27.11.2018
Een beetje achtergrond • 1981: oprichting vzw De Kolk: een ‘Kollektief voor Kreatief Vormingswerk’ • kunstzinnige vorming voor jongeren en jongvolwassenen, vooral in de vorm van workshops • jeugdtheatergezelschap
MOOSS STELT VOOR:
• 1991: Mooss (zusterorganisatie: Wisper)
dr. Marijke Van Eeckhaut www.mooss.org www.publiekaanzet.be (update 21.12.2018)
• 2011: oprichting BAZART
• proces i.p.v. productie • cursusorganisatie met open inschrijvingen + aanbod op vraag • vanaf 2000: meer op vraag, meer bemiddeling
PUBLIEK AAN ZET
• kunstjeugdbeweging
• 2017: fusie met AmuseeVous • uitbreiding jongerenparticipatie
Deelwerkingen
Onze methodiek: evolutie • De Kolk: ontwikkeling methodiek gebaseerd op praktijk + leertheorie David Kolb • Mooss: verdere ontwikkeling methodiek + theoretische onderbouwing
kunst & erfgoed
• eerste publicatie 2009 • grondig herziene publicatie 2012/13
musea & erfgoed
methodiek
kinderen, jongeren & begeleiders
workshops & vormingen
BAZART
Ø basis: constructivistische educatietheorie Ø introductie inclusie
jongerenparticipatie / AmuseeVous
Onze methodiek: ontwikkeling • Ontwikkeling van methodiek i.v.m. participatie • Als gevolg van ontwikkelingen binnen Mooss: meer vrijwilligerswerking (Studio Cactus, BAZART, AmuseeVous …) • Als gevolg van ontwikkelingen binnen het veld: veel vraag naar en vragen rond participatie • gebaseerd op: • eigen werking en projecten Mooss • publiek aan zet • divers onderzoek
mooss: publiek aan zet . marijke@mooss.org
Wat is PUBLIEK AAN ZET? • Publiek Aan Zet: 5 trajecten • • • • •
PAZ-1 met M-Museum Leuven 2013-14 PAZ-2 met Het Theaterfestival 2014-16 PAZ-3 met musea Charleroi 2016-17 PAZ-4 met Het nieuwstedelijk 2017-18 PAZ-5 met M-Museum Leuven 2019
• traject: een diverse groep participanten uitdagen om de kunstorganisatie onder de loep te nemen en experimenten op te zetten om de beleving van het publiek te optimaliseren • ontwikkeling methodiek + optimalisering publieksbeleving • internationaal congres september 2020 • aansluitend instrument en verspreiding • initiatief van Mooss, Cera en M-Museum Leuven
1
27.11.2018
Doelstellingen PUBLIEK AAN ZET • Een kwalitatieve ervaring voor de participanten, , zowel op het vlak van het participatief proces, als op het vlak van kunstbeleving . De participant komt aan zet. • Experimenten met de optimalisering van de publieksbeleving in de betrokken kunstorganisaties. • Meer inzicht in de interpretatieve noden van een breed publiek, bij beeldende en podiumkunsten. • Meer inzicht in de manier waarop de interpretatie en beleving van een breed publiek kan worden ondersteund, in verschillende contexten. • De ontwikkeling van een methodiek om structurele en beleidsmatige vormen van participatie te begeleiden. • De verankering van de inzichten en de dialoog met het publiek in de betrokken kunstorganisaties. • De verspreiding van de inzichten en methodiek zodat kunstorganisaties ook zonder PAZ een breed publiek een betere ervaring kunnen bieden. • Een shift in de visie en werking zodat kunstorganisaties publieksvriendelijker worden en het publiek als een partner zien (cocreatie). Het publiek komt aan zet.
VISIE OP PARTICIPATIE
VISIE OP PARTICIPATIE ‘participatie’ heeft verschillende betekenissen • deelnemen: participanten zijn toeschouwers. In deze betekenis zien we ‘participatie’ dikwijls in de context van doelgroepen: we willen dat een breed publiek deelneemt of geen drempels ondervindt om deel te nemen aan cultuur. • deelhebben: participanten zijn betrokken, hebben een actieve inbreng of zelfs (mede)beslissingsrecht.
Ø PAZ: deelhebben (wat kan leiden tot meer deelnemen)
VISIE OP PARTICIPATIE
gradaties: participatieladder van Edelenbos & Monnikhof (2001) • informeren: participant = toehoorder • consulteren: participant geeft feedback • adviseren: participant geeft advies, kiest uit opties, doet voorstellen, maar de agenda wordt door de organisatie bepaald en de organisatie heeft het laatste woord • cocreatie: participant = gelijkwaardige partner • zelfeheer: participant = beslisser, organisatie geeft advies
Ø PAZ: inzetten op zel+eheer (in de trajecten) om tot cocreatie te komen (in de toekomstige werking van de organisaties)
interpreterende competenties creërende competenties
beleidsmatig ruimte maken
uitvoerend participeren aan een kunstenaanbod
participeren aan de productie van een kunstwerk
culturele democratie
beleidsparticipatie
in de praktijk faciliteren
structureel / co-
kunstenbeleid organisatiebeleid
Participatiekader ontwikkeld binnen het onderzoek naar de functie participatie in het kunstendecreet. KdG | De Pourcq, Matthijs, Van Eeckhaut, Van Reeth | 2017
VISIE OP PARTICIPATIE
PAZ-1: DINGES
participeren participeren aan de aan een participere productie participere kunstenn aan de van een n aan een productie aanbod kunstwerk kunstenaa van een nbod kunstwerk culturele culturele democratie democrati e
beleidsbeleidsparticipatie participati e
beleidsparticipatie
participatie aan kunstenbeleid participatie aan organisatiebeleid
het aanbod wordt via beleid door het publiek beïnvloed
= algemeen, bv. in publieke ruimte, zetelen = concreet en specifiek in een bepaalde organisatie
PAZ: inzichten verwerven om de toekomstige koers mee te bepalen.
mooss: publiek aan zet . marijke@mooss.org
• • • •
tentoonstelling in M-Museum Leuven met collectie van Cera voortraject juni-augustus 2013 (2 begeleiders) tentoonstellingstraject 08.09-03.11.2013 (1+3 begeleiders) • • • •
groep presentatie groep bemiddeling groep communicatie (+ reflectie tijdens / op tentoonstelling)
• tentoonstelling 03.11.2013-16.02.2014 • 115 participanten tussen 6 en 77 jaar in het voortraject / 20 participanten in het tentoonstellingstraject • divers in sociale en professionele achtergrond, kunstkennis
2
27.11.2018
PAZ-1: DINGES • Het kunstwerk als object. De tentoonstelling draait rond zintuiglijkheid. Het is niet de vraag wat we allemaal (kunnen) weten over kunstwerken, maar wat we kunnen waarnemen. • tentoonstelling: ontwikkeling concept, keuze kunstwerken, ontwerp scenografie, assistentie opbouw en afraak • bemiddeling: introductietekst + film, kunstwerkteksten, leeshoek, materiaal om aan te raken, opdrachten, audio (muziek + commentaren), maquette, stemmodule … • communicatie: campagnebeeld + tekst, perstekst, vernissage … • reflectie: DINGES-dag (curator + kunstenaar) + denkdocument (curator, kunstenaar, schrijfster, illustrator) • 2 films: introductie + promotie DINGES-dag: https://www.youtube.com/channel/UCljyxJl4_ercmqlYCfqv4Rw
• effect M: jaarlijks cocreatieproject + denkproces organisatie
PAZ-2: Het theaterfestival • prioritaire doelstellingen van de participanten: • PAZ wil de publieksvriendelijkheid van HTF verhogen • PAZ wil het festivalgevoel van HTF vergroten • PAZ wil de drempel van HTF verlagen Ø een breder publiek aanspreken en daardoor de maatschappelijke betekenis van theater en van Het Theaterfestival vergroten
• acties in drie categorieën: omgeving, ontmoeting, feedback • acties: hosts, pop-up performances, citatenmuur, kijkwijzer/ reactiekaartjes, conversatiemenu’s, ontvoeringen, nabesprekingen, publieksfilm, diverse communicatie • publieksfilm: https://www.youtube.com/channel/UCljyxJl4_ercmqlYCfqv4Rw • inspiratieboekje: https://www.publiekaanzet.be/ (via PAZ-projecten > PAZ-2)
PAZ-2: Het theaterfestival • gekozen voor bemiddeling rond de voorstellingen • voortraject september 2014 - mei 2015 (2 begeleiders) • conceptfase (waarom?) • verkenningsfase (hoe?) • creatietraject juni - september 2015 (1 begeleider) • ontwikkelingsfase (wat?): groep ontmoeting, groep reacties, groep programmeren, groep communicatie • uitvoeringsfase • reflectietraject oktober 2015 - mei 2016 (1 begeleider) • bemiddeling tijdens Het Theaterfestival 3-13 september 2015 • in het festivalcentrum (Kaaitheater) • bij 12 voorstellingen • 17 participanten actief tijdens de uitvoeringsfase • divers in leeftijd, sociale en professionele achtergrond, kunstkennis
PAZ-3: Reg’Arts Décalés • • • • •
tentoonstelling in het Musée des Beaux-Arts in Charleroi i.s.m. Musée de la Photographie in Charleroi + collectie Cera in het kader van 350 jaar Charleroi voortraject april-augustus 2016 (1 + 2 begeleiders) tentoonstellingstraject 27.08-09.11.2016 (1+5 begeleiders) • groep presentatie • groep bemiddeling • groep communicatie
• • • •
tentoonstelling 10.11.2016-11.02.2017, verlengd tot 15.04.2017 werking tijdens en na de tentoonstelling 37 participanten (een veelvoud aan kandidaten) divers in leeftijd, sociale en professionele achtergrond, kunstkennis
PAZ-3: Reg’Arts Décalés • We willen je uitnodigen om in onze voetsporen te treden en samen een antwoord te zoeken op de vragen: wat is ‘zien’, wat is ‘kijken’? Laten we onderzoeken hoe de context onze blik en visie beïnvloedt. • tentoonstelling: ontwikkeling concept, keuze kunstwerken, ontwerp scenografie, assistentie opbouw en afraak • bemiddeling: introductieteksten + kunstwerkteksten, folder, portretten, reactiekaartjes + feedback, citaten, leeshoek, opdrachten, rondleidingen, gespecialiseerde rondleidingen … • communicatie: campagnebeeld + tekst, perstekst, vernissage … • reflectie: SWOT + publicatie met verschillende invalshoeken • effect Musée des Beaux-Arts: duurzame band met vrijwilligers
mooss: publiek aan zet . marijke@mooss.org
3
27.11.2018
PAZ-4: Het nieuwstedelijk • “Hoe kunnen wij jouw stadsgezelschap worden in Hasselt en Genk?” • aanloopfase (introductie en kennismaking): maart-mei 2017 • brainstormfase (stadsgezelschap + acties): mei-augustus 2017 • onvoorziene pauze: september-november 2017 • uitvoeringsfase: december 2017 - januari 2018 • openingsweek DE NIEUWE ZAAL: 12-18 januari 2018 • begeleiding: duobaan • in totaal hebben 15 participanten aan een of meerdere samenkomsten deelgenomen • divers in leeftijd, sociale en professionele achtergrond, kunstkennis
PAZ-4: Het nieuwstedelijk • doelstellingen van de participanten: verlagen van drempels en vergroten van nabijheid • concrete acties: • bekendheid: buurt uitnodigen, flyeren, promofilm • drempels: inrichting café, noden diverse bezoekers, nieuwjaarsbrieven, programmablaadje
• vooral tijdens het traject als klankbord en adviesgroep gefunctioneerd: veel ideeën en acties bevestigd of er feedback op gegeven, nieuwe ideeën of accenten aangereikt Ø bevestiging en verscherping van de bestaande koers Ø wisselwerking die juist zat in de boog om stadsgezelschap in Hasselt te worden
mooss: publiek aan zet . marijke@mooss.org
PAZ: wat hebben we geleerd? 1. Een goed evenwicht tussen openheid en a+akening is noodzakelijk. • De uitdaging die aan participanten wordt voorgelegd, moet voldoende open maar tegelijk ook concreet genoeg zijn. • Een te open of abstracte vraag kan tot blokkering leiden: de participanten komen er niet uit en het wordt een praatbarak. • In elke fase van het traject: een maximale inbreng van de participanten binnen een duidelijk kader. • De begeleiding moet professioneel en afakenend zijn, maar tegelijk de nodige vrijheid laten en creativiteit stimuleren. • Een open vraag nodigt uit tot een eigen inbreng, maar er is ook begeleiding nodig om participanten te stimuleren om echt vanuit zichzelf te vertrekken, en niet vanuit een beeld ‘hoe het moet’ of ‘hoe het wordt verwacht’.
4
27.11.2018
PAZ: wat hebben we geleerd? 2. De bijdrage van de participanten moet waardevol zijn voor de organisatie. • Het moet duidelijk zijn wat de meerwaarde is voor de kunstenplek om met het publiek samen te werken: wat willen we van de participanten leren? • Het is belangrijk dat de participanten ervaren dat (iedereen binnen) de kunstenorganisatie heel betrokken is. • De begeleiding moet waarderend en motiverend zijn. Er is niet alleen aandacht voor het proces, maar ook voor de diverse resultaten, van feedback over idee tot product.
PAZ: wat hebben we geleerd? 4. De cohesie binnen de groep is belangrijk. • De band tussen de participanten onderling wordt hoog gewaardeerd, en dus vraagt de opbouw van het groepsgevoel bijzondere aandacht. Een traject met veel zij-instromers is moeilijk, en één waarin participanten in werkgroepen worden verdeeld ook. • Bij werkgroepen is de onderlinge communicatie een aandachtspunt. De wens om beter van elkaars werkzaamheden op de hoogte te zijn, is bij sommige participanten groot. • Een ander heikel punt is het verschil in verwachtingen, visie en beleving binnen een groep: soms wordt het verschil in engagement als problematisch ervaren door participanten die het gevoel hebben dat ‘zij het allemaal moeten doen’.
PAZ: wat hebben we geleerd? 3. Participanten moeten er ook voor zichzelf iets uit kunnen halen. • Iets voor een ander betekenen geeft veel voldoening: een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan een project (cf. 2), maar ook samen een resultaat neerzetten en elkaar daarin helpen (cf. 4). • Participanten hebben een duidelijke vraag naar een grondige kennismaking met de kunsten en met de kunstenorganisatie (achter de schermen). • Participanten willen ook meer in het algemeen ervaring en expertise opbouwen. Daarbij moet het uitgangspunt zijn dat iedereen vanuit zijn/haar eigen achtergrond en ervaring een nuttige bijdrage kan leveren en daarop voortbouwend nieuwe dingen kan leren.
PAZ: wat hebben we geleerd? 5. De evenwichten in de begeleiding zijn delicaat. • Een centraal aanspreekpunt wordt erg gewaardeerd: één (methodische) begeleider die bij alle samenkomsten aanwezig is en het geheel coördineert. • Werken met ‘sidekicks’ - inhoudelijke begeleiders die de link met de organisatie leggen - heeft een grotere betrokkenheid en een spreiden van de werklast en verantwoordelijkheden als grote voordelen. Maar het vraagt wel nauwgezette methodische opvolging. • Werken in een duobaan met een methodische begeleider en een inhoudelijke begeleider van de organisatie kan onbedoeld leiden tot een situatie van cocreatie of adviesgroep.
PAZ: wat hebben we geleerd? 6. Diversiteit onder de participanten en de grootte van de groep zijn belangrijke factoren. • Participanten vinden samenwerking een verrijking. De diversiteit onder de participanten wordt hoog gewaardeerd. Het verruimt de blik. Tegelijk wordt iedereen verenigd rond dezelfde interesse. • Diversiteit volgt uit een brede oproep, eventueel vindplaatsgericht. • Groepsgrootte volgt niet noodzakelijk uit een brede oproep. Voor een abstracter project kan het de moeite lonen om vooraf in verenigingen en op plaatsen waar mensen samenkomen het project toe te lichten.
mooss: publiek aan zet . marijke@mooss.org
5