VOL18_ISSUE1_JAN_MAR_2006 by SAN PUBLICATIONS

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, ÉáíïõÜñéïò - ÌÜñôéïò 2006

õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, ÉáíïõÜñéïò - ÌÜñôéïò 2006, Volume 18, Number 1, January - March 2006

Tçò Óýíôáîçò 6

×. ËéïíÞò, Ð. ÈåïäùñÜêçò, Ó. ÁñãõñéÜäïõ: Øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ: Óôï åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò

Ö. Áñâáíßôç, Ä. ÐáíáãéùôÜêïò, ×. Ðßôóáâïò, Å. Ðïëõ÷ñïíüðïõëïò, ×. ÓôåöáíÜäçò: ÄéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò óå äåßãìá ôïõ åëëçíéêïý ðëçèõóìïý: EðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ÁÔÔÉÊÇ

Ì. Ãåßôïíá, Ä. ÆÜâñáò, Ã. Êõñéüðïõëïò: Ç áãïñÜ ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá: ÈÝóåéò êáé áðüøåéò ôçò öáñìáêïâéïìç÷áíßáò

Á. ÖèåíÜêçò, Å. Ñïâßèçò, Í. ÐëïõìÞò, Ê. ÌáêñÞ, Ñ. ÐáôåëÞ, Ì. ÌáñêÜêçò, Ã. ÂñÝíôæïò, Ã. ÂáñêáñÜêçò, Ì. Ñïâßèçò, É. Âëá÷Üêçò: Ç ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç, ç êáèõóôåñçìÝíç ðáñáðïìðÞ êáé ç ìç åíäåäåéãìÝíç ÷ñÞóç áíôéâéïôéêþí ùò õðåýèõíïé ðáñÜãïíôåò ãéá ôç ñÞîç óêùëçêïåéäïýò áðüöõóçò óôá ðáéäßá: Méá áíáäñïìéêÞ ìåëÝôç Áíáóêüðçóç

Å. ÐñïêïðÜêçò, Á. ÊáðñÜíá, É. ÌðéæÜêçò, Å. ×åëéäüíçò, Ã. ÂåëåãñÜêçò: Áìõãäáëßôéäá, áìõãäáëåêôïìÞ êáé áäåíïåéäåêôïìÞ Åðßêáéñï ¢ñèñï Æ. Ôóßìôóéïõ: Ç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ êáé ôï áíèñùðïêåíôñéêü ìïíôÝëï éáôñéêÞò ðñÜîçò: Méá ðñüêëçóç ãéá ôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

Ã. ÓðáèáñÜêçò: Ïé 3 áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ôñáãéêïß êáé ç ôÝ÷íç ôïõ ðïëÝìïõ

Ê.Í. Ðüèïò: ÅöáñìïãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôá íïóïêïìåßá

Í.×. ÑáæÞò: Óýíôïìç åíçìÝñùóç ãéá ôï Ê.Õ. Êëåéôïñßáò Åðüìåíá ÓõíÝäñéá WONCA EUROPE 2006 óôç Öëùñåíôßá: Ðñïóõíåäñéáêï óåìéíÜñéï ãéá ôçí åíóùìÜôùóç ôùí õðçñåóéþí ãéá ôçí øõ÷éêÞ õãåßá óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: äéåèíÞò ðñïïðôéêÞ

Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁÈÇÍÁ

Áñéèìüò ¢äåéáò 451/91

ÊÅÌÐ.ÁÈ.

ÊÙÄ. 3855

ÐËÇÑÙÌÅÍÏ ÔÅËÏÓ

ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ ÕÃÅÉÁÓ – Primary Health Care

ISSN 1105-7432

Cited in Index Copernicus Recognised by the Greek Ministry of Health and Welfare

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care

ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Ì. ×ïõñìïýæç 28 Ê. Ôïýìðá 544 53 Èåóóáëïíßêç Ôçë. (2310) 910342

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á ×ñÞóôïò ËéoíÞò Áíôéðñüåäñïò Â Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò Åéäéêüò ÃñáììáôÝáò ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÌÝëç ÁíÜñãõñïò Ìáñéüëçò Áíôþíçò Ìðáôßêáò Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Christos Lionis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Special Secretary Stella Argiriadou Members Anargiros Mariolis Antonis Batikas Ãñáììáôåßá Óýíôáîçò: Áíáóôáóßá Ñùìáíßäïõ Ôçë.: (2810) 394615, (28310) 25833 e-mail: tasrom@yahoo.co.uk Åêôýðùóç: ÔÅ×ÍÏÃÑÁÌÌÁ Ì. ÁõãÝñç 12, 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 210.60.00.643, Fax: 210.6002295 E-mail: techn@hol.gr

ISSN 1105-7432

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Editor-in-Chief

×ñÞóôïò ËéïíÞò, AíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 2208, ÇñÜêëåéï Ôçë. (2810) 394621, Fax. (2810) 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

Christos Lionis, Ássociate Professor Faculty of Medicine, University of Crete P.O. Box 2208, Heraklio Tel.: +30 2810 394621, Fax: +30 2810 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

ÁíáðëçñùôÝò Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Associate Editors

Íßêïò ÁíôùíÜêçò (ÇñÜêëåéï) ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò (ÁèÞíá)

Nick Antonakis (Heraklio) Åleftherios Thireos (Athens)

Åðßêïõñïé Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Assistant Editors

ÈùìÜò Áããåëüðïõëïò (Èåóóáëïíßêç) Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò (ÉùÜííéíá) Êïñíçëßá ÌáêñÞ (ÇñÜêëåéï) ÁíÜñãõñoò Ìáñéüëçò (ÁèÞíá) Áéêáôåñßíç ÊÜâïõñá (Glasgow)

Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Pavlos Theodorakis (Ioannina) Kornilia Makri (Heraklio) Anargiros Mariolis (Athens) Catherine Cavoura (Glasgow)

ÌÝëç ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò

Members of Editorial Board

ÓôÝëéïò ÅõáããÝëïõ (ÁèÞíá) ÃéÜííçò ÌïíÝäáò (KÝñêõñá) Íßêïò ÐáðáíéêïëÜïõ (ÊáñðåíÞóé) ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç (´Áóôñïò) ÁèçíÜ Ôáôóéþíç (ÉùÜííéíá) ×ñýóá ×áôæüãëïõ (ËÜñéóá) Áíáóôáóßá ×ñéóôïöÝëç (Áëßáñôïò) ¸öç Öñáãêïýëç (ËÞìíïò)

Stelios Evagelou (Athens) Ioannis Monedas (Corfu) Nikos Papanikolau (Êarpenisi) Pigi Perdikaki (Astros) Atina Tatsioni (Ioannina) Chrysa Chatzoglou (Larissa) Anastasia Christofeli (Aliartos) Efi Fragouli (Limnos)

ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò

Corresponding Editors

¸ëåíá ÅõáããåëÜêç (Êýðñïò) Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ (Êýðñïò) Llukan Rrumbullaku (Áëâáíßá)

Elena Evaggelaki (Cyprus) Theodora Zaxariadou (Cyprus) Llukan Rrumbullaku (Álbania)

ÓõìâïõëåõôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Advisory Board

Ð. ÂÜñäáò, ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ì. Ãåßôïíá, Åðéê. ÊáèçãÞôñéá Äéïßêçóçò Õðçñ. Õãåßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò Å. Ãåëáóôïðïýëïõ, Åðßê. ÊáèçãÞôñéá ÕãéåéíÞò Ðáí/ìßïõ Ðáôñþí Ä. ÃëÜñïò, ÊáèçãçôÞò ÉáôñéêÞò ÖõóéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Á. ÊáöÜôïò, ÊáèçãçôÞò ÐñïëçðôéêÞò ÉáôñéêÞò & ÄéáôñïöÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò É. Êõñéüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò ÅèíéêÞò Ó÷. Äçìüóéáò Õãåßáò È. Êùíóôáíôéíßäçò, Åðéê. ÊáèçãçôÞò ÕãéåéíÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÈñÜêçò Â. ÌáõñÝáò, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí M. ÓãÜíôæïò, ËÝêôïñáò Áíáôïìßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò K. Óéáìüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Íåöñïëïãßáò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Í. ÓéáöÜêáò, ÊáèçãçôÞò Ðíåõìïíïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò K. Óïõëéþôçò, ÄéäÜêôùñ Ïéêïíïìéêþí êáé ÐïëéôéêÞò Õãåßáò Ë. ÓðÜñïò, Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí T. ÖéëáëÞèçò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ã. ×ñéóôïäïýëïõ, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

P. Vardas, Professor of Cardiology, University of Crete M. Geitona, Assistant Professor, University of Thessalia E. Gelastopoulou, Assistant Professor of Hygiene, University of Patras D. Glaros, Professor of Medical Physics, University of Ioannina A. Kafatos, Professor of Health Promotion and Nutrition, University of Crete Ôh. Konstantinides, Assistant Professor of Hygiene, University of Thrace J. Kyriopoulos, Professor of Health Economics, National School of Public Health V. Mavreas, Professor of Psychiatry, University of Ioannina M. Sgantzos, Lecturer of Anatomy in University of Thessalia K. Siamopoulos, Professor of Nephrology, University of Ioannina N. Siafakas, Professor of Lung and Thorax, University of Crete K. Souliotis, PhD, Health Policy and Economics L. Sparos, Åmeritus Professor of Social Medicine, University of Athens A. Philalithis, Associate Professor of Social Medicine, University of Crete G. Christodoulou, Professor of Phychiatry, University of Athens

MERK - GENERICS

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Tçò Óýíôáîçò ×. ËéïíÞò, Ð. ÈåïäùñÜêçò, Ó. ÁñãõñéÜäïõ: Øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ: Óôï åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ........... 6 ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò Ö. Áñâáíßôç, Ä. ÐáíáãéùôÜêïò, ×. Ðßôóáâïò, Å. Ðïëõ÷ñïíüðïõëïò, ×. ÓôåöáíÜäçò: ÄéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò óå äåßãìá ôïõ åëëçíéêïý ðëçèõóìïý: ÅðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ÁÔÔÉÊÇ .......................................................................................................................... 8 Ì. Ãåßôïíá, Ä. ÆÜâñáò, Ã. Êõñéüðïõëïò: Ç áãïñÜ ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá: ÈÝóåéò êáé áðüøåéò ôçò öáñìáêïâéïìç÷áíßáò .. 16 Á. ÖèåíÜêçò, Å. Ñïâßèçò, Í. ÐëïõìÞò, Ê. ÌáêñÞ, Ñ. ÐáôåëÞ, Ì. ÌáñêÜêçò, Ã. ÂñÝíôæïò, Ã. ÂáñêáñÜêçò, Ì. Ñïâßèçò, É. Âëá÷Üêçò: Ç ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç, ç êáèõóôåñçìÝíç ðáñáðïìðÞ êáé ç ìç åíäåäåéãìÝíç ÷ñÞóç áíôéâéïôéêþí ùò õðåýèõíïé ðáñÜãïíôåò ãéá ôç ñÞîç óêùëçêïåéäïýò áðüöõóçò óôá ðáéäßá: Ìéá áíáäñïìéêÞ ìåëÝôç ............... 27 Áíáóêüðçóç Å. ÐñïêïðÜêçò, Á. ÊáðñÜíá, É. ÌðéæÜêçò, Å. ×åëéäüíçò, Ã. ÂåëåãñÜêçò: Áìõãäáëßôéäá, áìõãäáëåêôïìÞ êáé áäåíïåéäåêôïìÞ ........................................................................................................................................................................................................................................... 33 Åðßêáéñï ¢ñèñï Æ. Ôóßìôóéïõ: Ç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ êáé ôï áíèñùðïêåíôñéêü ìïíôÝëï éáôñéêÞò ðñÜîçò: Ìéá ðñüêëçóç ãéá ôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ............................................................................................................................................................................................... 42 ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç Ã. ÓðáèáñÜêçò: Ïé 3 áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ôñáãéêïß êáé ç ôÝ÷íç ôïõ ðïëÝìïõ ............................................................................................................... 49 Ê.Í. Ðüèïò: ÅöáñìïãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôá íïóïêïìåßá ............................................................................................................................. 50 Í.×. ÑáæÞò: Óýíôïìç åíçìÝñùóç ãéá ôï Ê.Õ. Êëåéôïñßáò ........................................................................................................................................................ 52 Åðüìåíá ÓõíÝäñéá WONCA EUROPE 2006 óôç Öëùñåíôßá: Ðñïóõíåäñéáêï óåìéíÜñéï ãéá ôçí åíóùìÜôùóç ôùí õðçñåóéþí ãéá ôçí øõ÷éêÞ õãåßá óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: äéåèíÞò ðñïïðôéêÞ .................................................................................................... 53

CONTENTS Editorial C. Lionis, P. Theodorakis, S. Argiriadou: Mental disorders and general practice: in the centre of interest ............................................. 6 Original Papers F. Arvaniti, D. Panagiotakos, Ch. Pitsavos, E. Polichronopoulos, Ch. Stafanadis: Dietary habits of Greek sample: the "ATTIKA" study ..................................................................................................................................................................................................... 8 M. Geitona, D. Zavras, J. Kyriopoulos: Generics Market in Greece: the pharmaceutical companies’ perspective ............................ 16 A. Fthenakis, E. Rovithis, N. Ploumis, K. Makri, R. Pateli, G. Vrentzos, G. Varkarakis, M. Rovithis, M. Markakis, I. Vlachakis: Misdiagnosis, delayed referral and unnecessary prescription of antibiotics as contributing factors in appendiceal rupture in children: a retrospective study ....................................................................................................................................................... 27 Review E. Prokopakis, A. Kaprana, J. Bizakis, E. Chelidonis, G. Velegrakis: Tonsillitis, tonsilectomy and adenoidectomy ............................ 33 On the focus Z. Tsimtsiou: Physician-patient relationship and the patient-centered model of care: a challenge in primary care ....................... 42 Letters to the Editor G. Spatharakis: Three tragic ancient Greek poets and the art of war ........................................................................................................................... 49 Ê.Í. Pothos: The application of double registration systems in hospitals ..................................................................................................................... 50 N.Ch. Razis: Short information about Health Centre of Klitorias ........................................................................................................................................ 52 Upcoming Conferences WONCA EUROPE 2006, Florence, Italy: The integration of mental health into primary health care: International perspectives - a pre-conference workshop ......................................................................................................................................................... 53

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×. ËéïíÞò êáé óõí.

ÔÇÓ ÓÕÍÔÁÎÇÓ EDITORIAL Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 6-7, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 6-7, 2006

Øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ: Óôï åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò Óôï 4o ôåý÷ïò ôçò “ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò” äçìïóéåýèçêå ôï Üñèñï ôùí Óôõëéáíßäç êáé ÆÞóç ìå ôßôëï “Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôçí øõ÷éáôñéêÞ: ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò”1. ¸íá Üñèñï ðïõ åðéêåíôñþèçêå óôç æåýîç ãåíéêÞò éáôñéêÞò êáé øõ÷éáôñéêÞò õðïãñáììßæïíôáò ôï ñüëï êáé ôç óõìâïëÞ ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò óôçí øõ÷éáôñéêÞ ìåôáññýèìéóç óôç ÷þñá ìáò, áëëÜ êáé ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò óõíå÷éæüìåíçò åêðáßäåõóçò êáé êáôÜñôéóçò ôùí õãåéïíïìéêþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò ó÷åôéêÜ ìå ôç äéá÷åßñéóç ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí. Ïé óõããñáöåßò ìå ìåèïäïëïãßá ðïéïôéêÞò Ýñåõíáò ðáñïõóßáóáí ôá áðïôåëÝóìáôá Ýñåõíáò ðïõ äéåîÞãáãáí óôï ðëáßóéï ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò êáé óôçí ïðïßá åðé÷åßñçóáí ìéá ðñþôç åêôßìçóç ôùí áíôéëÞøåùí êáé ðñáêôéêþí ôùí õãåéïíïìéêþí ðïõ Ýëáâáí ìÝñïò óôç ìåëÝôç, êáèþò êáé ôùí áíáãêþí ôïõò óå åêðáßäåõóç. ÐáñÜ ôá ìåèïäïëïãéêÜ èÝìáôá ðïõ áíáäýèçêáí óôçí áíÜãíùóç ôïõ Üñèñïõ, ïé óõããñáöåßò êáôÜöåñíáí íá áíáäåßîïõí óôü÷ïõò âÝëôéóôçò ðñáêôéêÞò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá ìåôáöñáóôïýí óå ðáñåìâÜóåéò óôçí Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí êáëýôåñç äéá÷åßñéóç ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí, ìå åðßðôùóç óôç óýã÷ñïíç èåþñçóç êáé óõæÞôçóç ôïõ èÝìáôïò áõôïý óôç ÷þñá ìáò. Ç æåýîç áõôÞ ôùí äõï êëéíéêþí êáé áêáäçìáúêþí êëÜäùí öõóéêÜ êáé äåí åßíáé íÝá êáé äåí Ý÷åé ùò áöåôçñßá ìüíï ôçí õøçëÞ óõ÷íüôçôá ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí óôçí êïéíüôçôá. Ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ãåíéêÞò/ïéêïãåíåéáêÞò éáôñéêÞò áëëÜ 6

êáé ôá âáóéêÜ ôçò ÷áñáêôçñéóôéêÜ2 ðñïóåããßæïõí ðïëëÜ áðü áõôÜ ôçò øõ÷éáôñéêÞò êáé ç áíôáëëáãÞ åìðåéñéþí êáé ãíþóåùí áíÜìåóá óôéò äõï åéäéêüôçôåò Ý÷åé ðïëëÜ íá óõíåéóöÝñåé óôç âåëôßùóç ôçò öñïíôßäáò ôïõ áóèåíïýò êáé ôçò ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò. ÅíäéáöÝñïí ãéá ôéò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò åðÝäåéîå ðñüóöáôá êáé ç Ðáãêüóìéá Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (WONCA World), ç ïðïßá åðéäïêßìáóå ôç óýóôáóç åéäéêÞò ïìÜäáò (WONCA Special Interest Group in Psychiatry and Neurology) ôçò ïðïßáò ç äïìÞ, ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ç óýíèåóç, ðáñïõóéÜæåôáé óôï site: http://www.won caglobalfamilydoctor.org Ç åéäéêÞ áõôÞ ïìÜäá åñãáóßáò Ý÷åé óõíôÜîåé êáé äçìïóéåýóåé óôï site áõôü êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò ìå ôßôëï “Culturally Sensitive Depression Guidelines”. Åäþ äçìïóéåýïíôáé ðñáêôéêÝò ïäçãßåò ãéá ôçí ðñïóÝããéóç áóèåíþí áðü äéÜöïñåò ðïëéôéóìéêÝò ïìÜäåò, ïé ïðïßåò óõ÷íÜ ðáñïõóéÜæïíôáé ìå ôá êëáóéêÜ óõìðôþìáôá óôçí ÉCD 10 êáé DSM IV. Óôï ôÝëïò áõôïý ôïõ ôåý÷ïõò ìðïñåßôå íá äéáâÜóåôå áíáêïßíùóç ãéá ôç äéïñãÜíùóç åíüò ðñïóõíåäñéáêïý åñãáóôçñßïõ ó÷åôéêïý ìå ôçí ïëïêëÞñùóç ôùí õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò êáé ôç óõíåäñßá ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. Ï Ðáãêüóìéïò Ïñãáíéóìüò Õãåßáò óôçí Ýêèåóç ôïõ ãéá ôçí õãåßá ôï 2001 (http://www.who.int/whr/2001/en/whr01_en.pdf), ç ïðïßá Þôáí áöéåñùìÝíç óôçí øõ÷éêÞ õãåßá, ôïíßæåé ôçí åíóùìÜôùóç ôùí õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò. Ôï 2005 óôç ÄéõðïõñãéêÞ ÄéÜóêåøç ôïõ Åëóßíêé üëïé ïé Õðïõñãïß Õãåßáò ôùí ÷ùñþí ìåëþí ôïõ Ðáãêüóìéïõ Ïñãáíéóìïý Õãåßáò áíáãíþñéóáí ôçí áíÜðôõîç

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

×. ËéïíÞò êáé óõí.

ðáñï÷Þò õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò ùò Ýíá áðü ôá êëåéäéÜ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Åõñþðçò. Ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç óôçñéæüìåíç óôá óõìðåñÜóìáôá ôçò ÄéÜóêåøçò ôïõ Åëóßíêé Ý÷åé îåêéíÞóåé áðü ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 2005 ìéá áíïé÷ôÞ äéáäéêáóßá äéáâïýëåõóçò âáóéóìÝíç óôï ÐñÜóéíï Âéâëßï ãéá ôçí øõ÷éêÞ õãåßá ìå óêïðü ôá 25 êñÜôç ìÝëç ôçò íá áíáðôýîïõí ìéá êïéíÞ óôñáôçãéêÞ ãéá ôçí øõ÷éêÞ õãåßá óôçí ïðïßá ç áíÜðôõîç õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò óôçí Êïéíüôçôá êáé ç åêðáßäåõóç ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óå èÝìáôá øõ÷éêÞò õãåßáò èá áðïôåëïýí óçìáíôéêÜ óõóôáôéêÜ (http:/ /europa.eu.int/comm/health/ph_determinantsAife_style/mental/green_paper/mental_gp_en.pdf). H ÷þñá ìáò óõììåôÝ÷åé åíåñãÜ óôçí áíïé÷ôÞ áõôÞ äéáâïýëåõóç üðùò åðßóçò êáé óôéò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ Ðáãêüóìéïõ Ïñãáíéóìïý Õãåßáò ãéá ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôùí âáóéêþí áñ÷þí êáé äéáðéóôþóåùí ðïõ ðñïÝêõøáí áðü ôç ÄéõðïõñãéêÞ óõíÜíôçóç ôïõ Åëóßíêé, äéïñãáíþíïíôáò ìÜëéóôá óôï ôÝëïò ôïõ Ìáñôßïõ 2006 óôá ×áíéÜ ôçí ðñþôç óõíÜíôçóç ìåôÜ ôç ÄéõðïõñãéêÞ ÄéÜóêåøç ôïõ Åëóßíêé, üðïõ èá óõæçôçèïýí ôá èÝìáôá áõôÜ óôï Øõ÷éáôñåßï ×áíßùí. Óôçí ÅëëÜäá, ôá ôåëåõôáßá 20 ÷ñüíéá Ý÷åé áíáãíùñéóôåß ç ôåñÜóôéá óçìáóßá áíÜðôõîçò êïéíïôéêþí äïìþí ðáñï÷Þò õðçñåóéþí øõ÷éêÞò õãåßáò êáé Ýíá 10åôÝò ìåôáññõèìéóôéêü ðñüãñáììá Ý÷åé êáôáñôéóôåß ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõôÞ. Ôçí 1ç Öåâñïõáñßïõ ôïõ 2006 ôï ÈåñáðåõôÞñéï Øõ÷éêþí ÐáèÞóåùí ×áíßùí Ýêëåéóå ìåôáó÷çìáôéæüìåíï óå Ýíá Êïéíïôéêü Äßêôõï Õðçñåóéþí Øõ÷éêÞò Õãåßáò üðïõ ç äéáóýíäåóç ìå ôïõò åðáããåëìáôßåò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò èá áðïôåëÝóåé êáèïñéóôéêü ðáñÜãïíôá ãéá ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ åã÷åéñÞìáôïò. Ç ÅËÃÅÉÁ Ý÷ïíôáò áíôéëçöèåß üôé ìüíï ì´óåù ôçò óõíå÷éæüìåíçò åêðáßäåõóçò åðéôõã÷Üíåôáé ç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò öñïíôßäáò áóèåíþí ìå øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò Ý÷ïõí áíáðôýîåé óçìáíôéêÞ åêðáéäåõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.

Ç åñåõíçôéêÞ êáé äçìïóéåõìÝíç åñãáóßá ó÷åôéêÞ ìå ôéò øõ÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò óôç ãåíéêÞ éáôñéêÞ êáé óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ðïõ Ý÷åé ðáñá÷èåß óôçí ÅëëÜäá åßíáé óçìáíôéêÞ óå ìÝãåèïò êáé äåí ðåñéïñßæåôáé ìüíï óå ðñùôïâïõëßåò Ðáíåðéóôçìéáêþí Øõ÷éáôñéêþí Êëéíéêþí4. Óôï áíôéêåßìåíï ôçò ãåíéêÞò éáôñéêÞò ðåñéëáìâÜíåé ìéá äéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò êáèþò êáé åñåõíçôéêÜ Üñèñá óôï Family Practice, BMC, Primary Care Mental Health American Journal of Psychiatry in Gerontology, åíþ Ýíá Üñèñï óå åëëçíéêü ðåñéïäéêü óõíïøßæåé ôç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ4. Ìéá ðñüôáóç óõíåñãáóßáò ìåôáîý ãåíéêþí éáôñþí êáé øõ÷éÜôñùí óôéò ÌåóïãåéáêÝò ÷þñåò Ý÷åé åðßóçò êáôáôåèåß ðñüóöáôá óå Åõñùðáúêü ðñüãñáììá êáé Ýíá óçìáíôéêü ðåäßï áíôáëëáãÞò ãíþóçò êáé åêðáßäåõóçò óôç ãåíéêÞ éáôñéêÞ Ý÷åé Þäç åíôïðéóèåß. ×ñÞóôïò ËéïíÞò Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ

Âéâëéïãñáößá 1. Óôõëéáíßäçò Ó, ÆÞóç Á. Ç óçìáóßá ôçò óõíå÷éæüìåíçò êáôÜñôéóçò ôùí åðáããåëìáôéþí ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óôçí Øõ÷éáôñéêÞ: Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò ÊéíçôÞò ÌïíÜäáò Øõ÷éêÞò Õãåßáò óôéò ÂÁ êáé ÄõôéêÝò ÊõêëÜäåò. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 4:165-173, 2005. 2. WONCA Europe. The European definition of General Practice/Family Medicine, 2002 (http:/ /www.woncaeurope.org). 3. Giebety S, Whitty P, Grimshaw J, Thomas R. Educational and organisational Interventions to improve the management of depression in primary care: a systematic review. JAMA 289:31453153, 2003. 4. ËéïíÞò ×. Óõ÷íüôçôá ôùí øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò êáé ï ñüëïò ôïõ éáôñïý ãåíéêÞò ïéêïãåíåéáêÞò éáôñéêÞò: åìðåéñßá áðü ôçí ÅëëÜäá. ÅëëçíéêÞ Øõ÷éáôñéêÞ óôï Ãåíéêü Íïóïêïìåßï, 1:20-23, 2003.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ EÑÃÁÓÉÁ ÏRIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 8-15, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 8-15, 2006

ÄéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò óå äåßãìá ôïõ åëëçíéêïý ðëçèõóìïý: ÅðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ÁÔÔÉÊÇ Ö. Áñâáíßôç1, Ä. ÐáíáãéùôÜêïò1, ×. Ðßôóáâïò2, Å. Ðïëõ÷ñïíüðïõëïò1, ×. ÓôåöáíÜäçò2 Ðåñßëçøç ÅéóáãùãÞ: Ðáñüëï ðïõ õðÜñ÷ïõí ðëÝïí äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò ôüóï óå äéåèíÝò åðßðåäï üóï êáé óå åèíéêü, õðÜñ÷åé óáöÝóôáôç õðïøßá üôé ç äéáôñïöÞ ôùí íÝï-ÅëëÞíùí Ý÷åé áñ÷ßóåé íá áðïêëßíåé áðü ôï ðñüôõðï ôçò, õãéåéíÞò, ÌåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò ôùí ðñïãüíùí ôïõò. Óêïðüò ôçò åñãáóßáò áõôÞò åßíáé ç áðïôßìçóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí áíôéðñïóùðåõôéêïý êáé ôõ÷áßá åðéëåãìÝíïõ äåßãìáôïò åíçëßêùí áíäñþí êáé ãõíáéêþí ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò. Ó÷åäéáóìüò: Ç ìåëÝôç “ÁÔÔÉÊÇ” åßíáé ìéá óõã÷ñïíéêÞ ìåëÝôç äåßãìáôïò ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý ôçò ðåñéï÷Þò ÁôôéêÞò. Ôï äåßãìá ôçò ìåëÝôçò ðåñéëáìâÜíåé 3042 Üôïìá, 1514 Üíäñåò (48%) êáé 1528 ãõíáßêåò (52%), çëéêßáò >18 åôþí. H åêôßìçóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí óôçñß÷èçêå óå Ýíá Ýãêõñï åñùôçìáôïëüãéï åâäïìáäéáßáò êáôáãñáöÞò ôçò óõ÷íüôçôáò êáôáíÜëùóçò ôùí ôñïößìùí. ÁðïôåëÝóìáôá: Óõãêñßíïíôáò ìå ôéò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò ðñïÝêõøå áõîçìÝíç ðñüóëçøç êüêêéíïõ êñÝáôïò êáé ãëõêþí (Ñ <0,005), êáé ÷áìçëüôåñç ðñüóëçøç øáñéïý, ðïõëåñéêþí, ãáëáêôïêïìéêþí ðñïúüíôùí, ëá÷áíéêþí êáé äçìçôñéáêþí (Ñ <0,005). ÓõìðÝñáóìá: Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò äåß÷íïõí ôçí ôÜóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí ôïõ ðëçèõóìïý ðñïò ìéá ðåñéóóüôåñï äõôéêïý ôýðïõ äéáôñïöÞ. 1 ÔìÞìá ÅðéóôÞìçò Äéáéôïëïãßáò–ÄéáôñïöÞò, ×áñïêüðåéï ÐáíåðéóôÞìéï, 2A´ ÊáñäéïëïãéêÞ êëéíéêÞ, ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ, ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí

Dietary habits in a Greek sample: the "ATTIKA" study F. Arvaniti, D. Panagiotakos, Ch. Pitsavos, E. Polichronopoulos, Ch. Stafanadis Summary Background: Although there are several dietary guidelines in the international and national level, there are indications that dietary habits in Greece have been changing, moving away from the traditional Health Mediterranean diet model. The aim of the present study was to evaluate the dietary habits of a randomly selected adult population in Attica, Greece. Methods: “ATTICA” study is a prospective health and nutrition survey. For the purpose of this study, 3042 adults, from whom 1514 were male (48%) and 1528 were female (52%), were selected from the greater Athens area during 2001 and 2002. The assessment of the dietary habits was carried out using a validated food frequency questionnaire. Results: Dietary intakes of red meat and sweets were higher (P <0.005), and dietary intakes of fish, poultry, dairy products, vegetables and cereals were lower (P <0.005) than the recommended ones from the Hellenic Ministry of Health. Conclusion: The results from the present study indicate a change in dietary habits towards a western type of diet. Key words: nutrition, habits, epidemiology, Greece 8

ÅéóáãùãÞ Ç äéáôñïöéêÞ ðïëéôéêÞ ðïõ åöáñìüæåé ç êÜèå ÷þñá Ý÷åé ùò óêïðü ôçí ðñüëçøç áóèåíåéþí ìÝóù ôçò éóïññïðçìÝíçò äéáôñïöÞò êáé ôïõ ðåñéïñéóìïý ôùí äéáôñïöéêþí áíåðáñêåéþí. ÌÝñïò ôçò äéáôñïöéêÞò ðïëéôéêÞò åßíáé êáé ç äçìéïõñãßá äéáôñïöéêþí ïäçãéþí óå åèíéêü åðßðåäï ðñïóáñìïóìÝíåò óôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò ôçò êÜèå ÷þñáò, êáôáíïçôÝò áðü ôïí ðëçèõóìü, äéáìïñöùìÝíåò þóôå íá êáëýðôïõí ôéò äéáôñïöéêÝò áðáéôÞóåéò ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý êáé íá óõíåéóöÝñïõí óôç ìåßùóç ôïõ êéíäýíïõ åìöÜíéóçò êáñäéáããåéáêþí êáé óýìöùíá ìå ôçí åèíéêÞ ðïëéôéêÞ íá ðñïÜãïõí ôçí áóöÜëåéá ôñïößìùí, ôç öõóéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáé ôçí ôïðéêÞ ïéêïíïìßá1. Ôüóï ï Ðáãêüóìéïò Ïñãáíéóìüò Õãåßáò, üóï êáé äéÜöïñåò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò êáé ôçò ÅëëÜäáò, êáèþò êáé ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò ôçò ÁìåñéêÞò êáé ç Áõóôñáëßá Ý÷ïõí êáôÜ êáéñïýò åêäþóåé äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò ãéá ôïí ðëçèõóìü ôïõò. ËÝîåéò êëåéäéÜ (ÌeSH Hellas): äéáôñïöÞ, óõíÞèåéåò, åðéäçìéïëïãßá, ÅëëÜäá ÕðïâëÞèçêå: 13 Éïõëßïõ 2005 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 27 Ïêôùâñßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 16 Íïåìâñßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÄçìïóèÝíçò Â. ÐáíáãéùôÜêïò, Ðáëáéþí Ðïëåìéóôþí 46, 166 74, ÃëõöÜäá, ôçë. (210) 9549332, e-mail: dbpanag@hua.gr

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

Oé äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò ðáñïõóéÜæïõí ïñéóìÝíá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ üðùò åßíáé ç áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç öñïýôùí, ëá÷áíéêþí êáé äçìçôñéáêþí ïëéêÞò áëÝóåùò, ç ìåßùóç ôïõ ðñïóëáìâáíüìåíïõ ëßðïõò êáé éäéáßôåñá ôïõ êïñåóìÝíïõ, áíôéêáôÜóôáóç ëéðáñïý êüêêéíïõ êñÝáôïò ìå ëåõêü Üðá÷ï êñÝáò êáé øÜñé, êáôáíÜëùóç Üðá÷ùí ãáëáêôïêïìéêþí ðñïúüíôùí, ìåßùóç ôçò êáôáíÜëùóçò æÜ÷áñçò êáé áëáôéïý êáé ìÝôñéá êáôáíÜëùóç áéèáíüëçò. Ãéá ôçí ÅëëÜäá Ý÷ïõí åêäïèåß äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò áðü ôï 19992 êáé ðáñïõóéÜæïíôáé ìå ôç ìïñöÞ äéáôñïöéêÞò ðõñáìßäáò óôç âÜóç ôçò ïðïßáò áíáãñÜöïíôáé ôñüöéìá ôá ïðïßá ðñÝðåé íá êáôáíáëþíïíôáé óõ÷íüôåñá (äçìçôñéáêÜ ïëéêÞò áëÝóåùò, üóðñéá, åëáéüëÜäï, öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ), åíþ óôçí êïñõöÞ áíáãñÜöïíôáé ôñüöéìá ôá ïðïßá ðñÝðåé íá êáôáíáëþíïíôáé óðáíéüôåñá (êüêêéíï êñÝáò êáé ðñïúüíôá ôïõ). ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ôåóóÜñùí ôåëåõôáßùí äåêáåôéþí õðÜñ÷åé ç êïéíÞ ðåðïßèçóç üôé Ý÷ïõí óõíôåëåóèåß óçìáíôéêÝò áëëáãÝò óôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôùí ÅëëÞíùí, ïé ïðïßåò ôïõò Ý÷ïõí áðïìáêñýíåé áðü ôéò óõíÞèåéåò ôùí ðñïãüíùí ôïõò. ÅðéðëÝïí, ðïëëïß åðéóôÞìïíåò óõó÷åôßæïõí áõôÝò ôéò áëëáãÝò ìå ôçí áýîçóç ôçò åìöÜíéóçò äéáôñïöï-åîáñôþìåíùí íïóçìÜôùí, üðùò åßíáé ôá êáñäéáããåéáêÜ, ç õðÝñôáóç, ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, ç ðá÷õóáñêßá êáé ïñéóìÝíïé ôýðïé êáñêßíïõ. Äõóôõ÷þò üìùò, åëÜ÷éóôåò åßíáé ïé ìåëÝôåò ïé ïðïßåò Ý÷ïõí áðïôéìÞóåé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôïõ Åëëçíéêïý ðëçèõóìïý óôéò ìÝñåò ìáò. ×áñáêôçñéóôéêÜ áíáöÝñïõìå ôç ìåëÝôç ôùí 7 ×ùñþí ðïõ äéåîÞ÷èç óôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 19603, ôéò ìåëÝôåò ôïõ ÊáöÜôïõ êáé óõíåñãáôþí ïé ïðïßåò áðïôßìçóáí ôç äéáôñïöÞ äåßãìáôïò êáôïßêùí ôçò ÊñÞôçò êáôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ 1980 êáé 19904,5, ôç ìåëÝôç çëéêéùìÝíùí óôá ÊÝíôñá ÁíïéêôÞò Ðñïóôáóßá ÇëéêéùìÝíùí (ÊÁÐÇ) ðïõ äéåîÞ÷èç óå åðéëåãìÝíåò ðåñéï÷Ýò áðü üëç ôç ÷þñá êáôÜ ôá Ýôç 1989 – 19906, ôç âÜóç äåäïìÝíùí DAFNE ðïõ ðåñéëáìâÜíåé åðåîåñãáóìÝíá óôïé÷åßá ôùí Åñåõíþí Ïéêïãåíåéáêþí Ðñïûðïëïãéóìþí7 êáé ôçí ðïëõêåíôñéêÞ ÅõñùðáúêÞ ìåëÝôç Å.Ð.É.Ê.8. ¼ìùò, ôá äåäïìÝíá ôçò ìåëÝôçò ôùí 7 ÷ùñþí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü óõëëïãÞ óôïé÷åßùí ìüíï áðü 2 åëëçíéêÜ íçóéÜ, ôçí ÊñÞôç êáé ôçí ÊÝñêõñá, áöïñïýí ôï 1960 êáé óõíåðþò äåí èåùñïýíôáé áíôéðñïóùðåõôéêÜ ôïõ ðëçèõóìïý, ôá äåßãìáôá ôçò ìåëÝôçò ôïõ ÊáöÜôïõ êáé ôùí óõíåñãáôþí äåí ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ïýôå êáé áõôÜ áíôéðñï-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 1, 2006

óùðåõôéêÜ ôïõ ðëçèõóìïý (ßóùò ïýôå êáé ôïõ Êñçôéêïý) áöïý Þôáí õðÜëëçëïé ôçò ÁãñïôéêÞò ÔñÜðåæáò êáé åíáóêïýìåíïé äéêçãüñïé. Ç âÜóç DAFNE áíáöÝñåôáé óå äéáèåóéìüôçôá ôñïößìùí êáé ü÷é óå êáôáíÜëùóç, åíþ ç ìåëÝôç óôá ÊÁÐÇ ôçò ÷þñáò åßíáé ðåñéïñéóìÝíçò äåéãìáôïëçðôéêÞò âÜóçò. Ç ðéï áîéüëïãç ìåëÝôç ðïõ áðïôéìÜ, ìåôáîý Üëëùí, êáé ôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò åßíáé ç ìåëÝôç Å.Ð.É.Ê., ðïõ Ý÷åé óõìðåñéëÜâåé 27953 Üíäñåò êáé ãõíáßêåò. Ç åèåëïíôéêÞ üìùò âÜóç ôçò äåéãìáôïëçøßáò ßóùò íá ïäçãåß óå õðåñ- Þ õðï- åêôßìçóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí ôïõ ðëçèõóìïý. Ãéá ôïõò ëüãïõò áõôïýò ç áðïôßìçóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí ôùí ÅëëÞíùí óôéò ìÝñåò ìáò áðïêôÜ éäéáßôåñç óçìáóßá. Óêïðüò ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò åßíáé íá áðïôéìÞóåé ôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò áíôéðñïóùðåõôéêïý êáé ôõ÷áßá åðéëåãìÝíïõ äåßãìáôïò åíçëßêùí áíäñþí êáé ãõíáéêþí ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý êáé íá ãßíåé óýãêñéóç ìå ôéò óõíéóôþìåíåò äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò ðïõ Ý÷ïõí åêäïèåß ãéá ôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü áðü ôï Õðïõñãåßï Õãåßáò.

Ðëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ÌÝèïäïò Ç ìåëÝôç “ÁÔÔÉÊÇ”9 åßíáé ìéá óõã÷ñïíéêÞ åðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ðïõ Ý÷åé ùò óôü÷ï ôçí êáôáãñáöÞ ôùí ôéìþí äéáöüñùí ðáñáãüíôùí êáé ÷áñáêôçñéóôéêþí óå ôõ÷áßá åðéëåãìÝíï äåßãìá ôïõ ðëçèõóìïý ðïõ êáôïéêåß ìüíéìá óôç ðåñéöÝñåéá ôïõ íïìïý ÁôôéêÞò. Ï ðëçèõóìüò áíáöïñÜò ðåñéëáìâÜíåé ôïõò êõñéüôåñïõò ôýðïõò ôïõ óýã÷ñïíïõ ¸ëëçíá ìéá êáé áðïôåëåßôáé áðü Üôïìá áóôéêþí, çìéáóôéêþí êáé áãñïôéêþí ðåñéï÷þí. ÐáñÜëëçëá áðïôåëåß ôï 40% ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò (ÐçãÞ Å.Ó.Õ.Å. 2001). Ìå ôõ÷áßï ôñüðï ðñïóåããßóôçêáí 4056 Üôïìá Üíù ôùí 18 åôþí ãéá íá óõììåôÜó÷ïõí óôçí Ýñåõíá. Áðü áõôÜ 3042 äÝ÷èçêáí íá óõììåôÜó÷ïõí êáé íá äþóïõí ôç æçôïýìåíç ðëçñïöïñßá óôïõò åñåõíçôÝò ôçò ìåëÝôçò (75% ðïóïóôü áíôáðüêñéóçò). Åî áõôþí, ïé 1514 Þôáí Üíäñåò (48%) êáé ïé 1528 ãõíáßêåò (52%). Ç äåéãìáôïëçøßá Þôáí ôõ÷áßá, ðïëõóôáäéáêÞ (áíÜ ðüëç), óôñùìáôïðïéçìÝíç (áíÜ çëéêéáêÞ êáôçãïñßá êáé öýëï) êáé áíáëïãéêÞ (ìå âÜóç ôïí ðëçèõóìü ôùí ÄÞìùí êáé ÊïéíïôÞôùí ôçò õðÝñ-íïìáñ÷ßáò ÁôôéêÞò êáèþò åðßóçò êáé ôùí íïìáñ÷éþí ÁíáôïëéêÞò êáé 9

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÄõôéêÞò ÁôôéêÞò). Ìå âÜóç ôï ó÷åäéáóìü åðéëÝãïíôáí ôõ÷áßá åñãáóéáêïß ÷þñïé (Äçìüóéïé êáé Éäéùôéêïß), êÝíôñá óõãêÝíôñùóçò çëéêéùìÝíùí, êáèþò åðßóçò Äçìïôéêïß ÷þñïé üðïõ ôõ÷áßá åðéëïãÞ åöáñìüóôçêå óôéò ëßóôåò ôùí áôüìùí (äõáäéêÞ áêïëïõèßá ôõ÷áßùí áñéèìþí, 1= Ýíôáîç óôç ìåëÝôç, 0= ìç Ýíôáîç óôç ìåëÝôç). Ìå ôïí ôñüðï áõôü åëá÷éóôïðïéåßôáé ç óõììåôï÷Þ åèåëïíôþí óôç ìåëÝôç êáé ôïõ óõóôçìáôéêïý óöÜëìáôïò êáôÜ ôçí åðéëïãÞ. Ôï ðñùôüêïëëï ðñïâëÝðåé íá åðéëÝãåôáé Ýíá Üôïìï áíÜ ïéêïãÝíåéá, ïéêïäïìéêü óõãêñüôçìá êáé ôåôñÜãùíï. Ôï åîåôáæüìåíï äåßãìá ôçò ìåëÝôçò ìðïñåß íá èåùñçèåß áíôéðñïóùðåõôéêü ôïõ ðëçèõóìïý ôçò åõñýôåñçò ðåñéï÷Þò ôçò ÁôôéêÞò, áöïý õðÞñ÷áí ðïëý ìéêñÝò äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ìåëÝôçò êáé ôïõ äéåñåõíïýìåíïõ ðëçèõóìïý, üóïí áöïñÜ ôçí êáôáíïìÞ ôïõ öýëïõ êáé ôçò çëéêßáò (×2= 0,23, p= 0,57).

ÄéáôñïöéêÞ áðïôßìçóç Ç êáôáãñáöÞ ôçò óõ÷íüôçôáò êáôáíÜëùóçò ôùí ôñïößìùí Ýãéíå áðü åéäéêÜ åêðáéäåõìÝíïõò äéáéôïëüãïõò ìÝóù ðñïóùðéêþí óõíåíôåýîåùí ìå ôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò. Ç åêôßìçóç ôùí äéáôñïöéêþí óõíçèåéþí óôçñß÷èçêå óå Ýíá åñùôçìáôïëüãéï åâäïìáäéáßáò êáôáãñáöÞò ôçò óõ÷íüôçôáò êáôáíÜëùóçò ôùí ôñïößìùí9. Ðéï óõãêåêñéìÝíá æçôÞèçêå áðü ôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò íá áíáöÝñïõí ôç ìÝóç óõíÞèç êáôáíÜëùóç (áíÜ åâäïìÜäá Þ çìÝñá) äéÜöïñùí åéäþí ôñïöÞò (êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ôåëåõôáßùí 12 ìçíþí), êáèþò êáé ôç ìåñßäá ðïõ êáôáíáëþíïõí (ìéêñÞ, ìåóáßá êáé ìåãÜëç óå óýãêñéóç ìå áõôÞò ôïõ åóôéáôïñßïõ). Óå ðïëëÝò åñùôÞóåéò õðÞñ÷áí êáé öùôïãñáößåò Ýôóé þóôå ïé åñùôþìåíïé íá äéåõêïëõíèïýí ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôçò ðïóüôçôáò ôçò ôñïöÞò ðïõ êáôáíÜëùíáí. ÑùôÞèçêáí åðßóçò ãéá ôç ìÝóç êáôáíÜëùóç ôïõ êÜèå ôñïößìïõ 10 ÷ñüíéá ðñéí. Ç óõ÷íüôçôá ôçò êáôáíÜëùóçò ðïóïôéêïðïéÞèçêå êáôÜ ðñïóÝããéóç ìå âÜóç ôç äçëùèåßóá êáôáíÜëùóç. ¸ôóé õðïëïãßóôçêå ôï ãéíüìåíï ôçò çìåñÞóéáò êáôáíÜëùóçò ìå ôï 30, êáé ôçò åâäïìáäéáßáò êáôáíÜëùóçò ìå ôï 4, åíþ ç ôéìÞ 0 åäüèç óå ôñïöÝò ïé ïðïßåò êáôáíáëþíïíôáé óðÜíéá Þ êáé êáèüëïõ. ¸íá ÷ñüíï ìåôÜ ôçí Ýíôáîç óôç ìåëÝôç, üëïé ïé óõììåôÝ÷ïíôåò åñùôÞèçêáí ìåôáîý Üëëùí, êáé ãéá ôéò âáóéêÝò äéáôñïöéêÝò ôïõò 10

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

óõíÞèåéåò. Ç áíÜëõóç åðáíáëçøéìüôçôáò Ýäåéîå üôé õðÞñ÷å áñêåôÜ êáëÞ óõìöùíßá óôéò áðáíôÞóåéò ôùí åñùôþìåíùí (ô Kendall >0,89). Óôç óõíÝ÷åéá õðïëïãßóôçêå Ýíáò äéáôñïöéêüò äåßêôçò (êëßìáêá 0 – 55) ðïõ áðïôéìÜ ôçí õéïèÝôçóç ôçò ÌåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò2. ÂáóéóìÝíïé óå áõôü ôï äéáôñïöéêü ðñüôõðï, õðïëïãßóáìå ôïí äåßêôç ùò åîÞò: ãéá ôçí êáôáíÜëùóç ôñïößìùí ðïõ âñßóêïíôáé êïíôÜ óôï óõãêåêñéìÝíï äéáôñïöéêü ðñüôõðï äþóáìå ôïí áñéèìü 0 ãéá óðÜíéá Þ êáèüëïõ êáôáíÜëùóç ôïí áñéèìü 1, ãéá êáôáíÜëùóç 1-4 öïñÝò ôïí ìÞíá ôïí áñéèìü 2, ãéá êáôáíÜëùóç 5-8 öïñÝò ôïí ìÞíá ôïí áñéèìü 3, ãéá êáôáíÜëùóç 9-12 öïñÝò ôïí ìÞíá ôïí áñéèìü 4, ãéá êáôáíÜëùóç 13-18 öïñÝò ôïí ìÞíá êáé ôïí áñéèìü 5 ãéá êáèçìåñéíÞ êáôáíÜëùóç. ÅéäéêÜ ãéá ôï åëáéüëáäï ç ðïëý óõ÷íÞ (êáèçìåñéíÞ) ÷ñÞóç ôïõ óôï ìáãåßñåìá âáèìïëïãÞèçêå ìå 5, ç óðáíéüôåñç ÷ñÞóç ôïõ (3-5 öïñÝò ôçò åâäïìÜäá) ìå 4, ê.ï.ê. (ç êáèüëïõ ÷ñÞóç ìå 0), ëüãù ôçò äõóêïëßáò ðïóïôéêïðïßçóçò ôïõ. Áíôßèåôá, ãéá ôçí êáôáíÜëùóç ôñïöþí ðïõ áðÝ÷ïõí áðü áõôÞí ôçí ðáñáäïóéáêÞ äéáôñïöÞ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá êñÝáò êáé ðñïúüíôá êñÝáôïò áíôéóôïé÷Þóáìå áíôßóôñïöç êëßìáêá âáèìïëïãßáò (ð.÷. 0 ãéá êáèçìåñéíÞ êáôáíÜëùóç ôÝôïéùí ðñïúüíôùí, 5 ãéá óðÜíéá Þ êáèüëïõ êáôáíÜëùóÞ ôïõò). ¼óïí áöïñÜ ôç ÷ñÞóç áéèáíüëçò, áðïäþóáìå ôïí áñéèìü 5 ãéá êáôáíÜëùóç ëéãüôåñùí áðü 3 ðïôÞñéá êñáóéïý/çìÝñá, ôïí áñéèìü 0 ãéá êáôáíÜëùóç ðåñéóóüôåñùí áðü 7 ðïôÞñéá êñáóéïý/ çìÝñá êáé áñéèìïýò 1-4 ãéá êáôáíÜëùóç 3, 4-5, 6 êáé 7 ðïôçñéþí êñáóéïý çìåñçóßùò. Õøçëüôåñåò ôéìÝò ôïõ äéáôñïöéêïý äåßêôç õðïäçëþíïõí ôçí êáëýôåñç õéïèÝôçóç ôçò ðáñáäïóéáêÞò ÌåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò.

¢ëëïé äéåñåõíïýìåíïé ðáñÜãïíôåò Óõãêåíôñþèçêáí, ìåôáîý Üëëùí, êáé ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí çëéêßá, ôï ìïñöùôéêü åðßðåäï (÷ñüíéá åêðáßäåõóçò) êáé ôï öýëï ôùí óõììåôå÷üíôùí.

ÓôáôéóôéêÞ áíÜëõóç Ïé óõíå÷åßò ìåôáâëçôÝò ðáñïõóéÜæïíôáé ùò ìÝóåò ôéìÝò ± óôáèåñÞ áðüêëéóç. Ïé êáôçãïñéêÝò

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 1, 2006

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

ìåôáâëçôÝò ðáñïõóéÜæïíôáé ùò áðüëõôåò Þ ó÷åôéêÝò óõ÷íüôçôåò. Óõãêñßóåéò ôçò êáôáíÜëùóçò ôñïößìùí ìåôáîý áíäñþí êáé ãõíáéêþí Ýãéíáí ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ìç ðáñáìåôñéêïý óôáôéóôéêïý êñéôçñßïõ ðïõ ðñüôåéíáí ïé Mann-Whitney. Óõãêñßóåéò ôçò êáôáíÜëùóçò ôñïößìùí ìå ôéò áíôßóôïé÷åò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò Ýãéíáí ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ðñïóçìéêïý êñéôçñßïõ. ¼ëåò ïé áíáöåñüìåíåò áêñéâåßò ôéìÝò ðéèáíïôÞôùí (p) âáóßæïíôáé óå áìößðëåõñïõò åëÝã÷ïõò êáé óõãêñßíïíôáé óôï åðßðåäï óçìáíôéêüôçôáò ôïõ 5%. Ãéá üëïõò ôïõò óôáôéóôéêïýò õðïëïãéóìïýò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï ðñüãñáììá SPSS Ýêäïóç 12.0 (Statistical Package for social sciences, SPSS Inc., Chicago, Illinois, U.S.A.).

ÁðïôåëÝóìáôá ¼ðùò öáßíåôáé áðü ôá óôïé÷åßá ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôïí Ðßíáêá É, ôüóï ïé Üíäñåò üóï êáé ïé ãõíáßêåò êáôáíáëþíïõí ðïëý ðåñéóóüôåñï êüêêéíï êñÝáò áðü ôéò óõíéóôþìåíåò ìåñßäåò (P <0,05), åíþ áíôéèÝôùò êáôáíáëþíïõí óçìáíôéêÜ ëéãüôåñåò ìåñßäåò ëåõêü êñÝáò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ïé Üíäñåò êáé ïé ãõíáßêåò äÞëùóáí üôé êáôáíáëþíïõí ðåñßðïõ 3-4 ìéêñïìåñßäåò ëéãüôåñï øÜñé êáé 2,5 ìéêñïìåñßäåò ðïõëåñéêÜ óõãêñéôéêÜ ìå ôéò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ìå âÜóç ðåñáéôÝñù áíÜëõóç ìüíï ôï 10% ôïõ óõíüëïõ ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ìåëÝôçò êáôáíÜëùíå êüêêéíï êñÝáò óýìöùíá ìå ôç óõíéóôþìåíç ðñüó-

ëçøç (1 ìéêñïìåñßäá/åâäïìÜäá), åíþ <1% êÜëõðôå ôéò óõóôÜóåéò ãéá ôçí êáôáíÜëùóç øáñéïý (5-6 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá). ÅðéðëÝïí ðáñáôçñÞèçêå üôé ïé Üíäñåò êáôáíáëþíïõí ðåñéóóüôåñï êüêêéíï êñÝáò óå ó÷Ýóç ìå ôéò ãõíáßêåò (Ñ <0,001). Åðßóçò, óå óýãêñéóç ìå ôéò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò âñÝèçêå ìéêñüôåñç ðñüóëçøç ãáëáêôïêïìéêþí (Ñ <0,05), ëá÷áíéêþí (Ñ <0,05) êáé äçìçôñéáêþí (Ñ <0,05), ôüóï óôïõò Üíäñåò üóï êáé óôéò ãõíáßêåò ôçò ìåëÝôçò. ÅðéðëÝïí âñÝèçêå üôé ìüíï ôï 30% ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ìåëÝôçò êÜëõðôå ôéò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò ãéá ôá ãáëáêôïêïìéêÜ (14 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá) êáé ìüíï ôï 35% ãéá ôá äçìçôñéáêÜ (56 ìéêñïìåñßäåò/ åâäïìÜäá). Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ïé ãõíáßêåò êáôáíÜëùíáí ðåñéóóüôåñåò ìéêñïìåñßäåò ãáëáêôïêïìéêþí óõãêñéôéêÜ ìå ôïõò Üíäñåò (P <0,01). Ç ðñüóëçøç áéèáíüëçò åßíáé óå åðéôñåðôÜ üñéá ôüóï óôïõò Üíäñåò üóï êáé óôéò ãõíáßêåò, üðùò åðßóçò êáé ç êáôáíÜëùóç öñïýôùí êáé ïóðñßùí ðïõ êõìáßíåôáé óôá åðßðåäá ôùí äéáôñïöéêþí óõóôÜóåùí. ÁíôéèÝôùò, áõîçìÝíç âñÝèçêå ç êáôáíÜëùóç ãëõêþí ôüóï êáé óôá äýï öýëá (Ñ <0,05). Ðéï óõãêåêñéìÝíá ôï 75% ôïõ ðëçèõóìïý êáôáíÜëùíå ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò 3 ìéêñïìåñßäåò ãëõêþí ôçí åâäïìÜäá, ðïõ åßíáé ç óõíéóôþìåíç ðñüóëçøç. Ôï 88% ôùí áíäñþí êáé ôï 87% ôùí ãõíáéêþí äçëþíåé êáèçìåñéíÞ ÷ñÞóç åëáéïëÜäïõ ùò ðñïóôéèÝìåíï ëéðßäéï, åíþ ïé õðüëïéðïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí óðïñÝëáéá. Óå ðïóïóôü 35% äÞëùóáí üôé êáôáíáëþíïõí åëáéüëáäï êáé óðïñÝëáéï.

Ðßíáêáò 1. ÊáôáíÜëùóç ôñïößìùí áíÜ öýëï êáé óýãêñéóç ìå ôéò äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò Ôñüöéìá Êüêêéíï êñÝáò ÐïõëåñéêÜ ØÜñéá ÁõãÜ Îçñïß êáñðïß ¼óðñéá ÃáëáêôïêïìéêÜ Öñïýôá Ëá÷áíéêÜ ÐáôÜôåò ÄçìçôñéáêÜ Åëáéüëáäï Áéèáíüëç ÃëõêÜ Äéáôñïöéêüò äåßêôçò (0 – 55)

ÄéáôñïöéêÝò ïäçãßåò6 (í = 1514)

¢íäñåò (í = 1528)

Ãõíáßêåò

1 ìéêñïìåñßäá/åâäïìÜäá 4 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 5-6 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 3-4/åâäïìÜäá 1 ìéêñïìåñßäá/åâäïìÜäá 3-4 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 14 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 21 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 42 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 21 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá 56 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá ÊáèçìåñéíÞ ÷ñÞóç 15-30 g/çìÝñá 3 ìéêñïìåñßäåò/åâäïìÜäá -

4,8 ± 2,7* 1,4 ± 0,1* 2,1 ± 1,1* 1,1 ± 0,7* 1,3 ± 2,0 5,4 ± 3,0 11,5 ± 5* 26 ± 3* 34 ± 15* 13 ± 4* 52 ± 18* 88% 12,5 ± 4 4,9 ± 4* 24 ± 6

4,0 ± 2,2* 1,5 ± 0,6* 2,0 ± 1,2* 1,2 ± 1* 1,4 ± 2,1 4,7 ± 2,2 12,9 ± 5* 28 ± 4* 35 ± 13* 14 ± 3* 53 ± 18* 87% 5,5 ± 3 4,8 ± 4* 28 ± 6

0,001 0,71 0,16 0,96 0,04 0,01 0,01 0,01 0,21 0,02 0,61 0,15 0,001 0,39 0,001

* P <0.05 ãéá óýãêñéóç êáôáíÜëùóçò óõãêåêñéìÝíùí ôñïößìùí ìå ôéò óõíéóôþìåíåò ðïóüôçôåò 11

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÁíáöïñéêÜ ìå ôï äéáôñïöéêü äåßêôç, ðïõ áðïôéìÜ ôï âáèìü ôÞñçóçò ôçò ìåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò, ðáñáôçñÞèçêå üôé Þôáí ó÷åôéêÜ ÷áìçëüò êáé óôá äýï öýëá (24/55 Þ 44% âáèìüò õéïèÝôçóçò óôïõò Üíäñåò êáé 28/55 Þ 51% âáèìüò õéïèÝôçóçò óôéò ãõíáßêåò). Åðßóçò âñÝèçêå áíôßóôñïöç óõó÷Ýôéóç ôïõ äéáôñïöéêïý äåßêôç ìå ôçí çëéêßá, ôüóï óôïõò Üíäñåò (r= -0,34, p <0,001), üóï êáé óôéò ãõíáßêåò (r= -0,48, p <0,001). ÔÝëïò, èåôéêÞ óõó÷Ýôéóç ðáñáôçñÞèçêå ìåôáîý ôïõ ìïñöùôéêïý åðéðÝäïõ ôùí óõììåôå÷üíôùí êáé ôïõ äéáôñïöéêïý äåßêôç (r= 0,16, p <0,001). ¼ðùò öÜíçêå óôçí åðéìÝñïõò äéáôñïöéêÞ áíÜëõóç ïé ðéï ìïñöùìÝíïé êáôáíÜëùíáí ðåñéóóüôåñá ëá÷áíéêÜ êáé öñïýôá (r= 0,09, p = 0,02) êáé ëéãüôåñï êüêêéíï êñÝáò êáé êñåáôïóêåõÜóìáôá (r= -0,08, p = 0,01).

ÓõæÞôçóç ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò, öáßíåôáé üôé õðÜñ÷åé óçìáíôéêÞ áðüêëéóç óôçí êáôáíÜëùóç äéáöüñùí ôñïößìùí óå óýãêñéóç ìå ôéò ðñüóöáôåò óõóôÜóåéò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, âñÝèçêå üôé ôüóï ïé Üíäñåò üóï êáé ïé ãõíáßêåò êáôáíÜëùíáí ðåñéóóüôåñï êüêêéíï êáé ëéãüôåñï ëåõêü êñÝáò, óõãêåêñéìÝíá øÜñé êáé ðïõëåñéêÜ, ëéãüôåñá ãáëáêôïêïìéêÜ, ëá÷áíéêÜ êáé äçìçôñéáêÜ. Åðßóçò áõîçìÝíç Þôáí ç êáôáíÜëùóç öñïýôùí, áëëÜ êáé ãëõêþí Þôáí áõîçìÝíç êáé óôá äýï öýëá, åíþ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ðëçèõóìïý ÷ñçóéìïðïéïýóå ôï åëáéüëáäï ùò êýñéï ðñïóôéèÝìåíï ëßðïò. Ïé äéáöïñÝò óôçí ðñüóëçøç ðáñáôçñïýíôáé êõñßùò óå ôñüöéìá ðïõ åðçñåÜæïõí éäéáßôåñá ôçí áíÜðôõîç ÷ñüíéùí ðáèÞóåùí, üðùò ôá êáñäéáããåéáêÜ, ï äéáâÞôçò êáé ï êáñêßíïò. Ç áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç êüêêéíïõ êñÝáôïò êáé ðñïúüíôùí ôïõ óõãêñéôéêÜ ìå ôéò óõóôÜóåéò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò ç ïðïßá óõíåðÜãåôáé êáé ôçí áýîçóç ôçò ðñüóëçøçò êïñåóìÝíïõ ëßðïõò, õðïäçëþíåé õéïèÝôçóç åíüò ðéï áíèõãéåéíïý ôñüðïõ äéáôñïöÞò êáé åðéâåâáéþíåôáé êáé áðü Üëëåò ìåëÝôåò4,5,8-10. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò Å.Ð.É.Ê. óôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü Ýäåéîáí êáôáíÜëùóç êñÝáôïò ìåãáëýôåñç áðü ôç óõíéóôþìåíç ÷ùñßò üìùò íá áíáöÝñåôáé ôï åßäïò ôïõ êñÝáôïò (ëåõêü Þ êüêêéíï) êáé áõîçìÝíç ðñüóëçøç êïñåóìÝíïõ ëßðïõò8. Ç áíá12

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

ëïãßá ôçò ðñüóëçøçò öáßíåôáé ðñïâëçìáôéêÞ êáé åðéâÜëëåôáé ìåãáëýôåñç Ýìöáóç óôçí êáôáíÜëùóç øáñéïý, äåäïìÝíïõ üôé êáíÝíá Üôïìï áðü ôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý äåí êáëýðôåé ôç óõíéóôþìåíç ðñüóëçøç, êáèþò ç ìåãÜëç ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò óå ù-3 ëéðáñÜ ïîÝá ìåéþíåé ôïí êßíäõíï åìöÜíéóçò óôåöáíéáßáò íüóïõ. Óå üôé áöïñÜ ôçí êáôáíÜëùóç áõãþí ðñïêýðôåé üôé åßíáé ìåéùìÝíç, ßóùò ëüãù ôïõ öüâïõ ãéá ôçí õøçëÞ ôïõò ðåñéåêôéêüôçôá óå ÷ïëçóôåñüëç. ÄåäïìÝíïõ ôçò õøçëÞò ôïõò âéïëïãéêÞò áîßáò êáé ôïõ ãåãïíüôïò üôé äå öáßíåôáé ç êáôáíÜëùóç áõãþí íá åðçñåÜæåé áñíçôéêÜ ôá åðßðåäá ëéðéäßùí ðáñÜ ôçí õøçëÞ ðåñéåêôéêüôçôá óå ÷ïëçóôåñüëç (áêüìç êáé ç êáôáíÜëùóç åíüò áõãïý çìåñçóßùò èåùñåßôáé áðßèáíï íá åðçñåÜæåé ôïí êßíäõíï åìöÜíéóçò åìöñÜãìáôïò Þ óôåöáíéáßáò íüóïõ óå õãéÞ Üôïìá), êñßíåôáé áðáñáßôçôç ç åíçìÝñùóç ôïõ ðëçèõóìïý11. Ôá áðïôåëÝóìáôÜ ìáò åßíáé óå áíôßèåóç ìå áõôÜ ôùí åëëçíéêþí êïïñôþí ôçò ìåëÝôçò ôùí 7 ×ùñþí ôïõ 1960, üðïõ åêåß ðáñáôçñÞèçêå üôé ï êñçôéêüò ðëçèõóìüò êáôáíÜëùíå 1 ðåñßðïõ áõãü ôçí çìÝñá3, åíþ óôïé÷åßá ôçò ìåëÝôçò Å.Ð.É.Ê. Ýäåéîáí üôé ç êáôáíÜëùóç áõãþí óôçí ÅëëÜäá åßíáé ðåñßðïõ 1 áíÜ äåýôåñç çìÝñá8. Ç ðñüóëçøç ãáëáêôïêïìéêþí Þôáí åðßóçò ÷áìçëüôåñç áðü ôç óõíéóôþìåíç, ãåãïíüò ôï ïðïßï ìðïñåß íá ó÷åôßæåôáé ìå áíåðáñêÞ ðñüóëçøç áóâåóôßïõ êáé ç ïðïßá ùò ãíùóôüí ïäçãåß óå ïóôåïðåíßá êáé ïóôåïðüñùóç. ×áìçëÞ ðñüóëçøç ãáëáêôïêïìéêþí Ýäåéîå êáé ç ìåëÝôç Å.Ð.É.Ê.8. ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæïõí êáé ôá óôïé÷åßá ôùí åëëçíéêþí êïïñôþí ôçò ÊñÞôçò êáé ôçò ÊÝñêõñáò áðü ôç ìåëÝôç ôùí 7 ×ùñþí3. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ç ðñüóëçøç ãÜëáêôïò Þôáí ôç äåêáåôßá ôïõ 1960 ðåñßðïõ 235 gr ôçí çìÝñá êáé ç ðñüóëçøç ôõñéïý 13 gr ôçí çìÝñá, åíþ äåí õðÞñ÷áí óôïé÷åßá ãéá ôçí ðñüóëçøç ãéáïõñôéïý. Áí ëçöèåß õðüøç üôé ìßá ìåñßäá ãáëáêôïêïìéêþí ðñïúüíôùí éóïäõíáìåß ìå 250 ml ãÜëá Þ 30 gr ôõñß Þ 1 ìéêñü ãéáïýñôé êáé üôé ïé óõóôÜóåéò áöïñïýí ðñüóëçøç 2 ìåñßäùí çìåñçóßùò, åßíáé åíäå÷üìåíï êáé ï êñçôéêüò ðëçèõóìüò íá ðñïóëÜìâáíå ãáëáêôïêïìéêÜ ðñïúüíôá óå ìéêñüôåñåò ðïóüôçôåò áðü ôéò óõíéóôþìåíåò. Ç ðñüóëçøç ëá÷áíéêþí Þôáí êáé áõôÞ ÷áìçëÞ óõãêñéôéêÜ ìå üôé óõóôÞíåôáé óôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü, áëëÜ âñßóêåôáé óå ðïëý êáëÜ åðßðåäá óõãêñéôéêÜ ìå ôéò åõñùðáúêÝò êáé áìåñéêÜíéêåò

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

óõóôÜóåéò12,13. Ôá ßäéá ðåñßðïõ áðïôåëÝóìáôá ðñïêýðôïõí êáé áðü ôç ìåëÝôç Å.Ð.É.Ê.8. Åíèáññõíôéêü óôïé÷åßï áðïôåëåß ç áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç öñïýôùí óõãêñéôéêÜ ôéò óõóôÜóåéò. Åíôõðùóéáêü åßíáé åðßóçò ôï ãåãïíüò üôé ç ðñüóëçøç ëá÷áíéêþí óôïí êñçôéêü ðëçèõóìü ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1960 Þôáí åðßóçò ÷áìçëÞ (191 gr çìåñçóßùò) êáé ðïëý êÜôù áðü ôç óõíéóôþìåíç ðñüóëçøç3 åíþ ç ðñüóëçøç öñïýôùí Þôáí éäéáßôåñá éêáíïðïéçôéêÞ (464 gr çìåñçóßùò). Ç êáôáíÜëùóç ïóðñßùí üðùò ðñïêýðôåé áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò ìáò âñßóêåôáé óå êáëÜ åðßðåäá óõãêñéôéêÜ ìå ôéò óõíéóôþìåíåò ðñïóëÞøåéò, åíþ ÷áìçëÞ åßíáé ç êáôáíÜëùóç äçìçôñéáêþí. Óå áíôßèåóç Ýñ÷ïíôáé ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò Å.Ð.É.Ê. óå ü,ôé áöïñÜ ôçí êáôáíÜëùóç ïóðñßùí üðïõ Ýäåéîáí ÷áìçëÞ ðñüóëçøç (ëéãüôåñï áðü 1 ìéêñïìåñßäá/åâäïìÜäá)8. Åðßóçò ïé åñåõíçôÝò ôçò ìåëÝôçò Å.Ð.É.Ê. âñÞêáí åîáéñåôéêÜ ÷áìçëÞ êáôáíÜëùóç äçìçôñéáêþí (ëéãüôåñï áðü ôéò ìéóÝò óõíéóôþìåíåò ìéêñïìåñßäåò/ åâäïìÜäá) ìå âÜóç ôéò óõóôÜóåéò. Óå üôé áöïñÜ ôçí ðñüóëçøç åëáéïëÜäïõ öáßíåôáé üôé Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôïõ ðëçèõóìïý, ðåñßðïõ ïé 9 óôïõò 10, ÷ñçóéìïðïéåß åëáéüëáäï ùò êýñéï ðñïóôéèÝìåíï ëéðßäéï. Ç ìåëÝôç Å.Ð.É.Ê.8 Ýäåéîå ðñüóëçøç 46 gr åëáéïëÜäïõ áíÜ çìÝñá ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 39 gr ãéá ôéò ãõíáßêåò êáé áõîçìÝíç ðñüóëçøç ìïíïáêüñåóôùí åíþ ôá óôïé÷åßá ðïõ áöïñïýí ôéò êïïñôÝò ôçò ÊñÞôçò êáé ôçò ÊÝñêõñáò áðü ôç ìåëÝôç ôùí 7 ×ùñþí õðïäåéêíýïõí ðñüóëçøç âñþóéìïõ ëßðïõò ðïõ ùò åðß ôï ðëåßóôïí ðñïåñ÷üôáí áðü åëáéüëáäï ôçò ôÜîçò ôùí 95 gr ôçí çìÝñá3. Ç êáôáíÜëùóç ôùí ãëõêþí áðÝ÷åé áðü ôéò óõóôÜóåéò ìå êßíäõíï áýîçóçò ôçò êáôáíÜëùóçò êïñåóìÝíïõ ëßðïõò. Ôï 80% ôïõ ðëçèõóìïý âñÝèçêå üôé êáôáíáëþíåé ðåñéóóüôåñá ãëõêÜ áðü ôç óõíéóôþìåíç ðñüóëçøç. ÁíáöïñéêÜ ìå ôï ó÷åôéêÜ ÷áìçëü äéáôñïöéêü äåßêôç õéïèÝôçóçò ôçò ÌåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò ðïõ ðáñáôçñÞèçêå óôï äåßãìá ôçò ìåëÝôçò, ìðïñåß íá åîçãçèåß âÜóåé ôçò áõîçìÝíçò êáôáíÜëùóçò êüêêéíïõ êñÝáôïò êáé ðñïúüíôùí áõôïý, ôçò ìåéùìÝíçò êáôáíÜëùóçò øáñéïý, ðïõëåñéêþí, ëá÷áíéêþí, äçìçôñéáêþí êáé ãáëáêôïêïìéêþí. Áõôü åðßóçò ðïõ áîßæåé íá óçìåéùèåß åßíáé üôé ðáñáôçñÞèçêáí ìåãáëýôåñåò ôéìÝò óôéò ãõíáßêåò êáèþò êáôáíÜëùíáí ëéãüôåñï êüêêéíï êñÝáò, ðåñéóóüôåñá ãáëáêôïêïìéêÜ êáé öñïýôá óõãêñé-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 1, 2006

ôéêÜ ìå ôïõò Üíäñåò. Åðéðñüóèåôá, óõãêñéôéêÜ ìå ôéò çëéêßåò, ï äåßêôçò åßíáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãïò ìå ôçí çëéêßá. Ôï áðïôÝëåóìá áõôü öáßíåôáé ëïãéêü äåäïìÝíïõ üôé óôçí ôñßôç çëéêßá õðÜñ÷åé Ýëëåéøç åíäéáöÝñïíôïò ãéá öáãçôü, äõóêïëßá óôçí ðñïìÞèåéá Þ óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ öáãçôïý êáèþò êáé óôç ìÜóçóç ìå áðïôÝëåóìá íá áðïöåýãïíôáé ôá ùìÜ öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ êáé ôá ðëïýóéá óå öõôéêÝò ßíåò üóðñéá ôá ïðïßá áíôéêáèßóôáíôáé ìå ìáëáêüôåñåò ôñïöÝò. Ç ïéêïíïìéêÞ äõó÷Ýñåéá åðßóçò ðïõ óõ÷íÜ åðéêñáôåß óôçí ôñßôç çëéêßá ïäçãåß óå áðïöõãÞ ôçò áãïñÜò áêñéâþí ôñïößìùí (öñïýôá, ëá÷áíéêÜ, øÜñé) êáé ç áõîçìÝíç íïóçñüôçôá åìðïäßæåé ôçí ðñüóëçøç ðïéêéëßáò ôñïöþí14. Ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÜ Ýñ÷ïíôáé óå áíôßèåóç ìå ôá åõñÞìáôá Üëëùí ìåëåôþí ðïõ Ý÷ïõí äåßîåé üôé ç äéáôñïöÞ åßíáé ðéï ðñïóåãìÝíç óå ìåãáëýôåñåò çëéêéáêÝò ïìÜäåò5,15-17. Ìéá Üëëç ìåãÜëç ìåëÝôç (HALE project) Ýäåéîå üôé ï äåßêôçò õéïèÝôçóçò ôçò ìåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò óå çëéêéùìÝíá Üôïìá (70-90 åôþí) Þôáí ðåñßðïõ óôï 4 ìå Üñéóôá ôï 818. Óôçí ßäéá ìåëÝôç ðáñáôçñÞèçêå ÷áìçëÞ ìÝóç êáôáíÜëùóç ëá÷áíéêþí, õøçëÞ ìÝóç ðñüóëçøç êñÝáôïò êáé ðïõëåñéêþí êáé ÷áìçëÞ ìÝóç ðñüóëçøç øáñéïý óôá çëéêéùìÝíá Üôïìá óýìöùíá ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÌåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò. ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé åðßóçò üôé üóï ðéï ìïñöùìÝíïé Þôáí ïé åñùôþìåíïé ôüóï ðéï êïíôÜ âñßóêïíôáí óôï íá õéïèåôÞóïõí ôï ìåóïãåéáêü ðñüôõðï äéáôñïöÞò, ãåãïíüò ðïõ ßóùò íá óõíäÝåôáé ìå ôçí êáëýôåñç äõíáôüôçôá åíçìÝñùóçò ôïõò, áëëÜ êáé ðñüóâáóçò êáé áíôßëçøçò ôçò ðëçñïöïñßáò. ÓõãêñéôéêÜ ìå ôç äéáôñïöÞ ôùí ðëçèõóìþí Üëëùí ÷ùñþí ðñïêýðôåé üôé ï åëëçíéêüò ðëçèõóìüò äéáôçñåß ðïëý êáëÜ åðßðåäá êáôáíÜëùóçò öñïýôùí êáé ëá÷áíéêþí êáé êáô’ åðÝêôáóç öõôéêþí éíþí15,16,19-26 êáèþò åðßóçò êáé åëáéïëÜäïõ. Ç áõîçìÝíç êáôáíÜëùóç êüêêéíïõ êñÝáôïò êáé ãëõêþí ç ïðïßá óçìáßíåé êáé õøçëÞ êáôáíÜëùóç êïñåóìÝíïõ ëßðïõò ðáñáôçñåßôáé êáé óôéò ðåñéóóüôåñåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò15,16,19-21,23-26. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ïé åëëçíéêÝò óõóôÜóåéò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü áñêåôÜ õøçëÝò ðñïóëÞøåéò ëá÷áíéêþí êáé ìéêñÝò ðñïóëÞøåéò êüêêéíïõ êñÝáôïò óõãêñéôéêÜ ìå ôéò ðåñéóóüôåñåò äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò Üëëùí ÷ùñþí. Áðüäåéîç áðïôåëåß ôï ãåãïíüò üôé ç ðñüóëçøç ëá÷áíéêþí ôïõ ðëçèõóìïý åíþ óýìöùíá ìå ôéò óõóôÜóåéò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò 13

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

åßíáé ÷áìçëÞ, óõãêñßíïíôÜò ôç ìå ôéò ÁìåñéêáíéêÝò êáé ÅõñùðáúêÝò äéáôñïöéêÝò ïäçãßåò ðñïêýðôåé õøçëÞ.

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

Ðåñéïñéóìïß ôçò ìåëÝôçò Ôá äéáôñïöéêÜ äåäïìÝíá ôçò ìåëÝôçò ÁôôéêÞò âáóßæïíôáé óôéò ðñïóëÞøåéò åíüò äåßãìáôïò áôüìùí ðïõ åßíáé êÜôïéêïé ôïõ ëåêáíïðåäßïõ ôçò ÁôôéêÞò êáé äåí õðÜñ÷ïõí ðëçñïöïñßåò ãéá ôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò. ¢ñá ç ãåíßêåõóç óôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü èåùñåßôáé ðáñáêéíäõíåõìÝíç.

ÓõìðåñÜóìáôá ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ç ðáñïýóá ìåëÝôç äåß÷íåé üôé ïé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò áíôéðñïóùðåõôéêïý äåßãìáôïò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò öáßíåôáé íá áðïìáêñýíïíôáé áðü ôç ìåóïãåéáêÞ äéáôñïöÞ êáé íá áðïêôïýí ôïí ÷áñáêôÞñá ìéáò ðéï áíèõãéåéíÞò äéáôñïöÞò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ç êáôáíÜëùóç êüêêéíïõ êñÝáôïò, åßíáé õøçëüôåñç áðü ôéò óõíéóôþìåíåò ìåñßäåò, åíþ áíôéèÝôùò ç êáôáíÜëùóç øáñéïý, ãáëáêôïêïìéêþí, ëá÷áíéêþí êáé äçìçôñéáêþí åßíáé áéóèçôÜ ÷áìçëüôåñç. Ôï ðñïóôéèÝìåíï öïñôßï óôç íïóçñüôçôá ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò ðïõ ìðïñåß íá åðéöÝñïõí óôï ðñïóå÷Ýò ìÝëëïí áõôÝò ïé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ðñÝðåé íá ðñïóå÷èåß åãêáßñùò áðü ôçí Ðïëéôåßá êáé ôïõò áñìüäéïõò öïñåßò. ÐáñÞãïñï üìùò åßíáé üôé ç ðñüóëçøç öñïýôùí, ëá÷áíéêþí êáé ïóðñßùí êáé êáô’ åðÝêôáóç êáé öõôéêþí éíþí, âéôáìéíþí êáé áíüñãáíùí óôïé÷åßùí, âñßóêïíôáé áêüìá óå êáëÜ åðßðåäá óõãêñéôéêÜ ìå ôéò äéáôñïöéêÝò óõóôÜóåéò. Áíáìößâïëá, üëïé ïé åìðëåêüìåíïé öïñåßò áëëÜ êáé ïé åðéóôÞìïíåò ôïõ ÷þñïõ ôçò äçìüóéáò õãåßáò êáé äéáôñïöÞò ðñÝðåé íá ëÜâïõí Ýãêáéñá ìÝôñá åíçìÝñùóçò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò ðñéí ç äéáôñïöéêÞ êáôÜóôáóç ãßíåé ìç áíôéóôñåðôÞ.

7. 8.

10.

11.

12. 13. 14.

Âéâëéïãñáößá 1. Nutrition and Food Security Programme, WHO Regional Office for Europe, 2003. 2. Supreme Scientific Health Council, Ministry of Health and Welfare of Greece. Dietary guide14

15.

lines for adults in Greece. Arch Hellenic Med, 16:516-524, 1999. Kromhout D, Keys A, Aravanis C, Buzina R, Fidanza F, Giampaoli S, Jansen A, Menotti A, et al. Food consumption patterns in the 1960’s in seven countries. Am J Clin Nutr, 297:1497500, 1989. Kafatos A, Kouroumalis I, Vlachonikolis I, Theodorou C, Labadarios D. Coronary heart disease risk factor status of the Cretan urban population in the 1980s. Am J Clin Nutr, 54:5918, 1991. Moschandreas J, Kafatos A. Food and nutrient intakes of Greek (Cretan) adults. Recent data for food-based dietary guidelines in Greece. Br J Nutr, 81(2):71-6, 1999. Ôñé÷ïðïýëïõ Á, ÃíáñäÝëëçò ×, Ðïëõ÷ñïíüðïõëïò Å. Êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôùí çëéêéùìÝíùí óôá ÊÁÐÇ. Åêäüóåéò Åèíéêü ÊÝíôñï ÄéáôñïöÞò, ÅèíéêÞ Ó÷ïëÞ Äçìüóéáò Õãåßáò, 1–76, 1996. ÂÜóç äåäïìÝíùí DAFNE (www.nut.uoa.gr/greek/ dafne, ðñüóâáóç óôéò 5/7/2005). Trichopoulou A, Costacou T, Bamia C, Trichopoulos D. Adherence to a Mediterranean diet and survival in a Greek population. N Engl J Med, 348:2599-2608, 2003. Pitsavos C, Panagiotakos DB, Chrysohoou C, Stefanadis C. Epidemiology of cardiovascular risk factors in Greece: aims, design and baseline characteristics of the ATTICA study. BMC Public Health, 3:32, 2003. Katsouyanni K, Rimm EB, Gnardellis C, Trichopoulos D, Polychronopoulos E, Trichopoulou A. Reproducibility and relative validity of an extensive semi-quantitative food frequency questionnaire using dietary records and biochemical markers among Greek schoolteachers. Int J Epidemiol, 26:S118-27, 1997. Hu FB, Stampfer MJ, Rimm EB, et al. A prospective study of egg consumption and risk of cardiovascular disease in men and women. JAMA, 281:1387-94, 1999. CINDI Dietary Guide, WHO Regional Office for Europe, EUR/00/5018028.2000. USDA, Dietary Guidelines for Americans 2005. ×ñõóï÷üïõ ×, ÆáìðÝëáò Á, ÄïíôÜò Á. Ç äéáôñïöÞ óôçí ôñßôç çëéêßá óôï Ç äéáôñïöÞ óôá óôÜäéá ôçò æùÞò. Åðéóôçìïíéêüò õðåýèõíïò ÆáìðÝëáò Á. ÉáôñéêÝò åêäüóåéò Ð.×. Ðáó÷áëßäçò, 2003, ÁèÞíá. Graca P. Dietary guidelines and food nutrient intakes in Portugal. Br J Nutr, 81:S99-S103, 1999.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 1, 2006

Á. Áñâáíßôçò êáé óõí.

16. Volatier J, Verger P. Recent national French food and nutrient intake data. Br J Nutr, 81:S57S59, 1999. 17. Scali J, Richard A, Gerber M. Diet profiles in a population sample from Mediterranean southern France. Public Health Nutr, 4(2):173-82, 2001. 18. Knoops K, de Groot L, Kromhout D, Perrin AE, Moreiras-Varela O, Menotti A, van Staveren WA. Mediterranean diet, lifestyle factors and 10-year mortality in elderly European men and women. JAMA, 292(12):1433-39, 2004. 19. Wearne S, Day M. Clues for the development of food-based dietary guidelines: how are dietary targets being achieved by UK consumers? Br J Nutr, 2:S119-S126, 1999. 20. Haraldsodottir Johanna. Dietary guidelines and patterns of intake in Denmark. Br J Nutr, 81:S43S48, 1999. 21. National Council on Nutrition. Dietary recom-

22.

23.

24.

25.

26.

mendations for Belgium. Ministry of Social affairs, Public Health and Environment, 1997 Brussels. Lee P, Cunningham K. The Irish National Nutrition Survey (INNS). The Irish Nutrition and Dietetic Institute: 1990, Dublin. Hermann-Kunz E, Thamm M. Dietary recommendations and prevailing food and nutrient intakes in Germany. Br J Nutr, 81:S61-S69, 1999. Koening J, Elmadfa I. Food-based dietary guidelines- the Austrian perspective. Br J Nutr, 81:S31-S35, 1999. Valsta L. Food-based dietary guidelines for Finland- a staged approach. Br J Nutr 81:S49-S55, 1999. Sandstrom Â, Lyhne N, Pedersen JI, et al. Nordic Nutrition Recommendations. Scandinavian J Nutr 40:161-165, 1996.

Ó ÇÌÁÍÔÉÊÇ Å ÉÄÇÓÇ: Áðü ôï åðüìåíï ôåý÷ïò ç «ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò» èá öéëïîåíåß Üñèñá óýíôáîçò ãíùóôþí Åõñùðáßùí ãåíéêþí éáôñþí ðïõ çãïýíôáé ôçò åéäéêüôçôÜò ôïõò óôç ÷þñá ôïõò êáé óôçí Åõñþðç.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ EÑÃÁÓÉÁ ÏRIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 16-26, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 16-26, 2006

Ç áãïñÜ ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá: ÈÝóåéò êáé áðüøåéò ôçò öáñìáêïâéïìç÷áíßáò Ì. Ãåßôïíá1, Ä. ÆÜâñáò2, Ã. Êõñéüðïõëïò2

Ðåñßëçøç Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá åðé÷åéñåßôáé ç äéåñåýíçóç ôùí èÝóåùí êáé áíôéëÞøåùí ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí ãéá ôçí áãïñÜ ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, äßíïíôáò Ýìöáóç óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôçò, ôï ìÝãåèïò êáé ôçí Ýêôáóç äñáóôçñéïðïßçóçò ôùí åôáéñåéþí, ôç ñüëï ôçò ðïëéôåßáò êáé ôéò åðéðôþóåéò ôçò éó÷ýïõóáò ðïëéôéêÞò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò. Ãé áõôü ôï óêïðü åóôÜëçóáí åñùôçìáôïëüãéá óå üëåò ôéò åôáéñåßåò-ìÝëç ôïõ ÓÖÅÅ- ôï 2002. Ç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ðåñéåëÜìâáíå ôïí õðïëïãéóìü ðåñéãñáöéêþí ìÝôñùí êáé åëÝã÷ïõò Fisher. Áðü ôçí åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí ðñïÝêõøå üôé ôï 43% áðü ôéò åôáéñåßåò ðïõ áíôáðïêñßèçêáí óôçí Ýñåõíá, äñáóôçñéïðïýíôáé óôçí áãïñÜ ãåíïóÞìùí ìå ìÝóï ÷ñüíï äñáóôçñéïðïßçóçò ôá 12 Ýôç. ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ïé åôáéñåßåò äÞëùóáí üôé åßíáé ìÝôñéá éêáíïðïéçìÝíåò áðü ôçí åðé÷åéñçìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôÜ ôïõò ìå ôá ãåíüóçìá, áîéïëïãïýí èåôéêÜ ôçí ðáñÜëëçëç äñáóôçñéïðïéÞóÞ ôïõò óôïí êëÜäï áõôü. Ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí ðéóôåýåé üôé ç åëëçíéêÞ ðïëéôåßá äåí ðñïÜãåé ôçí áãïñÜ ãåíïóÞìùí êáé èåùñåß ùò ôçí êáëýôåñç óôñáôçãéêÞ ðñïþèçóÞò ôïõò ôçí õðï÷ñåùôéêÞ åöáñìïãÞ ìåëåôþí âéïéóïäõíáìßáò. Åðéðñüóèåôá, ÷áñáêôçñßæïõí ùò óçìáíôéêüôåñá ðëåïíåêôÞìáôá ãéá ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ ôçí åããýçóç ôçò áóöÜëåéáò êáé ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò êáèþò åðßóçò ôï ïéêïíïìéêü üöåëïò ðïõ ìðïñåß íá åðéöÝñïõí óôçí êïéíùíßá. ÔÝëïò, ç ðëåéïøçößá ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí äÞëùóå ìå õøçëü âáèìü óçìáíôéêüôçôáò ôçí ðñïôßìçóÞ ôçò óôçí êáèéÝñùóç öáñìáêïïéêïíïìéêþí êñéôçñßùí åíþ áíôßèåôá åîÝöñáóå åðéöýëáîç óôá êñéôÞñéá ôïõ êüóôïõò çìåñÞóéáò èåñáðåßáò (ÊÇÈ) êáé ôéò ôéìÝò áíáöïñÜò ãéá ôçí áðïæçìßùóç ôùí öáñìÜêùí áðü ôïõò áóöáëéóôéêïýò ïñãáíéóìïýò.

ÔìÞìá Ïéêïíïìéêþí Åðéóôçìþí, ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëßáò, 2ÔïìÝáò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò, ÅèíéêÞ Ó÷ïëÞ Äçìüóéáò Õãåßáò

ÅéóáãùãÞ Ç áãïñÜ öáñìÜêïõ óå äéåèíÝò åðßðåäï äéÝðåôáé áðü ðëçèþñá ñõèìéóôéêþí ðáñåìâÜóåùí, åèíéêïý êáé õðåñåèíéêïý ÷áñáêôÞñá, ïé ïðïßåò åðé÷åéñïýí íá áíôéóôáèìßóïõí ôá ïéêïíïìéêÜ ïöÝëç ôçò öáñìáêïâéïìç÷áíßáò ìå ôá Üìåóá êáé Ýììåóá êïéíùíéêÜ ïöÝëç ôùí êáôáíáëùôþí. Ç åíßó÷õóç ôçò áíÜðôõîçò ôçò êáéíïôïìßáò ìå ôçí ðñïóôáóßá ôçò ðíåõìáôéêÞò éäéïêôçóßáò óôç öáñìáêïâéïìç÷áíßá, ç ðñïóôáóßá ôçò äçìüóéáò õãåßáò, ç éóüôéìç ðñüóâáóç ôùí áóèåíþí óå áóöáëÞ êáé áðïôåëåóìáôéêÜ öÜñìáêá êáé ç óõãêñÜôçóç ôçò öáñìáêåõôéêÞò äáðÜíçò áðïôåëïýí ôéò âáóéêüôåñåò óõíéóôþóåò áõôþí ôùí ðáñåìâÜóåùí óå üëåò ôéò áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò1-3. Ç äéåèíÞò åìðåéñßá Ý÷åé íá åðéäåßîåé óåéñÜ ìÝôñùí êáé ðïëéôéêþí ðïõ óôï÷åýïõí óôç óõãêñÜôçóç ôçò öáñìáêåõôéêÞò äáðÜíçò ìå ðáñåìâÜóåéò êõñßùò óôéò ôéìÝò ôùí óõíôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí, üðùò ôç èåôéêÞ Þ ËÝîåéò êëåéäéÜ (ÌeSH Hellas): ãåíüóçìá, áãïñÜ, öÜñìáêá, öáñìáêåõôéêÞ, ïéêïíïìéêÜ, êñéôÞñéá ÕðïâëÞèçêå: 13 Éïõëßïõ 2005 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 27 Ïêôùâñßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ äéá äçìïóßåõóç: 16 Íïåìâñßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ìáßñç Ãåßôïíá, ÔìÞìá Ïéêïíïìéêþí Åðéóôçìþí, ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëßáò, Áñãïíáõôþí êáé ÖéëåëëÞíùí, Âüëïò 38221, Ôçë. (24210) 74913, 74917

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

ãíùóôü üôé ç åëëçíéêÝò öáñìáêåõôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò äñáóôçñéïðïéïýíôáé êõñßùò óôçí ðáñáãùãÞ ãåíïóÞìùí, Summary êáèüóïí ôï 88% ôçò áãïñÜò ðáñÜãåIn this study the results of a survey regarding the pharmaceutical industry’s perspective on the generics’ market in Greece are presented. Questionnaires ôáé åã÷ùñßùò, ôï 1% óõóêåõÜæåôáé óôç were mailed to all member companies of the Greek Federation of Pharmaceu÷þñá êáé ôï 11% ðåñßðïõ åéóÜãåôáé20. tical Companies (SFEE) in 2002. The questionnaires requested information on Êñßíåôáé åðßóçò óêüðéìï íá åðéóçìáíthe companies’ involvement in the production of generics, their opinion on èåß üôé ç ÅëëÜäá, ùò ðñïò ôçí áãïñÜ generic characteristics and on public policies affecting demand and supply of ãåíïóÞìùí, åõñßóêåôáé óå ÷áìçëÜ åðßgenerics. A descriptive analysis of the outcomes, percentage comparison through binomial tests and Fisher tests were performed. According to our findings 43% ðåäá óå óýãêñéóç ìå ÷þñåò ïé ïðïßåò of the respondents were involved in the production and distribution of generics Ý÷ïõí áðåëåõèåñþóåé ôçí áãïñÜ öáñwhile the mean period of their involvement was 12 years. The majority of the ìÜêïõ êáé êáëýðôïõí ìÝ÷ñé 50% ôçò respondents spoke positively of their companies’ involvement in generics, conóõíïëéêÞò êáôáíÜëùóçò20. Êýñéïé åêsidering that the Greek government does not promote generics, and proposed ðñüóùðïé ôçò áãïñÜò ãåíïóÞìùí óôç the mandatory introduction of bio equivalence studies as the best promotion strategy. In addition, the majority declared that the most significant characteris÷þñá åßíáé åôáéñåßåò åëëçíéêþí óõìtics for the promotion of generics is their safety, efficacy and effectiveness as öåñüíôùí, åíþ Ýíáò ìéêñüò áñéèìüò well as the economic benefit to the society. Finally, the respondents expressed ìåãÜëùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí äñátheir preference to the inclusion of pharmacoeconomic criteria in comparison to óôçñéïðïéåßôáé ìå ìéêñÜ ìåñßäéá ðùthe current system of the daily drug cost and reference pricing criteria for the ëÞóåùí óå áîßåò óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ. drugs’ reimbursement from social insurance. Áðü ôéò 20 åôáéñåßåò ìå ôéò ìåãáëýôåKey words: generics market, drugs, reimbursement, pharmacy, economics, criñåò ðùëÞóåéò öáñìÜêùí óôç ÷þñá, ïé teria 9 äñáóôçñéïðïéïýíôáé óôçí áãïñÜ ãåíïóÞìùí ìå ðïóïóôÜ åðß ôùí ðùëÞáñíçôéêÞ ëßóôá, ôéò ôéìÝò áíáöïñÜò, ôç öáñìá- óåùí ðïõ êõìáßíïíôáé áðü 0,35 ìÝ÷ñé 67%20. êïïéêïíïìéêÞ ôåêìçñßùóç, ôçí ðñïþèçóç ôùí Ìå äåäïìÝíç ôçí ýðáñîç ìéêñÞò áëëÜ ùóôüãåíïóÞìùí ê.Ü.1,4-7. Ôáõôü÷ñïíá üìùò, óå áñêåôÝò óï óçìáíôéêÞò áãïñÜò ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, óôçí ðåñéðôþóåéò áìöéóâçôåßôáé ç áðïôåëåóìáôéêüôç- ðáñïýóá åñãáóßá åðé÷åéñåßôáé ç äéåñåýíçóç ôçò ôá áõôþí ôùí ìÝôñùí, äåäïìÝíïõ üôé, åíþ åðÝôõ- áãïñÜò ìÝóá áðü ôçí áðïôýðùóç ôùí èÝóåùí, ÷áí ùò Ýíá âáèìü ôç óõãêñÜôçóç ôçò öáñìáêåõ- áðüøåùí êáé áíôéëÞøåùí ôùí öáñìáêåõôéêþí ôéêÞò äáðÜíçò, äåí êáôüñèùóáí íá ðåñéïñßóïõí åðé÷åéñÞóåùí. Ç ìåëÝôç áðïóêïðåß óôç ãíþóç ôïí üãêï ôçò êáôáíÜëùóçò8-12. ôçò áãïñÜò ãåíïóÞìùí, äßíïíôáò Ýìöáóç óôá Ç áðåëåõèÝñùóç ôçò áãïñÜò ãåíïóÞìùí óôçí ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôçò, ôï Å.Å. êáé ôéò Ç.Ð.Á ìå óêïðü ôç äçìéïõñãßá áíôá- ìÝãåèïò êáé ôçí Ýêôáóç äñáóôçñéïðïßçóçò ôùí ãùíéóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ìåôáîý ôùí ðáñáãù- åôáéñåéþí, ôç ñüëï ôçò ðïëéôåßáò êáé ôéò åðéðôþãþí ðñùôïôýðùí êáé ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí åß- óåéò ôçò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò. íáé Ýíá ìÝôñï ôï ïðïßï áðü ôçí ðåñáóìÝíç äåêáåôßá ìÝ÷ñé óÞìåñá, ôßèåôáé óõíå÷þò ìåôáîý ôùí ðñïôåñáéïôÞôùí óôçí ðïëéôéêÞ õãåßáò13-17. ÐáñÜ Õëéêü êáé ÌÝèïäïò ôï ãåãïíüò üôé ôï æÞôçìá ôçò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí äåí Ý÷åé åðßóçìá åíôá÷èåß óôéò ðñïôåÌå óêïðü ôçí áðïôýðùóç ôùí áðüøåùí ôçò ñáéüôçôåò ôçò ðïëéôéêÞò öáñìÜêïõ óôç ÷þñá, ôá öáñìáêïâéïìç÷áíßáò óôç ÷þñá, ôï äåýôåñï åîÜåìðåéñéêÜ äåäïìÝíá áíáäåéêíýïõí üôé ôá ãåíüóç- ìçíï ôïõ 2002 áðåóôÜëçóáí åéäéêÜ äéáìïñöùìÝìá êáôÝ÷ïõí Ýíá ìéêñü áëëÜ áíáðôõóóüìåíï ìå- íá åñùôçìáôïëüãéá óôá áíþôáôá óôåëÝ÷ç, ôïõò ñßäéï óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ öáñìÜêïõ2,18-20. Åéäé- ÐñïÝäñïõò Þ Äéåõèýíïíôåò Óõìâïýëïõò, 58 öáñêüôåñá, ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá, ç êáôáíÜëùóç ìáêåõôéêþí åôáéñåéþí -áðü ôéò 61 ôüôå ìÝëç ôïõ ãåíïóÞìùí óå áîßåò åìöáíßæåé áíïäéêÞ ðïñåßá, ÓõíäÝóìïõ Öáñìáêåõôéêþí Åðé÷åéñÞóåùí ÅëëÜáðü 15,5% ôï 1997 ðñïóåããßæåé óÞìåñá ôï 16,5% äáò (ÓÖÅÅ). Áðü áõôÜ åðåóôñÜöçóáí óõìðëçðåñßðïõ åíþ áíôßèåôá ï üãêïò ôçò êáôáíÜëùóçò ñùìÝíá ôá 30, ðïóïóôü áíôáðüêñéóçò 52%. Ôï åìöáíßæåé ðôùôéêÝò ôÜóåéò ìå äõóìåíåßò åðéðôþ- åñùôçìáôïëüãéï Þôáí äïìçìÝíï óå ôñßá ìÝñç êáé óåéò óôçí åëëçíéêÞ öáñìáêïâéïìç÷áíßá. Åßíáé ðåñéåß÷å åñùôÞóåéò ó÷åôéêÝò ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéGenerics Market in Greece: the pharmaceutical companies’ perspective M. Geitona1, D. Zavras2, J. Kyriopoulos2

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

êÜ ôçò áãïñÜò ôùí ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí óôçí ÅëëÜäá. Ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ üñïõ ãåíüóçìá äåí ðñïóäéïñßóôçêå óõãêåêñéìÝíïò ôýðïò ãåíïóÞìùí ìå óêïðü ôç äéåñåýíçóç óõíïëéêÜ ôçò áãïñÜò. Ç áðïóôïëÞ ôùí åñùôçìáôïëïãßùí ðñïò ôéò öáñìáêåõôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò âáóßóôçêå óôéò êáôáóôÜóåéò ìåëþí ôïõ ÓÖÅÅ, áíåîÜñôçôá ôïõ åÜí ïé åôáéñåßåò äñáóôçñéïðïéïýíôáí Þ ü÷é óôçí ðáñáãùãÞ êáé äéáíïìÞ ãåíïóÞìùí (www.sfee.gr). Ôï ðñþôï ìÝñïò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ðåñéåß÷å åñùôÞóåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôç äñáóôçñéïðïßçóç ôùí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá, ôï ðñïößë ôùí åôáéñåéþí (ð.÷. áñéèìüò åñãáæïìÝíùí, êýêëïò åñãáóéþí ê.ëð.) êáèþò êáé ìå ôï âáèìü éêáíïðïßçóçò ôùí óôåëå÷þí ôùí åôáéñåéþí áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõò óôïí ôïìÝá ôùí ãåíïóÞìùí. Ôï äåýôåñï ìÝñïò ôùí åñùôÞóåùí óôü÷åõå óôç äéåñåýíçóç ôùí èÝóåùí ôùí åôáéñåéþí ãéá ôá ãåíüóçìá êáé ãéá ôçí åðßäñáóç ðïõ áóêåß ç êñáôéêÞ ðáñÝìâáóç óôçí ðñïþèçóÞ ôïõò. Ôï ôñßôï ìÝñïò ðåñéåß÷å åñùôÞóåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôç äõíáôüôçôá, ôïõò ôñüðïõò êáé ôéò ðïëéôéêÝò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ. Ç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ðåñéåëÜìâáíå ôïí õðïëïãéóìü ðåñéãñáöéêþí ìÝôñùí êáé åëÝã÷ïõò Fisher.

ÁðïôåëÝóìáôá ×áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äåßãìáôïò Áðü ôçí ðåñéãñáöéêÞ áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ðñïÝêõøå üôé ôï 43% ôùí åôáéñåéþí ðïõ

áðÜíôçóáí óôï åñùôçìáôïëüãéï äñáóôçñéïðïéåßôáé óôï ÷þñï ôùí ãåíïóÞìùí åíþ ôï 50% äåí äñáóôçñéïðïéåßôáé. Áðü ôéò åôáéñåßåò ðïõ äñáóôçñéïðïéïýíôáé ï ìÝóïò ÷ñüíïò äñáóôçñéïðïßçóçò åßíáé ôá 12 Ýôç. Ó÷åôéêÜ ìå ôïí áñéèìü ôùí åñãáæïìÝíùí óôéò öáñìáêåõôéêÝò åôáéñåßåò ôïõ äåßãìáôïò, ôá áðïôåëÝóìáôá äåß÷íïõí üôé ôï 3,3% ôùí åôáéñåéþí Ý÷ïõí ðÜíù áðü 500 åñãáæïìÝíïõò, ôï 16,7% Ý÷åé áðü 300-500 åñãáæïìÝíïõò, ôï 36,7% Ý÷åé áðü 100-299 åñãáæïìÝíïõò êáé ôï 33,3% Ý÷åé áðü 0-99 åñãáæïìÝíïõò. ¼óïí áöïñÜ óôï ìÝãåèïò ðïõ êáôáëáìâÜíïõí ôá ãåíüóçìá åðß ôïõ óõíïëéêïý êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò (Ðßíáêáò É), ôá áðïôåëÝóìáôá äåß÷íïõí üôé óôï 13,3% ôùí åôáéñåéþí ôá ãåíüóçìá êáëýðôïõí ôï 100% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò, óôï 10% ôùí åôáéñåéþí áðü 41% ìÝ÷ñé 50%, óôï 6,7% ôùí åôáéñåéþí áðü 21% ìÝ÷ñé 30% êáé ôï 13,3% ôùí åôáéñåéþí äñáóôçñéïðïéåßôáé ìå ôá ãåíüóçìá ìÝ÷ñé ôï 10% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò. Ó÷åôéêÜ ìå ôï âáèìü éêáíïðïßçóçò ôùí åôáéñåéþí áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõò ìå ôá ãåíüóçìá (Ðßíáêáò É), ðñïêýðôåé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí åßíáé ìÝôñéá éêáíïðïéçìÝíç åíþ ôï 10% ðåñßðïõ áðü áõôÝò äåí åßíáé éêáíïðïéçìÝíï áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõò ìå ôá ãåíüóçìá. Åðéðñüóèåôá, áðü áíôßóôïé÷ç åñþôçóç ÷ùñßò äéáâÜèìéóç ôçò éêáíïðïßçóçò êáé áíåîÜñôçôá ôïõ åÜí äñáóôçñéïðïéïýíôáí ïé åôáéñåßåò ìå ôá ãåíüóçìá, ðñïÝêõøå üôé ç ðëåéïíüôçôá áõôþí (70%) áîéïëïãåß èåôéêÜ ôï ãåãïíüò üôé ïé åôáéñåßåò äñáóôçñéïðïéïýíôáé ðáñÜëëçëá êáé óôïí ôïìÝá ôùí ãåíïóÞìùí.

Ðßíáêáò I. Äñáóôçñéïðïßçóç ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá Äñáóôçñéïðïßçóç ôùí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá

Éêáíïðïßçóç åôáéñåéþí áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõò ìå ôá ãåíüóçìá

Ðïóïóôü ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò

Ðïóïóôü åôáéñåéþí

Âáèìüò éêáíïðïßçóçò

Ðïóïóôü

1-10 11-20 21-30 30-40 41-50 100% ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

13,3 6,7 10,0 13,3 56,7 100

Ðïëý ÌÝôñéá Ëßãï Êáèüëïõ

6,7 23,3

×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

60,0 100,0

6,7 3,3

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

Ñýèìéóç ôçò áãïñÜò êáé ïé åðéðôþóåéò ôçò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò Ôï ôìÞìá áõôü ôùí åñùôÞóåùí óôü÷åõå óôç äéåñåýíçóç ôçò èÝóçò ôùí åôáéñåéþí ãéá ôï ñüëï êáé ôéò åðéðôþóåéò ôçò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò. Ùò åê ôïýôïõ, óôï åñþôçìá ó÷åôéêÜ ìå ôç èÝóç ôçò ðïëéôåßáò óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí (Ðßíáêáò ÉÉ), ôï 76,7% ôùí åôáéñåéþí áðÜíôçóå üôé ç ðïëéôåßá äåí ðñïùèåß ôç óõíôáãïãñÜöçóÞ ôïõò åíþ ìüëéò ôï 10% äÞëùóå ôï áíôßèåôï. ÐáñÜ áõôÞ ôç äéáðßóôùóç, áðü ôçí áíÜëõóç ðñïêýðôåé üôé ç áñíçôéêÞ èÝóç ôçò ðïëéôåßáò äåí åðçñåÜæåé ôç äñáóôçñéïðïßçóç ôùí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá, êáèüóïí ï Ýëåã÷ïò exact Fisher äßíåé

Ðßíáêáò II. Ïé åðéðôþóåéò ôçò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí Ðñïþèçóç ôçò óõíôáãïãñÜöçóçò ôùí ãåíïóÞìùí áðü ôçí Ðïëéôåßá (%) Íáé ¼÷é ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

10,0 76,7 13,3 100,0

Åðßäñáóç ôïõ ÅÏÖ óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí (%) ÈåôéêÞ ÁñíçôéêÞ ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

30,0 50,0 20,0 100,0

p»1.00>0.05, ãåãïíüò ðïõ óçìáßíåé üôé ïé ìåôáâëçôÝò “äñáóôçñéïðïßçóç ôùí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá” êáé “ðñïþèçóç áðü ôçí Ðïëéôåßá ôçò óõíôáãïãñÜöçóçò ôùí ãåíïóÞìùí” åßíáé áíåîÜñôçôåò. Óôç óõíÝ÷åéá, ïé åñùôÞóåéò åðéêåíôñþèçêáí óôïí ÅÏÖ, ìå óêïðü ôç äéåñåýíçóç ôùí èÝóåùí ôùí åôáéñåéþí ãéá ôçí åðßäñáóç ðïõ áóêåß ï ÅÏÖ óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò Ýñåõíáò Ýäåéîáí üôé ôï 50% ôùí åôáéñåéþí èåùñåß üôé ï ÅÏÖ åðéäñÜ áñíçôéêÜ óôçí êáèéÝñùóç ôùí ãåíïóÞìùí (Ðßíáêáò II), åíþ ôï 30% èåùñåß ùò èåôéêÞ ôçí åðßäñáóç ôïõ ÅÏÖ. ÓçìáíôéêÞ åßíáé åðßóçò ç äéáðßóôùóç üôé ç ðïëéôéêÞ ôùí åôáéñåéþí óå ó÷Ýóç ìå ôá ãåíüóçìá äåí öáßíåôáé íá åðçñåÜæåôáé áðü ôç èÝóç ôïõ ÅÏÖ. (påëÝã÷ïõ exact Fisher=0.4>0.05), ãåãïíüò ðïõ óçìáßíåé üôé ðáñÜ ôçí áñíçôéêÞ èÝóç ôïõ ÅÏÖ ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí, ïé öáñìáêåõôéêÝò åôáéñåßåò äñáóôçñéïðïéïýíôáé óôïí ôïìÝá áõôü. Ìå âÜóç ôç èÝóç ôùí åôáéñåéþí ãéá ôçí áñíçôéêÞ åðßäñáóç ðïõ åðéöÝñåé ç êñáôéêÞ ðáñÝìâáóç óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, óôïí Ðßíáêá ÉÉÉ ðáñïõóéÜæåôáé áíáëõôéêÜ êáé áéôéïëïãåßôáé êáôÜ âáèìü óçìáíôéêüôçôáò ç áñíçôéêÞ óôÜóç ôçò ðïëéôåßáò. Ùò óçìáíôéêüôåñá åìðüäéá óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, ïé åôáéñåßåò áíÝöåñáí ôçí Ýëëåéøç Ýãêáéñçò áîéïëüãçóçò ôùí ðñïúü-

Ðßíáêáò III. ÅíÝñãåéåò ôçò Ðïëéôåßáò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá Áéôßåò ¸ëëåéøç Ýãêáéñçò áîéïëüãçóçò ôùí ðñïúüíôùí ôùí åôáéñåéþí áðü ôïí ÅÏÖ ùò ðñoò ôéò ìåëÝôåò âéïúóïäõíáìßáò ìå ôá áíôßóôïé÷á ðñùôüôõðá

ÌåãÜëïò ÷ñüíïò ðïõ ïé åôáéñåßåò äéáôçñïýí ôï äéêáßùìá ãéá áðïêëåéóôéêÞ ðáñáãùãÞ êáé äéÜèåóç ôùí ðñùôïôýðùí ðñïúüíôùí ôïõò

¸ëëåéøç áðïôåëåóìáôéêþí åëÝã÷ùí áðü ôïí ÅÏÖ, ç ïðïßá åíèÜññõíå ôçí ðáñáãùãÞ êáé äéÜèåóç áíôéãñÜöùí óêåõáóìÜôùí áìöéâüëïõ áðïôåëåóìáôéêüôçôáò

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

ÐïóïóôÜ åôáéñåéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 10,0 26,7 3,3 60,0 100,0 3,3 6,7 6,7 6,7 76,7 100 30,0 10,0 60,0 100,0 19

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

íôùí ôïõò áðü ôïí ÅÏÖ ìå ìåëÝôåò âéïúóïäõíáìßáò êáèþò åðßóçò ôçí Ýëëåéøç áðïôåëåóìáôéêþí åëÝã÷ùí áðü ôïí ÅÏÖ, ç ïðïßá óõíåðÜãåôáé ôçí ðáñáãùãÞ êáé äéÜèåóç áíôéãñÜöùí óêåõáóìÜôùí áìöéâüëïõ áðïôåëåóìáôéêüôçôáò.

ÐïëéôéêÝò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá: ïé èÝóåéò êáé áíôéëÞøåéò ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí Ôï ôñßôï ìÝñïò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ðåñéåß÷å åñùôÞóåéò ó÷åôéêÝò ìå ôç ãíþìç, ôéò èÝóåéò êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí åôáéñåéþí ãéá ôá ãåíüóçìá, äßíïíôÜò ôïõò ôáõôü÷ñïíá ôç äõíáôüôçôá äéáâÜèìéóçò ôùí áðáíôÞóåùí êáôÜ óçìáíôéêüôçôá. Ïóïí áöïñÜ óôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ãåíïóÞìùí (Ðßíáêáò IV), ïé áðüøåéò üôé ôá ãåíüóçìá áðïôåëïýí êáëÜ êáé öèçíÜ áíôßãñáöá åðùíýìùí êáèþò åðßóçò üôé åßíáé ðñïéüíôá áìöéâüëïõ ðïéüôçôáò êáé äñáóôéêüôçôáò áîéïëïãÞèçêáí ùò ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå ðïëý õøçëü âáèìü óçìáíôéêüôçôáò áðü áíôßóôïé÷á ðïóïóôÜ åôáéñåéþí (26,7%). ÓáöÝóôáôá âÝâáéá, ï óõíïëéêüò

âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò ôçò ðñþôçò Üðïøçò õðåñÝ÷åé óçìáíôéêÜ ôçò äåýôåñçò. Ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí óõììåñßæåôáé ìå õøçëüôåñï âáèìü óçìáíôéêüôçôáò ôçí Üðïøç üôé ôá ãåíüóçìá áðïöÝñïõí ïéêïíïìéêü üöåëïò óôçí êïéíùíßá óå ó÷Ýóç ìå ôï ÷áìçëü êüóôïò ðáñáãùãÞò ôïõò. Ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ôá ãåíüóçìá êáôÝ÷ïõí ìéêñü ìåñßäéï óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ (Ðßíáêáò V), äéáðéóôþíåôáé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí áðïäÝ÷åôáé ùò áéôßåò ìå õøçëü âáèìü óçìáíôéêüôçôáò ôçí åäñáéùìÝíç èÝóç ôùí ðñùôïôýðùí óôçí áãïñÜ, ôçí Ýëëåéøç åìðéóôïóýíçò ôùí ãéáôñþí êáé êáôÜ óõíÝðåéá, ôç ìç óõíôáãïãñÜöçóç ãåíïóÞìùí áðü áõôïýò. Áíôßèåôá, ùò ÷áìçëÞò óçìáíôéêüôçôáò áéôßåò ðïõ ôá ãåíüóçìá êáôÝ÷ïõí ìéêñü ìåñßäéï óôçí åëëçíéêÞ Ðßíáêáò V. Áéôßåò ðïõ ôá ãåíüóçìá êáôÝ÷ïõí ìéêñü ìÝñïò ôçò áãïñÜò öáñìÜêùí Áéôßåò

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Ðïóïóôü åôáéñåéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%)

Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

6,7 3,3 16,7 23,3 50,0

Ðßíáêáò IV. ÂáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ãåíïóÞìùí ×áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ãåíïóÞìùí

ÊáëÜ êáé öèçíÜ áíôßãñáöá åðùíýìùí

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Ðïëý ìåãÜëïò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Áìöéâüëïõ Ðïëý ìåãÜëïò ðïéüôçôáò ÌåãÜëïò êáé äñáóôéêüôçôáò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï Ïéêïíïìéêü üöåëïò Ðïëý ìåãÜëïò ãéá ôçí êïéíùíßá ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï ×áìçëü êüóôïò Ðïëý ìåãÜëïò ðáñáãùãÞò ÌåãÜëïò ÌÝôñéïò Ìéêñüò ×áìÝíåò ôéìÝò Óýíïëï

Ðïóïóôü åôáéñåéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 26,7 16,7 16,7 13,3 26,7 100,0 26,7 6,7 3,3 20,0 43,3 100,0 16,7 43,3 16,7 23,3 100,0 20,0 20,0 23,3 6,7 30,0 100,0

¸ëëåéøç ðëçñïöüñçóçò åðáããåëìáôéþí õãåßáò

¸ëëåéøç ðëçñïöüñçóçò áóèåíþí

Ìç óõíôáãïãñÜöçóç áðü ôïõò ãéáôñïýò

ÅäñáéùìÝíç èÝóç ôùí ðñùôïôýðùí

¸ëëåéøç åìðéóôïóýíçò ôùí ãéáôñþí

3,3 16,7 26,7 53,3 100,0 13,3 26,7 26,7 6,7 26,7 100,0 43,3 26,7 10,0 3,3 16,7 100,0 30,0 23,3 10,0 16,7 20,0 100,0

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

áãïñÜ äÞëùóáí ôçí Ýëëåéøç ðëçñïöüñçóçò ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôùí ãéáôñþí. Ìå äåäïìÝíç ôç èÝóç ôùí åôáéñåéþí üôé ç ðïëéôåßá äåí ðñïùèåß ôç óõíôáãïãñÜöçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá (Ðßíáêáò II), ç åñåõíçôéêÞ ïìÜäá Ýêñéíå óêüðéìï íá äéåñåõíÞóåé ôïõò ëüãïõò êáé ôá åìðüäéá ðïõ èåùñïýí üôé áíáóôÝëëïõí ôçí ðñïþèçóÞ ôïõò. Áðü ôïí Ðßíáêá VI ðñïêýðôåé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí äÞëùóå êáé ðÜëé ùò óçìáíôéêüôåñï åìðüäéï ôï êñÜôïò êáé ôï éó÷ýïí èåóìéêü ðëáßóéï, ðñïóäéïñßæïíôáò üìùò ìåôáîý ôùí åìðïäßùí ôïõò ãéáôñïýò êáé ôï õöéóôÜìåíï êáèåóôþò ôéìïëüãçóçò ôùí Ðßíáêáò VI. Åìðüäéá óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí Åìðüäéá

Áóöáëéóôéêïß öïñåßò

ÅÏÖ

ÔéìÝò

Ãéáôñïß

Öáñìáêïðïéïß

ÊñÜôïò êáé èåóìéêü ðëáßóéï

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Ðïóïóôü åôáéñåéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 13,3 16,7 20,0 50,0 100,0 6,7 10,0 3,3 26,7 53,3 100,0 10,0 20,0 10,0 6,7 53,3 100,0 16,7 20,0 26,7 13,3 23,3 100,0 13,3 16,7 16,7 53,3 100,0 60,0 13,3 10,0 3,3 13,3 100,0

öáñìÜêùí. Áíôßèåôá, ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí äÞëùóå ùò ìÝôñéáò êáé ìéêñÞò óçìáíôéêüôçôáò åìðüäéá ãéá ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, ôïõò áóöáëéóôéêïýò öïñåßò, ôïí ÅÏÖ êáé ôïõò öáñìáêïðïéïýò. Ùò åê ôïýôïõ, áðü ôá äåäïìÝíá ôùí ðéíÜêùí 2 êáé 6 åðéâåâáéþíïíôáé áöåíüò ìåí ç èÝóç ôùí åôáéñåéþí ó÷åôéêÜ ìå ôç ìç ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí áðü ôï êñÜôïò, êáé áöåôÝñïõ ç áðïäï÷Þ ôçò ìç óçìáíôéêüôçôáò ôïõ ñüëïõ ôïõ ÅÏÖ êáé ôùí áóöáëéóôéêþí ïñãáíéóìþí óå èÝìáôá ôéìïëüãçóçò êáé ãåíéêüôåñá ñýèìéóçò ôçò áãïñÜò öáñìÜêïõ. Óôïí Ðßíáêá VII ðáñáôßèåíôáé ïé áðüøåéò ôùí åôáéñåéþí ó÷åôéêÜ ìå ôá ðëåïíåêôÞìáôá ðïõ ìðïñïýí íá óõìâÜëïõí óôçí åðÝêôáóç ôùí ãåíïóÞìùí óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ, üðïõ äéáðéóôþíåôáé üôé ç åããýçóç ôçò áóöÜëåéáò êáé ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò, ôï êýñïò êáé ç öÞìç ôçò åôáéÐßíáêáò VII. ÐëåïíåêôÞìáôá ãåíïóÞìùí ãéá ôçí åðÝêôáóÞ ôïõò óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ ÓõãêñéôéêÜ ÐëåïíåêôÞìáôá

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Êýñïò êáé öÞìç

ÃñÞãïñç êáèéÝñùóç óôçí áãïñÜ

Äõíáôüôçôá ãéá ïéêïíïìéêÞ óôÞñéîç êáé ðáñï÷Þ êéíÞôñùí Ìåßùóç êüóôïõò öñïíôßäáò õãåßáò

Åããýçóç áóöÜëåéáò êáé áðïôåëåóìáôéêüôçôáò

Ðïóïôü åôáéñéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 26,7 16,7 6,7 6,7 43,3 100,0 20,0 16,7 23,3 10,0 30,0 100,0 16,7 16,7 16,7 50,0 100,0 6,7 6,7 13,3 10,0 63,3 100,0 26,7 23,3 3,3 3,3 43,3 100,0 21

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

ñåßáò êáé ç ãñÞãïñç êáèéÝñùóÞ ôïõò óôçí áãïñÜ áðïôåëïýí ôá óõãêñéôéêÜ ðëåïíåêôÞìáôá ôùí ãåíïóÞìùí ãéá ôçí åðÝêôáóÞ ôïõò óôçí áãïñÜ. Ï ðßíáêáò VIII áíáöÝñåôáé óå åñùôÞóåéò ðïõ óôü÷åõáí óôç äéåñåýíçóç ðïëéôéêþí, ïé ïðïßåò Ý÷ïõí áíáäåé÷ôåß äéåèíþò ìåôáîý ôùí óçìáíôéêüôåñùí óôñáôçãéêþí ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí13,17,21-23. Áðü ôçí áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ðñïêýðôåé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí êñßíåé ùò ðïëý óçìáíôéêÞ ðñïôåñáéüôçôá ôçí õðï÷ñåùôéêÞ åöáñìïãÞ ìåëåôþí âéïúóïäõíáìßáò êáé ìéêñüôåñçò óçìáíôéêüôçôáò ôçí ðáñï÷Þ êéíÞôñùí óôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò êáé ôçí ðëçñïöüñçóç áõôþí êáèþò åðßóçò ôçí Ýíôáîç ôùí ãåíïóÞìùí óôïí êáôÜëïãï (ëßóôá) ôùí óõíôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí. Áîßæåé íá åðéóçìáíèåß üôé ïé åôáéñåßåò äéáâÜèìéóáí ùò ôçí ðëÝïí ìéêñÞò óçìáíôéêüôçôáò ðïëéôéêÞ (20%) ôçí Ðßíáêáò VIII. ÐïëéôéêÝò ãéá ôçí êáèéÝñùóç ôùí ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá ÐïëéôéêÝò

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Õðï÷ñåùôéêÞ åöáñìïãÞ ìåëåôþí âéïúóïäõíáìßáò

ÏéêïíïìéêÜ êßíçôñá óôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò

Åíôáîç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ëßóôá óõíôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí Ðëçñïöüñçóç ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò

Ðëçñïöüñçóç ôùí ðïëéôþí/ áóèåíþí

Ðïóïóôü åôáéñéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 56,7 13,3 6,7 3,3 20,0 100,0 20,0 23,3 6,7 13,3 36,6 100,0 13,3 20,0 10,0 10,0 46,7 100,0 3,3 26,7 46,7 13,3 10,0 100,0 6,7 13,3 20,0 60,0 100,0

ðëçñïöüñçóç ôùí ðïëéôþí-áóèåíþí. Óå åñþôçóç ó÷åôéêÞ ìå ðïéá ðéóôåýïõí üôé ðñÝðåé íá åßíáé ôá óçìáíôéêüôåñá êñéôÞñéá óõíôáãïãñÜöçóçò ôùí ãåíïóÞìùí (Ðßíáêáò IX), ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí äÞëùóå ùò õøçëÞò óçìáíôéêüôçôáò ôçí ÝíôáîÞ ôïõò óôïí êáôÜëïãï ôùí óõíôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí, ôç ÷áìçëüôåñç ôéìÞ, ôçí åíôïëÞ ãéáôñïý êáé ôï íá åßíáé ôá ãåíüóçìá ðñïéüíôá åðþíõìçò åôáéñåßáò. Óôçí ßäéá åñþôçóç ôÝèçêå êáé ôï æÞôçìá ôçò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí áðü ôïõò öáñìáêïðïéïýò24,25, üðïõ ï ìéêñüò âáèìüò áðïäï÷Þò ôïõ ñüëïõ ôùí öáñìáêïðïéþí óôç ÷ïñÞãçóç ãåíïóÞìùí åßíáé Ðßíáêáò IX. ÊñéôÞñéá óõíôáãïãñÜöçóçò ôùí ãåíïóÞìùí ÊñéôÞñéá

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Åéóüäçìá áóèåíþí

Åíôáîç óôç ëßóôá óõíôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí Ðñïúüí åðþíõìçò öáñìáêåõôéêÞò åôáéñåßáò

×áìçëüôåñç ôéìÞ

ÅíôïëÞ ãéáôñïý

×ïñÞãçóç Öáñìáêïðïéïý

Ðïóïóôü åôáéñéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 10,0 10,0 80,0 100,0 33,3 33,3 13,4 6,7 13,3 100,0 26,7 13,3 30,0 6,7 23,3 100,0 13,3 20,0 26,7 16,7 23,3 100,0 26,7 16,7 16,7 10,0 30,0 100,0 10,0 3,3 33,3 53,3 100,0

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

éäéáßôåñá åìöáíÞò. ÔÝëïò, ç åñåõíçôéêÞ ïìÜäá Ýèåóå ìéá ôåëåõôáßá êáé ãåíéêÞ åñþôçóç, óôï ôñßôï ìÝñïò ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ, ìå óêïðü íá äéåñåõíÞóåé ôç ãíþìç ôùí åôáéñåéþí ó÷åôéêÜ ìå ôá öáñìáêïïéêïíïìéêÜ êñéôÞñéá ðïõ èá ðñïôéìïýóáí íá éó÷ýïõí óôç ÷þñá ãéá ôçí áðïæçìßùóç ôùí öáñìÜêùí áðü ôïõò áóöáëéóôéêïýò ïñãáíéóìïýò (Ðßíáêáò X). Ôï êüóôïò ôçò èåñáðåßáò óå ó÷Ýóç ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôçò èåùñÞèçêå áðü ôçí ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí ùò ôï óçìáíôéêüôåñï öáñìáêïïéêïíïìéêü êñéôÞñéï êáèþò åðßóçò ç áðïôßìçóç ôïõ óõíïëéêïý êüóôïõò ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò. Ç áðïæçìßùóç ôùí öáñìÜêùí ìå âÜóç ôï êüóôïò çìåñÞóéáò èåñáðåßáò (ÊÇÈ) êáé ï ôéìÝò áíáöïñÜò, êñéôÞñéá ôá ïðïßá Þäç åöáñìüæïíôáé óôç ÷þñá, èåùñÞèçêáí ìÝôñéáò êáé ÷áìçëÞò óçìáíôéêüôçôáò.

ÓõæÞôçóç Åßíáé ãíùóôü üôé óôç ÷þñá ìáò ôï æÞôçìá Ðßíáêáò X. ÊñéôÞñéá ãéá ôçí áðïæçìßùóç ôùí öáñìÜêùí ÖáñìáêïïéêïíïìéêÜ êñéôÞñéá

Âáèìüò óçìáíôéêüôçôáò

Êüóôïò ÇìåñÞóéáò Èåñáðåßáò (ÊÇÈ)

Óõíïëéêü êüóôïò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò

Ôï êüóôïò óå ó÷Ýóç ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò èåñáðåßáò ÔéìÝò áíáöïñÜò

Ðïóïóôü åôáéñéþí ðïõ óõììåñßæïíôáé ôçí Üðïøç (%) 3,3 10,0 33,3 13,3 40,0 100,0 16,7 56,7 3,3 6,7 16,7 100,0 63,3 13,3 6,7 6,7 10,0 100,0 3,3 3,3 16,7 23,3 53,3 100,0

ôçò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí ìÝóù ðáñï÷Þò êéíÞôñùí Þ êáé áíôéêéíÞôñùí áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò æÞôçóçò êáé ôçò ðñïóöïñÜò äåí Ý÷åé ôåèåß áêüìç åðßóçìá áðü ôçí ðïëéôåßá. Ç äéáðßóôùóç üìùò üôé ç áãïñÜ ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá åßíáé ìéêñÞ, óçìáíôéêÞ êáé áíáðôõóóüìåíç åßíáé áëçèÞò ãéá ôïõò ðáñáêÜôù ëüãïõò. Ðñþôïí, ôá ãåíüóçìá êáëýðôïõí óÞìåñá Ýíá ìéêñü ìÝñïò ôçò óõíïëéêÞò öáñìáêåõôéêÞò êáôáíÜëùóçò óõãêñéôéêÜ ìå Üëëåò ÷þñåò. Äåýôåñïí, åßíáé óçìáíôéêÞ áãïñÜ êáèüóïí ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí åôáéñåéþí ðïõ äñáóôçñéïðïéïýíôáé óôïí ôïìÝá áõôü åßíáé áìéãþò åëëçíéêþí óõìöåñüíùí. Ôñßôïí áíáðôõóóüìåíç, äéüôé ðáñáôçñåßôáé ç åðé÷åéñçìáôéêÞ äñáóôçñéïðïßçóç óôçí áãïñÜ ôùí ãåíïóÞìùí êáé ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí ðáñáãùãþí ðñùôïôýðùí öáñìÜêùí. Áðü ôçí åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí ðñïÝêõøå üôé ôï Þìéóõ ôùí åôáéñåéþí ðïõ áíôáðïêñßèçêáí óôçí Ýñåõíá äåí äñáóôçñéïðïéåßôáé ìå ôá ãåíüóçìá êáé üôé ôï 70% ôùí åôáéñåéþí áðáó÷ïëåß ìÝ÷ñé 300 åñãáæüìåíïõò. Áðü ôéò åôáéñåßåò ðïõ áíôáðïêñßèçêáí óôçí Ýñåõíá êáé äñáóôçñéïðïýíôáé ìå ôá ãåíüóçìá (43%), ôï 13% ôùí åôáéñåéþí êáëýðôåé áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóç ìå ôá ãåíüóçìá ôï 100% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò, åíþ ôáõôü÷ñïíá ßäéï ðïóïóôü åôáéñåéþí êáëýðôåé ìüíï ìÝ÷ñé 10% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí ôïõò. Ç éóïìåñÞò áëëÜ áíôßèåôç óõììåôï÷Þ ôùí ãåíïóÞìùí óôïí êýêëï åñãáóéþí ôùí åôáéñåéþí (ôï 13% êÜôù ôïõ 10% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí êáé ôï 13% êáëýðôåé ôï 100% ôïõ êýêëïõ åñãáóéþí) åðéâåâáéþíåôáé êáé áðü ôï ìÝôñéï âáèìü éêáíïðïßçóçò ðïõ äÞëùóáí ïé åôáéñåßåò áðü ôç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõò ìå ôá ãåíüóçìá. Ç äéáðßóôùóç áõôÞ äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá óõìðåñÜíïõìå üôé óôï äåßãìá ôçò Ýñåõíáò åíõðÜñ÷ïõí äéåèíåßò öáñìáêïâéïìç÷áíßåò êáèþò åðßóçò åôáéñåßåò áìéãþò åëëçíéêþí óõìöåñüíôùí. Åðéðñüóèåôá, êñßíåôáé óêüðéìï íá ó÷ïëéáóôïýí äõï óçìáíôéêÜ åõñÞìáôá. Ôï ðñþôï áíáöÝñåôáé óôï üôé, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí ôïõ äåßãìáôïò äåí äñáóôçñéïðïéåßôáé óôçí áãïñÜ ãåíïóÞìùí, ôï 70% áõôþí áîéïëïãåß èåôéêÜ ôçí ðáñÜëëçëç äñáóôçñéïðïßçóç ôùí åôáéñåéþí ìå ôá ãåíüóçìá. Ôï äåýôåñï åýñçìá áíáöÝñåôáé óôï üôé, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç ðëåéïøçößá ôùí åôáéñåéþí (77%) èåùñåß üôé ç ðïëéôåßá ôçñåß áñíçôéêÞ èÝóç ãéá ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, ïé åôáéñåßåò óõíå÷ß23

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

æïõí íá äñáóôçñéïðïéïýíôáé óôïí ôïìÝá áõôü. Ãßíåôáé óáöÝò üôé ïé ðñïáíáöåñèåßóåò äõï èÝóåéò ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí åíéó÷ýïõí ôï ÷áñáêôçñéóìü ôçò áãïñÜò ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá ùò áíáðôõóóüìåíçò. Ùò óçìáíôéêÝò åíÝñãåéåò ôïõ ÅÏÖ ðïõ åìðïäßæïõí ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí, ïé åôáéñåßåò èåùñïýí ôçí Ýëëåéøç ìåëåôþí âéïéóïäõíáìßáò êáé ãåíéêüôåñá åëÝã÷ùí, ïé ïðïßïé Ý÷ïõí ùò óõíÝðåéá ôçí ðáñáãùãÞ êáé äéÜèåóç áíôéãñÜöùí óêåõáóìÜôùí áìöéâüëïõ áðïôåëåóìáôéêüôçôáò. Ïóïí áöïñÜ äå óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ãåíïóÞìùí, áðü ôç äéáâÜèìéóç ôùí áðáíôÞóåùí ðñïÝêõøå üôé ïé åôáéñåßåò áðïäÝ÷ïíôáé ôçí Üðïøç üôé ôá ãåíüóçìá ìðïñåß íá áðïöÝñïõí ïéêïíïìéêü üöåëïò óôçí êïéíùíßá êáé üôé Ý÷ïõí ÷áìçëü êüóôïò ðáñáãùãÞò. Åðéðñüóèåôá, äéáðéóôþèçêå üôé ç åäñáéùìÝíç èÝóç ôùí ðñùôïôýðùí öáñìÜêùí êáèþò åðßóçò ç Ýëëåéøç åìðéóôïóýíçò ðñïò ôá ãåíüóçìá ôùí ãéáôñþí, áðïôåëïýí ôéò óçìáíôéêüôåñåò áéôßåò ðïõ ôá ãåíüóçìá êáôÝ÷ïõí ìéêñü ìåñßäéï óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ. Áíôßèåôá, ç ðëçñïöüñçóç ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôùí áóèåíþí ãéá ôá ãåíüóçìá öÜñìáêá êáèþò åðßóçò ï ñüëïò ôùí áóöáëéóôéêþí ôáìåßùí, ðñáêôéêÝò ïé ïðïßåò Ý÷ïõí óõìâÜëëåé óçìáíôéêÜ óôçí ðñïþèçóÞ ôïõò óå Üëëåò ÷þñåò, ïé åôáéñåßåò ôéò ÷áñáêôÞñéóáí ùò ìéêñÞò óçìáíôéêüôçôáò äåäïìÝíïõ üôé áíÜëïãåò ðïëéôéêÝò äåí Ý÷ïõí åöáñìïóôåß ìÝ÷ñé óôéãìÞò óôç ÷þñá. Ç åããýçóç ôçò áóöÜëåéáò êáé ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò êáèþò åðßóçò ôï êýñïò êáé ç öÞìç ôçò åôáéñåßáò ðïõ äñáóôçñéïðïéåßôáé Þ ðáñÜãåé ôá ãåíüóçìá èåùñïýíôáé áðü ôç öáñìáêïâéïìç÷áíßá ùò ôá âáóéêüôåñá ðëåïíåêôÞìáôá ðïõ ìðïñïýí íá óõìâÜëëïõí êáèïñéóôéêÜ óôçí åäñáßùóç ôùí ãåíïóÞìùí óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ, åíþ ìÝôñá êáé ðïëéôéêÝò ìå ïéêïíïìéêÝò äéáóôÜóåéò, üðùò ç ðáñï÷Þ êéíÞôñùí Þ êáé áíôéêéíÞôñùí óôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò, ôá èåùñïýí ìéêñÞò óçìáíôéêüôçôáò. Óôç óõíÝ÷åéá, ïé åôáéñåßåò äÞëùóáí üôé ç ðëÝïí åíäåäåéãìÝíç ðñáêôéêÞ ãéá ôçí êáèéÝñùóç ôùí ãåíïóÞìùí óôçí ÅëëÜäá åßíáé ç õðï÷ñåùôéêÞ èÝóðéóç ôùí ìåëåôþí âéïéóïäõíáìßáò åíþ Ýäùóáí êáé ðÜëé ìéêñü âáèìü óçìáíôéêüôçôáò óôçí õéïèÝôçóç ðïëéôéêþí ðëçñïöüñçóçò ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôùí ðïëéôþí. Ùò âáóéêüôåñá êñéôÞñéá óõíôáãïãñÜöçóçò ôùí ãåíïóÞìùí áíáöÝñèçêáí ç ÝíôáîÞ ôïõò óôïí êáôÜëïãï óõ24

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

íôáãïãñáöïýìåíùí öáñìÜêùí (èåôéêÞ ëßóôá), ôï íá åßíáé ðñïéüíôá åðþíõìçò åôáéñåßáò êáé íá õðÜñ÷åé åíôïëÞ ãéáôñïý, åíþ áðü ôç äéáâÜèìéóç ôùí áðáíôÞóåùí ãßíåôáé óáöÞò ç ìç áðïäï÷Þ áðü ôéò åôáéñåßåò ôçò õðïêáôÜóôáóçò ôçò óõíôáãïãñÜöçóçò áðü ôïõò öáñìáêïðïéïýò. ÔÝëïò, üóïí áöïñÜ óôá êñéôÞñéá ðïõ ðéóôåýïõí ïé åôáéñåßåò üôé ðñÝðåé íá åéóá÷èïýí ðñïêåéìÝíïõ íá áðïæçìéþíïíôáé ôá öÜñìáêá áðü ôïõò áóöáëéóôéêïýò ïñãáíéóìïýò, ðñïÝêõøå üôé áðïäÝ÷ïíôáé êáôÜ ðëåéïøçößá ôá öáñìáêïïéêïíïìéêÜ êñéôÞñéá êáé åéäéêüôåñá, ôéò áíáëýóåéò êüóôïõò-áðïôåëåóìáôéêüôçôáò êáé áðïôßìçóçò ôïõ óõíïëéêïý êüóôïõò ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò. Áíôßèåôá, äéáâÜèìéóáí ùò ìÝôñéáò êáé ìéêñÞò óçìáíôéêüôçôáò ôá éó÷ýïíôá êñéôÞñéá áðïæçìßùóçò ôùí öáñìÜêùí áðü ôïõò áóöáëéóôéêïýò ïñãáíéóìïýò. ÅðåéäÞ ç óõãêåêñéìÝíç Ýñåõíá óôü÷åõå ìüíï óôç äéåñåýíçóç ôùí èÝóåùí ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí, êñßíåôáé óêüðéìï íá åðéóçìáíèåß üôé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò ðéèáíÜ íá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü êÜðïéï âáèìü ìïíïìÝñåéáò. Ãé áõôü ôï ëüãï, ç óêïðéìüôçôá ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò äåí Ýãêåéôáé óôçí êáôÜèåóç ðñïôÜóåùí ðïëéôéêÞò öáñìÜêïõ áëëÜ óôç äçìïóéïðïßçóç ôùí åñåõíçôéêþí äåäïìÝíùí. Äéüôé èåùñåßôáé óçìáíôéêü üôé ïëïêëçñùìÝíåò ðñïôÜóåéò ãéá ôçí õéïèÝôçóç áëëáãþí ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí óôçí åëëçíéêÞ áãïñÜ, ðñÝðåé íá ðñïêýðôïõí ìÝóá áðü ôç óýãêëéóç ôùí áðüøåùí ôùí ðáñáãùãþí (öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí), ôùí ðñïìçèåõôþí (ãéáôñþí) êáé ôùí êáôáíáëùôþí (÷ñçóôþí). ÓõìðåñáóìáôéêÜ, áðü ôçí áíÜëõóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò Ýñåõíáò óõíÜãåôáé üôé ïé öáñìáêåõôéêÝò åôáéñåßåò óôçí ÅëëÜäá äéÜêåéíôáé èåôéêÜ óôçí ðñïþèçóç ôùí ãåíïóÞìùí óôç ÷þñá, áêüìç êé áí äåí äñáóôçñéïðïéïýíôáé åðé÷åéñçìáôéêÜ ìå áõôÜ. Áðü ôéò áðáíôÞóåéò äéáöáßíåôáé üôé èá óõíå÷ßóïõí íá äñáóôçñéïðïéïýíôáé óôïí êëÜäï áõôü, åíþ ôáõôü÷ñïíá åðéæçôïýí áëëáãÝò óôï éó÷ýïí íïìïèåôéêü êáé èåóìéêü ðëáßóéï, äßíïíôáò Ýìöáóç óôçí åíßó÷õóç ôïõ ñüëïõ ôùí áóöáëéóôéêþí ïñãáíéóìþí ùò ðñïò ôïõò ìç÷áíéóìïýò áðïæçìßùóçò ôùí öáñìÜêùí åíþ åðéññßðôïõí åõèýíåò óôçí ðïëéôåßá ùò ðñïò ôïí ôñüðï Üóêçóçò ôçò êñáôéêÞò ðáñÝìâáóçò. Åíþ óôçí ïõóßá áðïäÝ÷ïíôáé ôïí ðáñåìâáôéêü ñüëï ôçò ðïëéôåßáò, ôáõôü÷ñïíá äõóðéóôïýí ôéò óýã÷ñïíåò ðïëéôéêÝò ðñïþèçóçò ôùí ãåíïóÞìùí êáé êõñßùò áõôÝò ðïõ

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

åóôéÜæïíôáé óôïõò ìç÷áíéóìïýò õðïêáôÜóôáóçò, ðáñï÷Þò êéíÞôñùí êáé ðëçñïöüñçóçò ôùí áóèåíþí. Áíáìößâïëá áðü ôçí áíÜëõóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí èá ìðïñïýóáìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôéò èÝóåéò ôùí öáñìáêåõôéêþí åôáéñåéþí ùò óõíôçñçôéêÝò, ìç áíáíåùôéêÝò êáé åõÝëéêôåò, áí äåí ãíùñßæáìå ôï ñõèìéóôéêü ðëáßóéï ðïõ áõôÝò “ëåéôïõñãïýí”. Ôï äéåèíÝò áíôáãùíéóôéêü ðåñéâÜëëïí óå óõíäõáóìü ìå ôïõò åíäïãåíåßò ðåñéïñéóìïýò ðïõ ïé öáñìáêåõôéêÝò åôáéñåßåò “âéþíïõí” óôç ÷þñá ìáò, ìüíï óõíôçñçôéêÝò êáé ìç åõÝëéêôåò äåí ìáò åðéôñÝðåé íá ôéò ÷áñáêôçñßæïõìå ãéá ôï ëüãï üôé äéáôçñïýí ôç âéùóéìüôçôÜ ôïõò ìÝóá áðü äõóìåíåßò èåóìéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò óõãêõñßåò, åíþ ôáõôü÷ñïíá áíáôñïöïäïôïýí èåôéêÜ ôçí áãïñÜ åñãáóßáò êáé ôï ìáêñïïéêïíïìéêü ðåñéâÜëëïí ôçò ÷þñáò.

10.

11.

12.

13.

Âéâëéïãñáößá 1. Mossialos E. Regulating expenditure on medicines in European Union countries. In R.Saltman et al.(Eds) Critical Challenges for Health Care Reform in Europe. Open University Press, Berkshire, 1999, pp. 261-186. 2. ÊïôæáìÜíçò Â. Ç ÁãïñÜ ôïõ ÖáñìÜêïõ óôçí ÅëëÜäá. É.Ï.Â.Å., ÁèÞíá, 2001. 3. ÆåñâáêÜêçò Ô, Óïõëéþôçò Ê. Åñåõíá êáé áíÜðôõîç óôç öáñìáêåõôéêÞ âéïìç÷áíßá: ïéêïíïìéêÝò äéáóôÜóåéò êáé óõíÝðåéåò óôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò. Óôï Ì. Ãåßôïíá (åðéì) Áîéïëüãçóç ôçò Ôå÷íïëïãßáò Õãåßáò: Öáñìáêïïéêïíïìßá êáé ËÞøç ÁðïöÜóåùí. ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò, Âüëïò, 2004, óåë. 87-102. 4. ÊïíôïæáìÜíçò Â, ÊïõóïõëÜêïõ ×. Ôï ñõèìéóôéêü ðëáßóéï ôçò áãïñÜò öáñìÜêïõ. Óôï Ì. Ãåßôïíá (åðéì) Áîéïëüãçóç ôçò Ôå÷íïëïãßáò Õãåßáò: Öáñìáêïïéêïíïìßá êáé ËÞøç ÁðïöÜóåùí.ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò, Âüëïò, 2004, óåë.103-124. 5. McLaughlin PR. Reference-Based Pricing of Prescription Drugs. Canadian Journal of Cardiology, 13:31–32, 1997. 6. Lexchin J. Pharmaceuticals, Patents, and Politics. International Journal of Health Services, 23:147–160, 1993. 7. Menon D. Pharmaceutical cost control in Canada: Does it work? Health Affairs, 20:1-13, 2001. 8. Êõñéüðïõëïò Ã, Ãåßôïíá Ì. Ç ÁãïñÜ ôïõ ÖáñìÜêïõ óôçí ÅëëÜäá: ÐïëéôéêÝò, ÏéêïíïìéêÝò êáé

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20. 21.

ÕãåéïíïìéêÝò Óõíéóôþóåò. Óôï Ì. Ãåßôïíá êáé Ã. Êõñéüðïõëïò (åðéì) ÐïëéôéêÞ êáé Ïéêïíïìßá ôïõ ÖáñìÜêïõ óôçí ÅëëÜäá, ÈåìÝëéï, ÁèÞíá, 1999, óåë. 17-47. Lexchin J. The effect of generic competition on the price of brand-name drugs. Health Policy, 68:47-54, 2004. Paraponaris A, Verger P, Desquins B, Villani P, Bouvenot G, Rochaix L, Gourheux JC, Moatti JP. Delivering generics without regulatory incentives? Empirical evidence from French general practitioners about willingness to prescribe international non-proprietary names. Health Policy, 70:23-32, 2004. Nicol D. Balancing access to pharmaceuticals with patent rights. Monash Bioeth Rev, 22:5062, 2003. Anis AH, Guh DP, Woolcott J. Lowering generic drug prices: less regulation equals more competition. Med Care, 41:135-41, 2003. Ìüóéáëïò Ç, Mrazek M. Åðé÷åéñçìáôéêÞ óõìðåñéöïñÜ óôçí áãïñÜ öáñìÜêïõ: ïé åðéðôþóåéò ôùí êáíïíéóôéêþí ñõèìßóåùí. Óôï Ì. Ãåßôïíá (åðéì) Áîéïëüãçóç ôçò Ôå÷íïëïãßáò Õãåßáò: Öáñìáêïïéêïíïìßá êáé ËÞøç ÁðïöÜóåùí. ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò, Âüëïò, 2004, óåë.61-86. Garattini L, Tediosi F. Comparative analysis of generic markets in five European countries. Health policy, 51:149-162, 2000. Kessler D, Rose JL, Temple RJ, Shapiro R, Griffin JP. Therapeutic-class wars: drug promotion in a competitive marketplace. The New England Journal of Medicine, 331:1350-4, 1994. Ansa Erice I, Agudo Pascual C, Artazcoz Sanz M, Carnicero Gimenez de Azcarate J. Usefulness of prescription of generic drugs for cost containment in pharmaceutics. Analysis in the Community of Navarra. Aten Primaria, 17:4114, 1996. Casado Buendia S, Sagardui Villamor JK, Lacalle Rodriguez-Labajo M. The substitution of generic for brand medicines in family medical clinics. Aten Primaria, 30:343-7, 2002. ÁëáôóÜêç Î, Óïõëéþôçò Ê, Êõñéüðïõëïò Ã. Ï ñüëïò ôùí ãåíïóÞìùí öáñìÜêùí óôéò ÷þñåò ôïõ ÏÏÓÁ êáé óôçí ÅëëÜäá. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 15:194-203, 2003. Geitona M, Kyriopoulos J, Zavras D, Karamouzis J. Market Share and Characteristics of Generic Drugs in Greece. Value in Health, 6:717, 2003. IMS, 2002. Morgan S, Kozyrskyj A, Metge C, Roos N, Dahl M. Pharmaceuticals: Therapeutic Inter25

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

change and Pricing Policies. Manitoba Centre for Health Policy, University of Manitoba, 2003. 22. Gonzalez Hernando S, Gonzalez Mieres C, Diaz Martin AM. Intention of purchasing generic prescription drugs on the part of consumers in Asturias, Spain. Rev Esp Salud Publica, 77:6919, 2003. 23. Tilson L, McGowan B, Ryan M, Barry M. Generic drug utilisation on the General Medi-

Ì. Ãåßôïíá êáé óõí.

cal Services (GMS) scheme in 2001. Irish Medical Journal, 96:176-179, 2003. 24. Bouvenot G, Villani P, Bouvenot J. Generic drugs in the medical-economic context of drug prescriptions. Presse Medicale, 31:1109-14, 2002. 25. Vallee JP. Generic drugs and the rights of substitution. Presse Medicale, 28:535-8, 1999. women. JAMA, 292:1433-39, 2004.

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL ARTICLE Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 27-32, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 27-32, 2006

Ç ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç, ç êáèõóôåñçìÝíç ðáñáðïìðÞ êáé ç ìç åíäåäåéãìÝíç ÷ñÞóç áíôéâéïôéêþí ùò õðåýèõíïé ðáñÜãïíôåò ãéá ôç ñÞîç óêùëçêïåéäïýò áðüöõóçò óôá ðáéäßá: Ìéá áíáäñïìéêÞ ìåëÝôç Á. ÖèåíÜêçò1, Å. Ñïâßèçò1, Í. ÐëïõìÞò1 , Ê. ÌáêñÞ1, Ñ. ÐáôåëÞ1, Ì. ÌáñêÜêçò1, Ã. ÂñÝíôæïò1, Ã. ÂáñêáñÜêçò3, Ì. Ñïâßèçò4, É. Âëá÷Üêçò2 Ðåñßëçøç Óêïðüò: Ç ïîåßá óêùëçêïåéäßôéäá åßíáé ç ðéï óõ÷íÞ ÷åéñïõñãéêÞ ðÜèçóç ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò. Ç êáèõóôÝñçóç óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ïäçãåß óå ñÞîç. Ç ðáñïýóá ìåëÝôç åóôéÜæåé á) óôçí áñ÷éêÞ åóöáëìÝíç äéÜãíùóç êáé óôçí Üêñéôç ÷ïñÞãçóç áíôéâéïôéêþí óå åðßðåäï õðçñåóéþí Ð.Ö.Õ. êáé â) óôçí êáèõóôÝñçóç ðïõ ïöåßëåôáé óôïí ãïíÝá, ùò ðáñÜãïíôåò “êáèõóôåñçìÝíçò” áíôéìåôþðéóçò ôïõ ðÜó÷ïíôïò ðáéäéïý óå Ðáéäï÷åéñïõñãéêü ÔìÞìá. Õëéêü - ÌÝèïäïò: Ôç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï 2000 - 2003 áíôéìåôùðßóèçêáí óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí ôïõ ÐÁ.Ã.Í. Çñáêëåßïõ ÊñÞôçò 57 áóèåíåßò ìå ñÞîç óêùëçêïåéäïýò. ÓõëëÝ÷èçêáí óôïé÷åßá ðïõ áöïñïýí êïéíùíéêïäçìïãñáöéêÝò ðáñáìÝôñïõò, ôï ÷ñüíï ðïõ ìåóïëÜâçóå áðü ôçí Ýíáñîç ôùí óõìðôùìÜôùí Ýùò ôçí åéóáãùãÞ óôï íïóïêïìåßï, ôçí êëéíéêÞ åéêüíá, áí åß÷áí åîåôáóèåß áðü éáôñü Þ ü÷é (êáé ðïéáò åéäéêüôçôáò), êáé áí åß÷áí ðÜñåé öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ. Óôçí áíÜëõóç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ç ìÝèïäïò Fisher Exact test êáé ç óýãêñéóç óçìáíôéêüôçôáò ðïóïóôþí (äïêéìáóßá Æ). Ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï ëïãéóìéêü MedCalc. ÁðïôåëÝóìáôá: Ç çëéêßá ôùí áóèåíþí êõìáéíüôáí áðü 5 Ýùò 11 ÷ñïíþí (95CI= 7,43-8,56). Áðü áõôïýò 31 (54,38%) Þôáí êïñßôóéá êáé ïé 26 (45,62%) áãüñéá Ï ìÝóïò üñïò ôçò êáèõóôÝñçóçò Þôáí 68 þñåò. Ïé 39 (68,42%) áóèåíåßò åß÷áí õðïâëçèåß óå Ýãêáéñç áñ÷éêÞ éáôñéêÞ åîÝôáóç, åíþ óå 18 (31,58%) áóèåíåßò ïé ãïíåßò (êõñßùò êÜôïéêïé õðáßèñïõ) äåí áîéïëüãçóáí ôá áñ÷éêÜ óõìðôþìáôá (p=0,0001). Áðü ôïõò 27 áóèåíåßò ðïõ åß÷áí ðñïóÝëèåé ìå êáèõóôÝñçóç ìåãáëýôåñç ôùí 60 ùñþí, 22 (81,48%) åß÷áí áñ÷éêÜ åðéóêåöôåß ÊÝíôñï Õãåßáò óå ó÷Ýóç ìå 5 (18,51%) ðïõ åß÷áí åðéóêåöôåß ðáéäßáôñï Þ åîùôåñéêü éáôñåßï Íïìáñ÷éáêïý Íïóïêïìåßïõ. [äéáöïñÜ 62,94% (95CI 53,08% - 72,84% p = 0.053) (Fisher’s Exact test mid p)]. Óå 15 (38,46%) áóèåíåßò åß÷å áñ÷éêÜ äéáãíùóèåß ëïßìùîç áíùôÝñïõ áíáðíåõóôéêïý, óå 7 (17,94%) ãáóôñåíôåñßôéäá åíþ 17 (43,58%) ìå éáôñéêÞ åîÝôáóç äåí åß÷å ôåèåß äéÜãíùóç áñ÷éêÜ. Óå 31 (79,49%) (p<0,0001). áóèåíåßò åß÷å ÷ïñçãçèåß áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ. Ï ìÝóïò ÷ñüíïò íïóçëåßáò Þôáí 12 çìÝñåò, åíþ 19 (61,29%) áóèåíåßò ðïõ åß÷áí áñ÷éêÜ ëÜâåé áíôéâßùóç ðáñïõóßáóáí ìåôåã÷åéñçôéêÝò åðéðëïêÝò (p=0,037). ÓõìðåñÜóìáôá: Áí ç áñ÷éêÞ äéÜãíùóç äåí Þôáí ëáíèáóìÝíç (øåõäþò áñíçôéêÞ) êáé áí äåí ÷ïñçãïýôáí áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ ôüôå ðéóôåýïõìå üôé ï áñéèìüò ôùí ðåñéóôáôéêþí ìå ñÞîç óêùëçêïåéäïýò èá Þôáí ìéêñüôåñïò. Ï ñüëïò ôïõ èåñÜðïíôá éáôñïý óôï åðßðåäï ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò, ðïõ èá èÝóåé ôçí áñ÷éêÞ äéÜãíùóç åßíáé áñêåôÜ óçìáíôéêüò êáé Üìåóá ó÷åôéæüìåíïò ìå ôçí ðïñåßá ôçò ðÜèçóçò. 1 ÊÝíôñï Õãåßáò Êáóôåëëßïõ Çñáêëåßïõ ÊñÞôçò, 2ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí Ðáíåðéóôçìéáêïý Ãåíéêïý Íïóïêïìåßïõ Çñáêëåßïõ, 3Éäéþôçò éáôñüò, 4ÍïóçëåõôÞò, Ô.Å.É. ÊñÞôçò

ÅéóáãùãÞ Ç ïîåßá óêùëçêïåéäßôéäá áðïôåëåß ôçí ðéï óõ÷íÞ ÷åéñïõñãéêÞ ðÜèçóç ôïõ ðáéäéêïý ðëçèõóìïý êáé ôçí ðëÝïí óõíÞèç áéôßá åéóáãùãÞò åíüò ðáéäéïý óå ðáéäï÷åéñïõñãéêü ôìÞìá1. Áí êáé ç óõ÷íüôçôá åìöÜíéóçò ôçò ïîåßáò óêùëçêïåéäßôéäáò, (8,6% óôá áãüñéá êáé 6,7% óôá êïñßôóéá), ôåßíåé íá ìåéùèåß1,2, ôï ðïóïóôü ôùí áóèåíþí ìå ñÞîç ôçò óêùëçêïåéäïýò áðüöõóçò êáé ìå ôïðéêÞ Þ ãåíéêåõìÝíç ðåñéôïíßôéäá ðáñáìÝíåé áñêåôÜ õøçëü ðáñÜ ôçí åîÝëéîç ôçò éáôñéêÞò ôå÷íïëïãßáò. Ôá ðïóïóôü áõôü ðïéêßëåé áðü êÝíôñï óå êÝíôñï êáé êõìáßíåôáé áðü 30% Ýùò êáé 74%3. Ç ðáñÝëåõóç ìåãÜëïõ ÷ñïíéêïý äéáóôÞìáôïò (êáèõóôÝñçóç) áðü ôçí Ýíáñîç ôùí óõìðôùìÜôùí ìÝ÷ñé ôç ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç èåùñåßôáé ôï ËÝîåéò ÊëåéäéÜ (MeSH Hellas): Ïîåßá, óêùëçêïåéäßôéäá, ñÞîç, äéÜãíùóç, áíôéâéïôéêÜ (ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò) ÕðïâëÞèçêå: 9 ÌáÀïõ 2006 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 7 Éïõíßïõ 2006 ¸ãéíå äåêôÞ äéá äçìïóßåõóç: 13 Éïõíßïõ 2006 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Åìì. Ñïâßèçò, Äéåýè: ÊõñÜ ôçò Ñù 6, Ôçë. (2810) 214129, e-mail: Manolisrovit.@yahoo.com 27

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

éáôñü ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò êáôÜ ìåßæïíá ëüãï áëëÜ êáé áðü ôïí ÷åéñïõñãü óå ìéêñüôåñï ðïóïóôü10,11) ìå óõíÝðåéá ôç ñÞîç ôçò áðüöõóçò ëüãù ôçò áíáôïìéêÞò èÝSummary óåùò ôçò óêùëçêïåéäïýò ðïõ åõèýíåAim: Acute appendicitis this is the most common surgical disease for which ôáé ãéá ôçí áñ÷éêÞ Üôõðç êëéíéêÞ åésurgery is performed in children delay in surgical treatment leads to rupture. êüíá. Our study focuses on the misdiagnoses or unnecessary prescription of antibiÔï õøçëü ðïóïóôü ñÞîçò, ïé ìåotics by the primary care Physician and on the delayed parental presentation to ôåã÷åéñçôéêÝò åðéðëïêÝò, ç ðáñáôåôáìÝthe health services. Material and Method: during a 3 year period 57 patients with acute appendicitis and rupture of the appendix were operated at the Clinic íç íïóçëåßá, ç äõóëåéôïõñãßá ôùí Ýóù of Pediatric surgery of the University Hospital of Crete Greece. From the patient’s ãåííçôéêþí ïñãÜíùí óôá êïñßôóéá ìåôÜ records, data were obtained pertaining to: a) sociodemographic factors, b) the áðü ðåñéôïíßôéäá12 êáé ôï áõîçìÝíï time interval between the onset of symptoms and the admission in the Clinic c) êüóôïò áíôéìåôþðéóçò åíüò ðáéäéïý ìå whether or not the child had been previously examined as outpatient by a ðåñéôïíßôéäá13-15, ìáò ïäÞãçóáí íá ìåphysician (and of what specialty) d) whether they had been given antibiotics and e) by whom the referral was made. Data were analyzed using MedCalc ëåôÞóïõìå ìéá óåéñÜ áóèåíþí ìå ñÞîç software Fisher Exact Probability test and comparison between proportions (Z óêùëçêïåéäïýò ðïõ ÷åéñïõñãÞèçêáí test) were performed with level of significance being p<0.05. Results: Operaóôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí ôïõ tion due to appendiceal rupture was performed in 57 patients 31 (54.38%) Ðáíåðéóôçìéáêïý Ãåíéêïý Íïóïêïìåßïõ females and 26 (45.62%) males, age range 5-11 years (95CI 7.43 - 8.56). Mean Çñáêëåßïõ (ÐÁ.Ã.Í.Ç.). time from the onset of symptoms to admission was 68 hours. A 68.42% (n=39) (p=0.0001) of patients had been examined previously by a physician (general Óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç äéåñåõíþpractitioner in a Rural Health Centre, privately practicing pediatrician, or resiíôáé ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åõèýíïíôáé ãéá dent in a County - Rural Hospital). For 31.58% (n=18) of patients, parents were ôçí “êáèõóôåñçìÝíç” áíôéìåôþðéóç ôçò responsible for the delay in seeking medical care. Of the patients which had ðÜèçóçò óôçí ðåñéï÷Þ åõèýíçò ôïõ been initially examined by a physician 38.46% (n=15) were misdiagnosed as ÐÁ.Ã.Í.Ç., ìå éäéáßôåñç Ýìöáóç óôçí suffering from an upper respiratory tract infection and 17.94% (n=7) from acute gastroenteritis. No diagnosis had been made in 43.58% (n=17) cases. Among áñ÷éêÞ ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç êáèþò 27 patients who presented later than 60 hours, 22 (81.48%) had visited initially êáé óôç ÷ñÞóç áíôéâßùóçò óå ðåñéðôþa Rural Health Centre in comparison with 5 (18.51%) who had vsited a Pediaóåéò üðïõ õðÞñ÷å äéáãíùóôéêÞ áâåâáéütrician or an emergency department of a County Hospital. [difference 62,94% ôçôá áðü ôïí éáôñü ôçò ÐñùôïâÜè(95CI 53.08% - 72.84%) p=0,053 (Fisher’s Exact test mid P)]. Antibiotics had ìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò (Ð.Ö.Õ). been prescribed in 79.49% (n=31) patients (p<0.0001). Mean postoperative period was 12 days and 61.29% (n=19) (p=0.037) of those who had initially Ç ÷ñÞóç áíôéâßùóçò ùò åíï÷ïðïéçbeen given an antibiotic suffered from postoperative complications. Concluôéêïý ðáñÜãïíôá ôçò ñÞîçò ôçò áðüsions: We suggest that if a correct initial diagnosis and a prompt referral from öõóçò óå áóèåíåßò ìå Üôõðç êëéíéêÞ the primary care physician had been made and unnecessary antibiotic prescripåéêüíá, äåí Ý÷åé ìåëåôçèåß ìÝ÷ñé ôþñá tion had been avoided the number of patients with appendiceal rupture would be smaller. Primary care physicians and parents have a critical role in determinåðáñêþò, üðùò ðñïêýðôåé áðü ôç äéåing the course of the young patient with acute appendicitis. èíÞ âéâëéïãñáößá16,17. Key words: Acute appendicitis, rupture, diagnosis, (antibiotics), Primary Health ÅîåôÜæåôáé åðßóçò ôï åñþôçìá óå Care. ðïéï âáèìü êáé ìå ðïéåò äéá÷åéñéóôéêÝò ðñáêôéêÝò äýíáôáé ï éáôñüò ôçò êýñéï áßôéï ôçò ñÞîçò ôçò óêùëçêïåéäïýò áðüöõ- Ð.Ö.Õ. íá óõìâÜëëåé óôçí Ýãêáéñç áíôéìåôþðéóç óçò3,4. ôçò ðéèáíÞò ñÞîçò óêùëçêïåéäïýò óå ðáéäéÜ ìå ¼ðùò ôåêìáßñåôáé áðü ôç äéåèíÞ êõñßùò âé- Üôõðç óõìðôùìáôïëïãßá ðïõ ðéèáíÜ íá õðïêñýâëéïãñáößá5-9, ïé êõñéüôåñïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åíï- ðôåé ïîåßá óêùëçêïåéäßôéäá. ÷ïðïéïýíôáé ãéá ôçí êáèõóôÝñçóç óôçí áíôéìåôþðéóç åßíáé: á) ç êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôçò ïéêïãÝíåéáò ìå Ýìöáóç óôçí Ýëëåéøç Õëéêü êáé ÌÝèïäïò éáôñïöáñìáêåõôéêÞò áóöÜëéóçò, â) ç ðåñéïñéóìÝíç ðñüóâáóç óôéò õðçñåóßåò ôçò ðñùôïâÜèìéáò Ôç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï 2000 - 2003 áíôéìåôùöñïíôßäáò õãåßáò êáé ã) ç ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç ðßóèçêáí ìå åñåõíçôéêÞ ëáðáñïôïìßá êáé óêùëçôçò ïîåßáò óêùëçêïåéäßôéäáò óôá ðáéäéÜ (áðü ôïí êïåéäåêôïìÞ óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí Misdiagnosis, delayed referral and unnecessary prescription of antibiotics as contributing factors in appendiceal rupture in children. A retrospective study A. Fthenakis, E. Rovithis, N. Ploumis, K. Makri, R. Pateli, G. Vrentzos, G. Varkarakis, M. Rovithis, M. Markakis, I. Vlachakis

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

ÁðïôåëÝóìáôá ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôç ìåëÝôç ìáò 31 (54,4%) áóèåíåßò Þôáí êïñßôóéá êáé, 26 (45,6%) Þôáí áãüñéá. Ç çëéêßá ôùí áóèåíþí êõìáéíüôáí

áðü 5 Ýùò êáé 11 ÷ñüíéá, ìå ìÝóï üñï çëéêßáò ôá 8 ÷ñüíéá (95%CI= 7,4 - 8,6). Ïé 46 (80,7%) áóèåíåßò Þôáí êÜôïéêïé õðáßèñïõ åíþ ïé 11 (19,3%) áóèåíåßò êáôïéêïýóáí óå ðüëç. Ôá áñ÷éêÜ óõìðôþìáôá ôùí áóèåíþí üðùò ðñïêýðôåé áðü ôéò áíáöïñÝò ôùí ãïíÝùí êáôáãñÜöïíôáé óôïí Ðßíáêá É. Áðü ôïõò 57 áóèåíåßò, 39 (68,4%), åß÷áí åðéóêåöèåß éáôñü ôçò Ð.Ö.Õ. (éáôñü ÊÝíôñïõ Õãåßáò, éäéþôç Ðáéäßáôñï Þ éáôñü Íïìáñ÷éáêïý Íïóïêïìåßïõ) Ý÷ïíôáò áíáæçôÞóåé éáôñéêÞ öñïíôßäá óôéò ðñþôåò 48 þñåò [ìå ôï ìåãáëýôåñï áñéèìü áóèåíþí (35–9%) íá áíáæçôåß öñïíôßäá åíôüò 24 ùñþí áðü ôçí åìöÜíéóç ôùí óõìðôùìÜôùí] âë. ÄéÜãñáììá É. Áíôßèåôá óå 18 (31,6%) áóèåíåßò ïé ãïíåßò äåí áîéïëüãçóáí ôá áñ÷éêÜ óõìðôþìáôá ìå óõíÝðåéá íá ìçí áíáæçôÞóïõí éáôñéêÞ öñïíôßäá åíôüò ôùí ðñþôùí 48 ùñþí (p=0,0001 two tailed). Ç äéáìïíÞ ôùí ãïíÝùí áõôþí êáôáãñÜöåôáé ùò åîÞò: ÊÜôïéêïé õðáßèñïõ 15 (83,3%) êÜôïéêïé áóôéêÞò ðåñéï÷Þò 3 (16,7%) (p=0,0001 two tailed). ÊÝíôñï Õãåßáò åß÷áí åðéóêåöôåß áñ÷éêÜ 28 áóèåíåßò (71,8%) óå ó÷Ýóç ìå 11 (28,2%) ðïõ åß÷áí áíáæçôÞóåé öñïíôßäá óå Üëëåò äïìÝò ôçò Ð.Ö.Õ. (éäéùôéêü éáôñåßï ðáéäéÜôñïõ êáé åîùôåñéêü éáôñåßï Íïìáñ÷éáêïý Íïóïêïìåßïõ) (p=0,0001 two tailed). Áñ÷éêÜ êáé ðñéí ôçí ðñïóÝëåõóç óôï ÐÁ.Ã.Í.Ç. åß÷áí ôåèåß ïé ðáñáêÜôù “ëáíèáóìÝíåò” äéá-

Ðßíáêáò É. Áñ÷éêÞ óõìðôùìáôïëïãßá áóèåíþí Óõìðôþìáôá Êïéëéáêü Üëãïò ÐõñåôéêÞ êßíçóç Íáõôßá - Ýìåôïò ÄéáññïúêÝò êåíþóåéò Áíïñåîßá

30 Åßäïò Ðåñßèáëøçò

57 áóèåíåßò ëüãù ïîåßáò êïéëßáò áðü ñÞîç óêùëçêïåéäïýò. Ç äéÜãíùóç óå üëá ôá ðåñéóôáôéêÜ åôÝèç áðü ôçí êëéíéêÞ åîÝôáóç êáé ôïí åñãáóôçñéáêü Ýëåã÷ï êáé ç ñÞîç äéáðéóôþèçêå äéåã÷åéñçôéêÜ. Óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò ç ðñïóÝëåõóç õðÞñîå “êáèõóôåñçìÝíç” äçëáäÞ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ ìåóïëÜâçóå áðü ôçí Ýíáñîç ôùí óõìðôùìÜôùí Ýùò êáé ôçí åéóáãùãÞ óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí õðåñÝâáéíå ôéò 48 þñåò – üñéï ðïõ èÝôåé ç äéåèíÞò âéâëéïãñáößá11 - êáé ç “êáèõóôÝñçóç” ïöåéëüôáí åßôå óå ëáíèáóìÝíç (Þ áðïýóá) äéÜãíùóç Þ êáêÞ êëéíéêÞ äéá÷åßñéóç áðü ôïí éáôñü ðïõ åß÷å áñ÷éêÜ åîåôÜóåé ôï ðáéäß Þ óå åóöáëìÝíåò áîéïëïãÞóåéò ôçò êáôÜóôáóçò êáé åíÝñãåéåò ôùí ãïíÝùí. Ôá ðñïò áíÜëõóç óôïé÷åßá óõãêåíôñþèçêáí áðü ôïõò éáôñéêïýò öáêÝëïõò, áð’ ôá âéâëßá ðñáêôéêþí ôùí ÷åéñïõñãåßùí êáé áðü ôá éóôïëïãéêÜ ðïñßóìáôá. ÓõëëÝ÷èçêáí óôïé÷åßá üðùò: ôï éóôïñéêü ôùí óõìðôùìÜôùí ðñïóÝëåõóçò, ôï öýëï, ç çëéêßá, o ôüðïò äéáìïíÞò, ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïý ìåóïëÜâçóå áðü ôçí Ýíáñîç ôùí óõìðôùìÜôùí Ýùò ôçí åéóáãùãÞ óôï Íïóïêïìåßï, ç êëéíéêÞ åéêüíá êáé ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ åñãáóôçñéáêïý åëÝã÷ïõ êáôÜ ôçí åéóáãùãÞ óôçí ÊëéíéêÞ, áí ðñéí ôçí åéóáãùãÞ õðÞñ÷å éáôñéêÞ åîÝôáóç ôïõ ðáéäéïý, áí õðÞñ÷å áñ÷éêÞ äéÜãíùóç êáé ðïßá Þôáí, áí åß÷å äïèåß öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ Þ áðëÜ éáôñéêÝò ïäçãßåò. Áêüìá áíáæçôÞèçêå êáé êáôáãñÜöçêå ç åðï÷éêÞ êáôáíïìÞ ôùí ðåñéðôþóåùí. ÔÝëïò ìåëåôÞèçêáí ï ÷ñüíïò íïóçëåßáò ôùí ðáéäéþí, ïé ìåôåã÷åéñçôéêÝò åðéðëïêÝò, ôï áíôéâéïôéêü ó÷Þìá ðïý ÷ïñçãÞèçêå ìåôåã÷åéñçôéêÜ, ôá éóôïëïãéêÜ åõñÞìáôá êáèþò êáé ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí êáëëéåñãåéþí ôïõ ðýïõ ôçò ðåñéôïíáúêÞò êïéëüôçôáò. ÐÝñáí ôçò ðåñéãñáöéêÞò óôáôéóôéêÞò, óôçí áíÜëõóç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ç ìÝèïäïò Fisher Exact test ìå üñéï óçìáíôéêüôçôáò p<0,05 êáé ç óýãêñéóç óçìáíôéêüôçôáò ðïóïóôþí (äïêéìáóßá Æ) ìå ôï ßäéï üñéï. Ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï óôáôéóôéêü ëïãéóìéêü MedCalc version 7.3.0.1.

Áñ. ÁóÈåíþí

Óõ÷íüôçôá (%)

57 48 13 17 57

100,0 084,2 022,8 029,8 100,0

25 20 15 10 5

IÄ. Ðáéäßáôñïò

Íïì. Íïóïêïìåßï

0 Ê.Õãåßáò

Áñ. ðáéäéþí

ÄéÜãñáììá É. ÁíáæÞôçóç áñ÷éêÞò éáôñéêÞò öñïíôßäáò. 29

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

ãíþóåéò: á) Ëïßìùîç áíùôÝñïý áíáðíåõóôéêïý óå 15 áóèåíåßò (38,5%), â) ïîåßá ãáóôñåíôåñßôéäá óå 7 áóèåíåßò (17,9%), åíþ ã) ç äéÜãíùóç Þôáí áðïýóá óå 17 (43,6%) áóèåíåßò. Áðü ôïõò 39 áóèåíåßò, óå 31 (79,5%) åß÷å ÷ïñçãçèåß áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ (Áìïîõêéëëßíç + Êëáâïõëáíéêü ïîý, Êëáñéèñïìõêßíç, Êåöïõñïîßìç, Êåöáêëüñç), åíþ óå 8 (22,5%) áóèåíåßò åäüèçóáí áðëÜ éáôñéêÝò ïäçãßåò (P<0,0001 one tailed). ÔåëéêÜ üëïé ïé áóèåíåßò (57) ðñïóÞëèáí óôï ÐÁ.Ã.Í.Ç. êáé åéóÞ÷èçóáí óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí. Ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ ìåóïëÜâçóå áðü ôçí Ýíáñîç ôùí óõìðôùìÜôùí Ýùò êáé ôçí åéóáãùãÞ ôïõò óôï Íïóïêïìåßï êõìáéíüôáí áðü 48 Ýùò 84 þñåò ìå ìÝóï ÷ñüíï ðñïóÝëåõóçò ôéò 68 þñåò. H êáôáíïìÞ ôùí áóèåíþí ìå âÜóç ôçí ðñïóÝëåõóç êáôáãñÜöåôáé óôï ÄéÜãñáììá ÉÉ. ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôï éóôïñéêü ôùí áóèåíþí óôçí êáôçãïñßá 48-60 þñåò êáèõóôåñçìÝíçò

25 18

20 15

10 5 0 48-60 þñåò*

60-72 þñåò**

72-84 þñåò***

ÄéÜãñáììá ÉÉ. Áñéèìüò áóèåíþí ìå êáèõóôåñçìÝíç ðñïóÝëåõóç êáé ñÞîç óêùëçêïåéäïýò óå ó÷Ýóç ìå ôïí õðåýèõíï ðáñÜãïíôá (*48£´£60, **60<´£72, ***72<´£84).

ðñïóÝëåõóçò êáé ñÞîçò ôçò áðüöõóçò õðÜãïíôáé 12 áóèåíåßò (21%), 3 (25%) ëüãù ëáíèáóìÝíçò/ áðïýóáò äéÜãíùóçò (“ëÜèïò éáôñïý”) êáé 9 (75%) åîáéôßáò “ëÜèïõò” ôùí ãïíÝùí 9 (p=0,08 two tailed). Óôçí êáôçãïñßá ôçò êáèõóôÝñçóçò 60-72 þñåò õðÜãïíôáé 18 ðáéäéÜ (31,6%) ìå áíôßóôïé÷ïõò áñéèìïýò éáôñéêïý êáé ãïíéêïý “ëÜèïõò” 9 (50%) êáé 9 (50%). ÔÝëïò óôç êáôçãïñßá 72-84 þñåò êáèõóôåñçìÝíçò ðñïóÝëåýóçò õðÜãïíôáé 27 ðáéäéÜ (47,4%) åê ôùí ïðïßùí üëá (100%) åß÷áí ëÜâåé áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ áðü ôïí éáôñü ðïõ ôá åß÷å áñ÷éêÜ åîåôÜóåé (“éáôñéêü ëÜèïò”). Óôçí ôåëåõôáßá êáôçãïñßá áóèåíþí êáé ìå âÜóç ôéò ðëçñïöïñßåò áðü ôï éóôïñéêü, ôá óõìðôþìáôá óå üëá (100%) ôá ðáéäéÜ åìöÜíéóáí áñ÷éêÜ ìéá ó÷åôéêÞ ýöåóç ãéá íá áêïëïõèÞóåé ç êëéíéêÞ åðéäåßíùóç. Áðü ôïõò 27 áóèåíåßò ðïõ åß÷áí ðñïóÝëèåé ìå êáèõóôÝñçóç ìåãáëýôåñç ôùí 60 ùñþí, 22 (81,5%) åß÷áí áñ÷éêÜ åðéóêåöôåß ÊÝíôñï Õãåßáò óå ó÷Ýóç ìå 5 (18,5%) ðïõ åß÷áí åðéóêåöôåß ðáéäßáôñï Þ åîùôåñéêü éáôñåßï Íïìáñ÷éáêïý Íïóïêïìåßïõ [äéáöïñÜ 62,9% (95CI 53,1%-72,8% P= 0,053 (Fisher’s Exact test mid p)]. Ôá óõìðôþìáôá, ç êëéíéêÞ åéêüíá êáé ôá ðáèïëïãéêÜ áðïôåëÝóìáôá áðü ôïí åñãáóôçñéáêü Ýëåã÷ï ôá ïðïßá ðáñïõóßáóáí ïé áóèåíåßò êáôÜ ôçí åéóáãùãÞ ôïõò óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí, êáôáãñÜöïíôáé óôïí ðßíáêá ÉÉ. Ôá ÷åéñïõñãéêÜ åõñÞìáôá Þôáí ñÞîç óêùëçêïåéäïýò ìå ôïðéêÞ ðåñéôïíßôéäá óå 18 áóèåíåßò (31,5%) åíþ óå 39 (68,4%) õðÞñ÷áí ðïëëáðëÝò ñÞîåéò ìå ãåíéêåõìÝíç ðåñéôïíßôéäá (P=0,0001 two tailed). Óôéò êáëëéÝñãåéåò ôïí ðåñéôïíáúêïý ðýïõ

Ðßíáêáò ÉÉ. Óõìðôþìáôá êáé óçìåßá êáé ðáèïëïãéêÜ åñãáóôçñéáêÜ åõñÞìáôá êáôÜ ôçí ðñïóÝëåýóç óôï ÐÁ.Ã.Í.Ç. Óõìðôþìáôá/óçìåßá/åñãáóôçñéáêÜ åõñÞìáôá Êïéëéáêü Üëãïò Áíïñåîßá ¸ìåôïò Ðõñåôüò ÄéÜññïéåò (>4) ÄõóïõñéêÜ åíï÷ëÞìáôá Ôá÷ýðíïéá, áíáðíåõóôéêÞ äõó÷Ýñåéá Ôá÷õóöõãìßá ÌõúêÞ óýóðáóç Áíáðçäþóá åõáéóèçóßá ËåõêïêõôôÜñùóç ÁõîçìÝíç ôá÷ýôçôá êáèßæçóçò ÇëåêôñïëõôéêÝò Þ ïîåïâáóéêÝò äéáôáñá÷Ýò 30

Áñ. ÁóÈåíþí

Óõ÷íüôçôá (%)

57 55 56 57 35 27 6 57 57 57 57 57 45

100 96,49 98 100 61,40 47,36 10,52 100 100 100 100 100 78,94

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

áíáðôý÷èçêáí êõñßùò ôá ðáñáêÜôù ìéêñüâéá: Å. Colli, Enterococci, Streptococci, Bacteroides Fragillis, Pseudomonas. Ôï áíôéâéïôéêü ó÷Þìá ðïý ÷ïñçãÞèçêå åíäïöëÝâéá ìåôåã÷åéñçôéêÜ Þôáí: Êåöïôáîßìç, Áìéêáóßíç, ìåôñïíéäáæüëç, åíþ óôéò ðåñéðôþóåéò ìå Pseudomonas ÷ïñçãÞèçêå êåöôáæéäßìç. Ï ìÝóïò ÷ñüíïò íïóçëåßáò Þôáí 12 çìÝñåò åíþ 19 (61,3%) (P=0,037 one tailed) áóèåíåßò áðü ôçí êáôçãïñßá åêåßíùí ðïý åß÷áí ðÜñåé áíôéâßùóç, ðáñïõóßáóáí ìåôåã÷åéñçôéêÝò åðéðëïêÝò üðùò ðáñáôåôáìÝíï ðáñáëõôéêü åéëåü êáé õðïäüñéá áðïóôÞìáôá. Ïé éóôïëïãéêÝò åîåôÜóåéò óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò Þôáí óõìâáôÝò ìå ôá ìáêñïóêïðéêÜ ÷åéñïõñãéêÜ åõñÞìáôá.

ÓõæÞôçóç Óôç ìåëÝôç ìáò ôï ðïóïóôü ôùí ãïíÝùí ðïõ áñ÷éêÜ äåí áîéïëïãåß ôá óõìðôþìáôá åßíáé óçìáíôéêÜ ìéêñüôåñï åêåßíïõ ðïý ôá áîéïëïãåß êáé áíáæçôÜ éáôñéêÞ öñïíôßäá. Ç äéáöïñÜ óôï ðïóïóôü ôùí ãïíÝùí ðïõ åðéóêÝðôïíôáé áñ÷éêÜ ÊÝíôñï Õãåßáò óå ó÷Ýóç ìå åêåßíïõò ðïõ áíáæçôïýí öñïíôßäá óå Üëëåò äïìÝò Ð.Ö.Õ. êáôáãñÜöçêå ùò óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ. Êáé ôïýôï äéüôé ç ðëåéïøçößá ôùí ãïíéþí áõôþí åß÷å ìüíéìç êáôïéêßá óôçí ýðáéèñï üðïõ ç õðåýèõíç ìïíÜäá ãéá ôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí åßíáé ôï ÊÝíôñï Õãåßáò. ÐáéäéÜ ðïõ Ý÷ïõí åðéóêåöôåß ÊÝíôñï Õãåßáò êáé ü÷é éáôñåßï ÐáéäéÜôñïõ Þ Íïìáñ÷éáêü Íïóïêïìåßï åßíáé óçìáíôéêÜ ðéèáíüôåñï íá ëÜâïõí áãùãÞ ìå áíôéâéùôéêÜ. Åäþ áðåéêïíßæåôáé ç äõóêïëßá äéáöïñïäéÜãíùóçò ôçò ïîåßáò óêùëçêïåéäßôéäáò áðü ôéò åðï÷éêÝò ëïéìþîåéò áëëÜ êáé ç “áìõíôéêÞ” äéá÷åßñéóç áðü ôïí éáôñü ôçò Ð.Ö.Õ. ÄéáãñÜöåôáé åðßóçò ç ôÜóç (ìå ïñéáêÞ óçìáíôéêüôçôá) ïé áóèåíåßò áõôïß íá ðñïóÝëèïõí ôåëéêÜ ðéï êáèõóôåñçìÝíá (>60 þñåò) óôçí ÊëéíéêÞ ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí, ãåãïíüò ðïõ üðùò ôåêìáßñåôáé êáé áðü ôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá áëëÜ êáé áðü ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç, åðéâáñýíåé ôç íïóçñüôçôá êáé áõîÜíåé ôï ðïóïóôü ôùí ìåôåã÷åéñçôéêþí åðéðëïêþí. Ïé ðáñáôåôáìÝíåò çìÝñåò íïóçëåßáò êáé ç ôñéðëÞ áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ áíåâÜæïõí ôï êüóôïò íïóçëåßáò ôùí ðáéäéþí áõôþí

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

óå ó÷Ýóç ìå ôï êüóôïò ìéáò áðëÞò óêùëçêïåéäåêôïìÞò ç ïðïßá áðáéôåß 3 çìÝñåò íïóçëåßá ÷ùñßò ôç ÷ïñÞãçóç ìåôåã÷åéñçôéêÞò áíôéâéïôéêÞò áãùãÞò20,21. Óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá áíáäåéêíýåôáé ùò óçìáíôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôç ñÞîç ôçò óêùëçêïåéäïýò ç áäõíáìßá ôùí ãïíÝùí íá áîéïëïãÞóïõí ôá óõìðôþìáôá ôïõ ðáéäéïý ôïõò êáé íá ðñïóöýãïõí Ýãêáéñá óôéò õðçñåóßåò õãåßáò3,15. Ùóôüóï áðü ôç ìåëÝôç ìáò óêéáãñáöåßôáé äéáöïñåôéêÞ åéêüíá. Ëüãù ôïõ “áíïéêôïý” óõóôÞìáôïò ðåñßèáëøçò ï ãïíÝáò Ý÷åé åýêïëç ðñüóâáóç óôéò õðçñåóßåò õãåßáò ôéò ïðïßåò êáé Ýãêáéñá áðïëáìâÜíåé. Áíôßèåôá öáßíåôáé üôé áêñéâþò áõôÞ ç ðñþôç åðßóêåøç óôï ÊÝíôñï Õãåßáò åßíáé ï ðáñÜãïíôáò ðïõ óõíôåëåß (ìå ïñéáêÞ óçìáíôéêüôçôá) óôçí êáèõóôåñçìÝíç ðñïóÝëåõóç ôùí ìéêñþí áóèåíþí óôï Ðáéäï÷åéñïõñãéêü ÔìÞìá. Ç áñ÷éêÞ áõôÞ åðßóêåøç öáßíåôáé üôé “êáèçóõ÷Üæåé” áöåíüò ôïí ãïíÝá áëëÜ åðßóçò áìâëýíåé êáé åðéâñáäýíåé ôçí åîÝëéîç ôçò “áíçóõ÷çôéêÞò” óõìðôùìáôïëïãßáò ëüãù ôçò ÷ïñÞãçóçò ôçò áíôéâéïôéêÞò áãùãÞò. Ôåëéêü áðïôÝëåóìá åßíáé ç êáèõóôåñçìÝíç ÷åéñïõñãéêÞ åðÝìâáóç. Óõíåðþò ôá äåäïìÝíá ìáò óõìöùíïýí óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ìå áíôßóôïé÷á äéåèíÞ ôá ïðïßá õðïäåéêíýïõí ôïõò üðïéïõò ðáñÜãïíôåò ðñïêáëïýí êáèõóôÝñçóç óôçí ôåëéêÞ ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç ùò éäéáßôåñá åðéâáñõíôéêïýò ãéá ôç ñÞîç ôçò áðüöõóçò2,18,19. ÅéäéêÞ ðñïóï÷Þ åöéóôÜôáé üóïí áöïñÜ ôç ÷ñÞóç ôùí áíôéâéïôéêþí üðïõ ç äéáãíùóôéêÞ áâåâáéüôçôá, êïéíùíéêïïéêïíïìéêÝò ðéÝóåéò, ç “áìõíôéêÞ ðñïóÝããéóç” ëüãù ðéèáíÞò áðþëåéáò ôçò åìðéóôïóýíçò ôùí ãïíÝùí, ïé áðáéôÞóåéò áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ãïíåßò êÜíåé óõ÷íÜ ôïí éáôñü ôçò Ð.Ö.Õ. íá ìçí ÷ñçóéìïðïéåß ïñèïëïãéêÜ ôá áíôéâéïôéêÜ êáé íá ìç óêÝöôåôáé ôïõò ðéèáíïýò êéíäýíïõò êáôÜ÷ñçóÞò ôïõò. ¸íáò áð’ áõôïýò ìðïñåß íá åßíáé áöåíüò ç êáèõóôåñçìÝíç ôåëéêÞ áíôéìåôþðéóç ôçò ïîåßáò óêùëçêïåéäßôéäáò, áöåôÝñïõ ç åðéðëåãìÝíç ìåôåã÷åéñçôéêÞ ðïñåßá. Ðåðïßèçóç ôùí óõããñáöÝùí åßíáé üôé ç êáëÞ åêðáßäåõóç ôùí éáôñþí óôéò óõ÷íÝò ÷åéñïõñãéêÝò ðáèÞóåéò ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò êáé ç åíçìÝñùóç ôùí ãïíÝùí áðü ôïí éáôñü ôçò Ð.Ö.Õ. ìðïñïýí íá ìåéþóïýí ôïí áñéèìü ôùí áóèåíþí ìå ñÞîç óêùëçêïåéäïýò.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÖèåíÜêçò êáé óõí

Âéâëéïãñáößá 1. Addiss DG, Shaffer Í, Fowler BS, Tauxe RV. The epidemiology of appendicitis and appendectomy in the United States. Am J Epidemiol, 152: 910-925, 1990. 2. Brender JD, Marcuse EK, Koepsell TD. Childhood appendicitis: factors associated with perforation. Pediatrics 76:301–306, 1985. 3. Rappaport WD, Peterson Ì, Stanton C. Factors responsible for the high perforation rate seen in early childhood appendicitis. Am Surg 55: 602-605, 1989. 4. Wilson D, McCallion WA. Diagnostic delay in appendicitis. Br J Gen Pract 45:326, 1995. 5. Braverman Ñ, Schaaf VM, Egerten S. Insurance related differences in the risk of ruptured appendix. Í Engl J MED 331: 444-448,1994. 6. Nwomeh BC, Chisolm DJ: Caniano DA, Kelleher KJ. Racial and Socioeconomic Disparity in Perforated Appendicitis Among Children: Where Is the Problem? Pediatrics, March 1, 117(3):870875, 2006. 7. Buchman GT, Zuidema GD. Reasons for delay of the diagnosis of acute appendicitis. Surg Gynecol Obstet 158:260-266, 1984. 8. Buckley RG, Distefan J, Gubler KD. The risk of appendiceal rupture based on hospital admission source. Acad Emerg Med 6:596–601, 1999. 9. Chung CH, Ng CP, Lai KK. Delays by patients, emergency physicians, and surgeons in the management of acute appendicitis: retrospective study. Hong Kong Med J 6:254–259, 2000. 10. Rusnak RA, Borer JM, Fastow JS. Misdiagnosis

11.

12.

13.

14. 15.

16.

17.

18.

19.

20. 21.

of acute appendicitis: common features discovered in cases after litigation. Am J Emerg Med 12:397-402, 1994. Cappendijk VC, Hazebroek FWJ. The impact of diagnostic delay on the course of acute appendicitis Arch Dis Child 83:64-66, 2000. Muller ÂÁ, Deling JR, Moore DE. Appendectomy and the risk of tubal infertility. New England J Med 315: 1506-1508, 1986. Henderson J, Goldacre MJ, Fairweather JM. Conditions accounting for substantial time spent in hospital in children age 1-14 years of age: Arch Dis Child 67: 83-86,1992. Pearl RH, Hale DA, Mallory Ì. Pediatric appendectomy. J Pediatric Surg 30: 173-178 1995. Savrin RA, Clatworthy HW. Appendiceal rupture: a continuing problem. Pediatrics 63:36– 43,1979. Eriksson S, Granström L. Randomized controlled trial of appendicectomy versus antibiotic therapy for acute appendicitis. Br J Surg 82:166– 169 1995. Landes RG, Mullen P, Robbins P. Letter: Acute appendicitis in patients on antibiotics. New Engl J Med 294:674, 1976. Stone HH, Sanders SL, Martin JD. Perforated appendicitis in children. Surgery 69:673– 679,1971. Golladay ES, Sarrett JR. Delayed diagnosis in paediatric appendicitis. South Med J 81:38–42, 1988. [Ðñùôüêïëëï ôçò ÊëéíéêÞò ×åéñïõñãéêÞò Ðáßäùí ÐÁ.Ã.Í.Ç.] [Óôïé÷åßá áðü ôçí ÏéêïíïìéêÞ Õðçñåóßá ÐÁ.Ã.Í.Ç.]

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 33-41, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 33-41, 2006

Áìõãäáëßôéäá, áìõãäáëåêôïìÞ êáé áäåíïåéäåêôïìÞ Å. ÐñïêïðÜêçò, Á. ÊáðñÜíá, É. ÌðéæÜêçò, Å. ×åëéäüíçò, Ã. ÂåëåãñÜêçò

Ðåñßëçøç Ç áìõãäáëßôéäá áðïôåëåß êëéíéêÞ ïíôüôçôá ðïõ óõ÷íÜ áíôéìåôùðßæåôáé ðñþôá áðü ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò. Åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ ãéá ôïí êáèïñéóìü ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò ç äéáöïñïäéÜãíùóç ôçò éïãåíïýò áðü ôç ìéêñïâéáêÞ áìõãäáëßôéäá, üðùò êáé ç äéáöïñïäéÜãíùóç ôçò áìõãäáëßôéäáò áðü íïóÞìáôá ðïõ óõíïäåýïíôáé ìå öáñõããßôéäåò, üðùò ç ëïéìþäç ìïíïðõñÞíùóç êáé ç ïóôñáêéÜ. Ç õðïôñïðéÜæïõóá áìõãäáëßôéäá êáèþò êáé ç õðåñôñïößá ôùí áäåíïåéäþí åêâëáóôÞóåùí ðïõ óõíïäåýïíôáé áðü áíáðíåõóôéêÞ áðüöñáîç êáé äåõôåñåõüíôùò áðü êáñäéáããåéáêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé äéáôáñá÷Ýò óùìáôéêÞò áíÜðôõîçò èá ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæïíôáé ÷åéñïõñãéêÜ. Ï êáèïñéóìüò ôçò ÷åéñïõñãéêÞò ôå÷íéêÞò ðïõ åðéëÝãåôáé ãßíåôáé ìå êñéôÞñéá ôïí ìåôåã÷åéñçôéêü ðüíï, ôç äéåã÷åéñçôéêÞ êáé ìåôåã÷åéñçôéêÞ áéìïññáãßá, ôïí ÷ñüíï åðéóôñïöÞò óôç öõóéïëïãéêÞ äéáôñïöÞ, êáèþò êáé ôïí áðáéôïýìåíï ÷ñüíï äéåîáãùãÞò ôçò ÷åéñïõñãéêÞò åðÝìâáóçò.

ÙÑË ÊëéíéêÞ Ðá.Ã.Í.Ç., ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò

Tonsillitis, tonsillectomy and adenoidectomy E. Prokopakis, A. Kaprana, J. Bizakis, E. Chelidonis, G. Velegrakis Summary Tonsillitis is most often initially evaluated by primary care physicians. The differential diagnosis of tonsillitis, which is important to determine the medical therapy, includes bacterial and viral tonsillitis, and diseases with symptoms similar to those of pharyngitis such as infectious mononucleosis and scarlet fever. Recurrent acute tonsillitis and enlarged obstructive adenoids, which causes airway obstruction secondary heart failure and failure to thrive, are indicators for surgery. The surgical technique chosen is based on the criteria of postoperative pains peri- and postoperative hemorrhage, time taken to return to a normal diet and intraoperative time. Key words: tonsillitis, tonsillectomy, adenoidectomy

ÅéóáãùãÞ Ïé ðñþôåò áìõãäáëåêôïìÝò ÷ñïíïëïãïýíôáé ðåñß ôùí 2000 ÷ñüíùí, üôáí ï Celsus ÷ñçóéìïðïßçóå ôï ðñþôï õðïôõðþäåò ÷åéñïõñãéêü íõóôÝñé ãéá ôçí áöáßñåóç áëõãäáëéêïý éóôïý ôï 50 ð.×. Ç ðáëáéüôåñç áíáöïñÜ åßíáé áðü ôïí Ðáýëï ôïí Áéãéáíü ôï 625 ì.×., öôÜíïíôáò Ýôóé ìÝ÷ñé ôá ìÝóá ôïõ 18ï áéþíá, ðïõ ç áìõãäáëåêôïìÞ êáèéåñþíåôáé áðü ôïí Caque of Rheims. Ôá ðñþôá åñãáëåßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí óôçí áìõãäáëåêôïìÞ, áñ÷éêÜ, åß÷áí êáôáóêåõáóôåß ãéá ôçí áöáßñåóç ôçò óôáöõëÞò. Ï Phillip Syng èåùñåßôáé ï ðñþôïò ðïõ ðåñéÝãñáøå ôçí áìõãäáëåêôïìÞ. Ç áñ÷éêÞ ôå÷íéêÞ ôçò áäåíåêôïìÞò, êáôÜ ôçí ïðïßá ãéíüôáí ðñïóÝããéóç ìÝóù ôçò ñéíéêÞò êïéëüôçôáò ìå ôç ÷ñÞóç ìéáò äáêôõëéïåéäïýò ëáâßäáò ãéá ôçí áöáßñåóç ôùí áäåíïåéäþí åêâëáóôÞóåùí, áíÞêåé óôïí William Meyer ôï 18671.

ËÝîåéò ÊëåéäéÜ (MeSH Hellas): áìõãäáëßôéäá, áìõãäáëåêôïìÞ, áäåíïåéäåêôïìÞ ÕðïâëÞèçêå: 7 Éïõíßïõ 2005 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 25 Éïõëßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ äéá äçìïóßåõóç: 26 Éïõëßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÅììáíïõÞë ÐñïêïðÜêçò, Á’ êôßñéï, 3ïò üñïöïò, ÙÑË ÊëéíéêÞ Ðá.Ã.Í.Ç, Ôçë.: (2810)392466, Fax: (2810)542106, E-mail: epro@med.uoc.gr 33

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Áíáôïìßá Ç äáêôõëéïåéäÞò æþíç ëåìöéêïý éóôïý, ðïõ ðåñéëáìâÜíåé ôéò áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò, ôéò ðáñßóèìéåò áìõãäáëÝò êáé ôéò ãëùóóéêÝò áìõãäáëÝò åßíáé ãíùóôÞ ùò äáêôýëéïò ôïõ Waldeyer. Ïé ðáñßóèìéåò áìõãäáëÝò áðïôåëïýí ëåìöéêü éóôü ìå õðïëåéðüìåíá åìâñõúêÜ êÝíôñá. Ìßá êÜøá óõíäåôéêïý éóôïý äéá÷ùñßæåé ôçí áìõãäáëÞ áðü ôá ðëÜãéá öáñõããéêÜ ôïé÷þìáôá. Ç áìõãäáëÞ êåßôåôáé óå Ýíá óôñþìá ôñéþí ìõþí ðïõ óõãêñïôïýí ôïí áìõãäáëéêü âüèñï. Ôï ðñüóèéï üñéï åßíáé ï õðåñùïãëùóóéêüò ìõò. Ïðßóèéï üñéï åßíáé ï õðåñùïöáñõããéêüò ìõò. Ï Üíù óöéãêôÞñáò ìõò áðïôåëåß ôï Ýäáöïò ôïõ áìõãäáëéêïý âüèñïõ. Ôï áìõãäáëéêü ðáñÝã÷õìá ìðïñåß íá ðïéêßëëåé óå ìÝãåèïò, Ýôóé þóôå óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò íá åêôåßíåôáé ðñïò ôïí ñéíïöÜñõããá ðñïêáëþíôáò ñéíéêÞ áðüöñáîç Þ ðñïò ôá êÜôù ðñïêáëþíôáò Ýíôïíç äõóêáôáðïóßá. Ïé ðáñßóèìéåò áìõãäáëÝò âñßóêïíôáé óå óõíÝ÷åéá ìå ôïí ëåìöéêü éóôü ðïõ âñßóêåôáé óôç âÜóç ôùí ãëùóóéêþí áìõãäáëþí2. Ïé ðáñßóèìéåò áìõãäáëÝò áéìáôþíïíôáé óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõò áðü ôïí áìõãäáëéêü êëÜäï ôçò ðñïóùðéêÞò áñôçñßáò. Óôçí áéìÜôùóç ôçò áìõãäáëÞò óõìâÜëëïõí åðßóçò, ï áíéþí öáñõããéêüò, ï êáôéþí õðåñþéïò êáé ï ðëÜãéïò ãëùóóéêüò êëÜäïò ôçò ãëùóóéêÞò áñôçñßá. Ç Ýóù êáñùôßäá âñßóêåôáé ìüëéò äýï åêáôïóôÜ ïðéóèïðëÜãéá ôçò åí ôù âÜèåé åðéöÜíåéáò ôçò áìõãäáëÞò, ùóôüóï óå ðïóïóôü 1% ôïõ ðëçèõóìïý âñßóêåôáé óå åðáöÞ ìå ôïí Üíù óöéãêôÞñá ìõ. Ç íåýñùóç ôçò áìõãäáëÞò ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí Ýíáôç åãêåöáëéêÞ óõæõãßá êáé áðü êáôéüíôåò êëÜäïõò ôùí êáôþôåñùí õðåñùéêþí íåýñùí. Óôïí ôõìðáíéêü êëÜäï ôçò Ýâäïìçò åãêåöáëéêÞò óõæõãßáò öáßíåôáé íá ïöåßëåôáé ç ùôáëãßá óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò áìõãäáëßôéäáò. Ïé áìõãäáëÝò äåí öáßíåôáé íá äéáèÝôïõí ëåìöéêÜ áããåßá. Ïé ëåìöéêÞ ôïõò ðáñï÷Ýôåõóç ãßíåôáé ðñïò ôá áíþ áõ÷åíéêÜ ãÜããëéá êáé êõñßùò óôç óöáãéôéäïäéãáóôñéêÞïìÜäá. Ç âÜóç ôçò áìõãäáëÞò äéá÷ùñßæåôáé áðü ôïõò õðïêåßìåíïõò ìýåò ìå ìéá ðõêíÞ êïëëáãïíþäç êÜøá. Ç ïñáôÞ åðéöÜíåéá ôçò áìõãäáëÞò êáëýðôåôáé áðü âáèéÜ áíáäéðëùìÝíåò ó÷éóìÝò ðïõ êáëýðôïíôáé áðü ðïëýóôéâï ðëáêþäåò åðéèÞëéï. ÁõôÝò ïé ó÷éóìÝò êáëýðôïíôáé áðü åîåéäéêåõìÝíï ðëáêþäåò åðéèÞëéï, ôï ïðïßï ìÝóù ôïí Ì êõôôÜñùí ðáñïõóéÜæåé áíôéãüíá óôá êõôôáñïðáñïõóéáóôéêÜ êýôôáñá. ÁõôÜ óôç óõíÝ÷åéá ìåôáöÝñïíôáé Ýîù áðü 34

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

ôá ëåìöïæßäéá, üðïõ õðÜñ÷åé ìåãÜëïò áñéèìüò ÔëåìöïêõôôÜñùí, ôá ïðïßá óõììåôÝ÷ïõí óôç äéáöïñïðïßçóç ôùí Â-ëåìöïêõôôÜñùí. Ôá ëåìöïæßäéá êáëýðôïíôáé áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ìáíäýá, óôïí ïðïßï âñßóêïíôáé ðïëëÜ þñéìá Â-ëåìöïêýôôáñá. Óôï óþìá ôïõ ëåìöïæéäßùí âñßóêïíôáé ôá åìâñõúêÜ êÝíôñá ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åéäéêþí áíôéãïíéêþí áíïóïóöáéñéíþí2. Ïé áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò åßíáé áíáäéðëþóåéò ôïõ áíáðíåõóôéêïý åðéèçëßïõ óôç ìÝóç ãñáììÞ ôïõ ñéíïöÜñõããá. Ï âüèñïò ôïõ Rosenmueller åíôïðßæåôáé áíÜìåóá óôéò áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò êáé ôçí åõóôá÷éáíÞ óÜëðéããá. Ç áìõãäáëÞ ôïõ Gerlach åßíáé ôï ôìÞìá ôïõ éóôïý ðïõ âñßóêåôáé óôï ÷åßëïò ôïõ âüèñïõ ôïõ Rosenmueller êáé åêôåßíåôáé ìÝóá óôçí åõóôá÷éáíÞ óÜëðéããá. Ôï Ýðáñìá ôïõ Passavant åßíáé ôï êáôþôåñï üñéï ôùí áäåíïåéäþí åêâëáóôÞóåùí êáé ìðïñåß íá óêåðÜæåé ôï Üíù óöéãêôÞñá ìõ. Áéìáôþíïíôáé áðü ôçí áíéïýóá öáñõããéêÞ êáé ôç óöçíïõðåñþéá áñôçñßá. Ç åðéöÜíåéá ôùí áäåíïåéäþí åêâëáóôÞóåùí äéáöÝñåé áðü ôçò ðáñßóèìéáò áìõãäáëÞò óôï üôé Ý÷åé âáèéÝò áíáäéðëþóåéò êáé ëßãåò êñýðôåò. Ôï ôñé÷ùôü øåõäïðïëýóôéâï êñïóóùôü åðéèÞëéï ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôçí áðïìÜêñõíóç ôçò âëÝííçò ìÝóù âëåöáñßäéêþí êéíÞóåùí. Óôéò óõ÷íÝò Þ ÷ñüíéåò ëïéìþîåéò ôï óôñþìá áõôü áôñïöåß ìå áðïôÝëåóìá ôç óôÜóç ôùí åêêñßóåùí êáé ôçí áíåðáñêÞ êÜèáñóç ôçò âëÝííçò3. Ç áõîçìÝíç Ýêèåóç óå áíôéãüíá ëüãù óôÜóçò ôçò âëÝííçò öáßíåôáé íá ïäçãåß óå áõîçìÝíç áíïóïðïéçôéêÞ áðÜíôçóç óôéò áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò.

ÊëéíéêÞ åêôßìçóç Ïé ðáèÞóåéò ôùí áìõãäáëþí ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí óå õðïôñïðéÜæïõóá ïîåßá áìõãäáëßôéäá, óå ÷ñüíéá áìõãäáëßôéäá êáé óå áðïöñáêôéêÞ õðåñðëáóßá ôùí ðáñßóèìéùí áìõãäáëþí2. Ï áéìïëõôéêüò óôñåðôüêïêêïò ôïõ group A (GABHS) åßíáé ôï ðéï êïéíü âáêôÞñéï, óôï ïðïßï ïöåßëåôáé ç ïîåßá áìõãäáëßôéäá, ùóôüóï áöïñÜ Ýíá ìéêñü ðïóïóôü ïîÝùí ðåñéóôáôéêþí. ÓõíÞèùò áíôéìåôùðßæåôáé áðü éáôñïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. Óôïõò ùôïñéíïëáñõããïëüãïõò öôÜíïõí óõíÞèùò áóèåíåßò ðïõ äåí ðáñïõóéÜæïõí ïîÝá åíï÷ëÞìáôá. Óôçí ôõðéêÞ ïîåßá áìõãäáëßôéäá, óõìðôþìáôá üðùò ç ïäõíïöáãßá

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

êáé ç ìåéùìÝíç ðñüóëçøç ôñïöÞò áêïëïõèïýíôáé áðü ðõñåôü êáé åðþäõíç ôñá÷çëéêÞ ëåìöáäåíïðÜèåéá. Äõóôõ÷þò, ôï éóôïñéêü ðïõ äßíïõí ïé áóèåíåßò ðñïêáëåß óýã÷õóç Ýôóé þóôå ôåëéêÜ ðåñéóôáôéêÜ íá äéáãéãíþóêïíôáé ùò öáñõããßôéäåò. Éäéáßôåñá áíôéêåéìåíéêÜ åõñÞìáôá êáé åñãáóôçñéáêÜ äåäïìÝíá ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò áìõãäáëßôéäáò áðïôåëïýí ï ðõñåôüò >38,5 °C, ç èåôéêÞ êáëëéÝñãåéá ãéá óôñåðôüêïêêï, ç åðþäõíç ôñá÷çëéêÞ ëåìöáäåíïðÜèåéá >2cm, êáé ïé åñõèçìáôþäåéò Þ åêêñéìáôþäåéò áìõãäáëÝò. Åßíáé óçìáíôéêÞ ç äéáöïñïäéÜãíùóç ôçò éïãåíïýò áðü ôç ìéêñïâéáêÞ áìõãäáëßôéäá, ãéáôß ïé áóèåíåßò ìå éïãåíÞ áìõãäáëßôéäá äåí ÷ñÞæïõí áíôéâéïôéêÞò èåñáðåßáò. Ïé áóèåíåßò ìå éïãåíÞ öáñõããßôéäá ðáñïõóéÜæïõí óõíÞèùò ÷áìçëüôåñç ðõñåôéêÞ êßíçóç. Ç ãåíéêÞ åîÝôáóç áßìáôïò äåß÷íåé óõíÞèùò ìåãáëýôåñç áýîçóç ôùí ëåõêþí áéìïóöáéñßùí óôç âáêôçñéáêÞ ëïßìùîç áð’ üôé óôçí éïãåíÞ áìõãäáëßôéäá, üðùò êáé õøçëüôåñï áñéèìü êïêêéïêõôôÜñùí áð’ üôé ëåìöïêõôôÜñùí. Óôï 50% ðåñßðïõ ôùí áóèåíþí ðïõ áðåõèýíïíôáé óå ùôïñéíïëáñõããïëüãï, ï ðñáãìáôéêüò áñéèìüò ôùí ëïéìþîåùí äåí óõìâáäßæåé ìå ôï éóôïñéêü ðïõ äßíåé ï áóèåíÞò Þ ôï ïéêïãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí ôïõ. Ãé’ áõôü ôï ëüãï, ï ùôïñéíïëáñõããïëüãïò èá ðñÝðåé íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ìéá óåéñÜ áðü åîåôÜóåéò, ãéá íá äéáðéóôþóåé ôç óõ÷íüôçôá êáé ôç óïâáñüôçôá ôùí ëïéìþîåùí, óå áóèåíåßò ðïõ åìöáíßæïíôáé ìå éóôïñéêü õðïôñïðéÜæïõóùí áìõãäáëßôéäùí, åíþ ðáñïõóéÜæïíôáé ìå öõóéïëïãéêÝò åðéóêïðéêÜ áìõãäáëÝò. Ç õðïôñïðéÜæïõóá áìõãäáëßôéäá ïñßæåôáé üôáí õðÜñ÷ïõí 4-7 åðåéóüäéá ïîåßáò áìõãäáëßôéäáò óå äéÜóôçìá åíüò Ýôïõò Þ 5 åðåéóüäéá ôï ÷ñüíï ãéá 2 Ýôç Þ 3 åðåéóüäéá ôï ÷ñüíï ãéá 3 óõíå÷üìåíá ÷ñüíéá. Ïé áñéèìïß áõôïß, ùóôüóï, äåí Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå ôçí ôåëéêÞ ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç. Áõôü ðïõ áðáó÷ïëåß åßíáé êõñßùò ç óïâáñüôçôá êáèþò êáé ïé óõíïäÝò åðéðëïêÝò, üðùò êáé ç óõ÷íÝò áðïõóßåò áðü ôïí åñãáóéáêü Þ åêðáéäåõôéêü ÷þñï4. ÄéáöïñïäéÜãíùóç ôçò áìõãäáëßôéäáò ãßíåôáé áðü ôç ëïéìþäç ìïíïðõñÞíùóç, ôçí ïóôñáêéÜ, ôçí ôïîïðëÜóìùóç êáé ôçí êáêïÞèåéá (ëÝìöùìá, ëåõêáéìßá êáé êáñêßíùìá). Ç ëïéìþäçò ìïíïðõñÞíùóç ïöåßëåôáé óôïí éü Epstein-Barr (EBV). Ðñïêáëåß ìéá åêêñéôéêÞ, Ýùò íåêñùôéêÞ áìõãäáëßôéäá, åíôõðùóéáêÞ ôñá÷çëéêÞ ëåìöáäåíïðÜèåéá êáé ìåñéêÝò öïñÝò çðáôïóðëçíïìåãáëßá. Óôçí åðéâåâáßùóç ôçò äéÜãíù-

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

óçò ìðïñåß íá âïçèÞóåé ç áíß÷íåõóç áíôéäñþíôùí áíôéóùìÜôùí (monospot), ôá ïðïßá üìùò ìðïñåß íá ìçí áíé÷íåýïíôáé óôá ðñþôá óôÜäéá ôçò íüóïõ. Ïé ôßôëïé ôùí IgM êáé IgG åßíáé ðéï åéäéêïß. Ç èåñáðåßá åßíáé óõíÞèùò õðïóôçñéêôéêÞ. Óå ðåñéðôþóåéò, ðïõ ç áäåíïáìõãäáëßôéäá åßíáé ôüóï óïâáñÞ þóôå íá ðñïêáëïýíôáé óõìðôþìáôá áðüöñáîçò ôçò áíáðíåõóôéêÞò ïäïý, êñßíåôáé áðáñáßôçôç ç ÷ïñÞãçóç óôåñïåéäþí êáé áíôéâéïôéêþí5. Ç áìðéêéëëßíç êáé ç áìïîéêõëßíç Ý÷ïõí óõíäåèåß ìå ôçí åìöÜíéóç åîáíèÞìáôïò óå ðïóïóôü 90% ôùí áóèåíþí ìå EBV êáé ãé’ áõôü èá ðñÝðåé íá áðïöåýãïíôáé. Ôá óõìðôþìáôá ôçò ïóôñáêéÜò åßíáé ðáñüìïéá ìå áõôÜ ôçò öáñõããßôéäáò. Ôï åñýèçìá åìöáíßæåôáé áñ÷éêÜ óôïí Üíù êïñìü êáé åîáðëþíåôáé óôï õðüëïéðï óþìá, áöÞíïíôáò åëåýèåñåò ôéò ðáëÜìåò êáé ôá ðÝëìáôá. Ç ãëþóóá ìðïñåß íá êáëýðôåôáé áðü ëåõêùðü åðß÷ñéóìá ðïõ áíÜìåóá óôéò êüêêéíåò èçëÝò äçìéïõñãåß ìéá åéêüíá ðïõ ìïéÜæåé ìå öñÜïõëá (strawberry tongue). Ç áñ÷éêÞ ëïßìùîç áðü ôï êïñùíïâáêôçñßäéï ôçò äéöèåñßôéäáò (Corynebacterium diphtheriae) åßíáé óõ÷íÜ áìõãäáëïöáñõããéêÞ. ÎåêéíÜ ùò áðëü Þðéï åñýèçìá Þ ãêñéæùðÝò êçëßäåò, áëëÜ åîåëßóóåôáé óå ìéá óõíå÷üìåíç ãêñßæá øåõäïìåìâñÜíç, ç ïðïßá áðëþíåôáé êáé ðßóù áðü ôéò áìõãäáëÝò, óôá öáñõããéêÜ ôïé÷þìáôá. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá ðéóôïðïéçèåß ç ëïßìùîç, äéöèåñéäéêÞ áíôéôïîßíç èá ðñÝðåé íá ÷ïñçãçèåß áìÝóùò. Ëïßìùîç, åðßóçò, áðü Neisseria Gonorrhea êáé ïîåßá ëïßìùîç HIV, ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé öáñõããßôéäá3. Óôéò åðéðëïêÝò ôéò öáñõããßôéäáò ðåñéëáìâÜíïíôáé ç ôñá÷çëéêÞ áäåíßôéäá, ôï ôñá÷çëéêü áðüóôçìá, ôï ðåñéáìõãäáëéêü áðüóôçìá, ç åóùôåñéêÞ ôñá÷çëéêÞ âáêôçñéáêÞ èñïìâïöëåâßôéäá (Lemierre’s syndrome) êáé ç ìåôáóôñåðôïêïêêéêÞ óðåéñáìáôïíåöñßôéäá6. Ç ìåôáóôñåðôïêïêêéêÞ óðåéñáìáôïíåöñßôéäá óõíÞèùò óõìâáßíåé óå Üôïìá çëéêßáò 2-6 åôþí ìåôÜ áðü öáñõããßôéäá êáôÜ ôïõò ÷åéìåñéíïýò ìÞíåò. Ï ðüíïò óôéò áñèñþóåéò êáèþò êáé ç ðôþóç ôçò íåöñéêÞò ëåéôïõñãßáò åêäçëþíåôáé 10 ìÝñåò ìåôÜ ôç öáñõããßôéäá. Óôïõò ðåñéóóüôåñïõò áóèåíåßò âñßóêïíôáé êõêëïöïñïýíôá áíôéóþìáôá êáôÜ óôñåðôïêïêêéêþí åíæýìùí, üðùò áíôéóôñåðôïëõóßíç Ï (ASO). Ç èåñáðåßá åóôéÜæåôáé óôïí ðåñéïñéóìü ôçò óôñåðôïêïêêéêÞò ëïßìùîçò ìå áíôéâéïôéêÜ êáé ôçí åöáñìïãÞ õðïóôçñéêôéêÞò èåñáðåßáò Þ êáé ôç ÷ïñÞãçóç äéïõñçôéêþí Ýùò 35

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

íá áðïêáôáóôáèåß ç íåöñéêÞ ëåéôïõñãßá. Ç ðñüãíùóç åßíáé ðïëý êáëÞ óôá ðáéäéÜ, åíþ ïé åíÞëéêåò êéíäõíåýïõí ðåñéóóüôåñï áðü ôçí êáôÜëçøç ìüíéìçò íåöñéêÞò âëÜâçò.

Áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò êáé áðüöñáîç áåñáãùãþí Ç ôñéÜäá ôçò Ýññéíçò ïìéëßáò, ôïõ ñï÷áëçôïý êáé ôçò áíáðíïÞò ìå áíïéêôü óôüìá õðïäåéêíýåé åõìåãÝèåéò, áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò ðïõ ðñïêáëïýí áðüöñáîç. Ïé áóèåíåßò, ðïõ ðáñïõóéÜæïõí óõìðôþìáôá áðüöñáîçò ôùí áåñáãùãþí ðáñïõóéÜæïõí ðïéêßëïõ âáèìü ñï÷áëçôü ìå óõíùäÜ åðåéóüäéá Üðíïéáò, êáé åðåéóüäéá äýóðíïéáò êáé áéóèÞìáôïò ðíéãìïíÞò7. Ï ýðíïò ôïõò óõ÷íÜ äéáêüðôåôáé áðü ôáêôéêÝò áöõðíßóåéò êáé åßíáé áíÞóõ÷ïò. ÅõñÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé åßíáé êáé ç õðåñõðíçëßá, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, ïé íõêôåñéíÝò åíïõñÞóåéò êáé ïé äéáôáñá÷Ýò óôç óõìðåñéöïñÜ. Ïé áóèåíåßò ìå óçìáíôéêïý âáèìïý áðüöñáîç ìðïñåß íá ðáñïõóéÜóïõí êáñäéáêÞ áíåðÜñêåéá êáé ðåñéïñéóìü ôçò óùìáôéêÞò áíÜðôõîçò5. Óôéò ðåñéðôþóåéò åêåßíåò ðïõ ôï éóôïñéêü äåí åßíáé óáöÝò, ìðïñåß íá ãßíåé êáôáãñáöÞ ç÷çôéêþí Þ video ôáéíéþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ íõêôåñéíïý ýðíïõ ôïõ ðáéäéïý, Ýôóé þóôå íá ìðïñÝóïõí íá âïçèçèïýí ôüóï ïé ãïíåßò üóï êáé ï ãéáôñüò. Äéáôáñá÷Ýò áíáðíïÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ýðíïõ óôá ðáéäéÜ ïöåßëïíôáé óõíÞèùò óôéò áìõãäáëÝò êáé/Þ ôéò áäåíïåéäåßò åêâëáóôÞóåéò. ¸÷åé õéïèåôçèåß ìéá êáôÜôáîç ôïõ âáèìïý ôùí áìõãäáëþí, âáóéæüìåíç óôçí áíáëïãßá ôïõ ìåãÝèïõò ôùí áìõãäáëþí óå ó÷Ýóç ìå ôï åýñïò ôùí ðñüóèéùí ïñßùí ôïõ óôïìáôïöÜñõããá: ÂÁÈÌÏÓ % ÁÐÏÖÑÁÎÇ 0 0 1 <25% 2 25-50% 3 50-75% 4 >75% ÓçìáíôéêÞ óôç äéÜãíùóç ôçò áðïöñáêôéêÞò õðíéêÞò Üðíïéáò åßíáé ç ðïëõõðíïãñáößá (PSG). Óôïõò åíÞëéêåò, êñßíåôáé áðáñáßôçôç ç äïêéìáóßá ðñïêåéìÝíïõ íá äéáãíùóôåß êáé íá ôåêìçñéùèåß ç áðïöñáêôéêÞ õðíéêÞ Üðíïéá. ÁðïöñáêôéêÞ õðíéêÞ Üðíïéá ïñßæåôáé ìå RDI>5 êáé SpO2 <90%. 36

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

Óýíäñïìï áíáðíåõóôéêÞò äõó÷Ýñåéáò ïñßæåôáé ìå RDI <5 êáé SpO2 >90% êáé ðñùôïãåíÝò ñï÷áëçôü ìå RDI <1 êáé SpO2 >90%6. Óôá ðáéäéÜ, Ýíá åðáñêÝò êáé ðéóôéêü éóôïñéêü óå óõíäõáóìü ìå öõóéêÜ åõñÞìáôá áäåíïáìõãäáëéêÞò õðåñôñïößáò åßíáé ðåñéóóüôåñï óçìáíôéêü ãéá ôç äéÜãíùóç áð’ üôé ç äïêéìáóßá ýðíïõ. Ôï äßëçììá ðïõ áöïñÜ óôç äïêéìáóßá ýðíïõ åßíáé üôé ç åêÜóôïôå ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ìðïñåß íá ìçí åðéôñÝðåé ôçí ðñáãìáôïðïßçóÞ ôçò óå êÜèå ðåñßðôùóç. Ãé’ áõôü, ç åîÝôáóç èá ðñÝðåé íá ðñáãìáôïðïéåßôáé, óå êÜèå ðáéäß ðïõ ç äéÜãíùóç åßíáé áâÝâáéç Þ ðáñïõóéÜæåé Ýíá áóõíÞèéóôá õøçëü ðïóïóôü êéíäýíïõ ãéá ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç.

ÓõíôçñçôéêÞ èåñáðåßá Åßíáé ëïãéêü íá óõóôÞíåôáé ç åðéâåâáßùóç ôçò óôñåðôïêïêêéêÞò öáñõããßôéäáò ðñéí áðü ôçí Ýíáñîç ôçò áíôéâéïôéêÞò èåñáðåßáò. Áõôü ìðïñåß íá ãßíåé ìå Rapid Strep Test êáé/Þ ìå êáëëéÝñãåéá öáñõããéêïý åðé÷ñßóìáôïò. Áí õðÜñ÷åé éó÷õñÞ õðïøßá ãéá óôñåðôïêïêêéêÞ ëïßìùîç êáé ôï Strep Test åßíáé áñíçôéêü, ôüôå èá ðñÝðåé íá óõìðëçñþíåôáé ìå êáëëéÝñãåéá ðñïêåéìÝíïõ íá åðéâåâáéùèåß ç ëïßìùîç. Áí ôï test åßíáé áñíçôéêü ôüôå ç èåñáðåßá èá ðñÝðåé íá åßíáé óõìðôùìáôéêÞ ìå NSAIDS/Áêåôáìéíïöáßíç êáé õãñÜ. Óå ðåñßðôùóç ðïõ Ý÷åé ÷ïñçãçèåß áíôéâéïôéêÞ èåñáðåßá êáé ôï test åßíáé áñíçôéêü, áõôÞ èá ðñÝðåé íá äéáêüðôåôáé. Áí ôï Strep test Þ ç êáëëéÝñãåéá åßíáé èåôéêÞ ôüôå ôï ðáéäß èá ðñÝðåé íá ëÜâåé áíôéâéïôéêÞ èåñáðåßá åðéëïãÞò3. Ïé öáñõããïáìõãäáëßôéäåò ðáñïõóéÜæïõí åêëåêôéêÞ åõáéóèçóßá óôçí ðåíéêéëßíç. ÐáñáäïóéáêÜ, óõóôçíüôáí êõñßùò ç 10Þìåñç áãùãÞ ìå ðåíéêéëßíç áðü ôïõ óôüìáôïò Þ åíáßóéìç. Ïé êåöáëïóðïñßíåò Ýãéíáí ãéá ðñþôç öïñÜ äéáèÝóéìåò ôç äåêáåôßá ôïõ ’70 êáé ðáñïõóßáæáí ìåãáëýôåñï öÜóìá äñÜóçò óôïí óôñåðôüêïêêï. Óõìâéùôéêïß ìéêñïïñãáíéóìïß ðïõ ðáñÜãïõí â-ëáêôáìÜóç êáé óõ÷íÜ äñïõí ùò óõí-ðáèïãüíá åßíáé ïé Staphylococcus aureus, M. catarrhalis, H. influenzae êáé áíáåñüâéá. Óôïõò áóèåíåßò áõôïýò, åßíáé ðéï áðïôåëåóìáôéêÜ, óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðåíéêéëßíç, ôá áíôéâéïôéêÜ ìå öÜóìá äñÜóçò óå öáñõããïáìõãäáëßôéäåò êáé ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí áíèåêôéêüôçôá óôç â-ëáêôáìÜóç, üðùò ôï Augme-

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

ntin, Clindamycin êáé Cefdinir. Ïé ìáêñïëßäåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êõñßùò óå áóèåíåßò ðïõ åßíáé áëëåñãéêïß óôçí ðåíéêéëßíç. ×ïñçãåßôáé, ëïéðüí, åñõèñïìõêßíç Þ êëáñõèñïìõêßíç ãéá 10Þìåñç èåñáðåßá. Ç áæéèñïìõêßíç ìðïñåß íá ÷ïñçãçèåß ãéá 5 ìÝñåò. Ç éäáíéêÞ äüóç áæéèñïìõêßíçò ãéá GABHS áìõãäáëïöáñõããßôéäá åßíáé 12mg/kg/day (äéðëÞ äïóïëïãßá). Ç ôñéÞìåñç èåñáðåßá ìå áæéèñïìõêßíç Ý÷åé ÷áìçëüôåñï ðïóïóôü áðïôåëåóìáôéêüôçôáò3.

Åíäåßîåéò ÷åéñïõñãéêÞò áíôéìåôþôéóçò Ïé åíäåßîåéò ãéá áìõãäáëåêôïìÞ Ý÷ïõí áëëÜîåé êáé óÞìåñá Ý÷ïõí ïñéóôåß ìå óáöÞíåéá. Óôïõò åíÞëéêåò, ç ðéï êïéíÞ Ýíäåéîç åßíáé ïé õðïôñïðéÜæïõóåò áìõãäáëßôéäåò. Ãéá ôá ðáéäéÜ, ç ðéï êïéíÞ Ýíäåéîç åßíáé ç áðïöñáêôéêÞ õðíéêÞ Üðíïéá. Ç áðüëõôç Ýíäåéîç ãéá áìõãäáëåêôïìÞ åßíáé ç áíáðíåõóôéêÞ áðüöñáîç êáé ç åêäÞëùóç äåõôåñïãåíþí êáñäéïðíåõìïíéêþí åðéðëïêþí, êáèþò êáé ç ìåéùìÝíç óùìáôéêÞ áíÜðôõîç. Ïé ó÷åôéêÝò åíäåßîåéò ðåñéëáìâÜíïõí ôç ÷ñüíéá ñéíéêÞ áðüöñáîç ìå ñéíüññïéá Þ õðïôñïðéÜæïõóá éãìïñßôéäá, ôçí õðïôñïðéÜæïõóá ìÝóç åêêñéôéêÞ ùôßôéäá, ôçí õðïôñïðéÜæïõóá Þ ÷ñüíéá áäåíïåéäßôéäá, ôéò äéáôáñá÷Ýò ëüãïõ êáé êáôÜðïóçò êáé ôçí ýðáñîç õðïøßáò ãéá íåïðëáóßá. Óôá ðáéäéÜ ìå ÷ñüíéá ñéíßôéäá, ùò ðñþôç ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþôéóç óõíéóôÜôáé ç áäåíïåéäåêôïìÞ äéüôé ìüíï ôï 67% ðåñßðïõ èá áíôáðïêñéèåß ìå áäåíïåéäåêôïìÞ. ÐáéäéÜ çëéêßáò >4 åôþí ðïõ ðáñïõóéÜæïõí õðïôñïðéÜæïõóá ìÝóç ùôßôéäá, Ý÷åé öáíåß üôé âåëôéþíïíôáé ìå ôçí áäåíïåéäåêôïìÞ êáé óå äåýôåñï ÷ñüíï ôçí ôïðïèÝôçóç óùëçíßóêùí áåñéóìïý. Áðü ôçí Üëëç, ãéá ôçí åêêñéôéêÞ ìÝóç ùôßôéäá, ç áñ÷éêÞ ôïðïèÝôçóç óùëçíßóêïõ áåñéóìïý ÷ùñßò ôç äéåîáãùãÞ áäåíïåéäåêôïìÞò Ý÷åé óõíäåèåß ìå õøçëü ðïóïóôü åðáíáëáìâáíüìåíùí ÷åéñïõñãåßùí8. Óôéò áíôåíäåßîåéò ãéá ôçí áäåíïåéäåêôïìÞ ðåñéëáìâÜíïíôáé ïé óõããåíåßò äéáìáñôßåò ôçò ìÝóçò ãñáììÞò, üðùò ïé õðåñùïó÷éóôßåò. Ïé áðüëõôåò åíäåßîåéò ãéá ôçí áìõãäáëåêôïìÞ ðåñéëáìâÜíïõí ôç óïâáñÞ äõóêáôáðïóßá, ôç ìåßùóç ôçò óùìáôéêÞò áíÜðôõîçò êáé ôçí õðåñôñïöéêÞ êáñäéïðÜèåéá. Óôéò ó÷åôéêÝò åíäåßîåéò ðåñéëáìâÜíïíôáé ç õðïôñïðéÜæïõóá ïîåßá áìõãäáëßôéäá, ç ÷ñüíéá áìõãäáëßôéäá, ç áðïöñáêôéêÞ õðíéêÞ Üðíïéá, ôï ðåñéáìõãäáëéêü áðüóôçìá,

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

ç õðïøßá íåïðëáóßáò êáé ç äõóïóìßá ôçò áíáðíïÞò. Áóèåíåßò ìå éóôïñéêü õðïôñïðéÜæïõóáò áìõãäáëßôéäáò êáé éóôïñéêü ðåñéáìõãäáëéêïý áðïóôÞìáôïò âñßóêïíôáé óå ìåãáëýôåñï êßíäõíï íá áíáðôýîïõí êáé ðÜëé ðåñéáìõãäáëéêü áðüóôçìá êáé ãé’ áõôü åßíáé õðïøÞöéïé ãéá áìõãäáëåêôïìÞ. Ç õðïôñïðÞ ôïõ ðåñéáìõãäáëéêïý áðïóôÞìáôïò óõìâáßíåé óõíÞèùò ôïí ðñþôï ÷ñüíï êáé åßíáé ðéï óõ÷íÝò óå Üôïìá <40 åôþí. Ôï óõíïëéêü ðïóïóôü õðïôñïðÞò ôïõ ðåñéáìõãäáëéêïý áðïóôÞìáôïò åßíáé 10-15%6. Óå åíÞëéêåò ìå óçìáíôéêÞ áóõììåôñßá ôùí áìõãäáëþí êñßíåôáé áíáãêáßá ç áöáßñåóç ôïõò ìå óêïðü íá áðïêëåéóôåß ç ðéèáíüôçôá êáêïÞèåéáò. Óôá ðáéäéÜ, ç áóõììåôñßá ôùí áìõãäáëþí áêïëïõèåß óõíÞèùò ìéá Þðéá ëåìöéêÞ õðåñôñïößá, åíþ óõ÷íÜ åßíáé øåõäáßóèçóç, ðïõ äçìéïõñãåßôáé ëüãù ôçò äéáöïñÜò óôï âÜèïò ôùí áìõãäáëéêþí âüèñùí9. ÓõíïäÜ óõìðôþìáôá üðùò íõêôåñéíÝò åöéäñþóåéò, áíèåêôéêïß ðõñåôïß, áðþëåéá âÜñïõò Þ ôñá÷çëéêïß ëåìöáäÝíåò ìðïñåß íá áðïôåëïýí äåßêôåò ãéá ôç äéåîáãùãÞ áìõãäáëåêôïìÞò êáé ôçí éóôïëïãéêÞ åîÝôáóç ôùí áöáéñåèÝíôùí éóôþí.

Íåüôåñåò ÷åéñïõñãéêÝò ôå÷íéêÝò ÓÞìåñá õðÜñ÷ïõí ìéá ìåãÜëç ðïéêéëßá áðü áóöáëåßò êáé áðïôåëåóìáôéêÝò ôå÷íéêÝò ãéá ôç äéåîáãùãÞ ôçò áìõãäáëåêôïìÞò êáé ôçò áäåíïåéäåêôïìÞò. Ïé óýã÷ñïíåò óõæçôÞóåéò, ãéá ôçí åðéëïãÞ ôçò ÷åéñïõñãéêÞò ôå÷íéêÞò, ãßíïíôáé ãýñù áðü èÝìáôá ðïõ áöïñïýí óôïí ðüíï, óôï ÷ñüíï áðïêáôÜóôáóçò, óôç äéåã÷åéñçôéêÞ êáé ìåôåã÷åéñçôéêÞ áéìïññáãßá êáé ôïí áðáéôïýìåíï ÷åéñïõñãéêïý ÷ñüíïõ. ÕðÜñ÷åé ìåãÜëïò áñéèìüò áðü ðñïôåéíüìåíåò ôå÷íéêÝò ðïõ äéåêäéêïýí ôçí êáèéÝñùóç ôïõò ùò ôå÷íéêÞ åðéëïãÞò ãéá ôçí áìõãäáëåêôïìÞ, üðùò ç åíäïêáøéêÞ ìåñéêÞ áìõãäáëåêôïìÞ, ç áìõãäáëåêôïìÞ ìå øáëßäé õðåñÞ÷ùí (Harmonic scalpel)10,11, ç áìõãäáëåêôïìÞ ìå Laser, ç LIGASURE12 áìõãäáëåêôïìÞ êáé áìõãäáëéêÞ áðïêüëëçóç êáé óõññßêíùóç. Ç äéáèåñìïðëçîßá âïÞèçóå óôç âåëôßùóç ôùí ÷åéñïõñãéêþí ôå÷íéêþí, ìåéþíïíôáò ôïí ÷åéñïõñãéêü ÷ñüíï êáé âåëôéþíïíôáò ôçí áéìüóôáóç. Ùóôüóï, ìÝ÷ñé ôçí åìöÜíéóç ôùí ìç åýöëåêôùí áíáéóèçôéêþí, üðùò ôï áëïèÜíéï ôç äåêáåôßá ôïõ ’50, ç áíáöåñüìåíåò ôå÷íéêÝò ãéá ôçí áìõãäáëå37

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êôïìÞ êáé ôçí áäåíïåéäåêôïìÞ Þôáí ðåñéïñéóìÝíåò1. Ç äéáèåñìïðëçîßá áíáðôý÷èçêå Ýôóé þóôå íá åßíáé éóÜîéá Þ êáëýôåñç ôùí Üëëùí ôå÷íéêþí ðïõ åöáñìüæïíôáé ãéá ôçí áìõãäáëåêôïìÞ13. ÓÞìåñá, áðïôåëåß ôçí ðéï äçìïöéëÞ ôå÷íéêÞ ãéá ôçí äéåîáãùãÞ ôçò áìõãäáëåêôïìÞò14. Óå óýãêñéóç ìå ôïí êñõïôüìï, äåí ðáñïõóéÜæåé äéáöïñÜ óôï ðïóïóôü ìåôåã÷åéñçôéêÞò áéìïññáãßáò, ùóôüóï, ç äéáèåñìïðëçîßá áõîÜíåé ôïí ðüíï 15,16. Ç ìåßùóç ôïõ ÷åéñïõñãéêïý ÷ñüíïõ êáé ôçò äéåã÷åéñçôéêÞò áðþëåéáò áßìáôïò ôçí êáèéÝñùóå ùò ôçí ðéï äçìïöéëÞ ôå÷íéêÞ ãéá ôçí áìõãäáëåêôïìÞ. Óôçí åíäïêáøéêÞ ìåñéêÞ áìõãäáëåêôïìÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé Ýíáò microdebrider 45 ìïéñþí óôá 1500 rpm ãéá íá áöáéñÝóåé ôçí áìõãäáëÞ, áðü ôç ìÝóç êáé ðñïò ôï ôïß÷ùìá, êÜôù áðü Üìåóç áðåéêüíéóç. Ç äéáôïìÞ óôáìáôÜ üôáí ðñïóåããßæåôáé ç áìõãäáëéêÞ êÜøá. Ïé õðïóôçñéêôÝò ôçò áìõãäáëåêôïìÞò ìå microdebrider õðïóôçñßæïõí ðùò ï ìåôåã÷åéñçôéêüò ðüíïò åßíáé óçìáíôéêÜ ìéêñüôåñïò êáé ðùò ðáñáôçñåßôáé ðéï ãñÞãïñç åðáíáöïñÜ ôïõ áóèåíïýò óôç öõóéïëïãéêÞ äéáôñïöÞ (3 ìÝñåò). Öáßíåôáé íá åßíáé ôï ßäéï áðïôåëåóìáôéêÞ ìå ôçí êëáóéêÞ áìõãäáëåêôïìÞ óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò áíáðíåõóôéêÞò áðüöñáîçò17. Ðñáãìáôïðïéþíôáò áöáßñåóç éóôïý áðü ôï ìÝóïí ðñïò ôï ôïß÷ùìá, ç áìõãäáëéêÞ êÜøá ðáñáìÝíåé áíÝðáöç êáé ëåéôïõñãåß ùò âéïëïãéêü êÜëõììá ðïõ åðéêáëýðôåé ôïõò öáñõããéêïýò ìýåò. Åðßóçò, ç ôïìÞ áõôÞ ðñáãìáôïðïéåßôáé óå áðüóôáóç áðü ôéò áìõãäáëéêÝò öëÝâåò êáé åêôåßíåôáé ìüíï óôá ìéêñüôåñá áñôçñéüëéá, ãåãïíüò ðïõ èåùñçôéêÜ ìðïñåß íá ìåéþóåé ôï êßíäõíï ôçò êáèõóôåñçìÝíçò áéìïññáãßáò. Ùóôüóï, åðåéäÞ ìå ôçí ôå÷íéêÞ áõôÞ ìðïñåß íá óõìâåß êáé ðÜëé áíÜðôõîç ôùí áìõãäáëþí, áöïý ôìÞìá áìõãäáëéêïý éóôïý ðáñáìÝíåé óôçí êÜøá, äåí óõíéóôÜôáé óå áóèåíåßò ìå éóôïñéêü ÷ñüíéáò áìõãäáëßôéäáò. Ìå ôï øáëßäé õðåñÞ÷ùí ãßíåôáé ÷ñÞóç ôçò ôå÷íïëïãßáò ôùí õðåñÞ÷ùí ãéá ôçí êïðÞ êáé èñüìâùóç ôùí éóôþí óå èåñìïêñáóßåò ÷áìçëüôåñåò áðü ôç äéáèåñìïðëçîßá. Óå áíôßèåóç ìå ôï çëåêôñéêü ñåýìá, ôï øáëßäé õðåñÞ÷ùí äçìéïõñãåß åíÝñãåéá êáé èåñìüôçôá ìå äüíçóç, ìå áðïôÝëåóìá ôç ìåôáöïñÜ ìéêñüôåñïõ ðïóïý èåñìüôçôáò ôïé÷ùìáôéêÜ. Óôá ðëåïíåêôÞìáôá ðåñéëáìâÜíïíôáé ç êáëýôåñç ïðôéêÞ äõíáôüôçôá ôçò ðåñéï÷Þò, ëüãù ôïõ ìéêñüôåñïõ ðïóïý êáðíïý ðïõ ðáñÜãåôáé, êáé ï ìéêñüôåñïò êßíäõíïò ðñüêëçóçò åãêáýìáôïò êáé êáôáðëçîßáò. Óýìöùíá ìå êÜ38

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

ðïéåò ìåëÝôåò öáßíåôáé üôé ç äéåã÷åéñçôéêÞ êáé ìåôåã÷åéñçôéêÞ áéìïññáãßá äåí äéáöÝñåé, ùóôüóï ðáñïõóéÜæåôáé óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ óôïí ìåôåã÷åéñçôéêü ðüíï êáé ôçí áíáêïýöéóç óå óýãêñéóç ìå Üëëåò ôå÷íéêÝò11. Ïé ôå÷íéêÝò áöáßñåóçò áìõãäáëéêïý éóôïý ìå ñáäéïóõ÷íüôçôåò ðåñéëáìâÜíïõí ôçí áìõãäáëéêÞ áðïêüëëçóç (ablation) êáé óõññßêíùóç (coblation). Ç áìõãäáëéêÞ áðïêüëëçóç ãßíåôáé ìå ôçí Ýíåóç äéáëýìáôïò çëåêôñïëõôþí óôïí éóôü-óôü÷ï êáé ôçí Üìåóç åöáñìïãÞ ñáäéïóõ÷íïôÞôùí, ìå áðïôÝëåóìá ôç óýóðáóç ôïõ éóôïý êáé ôç ìåßùóç ôïõ üãêïõ ôïõ. Ç áìõãäáëéêÞ óõññßêíùóç ðåñéëáìâÜíåé ôçí åöáñìïãÞ ñáäéïóõ÷íïôÞôùí óôo åóùôåñéêü ôïõ éóôïý-óôü÷ïõ. Ç ôå÷íéêÞ ôçò óõññßêíùóçò Ý÷åé åîåëé÷èåß þóôå íá åßíáé êáëýôåñç ôçò áðïêüëëçóçò ãéá áñêåôïýò ëüãïõò. ÐáñÜ ôï üôé ç ôå÷íéêÞ Ý÷åé ôõðïðïéçèåß, ôï ðïóïóôü óõññßêíùóçò ôçò áìõãäáëÞò åßíáé áðñüâëåðôç ìå ôçí áðïêüëëçóç, ìå ðïóïóôü ðïõ êõìáßíïíôáé áðü 30-70%18. Ç áìõãäáëéêÞ áðïêüëëçóç ðñïêáëåß ìåãáëýôåñï ïßäçìá ôçò áíáðíåõóôéêÞò ïäïý êáé êáôáññßöèçêå ãñÞãïñá óõãêñéíüìåíç óôá ôñßá óçìåßá ìå ôçí áìõãäáëéêÞ óõññßêíùóç. Ç ôå÷íéêÞ ôçò óõññßêíùóçò ðáñïõóßáóå ðñïôåñÞìáôá, üðùò ãñÞãïñç õðï÷þñçóç ôïõ ðüíïõ, ìåßùóç ôùí ÷ïñçãïýìåíùí ðáõóßðïíùí êáé ôç ãñÞãïñç åðéóôñïöÞ óôç öõóéïëïãéêÞ äéáôñïöÞ19. Ç ôå÷íéêÞ ôçò óõññßêíùóç ÷ñçóéìïðïéåßôáé, ãéá ôçí áðïêüëëçóç ôçò êÜøáò, óôç èÝóç ôçò äéáèåñìïðëçîßáò óôçí ïëéêÞ áìõãäáëåêôïìÞ. Ï ìåãáëýôåñïò ðåñéïñéóìüò óôç ÷ñÞóç óôçí áìõãäáëåêôïìÞ åßíáé üôé ôï óêÝëïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åßíáé áíåðáñêÝò íá èñïìâþóåé êáé íá áíáññïöÞóåé ôïí áäåíïåéäéêü éóôü20.

ÓõìðëçñùìáôéêÞ èåñáðåßá Ôá âáóéêÜ óçìåßá ôçò óõìðëçñùìáôéêÞò èåñáðåßáò ðïõ óõíïäåýïõí ôçí áäåíïåéäïáìõãäáëåêôïìÞ ðåñéëáìâÜíïõí ôçí ðñïåã÷åéñçôéêÞ Ýã÷õóç ôïðéêþí áíáéóèçôéêþí, ôç ìåôåã÷åéñçôéêÞ ÷ïñÞãçóç áíôéâéïôéêþí, ôç äéåã÷åéñçôéêÞ ÷ïñÞãçóç óôåñïåéäþí êáé ôç ìåôåã÷åéñçôéêÞ ñýèìéóç ôïõ ðüíïõ. Ôï ôïðéêü áíáéóèçôéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé, óõíÞèùò ôïðéêÜ, åßíáé ç 0,25% ìðïõðéâéêáßíç ìå 1:100000 åðéíåöñßíç. Ç Ýã÷õóç ãßíåôáé ôõðéêÜ åóùôåñéêÜ ôçò áìõãäáëéêÞò êÜøáò ðñéí êáé ìåôÜ

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

ôçí áìõãäáëåêôïìÞ. Óôá ðëåïíåêôÞìáôá ðåñéëáìâÜíåôáé ç åýêïëç áðïêüëëçóç, ç ìåßùóç ôçò äéåã÷åéñçôéêÞò áéìïññáãßáò êáé ç ãñÞãïñç õðï÷þñçóç ôïõ ìåôåã÷åéñçôéêïý ðüíïõ. Óôï óçìåßï áõôü õðÜñ÷ïõí ìåñéêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ ðñÝðåé íá áîéïëïãïýíôáé, üðùò ç ãñÞãïñç áíáðíåõóôéêÞ áðüöñáîç, ïé êáñäéáêÝò äõóñõèìßåò êáé áôõ÷Þìáôá ìå åãêåöáëïáããåéáêÞ ðñïóâïëÞ. Ùóôüóï, ïé ìÝ÷ñé ôþñá ìåëÝôåò ãéá ôç óõìðëçñùìáôéêÞ èåñáðåßá áäõíáôïýí íá áðïäåßîïõí ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôçò êáé ãé’ áõôü äåí Ý÷åé êáèéåñùèåß óôá äåäïìÝíá ôçò èåñáðåßáò. Ç ðñïåã÷åéñçôéêÞ ÷ïñÞãçóç áíôéâéïôéêþí Ý÷åé êáèéåñùèåß óôç èåñáðåõôéêÞ äéáäéêáóßá ðïõ áêïëïõèåßôáé óå ðáéäéÜ ðïõ õðïâÜëëïíôáé óå áìõãäáëåêôïìÞ. Áóèåíåßò ðïõ Ýëáâáí áðü ôïõ óôüìáôïò áìðéêéëëßíç, óõãêñßèçêáí ìå Üëëïõò ðïõ Ýëáâáí áíôéâéïôéêÜ ìåôåã÷åéñçôéêÜ êáé äéáðéóôþèçêå üôé ïé ðñþôïé ðáñïõóßáóáí óçìáíôéêÜ ëéãüôåñá ðõñåôéêÜ åðåéóüäéá, ëéãüôåñï äõóÜñåóôç ïóìÞ, âåëôéùìÝíç óôïìáôéêÞ ðñüóëçøç, ëéãüôåñï ðüíï êáé ÷ñåéÜóôçêáí ëéãüôåñåò ìÝñåò íá åðéóôñÝøïõí óôç öõóéïëïãéêÞ äñáóôçñéüôçôá21. Ôï áíôéâéïôéêü åêëïãÞò èá ðñÝðåé íá åßíáé äñáóôéêü êáôÜ ôçò óôïìáôéêÞò ÷ëùñßäáò, üðùò ç áðü ôïõ óôüìáôïò ðåíéêéëßíç. ÕðÜñ÷åé üìùò äéáöùíßá üóïí áöïñÜ ôïí ôýðï ôïõ áíôéâéïôéêïý êáé ôï ÷ñüíï ôçò ÷ïñÞãçóçò ôïõ, ëüãù ôùí áíèåêôéêþí âáêôçñéáêþí óôåëå÷þí ðïõ áíáðôýóóïíôáé. ÐñïöõëáêôéêÞ áíôéâéïôéêÞ èåñáðåßá èá ðñÝðåé íá ÷ïñçãåßôáé óå áóèåíåßò ìå êáñäéáêÝò ðáèÞóåéò, óýìöùíá ìå ôï American Heart Association. Ç Äåîáìåèáæüíç åßíáé ôï ðåñéóóüôåñï ìåëåôçìÝíï êáé áðïäåêôü, ãéá äéåã÷åéñçôéêÞ ÷ïñÞãçóç, óôåñïåéäÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôçí ùôïñéíïëáñõããïëïãßá. Äßíåôáé óå äüóç ôùí 0,15-1,0 mg/kg äéåã÷åéñçôéêÜ. Óå óýãêñéóç ìå áóèåíåßò ìÜñôõñåò, ôá ðáéäéÜ ðïõ ëìâÜíïõí óôåñïåéäÞ, ðáñïõóéÜæïõí äýï öïñÝò ìéêñüôåñç ðéèáíüôçôá íá åêäçëþóïõí åðåéóüäéá åìÝôïõ ôçí ðñþôç ìåôåã÷åéñçôéêÞ çìÝñá êáé ìåãáëýôåñç âåëôßùóç óôçí ðñüóëçøç ìáëáêÞò äßáéôáò5. ¢ëëá ðëåïíåêôÞìáôá åßíáé ç ðéèáíÞ ìåßùóç ôçò ìåôåã÷åéñçôéêÞò áíáðíåõóôéêÞò äõó÷Ýñåéáò, ç ìåßùóç ôïõ õðïãëùôôéäéêïý ïéäÞìáôïò êáé ôïõ ðüíïõ22. Ï áíåðáñêÞò Ýëåã÷ïò ôïõ ðüíïõ ìåôÜ ôçí áìõãäáëåêôïìÞ ìðïñåß íá Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá ôç ìåéùìÝíç ðñüóëçøç ôñïöÞò, äéáôáñá÷Ýò ýðíïõ, äéáôáñá÷Ýò óõìðåñéöïñÜ, åìÝôïõò êáé ìç áðïäï÷Þ ôïõ ÷þñïõ ôïõ íïóïêïìåßïõ. Ùóôüóï, éäáíéêü

áíáëãçôéêü äåí åßíáé äéáèÝóéìï. Ç Áêåôáìéíïöáßíç ìå êùäåßíç åßíáé ôï ðéï êïéíü áíáëãçôéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôïõ ìåôåã÷åéñçôéêïý ðüíïõ. Ôá NSAIDS ìðïñïýí íá åëÝãîïõí ôïí ðüíï ðåñßðïõ ôï ßäéï áðïôåëåóìáôéêÜ ìå ôá ïðéïåéäÞ, ÷ùñßò íá ðñïêáëïýí CNS åðéäñÜóåéò. Ùóôüóï, ï áõîçìÝíïò êßíäõíïò áéìïññáãßáò ìåôÜ áðü ÷ïñÞãçóç ôïõò ôá êáèéóôÜ ëéãüôåñá ðñïôéìçôÝá êáé ðñïêáëåß äéáöùíßåò ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôïõ ðüíïõ ìåôÜ áðü áìõãäáëåêôïìÞ23.

ÅðéðëïêÝò Ï åã÷åéñçôéêÞ èíçóéìüôçôá ôçò áìõãäáëåêôïìÞò åßíáé 1:16000-35000, êáé óõíÞèùò ïöåßëåôáé óå åðéðëïêÝò ôçò áíáéóèçóßáò Þ óå áéìïññáãßá24. Ï åðéðïëáóìüò ôçò ìåôåã÷åéñçôéêÞò áéìïññáãßáò åßíáé 0,1-8,1%. ÌåôÜããéóç áðáéôåßôáé óôï 0,04% ôùí áéìïññáãéêþí áóèåíþí êáé ç èíçôüôçôá åßíáé 0,02%25. Ïé åðéðëïêÝò ôçò áíáéóèçóßáò ðåñéëáìâÜíïõí ôç öùôéÜ, ôïí ëáñõããüóðáóìï, êÜêùóç áðü ôïí åíäïôñá÷åéáêü óùëÞíá êáé ôçí éáôñïãåíÞ ðñüùñç áöáßñåóç ôïõ óùëÞíá. Óå ðåñßðôùóç ìåãÜëçò äéáññïÞò áåñßùí, õãñÝò ãÜæåò ôïðïèåôïýíôáé ãýñù áðü ôïí åíäïôñá÷åéáêü óùëÞíá êáé ç óõ÷íÞ óõëëïãÞ ôùí óõóóùñåõìÝíùí áåñßùí ìðïñïýí íá áðïôñÝøïõí ôç öùôéÜ. Ïé ðñïóåêôéêÝò êéíÞóåéò êáôÜ ôçí áöáßñåóç üëùí ôùí éóôþí êáé ç áíáññüöçóç ôïõ áðéïåéäïýò âüèñïõ âïçèÜ óôçí áðïöõãÞ ëáñõããüóðáóìïõ. Ï ôñáõìáôéóìüò ôçò åõóôá÷éáíÞò óÜëðéããáò ìðïñåß íá óõìâåß ëüãù ôçò óçìáíôéêÞò ôïé÷ùìáôéêÞò áðüîåóçò ôïõ áäåíïåéäïýò éóôïý Þ äåõôåñïãåíþò áðü Ýãêáõìá êáé íá ïäçãÞóåé óå ðáñáìüñöùóç ôçò åõóôá÷éáíÞò óÜëðéããáò. Ç ðáñáìüñöùóç ôçò åõóôá÷éáíÞò óÜëðéããáò åßíáé óõíÞèùò ðáñïäéêÞ, áëëÜ áîéïëïãåßôáé êëéíéêÜ óå ðïóïóôü 1:1500-3000 áóèåíåßò. Áí ç ðáñáìüñöùóç ðáñáìÝíåé êáé ìåôÜ ôç äéÝëåõóç äýï ìçíþí, óõíßóôáôáé ëïãïèåñáðåßá. Ç ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç, ìå öáñõããéêïýò êñçìíïýò êáé ìå ôçí ðñïò ôá ðßóù þèçóç ôçò õðåñþáò, óõíéóôÜôáé óå åììÝíïõóåò ðåñéðôþóåéò. Ç óôÝíùóç ôïõ ñéíïöÜñõããá åßíáé åðéðëïêÞ ðïõ óõíïäåýåé ôçí áäåíåêôïìÞ. Óýãêëåéóç óõìâáßíåé ìåôáîý ôïõ õðåñùéêïý éóôßïõ êáé ôùí ðëÜãéùí êáé ïðßóèéùí öáñõããéêþí ôïé÷ùìÜôùí. Ç 39

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áíôéìåôþðéóç åßíáé äýóêïëç êáé ç ÷åéñïõñãéêÝò ôå÷íéêÝò ðåñéëáìâÜíïõí ôç ìåôáöïñÜ öáñõããéêþí Þ áðü ôçí õðåñþá êñçìíþí. Ç åðß ìáêñüí ýðáñîç áíáðíåõóôéêÞò áðüöñáîçò ðñïêáëåß óôïõò áóèåíåßò ìéá Þðéá áõôüÑÅÅÑ. Ìåñéêïß áóèåíåßò ìðïñåß íá ðáñïõóéÜóïõí óçìáíôéêÞ áëëáãÞ ôçò ðßåóçò ìåôÜ áðü áäåíïåéäïáìõãäáëåêôïìÞ, ìå áðïôÝëåóìá áëëáãÞ ôçò öïñÜò ôùí õãñþí êáé ðíåõìïíéêü ïßäçìá. Ç Üìåóç áíôéìåôþðéóç ðåñéëáìâÜíåé ôçí åðáíá-äéáóùëÞíùóç êáé äéåõèÝôçóç ôçò ÑÅÅÑ êáé ôçí Þðéá äéïýñçóç. Åîáéôßáò ôçò öýóåùò ôçò ÷åéñïõñãéêÞò ôå÷íéêÞò, äåí åßíáé óðÜíéï, áóèåíåßò íá ðáñáðïíïýíôáé ãéá áõ÷åíéêÞ äõó÷Ýñåéá. Ùóôüóï, ïé áóèåíåßò ðïõ ðáñáðïíïýíôáé ãéá ðåñéïñéóìü ôùí êéíÞóåùí, ðñüóèéáò êÜìøçò êáé Ýêôáóçò èá ðñÝðåé íá åëÝã÷ïíôáé ðñïêåéìÝíïõ íá áðïêëåéóôåß ç ýðáñîç áôëáíôïéíéáêïý õðåîáñèñÞìáôïò. ¼ëá ôá ðáéäéÜ ìå óýíäñïìï Down, åðßóçò èá ðñÝðåé íá åëÝã÷ïíôáé. Áí äéáðéóôùèåß üôé õößóôáôáé ðñï ôïõ ÷åéñïõñãåßïõ èá ðñÝðåé õðï÷ñåùôéêÜ íá áêéíçôïðïéåßôáé äéåã÷åéñçôéêÜ. Áí äçìéïõñãçèåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ÷åéñïõñãåßïõ, ôüôå èá ðñÝðåé íá áíáôÜóóåôáé êáé íá áêéíçôïðïéåßôáé áìÝóùò ìåôÜ, áðü íåõñï÷åéñïõñãü26. Åíäåßîåéò ãéá 24þñç ìåôåã÷åéñçôéêÞ ðáñáêïëïýèçóç êáé Ýëåã÷ï: 1) Çëéêßá êÜôù ôùí 3 åôþí. 2) Áóèåíåßò ìå áðïöñáêôéêÞ õðíéêÞ Üðíïéá Þ êñáíéïðñïóùðéêÜ óýíäñïìá ðïõ óõíïäåýïíôáé ìå óõìðôþìáôá áðü ôï áíáðíåõóôéêü. 3) Áóèåíåßò ðïõ ðÜó÷ïõí áðü óõóôçìáôéêÝò äõóëåéôïõñãßåò ìå õøçëü ìåôåã÷åéñçôéêü êßíäõíï. 4) Áóèåíåßò ðïõ äåí ìðïñïýí, ëüãù öôù÷Þò êïéíùíéêü-ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò Þ ðåñéïñéóìÝíçò äõíáôüôçôáò, íá ìåôáöåñèïýí Üìåóá óå íïóïêïìåßï. 5) Áóèåíåßò ìå ðåñéáìõãäáëéêü áðüóôçìá óôï éóôïñéêü ôïõò. 6) Áóèåíåßò ðïõ êÜíïõí åìÝôïõò Þ áéìïññáãïýí. Ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ ÷ñÞæïõí áíáìöéóâÞôçôá ðáñáêïëïýèçóçò åßíáé åêåßíåò ðïõ ïé áóèåíåßò ðáñïõóéÜæïõí åìÝôïõò, áéìïññáãßá, áíáðíåõóôéêÞ áðüöñáîç êáé ðíåõìïíéêü ïßäçìá. Ôá ðáéäéÜ êÜôù ôùí 3 åôþí èá ðñÝðåé íá ðáñáêïëïõèïýíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò.

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

Áíôéìåôþðéóç ìåôåã÷åéñçôéêÞò áéìïññáãßáò Ç êáëýôåñç áíôéìåôþðéóç ôçò ìåôåã÷åéñçôéêÞò áéìïññáãßáò åßíáé ç ðáñåìðüäéóÞ ôçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÷åéñïõñãéêÞò áöáßñåóçò ôïõ éóôïý. Ðéóôåýåôáé ðùò ç ðñþéìç êáé ç êáèõóôåñçìÝíç áéìïññáãßá ïöåßëåôáé óå áíåðáñêþò èñïìâùìÝíï áìõãäáëéêü áããåßï, ôï ïðïßï ìáæåýåôáé ìÝóá óôïõò öáñõããéêïýò ìýåò áðü ðñïçãïýìåíï ÷åéñéóìü, ðïõ áéìïññáãåß. ÏðïéáäÞðïôå ðïóüôçôá æùçñïý êüêêéíïõ áßìáôïò åîÝñ÷åôáé áðü ôï óôüìá Þ ôç ìýôç èÝôåé ôçí õðïøßá ãéá ìåôåã÷åéñçôéêÞ áéìïññáãßá. Ç õðïêåéìåíéêÞ áíáöïñÜ áðü ôïí áóèåíÞ, ìéáò áéìïññáãßáò ðïõ äåí åßíáé ðñïöáíÞò, èá ðñÝðåé íá õðåñåêôéìÜôáé êáé íá èåùñåßôáé üôé ç áéìïññáãßá õößóôáôáé. Áðáéôåßôáé ðáñáêïëïýèçóç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò êáé ôáêôéêü Ýëåã÷ï ôçò äéáâáôüôçôáò ôçò áíáðíåõóôéêÞò ïäïý. ¸ëåã÷ïò ôùí ÷ñüíùí ðÞîåùò èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ðÜíôá êáé ïé ìç öõóéïëïãéêÝò ôéìÝò íá åêôéìïýíôáé ðåñáéôÝñù áðü áéìáôïëüãï. Ãéá ôïõò áóèåíåßò ðïõ óõíåñãÜæïíôáé, ãáñãÜñåò ìå ðáãùìÝíï íåñü ìðïñåß íá âïçèÞóåé ìåéþíïíôáò Þ óôáìáôþíôáò ôçí áéìïññáãßá. Áí êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ôìÞìá âñåèåß üôé áéìïññáãåß, ôüôå áõôü ìðïñåß íá áíôéìåôùðéóôåß ìå ôïðéêÞ Ýã÷õóç ëéäïêáéíÞò ìå åðéíåöñßíç êáé íéôñéêü Üñãõñï Þ ìå êáõôçñéáóìü. Áóèåíåßò ðïõ äåí óõíåñãÜæïíôáé Þ áéìïññáãïýí âáñåéÜ èá ðñÝðåé íá åðéóôñÝöïõí áìÝóùò óôç ÷åéñïõñãéêÞ áßèïõóá. ÐñïóåêôéêÞ ôïðïèÝôçóç óùëÞíá ìå ôïí ùôïñéíïëáñõããïëüãï óôï ðëåõñü ôïõ åðéâÜëëåôáé. Ôá ðÞãìáôá èá ðñÝðåé íá áðïìáêñýíïíôáé êáé ç ðåñéï÷Þ íá êáõôçñéÜæåôáé. ÊáñùôéäéêÞ áããåéïãñáößá èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìüíï üôáí õðÜñ÷åé õðïøßá ôñþóçò ôçò êáñùôéäéêÞò áñôçñßáò. Âéâëéïãñáößá 1. Younis R, Lazar R. History and Current Practice of Tonsillectomy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp3-5, 2002. 2. Bailey BJ. Head and Neck Surgery-Otolaryngology, 3rd ed. Philadelphia, Lippincott-Raven, pp 979-1006, 2001. 3. Brook I, et al. Microbiology of Healthy and Diseased Adenoids. Laryngoscope, 110: pp994-

Å. ÐñïêïðÜêçò êáé óõí.

999, 2000. 4. Mui S, et al. Efficacy of Tonsillectomy for Recurrent Throat Infection in Adults. Laryngoscope, 108: pp1325-1328, 1998. 5. Goldstein N. Child Behavior and Quality of Life Before and After Tonsillectomy and Adenoidectomy. Archives of Otolaryngology, 128: pp770-775, 2002. 6. Steward D, et al. Do Steroids Reduce Morbidity of Tonsillectomy? A Meta-analysis of Randomized Trials. Laryngoscope, 111: pp1712-1718, 2001. 7. Darrow D, Siemens C. Indications for Tonsillectomy and Adenoidectomy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp6-10, 2002. 8. Derkay C, Maddern B. Innovative Techniques for Adenotonsillar Surgery in Children: Introduction and Commentary. Laryngoscope, 112(8 part 2): p2, 2002. 9. Harley E. Asymmetric Tonsil Size in Children Archives of Otolaryngology, 128(7): pp767-769, 2002. 10. Belloso A, Chidambaran A, Morar P, Timms M. Coblation tonsillectomy versus dissection tonsillectomy: postoperative hemorrhage, Laryngoscope IIR(II) (2003) 2010-2013 11. Wiatrak B, Willging J. Harmonic Scalpel for Tonsillectomy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp14-16, 2002. 12. Prokopakis E, Lachanas V, Benakis A, Helidonis E, Velegrakis G. Tonsillectomy using the Ligasure Vessel Sealing System. A preliminary report. Internal Journey of Pediatric Otolaryngology (in press). 13. Maddern B. Electrosurgery for tonsillectomy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp11-13, 2002. 14. Kay D, et al. Perioperative Adenotonsillectomy Management in Children: Current practices. Laryngoscope, 113: pp 592-597, 2003. 15. Leinbach R, et al. Hot versus Cold Tonsillectomy: A systematic review of the literature. Otolaryngology-Head and Neck Surgery, 129: pp360-

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

364, 2003. 16. Ëá÷áíÜò Â, ÐñïêïðÜêçò Å, ÌðïõñïëéÜò Ê, ÌáëáíäñÜêçò Ó, ×åëéäüíçò Å, ÂåëåãñÜêçò Ã, Koltai P, et al. Ç ÷ñÞóç ôïõ Ligasure óôçí áìõãäáëåêôïìÞ öáßíåôáé íá õðåñÝ÷åé óå ó÷Ýóç ìå ôçí ôõðéêÞ áìõãäáëåêôïìÞ, ðñïóöÝñïíôáò åëÜôôùóç ôïõ äéåã÷åéñçôéêïý ÷ñüíïõ êáé Üñéóôåò äéåã÷åéñçôéêÝò êáé ìåôåã÷åéñçôéêÝò óõíèÞêåò. (Laryngoscope in press). 17. Koltai P, et al. Intracapsular Partial Tonsillectomy for Tonsillar Hypertrophy in Children. Laryngoscope, 112(8 part 2):pp 17-19, 2002. 18. Plant R. Radiofrequency Treatment of Tonsillar Hypertrophy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp20-22, 2002. 19. Friedman M, et al. Radiofrequency Tonsil Reduction: Safety, Morbidity, and Efficacy. Laryngoscope, 113: pp 882-887, 2003. 20. Koempel J. On the Origin of Tonsillectomy and the Dissection Method. Laryngoscope, 112: pp 1583-1586, 2002. 21. Thomsen J, Gower V. Adjuvant Therapies in Children Undergoing Adenotonsillectomy. Laryngoscope, 112(8 part 2): pp32-34, 2002. 22. Stewart R, et al. Dexamethasone reduces pain after tonsillectomy in adults. Clinical Otolaryngology and Allied Sciences, 27: pp321-326, 2002. 23. Warltier et al. Effects of Non-Steroidal, Antiinflammatory Drugs on Bleeding Risk after Tonsillectomy, Meta-analysis of Randomized Controlled Trails. Anesthesiology, 98: pp14971502, 2003. 24. Johnson L, et al. Complications of Adenotonsillectomy. Laryngoscope, 112: pp35-36, 2002. 25. Allen GC, et al. Adenotonsillectomy in Children with von Willebrand Disease. Archives of Otolaryngology, 125: pp547-551, 1999. 26. Yu K, et al. Non traumatic Atlantoaxial Subluxation (Grisel syndrome): A Rare Complication of Otolaryngological Procedures. Laryngoscope, 113: pp1047-1049, 2003.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Æ. Ôóßìôóéïõ

ÅÐÉÊÁÉÑÏ ÁÑÈÑÏ ON THE FOCUS Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 42-48, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 42-48, 2006

Ç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ êáé ôï áíèñùðïêåíôñéêü ìïíôÝëï éáôñéêÞò ðñÜîçò: Ìéá ðñüêëçóç ãéá ôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò Æ. Ôóßìôóéïõ* Ðåñßëçøç Ç éáôñéêÞ ðñïóÝããéóç ìå åðßêåíôñï ôïí áóèåíÞ áíáãíùñßæåôáé ùò áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôçò ïñèÞò êëéíéêÞò ðñÜîçò, éäéáßôåñá óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. Ôï “áíèñùðïêåíôñéêü” ìïíôÝëï éáôñéêÞò öñïíôßäáò (êáô’ áíôéðáñÜèåóç ìå ôï ðáñáäïóéáêü “éáôñïêåíôñéêü”) óôï÷åýåé óôç äéåñåýíçóç ôüóï ôçò áìéãþò éáôñéêÞò - áíôéêåéìåíéêÞò ðëåõñÜò ôçò éáôñéêÞò ðÜèçóçò (“íüóïò”), üóï êáé ôçò õðïêåéìåíéêÞò ôçò ðëåõñÜò (“áóèÝíåéá”), üðùò ôç âéþíåé ï áóèåíÞò, ìÝóá áðü ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, ôéò áíçóõ÷ßåò ôïõ, ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ, ôéò áðïñßåò ôïõ êáé ôçí åðßäñáóÞ ôçò óôéò êáèçìåñéíÝò ôïõ äñáóôçñéüôçôåò. Åðéäéþêåé ôçí êáôáíüçóç ôïõ áóèåíÞ ùò ïëüôçôá êáé ôçí ïéêïäüìçóç ìéáò “èåñáðåõôéêÞò ó÷Ýóçò” ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ. Ðñïóäïêåß ôçí ïõóéáóôéêÞ åíçìÝñùóç ôïõ áóèåíÞ êáé ôçí åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ óôç ëÞøç áðïöÜóåùí, ðñïêåéìÝíïõ íá åðéëå÷èåß ìéá èåñáðåõôéêÞ ðñïóÝããéóç ðñïóáñìïóìÝíç óôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò êÜèå áôüìïõ. Ç óýã÷ñïíç âéâëéïãñáößá åðéâåâáéþíåé üôé ç åöáñìïãÞ ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò ìåèüäïõ, óôá ðëáßóéá ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò, óõíäÝåôáé ìå âåëôßùóç ôçò êáôÜóôáóçò õãåßáò ôùí áóèåíþí, áõîçìÝíç éêáíïðïßçóç ôùí áóèåíþí, êáëýôåñç óõììüñöùóç êáé ìéêñüôåñá ðïóïóôÜ êáôáããåëßáò éáôñéêþí ëáèþí. Êñßíåôáé åðéôáêôéêÞ ç áíÜãêç ãéá Ýñåõíá ôùí áíôéëÞøåùí êáé ôùí ðñïóäïêéþí ôüóï ôùí éáôñþí, üóï êáé ôùí áóèåíþí ìå óôü÷ï ôç ìïñöïðïßçóç åíüò “áíèñùðïêåíôñéêïý” éáôñéêïý ìïíôÝëïõ, ðñïóáñìïóìÝíïõ óôá äåäïìÝíá ôçò ÅëëçíéêÞò êïéíùíßáò êáé ôéò éäéáéôåñüôçôåò ôïõ ¸ëëçíá áóèåíÞ.

*Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÐÃÍÈ Á×ÅÐÁ

“Óôçí êáñäéÜ ôçò éáôñéêÞò âñßóêåôáé ðÜíôá ç áíèñþðéíç ó÷Ýóç ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ. ÁõôÞ áðïôåëåß äéá÷ñïíéêÜ ôïí ðõñÞíá ôçò éáôñéêÞò åñãáóßáò, ðïõ ðáñáìÝíåé áíåðçñÝáóôïò áðü ôéò ïðïéåóäÞðïôå åðéóôçìïíéêÝò êáé ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò. (Balint E, 1993)

ÅéóáãùãÞ Ç ïëéóôéêÞ ðñïóÝããéóç ôïõ áóèåíÞ áðïôåëåß ôïí áêñïãùíéáßï ëßèï ôçò ãåíéêÞò éáôñéêÞò. Óýìöùíá ìå ôçí Ånid Balint, o éäáíéêüò ãåíéêüò éáôñüò äåí áíáìÝíåôáé íá åßíáé Ýíáò åéäéêüò åðß ðÜíôùò åðéóôçôïý, åßíáé üìùò ï éáôñüò ðïõ åðåíäýåé óôç ó÷Ýóç ìå ôïí áóèåíÞ ôïõ êáé åðéäéþêåé ôçí êáôáíüçóç ôïõ áóèåíÞ ùò áíèñþðïõ, ìå áðþôåñï óêïðü íá êáôáíïÞóåé ôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò ôïõ êáé íá ôïõ ðáñÝ÷åé ôçí êáëýôåñç äõíáôÞ éáôñéêÞ öñïíôßäá. Äåí åßíáé ôõ÷áßï ôï üôé óõ÷íÜ ï áóèåíÞò áðïêáëåß ôïí ïéêïãåíåéáêü éáôñü “ãéáôñü ôïõ”, áëëÜ êáé ï ôåëåõôáßïò ôïí áóèåíÞ “áóèåíÞ ôïõ”, ÷ùñßò íá õðïêñýðôåôáé ïðïéáäÞðïôå ËÝîåéò êëåéäéÜ (ÌeSH Hellas): ó÷Ýóåéò éáôñïý-áññþóôïõ, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò ÕðïâëÞèçêå: 13 Óåðôåìâñßïõ 2004 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 23 Íïåìâñßïõ 2004 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 9 Äåêåìâñßïõ 2004 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÆùÞ Ôóßìôóéïõ, Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ð.Ã.Í. Á×ÅÐÁ Èåó/íßêçò, Óåññþí 8 Ôñéáíäñßá, 55337 Èåó/íßêç, E-mail: zoitsimtsiou@yahoo.gr

Æ. Ôóßìôóéïõ

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

ïñéóìïý óôï åðßêåíôñï ôïí áóèåíÞ (illness-centered/biopsychosocial/patientcentered care model), ôï êõñßáñ÷ï ìïíôÝëï óôç óýã÷ñïíç éáôñéêÞ ðñÜîç Summary Patient-centeredness is considered to be an indispensable element of good öáßíåôáé ðáñáäïóéáêÜ íá åßíáé clinical practice, especially in primary health care. The patient-centered care åóôéáóìÝíï óôç íüóï (disease-centered/ model consciously adopts the patient’s perspective and focuses both on the biomedical/cure model). Óýìöùíá ìå “disease” and the “illness” experience, as seen through the patient’s eyes, in ôïí Engel ôï ìïíôÝëï áõôü áíôéìåôùorder to meet each patient’s special needs. Within this model the establishment ðßæåé ôçí áóèÝíåéá ùò áðüêëéóç áðü of a caring and healing relationship is considered to be crucial, while informed, shared decision making and empowerment of the patients to participate in their ìéá óåéñÜ ìåôñÞóéìùí âéïëïãéêþí ðáown care are considered fundamental tasks.Multiple studies have demonstrated ñáìÝôñùí. Ôï âéïéáôñéêü ìïíôÝëï, ü÷é that patient-centered encounters result in improved health and functional status, áðëÜ äåí ëáìâÜíåé õðüøç ôçí êïéíùbetter recovery from discomfort and concern, increased patient satisfaction, íéêÞ êáé øõ÷ïëïãéêÞ äéÜóôáóç óôçí higher adherence to an agreed management plan and decreased litigation. The ðñïóÝããéóç ôçò áóèÝíåéáò, áëëÜ êáé need for research arises, since it seems crucial to indicate Greek patients’ and physicians’ attitudes towards doctor-patient relationship and communication, so åðéäéþêåé åðéðëÝïí íá åñìçíåýóåé áêüthat a patient-centered model tailored to Greeks’ special needs will be adapted, ìç êáé ôéò äéáôáñá÷Ýò óõìðåñéöïñÜò ensuring the delivery of high quality health care. ùò âéï÷çìéêÝò Þ íåõñïöõóéïëïãéêÝò äéáKey words: physician-patient relations, primary health care ôáñá÷Ýò3. Åßíáé öáíåñü üôé ôï âéïéáôñéêü ìïíôÝëï ðåñéïñßæåôáé óôçí ðñïäéÜèåóç êõñéáñ÷ßáò Þ êôçôéêüôçôáò, ðáñÜ ìéá óÝããéóç ôçò âéïëïãéêÞò äéÜóôáóçò ôçò õãåßáò, åéëéêñéíÞ ðñïóùðéêÞ ó÷Ýóç1. ÐåñéãñÜöïíôáò ôç áãíïþíôáò ôç øõ÷ïëïãéêÞ êáé ôçí êïéíùíéêÞ ôçò ó÷Ýóç áõôÞ ï Michael Balint åß÷å åéóÜãåé ôïí äéÜóôáóç, üðùò áõôÝò éóüôéìá ïñßæïíôáé áðü ôçí üñï “åôáéñåßá áìïéâáßáò åðÝíäõóçò” -(mutual Ðáãêüóìéá ÏñãÜíùóç Õãåßáò4. investment company), áíáöåñüìåíïò óôç ìáêñïÇ äåýôåñç ðáñÜìåôñïò ôïõ êõñßáñ÷ïõ éáôñé÷ñüíéá ó÷Ýóç áìïéâáßáò åìðéóôïóýíçò2. êïý ìïíôÝëïõ óõìðåñéöïñÜò ðåñéãñÜöåôáé áðü Åßíáé öáíåñü ðùò ôüóï ï éáôñüò, üóï êáé ï ôçí åðéâïëÞ ôçò ó÷Ýóçò åîïõóßáò ôïõ éáôñïý ðñïò áóèåíÞò öÝñïõí éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïõ ôïí áóèåíÞ ôïõ (doctor-centered model). Ç ðáèá ðñÝðåé íá óåâáóôïýí êáé ïé äýï ðëåõñÝò, Ýôóé ñáäïóéáêÞ áõôÞ “éáôñï-êåíôñéêÞ” ðñïóÝããéóç þóôå íá êáôáíïÞóåé ï áóèåíÞò ôçí áéôéïëïãßá, áíôéìåôùðßæåé ôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ ùò ìïíüôç äéÜãíùóç êáé ôçí ðñüãíùóç êáé íá óõììåôÝ- äñïìç êáé ðáôåñíáëéóôéêÞ. Ï áóèåíÞò ðåñéïñßæå÷åé åíåñãÜ óôç ëÞøç áðüöáóçò êïéíÞò áðïäï÷Þò ôáé óå Ýíáí ðáèçôéêü ñüëï êáé ï éáôñüò-áõèåíôßá (ïìïöùíßáò) ãéá ôçí åðéëïãÞ ôçò êáôáëëçëüôå- êáèïäçãåß ôçí éáôñéêÞ óõíÝíôåõîç, åðéëÝãïíôáò ñçò èåñáðåõôéêÞò åðéëïãÞò. Ãéáôß áõôÞ áêñéâþò ç ôá èÝìáôá óõæÞôçóçò, áðïêñýðôïíôáò óõ÷íÜ ðëçóõìöùíßá áðïôåëåß, êáé óýìöùíá ìå ôïí Helm- ñïöïñßåò êáé åðéâÜëëïíôáò ôéò èåñáðåõôéêÝò ôïõ an, ôï ïõóéáóôéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò åðéôõ÷ç- áðïöÜóåéò5. Ïé áóèåíåßò óõ÷íÜ áíôéìåôùðßæïíôáé ìÝíçò ó÷Ýóçò êáé åðéêïéíùíßáò ìåôáîý éáôñïý êáé ùò ðáéäéÜ ôá ïðïßá ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôçí áóèåíÞ. áëÞèåéá êáé êáèïäçãïýíôáé áðüëõôá, êáé ü÷é ùò Ç ðáñïýóá áíáóêüðçóç ðñáãìáôåýåôáé ôçí õðåýèõíïé åíÞëéêåò, éêáíïß íá åíçìåñùèïýí êáé éóôïñéêÞ åîÝëéîç áðü ôï éáôñïêåíôñéêü ìïíôÝëï íá óõììåôÝ÷ïõí åíåñãÜ ôüóï óôçí áðüöáóç åðééáôñéêÞò öñïíôßäáò óôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ ðñü- ëïãÞò èåñáðåßáò, üóï êáé ãåíéêüôåñá óôç öñïíôßôáóç, áíáæçôÜ ôá èåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ìå ôá äá ôçò õãåßáò ôïõò. Áêïëïõèþíôáò áõôÞ ôçí ðñáïðïßá óõíäÝåôáé ç áíèñùðïêåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç êôéêÞ üìùò óõ÷íÜ ðáñáâëÝðïíôáé ôá èÝìáôá ôçò êáé óôï÷åýåé óôçí áíÜäåéîç ôçò óðïõäáéüôçôáò áôæÝíôáò ôïõ áóèåíÞ, ðáñáìåëåßôáé ç åðáñêÞò åöáñìïãÞò ôçò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. åíçìÝñùóÞ ôïõ êáé ôïõ åðéâÜëëïíôáé èåñáðåßåò ðïõ åßíáé äõíáôüí íá åßíáé áóýìâáôåò ìå ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ êáé ôïí ôñüðï æùÞò ôïõ. ÐáñáâëÝðåÇ áìöéóâÞôçóç ôïõ ðáñáäïóéáêïý ìïíôÝëïõ ôáé ôï ãåãïíüò üôé ï éáôñüò êáé ï áóèåíÞò áðïöñïíôßäáò ôåëïýí äýï éóüôéìïõò óõíåñãÜôåò “ìå äéáöïñåôéêïýò ï êáèÝíáò ñüëïõò”, ðïõ ïöåßëïõí íá áëëçÁí êáé ç éáôñéêÞ èá Ýðñåðå íá èÝôåé åî’ ëåðéäñÜóïõí ãéá íá åîáóöáëéóôåß ôüóï ç óùóôÞ Physician-patient relationship and the patient-centered model of care: a challenge in primary care Z. Tsimtsiou

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

äéÜãíùóç, üóï êáé ç êáôáëëçëüôåñç ãéá ôïí áóèåíÞ èåñáðåßá6.

Ç åîÝëéîç ôïõ áíèñùðïêåíôñéêïý ìïíôÝëïõ éáôñéêÞò öñïíôßäáò ÐáñÜ ôï üôé ç Ýííïéá ôçò éáôñéêÞò “ìå åðßêåíôñï ôïí áóèåíÞ” (Þ ôçò “áíèñùðïêåíôñéêüôçôáò”, üðùò ðñïôåßíåôáé íá ìåôáöñáóôåß ï áããëéêüò üñïò patient-centeredness) ÷ñçóéìïðïéåßôáé åõñÝùò óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá, åßíáé ãåãïíüò üôé äåí õðÜñ÷åé áðüëõôç ïìïöùíßá ùò ðñïò ôïí ïñéóìü ôçò. Ïé Michael êáé Enid Balint óõãêáôáëÝãïíôáé óôïõò ðñþôïõò åñåõíçôÝò ðïõ åéóÞãáãáí ôçí Ýííïéá ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò éáôñéêÞò, ðåñéãñÜöïíôáò ôçí ùò ôçí éáôñéêÞ ðïõ “êáôáíïåß ôç ìïíáäéêüôçôá ôïõ êÜèå áóèåíÞ”, ìÝóá áðü ìéá ïëéóôéêÞ ðñïóÝããéóç ðïõ óôï÷åýåé óôç “óõíïëéêÞ äéÜãíùóç” (overall diagnosis) êáé äåí ðåñéïñßæåôáé óôçí ðáñáäïóéáêÞ Ýííïéá ôçò äéÜãíùóçò (traditional diagnosis)7. Ðïëëïß åñåõíçôÝò (Pendleton D et al, 1984, Neighbour R, 1987, Cohen-Cole SA, 1991, ê.á.) áêïëïýèçóáí ôá åðüìåíá ÷ñüíéá íá ðñïôåßíïõí ìïíôÝëá, ðñïóèÝôïíôáò êáèÞêïíôá ðïõ ïöåßëåé íá äéåêðåñáéþíåé Ýíáò éáôñüò ðñïêåéìÝíïõ íá ðáñÝ÷åé áíèñùðïêåíôñéêÞ öñïíôßäá óôïõò áóèåíåßò ôïõ. Ç Bensing (2000) óõíüøéóå óôçí Ýííïéá ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò ðñïóÝããéóçò ôéò äéáóôÜóåéò ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò éáôñéêÞò óõíÝíôåõîçò (content) êáé ôïõ åëÝã÷ïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ôåëåõôáßáò (control). Ç ðñþôç äéÜóôáóç áíáöÝñåôáé óôçí åðéëïãÞ ôùí èåìÜôùí ðïõ èá óõæçôçèïýí, óýìöùíá ìå ôéò áíÜãêåò êáé ôéò ðñïóäïêßåò ôùí áóèåíþí, åíþ ç äåýôåñç óôïí Ýëåã÷ï ôçò ðïñåßáò ôçò óõæÞôçóçò (ðïéïò ôçí êáôåõèýíåé). Ìå ôïí ôñüðï áõôü ç Bensing ðñüôåéíå ôçí áíôéðáñÜèåóç ôçò äéóäéÜóôáôçò Ýííïéáò ôçò áíèñùðïêåíôñéêüôçôáò, áöåíüò ìå ôç âéïéáôñéêÞ/íïóï-êåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç êáé áöåôÝñïõ ìå ôçí éáôñï-êåíôñéêÞ ðñïóÝããéóç8. ÔÝëïò, ï ïñéóìüò ðïõ äüèçêå ôï 2000 óôçí Ýííïéá ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò öñïíôßäáò áðü ôï Éíóôéôïýôï ÉáôñéêÞò ôùí ÇÐÁ, Ýíá áðü ôá ôñßá óþìáôá ðïõ áðáñôßæïõí ôçí ÁìåñéêáíéêÞ ÅèíéêÞ Áêáäçìßá Åðéóôçìþí (U.S. National Academy of Sciences), åßíáé ï áêüëïõèïò: “åßíáé ç éáôñéêÞ öñïíôßäá ðïõ óôï÷åýåé óôç óõíåñãáóßá ìåôáîý 44

Æ. Ôóßìôóéïõ

ôùí éáôñþí, ôùí áóèåíþí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò (üðïôå áðáéôåßôáé), ðñïêåéìÝíïõ íá äéáóöáëéóôåß üôé ïé èåñáðåõôéêÝò áðïöÜóåéò ðïõ ëáìâÜíïíôáé óÝâïíôáé ôéò ðñïóäïêßåò, ôéò áíÜãêåò, ôéò ðñïôéìÞóåéò ôùí áóèåíþí êáé åðéðëÝïí åðéäéþêåé ôçí åíåñãïðïßçóç ôùí áóèåíþí ìå ôçí åêðáßäåõóç êáé ôç âïÞèåéá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé, ðñïêåéìÝíïõ íá ðÜñïõí áðïöÜóåéò êáé íá óõììåôÜó÷ïõí åíåñãÜ óôç öñïíôßäá ôïõò”9.

Ôï ìïíôÝëï ôùí Levenstein êáé Stewart Ìéá áðü ôéò ðïéï êáôáíïçôÝò êáé áíáëõôéêÝò ðåñéãñáöÝò ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò êëéíéêÞò ìåèüäïõ óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, ðñïôÜèçêå áðü ôç Moira Stewart êáé ôïõò óõíåñãÜôåò ôçò10,11 ïé ïðïßïé õðïãñÜììéóáí ôá áêüëïõèá 6 âÞìáôá ðñïóÝããéóçò: á) ôç äéåñåýíçóç ôüóï ôçò êáèáñÜ éáôñéêÞòáíôéêåéìåíéêÞò ðëåõñÜò ôçò ðÜèçóçò (íüóïò), üóï êáé ôçò õðïêåéìåíéêÞò ôçò ðëåõñÜò (áóèÝíåéáò), üðùò ôç âéþíåé ï áóèåíÞò, ìÝóá áðü ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, ôéò áíçóõ÷ßåò ôïõ, ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ, êáèþò êáé ôçí áíáæÞôçóç ôçò åðßäñáóÞ ôçò ðÜèçóçò óôéò êáèçìåñéíÝò ôïõ äñáóôçñéüôçôåò êáé óôçí ðïéüôçôá æùÞò ôïõ. â) ôçí êáôáíüçóç ôïõ áóèåíÞ óáí ïëüôçôá, ìÝóá áðü ôçí áíáæÞôçóç ü÷é ìüíï ôïõ áôïìéêïý éáôñéêïý éóôïñéêïý, áëëÜ êáé ôùí éäéáßôåñùí óõíèçêþí åñãáóßáò, ïéêïãÝíåéáò, êáèþò êáé ôçò íïïôñïðßáò êáé ôùí áíôéëÞøåùí ôïõ áóèåíïýò. ã) ôçí åðéäßùîç ôçò óõíåñãáóßáò ìå ôïí áóèåíÞ ãéá áíôéìåôþðéóç ôçò ðÜèçóçò, ìÝóá áðü ôçí ðëçñïöüñçóç ôïõ áóèåíÞ ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõ, ìå áðþôåñï óôü÷ï ôçí åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ óôç ëÞøç èåñáðåõôéêþí áðïöÜóåùí ñåáëéóôéêþí êáé åöáñìüóéìùí ãéá êÜèå Üôïìï. ä) ôçí ïéêïäüìçóç ìéáò “èåñáðåõôéêÞò ó÷Ýóçò” áëëçëïóåâáóìïý, áëëçëïåêôßìçóçò êáé åìðéóôïóýíçò ìåôáîý ôïõ èåñÜðïíôïò éáôñïý êáé ôïõ áóèåíÞ, áîéïðïéþíôáò ôï ðïëýôéìï “öÜñìáêï: ãéáôñüò”. å) ôçí åðéäßùîç ôçò ðñüëçøçò, êáé óô)ôç èÝóðéóç ñåáëéóôéêþí óôü÷ùí, áîéïðïéþíôáò ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï ôïí äéáèÝóéìï ÷ñüíï, ôçí õðïäïìÞ êáé äåß÷íïíôáò

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Æ. Ôóßìôóéïõ

óåâáóìü óôá øõ÷éêÜ áðïèÝìáôá ôùí éáôñþí.

ÊëéíéêÝò åöáñìïãÝò êáé áðïôåëÝóìáôá åöáñìïãÞò ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò ðñïóÝããéóç ÐïëõÜñéèìåò ìåëÝôåò, ðïõ ïé ðåñéóóüôåñåò åîåëß÷èçêáí óå ìïíÜäåò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò, Ý÷ïõí áðïäåßîåé üôé ïé áóèåíåßò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí åíåñãÜ óôç öñïíôßäá ôçò õãåßáò ôïõò êáé ðáñáêéíïýíôáé íá åêöñÜóïõí ôçí åìðåéñßá ôçò áóèåíåßáò ôïõò, ôéò éäÝåò ôïõò, ôéò áíçóõ÷ßåò ôïõò

êáé ôéò ðñïóäïêßåò ôïõò Ý÷ïõí êáëýôåñá èåñáðåõôéêÜ áðïôåëÝóìáôá óå ó÷Ýóç ìå áõôïýò ðïõ ðåñéïñßæïíôáé óå Ýíáí ðáèçôéêü ñüëï. Ç åöáñìïãÞ ôçò áíèñùðïêåíôñéêÞò ìåèüäïõ, Ý÷åé óõíäåèåß ìå ðïëõäéÜóôáôá èåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç (Ðßíáêáò)6,10-33 ìå óçìáíôéêüôåñá: ôç âåëôßùóç ôçò êáôÜóôáóçò õãåßáò ôùí áóèåíþí, ôç óõììüñöùóÞ ôïõò óôéò éáôñéêÝò ïäçãßåò, ôç ìåßùóç ôçò áíçóõ÷ßáò ôïõò, ôçí áõîçìÝíç éêáíïðïßçóç ôïõò, áëëÜ êáé áðü ìéêñüôåñá ðïóïóôÜ êáôáããåëéþí ãéá éáôñéêÜ ëÜèç. Ìåßùóç áíçóõ÷ßáò. O Henbest êáé ç Stewa-

Ðßíáêáò. ÈåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ãéá ôïí áóèåíÞ êáé ôïí éáôñü ðïõ óõíäÝïíôáé ìå âÞìáôá áíèñùðïêåíôñéêÞò éáôñéêÞò ðñïóÝããéóçò êáôÜ ôçí éáôñéêÞ åðßóêåøç ÈåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá

Óôïé÷åßá áíèñùðïêåíôñéêÞò óõìðåñéöïñÜò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí åìöÜíéóç ôùí èåôéêþí áðïôåëåóìÜôùí

Õðï÷þñçóç óõìðôùìÜôùí

ç óõìöùíßá ìåôáîý éáôñïý-áóèåíÞ ãéá ôç áéôßá ôùí óõìðôùìÜôùí, ç áßóèçóç ôïõ áóèåíÞ üôé ôï ðñüâëçìá ôïõ Ý÷åé óõæçôçèåß ðëÞñùò, ç áõîçìÝíç óõ÷íüôçôá ðáñåìâÜóåùí ôïõ áóèåíÞ êáôÜ ôçí éáôñéêÞ óõíÝíôåõîç, ç ÷ïñÞãçóç áíáëõôéêþí åîçãÞóåùí, ç ðáñï÷Þ øõ÷ïëïãéêÞò óôÞñéîçò óôïí áóèåíÞ

Êáëýôåñïò Ýëåã÷ïò ÷ñüíéïõ íïóÞìáôïò

ç êéíçôïðïßçóç ôùí áóèåíþí íá óõììåôÜó÷ïõí óôçí éáôñéêÞ óõíÝíôåõîç êáé íá áíáæçôïýí ðëçñïöïñßåò, ç ÷ïñÞãçóç áíáëõôéêþí åîçãÞóåùí

Ìåßùóç Üã÷ïõò, øõ÷ïëïãéêÞò åðéâÜñõíóçò

ç åîùôåñßêåõóç ôçò åìðåéñßáò ôçò áóèÝíåéáò áðü ôïí áóèåíÞ êáé ç ðáñï÷Þ øõ÷ïëïãéêÞò óôÞñéîçò, ç åêðáßäåõóç ôùí ÷ñüíéùí áóèåíþí, ç ðáñï÷Þ áíáëõôéêþí ðëçñïöïñéþí, ç ðáñïõóßáóç èåñáðåõôéêþí åðéëïãþí, ç áßóèçóç ôïõ áóèåíïýò üôé åðéôåý÷èçêå óõìöùíßá ìå ôïí éáôñü ãéá ôç öýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ôï èåñáðåõôéêïý ðëÜíï

Áýîçóç éêáíïðïßçóçò

ç ç ç ç ç

åõáéóèçóßá ðñïò ôá øõ÷ïêïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, åðßäåéîç æåóôáóéÜò êáé öéëéêüôçôáò ðñïò ôïí áóèåíÞ, óõæÞôçóç ðïõ ìåéþíåé ôéò áíçóõ÷ßåò ôïõ áóèåíÞ áõîçìÝíç ðáñï÷Þ ðëçñïöïñéþí, éóïññïðçìÝíç êáôáíïìÞ ôçò äýíáìçò ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ,

Ìåßùóç áíôéäéêéþí

ç ç ç ç ç

åìðëïêÞ ôùí áóèåíþí óôç ëÞøç áðïöÜóåùí, åíçìÝñùóç ôïõò ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò íüóïõ, ÷ñÞóç ôïõ ÷éïýìïñ, óôá ðëáßóéá ìéáò ðéï öéëéêÞ åðéêïéíùíßáò, åðßäåéîç óõìðáñÜóôáóçò, ëÞøç óõãêáôÜèåóçò ãéá ôéò éáôñéêÝò ðáñåìâÜóåéò

ÁõîçìÝíç óõììüñöùóç óôï èåñáðåõôéêü ðëÜíï

ç ðáñï÷Þ áíáëõôéêþí ðëçñïöïñéþí ðáñïõóßáóç èåñáðåõôéêþí åðéëïãþí, êáé ç åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôùí áóèåíþí óôç ëÞøç èåñáðåõôéêþí áðïöÜóåùí ç äéåñåýíçóç ôùí áðüøåùí êáé ôùí ðñïóäïêéþí ôïõò ç óõìöùíßá ìåôáîý éáôñïý-áóèåíÞ ãéá ôç öýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ôç äõíáôüôçôá õëïðïßçóçò ôïõ èåñáðåõôéêïý ðëÜíïõ

¢ëëá (áíÜãêç ãéá ëéãüôåñåò ç áßóèçóç ôïõ áóèåíïýò üôé åðéôåý÷èçêå óõìöùíßá ìå ôïí éáôñü ãéá ôç öýóç äéáãíùóôéêÝò äïêéìáóßåò, ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ôï èåñáðåõôéêïý ðëÜíï ëéãüôåñåò ðáñáðïìðÝò óå éáôñïýò Üëëùí åéäéêïôÞôùí) 45

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

rt (1990) äéáðßóôùóáí üôé ç åíèÜññõíóç ôïõ áóèåíïýò íá åîùôåñéêåýóåé ðÝñá áðü ôá óõìðôþìáôá ôïõ, êáé ôéò óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ, óõíäåüôáí ìå ôçí êáëýôåñç êáôáíüçóç áðü ôïí éáôñü ôïõ ëüãïõ ôçò åðéóêÝøåùò, áëëÜ êáé ìå ôïí êáèçóõ÷áóìü ôïõ áóèåíÞ34. Óõììüñöùóç óôéò éáôñéêÝò ïäçãßåò. Ç áìåóüôçôá ôïõ éáôñïý êáé ç åíåñãïðïßçóç ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ áóèåíïýò, åðéäñïýóáí óôç óõììüñöùóç ôïõ ôåëåõôáßïõ óôï èåñáðåõôéêü ðëÜíï, áëëÜ êáé óôçí áõôüíïìç äñáóôçñéüôçôá ôïõ áóèåíïýò óå ó÷Ýóç ìå ôçí õãåßá ôïõ14. Âåëôßùóç ôçò êáôÜóôáóçò õãåßáò. Óôá ðëáßóéá ôçò Headache Study âñÝèçêå üôé, ïé áóèåíåßò ðïõ èåùñïýóáí üôé ôï ðñüâëçìÜ ôïõò Ý÷åé óõæçôçèåß áíáëõôéêÜ ìå ôïí éáôñü ôïõò, áðáëëÜóóïíôáí áðü ôïõò ðïíïêåöÜëïõò ôïõò ìÝóá óôï ÷ñüíï ðïõ áêïëïõèïýóå13. Óå õðåñôáóéêïýò áóèåíåßò ðïõ ðñïóÞëèáí óå êÝíôñá õãåßáò äéáðéóôþèçêå üôé ôüóï ç åíèÜññõíóç ôçò Ýêöñáóçò ôçò åìðåéñßáò ôçò áóèÝíåéáò ôïõò, üóï êáé ç óáöÞò ðëçñïöüñçóÞ ôïõò áðü ôïõò éáôñïýò ôïõò ðáñïõóßáæå éó÷õñÞ óõó÷Ýôéóç ìå ôçí êáëýôåñç ñýèìéóç ôçò áñôçñéáêÞò ôïõò ðßåóçò18. Áóèåíåßò ìå ÷ñüíéåò ðáèÞóåéò (íåüðëáóìá ìáóôïý, ðåðôéêü Ýëêïò, õðÝñôáóç, óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò) ðïõ åíåñãïðïéÞèçêáí íá óõììåôÜó÷ïõí óôçí éáôñéêÞ åðßóêåøç, áðüóðáóáí ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò êáé ðáñïõóßáóáí âåëôßùóç ôüóï óå Üìåóá ìåôñÞóéìåò ðáñáìÝôñïõò üðùò ç áñôçñéáêÞ ðßåóç êáé ôá åðßðåäá óáê÷Üñïõ óôï áßìá, üóï êáé óôç ëåéôïõñãéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç, áëëÜ êáé óôçí õðïêåéìåíéêÞ áíôßëçøç ôïõò ãéá ôç óõíïëéêÞ êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõò16. Éêáíïðïßçóç. Óýìöùíá ìå ôïí Âen-Sira (1976), åðåéäÞ ï áóèåíÞò ðñïóÝñ÷åôáé óôïí éáôñü ìå áõîçìÝíï Üã÷ïò ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõ êáé ìå åëÜ÷éóôåò éáôñéêÝò ãíþóåéò, ïäçãåßôáé óôï íá êñßíåé ôéò éáôñéêÝò õðçñåóßåò ðïõ ôïõ ðáñÝ÷ïíôáé ìå óçìáíôéêü êñéôÞñéï ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ éáôñïý êáé ü÷é ôéò êëéíéêÝò ôïõ äåîéüôçôåò35. ¸ôóé ç óõìðåñéöïñÜ ðïõ äéÝðåôáé áðü åõáéóèçóßá ðñïò ôá øõ÷ïêïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ áóèåíÞ, êáèþò êáé áõôÞ ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áõîçìÝíç ðáñï÷Þ ðëçñïöïñéþí êáé éóïññïðçìÝíç êáôáíïìÞ ôçò äýíáìçò ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ, öáßíåôáé íá óõíäÝåôáé ìå áõîçìÝíç éêáíïðïßçóç ôùí áóèåíþí25. Ìåßùóç áíôéäéêéþí. Ç ðñïâëçìáôéêÞ åðéêïé46

Æ. Ôóßìôóéïõ

íùíßá ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ, êáèþò êáé ç Ýëëåéøç éêáíïðïßçóçò ôïõ áóèåíÞ öáßíåôáé íá åßíáé ïé ðáñÜìåôñïé åêåßíåò ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí áõîçìÝíç ðéèáíüôçôá äéêáóôéêþí õðïèÝóåùí ìå áíôéêåßìåíï ôá éáôñéêÜ ëÜèç36. O Levinson êáé ïé óõíåñãÜôåò, áíáëýïíôáò ìáãíçôïöùíçìÝíåò éáôñéêÝò åðéóêÝøåéò ãåíéêþí éáôñþí ðáñáôÞñçóáí üôé áõôïß ðïõ äåí åß÷áí áíôéìåôùðßóåé áíôéäéêßåò äéáöïñïðïéïýíôáí áðü ôïõò óõíáäÝëöïõò ôïõò óôá áêüëïõèá óçìåßá: á) åíçìÝñùíáí ôïõò áóèåíåßò ôïõò ãéá ôçí ðïñåßá ôçò åðßóêåøçò, äßíïíôáò ÷ñüíï óôïí áóèåíÞ íá ðáñïõóéÜóåé ôç äéêÞ ôïõ áôæÝíôá èåìÜôùí, â) ðñïóðáèïýóáí íá åêìáéåýóïõí ôçí Üðïøç ôïõ áóèåíïýò êáé íá åëÝãîïõí áí åß÷áí ãßíåé êáôáíïçôÜ áõôÜ ðïõ åß÷áí óõæçôçèåß, ã) êáé ôÝëïò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ðåñéóóüôåñï ÷éïýìïñ, åðéôõã÷Üíïíôáò ìéá ðéï öéëéêÞ åðéêïéíùíßá30. Ãéá üëïõò ôïõò ðáñáðÜíù ëüãïõò, ç éáôñéêÞ ðñïóÝããéóç ìå åðßêåíôñï ôïí áóèåíÞ áíáãíùñßæåôáé ðëÝïí ùò áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôçò ïñèÞò êëéíéêÞò ðñÜîçò êáé áðïôåëåß ðñùôáñ÷éêü êáèÞêïí êÜèå Ãåíéêïý Éáôñïý. ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñåôáé üôé ôï Áìåñéêáíéêü Éíóôéôïýôï ÉáôñéêÞò óå áíáöïñÜ ôïõ ôï 2001, ðåñéêëåßåé ôçí áíèñùðïêåíôñéêüôçôá óôá Ýîé áðáñáßôçôá óôïé÷åßá ðïõ ïñéïèåôïýí ôçí ðïéüôçôá óôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò áíÜìåóá óôçí áóöÜëåéá, áðïôåëåóìáôéêüôçôá, áðïäïôéêüôçôá, Ýãêáéñç áíôéìåôþðéóç êáé áìåñïëçøßá37.

ÓõìðåñÜóìáôá Ç êáôáíüçóç ôçò ìïíáäéêüôçôáò ôïõ êÜèå áóèåíïýò, ç äéåñåýíçóç ôçò åìðåéñßáò ôçò áóèÝíåéáò ôïõ, ç åíçìÝñùóç ôïõ êáé ç åíåñãïðïßçóç ôçò åíåñãïý óõììåôï÷Þò ôïõ óôç öñïíôßäá ôçò õãåßáò ôïõ áðïôåëïýí êëéíéêÝò äåîéüôçôåò ðïõ êÜèå êëéíéêüò éáôñüò ïöåßëåé íá åöáñìüæåé, áêïëïõèþíôáò ôïõò êáíüíåò ôçò êáëÞò êëéíéêÞò ðñáêôéêÞò. ÂÝâáéá ïé áóèåíåßò Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÝò åðéèõìßåò ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò óõæÞôçóçò ðïõ åðéèõìïýí íá áíáðôýîïõí ìå ôïí éáôñü, êáèþò êáé ùò ðñïò ôïí Ýëåã÷ï ðïõ åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óôçí åîÝëéîç ôçò óõíÜíôçóçò ìå ôïí éáôñü ôïõ. Ãéá ôï ëüãï áõôü êáé êáèÞêïí ôïõ éáôñïý åßíáé íá åîáôïìéêåýåé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áðÝíáíôé óå êÜèå áóèåíÞ, áêïýãïíôáò ðñïóåêôéêÜ ôçí éóôïñßá ôïõ, äéåñåõíþíôáò ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ êáé ÷ñçóéìï-

Æ. Ôóßìôóéïõ

ðïéþíôáò ôçí êáôáíüçóç ôçò éäéáéôåñüôçôáò ôïõ ãéá ôçí åðßôåõîç ôïõ êáëýôåñïõ èåñáðåõôéêïý áðïôåëÝóìáôïò. Åßíáé öáíåñü ðùò ôï ÷ñõóü ìïíïðÜôé ìÝóù ôïõ ïðïßïõ åßíáé äõíáôüí íá åðéôåõ÷èåß ç êáôáíüçóç ôçò éäéáéôåñüôçôáò êÜèå áóèåíÞ åßíáé ç ïõóéáóôéêÞ åðéêïéíùíßá ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíÞ8, êáèþò êáé ç ïéêïäüìçóç ìéáò èåñáðåõôéêÞò ó÷Ýóçò ìåôáîý ôùí åìðëåêïìÝíùí, áîéïðïéþíôáò ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï ôï “öÜñìáêï: ãéáôñüò”2. ÌåëÝôåò ìå áíôéêåßìåíï ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ áóèåíÞ üóïí áöïñÜ óôç ó÷Ýóç éáôñïý-áóèåíÞ ïõäÝðïôå Ý÷ïõí ðñáãìáôïðïéçèåß óôïí Åëëçíéêü ÷þñï, ðáñÜ ôéò êáôáãåãñáììÝíåò ðïëéôéóìéêÝò ìáò éäéáéôåñüôçôåò. Áíáãêáéüôçôá ëïéðüí ãéá ôïí Åëëáäéêü ÷þñï áðïôåëåß ç åñåõíçôéêÞ êáôáãñáöÞ áíôéëÞøåùí êáé áíáãêþí éáôñþí êáé áóèåíþí, ìå óêïðü ôçí åêðáßäåõóç ôùí éáôñþí êáé ôç ìïñöïðïßçóç, áîéïëüãçóç êáé ðñïóáñìïãÞ åíüò áíèñùðïêåíôñéêïý éáôñéêïý ìïíôÝëïõ, ðñïóáñìïóìÝíïõ óôéò áíÜãêåò ôçò ÅëëçíéêÞò êïéíùíßáò êáé óôéò éäéáéôåñüôçôåò ôïõ ¸ëëçíá áóèåíÞ, óôá ðëáßóéá ôçò ïõóéáóôéêÞò áíáâÜèìéóçò ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí õãåßáò. Âéâëéïãñáößá 1. Balint E, Courtenay M, Elder A, Hull S, Julian P. The doctor, his patient and the group: Balint revisited. London: Routledge, 1993. 2. Balint M. The doctor, his patient and the illness. Millennium reprind of 2nd edition. New York: Churchill Livingstone, 2000. 3. Engel GL. The need for a new medical model: a challenge for biomedicine. Science, 196:129136, 1977. 4. WHO definition of Health. Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946; signed on 22 July 1946 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948. 5. De Valck C, Bensing J, Bruynooghe R, Batenburg V. Cure-oriented versus care-oriented attitudes in medicine, Patient Educ Counsel, 45:119126, 2001. 6. Coulter A. After Bristol: putting patients at the centre. BMJ 324:648-51, 2002. 7. Balint E. The possibilities of patient-centred

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

medicine. J R Coll Gen Pract 17:269-276, 1969. 8. Bensing J. Bridging the gap. The separate worlds of evidence-based medicine and patient-centered medicine. Patient Educ Counsel 39:17-25, 2000. 9. IOM, Hurtado MP, Swift EK, Corrigan JM. Committee on the National Quality Report on Health Care Delivery, Board on Health Care Services. Envisioning the National Health Care Quality Report.: National Academy Press, 2000. 10. Stewart M. Effective physician-patient communication and health outcomes: A review. Can Med Assoc J 152:1423-1433, 1995. 11. Stewart M, Brown JB, Weston WW, McWhinney IR, McWilliam CL, Freeman TR. PatientCentered Medicine:Trasforming the Clinical Method.2nd edition. Bristol: Radcliffe Medical Press, 2003. 12. Bass MJ, Buck C, Turner L, Dickie G, Pratt G, Robinson HC. The physician’s actions and the outcome of illness in family practice. J Fam Pract 23:43-47, 1986. 13. Çeadache Study Group of the University of Western Ontario. Predictors of outcome in headache patients presenting to family doctors: a one-year prospective study. Headache 26:285294, 1986. 14. Haezen-Klemens I, Lapinska E. Doctor-patient interaction, patient’s health behaviour and effects of treatment. Soc Sci Med 19:9-18, 1984. 15. Putnam SM, Stiles WB, Jacob MC, James SA. Patient exposition and physician explanation in initial medical interviews and outcomes of clinic visits. Med Care 275:5110-5127, 1989. 16. Kaplan SH, Greenfield S, Ware JE. Assessing the effects of physician-patient interactions on the outcomes of chronic disease. Med Care 275:5110-5127, 1989. 17. Greenfield S, Kaplan SH, Ware JE, Yano EM, Frank HJ. Patients’ participation in medical in medical care-effects on blood sugar control and quality of life in diabetes. J Gen Intern Med 3:448-457, 1988. 18. Orth JE, Stiles WB, Scherwitz L, Hennrikus D, Vallbona C. Interviews and hypertensive patients’ blood pressure control. Health Psycol 6: 29-42, 1987. 19. Johnson JE, Nail LM, Lauver D, King KB, Keys H. Reducing the negative impact of radiation therapy on functional status. Cancer 61:4651, 1988. 20. Thomson SC, Nanni LM, Schwankovsky L. Patient-oriented innervations to improve communication in a medical office visit. Health Psycol 9:390-404, 1990. 47

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

21. Roter D, Hall J. Improving psychosocial problem adress in primary care: Is it possible and what difference does it make? (lecture). In: International Consensus Conference on DoctorPatient Communication, Torondo, 14-16 1991. 22. Fallowfield LJ, Hall A, Maguire CP, Baum M. Psychological outcomes of different treatment policies in women with early breast cancer outside a clinical trial. BMJ 301:575-580, 1990. 23. Rainey LC. Effects of preparatory patient education for radiation oncology patients. Cancer 56:1056-1061, 1985. 24. Stewart M, Brown JB, Donner A, McWhinney IR, Oates J, Weston WW, Jordan J. The impact of patient-centered care on outcomes. J Fam Pract 49:805-807, 2000. 25. Buller MK, Buller DB. Physicians’ Communication Style and Patient Satisfaction. J Health Soc Behav 28:375-388, 1987. 26. Roter DL, Stewart M, Putnam SM, Lipkin M, Stiles W, Inui TS. Communication Patterns of Primary Care Physicians. JAMA 277:350-356, 1997. 27. Jensen PS. The doctor-patient relationship: Headed for Impasse or Improvement? Ann Med Interne 95:769-771, 1981. 28. Friedman HS, DiMatteo MR, Taranta A. A study of the relationship between individual differences in nonverbal expressiveness and factors of personality and social interaction. Journal of Research in Personality 14:351-364, 1980. 29. Brody DS, Miller SM. Illness concerns and re-

Æ. Ôóßìôóéïõ

covery from a URI. Med Care 24:742-748, 1986. 30. Levinson W, Roter DL, Mullooly JP, Dull VT, Frankel RM. Physician-patient communication. The relationship with malpractice claims among primary care physicians and surgeons. JAMA 277:553-559, 1997. 31. Lassen LC. Connections between the quality of consultations and patient compliance in general practice. Fam Pract 8:154-60, 1991. 32. Roter D, Hall J, Merisca R, Nordstrom B, Cretin D, Svarstad B. Effectiveness of interventions to improve patient compliance: a metaanalysis. Med Care 36:1138-1167, 1998. 33. Moore P, Adler N, Robertson P. Medical malpractice: the effect of doctor-patient relations on medical patient perceptions and malpractice intentions. West J Med 173:244-250, 2000. 34. Henbest R, Stewart M. Patientcentredness in the consultation. 2: Does it really make a difference? Fam Pract 7:28-33, 1990. 35. Ben-Sira Z. The Function of the Professional’s Affective Behaviour in Client Satisfaction: A Revised Approach to Social Interaction Theory. J Health Soc Behav 17:3-11, 1976. 36. Levinson W. Physician-Patient Communication: A key to malpractice prevention. JAMA 272: 1619-1620, 1994. 37. Institute of Medicine Committee on Quality of Health Care in America: Crossing the Quality Chasm: A New Health System for the 21rst century. Washington DC: National Academy Press, 2001.

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

ÃÑÁÌÌÁTA ÓÔÏÍ ÅÊÄÏÔÇ LETTERS TO THE EDITOR Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 49-52, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 49-52, 2006

Ïé 3 áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ôñáãéêïß êáé ç ôÝ÷íç ôïõ ðïëÝìïõ

ÁãáðçôÝ ê. ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò, Ôï åñÝèéóìá ãéá ôç óýíôáîç áõôÞò ôçò åðéóôïëÞò ìïõ äüèçêå êáôÜ ôç óçìáíôéêÞ óõæÞôçóç ðïõ áêïëïýèçóå ôçí ðáñáêïëïýèçóç åíüò ðïëý åíäéáöÝñïíôïò óôñïããõëïý ôñáðåæéïý ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò (ÐÖÕ) óôç äéÜñêåéá ôïõ ðñüóöáôïõ 9ïõ ÐáíåëëÞíéïõ Óõíåäñßïõ ÃçñéáôñéêÞò Ãåñïíôïëïãßáò óôçí ÁèÞíá (26-28/01/ 2006), õðü ôïí óõíôïíéóìü ôïõ Áí. Êáè. ê. ×ñ. ËéïíÞ. Ç êáôÜóôáóç óôïí ÷þñï ôçò ÐÖÕ-ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ïé ó÷åôéêÝò ðáñïõóéÜóåéò êáé óõæçôÞóåéò åí ðïëëïßò ìïõ öÝñíïõí óôïí íïõ ôïõò 3 áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò ôñáãéêïýò. Ôïí Áéó÷ýëï, ôïí ÓïöïêëÞ êáé ôïí Åõñéðßäç. Ï Åõñéðßäçò ðåñéãñÜöåé óôéò ôñáãùäßåò ôïõ ôá ðñÜãìáôá üðùò åßíáé, ìå ùìü ñåáëéóìü êáé óêëçñüôçôá, ï Áéó÷ýëïò ôá ðåñéãñÜöåé éäáíéêÜ êáé éäåáôÜ, üðùò èá Ýðñåðå íá åßíáé, åíþ ï ÓïöïêëÞò ðåñéãñÜöåé ôï äÝïí. Ç ðñïóùðéêÞ ìïõ áßóèçóç åßíáé ðùò ïé äñþíôåò ôçò ÐÖÕ ìéëïýí óáí ôïí Åõñéðßäç: ðåñéãñÜöïõí ôçí êáôÜóôáóç ìå åëëéðÞ óôïé÷åßá áñ÷åßá ëüãù Ýëëåéøçò (óõíÞèùò) Þ áíåðÜñêåéáò éáôñéêïý öáêÝëëïõ, ôç äõóêïëßá ëÞøçò ðñùôïâïõëéþí ëüãù ôïõ áäçöÜãïõ ôçò åðáíáëáìâáíüìåíçò óõíôáãïãñÜöçóçò êáé ôïõ ó÷åôéêïý êáíïíéóôéêïý ðëáéóßïõ, ôéò áíåðÜñêåéåò êáé åëëåßøåéò ðñïóùðéêïý, ôçí ðáíôåëÞ Ýëëåéøç óõíå÷éæüìåíçò -éáôñéêÞò êáé ìç-åêðáßäåõóçò. Ïé áêáäçìáúêÝò ðáñïõóéÜóåéò ìå ðñüôõðá ó÷Ýäéá Þ/êáé ðñùôïâïõëßåò Üëëùí ÷ùñþí ìå ðáñáðÝìðïõí óôïí Áéó÷ýëï: áõôü ðïõ èá Ýðñåðå íá ãßíåôáé lege artis. ×ñÞóéìï ùò åñÝèéóìá Þ êáé ùò üñáìá, áëëÜ, óõíÞèùò, ìáêñéÜ áðü ôçí ôñÝ÷ïõóá ðñáãìáôéêüôç-

ôá, åêôüò ïëßãùí öùôåéíþí åîáéñÝóåùí ðåñéï÷þí Þ ÊÝíôñùí Õãåßáò. Íïìßæù, üìùò, üôé áõôü ðïõ Üìåóá ÷ñåéÜæåôáé ç ÐÖÕ óôçí ÅëëÜäá åßíáé ôï öùò ôïõ ÓïöïêëÞ, ôï “äÝïí”: Üìåóá ìÝôñá ðïõ íá áíáôñÝðïõí ôçí êáôÜóôáóç, êáíïíéóôéêÝò äéáôÜîåéò ðïõ íá åðéâÜëëïõí, áìåßâïõí êáé åëÝã÷ïõí äéáäéêáóßåò üðùò ç ôÞñçóç ôùí ðñïâëåðüìåíùí âéâëßùí, ç äçìéïõñãßá -Ýíôõðïõ Þ çëåêôñïíéêïýéáôñéêïý öáêÝëëïõ, ç ôáêôéêÞ ðñáãìáôïðïßçóç åêðáéäåõôéêþí ìáèçìÜôùí, ç ðñáãìáôïðïßçóç éáôñïðñïëçðôéêþí äñáóôçñéïôÞôùí “åêôüò ôùí ôåé÷þí ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò”. ¢ñáãå ìå ôï íÝï ó÷Ýäéï íüìïõ ïäçãïýìáóèå ðñïò ôá åêåß Þ èá åðéêñáôÞóåé ìßá ôå÷íïêñáôéêÞ - ïéêïíïìßóôéêç èåþñçóç ôçò õãåßáò ðïõ èá ðñïâëÝðåé áðëþò ôç óýíäåóç áìïéâþí ìå ôïí áñéèìü ôùí ðáñáêïëïõèïýìåíùí áóèåíþí êáé ôßðïôå Üëëï; ÌÝíåé íá äïýìå êáé íá åëðßæïõìå óôï êáëýôåñï êáé óôï íá ìçí äéáøåõóèïýìå, üðùò Ý÷åé Þäç óõìâåß ðëåßóôåò üóåò öïñÝò óôï ðáñåëèüí õðü äéÜöïñåò êõâåñíÞóåéò êáé õðïõñãïýò, èá ìðïñÝóåé Üñáãå ç öùíÞ áãùíßáò ôùí áðïìïíùìÝíùí óôñáôéùôþí ôïõ ðåäßïõ ôçò êáèçìåñéíÞò ìÜ÷çò ôçò ÐÖÕ íá öèÜóåé óôá áõôéÜ êáé óôïõò íüåò ôùí óôñáôïðåõäåìÝíùí óå ìåãÜëá ãñáöåßá éèõíüíôùí ðïõ áãíïïýí ôéò óõíèÞêåò ôçò ìÜ÷çò; ÊÜðïéïò ÊéíÝæïò ðïëÝìáñ÷ïò Ýãñáøå: “ÅÜí ãíùñßæåôå ôïí å÷èñü êáé ãíùñßæåôå ôïí åõáôü óáò, äåí ÷ñåéÜæåôáé íá öïâÜóôå ôï áðïôÝëåóìá åêáôü ìá÷þí... ÅÜí äåí ãíùñßæåôå ïýôå ôïí å÷èñü ïýôå ôïí åáõôü óáò, èá õðïêýðôåôå óå êÜèå ìÜ÷ç” [Óïõí Ôæïõ “Ç ÔÝ÷íç ôïõ ÐïëÝìïõ”]. Ìå åêôßìçóç Ã. ÓðáèáñÜêçò 49

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Í.Ê. Ðüèïò

ÅöáñìïãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôá íïóïêïìåßá ÁãáðçôÝ ê. ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò, Ôï óõíå÷þò áõîáíüìåíï ðïóïóôü ôïõ Á.Å.Ð. ðïõ äéáôßèåôáé óôçí Õãåßá ìå ìåãÜëåò åðåíäýóåéò óå îåíïäï÷åéáêÝò õðïäïìÝò êáé óôçí åîÝëéîç ôùí éáôñéêþí ìç÷áíçìÜôùí êáèþò êáé ï ôåñÜóôéïò üãêïò ôïõ áíèñþðéíïõ äõíáìéêïý ðïõ ðñïóöÝñåé ôéò õðçñåóßåò ôïõ óôá Äçìüóéá Íïóïêïìåßá áíôéêáôïðôñßæïõí ïéêïíïìéêÜ ìåãÝèç, áðáéôÞóåéò êáé õðï÷ñåþóåéò ðïõ åßíáé ðñáêôéêÜ áäýíáôïí íá ôá ðáñáêïëïõèÞóåé ç Äéïßêçóç ôùí ÌïíÜäùí Õãåßáò óôï ðåñéïñéóìÝíï êáé áðëïúêÜ ó÷åäéáóìÝíï Äçìüóéï Ëïãéóôéêü Ó÷Ýäéï. Ôï Äçìüóéï Ëïãéóôéêü Ó÷Ýäéï âáóßæåôáé óôç óðëïãñáöéêÞ äéáôýðùóç ôùí åããñáöþí óôï Çìåñïëüãéï Ôáìåßïõ ìå äéá÷ùñéóìü óå Ýîïäá êáé Ýóïäá. Ôï áðëïãñáöéêü ëïãéóôéêü óýóôçìá, äåí Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá ôçò ðëÞñïõò ëïãéóôéêÞò áðåéêüíéóçò ìéáò ðñÜîçò, äåí åîáóöáëßæåé ôçí éóüôçôá óå éóïæýãéá êáé ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò, äåí óõó÷åôßæåé ôá Ýóïäá ìå ôá Ýîïäá ôçò ÷ñÞóçò ãéá ôçí åîáãùãÞ ïéêïíïìéêïý áðïôåëÝóìáôïò (êÝñäïò Þ æçìßá). ÁíÜìåóá óôéò óçìáíôéêüôåñåò ðñïóðÜèåéåò ðïõ Ý÷ïõí ãßíåé êáôÜ êáéñïýò ôüóï óôçí ïñãáíùôéêÞ äïìÞ üóï êõñßùò óôçí ïéêïíïìéêÞ äéá÷åßñéóç êáé áðïôýðùóç ôçò ðåñéïõóßáò ôùí äçìïóßùí íïóçëåõôéêþí ìïíÜäùí, åßíáé ç åöáñìïãÞ ôïõ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò. Ç êáôÜñôéóç êáíüíùí óõìðåñéöïñÜò êáé ï êáèïñéóìüò ôïõ ôñüðïõ áðïôýðùóçò êáé åìöÜíéóçò, ðñïò ôá Ýîù, ôçò äéá÷åßñéóçò ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáèïñßæïíôáé áðü ôç ëïãéóôéêÞ ôõðïðïßçóç. Ìå ôç ëïãéóôéêÞ ôõðïðïßçóç åîáóöáëßæïíôáé ðëçñïöïñßåò ðïõ åßíáé áðáñáßôçôåò óå êÜèå åðßðåäï ôçò Äéïßêçóçò ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò áðïäïôéêüôçôáò êáé áðïôåëåóìáôéêüôçôáò êÜèå ôïìÝá åõèýíçò êáé óõíïëéêÜ. Ôüóï ìå ôï Ð.Ä. 205/1998 ìå ôï ïðïßï åðé÷åéñåßôáé ç åéóáãùãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò ôùí Í.Ð.Ä.Ä., üóï êáé ôï Ð.Ä. 146/2003 ìå ôï ïðïßï åðé÷åéñåßôáé ç ëïãéóôéêÞ ôõðïðïßçóç êáé åöáñìïãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôéò ÌïíÜäåò Õãåßáò Ýãéíå Ýíá âÞìá ãéá ïñèïëïãéêüôåñç 50

ïñãÜíùóç óôçí êáôåýèõíóç äéá÷åßñéóçò ôùí ðüñùí ôùí ÌïíÜäùí Õãåßáò. Ïé áñ÷Ýò êáé ç öéëïóïößá ó÷åäßáóçò ôïõ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò áðïôõðþíïíôáé óôïí ôñüðï ëåéôïõñãßáò ôïõ Êëáäéêïý Ëïãéóôéêïý Ó÷åäßïõ ÌïíÜäùí Õãåßáò óõíäÝïíôáò ôï áðïôåëåóìáôéêÜ ìå ôïí Ðñïûðïëïãéóìü ôçò ÌïíÜäáò Õãåßáò. Ç åöáñìïãÞ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôéò ÌïíÜäåò Õãåßáò ðñïóöÝñåé óôïé÷åßá, ïìïéïãåíÞ êáé äéá÷ñïíéêÜ óõãêñßóéìá êáé ðáñÝ÷åé óôç Äéïßêçóç ôçò ÌïíÜäáò Õãåßáò ôá åöüäéá ãéá ôç ëÞøç ïñèþí åðé÷åéñçìáôéêþí áðïöÜóåùí. ÌÝóù ôçò ëïãéóôéêÞò ôõðïðïßçóçò, åðéôõã÷Üíåôáé ç áýîçóç ôçò ðáñáãùãéêüôçôáò ôçò ïéêïíïìéêÞò ìïíÜäáò, ç ïðïßá èá ðñïêýøåé áðü ôçí ôõðïðïßçóç ôçò ëïãéóôéêÞò ôçò åñãáóßáò êáé ôçí åíéáßá ïñãÜíùóç ôçò ìå âÜóç ïñèïëïãéêÝò êáé óýã÷ñïíåò ìåèüäïõò. Ç åöáñìïãÞ ôïõ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò óôá íïóïêïìåßá áðïôåëåß ôï ìÝóïí ãéá ôç âåëôßùóç ôçò ïñãÜíùóçò, ôïõ ðñïãñáììáôéóìïý, áëëÜ êáé ôçò ïéêïíïìéêÞò áðïäïôéêüôçôáò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò. ÅðéðëÝïí: • ÓõìâÜëëåé óôçí áðïôåëåóìáôéêüôåñç êáé áðïäïôéêüôåñç äéá÷åßñéóç ôùí õðçñåóéþí êáé ôùí äéáèÝóéìùí ðüñùí ôùí Íïóïêïìåéáêþí ÌïíÜäùí. • Äéáìïñöþíåé Ýíáí áðïôåëåóìáôéêü ìç÷áíéóìü åëÝã÷ïõ ãéá ôïí óõíôïíéóìü ôùí äñÜóåùí ôùí åìðëåêïìÝíùí åðéìÝñïõò ïéêïíïìéêþí êáé ëïéðþí ôìçìÜôùí. • Áíáðôýóóåé ôå÷íéêÝò ðáñáêïëïýèçóçò ôùí óôü÷ùí, ìÝóù ôùí ïéêïíïìéêþí óôïé÷åßùí êáé áðïôåëåóìÜôùí. • Åîåéäéêåýåé ôï äéïéêçôéêü ðñïóùðéêü ôïõ Íïóïêïìåßïõ óôéò âáóéêÝò áñ÷Ýò êáé Ýííïéåò ôçò ËïãéóôéêÞò ìå ôçí áðüêôçóç ðñüóèåôùí éêáíïôÞôùí ãéá ôïí ðñïãñáììáôéóìü ôùí åñãáóéþí êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôåñç áîéïðïßçóç ôùí äéáèÝóéìùí ìÝóùí ðáñáãùãÞò. Ç äéá÷ñïíéêÞ óýãêñéóç ôùí ðáñå÷ïìÝíùí, ìÝóù ôïõ äéðëïãñáöéêïý óõóôÞìáôïò, ðëçñïöïñéþí ôüóï åíôüò ôçò ßäéáò ïéêïíïìéêÞò ìïíÜäáò, üóï êáé êáôÜ êëÜäï ïéêïíïìßáò ôçò ÷þñáò, åßíáé óôïé÷åßï ðïõ åðéâÜëëåé ôç ëïãéóôéêÞ ôõðïðïßçóç ìÝóù åíüò ôÝôïéïõ áíáëõôéêïý êáé áîéüðéóôïõ

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

Í.Ê. Ðüèïò

óõóôÞìáôïò, ðñïêåéìÝíïõ íá áîéïðïéçèïýí ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ óõëëÝãåé, ôáîéíïìåß êáé äéá÷åéñßæåôáé ç ëïãéóôéêÞ, ðñïò ôï óõìöÝñïí ôùí ïéêïíïìéêþí ìïíÜäùí áëëÜ êáé ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ ãåíéêüôåñá. Ìå åêôßìçóç Íéêüëáïò Ê. Ðüèïò Ïéêïíïìïëüãïò, MSc, ÕðïøÞöéïò ÄéäÜêôïñáò óôçí ÏñãÜíùóç êáé Äéïßêçóç ôùí Õðçñåóéþí Õãåßáò ôïõ Åèíéêïý êáé Êáðïäéóôñéáêïý Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí

Âéâëéïãñáößá 1. Ð.Ä. Õð’áñéè. 146/2003: Ðåñß ïñéóìïý ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ êáé ôïõ ÷ñüíïõ åíÜñîåùò ôçò åöáñìïãÞò ôïõ Êëáäéêïý Ëïãéóôéêïý Ó÷åäßïõ Äçìïóßùí ÌïíÜäùí Õãåßáò. 2. Ãêïýæçò. Äçìüóéï Ëïãéóôéêü, Åêäüóåéò ÓÜêêïõëá, ÁèÞíá 1991. 3. ÃñçãïñÜêïõ È.Ã. ÁíÜëõóç-Åñìçíåßá ôïõ Åëëçíéêïý Ãåíéêïý Ëïãéóôéêïý Ó÷åäßïõ, Åêäüóåéò Áíô. Í. ÓÜêêïõëá, 8ç Ýêäïóç, ÁèÞíá, 2001. 4. ÓáêÝëëç Å.É. Ôï Åëëçíéêü Ãåíéêü Ëïãéóôéêü Ó÷Ýäéï, Ôüìïé Á, Â, Ã, Ä, Åêäüóåéò Å. ÓáêÝëëç, 2ç Ýêäïóç, ÁèÞíá 2003. 5. Ðïìþíçò Í.Ó. Êïóôïëüãçóç, Åêäüóåéò Óôáìïýëçò, 4ç ¸êäïóç 2004.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Í.×. ÑáæÞò

Óýíôïìç ÅíçìÝñùóç ãéá ôï ÊÝíôñï Õãåßáò Êëåéôïñßáò ÁãáðçôÝ ê. ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò, To K.Y. Êëåéôïñßáò êáé ôá 7ôïõ Ð.É. (Áñïáíßáò - ÄÜöíçò - Ëåéâáñôæßïõ - Ëõêïýñéáò - ÐëáíçôÝñïõ - Öéëßùí - Øùößäáò), êáëýðôåé ìéá Üãïíç êáé ïñåéíÞ ðåñéï÷Þ ðïõ åêôåßíåôáé óå 4 ÄÞìïõò (Áñïáíßáò - Êáëáâñýôùí - Ëåõêáóßïõ ÐáÀùí) ìå óõíïëéêÜ 9019 ìüíéìïõò êáôïßêïõò, 35 ÄçìïôéêÜ Äéáìåñßóìáôá, 18 Ïéêéóìïýò êáé ðåñß ôïõò 33000 åðéóêÝðôåò áíÜ Ýôïò. Áîßæåé éäéáßôåñçò ðñïóï÷Þò üôé åîõðçñåôïýíôáé ðåñéóôáôéêÜ ü÷é ìüíï ôçò ïñåéíÞò Á÷áÀáò, áëëÜ êáé ôçò Êïñéíèßáò - Çëåßáò - Áñêáäßáò. Óýìöùíá ìå óôáôéóôéêÝò êáô’Ýôïò åðéôåëïýíôáé ðåñß ôéò 15000 éáôñéêÝò åîåôÜóåéò - 3100 åìâïëéáóìïß - 5900 ìéêñïâéïëïãéêÝò/âéï÷çìéêÝò/áêôéíïëïãéêÝò åîåôÜóåéò-1150 âñá÷åßåò íïóçëåßåò-680 äéáêïìéäÝò. ÊáôÜ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, êáôüðéí êáé åðßìïíùí ðñïóùðéêþí ðñïóðáèåéþí ðñáãìáôïðïéÞèçêáí äéÜöïñåò ðáñåìâÜóåéò óôï K.Y. Êëåéôïñßáò, ìå ãíþìïíá ðÜíôá ôï üöåëïò ôùí ðïëéôþí. ÅðéãñáììáôéêÜ: Á) ÊÔÇÑÉÁÊÁ: ÊåñáìïóêåðÞ êôçñßïõ-óôÝãáóôñï êåíôñéêÞò åéóüäïõ-ãêáñÜæ áóèåíïöüñùíðëÞñçò åîùñáúóìüò åîùôåñéêïý êáé äéáêüóìçóç åóùôåñéêïý ÷þñïõ- åðéóêåõÞ óôåãÜóôñïõ äåîáìåíÞò ðåôñåëáßïõ. Â) ÍÅÁ ÔÌÇÌÁÔÁ: ÊÝíôñá Åöçìåñßáò ÄÜöíçò êáé Øùößäáò-ëåéôïõñãßá áéìáôïëïãéêïý/ âéï÷çìéêïý åñãáóôçñßïõ-äçìéïõñãßá èáëÜìïõ âñá÷åßáò íïóçëåßáò-åðáíáëåéôïõñãßá ôïõ ÷åéñïõñãéêïý ôìÞìáôïò êáé ôïõ cardioexpress. Ã) ÅÎÏÐËÉÓÌÏÓ: ÁðéíéäùôÞò-áéìáôïëï-

ãéêüò áíáëõôÞò-ôñéêÜíáëïò êáñäéïãñÜöïò-óðåéñüìåôñï-ïîýìåôñï-øçöéáêü ôçëåöùíéêü êÝíôñï - ÔÂ÷ - çëåêôñïíéêüò õðïëïãéóôÞò/printer - 2 êáéíïýñãéá áóèåíïöüñá 4x4 (ôï Ýíá áðü äùñåÜ) êáé åðéóêåõÞ ôïõ ðáëáéïý-áðïäï÷Þ îåíïäï÷åéáêïý åîïðëéóìïý “ÁÈÇÍÁ 2004”. Ä) ÁÍÈÑÙÐÉÍÏ ÄÕÍÁÌÉÊÏ: ÅðéìåëÞôñéá Á´ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ìüíéìç) - Ïäïíôßáôñïò ÅÁ´ (ìüíéìïò) - 2 Åðéêïõñéêïß Ãåíéêïß Éáôñïß Åéäéêåõüìåíïé ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò - ÐáñáóêåõÜóôñéá - Íïóçëåýôñéá - ïäçãüò Á/Ö (åðï÷éáêüò) - ðñïóùðéêü êáèáñéüôçôáò - äéïéêçôéêü ðñïóùðéêü ðñáãìáôïðïßçóç ìåôáôÜîåùí. Å) ÄÉÁÖÏÑÁ: ¸íôáîç Ýñãùí Ê.Õ./Ð.É. óôï Ã’ ÊÐÓ-åðéóôçìïíéêÞ âéâëéïèÞêç-3 áõôüíïìåò ðéíáêßäåò ðïñåßáò ãéá ôï K.Y. óôï ïäéêü äßêôõï/ öùôåéíÞ óÞìáíóç - ðñïóêçíçôÜñé - åéêïíïóôÜóé óôÝãáóç ôçëåöùíéêïý èáëÜìïõ - äçìéïõñãßá ôüìïõ äçìïóéåõìÜôùí K.Y. - åðéôÝëåóç çìåñßäùí/ óåìéíáñßùí - óõììåôï÷Þ óå 17 óõíÝäñéá/óåìéíÜñéá/óõìðüóéá/óôñïããõëÝò ôñÜðåæåò/äéçìåñßäåò - 84 åðéóôçìïíéêÝò áíáêïéíþóåéò/äçìïóéåýóåéò - ó÷åäéáóìüò/ðñáãìáôïðïßçóç åêðáéäåõôéêþí ðñïãñáììÜôùí ðñïóùðéêïý - åðéôÝëåóç áãùãÞò õãåßáò êïéíüôçôáò/ó÷ïëåßùí - åìâïëéáóìïß - ðñïãñÜììáôá ðñüëçøçò-óõóôçìáôïðïßçóç äçìïóßùí ó÷Ýóåùí êáé óõíåñãáóßá ìå Öïñåßò/Ïñãáíéóìïýò/Éäñýìáôá-áíáãíþñéóç Ýñãïõ äùñçôþí ê.á. Ìå åêôßìçóç Íßêïò ×. ÑáæÞò ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. Êëåéôïñßáò

Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 2006

WONCA

ÅÐÏÌÅÍÁ ÓÕÍÅÄÑÉÁ UPCOMING CONFERENCES Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 1, 53-54, 2006 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 18, Ôåý÷ïò 1, 53-54, 2006

Wonca Special Interest Group in Psychiatry & Neurology PRE-CONFERENCE WORKSHOP Sunday 27th August 2006, Fortezza Da Basso

Theme: THE INTEGRATION OF MENTAL HEALTH INTO PRIMARY HEALTH CARE: INTERNATIONAL PERSPECTIVES Chairs: Dr Filippo Zizzo (Italy), Professor Christos Lionis (Greece), Dr Gabriel Ivbijaro (UK)

Abstract The main objective of the Wonca Special Interest Group (SIG) in Psychiatry & Neurology is to facilitate the implementation of universal gold standards of care in mental health and neurology by fostering international co-operation amongst family physicians and other stakeholders. The Wonca SIG in Psychiatry & Neurology promotes sharing of good practice across all frontiers. It’s current project is to develop models for the integration of mental health into primary care whilst respecting cultural values and universal human rights. It also supports the implementation of appropriate legislation to protect those with mental illness leading to de-stigmatisation through co-operation with Non-Governmental Organisations (NGO’s) including the World Health Organisation (WHO). This workshop brings together a number of international speakers to further explore how mental health could be integrated into primary care by using practical examples from a variety of countries and continents. Participants will be invited to contribute to the discussion in order to further enhance and enrich the vision of mental health for all through primary care.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Programme 09.00 09.20 hrs

Mental Health in Primary Care The Italian Experience Dr Filippo Zizzo

09.20 09.40 hrs

Mental Health In Primary Care The Greek Experience Professor Christos Lionis

09.40 10.00 hrs

Mental Health Development The Saudi Arabian Pilot Dr Abdallah Al-Khathami

10.00 10.20 hrs

Dementia In Primary Care The UK Experience Dr Henk Parmentier & Dr Gabriel Ivbijaro

10.20 10.40 hrs

Coffee break

10.40 11.10 hrs

From Community To A Secure Unit The Spectrum Of Psychiatric Care Dr Lucja Kolkiewicz & Dr Eleni Palazidou

11.10 11.30 hrs

Is this Real Life or Depression? Dr Juan M Mendive

11.30 12.20 hrs

Discussion What Is The Model For Mental Health In Primary Care? All workshop participants

12.20 12.30 hrs

Where Next? Dr Gabriel Ivbijaro

Dr Gabriel Ivbijaro MBBS FRCGP FWACPsych MMedSci DFFP MA Convenor Wonca SIG in Psychiatry & Neurology

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò. • Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìéá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò. • Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü. • Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. • ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá. • Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç). (õðüäåéãìá âéâëéïãñáößáò: Biziagos E, Moschandrea J, Kouroumalis ÅÁ. Prevalence of hepatitis Â and C markers in volunteer blood donors in Crete. A 5-year study. J Viral Hepat, 6:243-8, 1999.). • Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò. • 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé óå ÷Üñôéíç êáé çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ, êáé èá õðïâÜëëïíôáé óå äýï áíôßôõðá óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøç AíáðëçñùôÞ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Êáèþò êáé óôï e-mail: tasrom@yahoo.com.uk Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åßíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü.

Ðáñáããåëßá áíáôýðùí

Ïé áíáãíþóôåò ôçò "ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò", Ãåíéêïß Ãéáôñïß, ïé ïðïßïé åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óå áíÜôõðá êÜðïéï Þ êÜðïéá áðü ôá äçìïóéåõüìåíá óôï ôåý÷ïò Üñèñá, ìðïñïýí íá ðáñáãÝëëïõí ôïí áñéèìü ôùí áíôéôýðùí óôï "Ôå÷íüãñáììá" (ç äéåýèõíóç êáé ôá ôçëÝöùíá äçìïóéåýïíôáé óôï êÜôù ìÝñïò äåîéÜ ôïõ ðßíáêá). Ïé ôéìÝò ãéá êÜèå áñéèìü áíôéôýðùí ðáñáôßèåíôáé óôïí êáôùôÝñù ðßíáêá.

ÁíÜôõðá

Óåëßäåò/Êüóôïò

50 áíÜôõðá

4/44,00 EÕÑÙ

8/74,00 EÕÑÙ

16/118,00 EÕÑÙ

100 áíÜôõðá

4/50,00 EÕÑÙ

8/88,00 EÕÑÙ

16/174,00 EÕÑÙ

200 áíÜôõðá

4/60,00 EÕÑÙ

8/118,00 EÕÑÙ

16/177,00 EÕÑÙ

500 áíÜôõðá

4/88,00 EÕÑÙ

8/147,00 EÕÑÙ

16/235,00 EÕÑÙ

"Ôå÷íüãñáììá" ÌÜñêïõ ÁõãÝñç 12 - 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 210.60.00.643, Fax: 210.60.02.295 e-mail: techn@hol.gr