2
คำนำ จำกกระแสโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่ำงรวดเร็ วในช่วงทศวรรษที่ผำ่ นมำ ส่ งผลให้หลำยประเทศทัว่ โลก ต้องเผชิญกับควำมหลำกหลำยทั้งด้ำนสังคมและระบบเศรษฐกิจซึ่ งมีอิทธิ พลต่อวิถีชีวติ เป็ นอย่ำงมำก ทำให้ หลำยประเทศต้องเร่ งเตรี ยมพร้อมโดยกำรสร้ำงกลไกและพัฒนำคนให้มีศกั ยภำพสู งขึ้น ให้สำมำรถปรับตัว และรู ้เท่ำทันกระแสกำรเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น เพื่อให้ประเทศชำติกำ้ วไปข้ำงหน้ำได้อย่ำงมัน่ คงและเท่ำ เทียม ประเทศสมำชิกอำเซี ยน หรื อสมำคมประชำชำติแห่ งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประกอบด้วย 10 ประเทศ คือ ไทย อินโดนีเซีย ฟิ ลิปปิ นส์ สิ งคโปร์ มำเลเซีย บรู ไน เวียดนำม ลำว พม่ำ และกัมภูชำ ต่ำงเห็นพ้องต้องกันว่ำกำรศึกษำเป็ นปั จจัยที่สำคัญยิง่ ในกำรพัฒนำประเทศ เรำจะเห็นว่ำ ปริ ญญำว่ำ ด้วยแผนงำนสำหรับประชำคมอำเซียน ได้ให้ควำมสำคัญในกำรใช้กลไกกำรศึกษำขับเคลื่อนอำเซียนให้ บรรลุวสิ ัยทัศน์อำเซียน 2020 ที่มุ่งให้อำเซี ยนมีสัยทัศน์สู่ภำยนอก มีสันติสุข และเชื่อมโยงเข้ำด้วยกันใน กำรเป็ นหุ ้นส่ วนในสิ่ งแวดล้อมของประชำธิ ปไตยและมีอยูร่ ่ วมกันอย่ำงกลมกลืน กำรพัฒนำที่มีพลวัตร และ กำรรวมตัวทำงเศรษฐกิจที่ใกล้ชิดและในสังคมที่เอื้ออำทรที่ระลึกถึงสำยสัมพันธ์ทำงประวัติศำสตร์ รับรู ้ มรดกทำงวัฒนธรรมที่มีร่วมกัน และเชื่อมในอัตลักษณ์ของภูมิภำค
ความสาคัญและความเป็ นมาของประชาคมอาเซียน คำว่ำ“ASEAN” เป็ นคำย่อมำจำก“Association of Southeast Asian Nations” แปลเป็ นภำษำไทยอย่ำงเป็ น ทำงกำร โดยกระทรวงกำรต่ำงประเทศของไทยว่ำ“สมำคมประชำชำติแห่งเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต้” ที่มำของ ชื่อ“ASEAN” ปรำกฏในคำประกำศปฏิญญำอำเซียนที่กรุ งเทพฯ เมื่อวันที่8 สิ งหำคม 2510 ว่ำ “รัฐมนตรี แห่ง สภำเพรซิ เดียมด้ำนกำรเมือง/รัฐมนตรี วำ่ กำรกระทรวงกำรต่ำงประเทศอินโดนี เซี ย รองนำยกรัฐมนตรี แห่ง มำเลเซีย รัฐมนตรี วำ่ กำร กระทรวงกำรต่ำงประเทศฟิ ลิปปิ นส์ รัฐมนตรี วำ่ กำรกระทรวงกำรต่ำงประเทศ สิ งคโปร์ และรัฐมนตรี วำ่ กำรกระทรวงกำรต่ำงประเทศไทย ประกำศ ณ ที่น้ ีให้ก่อตั้งสมำคมเพื่อควำม ร่ วมมือแห่งภูมิภำคสำหรับประเทศแห่งเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต้ โดยให้ใช้ชื่อว่ำAssociation of Southeast Asian Nations (ASEAN)” และคำว่ำ “ประชำคมอำเซียน” (ASEAN Community) เป็ นกำรสร้ำงสังคม ภูมิภำคให้พลเมืองของทั้งสิ บรัฐสมำชิกอำเซี ยนอยูร่ ่ วมกันฉันญำติมิตรในครอบครัวเดียวกัน หรื อเป็ นเพื่อน ร่ วมชุมชนคนหมู่บำ้ นเดียวกัน อำเซี ยนหรื อสมำคมประชำชำติแห่งเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต้ ก่อตั้งขึ้นโดยมี วัตถุประสงค์เพื่อส่ งเสริ มควำมเข้ำใจอันดีต่อกันระหว่ำงประเทศในภูมิภำค ธำรงไว้ซ่ ึงสันติภำพ เสถียรภำพ และควำมมัน่ คงทำงกำรเมือง สร้ำงสรรค์ควำมเจริ ญก้ำวหน้ำทำงด้ำนเศรษฐกิจ กำรพัฒนำทำงสังคมและ วัฒนธรรม กำรกินดีอยูด่ ีบนพื้นฐำนของควำมเสมอภำค และผลประโยชน์ร่วมกันของประเทศสมำชิกทั้ง 10
3
ประเทศ ได้แก่ ประเทศไทย อินโดนีเซีย มำเลเซีย ฟิ ลิปปิ นส์ สิ งคโปร์ บรู ไน เวียดนำม ลำว พม่ำ และ กัมพูชำ อำเซียนเป็ นภูมิภำคที่มีกำรเจริ ญเติบโตทำงเศรษฐกิจอย่ำงรวดเร็ วและเป็ นตัวอย่ำง ของกำรรวมตัวของกลุ่ม ประเทศที่มีพลังต่อรองในเวทีกำรเมืองและเศรษฐกิจระหว่ำงประเทศ ควำมก้ำวหน้ำของอำเซี ยน มีปัจจัยจำก ควำมไว้วำงใจซึ่ งกันและกันระหว่ำงรัฐสมำชิก อันก่อให้เกิดบรรยำกำศที่สร้ำงสรรค์และเอื้อต่อควำมร่ วมมือ ระหว่ำงกัน ทำให้สถำนกำรณ์ในเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต้ได้เปลี่ยนผ่ำนจำกสภำวะแห่ งควำมตึงเครี ยดและ กำรเผชิ ญหน้ำในยุคสงครำมเย็นมำสู่ ควำมมีเสถียรภำพ ควำมมัน่ คงและควำมร่ วมมืออย่ำงใกล้ชิดใน ปัจจุบนั
4
สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน ได้ดำเนินงำนโครงกำรเกี่ยวกับกำรจัดกำรเรี ยนรู ้สู่ประชำคม อำเซียน ได้แก่ โครงกำรพัฒนำสู่ ประชำคมอำเซี ยน : Spirit of ASEAN โดยคัดเลือกโรงเรี ยนเข้ำร่ วม โครงกำรเพื่อพัฒนำให้มีควำมพร้อมและศักยภำพในกำรจัดกำรเรี ยนรู ้เกี่ยวกับประชำคมอำเซี ยน เป็ นศูนย์ กำรเรี ยนรู ้อำเซียนจำนวน 68 โรง แบ่งเป็ นโรงเรี ยน3 รู ปแบบ คือ 1) โรงเรี ยน Sister School จำนวน 30 โรง 2) โรงเรี ยน Buffer School จำนวน 24 โรง 3) ASEAN Focus School จำนวน 14 โรง ทั้งนี้มีโรงเรี ยนที่เป็ น เครื อข่ำยมำกกว่ำ 500 โรง โรงเรี ยนที่เข้ำร่ วมโครงกำรดังกล่ำวขณะนี้กำลังดำเนินกำรพัฒนำโรงเรี ยนสู่ ประชำคมอำเซี ยนและจัดกิจกรรมในโรงเรี ยนเพื่อสร้ำงควำมตระหนักเกี่ยวกับประชำคมอำเซี ยน ผลกำรดำเนิ นงำนที่ผำ่ นมำโรงเรี ยนได้จดั กิจกรรมหลำกหลำย เช่น กำรเรี ยนรู ้ผำ่ นสื่ อ อุปกรณ์ รู ปภำพ วีดิ ทัศน์ นิทรรศกำร กำรจัดกิจกรรมต่ำงๆ รวมถึงกำรติดต่อสื่ อสำรกับโรงเรี ยนในประเทศสมำชิกประชำคม อำเซียนทำงสื่ อ ICT (Information communication Technology) ซึ่ งกิจกรรมที่กล่ำวมำเป็ นกำรออกแบบและ จัดประสบกำรณ์ เพื่อเปิ ดโอกำสให้นกั เรี ยนในโรงเรี ยนที่เป็ นศูนย์อำเซียนและโรงเรี ยนเครื อข่ำยได้ลงมือ ปฏิบตั ิจริ ง ซึ่ งเป็ นไปตำมแนวทำงกำรจัดกิจกรรมกำรเรี ยนรู ้ที่ผเู ้ รี ยนได้ประสบกำรณ์ตรง และมีกิจกรรมค่ำย สร้ำงสรรค์ที่เน้นกำรสร้ำงควำมตระหนัก เรื่ องประชำคมอำเซียน ในกำรจัดกิจกรรมพัฒนำควำมรู ้และเสริ มสร้ำงควำมเป็ นพลเมืองอำเซี ยนให้ผเู ้ รี ยนจะช่วยเพิ่มศักยภำพใน กำรเรี ยนรู ้ให้ผเู ้ รี ยน อันจะเป็ นพลังกำรขับเคลื่อนกำรพัฒนำโรงเรี ยนสู่ ประชำคมอำเซี ยนในทุกพื้นที่อย่ำงมี ประสิ ทธิภำพ สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพื้นฐำนโดยสำนักวิชำกำรและมำตรฐำนกำรศึกษำ พิจำรณำเห็นว่ำ มีควำมจำเป็ นอย่ำงยิง่ ที่จะสร้ำงศักยภำพให้แก่สถำนศึกษำและเขตพื้นที่กำรศึกษำเกี่ยวกับ ควำมเป็ นประชำคมอำเซียนเพื่อเตรี ยมควำมพร้อมในกำรเป็ นประชำคมอำเซียน จึงได้จดั ทำเอกสำรแนว ทำงกำรบริ หำรจัดกำรเรี ยนรู ้สู่ประชำคมอำเซี ยน เป็ นกำรเตรี ยมควำมพร้อมของเด็กไทย เพื่อกำรอยูร่ ่ วมกับ ประชำชนของประเทศต่ำง ๆ ในประชำคมอำเซียนในปี 2558
5
คุณลักษณะของเด็กไทยในประชาคมอาเซียน กำรพัฒนำกำรเรี ยนรู ้ของเด็กไทยสู่ ประชำคมอำเซี ยนให้ประสบผลสำเร็ จ จำเป็ นต้องกำหนดเป้ ำหมำย ได้แก่ คุณลักษณะของเด็กไทยที่จะพัฒนำสู่ กำรเป็ นประชำคมอำเซี ยนให้ชดั เจน ทั้งด้ำนควำมรู ้ ทักษะ/ กระบวนกำร และเจตคติ สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพื้นฐำนได้มีกำรจัดประชุมโต๊ะกลมและประชำพิจำรณ์ บุคลำกรที่ เกี่ยวข้องโดยตรง ผูม้ ีส่วนเกี่ยวข้องกับกำรเตรี ยมกำรและดำเนินกำรก้ำวสู่ ประชำคมอำเซี ยน ทั้งด้ำน กำรเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ของมหำวิทยำลัยและหน่วยงำนต่ำงๆ เช่น สถำนทูต มหำวิทยำลัย ภำครัฐและเอกชน ในกำรร่ วมกำหนดคุณลักษณะเด็กไทยในประชำคมอำเซี ยน ดังแผนภำพ ต่อไปนี้
คุณลักษณะเด็กไทยในประชาคมอาเซียน คุณลักษณะของเด็กไทยในประชำคมอำเซียน กำหนดคุณลักษณะ 3 ด้ำน ดังนี้ ด้ำนควำมรู ้ 1. มีควำมรู ้เกี่ยวกับประเทศอำเซี ยนในด้ำนกำรเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม 2. มีควำมรู ้เกี่ยวกับอำเซี ยน 2.1 จุดกำเนิดอำเซียน 2.2 กฎบัตรอำเซียน 2.3 ประชำคมอำเซียน 2.4 ควำมสัมพันธ์กบั ภำยนอกอำเซี ยน ด้ านทักษะ/กระบวนการ 1. ทักษะพืน้ ฐาน 1.1 สื่ อสำรได้อย่ำงน้อย 2 ภำษำ (ภำษำอังกฤษ และภำษำประเทศเพื่อนบ้ำนอีก อย่ำงน้อย 1 ภำษำ) 1.2 มีทกั ษะในกำรใช้เทคโนโลยีสำรสนเทศอย่ำงสร้ำงสรรค์ 1.3 มีควำมสำมำรถในกำรแก้ปัญหำอย่ำงสันติวธิ ี 1.4 มีควำมสำมำรถในกำรทำงำนและอยูร่ ่ วมกับผูอ้ ื่น 2. ทักษะพลเมือง/ความรับผิดชอบทางสั งคม 2.1 เคำรพและยอมรับควำมหลำกหลำยทำงวัฒนธรรม 2.2 มีภำวะผูน้ ำ 2.3 เห็นปั ญหำสังคมและลงมือทำเพื่อนำไปสู่ กำรเปลี่ยนแปลง
6
ด้ำนเจตคติ 1. มีควำมภูมิใจในควำมเป็ นไทย/ ควำมเป็ นอำเซียน 2. ร่ วมกันรับผิดชอบต่อประชำคมอำเซี ยน 3. มีควำมตระหนักในควำมเป็ นอำเซียน 4. มีวถิ ีชีวติ ประชำธิปไตย ยึดมัน่ ในหลักธรรมำภิบำล สันติวธิ ี /สันติธรรม 5. ยอมรับควำมแตกต่ำงในกำรนับถือศำสนำ 6. ดำเนินชี วติ ตำมหลักปรัชญำของเศรษฐกิจพอเพียง
ตัวชี้วดั คุณภาพครู ครู ผสู ้ อนมีควำมรู ้ เกี่ยวกับอำเซี ยน กฎบัตรอำเซียน ประชำคมอำเซียน ครู สำมำรถใช้ภำษำต่ำงประเทศในกำรสื่ อสำร ครู ใช้หนังสื อ ตำรำเรี ยน และสื่ อที่เป็ นภำษำต่ำงประเทศในกำรจัดกำรเรี ยนรู ้ ครู ใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์ (ICT) ในกำรจัดกำรเรี ยนรู ้ กำรวัดและประเมินผล และกำรเผยแพร่ ผลงำน ทั้งระบบออนไลน์ (Online) และออฟไลน์ (Offline) ครู ใช้เทคนิคและวิธีสอนที่หลำกหลำยโดยเน้นกิจกรรมหรื อกระบวนกำรใน กำรจัดกำรเรี ยนรู ้ ครู สำมำรถแลกเปลี่ยนเรี ยนรู ้ประสบกำรณ์ ในกำรจัดกำรเรี ยนรู ้ท้ งั ในประเทศ และในกลุ่มประเทศ สมำชิกอำเซียน ครู ใช้กำรวิจยั สื่ อ นวัตกรรมเพื่อพัฒนำผูเ้ รี ยนอย่ำงต่อเนื่อง
ตัวชี้วดั คุณภำพผูบ้ ริ หำรสถำนศึกษำ ผูบ้ ริ หำรมีวสิ ัยทัศน์ในกำรจัดกำรศึกษำสู่ ประชำคมอำเซี ยน ผูบ้ ริ หำรมีควำมสำมำรถในกำรบริ หำรจัดกำรภำยใต้สภำวกำรณ์จำกัดได้อย่ำงมี ประสิ ทธิภำพ ผูบ้ ริ หำรมีทกั ษะในกำรใช้ภำษำอังกฤษเพื่อกำรสื่ อสำร และทักษะในกำรใช้ ICT ผูบ้ ริ หำรมีควำมสำมำรถในกำรประสำนภำคีเครื อข่ำยเพื่อควำมร่ วมมือในกำรจัดกำรเรี ยนรู ้สู่ ประชำคมอำเซี ยนเช่น โรงเรี ยน องค์กรเอกชน หน่วยงำนรำชกำร ฯลฯ ผูบ้ ริ หำรมีควำมสำมำรถในกำรนิเทศ ติดตำมผลกำรดำเนินงำน ผูบ้ ริ หำรมีควำมสำมำรถในกำรใช้เทคโนโลยีในกำรติดต่อสื่ อสำรกับภำคีเครื อข่ำย ในกลุ่ม ประชำคมประเทศสมำชิกอำเซียน