñÜ óôçí åðéëïãÞ ôùí åñùôÞóåùí íá áíáöÝñïíôáé ìüíï óôï ïðßóèéï ìÝñïò ôïõ óþìáôïò, ìå ôï óêåðôéêü üôé áéôßåò ðüíïõ óôï èþñáêá Þ óôçí êïéëéáêÞ ÷þñá èá Þôáí äýóêïëï íá äéáöïñïäéáãíùóôïýí óå óðëáã÷íéêÝò Þ ìõïóêåëåôéêÝò. Åðßóçò ç åìðåéñßá ôïõ áôüìïõ óôç óõìðëÞñùóç åñùôçìáôïëïãßùí, üðùò êáé ôï ðåñéâÜëëïí ìÝóá óôï ïðïßï êáëåßôáé íá óõììåôÜó÷åé, ìðïñåß íá åðçñåÜóåé ôéò áðáíôÞóåéò ôïõ. ÅîÜëëïõ, åßíáé öõóéêü íá áðáíôÞóåé èåôéêÜ ãéá ôá ðëÝïí ðñüóöáôá êáé óïâáñÜ åíï÷ëÞìáôá ðïõ ôï áðáó÷ïëïýí. Ó÷åôéêÜ ìå ôç äéáäéêáóßá ðïõ åðéëÝîáìå, áí êáé ç ìåôÜöñáóç äåí Ýãéíå áðü 2 ìåôáöñáóôÝò üðùò ïñßæïõí ôá êñéôÞñéá ôçò SAC áëëÜ ìüíï áðü 1, èåùñïýìå ðùò ç åëëçíéêÞ Ýêäïóç áðïôåëåß ìéá éêáíïðïéçôéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ðñùôïôýðïõ, áöïý Ýäùóå êáé õøçëü äåßêôç óõìöùíßáò óôç äéãëùóóéêÞ ðñïóÝããéóç.

211

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

212

Ì. Áíôùíïðïýëïõ êáé óõí.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

Ì. Áíôùíïðïýëïõ êáé óõí.

ÔÝëïò, åßíáé ðëÝïí äéáèÝóéìç ç åëëçíéêÞ ìïñöÞ ôçò êëßìáêáò êáé ïé åðüìåíåò ìåôñÞóåéò ðïõ áõôÞ ôç óôéãìÞ ãßíïíôáé ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò áîéïðéóôßáò êáé ôçò åãêõñüôçôáò ôùí åñùôÞóåùí, áíáìÝíåôáé íá ôçí êáôáóôÞóïõí óýíôïìá åöáñìüóéìç óôçí êáèçìåñéíÞ ðñáêôéêÞ êáé óôç äéåîáãùãÞ Ýñåõíáò.

8.

9.

Âéâëéïãñáößá 1. FJ Ballina Garcia, R HBallinernandez Mejia, P Martin Lascuevas, Fernandez Santana J, A Cuerto Espinar. Epidemiology of musculoskeletal complaints and use of health services in Asturiaas, Spain. Scand. J. Reumatology 1994, 23:137141.

2. SO Andersson, B Mattsson, N Lyone. Patients frequently consulting general Practitioners at a primary health care center in Sweden- a comparative study Scand. J. Soc. Med. 1995, 23:251257.

3. H Bergerudd, B Nillson. The prevalence of locomotor complaints in middle age and their relationship to health and socioeconomic factors. Clin. Orthop. 1994, 308:264-270.

4. BC De Zwart, JP Broersen, MH Frings-Dresen, FJ van Dijk. Musculoskeletal complaints in the Netherlands in relation to age, gender and physically demanding work Int ARC of Occupational and Environmental Health 1997, 70:352360.

5. K Ohlsson, R Attewell, S Skerfving. Self-reported symptoms in the neck and upper limbs of female assembly workers. Impact of length of employment, work pace and selection. Scand.

J. Work. Environ. Health 1989, 15(1):75-80.

6. Y Alamanos, K Tsamandouraki, A Koutis, Fioretos M. Working at the loom and musculoskeletal disorders in a female population of Crete, Greece. Scand. J. Soc. Med. 1993, 21:171-175.

7. L Tzimis, N Katsantonis, A Leledaki, Vasilomanolakis, A Kafatos. Antibiotics prescrip-

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

tion for indigent patients in primary care Journal of Clinical Pharmacology and Therapeutics 1997, 22:227-235.

AD Koutis, A Isacsson, CD Lionis, LH Lindholm, K Svenninger, M Fioretos.

Differences in the diagnose panorama in primary health care in Dalby, Sweden and Spili, Crete.

Scand. J. Soc. Med. 1993, 21:51-58.

I Kuorinka, B Jonsson, A Kilbom, H Vinterberg, F Biering-Sorensen, G Andersson and K Jorgensen. Standardised Nordik questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms Applied Ergonomics 1987, 18.3, 233-237.

NR Williams, CE Dickinson. Musculoskeletal complaints in lock assemblers, testers and inspectors Occup. Med. (Lond) 1997,47:479-484 Medical Outcomes Trust. Trust introduces new translation criteria. Medical Outcomes Trust.

Bulletin 1997, 5:1-4.

K Ekberg, B Bjorkquist, P Malm, B BjerrreKiely, M Karlsson, O Axelson. Case- control study of risk factors for disease in the neck and shoulder area. Occup. Environ. Med. 1994, 51:262-266.

I Akenson, B Jonsson, L Rylander, U Moritz, S Skerfing. Musculoskeletal disorders among female dental personnel- clinical examination and a 5-year follow-up study of symptoms International archives of Occupational and Environmental Health. 1999, 72:395-403.

G David, P Buckle. A questionnaire survey of the ergonomic problems associated with pipettes and their usage with specific reference to workrelated upper limb disorders Appl. Ergon. 1997, 28:257-262.

H Olafsdottir, V Rafnsson. Musculoskeletal symptoms among women currently and formely working in fish-filleting plants. Int. J. Occup Environ. Health 2000, 6:44-49.

K Palmer, G Smith, S Kellingray, C cooper.

Repeatability and validity of an upper limb and neck discomfort questionnaire: the utility of the standardized Nordic questionnaire Occup.

Med. (Lond) 1999, 49:171-175.

213

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×. ËéïíÞò êáé óõí.

ÊÁÔÅÕÈÕÍÔÇÑÉÅÓ ÏÄÇÃÉÅÓ ÓÔÇ ÃÅÍÉÊÇ ÉÁÔÑÉÊÇ GUIDELINES IN GENERAL PRACTICE Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 214-221, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 214-221, 2001

ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: Ýíá êåßìåíï âáóéóìÝíï óôç óõíÜíôçóç åñãáóßáò ÅëëÞíùí êáé Ïëëáíäþí åñåõíçôþí êáé ãåíéêþí éáôñþí ×. ËéïíÞò1, Á. Ôáôóéþíç2, P. Heuberger3, E. van Muijden – Karssen3, H. van der Schaaf3, Ç. ÐáðáæÞóçò4, Ã. ÄÜóêïò5, É. ÌïíÝäáò6, Ä. ÊïõíáëÜêçò7, Å. ÔæáãêáñÜêçò8, É. ÔóéëéãéÜííç8, Å. Ôóéôßíç9 Ðåñßëçøç Ôï ðáñüí êåßìåíï óõíôÜ÷èçêå ìå áöïñìÞ ôç óõíÜíôçóç ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ïëëáíäþí åñåõíçôþí êáé ãåíéêþí ãéáôñþí, ðïõ Ýãéíå ìå óêïðü ôçí Ýíáñîç ôçò óõíåñãáóßáò ôçò ÅëëÜäáò ìå ôï Ïëëáíäéêü ÊïëëÝãéï ôùí Ãåíéêþí Ãéáôñþí, ãéá ôç ìåôáöïñÜ ïëëáíäéêþí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôçí ÅëëÜäá. Ç äçìéïõñãßá, ç åöáñìïãÞ êáé ç áîéïëüãçóç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí áðïôåëåß âáóéêü åñãáëåßï, éäéáßôåñá óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò êëéíéêÞò äéáêõâÝñíçóçò. Óôï ðáñüí êåßìåíï ãßíåôáé áíáöïñÜ óôçí Ýííïéá êáé ôï óêïðü ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí. Áíáëýåôáé ç óôÜóç áóèåíþí êáé ãéáôñþí áðÝíáíôé óôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò. ÊáôáãñÜöïíôáé ôá âÞìáôá ãéá ôçí áíÜðôõîç åíüò óõíüëïõ äçìïóéåõìÝíùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí êáé äéåñåõíÜôáé ôï åñþôçìá áí åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáöïñÜ êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí áðü Ýíá êñÜôïò óå Ýíá Üëëï. Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Ïëëáíäßáò ðáñïõóéÜæåôáé ùò ìïíôÝëï óôç äéáìüñöùóç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí ìå Ýìöáóç óôïí êýêëï ðïéüôçôáò. Óôç óõíÝ÷åéá, ãßíåôáé áíáöïñÜ óôç ìÝôñçóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò áðü ôçí åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôçí Ïëëáíäßá êáé áíáëýåôáé ç ðåñßðôùóç ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ 2. ÔÝëïò, áíáöÝñåôáé ç åìðåéñßá ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí ïëëáíäéêþí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôç Ñïõìáíßá. Ôï ðáñüí Üñèñï êëåßíåé áíáöåñüìåíï óôçí ðñïïðôéêÞ ðåñáéôÝñù óõíåñãáóßáò ìåôáîý ÅëëÜäáò-Ïëëáíäßáò.

1

ÊëéíéêÞ ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò, ÔìÞìá ÉáôñéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò, ÇñÜêëåéï, ÊñÞôç, 2Ðåñéöåñåéáêü Ðáíåðéóôçìéáêü Ãåíéêü Íïóïêïìåßï Éùáííßíùí, 3Ïëëáíäéêü ÊïëëÝãéï ôùí Ãåíéêþí Ãéáôñþí (Dutch College of General Practitioners), 4ÔìÞìá ãéá ôçí êáô’ïßêïí íïóçëåßá, ÕÃÅÉÁ, ÁèÞíá, 5Ðíåõìïíïëüãïò, ÁèÞíá, 6ÊÝíôñï Õãåßáò Ëåõêßìçò, ÊÝñêõñá, 7 Ðåñéöåñåéáêü Íïóïêïìåßï Ñåèýìíïõ, ÊñÞôç, 8Ðåñéöåñåéáêü Ðáíåðéóôçìéáêü Ãåíéêü Íïóïêïìåßï Çñáêëåßïõ, ÊñÞôç, 9ÃåíéêÞ Ãéáôñüò, ÊÝíôñï Õãåßáò ÁôáëÜíôçò

214

1. ÅéóáãùãÞ Ç êëéíéêÞ äéáêõâÝñíçóç, ôï öÜóìá äçëáäÞ ôùí äñáóôçñéïôÞôùí, ðïõ áðáéôïýíôáé ãéá íá âåëôéùèåß ç ðïéüôçôá ôùí õðçñåóéþí õãåßáò óå Ýíá óýóôçìá õãåßáò, áðïôåëåß ôï êÝíôñï ôçò åèíéêÞò ðïëéôéêÞò õãåßáò óå ÷þñåò ôçò Åõñþðçò êáé ôçò ÁìåñéêÞò. Ï Ýëåã÷ïò ôçò ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò, ôçò áðïôåëåóìáôéêÞò äéá÷åßñéóçò ôùí áóèåíþí êáé ôçò áðïäïôéêÞò ÷ñÞóçò ôùí ðüñùí áðïôåëïýí óôü÷ïõò ôçò õãåéïíïìéêÞò ìåôáññýèìéóçò, ðïõ ðñïùèåßôáé êáé óôç ÷þñá ìáò. Ç ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò (ÐÖÕ), Þäç áðü ôï 1993, Üñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé óå áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò êáé, ìå ôïí ôåëåõôáßï íüìï, äßíåôáé ç äõíáôüôçôá áíÜðôõîÞò ôçò êáé óå áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ åìðëÝêåôáé Ýôóé áêüìç ðåñéóóüôåñï óå äéáäéêáóßåò äéáñêïýò ðáñáêïëïýèçóçò ËÝîåéò êëåéäéÜ: KáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, ãåíéêüò ãéáôñüò, êëéíéêÞ äéáêõâÝñíçóç, äéáóöÜëéóç ðïéüôçôáò ÕðïâëÞèçêå: 8 Íïåìâñßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïäßåõóç: 15 Íïåìâñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ×. ËéïíÞò, ÊëéíéêÞ ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ðáíåð. ÊñÞôçò, Ô.È 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò, Ôçë: 081-394621, email: lionis@med.uoc.gr

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

×. ËéïíÞò êáé óõí.

Guidelines in primary health care: a text based on the working meeting between Greek and Dutch researchers and general practitioners C. Lionis, A. Tatsioni, P. Heuberger, E. van Muijden-Karssen, H. van der Schaaf, E. Papazisis, G. Daskos, I. Monedas, D. Kounalakis, E. Tzagarakis, I. Tsiligianni, E. Tsitini Summary This presentation was compiled after an introductory meeting between Dutch and Greek researchers and general practitioners, for the purpose of discussing the possible implementation of guidelines for Primary Health Care (PHC), its value and effectiveness. This presentation includes the definition and purpose of these guidelines while posing the questions whether guidelines change clinicians' or patients' behaviour as well as what steps could be taken for developing a set which could then be published. Additionally, it discusses the barriers to implementing them in countries other than the one they were developed for. It also refers to methods for measuring processes and outcomes and gives as an example the Dutch College for General Practitioners development of guidelines with emphasis on quality improvement. The case of Diabetes Mellitus type 2 is given in detail. Finally the Dutch guidelines implemented in Romania is analyzed and the prospects of a Dutch-Greek collaboration is suggested.

Key words: clinical guidelines, primary health care, general practitioners, clinical governance, quality assurance

ôçò ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò óå óýãêñéóç ìå óõìöùíçìÝíá ðñüôõðá êáé óôçí áíÜðôõîç óõóôçìÜôùí õðåýèõíùí ãéá ôç âåëôßùóÞ ôçò. Äõóôõ÷þò, óôç ÷þñá ìáò äåí õðÜñ÷åé ìÝ÷ñé óÞìåñá óýóôçìá áîéïëüãçóçò ôùí õðçñåóéþí ÐÖÕ, ðïõ íá âáóßæåôáé óå óõãêåêñéìÝíïõò äåßêôåò. ÐáñÜ ôç ìéêñÞ áíáëïãßá ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí, ôï ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò óå óõíåñãáóßá ìå åñåõíçôÝò ãåíéêïýò ãéáôñïýò êáé áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò Ý÷åé áíáðôýîåé êáé åöáñìüóåé ðñùôüêïëëá âáóéóìÝíá óôçí ôåêìçñéùìÝíç éáôñéêÞ1-3. ¸÷ïõí ïëïêëçñùèåß áñêåôÝò Ýñåõíåò êáé Ý÷ïõí äçìïóéåõèåß ìåëÝôåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí Ýëëåéøç ìåèüäùí äéáëïãÞò êáé ôç äéá÷åßñéóç ôùí íïóçìÜôùí óôçí åëëçíéêÞ ýðáéèñï. ×áñáêôçñéóôéêÜ, Ý÷åé êáôáãñáöåß ç áäõíáìßá áíáãíþñéóçò óõãêåêñéìÝíùí íïóçìÜôùí, üðùò ôçò Üíïéáò êáé ôçò áêñÜôåéáò ôùí ïýñùí óôéò ãõíáßêåò5. Ðáñ’üëá áõôÜ, ç ðñïóöïñÜ áõôÞ äåí Ý÷åé áîéïðïéçèåß óôïí áíáãêáßï âáèìü êáé äåí õðÜñ÷ïõí äåßêôåò íïóçñüôçôáò, ðïõ íá êáëýðôïõí üëá ôá ãåùãñáöéêÜ äéáìåñßóìáôá. Åðßóçò, êëéíéêÜ ðñùôüêïëëá, êáôåõèõíôÞñéåò óõóôÜóåéò êáé ðñáêôéêÝò ïäçãßåò ãéá ôç äéá÷åßñéóç ôùí êïéíþí íïóçìÜôùí äåí åßíáé áêüìç äéáèÝóéìá ãéá åõñåßá ÷ñÞóç óôç ÷þñá ìáò. Åíèáññõíôéêü óôïé÷åßï áðïôåëïýí ïé íåáñïß ãåíéêïß éáôñïß, ðïõ öáßíåôáé íá õðüó÷ïíôáé ðïëëÜ êáé áíáæçôïýí ôÝôïéá åñãáëåßá. Ôïí ðåñáóìÝíï ÌÜñôéï ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôçí ÁèÞíá ìßá óõíÜíôçóç åñãáóßáò, ìå èÝìá

ôçí áíÜðôõîç êáé åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí, ìå ôç óõììåôï÷Þ Ïëëáíäþí êáé ÅëëÞíùí åñåõíçôþí êáé ãåíéêþí ãéáôñþí. Óêïðüò ôçò óõíÜíôçóçò Þôáí íá óõæçôçèåß ç áîßá êáé ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôçí ÐÖÕ êáé, áí åßíáé äõíáôü, ïé äýï ðëåõñÝò íá êáôáëÞîïõí óå ìéá ïìüöùíç áðüöáóç. Ìå áöïñìÞ áõôÞ ôç óõíÜíôçóç ïé óõããñáöåßò ôïõ ðáñüíôïò Üñèñïõ èåþñçóáí óêüðéìç êáé åðßêáéñç ôçí áíáöïñÜ ãéá ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß.

2. Ïñéóìüò êáé óêïðüò ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí

Ïé êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò åßíáé äçëþóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé óõóôçìáôéêÜ þóôå, íá âïçèïýí ôï ãéáôñü óôç ëÞøç áðïöÜóåùí ðñïò ôç óùóôÞ êáôåýèõíóç ãéá ôç öñïíôßäá õãåßáò üôáí áõôüò âñßóêåôáé êÜôù áðü åéäéêÝò êëéíéêÝò ðåñéóôÜóåéò. Ï óêïðüò ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí ìðïñåß íá áðïäïèåß ìå ôïõò ðáñáêÜôù åðéìÝñïõò óôü÷ïõò6: - íá êÜíïõí ôïõò êáèéåñùìÝíïõò êáíüíåò, ðïõ âáóßæïíôáé óå ôåêìÞñéá, îåêÜèáñïõò êáé ðñïóéôïýò, - íá êÜíïõí ôç äéáäéêáóßá ëÞøçò áðïöÜóåùí óôï íïóïêïìåßï/éáôñåßï êáé êáô’ïßêïí åõêïëüôåñç êáé ðéï áíôéêåéìåíéêÞ, - íá ðáñÝ÷ïõí Ýíá ìÝôñï óýãêñéóçò ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí åðáããåëìáôéêþí åðéäüóåùí, - íá ðåñéãñÜöïõí ôïí êáôáìåñéóìü ôùí åñãáóéþí, - íá åêðáéäåýïõí ôïõò áóèåíåßò êáé ôïõò ãéáôñïýò /åðáããåëìáôßåò õãåßáò ãéá ôéò ôñÝ÷ïõóåò åîåëßîåéò, ðïõ áðïâëÝðïõí óôçí êáëýôåñç åîÜóêçóç ôïõ åðáããÝëìáôïò, - íá âåëôéþóïõí ôç ó÷Ýóç êüóôïõò – áðïôåëåóìáôéêüôçôáò óôéò õðçñåóßåò õãåßáò - íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò åñãáëåßï ãéá åîùôåñéêü Ýëåã÷ï. Ïé êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíïíôáé óïâáñÜ õðüøç ãéáôß: - åíéó÷ýïõí ôçí õðåõèõíüôçôá - ìåéþíïõí ôéò áðïêëßóåéò óôéò éáôñéêÝò ðñá215

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êôéêÝò - åîïéêïíïìïýí ðüñïõò - ðáñÝ÷ïõí ùò Ýíá âáèìü äéáöÜíåéá Ïé ðïëëÝò ðáñáëëáãÝò, ðïõ åìöáíßæïíôáé óôçí åöáñìïãÞ ôùí éáôñéêþí ðñáêôéêþí óôçí ÅëëÜäá, ïöåßëïõí íá áíôéìåôùðéóôïýí ìå ôçí êáèéÝñùóç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí, ôïõëÜ÷éóôïí ãéá ôá ðéï êïéíÜ íïóÞìáôá.

3. Ç óôÜóç áóèåíþí êáé ãéáôñþí áðÝíáíôé óôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ¸÷åé õðïóôçñé÷èåß üôé ç åìðëïêÞ ôùí áóèåíþí áðïôåëåß åðéôáêôéêÞ äéáäéêáóßá óôç äçìéïõñãßá êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí.7 Ç óõììüñöùóç ôùí áóèåíþí óôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò èá ðñÝðåé åðßóçò íá ëçöèåß óïâáñÜ õðüøç óôçí ÅëëÜäá óôï ðñïóå÷Ýò ìÝëëïí. Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí êëéíéêþí ãéáôñþí äåí áëëÜæåé ñáãäáßá áðü ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò. Ç åìðåéñßá ðïõ õðÜñ÷åé áíáäåéêíýåé ìåãÜëç áíôßóôáóç êáé öüâï óå ïôéäÞðïôå Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ðñùôüêïëëá êáé Üñíçóç ãéá áëëáãÞ ôçò õðÜñ÷ïõóáò êáôÜóôáóçò áðü ôïõò êëéíéêïýò ãéáôñïýò. ÐïëëÝò öïñÝò ç óõìðåñéöïñÜ áõôÞ ìðïñåß íá ôñïðïðïéçèåß ìå ôç óùóôÞ ðëçñïöüñçóç ÷ùñßò üìùò óçìáíôéêÝò âåëôéþóåéò. ÓçìáíôéêÞ åðßäñáóç èá åß÷å ßóùò ç óõóôçìáôéêÞ äéäáóêáëßá êáé åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí êáôÜ ôç ëÞøç ôçò åéäéêüôçôáò. ÁñêåôÞ óõæÞôçóç ãßíåôáé åðßóçò ãéá ôéò êáôÜëëçëåò ìåèüäïõò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ôç âåëôßùóç ôçò óõììüñöùóçò ôïõ éáôñïý óôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò óôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò åñãáóßá7. Ç áëëáãÞ ôçò óõìðåñéöïñÜò óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç åßíáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò áäýíáôç. Áîßæåé íá áíáöåñèïýí êáé ïé åéäéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí ãéá ôïõò ¸ëëçíåò ãéáôñïýò êáèþò ïé ðåñéóóüôåñïé äåí Ý÷ïõí ðñüóâáóç óå âÜóåéò äåäïìÝíùí üðùò ôï medline, áí êáé ïé ßäéïé õðïóôçñßæïõí üôé ôï åðéæçôïýí. Ï üñïò êëéíéêÞ äéáêõâÝñíçóç óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò óôéò õðçñåóßåò õãåßáò êáé ôçí êáôáíïìÞ ôùí åõèõíþí. ×ñåéÜæåôáé ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôçò óçìåßá áíáöïñÜò ðïõ áöïñïýí óôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò, óõóôÞìáôá áðüäïóçò åõèõíþí êáé ìç÷áíéóìïýò ðïõ ìðïñïýí íá ïäçãÞóïõí óôçí áëëáãÞ óõìðåñéöïñÜò. Ç åöáñìïãÞ Ýãêõñùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí

216

×. ËéïíÞò êáé óõí.

óôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôùí ðáñå÷üìåíùí õðçñåóéþí êáé ôçí êáôáíïìÞ ôùí åõèõíþí Ý÷åé åêôéìçèåß óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá8.

4. ÂÞìáôá ãéá ôçí áíÜðôõîç åíüò óõíüëïõ äçìïóéåõìÝíùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ç áíáæÞôçóç ôçò ìåèïäïëïãßáò ðïõ èá ïäçãÞóåé óôçí áíÜðôõîç Ýãêõñùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí. Ïé êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò èåùñïýíôáé Ýãêõñåò áí ïäçãïýí óå ðñïâëÝøéìï êÝñäïò Þ/êáé êüóôïò ãéá ôçí õãåßá üôáí áõôÝò åöáñìïóôïýí. ¼ôáí ïé êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ãßíïõí ãíùóôÝò êáé åöáñìïóôïýí ìðïñïýí íá ïäçãÞóïõí óå áëëáãÝò óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç êáé óå âåëôßùóç ôçò Ýêâáóçò óôïí áóèåíÞ. Áíôßóôñïöá, ç äéÜ÷õóç êáé ç åöáñìïãÞ ìç Ýãêõñùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå Üóêïðç ÷ñÞóç ðüñùí ãéá áíáðïôåëåóìáôéêÝò ðáñåìâÜóåéò Þ, áêüìç ÷åéñüôåñá, óå åðéäåßíùóç ôçò õãåßáò óôïí áóèåíÞ 9. Ç åãêõñüôçôá óôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò Ý÷åé ó÷åôéóèåß ìå óõãêåêñéìÝíá âÞìáôá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò9, ðïõ åßíáé ôá ðáñáêÜôù: 1. Ïñéóìüò áíôéêåéìåíéêïý óôü÷ïõ: êáèïñéóìüò ôïõ ðñùôáñ÷éêïý óêïðïý ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí 2. Êáèïñéóìüò ôùí áðüøåùí ôçò êëéíéêÞò ðñÜîçò, ðïõ åëÞöèçóáí õðüøç óôï ó÷çìáôéóìü ôïõò 3. Åêôßìçóç ôùí ïéêïíïìéêþí áðïôåëåóìÜôùí êáé ôùí áðïôåëåóìÜôùí óôçí õãåßá óõãêñéíüìåíá ìå áõôÜ Üëëùí åíáëëáêôéêþí ëýóåùí 4. ÅðéëïãÞ ôåêìçñßùí: ðþò êáé ðüôå óõãêåíôñþèçêáí, åðéëÝ÷èçêáí êáé óõíïøßóèçêáí 5. ×ñçóéìüôçôá: ðþò ðñïóäéïñßóôçêáí ôá äõíáôÜ áðïôåëÝóìáôá ôùí åðéëïãþí ôáêôéêÞò êáé ðïéïé óõììåôÝ÷ïõí óôç äéáäéêáóßá 6. ÏöÝëç, áðþëåéåò êáé êüóôïò ðïõ áíáìÝíïíôáé áðü ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò 7. Óýíôáîç ôùí óõóôÜóåùí 8. Éó÷ýò: ïé åîùôåñéêÝò áíáóêïðÞóåéò, ç óýãêñéóç Þ/êáé ïé êëéíéêÝò äïêéìáóßåò ðïõ áðïôßìçóáí ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò 9. Ðáñïõóßáóç ôùí áíèñþðùí ðïõ áíÝðôõîáí, ÷ñçìáôïäüôçóáí Þ ðñïóõðÝãñáøáí ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò

×. ËéïíÞò êáé óõí.

5. Åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáöïñÜ êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí áðü Ýíá êñÜôïò óå Ýíá Üëëï; Áõôü åßíáé Ýíá óõ÷íü åñþôçìá. Ç åìðåéñßá Ý÷åé äåßîåé üôé õðÜñ÷ïõí óçìáíôéêÝò ðïëéôéóìéêÝò (sub-cultural) äéáöïñÝò áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ ìÝóá óôïí ßäéï íïìü, üóïí áöïñÜ óôïí ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôçò áóèÝíåéáò, ôçí ðñïóÝëåõóç óôïí éáôñü êáé ôç óõììüñöùóç. ÁõôÜ åðçñåÜæïõí ôç äçìéïõñãßá êáé ôç ÷ñÞóç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí. ¹äç, óå ÷þñåò ôüóï ôçò ÄõôéêÞò – ð.÷. Ãáëëßá – üóï êáé ôçò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò (ð.÷. Ñïõìáíßá) ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôñïðïðïéçìÝíåò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò áðü Üëëá êñÜôç. Ãéá ôï óêïðü áõôü åßíáé áðáñáßôçôç ç äçìéïõñãßá ìéáò ðïëõóõëëåêôéêÞò ïìÜäáò, ç ïðïßá áöïý åíôïðßóåé ðïéïôéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ðñÝðåé íá ôéò ðñïóáñìüóåé óôï ôïðéêü óýóôçìá ðáñï÷Þò õðçñåóéþí õãåßáò. Ôá ìÝëç ôçò ïìÜäáò äå èá áó÷ïëçèïýí ìå ôçí áíáæÞôçóç êáé ôç óýíèåóç ìáñôõñßáò. Ï ñüëïò åßíáé íá ðñïóáñìüóïõí ôéò ïäçãßåò êáé Ýðåéôá íá ó÷åäéÜóïõí ôçí ðáñïõóßáóç, ôç ÷ñÞóç êáé ôçí áîéïëüãçóÞ ôïõò ìÝóá óôï ôïðéêü óýóôçìá êáé ôéò õðçñåóßåò ôïõ. Ìå ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôçò ïìÜäáò, ðïõ èá äçìéïõñãÞóåé ôéò ôñïðïðïéçìÝíåò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò, èá ðñÝðåé íá ôåèïýí ôñåéò âáóéêÝò åñùôÞóåéò: 1. Åßíáé áðïäåêôü íá ãßíåôáé ÷ñÞóç ìáñôõñßáò, ôï ïðïßï åßíáé ó÷åôéêü, ôÝôïéá þóôå íá ãåíéêåýåôáé óå äéáöïñåôéêÝò ïìÜäåò áóèåíþí óå ìéá Üëëç ÷þñá, êÜðïéá Üëëç åðï÷Þ, üðïõ õðÜñ÷ïõí ðéèáíüí äéáöïñåôéêü êïéíùíéêü, ðïëéôéóôéêü óýóôçìá êáé äéáöïñåôéêü óýóôçìá õãåßáò; 2. Ôé äéáäéêáóßá ìåôÜöñáóçò èá ðñÝðåé íá áêïëïõèçèåß; 3. Ðþò ìðïñïýìå íá áîéïëïãÞóïõìå ôçí åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí; (Þ íá ìåôñÞóïõìå ôç äéáäéêáóßá êáé ôá áðïôåëÝóìáôá) Ïäçãïß ãéá ôçí áðüöáóç áí ìßá êáôåõèõíôÞñéá ïäçãßá åßíáé Ýãêõñç ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí ïé áðáíôÞóåéò óôá ðáñáêÜôù óçìåßá: 1. Ïé Üíèñùðïé ðïõ ôçí áíÝðôõîáí, äéåîÞãáãáí óõóôçìáôéêÞ áíáóêüðçóç ôçò âéâëéïãñáößáò; 2. ÊáèåìéÜ áðü ôéò óõóôÜóåéò ôùí ïäçãéþí áêïëïõèåß åðßðåäï ôùí ôåêìçñßùí óôï ïðïßï

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

âáóßóôçêå; Ôá åìðüäéá ãéá ôçí åöáñìïãÞ êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôïõò áóèåíåßò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äéÜöïñïõò ðáñÜãïíôåò. Ïé öñáãìïß ìðïñåß íá åßíáé ãåùãñáöéêïß (áí ïé ðáñåìâÜóåéò ðïõ áðáéôïýíôáé äåí åßíáé äéáèÝóéìåò ôïðéêÜ), ïñãáíùôéêïß (ìðïñåß êÜðïéïò íá åðéóêåöèåß Ýíá íïóïêïìåßï, üðïõ ôï ôìÞìá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí åßíáé óôï õðüãåéï, ç ìïíÜäá åìöñáãìÜôùí ðÝíôå ïñüöïõò êáé 45 ëåðôÜ ìáêñéÜ êáé Ýíáò êáíïíéóìüò ðïõ áðáãïñåýåé ôç äéåîáãùãÞ èñïìâüëõóçò óôï ôìÞìá ôùí åðåéãüíôùí), ðáñáäïóéáêïß, äéïéêçôéêïß, íïìéêïß (öüâïò ãéá äéêáóôéêÞ ðáñáðïìðÞ áí ìßá óõíÞèçò áëëÜ Ü÷ñçóôç ðñáêôéêÞ ðáñáëçöèåß) Þ óõìðåñéöåñéïëïãéêÞ (üôáí ïé êëéíéêïß áðïôý÷ïõí íá åöáñìüóïõí ôçí êáôåõèõíôÞñéá ïäçãßá Þ ïé áóèåíåßò äåí ðÜñïõí ôç öáñìáêåõôéêÞ ôïõò áãùãÞ). ÔÝëïò, ç ìÝôñçóç ôçò äéáäéêáóßáò êáé ôùí áðïôåëåóìÜôùí áðü ôçí åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí ìðïñåß íá åêôéìçèåß ìå ôïõò áêüëïõèïõò äåßêôåò: - ÅðáããåëìáôéêÞ óõììüñöùóç: áíáöÝñåôáé óôçí õéïèÝôçóç êëéíéêþí ðñáêôéêþí ðïõ óõìöùíïýí ìå ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò.

- ÅðáããåëìáôéêÝò áðüøåéò: áöïñÜ ôï óôÜäéï åöáñìïãÞò ìå ôçí ôáõôïðïßçóç ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ïäçãïýí óå óõìðåñéöïñÝò óõììüñöùóçò Þ ìç óõììüñöùóçò - Åõçìåñßá ôïõ áóèåíïýò: ðåñéëáìâÜíåé äýï Ýííïéåò: Ç ìßá ó÷åôßæåôáé ìå ôçí áðïäï÷Þ/ éêáíïðïßçóç ôùí áóèåíþí ãéá ôéò õðçñåóßåò. ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï, ç åõçìåñßá ôïõ áóèåíïýò ìðïñåß íá åííïçèåß ùò ìßá õðïêåéìåíéêÞ åêôßìçóç ôïõ áóèåíïýò ãéá ôá óõìðôþìáôÜ ôïõ, ôçí êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõ êáé ôçí ðïéüôçôá æùÞò.

6. Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Ïëëáíäßáò óôç äéáìüñöùóç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí ¸íá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò óôçí Ïëëáíäßá åßíáé ç áñ÷Þ ôçò "ëåéôïõñãßáò ôïõ èõñùñïý" (gatekeeping). Áõôü óçìáßíåé ðùò ïé áóèåíåßò äåí Ý÷ïõí áñ÷éêÜ ðñüóâáóç óå åéäéêåõìÝíïõò Üëëùí åéäéêïôÞôùí Þ óå íïóïêïìåéáêÞ öñïíôßäá. Áíôßèåôá, ðñÝðåé íá ðáñáðåìöèïýí ãéá öñïíôßäá óå åéäéêåõìÝíï Üëëçò åéäéêüôçôáò áðü ôï ãåíéêü ôïõò ãéáôñü, ï ïðïßïò 217

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ãéá ôï ëüãï áõôü ëåéôïõñãåß óáí "èõñùñüò". Áõôü ôï óýóôçìá åßíáé åõñÝùò áðïäåêôü êáé ôï 90% üëùí ôùí ðåñéóôáôéêþí ôá äéá÷åéñßæïíôáé áñ÷éêÜ ïé ãåíéêïß ãéáôñïß, êÜôé ðïõ èåùñåßôáé áðïäïôéêü êáé áðïôåëåóìáôéêü. Ôï Ïëëáíäéêü ÊïëëÝãéï ôùí Ãåíéêþí ãéáôñþí (Dutch College of General Practitioners) áíÝðôõîå áðü ôï 1987 ðåñéóóüôåñåò áðü 70 êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ìå ñõèìü 8-10 èÝìáôá/Ýôïò. Áêïëïýèçóå ìéá áõóôçñÞ äéáäéêáóßá ðïõ óõìðåñéëÜìâáíå áíÜëõóç ôçò åðéóôçìïíéêÞò âéâëéïãñáößáò óå óõíäõáóìü ìå óõíáíôÞóåéò, ðïõ áðïóêïðïýóáí óå êïéíÞ óõíáßíåóç ìåôáîý áðëþí ãåíéêþí ãéáôñþí êáé åéäéêþí ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí. ¸íá ðñüãñáììá óõóôçìáôéêÞò åöáñìïãÞò áêïëïýèçóå ôçí áíÜðôõîç ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí. ¹äç Ý÷åé îåêéíÞóåé ç áíáèåþñçóç ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óýìöùíá ìå ôá íåüôåñá äåäïìÝíá. Ïé êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò äéáäñáìáôßæïõí ðñùôáñ÷éêü ñüëï óôçí ðïëéôéêÞ õãåßáò óôçí Ïëëáíäßá. ÓõãêåêñéìÝíá, ïé ïëëáíäéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ãéá ôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ âáóßæïíôáé óôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ âáóéêïý ó÷åäßïõ åñãáóßáò êáé ç äéáäéêáóßá äçìéïõñãßáò ôïõò ðåñéëáìâÜíåé ôá ðáñáêÜôù âÞìáôá: - ðñïåôïéìáóßá - ó÷åäéáóìü - ó÷ïëéáóìü (êñéôéêÞ) - óýëëçøç ôçò éäÝáò - Ýãêñéóç áðü ôéò áñ÷Ýò - äçìïóßåõóç. ÁíáëõôéêÜ, ç ðñïåôïéìáóßá âáóßæåôáé óôç óõìâïõëÞ 10-12 Ýìðåéñùí ãåíéêþí ïéêïãåíåéáêþí ãéáôñþí. ÈÝôïõí ôï åñþôçìá áí ç äçìïóßåõóç èá âåëôéþóåé ôçí ðïéüôçôá ôçò ïéêïãåíåéáêÞò éáôñéêÞò. Áíáæçôïýí áí õðÜñ÷åé áñêåôü äéáèÝóéìï åðéóôçìïíéêü õëéêü. Ï ó÷åäéáóìüò ãßíåôáé áðü ìßá ïìÜäá åñãáóßáò, ðïõ óõììåôÝ÷ïõí 4-6 ãåíéêïß ãéáôñïß. Áðïôåëåß ôç äéáäéêáóßá ìå ôç ìåãáëýôåñç äéÜñêåéá. Ç ïìÜäá ðïõ ðñáãìáôïðïéåß ôï ó÷ïëéáóìü /êñéôéêÞ áðïôåëåßôáé ðåñßðïõ áðü 50 Ãåíéêïýò Ãéáôñïýò, åðéëåãìÝíïõò ôõ÷áßá áðü üëá ôá ìÝëç ôïõ óõëëüãïõ, åèåëïíôÝò êáé ðñüóùðá áíáöïñÜò Üëëùí åéäéêïôÞôùí. Ç óýëëçøç ôçò éäÝáò ðåñéëáìâÜíåé ôçí ïñãÜíùóç üëùí ôùí ó÷ïëßùí êáé ôçí åíóùìÜôùóç ôùí áëëáãþí óôçí áñ÷éêÞ éäÝá. ÌåôÜ ôç äéáäéêáóßá áõôÞ ç éäÝá ðáñáäßäåôáé óôçí ÅðéôñïðÞ Ýãêñéóçò. Ç ÅðéôñïðÞ Ýãêñéóçò áðïôåëåßôáé áðü ôïí Ðñüåäñï ôïõ 218

×. ËéïíÞò êáé óõí.

NHG, 3 åðáããåëìáôßåò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, 2 ìÝëç ôïõ NHG êáé 1 ìÝëïò ôïõ LHV. Ç áðüöáóç ãéá ôç äçìïóßåõóç ëáìâÜíåôáé áðü ôï Ãåíéêü Óõìâïýëéï ôïõ NHG êáé äçìïóéåýåôáé óôï åðßóçìï Ýíôõðï H&W (Huisarts & Wetenschap). Ïé âáóéêÝò áñ÷Ýò ðïõ äéÝðïõí ôçí áíÜðôõîç ôùí ïëëáíäéêþí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí åßíáé ïé ðáñáêÜôù: 1. Ç öõóéêÞ ðïñåßá ôùí íüóùí Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá.

2. Äßíåôáé ðñïôåñáéüôçôá óôçí éáôñéêÞ óõìâïõëÞ ðáñÜ óôçí éáôñéêÞ ðáñÝìâáóç.

3. Ãßíåôáé ðñïóåêôéêÞ áîéïëüãçóç óôç ÷ñÞóç íÝùí öáñìÜêùí.

4. Äßíåôáé ðñïôåñáéüôçôá óôçí áíôéìåôþðéóç áðü ãåíéêü ãéáôñü, üôáí ç áíôéìåôþðéóç áðü ãéáôñïýò Üëëùí åéäéêïôÞôùí åßíáé éóüôéìç ìå áõôÞ ðïõ ðáñÝ÷åôáé áðü ôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ.

7. Ï êýêëïò ðïéüôçôáò óôéò ïëëáíäéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò Óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, ç äçìéïõñãßá åíüò êþäéêá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåé õðüøç ôçí êáëÞ ðïéüôçôá óôç öñïíôßäá. Ãé’áõôü, ÷ñåéÜæåôáé íá åðéëÝãïíôáé óôü÷ïé, ðïõ íá óõìâÜëëïõí óôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò. Óôç óõíÝ÷åéá, áðáéôåßôáé ç óõëëïãÞ äåäïìÝíùí êáé ç áîéïëüãçóç ôçò ðáñå÷üìåíçò öñïíôßäáò. Áêïëïõèåß ç äéïñãÜíùóç äñáóôçñéïôÞôùí ìå óêïðü ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò. ÔÝëïò, ãßíåôáé áîéïëüãçóç êáé, áí åßíáé áðáñáßôçôï, ãßíåôáé ðñïóáñìïãÞ ôùí äñáóôçñéïôÞôùí. Êëåßíåé Ýôóé Ýíáò êýêëïò ðïéüôçôáò, ðïõ Ý÷åé ùò âáóéêü óõóôáôéêü ôïõ ôçí áíáôñïöïäüôçóç ôùí áñ÷éêþí õðçñåóéþí öñïíôßäáò ìå ôá äåäïìÝíá áîéïëüãçóÞò ôïõò ìå áðïôÝëåóìá ôç óõíå÷Þ âåëôßùóç ôùí õðçñåóéþí áõôþí. Ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò êáé ç äéá÷åßñéóÞ ôçò óôçí ÐÖÕ êáé ôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óýìöùíá ìå ôï Ïëëáíäéêü ÊïëëÝãéï, ðñïêýðôåé ìå ôç óõíå÷éæüìåíç åêðáßäåõóç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí. Ï âáóéêüò óôü÷ïò ôçò ìåôáðôõ÷éáêÞò åêðáßäåõóçò áðü ôï Ïëëáíäéêü ÊïëëÝãéï åßíáé ç áíÜðôõîç óõíå÷éæüìåíçò åêðáßäåõóçò ãéá ôïõò ïéêïãåíåéáêïýò ãéáôñïýò áðü ôïõò ïéêïãåíåéáêïýò ãéáôñïýò. Ç ðïëéôéêÞ áõôÞ îåêßíçóå ðñéí áðü 15 ÷ñüíéá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ïðïßùí áíáðôý÷èçêáí ìÝèïäïé ìåôáðôõ÷éáêÞò åêðáßäåõóçò. Ôï ðñüãñáììá óðïõäþí êáôáñôßæåôáé áðü ôïõò ïé-

×. ËéïíÞò êáé óõí.

êïãåíåéáêïýò ãéáôñïýò åíþ õðÜñ÷åé óõíåñãáóßá ìå åéäéêåõìÝíïõò Üëëùí åéäéêïôÞôùí. Ïñãáíþíïíôáé óåìéíÜñéá ðïõ ïëïêëçñþíïíôáé óå ìéá ìÝñá. ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò óåìéíÜñéá ìéáò åâäïìÜäáò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü óåìéíÜñéá ìå ôï êýñéï èÝìá êáé áðü óåìéíÜñéá ìå Üëëá èÝìáôá. Ãßíåôáé Üóêçóç éêáíïôÞôùí êáé Üóêçóç óôç äéá÷åßñéóç, êáèþò åðßóçò êáé áíáöïñÜ óôéò (íÝåò) éáôñéêÝò åîåëßîåéò êáé ôçí åöáñìïãÞ ôïõò. Ðñáãìáôïðïéïýíôáé óåìéíÜñéá âáóéóìÝíá óôéò áñ÷Ýò ôïõ Ïëëáíäéêïý Êïëëåãßïõ êáé ôéò óõíÝðåéÝò ôïõò. ÔÝëïò, ðñáãìáôïðïéïýíôáé óåìéíÜñéá ãåíéêþí ãéáôñþí ìå Üëëïõò åðáããåëìáôßåò óôï ÷þñï ôçò õãåßáò.

8. Ç ìÝôñçóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò áðü ôçí åöáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôçí Ïëëáíäßá Ç ðïéüôçôá ôçò ðåñßèáëøçò/öñïíôßäáò åßíáé áíôéêåéìåíéêÞ êáé õðïêåéìåíéêÞ. Ç éäÝá ðùò, ôüóï ç áíôéêåéìåíéêÞ üóï êáé ç õðïêåéìåíéêÞ âåëôßùóç óôç öñïíôßäá/ðåñßèáëøç öôÜíåé ôáõôü÷ñïíá ôï 100% õðÜñ÷åé ìüíï ùò èåùñßá. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ç âåëôßùóç áõôÞ óå ÷ñüíéá íïóÞìáôá äåí îåðåñíÜåé ôï 70%. Ðïéá åßíáé üìùò ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí êáôåõèõíôçñßùí ãñáììþí; ÕðÜñ÷ïõí áíôéêåéìåíéêÝò êáé õðïêåéìåíéêÝò áðüøåéò ãéá ôçí áðÜíôçóç óå áõôü ôï åñþôçìá. Èá ðñÝðåé êáíåßò ðñþôá íá ðñïóäéïñßóåé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá áðü ôé, óå ôé êáé ãéá ðïéïí.

- Áðü ôé; Ðïéá åßíáé ç ðïéüôçôá, ç áðïäï÷Þ êáé ç áîéïðéóôßá áðü ìéá èåñáðåßá; Ðïéá åßíáé ç áíáôñïöïäüôçóç êáé ôï êüóôïò; - Óå ôé; Óå åðáããåëìáôéêÜ – ôå÷íéêÜ æçôÞìáôá, óå èÝìáôá ó÷Ýóåùí, óå ëåéôïõñãéêÜ èÝìáôá Þ óôçí áëõóßäá ðïéüôçôáò; - Ãéá ðïéïí; Ãéá ôïõò áóèåíåßò êáé ôïõò óõããåíåßò, ãéá ôïõò ãåíéêïýò ãéáôñïýò, ãéá ôïõò âïçèïýò ôïõò, ãéá ôï íïóçëåõôéêü ðñïóùðéêü, ãéá ôïõò åîùôåñéêïýò åðáããåëìáôßåò, ãéá ôá åîùôåñéêÜ éäñýìáôá, ãéá ôçí áóöÜëåéá Þ ãéá ôçí êõâÝñíçóç; Ç åñãáóßá ðïõ âáóßæåôáé óå áñ÷Ýò áðïôåëåß èÝìá åêðáßäåõóçò, ìÝôñçóçò êáé âåëôßùóçò. Åßíáé ìéá áìößäñïìç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôï "äïýíáé" êáé "ëáâåßí" Þ áëëéþò Ýíáò êýêëïò ðïéüôçôáò. ×ñçóéìïðïéþíôáò áõôü ôïí êýêëï ïé áñ÷Ýò ãßíïíôáé

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

ðéï îåêÜèáñåò, âáóßæïíôáé ðåñéóóüôåñï óå ôåêìÞñéá êáé åßíáé ëéãüôåñï äýóêïëåò íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí. ÓéãÜ - óéãÜ ëáìâÜíåé êáíåßò êáëýôåñá óçìåßá ìÝôñçóçò. Ç ÷ñÞóç áñ÷þí óçìáßíåé íá åðéäéþêåé êáíåßò ôçí åöáñìïãÞ /åêìÜèçóç ôçò äéá÷åßñéóçò ôçò íüóïõ ùò åñãáëåßï ãéá ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò êáé íá ìÜèåé ôï óçìáíôéêü ñüëï ôïõ ãåíéêïý ãéáôñïý óå áõôü ùò ðáßêôçò êáé ùò ðñïãõìíáóôÞò ãéá ôç óõíïëéêÞ öñïíôßäá ôïõ áóèåíïýò. Ç ÷ñÞóç áñ÷þí åíéó÷ýåé Þ áðïäõíáìþíåé ôá óçìåßá êáé âåëôéþíåé Þ ÷åéñïôåñåýåé ôéò äõíáôüôçôåò. ÓõãêåêñéìÝíá, åíéó÷ýåé ôçí ðïéêéëßá óôéò áðüøåéò ôùí åðáããåëìáôéþí êáé ôùí éäñõìÜôùí ðïõ óõììåôÝ÷ïõí. Åíéó÷ýåé ôç óõììåôï÷Þ ôùí ïõóéáóôéêþí ìåëþí ôçò áëõóßäáò, ôç äïìéêÞ ïéêïíïìéêÞ äéá÷åßñéóç, ôç óôÞñéîç áðü åéäéêïýò êáé áíèñþðïõò êëåéäéÜ êáèþò êáé áðü ðïëéôéêïýò ïñãáíéóìïýò Þ ïñãáíþóåéò áóèåíþí. Áðïäõíáìþíåé ôçí Ýëëåéøç êéíÞôñïõ, ôçí Ýëëåéøç ãíþóçò, ôçí áðüêëéóç óôéò åðáããåëìáôéêÝò áðüøåéò, ôçí Ýëëåéøç ïõóéáóôéêþí óõììåôå÷üíôùí, ôçí Ýëëåéøç äïìéêÞò ïéêïíïìéêÞò äéá÷åßñéóçò, ôçí Ýëëåéøç ÷ñüíïõ/áíèñþðùí ãéá âåëôßùóç. Âåëôéþíåé ôéò äõíáôüôçôåò êáëÞò áîéïëüãçóçò, êáëÞò ìåôáðôõ÷éáêÞò äéäáóêáëßáò, åðáããåëìáôéêÞò âåëôßùóçò êáé ðáñï÷Þò åêðáéäåõôéêïý õëéêïý. Ïé åðáããåëìáôßåò ìðïñïýí íá óõíåñãÜæïíôáé ìå ìéá êïéíÞ âÜóç êáé íá Ý÷ïõí Ýíá ó÷çìáôéóìü. Ìåéþíåé ôï åíäå÷üìåíï áíáâïëÞò ìéáò äïõëåéÜò ãéá áýñéï, ôçò ìç åðáããåëìáôéêÞò áíôßóôáóçò, ôùí éóôïñéêþí åðáããåëìáôéêþí, óõããåíéêþí êáé ïéêïíïìéêþí äïìþí êáé ôçò óõóóþñåõóçò ðïëëþí äñáóôçñéïôÞôùí óôï ßäéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ÐñÝðåé êáíåßò íá áñ÷ßæåé ôç ÷ñÞóç áñ÷þí êáé íá ôç äéáôçñåß êïéíÞ, äïìçìÝíç, áðëÞ êáé íá ìåôñÜåé ôçí õðïêåéìåíéêÞ êáé áíôéêåéìåíéêÞ éêáíïðïßçóç ôùí áóèåíþí, ôùí åðáããåëìáôéþí, ôùí áóöáëéóôéêþí åôáéñåéþí êáé ôùí õðïëïßðùí. ÐñÝðåé åðßóçò íá ìåôñÜåé êáôÜ ðüóïí ç éáôñéêÞ åðéóôÞìç ìáèáßíåé áðü ìüíç ôçò íá åöáñìüæåé ôåêìçñéùìÝíá áðïôåëÝóìáôá ìå Ýíá êïéíùíéêü êáé øõ÷ïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï.

Ç åìðåéñßá ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí ïëëáíäéêþí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôç Ñïõìáíßá ÏëëáíäéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéçèåß óôç Ñïõìáíßá. Ôï ðñüãñáììá ïíï219

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ìÜóôçêå Semper Amici. Îåêßíçóå ùò åèíéêü åêðáéäåõôéêü ðñüãñáììá ìåôÜ ôçí áëëáãÞ óôï ðïëéôéêü óýóôçìá ôçò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò ôï 1989. Ïé ãåíéêïß ãéáôñïß ôï õéïèÝôçóáí ôï 1996 êáé ïëïêëçñþèçêå ôï 2000. Ôï ðñüãñáììá áõôü ðåñéëáìâÜíåé ôç ìåôáêßíçóç Ïëëáíäþí ïéêïãåíåéáêþí ãéáôñþí óôç Ñïõìáíßá. Ç óõíåñãáóßá óôçñß÷èçêå óå áìïéâáßá ìáèÞìáôá ìåôáîý Ïëëáíäþí êáé ÑïõìÜíùí ïéêïãåíåéáêþí ãéáôñþí.

9. Ç óõíåñãáóßá ìå ôçí ÅëëÜäá - ÐñïïðôéêÞ Ôï Ïëëáíäéêü Óýóôçìá Õãåßáò äçìéïõñãÞèçêå ðñéí áðü 50 ÷ñüíéá. Ç ìåôáðôõ÷éáêÞ åêðáßäåõóç Üñ÷éóå íá åöáñìüæåôáé ìüëéò ðñéí áðü 15 ÷ñüíéá. Ïé Ïëëáíäïß ïéêïãåíåéáêïß ãéáôñïß ðñïóäïêïýí íá ìÜèïõí áðü ôïõò ¸ëëçíåò ãéáôñïýò ìå ôçí åöáñìïãÞ ôùí áñ÷þí ôïõò óå äéáöïñåôéêÝò ðåñéóôÜóåéò, áëëÜ êáé ïé ¸ëëçíåò ïéêïãåíåéáêïß ãéáôñïß èá ìÜèïõí áðü ôïõò Ïëëáíäïýò óõíáäÝëöïõò ôïí ôñüðï ðïõ áõôïß åöÜñìïóáí ôéò áñ÷Ýò êáé ôéò åðéäñÜóåéò ðïõ áõôÝò åß÷áí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ. Ï ðñùôáñ÷éêüò óôü÷ïò ìéáò ôÝôïéáò óõíåñãáóßáò åßíáé ç åöáñìïãÞ êáé ç áîéïëüãçóç ôùí ïëëáíäéêþí áñ÷þí óå Ýíá íÝï ðåñéâÜëëïí óôçí ÅëëÜäá. Èá ìÜèïõí êáé ïé äýï ðëåõñÝò, ç ìßá áðü ôçí Üëëç, ãéá ôéò êïéíùíéêÝò, øõ÷ïëïãéêÝò êáé ïñãáíùôéêÝò åðéðôþóåéò áðü ôç ÷ñÞóç ôùí áñ÷þí. Ôï ðñþôï âÞìá ðåñéëáìâÜíåé ôçí åíôüðéóç ôùí áíáãêþí/åðéèõìéþí, ôùí áôüìùí êáé ôùí ïñãáíéóìþí öñïíôßäáò õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. ¸ôóé, èá åðéëåãïýí ôá íïóÞìáôá ç äéá÷åßñéóç ôùí ïðïßùí Ý÷åé ðñïôåñáéüôçôá óýìöùíá ìå ôïõò äåßêôåò íïóçñüôçôáò óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò. Ôï äåýôåñï âÞìá áöïñÜ óôïí êáèïñéóìü ôçò ìåèïäïëïãßáò ìå ôç óõìöùíßá üëùí ôùí ìåëþí ôçò ïìÜäáò åñãáóßáò. Ç ìåèïäïëïãßá áíáöÝñåôáé êõñßùò óôç äéáäéêáóßá ìéáò Ýãêõñçò äéãëùóóéêÞò ìåôÜöñáóçò. Óôï äåýôåñï âÞìá ìðïñåß íá óõìðåñéëçöèåß êáé ç ðñïóáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ðéèáíïýò öñáãìïýò. Ç ðñïóáñìïãÞ ôùí êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óõìðåñéëáìâÜíåé ôïí áíáó÷çìáôéóìü ôùí óõóôÜóåùí áðü Üðïøç ìåôñÞóéìùí êñéôçñßùí êáé óôü÷ùí ãéá ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò. Ç ïìÜäá åñãáóßáò ìðïñåß åðßóçò íá áëëÜîåé ôéò óõóôÜóåéò åêåßíåò, ðïõ âáóßæïíôáé óå áäýíáôá ôåêìÞñéá, ðáñáèÝôïíôáò ôçí åîÞãçóç ôùí 220

×. ËéïíÞò êáé óõí.

ëüãùí ãéá ôïõò ïðïßïõò ôï êÜíåé. Ç äéáäéêáóßá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôï ôñßôï âÞìá, ôï ïðïßï ðñï÷ùñÜ óôç äçìéïõñãßá ó÷åäßïõ ãéá ôçí åäñáßùóç ôùí óåìéíáñßùí ìå óêïðü ôçí åêðáßäåõóç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí óôéò íÝåò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò þóôå íá êáôáóôåß äõíáôÞ óôç óõíÝ÷åéá ç åöáñìïãÞ êáé ç áîéïëüãçóÞ ôïõò. ¹äç áðü ìÝëç ôçò ïìÜäáò åñãáóßáò ãéá ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò Ýãéíå ðñïóðÜèåéá ìåôÜöñáóçò ôñéþí ðáêÝôùí ãéá íïóïëïãéêÝò ïíôüôçôåò éäéáßôåñá óçìáíôéêÝò óôçí ÅëëÜäá: ôï Óáê÷áñþäç ÄéáâÞôç ôýðïõ 2, ôçí ÁêñÜôåéá Ïýñùí êáé ôçí Ïóöõáëãßá. Åðßóçò, Ý÷åé êáèïñéóôåß íÝá óõíÜíôçóç åñãáóßáò 30 ÅëëÞíùí ãåíéêþí ãéáôñþí ìå åêðñïóþðïõò ôïõ Ïëëáíäéêïý Êïëëåãßïõ Ãåíéêþí Ãéáôñþí, ôï ÌÜéï ôïõ 2002 óôçí ÊñÞôç ìå óêïðü ôç óõíÝ÷éóç ôçò óõíåñãáóßáò ôùí äýï ðëåõñþí ãéá ôçí áíÜðôõîç êáôåõèõíôÞñéùí ïäçãéþí óôçí ÅëëÜäá, õðü ôçí áéãßäá ôïõ Ðå.Ó.Õ ÊñÞôçò. Åõ÷áñéóôßåò: Åõ÷áñéóôïýìå ôï Èåñáðåõôéêü ÊÝíôñï «ÕÃÅÉÁ» ãéá ôç öéëïîåíßá êáé ôçí õðïóôÞñéîç ðïõ ðñïóÝöåñå ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç áõôÞò ôçò óõíÜíôçóçò.

Âéâëéïãñáößá 1. S. Argyriadou, H. Melissopoulou, E. Krania, A. Karagiannidou, L. Vlachonicholis, C. Lionis.

Dementia and depression: two frequent disorders of the aged in primary health care in Greece.

Fam. Pract. 2001, 18:87-91.

2. C. Lionis, E. Frangoulis, S. Skliros, E. Alexandrakis, E. Kouroumalis. How Greek GPs manage hepatitis C infected patients: experiences gained from a primary health care district in rural Crete. Aust Fam Physician 1999, 28(3):207.

3. C. Lionis, E. Trell. Health needs assessment in General Practice: The Cretan approach. Eur. J. Gen. Pract. 1999, 5:75-77.

4. C. Lionis, M. Tzagournissakis, E. Iatraki, M. Kozyraki, N. Antonakis, A. Plaitakis. Are primary care physicians able to assess dementia?

An estimation of their capacity after a shortterm training program in rural Crete. Am. J. Geriatr. Psychiatry. 2001, 9:315.

5. C. Lionis, L. Vlachonicholis, M. Bathianaki, G. Daskalopoulos, S. Anifantaki, A. Cranidis. Urinary incontinence, the hidden health problem of Cretan women: report from a primary care

×. ËéïíÞò êáé óõí.

survey in Greece. Women Health 2000, 31:5966.

6. S. Woolf, R. Grol, A. Hutchinson, M. Eccles, J. Grimshaw. Potential benefits, limitations and harms of clinical guidelines. BMJ 1999, 318:527530.

7. M. Morgan Measuring process and out comes: professional compliance, professional opinions and patient’s well being. Fam. Pract. 2000, 17:suppl 1:S21-S25

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

8. R. Rosen. Clinical governance in primary care: Improving quality in the changing world of primary care. BMJ 2000, 321:551-554.

9. P. Shekelle, S. Woolf, M. Eccles, J. Grimshaw.

Developing guidelines. BMJ 1999, 318:593-596.

10. M. Eccles, Z. Clapp, J. Grimshaw, P. Adams, B. Higgins, I. Purves, I. Russel. North of England evidence based guidelines development project: methods of guideline development. BMJ 1996, 312:760-762.

221

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ÃÑÁÌÌÁTA ÓÔÏÍ ÅÊÄÏÔÇ LETTERS TO THE EDITOR Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 222, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 222, 2001

The Family Physician: the new Mediterranean Journal

Dear Editor, May I take this opportunity to thank you for inviting me to introduce the new Mediterranean Journal of Family Practice to your readers.

This new project saw the light of day during an informal meeting of Family Doctors from various Mediterranean countries, including Greece, Malta, Israel, Spain, Portugal and Italy, during the 6th Mediterranean Medical Congress organized in Malta in September of 2000. This meeting set up a Mediterranean General Practice/Family Medicine Group, which aims to increase collaboration between Family Doctors in the region, particularly in research.

The group felt the need for an Englishlanguage Mediterranean journal of Family Medicine, and the Malta College of Family Doctors offered its own existing journal to become the vessel for this project. The Maltese journal "itTabib tal-Familja" (Maltese for "The Family Physician"), has been in print since 1990, and is the only English-language journal of Family Medicine in the Mediterranean. Thus, this was a very natural development.

The journal title has now been translated into English, and the journal is now called "The Family Physician - it-Tabib tal-Familja". The Maltese College has appointed a number of esteemed Mediterranean colleagues to the Scientific Advisory Board, and also to the Editorial Board. These doctors will accept English-language papers from their countries, and forward it to the journal's Editorial Board for review.

222

Papers are peer-reviewed by independent peer reviewers, and then reviewed by the Editorial Board regarding suitability for publication.

The first issue of the journal was published in December 2000, and included an interesting contribution from Israel, submitted by Dr. Eli Kitai, discussing the utilization of complementary and alternative medicine in primary care.

Other articles from Malta included a study of tinea pedis and onychomycosis, a review of the treatment of acne vulgaris, and a report on the provision, utilization and reform of primary care services in Malta. Prominence was also given to the printing of the speech delivered by His Excellency Prof. Guido de Marco, President of Malta, at the opening of the 6th Mediterranean Medical Congress.

May I take this opportunity to invite your readers to submit original material for publication in "The Family Physician". This will not only serve to enrich our journal and thus increase the status of Family Medicine as practised in the Mediterranean region, but also to foster collaboration between Mediterranean Physicians in the field of research, and also to stimulate more quality scientific work amongst us.

Interested parties are invited to write to me at jksoler@synapse.net.mt Sincerely yours, Jean Karl Soler Editor "The Family Physician it-Tabib tal-Familja"

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ÅÕÑÙÐÁÚÊÁ ÄÉÊÔÕÁ ÃÅÍÉÊÇÓ/ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ EUROPEAN NETWORKS IN GENERAL PRACTICE Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 223, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 223, 2001

Eõñùðáúêü Âñáâåßï ãéá ôçí ÅîáóöÜëéóç Ðïéüôçôáò Ðáñå÷ïìÝíùí Õðçñåóéþí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ (EQuiP) Ç ÅõñùðáúêÞ ÏìÜäá Åñãáóßáò ãéá ôçí åîáóöÜëéóç êáé ôç âåëôßùóç ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí óôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ (EQuiP), ç ïðïßá ëåéôïõñãåß õðü ôçí áéãßäá ôçò Ðáãêüóìéáò ÏñãÜíùóçò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò (WONCA), èá óõìðëçñþóåé 10 ÷ñüíéá ëåéôïõñãßáò ôï 2002. Óôá ðëáßóéá ìéáò ïìÜäáò åðåôåéáêþí äñáóôçñéïôÞôùí áðïöáóßóôçêå íá áðïíåìçèïýí äýï (2) âñáâåßá óå åñãáóßåò Þ ðñùôüêïëëá ðïõ ôñÝ÷ïõí óôçí Åõñþðç êáé áöïñïýí óôç âåëôßùóç óôçí ðïéüôçôá ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò. Èá õðÜñîïõí äýï (2) âñáâåýóåéò: 1. Ìßá âñÜâåõóç ãéá ôï êáëýôåñï ìåãÜëçò Ýêôáóçò ðñüãñáììá Þ ðñùôüêïëëï óå åöáñìïãÞ (åðßðåäï Åèíéêü Þ Ðåñéï÷éêü).

2. Ìßá âñÜâåõóç ãéá ôï êáëýôåñï ìéêñÞò Ýêôáóçò ðñüãñáììá Þ ðñùôüêïëëï óå åöáñìïãÞ (åðßðåäï åíüò Þ ðåñéóóüôåñùí ÊÝíôñùí Õãåßáò Þ åöáñìïãÞ óå Ôïðéêü [åðáñ÷éáêü/íïìáñ÷éáêü] åðßðåäï). ÊÜèå âñáâåßï áíôéðñïóùðåýåé ôï ðïóü ôùí Äýï ×éëéÜäùí êáé Ðåíôáêïóßùí (2500) Euro. Ìéá áíåîÜñôçôç ðñïò ôçí ïìÜäá åñãáóßáò EQuiP êáé ðïëõåèíéêÞ åðéôñïðÞ èá áîéïëïãÞóåé ôéò õðïâáëëüìåíåò åñãáóßåò. ÊÜâå ÷þñá ìðïñåß íá õðïâÜëëåé ìÝ÷ñé äýï

(2) åñãáóßåò ãéá êñßóç ìÝóù ôçò åðéóÞìïõ åðéóôçìïíéêÞò åôáéñåßáò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò. Ãéá ôç ÷þñá ìáò ç õðïâïëÞ èá ãßíåé ìÝóù ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ÅËÅÃÅÉÁ). Ôåëåõôáßá ðñïèåóìßá õðïâïëÞò ôùí åñãáóéþí åßíáé: 1 Éáíïõáñßïõ 2002. Ç åðßóçìç áíáêïßíùóç ôùí íéêçôþí èá ãßíåé óôï Ðáíåõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò óôï Ëïíäßíï (9-13 Éïõíßïõ 2002) üðïõ êáé ïé íéêçôÝò èá êëçèïýí íá êÜíïõí êáé ðñïöïñéêÞ áíáêïßíùóç ôùí âñáâåõìÝíùí åñãáóéþí. Ïé åñãáóßåò ðïõ èá õðïâëçèïýí óõíïëéêÜ èá äçìéïõñãÞóïõí Ýíá âéâëßï ðïõ èá åêäïèåß áðü ôçí ïìÜäá åñãáóßáò (EQuiP). Ùò åê ôïýôïõ ç ãëþóóá áíáöïñÜò êáé õðïâïëÞò ôùí åñãáóéþí åßíáé ç áããëéêÞ. Ðëçñïöïñßåò, ïäçãßåò óõããñáöÞò êáé õðïâïëÞò êáé ãåíéêÜ êÜèå ðëçñïöüñçóç ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ìðïñåßôå íá Ý÷åôå ìå ôïí: Áíôþíç Ê. Êáñüôóç, Ãåíéêü Éáôñü ´ Áíôéðñüåäñï ÅË.Å.ÃÅ.ÉÁ, åêðñüóùðï ÅËÅÃÅÉÁ óôï EQuiP Áããåëßäïõ 10-12, Ð. ÖÜëçñï, ÁÈÇÍÁ, 17561 Ôçë: 0932 228536, 4291292 (09.00-13.00), 9831469 (17.00-20.00) Fax: 4291289 e-mail: akarotsis@ath.forthnet.gr URL: www.elegeia.gr

223

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÅÐÉÔÑÏÐÅÓ ÅËÅÃÅÉÁ COMMITTEES OF ELEGEIA Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 224-225, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 224-225, 2001

ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò ôçò ÅË.Å.ÃÅ.ÉÁ.: Åñùôçìáôïëüãéï ãéá ôç Óõíå÷éæüìåíç ÉáôñéêÞ Åêðáßäåõóç

Ç ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôçò ãéá äéáñêÞ áíáâÜèìéóç ôçò åêðáßäåõóçò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ó÷åäßáóå ôçí êáôáãñáöÞ, áö åíüò ôùí åêðáéäåõôéêþí áíáãêþí (åéäéêåõïìÝíùí êáé åéäéêþí) áö åôÝñïõ ôïõ äõíáìéêïý åêåßíïõ ðïõ èá ìðïñïýóå íá óõìâÜëëåé óôï åêðáéäåõôéêü Ýñãï. ¸ôóé, ðñïêåéìÝíïõ íá åìðëïõôßóåé ôéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò ðïõ áíáðôýóóïíôáé óôï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, íá ïñãáíþóåé åêðáéäåõôéêÜ ÓåìéíÜñéá, Óõìðüóéá Þ Çìåñßäåò, óå óõíåñãáóßá ìå ôá ôïðéêÜ ðáñáñôÞìáôá áíÜ ÐåñéöÝñåéá, ìå ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá ðïõ åíäéáöÝñïõí ôïõò åéäéêåõìÝíïõò êáé åéäéêåõüìåíïõò Ãåíéêïýò Éáôñïýò êáé ðáñÜëëçëá ìå óêïðü íá áîéïðïéÞóåé Ãåíéêïýò Éáôñïýò ùò åêðáéäåõôÝò óôéò ðñïáíáöåñüìåíåò åêðáéäåõôéêÝò óõíáíôÞóåéò, ðïõ ïñãáíþíïíôáé óôá ðëáßóéá ôçò óõíå÷éæüìåíçò éáôñéêÞò åêðáßäåõóçò, óõíÝôáîå ôï åñùôçìáôïëüãéï ðïõ áêïëïõèåß. Ãéá ôçí ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò ÁíáóôÜóéïò ÖéëáëÞèçò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò Áíôþíéïò Ìðáôßêáò ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò ÅõóôÜèéïò Ãéáííáêüðïõëïò ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÌÜñéïò ×áôæçáñóÝíçò

224

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÅÐÉÔÑÏÐÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ

ÅÑÙÔÇÌÁÔÏËÏÃÉÏ ÅÐÙÍÕÌÏ ÏÍÏÌÁ ÅÔÏÓ ÃÅÍÍÇÓÇÓ ÅÔÏÓ ËÇØÇÓ ÐÔÕ×ÉÏÕ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÅÔÏÓ ËÇØÇÓ ÅÉÄÉÊÏÔÇÔÁÓ ÍÏÓÏÊÏÌÅÉÏ ËÇØÇÓ ÅÉÄÉÊÏÔÇÔÁÓ ÔÏÐÏÓ ÅÑÃÁÓÉÁÓ ÔÇËÅÖÙÍÏ ÏÉÊÉÁÓ ÔÇËÅÖÙÍÏ ÅÑÃÁÓÉÁÓ ÊÉÍÇÔÏ ÔÇËÅÖÙÍÏ ÖÁÎ e-mail Ìåôáðôõ÷éáêïß ôßôëïé (diploma, master êôë)

ÄÉÄÁÊÔÏÑÉÊÏ

ÈÅÌÁ:

ÓÅ ÐÏÉÁ ÖÁÓÇ ÅÉÍÁÉ

ÌÅÔÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ óôá áðü ôï ÊÅÓÕ áíáãíùñéóìÝíá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá

ÄÇÌÏÓÉÅÕÓÅÉÓ ÓÅ ÅËËÇÍÉÊÁ ÉÁÔÑÉÊÁ ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ 1. ÍÁÉ 2. Ï×É ÄÇÌÏÓÉÅÕÓÅÉÓ ÓÅ ÎÅÍÁ ÉÁÔÑÉÊÁ ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ 1. ÍÁÉ 2. Ï×É Åëåýèåñåò áíáêïéíþóåéò óå ÅëëçíéêÜ óõíÝäñéá: 1. Íáé 2. ¼÷é ÃÍÙÓÔÉÊÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ ÐÏÕ Å×ÅÔÅ ÅÌÐÅÉÑÉÁ ¹ ÅÉÄÉÊÅÓ ÃÍÙÓÅÉÓ

Ó÷åäéáóìü Õðü åêðüíçóç ¸÷åé ïëïêëçñùèåß 3.1. ¸ôïò : 3.2. ÐáíåðéóôÞìéï : ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÏ ×ÑÏÍÏÓ (óå ìÞíåò) 1. ……………………….. …………….

2. ……………………….. …………….

3. ……………………….. …………….

4. ……………………….. ……………. ÈÝìáôá: 1.

2.

3.

ÈÝìáôá:

Åëåýèåñåò áíáêïéíþóåéò óå ÎÝíá óõíÝäñéá: 1. Íáé 2. ¼÷é 1.

2.

3.

4.

5.

ÈÅÌÁÔÁ ÐÏÕ ÈÁ ÈÅËÁÔÅ ÍÁ ÐÁÑÁÊÏËÏÕÈÇÓÅÔÅ

Óå ðïéá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá ðéóôåýåôå üôé åßóôå åðáñêåßò ãéá íá óõììåôÜó÷åôå ùò åêðáéäåõôÞò

1.

2.

3.

4.

5.

Ìåèïäïëïãßá ôçò Ýñåõíáò Åêðáßäåõóç åêðáéäåõôþí Ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíïýò Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý êáé ôçò ÐÖÕ ÊëéíéêÜ èÝìáôá:

6.

¢ëëá: a. b. c. d. e.

ÎÝíåò Ãëþóóåò ðïõ ãíùñßæåôå:

225

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

226

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ÁÍÁÃÃÅËÉÁ ÌÅÔÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÙÍ ÌÁÈÇÌÁÔÙÍ ÊÁÉ ÓÕÍÅÄÑÉÙÍ COURCES AND CONGRESSES' ANNOUNCEMENT Primary Heatlh Care, Volume 13, Number 4, 226-229, 2001 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 226-229, 2001

226

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

227

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ÏÍÏÌÁÔÁ ÐÑÏÓÊÅÊËÇÌÅÍÙÍ ÉÁÔÑÙÍ Ãåùñãïýëçò É. ÄéåõèõíôÞò Áéìáôïëïãéêïý Åñãáóôçñßïõ

ÌáíïõóÜêç Á. ÅéäéêÞ Ðíåõìïíïëüãïò ÅñãáóôÞñéï ¾ðíïõ

Ãéáííáêüðïõëïò Å. ÅðéìåëçôÞò Â', Ê.Õ. ÍÝáò Ìáäýôïõ

ÌÜñçò È. ÅðéìåëçôÞò Á', ÃáóôñåíôåñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

Ãêüãêïò Ê. ÅðéìåëçôÞò Á', Â' ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò

Ìðïóôáíôæïðïýëïõ Ì. ÅðéìåëÞôñéá Á', ÍåõñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

ÄéâÜíïãëïõ Ä. ÅðéìåëçôÞò Á' ÍåõñïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò

Ìùõóßäçò Ê. Åðéóôçìïíéêüò ÓõíåñãÜôçò ÏõñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ "Êåíôñéêïý"

Æäïýêïò È. ÅðéìåëçôÞò Â', Ê.Õ. Ìç÷áíéþíáò Çëßáò Á. ÅðéìåëçôÞò Á', ÃáóôñåíôåñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ Éùáííßäçò Å. ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÁÐÈ, ÏõñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ "Êåíôñéêïý"

Óá÷ëÜ Æ. ÅðéìåëÞôñéá Â', Â' ÐáèïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ ÓáìáñÜò Ì. ÅðéìåëçôÞò Á', Ê.Õ. Æáãêëéâåñßïõ Óéþí Ì. ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò, Ã' ÐáèïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

Êáìðïõñßäçò Í. Åéäéêåõüìåíïò Â' ÊáñäéïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

ÓïõëÞò Ê. ÅðéìåëçôÞò Á', Â' ÐáèïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

ÊáðåôÜíïò Ä. ÅðéìåëçôÞò Â', ÃáóôñåíôåñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

ÓôáõñïãéÜííç Í. ÅðéìåëçôÞò Â', ÁéìáôïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

Êáôóïýíáñïò Ì. ÅðéìåëçôÞò Á', Â' ÐáèïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ

Óôåöáíïðïýëïõ Ð. Åîåéäéêåõüìåíç Åíôáôéêïëïãßáò ÌïíÜäá ÅíôáôéêÞò Èåñáðåßáò

Êéìéóêßäçò Â. ÅðéìåëçôÞò Â', ÍåõñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ ÊéïõìÞò É. ÅðéìåëçôÞò Á', ÌïíÜäá ÏîÝùí Áíáðíåõóôéêþí

×áôæç÷ñÞóôïõ Ä. Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÏõñïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ "Êåíôñéêïý"

ÏÍÏÌÁÔÁ ÅÉÄÉÊÅÕÏÌÅÍÙÍ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ Ã.Ð.Í. à ÐÁÐÁÍÉÊÏËÁÏÕ Áêôóïõñßíá ¼ëãá Áíôùíüðïõëïò ÉùÜííçò ÂáúñÜìç Ãåùñãßá ÃáâáíÜ ÌáãäáëçíÞ Ãïýóçò ×áñÜëáìðïò ÅõèõìéÜäçò ÅõÜããåëïò ÅõèõìéÜäïõ Åëðßäá Êáëýìíéïõ Ãåþñãéïò Êßôóéïõ ÖùôåéíÞ ÊïôæáìÜíç Áíáóôáóßá

228

Ìðéôæçëáßïõ Ìáñßá Ìðïýôïò Ãåþñãéïò Íéêçôßäçò Íßêïò Ðáðáâáóéëåßïõ ÐïëõîÝíç ÐáðáäÞ Áíäñïíßêç Ðáõëßäçò Ìé÷áÞë ÓìõñíÜêçò ÅììáíïõÞë Ôóáêéñßäçò Êùí/íïò ÔóéÜëïò ÉùÜííçò Ößëéáò Êùí/íïò

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

28

ï

ÅÔÇÓÉÏ ÐÁÍÅËËÇÍÉÏ ÉÁÔÑÉÊÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ 21-25 ÌáÀïõ 2002 ÁÈÇÍÁ, Îåíïäï÷åßï Divani Caravel

ÕðïâïëÞ ðåñéëÞøåùí ìÝ÷ñé 11 Éáíïõáñßïõ 2002

Ôï Åðéóôçìïíéêü Ðñüãñáììá ôïõ Óõíåäñßïõ ðåñéëáìâÜíåé: ÓõæÞôçóç ÓôñïããõëÞò ÔñÜðåæáò, ÄéåôáéñéêÝò óõæçôÞóåéò, ÊëéíéêÜ ÖñïíôéóôÞñéá, ÓõæçôÞóåéò ìå ôïí åéäéêü, Åêäçëþóåéò ìå èÝìá: Áíôéëüãïõò (èÝóåéò-áíôéèÝóåéò), ÓåìéíÜñéá, Óõìðüóéá, Åëåýèåñåò áíáêïéíþóåéò.

Ðëçñïöïñßåò: ÉÁÔÑÉÊÇ

ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÁÈÇÍÙÍ

ÌáéÜíäñïõ 23 - 115 28 ÁèÞíá Ôçë. 7211.845, 7243.161, fax 7215.082

229

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôçí ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò.

• Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìéá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò.

• Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü.

• Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí.

• ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá.

• Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç).

• Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò.

• 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé êáôÜ ðñïôßìçóç ìå êåéìåíïãñÜöï word óå äýï áíôßôõðá êáé íá áðïóôÝëëïíôáé óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøç Åðßêïõñïõ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Ïé óõããñáöåßò ìðïñïýí íá õðïâÜëëïõí ôá êåßìåíá ôïõò êé óå çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ óôç äéåýèõíóç: primcare@fammed.med.uoc.gr Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åéíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü.

230

Ðáñáããåëßá áíáôýðùí

Ïé áíáãíþóôåò ôçò "ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò", Ãåíéêïß Ãéáôñïß, ïé ïðïßïé åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óå áíÜôõðá êÜðïéï Þ êÜðïéá áðü ôá äçìïóéåõüìåíá óôï ôåý÷ïò Üñèñá, ìðïñïýí íá ðáñáãÝëëïõí ôïí áñéèìü ôùí áíôéôýðùí óôï "Ôå÷íüãñáììá" (ç äéåýèõíóç êáé ôá ôçëÝöùíá äçìïóéåýïíôáé óôï êÜôù ìÝñïò äåîéÜ ôïõ ðßíáêá). Ïé ôéìÝò ãéá êÜèå áñéèìü áíôéôýðùí ðáñáôßèåíôáé óôïí êáôùôÝñù ðßíáêá.

ÁíÜôõðá

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

50 áíÜôõðá

4/44,00 EÕÑÙ

8/74,00 EÕÑÙ

16/118,40 EÕÑÙ

100 áíÜôõðá

4/50,00 EÕÑÙ

8/88,00 EÕÑÙ

16/174,80 EÕÑÙ

200 áíÜôõðá

4/60,70 EÕÑÙ

8/118,40 EÕÑÙ

16/177,00 EÕÑÙ

500 áíÜôõðá

4/88,00 EÕÑÙ

8/147,80 EÕÑÙ

16/235,00 EÕÑÙ

"Ôå÷íüãñáììá" ÌÜñêïõ ÁõãÝñç 12 - Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 010.60.00.643, Fax.: 010.60.02.295

231

GANA

232

ABBOTT

233

BRISTOL

234

PHARMANEL

235

LUNDBECK

236

MENARINI

237

SERVIE

238

ROCHE

239