VOL17_ISSUE4_OCT_DEC_2005

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, Ïêôþâñéïò - ÄåêÝìâñéïò 2005

õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, Ïêôþâñéïò - ÄåêÝìâñéïò 2005, Volume 17, Number 4, October - December 2005

Tçò Óýíôáîçò 162

Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò, Å. Ïéêïíïìßäïõ: ÐåñéöåñéêÜ/ÏéêïãåíåéáêÜ Éáôñåßá ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò

165

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç: Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôçí øõ÷éáôñéêÞ: Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò

174

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç, M. ÊáñäáñÜ, Á. Ðáðáæáöåéñïðïýëïõ, Ó. Ðáðáóßìïò: Ç áíÜðôõîç êáé áîéïëüãçóç ìéáò ìåèüäïõ ìåëÝôçò ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ôùí äåéêôþí õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò

182

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò: Åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò: Ïé äéáóôÜóåéò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ï ñüëïò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò

190

Æ. Ôóßìôóéïõ, Ó. Ðáðá÷áñßôïõ, Ì. ÊÜíôæéïõ, Ä. ×áôæç÷ñÞóôïõ, E. Krupat: Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS): ÐñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé óôÜèìéóç ìéáò êëßìáêáò áíôéëÞøåùí ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ Áíáóêüðçóç

198

Á. ÊïðáíÜêçò, ×ñ. ÊïõôóéáíÜò: Ôï Óýíäñïìï Churg-Strauss óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç

206

Ê. Óôåöáíïðïýëïõ, Å. ÔæáãêáñÜêçò, O. ÃñáöÜêïõ, A. ÐåôñÜêç, ×. ÓáââÜêç, ×. ÓðõñÜêç, Á. Ìðáôßêáò, Í. ÐáðáäÜêçò: Ç ÷ñçóéìüôçôá ôùí ðñïãñáììÜôùí ðñüëçøçò óôá ó÷ïëåßá: Aíß÷íåõóç ðåñßðôùóçò óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ 1 óôá ðëáßóéá óõìðëÞñùóçò ôçò áôïìéêÞò êÜñôáò õãåßáò óå ìáèçôÝò äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ ÍÝåò Åêäüóåéò Å. Èçñáßïò: "×ñÞóç äéáãíùóôéêþí êëéìÜêùí êáé åñãáëåßùí åêôßìçóçò ôçò ðïéüôçôáò æùÞò ôùí áóèåíþí óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò" ×ñÞóôïõ ËéïíÞ. ¸êäïóç: ÉáôñéêÞ Åôáéñåßá Áèçíþí, ÁèÞíá 2005

Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁÈÇÍÁ

Áñéèìüò ¢äåéáò 451/91

ÊÅÌÐ.ÁÈ.

ÊÙÄ. 3855

209

ÐËÇÑÙÌÅÍÏ ÔÅËÏÓ

ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ ÕÃÅÉÁÓ – Primary Health Care

ÁíáöïñÜ Ðåñßðôùóçò

ISSN 1105-7432

Cited in Index Copernicus Recognised by the Greek Ministry of Health and Welfare

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care

ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Ì. ×ïõñìïýæç 28 Ê. Ôïýìðá 544 53 Èåóóáëïíßêç Ôçë. (2310) 910342

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á ×ñÞóôïò ËéoíÞò Áíôéðñüåäñïò  Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò Åéäéêüò ÃñáììáôÝáò ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÌÝëç ÁíÜñãõñïò Ìáñéüëçò Áíôþíçò Ìðáôßêáò Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Christos Lionis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Special Secretary Stella Argiriadou Members Anargiros Mariolis Antonis Batikas Ãñáììáôåßá Óýíôáîçò: Áíáóôáóßá Ñùìáíßäïõ Ôçë.: (2810) 394615, (28310) 25833 e-mail: tasrom@yahoo.co.uk Åêôýðùóç: ÔÅ×ÍÏÃÑÁÌÌÁ Ì. ÁõãÝñç 12, 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 210.60.00.643, Fax: 210.6002295 E-mail: techn@hol.gr

ISSN 1105-7432

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Editor-in-Chief

×ñÞóôïò ËéïíÞò, AíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 2208, ÇñÜêëåéï Ôçë. (2810) 394621, Fax. (2810) 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

Christos Lionis, Ássociate Professor Faculty of Medicine, University of Crete P.O. Box 2208, Heraklio Tel.: +30 2810 394621, Fax: +30 2810 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

ÁíáðëçñùôÝò Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Associate Editors

Íßêïò ÁíôùíÜêçò (ÇñÜêëåéï) ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò (ÁèÞíá)

Nick Antonakis (Heraklio) Åleftherios Thireos (Athens)

Åðßêïõñïé Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Assistant Editors

ÈùìÜò Áããåëüðïõëïò (Èåóóáëïíßêç) Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò (ÉùÜííéíá) Êïñíçëßá ÌáêñÞ (ÇñÜêëåéï) ÁíÜñãõñoò Ìáñéüëçò (ÁèÞíá) Áéêáôåñßíç ÊÜâïõñá (Glasgow)

Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Pavlos Theodorakis (Ioannina) Kornilia Makri (Heraklio) Anargiros Mariolis (Athens) Catherine Cavoura (Glasgow)

ÌÝëç ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò

Members of Editorial Board

ÓôÝëéïò ÅõáããÝëïõ (ÁèÞíá) ÃéÜííçò ÌïíÝäáò (KÝñêõñá) Íßêïò ÐáðáíéêïëÜïõ (ÊáñðåíÞóé) ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç (´Áóôñïò) ÁèçíÜ Ôáôóéþíç (ÉùÜííéíá) ×ñýóá ×áôæüãëïõ (ËÜñéóá) Áíáóôáóßá ×ñéóôïöÝëç (Áëßáñôïò) ¸öç Öñáãêïýëç (ËÞìíïò)

Stelios Evagelou (Athens) Ioannis Monedas (Corfu) Nikos Papanikolau (Êarpenisi) Pigi Perdikaki (Astros) Atina Tatsioni (Ioannina) Chrysa Chatzoglou (Larissa) Anastasia Christofeli (Aliartos) Efi Fragouli (Limnos)

ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò

Corresponding Editors

¸ëåíá ÅõáããåëÜêç (Êýðñïò) Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ (Êýðñïò) Llukan Rrumbullaku (Áëâáíßá)

Elena Evaggelaki (Cyprus) Theodora Zaxariadou (Cyprus) Llukan Rrumbullaku (Álbania)

ÓõìâïõëåõôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Advisory Board

Ð. ÂÜñäáò, ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ì. Ãåßôïíá, Åðéê. ÊáèçãÞôñéá Äéïßêçóçò Õðçñ. Õãåßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò Å. Ãåëáóôïðïýëïõ, Åðßê. ÊáèçãÞôñéá ÕãéåéíÞò Ðáí/ìßïõ Ðáôñþí Ä. ÃëÜñïò, ÊáèçãçôÞò ÉáôñéêÞò ÖõóéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Á. ÊáöÜôïò, ÊáèçãçôÞò ÐñïëçðôéêÞò ÉáôñéêÞò & ÄéáôñïöÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò É. Êõñéüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò ÅèíéêÞò Ó÷. Äçìüóéáò Õãåßáò È. Êùíóôáíôéíßäçò, Åðéê. ÊáèçãçôÞò ÕãéåéíÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÈñÜêçò Â. ÌáõñÝáò, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí M. ÓãÜíôæïò, ËÝêôïñáò Áíáôïìßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò K. Óéáìüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Íåöñïëïãßáò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Í. ÓéáöÜêáò, ÊáèçãçôÞò Ðíåõìïíïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò K. Óïõëéþôçò, ÄéäÜêôùñ Ïéêïíïìéêþí êáé ÐïëéôéêÞò Õãåßáò Ë. ÓðÜñïò, Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí T. ÖéëáëÞèçò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ã. ×ñéóôïäïýëïõ, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

P. Vardas, Professor of Cardiology, University of Crete M. Geitona, Assistant Professor, University of Thessalia E. Gelastopoulou, Assistant Professor of Hygiene, University of Patras D. Glaros, Professor of Medical Physics, University of Ioannina A. Kafatos, Professor of Health Prevention and Nutrition, University of Crete Ôh. Konstantinides, Assistant Professor of Hygiene, University of Thrace J. Kyriopoulos, Professor of Health Economics, National School of Public Health V. Mavreas, Professor of Phychiatry, University of Ioannina M. Sgantzos, Lector of Anatomy in University of Thessalia K. Siamopoulos, Professor of Nephrology, University of Ioannina N. Siafakas, Professor of Lung and Thorax, University of Crete K. Souliotis, PhD, Health Policy and Economics L. Sparos, Åmeritus Professor of Social Medicine, University of Athens A. Philalithis, Associate Professor of Social Medicine, University of Crete G. Christodoulou, Professor of Phychiatry, University of Athens

MERK - GENERICS

MERK - GENERICS

ÊÁÔÁ×ÙÑÇÓÇ

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, Ïêôþâñéïò - ÄåêÝìâñéïò 2005, Volume 17, Number 4, October - December 2005

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Tçò Óýíôáîçò Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò, Å. Ïéêïíïìßäïõ: ÐåñéöåñéêÜ/ÏéêïãåíåéáêÜ Éáôñåßá ......................................................................................................................... 162 ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç: Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôçí øõ÷éáôñéêÞ: Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò ................................................................................................................................................................................................................................... 165 Ð.Ö. Êáôóáêéþñç, M. ÊáñäáñÜ, Á. Ðáðáæáöåéñïðïýëïõ, Ó. Ðáðáóßìïò: Ç áíÜðôõîç êáé áîéïëüãçóç ìéáò ìåèüäïõ ìåëÝôçò ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ôùí äåéêôþí õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò ........................................................................................................................................................................................................................................................ 174 Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò: Åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò: Ïé äéáóôÜóåéò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ï ñüëïò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò .................................................................................................................................................................. 182 Æ. Ôóßìôóéïõ, Ó. Ðáðá÷áñßôïõ, Ì. ÊÜíôæéïõ, Ä. ×áôæç÷ñÞóôïõ, E. Krupat: Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS): ÐñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé óôÜèìéóç ìéáò êëßìáêáò áíôéëÞøåùí ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ ............. 190 Áíáóêüðçóç Á. ÊïðáíÜêçò, ×ñ. ÊïõôóéáíÜò: Ôï Óýíäñïìï Churg-Strauss óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ..................................................................... 198 ÁíáöïñÜ Ðåñßðôùóçò Ê. Óôåöáíïðïýëïõ, Å. ÔæáãêáñÜêçò, O. ÃñáöÜêïõ, A. ÐåôñÜêç, ×. ÓáââÜêç, ×. ÓðõñÜêç, Á. Ìðáôßêáò, Í. ÐáðáäÜêçò: Ç ÷ñçóéìüôçôá ôùí ðñïãñáììÜôùí ðñüëçøçò óôá ó÷ïëåßá: Aíß÷íåõóç ðåñßðôùóçò óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ 1 óôá ðëáßóéá óõìðëÞñùóçò ôçò áôïìéêÞò êÜñôáò õãåßáò óå ìáèçôÝò äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ .......................................................................... 206 ÍÝåò Åêäüóåéò Å. Èçñáßïò: "×ñÞóç äéáãíùóôéêþí êëéìÜêùí êáé åñãáëåßùí åêôßìçóçò ôçò ðïéüôçôáò æùÞò ôùí áóèåíþí óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò" ×ñÞóôïõ ËéïíÞ. ¸êäïóç: ÉáôñéêÞ Åôáéñåßá Áèçíþí, ÁèÞíá 2005 ............................................ 209

CONTENTS Editorial Ì.-P. Merkouris, Å. Oikonomidou: Rural practices and family medicine ....................................................................................................................... 162 Original Papers S. Stilianidis, A. Zisi: Continuous training of primary care practitioners on psychiatry: Experiences gained from the Mobile Unit of Mental Health in North East Cyclades ......................................................................................... 165 P.F. Katsakiori, M. Kardara, A. Papazafiropoulou, S. Papasimos: A survey of health and lifestyle: Á study at the Health Center of Erymantheia .............................................................................................................................................................................. 174 M. Trigoni, N. Antonakis: Out-of-wedlock births: The size of the phenomenon and the role of primary care ................................... 182 Z. Tsimtsiou, S. Papaharitou, M. Kantziou, D. Hatzichristou, E. Krupat: Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS): Linguistic adaptation in Greek and validation of a scale that measures attitudes towards doctor-patient relationship ............ 190 Review A. Kopanakis, Chr. Koutsianas: Churg-Strauss syndrome on primary health care .............................................................................................. 198 Case Report Ê. Stefanopoulou, Å. Ôzagkarakis, O. Grafakou, A. Petraki, C. Savvaki, C. Spiraki, Á. Batikas, Í. Papadakis: The usefulness of school prevention programmes: Detection of an IDDM case while completing personal health cards in primary school pupils ................................................................................................................................................................................................ 206 New Editions E. Thireos: “Use of diagnostic instruments and scales in assessing quality of care in primary care”.

Author: Chris Lionis. Edition: Athens Medical Society, Athens 2005 ............................................................................................................................ 209

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò, Å. Ïéêïíïìßäïõ

ÔÇÓ ÓÕÍÔÁÎÇÓ EDITORIAL Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 162-164, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 162-164, 2005

ÐåñéöåñéêÜ/ÏéêïãåíåéáêÜ Éáôñåßá

Ôá óçìåñéíÜ ÐåñéöåñéêÜ Éáôñåßá ôùí ÊÕ áðïôåëïýí âÝâáéá ìåôåîÝëéîç ôùí Áãñïôéêþí Éáôñåßùí êáé Õãåéïíïìéêþí Óôáèìþí ôïõ ðáñåëèüíôïò. ÁõôÞ ç ìåôåîÝëéîç - êáé íá ôï ðïýìå êáèáñÜ åî áñ÷Þò - äõóôõ÷þò äåí Ýãéíå ðñïò ôç óùóôÞ êáôåýèõíóç êáé ï ðëçèõóìüò ôçò õðáßèñïõ êÜèå Üëëï ðáñÜ ðáßñíåé õðçñåóßåò êáëýôåñåò áðü ôï ðáñåëèüí óôï åðßðåäï ôïõëÜ÷éóôïí ôùí ÐÉ êáé óôçí ðëåéïøçößá ôùí ðåñéðôþóåùí (ãéá íá ìçí áäéêÞóïõìå ôéò ëßãåò öùôåéíÝò åîáéñÝóåéò). ÁõôÜ óõìâáßíïõí ãéá êÜðïéïõò ëüãïõò ðïõ èá ðñïóðáèÞóïõìå íá áíáðôýîïõìå ðáñáêÜôù: · Ï ðáëéüò áðüöïéôïò ôùí Éáôñéêþí ó÷ïëþí åß÷å áíáìöéóâÞôçôá êáëýôåñç åêðáßäåõóç éäéáßôåñá óôïí ôïìÝá ôçò ðñáêôéêÞò Üóêçóçò. Çäç ôï 1997 ï ôüôå íÝïò áãñïôéêüò éáôñüò ôïõ Êáóôåëëüñéæïõ åß÷å ôï èÜññïò êáé ôçí åíôéìüôçôá íá õðïâÜëåé óôï Õðïõñãåßï Õãåßáò õðüìíçìá üðïõ êáôÝèåôå õðåýèõíá üôé äåí äéäÜ÷èçêå ðïôÝ ïýôå êáí áðëÝò éáôñéêÝò ðñÜîåéò üðùò ç åíäïöëÝâéá ÷ïñÞãçóç õãñþí Þ ç ôïðïèÝôçóç ñéíïãáóôñéêïý êáèåôÞñá Þ êáé ïõñïêáèåôÞñá. Ïôé äåí äéäÜ÷èçêå ðïôÝ ðþò íá ôïðïèåôåß ñéíéêü åðéðùìáôéóìü, ðþò íá äéáâÜæåé óùóôÜ Ýíá êáñäéïãñÜöçìá êáé ðïëëÜ Üëëá, ãåãïíüò ðïõ áíÜãêáóå ôï ÕÕÐ íá åðéâÜëåé óáí ðñïóèåôï ìÝôñï-åêðáßäåõóç 3 ìçíþí óå íïóïêïìåßï ðñéí ôçí ôïðïèÝôçóç éáôñïý óå Áãñïôéêü Éáôñåßï! ÖõóéêÜ èá Ýðñåðå óå ìéá åõíïìïýìåíç ÷þñá ôï ÕðïõñãåßïÕãåßáò íá æçôÞóåé áðü ôï Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò íá áîéïëïãÞóåé ôçí ðñïðôõ÷éáêÞ éáôñéêÞ åêðáßäåõóç, üìùò áõôü èá óÞìáéíå ôáõôü÷ñïíá Ýëåã÷ï êáé áîéïëüãçóç ôùí Éáôñéêþí Ó÷ïëþí êáé ôùí áêáäçìáúêþí ìáò äáóêÜëùí êáé áõôü, ðïëéôéêÜ, äåí óõíÝöåñå... Ïìùò ãéá äÝóôå ôé Ýãéíå. Ôé óçìáßíåé Üñáãå åðáíåêðáßäåõóç 3 ìçíþí ãéá ôïõò áðïöïßôïõò ôùí Éáôñé162

êþí Ó÷ïëþí ìáò áí ü÷é åêôßìçóç åëëéðïýò åêðáßäåõóçò; ÊáôÜ ôçí ÜðïøÞ ìáò èá Ýðñåðå íá áêïõóèïýí äéáìáñôõñßåò áðü êÜðïéïí êáèçãçôÞ - áí ü÷é êáé áðü ïëüêëçñá ÔìÞìáôá ÉáôñéêÞò ãéá ôï ìÝôñï, ùóôüóï êáììéÜ áíôßäñáóç äåí ðáñáôçñÞèçêå áðü êáììéÜ ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ ôçò ÷þñáò. ÂÝâáéá êáé áõôÞ ç "åêðáßäåõóç" ôùí 3 ìçíþí åîåëß÷èçêå óå áðëÞ áíÜèåóç áããáñéþí óôïõò "åêðáéäåõïìÝíïõò" êáé ÷ùñßò êáììéÜ ôÜîç, ÷ùñßò ôï ðáñáìéêñü ðñüãñáììá, ðïôÝ äåí áðÝäùóå ôßðïôå. Ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá: Ïé Õðü÷ñåïé õðçñåóßáò õðáßèñïõ óôç óõíôñéðôéêÞ ôïõò ðëåéïøçößá åßíáé óõíôáãïãñÜöïé êáé äõóôõ÷þò ïé ðåñéóóüôåñïé êáêÞò ðïéüôçôáò... · Åßíáé áëÞèåéá üôé åðåíäýèçêáí ðïëëÝò åëðßäåò óôïõò íÝïõò Ãåíéêïýò ãéáôñïýò, ðïõ êÜíïõí ÷ñÞóç ôïõ í.2519/97 êáé ðáßñíïõí èÝóåéò Å´ óå ÐÉ. Ïé ãéáôñïß áõôïß óÞìåñá áðïôåëïýí ôï íÝï äõíáìéêü êáé ôç ìåãÜëç åëðßäá ãéá ôçí Ð.Ö.Õ. Ç êáèéÝñùóç ôïõ êåíôñéêïý óõíôïíéóìïý êáèþò êáé ôïõ log book ãéá ôçí åéäéêüôçôá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò äéáóöáëßæåé ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï ôçí ïìïéïãÝíåéá êáé ôçí åðÜñêåéá ôçò åêðáßäåõóçò êÜèå íÝïõ ãåíéêïý ãéáôñïý. ÕðÜñ÷åé ùóôüóï óïâáñü ðñüâëçìá ãéáôß ïé óõíÜäåëöïé áõôïß, ìçí Ý÷ïíôáò êáììéÜ ó÷åäüí õðïóôÞñéîç, ü÷é ìüíï áðü ôï óýóôçìá ãåíéêüôåñá áëëÜ ïýôå êáí áðü ôï ÊÕ ðïõ áíÞêïõí, ðÝöôïõí êé áõôïß èýìáôá ôçò êáèçìåñéíüôçôáò êáé ç êïéíùíéêÞ åíôñïðßá ôïõò óðñþ÷íåé êé áõôïýò óôçí áðëÞ êáé ãëõêéÜ ëýóç ôçò óõíôáãïãñáößáò. · ÊÁÔÇÃÏÑÇÌÁÔÉÊÁ (ìå üëåò ôéò Ýííïéåò ôçò ëÝîçò): Ôá ðáëéÜ ÁÉ ôçò åðï÷Þò ôïõ áåßìíçóôïõ ÄïîéÜäç åß÷áí óõãêñéôéêÜ ðëåïíåêôÞìáôá êáé ðáñåß÷áí óôïí ðëçèõóìü åõèýíçò ôïõò ðåñéóóüôåñç ðåñßèáëøç áí ü÷é êáé öñïíôßäá. Áõôü ãéá

Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò, Å. Ïéêïíïìßäïõ

ôïõò åîÞò ëüãïõò: 1. Óôá ðáëéÜ ÁÉ õðçñåôïýóå ìüíéìç áäåëöÞ íïóïêüìïò êáé óôá ðåñéóóüôåñá êáé ìáßá. Ôï ðñïóùðéêü áõôü áðïôåëïýóå ôç óôáèåñÞ äéáóýíäåóç ôïõ ðëçèõóìïý ìå ôçí ÏìÜäá Õãåßáò (ãéáôß áõôü Þôáí óôçí ïõóßá) ôïõ ÁÉ. Åðéðñüóèåôá, ïé ìáßåò, ìçí Ý÷ïíôáò âÝâáéá ôïõò ðïëëïýò ôïêåôïýò ôïõ áðþôåñïõ ðáñåëèüíôïò, áíÝëáâáí ôï Ýñãï ôùí åìâïëéáóìþí êáé ôçò ðáñáêïëïýèçóÞò ôïõò. Ôï Ýöåñáí äå óå ðÝñáò ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá ôçí åðï÷Þ åêåßíç (íá èõìçèïýìå üôé ç ÅðéôñïðÞ ôùí Óïöþí ôïõ Abel Smith ìáò Ýäåéîå ìåôÜ áðü êÜðïéá ÷ñüíéá, ôï 1994, üôé Ý÷ïõìå ðéá ðñüâëçìá óôçí êÜëõøç ìå åìâïëéáóìïýò ôïõ ðáéäéêïý ðëçèõóìïý éäéáßôåñá óôçí åðáñ÷ßá ãéáôß ãåíéêÜ ôï êáèÞêïí áõôü "áíáôßèåôáé" ðéá ó÷åäüí ìüíï óôéò ìçôÝñåò.

2. Ëüãù ôçò áíõðáñîßáò Üëëùí äïìþí (ÊÝíôñá Õãåßáò) ï Áãñïôéêüò ãéáôñüò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá áíáëÜâåé åõèýíåò êáé íá ðáñáìÝíåé ìüíéìá óôçí æþíç åõèýíçò ôïõ. Ãíùñßæïõìå üôé áõôü Þôáí Üäéêï, üôé ç Ðïëéôåßá áõèáéñåôïýóå áëëÜ ôï áðïôÝëåóìá, ðñÝðåé íá ïìïëïãÞóïõìå, äéêáßùíå áõôÝò ôéò áõèáéñåóßåò éäéáßôåñá óôéò ðïëëÝò äýóâáôåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÷þñáò ìáò.

3. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ëüãù ôùí ìÝôñùí ðïõ åêôÝèçêáí óôçí ðñïçãïýìåíç ðáñÜãñáöï, ç ó÷Ýóç ãéáôñïý - áóèåíïýò Þ, êáëýôåñá óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç, ç ó÷Ýóç ãéáôñïý ðïëßôç Þôáí ç êáëýôåñç äõíáôÞ êáé äå íïìßæïõìå íá ìðïñïýìå óÞìåñá íá åðéêáëåóèïýìå áíÜëïãï ðáñÜäåéãìá. Ç êáôÜóôáóç, óýìöùíá ìå ôçí ÜðïøÞ ìáò, åßíáé áõôÞ. Ôï èÝìá åßíáé ðþò èá áíáôñÝøïõìå ôá êáêþò êåßìåíá êáé ðþò èá äþóïõìå óôïí ðëçèõóìü - áãñïôéêü áëëÜ êáé áóôéêü - ðëÞñç äÝóìç õðçñåóéþí ÐÖÕ, ðïõ ìå ôç óåéñÜ ôçò èá ôïõ äþóåé áßóèçìá éêáíïðïßçóçò áëëÜ êáé áóöÜëåéáò. Èåùñïýìå üôé ôá ÐÉ ðñÝðåé íá ìåôåîåëé÷èïýí óå ìïíÜäåò áíôßóôïé÷åò ìå ôá ÏéêïãåíåéáêÜ Éáôñåßá ðïõ ïñáìáôéæüìáóôå êáé ðïõ áíáããÝëèçêáí Þäç ðñï çìåñþí áðü ôïí Õðïõñãü Õãåßáò óôá ðëáßóéá ôïõ íÝïõ íüìïõ ãéá ôçí ÐÖÕ. ÐñáãìáôéêÜ, èá ðñÝðåé ôá ÐÉ íá áíðôýîïõí ó÷åôéêÞ áíåîáñôçóßá áðü ôá ÊÕ ðïõ áíÞêïõí êáé áêüìç, áöïý ðñïéêéóèïýí ìå íïóçëåõôéêü ðñïóùðéêü, üñïò áðáñÜâáôïò ãéá åìÜò, íá äéáöïñïðïéÞ-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

óïõí áêüìç êáé ôéò åñãáóéáêÝò ôïõò ó÷Ýóåéò áðü áõôÝò ôùí õðïëïßðùí ãéáôñþí êáé íïóçëåõôñéþí ôïõ ÊÕ. Åííïïýìå üôé èá ðñÝðåé íá áìåßâïíôáé áíôßóôïé÷á ìå ôá ðñïâëåðüìåíá áíáöïñéêÜ ìå ôïõò Ïéêïãåíåéáêïýò ãéáôñïýò (ëßóôá) êáé ôéò íïóçëåýôñéåò ðïõ èá õðçñåôïýí óôá ÏéêïãåíåéáêÜ Éáôñåßá ôùí ìåëëïíôéêþí Áóôéêþí ÊÝíôñùí Õãåßáò. ÖõóéêÜ èá õðÜñîïõí äéáöïñÝò ðñïò üöåëïò ôçò ðåñéöÝñåéáò êáé áõôü åííïïýìå "áíôßóôïé÷á". Ðéóôåýïõìå üôé ìüíï ì' áõôüí ôïí ôñüðï èá åîõðçñåôçèïýí üëåò ïé ðñïôñïðÝò ôïõ ÐÏÕ ÷ñüíéá ôþñá, äçëáäÞ ìüíï Ýôóé èá Ý÷ïõìå åõêïëßá óôçí ðñüóâáóç, óõíÝ÷åéá ôçò öñïíôßäáò, êÜëõøç üëùí ôùí áíáãêþí åðéóêÝøåùí óôï óðßôé, óôåíÞ ó÷Ýóç õãåéïíïìéêïý êáé ðïëßôç êáé ãåíéêÜ üëá åêåßíá ðïõ óõíéóôïýí ôçí Üøïãç ðáñï÷Þ õðçñåóéþí ÐÖÕ. ÁöÞóáìå ãéá ôï ôÝëïò Ýíá ìåãÜëï èÝìá, ðïõ ðéóôåýïõìå üôé èá åßíáé ðñþôçò ðñïôåñáéüôçôáò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ áëëÜ êáé óôçí ÐïëéôéêÞ Õãåßáò ôá åðüìåíá ÷ñüíéá óôç ÷þñá ìáò. Ðñüêåéôáé ãéá ôçí êáôÜëëçëç ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá ôå÷íïëïãßá ìå ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá åîïðëéóèïýí ïé ìïíÜäåò ìáò. ÂÝâáéá ôï èÝìá áðáó÷ïëåß ôç ÃåíêÞ ÉáôñéêÞ óôï óýíïëü ôçò, èá óõìöùíÞóåôå üìùò üôé áðïêôÜ éäéáßôåñç óçìáóßá áíáöïñéêÜ ìå ôá ÐåñéöåñéêÜ Éáôñåßá êáé ìÜëéóôá ôá áðïìïíùìÝíá. Óõìâáßíïõí ãýñù ìáò áíÞêïõóôá ðñÜãìáôá. Ïé Ðíåõìïíïëüãïé Ý÷ïõí ÷ùñéóèåß óå äýï ìÝôùðá: Ïé ìåí èåùñïýí áðïëýôùò áðáñáßôçôç ôçí åêðáßäåõóç óôç óðéñïìÝôñçóç êáé ïé äå èÝëïõí ôçí áðüëõôç áðáãüñåõóç ôçò ÷ñÞóçò ôïõ áðü ôïõò ãåíéêïýò ãéáôñïýò. Ïé Ãáóôñåíôåñïëüãïé åêðáéäåýïõí, ìåôÜ áðü áðïöÜóåéò ôïõ ÊÅÓÕ, Üëëåò åéäéêüôçôåò óôçí ðñüëçøç ôïõ êáñêßíïõ ôïõ åíôÝñïõ áëëÜ ôïõò áðáãïñåýïõí íá åíäïóêïðïýí äéüôé - áõôÞ åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí ç äéêáéïëïãßá ôïõò - äåí ôï åðéôñÝðåé ç ÃáóôñåíôåñïëïãéêÞ Åôáéñåßá. Åßôå áõôü åßíáé áëÞèåéá åßôå øåýäïò, ðñáãìáôéêÜ äåí îÝñåé êáíåßò ôé íá åðéëÝîåé äéüôé ôï Ýíá åßíáé ÷åéñüôåñï áðü ôï Üëëï. Ïé Ðáèïëüãïé åêðáéäåýïíôáé ãéá 1 Ýôïò êáé ãßíïíôáé Äéáâçôïëüãïé, åíþ ïé Ãåíéêïß ãéáôñïß, ðïõ ðáßñíïõí ôçí ßäéá áêñéâþò åêðáßäåõóç äåí äéêáéïýíôáé ôïí ßäéï ôßôëï. ÔÝëïò, ïé ðåñéóóüôåñïé Áêôéíïëüãïé áñíïýíôáé íá åêðáéäåýóïõí ôïõò ãåíéêïýò ãéáôñïýò óôïõò õðåñÞ÷ïõò, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé õðÜñ÷åé ó÷åôéêü ÖÅÊ ìå ôçí ÕðïõñãéêÞ Áðüöáóç ðïõ êáèéåñþ163

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

íåé ôçí åêðáßäåõóç áõôÞ. ×áñáêôçñßóáìå ôá öáéíüìåíá áõôÜ áíÞêïõóôá, áõôü üìùò äåí óçìáßíåé üôé äåí Þôáí êáé áíáìåíüìåíá. Åßíáé óáöÝò üôé ïöåßëïíôáé óôïí éáôñéêü ðëçèùñéóìü, ôçí áíáóöÜëåéá ôùí éáôñþí êáé ôçí Þäç åãêáèéóôÜìåíç éáôñéêÞ áíåñãßá. Ùóôüóï åîáêïëïõèïýí íá åßíáé áíÞêïõóôá, ãéáôß ï éäéüôõðïò áõôüò êáôÜ åéäéêüôçôá óõíôå÷íéáóìüò ïäçãåß üðùò âëÝðïõìå óå éåñïóõëßá êáôÜ ÉððïêñÜôç (ðþò áëëéþò èá ÷áñáêôçñßóïõìå ôçí Üñíçóç ãéáôñïý íá äéäÜîåé ãéáôñü;) êáé áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ãåãïíüò ðïõ äåí áíáãíùñßæåôáé áðü ôïõò êïíôüöèáëìïõò óõíáäÝëöïõò, âëÜðôåé ìåí ôïõò ðïëßôåò ãéáôß äåí Ý÷ïõí Ýôóé Ýãêáéñç äéÜãíùóç ôùí ðáèÞóåþí ôïõò áëëÜ êáé ôïõò ßäéïõò ôïõò åéäéêïýò ãéáôñïýò ãéáôß ôïõò êáôáäéêÜæåé íá áó÷ïëïýíôáé óôçí ðëåéïøçößá ìå ðáñçìåëçìÝíá ðåñéóôáôéêÜ. Ç ÅËÅÃÅÉÁ ïöåßëåé íá äñÜóåé Üìåóá êáé áðïôåëåóìáôéêÜ. Äåí Ý÷ïõìå óêïðü êáôÜ êáíÝíá ôñüðï ôç âëÜâç ôùí óõíáäÝëöùí äåí ðñüêåéôáé üìùò íá åðéôñÝøïõìå íá õðïôéìÜôáé ï êëÜäïò ìáò áëëÜ êáé íá õðïöÝñåé ôï êïéíùíéêü óýíïëï åî áéôßáò ôçò óôåíïêåöáëéÜò êÜðïéùí. ÕðÜñ÷åé Þäç Áðüöáóç ôïõ ÊÅÓÕ ðïõ åðéôñÝðåé óôïõò

164

Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò, Å. Ïéêïíïìßäïõ

Ãåíéêïýò ãéáôñïýò ôç ÷ñÞóç êÜèå éáôñéêÞò ôå÷íïëïãßáò ðñïêåéìÝíïõ íá õðïóôçñé÷èåß ç äéáãíùóôéêÞ ôïõò ðñïóðÜèåéá. Åêåßíï ðïõ ìáò áðáãïñåýåé ç áðüöáóç áõôÞ åßíáé íá ãíùìáôåýïõìå åíõðüãñáöá ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí åîåôÜóåùí áõôþí êáé íá áìåéâüìáóôå åéäéêÜ ãé' áõôÜ. Äåí Ý÷ïõìå ôÝôïéï óêïðü, áðëÜ ðñÝðåé íá ôïíßóïõìå óå êÜèå êáôåýèõíóç üôé áí äå ìáò äþóïõí ôçí åêðáßäåõóç ðïõ ìáò ïöåßëïõí, ôüôå èá âñïýìå ôñüðïõò íá ôçí ðÜñïõìå ìüíïé ìáò áðü ôï åîùôåñéêü. Áõôü åßíáé åöéêôü êáé âÝâáéï êáé óôï ôÝëïò, öïâïýìáóôå èá óõìâåß ïðùóäÞðïôå ôïõëÜ÷éóôïí ãéá ôéò ðñþôåò óåéñÝò ôùí óõíáäÝëöùí ìáò ìÝ÷ñé íá áíôéëçöèïýí üëïé üôé óôåãáíÜ óôçí åðéóôÞìç äåí õðÜñ÷ïõí êáé äåí ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí. ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò, Ä/íôÞò Ê.Õ. Í. Ìáäýôïõ Ðñüåäñïò ÅËÅÃÅÉÁ ÅéñÞíç Ïéêïíïìßäïõ Ãåíéêüò Éáôñüò ÅðéìåëÞôñéá ´ ÅÓÕ Ð.É. Óßíäïõ

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ÏRIGINAL ARTICLE Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 165-173, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 165-173, 2005

Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôçí øõ÷éáôñéêÞ: Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò Ó. Óôõëéáíßäçò1, Á. ÆÞóç2 Ðåñßëçøç Ïé åðéäçìéïëïãéêÝò åêôéìÞóåéò ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç, ðáñÜ ôçí áðïõóßá ìéáò êïéíÞò äéáãíùóôéêÞò ìåèïäïëïãßáò, áíáäåéêíýïõí ôç ó÷åôéêÜ õøçëÞ óõ÷íüôçôá ôïõò (20-40%) ôüóï óôéò áíáðôõãìÝíåò üóï êáé óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò. Ç Ýëëåéøç, ùóôüóï, óõóôçìáôéêÞò áðáñôßùóçò êáé óõíÝñãåéáò ìåôáîý ôùí õðçñåóéþí ôçò Ð.Ö.Õ. êáé ôçò øõ÷éáôñéêÞò óôç ÷þñá ìáò åßíáé áðåéëçôéêÞ ôüóï ôïõ èåñáðåõôéêïý óõíå÷ïýò üóï êáé ôçò ïëéóôéêÞò ðñïóÝããéóçò ôùí ÷ñçóôþí ôùí õðçñåóéþí õãåßáò. Ôï ðáñüí Üñèñï ðáñïõóéÜæåé ôá åõñÞìáôá ìéáò ðïéïôéêÞò ìåëÝôçò 17 ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. óôçí ðåñéï÷Þ ôùí ÂÁ ÊõêëÜäùí ìå áíôéêåßìåíï ôéò áíôéëÞøåéò ôïõò ãéá ôéò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò óôá ðëáßóéá ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò êáèþò êáé ôçí áíß÷íåõóç ôùí åêðáéäåõôéêþí ôïõò áíáãêþí. Óôá ðëáßóéá ôïõ åêðáéäåõôéêïý Ýñãïõ ôçò ÊÌØÕ óôéò ÂÁ ÊõêëÜäåò, äéïñãáíþèçêå óåìéíÜñéï ìå áíôéêåßìåíï ôçí êáôÜñôéóç 18 ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. ôùí ÊõêëÜäùí óå èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò. Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. óôçí øõ÷éáôñéêÞ óõæçôåßôáé.

1 Øõ÷ßáôñïò, Åðéóôçìïíéêüò ÄéåõèõíôÞò Åôáéñåßáò ÐåñéöåñåéáêÞò ÁíÜðôõîçò êáé Øõ÷éêÞò Õãåßáò, 2Åðßêïõñç ÊáèçãÞôñéá ÔìÞìáôïò Êïéíùíéïëïãßáò Ðáíåðéóôçìßïõ Áéãáßïõ

Continuous training of primary care practitioners on psychiatry: Experiences gained from the Mobile Unit of Mental Health in North East Cyclades S. Stilianidis, A. Zisi Summary Despite the lack of a common diagnostic methodology, the relevant epidemiological estimates show that mental disorders are common in primary health care. The absence, however, of the synergy between primary health services and psychiatry in our country threatens both the principle of therapeutic continuity and the holistic approach of the users. This paper presents the results of a qualitative study exploring the perceptions of 17 primary health workers, mainly general practitioners and pathologists, regarding the nature and etiology of mental disorders together with their needs for further training. The Mobile Unit of Mental Health in North East Cyclades organized a training seminar targeting at educating 18 primary health workers in the area of mental health.

The importance of continuing training of the primary health care workers is discussed.

Key words: Primary health care, mental health, training

ÅéóáãùãÞ ÐáñÜ ôéò óçìáíôéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ôïõ ôñüðïõ ïñãÜíùóçò êáé ëåéôïõñãßáò ôùí õðçñåóéþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò (Ð.Ö.Õ.) üðùò áõôÝò êáôáãñÜöïíôáé óôá äéáöïñåôéêÜ ïéêïíïìéêÜ êáé êïéíùíéêïðïëéôéóìéêÜ ðåñéâÜëëïíôá1, ç Ð.Ö.Õ. áðïôåëåß Ýíá áðü ôá ðéï ÷ñÞóéìá åñãáëåßá õãåéïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò áíÜðôõîçò êáèþò ïé óôü÷ïé ôçò, ïõóéáóôéêÜ, áöïñïýí óôçí ðñïáãùãÞ ôçò õãåßáò, ðñïóäßäïíôáò ó’ áõôÞí Ýíá ïëéóôéêü ðåñéå÷üìåíï, ôçí Üìâëõíóç ôùí óõíèçêþí åêåßíùí ðïõ áðåéëïýí ôçí êïéíùíéêÞ óõíï÷Þ êáé åõåîßá êáé ôçí êáëëéÝñãåéá åíüò èåôéêïý ðëáéóßïõ êïéíùíéêÞò óõíýðáñîçò ìÝóá áðü ôçí åíåñãü êáé éóüôéìç óõììåôï÷Þ ôùí ðïëéôþí (ÄéáêÞñõîç ôçò Alma-Ata, 1978. ÄéÜóêåøç ôçò ÏôÜâá, 1986). ¸ôóé, ç Ð.Ö.Õ. äåí áðïôåëåß ìüíï Ýíá äéïéêçôéêü ìÝñïò åíüò õãåéïíïìéêïý óõóôÞìáôïò áëëÜ ìéá äõíáìéêÞ óôñáôçãéêÞ ËÝîåéò êëåéäéÜ: êéíçôÞ ìïíÜäá, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, øõ÷éêÞ õãåßá, åêðáßäåõóç. ÕðïâëÞèçêå: 25 Éáíïõáñßïõ 2005 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 24 Ìáñôßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 16 ÌáÀïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ó. Óôõëéáíßäçò, Äéåýèõíóç: Âïêïôïðïýëïõ & ¢íäñïõ, Åñìïýðïëç, 84100 Óýñïò, ôçë. (22810) 86007, (22810) 86008, e-mail: mhnecyc@epapsy.gr & mhnecyc@otenet.gr 165

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áíÜðôõîçò ìå åíåñãçôéêÝò äñÜóåéò ðñïáãùãÞò êáé ðñüëçøçò óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ ðïëßôç, ôçí êïéíüôçôá.

Ð.Ö.Õ. êáé Øõ÷éêÞ Õãåßá Ïé åðéäçìéïëïãéêÝò åêôéìÞóåéò ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç, ðáñÜ ôçí áðïõóßá ìéáò êïéíÞò äéáãíùóôéêÞò ìåèïäïëïãßáò, áíáäåéêíýïõí ôç ó÷åôéêÜ õøçëÞ óõ÷íüôçôá ôïõò (20-40%) ôüóï óôéò áíáðôõãìÝíåò üóï êáé óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò2. Óôçí ÅëëÜäá, ç Ð.Ö.Õ. ðáñÝ÷åôáé óôïí êñáôéêü ôïìÝá áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò êáé ôá ðåñéöåñåéáêÜ ôïõò éáôñåßá, ôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá ôùí íïóïêïìåßùí êáé ôá ðïëõúáôñåßá åíþ óôïí éäéùôéêü ôïìÝá áðü ôïõò éäéþôåò ãéáôñïýò, óõìâåâëçìÝíïõò êáé ìç ìå ôá áóöáëéóôéêÜ ôáìåßá. Ïé óðïñáäéêÝò åðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò ðïõ Ý÷ïõí äéåîá÷èåß óôçí ÅëëÜäá äåß÷íïõí ðùò ïé øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç åßíáé óõ÷íÝò ìå ôçí êáôÜèëéøç, ôï ãåíéêåõìÝíï Üã÷ïò êáé ôç ìéêôÞ áã÷þäç êáé êáôáèëéðôéêÞ äéáôáñá÷Þ íá êáôÝ÷ïõí éäéáßôåñç èÝóç3. Ç åíóùìÜôùóç ôçò øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ðñïêýðôåé ùò öõóéêÞ áíáãêáéüôçôá êáèþò ïé õðçñåóßåò ôçò Ð.Ö.Õ. áðïôåëïýí ôçí ðñþôç ðýëç áíáæÞôçóçò âïÞèåéáò êáé ôï ößëôñï áíÜìåóá óôï ãåíéêü ðëçèõóìü êáé ôç äåõôåñïâÜèìéá/ôñéôïâÜèìéá öñïíôßäá åíþ ìðïñïýí íá äéáóöáëßóïõí: á) èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç óå ðïëßôåò ðïõ äåí Ý÷ïõí äõíáôüôçôá ðñüóâáóçò óå åîåéäéêåõìÝíåò õðçñåóßåò, â) ïñèïëïãéêüôåñç áîéïðïßçóç ôïõ áíèñþðéíïõ äõíáìéêïý, êáé éäéáßôåñá óå ìéêñÜ óõóôÞìáôá ìå ðåñéïñéóìÝíïõò åîåéäéêåõìÝíïõò ðüñïõò, ã) ôáõôü÷ñïíç áíôéìåôþðéóç óùìáôéêþí êáé øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí ðïõ óõ÷íÜ óõíõðÜñ÷ïõí êáé, ôÝëïò Ýíá ó÷åôéêÜ óôáèåñü èåñáðåõôéêü óõíå÷Ýò ìå ìéá äéá÷ñïíéêÞ ðáñáêïëïýèçóç ôùí ðåñéóôáôéêþí óôç öõóéêÞ ôïõò åóôßá ðåñéïñßæïíôáò óçìáíôéêÜ ôï óôßãìá ðïõ óõ÷íÜ óõíïäåýåé ôç ÷ñÞóç ôùí øõ÷éáôñéêþí õðçñåóéþí1. Ç óõóôçìáôéêÞ áðáñôßùóç êáé óõíÝñãåéá ìåôáîý ôùí õðçñåóéþí ôçò Ð.Ö.Õ. êáé ôçò Øõ÷éáôñéêÞò áðïöåýãïíôáò ôçí ðáñÜëëçëç êáé áóýíäåôç ëåéôïõñãßá ôüóï áíèñùðßíùí üóï êáé õëéêþí ðüñùí ôùí äýï äéáöïñåôéêþí äéêôýùí ìðïñåß ïõóéáóôéêÜ íá óõìâÜëëåé óôçí áðïôåëåóìáôéêÞ åíóùìÜôùóç ôçò øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí ðñùôï166

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

âÜèìéá ðåñßèáëøç4. ÂáóéêÞ, ùóôüóï, ðñïûðüèåóç ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá áõôÞò ôçò óõíåñãáóßáò åßíáé ç åìðÝäùóç ðñáêôéêþí äéêôýùóçò áëëÜ êáé ç óõíå÷éæüìåíç åêðáßäåõóç ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. óôç äéÜãíùóç êáé ôç èåñáðåßá ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí êáé óôçí êïéíïôéêÞ åñãáóßá ãåíéêüôåñá.

Ç åêðáßäåõóç ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. óôçí øõ÷éêÞ õãåßá Åßíáé åíäéáöÝñïí, ðùò ìïëïíüôé ç ðëåéïíüôçôá ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. Ý÷åé óõíåßäçóç ôçò ýðáñîçò ôçò øõ÷ïëïãéêÞò íïóçñüôçôáò, ç óõìöùíßá ìåôáîý ôïõò óå ó÷Ýóç ìå ôçí áíáãíùñéóéìüôçôá ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí åßíáé ó÷åôéêÜ ÷áìçëÞ Þ óôéò êáëýôåñåò ðåñéðôþóåéò ìÝôñéá5. ¢ëëåò äõóêïëßåò ðïõ êáôáãñÜöïíôáé óôç èåñáðåõôéêÞ äéáäéêáóßá ìå ôïõò ãåíéêïýò ãéáôñïýò åßíáé ç Ýìöáóç ðïõ äßíïõí óôá ïñãáíéêÜ ðñïâëÞìáôá ìå ðïëý ìéêñÞ áíôßóôïé÷ç ðñïóï÷Þ óôá øõ÷ïëïãéêÜ åíþ ðáñáôçñåßôáé êáé ìéá ó÷åôéêÜ öôù÷Þ óõììüñöùóç ôïõ áóèåíÞ óôçí øõ÷éáôñéêÞ áãùãÞ ðïõ óõíôáãïãñáöåßôáé áðü ôïí ãåíéêü ãéáôñü6. ÊáôÜ ôïí Ðáãêüóìéï Ïñãáíéóìü Õãåßáò (Ð.Ï.Õ, 2001), ç åêðáßäåõóç ôùí ëåéôïõñãþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò óôç äéÜãíùóç êáé ôç èåñáðåßá êïéíþí øõ÷éêþí êáé óõìðåñéöïñéêþí äéáôáñá÷þí áðïôåëåß óçìáíôéêü ìÝôñï ãéá ôç äçìüóéá õãåßá. Ðéï åéäéêÜ, ç åêðáßäåõóç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí, ùò âáóéêþí ëåéôïõñãþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò, ôüóï óå äéáãíùóôéêÝò äåîéüôçôåò üóï êáé óå äåîéüôçôåò êáôÜñôéóçò åíüò åîáôïìéêåõìÝíïõ ó÷åäßïõ öñïíôßäáò óôï íÝï ðëáßóéï ôçò åðéìåñéæüìåíçò öñïíôßäáò (‘shared care’) áðïôåëïýí ôï âáóéêü ðåñéå÷üìåíï ôùí óýã÷ñïíùí åêðáéäåõôéêþí ðñïãñáììÜôùí êáé ðáñåìâÜóåùí7. Ùóôüóï, ç åêðáßäåõóç ôùí ÅëëÞíùí ãåíéêþí ãéáôñþí óôçí øõ÷éêÞ õãåßá åîáóöáëßæåé ôï åëÜ÷éóôï äåäïìÝíïõ üôé ç ôåôñáåôÞò åêðáßäåõóç ôïõò ðåñéëáìâÜíåé Üóêçóç óôçí êïéíùíéêÞ øõ÷éáôñéêÞ ìüíï ãéá Ýíá ôñßìçíï (Ð.Ä. 415/94) Ýíáíôé ôçò åîÜìçíçò óôç Âñåôáíßá.

Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò Ç ÊéíçôÞ ÌïíÜäá Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò ëåéôïõñãåß óôá ðëáßóéá

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

ôçò öéëïóïößáò ôçò Åôáéñåßáò ÐåñéöåñåéáêÞò ÁíÜðôõîçò êáé Øõ÷éêÞò Õãåßáò ìå âáóéêïýò óôü÷ïõò: á) ôçí êáôáãñáöÞ ôùí øõ÷éáôñéêþí áíáãêþí ôïõ ôïìÝá åõèýíçò êáé ôçí åðåîåñãáóßá ôùí åðéäçìéïëïãéêþí äåäïìÝíùí, â) ôç èåñáðåõôéêÞ áðÜíôçóç óôçí øõ÷éáôñéêÞ íïóçñüôçôá ìÝóá áðü ôç óõíåñãáóßá ìå ôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç, êáé ã) ôçí ðñïáãùãÞ ôçò øõ÷éêÞò õãåßáò ìå ôçí áíÜðôõîç êïéíùíéêþí êáé êïéíïôéêþí äéêôýùí. ÓõíïðôéêÜ, ïé äñÜóåéò ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò áöïñïýí ðÝíôå âáóéêïýò ôïìåßò/Üîïíåò: 1) èåóìéêÝò – êïéíïôéêÝò äñÜóåéò: åíçìÝñùóç ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò, ôùí öïñÝùí ôïðéêÞò áõôïäéïßêçóçò, ôùí äéåõèýíóåùí ðñùôïâÜèìéáò êáé äåõôåñïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò ó÷åôéêÜ ìå ôï Ýñãï ôçò êéíçôÞò ìïíÜäáò, 2) èåñáðåõôéêÝò: ç ìïíÜäá îåêßíçóå ôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí øõ÷ïêïéíùíéêÞò öñïíôßäáò Éïýëéï êáé Áýãïõóôï 2003 óôç Óýñï êáé áðü ÓåðôÝìâñç 2003 êáëýðôåé óõóôçìáôéêÜ, Ýíá äéÞìåñï êÜèå åâäïìÜäá êáé ôá íçóéÜ ôçò ÔÞíïõ – Ìõêüíïõ – ÐÜñïõ/ÁíôéðÜñïõ. Äéåðéóôçìïíéêü êëéìÜêéï áðïôåëïýìåíï áðü äýï øõ÷ïëüãïõò óõíåðéêïõñïýìåíï áðü øõ÷ßáôñï Þ ðáéäïøõ÷ßáôñï ðáñÝ÷åé õðçñåóßåò øõ÷éêÞò õãåßáò ìÝóá áðü ôá áíôßóôïé÷á ÊÝíôñá Õãåßáò. Ç ¢íäñïò ëüãù Ýíôïíùí äõóêïëéþí ðñïóâáóéìüôçôáò áëëÜ êáé êáéñéêþí äõóêïëéþí êáëýðôåôáé áðü ôá ìÝóá Öåâñïõáñßïõ 2004 óõóôçìáôéêÜ äýï ìÝñåò óå äåêáðåíèÞìåñç âÜóç.

3) ÅêðáéäåõôéêÝò: Ç äéåðéóôçìïíéêÞ ïìÜäá âñßóêåôáé êÜèå ÐáñáóêåõÞ óå ïëïìÝëåéá óôç Óýñï üðïõ: á) äßíåôáé êëéíéêÞ åðßâëåøç ôùí ðåñéóôáôéêþí, â) áîéïëïãåßôáé ï êïéíïôéêüò ó÷åäéáóìüò êáé åðáíáðñïóäéïñßæïíôáé ïé êïéíïôéêÝò ðñùôïâïõëßåò êáé åíÝñãåéåò, ã) óå 15Þìåñç âÜóç ðñïãñáììáôßæåôáé êáé õëïðïéåßôáé ç óõíå÷éæüìåíç åóùôåñéêÞ åêðáßäåõóç ôùí åðáããåëìáôéþí, ä) óå ìçíéáßá âÜóç ëáìâÜíåé ÷þñá ç åðïðôåßá ôçò ïìÜäáò åíþ Ý÷åé ó÷åäéáóôåß êáé õëïðïéåßôáé ðñüãñáììá Åêðáßäåõóçò ôñéþí êýêëùí, ìå èåìáôéêÝò åíüôçôåò üðùò éáôñïðáéäáãùãéêÜ èÝìáôá, èÝìáôá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí êáé äéá÷åßñéóç ôçò êñßóçò óôç êïéíüôçôá, èÝìáôá áíáðôõîéáêþí ðñïãñáììáôéóìþí êáé äçìéïõñãßá äéêôýùí üðïõ åßíáé áíïéêôü óå ëåéôïõñãïýò Ð.Ö.Õ. êáèþò êáé óå óôåëÝ÷ç êïéíùíéêþí öïñÝùí, 4) åñåõíçôéêÝò: åîùôåñéêÞ áîéïëüãçóç ôçò ìïíÜäáò áðü åîùôåñéêü áîéïëïãçôÞ êá 5) äñÜóåéò äçìïóéüôçôáò êáé ðñïâïëÞò ôïõ Ýñãïõ ôçò ìïíÜäáò.

Óôü÷ïé ôïõ Üñèñïõ Óôá ðëáßóéá ôçò óõóôçìáôéêÞò óõíåñãáóßáò ôçò êéíçôÞò ìïíÜäáò ìå ôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ìå óôü÷ï ôç èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôçò øõ÷éáôñéêÞò íïóçñüôçôáò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ôïìÝá åõèýíçò äéåîÞè÷ç ìéá ðïéïôéêÞ ìåëÝôç ìå áíôéêåßìåíï ôéò áíôéëÞøåéò ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. ôçò ðåñéï÷Þò ôùí Â.Á. ÊõêëÜäùí ãéá ôéò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé ôïí ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôïõò óôï óõãêåêñéìÝíï ðëáßóéï êáèþò êáé ôùí åêðáéäåõôéêþí ôïõò áíáãêþí óôï ðåäßï ôçò øõ÷éêÞò õãåßáò. Ôçò óõãêåêñéìÝíçò ìåëÝôçò áêïëïýèçóå åêðáéäåõôéêÞ ðáñÝìâáóç ìå áíôéêåßìåíï ôçí êáôÜñôéóç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí óå âáóéêÜ óôïé÷åßá ôçò êëéíéêÞò øõ÷éáôñéêÞò. Ôï ðáñüí Üñèñï áðïâëÝðåé íá ðáñïõóéÜóåé ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðïéïôéêÞò áõôÞò ìåëÝôçò áëëÜ êáé ôçò åêðáéäåõôéêÞò ðáñÝìâáóçò ðïõ Ýëáâå ÷þñá áíáäåéêíýïíôáò ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí êáé ãåíéêüôåñá ôùí ëåéôïõñãþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò óôçí øõ÷éêÞ õãåßá.

Ðëçèõóìüò ÌåëÝôçò - ÌÝèïäïò Çìé-äïìçìÝíåò óõíåíôåýîåéò ìå áíïé÷ôïý-ôýðïõ åñùôÞóåéò äéåîÞ÷èçóáí ìå 17 ëåéôïõñãïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò (ôñåéò ãõíáßêåò, 14 Üíäñåò): ôÝóóåñéò ãåíéêïß ãéáôñïß, ôÝóóåñéò áãñïôéêïß ãéáôñïß, ôñåéò ðáèïëüãïé, ôñåéò ðáéäßáôñïé, Ýíáò íåõñïëüãïò, Ýíáò åéäéêåõüìåíïò ãåíéêüò ãéáôñüò, Ýíáò íïóçëåýôñéá. Ïé áíïé÷ôïý-ôýðïõ åñùôÞóåéò ðïõ äéáôõðþèçêáí áðü ôïõò óõíåíôåõêôÝò êÜëõðôáí ôéò áêüëïõèåò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1) ôï åßäïò ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí ìå ôéò ïðïßåò Ýñ÷ïíôáé áíôéìÝôùðïé, 2) ç åêôßìçóç ôçò óïâáñüôçôÜò ôïõò, 3) ôï åßäïò ôùí èåñáðåõôéêþí ÷åéñéóìþí ðïõ åöáñìüæïíôáé, 4) ôï åßäïò ôùí ðáñáðïìðþí ðïõ ðñïôåßíïõí, 5) ïé åêðáéäåõôéêÝò ôïõò áíÜãêåò, êáé ôÝëïò ïé áíôéëÞøåéò ôïõò ãéá ôçí êáôÜèëéøç êáé ôç ó÷éæïöñÝíåéá. Ãéá ôçí êùäéêïðïßçóç ôùí áðáíôÞóåùí åöáñìüóôçêå èåìáôéêÞ áíÜëõóç. Ç èåìáôéêÞ áíÜëõóç áðïôåëåß ðïéïôéêÞ ôå÷íéêÞ áíÜëõóçò, óõóôçìáôïðïßçóçò êáé ôáîéíüìçóçò ôïõ êáèçìåñéíïý ëüãïõ ìå óêïðü ôç äç-

167

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ìéïõñãßá èåìáôéêþí åíïôÞôùí ðïõ èá âáóßæïíôáé óå ìéá êïéíÞ åííïéïëïãéêÞ êáôçãïñßá8. Ï ìÝóïò ÷ñüíïò ôùí óõíåíôåýîåùí äéÞñêçóå ðåñß ôá 25 ëåðôÜ. ÌåôÜ ôç äéåîáãùãÞ ôçò ðïéïôéêÞò áõôÞò ìåëÝôçò, äéåîÞ÷èç åêðáéäåõôéêÞ ðáñÝìâáóç ç ïðïßá åß÷å ôç ìïñöÞ ôïõ äéÞìåñïõ åêðáéäåõôéêïý óåìéíáñßïõ ìå ðñïöïñéêÝò åéóçãÞóåéò áðü øõ÷éÜôñïõò, ðáéäïøõ÷éÜôñïõò êáé øõ÷ïëüãïõò, ðñïåñ÷üìåíïé, ïé ðåñéóóüôåñïé, áðü ôçí áêáäçìáúêÞ êïéíüôçôá (Ýîé). Ôï åêðáéäåõôéêü õëéêü âáóßóôçêå óå ó÷åôéêü ðáêÝôï åñãáóßáò ôïõ Ðáãêüóìéïõ Ïñãáíéóìïý Õãåßáò êáé ïé äéáëÝîåéò ðåñéëÜìâáíáí ôéò áêüëïõèåò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1) óïâáñÝò øõ÷éáôñéêÝò äéáôáñá÷Ýò ôïõ óõíáéóèÞìáôïò, 2) ïñãáíéêÝò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò – øõ÷ïãçñéáôñéêÞ, 3) áã÷þäåéò äéáôáñá÷Ýò/íåõñþóåéò, 4) ôçëåúáôñéêÞ, Ð.Ö.Õ. êáé øõ÷éêÞ õãåßá, 5) æçôÞìáôá áíÜðôõîçò êáé øõ÷ïðáèïëïãßáò ôïõ ðáéäéïý, 6) åöçâåßá êáé øõ÷éêÞ õãåßá, 7) óïâáñÝò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýòó÷éæïöñÝíåéá, 8) ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò êáé ëåéôïõñãßá äéêôýïõ. Ïé åêðáéäåõüìåíïé Þôáí 18 ëåéôïõñãïß ôçò Ð.Ö.Õ. ôùí ÊõêëÜäùí: Ýîé ãåíéêïß ãéáôñïß, Ýîé áãñïôéêïß ãéáôñïß, Ýíáò ðáèïëüãïò, Ýíáò ðáéäßáôñïò, Ýíáò ðáéäïøõ÷ßáôñïò, Ýíáò íïóçëåõôÞò, Ýíáò êáñäéïëüãïò êáé Ýíáò äåí áíÝöåñå åéäéêüôçôá. ¼óïí áöïñÜ óôá êïéíùíéêï-äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò: Ýëáâáí ìÝñïò ïêôþ Üíäñåò êáé äÝêá ãõíáßêåò ìå çëéêéáêü åýñïò 24-51 Ýôç êáé ÷ñüíéá åñãáóéáêÞò åìðåéñßáò áðü ôñåéò ìÞíåò Ýùò 23 ÷ñüíéá. Óôç ëÞîç ôïõ äéÞìåñïõ åêðáéäåõôéêïý óåìéíáñßïõ, ÷ïñçãÞèçêå óôïõò åêðáéäåõüìåíïõò Ýíá åñùôçìáôïëüãéï áîéïëüãçóçò ôï ïðïßï ðåñéëÜìâáíå ôéò áêüëïõèåò êáôçãïñßåò ëçììÜôùí: 1) áôïìéêÜ óôïé÷åßá, 2) ïñãÜíùóç ôïõ óåìéíáñßïõ, 3) åêðáéäåõôéêü õëéêü, 4) ìåèïäïëïãßá ôçò åêðáéäåõôéêÞò ðáñÝìâáóçò, 5) åêðáéäåõôÝò/ôñéåò, 6) ãíþóåéò/ðëçñïöïñßåò, 7) ðñáêôéêÝò åöáñìïãÝò êáé ðñáêôéêÞ Üóêçóç, 8) ãåíéêÞ áîéïëüãçóç.

ÁðïôåëÝóìáôá Ôá åõñÞìáôá ôùí çìé-äïìçìÝíùí óõíåíôåýîåùí ðáñïõóéÜæïíôáé áíÜ èåìáôéêÞ åíüôçôá.

1) ×ñÞóç ôùí õðçñåóéþí Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí ¼ëïé ïé óõììåôÝ÷ïíôåò/ïõóåò óõìöþíçóáí 168

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

ðùò ôï êïéíü ÷ñçóéìïðïéåß ôéò õðçñåóßåò ôçò Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí êáé ìÜëéóôá ôñåéò åðåóÞìáíáí ðùò ç ãåùãñáöéêÞ éäéáéôåñüôçôá ôùí ÊõêëÜäùí åðéôåßíåé ôç óõãêåêñéìÝíç áíÜãêç.

2) Ðïóïóôü ÷ñÞóçò õðçñåóéþí Ð.Ö.Õ. Ïé åíïñáôéêÝò åêôéìÞóåéò ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ. ãéá ôï ðïóïóôü ÷ñÞóçò õðçñåóéþí ôçò Ð.Ö.Õ êõìÜíèçêå óå åðßðåäá ôçò ôÜîåùò 1% Ýùò 70%. ÅííÝá óõììåôÝ÷ïíôåò Ýäùóáí ðïóïóôÜ 10%-30% åíþ ïé ðáéäßáôñïé äÞëùóáí ðùò ôï ó÷åôéêü ðïóïóôü åßíáé ðéï ÷áìçëü. Ôá ðïóïóôÜ áõôÜ äéáôõðþèçêáí ìå ó÷åôéêÝò åðéöõëÜîåéò êáé áâåâáéüôçôá.

3) Åßäïò øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí ¼ëïé (í=14), ìå åîáßñåóç ôïõò ðáéäßáôñïõò (ôñåéò), óõìöþíçóáí ðùò ç êáôÜèëéøç ìáæß ìå ôéò áã÷þäåéò äéáôáñá÷Ýò åìöáíßæïõí ôçí õøçëüôåñç óõ÷íüôçôá åíþ äýï áíÝöåñáí êáé ôéò äéðïëéêÝò äéáôáñá÷Ýò. Ïé ðáéäßáôñïé áíÝöåñáí äéáôáñá÷Ýò óõìðåñéöïñÜò óôá ðáéäéÜ, äéáôáñáãìÝíåò ó÷Ýóåéò ãïíÝùí êáé åöÞâùí, êáé ðñïâëÞìáôá ëüãïõ.

4) Åêôßìçóç óïâáñüôçôáò ôùí øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí Ïé ðåñéóóüôåñïé óõììåôÝ÷ïíôåò (í=11) åêôßìçóáí ôï ðñüâëçìá ôçò êáôÜèëéøçò ùò ôï óïâáñüôåñï åíþ õðÞñîå êáé ìéá ìåéïøçößá (í=3) ðïõ åêôßìçóå ôéò áã÷þäåéò êáé íåõñùóéêÝò äéáôáñá÷Ýò ùò ôéò ðëÝïí óïâáñÝò. Ïé ðáéäßáôñïé (í=2) áîéïëüãçóáí ôá ðñïâëÞìáôá óõìðåñéöïñÜò ôùí ðáéäéþí êáé ôéò åíäïïéêïãåíåéáêÝò äéåíÝîåéò ùò éäéáßôåñá óïâáñÜ.

5) Èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß ðïõ ðñïôåßíïíôáé Ïé èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß ðïõ ðñïôÜèçêáí áðü ôïõò åñùôþìåíïõò/åò ðåñéëáìâÜíïõí óõìâïõëåõôéêÞ êáé ‘óõæÞôçóç’ ìå ðåñéå÷üìåíï øõ÷ïëïãéêÞò õðïóôÞñéîçò êáé ðáñáðïìðÞ óå åéäéêü åðáããåëìáôßá øõ÷éêÞò õãåßáò (øõ÷ßáôñï Þ øõ÷ïëüãï) (í=13) åíþ ïé äýï ðáéäßáôñïé áíÝöåñáí ôçí áãùãÞ êáé ôçí åíçìÝñùóç ôçò ïéêïãÝíåéáò. ÅðôÜ áíáãíþñéóáí ôç óõìâïëÞ ôçò öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò (ð÷. áíôéêáôáèëéðôéêÜ) áëëÜ åðåóÞìáíáí ðùò ïé íÝåò ôñïðïðïéÞóåéò ôïõ íïìïó÷åäßïõ äåí ôïõò åðéôñÝðïõí ó÷åôéêÞ óõíôáãïãñÜöçóç.

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

6) Ôñüðïé áíôéìåôþðéóçò ôùí óõíáéóèçìáôéêþí äéáôáñá÷þí, ôçò ó÷éæïöñÝíåéáò êáé Üëëùí øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí áðü ôïõò ãéáôñïýò óôçí Ð.Ö.Õ. Ïé áðáíôÞóåéò ôùí ëåéôïõñãþí õðïäåéêíýïõí ìéá óõíáßíåóç, äçëáäÞ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ó÷éæïöñÝíåéáò ðáñáðïìðÞ óå øõ÷ßáôñï (í=10) åíþ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí óõíáéóèçìáôéêþí äéáôáñá÷þí, óõìâïõëåõôéêÞ (í=4) áëëÜ êáé ôçí óõíôáãïãñÜöçóç áã÷ïëõôéêþí (í=10). Ç ðáñáðïìðÞ óå ‘åéäéêïýò’, üðùò ïé ßäéïé áíáöÝñïõí áðïôåëåß ôïí ðëÝïí ðñïóöéëÞ ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôùí ðñïâëçìÜôùí øõ÷éêÞò õãåßáò (í=14).

7) Ðüôå ïé ãéáôñïß ôçò Ð.Ö.Õ. èá ðñÝðåé íá ðáñáðÝìðïõí óå åéäéêïýò? Ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé íá ãßíïíôáé üôáí ïé ÷åéñéóìïß ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí áðïôý÷ïõí (í=2) Þ üôáí ôá óõìðôþìáôá åßíáé åðßìïíá ìå öôù÷Þ áíôáðüêñéóç óôç öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ êáé åðéðëÝïí äéáöáßíïíôáé ðùò áðü áõôÜ ðñïêýðôïõí áñíçôéêÝò åðéðëïêÝò (í=3). Åðßóçò, óõíÝóôçóáí ôçí ðáñáðïìðÞ óå åéäéêïýò óå ðåñéðôþóåéò äéÜãíùóçò êáôÜèëéøçò Þ øý÷ùóçò (í=5).

8) Ðïõ ðáñáðÝìðïõí ïé ãéáôñïß Åßíáé åíäéáöÝñïí íá ðáñáôçñÞóåé êáíåßò ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé ãéáôñïß, åêôüò Óýñïõ, áíÝöåñáí ãåùãñáöéêïýò ðñïïñéóìïýò ùò ðáñáðïìðÝò (Óýñïò, ÁèÞíá) (í=7) áëëÜ êáé ôýðï åðáããåëìáôßá øõ÷éêÞò õãåßáò (øõ÷ßáôñï/øõ÷ïëüãï) (í=6). Ôñåéò äÞëùóáí ðùò ðáñáðÝìðïõí óôçí ÊéíçôÞ ÌïíÜäá. Ïé ãéáôñïß ôçò Óýñïõ âñÝèçêáí íá ðáñáðÝìðïõí óå øõ÷ßáôñï åÜí ôï ðñüâëçìá åßíáé øý÷ùóç, êáé óå øõ÷ïëüãï åÜí ôï ðñüâëçìá åßíáé íåýñùóç Þ óõíáéóèçìáôéêÞ äéáôáñá÷Þ (í=5).

9) ÊáôÜ ðüóï ïé èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß åßíáé åðáñêåßò Ïé ðåñéóóüôåñïé óõìöþíçóáí ðùò ïé èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß ôùí ãéáôñþí óôçí Ð.Ö.Õ. äåí åßíáé åðáñêåßò (í=10) åíþ õðÞñîáí êáé ïñéóìÝíïé ðïõ ôçí áîéïëüãçóáí óå ó÷åôéêÜ áðïäåêôÜ åðßðåäá (í=6).

10) Ðïéåò åßíáé ïé áíÜãêåò ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí êáé ôé åßäïõò ðáñåìâÜóåéò ðñïôåßíïõí ¼ëïé óõìöþíçóáí ðùò ïé áíÜãêåò ôùí ãåíé-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

êþí ãéáôñþí áöïñïýí óôçí åêðáßäåõóç, ôçí åðéìüñöùóç êáé ãåíéêüôåñá ôçí áíáíÝùóç, åðÝêôáóç êáé óõìðëÞñùóç ôïõ ðåñéïñéóìÝíïõ åðéðÝäïõ ãíþóçò ðïõ Ý÷ïõí óå èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò. ÅðïìÝíùò, ùò ðáñåìâÜóåéò ðñüôåéíáí ôá åðéìïñöùôéêÜ óåìéíÜñéá êáé ôç äéêôýùóç ìå ó÷åôéêÝò õðçñåóßåò êáé öïñåßò.

11) ÁíôéëÞøåéò ôùí ëåéôïõñãþí ãéá ôçí ‘ôñÝëá’ ÅðôÜ åîÝöñáóáí äõóêïëßåò íá åííïéïëïãÞóïõí ôïí üñï ‘ôñÝëá’ êáèþò äÞëùóáí ðùò äåí åßíáé üñïò ‘éáôñéêüò’. ÕðÞñîáí ôñåéò ãéáôñïß ðïõ ôáýôéóáí ôçí ôñÝëá ìå ‘íüóï’ ðïõ èá ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæåôáé ìå ‘øõ÷ïöÜñìáêá’.

12) ÁíôéëÞøåéò ôùí ëåéôïõñãþí ãéá ôçí êáôÜèëéøç Åßíáé åíäéáöÝñïí íá ðáñáôçñÞóåé êáíåßò ðùò êáíÝíáò áðü ôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò/ïõóåò äåí áíôáðïêñßèçêå åðáñêþò óôï íá ðåñéãñÜøåé ôçí êáôÜèëéøç. Ïé áðáíôÞóåéò ðåñéëÜìâáíáí üñïõò, üðùò íüóïò (í=4), Üó÷çìç êáôÜóôáóç (í=4), öáéíüìåíï (í=4), ðñüâëçìá (í=1). ¼ëïé, ùóôüóï, óõìöþíçóáí ðùò åßíáé ðïëý óõ÷íÞ, ðùò áöïñÜ ôïí êáèÝíá áðü åìÜò êáé ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ÷ñåéÜæåôáé óõíäõáóìüò öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò êáé øõ÷ïëïãéêÞò õðïóôÞñéîçò. ÔÝëïò, åðéóçìÜíèçêå áðü Ýíáí ãéáôñü ðùò ðïëý óõ÷íÜ äåí ãßíåôáé óùóôÞ äéÜãíùóç.

13) ÁíôéëÞøåéò ôùíëåéôïõñãþí ãéá ôç ó÷éæïöñÝíåéá Ïé ðåñéóóüôåñïé ðåñéÝãñáøáí ôç ó÷éæïöñÝíåéá ùò ‘øõ÷éêÞ íüóï’, ‘ðÜèçóç’, Þ ‘áññþóôéá’ (í=10) ðïõ åßíáé ÷ñüíéá êáé ÷ñåéÜæåôáé åîåéäéêåõìÝíç áíôéìåôþðéóç áðü åéäéêïýò ãéáôñïýò (í=6) óå óõíäõáóìü ìå öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ (í=4).

14) Ïé êõñßáñ÷åò áíôéëÞøåéò ôùí ëåéôïõñãþí ôçò Ð.Ö.Õ ãéá ôçí ôñÝëá, ôçí êáôÜèëéøç êáé ôç ó÷éæïöñÝíåéá (óýìöùíá ìå ôéò áðüøåéò ôùí åñùôùìÝíùí) ÏñéóìÝíïé äÞëùóáí ðùò ç êõñßáñ÷ç áíôßëçøç ôùí ãéáôñþí ôçò Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí ôñÝëá óõíäõÜæåôáé ìå ôçí ‘áññþóôéá’, ôç ‘ó÷éæïöñÝíåéá’ Þ ôç ‘ìáíßá’ (í=2) åðéóçìáßíïíôáò óõíÜìá üôé ðïëëïß äåí Ý÷ïõí êáôÜñôéóç êáé åíäå÷ïìÝíùò íá ãßíïíôáé ëÜèç óôç äéÜãíùóç (í=8). ¼óïí áöïñÜ ôçí êáôÜèëéøç êáé ôç 169

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ó÷éæïöñÝíåéá, ìïëïíüôé åîÝöñáóáí ôéò åðéöõëÜîåéò ôïõò ðñïêåéìÝíïõ íá åêöñÜóïõí áðüøåéò óõíáäÝëöùí (í=2), Ýíáò áñéèìüò äÞëùóå ðùò ïé ãéáôñïß ôçò Ð.Ö.Õ., áíôéìåôùðßæïõí ôçí êáôÜèëéøç ùò ìéá äéáôáñá÷Þ ðïõ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ÷ñåéÜæåôáé Ýíáò óõíäõáóìüò øõ÷ïëïãéêÞò õðïóôÞñéîçò, óõìâïõëåõôéêÞò êáé öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò (í=4). Ãéá ôç ó÷éæïöñÝíåéá, õðïóôÞñéîáí ðùò ïé ãéáôñïß ôçò Ð.Ö.Õ. ôçí ðñïóåããßæïõí ùò ìéá íüóï ðïõ ÷ñÞæåé êõñßùò øõ÷éáôñéêÞò âïÞèåéáò õðïãñáììßæïíôáò, óõíÜìá, ðùò ïé ÷åéñéóìïß ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò, ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò, äåí åßíáé êáôÜëëçëïé (í=7).

15) Ïé êõñßáñ÷åò áíôéëÞøåéò ôçò êïéíüôçôáò ãéá ôçí ôñÝëá, ôçí êáôÜèëéøç êáé ôç ó÷éæïöñÝíåéá (óýìöùíá ìå ôéò áðüøåéò ôùí óõíåíôåõîéáæïìÝíùí) Ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò ìéóïýò (í=9) óõìöþíçóáí ðùò äåí õðÜñ÷åé ãíþóç ôïõ êïéíïý ãéá èÝìáôá øõ÷éêÞò äéáôáñá÷Þò. Ãéá ôçí ‘ôñÝëá’ äéáôýðùóáí ôçí Üðïøç ðùò ôï êïéíü ôç óõíäÝåé ìå ôç ìáíßá Þ ôç ó÷éæïöñÝíåéá åíþ õðÞñîå óáöÞò ãíùóôéêüò äéá÷ùñéóìüò ìåôáîý êáôÜèëéøçò êáé ó÷éæïöñÝíåéáò. Ôá åðßðåäá áíï÷Þò ôçò êïéíüôçôáò ãéá ôçí êáôÜèëéøç áíáöÝñèçêáí íá åßíáé õøçëÜ (í=10), åíäå÷ïìÝíùò êáé ìå áéóèÞìáôá óõìðüíéáò êáé óõìðáñÜóôáóçò ãéá ôï Üôïìï ìå êáôÜèëéøç åíþ ÷áìçëüôåñç âñÝèçêå íá åßíáé ç áíï÷Þ ãéá ôç ó÷éæïöñÝíåéá ç ïðïßá óõíäÝèçêå ìå ìåãáëýôåñï óôßãìá, áðïìüíùóç êáé ðñïêáôÜëçøç (í=2). Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, õðÞñîå ç ôÜóç íá èåùñïýí ôïõò äåóìïýò ôçò êïéíüôçôáò ùò ðñïóôáôåõôéêü ìç÷áíéóìü ìåéþíïíôáò ôïí áðïêëåéóìü ôùí áôüìùí ìå ðñïâëÞìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò óå ìéêñÝò êïéíüôçôåò üðùò áõôÝò ôùí íçóéþí (í=10). ¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ôï áßôçìá ôùí ëåéôïõñãþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò ãéá åêðáßäåõóç êáé êáôÜñôéóç óå èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò áðáíôÞèçêå áðü ôçí ÊéíçôÞ ÌïíÜäá ìå ôçí ïñãÜíùóç êáé õëïðïßçóç äéÞìåñïõ åêðáéäåõôéêïý óåìéíáñßïõ óôç Óýñï óôï ïðïßï óõììåôåß÷áí 18 ëåéôïõñãïß ôçò Ð.Ö.Õ. ôùí ÊõêëÜäùí. Áðü ôç óõìðëÞñùóç ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ âñÝèçêå ðùò ç ðëåéïøçößá ôùí óõììåôå÷üíôùí (í=13) åîÝöñáóå óõíïëéêÜ ôçí õøçëÞ éêáíïðïßçóç ôçò ìå ôçí åêðáéäåõôéêÞ ðáñÝìâáóç êáèþò èåþñçóå üôé áðïêüìéóå óçìáíôéêÝò ãíþóåéò ðñïóáñìïóìÝ170

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

íåò óôéò åðáããåëìáôéêÝò ôïõò áíÜãêåò åíþ ôïõò äüèçêå êßíçôñï ãéá ðåñáéôÝñù óõíÝ÷éóç ôçò êáôÜñôéóçò ôïõò óå èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò.

ÓõæÞôçóç ¼ëïé ïé åñùôþìåíïé ëåéôïõñãïß ôçò Ð.Ö.Õ. óõìöþíçóáí ðùò ïé ðïëßôåò ÷ñçóéìïðïéïýí ôéò õðçñåóßåò ôçò Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí øõ÷ïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí åðéóçìáßíïíôáò ðùò ç ãåùãñáöéêÞ éäéáéôåñüôçôá ôùí ÊõêëÜäùí óå óõíäõáóìü ìå ôçí áðïõóßá ôùí åîåéäéêåõìÝíùí õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò åðéôåßíåé ôç ÷ñÞóç ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí. Ìå åîáßñåóç ôïõò ðáéäßáôñïõò, üëïé óõìöþíçóáí ðùò ç êáôÜèëéøç ìáæß ìå ôéò áã÷þäåéò äéáôáñá÷Ýò åìöáíßæïõí ôçí õøçëüôåñç óõ÷íüôçôá åíþ äýï áíÝöåñáí êáé ôéò äéðïëéêÝò äéáôáñá÷Ýò. Ïé ðáéäßáôñïé (í=2) áíÝöåñáí ùò óõ÷íüôåñá øõ÷ïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ôéò äéáôáñá÷Ýò óõìðåñéöïñÜò óôá ðáéäéÜ êáèþò êáé ðñïâëÞìáôá ëüãïõ. Ôï ðñüâëçìá ôçò êáôÜèëéøçò åêôéìÞèçêå ùò ôï óïâáñüôåñï åíþ õðÞñîå êáé Ýíáò áñéèìüò ãéáôñþí (í=3) ðïõ èåþñçóå ôéò áã÷þäåéò êáé íåõñùóéêÝò äéáôáñá÷Ýò ùò ôéò ðëÝïí óïâáñÝò. Ïé èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß ðïõ ðñïôÜèçêáí áðü ôïõò åñùôþìåíïõò ãéáôñïýò ðåñéëáìâÜíïõí óõìâïõëåõôéêÞ êáé ‘óõæÞôçóç’ ìå ðåñéå÷üìåíï øõ÷ïëïãéêÞò õðïóôÞñéîçò áëëÜ êáé ðáñáðïìðÞ óå åéäéêü åðáããåëìáôßá øõ÷éêÞò õãåßáò (øõ÷ßáôñï Þ øõ÷ïëüãï) êõñßùò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ó÷éæïöñÝíåéáò áëëÜ êáé, üôáí ïé ÷åéñéóìïß ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí áðïôý÷ïõí Þ üôáí ôá óõìðôþìáôá åßíáé åðßìïíá ìå öôù÷Þ áíôáðüêñéóç óôç öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ. Åßíáé åíäéáöÝñïí, ùóôüóï, ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé ëåéôïõñãïß ôçò Ð.Ö.Õ. (í=10) óôéò óõíåíôåýîåéò ôïõò óõìöþíçóáí ðùò ïé èåñáðåõôéêïß ÷åéñéóìïß ôùí ãéáôñþí óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç äåí åßíáé åðáñêåßò ôïíßæïíôáò ôçí õøçëÞ áíáãêáéüôçôá ãéá ïñãÜíùóç êáé õëïðïßçóç åêðáéäåõôéêþí ðáñåìâÜóåùí ìå áíôéêåßìåíï èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò ìÝóá áðü åðéìïñöùôéêÜ óåìéíÜñéá êáé åíåñãÞ äéêôýùóç ìå ó÷åôéêÝò õðçñåóßåò êáé öïñåßò. ¼ôáí ñùôÞèçêáí ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí áíôéëÞøåùí ôïõò óå ó÷Ýóç ìå ôçí êáôÜèëéøç êáé ôç ó÷éæïöñÝíåéá, ðáñáôçñÞèçêå ìéá ó÷åôéêÞ áäõíáìßá åðéóôçìïíéêÞò äéáôýðùóçò ãéá ôç öýóç ôüóï ôçò êáôÜèëéøçò üóï êáé ôçò ó÷éæïöñÝíåéáò.

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

Ç êáôÜèëéøç áðïäüèçêå ìå üñïõò, üðùò ‘íüóïò´, ‘Üó÷çìç êáôÜóôáóç’, ‘öáéíüìåíï’ Þ áðëÜ ‘ðñüâëçìá’ åíþ ãéá ôç ó÷éæïöñÝíåéá, ïé üñïé ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí Þôáí ‘øõ÷éêÞ íüóïò’, ‘ðÜèçóç’, Þ ‘áññþóôéá’ ìå êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôç ÷ñïíéüôçôá êáé ôçí áíÜãêç öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò. ¼óïí áöïñÜ óôç ãåíéêüôåñç èåôéêÞ áîéïëüãçóç ôçò åêðáéäåõôéêÞò ðáñÝìâáóçò ôïõ óåìéíáñßïõ áðü ôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò/ëåéôïõñãïýò, åîáóöáëßæåôáé åðé÷åßñçìá ôï ïðïßï ôåêìçñéþíåé üôé ôÝôïéåò ðáñåìâÜóåéò áðïôåëïýí ðáñÜäåéãìá êáëÞò ðñáêôéêÞò ðïõ èÝôåé ùò óôü÷ïõò ôá áêüëïõèá: · Âåëôßùóç ôùí äåîéïôÞôùí ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí ôçò Ð.Ö.Õ. óôçí áíáãíþñéóç êáé èåñáðåßá ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí, · Âåëôßùóç ôùí åéäéêþí äåîéïôÞôùí ôùí åðáããåëìáôéþí øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí ëåéôïõñãßá ôïõò ùò óýíäåóìïé ìå ôï äßêôõï ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò ìå óôü÷ï ôç âåëôßùóç ôçò åðéêïéíùíßáò ìåôáîý ôùí äýï äéêôýùí (øõ÷éêÞ õãåßá êáé ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç) êáé ôçí åìðÝäùóç ìéáò êïéíÞò óôÜóçò, èåñáðåõôéêÞò ðñáêôéêÞò êáé éáôñéêÞò äåïíôïëïãßáò áðÝíáíôé óôç äéá÷åßñéóç ôùí äýóêïëùí øõ÷éáôñéêþí ðåñéóôáôéêþí, · ÅíäõíÜìùóç ôçò ðñïóðÜèåéáò áðüêôçóçò êïéíÞò ãëþóóáò êáé êïéíÞò áðïäåêôÞò ôáêôéêÞò áìïéâáßùí ðáñáðïìðþí (referral – back referral) êáé ïñèïëïãéêÞ ÷ñÞóç ôùí äéáãíùóôéêü-èåñáðåõôéêþí ðüñùí êáé åñãáëåßùí, · ÅöáñìïãÞ ðñïãñáììÜôùí óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò óå èÝìáôá äéêôýùóçò, åðéìåñéæüìåíçò öñïíôßäáò êáé ãåíéêüôåñá èåñáðåõôéêïý ÷åéñéóìïý, · Óõíå÷Þò ðáñáêïëïýèçóç êáé áîéïëüãçóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò äéáóýíäåóçò Ð.Ö.Õ. êáé õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò ìÝóá áðü ôçí õéïèÝôçóç åíüò óõíáéíåôéêÜ åðåîåñãáóìÝíïõ ðñùôïêüëëïõ ðáñáêïëïýèçóçò ìåôáîý ôùí äýï óõóôçìÜôùí. Åßíáé ãåãïíüò, ùóôüóï, üôé óôçí ÅëëÜäá, ïé óõíèÞêåò áíÜðôõîçò áõôÞò ôçò óõíåñãáóßáò êáé áðáñôßùóçò ìåôáîý Ð.Ö.Õ. êáé Øõ÷éáôñéêÞò âñßóêïíôáé áêüìá êáé óå ðñþéìï óôÜäéï ìå âáóéêïýò ðáñÜãïíôåò áíôßóôáóçò ôá áêüëïõèá: 1. Ãåíéêüôåñç Ýëëåéøç êïõëôïýñáò äéêôýïõ êáé óõíåñãáóßáò ìåôáîý ôùí õðçñåóéþí õãåßáò (ðñþôï-, äåýôåñï-, ôñéôïâÜèìéáò) êáé øõ÷é-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

êÞò õãåßáò, üðùò åðßóçò êáé Ýëëåéøç èåóìéêÜ ðñïóäéïñéóìÝíùí êáíüíùí êáé üñùí óõíåñãáóßáò ôüóï óå ðåñéöåñåéáêü åðßðåäï üóï êáé óå ôïðéêü åðßðåäï.

2. Ç áäõíáìßá ôùí ðüñùí, êáèþò êáé ç áíôáãùíéóôéêüôçôá (äõóôõ÷þò ü÷é ç óõíåñãáóßá óõìðëçñùìáôéêüôçôá) ìå ôïí éäéùôéêü êáé ôïí ìç êåñäïóêïðéêü ôïìÝá óôïí ÷þñï ôçò õãåßáò. Ôï áóáöÝò èåóìéêü ðëáßóéï Ý÷åé óáí ïñáôü áðïôÝëåóìá ôçí áíïìïéïãÝíåéá ôùí ðñáêôéêþí, ôçò áäýíáôçò èÝóçò óôï óýóôçìá ôïõ ãåíéêïý ãéáôñïý ùò êýñéïõ ðñïóþðïõ áíáöïñÜò áíÜëçøçò åõèýíçò ãéá ôçí õãåßá åíüò ïñéóìÝíïõ ðëçèõóìïý. Ôï Åëëçíéêü èåóìéêü ðëáßóéï äåí áíáãíùñßæåé ôçí áõôïäõíáìßá ôïõ ãåíéêïý/ïéêïãåíåéáêïý ãéáôñïý óôï ìÝãéóôï äõíáôü êáèþò ç ïñéïèÝôçóç ìåôáîý ãåíéêïý ãéáôñïý êáé åéäéêïý, ìÝóá áðü óõãêåêñéìÝíá ðñùôüêïëëá ôá ïðïßá èá óõíôÜóóïíôáé áðü ìåéêôÝò åðéôñïðÝò êáé èá êáèïñßæïõí ôá üñéá ôçò óõíôáãïãñÜöçóçò ãéá êÜèå íïóïëïãéêÞ ïíôüôçôá ðáñáìÝíåé óå åêêñåìüôçôá. Ç Ýëëåéøç ïñãÜíùóçò, êùäéêïðïßçóçò êáé áîéïëüãçóçò åíüò óõóôÞìáôïò äéáóýíäåóçò ìåôáîý Ð.Ö.Õ. êáé øõ÷éáôñéêÞò åßíáé áðåéëçôéêÞ ôïõ èåñáðåõôéêïý óõíå÷ïýò áëëÜ êáé ôçò ïëéóôéêÞò ðñïóÝããéóçò ôùí ÷ñçóôþí ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáé øõ÷éêÞò õãåßáò.

3. Ç åëåýèåñç ðñüóâáóç óôéò õðçñåóßåò øõ÷éêÞò õãåßáò (ôïìåïðïéçìÝíåò). Óôçí åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá êõñéáñ÷åß ç áíôßöáóç íá áðåõèýíåôáé Üìåóá ï ðïëßôçò óå «èåùñçôéêÜ» ôïìåïðïéçìÝíåò (âÜóåé ôïõ íüìïõ 2716/ 1999) õðçñåóßåò øõ÷éêÞò õãåßáò, ÷ùñßò íá ðáñáðÝìðåôáé óå áõôÝò ìÝóá áðü ôï óýóôçìá ôçò Ð.Ö.Õ., ôï ïðïßï óôçí ðñÜîç õðïóêåëßæåôáé äéáñêþò (öáéíüìåíï by-pass). Óõíåðþò, ç ðåñáéôÝñù óõññßêíùóç ôïõ ñüëïõ êáé ôïõ åéäéêïý âÜñïõò ôïõ Ãåíéêïý ãéáôñïý óôï óýóôçìá õãåßáò Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôç ìç ïñãáíùìÝíç ðáñáðïìðÞ áðü áõôüí øõ÷éáôñéêþí ðåñéóôáôéêþí êáé ôç ìç óõíÝ÷åéá ôçò óõíåñãáóßáò êáé ðáñáðïìðÞò (back – referral) áðü ôïõò åðáããåëìáôßåò øõ÷éêÞò õãåßáò óôï äßêôõï Ð.Ö.Õ. Ï óôéãìáôéóìüò ôïõ øõ÷éáôñéêïý áéôÞìáôïò ôïõ áôüìïõ êáé ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ, åö’ üóïí áðåõèýíåôáé áð’ åõèåßáò óôéò åéäéêÝò øõ÷éáôñéêÝò õðçñåóßåò, ÷ùñßò ôç äéáìåóïëÜâçóç ôïõ öõóéêïý áðïäÝêôç üëùí ôùí ðñïâëçìÜôùí õãåßáò, äçëáäÞ 171

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ôï äßêôõï ôçò Ð.Ö.Õ. áðïôåëåß ìéá ïñáôÞ óõíÝðåéá9.

4. ¸íá Üëëï óïâáñü åìðüäéï áðïôåëåß ôï ÷áìçëü åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí óå èÝìáôá øõ÷éáôñéêÞò äéáãíùóôéêÞò êáé óå êëéíéêÝò êáôåõèýíóåéò èåñáðåõôéêÞò áíôéìåôþðéóçò, üðùò êáé ç óõ÷íÞ Ýëëåéøç äéáèåóéìüôçôáò ôùí øõ÷éÜôñùí íá èÝóïõí óå åðåñþôçóç ôçí ðñáêôéêÞ ôïõò, ìå ôçí «åìðëïêÞ» íÝùí åôáßñùí. Åðßóçò ôá üñéá êáé ç ëåéôïõñãßá ôçò øõ÷éáôñéêÞò äéÜãíùóçò (ôáîéíïìÞóåéò, êáôçãïñéïðïßçóç) êáé ç ÷áìçëÞ ðñïóáñìïóôéêüôçôá êáé áðïôåëåóìáôéêüôçôá óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí ôçò Ð.Ö.Õ. ôùí óõóôçìÜôùí øõ÷éáôñéêÞò ôáîéíüìçóçò, äçìéïõñãïýí óïâáñü ðñüâëçìá. Óôá ðëáßóéá ôïõ ó÷åäßïõ ôçò äéïéêçôéêÞò ìåôáññýèìéóçò ôçò Ð.Ö.Õ ôï ïðïßï ðñïâëÝðåé ôçí åíßó÷õóç ôïõ èåóìïý ôïõ ãåíéêïý/ïéêïãåíåéáêïý ãéáôñïý êáé ôçí åíéáßá ðáñï÷Þ õðçñåóéþí öñïíôßäáò õãåßáò áðü öïñåßò ðïõ õðÜãïíôáé óôï Õðïõñãåßï Õãåßáò, ïé Óïõëéþôçò êáé ËéïíÞò10 ðñïôåßíïõí Ýíá óýóôçìá ëåéôïõñãéêÞò áíáóõãêñüôçóçò ôçò Ð.Ö.Õ. ìå êåíôñéêü æçôïýìåíï ôçí åîáóöÜëéóç óå üëïõò ôïõò ðïëßôåò óå ìéá éóüôéìç âÜóç ìéáò åðáñêïýò äÝóìçò õðçñåóéþí ðïõ èá ðñïóöÝñåé ï ðñïóùðéêüò ãéáôñüò óå êÜèå óõìâåâëçìÝíï ìå ôï óýóôçìá. Ç ðñïôåéíüìåíç äÝóìç õðçñåóéþí ìåôáôïðßæåé ôçí Ýìöáóç áðü ôéò ðáñáäïóéáêÝò êëéíéêï-åñãáóôçñéáêÝò äñáóôçñéüôçôåò óå ðáñåìâÜóåéò ðñüëçøçò, ðñïáãùãÞò õãåßáò, äéá÷åßñéóçò ôùí ðåñéóóüôåñï óõ÷íþí íïóçìÜôùí êáé ðñïâëçìÜôùí õãåßáò, ìå âÜóç ôï ôïðéêü åðéäçìéïëïãéêü ðñüôõðï, ôç äéá÷åßñéóç ìåéæüíùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ êáé ôçí ðáñï÷Þ åíüò åëÜ÷éóôïõ áñéèìïý õðçñåóéþí óôï óðßôé. Ç ìåèïäïëïãßá ãéá ôçí õëïðïßçóç ôçò ðñïôåéíüìåíçò ëåéôïõñãéêÞò áíáóõãêñüôçóçò ðåñéëáìâÜíåé ôç âñá÷åßá åêðáßäåõóç ôùí ðñïóùðéêþí ãéáôñþí óôç ÷ñÞóç êëéíéêþí ðñùôïêüëëùí, ôïí Ýëåã÷ï ôçò êëéíéêÞò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôïõò êáé ôç äéáìüñöùóç ìéáò âÜóçò ðëçñïöïñéþí êáé ôåêìçñßùóçò äéáóöáëßæïíôáò ôçí åðáíáôñïöïäüôçóç ôïõ óõóôÞìáôïò. Ôï ãíùóôéêü êåöÜëáéï ôçò åëëçíéêÞò áêáäçìáúêÞò êïéíüôçôáò óôï ðåäßï ôùí ãåíéêþí áñ÷þí ïñãÜíùóçò êáé ëåéôïõñãßáò ôùí õðçñåóéþí ôçò Ð.Ö.Õ. åßíáé óçìáíôéêü áëëÜ åêêñåìåß ç èåóìéêÞ ôïõ áðïôýðùóç êáé ç åìðÝäùóç ôïõ óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç. ÌåëëïíôéêÝò êáôåõèýíóåéò ÷ñåéÜæåôáé íá ðñïùèÞóïõí ôç óõíåñãá172

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

óßá ìåôáîý ôùí öïñÝùí ðïõ åìðëÝêïíôáé óôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí Ð.Ö.Õ. êáé ôçí áðïäïôéêÞ äéáóýíäåóÞ ôïõò áíáãíùñßæïíôáò ùò ðëÝïí óçìáíôéêÞ ðáñÜìåôñï ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí ëåéôïõñãþí ôçò óå äåîéüôçôåò êáé íÝá åðéóôçìïíéêÜ äåäïìÝíá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ôüóï ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí õðçñåóéþí öñïíôßäáò üóï êáé ìå ôç ìåèïäïëïãßá ïñãÜíùóçò êáé äéáíïìÞò ôïõò. Åõ÷áñéóôßåò: Ïé óõããñáöåßò èá Þèåëáí íá åêöñÜóïõí ôéò åõ÷áñéóôßåò ôïõò óôïí ê. Ä. Ìé÷Üëç, Ðñüåäñï ôçò ¸íùóçò Ãåíéêþí Ãéáôñþí ãéá ôéò ÷ñÞóéìåò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åêðáßäåõóç ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí êáé ôçí ïñéïèÝôçóç ìåôáîý ãåíéêïý êáé åéäéêïý ãéáôñïý.

Âéâëéïãñáößá 1. Jenkins R, Strathdee G. The Integration of Mental Health Care with Primary Care. International Journal of Law and Psychiatry, 23:277291, 2000.

2. Jenkins R, Lewis G, Bebbington P, Bruha T, Farrell M, Gill B, Meltzer H. The National Psychiatric Morbility Surveys of Great Britain – Initial findings from the Household Survey.

Psychological Medicine, 27:775-789, 1997.

3. ËéïíÞò ×. Óõ÷íüôçôá ôùí Øõ÷éêþí Äéáôáñá÷þí óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé ï Ñüëïò ôïõ Éáôñïý ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò: Åìðåéñßåò áðü ôçí ÅëëÜäá. Hellenic Psychiatry General Hospital, 1:20-23, 2003.

4. Óôõëéáíßäçò Ó, ×ïíäñüò Ð. Óçìåßá áíáöïñÜò ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôïðéêþí äéêôýùí øõ÷éêÞò õãåßáò. Áñ÷åßá ÅëëçíéêÞò ÉáôñéêÞò. Õðü äçìïóßåõóç.

5. Afana AH, Dalgard OS, Grunfeld B, Hauff E. The Prevalence and Associated Socio-demographic Variables of Post – traumatic Stress Disorder among Patients attending Primary Health Care Centres in the Gaza Strip. Journal of Refugee Studies, 15:283-295, 2002.

6. Nutting P, Rost K, Dickinson M. Barriers to initiating depression treatment in primary care practice. Journal of General Internal Medicine, 17:103-111, 2002.

7. Hodges Â, Inch C, Silver I. Improving the Psychiatric Knowledge, Skills, and Attitudes of Primary Care Physicians, 1950–2000: A Review.

American Journal of Psychiatry, 158:1579-1586, 2001.

Ó. Óôõëéáíßäçò, Á. ÆÞóç

8. Bromley DB. Personality Description in Ordinary language. London: Wiley, 1977.

9. ÓêáðéíÜêçò Ð, ÌáõñÝáò Â. Øõ÷éáôñéêÞ Ìåôáññýèìéóç. Äéáöïñåôéêïß áóèåíåßò, äéáöïñåôéêÝò áíÜãêåò. Áñ÷åßá ÅëëçíéêÞò ÉáôñéêÞò, 18:444-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

445, 2001.

10. Óïõëéþôçò Ê, ËéïíÞò ×. ËåéôïõñãéêÞ áíáóõãêñüôçóç ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. Ìéá ðñüôáóç ãéá ôçí Üñóç ôïõ áäéåîüäïõ. Áñ÷åßá ÅëëçíéêÞò ÉáôñéêÞò, 20:466-476, 2003.

173

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL ARTICLE Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 174-181, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 174-181, 2005

Ç áíÜðôõîç êáé áîéïëüãçóç ìéáò ìåèüäïõ ìåëÝôçò ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ôùí äåéêôþí õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò Ð.Ö. Êáôóáêéþñç1, M. ÊáñäáñÜ2, Á. Ðáðáæáöåéñïðïýëïõ3, Ó. Ðáðáóßìïò3

Ðåñßëçøç Ç áíß÷íåõóç ôçò óôÜóçò ôïõ ðëçèõóìïý Ýíáíôé óôçí õãåßá, ôç ëåéôïõñãßá ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáé ôçí åíçìÝñùóç óå èÝìáôá õãåßáò èá óõìâÜëëåé óôç äéáìüñöùóç ïëïêëçñùìÝíïõ óõóôÞìáôïò ó÷åäéáóìïý êáé Üóêçóçò ðïëéôéêÞò õãåßáò. Ç ðáñïýóá åñãáóßá áíáöÝñåôáé óôçí áíÜðôõîç-áîéïëüãçóç ìéáò åêôßìçóçò ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ôùí äåéêôþí õãåßáò óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò (ÊÕÅ). ×ñçóéìïðïéÞóáìå åñùôçìáôïëüãéï ìå: äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá, óõíÞèåéåò (äéáôñïöÞ, áëêïüë, êÜðíéóìá), ðñüëçøç, øõ÷éáôñéêÞ íïóçñüôçôá, åõêïëßá ðñüóâáóçò óå öïñÝá õãåßáò. Äåßãìá 400 áôüìùí >16 åôþí (41% ãõíáßêåò/59% Üíôñåò) åëÞöèç áðü ôçí êßíçóç ôïõ ÊÕÅ (áóèåíåßò-óõíïäïß) óôï äéÜóôçìá Éïýíéïò 2001-ÌÜéïò 2003. Ç áíÜëõóç ðåñéåëÜìâáíå ôçí áîéïëüãçóç ôïõ óõíäõáóìïý ôçò ìåëÝôçò, ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ êáé ôùí áðáíôÞóåùí ôùí åñùôçèÝíôùí. 8,5% (37/437) äå äÝ÷ôçêå íá óõììåôÜó÷åé óôç ìåëÝôç åíþ ôï ôåëéêü äåßãìá äåí Þôáí áíôéðñïóùðåõôéêü ãéá ìåñéêÜ äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ôï 32,2% ôïõ äåßãìáôïò êáðíßæåé åíþ 46% ôùí ìç êáðíéóôþí êáôïéêåß óå ðåñéâÜëëïí ðïõ êáðíßæïõí. 56,2% êáôáíáëþíåé áëêïüë êáèçìåñéíÜ êáé ìüíï 7,5% áõôþí åðéèõìåß íá äéáêüøåé. 21% ôùí åñùôçèÝíôùí êáðíßæåé êáé êáôáíáëþíåé áëêïüë êáèçìåñéíÜ. Ç ðëåéïøçößá åìöáíßæåôáé íá áêïëïõèåß éóïññïðçìÝíç äßáéôá êáé 46,7% Ý÷åé öõóéïëïãéêü äåßêôç óùìáôéêÞò ìÜæáò. Ôï 94% Ý÷åé åýêïëç ðñüóâáóç óå öïñÝá õãåßáò åíþ 98% åßíáé áóöáëéóìÝíï óå êÜðïéï öïñÝá. 12,5% ðÜó÷åé áðü êáôÜèëéøç. 9% Ý÷åé åìâïëéáóôåß ãéá çðáôßôéäá  êáé 23,2% ãéá ôÝôáíï. 34% êáé 25,4% áõôþí ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé áíôéãñéðéêü êáé áíôéðíåõìïíéïêïêêéêü åìâïëéáóìü áíôßóôïé÷á ðñÜãìáôé õðïâÜëëåôáé. 65% ôùí ãõíáéêþí ãíùñßæåé ãéáôß ðñÝðåé íá êÜíåé ìáóôïãñáößá-ôåóô ÐáðáíéêïëÜïõ êáé ôï Þìéóõ áõôþí åíçìåñþèçêå áðü ÊÕÅ. Ç ðáñïýóá åñãáóßá áðïôåëåß ôçí ðñþôç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÊÕÅ íá åêôéìÞóåé ôïí ôñüðï æùÞò-ôïõò äåßêôåò õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõ. Ç ÷ñÞóç åñùôçìáôïëïãßïõ áðïôåëåß áîéüðéóôç ìÝèïäï ãéá ôç óõëëïãÞ-áîéïëüãçóç ôçò ðëçñïöïñßáò. Áðáéôåßôáé, üìùò, ç åðáíÜëçøç ôçò ìåëÝôçò ìå áíôéðñïóùðåõôéêü äåßãìá Ýôóé þóôå ç êáôáãñáöÞ ôùí óôïé÷åßùí áõôþí íá óõìâÜëëåé ðåñáéôÝñù óôçí áîéïëüãçóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò ðïõ ðáñÝ÷åé ôï ÊÕÅ.

1 3

Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ÐÃÍÐ, 2ÅðéìåëÞôñéá Á´ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ÊÕ ÅñõìÜíèåéáò, Áãñïôéêüò Éáôñüò ÊÕ ÅñõìÜíèåéáò

174

ÅéóáãùãÞ Ôüóï ç äéåèíÞò üóï êáé ç åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá Ý÷ïõí áíáäåßîåé ôï ñüëï ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò (ÐÖÕ) óôç äéáìüñöùóç åíüò ðëáéóßïõ äéáôÞñçóçò êáé üóï ôï äõíáôüí âåëôßùóçò ôçò õãåßáò êáé ëåéôïõñãéêüôçôáò ôùí ìåëþí ôçò êïéíùíßáò. Âáóéêü óõóôáôéêü ôçò ÐÖÕ áðïôåëåß ç åêôßìçóç ôùí áíáãêþí êáé ðñïôåñáéïôÞôùí, ïé ïðïßåò èá åðéôñÝøïõí ôçí åðßôåõîç ôçò ìåãáëýôåñçò äõíáôÞò áíôáðïêñéóéìüôçôáò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò óôéò áíÜãêåò ôùí ðïëéôþí. Óõíåðþò, ç áíß÷íåõóç ôùí âáóéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ ðëçèõóìïý Ýíáíôé óôçí õãåßá, ôç ëåéôïõñãßá ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáé ôçí åíçìÝñùóç óå èÝìáôá ó÷åôéæüìåíá ìå ôçí õãåßá èá óõìâÜëëïõí óôç äéáìüñöùóç åíüò ïëïêëçñùìÝíïõ óõóôÞìáôïò ôüóï óå åðßðåäï åðéóôçìïíéêþí ðñïóåããßóåùí üóï êáé óå åðßðåäï ó÷åäéáóìïý êáé Üóêçóçò ðïëéôéêÞò õãåßáò1-7. ËÝîåéò êëåéäéÜ: äåßêôåò õãåßáò, ôñüðïò æùÞò, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ÕðïâëÞèçêå: 9 Öåâñïõáñßïõ 2004 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 18 Áðñéëßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 12 Óåðôåìâñßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ì. ÊáñäáñÜ, Äéåýèõíóç: ÊÕ ÅñõìÜíèåéáò, ÅñõìÜíèåéá 25015, Á÷áÀá, Ôçë.

(26940) 31301, Fax (26940) 31303

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

(çëéêßá, öýëï, ýøïò, âÜñïò, ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, åðßðåäï ìüñöùóçò êáé ðáñïõóßá ÷ñüíéïõ íïóÞìáôïò), äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò (åñùôÞóåéò ðïõ áöïSummary ñïýí óôá ùöÝëéìá ãéá ôçí õãåßá ðñïúüThe estimation of the habits, the problems and the expectations of a population is needed to describe the health of the population, contribute to the process of íôá), êáôáíÜëùóç áëêïüë (åßäïò, ðïóü needs assessment and inform local-policy making. This report summarizes the êáé óõ÷íüôçôá êáôáíÜëùóçò áëêïüë, development of a method for a health and lifestyle survey in the population of ýðáñîç åíçìÝñùóçò ãéá ôïõò êéíäýthe Erymantheia Health Center. A sample of 400 adults (41% females/59% íïõò ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôçí êáôámales) who were >16 years was obtained from the Erymantheia Health Center’s íÜëùóç áõôïý êáé ýðáñîç åðéèõìßáò patients-visitors and was asked to fill in an anonymous questionnaire (demographic information, dietary behavior, alcohol consumption, smoking, preventive ãéá äéáêïðÞ ôçò óõíÞèåéáò åöüóïí measures, psychiatric history). The main outcome measures included accuracy õðÜñ÷åé), êÜðíéóìá (áñéèìüò ôóéãÜñùí of the sampling frame, response rates, ability of the questionnaire to elicit êáé Ýôç ýðáñîçò ôçò óõíÞèåéáò áõôÞò, information sought. The overall response rate was 91,5% but the sample was ýðáñîç åíçìÝñùóçò ãéá ôïõò êéíäýnot representative for some demographic characteristics. 32.2% currently smoíïõò ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôï êÜðíéke cigarettes while 56.2% drink alcohol. 7.5% of the drinkers want to give up their habit. 38% ignore the dangers of the alcohol consumption. 21% of the óìá êáé ýðáñîç åðéèõìßáò ãéá äéáêïsample smoke and drink alcohol. The majority of respondents have a balanced ðÞ ôçò óõíÞèåéáò, åðéðëÝïí ãéá ôïõò diet. 46.7% have a normal body mass index. 12.5% of the sample suffers ìç êáðíéóôÝò ç ðáñïõóßá ðáèçôéêïý depression. 9% of the sample is grafted for hepatitis B êáé 23.2% for tetanus. êáðíßóìáôïò êáé ç ýðáñîç åíçìÝñù65% of the female respondents don’t know why they should undertake mammóçò ãéá ôïõò êéíäýíïõò áðü ôï ðáèçography or test Papa Nikolaou. This report is the first attempt of the personnel of the Erymantheia Health Center to evaluate the lifestyle and the health status ôéêü êÜðíéóìá), ÷ñÞóç ðñïëçðôéêþí indicators of its population. A large-scale survey is proposed using a represenìÝôñùí (ìáóôïãñáößá, ôåóô Ðáðáíétative sample, as the use of a questionnaire is a valid and relatively low-cost êïëÜïõ, åìâïëéáóìüò ãéá ôçí çðáôéôßmethod for health and lifestyle surveys. äá Â, ôç ãñßðç êáé ôïí ðíåõìïíéüêïêêï), øõ÷éáôñéêÞ íïóçñüôçôá (åÜí õðÜñÓêïðüò ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò åßíáé: ÷åé éóôïñéêü êáôÜèëéøçò êáé ëáìâÜíïõí öáñìá1. ï ó÷åäéáóìüò ìéáò êáôÜëëçëçò ìåèüäïõ ãéá êåõôéêÞ áãùãÞ ãéá áõôü êáé åÜí åß÷áí ôÝôïéïõ ôçí åðéëïãÞ áíôéðñïóùðåõôéêïý äåßãìáôïò ìå åßäïõò åðåéóüäéï ôï ôåëåõôáßï Ýôïò êáé ÷ñåéÜóôçóôü÷ï ôçí ðñïÝêôáóç ôùí óõìðåñáóìÜôùí êáí éáôñéêÞ åêôßìçóç), ðñüóâáóç óå ïðïéïäÞðïôá ïðïßá åîÜãïíôáé áðü ôç ìåëÝôç ôïõ äåßã- ôå ôýðï ðáñï÷Þò õðçñåóéþí õãåßáò (åÜí ïé ÷ñÞìáôïò óôï ãåíéêüôåñï ðëçèõóìü ôçò ðåñéï- óôåò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò èåùñïýí üôé Ý÷ïõí ÷Þò åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò åýêïëç ðñüóâáóç óôï ãéáôñü êáé áí ü÷é ãéáôß). (ÊÕÅ), Ôá äåäïìÝíá ðïõ óõëëÝ÷èçêáí áíáëýèçêáí 2. ï ó÷åäéáóìüò ìéáò êáôÜëëçëçò ìåèüäïõ ãéá ìå ôï ëïãéóìéêü SPSS. Ç áíÜëõóç ðåñéåëÜìâáíå ôç óùóôÞ óõëëïãÞ ðëçñïöïñßáò üóïí áöïñÜ ôçí áîéïëüãçóç: óôïõò äåßêôåò õãåßáò (health status indica1. ôïõ ó÷åäéáóìïý ôçò ìåëÝôçò (áíôéðñïóùðåõtors) êáé ôïí ôñüðï æùÞò (lifestyle) ôïõ ðëçôéêüôçôá äåßãìáôïò, ðïóïóôü åñùôçèÝíôùí èõóìïý óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÕÅ êáé ðïõ áðÜíôçóáí), 3. ç áîéïëüãçóç ôùí ðáñáðÜíù ìåèüäùí.

2. ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ êáé 3. ôùí áðáíôÞóåùí ôùí åñùôçèÝíôùí.

A survey of health and lifestyle: Á study at the Health Center of Erymantheia M. Kardara, P.F. Katsakiori, A. Papazafiropoulou, S. Papasimos

Ðëçèõóìüò ÌåëÝôçò-ÌÝèïäïò ÁðïôåëÝóìáôá ¸íá äåßãìá 400 áôüìùí çëéêßáò Üíù ôùí 16 åôþí áðü ôçí ôáêôéêÞ êßíçóç ôïõ ÊÕÅ (áóèåíåßò êáé óõíïäïß ôïõò) êáôÜ ôï äéÜóôçìá Éïýíéïò 2001 - ÌÜéïò 2003 áðïôÝëåóå ôï äåßãìá ôçò ìåëÝôçò. ÄçìéïõñãÞóáìå åñùôçìáôïëüãéï ðïõ áöïñïýóå óôá ðáñáêÜôù èÝìáôá: äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá

Áîéïëüãçóç ôïõ ó÷åäéáóìïý ôçò ìåëÝôçò Ôï äåßãìá ôùí 400 áôüìùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åîáãùãÞ ôùí óõìðåñáóìÜôùí áðïôåëåßôáé áðü 164 ãõíáßêåò (41%) êáé 236 Üíôñåò (59%) êáé ôá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôé175

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êÜ ôùí áôüìùí (çëéêßá, ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, åðÜããåëìá êáé åðßðåäï ìüñöùóçò) öáßíïíôáé óôï ó÷Þìá 1. ÕðÞñîáí 37 Üôïìá (8,5% åðß ôïõ óõíüëïõ ôùí åñùôçèÝíôùí) ôá ïðïßá äå èÝëçóáí íá óõììåôÜó÷ïõí óôç ìåëÝôç. Ïé êýñéïé ëüãïé Þôáí ðåñéïñéóìÝíïò ÷ñüíïò, áäõíáìßá áíáãíþñéóçò ôçò áíáãêáéüôçôáò ôùí ìåëåôþí êôë. ÕðÞñ÷å óçìáíôéêÞ äéáêýìáíóç üóïí áöïñÜ óôï öýëï êáé ôçí çëéêßá ôïõ äåßãìáôïò ôçò ìåëÝôçò óå ó÷Ýóç ìå ôïí ðëçèõóìü ôçò ôåëåõôáßáò áðïãñáöÞò ôï Ýôïò 2001 (Ñ<0,05). ¢ëëá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ üðùò ç ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, ôï åðßðåäï ìüñöùóçò êáé åðÜããåëìá Þôáíå óõãêñßóéìá ìå ôá áíôßóôïé÷á óôïé÷åßá ôçò áðïãñáöÞò (Ñ>0,05).

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

70

61

60 50 40

36

32

30

54

50

48

34

28

26

Á ñéèìü ò áíôñþí Á ñéèìü ò ãõíá éê þí

17

20

9

10

5

0 16-24

24-34

35-44

45-54

55-64

> 65

åôþí

åôþí

åôþí

åôþí

åôþí

åôþí

Ç ë éê ßá

180

156

160 140

118

120 100

Á ã ñüôçò-Ê ôçíïôñüöïò

80

80

Ë ï éð Ü

60

46

40

Áîéïëüãçóç ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ

20 0 Á ñéèìüò á íôñþí

Á ñéèìüò ãõíá éê þí

Åð Üã ã åë ì á

180

155

160 140 120

89

100 80

Á ñéèìüò áíôñþí Á ñéèìüò ã õíá éê þí

60

42

40

40

26 12

17

9

20

3 1

2 2

1 1

É

ÅÉ Á

ÔÅ

ï

ÉÅ Ê

ýê Ë

ìí Ãõ

åé

óé

ü

Ü

ô éê

ßá

çì

ï

áì Ê

ï

0

Ä

Ïé ðåñéóóüôåñåò åñùôÞóåéò áðáíôçèÞêáí ðëÞñùò áðü üëïõò ôïõò åñùôçèÝíôåò. Ùóôüóï, ìåñéêÝò åñùôÞóåéò åß÷áí äéáôõðùèåß åëëåéðþò (ð.÷. ïé åñùôÞóåéò ãéá ôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôùí åñùôçèÝíôùí Þôáí ðåñéïñéóìÝíåò ìüíï óôá ùöÝëéìá ãéá ôçí õãåßá ðñïúüíôá) Þ ðáñïõóßáæáí äõóêïëßá êáôáíüçóçò áðü ôïõò åñùôçèÝíôåò (ïñéóìüò êáôÜèëéøçò êáé åìöÜíéóç êáôáèëéðôéêïý åðåéóïäßïõ ôïí ôåëåõôáßï ÷ñüíï). ÔÝëïò, ôï ðéï óõ÷íü áñíçôêü ó÷üëéï áöïñïýóå óôï ìåãÜëï áñéèìü ôùí åñùôÞóåùí.

Åð ßð åä ï ì ü ñö ù ó ç ò

ÁíÜëõóç ôùí áðáíôÞóåùí 250

Ç êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôùí áôüìùí ôïõ äåßãìáôïò ìáò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá 2, ìå ôï 56,7% (50% ôùí áíôñþí êáé 66% ôùí ãõíáéêþí) íá åìöáíßæåé ôïõëÜ÷éóôïí Ýíá ðñüâëçìá õãåßáò. Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá, ìåëåôÞóáìå óõãêåêñéìÝíïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ãéá óõ÷íÜ íïóÞìáôá üðùò áõôÜ ôïõ êáñäéáããåéáêïý êáé ôïõ áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò. Ãéá ôï ëüãï áõôü, ðáñáèÝôïõìå ôç óýóôáóç ôïõ äåßãìáôüò ìáò üóïí áöïñÜ óôï äåßêôç óùìáôéêÞò ìÜæáò, ôï êÜðíéóìá, ôçí êáôáíÜëùóç áëêïüë êáé ôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò. ¼óïí áöïñÜ óôï óùìáôéêü âÜñïò8, 46,7% åìöáíßæåôáé íá Ý÷åé öõóéïëïãéêü äåßêôç óùìáôéêÞò ìÜæáò (ÄÓÌ) äçëáäÞ 18,5 Ýùò 24,9 åíþ 38% åßíáé õðÝñâáñïé (ÄÓÌ= 25-29,9%). Ìå ÄÓÌ 176

191

200

140

150

Áñéèìüò áíôñþí Áñéèìüò ãõíáéêþí

100 50

41 17

4

1

0

6

0 ¢ãáìç-ïò

¸ããáìç-ïò

ÄéáæåõãìÝ íç-ïò

×Þñá-ïò

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç

Ó÷Þìá 1. Çëéêßá, ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, åðÜããåëìá êáé åðßðåäï ìüñöùóçò ôùí áôüìùí ôïõ äåßãìáôïò, óýìöùíá ìå ôï öýëï.

>40 äçëáäÞ ðáèïëïãéêÞ ðá÷õóáñêßá åìöáíßæåôáé ìüíï ôï 1% ôùí óõììåôå÷üíôùí óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç. ¼óïí áöïñÜ óôï êÜðíéóìá (Ó÷Þìá 3), 32,2%

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

200 180

173

160

Áñéèìüò áô ü ìùí

140

128

120 100 80

68

60 40 24 20 2

1

ÔÝó ó å ñá

ÐÝíôå

0

Êá íÝ íá

¸íá

Äýï

Ôñßá

Áñ éè ìü ò íï ó ç ìÜôù í áíÜ Üô ï ìï

Ó÷Þìá 2. Ç êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôùí áôüìùí ôïõ äåßãìáôïò.

ôùí åñùôçèÝíôùí áðÜíôçóå üôé êáðíßæåé åíþ 35% äåí Ýäùóå êáìßá áðÜíôçóç. Åíôõðùóéáêü åßíáé üôé 87% áõôþí ðïõ áðÜíôçóáí üôé êáðíßæïõí åðéèõìïýí íá ôï äéáêüøïõí åíþ 14,2% ôùí åñùôçèÝíôùí áãíïåß ôïõò êéíäýíïõò ôïõ êáðíßóìáôïò. Äõóôõ÷þò 46% áõôþí ðïõ äåí êáðíßæïõí êáôïéêåß óå ðåñéâÜëëïí ðïõ êáðíßæïõí êáé ìüíï ôï 26% áõôþí ðéóôåýåé üôé äéáôñÝ÷åé êßíäõíï ëüãù ôïõ ðáèçôéêïý êáðíßóìáôïò. ¼óïí áöïñÜ óôçí êáôáíÜëùóç áëêïüë (Ó÷Þìá 3), 56,2% ôïõ äåßãìáôïò êáôáíáëþíåé áëêïüë êáèçìåñéíÜ áëëÜ ìüíï ôñßá Üôïìá ðáñáäÝ÷ôçêáí üôé Ý÷ïõí ïäçãçèåß óå êáôÜóôáóç ìÝèçò ôïõëÜ÷éóôïí ìßá öïñÜ ôïí ôåëåõôáßï ÷ñüíï. Ìüíï 7,5% áõôþí ðïõ êáôáíáëþíïõí áëêïüë åðéèõìåß íá ôï äéáêüøåé áí êáé 38% äåí ðéóôåýåé üôé õðÜñ÷åé êßíäõíïò ãéá ôçí õãåßá áðü ôçí êáôáíÜëùóç áëêïüë. Äõóôõ÷þò 21% ôïõ äåßãìáôïò ìáò êáðíßæåé êáé êáôáíáëþíåé áëêïüë êáèçìåñéíÜ. ¼óïí áöïñÜ óôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò, áõôÝò öáßíïíôáé óôïí Ðßíáêá 1. Ãéá ôçí åõêïëßá ðñüóâáóçò óå ïðïéïäÞðïôå öïñÝá õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõ ÊÕÅ, ôï 94% áíáöÝñåé üôé Ý÷åé åýêïëç ðñüóâáóç óôï ãéáôñü åíþ ôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí äõóêïëßåò óôçí ðñüóâáóç óôï ãéáôñü áíáöÝñïõí ùò êýñéá áéôßá ôïõò ïéêïíïìéêïýò ëüãïõò. 98% ôïõ äåßãìáôïò åßíáé

áóöáëéóìÝíï óå êÜðïéï öïñÝá. 72% ôùí åñùôçèÝíôùí èá åðéèõìïýóå ðåñéóóüôåñç åíçìÝñùóç óå èÝìáôá õãåßáò êáé èåùñåß üôé ôï éáôñéêü ðñïóùðéêü áðïôåëåß ôïí êáëýôåñï öïñÝá ãéá ôçí åíçìÝñùóç áõôÞ. ¼óïí áöïñÜ óôçí ýðáñîç êáôÜèëéøçò óôïõò åñùôçèÝíôåò, 12,5% áíáöÝñåé üôé ðÜó÷åé áðü êáôÜèëéøç êáé ëáìâÜíåé öÜñìáêá ãéá áõôü êáé 32% áõôþí åìöÜíéóå êáôáèëéðôéêü åðåéóüäéï ôïí ôåëåõôáßï ÷ñüíï. ¼óïí áöïñÜ óôï èÝìá ôïõ åìâïëéáóìïý, 9% Ý÷åé õðïâëçèåß óå åìâïëéáóìü ãéá ôçí çðáôßôéäá  êáé 23,2% Ý÷åé åìâïëéáóôåß ãéá ôïí ôÝôáíï.

34% áõôþí ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé åìâïëéáóìü ãéá ôç ãñßðç õðïâÜëëåôáé ðñÜãìáôé óå åìâïëéáóìü êáé 25,4% áõôþí ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé åìâïëéáóìü ãéá ôïí ðíåõìïíéüêïêêï ðñÜãìáôé åìâïëéÜæïíôáé. ¼óïí áöïñÜ óôç óôÜóç ôùí ãõíáéêþí Ýíáíôé óôç ìáóôïãñáößá êáé ôï ôåóô ÐáðáíéêïëÜïõ, 35% äå ãíùñßæåé ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï ðñÝðåé íá ãßíïíôáé ï Ýëåã÷ïò áõôüò. Áðü ôéò ãõíáßêåò ðïõ ãíùñßæïõí ôé åßíáé êáé êÜèå ðüôå ðñÝðåé íá ãßíïíôáé ïé ðáñáðÜíù åîåôÜóåéò, 33% Ý÷åé åíçìåñùèåß áðü ôïõò éáôñïýò ôïõ ÊÕÅ êáé ôï õðüëïéðï áðü Üëëá ìÝóá üðùò ôçëåüñáóç, óõããåíåßò. Áðü ôéò ãõíáßêåò ðïõ èá Ýðñåðå íá õðïâÜëëïíôáé óå ìáóôïãñáößá ôï 23% äåí Ý÷åé êÜíåé ðïôÝ.

177

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

3á. ÊÜðíéóìá êáé çëéêßá.

70 64

60

Áñéèìüò áôüìùí

50

40

37 35

Êáðíßæåé

34

Äåí êáðíßæåé Äåí áðÜíôçó å

28

30

26 21

25

22

25

21

20 15

14

13 10

8 6 4 2

0

16-2 4 åôþí

2 5-34 åôþí

3 5-44 åôþí

45-5 4 åôþí

5 5-6 4 åôþí

>65 åôþí

Çëéêßá (Ýôç)

3â. ÊáôáíÜëùóç áëêïüë êáé çëéêßá.

70 64

60

Áñéèìüò áôüìùí

50

40

37 35

34

Äåí êáð íßæåé Äåí áðÜíôçó å

28

30

26 21

Êáðíßæåé

25

22

25

21

20 15

14

13 10

8 6 4 2

0

16 -2 4 åôþí

2 5-34 åôþí

3 5-44 åôþí

45 -5 4 åôþí

5 5-6 4 åôþí

>6 5 åôþí

Çëéêßá (Ýôç)

Ó÷Þìá 3. ÇëéêéáêÞ êáôáíïìÞ ôïõ êáðíßóìáôïò (3á) êáé ôçò êáôáíÜëùóçò áëêïüë (3â).

ÓõæÞôçóç ÓÞìåñá, ïé öïñåßò õãåßáò óôçí Åõñþðç, êáé óõãêåêñéìÝíá óôç ÷þñá ìáò, èá ðñÝðåé íá ðáñá178

êïëïõèïýí ôïõò äåßêôåò õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôç íïóçñüôçôá êáé ôç èíçóéìüôçôá, ðñïêåéìÝíïõ íá áîéïëïãçèåß êáé åí óõíå÷åßá íá âåëôéóôïðïéçèåß ç

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí. Ðßíáêáò 1. Ïé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôïõ äåßãìáôïò

Êáìßá 1/ åâä.

2/ åâä.

3/ åâä.

4/ åâä.

5/ åâä.

6/ åâä.

7/ åâä.

Ëá÷áíéêÜ

Öñïýôá

Ãáëá/ìéêÜ

ØÜñé

ÐïõëåñéêÜ

ÊñÝáò ÷ùñßò ëßðïò

¼óðñéá

7,5% 17,2% 26,2% 19,0% 6,2% 5,7% 0,7% 17,2%

8,7% 16,5% 12,0% 12,7% 3,5% 12,7% 0,7% 33,0%

14,0% 9,5% 10,7% 5,5% 5,0% 12,7% 1,5% 41,0%

6,0% 46,2% 36,7% 8,2% 2,0% 0,5% 0,2% -

1,7% 36,2% 48,7% 11,7% 1,5% -

2,0% 19,2% 49,0% 25,7% 3,0% 1,0% -

4,7% 38,0% 50,7% 5,5% 0,5% 0,2% 0,2% -

÷áì. ëéðáñþí

Åßäïò

ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò. Ç 5 ç Äéåýèõíóç ôçò ÅõñùðáÀêçò ¸íùóçò, ç ïðïßá áó÷ïëåßôáé ìå ôç äçìüóéá õãåßá, êáèüñéóå ôïõò äåßêôåò õãåßáò ôïõò ïðïßïõò ôá óõóôÞìáôá õãåßáò èá ðñÝðåé íá ðáñáêïëïõèïýí. ÁíÜìåóá óå áõôïýò óõìðåñéëáìâÜíïíôáé äåßêôåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñïóäïêþìåíç äéÜñêåéá æùÞò, ôç èíçóéìüôçôá, ôç íïóçñüôçôá, ôçí ðïéüôçôá æùÞò, ôá óùìáôïìåôñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ôçí êáôáíÜëùóç êáðíïý êáé áëêïüë, ôç äßáéôá, ôç óåîïõáëéêÞ óõìðåñéöïñÜ, ôéò ìåôáöïñÝò, ôï ðåñéâÜëëïí ê.ëð.9 Ç óùóôÞ óõëëïãÞ ðëçñïöïñßáò óå ìéá ìïíÜäá ÐÖÕ åðéôñÝðåé ôç óùóôÞ åêôßìçóç ôùí äåäïìÝíùí êáé ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí óôïé÷åßùí áõôþí óôçí åîáãùãÞ ôùí äåéêôþí õãåßáò. Ï óêïðüò ôçò ìåëÝôçò áõôÞò Þôáí íá ó÷åäéÜóïõìå ìéá êáôÜëëçëç ìÝèïäï ãéá ôçí åðéëïãÞ áíôéðñïóùðåõôéêïý äåßãìáôïò, ôï ïðïßï èá åðéôñÝøåé ôçí ðñïÝêôáóç ôùí óõìðåñáóìÜôùí ðïõ èá åîá÷èïýí ðñïò ôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ôïõ ÊÕÅ. Ôá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ áóèåíþí êáé óõíïäþí (çëéêßá, öýëï, åðßðåäï ìüñöùóçò, ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, åðÜããåëìá), ðïõ åðéóêÝöèçêáí ôï ÊÕÅ ãéá äéÜöïñïõò ëüãïõò êáôÜ ôï äéÜóôçìá Éïýíéïò 2001-ÌÜéïò 2003 óõãêñßèçêáí ìå áõôÜ ôïõ ðëçèõóìïý ôçò áðïãñáöÞò ôïõ Ýôïõò 2001. Óôç äéêÞ ìáò ìåëÝôç ðåñéëÞöèçóáí ðåñéóóüôåñïé Üíôñåò ðáñÜ ãõíáßêåò áí êáé ðëÞèïò äçìïóéåýóåùí áíáöÝñåé üôé ïé ãõíáßêåò ÷ñçóéìïðïéïýí óõ÷íüôåñá ôéò õðçñåóßåò õãåßáò. ¢ëëá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ üðùò ç ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç, ôï åðßðåäï ìüñöùóçò êáé ôï åðÜããåëìá âñÝèçêáí íá åßíáé óõãêñßóéìá ìå ôá áíôßóôïé÷á óôïé÷åßá ôçò áðïãñáöÞò ôïõ ðëçèõóìïý ôï Ýôïò 2001. Ôï äåýôåñï ìÝñïò ôçò ìåëÝôçò Þôáí ç áîéïëüãçóç ìéáò êáôÜëëçëçò ìåèüäïõ ãéá ôç óõëëïãÞ

ôçò ðëçñïöïñßáò ðïõ áðáéôïýóå ç ìåëÝôç. ¸íá áíþíõìï åñùôçìáôïëüãéï ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êáé ç ìÝèïäïò áõôÞ åðßôåõîå ôïõò óôü÷ïõò ôçò. ÓõìðåñÜóìáôá åîÞ÷èçóáí ãéá ôï ôñüðï æùÞò, ôéò ãíþóåéò êáé ôç óôÜóç ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ öïñÝá õãåßáò. Ç ÷ñÞóç åñùôçìáôïëïãßïõ, áí êáé ðáñïõóéÜæåé äõóêïëßåò óôçí åöáñìïãÞ ôçò, èá ðñÝðåé íá õéïèåôçèåß áðü ôá ÊÝíôñá Õãåßáò ùò ìÝèïäïò ãéá ôç óùóôÞ óõëëïãÞ êáé áîéïðïßçóç ôçò ðëçñïöïñßáò, üóïí áöïñÜ óôïí ôñüðï æùÞò êáé ôïõò äåßêôåò õãåßáò óôá ðëáßóéá ôçò ÐÖÕ. ÌåëåôÞóáìå âáóéêïýò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ãéá ôçí åìöÜíéóç óïâáñþí ÷ñüíéùí íïóçìÜôùí. Ç ðá÷õóáñêßá, Ýíáò áíáãíùñéóìÝíïò ðáñÜãïíôáò êéíäýíïõ ãéá ðïéêßëá íïóÞìáôá, öáßíåôáé äõóôõ÷þò íá áðïôåëåß ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ 50% ôùí åñùôçèÝíôùí. Ôï êÜðíéóìá10-15, óõíÞèåéá ðïõ Ý÷åé áðïäåé÷èåß üôé åõèýíåôáé ãéá ôï 13% ôùí èáíÜôùí óôçí Åõñþðç ôï 1995, áðïôåëåß ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ 1/3 ôïõ äåßãìáôïò ìáò. ¼ìùò, ôï 87% ôùí êáðíéóôþí ôïõ äåßãìáôüò ìáò åðéèõìïýí íá äéáêüøïõí ôç óõíÞèåéá áõôÞ. Ðñüâëçìá áðïôåëåß ôï ãåãïíüò üôé ó÷åäüí ïé ìéóïß áðü áõôïýò ðïõ äåí êáðíßæïõí âñßóêïíôáé óå ðåñéâÜëëïí ðïõ êáðíßæïõí ìå áðïôÝëåóìá íá åßíáé êáé áõôïß åêôåèåéìÝíïé óôéò Üó÷çìåò åðéðôþóåéò ôïõ êáðíßóìáôïò. ÐïëëÝò åðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò Ý÷ïõí óõíäÝóåé ôçí êáôáíÜëùóç ìéêñÞò ðïóüôçôáò áëêïüë ìå ìåéùìÝíï êßíäõíï åìöÜíéóçò óôåöáíéáßáò íüóïõ16-21. Ðáñüëá áõôÜ, ç êáèçìåñéíÞ êáôáíÜëùóç ìåãÜëçò ðïóüôçôáò áëêïüë óõíäÝåôáé ôüóï ìå áõîçìÝíç íïóçñüôçôá áõôïý ðïõ ôï êáôáíáëþíåé18,22 áëëÜ õðïêñýðôåé êéíäýíïõò êáé ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ23,24. Ç ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ ÊÕÅ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç áëêïüë, üðùò âÝâáéá êáé ïé ðåñéóóüôåñåò áãñïôéêÝò 179

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ðåñéï÷Ýò ôçò ÷þñáò ìáò, ìå ôï 1/2 ôùí åñùôçèÝíôùí íá êáôáíáëþíåé êáèçìåñéíÜ áëêïüë. ¸÷åé åðßóçò áðïäåé÷èåß üôé ïé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò åðçñåÜæïõí óçìáíôéêÜ ôï åðßðåäï õãåßáò ôïõ áôüìïõ êáé óõíäÝïíôáé ìå ðïëëáðëÜ íïóÞìáôá25,26. Ìéá äßáéôá õøçëÞ óå ëéðáñÜ êáé ÷áìçëÞ óå öñïýôá, ëá÷áíéêÜ êáé üóðñéá áðïôåëåß ðáñÜãïíôá êéíäýíïõ ãéá ðïëëáðëÜ íïóÞìáôá üðùò áõôÜ ôïõ êáñäéáããåéáêïý óõóôÞìáôïò. Ç åõêïëßá ðñüóâáóçò åíüò áôüìïõ óå êÜðïéï öïñÝá õãåßáò åßíáé óõíäõáóìüò ðïëëþí ðáñáãüíôùí ìå êýñéï üðùò áíáöÝñåôáé óôç âéâëéïãñáößá, ôçí ýðáñîç áóöáëéóôéêÞò êÜëõøçò27. Ìéêñüôåñçò óçìáóßáò ðáñÜãïíôåò åßíáé ïé ïéêïíïìéêïß êáé ïé ðñïóùðéêïß ëüãïé. Ç ðëåéïøçößá ôùí åñùôçèÝíôùí õðÜãïíôáé óå êÜðïéïí áóöáëéóôéêü öïñÝá, êáèéóôþíôáò Ýôóé åýêïëç ôçí ðñüóâáóÞ ôïõò óå êÜðïéá õðçñåóßá õãåßáò. Ç áíÜðôõîç ôùí åìâïëßùí áðïôåëåß ßóùò Ýíá áðü ôá ðéï óçìáíôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ 20ïõ áéþíá4,5,28-31. Ï åìâïëéáóìüò ìðïñåß íá ðñïëÜâåé ôçí áíáðçñßá Þ/êáé ôï èÜíáôï åíüò áôüìïõ êáèþò êáé íá óõìâÜëëåé óôïí Ýëåã÷ï ôçò ìåôÜäïóçò ëïéìþîåùí ìÝóá óå ìßá êïéíüôçôá. ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò, Ý÷åé ãßíåé áñêåôÞ ðñïóðÜèåéá óôï åðßðåäï áõôü áëëÜ ðéï óõãêñïôçìÝíá ðñïãñÜììáôá åìâïëéáóìïý èá ðñÝðåé íá îåêéíÞóïõí óå åðßðåäï ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. ÅðéðëÝïí üóïí áöïñÜ óôç óôÜóç ôïõ ãõíáéêåßïõ ðëçèõóìïý Ýíáíôé óôéò äýï âáóéêÝò åîåôÜóåéò ðñüëçøçò äýï óõ÷íþí êáñêßíùí ôïõ ãõíáéêåßïõ öýëïõ, Ýíôïíç ðñïóðÜèåéá èá ðñÝðåé íá ãßíåé ãéá êáëýôåñç åíçìÝñùóç ôïõ ðëçèõóìïý32-37. Ôï ðáñçãïñçôéêü óôïé÷åßï óôïí ôïìÝá áõôü åßíáé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí Þäç åíçìåñùìÝíùí ãõíáéêþí áíáöÝñåé ùò ðçãÞ åíçìÝñùóÞò ôïõ ôï ÊÕÅ, ðïõ õðïäçëþíåé üôé õðÜñ÷åé åî áñ÷Þò ðñïëçðôéêüò ñüëïò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ öïñÝá. Ç ðáñïýóá åñãáóßá áðïôåëåß ôçí ðñþôç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÊÕÅ íá åêôéìÞóåé ôïí ôñüðï æùÞò êáé ôïõò äåßêôåò õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõ. Ç ìÝèïäïò âÝâáéá ðïõ ðåñéãñÜöåôáé öáßíåôáé íá ìçí åðáñêåß êáé áðáéôåßôáé ç åðáíÜëçøç ôçò ìåëÝôçò ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ðéï áíôéðñïóùðåõôéêïý äåßãìáôïò. Ðáñ’ üëá áõôÜ, ç êáôáãñáöÞ ôùí óôïé÷åßùí áõôþí èá óõìâÜëëåé ðåñáéôÝñù óôçí áîéïëüãçóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò ðïõ ðáñÝ÷åé ôï ÊÕÅ.

180

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

Âéâëéïãñáößá 1. Fitzpatrick R, Fletcher A, Gore S, Jones D, Spiegelhalter D, Cox D. Quality of life measures in health care. I: applications and issues in assessment. BMJ, 305:1074-1077, 1992.

2. Chatziarsenis M, Lionis C, Makri E, Sapouna K, Fioretos M, Faresjo T, Mavromanolakis M, Vlachonikolis J, Trell E. Bringing community involvement into a Cretan primary/hospital care center: an evaluation of population habits and attitudes toward health care. J Med Syst, 23:123131, 1999.

3. ËéïíÞò ×, Ìåñêïýñçò Ì-Ð. Áðüøåéò ãéá ôç óçìåñéíÞ êáôÜóôáóç óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé ðñïôÜóåéò ãéá ôç âåëôßùóÞ ôçò. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 12:7-9, 2000.

4. Lionis C, Chatziarsenis M, Antonakis N, Gianoulis Y, Fioretos M. Assessment of vaccine coverage of school children in three Primary Health care areas in rural crete, Greece. Family Practice, 15:443-448, 1998.

5. Chatziarsenis M, Miyakis S, Faresjo T, Fioretos M, Vlachonicolis J, Trell E, Lionis C. Is there room for General Practice in Penitentiary Institutions: Screening and vaccinating high risk groups against hepatitis. Family Practice, 16:366368, 1999.

6. Wasson J, Keller A, Rubenstein L, Hays R, Nelson E and Johnson D. Benefits and obstacles of health status assessment in ambulatory settings. The clinician’s point of view. The Dartmouth Primary Care COOP Project. Med Care, 30(Suppl 5):MS42-49, 1992.

7. Jenkinson C. Evaluating the efficacy of medical treatment: possibilities and limitations. Soc Sci Med, 41:1395-1401, 1995.

8. Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO Expert Committee. WHO. 9. ÅðéôñïðÞ ôùí Åõñùðáúêþí ÊïéíïôÞôùí, Áíáêïßíùóç ôçò åðéôñïðÞò ãéá Ýíá ðñüãñáììá êïéíïôéêÞò äñÜóçò, ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôçò õãåßáò óôï ðëáßóéï ôçò äñÜóçò óôïí ôïìÝá ôçò äçìüóéáò õãåßáò. ÅðéôñïðÞ Åõñùðáúêþí ÊïéíïôÞôùí. ÂñõîÝëëåò 1990.

10. Mortality from tobacco in developed countries 1950-2000: Indirect estimates from vital statistics Revised figures, Oxford University Press, Oxford, 1998.

11. Mullins R, Borland R. Do smokers want to quit?

Aust N Z J Public Heart, 20:426-427, 1996.

12. Marbella AM, Layde PM, Remington P. Desire and efforts to quit smoking among cigarette

Ð.Ö. Êáôóáêéþñç êáé óõí.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

smokers in Wisconsin. Wis Med J, 94:617-620, 1995.

Roberts J. Smoking cessation: a role for every practicioner. Br J Community Nurs 7:182,184188, 2002.

Haukkala A, Laaksonen M, Untela A. Smokers who do not want to quit-is consonant smoking related to lifestyle and socioeconomic factors.

Scand J Public Health 29:226-232, 2001.

Lando HA, Pirie PL, Hellerstedt WL, McGovern PG. Survey of smoking patterns, attitudes, and interest in quitting. Am J Prev Med, 7:1823, 1991.

De Lorgil M, Salen P. Is alcohol anti-inflammatory in the context of coronary disease? Heart, 90:355-357, 2004.

Hines LM, Rimm EB. Moderate alcohol consumption and coronary heart disease: a review.

Postgrad Med J, 77:747-752, 2001.

Vahtera J, Poikolainen K, Kivimaki M, AlaMursula L, Pentti J. Alcohol Intake and Sickness Absence: A Curvilinear Relation. Am J Epidemiol, 156:969-976, 2002.

Vogel RA. Alcohol, Heart Disease and Mortality: A Review. Rev Cardiovasc Med, 3:7-13, 2002.

Poikolainen K. Best patterns of drinking for the heart. Addiction, 99:276-277, 2004.

Agarwal DP. Cardioprotective effects of lightmoderate consumption of alcohol: A review of purative mechanisms. Alcohol Alcohol, 37:409415, 2002.

Chenet L, McKee M, Leon D, Shkolnikov V, Vassin S. Alcohol and cardiovascular mortality in Moscow; new evidence of a causal association. J Epidemiol Community Health, 52:766777, 1998.

Timby N, Sjogren H, Bjornstig U, Eriksson A. Crash responsibility versus drug and alcohol use among fatally injured and hospitalized motor vehicle drivers in Sweden. Alcohol Clin Exp Res 22:1838-1841, 1998.

Madianos MG, Gefou-Madianou D, Stefanis C. Patterns of alcohol consumption and related problems in the general population of Greece.

Addiction 90:73-85, 1995.

Ferro-Luzzi A, Sette S. The Mediterranean Diet: an attempt to define its present and past composition. Eur J Clin Nutr, 43(Suppl 2):13-29, 1989.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

26. Trichopoulou A. Mediterranean diet: the past and the present. Nutr Metab Cardiovasc Dis, 11(Suppl 4):1-4, 2001.

27. Akinci F, Healey BJ. The role of social marketing in understanding access to primary health care services: perceptions and experiences. Health Mark Q, 21:3-30, 2004.

28. Mendrinou E, Kouzelis A, Georgakopoulos P, Dodou V, Regli A. Immunity to tetanus of a rural population in a Greek country. New Microbiol, 27:187-189, 2004.

29. Papaevangelou G. Hepatitis B immunization programme: lessons learnt in Greece. Vaccine, 16(Suppl):S45-47, 1998.

30. Zimmerman RK, Ruben FL, Ahwesh ER. Hepatitis B virus infection, hepatitis B vaccine and hepatitis B immuno globulin. J Fam Pract, 45:295-315, 1997.

31. Stamouli M, Gizaris V, Totos G, Papaevangelou G. Decline of hepatitis B infection in Greece.

Eur J Epidemiol, 15:447-9, 1999.

32. Donato F, Bollani F, Spiazzi R, Soldo M, Pasquale L, Monarca S, Lucini L, Nardi G. Factors associated with non-participation of women in a breast cancer screening programme in a town in northern Italy. J Epidemiol Community Health, 45:59-64, 1991.

33. Clover KA, Redman S, Forbes JF, Sanson-Fisher RW, Dickinson JA. Promotion of attendance for mammographic screening through general practice: a randomized trial of two strategies.

Med J Aust, 156:91-4, 1992.

34. Majeed FA, Cook DG, Given-Wilson R, Vecchi P, Poloniecki J. Do general practitioners influence the uptake of breast cancer screening? J Med Screen, 2:119-24, 1995.

35. Sutton S, Bickler G, Sancho-Aldridge J, Saidi G. Prospective study of predictors of attendance for breast screening in inner London. J Epidemiol Community Health, 48:65-73, 1994.

36. Lagerlund M, Hedin A, Sparen P, Thurfjell E, Lambe M. Attitudes, Beliefs, and Knowledge as Predictors of Nonattendance in a Swedish Population-Based Mammography Screening Program. Preventive Medicine, 31:417-28, 2000.

37. Nicoll PM, Narayan KV, Paterson JG. Cervical cancer screening: women’s knowledge, attitudes and preferences. Health Bull (Edinb), 49:18490, 1991.

181

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL ARTICLE Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 182-189, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 182-189, 2005

Åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò: Ïé äéáóôÜóåéò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ï ñüëïò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò Ì. Ôñéãþíç1, Í. ÁíôùíÜêçò2 Ðåñßëçøç ÅéóáãùãÞ: Ïé åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò åßíáé éó÷õñÜ óõíäåìÝíåò ìå ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôçò ãõíáßêáò. ÓÞìåñá ðáñáôçñåßôáé óå ðïëëÝò ÷þñåò áýîçóç ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí êáé ïé óõããñáöåßò Ý÷ïõí áíáãíùñßóåé ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áöïñïýí ôéò ãåííÞóåéò áõôÝò êáé ôçí áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí. Ï óêïðüò ôçò ìåëÝôçò Þôáí äéðëüò: á) íá ðåñéãñáöåß ôï ðñüâëçìá ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí ìå ôç ÷ñÞóç ôùí äåäïìÝíùí ôçò ÊïéíùíéêÞò Õðçñåóßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Çñáêëåßïõ êáé â) íá ðñïôáèïýí ôñüðïé ðáñÝìâáóçò êõñßùò óå åðßðåäï Ð.Ö.Õ. Ìåèïäïëïãßá: ÓõëëÝ÷èçêáí äåäïìÝíá ãéá üëåò ôéò åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò, ãéá äéÜóôçìá 5½ ÷ñüíùí, áðü ôçí ÊïéíùíéêÞ Õðçñåóßá ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Çñáêëåßïõ ÊñÞôçò, ôá ïðïßá áöïñïýóáí ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü êáé ôï åêðáéäåõôéêü åðßðåäï ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí, ôùí óõíôñüöùí ôïõò êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò. ÁðïôåëÝóìáôá: ÊáôáãñÜöçêáí 308 åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò. Ç ìÝóç çëéêßá ôùí ìçôÝñùí Þôáí 26,8 Ýôç. Ôï 48,7% ôùí ìçôÝñùí äåí åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá. Ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü êáé åêðáéäåõôéêü åðßðåäï ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þôáí ÷áìçëü. Óôçí åöçâéêÞ çëéêßá âñéóêüôáí ôï 6,5% ôùí ìçôÝñùí êáé 19,5% áðü áõôÝò Þôáí áíáëöÜâçôåò. Ìüíï ôï 31,8% åß÷å ÷ñçóéìïðïéÞóåé áíôéóýëëçøç óôï ðáñåëèüí. ÓõìðåñÜóìáôá: Ôï ðñüâëçìá ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí óôçí ÅëëÜäá öáßíåôáé íá ìçí åßíáé ôüóï Ýíôïíï üóï óå Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò. ÁöïñÜ êõñßùò ìåôáíÜóôåò êáé ðëçèõóìéáêÝò ïìÜäåò ìå ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï. ÐáñåìâÜóåéò ìå óêïðü ôçí ðñüëçøç êáé ôçí ðáñï÷Þ êïéíùíéêÞò öñïíôßäáò åßíáé áðáñáßôçôåò, áëëÜ õðÜñ÷ïõí áñêåôÜ ðñïâëÞìáôá óôçí åöáñìïãÞ ôïõò. Ï ñüëïò ôçò Ð.Ö.Õ. ìðïñåß íá åßíáé óçìáíôéêüò.

1

Êïéíùíéêüò Ëåéôïõñãüò ÐÅ, ÐñïúóôáìÝíç ÊïéíùíéêÞò Õðçñåóßáò Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Çñáêëåßïõ, ÕðïøÞöéá ÄéäÜêôùñ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò, Ðáíåðéóôçìéáêü Ãåíéêü Íïóïêïìåßï Çñáêëåßïõ, 2ÄéäÜêôùñ ÉáôñéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò, Éáôñüò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò

182

ÅéóáãùãÞ Ôï öáéíüìåíï ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí áðïôåëåß åíäéáöÝñïõóá êïéíùíéêÞ ðáñÜìåôñï êáé ãéáõôü äéåñåõíÜôáé óå ðïëëÝò ÷þñåò1. Ôá êïéíùíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí íÝùí ìçôÝñùí (ðáíôñåìÝíùí êáé áíýðáíäñùí) ìåëåôþíôáé áðü ôïõò åñåõíçôÝò2,3 åðåéäÞ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ ìðïñåß íá ó÷åôßæïíôáé ìå ìåëëïíôéêÜ ðñïâëÞìáôá ãéá ôéò ßäéåò êáé ôá ðáéäéÜ. ÏñéóìÝíá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ôùí ðáéäéþí (ð.÷. ÷áìçëü âÜñïò ãÝííçóçò, õøçëïß äåßêôåò íïóçñüôçôáò/èíçóéìüôçôáò) öáßíåôáé üôé óõíáíôþíôáé ðïëý óõ÷íüôåñá óå ðáéäéÜ ðïõ ãåííÞèçêáí åêôüò ãÜìïõ êáé óå ïéêïãÝíåéåò ìå ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï4. Ïé áíýðáíäñåò ìçôÝñåò, Ý÷ïõí óõ÷íüôåñá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ìåôÜ ôïí ôïêåôü, óå ó÷Ýóç ìå ôéò ðáíôñåìÝíåò5. Áðü ôá ðñïáíáöåñèÝíôá óõíåðÜãåôáé üôé ïé áíýðáíäñåò Ýãêõåò/ìçôÝñåò ÷ñåéÜæïíôáé ðïëýðëåõñç õðïóôÞñéîç áðü ôéò ìïíÜäåò ÐñùôïâÜèìéáò ËÝîåéò êëåéäéÜ: åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò, áíýðáíäñåò ìçôÝñåò, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, áíôéóýëëçøç, åöçâåßá ÕðïâëÞèçêå: 16 ÌáÀïõ 2005 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 7 Éïõëßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 26 Éïõëßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Íßêïò ÁíôùíÜêçò, Äéåýèõíóç: Óåññþí 3, ÇñÜêëåéï 71307, ÊñÞôç, e-mail: antonakisnikos@yahoo.gr, Tel. (2810) 330469 Þ (28340) 31208 Þ 6945075032, Fax: (28340) 31300

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

Out-of-wedlock births: The size of the phenomenon and the role of Primary Care M. Trigoni, N. Antonakis Summary Background. The out-of-wedlock births are strongly related to the socioeconomic status of a woman. Today out-of-wedlock births are increasing in most countries, and the authors have recognized severe problems for these mothers and their children. Objectives. There were two objectives. First to describe the problem using data from the University Hospital of Crete, and second to suggest interventions, especially in the Primary Care. Methods. Data about all outof-wedlock births were collected for 5½ years. The data concerned the socioeconomic and educational status of the puerperant, her partner, her parents and her partner’s parents. They also concerned the use of contraception, and the future of the newborn. Results. 308 unmarried mothers registered (median age: 26.8 years). 48.7% did not have Greek nationality (emigrants). The socioeconomic and educational status of the unmarried mothers was low. 6.5% were adolescents. 19.5% were illiterates. Only 31.8% had used contraception in the past. Conclusion. The problem of the out-of-wedlock births in Crete appears not to be as serious as in most countries of Europe. It mostly concerns emigrant populations and populations with low socioeconomic status. Interventions for prevention as well as social services highly recommended however, serious problems exist. Primary Care can play important role for intervention.

Keywords: out-of-wedlock births, unmarried mothers, primary care, contraception, adolescents.

Öñïíôßäáò Õãåßáò (Ð.Ö.Õ.). Êáôáñ÷Þí ïé ìïíÜäåò áõôÝò ðñÝðåé íá âïçèÞóïõí ôçí áíýðáíäñç Ýãêõï íá ðÜñåé ôéò óùóôüôåñåò áðïöÜóåéò ãéá ôçí ôý÷ç ôçò åãêõìïóýíçò ôçò êáé ôçí áíýðáíäñç ìçôÝñá íá ðÜñåé ôéò óùóôüôåñåò áðïöÜóåéò ãéá ôï ðáéäß ôçò. Áí ç áðüöáóç ôçò åãêýïõ åßíáé ç Ýêôñùóç êáé ðëçñïß ôéò ðñïûðïèÝóåéò ïýôùò þóôå íá åßíáé íüìéìç, ïé õðçñåóßåò ôçò Ð.Ö.Õ. ðñÝðåé íá ôç âïçèÞóïõí íá áíôéìåôùðßóåé ôç ëýðç êáé ôï ðÝíèïò ðïõ áêïëïõèïýí êÜèå ôÝôïéá äéáäéêáóßá. Áí ç áðüöáóç ôçò ìçôÝñáò åßíáé ç áíáæÞôçóç ïéêïãÝíåéáò ãéá õéïèåóßá ôïõ íåïãÝííçôïõ, ïé õðçñåóßåò ôçò Ð.Ö.Õ. ðñÝðåé íá ôçò õðïäåßîïõí ôéò óùóôÝò êáé íüìéìåò äéáäéêáóßåò. Óôç óõíÝ÷åéá ï éáôñüò ôçò Ð.Ö.Õ., Þ ç ïìÜäá åðáããåëìáôéþí õãåßáò, ðñÝðåé íá äéåñåõíÞóåé ôéò ãíþóåéò ôçò ãõíáßêáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíôéóýëëçøç êáé ôïí ïéêïãåíåéáêü ðñïãñáììáôéóìü êáé íá ðáñÝìâåé óõìâïõëåõôéêÜ áí ÷ñåéáóôåß. Óôçí ÅëëÜäá ç Ð.Ö.Õ. Ý÷åé áíáðôõ÷èåß êõñßùò ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá. Åßíáé óõíåðþò áíáìåíüìåíï íá ìçí õðÜñ÷ïõí ìåëÝôåò ðïõ íá äéåñåõíïýí ôï öáéíüìåíï ôçò åêôüò ãÜìïõ ôåêíïðïßçóçò êáé ôéò êïéíùíéêÝò åêåßíåò ðáñáìÝôñïõò ôïõ, ðïõ èá åíäéÝöåñáí ôï åðßðåäï áõôü ôçò õãåßáò. Ç ðåñéãñáöÞ åðßóçò ôïõ ðñïâëÞìáôïò ìÝóá áðü ôéò ìïíÜäåò Ð.Ö.Õ. óõíáíôÜ óïâáñÝò äõóêïëßåò (ð.÷. áðïõóßá êïéíùíéêÞò õðçñåóßáò). Ôá ðáñá-

ðÜíù óå óõíäõáóìü ìå ôç ãíþóç üôé ïé åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò óõíå÷þò áõîÜíïíôáé äéåèíþò1,6 êáé ìÜëéóôá óå ðëçèõóìïýò ÷áìçëïý êïéíùíéêïïéêïíïìéêïý åðéðÝäïõ7 ìáò ïäÞãçóáí óôçí áðüöáóç íá åêðïíÞóïõìå ôç ìåëÝôç áõôÞ âáóéæüìåíïé óå äåäïìÝíá ìåãÜëïõ íïóïêïìåßïõ, ïñãáíùìÝíç ÊïéíùíéêÞ Õðçñåóßá. Ï óêïðüò ôçò ìåëÝôçò Þôáí äéðëüò: á) íá ðåñéãñáöåß ôï ðñüâëçìá ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí ìå ôç ÷ñÞóç ôùí äåäïìÝíùí ôçò ÊïéíùíéêÞò Õðçñåóßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ ÊñÞôçò êáé â) íá ðñïôáèïýí ôñüðïé ðáñÝìâáóçò êõñßùò óå åðßðåäï Ð.Ö.Õ.

Ðëçèõóìüò ÌåëÝôçò - ÌÝèïäïò

ÓõëëÝ÷èçêáí óôïé÷åßá ãéá üëåò ôéò åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò ðïõ êáôáãñÜöçêáí óôï íïóïêïìåßï áðü 1/10/1997 ìÝ÷ñé 31/3/2003 (5½ ÷ñüíéá). Ç óõëëïãÞ ôùí óôïé÷åßùí ãéíüôáí áðü êïéíùíéêü ëåéôïõñãü ôçò ÊïéíùíéêÞò Õðçñåóßáò ôïõ Íïóïêïìåßïõ ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôéò Üãáìåò ìçôÝñåò ìå åñùôçìáôïëüãéï - êïéíùíéêü éóôïñéêü ðïõ äçìéïõñãÞèçêå êáé äïêéìÜóôçêå ðéëïôéêÜ óôçí ßäéá õðçñåóßá. Ï ïñéóìüò ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå Þôáí ï áêüëïõèïò: Åêôüò ãÜìïõ ãÝííçóç èåùñåßôáé ãÝííçóç ðáéäéïý áðü ãõíáßêá ðïõ ðïôÝ äåí Ý÷åé íüìéìá ðáíôñåõôåß Þ Ý÷åé ÷çñåýóåé Þ Ý÷åé íüìéìá ÷ùñßóåé áðü ôï óýæõãü ôçò ãéá ðåñéóóüôåñåò áðü 280 çìÝñåò8. Óå êÜèå ðåñßðôùóç åêôüò ãÜìïõ ãÝííçóçò, Ýíáò Êïéíùíéêüò Ëåéôïõñãüò ôïõ íïóïêïìåßïõ åðéóêåðôüôáí ôç ëå÷þíá êáé óõæçôïýóå ìáæß ôçò. Ï Êïéíùíéêüò Ëåéôïõñãüò óõìðëÞñùíå ôï åñùôçìáôïëüãéï-êïéíùíéêü éóôïñéêü ðïõ ðñïáíáöÝñáìå. Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ óõëëåãüôáí ãéá üëåò áõôÝò ôéò ìçôÝñåò áöïñïýóáí óôá áêüëïõèá: · Ôá äçìïãñáöéêÜ êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ óôïé÷åßá ôçò ìçôÝñáò · Ôá äçìïãñáöéêÜ êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ óôïé÷åßá ôïõ óõíôñüöïõ ôçò ìçôÝñáò · Ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôçò ìçôÝñáò êáé ôïõ óõíôñüöïõ ôçò · Ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí ðáñáðÜíù êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò 183

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

· Ôéò ãíþóåéò ôçò ìçôÝñáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíôéóýëëçøç êáé ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôÝôïéùí ìåèüäùí áðü áõôÞí êáé ôïí óýíôñïöü ôçò · Ôéò óêÝøåéò ôçò ìçôÝñáò ãéá ôï ìÝëëïí ôçò ßäéáò êáé ôïõ íåïãÝííçôïõ. ÓôáôéóôéêÞ áíÜëõóç. Ç äïêéìáóßá ÷2 ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá óýãêñéóç ìç ðáñáìåôñéêþí ìåôáâëçôþí Þ áíáëïãéþí. Ç äïêéìáóßá óõó÷Ýôéóçò (correlation) ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá íá äéåñåõíçèïýí óõó÷åôßóåéò ìåôáîý ðáñáìåôñéêþí ìåôáâëçôþí.

ÁðïôåëÝóìáôá ÓõíïëéêÜ êáôáãñÜöçêáí 308 áíýðáíäñåò ìçôÝñåò óôá 5½ ÷ñüíéá ôçò ìåëÝôçò (ìÝóïò üñïò: 56 ðåñéóôáôéêÜ/Ýôïò, 7,4% ôïõ óõíïëéêïý áñéèìïý ôùí ãåííÞóåùí óôï íïóïêïìåßï). Äåí âñÝèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÜ áëëáãÞ óôçí åðßðôùóç ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí êáôÜ ôá Ýôç ôçò ìåëÝôçò.

Ôá äçìïãñáöéêÜ êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ óôïé÷åßá ôçò ìçôÝñáò Ç ìÝóç çëéêßá ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þôáí 26,8±6,8 Ýôç êáé ç äéÜìåóç 26,0 Ýôç (min=14, max=43). Óôï äéÜãñáììá 1 ðáñïõóéÜæåôáé ç êáôáíïìÞ ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáôÜ çëéêßá. Ãéá ôçí çëéêéáêÞ ïìÜäá 14-19 åôþí äéáðéóôþèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ èåôéêÞ óõó÷Ýôéóç ìåôá-

ÄéÜãñáììá 1. H êáôáíïìÞ ôïõ áñéèìïý ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí óå ó÷Ýóç ìå ôçí çëéêßá.

184

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

îý ôçò çëéêßáò êáé ôïõ áñéèìïý ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí ðïõ êáôáãñÜöçêáí (P<0,002). Áðü ôçí çëéêßá 20 ìÝ÷ñé 43 åôþí âñÝèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ áñíçôéêÞ óõó÷Ýôéóç ãéá ôéò ðñïáíáöåñèåßóåò ðáñáìÝôñïõò (P<0.001). Óôçí åöçâéêÞ çëéêßá (<18 åôþí) âñéóêüôáí 20 (6,5%) ìçôÝñåò. Ìüíï 158 (51,3%) áíýðáíäñåò ìçôÝñåò åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá. ÂïõëãáñéêÞ õðçêïüôçôá åß÷áí 60 (19,5%) ìçôÝñåò, ñïõìáíéêÞ 16 (5,2%), áëâáíéêÞ 14 (4,5%), ãåñìáíéêÞ 7 (2,3%), ñùóéêÞ 5 (1,6%), ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ 4 (1,3%), äáíéêÞ 4 (1,3%) êáé áêïëïõèïýóáí Üëëåò åèíéêüôçôåò ìå ìéêñüôåñá ðïóïóôÜ. Íá óçìåéùèåß üôé 37 (12,1%) áíýðáíäñåò ìçôÝñåò Üíçêáí óôç öõëÞ ôùí ÔóéããÜíùí êáé üôé ïé ðåñéóóüôåñåò áðü áõôÝò åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá. Áðü ôéò 20 Ýöçâåò ìçôÝñåò, 10 åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá, 5 âïõëãáñéêÞ, 2 áëâáíéêÞ, 2 ñïõìáíéêÞ êáé 1 ñùóéêÞ. Áðü ôéò 10 Ýöçâåò ìå åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá, 4 áíÞêáí óôç öõëÞ ôùí ÔóéããÜíùí. ÅðôÜ Ýöçâåò áíýðáíäñåò ìçôÝñåò (2,3%) Þôáí áíáëöÜâçôåò, åíþ 8 (2,6%) åß÷áí óôáìáôÞóåé ôçí åêðáßäåõóç ôïõò áöïý ôåëåßùóáí ôï äçìïôéêü ó÷ïëåßï (ðßíáêáò 1). ÁíåðÜããåëôåò Þôáí 184 (59,7%) êáé 71 (23,1%) Þôáí Üíåñãåò. Ìüíï ôï 9,7% ôùí áíÝñãùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þôáí Åëëçíßäåò (P<0,0001). ¼óïí áöïñÜ ôçí áðáó÷üëçóç ôùí åñãáæïìÝíùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí: 42 (13,6%) åñãáæüôáí óå áãñïôéêÝò åñãáóßåò, 7 (3,3%) âïçèïýóáí ôïõò ãïíåßò Þ ôïõò óõíôñüöïõò ôïõò óôéò åðáããåëìáôéêÝò ôïõò áó÷ïëßåò êáé 4 (1,3%) Þôáí äçìüóéïé õðÜëëçëïé. ÓôáèåñÞ ôçëåöùíéêÞ óýíäåóç Þ êéíçôü ôçëÝöùíï äåí åß÷áí 107 (37,7%) ìçôÝñåò. Áðü ôéò 158 ìçôÝñåò ìå åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá, 114 (72,2%) êáôïéêïýóáí óå áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò êáé 44 (27,8%) óå áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Ïé ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò áëëïäáðÝò ìçôÝñåò äåí åß÷áí ìüíéìï ôüðï êáôïéêßáò êáé Þôáí ìåôáíÜóôñéåò Þ ôïõñßóôñéåò. ÌåãÜëï ðïóïóôü ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí (40,9%, n=126), Þôáí áíáóöÜëéóôåò, åíþ óôçí ÅëëÜäá ó÷åäüí ôï 100% ôùí ðïëéôþí åßíáé áóöáëéóìÝíïé9 (P<0,0001). Áðü ôéò ãõíáßêåò ÷ùñßò áóöÜëéóç: 22 (17,5%) åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá êáé 104 (82,5%) õðçêïüôçôá Üëëçò ÷þñáò (P<0,0001). Óôïí ðßíáêá 1 ðáñïõóéÜæåôáé ôï åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí, ôùí óõíôñüöùí ôïõò êáé ôùí ãïíÝùí ôïõò. Ôï ðïóïóôü ôùí áíáëöÜâçôùí ìçôÝñùí Þôáí ðïëý õøçëü

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

Ðßíáêáò 1. Ôï åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí, ôùí óõíôñüöùí ôïõò êáé ôùí ãïíÝùí ôïõò Áíýðáíäñåò ìçôÝñåò Åêðáßäåõóç ÁíáëöÜâçôïé Äçìïôéêü ó÷ïëåßï Ëýêåéï ÐáíåðéóôÞìéï Óýíïëï Missing values

N

Óýíôñïöïé

%

N

60 19,5 79 25,6 128 41,6 41 13,3 308 100,0 0

%

ÐáôÝñåò P*

47 15,3 NS** 100 32,5 NS 120 39,0 NS 41 13,3 NS 308 100,0 0

N

%

ÌçôÝñåò P*

N

49 19,4 NS 141 55,7 <0,0001 56 22,1 <0,0001 7 2,8 <0,0001 253 100,0 55

%

P*

55 20,4 NS 162 60,2 <0,0001 45 16,7 <0,0001 7 2,6 <0,0001 269 100,0 39

*Óýãêñéóç ìå ôï ðïóïóôü ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí. **Ìç óôáôéóôéêþò óçìáíôéêü

(19,5%) óå ó÷Ýóç ìå ôï áíôßóôïé÷ï ôçò ÅëëÜäáò óáí óýíïëï, ðïõ åßíáé 4% ãéá ôéò ãõíáßêåò (P<0,0001)10. ÁíÜëïãï Þôáí ôï ðñüâëçìá êáé óôïõò óõíôñüöïõò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí (15,3% áíáëöÜâçôïé, Ýíáíôé 1,4% ôùí áíäñþí óôçí ÅëëÜäá óáí óýíïëï, P<0,0001)10. Óôïí ðßíáêá 2 ðáñïõóéÜæåôáé ôï éóôïñéêü ãáìçëéüôçôáò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõò. Åíôýðùóç ðñïêáëåß ôï ãåãïíüò üôé ôï 38,3% ôùí óõíôñüöùí ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þôáí ðáíôñåìÝíïé êáé åß÷áí íüìéìç ïéêïãÝíåéá. ¼óïí áöïñÜ ôïí áñéèìü ôùí áäåëöþí ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí 34 (11,0%) äåí åß÷áí êáíÝíáí áäåëöü/áäåëöÞ, 49 (15,9%) åß÷áí Ýíáí áêüìç áäåëöü/áäåëöÞ, 68 (22,1%) åß÷áí 2, 45 (11%) åß÷áí 3, åíþ ïé õðüëïéðåò 112 (36,4%), åß÷áí ðåñéóóüôåñá áðü 3 áäÝëöéá (ìÝ÷ñé êáé 16). Äåí âñÝèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ óõó÷Ýôéóç ìåôáîý ôïõ áñéèìïý ôùí áäåëöþí êáé Üëëùí ìåôáâëçôþí ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ìáò (ð.÷. çëéêßá ôçò áíýðáíäñçò ìçôÝñáò êáôÜ ôïí êáôáãñáöÝíôá ôïêåôü). Ç ìÝóç çëéêßá Ýíáñîçò ôçò óåîïõáëéêÞò æùÞò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þôáí 17,2±3,1 Ýôç êáé ç äéÜìåóç ôéìÞ 17 Ýôç (min=12, max=30). ÂñÝèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ èåôéêÞ óõó÷Ýôéóç ìåôáîý ôçò çëéêßáò Ýíáñîçò ôçò óåîïõáëéêÞò æùÞò êáé ôçí çëéêßáò óôçí ïðïßá ïé

åñùôþìåíåò Ýãéíáí áíýðáíäñåò ìçôÝñåò (P<0,001).

Ôï åêðáéäåõôéêü êáé ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí óõíôñüöùí ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Óôïõò ðßíáêåò 1 êáé 2 ðáñïõóéÜæïíôáé ðëçñïöïñßåò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí åêðáßäåõóç êáé ôï éóôïñéêü ãáìçëéüôçôáò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõò. Äåí âñÝèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõò, ùò ðñïò ôï åðßðåäï åêðáßäåõóçò. Ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí óõíôñüöùí Þôáí ÷áìçëü (ôá äåäïìÝíá äåí ðáñïõóéÜæïíôáé).

Ó÷Ýóåéò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí ìå ôïõò óõíôñüöïõò ôïõò Ìüíéìç êáé óôáèåñÞ ó÷Ýóç åß÷áí 269 (87,3%) áíýðáíäñåò ìçôÝñåò, åíþ 39 (12,7%) åß÷áí ðåñéóôáóéáêÝò ó÷Ýóåéò. Ãéá ôéò ãõíáßêåò ðïõ èåùñïýóáí ôç ó÷Ýóç ôïõò ìüíéìç êáé óôáèåñÞ, ç ìÝóç äéÜñêåéá ôçò ôñÝ÷ïõóáò ó÷Ýóçò ôïõò Þôáí 2,9±2,3 Ýôç (min=1, max=9 Ýôç). Ãéá 166 (53,9%) áíýðáíäñåò ìçôÝñåò ç êáôáãñáììÝíç åãêõìïóýíç Þôáí

Ðßíáêáò 2. Ôï éóôïñéêü ãáìçëéüôçôáò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõò Áíýðáíäñåò ìçôÝñåò Éóôïñéêü ãáìçëéüôçôïò ÐáíôñåìÝíïò/ç Áíýðáíäñïò/ç ÄéáæåõîãìÝíïò/ç ×Þñïò/á Óýíïëï

P (÷2)

Óýíôñïöïé

N

%

Í

%

0 241 65 1 307*

0.0 78.5 21.2 0.3 100.0

100 104 57 0 261**

38.3 39.8 21.8 0.0 100.0

<0,0001 <0,0001 NS*** NS

*Äåí õðÞñ÷å ðëçñïöïñßá óå ìßá ðåñßðôùóç. **Äåí õðÞñ÷å ðëçñïöïñßá óå 47 ðåñéðôþóåéò. ***Ìç óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêü

185

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

ç ðñþôç, åíþ 223 (72,4%) äÞëùóáí üôé ç åãêõìïóýíç Þôáí åðéèõìçôÞ.

Ðßíáêáò 4. Áíýðáíäñåò ìçôÝñåò êáé áíôéóýëëçøç: Ç çëéêßá Åêðáßäåõóç

Ó÷Ýóåéò ôçò áíýðáíäñçò ìçôÝñáò ìå ôçí ïéêïãÝíåéá ôçò Ïé ó÷Ýóåéò ôçò áíýðáíäñçò ìçôÝñáò ìå ôïí ðáôÝñá ôçò Þôáí áíýðáñêôåò óå ðïóïóôü 16,9%, åíþ ìå ôç ìçôÝñá ôçò Þôáí áíýðáñêôåò óå ðïóïóôü 10,4% (P<0,05). Óôïí ðßíáêá 1 ðáñïõóéÜæåôáé ôï åêðáéäåõôéêü åðßðåäï ôùí ãïíÝùí ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí. Ôï åðßðåäï ôùí ãïíÝùí Þôáí ÷áìçëüôåñï áðü áõôü ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí (ðßíáêáò 1). Ôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí ãïíÝùí Þôáí ÷áìçëü (äåí ðáñïõóéÜæïíôáé ôá óôïé÷åßá).

×ñÞóç ôçò áíôéóýëëçøçò êáé ãíþóåéò ðÜíù óôï èÝìá áõôü Ìüíï 98 (31,8%) áíýðáíäñåò ìçôÝñåò åß÷áí ÷ñçóéìïðïéÞóåé êÜðïéï áíôéóõëëçðôéêü ìÝóï Ýóôù êáé ãéá ìéá öïñÜ (ðßíáêáò 3). Ïé óõ÷íüôåñá ÷ñçóéìïðïéïýìåíåò ìÝèïäïé Þôáí ôï ðñïöõëáêôéêü (49,5%), ôá áíôéóõëëçðôéêÜ äéóêßá (39,5%), ôï óðéñÜë (9,2%), ç Ýêôñùóç (0,9%), êáé ôï êïëðéêü äéÜöñáãìá (0,9%). Ïé ìéóÝò ðåñßðïõ áðü ôéò ãõíáßêåò ðïõ äåí åß÷áí ÷ñçóéìïðïéÞóåé ðïôÝ áíôéóýëëçøç, äåí ãíþñéæáí ôßðïôá ãéá áõôÞí. ÓôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò, óå üôé áöïñÜ ôç ÷ñÞóç áíôéóýëëçøçò, õðÞñ÷áí ìåôáîý ôùí áíáëöÜâçôùí ãõíáéêþí êáé ãõíáéêþí ðïõ åß÷áí ôåëåéþóåé ôï Ëýêåéï (P<0,001, âë. ðßíáêá 3). Äåí õðÞñ÷å óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äéÜöïñùí çëéêéáêþí ïìÜäùí óå ó÷Ýóç ìå ôç ÷ñÞóç áíôéóýëëçøçò (ðßíáêáò 4). ÅíôõðùóéáêÜ ìåãÜëï ðïóïóôü ãõíáéêþí (71,8%) äÞëùóáí üôé áðïöÜóéóáí íá ÷ñçóéìïðïéïýí óõóôçìáôéêÜ áíôéóýëëçøç óôï ìÝëëïí.

Ðßíáêáò 3. Áíýðáíäñåò ìçôÝñåò êáé áíôéóýëëçøç: Ôï åðßðåäï åêðáßäåõóçò Åêðáßäåõóç ÁíáëöÜâçôåò Äçìïôéêü ó÷ïëåßï Ëýêåéï ÐáíåðéóôÞìéï Óýíïëï 186

N

×ñÞóç áíôéóýëëçøçò

%

60 79 128 41 308

6 16 58 18 98

10,0 20,3 45,3 43,9 31,8

<18 18-24 25-34 35-44 Óýíïëï

N

×ñÞóç áíôéóýëëçøçò

%

20 116 121 51 308

3 25 48 22 98

15,0 21,6 39,7 43,1 31,8

ÓêÝøåéò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí ãéá ôï ìÝëëïí Ïé óêÝøåéò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí ãéá ôï ìÝëëïí ôïõò êáé ãéá ôï ìÝëëïí ôùí ðáéäéþí ôïõò ðáñïõóéÜæåôáé óôïí ðßíáêá 5. Ìüíï ôï 29,9% ôùí ãõíáéêþí áõôþí Ýâëåðáí ðéèáíüôçôá ãÜìïõ ìå ôïí óýíôñïöï ôïõò óôï ìÝëëïí êáé ìüíï ôï 3,2% óêåöôüôáí íá äþóïõí ôï íåïãÝííçôï ãéá õéïèåóßá.

ÓõæÞôçóç Ôï ãåãïíüò üôé ôá äåäïìÝíá ôçò ìåëÝôçò áõôÞò óõëëÝ÷èçêáí áðü Ýíá ìüíï íïóïêïìåßï êÜíåé ôï äåßãìá ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí åðéëåãìÝíï. Åðßóçò åßíáé ðñïöáíÝò üôé ôï äÞãìá áõôü äåí ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí Ð.Ö.Õ. Ôï íïóïêïìåßï áðü ôï ïðïßï ëÞöèçêáí ôá äåäïìÝíá äÝ÷åôáé ðåñéóôáôéêÜ ìüíïí áðü ìßá Þ äýï ðåñéöÝñåéåò ôçò ÅëëÜäáò. Ôï ðáñáðÜíù ðñüâëçìá ìåéþíåé ôçí åîùôåñéêÞ åãêõñüôçôá (external validity) ôçò ìåëÝôçò, ôç äõíáôüôçôá äçëáäÞ íá ãåíéêåõèïýí ôá óõìðåñÜóìáôá ôçò ãéá ôçí ÅëëÜäá óáí óýíï-

Ðßíáêáò 5. Ïé óêÝøåéò ôùí ëå÷þíùí ãéá ôï ìÝëëïí ÁðÜíôçóç

N*

%**

225

73,1

Èá ðáíôñåõôþ ìå ôïí óýíôñïöï ìïõ

92

29,9

Èá ìåãáëþóù ìüíç ìïõ ôï ðáéäß

31

10,1

242

78,6

Ôï íåïãÝííçôï èá äïèåß ãéá õéïèåóßá óå Üëëç ïéêïãÝíåéá

10

3,2

Èá ìåãáëþóù ôï íåïãÝííçôï ìå ôç âïÞèåéá ôùí ãïíÝùí ìïõ

15

4,9

Ï óýíôñïöïò ìïõ èá ðñï÷þñçóç óå áíáãíþñéóç ôïõ ðáéäéïý

Èá ìåãáëþóù ôï ðáéäß ìå ôïí óýíôñïöï ìïõ

*Åðéôñåðüôáí ðÜíù áðü ìéá áðáíôÞóåéò, **Åðß ôïéò åêáôü ôïõ óõíïëéêïý áñéèìïý ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí (N=308)

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

ëï. ¼ìùò, ìåëÝôåò ðïõ íá áíôëïýí ôõ÷áéïðïéçìÝíá äåäïìÝíá áðü ôçí Ð.Ö.Õ. ïëüêëçñçò ôçò ÷þñáò ðéèáíüí üôé åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ãßíïõí áõôÞ ôç óôéãìÞ, äåäïìÝíçò ôçò ìéêñÞò áíÜðôõîçò ôùí êïéíùíéêþí õðçñåóéþí óôéò ìïíÜäåò Ð.Ö.Õ. ôçò ÷þñá ìáò êáé ôïí ó÷åäüí ìçäåíéêü áñéèìü ôïêåôþí ðïõ ðñáãìáôïðïéïýíôáé óôéò ìïíÜäåò áõôÝò. Ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá ðñïóðáèåß íá âñåé ôï äñüìï ôçò ôçí ôåëåõôáßá êõñßùò äåêáåôßá, ìÝóá áðü áíáñßèìçôåò áíôéîïüôçôåò. Ï ñüëïò ôïõ Éáôñïý ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí õðïóôÞñéîç ôçò ïéêïãÝíåéáò Ý÷åé ðåñéãñáöåß áðü ôïí Ðáãêüóìéï Ïñãáíéóìü Õãåßáò (Ð.Ï.Õ.)11 êáé ï ñüëïò ôçò Ð.Ö.Õ. óôç öñïíôßäá ãéá ôçí õãåßá ôçò ìçôÝñáò êáé ôïõ ðáéäéïý, áëëÜ êáé óôïí ïéêïãåíåéáêü ðñïãñáììáôéóìü åðßóçò áðü ôïí Ð.Ï.Õ. óôç äéáêÞñõîç ôçò ¢ëìá-¢ôá12. Ôï áíôéêåßìåíï óõíåðþò ôçò ìåëÝôçò áõôÞò åßíáé óôåíÜ óõíäåìÝíï ìå ôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé ôçí Ð.Ö.Õ. êáé ðáñüìïéåò ìåëÝôåò åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí áíÜðôõîç êáé ïñéïèÝôçóç ôùí ðáñáðÜíù áíôéêåéìÝíùí óôç ÷þñá ìáò. Ïé äçìïóéåõìÝíïé äåßêôåò åêôüò ãÜìïõ ôåêíïðïßçóçò ãéá ôçí ÅëëÜäá åßíáé ïé áêüëïõèïé: 1982:1,5% ôïõ óõíüëïõ ôùí ãåííÞóåùí 13 , 1993:2,8%13 êáé 1999: 3,9%14. Ç ñáãäáßá áýîçóç ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôïõ ôïõñéóìïý ðñïò ôçí ÅëëÜäá êáôÜ ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò, ðñïêÜëåóå êïéíùíéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò áëëáãÝò. Ïé ìéóÝò áðü ôéò ìçôÝñåò ôçò ìåëÝôçò ìáò äåí åß÷áí åëëçíéêÞ õðçêïüôçôá. Áí ëÜâïõìå üëá ôá ðáñáðÜíù õðüøç ìáò, ï äåßêôçò ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí ðïõ õðïëïãßóôçêå óôç ìåëÝôç áõôÞ (7,4%), öáßíåôáé íá åßíáé áðïäåêôüò. Ïé äåßêôåò ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí ðïõ Ý÷ïõí äçìïóéåõôåß óå ÷þñåò ôçò Åõñþðçò êáé ôçò ÁìåñéêÞò äéáöÝñïõí ðïëý ìåôáîý ôïõò. Óôéò Ç.Ð.Á. ôï ÇíùìÝíï Âáóßëåéï êáé ôç Ãáëëßá ôï ðïóïóôü åßíáé ðïëý õøçëü êáé Ýíá óôá ôñßá ðáéäéÜ ãåííéïýíôáé åêôüò ãÜìïõ6,15,16. Ôá áíôßóôïé÷á ðïóïóôÜ ãéá ôç Ãåñìáíßá åßíáé 9,4%, ôçí Éôáëßá 9,2%, ôçí Éóðáíßá 16,3% êáé óõíïëéêÜ ãéá ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç 27,2%14. Ôá åõñÞìáôá ìáò óå ó÷Ýóç ìå ôá ðñïáíáöåñèÝíôá ïäçãïýí óôï óõìðÝñáóìá üôé ôï öáéíüìåíï ôùí åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåùí óôçí ÅëëÜäá ðñÝðåé íá åßíáé ìéêñüôåñï óå ó÷Ýóç ìå Üëëåò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò, áëëÜ ðáñïõóéÜæåé áõîçôéêÞ ôÜóç. Ôï ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

áíýðáíäñùí ìçôÝñùí, öáßíåôáé áðü ôçí åðáããåëìáôéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç, áðü ôçí êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôùí óõíôñüöùí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò, áðü ôï åêðáéäåõôéêü åðßðåäï ôùí ßäéùí, ôùí óõíôñüöùí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò, áðü ôçí Ýëëåéøç óôáèåñþí ó÷Ýóåùí áêüìç êáé ìåôÜ ôïí ôïêåôü, áðü ôçí Ýëëåéøç ôçëåöþíïõ óôá óðßôéá ôïõò êëð. Ôï õøçëü ðïóïóôü áíáëöáâçôéóìïý ìåôáîý ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí åßíáé óçìåßï ãéá ðáñÝìâáóç. ÌåãÜëï ðïóïóôü ôùí ìåôáíáóôþí ðïõ ðñïáíáöÝñáìå Þñèáí óôç ÷þñá ìáò ðáñÜíïìá êáé ïé ðëçèõóìïß áõôïß äåí Þôáí åýêïëï íá åëåã÷èïýí17,18. ¸ôóé ðáñåìâÜóåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí áíáëöáâçôéóìü, ôçí áíôéóýëëçøç, ôçí ðëçñïöüñçóç, ôçí êïéíùíéêÞ áóöÜëéóç êáé ôçí êïéíùíéêÞ öñïíôßäá óõíáíôïýóáí êáé óõíáíôïýí óïâáñÜ åìðüäéá. Ç Ð.Ö.Õ. öáßíåôáé üôé ìðïñåß íá ðáßîåé óçìáíôéêü ñüëï óôï ðåäßï áõôü19. Ç ëåéôïõñãßá äéåðéóôçìïíéêÞò ïìÜäáò, ìå óõíôïíéóìÝíç óõëëïãéêÞ ðñïóðÜèåéá ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò, áëëÜ êáé Üëëùí åðéóôçìüíùí, èá ìðïñïýóå íá âïçèÞóåé óôçí áíÜðôõîç ðñïãñáììÜôùí ãéá ôéò Üãáìåò ìçôÝñåò20. Ç óõíåñãáóßá ôçò ïìÜäáò ðáñÝìâáóçò èá óõíÝâáëå óôç óöáéñéêÞ áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò20. Ç ïìÜäá ðáñÝìâáóçò åêôüò áðü õãåéïíïìéêïýò (Éáôñïýò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, Êïéíùíéêïýò Ëåéôïõñãïýò, Ìáßåò êëð) ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé êáé åêðáéäåõôéêïýò, øõ÷ïëüãïõò, áëëÜ êáé ôéò ôïðéêÝò áñ÷Ýò. Ç áíá÷áßôéóç ôçò ðáñÜíïìçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ìéá ïñãáíùìÝíç ðñïóðÜèåéá ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò íá ðñïóåããßóåé ôïõò ðëçèõóìïýò ôùí ìåôáíáóôþí ìðïñåß åðßóçò íá ìåéþóåé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíáöÝñèçêáí êáé ìáæß ôïõò êáé ôéò åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò. Ï ñüëïò ôùí óõíôñüöùí ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí èá ìðïñïýóå íá åßíáé ïõóéáóôéêüò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áêïëïõèïýí ôïõò åêôüò ãÜìïõ ôïêåôïýò. Ðáñ’ üëá áõôÜ ç êáêÞ êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôùí áíèñþðùí áõôþí êáé ç áóôÜèåéá ôçò ó÷Ýóçò ôïõò ìå ôéò áíýðáíäñåò ìçôÝñåò äåí äßäïõí åëðßäåò ãéá ïõóéáóôéêÞ âïÞèåéá. Áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò ïéêïãÝíåéáò åðßóçò ç áíáìåíüìåíç âïÞèåéá åßíáé ðåíé÷ñÞ ãéá áéôßåò ðïõ åßíáé áíÜëïãåò ìå áõôÝò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïõò óõíôñüöïõò ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí (÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï, êáêÝò ó÷Ýóåéò). Ç ëýóç ôÝëïò ôçò õéïèåóßáò ôïõ íåïãÝííçôïõ äåí öáßíåôáé íá õðüó÷åôáé ðïëëÜ, áöïý ìüíï Ýíá ðïëý ìéêñü ðïóïóôü ôùí áíýðáí187

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

äñùí ìçôÝñùí åðéèõìïýí íá äþóïõí ôï ðáéäß ôïõò ãéá õéïèåóßá (ðßíáêáò 5). Áðü ôá ðáñáðÜíù óõìðåñáßíåôáé üôé ïé ìçôÝñåò áõôÝò èá ÷ñåéáóôïýí ïõóéáóôéêÞ âïÞèåéá áðü ôïõò öïñåßò êïéíùíéêÞò ìÝñéìíáò ôïõ ôüðïõ (åäþ óõìðåñéëáìâÜíåôáé êáé ç Ð.Ö.Õ.) ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôá ðñïâëÞìáôá ôá äéêÜ ôïõò êáé ôùí íåïãÝííçôùí. Ðïëëïß óõããñáöåßò åðéóçìáßíïõí ôçí áíÜãêç åíçìÝñùóçò ôùí åöÞâùí ãéá ôéò ìåèüäïõò áíôéóýëëçøçò. Áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ìáò (ðßíáêáò 4) öáßíåôáé üôé ôï ðñüâëçìá åßíáé óçìáíôéêü êáé óôïõò åöÞâïõò áëëÜ êáé óå ìåãáëýôåñåò çëéêßåò. Ï ðëçèõóìüò óôü÷ïò ôçò ìåëÝôçò ìáò áãíïïýóå ôç ÷ñÞóç ôçò áíôéóýëëçøçò Þ äåí ôç ÷ñçóéìïðïéïýóå, óå âáèìü ìåãáëýôåñï áðü áõôüí ðïõ áíáöÝñïõí Üëëïé óõããñáöåßò21,22. Åßíáé áîéïóçìåßùôï ôï üôé ìüíï 31,8% ôùí ãõíáéêþí ÷ñçóéìïðïéïýóå áíôéóýëëçøç, óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ç ðñüóâáóç óôçí ðëçñïöüñçóç åßíáé åýêïëç êáé ï öüâïò ôïõ AIDS êõñéáñ÷åß. Ôï ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü êáé åêðáéäåõôéêü åðßðåäï ôùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõò, ðéèáíüí íá åîçãåß ôï åýñçìá áõôü. ¼óïí áöïñÜ ôï åýñçìá ìáò üôé ïé Ýöçâåò áíýðáíäñåò ìçôÝñåò êáé ïé ïéêïãÝíåéåò ôïõò åß÷áí ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü êáé åêðáéäåõôéêü åðßðåäï, áõôü Ý÷åé äéáðéóôùèåß êáé áðü Üëëïõò åñåõíçôÝò23,24. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò ìáò Ýäåéîáí üôé ç ðáñÝìâáóç ðñÝðåé íá îåêéíÜ ðïëý íùñßò êáé ìÜëéóôá ðñéí áðü ôá 12 ÷ñüíéá ôçò çëéêßáò. Ç ðáñÝìâáóç áõôÞ èá ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé åêðáßäåõóç ó÷åôéêÞ ìå ôá óåîïõáëéêþò ìåôáäéäüìåíá íïóÞìáôá, ôçí áíôéóýëëçøç, ôçí áíåðéèýìçôç åãêõìïóýíç, ôéò åêôñþóåéò êáé ôéò åêôüò ãÜìïõ ãåííÞóåéò. Ç ðáñÝìâáóç ôÝëïò ðñÝðåé íá äéäÜóêåé äåîéüôçôåò åðéêïéíùíßáò ìåôáîý ôùí äýï öýëùí êáé ðñÝðåé íá åíéó÷ýåé ôçí áõôïåêôßìçóç ôùí åöÞâùí25. Åßíáé áõôïíüçôï üôé ç ðáñÝìâáóç áõôÞ ðñÝðåé íá ðáñÝ÷åôáé éóüôéìá óå åëëçíüðïõëá êáé ðáéäéÜ ìåôáíáóôþí. Ç ðáñÝìâáóç ìÝóá áðü ôá ó÷ïëåßá ìðïñåß íá ìçí åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ, áöïý ç ìåëÝôç ìáò Ýäåéîå üôé ôï 75% ôùí Ýöçâùí áíýðáíäñùí ìçôÝñùí Þ Þôáí áíáëöÜâçôåò Þ åãêáôÝëåéøáí ôï ó÷ïëåßï óôá 12 ôïõò ÷ñüíéá. ÊÜðïéåò êïéíüôçôåò (ð.÷. ÔóéããÜíïé) êáé ïé áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò öáßíåôáé üôé Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñï áíÜãêç ôçí ðáñÝìâáóç áõôÞ. Ç Ð.Ö.Õ. åßíáé êáëü Ýäáöïò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôÝôïéùí ðáñåìâÜóåùí.

188

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

Âéâëéïãñáößá 1. Campbell AA, Mosher WD. A history of the measurement of unintended pregnancies and births. Matern Child Health J, 4: 163-169, 2000.

2. Sigle-Rushton W, McLanahan S. The living arrangements of new unmarried mothers. Demography, 39: 415-433, 2002.

3. Blake BJ, Bentov L. Geographical mapping of unmarried teen births and selected sociodemographic variables. Public Health Nurs, 18 :3339, 2001.

4. Bobak M, Pikhart H, Koupilová I. Maternal socioeconomic characteristics and infant mortality from injuries in the Czech Republic 1989– 92. Injury Prevention, 6:195-198, 2000.

5. Romito P, Saurel-Cubizolles MJ, Cuttini M. Mothers’ health after the birth of the first child: the case of employed women in an Italian city.

Women Health, 21:1-22, 1994.

6. Armitage B, Babb P. Population review: (4).

Trends in fertility. Popul Trends, 84:7-13, 1996.

7. Khoo S, Mcdonald P. Ex-nuptial births and unmarried cohabitation in Australia. J Aust Popul Assoc, 5:164-177, 1988.

8. Óôçí URL: <http://www.schs.state.nc.us/SCHS> North Carolina Center for Health Statistics, 2003.

9. Óôçí URL: <http://www.ypergka.gr>. Ministry of labor and social insurance of Greece, 2003.

10. Óôçí URL: <http://www.ibe.unesco.org/>.

UNESCO, 2000.

11. Framework for Professional and Administrative Development of General Practice / Family Medicine in Europe, WHO Europe, Copenhagen, 1998.

12. Óôçí URL: <http://www.who.int/hpr/NPH/docs/ declaration_almaata.pdf.>. World Health Organization, 1978.

13. Åðåôçñßäá Õãåßáò 1993: Õðïõñãåßï Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò – ÊÅÓÕ – Õðçñåóßá ðëçñïöïñéêÞò (Åêäüôçò), ÁèÞíá 1995, óåë: 162-163.

14. Óôçí URL: <http://www.statistik.admin.ch/ stat_int/eint_m.htm>. Swiss statistics, International statistics, 1999.

15. MacDorman MF, Minino AM, Strobino DM, Guyer B. Annual summary of vital statistics 2001. Pediatrics, 110:1037-1052, 2002.

16. Rabin B. An increasing number of births outside marriage. Econ Stat, 251:3-13, 1992.

17. Lazaridis G, Poyago-Theotoky J. Undocumented migrants in Greece: issues of regularization.

Int Migr, 37:715-740, 1999.

18. Lazaridis G. Immigration to Greece: a critical evaluation of Greek policy. New community,

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ì. Ôñéãþíç, Í. ÁíôùíÜêçò

22: 335-348, 1996.

19. Mestheneos E. Migrants in Balkans - some health-related aspects from a Greek perspective. In: Neighbors in the Balkans. Initiating a dialogue for health. World Health Organization, Regional Office for Europe and National School of Public Health (Eds), Athens 1999, pp: 117122.

20. Ôñéãþíç Ì. ÏñãÜíùóç êáé ëåéôïõñãßá ôçò ÊïéíùíéêÞò Õðçñåóßáò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò. Óôï âéâëßï: ÊÜíïíôáò ôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò áðïôåëåóìáôéêÞ óôçí êáè’ çìÝñá ðñÜîç, ÐÅÓÕÐ ÊñÞôçò (åêäüôçò), ÇñÜêëåéï 2002, óåë: 42-43.

21. Polansky L. I couldn’t believe when it hap-

22.

23.

24.

25.

pened to me; the challenge of unintended teenage. ZPG Report, 29:8-9, 1997.

Besharov DJ, Gardiner KN. Trends in teen sexual behavior. Child Youth Serv Rev, 19:341367, 1997.

Suri KB. The problem of teenage pregnancy: an educational imperative. J Multicult Soc Work, 3:35-48, 1994.

Sullivan ML. Culture and class as determinants of out-of-wedlock childbearing and poverty during late adolescence. J Res Adolesc, 3:295316, 1993.

Tillman RA. Teenage pregnancy: a dead-end trap. J Med Assoc Ga, 85:129, 1996.

189

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL ARTICLE Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 190-197, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 190-197, 2005

Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS): ÐñïóáñìïãÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé óôÜèìéóç ìéáò êëßìáêáò áíôéëÞøåùí ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ Æ. Ôóßìôóéïõ1, Ó. Ðáðá÷áñßôïõ2, Ì. ÊÜíôæéïõ3, Ä. ×áôæç÷ñÞóôïõ4, E. Krupat5 Ðåñßëçøç Óêïðüò: H ðñïóáñìïãÞ ôïõ Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS) óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé ç óôÜèìéóç ôçò åëëçíéêÞò ìåôÜöñáóçò. ÐëçèõóìüòÌÝèïäïò: Ôï åñùôçìáôïëüãéï ìåôáöñÜóôçêå ìå ôçí êëáóéêÞ ìåèïäïëïãßá ôçò äéãëùóóéêÞò ìåôÜöñáóçò. ÅîåôÜóèçêå ï âáèìüò êáôáíüçóçò ôïõ ìåôÜ áðü óõìðëÞñùóç áðü 23 öïéôçôÝò éáôñéêÞò. Ç ôåëéêÞ ìïñöÞ ôïõ óõìðëçñþèçêå áðü 100 éáôñïýò êáé 100 áóèåíåßò. ÁðïôåëÝóìáôá: Ôï PPOS áðïäåß÷èçêå üôé ðáñïõóéÜæåé éêáíïðïéçôéêÞ áîéïðéóôßá ùò ðñïò ôï ÷ñüíï, åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá, äïìéêÞ åãêõñüôçôá, áëëÜ êáé áðÜíôçóç óôçí áëëáãÞ. ÓõìðåñÜóìáôá: To PPOS ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé Ýíá ðïëýôéìï åñãáëåßï ôüóï óå åñåõíçôéêü åðßðåäï ãéá ôç ìåëÝôç áíôéëÞøåùí ó÷åôéêÜ ìå ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíïýò, üóï êáé ãéá ôç äéáìüñöùóç êáé áîéïëüãçóç ðñïãñáììÜôùí éáôñéêÞò åêðáßäåõóçò, óå ðñïðôõ÷éáêü, áëëÜ êáé óå ìåôáðôõ÷éáêü åðßðåäï.

1 Åéäéêåõüìåíç Ãåí. ÉáôñéêÞò, 2Âéïëüãïò áíáðáñáãùãÞò, 3Éáôñüò, 4Áí. ÊáèçãçôÞò Ïõñïëïãßáò, ÊÝíôñï ÓåîïõáëéêÞò êáé ÁíáðáñáãùãéêÞò Õãåßáò, ÁÐÈ, 5Director of Evaluation, Harvard Medical School

Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS): Linguistic adaptation in Greek and validation of a scale that measures attitudes towards doctorpatient relationship Z. Tsimtsiou1, S. Papaharitou1, M. Kantziou1, D. Hatzichristou1, E. Krupat2 Summary Aim: To perform linguistic adaptation of Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS) in the Greek language and validation of the Greek version. Population and method: The instrument has been translated in the Greek language using the bilingual translation methodology. The cultural adaptation has been performed after its completion by 23 medical students. Furthermore, the final version was completed by 100 physicians and 100 patients. Results: PPOS has been shown to have satisfactory internal consistency, response to change, testretest reliability and construct validity. Conclusions: PPOS can be used in future as a research instrument of attitudes towards patient-centered care in both physicians and patients. It can also be extremely useful as an evaluation tool for training in communication programs in medical and paramedical students curriculum, as well as in resident doctors’ training process.

Key words: questionnaire, attitudes, doctor-patient relationship, patient-centered care 1

Center for Sexual and Reproductive Health, Aristotle University of Thessaloniki, 2Director of Evaluation, Harvard Medical School

190

ÅéóáãùãÞ Ç áîßá ôçò ó÷Ýóçò éáôñïý-áóèåíÞ êáé ôçò áðïôåëåóìáôéêÞò åðéêïéíùíßáò ôïõò óôçí êáèçìåñéíÞ Üóêçóç ôçò éáôñéêÞò åßíáé áíåêôßìçôç, éäéáßôåñá óôá ðëáßóéá ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò1. Ç äéåñåýíçóç ôçò åìðåéñßáò ôçò áóèÝíåéáò “ìÝóá áðü ôá ìÜôéá ôïõ áóèåíÞ”, ç êáôáíüçóç ôïõ áóèåíÞ ùò ïëüôçôá, ç ïéêïäüìçóç ìéáò “èåñáðåõôéêÞò ó÷Ýóçò” ìåôáîý ôïõò, áëëÜ êáé ç ïõóéáóôéêÞ åíçìÝñùóç ôïõ áóèåíÞ êáé ç åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ óôç ëÞøç áðïöÜóåùí, áðïôåëïýí óçìáíôéêÜ âÞìáôá áíèñùðïêåíôñéêÞò ðñïóÝããéóçò2. Ïé áíôéëÞøåéò éáôñþí êáé áóèåíþí ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ áíáìÝíåôáé íá åðçñåÜæïõí ôéò ðñáêôéêÝò ðïõ åðéëÝãïõí ïé ðñþôïé óôç êáèçìåñéíÞ êëéíéêÞ ðñÜîç, áëëÜ êáé ôéò ðñïóäïêßåò êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ åêäçëþíïõí ïé äåýôåñïé êÜèå öïñÜ ðïõ áíáæçôïýí éáôñéêÞ âïÞèåéá3. Óôïí Åëëçíéêü ÷þñï õðÜñ÷ïõí åëÜ÷éóôá åñåõËÝîåéò ÊëåéäéÜ: åñùôçìáôïëüãéï, áíôéëÞøåéò, ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ, áíèñùðïêåíôñéêÞ öñïíôßäá ÕðïâëÞèçêå: 29 Noåìâñßïõ 2004 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 21 Éáíïõáñßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 27 Éïõíßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÆùÞ Ôóßìôóéïõ, Äéåýèõíóç: Ð.Ã.Í. Á×ÅÐÁ Èåó/íßêçò, Óåññþí 8 Ôñéáíäñßá, 55337 Èåó/íßêç, e-mail: zou@med.auth.gr

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

íçôéêÜ äåäïìÝíá ó÷åôéêÜ ôéò áíôéëÞøåéò áõôÝò, ðáñÜ ôéò êáôáãåãñáììÝíåò ðïëéôéóìéêÝò ôïõ éäéáéôåñüôçôåò4,5. Ôáõôü÷ñïíá üìùò óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá äåí õðÜñ÷ïõí áîéüðéóôåò êáé Ýãêõñåò êëßìáêåò ãéá ôçí áîéïëüãçóç áíôéëÞøåùí ó÷åôéêÜ ìå ôç ó÷Ýóç êáé ôçí åðéêïéíùíßá éáôñïý-áóèåíÞ. Ôï Patient-Practitioner Orientation Scale (PPOS) åßíáé ìéá êëßìáêá åêôßìçóçò ôçò ãåíéêüôåñçò óôÜóçò ðñïò ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ6. ¸÷åé ôï éäéáßôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ìðïñåß íá óõìðëçñùèåß ôüóï áðü éáôñïýò, üóï êáé áðü áóèåíåßò, Ýôóé þóôå íá ðñïêýðôïõí åýêïëá óõãêñßóéìá áðïôåëÝóìáôá. Ôï PPOS Ý÷åé áðïäåé÷èåß üôé Ý÷åé éêáíïðïéçôéêÞ áîéïðéóôßá êáé åãêõñüôçôá óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá7,8 êáé Ý÷åé ÷ñçóéìïðïéçèåß ôüóï ãéá ôçí áîéïëüãçóç áíôéëÞøåùí öïéôçôþí éáôñéêÞò, üóï êáé éáôñþí, áóèåíþí, áëëÜ êáé õãéþí åíçëßêùí9-15. Óêïðüò ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò Þôáí ç ðñïóáñìïãÞ ôçò êëßìáêáò PPOS óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé o Ýëåã÷ïò áîéïðéóôßáò êáé åãêõñüôçôáò ôçò åëëçíéêÞò ìåôÜöñáóçò.

Ðëçèõóìüò ÌåëÝôçò - ÌÝèïäïò Åñùôçìáôïëüãéï Ôï PPOS åßíáé ìéá êëßìáêá åêôßìçóçò ôçò óôÜóçò áðÝíáíôé óôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ, üðùò ôçí áíôéëáìâÜíïíôáé êáé ïé äýï Üìåóá åìðëåêüìåíïé ó’ áõôÞ. Ïé 18 ôïðïèåôÞóåéò ðïõ ôçí áðáñôßæïõí, ìðïñïýí íá áðáíôçèïýí ìå ôç âïÞèåéá ìéáò 6-âÜèìéáò êëßìáêáò ðïõ äéáêõìáßíåôáé áðü ôï äéáöùíþ áðüëõôá, äéáöùíþ, äéáöùíþ åí ìÝñåé, óõìöùíþ åí ìÝñåé, óõìöùíþ, Ýùò êáé ôï óõìöùíþ áðüëõôá. Õøçëüôåñá áðïôåëÝóìáôá áíôéóôïé÷ïýí óå ðåñéóóüôåñï “áíèñùðïêåíôñéêÞ óõìðåñéöïñÜ” (åëÜ÷éóôï 1, ìÝãéóôï 6). Ôï PPOS áðïôåëåßôáé áðü äýï åðéìÝñïõò õðïêëßìáêåò êáé êáèåìßá áðü áõôÝò áðáñôßæåôáé áðü 9 áðüøåéò. Ç ðñþôç õðïêëßìáêá äéåñåõíÜ ôéò áíôéëÞøåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åíçìÝñùóç ôïõ áóèåíÞ, ìå ôçí “åîïõóßá” óôç ó÷Ýóç êáé ãåíéêüôåñá ìå ôçí åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ áóèåíÞ (Sharing) óôç äéá÷åßñéóç ôçò õãåßáò ôïõ (åñùôÞóåéò: 1, 4, 5, 8, 9, 10, 12, 15, 18). Ç äåýôåñç õðïêëßìáêá ó÷åôßæåôáé ìå ôç öñïíôßäá ôïõ áóèåíÞ (Caring) êáé óõãêåêñéìÝíá ôçí ðñüèåóç ôïõ éáôñïý íá äéåñåõíÞóåé ôéò ðñïó-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

äïêßåò, áíçóõ÷ßåò êáé óõíáéóèÞìáôá ôïõ áóèåíÞ êáèþò êáé íá åðéäåßîåé óõìðáñÜóôáóç êáé “áíèñùðéÜ” (åñùôÞóåéò: 2, 3, 6, 7, 11, 13, 14, 16, 17).

ÄéãëùóóéêÞ ìåôÜöñáóç-ðïëéôéóìéêÞ ðñïóáñìïãÞ Ôï PPOS ìåôáöñÜóôçêå ìå ôçí êëáóéêÞ ìåèïäïëïãßá ôçò äéãëùóóéêÞò ìåôÜöñáóçò (bilingual translation). Áñ÷éêÜ ôo ðñùôüôõðï åñùôçìáôïëüãéï ìåôáöñÜóôçêå áðü ôçí áããëéêÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá áðü äýï åñåõíçôÝò. Óôç óõíÝ÷åéá ôï ìåôáöñáóìÝíï êåßìåíï ìåôáöÝñèçêå áðü Ýíáí ôñßôï åñåõíçôÞ áðü ôçí åëëçíéêÞ óôçí áããëéêÞ ãëþóóá, ðñïêåéìÝíïõ íá äéáðéóôùèåß ç áêñßâåéá ôçò ìåôÜöñáóçò (forward and backward).

To êåßìåíï ðïõ ðñïÝêõøå ìåôÜ ôçí Ýêèåóç óõìöéëßùóçò (reconciliation report), ìåôáîý ôùí åëëÞíùí åñåõíçôþí êáé ôïõ áìåñéêáíïý êáôáóêåõáóôÞ ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ, õðïâëÞèçêå óå ðïëéôéóìéêÞ ðñïóáñìïãÞ (cultural adaptation) êáé óôÜèìéóç.

Oé ðñþôïé 23 öïéôçôÝò éáôñéêÞò óõìðëÞñùóáí ôï åñùôçìáôïëüãéï õðü ôçí åðïðôåßá åíüò ìÝëïõò ôçò åñåõíçôéêÞò ïìÜäáò êáé êëÞèçêáí íá ó÷ïëéÜóïõí ãéá êÜèå ôïðïèÝôçóç/èÝóç áí êáôÜëáâáí ôçí åñþôçóç, (áí ü÷é ãéáôß, ðüóï êáôÜëáâáí ôçí åñþôçóç (âáèìïëïãþíôáò áðü 0 Ýùò 3), êáèþò êáé áí äéÜëåîáí åýêïëá ôçí áðÜíôçóç (áí ü÷é óå ðïéåò äõóêïëåýôçêáí). Ìå âÜóç ôá ó÷üëéá ôùí óõììåôå÷üíôùí äéáìïñöþèçêå ç ôåëéêÞ ìïñöÞ åñùôçìáôïëïãßïõ.

ÓôÜèìéóç-Øõ÷ïìåôñéêÝò äïêéìáóßåò Ðñïêåßìåíïõ íá óôáèìéóôåß ç åëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ ðñïÝêõøå, ôï PPOS óõìðëçñþèçêå ôüóï áðü éáôñïýò êáé öïéôçôÝò éáôñéêÞò, üóï êáé áðü áóèåíåßò. Ïé éáôñïß ðïõ óõìðëÞñùóáí ôï åñùôçìáôïëüãéï ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôñåéò äéáöïñåôéêÝò åéäéêüôçôåò (åéäéêïß ðáèïëüãïé, ãåíéêïß éáôñïß, êáñäéïëüãïé) êáé Þôáí ïé óõììåôÝ÷ïíôåò óå äýï êëéíéêÜ öñïíôéóôÞñéá ìå áíôéêåßìåíï ôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò óôõôéêÞò äõóëåéôïõñãßáò. Ïé áóèåíåßò ðñïÝñ÷ïíôáí áðü éáôñåßá ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò êáé óõãêåêñéìÝíá áðü ôï Ð.É. ÍÝáò ÓÜíôáò êáé áðü Ê.Õ. ÍÝáò Ìáäýôïõ. Ïé øõ÷ïìåôñéêÝò äïêéìáóßåò 191

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò Ðßíáêáò 1. H ìåôÜöñáóç ôïõ PPOS óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá 1. Ï ãéáôñüò åßíáé åêåßíïò ðïõ èá ðñÝðåé íá áðïöáóßæåé ôé èá óõæçôçèåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò éáôñéêÞò åðßóêåøçò.

2. Áí êáé óôçí éáôñéêÞ öñïíôßäá äåí õðÜñ÷åé ðéá ç ðñïóùðéêÞ ó÷Ýóç ãéáôñïý-áóèåíÞ, áõôü Ý÷åé ìéêñÞ óçìáóßá óå ó÷Ýóç ìå ôá åðéôåýãìáôá ôçò ÉáôñéêÞò.

3. Ôï óçìáíôéêüôåñï êïììÜôé ôçò éáôñéêÞò åðßóêåøçò åßíáé ç êëéíéêÞ åîÝôáóç.

4. Óõ÷íÜ åßíáé êáëýôåñá ãéá ôïõò áóèåíåßò íá ìçí ôïõò åîçãåßôáé áíáëõôéêÜ ç êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõò.

5. Ïé áóèåíåßò èá ðñÝðåé íá åìðéóôåýïíôáé ôéò ãíþóåéò ôùí ãéáôñþí ôïõò êáé íá ìçí øÜ÷íïõí ìüíïé ôïõò íá âñïõí ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí êáôÜóôáóÞ ôïõò.

6. ¼ôáí ïé ãéáôñïß êÜíïõí ðïëëÝò åñùôÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôï éóôïñéêü ôïõ áóèåíÞ, ßóùò ðáñáâéÜæïõí ôçí ðñïóùðéêÞ æùÞ ôïõ.

7. ÅÜí ïé ãéáôñïß åßíáé ðñáãìáôéêÜ êáëïß óôç äéÜãíùóç êáé ôç èåñáðåßá, äåí åßíáé ôüóï óçìáíôéêÞ ç ó÷Ýóç ðïõ áíáðôýóóïõí ìå ôïõò áóèåíåßò.

8. Ðïëëïß áóèåíåßò óõíå÷ßæïõí íá êÜíïõí åñùôÞóåéò óôïí ãéáôñü ôïõò áêüìá êáé áí äåí ðñüêåéôáé íá ìÜèïõí êÜôé êáéíïýñãéï.

9. Ïé áóèåíåßò èá ðñÝðåé íá óõíåñãÜæïíôáé ìå ôïõò ãéáôñïýò ôïõò, ìÝóá óå ìßá éóüôéìç óå éó÷ý ó÷Ýóç.

10. Ïé áóèåíåßò ãåíéêÜ Ý÷ïõí áíÜãêç ðéï ðïëý áðü êáèçóõ÷áóìü, ðáñÜ áðü ðëçñïöüñçóç ãéá ôçí êáôÜóôáóç ôçò õãåßá ôïõò.

11. ÅÜí ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ãéáôñïý åßíáé ôï íá åßíáé áíïé÷ôüò êáé èåñìüò ìå ôïõò áóèåíåßò ôïõ, ôüôå äåí èá ãßíåé ðïôÝ éäéáßôåñá åðéôõ÷çìÝíïò.

12. ¼ôáí ïé áóèåíåßò äéáöùíïýí ìå ôïí ãéáôñü ôïõò, áõôü áðïôåëåß Ýíäåéîç ðùò äåí ôïí åêôéìïýí êáé äåí ôïí åìðéóôåýïíôáé.

13. Ç èåñáðåßá åíüò ðñïâëÞìáôïò õãåßáò äåí ìðïñåß íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ, áí äåí óõìâáäßæåé ìå ôïí ôñüðï æùÞò êáé ôéò áîßåò ôïõ áóèåíÞ.

14. Ïé ðåñéóóüôåñïé áóèåíåßò èÝëïõí íá ôåëåéþíïõí ìå ôçí åðßóêåøç ôïõò óôïí ãéáôñü üóï ðéï ãñÞãïñá ãßíåôáé.

15. Ï áóèåíÞò èá ðñÝðåé ðÜíôá íá Ý÷åé óôï ìõáëü ôïõ ðùò ï ãéáôñüò åßíáé áõôüò ðïõ Ý÷åé ôçí åõèýíç.

16. Ç ãíþóç ôçò íïïôñïðßáò êáé ôùí éäéáéôåñïôÞôùí ôïõ ôñüðïõ æùÞò åíüò áóèåíÞ äåí åßíáé áðáñáßôçôç, ðñïêåéìÝíïõ íá èåñáðåõèåß ç áóèÝíåéÜ ôïõ.

17. Ôï ÷éïýìïñ óôïí ãéáôñü åßíáé Ýíá ðïëýôéìï åñãáëåßï, üôáí ðñïóåããßæåé Ýíáí áóèåíÞ èåñáðåõôéêÜ.

18. ¼ôáí ïé áóèåíåßò áíáæçôïýí áðü ìüíïé ôïõò éáôñéêÝò ðëçñïöïñßåò, áõôü ðåñéóóüôåñï ôïõò ìðåñäåýåé ðáñÜ íá ôïõò âïçèÜåé.

192

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

ðïõ åöáñìüóôçêáí Þôáí ç áîéïðéóôßá ùò ðñïò ôï ÷ñüíï, ç åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá, ç äïìéêÞ åãêõñüôçôá, áëëÜ êáé ç áðÜíôçóç óôçí áëëáãÞ. Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò áîéïðéóôßáò ôùí ìåôñÞóåùí ôïõ PPOS ùò ðñïò ôï ÷ñüíï, 23 åêôïåôåßò öïéôçôÝò óõìðëÞñùóáí ôï PPOS ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç 3 åâäïìÜäùí áðü ôçí ðñþôç öïñÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá åëåã÷èåß ç óôáèåñüôçôá ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ, åöüóïí äåí åß÷å ìåóïëáâÞóåé êáìßá ðáñÝìâáóç. Ç åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá ôïõ óõíïëéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ êáé ôùí äýï õðïêëéìÜêùí ôïõ åëÝã÷èçêå ôüóï óå äåßãìá 100 éáôñþí, üóï êáé óå äåßãìá ôùí 100 áóèåíþí. Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò äïìéêÞò åãêõñüôçôáò áíáæçôÞèçêå ç óõãêëßíïõóá áðüäåéîç, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ãéá íá åßíáé Ýãêõñç ç ìÝôñçóç ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò áíôßëçøçò áðü ôï PPOS èá ðñÝðåé íá óõó÷åôßæåôáé ìå ìåôáâëçôÝò ðïõ ðñïâëÝðïõí ôç èåùñçôéêÞ êáôáíüçóç ôçò Ýííïéáò ôçò áíèñùðïêåíôñéêüôçôáò16. ÓõãêåêñéìÝíá äéåñåõíÞèçêå ôï åÜí åðáëçèåýåôáé óôï äåßãìá ôùí 100 áóèåíþí, ôï üôé ôï õøçëüôåñï åðßðåäï åêðáßäåõóçò, áëëÜ êáé ç íåáñüôåñç çëéêßá ôïõò óõíäÝïíôáé ìå ìåãáëýôåñç åðéèõìßá ãéá áíèñùðïêåíôñéêÞ áíôéìåôþðéóç áðü ôïõò éáôñïýò ôïõò6,12,17. Áíôßóôïé÷á, óôïõò 100 éáôñïýò, äéåñåõíÞèçêå ôï åÜí åðáëçèåýåôáé üôé áõôïß ðïõ Ý÷ïõí ëÜâåé êÜðïéáò ìïñöÞò åêðáßäåõóç óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ óôï ðáñåëèüí (n=31), ðáñïõóéÜæïõí êáé ðåñéóóüôåñï áíèñùðïêåíôñéêü ðñïóáíáôïëéóìü, óå óýãêñéóç ìå ôçí õðïïìÜäá ðïõ äåí åß÷å áíÜëïãç åìðåéñßá6,12,18. ÔÝëïò ç áðÜíôçóç óôçí áëëáãÞ åëÝã÷èçêå óå äåßãìá 52 éáôñþí ðïõ óõììåôåß÷áí óå ïëïÞìåñï êëéíéêü öñïíôéóôÞñéï ìå èÝìá ôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò óôõôéêÞò äõóëåéôïõñãßáò êáé êëÞèçêáí íá óõìðëçñþóïõí ôï PPOS êáôÜ ôçí åããñáöÞ ôïõò, áëëÜ êáé ìåôÜ ôçí ïëïêëÞñùóç öñïíôéóôçñßïõ.

ÓôáôéóôéêÞ áíÜëõóç Ãéá ôç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï ðñüãñáììá SPSS 10,0® (SPSS Inc, 1999). Ç êáíïíéêüôçôá ôùí óõíå÷þí ìåôáâëçôþí åëÝã÷èçêå ìå ôï ôåóô ôïõ KolmogorovSmirnov êáé ìå éóôïãñÜììáôá. Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò áîéïðéóôßáò ôùí ìåôñÞóåùí ôïõ PPOS, ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç 3 åâäïìÜäùí, êáé åöüóïí äåí åß÷å

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

ìåóïëáâÞóåé êáìßá ðáñÝìâáóç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï êñéôÞñéï t ãéá óõæåõãìÝíá äåßãìáôá (PairedSamples T test), áëëÜ êáé ç óõó÷Ýôéóç ôùí ôéìþí ðñéí êáé ìåôÜ ôï óõãêåêñéìÝíï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ôï êñéôÞñéï t ãéá óõæåõãìÝíá äåßãìáôá ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êáé ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôçò áðÜíôçóçò óôçí áëëáãÞ. Ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôçò åóùôåñéêÞò óõíÝ÷åéáò ôüóï ôïõ óõíïëéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ, üóï êáé ôùí äýï õðïêëéìÜêùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï óõíôåëåóôÞò Cronbach’s alpha. Êñßíåôáé óêüðéìï íá óçìåéùèåß üôé ï óõíôåëåóôÞò Cronbach’s alpha èåùñÞèçêå áðïäåêôüò óå ôéìÝò ìåãáëýôåñåò ôïõ 0,5 óå õðïêëßìáêåò ðïõ ðñüêåéôáé íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ìåëÝôç õðïïìÜäùí19. Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò éóüôçôáò ôùí ìÝóùí ôéìþí ôïõ PPOS óôïõò áóèåíåßò áíÜëïãá ìå ôï ìïñöùôéêü åðßðåäï åöáñìüóôçêå ç äïêéìáóßá One way ANOVA, åíþ óôïõò éáôñïýò áíÜëïãá ìå ôï åÜí Ý÷ïõí ëÜâåé åêðáßäåõóç óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ óôï ðáñåëèüí åöáñìüóôçêå ôï êñéôÞñéï t ãéá áíåîÜñôçôá äåßãìáôá (Independent Samples T- test). ÔÝëïò ãéá ôïí Ýëåã÷ï óõó÷Ýôéóçò ìåôáîý áíèñùðïêåíôñéêüôçôáò êáé çëéêßáò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï óõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò Pearson. Ï âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò ïñßóôçêå óôï 0,05 (Ñ<0,05).

ÁðïôåëÝóìáôá O ÷ñüíïò óõìðëÞñùóçò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ õðïëïãßóôçêå óôá 8,2±2,1 ëåðôÜ. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò PPOS êëßìáêáò ðïõ ðñïÝêõøáí óå êáèåìßá áðü ôéò 2 ïìÜäåò ôùí óõììåôå÷üíôùí ðáñïõóéÜæïíôáé óôïí Ðßíáêá 2.

Øõ÷ïìåôñéêÝò äïêéìáóßåò Áîéïðéóôßá ùò ðñïò ôï ÷ñüíï (test- retest reliability). Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò áîéïðéóôßáò ôùí ìåôñÞóåùí ôïõ PPOS, 23 åêôïåôåßò öïéôçôÝò (çëéêßáò 23,8±0,8 åôþí, 53,8% Üññåíåò) óõìðëÞñùóáí ôï PPOS ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç 3 åâäïìÜäùí áðü ôçí ðñþôç öïñÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá åëåã÷èåß ç óôáèåñüôçôá ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ óôïí ÷ñüíï, åöüóïí äåí åß÷å ìåóïëáâÞóåé êáìßá ðáñÝìâáóç. ÂñÝèçêå üôé ôüóï o ìÝóïò üñïò ôïõ óõíïëéêïý áðïôåëÝóìáôïò ôïõ PPOS, üóï êáé ôùí åðéìÝ-

Ðßíáêáò 2. Óýãêñéóç ìÝóùí üñùí ôïõ PPOS êáé ôùí äõï õðïêëéìÜêùí ôïõ óôéò 2 ïìÜäåò óõììåôå÷üíôùí ôï êñéôÞñéï t ãéá áíåîÜñôçôá äåßãìáôá PPOS Ì.Ï.

t

Éáôñïß 3,97 3,365* Áóèåíåßò 3,68

Õðïêëßìáêá Óõììåôï÷Þò

Õðïêëßìáêá Öñïíôßäáò

Ì.Ï.

Ì.Ï.

t

t

3,44 -4,883* 4,50 11,288* 3,95 3,41

* p<0,001

ñïõò õðïêëéìÜêùí äåí ìåôáâëÞèçêå óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÜ ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ÷ñïíéêïý äéáóôÞìáôïò. Åðéðñüóèåôá êáé ç óõó÷Ýôéóç ôùí ôéìþí ðñï êáé ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ äéáóôÞìáôïò Þôáí õøçëÞ êáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ (Ðßíáêáò 3). ÅóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá (internal consistency). Ç åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá ôüóï ôïõ óõíïëéêïý åñùôçìáôïëïãßïõ, üóï êáé ôùí äýï õðïêëéìÜêùí ôïõ åëÝã÷èçêå ôüóï óôï äåßãìá ôùí 100 éáôñþí, üóï êáé óôï äåßãìá ôùí 100 áóèåíþí. Ï óõíôåëåóôÞò Cronbach’s alpha óôï äåßãìá ôùí éáôñþí (çëéêßáò 44,1±10,1, áðü 27 Ýùò 68 åôþí, 78% Üññåíåò) âñÝèçêå 0,7 ãéá ôç óõíïëéêÞ êëßìáêá (0,6 ãéá ôçí õðïêëßìáêá ôçò Óõììåôï÷Þò êáé 0,6 ãéá áõôÞ ôçò Öñïíôßäáò). Áíôßóôïé÷á óôçí ïìÜäá ôùí áóèåíþí (çëéêßáò 48,6±15,8 åôþí, áðü 21 Ýùò 78 åôþí, 37,7% Üññåíåò) õðïëïãßóôçêå óå 0,71 ãéá ôç óõíïëéêÞ êëßìáêá (0,61 ãéá ôçí õðïêëßìáêá ôçò Óõììåôï÷Þò êáé 0,66 ãéá áõôÞ ôçò Öñïíôßäáò). ÄïìéêÞ åãêõñüôçôá (Construct validity). Ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò äïìéêÞò åãêõñüôçôáò áíáæçôÞèçêå ç óõãêëßíïõóá áðüäåéîç, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá áóèåíåßò õøçëüôåñïõ åðßðåäïõ åêðáßäåõóçò áíáìÝíåôáé ìåãáëýôåñç åðéèõìßá ãéá áíèñùðïêåíôñéêÞ áíôéìåôþðéóç áðü ôïõò éáôñïýò ôïõò, åíþ ç çëéêßá áíáìÝíåôáé íá ðáñïõóéÜæåé áñíçôéêÞ óõó÷Ýôéóç ìå ôéò áíèñùðïêåíôñéêÝò áíôéëÞøåéò6,12,17. ÐñÜãìáôé, ç ïìÜäá áóèåíþí ìå áíþôáôç åêðáßäåõóç ðáñïõóßáæå ôéò ìåãáëýôåñåò áðáéôÞóåéò ùò ðñïò ôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ áíôéìåôþðéóç ôçò (One way ANOVA, äéáêýìáíóç ìÝóçò ôéìÞò PPOS: áíþôáôç åêðáßäåõóç 3,98, ìÝóç 3,61, êáôþôåñç 3,48, P=0,004). Åðßóçò, ïé áóèåíåßò íåþôåñçò çëéêßáò åðáëçèåýôçêå üôé õéïèåôïýí ðåñéóóüôåñï áíèñùðïêåíôñéêÝò áíôéëÞøåéò êáé êáô’ åðÝêôáóç ðñïóäïêßåò (óõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò Pearson: 0,266, P=0,007). Áíôßóôïé÷á, óôïõò éáôñïýò, áõôïß ðïõ Ý÷ïõí 193

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

Ðßíáêáò 3. Áîéïðéóôßá óôï ÷ñüíï-ôï êñéôÞñéï t ãéá óõæåõãìÝíá äåßãìáôá óôïõò öïéôçôÝò éáôñéêÞò êáé ï óõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò êáôÜ Pearson ÌÝóïò üñïò– áñ÷éêÞ ôéìÞ

ÌÝóïò üñïòìåôÜ ðáñÝëåõóç 3 åâä

Åðßðåäï óçìáíôéêüôçôáò

ÓõíôåëåóôÞò óõó÷Ýôéóçò æåõãþí

Åðßðåäï óçìáíôéêüôçôáò

PPOS

4,01

4,06

0,316

0,868

0,000

Õðïêëßìáêá Óõììåôï÷Þò

3,66

3,66

0,883

0,826

0,000

Õðïêëßìáêá Öñïíôßäáò

4,36

4,47

0,203

0,872

0,000

ëÜâåé êÜðïéáò ìïñöÞò åêðáßäåõóç óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ óôï ðáñåëèüí, áíáìÝíåôáé íá åßíáé ðåñéóóüôåñï áíèñùðïêåíôñéêïß6,12,18. Óôï äåßãìá ìåëÝôçò, ç õðïïìÜäá ôùí éáôñþí ðïõ äÞëùíå üôé Ý÷åé åêðáéäåõôåß óôï ðáñåëèüí óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ åß÷å óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÜ ðåñéóóüôåñï áíèñùðïêåíôñéêÝò áðüøåéò, óýìöùíá ìå ôï PPOS, óå óýãêñéóç ìå ôçí õðïïìÜäá ðïõ äåí åß÷å áíÜëïãç åìðåéñßá (Independent Samples T-test: PPOS: 4,1 Ýíáíôé 3,9, P=0,04). ÁðÜíôçóç óôçí áëëáãÞ (response to change).

52 éáôñïß (çëéêßáò 47,7±8,2 åôþí, 88,1% Üññåíåò) ðïõ óõììåôåß÷áí óå ïëïÞìåñï êëéíéêü öñïíôéóôÞñéï ìå èÝìá ôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò óôõôéêÞò äõóëåéôïõñãßáò, êëÞèçêáí íá óõìðëçñþóïõí ôï PPOS êáôÜ ôçí åããñáöÞ ôïõò, áëëÜ êáé ìåôÜ ôçí ïëïêëÞñùóç öñïíôéóôçñßïõ. Óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ áýîçóç ðáñáôçñÞèçêå óôïí ìÝóï üñï ôïõ PPOS ðïõ óõìðëçñþèçêå áðü ôïõò éáôñïýò ìåôÜ ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôïõ êëéíéêïý öñïíôéóôçñßïõ (4,0±0,6 Ýíáíôé 3,9±0,5, P=0,04), áëëÜ êáé ôçò õðïêëßìáêáò ôçò Óõììåôï÷Þò (3,5±0,7 Ýíáíôé 3,2±0,6, P=0,013).

ÓõæÞôçóç Ç áíèñùðïêåíôñéêÞ éáôñéêÞ öñïíôßäá áíáãíùñßæåôáé ðëÝïí ùò áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôçò ïñèÞò êëéíéêÞò ðñÜîçò20 êáé ç åöáñìïãÞ ôçò áíôéìåôùðßæåôáé ùò Üóêçóç éáôñéêÞò âÜóåé áðïäåßîåùí êáé ðñùôáñ÷éêü êáèÞêïí êÜèå Ãåíéêïý Éáôñïý2. Óýìöùíá ìå ôïí ïñéóìü ðïõ äüèçêå ôï 2000 áðü ôï Institute of Medicine (ÉÏÌ, U.S. National Academy of Sciences): “åßíáé ç éáôñéêÞ öñïíôßäá ðïõ óôï÷åýåé óôç óõíåñãáóßá ìåôáîý ôùí éáôñþí, ôùí áóèåíþí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí 194

ôïõò (üðïôå áðáéôåßôáé), ðñïêåéìÝíïõ íá äéáóöáëéóôåß üôé ïé èåñáðåõôéêÝò áðïöÜóåéò ðïõ ëáìâÜíïíôáé óÝâïíôáé ôéò ðñïóäïêßåò, ôéò áíÜãêåò, ôéò ðñïôéìÞóåéò ôùí áóèåíþí êáé åðéðëÝïí åðéäéþêåé ôçí åíåñãïðïßçóç ôùí áóèåíþí ìå ôçí åêðáßäåõóç êáé ôç âïÞèåéá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé, ðñïêåéìÝíïõ íá ðÜñïõí áðïöÜóåéò êáé íá óõììåôÜó÷ïõí åíåñãÜ óôç öñïíôßäá ôïõò”20. Óôç äéáìüñöùóç åíüò “áíèñùðïêåíôñéêïý” ìïíôÝëïõ éáôñéêÞò öñïíôßäáò, ðñïóáñìïóìÝíïõ óôéò áíÜãêåò ìéáò êïéíùíßáò, Ý÷åé áíáãíùñéóôåß üôé óõìâÜëëïõí ôÝóóåñéò êýñéåò ðáñÜìåôñïé: ïé áíôéëÞøåéò ôùí éáôñþí êáé ôùí áóèåíþí ãéá ôç ó÷Ýóç ìå ôïí áóèåíÞ, ïé ãíþóåéò ôùí éáôñþí ãéá ôçí åðßôåõîç “áíèñùðïêåíôñéêÞò” ðñïóÝããéóçò, ïé áíôßóôïé÷åò éêáíüôçôåò óõìâïõëåõôéêÞò, áëëÜ êáé êáèïñéóìüò ôïõ ñüëïõ ôùí áóèåíþí óå Ýíá áíèñùðïêåíôñéêü óýóôçìá õãåßáò21. Åßíáé öáíåñü üôé ôï ðñþôï âÞìá ãéá ôçí áíÜðôõîç åíüò áíèñùðïêåíôñéêïý ìïíôÝëïõ ðåñßèáëøçò åßíáé ç êáôáãñáöÞ ôùí áíôéëÞøåùí ôùí éáôñþí êáé ôùí áóèåíþí. Ç êáôáãñáöÞ ôùí áíôéëÞøåùí ôùí áóèåíþí, ìðïñåß íá óõìâÜëëåé óôçí áðïêùäéêïðïßçóç ôùí áíáãêþí ôïõò êáé ôùí ðñïóäïêéþí ôïõò, åðéôñÝðïíôáò ôçí êáëýôåñç êáôáíüçóç ôçò ïðôéêÞò ôïõò ãùíßáò êáé êáôåõèýíïíôáò ôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò óå ôáêôéêÝò ðñïóáñìïóìÝíåò óôéò áíÜãêåò áõôÝò3. Ç êáôáãñáöÞ ôùí áíôéëÞøåùí ôùí éáôñþí êáé ç ðñïþèçóç ôùí ðëçñïöïñéþí áõôþí ðñïò ôïõò áóèåíåßò ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí åðéëïãÞ éáôñïý, éäéáßôåñá ïéêïãåíåéáêïý éáôñïý, ðïõ áíôáðïêñßíåôáé êáëýôåñá óôéò ðñïóäïêßåò ôïõ áóèåíÞ14. Ç êáôáãñáöÞ ôùí áíôéëÞøåùí ôùí öïéôçôþí éáôñéêÞò êáé ôùí åéäéêåõïìÝíùí éáôñþí åðéôñÝðåé ôçí áîéïëüãçóç ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ êáé êñßíåôáé êáèïñéóôéêÞò áîßáò ãéá ôçí áíÜðôõîç ïëïêëçñùìÝíùí êáé áðïôåëå-

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

óìáôéêþí ðñïãñáììÜôùí åêðáßäåõóçò. Ïé ðáñáðÜíù áíôéëÞøåéò Ý÷ïõí ìåëåôçèåß äéåèíþò óå åõñåßá êëßìáêá, ôüóï óå éáôñïýò, êõñßùò ãåíéêÞò éáôñéêÞò, üóï êáé óå öïéôçôÝò ÉáôñéêÞò, áëëÜ êáé óå ïìÜäåò áóèåíþí9-15. Äõóôõ÷þò óôïí Åëëçíéêü ÷þñï õðÜñ÷ïõí åëÜ÷éóôá åñåõíçôéêÜ äåäïìÝíá ó÷åôéêÜ ìå áõôÝò ôéò áíôéëÞøåéò4,5. Åßíáé öáíåñü üôé ôï ãåãïíüò áõôü êáèéóôÜ áíÝöéêôç ôçí êáôáãñáöÞ ôçò ÅëëçíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò óå åðßðåäï ðñïóäïêéþí ðëçñïöüñçóçò êáé åíåñãïðïßçóçò ãéá ôïõò áóèåíåßò, áëëÜ êáé óå åðßðåäï áíáãêþí åêðáßäåõóçò ãéá ôïõò éáôñïýò. Ç ðáñáðÜíù Ýëëåéøç Ý÷åé ùò âáóéêü áßôéï êáé ôï ãåãïíüò üôé äåí õðÜñ÷ïõí åñãáëåßá-åñùôçìáôïëüãéá áíôéëÞøåùí ôçò ó÷Ýóçò éáôñïý-áóèåíÞ óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá. Ç êëßìáêá PPOS åðéëÝ÷ôçêå ãéáôß Ý÷åé ôï éäéáßôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü íá êáôáãñÜöåé ãåíéêÝò áíôéëÞøåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíèñùðïêåíôñéêü ìïíôÝëï öñïíôßäáò, ÷ùñßò íá åðéêåíôñþíåôáé óå ìéá óõãêåêñéìÝíç åðßóêåøç, Þ óôç ó÷Ýóç ìå Ýíá óõãêåêñéìÝíï éáôñü8. Ç êëßìáêá ìðïñåß íá ÷ïñçãçèåß óôçí ßäéá áêñéâþò ìïñöÞ ôüóï óôïõò áóèåíåßò Þ óå õãéåßò åíÞëéêåò, üóï êáé óôï éáôñéêü Þ ðáñáúáôñéêü ðñïóùðéêü, ìå áðïôÝëåóìá íá äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá êáôáãñáöïýí ïé áíôéëÞøåéò ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôçí ïðôéêÞ ãùíßá üëùí ôùí Üìåóá åìðëåêïìÝíùí. Åðéðñüóèåôá åßíáé ìéá ó÷åôéêÜ óýíôïìç êëßìáêá, áðïôåëïýìåíç áðü 18 åðéìÝñïõò ôïðïèåôÞóåéò, ðïõ êáëýðôåé ùóôüóï äýï áðü ôéò êáèïñéóôéêüôåñåò äéáóôÜóåéò ôïõ áíèñùðïêåíôñéêïý ìïíôÝëïõ öñïíôßäáò: ôç Óõììåôï÷Þ êáé ôç Öñïíôßäá. Ç 6-âÜèìéá êëßìáêá ôïðïèÝôçóçò äßíåé ôç äõíáôüôçôá ìßáò ëåðôïìåñïýò êáôáãñáöÞò ôùí áíôéëÞøåùí óå üëï ôï öÜóìá áðü ôéò ðëÝïí “éáôñïêåíôñéêÝò” áíôéëÞøåéò Ýùò ôéò ðëÝïí “áíèñùðïêåíôñéêÝò” áðüøåéò. Ç ìåôáöïñÜ ôïõ PPOS óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá Ýãéíå ìå ôçí ðëÝïí áðïäåêôÞ äéåèíþò ìÝèïäï, áõôÞ ôçò äéãëùóóéêÞò ìåôÜöñáóçò êáé áêïëïýèçóå ç áíáãêáßá ðïëéôéóìéêÞ ðñïóáñìïãÞ, áëëÜ êáé ç óôÜèìéóç ôçò åëëçíéêÞò ìåôÜöñáóçò. O ó÷åôéêÜ óýíôïìïò ÷ñüíïò óõìðëÞñùóçò ôçò êëßìáêáò êáôáäåéêíýåé üôé åßíáé Ýíá åñùôçìáôïëüãéï ðïõ ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß êáé óå ìåãÜëïõ ìåãÝèïõò Ýñåõíåò, üðïõ ôá ÷ñïíéêÜ ðåñéèþñéá åßíáé ðåñéïñéóìÝíá ëüãù ôùí ðïëëáðëþí ðáñáìÝôñùí óõíåêôßìçóçò.

H äéáäéêáóßá ôçò óôÜèìéóçò ôçò êëßìáêáò

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

PPOS Ýäåéîå üôé ç åëëçíéêÞ ôçò ìåôÜöñáóç ðáñïõóéÜæåé éêáíïðïéçôéêÞ áîéïðéóôßá êáé åãêõñüôçôá. Ç åðáíáëçøéìüôçôá ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò êëßìáêáò óôïí ÷ñüíï êáé ç ó÷åôéêÜ éêáíïðïéçôéêÞ åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ, áðÝäåéîå üôé ç õðïêëßìáêá áðïôåëåß Ýíá áñêåôÜ áîéüðéóôï åñåõíçôéêü åñãáëåßï. H ó÷åôéêÜ ÷áìçëÝò ôéìÝò ôïõ Cronbach alpha óå ïñéóìÝíåò ïìÜäåò ôïõ äåßãìáôïò, áðïôõðþíïõí Ýíá ðñüâëçìá ðïõ õðÜñ÷åé äéåèíþò óôç âéâëéïãñáößá, êáé ðáñáôçñåßôáé óôï óýíïëï ôùí åñùôçìáôïëïãßùí êáôáãñáöÞò áíÜëïãùí áíôéëÞøåùí, åðåéäÞ áêñéâþò ç áíèñùðïêåíôñéêüôçôá åßíáé ìéá ðïëõäéÜóôáôç Ýííïéá. ¸ôóé óå êëßìáêåò ìå ðïëý õøçëÞ åóùôåñéêÞ óõíÝ÷åéá, èá åëëü÷åõå ï êßíäõíïò íá áðïôåëïýíôáé áðü ðáñüìïéïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ åñùôÞóåéò, êáëýðôïíôáò Ýíá ðïëý óôåíü ðåäßï ôçò Ýííïéáò. Ìå ôïí ôñüðï áõôü èá åîáóöáëéæüôáí õøçëüôåñç áîéïðéóôßá, áëëÜ ìéêñüôåñç åãêõñüôçôá, ëüãù ôùí ðåñéïñéóìÝíùí ðáñáìÝôñùí ôçò Ýííïéáò ðïõ èá ðåñéãñÜöïíôáí22. Ç óõìöùíßá ôùí åõñçìÜôùí ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò ìå ôá âéâëéïãñáöéêÜ äåäïìÝíá ðïõ óõó÷åôßæïõí óõãêåêñéìÝíá äçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå ôçí êáôáãñáöÞ áíèñùðïêåíôñéêüôåñùí áíôéëÞøåùí åßíáé åíäåéêôéêÞ ôçò óõãêëßíïõóáò äïìéêÞò åãêõñüôçôáò ôçò åëëçíéêÞò ìåôÜöñáóçò ôçò êëßìáêáò. ¸ôóé âñÝèçêå üôé ôï õøçëüôåñï ìïñöùôéêü åðßðåäï ôùí áóèåíþí êáé ôï íåáñüôåñï ôçò çëéêßáò ôïõò ó÷åôßæïíôáé ìå ðåñéóóüôåñï áíèñùðïêåíôñéêÝò ðñïóäïêßåò, åíþ áíôßóôïé÷åò áíôéëÞøåéò óôïõò éáôñïýò óõíäÝïíôáé ìå ôçí åìðåéñßá ôçò åêðáßäåõóçò óå èÝìáôá ó÷Ýóçò ìå ôïí áóèåíÞ. ÅðéðëÝïí, ôï ãåãïíüò üôé ç êëßìáêá öÜíçêå åõáßóèçôç óôçí áëëáãÞ, ìåôÜ áðü ôçí ðáñÝìâáóç åíüò êëéíéêïý öñïíôéóôçñßïõ, áðïôåëåß Ýíäåéîç üôé èá ìðïñïýóå íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò åñãáëåßï áîéïëüãçóçò ðñïãñáììÜôùí åêðáßäåõóçò ìå èÝìá ôç ó÷Ýóç êáé åðéêïéíùíßáò éáôñïýáóèåíÞ. ÔÝëïò, ç äéáíïìÞ ôçò ôåëéêÞò ìåôÜöñáóçò óå äåßãìá éáôñþí êáé áóèåíþí Ýäùóå ôç äõíáôüôçôá åëÝã÷ïõ ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ óå äéáöïñåôéêÝò çëéêéáêÜ ïìÜäåò, ìå äéáöïñåôéêü åðßðåäï ìüñöùóçò, ðïõ ìåãÜëùóáí óå äéáöïñåôéêÝò êïéíùíéêÝò äïìÝò. ¸íá åíäéáöÝñïí åýñçìá åßíáé ôï üôé åíþ ç ïìÜäá ôùí éáôñþí ðáñïõóßáóå ôçí ôÜóç íá åßíáé ðéï åõáßóèçôç óôçí ðñïóÝããéóç ôïõ áóèåíïýò áðü üôé ïé áóèåíåßò ðñïóäïêïýí, áíôßèåôá öáßíåôáé íá ìç óõììåñßæåôáé ôçí åðéèõ195

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ìßá ôïõò ãéá ðåñéóóüôåñç ðëçñïöüñçóç êáé åìðëïêÞ ôïõò óôç äéáäéêáóßá ëÞøçò áðïöÜóåùí. ÂÝâáéá ôá ðñþôá áõôÜ åõñÞìáôá äåí åßíáé äõíáôüí íá ãåíéêåõôïýí, áëëÜ ãåííïýí íÝá åñåõíçôéêÜ åñùôÞìáôá, ðïõ ìüíï êáëÜ ó÷åäéáóìÝíåò ìåëÝôåò åõñåßáò êëßìáêáò ìðïñïýí íá áðáíôÞóïõí.

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

8.

9.

ÓõìðåñÜóìáôá Ç åñåõíçôéêÞ áõôÞ ðñïóðÜèåéá ïäÞãçóå óôç ãëùóóïëïãéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ áîéïëüãçóç ôçò êëßìáêáò PPOS óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá êáé ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò áíáöïñÜ óå êÜèå ìåëëïíôéêÞ Ýñåõíá ðïõ èá óõìðåñéëáìâÜíåé ôç ìåëÝôç áíôéëÞøåùí ãéá ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíïýò, ôüóï áðü ôçí ïðôéêÞ ôïõ áóèåíïýò, üóï êáé áðü áõôÞ ôïõ éáôñéêïý Þ êáé ôïõ ðáñáúáôñéêïý ðñïóùðéêïý. To PPOS ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé Ýíá ÷ñÞóéìï åñãáëåßï ôüóï óå åñåõíçôéêü åðßðåäï, üóï êáé ãéá ôç äéáìüñöùóç êáé áîéïëüãçóç ðñïãñáììÜôùí åêðáßäåõóçò, óå èÝìáôá åðéêïéíùíßáò ìå ôïí áóèåíÞ, óôçí ðñïðôõ÷éáêÞ, áëëÜ êáé óôç ìåôáðôõ÷éáêÞ éáôñéêÞ åêðáßäåõóç.

10.

11.

12.

13.

Âéâëéïãñáößá 1. ËéïíÞò X. Ó÷Ýóç Ãéáôñïý-Áóèåíïýò êáé ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 5:186188, 1993.

2. Stewart M, Brown JB, Weston WW, McWhinney IR, McWilliam CL, Freeman TR. PatientCentered Medicine: Trasforming the Clinical Method, 2nd edition. Bristol: Radcliffe Medical Press; 2003.

3. Street RL, Krupat E, Bell RA, Kravitz RL, Haidet P. Beliefs About Control in the Physician-patient Relationship: Effect on Communication in Medical Encounters. J Gen Intern Med, 18:609-16, 2003.

4. Liagas G, Lionis C. General Practice in Greece: a student’s and supervisor’s perspectine. Aust J Rural Health, 12:112-114, 2004.

5. Lionis C, Tsiraki M, Bardis V, Philalithis A. Seeking quality improvement in primary care in Crete: the first actions. Croat Med J, 45:599603, 2004.

6. Krupat E, Putnam SM, Yeager C. The fit between doctors and patients: Can it be measured? J Gen Intern Med, 11:134, 1996.

7. Boon H, Stewart M. Patient-physician communi196

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

cation assessment instruments: 1986 to 1996 in review. Patient Educ Counsel, 25:171-82, 1998.

Epstein R. Measuring Patient-Centered Communication. In: International conference on communication in healthcare, 2nd EACH conference. Bruge, Belgium; 2004.

Haidet P, Dains JE, Paterniti DA, Hechtel L, Chang T, Tseng E, Rogers JC. Medical student attitudes toward the doctor-patient relationship.

Med Educ, 36:568-74, 2002.

Haidet P, Dains J, Paterniti D, Chang T, Tseng E, Rogers J. Medical students’ attitudes toward patient-centered care and standardized patients’ perceptions of humanism: a link between attitudes and outcomes. Acad Med, 76:S42-S44, 2001.

Krupat E, Bell RA, Thom D, Azari R. When physicians and patients think alike: patient-centered beliefs and their impact on satisfaction and trust. J Fam Pract, 50:1057-1062, 2001.

Krupat E, Rosenkranz SL, Carter M, Yeager MA, Barnard K, Putnam SM, Thomas SI. The practice orientation of physicians and patients: the effects of doctor-patient congruence on satisfaction. Patient Educ Counsel, 39:49-59, 2000.

Krupat E, Yeager CM, Putnam SM. Patient role orientations, doctor-patient fit, and visit satisfaction. Psychology and Health, 15:707-719, 2000.

Hsu J, Schmittdiel J, Krupat E, Stein T, Thom D, Fireman B, Selby J. Patient Choice: A Randomized Controlled Trial of Provider Selection.

J Gen Intern Med, 18:319-325, 2003.

Krupat E, Hsu J, Irish J, Schmittdiel J, Selby J. Matching patients and practitioners based on beliefs about care: Results of a randomized controlled trial. Am J Manage Care, 10:814822, 2004. ÌÝëëïí Ñ. Øõ÷ïäéáãíùóôéêÝò ÌÝèïäïé. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 1998.

Gerteis M, Edgman-Levitan S, Daley J, Delbanco TL. Through the patient’s eyes: Understanding and Promoting Patient-Centred Care.

San Francisco: Jossey-Bass; 1993.

Pendleton D, SchofielD T, Tate P, Havelock P. The new consultation: Developing doctor-patient communication. 2nd ed. Oxford: Oxford Medical Publications; 2003.

Nunnally J. Psychometric theory. New York: MacGraw Hill; 1978.

Institude of Medicine, Hurtado MP, Swift EK, Corrigan JM. Committee on the National Quality Report on Health Care Delivery, Board on Health Care Services. Envisioning the National Health

Æ. Ôóßìôóéïõ êáé óõí

Care Quality Report: National Academy Press; 2000.

21. De Valck C, Bensing J, Bruynooghe R, Batenburg V. Cure-oriented versus care-oriented attitudes in medicine. Patient Educ Counsel, 45:119-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

126, 2001.

22. Mead N, Bower P. Patient-centredness: a conceptual framework and review of the empirical literature. Soc Sci Med, 51:1087-1110, 2000.

197

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 198-205, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 198-205, 2005

Ôï Óýíäñïìï Churg-Strauss óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç Á. ÊïðáíÜêçò1, ×. ÊïõôóéáíÜò2

Ðåñßëçøç Ôï óýíäñïìï Churg-Strauss (CSS) åßíáé åðßóçò ãíùóôü êáé ùò áëëåñãéêÞ êïêêéùìÜôùóç êáé áããåéßôéäá. Óýìöùíá ìå ôï Áìåñéêáíéêü ÊïëëÝãéï Ñåõìáôïëïãßáò üôáí ï áóèåíÞò Ý÷åé ðåñéóóüôåñá áðü ôÝóóåñá áðü ôá áêüëïõèá êñéôÞñéá: Üóèìá, çùóéíïöéëßá óôï áßìá >10%, ìïíïíåõñïðÜèåéá Þ ðïëõíåõñïðÜèåéá, ìåôáíáóôåõôéêÝò ðõêíþóåéò, ðáèïëïãéêÜ åõñÞìáôá áðü ôïõò ðáñáññßíéïõò êüëðïõò, óõãêÝíôñùóç çùóéíïößëùí óôéò åîùáããåéáêÝò ðåñéï÷Ýò, ôüôå ðÜó÷åé áðü ôç íüóï. Ôï CSS ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôåß ùò óðÜíéá åðéðëïêÞ óå êïñôéêïåîáñôþìåíï Üóèìá ðïõ Ý÷åé èåñáðåõôåß ìå åðéôõ÷ßá ìå áíôéëåõêïôñéÝíéá, üìùò ðéèáíüôáôá ïöåßëåôáé óôç äéáêïðÞ ôùí óôåñïåéäþí ðïõ áðïêáëýðôåé ëáíèÜíïõóá ìïñöÞ CSS. Óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ï Éáôñüò èá ðñÝðåé íá õðïðôåõèåß ôç íüóï üôáí óå âáñý êïñôéêïåîáñôþìåíï Üóèìá ðáñïõóéÜæïíôáé ðíåõìïíéêÝò äéçèÞóåéò óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêïò Þ åìöáíßæåôáé çùóéíïöéëßá óôï áßìá ìåãáëýôåñç áðü 10%.

1 Ðíåõìïíïëüãïò Åíôáôéêïëüãïò ÅðéìåëçôÞò ´ ÌïíÜäáò ÅíôáôéêÞò Èåñáðåßáò Ãåíéêü Íïìáñ÷éáêü Íïóïêïìåßï ¸äåóóáò, 2Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò ÉððïêñÜôåéï Ã.Í. Áèçíþí

Churg-Strauss syndrome on Primary Health Care A. Kopanakis1, C. Koutsianas2 Summary Churg-Strauss syndrome (CSS) is also known as allergic granulomatosis and angiitis. The American College of Rheumatology defined CSS to have more than four of the following criteria: asthma, peripheral blood eosinophilia >10%, mononeunopathy or polyneuropathy, nonfixed pulmonary infiltrates, paranasal sinus abnormality, presence of extravascular eosinophils. CSS syndrome develops as a rare complication in steroid-dependent asthmatics successfully treated with the antileukotrienes, probably is related to steroid withdrawal facilitated by the drugs, which unmasks underlying CSS. Doctor of primary care must suspect the disease when patients with severe astma steroid-dependent have nonfixed pulmonary infiltrates or peripheral blood eosinophilia more than 10%.

Key words: Churg-Strauss syndrome, hypereosinophilia, angiitis.

1

Pulmonologist-ICU Edessa’s Hospital, 2General Practitioner in training, Hippokration Hospital of Athens

198

Ôï óýíäñïìï Churg-Strauss (CSS) åßíáé ìéá óðÜíéá ìïñöÞ óõóôçìáôéêÞò áããåéßôéäáò ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áëëåñãéêÞ ñéíßôéäá, óïâáñÞò ìïñöÞò âñïã÷éêü Üóèìá êáé óçìáíôéêÞ õðåñçùóéíïöéëßá óôï ðåñéöåñéêü áßìá. Ôï ðéï óõ÷íÜ ðñïóâáëëüìåíï üñãáíï åßíáé ïé ðíåýìïíåò, áêïëïõèïýìåíïé áðü ôï äÝñìá. Ùóôüóï, ôï CSS ìðïñåß íá ðñïóâÜëëåé ïðïéïäÞðïôå óýóôçìá, óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ ôïõ êáñäéáããåéáêïý, ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý êáé ôïõ êåíôñéêïý íåõñéêïý. Õðïëïãßæåôáé üôé óôï ãåíéêü ðëçèõóìü ç óõ÷íüôçôá ôïõ óõíäñüìïõ åßíáé 2,4-6,8 áíÜ åêáôïììýñéï áóèåíþí ôï ÷ñüíï1. Ôá áêñéâÞ áßôéá ôïõ óõíäñüìïõ åßíáé áóáöÞ. Ôá áðïôåëÝóìáôá äéáöüñùí ìåëåôþí óõíçãïñïýí óôï üôé ðñüêåéôáé ãéá ìéá áõôïÜíïóç ðáèïëïãéêÞ äéåñãáóßá.

Ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõ óõíäñüìïõ ChurgStrauss êáé áíôéëåõêïôñéåíéþí Óôçí ïìÜäá áõôÞ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá öÜñìáêá æáöéñëïõêÜóôç, ìïËÝîåéò êëåéäéÜ: óýíäñïìï Churg-Strauss, õðåñçùóéíïöéëßá, áããåéßôéäá. ÕðïâëÞèçêå: 6 Äåêåìâñßïõ 2004 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 16 ÌáÀïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÊïðáíÜêçò Áíôþíéïò, Äéåýèõíóç: ÅêÜâçò 71-73, ÃáëÜôóé ÁèÞíá, ÔÊ 11146, Ôçë.: (210) 2925523, 6974002594 FAX: (28420) 61865, e-mail: antony_kop@yahoo.gr

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò ?, 2005

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

íôåëïõêÜóôç, ðñáíëïõêÜóôç. Áðü ôï 1998 êáé ìåôÜ, õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò âéâëéïãñáöéêÝò áíáöïñÝò ðïõ óõó÷åôßæïõí êÜðïéá áðü ôá öÜñìáêá áõôÜ ìå ôï óýíäñïìï ChurgStrauss. Ïé Wechsler et al2 ðåñéãñÜöïíôáò áõôÞ ôç óõó÷Ýôéóç Ýèåóáí ôçí õðüíïéá ãéá ôï üôé óôïõò áóèåíåßò ðïõ åëÜìâáíáí êïñôéêïåéäÞ õðÞñ÷å Þäç ìéá ëáíèÜíïõóá ìïñöÞ ôïõ CSS, ç ïðïßá áðïêáëýöèçêå ìå ôç ìåßùóç ôùí êïñôéêïåéäþí ëüãù ôçò ÷ñÞóçò ôçò æáöéñëïõêÜóôçò. Óå ìåôÝðåéôá ìåëÝôç ôïõò êáôÝëçîáí óôï ßäéï ó÷åäüí áðïôÝëåóìá êáé ãéá ôç ìïíôåëïõêÜóôç3, üðùò êáé ïé Franco êáé Artes, ïé ïðïßïé ìÜëéóôá óõíéóôïýí éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ óôç èåñáðåßá óïâáñïý Üóèìáôïò ìå ìïíôåëïõêÜóôç, éäßùò áí õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ìç ôõðéêÞò áëëåñãéêÞò äéÜèåóçò4. Õðïôßèåôáé ëïéðüí üôé ìéá ëáíèÜíïõóá ìïñöÞ ôïõ óõíäñüìïõ õðÜñ÷åé ðñéí ôçí Ýíáñîç ôçò èåñáðåßáò ìå áíôéëåõêïôñéåíéêïýò ðáñÜãïíôåò. Åêôüò áðü ôéò ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò, Ý÷åé áíáöåñèåß êáé áíÜðôõîç ôïõ CSS óå áóèåíÞ õðü èåñáðåßá ìå ìïíôåëïõêÜóôç, ï ïðïßïò äåí Ýëáâå áãùãÞ ìå êïñôéêïåéäÞ áðü ôï óôüìá, áëëÜ ìåãÜëåò ðïóüôçôåò åéóðíåüìåíùí ðïõ ìåéþèçêáí äñáóôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç ôçò ìïíôåëïõêÜóôçò5. ¸ôóé, ç åìöÜíéóç ôïõ Churg-Strauss óõó÷åôßæåôáé ìå ôç óôáäéáêÞ ìåßùóç ôùí êïñôéêïåéäþí áðü ôï óôüìá ç ïðïßá áðïêáëýðôåé ôï óýíäñïìï ðïõ êñáôïýôáí óå ëáíèÜíïõóá êáôÜóôáóç áðü ôá êïñôéêïåéäÞ. Áõôü ôï óõìðÝñáóìá õðïóôçñßæåôáé áêüìá áðü ôçí ðéï ðñüóöáôç áíÜëõóç üëùí ôùí ðåñéðôþóåùí ôïõ óõíäñüìïõ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïõò áíôáãùíéóôÝò ôùí õðïäï÷Ýùí ôùí ëåõêïôñéåíþí ðïõ áíáöÝñïíôáé áðü ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 20006. Óôçí áíáöïñÜ ôïõò óôï US National Institute of Health, áíôéðñüóùðïé ôïõ Adverse Effects Reporting System áðü ôï US Food & Drugs Administration åíôüðéóáí áíÜðôõîç ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss óå 165 áóèåíåßò ðïõ éêáíïðïéïýóáí äýï Þ ðåñéóóüôåñá êñéôÞñéá ôïõ ACR (âëÝðå ðáñáêÜôù ãéá ôá äéáãíùóôéêÜ êñéôÞñéá) ãéá ôï óýíäñïìï. Ôï 76% áõôþí åß÷áí éóôïñéêü ðñïçãïýìåíçò ëÞøçò êïñôéêïåéäþí áðü ôï óôüìá, êáé áðü åêåßíïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò õðÞñ÷áí áñêåôÝò ðëçñïöïñßåò ôï 88% áíÝðôõîå CSS êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðåñéüäïõ óôáäéáêÞò ìåßùóçò (tapering) ôçò äüóçò êïñôéêïåéäþí. 12% ôùí áóèåíþí åß÷áí éóôïñéêü ëÞøçò áíôáãùíéóôþí õðïäï÷Ýùí ëåõêïôñéåíþí áëëÜ êáìßá ëÞøç êïñôéêïåé-

äþí áðü ôï óôüìá. Áðü ôá åõñÞìáôá áõôÜ, ïé åñåõíçôÝò êáôÝëçîáí óôï óõìðÝñáóìá üôé êáìéÜ êáôçãïñßá öáñìÜêïõ äå ó÷åôßæåôáé áéôéïëïãéêÜ ìå ôçí áíÜðôõîç CSS êáé üëåò ïé áíôéáóèìáôéêÝò èåñáðåßåò åßíáé áóöáëåßò7.

ÐáèïëïãéêÞ Áíáôïìßá Ç ÷åéñïõñãéêÞ âéïøßá ðíåýìïíá åßíáé ç åîÝôáóç åêëïãÞò ãéá ôç äéÜãíùóç ôïõ CSS, óå áíôßèåóç ìå ôç äéáâñïã÷éêÞ âéïøßá ðíåýìïíá ðïõ ãåíéêÜ äå âïçèÜ ðïëý åðåéäÞ ôï õëéêü ðïõ ëáìâÜíåôáé åßíáé ó÷åôéêÜ ìéêñü ãéá íá èÝóåé ôç äéÜãíùóç.

ÊëéíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ Óýìöùíá ìå ôïõò Lanham êáé óõíåñãÜôåò8, ôá êëéíéêÜ óôïé÷åßá ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss áíáðôýóóïíôáé óå ôñåéò îå÷ùñéóôÝò öÜóåéò: • Ç ðñüäñïìç öÜóç: ÓõíÞèùò áíáðôýóóåôáé óå åíçëßêïõò óôç äåýôåñç êáé ôñßôç äåêáåôßá ôçò æùÞò ôïõò. Ìðïñåß íá äéáñêÝóåé áñêåôÜ Ýôç êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áôïðßá, áëëåñãéêÞ ñéíßôéäá, ñéíéêÞ ðïëõðïäßáóç êáé âñïã÷éêü Üóèìá.

• Ç çùóéíïöéëéêÞ öÜóç: ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò öÜóçò áõôÞò åßíáé ç çùóéíïöéëßá óôï ðåñéöåñéêü áßìá êáèþò êáé ç çùóéíïöéëéêÞ äéÞèçóç ðïëëþí ïñãÜíùí, óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ ôïõ ðíåýìïíá êáé ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý óùëÞíá. Ðïëý óõ÷íÜ ðñïêáëåßôáé ìéá åéêüíá ðïõ ðñïóïìïéÜæåé ôï óýíäñïìï Löffler, ôç ÷ñüíéá çùóéíïöéëéêÞ ðíåõìïíßá Þ ìéá çùóéíïöéëéêÞ ãáóôñåíôåñßôéäá.

• Ç öÜóç ôçò áããåéßôéäáò: ÐáñïõóéÜæåôáé óôçí ôñßôç êáé ôÝôáñôç äåêáåôßá ôçò æùÞò. Ðñüêåéôáé ãéá áããåéßôéäá óïâáñÞò ìïñöÞò, áðåéëçôéêÞ ãéá ôç æùÞ, ðïõ áíáðôýóóåôáé êõñßùò óå ìåóáßïõ êáé ìéêñïý ìåãÝèïõò áããåßá êáé ðïëý óõ÷íÜ óõíäÝåôáé ìå áããåéáêÜ êáé åîùáããåéáêÜ êïêêéþìáôá. Õðïøßá ãéá ôçí áíÜðôõîç áããåéßôéäáò ôßèåôáé áðü ôçí åìöÜíéóç óõóôçìáôéêþí óõìðôùìÜôùí êáé óçìåßùí, üðùò ï ðõñåôüò, ç áðþëåéá óùìáôéêïý âÜñïõò, ç êáêïõ÷ßá, ç áäõíáìßá ê.ëð. Ðáñüëá áõôÜ, áõôÝò ïé ôñåéò öÜóåéò äåí áêïëïõèïýí áíáãêáóôéêÜ ç ìéá ôçí Üëëç êáôÜ 199

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áõôÞí ôç óåéñÜ. Ôï óýíäñïìï Churg-Strauss ìðïñåß íá ðñïóâÜëëåé üëá ôá üñãáíá ôïõ áíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý: i) ÐíåõìïíéêÞ ðñïóâïëÞ: Ôï Üóèìá åßíáé ôï êõñßáñ÷ï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ óõíäñüìïõ, áöïý åìöáíßæåôáé óôï 95% ðåñßðïõ ôùí áóèåíþí êáé ðñïçãåßôáé ôçò áããåééôéäéêÞò öÜóçò êáôÜ 8 ìå 10 Ýôç9. Ùóôüóï, ìåñéêÝò öïñÝò ôï Üóèìá ìðïñåß íá åìöáíéóôåß ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí áããåéßôéäá. Åßíáé óõ÷íÜ ÷ñüíéï êáé áñêåôÜ óïâáñü þóôå íá ÷ñåéÜæåôáé ìáêñïðñüèåóìç èåñáðåßá ìå êïñôéêïóôåñïåéäÞ. ÌÜëéóôá, üóï ðëçóéÜæåé ç áããåééôéäéêÞ öÜóç ç óïâáñüôçôá ôïõ Üóèìáôïò êáé ï áñéèìüò ôùí ðáñïîõóìþí ìðïñåß íá áõîÜíåôáé ìå ôï ÷ñüíï. ÓðÜíéá, ôá óõìðôþìáôá Üóèìáôïò õðï÷ùñïýí óôá ðñþéìá óôÜäéá ôçò óõóôçìáôéêÞò áããåéßôéäáò10. ii) ÑéíéêÞ êáé ðáñáññéíïêïëðéêÞ ðñïóâïëÞ: Ç áëëåñãéêÞ ñéíßôéäá åßíáé ðïëý óõ÷íü åýñçìá óå áóèåíåßò ìå ôï óýíäñïìï (75%) êáé óõíÞèùò åßíáé ôï áñ÷éêü óýìðôùìá8. Åðßóçò, Üëëåò ìïñöÝò ðñïóâïëÞò ôçò ñéíüò êáé ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí åßíáé áñêåôÜ êïéíÝò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ñéíéêÞ áðüöñáîç, ñéíéêÞ ðïëõðïäßáóç, õðïôñïðéÜæïõóá ðáñáññéíïêïëðßôéäá êáé áõôÝò ìðïñïýí íá ðñïçãçèïýí ãéá ëßãï ôïõ Üóèìáôïò. ÅíäïóêïðéêÞ ÷åéñïõñãéêÞ, áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ êáé ìõñéããïôïìÞ ìå ôïðïèÝôçóç ìéêñïóùëÞíïò áåñéóìïý ìðïñåß íá åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ðáñáðÜíù åðéðëïêþí. ¼ìùò óõíÞèùò ðáñïõóéÜæåôáé ôá÷åßá âåëôßùóç óå åðéèåôéêÞ èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ ìå áðü ôïõ óôüìáôïò êïñôéêïóôåñïåéäÞ. iii) ÄåñìáôéêÞ ðñïóâïëÞ: Ôá äýï ôñßôá ôùí áóèåíþí ìå ôï óýíäñïìï Ý÷ïõí äåñìáôéêÝò âëÜâåò, ïé ïðïßåò óõíÞèùò åìöáíßæïíôáé ùò õðïåðéäåñìéêïß üæïé óôçí åêôáôéêÞ åðéöÜíåéá ôùí Üíù - éäéáßôåñá óôïí áãêþíá êáé óôçí Üêñá ÷åßñá - êáé êÜôù Üêñùí11. Ïé âëÜâåò áõôÝò ìðïñïýí íá Ý÷ïõí ôçí åîÞò ìïñöïëïãßá: • ØçëáöçôÞ ðïñöýñá, ìç óõíïäåõüìåíç áðü èñïìâïêõôôáñïðåíßá • Êçëéäþäåò Þ âëáôéäþäåò åñõèçìáôþäåò åîÜíèçìá • ÁéìïññáãéêÝò âëÜâåò, ðïõ êõìáßíïíôáé áðü ðåôÝ÷åéåò ùò êáé åêôåôáìÝíåò åê÷õìþóåéò.

200

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

• Åõáßóèçôá åðéäåñìéêÜ Þ õðïåðéäåñìéêÜ ïæßäéá, ìÝóá óôá ïðïßá áíåõñßóêïíôáé êïêêéþìáôá ìå ôç âéïøßá. Ç ðñïóâïëÞ ôïõ äÝñìáôïò åßíáé áðü ôá ðéï óõ÷íÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óõíäñüìïõ üôáí áõôü ðåñíÜ óôçí áããåééôéäéêÞ öÜóç ôïõ. iv) ÊáñäéáããåéáêÞ ðñïóâïëÞ: Ç ðñïóâïëÞ ôçò êáñäéÜò åßíáé ç êýñéá áéôßá èáíÜôïõ óôïõò áóèåíåßò ìå ôï óýíäñïìï. ÁõôÞ ðåñéëáìâÜíåé ïîåßá ðåñéêáñäßôéäá (32% ôùí áóèåíþí), ðåñéïñéóôéêÞ ðåñéêáñäßôéäá, êáñäéáêÞ áíáêïðÞ (47%) êáé Ýìöñáãìá ôïõ ìõïêáñäßïõ12. v) ÐñïóâïëÞ ôïõ íåõñéêïý óõóôÞìáôïò: Ïé ðåñéöåñéêÝò íåõñïðÜèåéåò åßíáé ðïëý óõ÷íü åýñçìá óå áóèåíåßò ìå CSS áíåõñéóêüìåíåò óå ðïóïóôü ìÝ÷ñé êáé 75%9. Ç óõíçèÝóôåñç ìïñöÞ åßíáé ç ðïëëáðëÞ ìïíïíåõñßôéäá – üôáí áõôÞ åßíáé åýñçìá óå áóèåíÞ ìå Üóèìá êáé çùóéíïöéëßá, ç äéÜãíùóç ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss åßíáé ó÷åäüí âÝâáéá. Áí ç ìïíïíåõñßôéäá äåí áíôéìåôùðéóôåß Ýãêáéñá, ìðïñåß íá åîåëé÷èåß óå ðïëõíåõñïðÜèåéá ìå óõììåôñéêÞ Þ áóýììåôñç ìïñöÞ. Ç ðñïóâïëÞ ôïõ Êåíôñéêïý Íåõñéêïý ÓõóôÞìáôïò (ÊÍÓ) ìïëïíüôé åßíáé ðéï óðÜíéá, èåùñåßôáé ðéï óïâáñÞ. ÐåñéëáìâÜíåé ðáñÝóåéò åãêåöáëéêþí óõæõãéþí, åãêåöáëéêÞ áéìïññáãßá Þ Ýìöñáêôï, óðáóìïýò, êþìá, øõ÷ùóéêÝò åêäçëþóåéò8. ¼ôáí óõìâáßíïõí, ç åãêåöáëéêÞ áéìïññáãßá êáé ôï Ýìöñáêôï åßíáé óçìáíôéêÝò áéôßåò èáíÜôïõ8. vi) ÍåöñéêÞ ðñïóâïëÞ: Ç ðñïóâïëÞ ôùí íåöñþí åßíáé óõ÷íÞ, üìùò óðÜíéá ôï CSS åðéðëÝêåôáé ìå íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá. Ç óõóôçìáôéêÞ õðÝñôáóç åßíáé ó÷åôéêÜ óõ÷íÞ óå áóèåíåßò ìå ôï CSS, áöïý õðïëïãßæåôáé óôï 29%9. ÁõôÞ ç óõ÷íüôçôá ìðïñåß íá áíôéêáôïðôñßæåé êáé ôç óõ÷íüôçôá ôùí íåöñéêþí åìöñÜêôùí. vii) ÃáóôñåíôåñéêÞ ðñïóâïëÞ: Åßíáé ó÷åôéêÜ óõ÷íÞ êáé ðñüêåéôáé óõíÞèùò ãéá ìéá çùóéíïöéëéêÞ ãáóôñåíôåñßôéäá, ÷áñáêôçñéæüìåíç áðü êïéëéáêü Üëãïò, äéÜññïéá áéìáôçñÞ Þ ü÷é, áéìïññáãßá ðåðôéêïý êáé êïëßôéäá8. ÕðÜñ÷åé êáé ç ðéèáíüôçôá áíÜðôõîçò çùóéíïöéëéêÞò ðåñéôïíßôéäáò ìå áóêßôç. Ç ðñïóâïëÞ ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý óõóôÞìáôïò ìðïñåß íá ðñïçãçèåß Þ íá åßíáé óýã÷ñïíç ìå ôçí áããåééôéäéêÞ öÜóç.

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò ?, 2005

ÅñãáóôçñéáêÜ êáé ÁðåéêïíéóôéêÜ åõñÞìáôá

Ðßíáêáò 1. ÅñãáóôçñéáêÜ åõñÞìáôá óôï óýíäñïìï Churg Strauss

Äåí õðÜñ÷ïõí åñãáóôçñéáêÝò åîåôÜóåéò åéäéêÝò ãéá ôï óýíäñïìï Churg-Strauss. Ôï ðéï ÷áñáêôçñéóôéêü åýñçìá åßíáé ç çùóéíïöéëßá óôï ðåñéöåñéêü áßìá, ç ïðïßá êõìáßíåôáé ìåôáîý 5000 êáé 9000 çùóéíüöéëá/ìL7. Ùóôüóï, ç çùóéíïöéëßá êÜðïéåò öïñÝò äåí áíáêáëýðôåôáé åîáéôßáò ôá÷åßùí êáé áõèüñìçôùí ìåéþóåùí Þ äéáêõìÜíóåùí ôïõ áñéèìïý ôùí çùóéíüöéëùí8. Åðßóçò, ç èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ ôïõ Üóèìáôïò ìå êïñôéêïóôåñïåéäÞ ìðïñåß íá åõèýíåôáé ãéá ôçí áðïôõ÷ßá áíåýñåóçò ôçò çùóéíïöéëßáò. Ç éóôéêÞ çùóéíïöéëßá åîáêïëïõèåß íá áíåõñßóêåôáé óå áóèåíåßò óôïõò ïðïßïõò ç çùóéíïöéëßá óôï ðåñéöåñéêü áßìá åßíáé áðïýóá. Ç ãåíéêÞ áßìáôïò åíäÝ÷åôáé íá öáíåñþóåé ìéá áíáéìßá ðïõ óõíÞèùò åßíáé íïñìü÷ñùìç êáé íïñìïêõôôáñéêÞ, ìéá óçìáíôéêÞ ðïëëÝò öïñÝò áýîçóç ôçò ôá÷ýôçôáò êáèßæçóçò åñõèñþí áéìïóöáéñßùí (Ô.Ê.Å.) êáèþò êáé ëåõêïêõôôÜñùóç. Óå Ýíáí ðéï äéåîïäéêü Ýëåã÷ï ôùí áíïóïóöáéñéíþí ôïõ ïñïý ôùí áóèåíþí, ìðïñåß íá ðáñáôçñçèåß õðåñãáììáóöáéñéíáéìßá, êõêëïöïñïýíôá áíïóïóõìðëÝãìáôá êáé ðéï åéäéêÜ áõîçìÝíïò ôßôëïò áíïóïóöáéñßíçò IgE. Ôï ôåëåõôáßï åßíáé áñêåôÜ óõ÷íü åýñçìá áí êáé ìðïñåß íá ðïéêßëëåé áíÜëïãá ìå ôç äñáóôçñéüôçôá ôçò íüóïõ óôçí áããåééôéäéêÞ ôçò öÜóç. Óôï óýíäñïìï, ôÝëïò, áíåõñßóêåôáé èåôéêüò ñåõìáôïåéäÞò ðáñÜãïíôáò óå ÷áìçëïýò ôßôëïõò êáé èåôéêÜ ðåñéðõñçíéêÜ áíôéïõäåôåñïöéëéêÜ êõôôáñïðëáóìáôéêÜ áíôéóþìáôá (pANCA). Ç óýíïøç ôùí åñãáóôçñéáêþí åõñçìÜôùí ãßíåôáé óôïí Ðßíáêá 1. Ç ãåíéêÞ ïýñùí ìðïñåß íá áðïêáëýøåé ìéá äéáöåýãïõóá íåöñéêÞ ðñïóâïëÞ. Ç âñïã÷ïêõøåëéäéêÞ Ýêðëõóç ôùí ðíåõìüíùí (BAL) ðáñïõóéÜæåé õøçëü ðïóïóôü çùóéíïößëùí óõíÞèùò ìåãáëýôåñï áðü 33%13. Ðáñüëá áõôÜ ôï åýñçìá áõôü äåí åßíáé åéäéêü ãéá ôï óýíäñïìï. Ðåñíþíôáò óôéò áðåéêïíéóôéêÝò ìåèüäïõò, ðñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé ïé áíùìáëßåò óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêá óôïõò áóèåíåßò ìå óýíäñïìï Churg-Strauss åßíáé ðïëëÝò êáé ðïéêßëåò^ óõíïðôéêÜ öáßíïíôáé óôïí Ðßíáêá 214. Ç êëáóéêÞ áêôéíïëïãéêÞ åéêüíá óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêá ãéá ôï óýíäñïìï Churg Strauss áðïôåëåßôáé áðü ìåôáíáóôåõôéêÝò, óõíÞèùò êõøåëéäéêïý ôýðïõ óêéÜóåéò. Ïé óêéÜóåéò áõôÝò óõíÞèùò åßíáé áóýì-

• Çùóéíïöéëßá óôï ðåñéöåñéêü áßìá (5000 - 9000/ìL), óôç âñïã÷ïêõøåëé-äéêÞ Ýêðëõóç (BAL) êáé óôïõò éóôïýò • Íïñìü÷ñùìç êáé íïñìïêõôôáñéêÞ áíáéìßá • ÓçìáíôéêÞ áýîçóç ôçò ôá÷ýôçôáò êáèßæçóçò åñõèñïêõôôÜñùí (ÔÊÅ) • ËåõêïêõôôÜñùóç • ÁõîçìÝíïò ôßôëïò áíïóïóöáéñßíçò ÉgE • Êõêëïöïñïýíôá áíïóïóõìðëÝãìáôá • Õðåñãáììáóöáéñéíáéìßá • Èåôéêüò ñåõìáôïåéäÞò ðáñÜãïíôáò óå ÷áìçëü üìùò ôßôëï • ÈåôéêÜ ðåñéðõñçíéêÜ áíôéïõäåôåñïöéëéêÜ êõôôáñïðëáóìáôéêÜ áíôéóþìáôá (p – ANCA).

Ðßíáêáò 2. ÅõñÞìáôá óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêá óôï óýíäñïìï Churg Strauss • ÌåôáâáôéêÝò êõøåëéäéêïý ôýðïõ óêéÜóåéò (75%) óõññÝïõóåò ðñïò ó÷çìáôéóìü ðõêíþóåùí ÷ùñßò ëïâáßá Þ ôìçìáôéêÞ êáôáíïìÞ • ÓõììåôñéêÝò äéçèÞóåéò ìå êåíôñéêÞ êáé ðåñéöåñéêÞ êáôáíïìÞ • ÄéçèÞóåéò ðïõ åîáðëþíïíôáé áêôéíùôÜ áðü ôéò ðýëåò óå óõíäõáóìü ìå ðõëáßá ëåìöáäåíïðÜèåéá • ÄéÜ÷õôåò äéÜìåóåò Þ êåã÷ñïåéäåßò äéçèÞóåéò • ÐíåõìïíéêÞ áéìïññáãßá, ç ïðïßá ðñïêáëåß åêôåôáìÝíç óêßáóç óå ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ðíåýìïíá • Áìöïôåñüðëåõñç ïæþäçò ðñïóâïëÞ ôùí ðíåõìïíéêþí ðåäßùí ÷ùñßò óðçëáéïðïßçóç • Ðõëáßá ëåìöáäåíïðÜèåéá (óðÜíéá) • ÐëåõñéôéêÝò óõëëïãÝò ðïõ áíåõñßóêïíôáé óôï 30% ôùí áóèåíþí êáé åßíáé óõ÷íÜ åîéäñùìáôéêÝò êáé çùóéíüöéëåò.

ìåôñåò, óõññÝïõí ðñïò ó÷çìáôéóìü ðõêíþóåùí ÷ùñßò óõãêåêñéìÝíç ëïâáßá Þ ôìçìáôéêÞ êáôáíïìÞ (Åéêüíá 1, 2), áëëÜ ìðïñïýí íá åìöáíßæïíôáé êáé óõììåôñéêÜ ìå êåíôñéêÞ Þ ðåñéöåñéêÞ êáôáíïìÞ Þ êáé áêôéíùôÞ åîÜðëùóç áðü ôéò ðýëåò. Ïé ïæþäåéò âëÜâåò åßíáé ëéãüôåñï óõ÷íÝò. Åðßóçò, ç êõøåëéäéêÞ áéìïññáãßá åßíáé ìéá ðéèáíÞ åéêüíá óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêá áóèåíþí ìå ôï óýíäñïìï, ç ïðïßá üìùò åßíáé áñêåôÜ óðÜíéá. ÔÝëïò, 3 óôïõò 10 áóèåíåßò ìå CSS Ý÷ïõí ðëåõñéôéêÝò óõëëïãÝò, ôï õãñü ôùí ïðïßùí åßíáé óõíÞèùò åîéäñùìáôéêü êáé çùóéíïöéëéêü. Ôï âáóéêü åýñçìá óôçí áîïíéêÞ ôïìïãñáößá õøçëÞò åõêñßíåéáò (high resolution CT) åßíáé ç óçìáíôéêÞ áýîçóç ôïõ ìåãÝèïõò ôùí ðåñéöåñéêþí ðíåõìïíéêþí áñôçñéþí, üôáí áõôÝò óõãêñßíïíôáé ìå ôï ìÝãåèïò ôùí âñüã÷ùí, óå óõíäõá201

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

Åéêüíá 2. Áêôéíïãñáößá èþñáêïò óå áóèåíÞ ìå CSS, ðáñïõóéÜæïíôáé êõøåëéäéêïý ôýðïõ óêéÜóåéò äéÜ÷õôåò, éäéáßôåñá óôï äåîéü ðíåõìïíéêü ðåäßï üðïõ óõññÝïõí ðñïò ó÷çìáôéóìü ðõêíþóåùò óôï ìÝóï ðíåõìïíéêü ðåäßï. Åéêüíá 1. Áêôéíïãñáößá èþñáêïò óå áóèåíÞ ìå CSS, ðáñïõóéÜæïíôáé ðõêíùôéêïý ôýðïõ áëëïéþóåéò ìå ìç ôìçìáôéêÞ êáôáíïìÞ áìöïôåñüðëåõñá, éäéáßôåñá óôçí ðåñéöÝñåéá êáé óôá Üíù ðíåõìïíéêÜ ðåäßá.

óìü ìå ìéá áóôåñïåéäÞ êáé áíþìáëç äéáìüñöùóç êÜðïéùí áðü ôéò ðíåõìïíéêÝò áñôçñßåò (áíáöåñüìåíï êáé ùò “áããåééôéäéêü óçìåßï” Åéêüíá 3) êáé ìðïñåß íá åßíáé åîáéñåôéêÜ ðïëýôéìï óôç äéÜãíùóç ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss15. Áããåéïãñáößåò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óå áóèåíåßò ìå CSS áðïêÜëõøáí çðáôéêÜ êáé íåöñéêÜ áíåõñýóìáôá (Åéêüíá 4) ôá ïðïßá èá ìðï-

Åéêüíá 3. ÔïìÞ HRCT óå áóèåíÞ ìå CSS, äéáêñßíïíôáé äéÜ÷õôá ðåñéï÷Ýò èïëÞò õÜëïõ êáé êåíôñïëïâéäéáêÜ ïæßäéá. Óçìåéþíåôáé ìå ôá âÝëç áýîçóç ôïõ ìåãÝèïõò ôùí ðåñéöåñéêþí ðíåõìïíéêþí áñôçñéþí óå óõíäõáóìü ìå áóôåñïåéäÞ äéáìüñöùóç áõôþí “áããåééôéäéêü óçìåßï”.

202

ñïýóáí ëáíèáóìÝíá íá åêëçöèïýí ùò åêäçëþóåéò ïæþäïõò ðïëõáñôçñéßôéäáò. Óôéò ëåéôïõñãéêÝò äïêéìáóßåò ôïõ ðíåýìïíá, ïé áóèåíåßò ìå ôï óýíäñïìï åìöáíßæïíôáé ìå áðï-

Åéêüíá 4. Áããåéïãñáößá áñéóôåñÞò íåöñéêÞò áñôçñßáò óå áóèåíÞ ìå CSS, äéáêñßíïíôáé ðïëëáðëÜ áíåõñýóìáôá ðïéêßëïõ ìåãÝèïõò ôùí ìÝóùí êáé ìéêñþí íåöñéêþí áñôçñéþí.

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

öñáêôéêïý ôýðïõ äéáôáñá÷Þ, ãåãïíüò ðïõ ôáéñéÜæåé ìå ôï Üóèìá áðü ôï ïðïßï ðÜó÷ïõí8. Ç âéïøßá åíüò åðéðëåãìÝíïõ ïñãÜíïõ ðñÝðåé íá ðñáãìáôïðïéåßôáé ðñïêåéìÝíïõ íá åðéâåâáéùèåß ç ýðáñîç ìéáò çùóéíïöéëéêÞò öëåãìïíþäïõò äéáäéêáóßáò Þ áããåéßôéäáò.

ÄéÜãíùóç ¼ðùò áíáöÝñèçêå êáé ðáñáðÜíù, ç äéÜãíùóç ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss ðñïôåßíåôáé áðü ôá êëéíéêÜ åõñÞìáôá êáé óôç óõíÝ÷åéá åðéâåâáéþíåôáé áðü ôç âéïøßá ðíåýìïíá Þ ôç âéïøßá ïéïõäÞðïôå Üëëïõ ðñïóâåâëçìÝíïõ éóôïý Þ ïñãÜíïõ. Ôï 1990 ôï Áìåñéêáíéêü ÊïëëÝãéï Ñåõìáôïëïãßáò (American College of Rheumatology, ACR) êáèéÝñùóå Ýîé êñéôÞñéá ôáîéíüìçóçò ãéá ôï óýíäñïìï Churg-Strauss ãéá áóèåíÞ ï ïðïßïò Ý÷åé ôåêìçñéùìÝíç áããåéßôéäá16. Ç ðáñïõóßá ôåóóÜñùí áðü ôá Ýîé áõôÜ êñéôÞñéá ðñïóäßäåé åõáéóèçóßá 85% êáé åéäéêüôçôá 99,7% óôç äéÜãíùóç ôïõ CSS: 1) ¢óèìá (éóôïñéêü åêðíåõóôéêïý óõñéãìïý Þ áêñïáóôéêÜ åõñÞìáôá ìå äéÜ÷õôïõò óõñßôôïíôåò õøçëÞò óõ÷íüôçôáò).

2) Çùóéíïöéëßá ìåãáëýôåñç áðü 10% óôç ìÝôñçóç ôùí ëåõêïêõôôÜñùí ôïõ ðåñéöåñéêïý áßìáôïò.

3) ÌïíïíåõñïðÜèåéá (óõìðåñéëáìâÜíåôáé êáé ç ðïëëáðëÞ) Þ ðïëõíåõñïðÜèåéá.

4) ÌåôáíáóôåõôéêÝò Þ ðáñïäéêÝò ðíåõìïíéêÝò ðõêíþóåéò áêôéíïãñáöéêÜ áíáäåéêíõüìåíåò.

5) ÐáèïëïãéêÜ åõñÞìáôá áðü ôïõò ðáñáññßíéïõò êüëðïõò.

6) Âéïøßá ðïõ íá ðåñéÝ÷åé Ýíá áéìïöüñï áããåßï üðïõ íá áíáäåéêíýåôáé ç óõãêÝíôñùóç ôùí çùóéíïößëùí óôéò åîùáããåéáêÝò ðåñéï÷Ýò.

Èåñáðåßá Ôï âáóéêü èåñáðåõôéêü ìÝóï ãéá áóèåíåßò ìå óýíäñïìï Churg-Strauss åßíáé ôá êïñôéêïóôåñïåéäÞ. Ïé ðåñéóóüôåñïé åìöáíßæïõí âåëôßùóç ìåôÜ áðü èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ âáóéóìÝíç óå áõôÜ. Ç ðñïôåéíüìåíç äüóç åßíáé 1 mg/kg âÜñïõò óþìáôïò ôçí çìÝñá (óõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðñåäíéæüíç áðü ôïõ óôüìáôïò) êáé ÷ïñçãåßôáé ãéá 6 ìå 12

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò ?, 2005

åâäïìÜäåò Þ ìÝ÷ñé ôá óõìðôþìáôá ôçò áóèÝíåéáò ðáñïõóéÜóïõí ðëÞñç ýöåóç9. Ç õøçëüôåñç äüóç êïñôéêïóôåñïåéäþí ÷ñçóéìïðïéåßôáé óå áóèåíåßò ìå áããåéßôéäá, éäßùò áí åßíáé åðçñåáóìÝíç ç íåöñéêÞ Þ ç êáñäéáêÞ ëåéôïõñãßá Þ áí åßíáé ðáñïýóá ìéá íåõñïðÜèåéá. ÅñåõíçôÝò ðñïôåßíïõí óôçí ðåñßðôùóç ôçò ðñïóâïëÞò ðïëëáðëþí ïñãÜíùí íá ÷ïñçãåßôáé åíäïöëåâßùò 1 g ìåèõëðñåäíéæïëüíçò ãéá ôñåéò çìÝñåò êáé íá áêïëïõèåßôáé áðü 40-60 mg ðñåäíéæüíçò ôçí çìÝñá áðü ôïõ óôüìáôïò. ÃåíéêÜ, ç èåñáðåßá óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé íá ìçí õðÜñ÷ïõí åêäçëþóåéò ôçò áóèÝíåéáò êáé óôç óõíÝ÷åéá ìåéþíåôáé óôáäéáêÜ ìÝ÷ñé ðëÞñïõò äéáêïðÞò. Ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò ìå êïñôéêïóôåñïåéäÞ èá ðñÝðåé íá åëÝã÷åôáé óå êÜèå áóèåíÞ. Ç áðÜíôçóç ôçò íüóïõ óôç èåñáðåßá êáé ç ðáñáêïëïýèçóç ãéá ôõ÷üí õðïôñïðÝò êáôïñèþíåôáé ìå óõ÷íü Ýëåã÷ï ôïõ ðïóïóôïý çùóéíïößëùí óôï ðåñéöåñéêü áßìá êáèþò êáé ôçò ôá÷ýôçôáò êáèßæçóçò åñõèñþí (ÔÊÅ)17. Ïé êáèõóôåñçìÝíåò õðïôñïðÝò ìåôÜ áðü åðéôõ÷çìÝíç áðÜíôçóç óôç èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ åßíáé óðÜíéåò. Ùóôüóï, ç ðñþéìç äéáêïðÞ ôçò èåñáðåßáò ðñïäéáèÝôåé óå õðïôñïðÞ. Ç ìáêñï÷ñüíéá ÷ñÞóç ôùí êïñôéêïóôåñïåéäþí åìöáíßæåé óõ÷íÜ ðïëëÝò áðü ôéò ãíùóôÝò ðáñåíÝñãåéÝò ôçò, üðùò éáôñïãåíÝò óýíäñïìï Cushing, êïñôéêïåîáñôþìåíïò äéáâÞôçò, ìõïðÜèåéá, øý÷ùóç, ïóôåïðüñùóç ìå óðïíäõëéêÜ êáôÜãìáôá, áéìïññáãßá áðü ôï ãáóôñåíôåñéêü, ëïéìþäåéò åðéðëïêÝò ê.ëð. Ôá êïñôéêïóôåñïåéäÞ åßíáé óõíÞèùò áñêåôÜ ãéá ôç èåñáðåßá ôùí ðåñéóóüôåñùí áóèåíþí ðïõ äåí Ý÷ïõí óïâáñÞ ðñïóâïëÞ ïñãÜíïõ Þ óõóôÞìáôïò, ÷ùñßò ôçí ðñïóèÞêç Üëëùí áíïóïêáôáóôáëôéêþí ðáñáãüíôùí. Åéóðíåüìåíá óôåñïåéäÞ ìðïñåß íá áðïäåé÷èïýí ÷ñÞóéìá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç óõìðôùìÜôùí Üóèìáôïò ðïõ åíäÝ÷åôáé íá áíôéóôÝêïíôáé ôüóï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò èåñáðåßáò, üóï êáé ìåôÜ áðü ôï ôÝëïò ôçò êáé ôçí õðïôñïðÞ ôçò áóèÝíåéáò9. Ç êõêëïöùóöáìßäç ìðïñåß íá ðñïóôåèåß óôï áñ÷éêü èåñáðåõôéêü ó÷Þìá (êáé Ýôóé íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óå óõíäõáóìü ìå ôá êïñôéêïóôåñïåéäÞ) óå áóèåíåßò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí õðïôñïðÝò êáèþò êáé óå áóèåíåßò ìå óïâáñÞ íåêñùôéêÞ áããåéßôéäá óå äïóïëïãßá 2 mg/kg âÜñïõò óþìáôïò. Óôïõò ôåëåõôáßïõò ìÜëéóôá Ý÷åé âåëôéþóåé óçìáíôéêÜ ôçí 203

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ðñüãíùóç9. Ðñïôåßíåôáé ç ÷ñÞóç ôçò êõêëïöùóöáìßäçò ùò åðéêïõñéêÞò èåñáðåßáò óå áóèåíåßò ìå áðïäåäåéãìÝíç áããåééôéäéêÞ ðñïóâïëÞ ïñãÜíùí êáé óå åêåßíïõò ðïõ äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôá êïñôéêïåéäÞ. Ç áñ÷éêÞ áðïôåëåóìáôéêüôçôá öáßíåôáé íá åßíáé ç ôá÷ýôçôá áíôáðüêñéóçò ôïõ áóèåíïýò êáé ç ÷áìçëüôåñç óõ÷íüôçôá õðïôñïðþí, áí êáé äåí Ý÷åé áðïäåé÷èåß ç õðåñï÷Þ ôçò óõíäõáóôéêÞò èåñáðåßáò üóïí áöïñÜ óôá äåêáåôÞ ðïóïóôÜ åðéâßùóçò. Ïé èåñáðåõôéêïß óõíäõáóìïß äåí åßíáé êáé áõôïß áðáëëáãìÝíïé áðü ðáñåíÝñãåéåò. Ïé áíåðéèýìçôåò åíÝñãåéåò ôçò êõêëïöùóöáìßäçò ðåñéëáìâÜíïõí ôçí áéìïññáãéêÞ êõóôßôéäá, ôçí ßíùóç ôçò ïõñïäü÷ïõ êýóôçò, ôçí áëùðåêßá, ôç ìõåëïôïîéêüôçôá, åíþ Ý÷ïõí áíáöåñèåß êáé íåïðëÜóìáôá êáèþò êáé ùïèçêéêÞ áíåðÜñêåéá. Óçìáíôéêü ðñüâëçìá åðßóçò åßíáé ç åõðÜèåéá óôéò ëïéìþîåéò – ìå ôçí êõêëïöùóöáìßäç ç óõ÷íüôçôá ôùí ëïéìþîåùí áõîÜíåé êáôÜ 10%. Ãéá ôçí ðñïöýëáîç ôïõ áóèåíïýò áðü ôçí áéìïññáãéêÞ êõóôßôéäá ðñïåñ÷üìåíç áðü ôçí êõêëïöùóöáìßäç åðéâÜëëåôáé ç åêôåôáìÝíç åíõäÜôùóÞ ôïõ ôüóï ðñéí üóï êáé ìåôÜ ôçí Ýã÷õóç ôïõ öáñìÜêïõ9. Ç áõîçìÝíç óõ÷íüôçôá íåïðëáóìÜôùí ôïõ ïõñïðïéçôéêïý ïöåßëåôáé óôçí Üèñïéóç óôçí êýóôç ôçò áêñïëåÀíçò, ôïîéêïý ìåôáâïëßôç ôçò êõêëïöùóöáìßäçò. Ãéá áõôü áðáéôåßôáé ìåßùóç ôçò äüóçò ôçò óå áóèåíåßò ðïõ Ý÷ïõí íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá. Ç áíôéêáôÜóôáóç ôçò êõêëïöùóöáìßäçò áðü ôçí áæáèåéïðñßíç ùò ðáñÜãïíôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôç ìåßùóç ôùí êïñôéêïóôåñïåéäþí ìåôÜ áðü 4 Þ 6 ìÞíåò èåñáðåßáò Ý÷åé õðÜñîåé óôáèåñÞ ôáêôéêÞ óå áñêåôÜ êëéíéêÜ êÝíôñá.

Ðñüãíùóç Ïé ðéï ðñüóöáôåò êëéíéêÝò óåéñÝò ðñïôåßíïõí ðïóïóôü ðåíôáåôïýò åðéâßùóçò ìåãáëýôåñï áðü 70%9. Ïé ðåñéóóüôåñïé èÜíáôïé áðïäßäïíôáé óôéò åðéðëïêÝò ôçò áããåééôéäéêÞò öÜóçò ôïõ óõíäñüìïõ. ÁõôÝò åßíáé ïé ðáñáêÜôù: • ÊáñäéáêÞ áíåðÜñêåéá êáé/Þ Ýìöñáãìá ôïõ ìõïêáñäßïõ • ÅãêåöáëéêÞ áéìïññáãßá • ÍåöñéêÞ áíåðÜñêåéá • Áéìïññáãßá ãáóôñåíôåñéêïý • ÁóèìáôéêÞ êáôÜóôáóç (status asthmaticus) 204

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

Ç ðáñïõóßá Þ ç áðïõóßá óõãêåêñéìÝíùí êëéíéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí óõó÷åôßæåôáé óôåíÜ ìå ôçí õðïêåßìåíç èíçôüôçôá. ¸ôóé, ç óõììåôï÷Þ ôçò êáñäéÜò, ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý óõóôÞìáôïò êáé ôïõ êåíôñéêïý íåõñéêïý óõóôÞìáôïò åßíáé êáêïß ðñïãíùóôéêïß ðáñÜãïíôåò. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá ôçí ýðáñîç íåöñéêÞò áíåðÜñêåéáò êáé ðñùôåúíïõñßáò, äçëáäÞ óõììåôï÷Þ ôùí íåöñþí9. Ïé ðáñÜãïíôåò áõôïß ðáñïõóéÜæïíôáé óôïí Ðßíáêá 3. Áðü áõôïýò ç ðáñïõóßá óçìáíôéêÞò êáñäéáêÞò Þ ãáóôñåíôåñéêÞò óõììåôï÷Þò öáßíåôáé íá åßíáé ï êõñéüôåñïò äåßêôçò öôù÷Þò ðñüãíùóçò9.

ÐñùôïâÜèìéá Ðåñßèáëøç Õðïøßá ãéá ôç äéÜãíùóç óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ôïõ óõíäñüìïõ Churg Stauss óå áóèåíåßò ìå âáñý Üóèìá õðü èåñáðåßá ìå áðü ôïõ óôüìáôïò êïñôéêïåéäÞ, èá ðñÝðåé íá ôßèåôáé ìå ôç óõíýðáñîç ðíåõìïíéêþí äéçèÞóåùí óôçí áêôéíïãñáößá èþñáêïò Þ ôçí áíåýñåóç áõîçìÝíïõ áñéèìïý çùóéíïößëùí óôï ðåñéöåñéêü áßìá. ÐáñÜ ôï üôé ç çùóéíïöéëßá åßíáé ðïëý óõ÷íü åýñçìá óôï âñïã÷éêü Üóèìá, áñéèìüò çùóéíïößëùí ìåãáëýôåñïò áðü 800 êýôôáñá/ìL åßíáé áóõíÞèéóôïò óå áõôü. Áí äå ï áñéèìüò ôùí çùóéíïößëùí åßíáé ìåãáëýôåñïò áðü 1500 êýôôáñá/ìL Þ ìåãáëýôåñïò áðü ôï 10% ôïõ áñéèìïý ôùí ëåõêþí áéìïóöáéñßùí èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé éó÷õñÜ õðüøç ç ðéèáíüôçôá ôïõ óõíäñüìïõ Churg-Strauss10. Ðßíáêáò 3. Êáêïß Ðñïãíùóôéêïß ÐáñÜãïíôåò óå áóèåíÞ ìå óýíäñïìï Churg Strauss • Óõììåôï÷Þ ôçò êáñäéÜò • Óõììåôï÷Þ ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý • ÍåöñéêÞ áíåðÜñêåéá (ìå êñåáôéíßíç ïñïý >1,6 mg/ dL) • Ðñùôåúíïõñßá (>1 g/çìÝñá) • Óõììåôï÷Þ ôïõ Êåíôñéêïý Íåõñéêïý ÓõóôÞìáôïò (ÊÍÓ).

Âéâëéïãñáößá 1. Watts RA, Lane SE, Bentham G, Scott DG. Epidemiology of systemic vasculitis: a ten-year study in the United Kingdom. Arthritis Rheum, 43:414-19, 2000.

2. Wechsler ME, Garpestad E, Kocher O, et al.

Á. ÊïðáíÜêçò, ×. ÊïõôóéáíÜò

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Pulmonary infiltrates, eosinophilia and cardiomyopathy in patients with asthma receiving zafirlukast. JAMA, 279:455-57, 1998.

Wechsler ME, Finn D, Gunawardena E, et al.

Churg-Strauss syndrome in patients receiving montelukast as treatment for asthma. Chest, 177:708-13, 2000.

Franco J, Artes MJ. Pulmonary eosinophilia associated with montelukast. Thorax, 54:55860, 1999.

Tuggey JM, Hosker HS. Churg-Strauss syndrome associated with montelukast therapy. Thorax, 55:805-6, 2000.

Jamaleddine G, Diab K, Tabbarah Z, et al. Leukotriene antagonists and the Churg-Strauss syndrome. Semin Arthritis Rheum, 31:218-27, 2002.

Weller PF, Plant M, Taggart V, et al. Workshop summary report: the relationship of asthma therapy and Churg-Strauss syndrome. NIH Workshop Summ Rep, 108:175-83, 2001.

Lanham JG, Elkon KB, Pusey CD, Hughes GR. Systemic vasculitis with asthma and eosinophilia: A clinical approach to the Churg-Strauss syndrome. Medicine, 63:65-81, 1984.

Guillevin L, Cohen P, Gayraud M, et al. ChurgStrauss syndrome. Clinical study and long-term follow-up of 96 patients. Medicine (Baltimore), 78:26-37, 1999.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò ?, 2005

10. Schmitt WH, Csernok E, Kobayashi S, et al.

Churg-Strauss syndrome. Serum markers of lymphocyte activation and endothelial damage. Arthritis Rheum, 41:445-52, 1998.

11. Schwartz RA, Churg J. Churg-Strauss syndrome.

Br J Dermatol, 127:199-204, 1992.

12. Hasley PB, Follansbee WP, Coulehan, JL. Cardiac manifestations of Churg-Strauss syndrome: Report of a case and review of the literature.

Am Heart J, 120:996-9, 1990.

13. Ramakrishna G, Midthun DE. Churg-Strauss syndrome. Ann Allergy Asthma Immunol, 86:603-13, 2001.

14. Choi YH, Im JG, Han BK, et al. Thoracic manifestation of Churg-Strauss syndrome: Radiologic and clinical findings. Chest, 117:11724, 2000.

15. Worthy SA, Muller NL, Hansell DM, Flower CDR. Churg-Strauss syndrome: The spectrum of pulmonary CT findings in 17 patients. AJR Am J Roentgenol, 170:297-300, 1998.

16. Masi AT, Hunder GG, Lie JT, et al. The American College of Rheumatology 1990 criteria for the classification of Churg-Strauss syndrome (allergic granulomatosis and angiitis). Arthritis Rheum, 33:1094-100, 1990.

17. Noth I, Strek ME, Leff AR. Churg Strauss Syndrome. Lancet, 361:588-94, 2003.

205

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. Óôåöáíïðïýëïõ êáé óõí

ÁÍÁÖÏÑÁ ÐÅÑÉÐÔÙÓÇÓ CASE REPORT Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 4, 206-208, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 206-208, 2005

Ç ÷ñçóéìüôçôá ôùí ðñïãñáììÜôùí ðñüëçøçò óôá ó÷ïëåßá: Aíß÷íåõóç ðåñßðôùóçò óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ 1 óôá ðëáßóéá óõìðëÞñùóçò ôçò áôïìéêÞò êÜñôáò õãåßáò óå ìáèçôÝò äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ Ê. Óôåöáíïðïýëïõ1, Å. ÔæáãêáñÜêçò2, O. ÃñáöÜêïõ3, A. ÐåôñÜêç4, ×. ÓáââÜêç5, ×. ÓðõñÜêç6, Á. Ìðáôßêáò7, Í. ÐáðáäÜêçò8

Ðåñßëçøç H ðáñï÷Þ ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò óå üëá ôá Üôïìá ìéáò êïéíüôçôáò áðïôåëåß ðáñáäïóéáêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Ìå âÜóç ôçí áíôßëçøç áõôÞ, ç ïìÜäá õãåßáò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÐåñÜìáôïò, óôá ðëáßóéá ôùí ôáêôéêþí ôçò åðéóêÝøåùí óôá ó÷ïëåßá, åíôüðéóå Ýãêáéñá ðåñßðôùóç ðáéäéïý ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ 1, ç ïðïßá äéÝëáèå ôçò ðñïóï÷Þò ôüóï ôïõ ïéêïãåíåéáêïý üóï êáé ôïõ åõñýôåñïõ êïéíùíéêïý ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Óêïðüò ôçò ìåëÝôçò ìáò åßíáé, -ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò áíé÷íåõèåßóáò ðåñßðôùóçò äéáâçôéêïý ðáéäéïý-, íá êáôáäåßîåé ôçí ïõóéáóôéêÞ ÷ñçóéìüôçôá ôçò åöáñìïãÞò ðñïãñáììÜôùí ðñïëçðôéêïý åëÝã÷ïõ óôçí êïéíüôçôá.

1,5,6,7,8

Éáôñïß ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÐåñÜìáôïò, 2Ãåíéêüò Ãéáôñüò, 3Ðáéäßáôñïò, 4ÅðéóêÝðôñéá ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÐåñÜìáôïò

The usefulness of school prevention programmes: Detection of an IDDM case while completing personal health cards in primary school pupils Ê. Stefanopoulou1, Å. Ôzagkarakis2, O. Grafakou3, A. Petraki4, Chr. Savvaki5, Ch. Spiraki6, Á. Batikas7, Í. Papadakis Summary Providing primary care to all members of a community is a traditional characteristic of general practice. Based on this concept, the health team of Perama Health Center detected a child suffering from IDDM. The case had not drawn the attention of her family or social environment. The aim of this study is to show the essential usefulness of screening programmes in the community since, it was really life-saving for the patient noticed.

Key words: diabetes mellitus, health promotion, primary school, programme, primary care

206

ÅéóáãùãÞ Ç ðáñï÷Þ ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò óå üëá ôá Üôïìá ìéáò êïéíüôçôáò, áíåîáñôÞôùò çëéêßáò, öýëïõ êáé íïóÞìáôïò áðïôåëåß ðáñáäïóéáêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò1. Ìå âÜóç ôçí áíôßëçøç áõôÞ êáé ðÜíôïôå ìå ãíþìïíá ôçí ðñüëçøç êáé ôçí ðñïáãùãÞ ôçò õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý åõèýíçò ôïõ, ç ïìÜäá õãåßáò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÐåñÜìáôïò åðéóêÝðôåôáé êÜèå ÷ñüíï ôá ó÷ïëåßá ôçò ðåñéï÷Þò êáé óõìðëçñþíåé ôéò áôïìéêÝò êÜñôåò õãåßáò ôùí ìáèçôþí. Ç åîÝôáóç ðåñéëáìâÜíåé óôïé÷åßá áðü ôï áôïìéêü éóôïñéêü, êáôáãñáöÞ ôùí óùìáôïìåôñéêþí ôïõò ÷áñáêôçñéóôéêþí, åîÝôáóç ãéá áíùìáëßåò ôïõ óêåëåôéêïý óõóôÞìáôïò, Ýëåã÷ï ôçò ïðôéêÞò ïîýôçôáò, Ýëåã÷ï ôùí åìâïËÝîåéò ÊëåéäéÜ: óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, ðñüëçøç, êÝíôñï õãåßáò ÕðïâëÞèçêå: 10 Ioõíßïõ 2003 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 18 Ìáñôßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 7 Áðñéëßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ê. Óôåöáíïðïýëïõ, Äéåýèõíóç: ÊÝíôñï Õãåßáò ÐåñÜìáôïò Ñåèýìíïõ, Ô.Ê.

74052, Ôçë: (28340) 23074/6974844157, Fax: (28340) 23191

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 4, 2005

Ê. Óôåöáíïðïýëïõ êáé óõí

ëéáóìþí êáé êëéíéêÞ åîÝôáóç. Óôá ðëáßóéá áõôÞò ôçò äéáäéêáóßáò åíôïðßóèçêå Ýãêáéñá ç ðáñáêÜôù ðåñéãñáöüìåíç ðåñßðôùóç ðáéäéïý ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç (ÓÄ) ôýðïõ 1, ç ïðïßá äéÝëáèå ôçò ðñïóï÷Þò ôïõ ïéêïãåíåéáêïý êáé åõñýôåñïõ êïéíùíéêïý ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Ç åðßðôùóç ôïõ ÓÄ ôýðïõ 1 óôïí ðëçèõóìü ìÝ÷ñé çëéêßáò 15 åôþí êõìáßíåôáé áðü 5-40 íÝåò ðåñéðôþóåéò áíÜ 100.000 êáô’ Ýôïò. Ç ìåãáëýôåñç åðßðôùóç ðáñáôçñåßôáé óôéò âüñåéåò ÅõñùðáúêÝò ÷þñåò êáé ç ìéêñüôåñç óôéò ÌåóïãåéáêÝò. Ï åðéðïëáóìüò ôïõ ÓÄ ôýðïõ 1 õðïëïãßæåôáé óå 0-3% óôïí ãåíéêü ðëçèõóìü2. Óôü÷ïò ôçò åñãáóßáò ìáò, ìå ôï ðåñéóôáôéêü ðïõ åíôïðßóáìå êáé ðáñïõóéÜæïõìå, åßíáé íá äåßîåé ôçí áíáãêáéüôçôá áëëÜ êáé ôçí ïõóéáóôéêÞ ÷ñçóéìüôçôá ôçò åöáñìïãÞò ðñïãñáììÜôùí ðñïóõìðôùìáôéêïý êáé ðñïëçðôéêïý åëÝã÷ïõ óôçí êïéíüôçôá.

ÐåñéãñáöÞ Ðåñßðôùóçò Ðñüêåéôáé ãéá êïñßôóé 13,5 åôþí, ìáèÞôñéá Ýêôçò Äçìïôéêïý, áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò, ðïõ åîåôÜóèçêå óôï ó÷ïëåßï, áðü ôçí ïìÜäá õãåßáò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÐåñÜìáôïò, óôá ðëáßóéá ôçò óõìðëÞñùóçò ôçò áôïìéêÞò ôçò êÜñôáò õãåßáò. Ç ìáèÞôñéá äåí åß÷å ìáæß ôçò âéâëéÜñéï õãåßáò, ïýôå Þôáí ãíùóôÜ óôïé÷åßá áðü ôï áôïìéêü êáé ïéêïãåíåéáêü áíáìíçóôéêü ôçò. Ç ßäéá äåí áíÝöåñå õðïêåéìåíéêÜ åíï÷ëÞìáôá. ¹ôáí Ýíá íùèñü ðáéäß ìå ó÷åôéêÜ áðáèÞ óõìðåñéöïñÜ êáé ìåéùìÝíï åíäéáöÝñïí ãéá ü,ôé óõíÝâáéíå ãýñù ôïõ. Åß÷å âÜñïò óþìáôïò 32 êéëÜ (êÜôù áðü ôçí 5ç åêáôïóôéáßá èÝóç), ýøïò 1,46 ì. (5ç åêáôïóôéáßá èÝóç), äåßêôç ìÜæáò óþìáôïò 15,2 (êÜôù áðü ôç 10ç åêáôïóôéáßá ãéá ôçí çëéêßá ôçò èÝóç)3 êáé ôá ðáñáêÜôù æùôéêÜ óçìåßá: AñôçñéáêÞ Ðßåóç: 100/55 mmHg, Óößîåéò: 91/min, èåñìïêñáóßá óþìáôïò: 36,9 °C. Áðü ôçí åîÝôáóç ôùí åðéìÝñïõò óõóôçìÜôùí äéáðéóôþèçêå Þðéá îçñüôçôá ôùí âëåííïãüíùí êáèþò êáé åëáöñÜ óêïëßùóç, ÷ùñßò Üëëá ðáèïëïãéêÜ åõñÞìáôá. Äåí Ýöåñå åìöáíÞ óçìåßá êáêïðïßçóçò. Óýìöùíá ìå ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ äüèçêáí áðü ôï äÜóêáëü ôçò, ôï ðáéäß åß÷å ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò ìå ìåéùìÝíç ó÷ïëéêÞ áðüäïóç êáé óõ÷íÝò áðïõóßåò, åëáôôùìÝíç êéíçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá (áðü ôñéìÞíïõ äåí óõììåôåß÷å óôï ìÜèçìá

ôçò ãõìíáóôéêÞò), åíþ, óôç äéÜñêåéá ôïõ ôåëåõôáßïõ äéìÞíïõ, ðáñïõóßáæå ðïëõäéøßá êáé ðïëõïõñßá (4-5 åðéóêÝøåéò óôçí ôïõáëÝôá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ìáèÞìáôïò). Ìå âÜóç ôá óôïé÷åßá áðü ôçí áíôéêåéìåíéêÞ åîÝôáóç êáé ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ äáóêÜëïõ, ôï êïñßôóé ðáñáðÝìöèçêå óôï ÊÝíôñï Õãåßáò ÐåñÜìáôïò ãéá ðåñáéôÝñù Ýëåã÷ï ìå ôçí ðéèáíÞ äéÜãíùóç õðïêåßìåíïõ ïñãáíéêïý íïóÞìáôïò, øõ÷éáôñéêÞò äéáôáñá÷Þò Þ êáêïðïßçóçò. ÊáôÜ ôçí åðßóêåøç ôçò áóèåíïýò óôï ÊÝíôñï Õãåßáò ôçí åðüìåíç çìÝñá Ýãéíáí åñãáóôçñéáêÝò åîåôÜóåéò ðïõ Ýäåéîáí ôá ðáñáêÜôù: WBC: 8900 (POLY: 60%, LYMPH: 35%), HCT: 41%, MCV: 85, MCH: 30, HB: 13gr/dl, PLT: 285.000, TKE: 14, K: 3,5mEq/l, Na: 136 mEq/l, Cr: 0,47 mg/dl, Ur: 22 mg/dl, SGOT: 12 IU/L, SGPT: 15 IU/L, ãGT: 14 IU/L, êáé Glu: 754 mg/dl, ÃåíéêÞ ïýñùí: Glu: (+++), Ket. (Trace). Ç áñ÷éêÞ èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ðåñéåëÜìâáíå ÷ïñÞãçóç éíóïõëßíçò ôá÷åßáò äñÜóåùò (êñõóôáëëéêÞ) êáé óôáäéáêÞ åíõäÜôùóç. Óôç óõíÝ÷åéá ç áóèåíÞò ðáñáðÝìöèçêå óå äåõôåñïâÜèìéï íïóïêïìåßï ìå ôçí áñ÷éêÞ äéÜãíùóç ÓÄ ôýðïõ 1 êáé áðü åêåß ìåôáöÝñèçêå óå ðáéäïåíäïêñéíïëïãéêÞ ìïíÜäá ðñïêåéìÝíïõ íá ãßíåé Ýíáñîç óõóôçìáôéêÞò éíóïõëéíïèåñáðåßáò. ÐñÜãìáôé, Ýëáâå éíóïõëßíç åíäéÜìåóçò äñÜóçò (28 IU ðñùß-12 IU âñÜäõ) êáé êñõóôáëëéêÞ áíÜëïãá ìå ôá åðßðåäá ôïõ óáê÷Üñïõ óôï áßìá. ÌåôÜ áðü Ýíá ìÞíá êáé óå ðñïãñáììáôéóìÝíç åðßóêåøç ôçò áóèåíïýò óôï ÊÝíôñï Õãåßáò äéáðéóôþèçêå åìöáíÞò âåëôßùóç ôçò üøçò, ôçò èñÝøçò êáé ôçò óõìðåñéöïñÜò ôçò. Ôï ýøïò Þôáí 1,48m (5ç åêáôïóôéáßá èÝóç), ôï âÜñïò Þôáí 42 kgr (25ç åêáôïóôéáßá èÝóç) êáé ï äåßêôçò ìÜæáò óþìáôïò Þôáí 19,1 (ðÜíù áðü ôçí 10ç åêáôïóôéáßá èÝóç)3. ÕðÞñ÷å êáëÞ óõíåñãáóßá ôùí ãïíÝùí ìå ôïõò ãéáôñïýò, ïé ïðïßïé ðñüèõìá Ýëõóáí ôéò áðïñßåò ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ôç öýóç ôçò íüóïõ.

ÓõæÞôçóç - ÓõìðåñÜóìáôá Ç ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò (ÐÖÕ) áðïôåëåß ôç âÜóç ôçò ðõñáìßäáò ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò êáé áíôéìåôùðßæåé ðïëýðëåõñá êáé äéá÷ñïíéêÜ ôá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ôïõ áóèåíÞ ìå êýñéïõò Üîïíåò ôçí ðñüëçøç, ôç äéÜãíùóç êáé ôç óõíå÷Þ óöáéñéêÞ ôïõò áíôéìåôþðéóç4.

207

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ç ÐÖÕ, üìùò, áðáéôåß ôçí áðïäïôéêÞ óõíåñãáóßá (collaboration) ôïõ ãåíéêïý ãéáôñïý ìå ôïõò õðüëïéðïõò ëåéôïõñãïýò ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò1, üðùò áõôü êáôáäåéêíýåôáé áðü ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò ïìÜäáò õãåßáò, éäéáßôåñá üôáí áõôÞ åßíáé óùóôÜ óôåëå÷ùìÝíç êáé ìå åðáñêÞ äéïéêçôéêÞ õðïóôÞñéîç. Ç áîßá ôçò ðåñéïäéêÞò åîÝôáóçò êáé ôïõ ðñïëçðôéêïý åëÝã÷ïõ åßíáé áäéáìöéóâÞôçôç. Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç áðÝâç ðñáãìáôéêÜ óùôÞñéá ãéá ôç æùÞ ôçò áóèåíïýò äåäïìÝíïõ üôé ðáñÜ ôçí ýðáñîç ÷áñáêôçñéóôéêÞò êëéíéêÞò åéêüíáò, äåí åß÷å áíáæçôçèåß ç âïÞèåéá ôïõ åéäéêïý. ×ùñßò ôçí ðáñÝìâáóç ôçò ïìÜäáò õãåßáò, ç áóèåíÞò êáôÜ ðÜóá ðéèáíüôçôá èá ðáñïõóéáæüôáí óôç ìïíÜäá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí ìå ôçí åéêüíá äéáâçôéêÞò êåôïîÝùóçò. Äõóôõ÷þò, ìå ôçí åîáßñåóç ôùí åìâïëéáóìþí êáé ôçò áðïóðáóìáôéêÞò äéåíÝñãåéáò ôçò åîÝôáóçò ôïõ ôñá÷çëéêïý åðé÷ñßóìáôïò, áðïõóßáæïõí Üëëåò óõóôçìáôéêÝò êáé äéá÷ñïíéêÝò ðáñåìâÜóåéò ìå óôü÷ï ôçí ðñüëçøç Þ Ýãêáéñç äéÜãíùóç óõãêåêñéìÝíùí íïóçìÜôùí ðáñÜ ôï üôé ç âñá÷õðñüèåóìç åöáñìïãÞ ôÝôïéùí ðñïãñáììÜôùí Ý÷åé áðïâåß éäéáßôåñá áðïôåëåóìáôéêÞ5,6. Ï ôüðïò åñãáóßáò ôïõ ãåíéêïý ãéáôñïý äåí åßíáé ìüíï ôá óôåíÜ üñéá ôïõ éáôñåßïõ ôïõ1. Êýñéá åéäïðïéüò äéáöïñÜ ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò åßíáé ç èåþñçóç ôïõ áññþóôïõ ìÝóá óôï ïéêïãåíåéáêü êáé ðïëéôéóìéêü ôïõ ðåñéâÜëëïí. Äõóôõ÷þò ç åðßóêåøç óôï óðßôé Ý÷åé ó÷åäüí åãêáôáëåéöèåß, åíþ ç öñïíôßäá áóèåíþí ìå êáñêßíï, Þ Üëëá ÷ñüíéá íïóÞìáôá ðïõ ïäçãïýí óôçí áíáðçñßá êáé óôïí ðåñéïñéóìü óôï óðßôé åßíáé áðïóðáóìáôéêÞ5. ÔÝëïò, èá ðñÝðåé íá åðéóçìáíèåß ç óõíÝ÷åéá ôçò ðáñáêïëïýèçóçò ôçò áóèåíïýò áðü ôçí ïìÜäá õãåßáò7. Ç áîßá ôçò Ýãêáéñçò äéÜãíùóçò ïëïêëçñþíåôáé áðü ôç äéá÷ñïíéêüôçôá ôçò ðáñáêïëïýèçóçò, ôçí áíÜðôõîç äåóìïý åìðéóôïóýíçò áíÜìåóá óôçí áóèåíÞ, ôçí ïéêïãÝíåéá êáé ôçí ïìÜäá õãåßáò êáé ôç óõæÞôçóç êáé åêðáßäåõóç óå ó÷Ýóç ìå ôç íüóï. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï, åîáóöáëßæåôáé ç óõóôçìáôéêÞ ðáñáêïëïýèçóç êáé ç óùóôÞ óõììüñöùóç ôçò áóèåíïýò, ç Ýãêáéñç áíß-

208

Ê. Óôåöáíïðïýëïõ êáé óõí

÷íåõóç ðéèáíþí åðåéóïäßùí áðïñýèìéóçò êáé ç Üìåóç ðáñÝìâáóç ôçò ïìÜäáò õãåßáò ðñïêåéìÝíïõ íá ôñïðïðïéçèåß áíÜëïãá ç èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ.

Âéâëéïãñáößá 1. ÌïõíôïêáëÜêçò È. Ãåíéêüò ãéáôñüò êáé ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. Ç áíôéìåôþðéóç óõíÞèùí ðáèÞóåùí áðü ôïí Ïéêïãåíåéáêü Ãåíéêü Ãéáôñü. Åêäüóåéò Ä. Ôóßðç, ÁèÞíá, ôüìïò Á´, 2001, óåë. 1-6.

2. ×ñéóôáêüðïõëïò ÐÄ, ÊáñáìÜíïò ÂÃ. ÄéÜãíùóç êáé êáôÜôáîç ôïõ Óáê÷áñþäç ÄéáâÞôç. Ç áíôéìåôþðéóç óõíÞèùí ðáèÞóåùí áðü ôïí Ïéêïãåíåéáêü Ãåíéêü Ãéáôñü. Åêäüóåéò Ä. Ôóßðç, ÁèÞíá, ôüìïò ´, 2001, óåë. 1-8.

3. ÊáöÜôïò Á, Ôæßìçò Ë. Ï ñüëïò ôçò äéáôñïöÞò óôçí ðñïáãùãÞ ôçò õãåßáò êáé óôçí ðñüëçøç ôùí áóèåíåéþí. ´Åíôõðï Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò, ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÊëéíéêÞ ÐñïëçðôéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ÄéáôñïöÞò, 1999, óåë. 15-18.

4. ÊïõíáëÜêçò Ä. ÁíÜðôõîç êáé åöáñìïãÞ ëïãéóìéêïý êáôÜëëçëïõ ãéá ÷ñÞóç óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. Ç áíôéìåôþðéóç óõíÞèùí ðáèÞóåùí áðü ôïí Ïéêïãåíåéáêü Ãåíéêü Ãéáôñü. Åêäüóåéò Ä. Ôóßðç, ÁèÞíá, ôüìïò Á´, 2001, óåë.

209-210.

5. Êõñéüðïõëïò Ã, ËéïíÞò ×, ÄçìïëéÜôçò Ã, Ìåñêïýñçò Ì-Ð, Ïéêïíüìïõ ×, ÔóÜêïò Ã, ÖéëáëÞèçò Á, êáé ïìÜäá åñãáóßáò. Ç ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ùò èåìÝëéï ôçò õãåéïíïìéêÞò ìåôáññýèìéóçò. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 4:168-188, 2000.

6. Åvangeliou A, Lionis C, Michailidou H, Spilioti M, Kanitsakis A, Nikitakis P, Drakonakis N, Giannakopoulou C, Sbyrakis S, Sewell AC, Boehles HJ, Smeitnk J, Wevers RA. Selective screening for inborn errors of metabolism: the primary care-based model in rural Crete. J Inherit Metab Dis, 24:877-80, 2001.

7. ËéïíÞò ×, Ìåñêïýñçò Ì-Ð. Áðüøåéò ãéá ôç ÓçìåñéíÞ ÊáôÜóôáóç óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé ÐñïôÜóåéò ãéá ôç ÂåëôßùóÞ ôçò. ÐñùôïâÜèìéá öñïíôßäá Õãåßáò, 12:7-9, 2000.

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò.

• Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìéá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò.

• Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü.

• Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí.

• ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá.

• Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç). (õðüäåéãìá âéâëéïãñáößáò: Biziagos E, Moschandrea J, Kouroumalis ÅÁ. Prevalence of hepatitis  and C markers in volunteer blood donors in Crete. A 5-year study. J Viral Hepat, 6:243-8, 1999.).

• Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò.

• 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé óå ÷Üñôéíç êáé çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ, êáé èá õðïâÜëëïíôáé óå äýï áíôßôõðá óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøç AíáðëçñùôÞ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Êáèþò êáé óôï e-mail: tasrom@yahoo.com.uk Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åßíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü.

Ðáñáããåëßá áíáôýðùí

Ïé áíáãíþóôåò ôçò "ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò", Ãåíéêïß Ãéáôñïß, ïé ïðïßïé åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óå áíÜôõðá êÜðïéï Þ êÜðïéá áðü ôá äçìïóéåõüìåíá óôï ôåý÷ïò Üñèñá, ìðïñïýí íá ðáñáãÝëëïõí ôïí áñéèìü ôùí áíôéôýðùí óôï "Ôå÷íüãñáììá" (ç äéåýèõíóç êáé ôá ôçëÝöùíá äçìïóéåýïíôáé óôï êÜôù ìÝñïò äåîéÜ ôïõ ðßíáêá). Ïé ôéìÝò ãéá êÜèå áñéèìü áíôéôýðùí ðáñáôßèåíôáé óôïí êáôùôÝñù ðßíáêá.

ÁíÜôõðá

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

50 áíÜôõðá

4/44,00 EÕÑÙ

8/74,00 EÕÑÙ

16/118,00 EÕÑÙ

100 áíÜôõðá

4/50,00 EÕÑÙ

8/88,00 EÕÑÙ

16/174,00 EÕÑÙ

200 áíÜôõðá

4/60,00 EÕÑÙ

8/118,00 EÕÑÙ

16/177,00 EÕÑÙ

500 áíÜôõðá

4/88,00 EÕÑÙ

8/147,00 EÕÑÙ

16/235,00 EÕÑÙ

"Ôå÷íüãñáììá" ÌÜñêïõ ÁõãÝñç 12 - 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 210.60.00.643, Fax: 210.60.02.295 e-mail: techn@hol.gr