Darwin’s dieren doen het goed

Darwin’s dieren op Galapagos

Onlangs werd op Santa Cruz, één van de Galagapos Eilanden, een uitheemse slang doodgereden, waarschijnlijk een onechte koraalslang. De schrik was groot, want deze slang hoorde niet op het eiland thuis. Waarom is men op deze eilandengroep zo bang voor verstoring van de biodiversiteit? En waarom is de natuur in dit gebied van historisch belang? Wat voor beesten leven er? En hebben ze nog een toekomst?

Door: Marian Henderson

De Galagapos Eilanden liggen in de Stille Oceaan, ter hoogte van de evenaar, duizend kilometer ten westen van Zuid-Amerika. De eilanden zijn 'uit het niets' ontstaan, het zijn namelijk vulkanische uitstulpingen. Waarschijnlijk zijn ze vijf tot tien miljoen jaar oud, dat is geologisch gezien ontzettend jong. De eilanden werden langzamerhand bevolkt met dieren uit Zuid-Amerika.

Makkelijke prooi

Op ieder eiland bestaat een eigen flora en fauna, die soms heel verschillend is van die op de naburige eilanden. In 1535 werd de eilandengroep ontdekt. En toen begon voor de dieren de ellende. Ze waren helemaal niet bang voor mensen en vormden dus een gemakkelijke prooi. Vooral de reuzenschildpadden moesten het ontgelden. Ze werden door zeelui en walvisvaarders geslacht en meegenomen als vers vlees voor onderweg. Ook voerden mensen hun eigen menagerie mee: katten, honden, varkens, geiten en op hun schepen reisden ook ratten mee. Al die dieren bedreigden de natuurlijke habitat. Ze aten bijvoorbeeld het groenvoer van de schildpadden op en vraten eieren en jonge schildpadjes. Door menselijk ingrijpen werd de natuur dus ernstig bedreigd.

HMS Beagle

Wetenschapper Charles Darwin (18091882) reisde als onderzoeker met de HMS Beagle op een zeereis die vijf jaar duurde. Tijdens deze tocht bezocht hij ook vijf weken de Galapagos Eilanden. Dat zou een belangrijke ontdekking worden. Darwin was verheugd over de interessante, curieuze dieren die hij zag. Hij maakte een ritje op de rug van een reuzenschildpad. Hij gooide wat zeeleguanen in de oceaan. En hij telde maar liefst dertien verschillende soorten vinken. Dat laatste was bijzonder, want Darwin concludeerde dat die vinken afstamden van een verre Zuid-Amerikaanse voorouder, maar zich op de verschillende eilanden anders hadden ontwikkeld, allemaal aangepast aan de daar aanwezige natuur. Zo waren er vogels met scherpe dunne, lange snavels, maar ook vogels met harde korte

snavels. Het hing er maar vanaf van wat voor voedsel ze moesten bestaan: harde zaden, zachte zaden, insecten.

Evolutie

Ook de reuzenschildpadden hadden zijn aandacht. Op sommige eilanden hadden ze een

nauwsluitend schild, dat nauwelijks bewegingsruimte liet voor de kop. Elders hadden ze juist een gegolfd schild, zodat ze hun kop makkelijk konden verheffen. Zo waren ze aangepast aan de hogere begroeiing. Voor ons is de evolutie gesneden koek. Maar in de tijd van Darwin was het een uitzonderlijke gedachte dat levensvormen zich ontwikkelen in relatie tot de eisen die de omgeving stelt. De ervaringen van Darwin legden de basis voor zijn evolutietheorie. Hij noemde deze reis dan ook één van de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven. In 1859 verscheen The Origin of Species, waarin zijn observaties op de Galapagos Eilanden een grote rol spelen.

Select gezelschap

De dieren die op de eilanden leven, wonen al eeuwen in afzondering. Ze ontwikkelden zich anders dan de dieren op de vaste wal en zo konden er speciale soorten ontstaan, die nergens anders voorkomen. Ze worden endemische soorten genoemd. Denk bijvoorbeeld aan de Galagapos aalscholver, die eruit ziet of zijn vleugels zijn afgeknipt. Met die kleine stompjes kan hij niet vliegen. Vijanden heeft hij niet en zijn voedsel haalt hij uit het water. Dus waarvoor zou dat vliegen nog nodig zijn? Een ander voorbeeld is de Galagapos pinguïn, die maar klein is, 50 centimeter hoog, en die als enige pinguïn helemaal is aangepast aan een leven in de tropen. Dan zijn

er de zeeleguanen, de grootste leguanen ter wereld, die heel lang onder water kunnen blijven. Ze leven van algen en wieren. En wie kent niet de foto's van de blitse Sally Lightfootkrabben, met rood en oranje bovenkant en blauwe wangen. Het zijn de paradepaardjes van deze eilandengroep.

Afzondering

Vanzelfsprekend wil men deze dieren in afzondering houden, zodat hun genen niet worden vermengd met erfelijke eigenschappen van buiten en ze ook niet verplaatsen, zodat ze op hun eigen specifieke eiland blijven. Maar behalve de kans op faunavervalsing, kan het inbrengen van andere diersoorten ook maken dat de in-

heemse dieren worden bedreigd. Zo heeft men gaandeweg de verwilderde geiten uitgeroeid, omdat ze alle voedsel wegkaapten voor de reuzenschildpadden. En daarom schrikt men ook zo van een onbekende slang, die zich misschien vergrijpt aan de eieren van de vele vogels.

Op de eilanden zijn door eeuwenlange afzondering speciale diersoorten ontstaan, die nergens anders ter wereld voorkomen.

Paradijsvogels

En wat te denken van de markante Blauwvoet jan-van-gent. Een zo op het eerste oog niet zo'n spectaculaire vogel, tot je zijn helblauwe voeten ziet. Daarmee maakt hij in de paartijd ook flink indruk op de vrouwtjes, die stapelgek zijn op die blauwe poten. Een mooi schepsel is ook de fregatvogel. Het meest in het oog lopende van deze dieren is hun grote rode krop. Deze balzak onder hun kop kunnen ze maximaal opblazen tot een lang niet kinderachtige ballon. Ook al weer om indruk te maken op de andere sekse.

Bescherming

In de eerste helft van de 20e eeuw werd gevreesd voor een definitieve teloorgang van de uitzonderlijke natuur op de Galagapos. Die werd bedreigd door toerisme, immigratie en overbevissing. Van 2007 tot 2010 werd de eilandengroep gerekend tot bedreigd Wereld Erfgoed. Maar gelukkig is er veel gebeurd in positieve zin. Zo werd er bijvoorbeeld een reddingsprogramma opgesteld voor schildpaddensoorten. Tussen 1965 en 1970 waren er nog maar veertien schildpadden in leven op het eiland Española. In 2012 heeft men hier de duizendste schildpad geïntroduceerd. De dieren worden gefokt op het Charles Darwin Station en als ze vijf jaar zijn worden ze uitgezet op het eiland waar ze thuishoren. Ook wordt er op de eilanden niet meer gejaagd en wordt het aantal bezoekende toeristen beperkt. Al deze maatregelen hebben ertoe geleid, dat er van directe bedreiging geen sprake meer is. Toch blijft de mens de grootste vijand, omdat hij de isolatie van de eilanden heeft verstoord.