saya17

‫بۆچی پیاو كە ژنی‬ ‫دووەم دەهێنێت‪ ،‬ژنی‬ ‫یەكەم فەرامۆش‬ ‫دەكات؟‬

‫‪17‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1434-‬ك‬ ‫وەرزە گۆڤارێكی ڕۆش���نبیری گش���تی‪ ،‬ڕێكخراوی خوش���كانی ئیسالمیی‬

‫پێگەی ئافرەت‪ ،‬لە‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیدا‬

‫من ئەو ئەناسم!!‬ ‫فیلم‌و درامای خوێناوی‬ ‫كاریگەری نێگەتیڤی‬ ‫لەسەر منداڵ‬

‫كەڵەشاخگرتن‬ ‫چ كاتێك ژن‪ ،‬بۆ پیاو گرنگە؟‬ ‫تەبسی باینجان بە دارچینی‬

‫دایك‬

‫وەرزەگۆڤارێكی ڕۆشنبیری گشتی‬ ‫ڕێكخراوی خوشكانی ئیسالمیی كوردستانە‬

‫سایە‪ ،‬سایەی خێزانێكی بەختەوەر‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1434-‬ك‬

‫ژمارە‪17‬‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫ڕێكخراوی خوشكانی ئیسالمی كوردستان‬

‫سەرنووسەر‬

‫سـەرگوڵ قـەرەداغی‬

‫‪07701396733‬‬

‫‪sargulqaradaxi@yahoo.com‬‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫نه‌جیب ‌ه له‌تیف‬

‫دەستەی نووسەران‬

‫لەم ژمارەیەدا‬

‫پـەروین غـەفور‬ ‫پەیـام مەحمود‬

‫ یادكردنەوەی ڕۆژی توندوتیژی‪ ،‬ژنان؟‪ .................‬سەرنووسەر‬‫‪ -‬پێگەی ئافرەت لە كۆمەڵی ئیسالمیدا‪ .............‬نەجیبە لەتیف‬

‫ناونیشان‬

‫‪-‬‬

‫چۆن مامەڵە لەگەڵ خێزانە دووگیانەكەتدا دەكەیت؟‪.....‬‬

‫نەرمین مصطفی‬

‫سلێمانی _ گەڕەكی قازی محەممەد‬ ‫نزیك مزگەوتی شافیعی‬

‫‪ -‬حیكایەتی ژنە تەنیاكان‪ .............................‬ئیمان شارەزووری‬

‫بابەتەكانتان لە ڕێگەی ئیمەیلی‬

‫‪-‬ڕابردوویەكی پڕ لە خەم‪ ......................‬خه‌بات که‌رکوکی‬

‫‪xwshkan@yahoo.com‬‬ ‫دەگاتە دەستمان‬

‫یادكردنەوەی‬

‫سەرووتار‬

‫ڕۆژی‬ ‫توندوتیژی‪،‬‬ ‫چی لە‬ ‫مەینەتيیەكانى‬ ‫ژنان‬ ‫كەمدەكاتەوە؟‬ ‫سەرگوڵ قەرەداغی‬ ‫لە هەرێمی كوردستان هەموو ساڵێك‬ ‫ل��ە (‪ )25‬نۆڤمبەردا ڕێ��ك��خ��راوەك��ان و‬ ‫چاالكوانانی ژنان‪ ،‬سەرقاڵی مەراسیم و‬ ‫كۆڕو كۆبونەوەی تایبەتن‪ ،‬سه‌باره‌ت بە‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان‪.‬‬ ‫س��ااڵن��ە ئ���ەم چ��االك��ی��ان��ە دووب����ارە‬ ‫دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬س����ەرەڕای تێچونی الیەنی‬ ‫مادی و بردنی تواناو وزەو تاقەكان‪ ،‬ئەم‬ ‫مەراسیمانە‪ ،‬ئەگەر لە خۆمان بپرسین‬ ‫توانیویانە دی���اردەی توندوتیژی تاچ‬ ‫ئاستێك دابەزێنن؟ بەردەوام ئەم دیاردەیە‬ ‫ڕووی لە هەڵكشان و زیادبوون كردووە‪.‬‬ ‫ك���ردن���ەوەی س��ەن��ت��ەرو شێڵتەری‬ ‫ت���ای���ب���ەت���م���ەن���دو س���ەرق���اڵ���ب���وون���ی‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی ب��ەدواداچ��ون��ی و‬

‫توندوتیژی دژی ژن��ان‪ ،‬سەرقاڵبونی‬ ‫ئەنجومەنی خانمان بەو بابەتە‪ ،‬ئایا‬ ‫توانیویەتی چ لەو بابەتە بگۆڕێت؟‬ ‫بێگومان كاریگەری ئەوتۆی نەبووەو‬ ‫ن��اب��ێ��ت‪ ،‬چونكە بەپێی ئ��ام��ارەك��ان‬ ‫دیاردەكە بەردەوام ڕوو لە زیادبونە‪.‬‬ ‫ی��اس��ای ب��ەرەن��گ��ارب��ون��ەوەی خێزان‬ ‫لە توندوتیژی كە لەالیەن پەرلەمانی‬ ‫كوردستانەوە دەرك���را‪ ،‬ئ��ەو یاسایە بۆ‬ ‫نەهێشتنی توندوتیژی بوو‪ ،‬بەاڵم ئەویش‬ ‫نەیتوانی توندو تیژییەكان نەهێڵێت‪،‬‬ ‫یان كەمی بكاتەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژان���ە دەبینین دەی���ان توندوتیژی‬ ‫و كاری نەشیاو بەرامبەر بەئافرەتان لە‬ ‫هەرێمی كوردستان دەكرێت‪ ،‬هەر لە كوشتن‪،‬‬

‫لێدان و دەستدرێژی سێكسی ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫پێویستە هەموو الیەك هەوڵبدەین‬ ‫بۆ هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگە بەرامبەر‬ ‫بەئافرەت و نەهێشتنی توندوتیژی‪.‬‬ ‫ب���ەڕای م��ن ب��ۆئ��ەوەی توندوتیژی‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر ب��ەئ��اف��رەت��ان نەهێڵرێت‪،‬‬ ‫باشترین شت گەڕانەوەیە بۆ ئیسالم‬ ‫كە ڕەدی دەكاتەوە توندوتیژی و خراپە‬ ‫بەرامبەر بەئافرەتان بكرێت‪ ،‬هەڕەشە‬ ‫لەو كەسانە دەكات كە خراپن لەگەڵ‬ ‫ئافرەتدا‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە هەموان وەك خۆی ئافرەت‬ ‫بناسین و ڕێ��زی بگرین‪ ،‬وەك پێغه‌مبه‌ر‬ ‫(درودی خ��وای له‌سه‌ر بێت) دەفەرمووێت‬ ‫(بەهەشت لە ژێر پێی دایكاندایە)‪.‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ئامۆژگاری گرنگ!‬ ‫زۆرجار دایكان شەكوای ئەوە دەكەن كە‬ ‫منداڵەكانیان ناتوانن بەرپرسیارێتی كاری‬ ‫ڕۆژانەیان هەڵبگ���رن و كاتەكانیان بەڕێك‬ ‫وپێكی بەس���ەر ئەركەكانی قوتابخانەیاندا‬ ‫داب���ەش بك���ەن‪ ،‬زۆرێك وا گوم���ان دەبەن‬ ‫كە ڕێكخس���تنی كات تەنه���ا پەیوەندی بە‬ ‫كەس���انی پێگەیش���توو(بالغ)ەوە هه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫خاوه‌ن كارن‪ .‬ب���ەاڵم لەمڕۆدا چاالكیەكانی‬ ‫من���اڵ خۆی لە نێ���وان قوتابخانەو خێزان‬ ‫و هاوڕێكان���ی و ژیان���ی كۆمەاڵیەتی���دا‬ ‫دەبینێت���ەوە‪ ،‬ئەم���ەش واتا من���اڵ جۆرە‬ ‫پەستانێكی لەس���ەر دروستدەبێ‌ لە چەند‬ ‫الوە كەوات���ە ئەگەر بەرنامەیەكی نەبێ‌ بۆ‬ ‫دابەش���كردنی كاتەكانی ئ���ەوا ڕۆژو ژیانی‬ ‫خراپ دەبێت‪..‬‬ ‫ئەگ����ەر مناڵ فێرب����وو چ����ۆن كاتەكانی‬ ‫بەكاربهێنێ����ت بە ش����ێوەیەكی كاریگەر ئەوە‬ ‫دەتوان����ێ‌ ل����ە قوتابخان����ە بەرهەمهێن بێت‪،‬‬ ‫پێویستە هەموو دایكێك بزانێت‌ لەسەرەتاوە‬ ‫بیرۆك����ەی دابەش����كردنی كاتەكان ش����تێكی‬ ‫قورس����ە لەالی منداڵ‪ ،‬بۆیە دەبێت‌ دایكەكە‬ ‫زۆر ب����ە ئارامگری‌و تێگەیش����تنەوە یارمەتی‬ ‫منداڵەكەی بدات بۆ هێنانەدی ئەم ئامانجە‪...‬‬ ‫ئەمانەی خ���وارەوە هەندێک‌ ئامۆژگاری‬ ‫بەس���ودن ك���ە یارمەتی دای���ك دەدەن چۆن‬ ‫گرنگ���ی كات ل���ە الی مناڵەكەی بەدەس���ت‬ ‫‪4‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫وەرگێڕانی‪ :‬م‪.‬دڵسۆز محمد‬

‫بێنت‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‪ -1‬منداڵ پێویستی بەوە هەیە فێرببێ ‌‬ ‫چ���ۆن كاتەكان���ی ڕێكبخ���ات‪ ،‬پێ���ش ئەوەی‬ ‫بچێتە قوتابخانە دەبێت دایك خشته‌یه‌ك بۆ‬ ‫منداڵەكەی ئامادە بكات‌و لە ژورەكەی‪ ،‬یا لە‬ ‫شوێنێکی دیار وەك ژووری نانخواردن‪ ،‬یان‬ ‫چێشتخانە بۆی هەڵبواسێت‌و پاشان دایكەكە‬ ‫گرنگ���ی كات بۆ مناڵەك���ەی ڕوون بكاتەوەو‬ ‫فێری بكات كاتەكانی بەفیڕۆ نەدات‪.‬‬ ‫‪ -2‬پێویس���تە دایك كاتی چاالكییەكانی‬ ‫ڕۆژان���ەو چۆنێت���ی پابەندب���وون پێوەی بۆ‬ ‫منداڵەكەی ڕوون بكات���ەوە‪ ،‬بۆ نمونە دایك‬ ‫كاتی نوس���تنی منداڵەكەی دی���اری دەكات‌و‬ ‫دەیبەستێتەوە بەش���تێكەوە كە منداڵەكەی‬ ‫حەزی لێدەكات‪ ،‬وەك خوێندنەوەی چیرۆك‬ ‫بۆی لەناو جێگەكەدا‪ ،‬تا خەوی لێدەكەوێت‬ ‫ل���ەم حاڵەت���ەدا دەبێ���ت‌ دای���ك منداڵەكەی‬ ‫ت كە هەموو كارەكانی تەواو بكات‬ ‫واڕابێنێ��� ‌‬ ‫پێش كاتی نوستنی‪.‬‬ ‫‪ -3‬دەبێت دایك منداڵەكەی وا فێربكات‬ ‫ك���ە كاری ئەم���ڕۆی نەخاتە س���بەینێ‌‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی كۆششی قوتابخانە لە لەبەركردن‌و‬ ‫ڕاهێنان بەتەواوەتی‪ ،‬لەبەر ئەمە ئامۆژگاری‬ ‫دایك دەكەی���ن منداڵەكەی فێربكات كە زوو‬ ‫ئەركەكان���ی قوتابخانەی بگەیەنێتە ئەنجام‬ ‫ن���ەك دوای بخ���ات ب���ۆ چەند س���اتێك بەر‬

‫لەچونی بۆ قوتابخانە‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئام����ۆژگاری دای����كان دەكەی����ن بەوەی‬ ‫خش����تەیەكی ڕۆژان����ەی هەمەڕەن����گ ب����ۆ‬ ‫منداڵەكانی����ان دابنێ����ن‌‪ ،‬ك����ە س����ەعیكردن‌و‬ ‫یاریكردن‌و سەردان‌و خەوتن‌و‪ ...‬چەندەها شتی‬ ‫تری تیادابێت‪ ،‬ب����ەاڵم دەبێت كاتی هەریەكە‬ ‫لەمان����ەی بۆ دی����اری بكات‪ ،‬كاتی ش����تێكیان‬ ‫نەدات بەوەی تر‪ ،‬بۆئەوەی منداڵەكە هەس����ت‬ ‫نەكات ئەمە یاسایەكە بەسەریدا سەپێنراوە‪.‬‬ ‫‪ -5‬دیاریكردنی ش���وێنی ی���اری‌و گاڵتەو‬ ‫گەپ و شوێنی سەعیكردن بۆ منداڵ‪ ،‬چونكە‬ ‫منداڵ شوێنی ڕەسمیاتی پێخۆش نییە‪.‬‬ ‫‪ -6‬دەبێت‌ دایك پێشەنگێكی باش بێت‌ بۆ‬ ‫منداڵەكەی لە ڕێزگرتنی كات‌و ڕێكخس���تنی‬ ‫ت ڕێزی‬ ‫چونكە منداڵ لە دایكەوە فێر دەبێ ‌‬ ‫كات بگرێت‪.‬‬ ‫‪ -7‬ئام���ۆژگاری دای���كان دەكەی���ن هانی‬ ‫منداڵەكانیان ب���ده‌ن‪ ،‬كە دەفتەرێكی ڕۆژانە‬ ‫دابنێ���ن‌و ئ���ەو كات���ەی تیا بنوس��� ‌ن كە بۆ‬ ‫تەواوكردنی هەر ئەركێك دەیەوێت‪.‬‬ ‫‪ -8‬ئام���ۆژگاری دای���ك دەكەی���ن بەوەی‬ ‫یارمەت���ی منداڵەكه‌ی بدات ك���ە فێر ببێ‌‌و‬ ‫هەس���ت بە جیاوازی بكات لە نێوان ئەوەی‬ ‫گرنگە لە كارەكانی‌و ئەوەی گرنگتر نییە تا‬ ‫بتوانێ‌ ئ���ەوەی گرنگترینە بایەخی زیاتری‬ ‫پێ‌ بدات‌و كاتی زیاتری بداتێ‌‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫و‪ :‬ئەمیر كۆیی‬

‫‪amirkoy@yahoo.com‬‬

‫چۆن منداڵەكانمان فێری‬ ‫پاراستنی نهێنیەكانی ماڵەوە دەكەین؟‬ ‫زۆرجار منداڵ لە خۆڕا نزیكەكانی تووش���ی‬ ‫ئاریش���ە دەكات‪ ،‬ئایا چەندجار نهێنیەكانی تۆی‬ ‫بەرامبەر ئەو كەس���انەی س���ەردانتان كردوون‪،‬‬ ‫یاخ���ود درێ���ژەی ئ���ەو ڕووداوان���ەی ل���ە ماڵدا‬ ‫ڕوویان���داوون دركان���دوون‪ ،‬بێئ���ەوەی هەس���ت‬ ‫بەوەبكات كە ئەمانە كاری تایبەتن‌و پێویس���ت‬ ‫ن���اكات‌و نابێ���ت خەڵكی ت���ر لێ���ی ئاگاداربن؟‬ ‫هەروەها‪ ،‬یان زۆربەی پەیوەندییەكان لە بەردەم‬ ‫نەمان‌و داڕماندان‪ ،‬بە هۆی ئەوەی منداڵەكانمان‬ ‫هەرچی بەر گوێیان كەوتووە دركاندوویانە‪.‬‬ ‫هەندێج���ار منداڵ پەنا بۆ ب���ەر دركاندنی‬ ‫نهێنیەكان���ی ماڵ دەب���ات‪ ،‬بەب ‌ێ مەبەس���ت لە‬ ‫بەرچەن���د هۆكارێك���ی جۆراوج���ۆر‪ ،‬لەوانەی���ە‬ ‫گرنگترینیان هەس���تكردنی بێ���ت بەخۆ بەكەم‬ ‫زانی‪ ،‬ی���ان بۆئ���ەوەی ببێتە جێگای س���ەرنج‌و‬ ‫سەرس���وڕمانی خەڵك‪ ،‬ی���ان بۆئەوەی زۆر ترین‬ ‫سۆز دەس���تەبەر بكات‪ .‬بە ئاس���ایی‪ ،‬منداڵ لەم‬ ‫ك���ردارە ڕزگاری دەبێ���ت كاتێك تەمەنی دەگاتە‬ ‫ئەو ئاس���تەی ڕاستی‌و ئەندێشەو خەیاڵ لەیەك‬ ‫جیابكاتەوە‪.‬‬ ‫لە بەرامب���ەر ئەمەش‪ ،‬هەندێك لە مندااڵن‬ ‫ڕازی نابن یەك وشەش بدركێنن لە الی خەڵكی‬ ‫نەناسراو‪ ،‬لە درێژەی ئەم ڕووداوانەی لە ماڵەوە‬ ‫ڕوودەدەن‪ ،‬ئەگەر پرسیاریشی لێبكەن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫نیشانەیە بۆ گرنگی‌و زیرەكی منداڵ‌و پێویستە‬ ‫لە س���ەرمان بەكەم تەماش���ای نە كەین‌و پشت‬ ‫گوێی نەخەین‪ ،‬لێرەدا منداڵ لە ئاڕاستەكردنی‬

‫باش نەبێت لە هیچی تری كەم نییە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا ((نەجوا س���اڵح))ی پس���پۆڕ‪ ،‬بەم‬ ‫چەن���د هەنگاوان���ە ئامۆژگاریم���ان دەكات ك���ە‬ ‫بیگرینەبەر ب���ۆ ڕزگاركردنی منداڵەكانمان لەو‬ ‫خووە ناشیرینە‪ ،‬بەم شێوەیەی خوارەوە‪:.‬‬ ‫‪ -1‬تێگەیاندن���ی منداڵەكانمان كە دركاندنی‬ ‫نهێنیەكان���ی م���اڵ ل���ە كارە نەویس���تراوەكان‌و‬ ‫بێزراوەكانە لەالی خەڵكی‪ ،‬هەندێك قس���ەی تر‬ ‫هەیە پێویستە سەرنجی خەڵكی پێڕابكێشرێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬بە ئارامی بۆ منداڵەكەتی ڕوونبكەرەوە‬ ‫تایبەتمەندیەكان���ی ئەوش���تانەی ل���ە ماڵ���دا‬ ‫ڕوودەدەن‪ ،‬ئەم���ەی دوایی���ان كاری تایبەت���ەو‬ ‫نابێت هەتا نزیكەكان‌و برادەرانیش پێی بزانن‪.‬‬ ‫‪-3‬بەدوای هۆكارەكانی دركاندنی نهێنیەكان‬ ‫ل���ەالی منداڵەكەت���دا بگەڕێ‌‪ ،‬ئەگ���ەر ئەمە بۆ‬ ‫سەرنجڕاكێش���ان‌و سوپاس���كردن‌و پێداهەڵدانی‬ ‫خەڵ���ك دەكات‪ ،‬سوپاس���ی بكەو ڕێ���زی لێبگرە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر هۆكارەكە پاراستنی خۆیەتی‪ ،‬تۆش‬ ‫زۆر زب���ر مەبە لەگەڵی���دا‪ ،‬خەاڵتی بكە ئەگەر‬ ‫پابەندبوو نهێنیەكانی ماڵ باڵونەكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ -4‬پێویس���تە ل���ە س���ەر دای���كان‌و ب���اوكان‬ ‫نهێنیەكانی خەڵك لە بەرچ���اوی منداڵەكانیان‬ ‫نەدركێن���ن‪ ،‬لەوانەیە ئەم���ە ببێتە چاولێكەری‬ ‫لەالی منداڵەكانیان‪.‬‬ ‫‪ -5‬خ���ۆ ب���ە دوور بگ���رە ل���ە تووندوتیژی‬ ‫بۆ چ���ارە س���ەركردنی ئەم ئاریش���ەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫توندوتی���ژی كارەك���ە ئاڵۆزت���ر دەكات‪ ،‬لەگ���ەڵ‬

‫پێویس���تبوونی سەرزەنش���ت‌و ڕه‌خنەگرتن لەم‬ ‫كارەی‪.‬‬ ‫‪ -6‬ڕێگەی بیانووگرتن لە هەڵسوكەوتەكەی‬ ‫بگ���ۆڕە‪ ،‬بۆ نموون���ە‪ ،‬بۆ ماوەی ی���ەك كاتژمێر‬ ‫قس���ەی لەگەڵدا مەكە‪ ،‬واش���ی لێبكە كە هەست‬ ‫بەم كارە بكات‪.‬‬ ‫‪ -7‬زێدەڕۆیی لە س���زادانی دا مەكە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەهای خۆی لە دەستدەدات‪ ،‬لەگەڵیدا ڕادێت‪.‬‬ ‫‪ -8‬وا لە منداڵەكەت بكە هەست بە گرنگی‬ ‫خۆی بكات لە ناو خێزانەكەیدا‪ ،‬ئەویش تاكێكە‬ ‫ل���ە ناویانداو بەهاو ڕێزی خۆی هەیەو ئەویش‬ ‫بە هەموو نهێنی���ەكان‌و ڕووداوەكانی كە لە ناو‬ ‫خێزانەكەی���ان ڕوودەدەن ئاگادارە‪ ،‬ئەمەش وای‬ ‫لێدەكات هەس���ت ب���ە گرنگی‌و گ���ەورەی خۆی‬ ‫ب���كات‌و متمانەبەخۆبوون���ی ال دروس���ت بێت‌و‬ ‫فێری هەڵگرتنی بەرپرسیاریەتی دەبێت‪.‬‬ ‫‪ -9‬واباش���ە دایكان‌و ب���اوكان پەناببەنە بەر‬ ‫چیرۆك‌و سەرگوزه‌ش���تەكانی پێش نووستن‌و لە‬ ‫ڕێگای ڕووداوو چیرۆكی هاوشێوەی ئەمانە‪ ،‬بۆ‬ ‫چاندنی ئەم مەبەستانە لە دڵی منداڵەكانماندا‪.‬‬ ‫‪ -10‬چاندن���ی بیروب���اوەڕی ئاین���ی‌و‬ ‫خووڕەوش���تی بەرز لە الی منداڵەكانمان وەكو‪:‬‬ ‫ئەمانەت‌و خۆشەویس���تی خەڵك‌و درۆ نەكردن‌و‬ ‫ڕاستگۆیی‌و نەدركاندنی نهێنییەكانی ماڵ‪.‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪5‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫دایك‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬م‪ .‬عبدالهادی‬

‫م��رۆڤ ن��ازان��ێ��ت گ��ەورەی��ی دای��ك لە‬ ‫چیدایە؟؟‬ ‫دای��ك‪ :‬بریتیە لەهەستێكی ج��وان‌و‬ ‫قەشەنگ‪ ،‬هەناسەیەكی ناسك‪ ،‬هەستێكی‬ ‫ب��ەردەوام‌و فرمێسكێكی هەمیشەیی‪ ..‬دایك‬ ‫ج��وان��ی‌و داه��ێ��ن��ان��ە‪ ،‬ئەندێشەو ل��ەزەت��ە‪،‬‬ ‫گەوهەرێكی پارێزراوو دوڕێكی شاراوەیە‪......‬‬ ‫دایك‪ :‬خەزێنەیەكی نادیارە بۆ ئەو‬ ‫مندااڵنەی ئ��ازاری دەدەن‪ ،‬خەزێنەیەكی‬ ‫لەبەردەستە ب��ۆ ئ��ەو م��ن��دااڵن��ەی چاكەو‬ ‫سۆزی بۆ دەردەبڕن‪...‬‬ ‫دایك‪ :‬هەمیشە دایكە لە ژیانی‌و مردنی‬ ‫نەوەكانی‪ ،‬لەگەورەیی‌و بچوكی منداڵەكانی‪..‬‬ ‫دایك‪ :‬بۆنێكی خۆشە هەمووالیەك‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬میسكێكە بەگشت الیەكدا بەرز‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬خونچەیەكە هەرچی منداڵی‬ ‫هەیە بۆنی پێوە دەكات‪ ،‬درەوشانەوەیەكە‬ ‫لە دەم‌وچاوی هەموو باوكێكدا دەبینرێت‌‪،‬‬ ‫جوانی‌و ئاسایشە‪ ،‬خۆشەویستی‌و لێكنزیك‬ ‫بوونەوەیە‪ ،‬بەزەیی‌و هۆگریە‪ ،‬سەرسوڕمان‌و‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان��ەی��ە‪ ،‬ك��ەس��ای��ەت��ی��ەك��ی خ���اوەن‬ ‫بنەماو ڕێ��زە‪ ،‬هەستێكی ب��ەرزی نەپساوە‪،‬‬ ‫‪6‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫پ��ەروەردەك��اری ڕاستەقینەی توێژی تازە‬ ‫پێگەیشتووە‪....‬‬ ‫دای��ك‪ :‬قوتابخانەیەكی نمونەییە‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر پێی بگەیەنی‪ ،‬دای���ك هاوبەشی‬ ‫ژیانە‪ ،‬جێگەی ڕازو مەرامە‪ ،‬كۆڵەكەی كارو‬ ‫هەوڵدانە‪ ،‬لە ماڵدا ئ��ام��ادەو بۆ ڕزگ��اری‬ ‫فریادرەسە‪ ،‬نمونەیەكی دەسەاڵتی وەمنەت‌و‬ ‫بەزەیی خودایە بۆ كەسانێك كە ژیرن‌و‬ ‫بیردەكەنەوە‪ ،‬دایك دڵێكی پاك‌و ژیانێكی‬ ‫پوختەو بێخەوشە‪ ،‬پێزانین‌و دۆستایەتی ل ‌ێ‬ ‫دیارە‪ ،‬چاكەو دڵنەرمی شوێنەوارە گاڵتەو‬ ‫دڵ��دان��ەوەی پێكەوەیە‪ ،‬یارمەتی دەری ل ‌ێ‬ ‫قەوماوو فریاگوزاری بێدەسەاڵتە‪ ،‬سۆزی‬ ‫باوكت ب��ەدەس��ت ئ��ەوە‪ ،‬خولگەی وی��ژدان‬ ‫ل��ەالی ئ��ەوە‪ ،‬نهێنی ژی��ان‌و ئارامكەرەوەی‬ ‫دەروون���ە‪ ،‬جێی بەیەكگەیشتنە‪ ،‬شوێنی‬ ‫دەربڕینی ناخە‪ ،‬سەردێڕی هۆنراوەكانە‬ ‫نیشتیمانی ئاوازی خۆش‌و سەرچاوەی پاكی‬ ‫نۆشینە‪ ،‬ڕۆژی بەختەوەرییە‪.‬‬ ‫دایك‪ :‬لە هەموو دروستكراوەكاندا‬ ‫ئ�����ازارو م��ەی��ن��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی زۆرت������رە‪ ،‬لە‬ ‫ه��ەم��ووش��ی��ان ب��ەرزت��رە‪ ،‬ل��ە هەمووشیان‬

‫هەستی ناسكترە‪ ،‬بەخشین لە ناخیدا ڕەگی‬ ‫داكوتاوە‪ ،‬بەرزترین لوتكە قەاڵیە بۆ كاتی‬ ‫ڕوداو‌و بەسەرهاتەكان‪ ،‬لە كاتی كێشەكاندا‬ ‫هیوای زۆر بەهێزی هەیە‪ ،‬لە سەخاوەتیدا‬ ‫دەس���ت ب�ڵاوت��ری��ن��ە ل��ە ب��ەرزی��دا دەستی‬ ‫لە ه��ەم��ووان درێ��ژت��رە‪ .‬دای��ك ئەستێرەی‬ ‫درەوش���اوەی ڕاستەقینەیەو ب��ەرزی لەناو‬ ‫سیفات‌و ش��ێ��وەدا باشترین مەڵهەمە‪ ،‬لە‬ ‫ئ��اك��اری��دا ش��ێ��وەی شیرینترە ل��ە وت��ەی‪،‬‬ ‫دەروونێكی پاكژی ساغە‪ ،‬لە كاتی پەیوەندی‬ ‫لە دەروون��ی بەرامبەردا زۆر چاك خۆی‬ ‫حەشار دەدات‌و هەست بەنامۆیی ناكرێ‌‪،‬‬ ‫وەك ئەو چاوانەی خۆشەویستی لێدەڕژێ‌و‬ ‫فرمێسك دەبەخش ‌ێ لە كاتی كارو پیشەدا‬ ‫پەندی لێوەردەگیرێ‌‪ ،‬لەباری گاڵتەوخۆشی‬ ‫چێژت دەداتێ‌‪ ،‬وەك دارخورمایەكی ڕەسەن‪،‬‬ ‫دارێ��ك��ی بە بەرهەموو كۆگای ڕازەك��ان��ەو‬ ‫كانیاوی پیشەكانە‪..‬‬ ‫دای��ك‪ :‬چاكترین ه���اوڕێ‌و باشترین‬ ‫هاودەمە‪ ،‬ئای لە نامۆیدا كە پشتیوانێكی‬ ‫ب��اش��ەو ئ���ای ل��ە ن��زی��ك��ی��دا چ س��ۆزێ��ك��ت‬ ‫پێدەبەخشێ‌‪ ..‬سه‌رچاوه‌‪ :‬سایتی شەریعە‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫پێگەی‬ ‫ئافرەت لە‬ ‫كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمیدا‬ ‫نەجیبە لەتیف‬ ‫ئافرەت لە كوردستاندا ئەمڕۆ لە زۆر‬ ‫ب��واری ژیاندا بوونیان هەیەو خزمەت بە‬ ‫كۆمەڵگە دەك��ەن یەكێك لەو بوارانە كاری‬ ‫حیزبایەتیە كە هەریەك لە دیدگای خۆیەوە‬ ‫(ئیسالمی بێت‪ ،‬یان عەلمانی) هەوڵدەدات‪.‬‬ ‫لە كوردستاندا حیزبی زۆر هەیەو بەشێكی‬ ‫حیزبەكانیش ئافرەتانن‌و هیچ حیزب‌و‬ ‫ڕێكخراوو كۆمەڵەیەكیش نەیتوانیوە بێ‬ ‫نیازبێت لە ئەندامی ئافرەت‪ ،‬چونكە ئەوان‬ ‫كار بۆ سەرجەم كۆمەڵگە دەكەن‌و بەشێكی‬ ‫سەرەكی كۆمەڵگەش ئافرەتانن‪.‬‬ ‫ی��ەك��ێ��ك ل����ەو ح��ی��زب��ان��ە (ك��ۆم��ەڵ��ی‬ ‫ئیسالمیە)كە حیزبێكی كوردستانیەو‬ ‫بە ئایدیایەكی ئیسالمیانە دەڕوانێت بۆ‬ ‫خزمەتكردنی كۆمەڵگەو چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی‌و بەختەوەركردنی مرۆڤەكان لە‬ ‫دنیاو دوواڕۆژدا‪ ،‬ئەویش بە چەسپاندنی‬ ‫بنەماكانی ئاینی ئیسالم‪ .‬بێگومان نامەوێت‬ ‫باس لە مێژوی كۆمەڵی ئیسالمی بكەم‪،‬‬ ‫ئ��ەوەن��دەی دەم��ەوێ��ت‌ تیشك بخەمە سەر‬ ‫پێگەی ئافرەتان لە ناو ئەم حیزبەدا‪..‬‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی درێ��ژك��راوەی چەند‬ ‫حیزبێكی ت��ر ب���ووە‪ ،‬ك��ە باكگراوندێكی‬ ‫جیهادی‌و چەكداریان هەبووە لە كوردستاندا‪،‬‬ ‫ئەویش ل��ەب��ەرئ��ەوەی كە میللەتی كورد‬ ‫ژێ���ردەس���ت���ەو چ���ەوس���اوە ب����ووە ل��ە ژێ��ر‬ ‫دەستی حیزبی بەعسدا‪ ،‬واتە ئەم حاڵەتە‬ ‫چەكداریە دژ بەو ڕژێمە لەناوچوە بوەو‬ ‫پاش ڕووخانی ئەو ڕژێمە لە ساڵی ‪2003‬‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی چەكی داناو دەستیكرد بە‬

‫خەباتی مەدەنی لە كوردستاندا‪ .‬دەتوانین‬ ‫بڵێین كە حاڵەتە چەكدارییەكە وایكردبوو‬ ‫زیاتر هەوڵ‌و تواناكان‌و گرنگی پێدانەكان بۆ‬ ‫ئەو بوارە بوو‪ ،‬كەمتر ئاوڕی دابوەوە بەالی‬ ‫كاری ڕێكخراوە پیشەیی‌و مەدەنیەكان بە‬ ‫گشتی‌و كاری ئافرەتان بەتایبەتی‌‪ ،‬ئەوەش‬ ‫ناشارینەوە كە هەندێ‌ لە سەركردەكانی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی بیرێكی توندیان هەبوەو‬ ‫بەشداری ئافرەتانیان لە بوارەكانی ژیاندا پ ‌ێ‬ ‫ڕەوا نەبوەو بە پێویستیان نەدەزانی‪.‬بەاڵم‬ ‫ئافرەتانی ناو كۆمەڵ كەلە ڕێكخراوێكدا‬ ‫خۆیان ڕێكخستووە بەهەوڵ‌و ماندوبونی‬ ‫بێوچان‌و كۆڵنەدانی خۆیان‌و بە پشتیوانی‬ ‫هەندێكی تر لە برایان كە بۆچونەكانیان‬ ‫ئیجابی بوو‪ ،‬بەرامبەر بە كاری ئافرەتان‪،‬‬ ‫توانیان خۆیان بسەلمێنن‌و بوونی خۆیان بە‬ ‫زەرورەتێكی حەتمی بناسێنن‪ ،‬كە وایانكرد‬ ‫ئەو كەسانەشی كە قەناعەتیان بە كاری‬ ‫ئافرەتان نەبوو النی كەم بێدەنبگن ئەگەر‬ ‫پشتیوانیش نەبن‪ ...‬بەاڵم بەڕاستی جێگای‬ ‫داخە كە ئافرەتان زیاتر هەوڵەكانیان لە ناو‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیدا بۆخۆسەلماندن‌و گەیشتن‬ ‫بە ناوەندی بڕیاری حیزب بووە كە ئەمەش‬ ‫كاریگەری سلبی كردوەتە سەر بواری كارو‬ ‫چاالكی ڕێكخراوەكەو نەیانتوانیوە وەكو‬ ‫پێویست كار بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكان‬ ‫بكەن‌و خزمەت بە ئافرەتانی كۆمەڵگە‬ ‫بکەن‪..‬‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬ئەوەی جێگەی نیگەرانییە‬ ‫ل��ەدوای چەندەها س��اڵ‪ ،‬خەباتی خوشكان‬

‫ل��ە ئێستادا ی��ەك ئ��ەن��دام��ی ئ��اف��رەت لە‬ ‫سەركردایەتی حیزبدا هەیە‪ ،‬یان دەبێت‬ ‫لە ڕێگەی كۆتاوە لە ئۆرگانەكاندا ئافرەت‬ ‫دابنرێت‪ ،‬ن��ەك بە ئیستیحقاقی خۆیان‬ ‫ب��گ��ەن��ە ئ���ەو ن���اوەن���دان���ە‪ ...‬ل��ە ك��ۆن��گ��رەو‬ ‫كۆنفرانسەكانی حیزبدا ڕێژەیەكی كەم لە‬ ‫ئافرەتان بەشداری پێدەكرێت‪ ،‬بە بەراورد‬ ‫بە ڕێژەیان لەناو حیزبدا‪...‬‬ ‫لە زۆر بواری تری كاری حیزبدا جیاوازی‬ ‫دەكرێت لە نێوان خوشكان‌و برایاندا چ لە‬ ‫ڕووی پلەو ئاستی حیزبی ئۆرگانەكان‪،‬‬ ‫چ لە ڕووی م��ادی��ەوە‪ ،‬وەك��و ئیمتیازات‌و‬ ‫نەسریەو موچە‪ .‬بێگومان ئەگەر ڕێژەی‬ ‫كۆتا نەبوایە پێم وانییە ئافرەتانی ناو ئەم‬ ‫حیزبە بگەیشتنایەتە پەرلەمان‌و پۆستە‬ ‫حكومیەكان‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی لە ڕووی كارو‬ ‫چاالكییەوە ئەو ئافرەتانەی لەو پۆستانەدان‬ ‫لە پیاوان كەمترنین ‪...‬‬ ‫پێویستە ئ��ەوەش بڵێین كە كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی هەنگاوی ناوە ب��ەرەو گرنگیدان‬ ‫بە توێژی ئافرەتان‌و ئێستا لە چاو سااڵنی‬ ‫پێشودا گۆڕانكاری ڕویداوە‪ ،‬بەاڵم بەبەراورد‬ ‫بە پێداویستیەكانی ئەم واقیعەو پێداویستی‬ ‫ئافرەتان هەنگاوەكان هێواشن‌و لە ئاستی‬ ‫پێویستدانین‪ ..‬بەاڵم گەشبینین‌و ئومێدمان‬ ‫وایە كە كۆمەڵ جدیتر بێت لە هەوڵدان‬ ‫بۆ بەرەوپێشچونی ڕەوش��ی ئافرەتان‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لە ڕێگەی ئافرەتانی ناو حیزبەكەوە‬ ‫بتوانن پڕۆژەیان هەبێت‪ ،‬بۆ خزمەتكردنی‬ ‫سەرجەم ئافرەتانی كوردستان‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪7‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫پەیامێك بۆ‬ ‫ئەو كچانەی‬ ‫دەیانەوێت‬ ‫ببنە‬ ‫سەركردەی‬ ‫داهاتوو‪...‬‬ ‫وەزیرە محمد‬

‫به‌شی یه‌که‌م‬

‫گ���و ‌ێ ل���ەم چ��ی��رۆك��ە ب��گ��رەو‬ ‫سەرنج بدە‪ ،‬تێڕامێنەو بڕیاربدە‪..‬‬

‫چیرۆكەكەش بەناوی‪:‬‬

‫(ڕۆژگار‪ ،‬وشەكان تۆمار دەكات)‬

‫لەسەر زاری خانمێكەوە كە دەگێڕێتەوەو‬ ‫دەڵێت‪ :‬كاتێك قوتابی بووم لە سەرەتایی‪،‬‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای زان��س��ت داوای لێكردین بۆ‬ ‫تاقیكردنەوە هەریەك لە ئێمە هەڵسێت بە‬ ‫چاندنی نیسك لە ماڵەوە لە كەش‌وهەواو‬ ‫ژینگەی جیاوازدا‪ ...‬هەندێك لە بارودۆخێكی‬ ‫لەبارو هەندێك لە شوێنی ساردو هەندێك‬ ‫لە شوێنی تاریكداو هەندێكی تر لە شوێنی‬ ‫كەم ئاویدا؟‬ ‫ك��ات��ێ��ك دان���ەوێ���ڵ���ەك���ە ب��ەره��ەم��ه��ات‬ ‫هێنایانەوە بۆ مامۆستا‪ ،‬مامۆستاكە بینی‬ ‫(هەندێكیان زۆر باش ڕواب���وون‪ ،‬بەرهەم‬ ‫هاتبوو‪ ،‬هەندێكیان گەشەی الوازبوو‪ ،‬هەند ‌ێ‬ ‫زەرد هەڵگەڕابوو‪ ،‬هەندێ‌ هەرنەڕوابوو)‪ ،‬كە‬ ‫مامۆستاكە ئەمەی دی فەرمانی پێكردن‬ ‫كە فڕێی بدەن‌و ئنجا مەرجەكانی ڕواندنی‬ ‫ب��ۆ ب��اس��ك��ردن‪ ،‬دی��س��ان ب��ە قوتابییەكانی‬ ‫‪8‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫گوت‪ :‬ئەمجارە دەست بكەنەوە بەچاندنی‬ ‫نیسكەكە بەپێی ئەم مەرجانە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەم خانمە كە یەكێك ب��وو لە‬ ‫قوتابییەكان ب��ە مامۆستاكەی گ��وت من‬ ‫بەشەكەی خۆمم بدەر ‌ێ كە لە باخی ماڵەوە‬ ‫لە پشتەوە ئەیڕوێنم هیچ جیاوازی نەبێت‬ ‫ل��ەوی تر‪ ،‬باردۆخی لەباری بۆ ڕەخسان‪،‬‬ ‫ئەمە تەنها تاقیكردنەوەیەكی زۆر سادەو‬ ‫ساكار بوو لە ژیانی ئەم قوتابییانەدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆر زۆر گرنگی هەبوو لەسەر ژیانی ئەم‬ ‫خانمەی كە بۆمان دەگێڕێتەوە‪ ،‬پەندو‬ ‫ئەزموونێكی باشی لێوەرگرت‌و ژیانی بۆ‬ ‫بەڕێوەبردو وای لێكرد ئەم قوتابیە سادەو‬ ‫ساكارە ببێتە ئافرەتێكی‪ ،‬یاخود خانمێكی‬ ‫نمونەیی‌و پێشەنگ‌و پێشەوا دوور لەو‬ ‫تێڕوانینەی كە كۆمەڵگا هەیانە بەرامبەر‬ ‫بە ئافرەت كە دەوترێت ئافرەت هەر دەبێت‬ ‫لەماڵ بێت‌و ماڵ‌و مناڵ بەخێوبكات‌و ئیشی‬ ‫ماڵ بكات‪.‬‬ ‫بێگومان مرۆڤ دەورەدراوە بە كۆمەڵێ‌ لە‬ ‫بارودۆخ‌و كۆت‌و ڕێگرو كۆمەڵ ‌ێ خوونەریتی‬ ‫كۆنی زەمانی باوباپیران كە ڕێگرییەكی‬

‫زۆری دروستكردووە لەبەردەم ڕەوڕەوەی‬ ‫ژیانی‌و بەرەوپێشچونی‌و لەبەردەم بەدی‬ ‫هێنانی ئامانج‌و ئاواتەكانی‪.‬‬ ‫ك����ەوات����ە ل����ەم����ەوە ت��ێ��دەگ��ەی��ن كە‬ ‫مرۆڤەكان بە گشتی سیفاتی سەركردەیی‌و‬ ‫پێشەوایەتیان هەیەو ژینگەی جیاوازیان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم هەلەكان مەرج نییە هەموو‬ ‫تاكێك‪ ،‬یان ئافرەتێك سودی لێوەرگرێت‌و‬ ‫ژینگەی لە باری بۆ بڕەخسێنێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئەو ڕاستیەش بزانین كە لە سەركردایەتی‬ ‫خەڵكیش خۆمان دوورخەینەوە‪ ،‬ڕزگارمان‬ ‫نابێت‪ ،‬چونكە بەالنی كەمەوە سەركردەی‬ ‫خۆمانین‪..‬‬ ‫* بەڕەچاوكردنی ئەم خااڵنەی خوارەوە‪،‬‬ ‫دەبیتە سەركردەی داهاتوو‪:‬‬ ‫‪ -1‬متمانە بەخۆبوون‪ :‬ئەگەر ئارەزووی‬ ‫ئ���ەوەت ه��ەی��ە ببیت ب��ە س��ەرك��ردەی��ەك��ی‬ ‫ك��اری��گ��ەر‪ ،‬پێویستە ل��ەس��ەرت متمانەو‬ ‫باوەڕت بەخۆت هەبێت‪ ،‬ئەویش لە ڕێگەی‬ ‫فێربوونت ب��ۆ چۆنیەتی دروستكردنی‬ ‫هاوسەنگی لە ژی��ان‌و ڕێكخستنی كاتەكان‬ ‫بەشێوەیەكی كارایانەو خۆتەرخانكردن‌و‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫خۆئامادەكردن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو‬ ‫بەرەنگاریانەی كە ڕووبەڕوویان دەبیتەوەو‬ ‫گەشەدەسێنێت‪.‬‬ ‫ك��ەوات��ە متمانەبەخۆبوون یارمەتیت‬ ‫دەدات لەسەر هەستكردن بە ئاسوودەیی‬ ‫دەروون��ی‌و كۆنتڕۆڵكردنێكی باشتر بەسەر‬ ‫ژیان‌و دواڕۆژی خۆت‪ ،‬هەروەها هەستی تاكە‬ ‫كەسیت بەهێزو پتەوتر دەكات‌و یارمەتیت‬ ‫دەدات لەسەر بەكارخستنی كارامەیی‌و تواناو‬ ‫داهێنانەكانت لەپێناو ڕێكخستنی كارەكان‌و‬ ‫گرتنەبەری ڕێوشوێنە پێویستەكان‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەنجامدانیان‪ ،‬گشتی بێت‪ ،‬یان تایبەتی‪.‬‬ ‫دەكرێت ئافرەت ه��اوڕێ‌و دای��ك‌و كچ‌و‬ ‫هاوسەرو خوشك‌و بەخێوكەرو فەرمانبەرو‬ ‫چاالكوان‌و وەرزشەوان بێت لە یەك كاتدا‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم پێویستی بەهاوسەنگی كەسایەتی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫(چ��ۆن بتوانیت هاوسەنگی لە نێوان‬ ‫ئەو هەموو ڕۆڵەی كە پێویستە بیانگێڕیت‬ ‫دروستبكەیت‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی كە بەختیارو‬ ‫سنگفراوان‌و هاندەربیت ب��ەڕادەی��ەك كە‬ ‫بتوانیت سەركەوتووبیت)‪.‬‬ ‫ئ��ەم ه��اوس��ەن��گ��ی��ەج��ی��اوازی ه��ەی��ە لە‬ ‫ئافرەتێكەوە بۆ ئافرەتێكی ترو ژینگەی‬ ‫دەوربەری‪ ،‬بەاڵم بە دۆزینەوەی هاوسەنگی‬ ‫ل��ە ژی��ان��ی ت��ای��ب��ەت��ی خ��ۆت��دا دەت��وان��ی��ت‬ ‫متمانە ب��ەخ��ۆب��وون‌و كۆنتڕۆڵێكی زیاتر‬ ‫بەدەستبهێنیت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ڕێكخستنی كات‪ :‬‬ ‫(ناتوانیت بەهای كاتەكانت بنرخێنیت‬ ‫تەنها دوای نرخاندنی بەهای خۆت نەبێت‪،‬‬ ‫تاوەكو كاتی خۆت نەنرخێنیت ئەوا تۆ ئەو‬ ‫كاتانەت لە هیچ شتێك وەبەرناهێنێت)‪،‬‬ ‫وتەی دەروناسێكی ئەمریكی‬ ‫ك��ات زێ���ڕەو ئ��ەم��ەش سەروەتێكە كە‬ ‫بە گرانی بەدەست دەهێنرێت‌و ئەستەمە‬ ‫دەستەبەربكرێت‪.‬‬ ‫ك����ات ئ����ەوەن����دە گ��رن��گ��ە ك���ە خ���وای‬ ‫پەروەردگار سوێندی پێخواردووە (والعصر‪،‬‬ ‫والفجر‪..)...‬‬ ‫ه��ەروەه��ا پێشه‌وا عه‌لی دەفەرموێت‪:‬‬ ‫(كات شمشێرە ئەگەر نەیبڕی دەتبڕێ‌‪.)...‬‬ ‫كەوابوو ڕێگەی ڕێكخستن بۆ كاتەكانت‬ ‫ئ���ەو ش��ت��ەی��ە ك��ە وەك ك��ەس��ای��ەت��ی��ی��ەك‬ ‫دەتوانیت كاتی پێویست بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫دواڕۆژی نمونەیی خۆی‌و سەركەوتن دابین‬

‫ب��ك��ات‪ ،‬وەك پێشەنگێك‌و س��ەرك��ردەی��ەك‬ ‫ج��ی��ات��دەك��ات��ەوە ل���ەوان���ەی ت��ر ك��ە ئ��ەو‬ ‫ت��وان��ای��ەی��ان نییە‪ ،‬ڕێكخستنی كاتەكان‬ ‫ب��ە تەنها ئ��ەو ئ��ام��ڕازو تەكنیكانە نین‬ ‫كە لە ڕێگەیانەوە فێری ڕاسپاردنی كار‬ ‫بەكەسانی ترو ڕێكخستن‌و خشتەداركردنی‬ ‫ك��ارەك��ان‌و ڕێكخستنی پێشینەی كارەكان‬ ‫دەبیت‪ ،‬لە بنەڕه‌تدا ڕێكخستنی كاتەكان‬ ‫مانای بەهێزكردنی تواناكانت بۆ گۆڕینی‬ ‫دەوروب��ەر دەگەیەنێت‪ ،‬بەهەمان شێوەی‬ ‫پ��رس��ی ه��اوس��ەن��گ��ی‪ ،‬پێویستە ل��ەس��ەرت‬ ‫یەكەم جار سەركردەی خۆت بیت لە ڕووی‬ ‫ڕێكخستنی ك��ات��ەوە لە پێناو ئ��ەوەی كە‬ ‫بتوانیت كەسانی تر بەشێوەیەكی كارایانە‬ ‫سەركردایەتی بكەیت‪.‬‬ ‫‪ -3‬دارش��ت��ن��ی پ�ل�ان وپ�لان��ڕێ��ژی بۆ‬ ‫پرسەكەت‪:‬‬ ‫هەرگیز كارەكان بە هەڕەمەكی ئەنجام‬ ‫م���ەدە‪ ،‬پێویستە ه��ەم��وو ك��ات پالنێكت‬ ‫هەبێت‪ ،‬پالندانانی ستراتیژی‌و‌وریایانە بە‬ ‫هەنگاوێكی یەكالكەرەوە دادەنرێت‪ ،‬پێویستە‬ ‫پالنەكەت ڕاست‌و دیاریكراوو كورت بێت‪.‬‬ ‫لەخۆت بپرسە‪ :‬ئەو هەنگاوە ڕاستانە‬ ‫كامانەن كە پێویستم پێان دەبێت بۆ گەیشتن‬ ‫بەئامانجەكەم؟ ئەو سەرچاوە دیاریكراوانە‬ ‫كامانەن كە پێویستم پێیان دەبێت؟ ئەو‬ ‫دەرئ��ەن��ج��ام��ە بەرجەستانە كامانەن كە‬ ‫دەم��ەوێ��ت بیانبینم؟ ب��ۆ وەاڵم���ی ڕاستی‬ ‫پرسیارەكانت پێویستی بە بەرنامەرێژی‬ ‫هەیە بەدوایانبگەڕێ‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬ب��ەرزك��ردن��ەوەی ئاستی زانستی‌و‬ ‫مه‌عریفی لە زۆربەی بوارەكاندا‪:‬‬ ‫بەم میكانزمانەی خوارەوە‪:‬‬ ‫* ب��ەش��داری��ك��ردن ل��ەو خ��والن��ەی كە‬ ‫دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫* بەشداری كۆڕو سیمیناری جەماوەری‪.‬‬ ‫* ئامادەكردنی بابەت‌و خوێندنەوەی‬ ‫كتێب‪.‬‬ ‫* چ��اودێ��ری ك��ردن��ی گ��ۆڤ��ارو سایتە‬ ‫ئ��ەل��ك��ت��رۆن��ی��ەك��ان‌و ه���ەواڵ���ە ج��ی��ه��ان��ی‌و‬ ‫ناوخۆییەكان‪.‬‬ ‫‪ -5‬ناسینەوەی گرنگی‌و ئارەزووی خۆت‪،‬‬ ‫یاخود دەستنیشانكردنی بەهرەكانت‪:‬‬ ‫ڕێ���ڕەوی دۆزی���ن���ەوەو هەستپێكردنی‬ ‫ئ�����ارەزووی م���رۆڤ زۆر سەرنجڕاكێشە‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش كاتێك ئەو مرۆڤە پاڵپشتی‌و‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫هاندانی هەبێت‪.‬‬ ‫ئەو ئافرەتە گەنجانەی كە باوەڕێكی‬ ‫بەهێزیان ب��ە پرسێكی دی��اری��ك��راوەوە‬ ‫هەیەو لە ڕێگەی بیرۆكەو تێڕوانینە‬ ‫پۆزه‌تیفەكانیانەوە دەتوانن كاریگەرییان‬ ‫ب��ەس��ەر ت����ەواوی ڕێ����ڕەوی ب���ڕی���اردان‌و‬ ‫داڕشتنی سیاسەتەكانەوە هەبێت لە پێناو‬ ‫داواك��ردن��ی مافەكانیان‌و بەئازادییەكی‬ ‫ت��ەواوو بەب ‌ێ بوونی هیچ فشارێك‪ ،‬بۆ‬ ‫جێبەجێكردنی گۆڕانێكی پۆزەتیفانە لە‬ ‫دەوروبەرماندا‪.‬‬ ‫‪ -6‬بەرزكردنەوەی ئاستی دەركەوتن‌و‬ ‫ئامادەبوونت‪:‬‬ ‫زۆرن ئەو پێشەنگە ئافرەتانەی كە‬ ‫كاتێك هەموو هەوڵەكانیان دەخه‌نە گەڕو‬ ‫درێغی ناكەن تا لە توانایاندا بێت لە‬ ‫پێناو پرسەكەیان‪ ،‬بەاڵم كاتێك ڕووناكیان‬ ‫دەخرێتە سەرو دەردەكەون دەترسن‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەی ئەوەشەوە زۆرن ئەوانەشی كە‬ ‫حەزیان بەوە هەیە كە تیشكیان بخرێتە‬ ‫سەرو دەربكەون‪ ،‬ئەگەرچی پێشەنگیش‬ ‫نەبن‪ ،‬ڕەنگە سەركەوتووبیت لە داڕشتنی‬ ‫دی��دگ��ای��ەك��ی دی��اری��ك��راو‪ ،‬ب���ەاڵم بەبێ‌‬ ‫دەركەوتن چۆن ئەو دیدگایە بگەیەنیت‬ ‫بە ت��ەواوی خەڵك بۆ ئ��ەوەی پاڵپشتی‬ ‫ه��ان��دان ب��ۆ ئ���ەو م��ەب��ەس��ت��ە ب��ەدەس��ت‬ ‫بهێنیت؟‬ ‫دەرك���ەوت���ن‌و دەرخستنی خ��ۆت بۆ‬ ‫كەسانی ت��ری دووپ���ات دەك��ەی��ت��ەوە كە‬ ‫بەڕاستی بیر لەو پرسانە دەكەیتەوە‬ ‫كە ئەوان‌و تۆ بایەخی پێدەدەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تۆ دەركەوتنێكی ناسراوت هەبێت‪ ،‬واتە‬ ‫پێشووتر خەڵك لە بارەی تۆوە زانیبێتیان‪،‬‬ ‫یان تۆیان بینی بێت‪ ،‬ئەوا زۆر ڕێگەی‬ ‫تێدەچێت كە وەك سەركردەو پێشەنگیت‬ ‫متمانەت پێ‌ بكەن‌و یارمەتیت بدەن بەو‬ ‫هۆیەوە‪.‬‬ ‫‪ -7‬چاودێریكردن‌و هەڵسەنگاندن‪:‬‬ ‫دەك�����رێ�����ت چ����اودێ����ری����ك����ردن‌و‬ ‫هەڵسەنگاندن یارمەتیت ب��دات لەسەر‬ ‫ب��اش��ت��رك��ردن��ی ج����ۆری پ��رس��ەك��ەت‌و‬ ‫كەمكردنەوەی زیانەكان‌و كێشە چاوەڕوان‬ ‫نەكراوەكان‌و سنوردارییەكانی داهێنانت‪،‬‬ ‫هەروەها دەتوانێت یارمەتیت بدات لە‬ ‫ب��ەردەوام��ی��دان بە بیرۆكەكانت‪ ،‬وەك‬ ‫سەركردەو پێشەنگێكی ئافرەت‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪9‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫و‪ :‬له‌ فارسیەوە‪ :‬نەرمین مستەفا‬

‫چۆن مامەڵە لەگەڵ خێزانە دووگیانەكەتدا دەكەیت؟‬ ‫قۆناغ���ی دووگیان���ی‪ ،‬قۆناغێك���ی زۆر‬ ‫هەس���تیارو چارەنوسسازە ش���ێوازی خۆراكی‬ ‫دای���ك‌و الیەن���ی دەروون���ی‌و هەڵس���وكەوتی‬ ‫جەستەیی دایك‪ ،‬پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە‬ ‫ئاین���دەی خۆی ئەو كۆرپەلەوە هەیە كە لە‬ ‫ڕەحمیدا هەڵیگرتوە‪.‬‬ ‫لەشس���اغی‌و نەخۆشی‪ ،‬بەهێزی‌و الوازی‪،‬‬ ‫جوانی‌و ناشیرینی‪ ،‬جوانی ڕەفتارو ناشیرینی‪،‬‬ ‫تەنانەت ئەندازەی هۆش‌و بیروكەس���ایەتی‬ ‫مناڵ لە قۆناغی كۆرپەلەی لە سكی دایكیدا‬ ‫گەشەو نەشونما دەكات‪ .‬زانایەك دەڵێ‌‪ :‬دایك‌و‬ ‫ب���اوك هۆكارن بۆ س���ەالمەتی‌و نەش���ونمای‬ ‫منداڵ‪ ،‬بە پێچەوانەش���ەوە پشتگوێخستنی‌و‬ ‫گوێنەدان پێی هۆكارن بۆ دواخس���تنی‪ .‬بۆیە‬ ‫دایك‌و باوك گەورەترین بەرپرس���یارێتی لە‬ ‫ئەستۆیاندایە بەرامبەر مرۆڤایەتی‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی قۆناغی دووگیانی ناكر ‌ێ بە‬ ‫قۆناغێكی ئاس���ایی تەماشا بكرێت‌و بە خەم‬ ‫ساردی بەڕێ‌ بكرێ‌‪ .‬بەڵكو بە دەستپێكردنی‬ ‫ئ���ەو قۆناغ���ە بەرپرس���یارێتیەكی گ���ەورە‬ ‫ڕووبەڕووی دایك‌و باوك دەبێتەوە كە ئەگەر‬ ‫فه‌رامۆش���ی بك���ەن‪ ،‬لەوانەی���ە ڕووبەڕووی‬ ‫چەندەها كێش���ەو نەخۆش���ی ببنەوە كە لە‬ ‫‪10‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫داهاتوداچارەسەركردنی ئاسته‌م بێت‪.‬‬ ‫بێگوم���ان كۆمەڵ���ێ‌ ڕێنمای���ی گرن���ك‬ ‫هەن كە پێویس���تە لە قۆناغ���ی دووگیانیدا‬ ‫ڕەچاوبك���رێ‌‪ ،‬ل���ە پێناو س���ەالمەتی دایك‌و‬ ‫كۆرپەك���ەی‪ ،‬لەوان���ە مەس���ەلەی خ���ۆراك‬ ‫ك���ە كۆرپەل���ە خواردنی مژراو ل���ە ڕێگەی‬ ‫وێاڵشەوە لە دایكیەوە وەردەگرێت‌و نەشونما‬ ‫دەكات‪ .‬لەبەرئەوە پێویس���تە خۆراكی دایك‬ ‫بەڕادەیەك دەوڵەمەندو تێروتەس���ەل بێت‪،‬‬ ‫ل���ە الیەك���ەوە پێداویس���تیە خۆراكییەكانی‬ ‫خۆی دابین بكات‌و لەشس���اغ‌و تەندروس���ت‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ل���ە الیەكی ت���رەوە م���ادەی خۆراكی‬ ‫پێویس���ت ب���ۆ گەش���ەكردنی كۆرپەكەی بە‬ ‫وردی ڕەچاوی بكات‪ .‬بۆیە پێویس���تە ژەمی‬ ‫خۆراكی ئافرەتی دووگیان بە بەرنامە بێت‌و‬ ‫ب���ە وردی حس���ابی ب���ۆ بك���رێ‌‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫كەم‌و كوڕی‪ ،‬یاخ���ود نەبونی هەندێ‌ مادەی‬ ‫خۆراكی وەك ڤیتامینەكان‌و مادەی كانزایی‌و‬ ‫پرۆتین���ی‌و چ���ەوری‌و ش���ەكرو نیشاس���تە‬ ‫زیان ب���ە تەندروس���تی دای���ك‌و مناڵەكەش‬ ‫دەگەیەنێ‌‪ .‬هەروەها ئەوەشمان لە یاد نەچ ‌ێ‬ ‫هەندێ‌ ل���ە دایكان لە قۆناغ���ی دووگیانیدا‬ ‫خواردنی���ان وەك كەس���ێكی ئاس���ایی نییە‪،‬‬

‫بەڵكو زۆرب���ەی خواردنەكانی���ان لەبەرچاو‬ ‫دەك���ەوێ‌‌و بێزلە خواردن دەكەن���ەوە‪ ،‬واتە‬ ‫خواردنی���ان ك���ەم دەبێتەوە لەگ���ەڵ ئەوەی‬ ‫ل���ەم قۆناغەدا پێویس���تیان بە خۆراكی زۆر‬ ‫هەمەج���ۆرە‪ .‬كەواتە پێویس���تە خواردنێك‬ ‫بخوات كە دەوڵەمەندبێ���ت لە ڕووی ماددە‬ ‫خۆراكییەكان���ەوە‪ .‬بێگوم���ان دانان���ی وەها‬ ‫بەرنامەی���ەك لەم قۆناغەدا كارێكی دژوارەو‬ ‫س���ەختە بەتایبەت بۆ ئ���ەو خێزانانەی كە‬ ‫كەمدەرامەتن‪.‬‬ ‫یاخود الیەنی هۆشیاریان الوازە بۆ دانانی‪،‬‬ ‫وەه���ا بەرنامەیەك بێگومان ل���ەم حاڵەتەدا‬ ‫بەرپرس���یارێتی ئامادەكردن���ی خ���واردن‌و‬ ‫ڕێكخس���تنی دەكەوێت���ە ئەس���تۆی پیاوەكە‬ ‫ك���ە پێویس���تە هەوڵب���دات خواردن���ی تەڕو‬ ‫تازەو هەمەجۆر ب���ۆ خێزانە دووگیانەكەی‬ ‫ئام���ادە ب���كات‌و ڕەزیل���ی‌و كەمتەرخەم���ی‬ ‫نەنوێن ‌ێ بەرامبەری‪ .‬سەرەنجامی گرنگیدان‬ ‫ب���ەو الیەن���ە لەشس���اغ‌و س���ەالمەتی دایك‌و‬ ‫مناڵەكەو دەس���تكەوتنی ئەجرو پاداش���تەو‬ ‫بە پێچەوانەش���ەوە بە هۆی كەمتەرخەمی‬ ‫كردنیش���ەوە ڕووب���ەڕووی لۆم���ەی خ���وای‬ ‫گەورەو كەسانی دەورو بەردەبێتەوە‪..‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫الیەنێك���ی دیك���ەش ك���ە پێویس���تە‬ ‫لەبەرچاوبگی���ر ‌ێ الیەنی دەرونییە‪ .‬ئافرەت‬ ‫ل���ە قۆناغی دوگیانی���دا زۆر پێویس���تی بە‬ ‫كەش���ێكی ئارامە‪ .‬هەروەها حەزو پەیوەندی‬ ‫ب���ە ژیان���ەوە زیاتر دەبێت‪ .‬بۆیە كەش���ێكی‬ ‫ئ���ارام‌و گونج���او كاریگ���ەری ڕاس���تەوخۆی‬ ‫دەبێت لەس���ەر سەالمەتی دایك‌و منداڵەكەو‬ ‫داهاتویان‪.‬‬ ‫دابینكردنی كەش���ێكی ئارام لە ئەستۆی‬ ‫پیاودای���ە‪ .‬پیاو پێویس���تە بەردەوام س���ۆزو‬ ‫خۆشەویس���تی خۆی ب���ۆ خێزانی دەرببڕێ‌‌و‬ ‫دڵن���ەوای بكات‌و هەوڵب���دات بەردەوام ورەی‬ ‫بەرزبكاتەوەو دڵیخ���ۆش بكات‪ .‬ڕەفتاركردن‬ ‫بەم ش���ێوازە لە قۆناغی دوگیانیدا پێویستە‬ ‫دووق���ات ببێتەوە‪ ،‬واتە زیات���ر گرنگی بەو‬ ‫الیەن���ە بدات‪ .‬بە ش���ێوازێك ڕەفت���ار بكات‬ ‫كە خێزانەكەی هەس���ت ب���ە بەختەوەری‌و‬ ‫ش���ادمانی ب���كات‪ ،‬وەك ئەوەی ح���ەز بكات‬ ‫لە خۆش���یدا بفڕێ‌‪ .‬پیاو پێویستە هەمیشە‬ ‫ئەو ڕاس���تیە بۆ خێزانی بسەلمێن ‌ێ كە نەك‬ ‫تەنها گرنگی بەو دەدات‪ ،‬بەڵكو خۆش���حاڵەو‬ ‫بەتاسەوە چاوەڕوانی لە دایكبوونی مناڵەكەی‬ ‫دەكات بۆئ���ەوەی لە ئامێزی بگرێ‌و پێكەوە‬ ‫لە هەوڵی پەروەردەكردنیدا بن‪.‬‬ ‫الیەنێكی دیكەش كە پێویستە فەرامۆش‬ ‫نەك���ر ‌ێ هاوكاریكردن���ی خێزانە‪.‬دەبێ‌ پیاو‬ ‫لە قۆناغ���ی دوگیانی خێزانەكەیدا هاوكاری‬ ‫بكات لە كارەكانی ڕۆژانەیدا بە تایبەت كارە‬ ‫قورس���ەكان‪ ،‬وەك هەڵگرتن‌و گواس���تنەوەی‬ ‫كەل‌وپەلە قورس���ەكان‪ ،‬هەروەها ڕێگری لە‬ ‫خێزان���ی بكات ل���ە ئەنجامدان���ی هەندێكار‬ ‫ك���ە بۆ ئافرەتەكە ناڕەحەتە وەك نانكردن‌و‬ ‫دەعوەت���ی گ���ەورەو م���اڵ‌و گواس���تنەوەكە‬ ‫هەن���دێ‌ لەم كاران���ە دەك���رێ‌ دوابخر ‌ێ بۆ‬ ‫دوای مناڵبونەك���ە‪ ،‬چونك���ە ئاف���رەت ل���ەم‬ ‫قۆناغ���ەدا پێویس���تە پارێ���زگاری لە خۆی‌و‬ ‫مناڵەكەی بكات‌و پێویستی بە حەسانەوەیە‪.‬‬ ‫لەم حاڵەتەش���دا ئەگەر پیاو ڕاستەوخۆ بە‬ ‫وردی چاودێ���ری ن���ەكات‌و كارەكانی لەگەڵ‬ ‫ئەنج���ام ن���ەدات‪ ،‬بێگوم���ان بەڕێكردن���ی‬ ‫ئ���ەو قۆناغە ق���ورس‌و ناڕەح���ەت دەبێ‌ بۆ‬ ‫ئافرەتەكەو لەوانەش���ە دوچاری مەترس���ی‬ ‫جۆراوج���ۆر ببێت���ەوە‪ ،‬وەك لەبارچون‌‪ ،‬یان‬ ‫خوێنبەربوون‪ ،‬الیەنێكی تریش كە پێویستە‬ ‫پیاو بە ئاگادارییەوە مامەڵەی لەگەڵ بكات‪،‬‬ ‫مەس���ەلەی ترس���ە‪ ،‬یەكێك لەو كێش���انەی‬ ‫كە ڕووبەڕووی ئافرەت���ی دوگیان دەبێتەوە‬

‫ل���ەم قۆناغەدا ترس‌و ش���ڵەژان‌و دڵەڕاوكێیە‬ ‫كە بی���ر لە پرۆس���ەی مناڵب���ون دەكاتەوە‪،‬‬ ‫دەترس���ێ‌ بەتایب���ەت ئ���ەو ئافرەتانەی كە‬ ‫مناڵی یەكەمیان‪ ،‬یاخود مناڵبوونیان ئاسایی‬ ‫نیەو پێویس���تیان بە نەشتەرگەریی دەبێت‪.‬‬ ‫لە بارودۆخەكەشدا پیاو پێویستە بە تەنگ‬ ‫خێزانی���ەوە بێت‌و دڵنەوایی بكات‌و ئاگاداری‬ ‫بكات���ەوە ك���ە ئەگ���ەر گرنگ���ی ب���ە الیەنی‬ ‫تەندروس���تی خۆی ب���دات مناڵبوون كارێكی‬ ‫ئەوەندە سەخت نییە بەڵكە كارێكی ئاساییە‬ ‫هەم���وو ئافرەتانی دیك���ەش ئەو حاڵەتە بە‬ ‫خۆیانەوە دەبینن‪.‬هەمیش���ە هەوڵبدات باری‬ ‫دەروونی هێ���ور بكاتەوە پێی بڵ ‌ێ دووگیانی‬ ‫قۆناغێك���ە كۆتایی دێت‌و لە بری‪ ،‬ئەمانەش‬ ‫مناڵێك���ی ج���وان‌و س���ەالمەتمان دەبێت كە‬ ‫دەبێتە مایەی دڵخۆشی‌و شانازیمان‌و منیش‬ ‫خ���ۆم چاودێری دەكەم ل���ە هەر كارێكدا كە‬ ‫پێویستت بە من بوو ئامادەم‌و درێغی ناكەم‪.‬‬ ‫بێگومان ئافرەت كە دەبینێ‌ پیاوەكە لە‬ ‫خەمیدایەو دڵس���ۆزە بۆی‌و بەڕێكردنی ئەو‬ ‫قۆناغەی بەالوە ئاسایی دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ح���ەز دەكات زوو مناڵەك���ەی بب���ێ‌‪.‬‬ ‫الیەنێك���ی گرن���گ‌و هەس���تیاری تریش كە‬ ‫پێویس���تە بە گەرمی‌و بە س���نگی فراوانەوە‬ ‫مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا بكرێ‪ ‌،‬ئەوی���ش كات‌و‬ ‫ساتەكانی مناڵبوونە‪ .‬لەبەرئەوەی مناڵبوون‬ ‫بە كۆمەڵ���ێ‌ بێتاقەتی‌و ناڕەحەتی دەس���ت‬ ‫پێ���دەكات لەوان���ە ژان���ی مناڵب���وون‌و دوای‬ ‫مناڵبوونەكەش الوازی جەستەیی‌و كۆمەڵ ‌ێ‬ ‫موزاعەفات���ی تر ك���ە ماوەیەكی پێویس���تە‪،‬‬ ‫تادەگەڕێتەوە باری ئاسایی خۆی‪ ،‬دواتریش‬ ‫شیردان‌و پەروەردەكردنی‪ ،‬ئەمانە پێویستە‬ ‫لەالیەن هاوسەرەوە قبوڵ بكرێ‌و ئارامگربێت‬ ‫بەرامبەری���ان‪ ،‬چونكە دروس���تبوون‌و هاتنە‬ ‫دنیای ئ���ەم منداڵە دایك‌و باوك هاوبەش���ن‬ ‫تیایا‪ ،‬ئەگەر چی ئەرك‌و ماندووبوونەكەش‬ ‫زیاتر بۆ دایكەكەیە‪ .‬بۆیە پیاو ئەركی سەر‬ ‫ش���انیەتی كە لە ڕووە ئیسالمی‌و ویژدانی‌و‬ ‫مرۆی���ی‌و ئەخالقیی���ەوە ب���ە ئه‌رکی خۆی‬ ‫هەس���تێ‌‌و لە قۆناغی دووگیانیدا چاودێری‬ ‫خێزان���ی بكات‪ ،‬پێكەوە هەنگاوەكانی ببڕن‌و‬ ‫كارەكانی بۆ ئاس���ان بكات‪ .‬ئەگەر پێویستی‬ ‫بە پزیشك بوو خۆی لەگەڵیدا بڕوات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫پێویس���تی ب���ە دەرمان بوو خ���ۆی ئامادەی‬ ‫بكات‪ ،‬ئەگەر پێویس���تی بە مامان بوو خۆی‬ ‫بچێت بە ش���وێنیدا‪ ،‬ئەگەر مناڵبوونەكەش‬ ‫لە نەخۆش���خانەبوو خۆی لەگەڵیدا بچێت‌و‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫هان���ی بدات‌و ورەی بەرزبكاتەوە‪ ،‬نەك خۆی‬ ‫ب���ە دوور بگ���رێ‌‌و لەبەر ه���ەر ئیعتبارێكی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬یاخود بە بیانووی ش���ەرم‪ ،‬یا‬ ‫سەرقاڵی لە خێزانی نەپرسێتەوە‪ ،‬لە ڕێگای‬ ‫ك���ەس‌و كارەوە بینێرێت بۆ نەخۆش���خانە‪،‬‬ ‫چونك���ە هی���چ كەس���ێك جێ���گای ئ���ەو پڕ‬ ‫ناكاتەوە‪..‬‬ ‫پاشان پێویس���تە تا منداڵەكەی دەبێت‌و‬ ‫باری تەندروس���تی جێگی���ر دەبێت بە جێی‬ ‫نەهێڵ���ێ‌و ب���ەردەوام ئەحواڵ���ی بپرس���ێ‌و‬ ‫بەدەمیەوە بێت‪ .‬تەنانەت ئەگەر ڕێگەشیان‬ ‫نەدابچێتەژوورەوە‪ ،‬چونكە نەخۆشخانەكانی‬ ‫واڵتی خۆمان ئەو سستەمەیان نییە كە پیاو‬ ‫لەگەڵ ژنەكەی بچێتە ژووری مناڵبوونەوە‪.‬‬ ‫پێویستە لە بەش���ی چاوەڕوانی بمێنێتەوەو‬ ‫بەردەوام بە تەلەفۆن ئەحواڵی بپرسێ‌و كە‬ ‫هێنایانەوە بۆ ماڵیشەوە هۆكاری حەوانەوەی‬ ‫بۆ دابین بكات‌و نەهێڵێ لەو چەند هەفتەی‬ ‫س���ەرەتادا كاری ق���ورس ئەنج���ام ب���دات‌و‬ ‫خواردن���ی باش‌و موقەوی ب���ۆ ئامادە بكات‪،‬‬ ‫بۆئەوەی ئەو هێزو توانایەی كە لە دەس���تی‬ ‫داوە زووبگەڕێت���ەوە بۆی‌و بە لەشس���اغی‌و‬ ‫سەالمەتی درێژە بە ژیانی‌و پەروەردەكردنی‬ ‫منداڵەكەی بدات‪..‬‬ ‫ئەگ���ەر پیاو لەم حاڵەتان���ەی ئاماژەمان‬ ‫پێدا‪ ،‬ب���ە دەم خێزانیەوە بێت‪ ،‬ئەوا ئەركی‬ ‫خ���ۆی بەرامب���ەر ماڵ‌و خێزان���ی جێبەجێ‬ ‫كردووەو دەبێتە خاوەنی ئەجرو پاداش���ت‪..‬‬ ‫پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وس���لم)‬ ‫دە فەرموێ���ت‪( :‬خیرك���م خیرك���م ألهل���ه‬ ‫وأن���ا خیركم ألهل���ی)‪ ،‬واته‪( :‬باش���ترینتان‬ ‫ئەوان���ەن كە بۆ خێزانەكانیان باش بن‪ ،‬من‬ ‫باشترینتانم بۆ خێزانەكانم)‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئ���ەوەش ل���ەم ڕێگەی���ەوە‬ ‫م���اڵ‌و حاڵێكی ئارام‌و خێزانێكی ئاس���وودەو‬ ‫بەختەوەر بنیات دەنێ‌‪ .‬بەمجۆرەش خێزانی‬ ‫ئەو جۆرە پیاوانە خۆشەویستی‌و بە دەمەوە‬ ‫بوون‌و دڵنەوایی‌و میهرەبانی هاوسەریان لە‬ ‫بەرچاودەگرن‌و هەر گیز لە یادیان ناچێ‌‪ .‬كە‬ ‫بیر دەكاتەوە هاوس���ەرێكی بە وەفای هەیەو‬ ‫لە خۆشی‌و ناخۆشیدا پشتی بەرنادات‪ ،‬وەك‬ ‫دەڵێن لە خۆشیدا پێی سەر ئەرز ناكەوێت‪...‬‬ ‫ئیتر بە هیواو ئومێدو گەشبینیەوە ماڵەكەی‬ ‫بەڕێوەدەب���ات‌و ب���ە گەرم���ی هەوڵەكان���ی‬ ‫دەخات���ەكار ب���ۆ خزمەتك���ردن‌و ڕازیكردنی‬ ‫هاوسه‌رو منداڵەكانی‪..‬‬ ‫سەرچاوە (ایین همسرداری)‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪11‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫چەند تێبینیەك بۆ خانمان‬ ‫پێش چوونە بازاڕ‬

‫من ئەو ئەناسم!!‬ ‫ئا‪ :‬ئەمیر ئەحمەد عەبدولقادر‬

‫و‪ :‬فردوس یاسین‬ ‫پێش چوونە بازاڕت بۆ كڕینی پێداویستیەكانت‪ ،‬ئەم چەند‬ ‫ئامۆژگارییە لە بەرچاوبگرە‪:‬‬ ‫ دانان���ی لیس���تێك بەو پێداویس���تیانەی كە پێویس���تتەو‬‫پابەندبوون بەم لیس���تەوە‪ ،‬بۆئەوەی پارەكانت بە شتی زیادەو‬ ‫بێسوودەوە بە فیڕۆ نەدەیت‪.‬‬ ‫ ل���ە كاتێكدا ك���ە هیالكیت مەچ���ۆرە ب���ازاڕ‪ ،‬چونكە بە‬‫وریاییەوە ناتوانیت ئەو ش���تانە هەڵبژێریت كە دەتەوێت‌و لە‬ ‫دواییدا پەشیمان دەبیتەوە لێیان‪.‬‬ ‫ ل���ە كات���ی بەرەجەژناندا مەچ���ۆرە ب���ازاڕ‪ ،‬لەبەرئەوەی‬‫قەرەباڵ���غ دەبێ���ت‌و نرخی كااڵكانی���ش بەرزدەبێت���ەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ناتوانیت بە ئیسراحەتی خۆت پێداویستیەكانت هەڵبژێریت‪.‬‬ ‫ هەرگی���ز منداڵ مەبە لەگ���ەڵ خۆتدا كاتی چوونە بازاڕ‪،‬‬‫چونكە داواكارییە زۆرەكانیان توانای هەڵبژاردنە دروستەكانت‬ ‫لە دەس���ت دەدات‪ .‬بۆیە هەوڵبە لەگ���ەڵ هاوڕێیه‌كت بچیت كە‬ ‫متمان���ەت بە هەڵبژاردنەكانی هەبێت تا یارمەتیدەرت بێت لە‬ ‫هەڵبژاردنی باشترین كااڵدا‪.‬‬ ‫ دوور بكەوە لە كڕینی ئەو ش���تانەی كە پێویس���تت پێی‬‫نیی���ە‪ ،‬ب���ە بیانووی دابەزین���ی نرخەكانیان‪ ،‬یاخ���ود لە كاتی‬ ‫تەنزیالت دا‪.‬‬ ‫ پێاڵوێ���ك لە پێ بكە كە ڕۆیش���تنی خۆش بێت‌و ئازاری‬‫قاچت نەدات تا زوو هیالك نەبیت‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫هەمیشە هەموو ڕۆژیك دەچوو بۆ نانخواردنی‬ ‫بەیان���ی‪ ،‬لەگەڵ خێزانی لە خانەی چاودێریكردنی‬ ‫بەس���ااڵچوان‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی تەمەنی نزیكی هەشتا‬ ‫س���اڵ ببوەوە‪ ،‬كاتێك پرس���یاریان لێكرد دەربارەی‬ ‫چوونی خێزانی بۆ خانەی چاودێری بەسااڵچوان؟‬ ‫وتی‪ :‬ماوەیەكە لەوێیە‪ ،‬تووش���ی نەخۆشی زەهامیر‬ ‫(لەبیر چوونەوە) بووە‪.‬‬ ‫پرس���یارم لێی كرد‪ :‬ئایا خێزانەكەت تووش���ی‬ ‫دڵەڕاوك���ێ‌ دەبێت‪ ،‬ئەگەر لە كاتی دیاریكراو ئامادە‬ ‫نەبیت؟ پیاوەكە وەاڵمی دایەوەو وتی‪ :‬ئەو ئێس���تا‬ ‫وای لێهات���ووە نازانێ���ت من كێم‪ ...‬ئەو پێنج س���اڵ‬ ‫دەبێت من نا ناس���ێت؟ بەس���ەر س���وڕمانەوە لێیان‬ ‫پرس���ی‪ :‬لەگەڵ ئەوەش ك���ە ناتناس���ێت‌و نازانێت‬ ‫ت���ۆ كێی كەچی هەتا ئێس���تاش هەم���وو بەیانیان‬ ‫ل���ە كاتی خۆیدا دەچیت ب���ۆ نانخواردنی بەیانیان‬ ‫لەگەڵی���دا؟ پیاوەكە بە پێكەنینەوە وەاڵمی دامەوە‬ ‫كە بەدەس���تەكانی دەس���تی دەگوش���یم وت���ی‪ :‬ئەو‬

‫نازانێت من كێم‪ ،‬بەاڵم من دەزانم ئەو كێیە‪!!..‬‬

‫زۆرم لە خۆم كرد كە فرمێسكەكانم بشارمەوە‬ ‫هەتاكو ڕۆیش���ت‌و ش���وێنەكەی بە جێهێشت‪ ،‬دواتر‬ ‫بەخ���ۆم گوت‪ :‬ئەوە ئەمجۆرە خۆشەویس���تیەیە كە‬ ‫ئێمە پێویستمان پێیەتی‪.‬‬

‫مرۆڤ كانزایە بە تەممەڵی ژەنگ هەڵدێنێت‪...‬‬ ‫بە هی���وا درێژ دەبێت���ەوە‪ ...‬دەپوكێتەوە بە ئازارو‬ ‫ناخۆشییەكان‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫ڕووی‬ ‫ڕاستەقینەی‬ ‫تاك‪ ،‬یان‬ ‫دەمامكی‬ ‫پاكێتی؟!‬ ‫ڕامین مه‌حمود‬ ‫زۆرن ئەوانەی كە دێن باس لە دڵسۆزی‌و‬ ‫وەفا دەكەن لە پێش دەس���تپێكردنی ژیانی‬ ‫هاوبەش���ی گەلێكج���ار‪ ،‬ئەندێش���ەی ئ���ەوە‬ ‫دەك���ەی كە ئەو جۆرە كەس���انە پڕاوپڕن لە‬ ‫وەف���او خۆشەویس���تی‌و دڵس���ۆزی‪ ،‬خۆزگەی‬ ‫ئەوە دەخوازی كە ت���ۆش ژیان لەگەڵ وەها‬ ‫كەس���ێك ببەیتەسەر‪ ،‬بەاڵم ئایا ئەو كەسەی‬ ‫ب���اس ل���ە خ���ۆی دەكاو خۆی ب���ە خاوەنی‬ ‫ت تاچەند ڕاستگۆیە‬ ‫ئەو ڕەوش���تانە دەزانێ ‌‬ ‫لەگ���ەڵ خ���ۆی‌و دەوروبەری‪ ،‬دەب���ێ‌ كچان‌و‬ ‫كوڕان لەو دەمامكانەی بانگەشەی خۆكردنە‬ ‫خاوەن ڕەوشتێك كە لە ڕاستیدا تێیدا نییە‬ ‫ئاشنابن‌و بزانن هەركەسێك باس لە شتێكی‬ ‫باش‌و پەسەند بكات‪ ،‬مەرج نیە تێیدا بوونی‬ ‫هەبێ���ت‪ ‌،‬ڕەنگ���ە پێچەوانەكەی ڕاس���ت بێ‌‪،‬‬ ‫نام���ەو ‌ێ خەیاڵی خوێنەر ب���ڕوات لەبابەتە‬ ‫س���ەرەكیەكەی ك���ە دەمامك���ی كۆمەڵێ���ك‬ ‫ئاكاری جوان‌و پەس���ەند دەمەو ‌ێ ئەزمونی‬ ‫ڕاس���تەقینەی كەس���ێك باس بكەم كە خۆم‬ ‫شایەتحاڵی بووم‌و بیكەمە بەڵگە بۆ دروستی‬ ‫بیركردنەوەكەم‪..‬‬ ‫چەن���د س���اڵێك ب���ەر ل���ە ئێس���تا ل���ە‬ ‫كاروب���اری ڕۆژنامەوانیم���دا ل���ە یەكێک لە‬

‫خول���ە ڕۆژنامەوانیەكان لەگ���ەڵ كۆمەڵیك‬ ‫ل���ە ڕۆژنامەنووس زیاتر ل���ە هەفتەیەك لە‬ ‫بەیان���ی تا ئێوارە ب���ە یەكەوە بووین‪ ،‬بەب ‌ێ‬ ‫ویس���تی خۆم���ان‪ ،‬زۆر تێك���ەڵ بەیەك���دی‬ ‫بووین‪ ،‬لەس���ەرەتا تەنها كاری ڕۆژنامەوانی‬ ‫ك���ۆی كردبووین���ەوه‌‪ ،‬ت���ا دوات���ر گەیش���تە‬ ‫باس���كردنی كێشەو گرفتەكانی ژیان‪ ،‬یەكێك‬ ‫ل���ەو هاوكاران���ەی كە لەگەڵمان بوو باس���ی‬ ‫هیچ���ی نەدەك���رد‪ ،‬بەڵكو خ���ۆی زۆرپێ‌ لە‬ ‫هەموو بەش���داربووانی خولەكە بەرزتربوو‪،‬‬ ‫كەمتر وابوو قسەو گفتوگۆی تایبەتی هەب ‌ێ‬ ‫دوایی نزیكەی (‪ 2‬یان ‪3‬س���اڵ) قەدەری خوا‬ ‫ویس���تی ئەو ڕۆژنامەنووس���ە ڕێگەی كەوتە‬ ‫الی ب���ارەگای ڕێكخراوەكەم���ان‌و ب���ە كارێك‬ ‫هاتبووە المان‪ ،‬منیش بۆ خۆش��� ‌ی وشەیەكی‬ ‫س���ادەم پێگ���ووت‪ ،‬تا بەیەك���ەوە پێبكەنین‪،‬‬ ‫پێچەوان���ەی نیازەكەی من لە ناخی دڵیەوە‬ ‫دەردە دڵ���ی خۆی بۆ من كرد‪ ،‬هەردەتگووت‬ ‫ئەو كەس���ەی پێش���تر نەبووە‪ ،‬زۆر س���ەیرم‬ ‫پێه���ات داوای ن���زای ك���رد لێ���م‪ ،‬منیش بە‬ ‫بزەیەكەوە دوعایەكم بۆكرد‪ ،‬بەاڵم بەڕاستی‬ ‫سەرس���ام ب���وم‪ ،‬س���ەیرم ب���ەو دەمامك���ەی‬ ‫چاالكی‌و گەورەی���ی نواندنەی هات‪ ،‬چونكە‬

‫ئەگەر س���ەرنجت بدابای���ە دەتبینی كە ئەو‬ ‫بەڕواڵەت ئەوا نییە كە باس���ی خۆی دەكات‪،‬‬ ‫واتە ڕواڵەت‌و ڕاستەقینەی دووشتی جیاواز‬ ‫ل���ە یەكترن‪ ،‬بۆیە ئەو كاتی لەوە گەیش���تم‬ ‫كە ئێمە بیری ئەو كەسانە بە جۆرێكی تر‬ ‫دەكەینەوە‪ ،‬كە ڕۆیش���ت‌و ئێمەی جێهێش���ت‬ ‫منیش بە هاوڕێكەم گوت‪ ،‬ئەوانە خۆش���یان‬ ‫بڕوایان بەخۆیان نيی���ە‪ ،‬لەگەڵ دەروونیان‬ ‫ڕاس���ت نین‪ ،‬ئ���ەو ش���ێوازی مامەڵەكردنه‌ی‬ ‫ئ���ەو كەس���ە ئاوانییە ك���ە من‌و ت���ۆ بیری‬ ‫لێدەكەین���ەوە‪ ،‬ئ���ەوان وانیش���ان دەدەن كە‬ ‫دڵس���ۆزو بەوەفان بۆكارەكەیان‪ ،‬بەاڵم ئاواش‬ ‫نین‪ ،‬بۆیە من دەڵێم باهەریەكەمان ئەوەندە‬ ‫س���ادە نەبی���ن‪ ،‬تەنی���ا ڕواڵەتی كەس���ەكان‬ ‫بكەین���ە پێوەر بۆ نزیكبون���ەوە لە یەكترو‬ ‫هاوڕێیەتیكردن‌و هاوبەش���ی ژی���ان‪ ،‬چونكە‬ ‫ڕەنگە ئەو كەس���ە ڕاستگۆ نەبێت باپێوەری‬ ‫هەڵبژاردنی هاوسەری ژیان‪ ،‬یان هاوڕێیەتی‬ ‫كردنم���ان پابەندبوون‌و گوێ���دان بەبنەماو‬ ‫ئاداب���ە جوانەكان���ی ك���وردەواری‪ ،‬ن���ەوەك‬ ‫كەس���انی خ���اوەن رێ���كالم ك���ردن بۆخۆی‬ ‫خۆدەرخەرو تاكی خۆ بەگەورەزان بێ‌‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪13‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ئیمان شارەزووری‬

‫حیكایەتی ژنە تەنیاكان‬ ‫ئەڵقەی‬ ‫دووەم‬

‫‪14‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ئ���اف���رەت ه��ەم��ی��ش��ە ب��وون��ه‌وه‌رێ��ک��ی‬ ‫چ��اوەڕوان��ە ل��ەس��ەر شەقامی ژی���ان! كەی‬ ‫بێت‌و یوسفی خەونەكانی بێتەدی؟ كەی‬ ‫كۆشكی ژیانی هاوسەری بنیات بنێت؟ كەی‬ ‫ش��ازادەی��ەك دەستی بگرێ‌و بچێتە ماڵی‬ ‫بەختی؟ بەاڵم ئەوەی جێگەی داخە نیوەیان‬ ‫وەك درەختێک‌ لەسەر ڕێگەی چاوەڕوانیدا‬ ‫گەاڵی جوانییان هەڵدەوەرێ‌‌و قەدەر دەیان‬ ‫داتە دەستی قەیرەیی‌و بێهیوابون! ئەوان‬ ‫ئەیان دوێنی‪ ،‬دوكەڵی هەناسەیان دەگاتە‬ ‫ئاسمان‌و حیكایەتە تاڵەكانی هەڵوەراندنی‬ ‫زەمەنی جوانی بە حەسرەتەوە دەگێڕنەوە!!‬ ‫ئ��ەوەن��دە خوازبێنی ك��ارم ه��ەب��وو باوكم‬ ‫نەیهێشت‪ ،‬براكەم ن��ەی��دا!! خ��ۆم نەمكرد‬ ‫خۆم الگه‌وره‌بوو‪ ،‬یان بیانوم زۆربوو! یان‬ ‫لەبەر خزمەتی دای��ك‌و باوكم‌‪ ،‬یا بەدیار‬ ‫براكەمەوەو یان‌و هەزاران یانی تر‪ !!....‬ئیدی‬ ‫هەریەكەو بە دەردێكەوە دەناڵ ‌ێ من ناڵەی‬ ‫ئەم بریندارانە دەگەیەنم تا ئیدی دووبارە‬ ‫نەبێتەوە‪ ،‬یان كەس ‌ێ چارەسەریان بكات!!‬ ‫چ��ووم‌و ل��ەده‌رگ��ای كچێكمدا كە تەنهایی‬ ‫چ��واردەوری تەنیبوو‪ ،‬تەنهاییەكەی لەبەر‬ ‫بێكەسی نەبوو! لەبەر كەس زۆری بوو!!‬ ‫(خەرمان) لە یەكێك لە گوندەكانی دەڤەری‬ ‫خورماڵ دەژی‪ ،‬لە دایكبوی ساڵی” ‪”1974‬ە ‪7‬‬ ‫براو ‪ 3‬خوشكی هەیە‪ ،‬ئیدی منیش گو ‌ێ لە‬ ‫حیكایەتی ژیانی دەگرم!‬ ‫تەمەنم ‪ 20‬ساڵ بوو‪ ،‬باوكم وەفاتی كرد‪،‬‬ ‫من كچە بچوكی ماڵبووم‪ ،‬بەر لە مردنی‬ ‫ب��اوك��م دڵ��خ��ۆش‌و س��ەالم��ەت‌و ب�� ‌ێ كێشەو‬ ‫سەرەتای پێگەیشتنم بوو! دایكم ژنێكی ب ‌ێ‬ ‫ڕەح��م‌و زاڵ��م‌و خراپە‪ ،‬باوكم لە خەفەتی‬ ‫ئەوا مرد‪ ،‬لەگەڵ هەموو خوشك‌و براكانم‬ ‫خراپوو توندوتیژە‪ ،‬بەاڵم هەمویان لە ماڵی‬ ‫خۆیانن‌‪ ،‬من ئێستە لە عەزابی ئ��ەودام!!‬ ‫باوكم مرد سەرەتای میحنەتەكانی ژیانم‬ ‫سەریان ه��ەڵ��دا‪ ...‬ئیدی من وەك هەموو‬ ‫كچانی الد ‌ێ ك��ەوت��م��ە ک��ارك��ردن‌و كرێی‬ ‫ج��ل‌وب��ەرگ‌و پێداویستیەكانی خۆمم بە‬ ‫كرێكاری دەستدەخست‪ ،‬ئەو سااڵنە ژیان‬ ‫لێرە ئاوابوو لۆكەی زۆر دەك��را “‪ 1993‬بۆ‬ ‫‪”1999‬هەموو كچ‌و ژنانی الدێ‌ چەند مانگی‬ ‫پایز لۆكەیان دەچنی بەكرێ‌و ئەركی ماڵ‌و‬

‫منداڵدایشیان دەكێشا‪ ،‬دوای ساڵی ‪ 2000‬ئەم‬ ‫كارە نەماو من دەستم بە خەیاتی كرد هەتا‬ ‫ئێستا بەردەوامم‪ ..‬لە نێوان ئەم سااڵنەدا‬ ‫گورچیلەكانم ب��ەردی��ان دروس��ت��دەك��رد‪،‬‬ ‫چەندین جار نەشتەرگەری دەكرام‌و چاك‬ ‫ن��ەدەب��وم! ئەو پ��ارەی دەستمدەكەوت لەو‬ ‫نەخۆشیەدا خەرجم دەك��رد‪ ،‬براكانیشم‬ ‫یارمەتییان دەدام‪ ،‬لێرە هەر چاری نەبوو‬ ‫خێرخوازێك لەسەر ئەركی خۆی ناردمیە‬ ‫دەرەوە بۆ نەشتەرگەری‪ ،‬بەر لە چونەژووری‬ ‫نەشتەرگەری لە نێوان خۆم‌و خوادا‪ ،‬وتم‪:‬‬ ‫خودایە من هیچم نییە بیكەمە خێر تا‬ ‫دەف��ع��ی ب��ەاڵو الب���ەری ئ��ەم ئ���ازارەم بێت‌‪،‬‬ ‫بەاڵم “مارەییەكەم”دەبەخشم بەو كەسەی‬ ‫شوی پێدەكەم!! هەركەس هاتە خوازبێنیم‬ ‫مارەیی پێناكەم‌و لە ڕێی خوا بەخشیومە‪،‬‬ ‫سوپاس بۆ خودا ئەوە دواین نەشتەرگەریم‬ ‫بوو‪ ،‬ئێستا باشم!‬ ‫خ��ەرم��ان چ��ەن��د س��اڵ��ە ب��ە تەنیا لە‬ ‫خ��ان��وی��ەك��دا دەژی خ��ۆی��ی‌و مەكینەی‬ ‫درومانەكەی‪ ،‬ئەو دایكی لە ژیانایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نایەوێ‌ لەگەڵ ئەم تەنیا كچەی بژی‪ ،‬هەر‬ ‫ڕۆژەو لە ماڵی كچ‪ ،‬یان كوڕێكیەتی‌و دەیكاتە‬ ‫شەڕ لەگەڵی‌و دەچێتە ماڵی یەكێكی تریان‪.‬‬ ‫ئەگەر پێكەوە بوینایە تەنیایی هەردوكمان‬ ‫دەڕەوییەوە‪ ،‬من ڕازیم بەم پارەی درومانە‬ ‫چۆن خۆم بە خێودەكەم ئەویش خزمەت‬ ‫دەكەم‪ ،‬ڕازی نابێت بێتەالم هەرچەند ئەو‬ ‫مووچە خۆریشەو بۆمنی س��ەرف ناكات‪،‬‬ ‫نازانم كاممان خراپین وا یەك ناگرین؟!‬ ‫لە بارەی زەواج نەكردنی تا هەنوكە‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫من كچە بچوكی ماڵبوم برازام هەتیوكەوتن‬ ‫هێنایانەوە الی ئێمە‪ ،‬من بەخێوم كردن‪،‬‬ ‫پێگەیشتن‌و ئ��ەوان��ی��ش ڕۆی��ش��ت��ن‪ ،‬كات ‌ێ‬ ‫خوازبێنیم دەهات دەیانگوت ئەی ئەم منااڵنە‬ ‫كێ‌ بەخێویان بكات؟ ئێستەش دەڵێن‪ :‬ناب ‌ێ‬ ‫شووبكەیت ئەی دایكمان ك ‌ێ بەخێوی بكات؟‬ ‫لە كاتێكدا چەند ساڵێكە ئەویش بەجێی‬ ‫هێشتوم‌و ڕازی نابێت لەگەڵ من بژی‪.‬‬ ‫لەبارەی چۆنێتی ژیانی تەنیایی وتی‪:‬‬ ‫تەنیایی ش��ار س��ەخ��ت��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ه��ی الد ‌ێ‬ ‫ئاسانترە‪ ،‬ه��ەم��وو ماڵەكانی گوند وەك‬ ‫خ��زم‌و ه��اوس�� ‌ێ مامەڵەم لەگەڵدا دەك��ەن‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫نایەڵن كەس تەنیابێت‪ ،‬لێرە خەڵك خاكی‌و‬ ‫متەوازیعانە دەژی! بەهۆی پیشەكەمەوە‬ ‫زۆرب��ەی كاتەكانم دەورم پڕە لە خەڵك‪،‬‬ ‫خەیاتیەكەم ه��ەم ب��ژێ��وی ژی��ان��م دابین‬ ‫دەكات‪ ،‬هەم تەنهایم دەڕەوێنێتەوە‪ ..‬ماڵی‬ ‫خوشك‌و براكانم نیوەیان لە هەمان گوند‬ ‫دەژین‌و هاتوچۆمان هەیە‪...‬‬ ‫بەاڵم ئیدی برینی تەنیایی‌و دواكەوتن‬ ‫لە كاروانی ژیانی هاوسەرگیری‪ ،‬تەداخول لە‬ ‫ژیانی شەخسیم ئازارم دەدات‪.‬‬ ‫من خۆم ئەم تەنیاییەم هەڵنەبژاردووە‪،‬‬ ‫خ��وش��ك‌و ب��راو دای��ك��م وای���ان ل��ێ��ك��ردوم‪ ،‬بۆ‬ ‫ژیان‌و بژێویم كەس لێم ناپرسێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر كەسێك خوازبێنیم بكات‪ ،‬چەندین‬ ‫خ��اوەن��م ه��ەی��ەو ه��ەری��ەك��ەو ب��ە بیانویەك‬ ‫ڕەتی دەكەنەوەو دووای��ش دەڵێن‪ :‬تۆ كەس‬ ‫نەیویستی‪ ،‬بۆیە تا ئێستا هاوسه‌رگیریت‬ ‫نەكردوە!‬ ‫ك��چ��ە ق��ەی��رەك��ان‪ ،‬ج��گ��ە ل����ەوەی كە‬ ‫هەمیشە لە خەمی بێبەشبونی ماڵ‌و حاڵی‬ ‫خۆیاندان‪ ،‬وەك ئەوانی تر كە ئەڕوانن‬ ‫لە نازو نیعمەتی ماڵ‌و منداڵ‌و هاوسەرو‬ ‫هتد‪ ...‬ئیتر كۆڵی خه‌میان قورستر دەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم جگە لەمانە قسەو تەشەرو پرسیاری‬ ‫خەڵك‌و بەچاوی سوك‌و بەزەیی سەیركردنی‬ ‫كۆمەڵگە‪ ،‬سەد هێندەی تر ئازاریان دەدات!‬ ‫ه��ەر بۆیە م��ن دەڵ��ێ��م‪ :‬ئ��ەگ��ەر ناتوانن‬ ‫برینمان ساڕێژبكەن‪ ،‬خوێ‌ مەكەنە زاممان!‬ ‫خەرمان ل��ەب��ارەی ب��ەرزی مەعنەویەتی‬ ‫ب����اوەڕی ت����ەواوی ب��ە ق����ەدەری ئیالهی‬ ‫هەیەو دەڵێ‌‪ :‬من هەمیشە سوپاسگوزاری‬ ‫پەروەردگارم لەسەر هەموو جۆرە سەختی‌و‬ ‫ناڕەحەتیەكی ژیان‪ ،‬چاوەڕوانی پاداشتم‪،‬‬ ‫دڵنیام مرۆڤ لە هەر بارێكی ژیانا بێت‪،‬‬ ‫ئەوە ویستی خوایەو خێری تیایە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫كە دڵخۆشم دەكات دواین كارمە كە سەفەری‬ ‫عەمرەیەو بە پارەی دروومان سەفەرێكی‬ ‫ماڵی خ��وام ك��رد‪ ،‬هەموو میحنەتەكانی‬ ‫ژی��ان��م ڕەوی��ن��ەوە‪ ،‬بۆیە دەڵ��ێ��م‪ :‬ئ��ەوەی‬ ‫تەنهایە ئەوەی خەمبارو موسیبەتدارو دڵی‬ ‫تەنگە‪ ،‬با سەرێ‌ لە ماڵی خودا بدات كە‬ ‫شیفای هەموو دەردەكانی تێدایە‪.‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪15‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫نهێنییەكانی شەوی گواستنەوە‬ ‫په‌روین غفور‬ ‫شەوی بوكێنی ئەو شەوەیە كە خێزانی‬ ‫تیا بنیات دەنرێت‪ ،‬خۆشی‌و ناخۆشییەكانی‬ ‫خێزان لێیەوە دەس���ت پێ���دەكات‌و بەردەوام‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫برای بەڕێزم‪ ،‬ئەم شەوە جێبەجێكردنی‬ ‫ئەو بەڵێن نامەیەیە كە لە شەوی مارەبڕیندا‬ ‫بەڵێنت دابوو كە دڵسۆز بیت بۆ هاوسەرت‪،‬‬ ‫پێویس���تە لەس���ەرت ئەم ئەمانەتەی خوای‬ ‫‪16‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫گ���ەورە بەباش���ی بپارێزی���ت‪ ،‬چونكە خوای‬ ‫گەورە دەفەرموێت‪[ :‬وعاشروهن بالمعروف]‬ ‫النسا‌ء ‪19‬‬ ‫لەبی���رت نەچ���ێ پێغەمب���ەری ئازی���ز‬ ‫(س���ه‌المی خودای لێبێت) لە س���ەرەمەرگدا‬ ‫پێ���ش گیان دەرچ���وون داوای لێكردیت ئەو‬ ‫ئەمانەتە باش بپارێزیت‪ ،‬چونكە بەش���ێكی‬ ‫گرنگی ئەم كۆمەڵگایەیە‪.‬‬

‫كاتێک فەرموی‪( :‬الصالة الصالة وماملكت‬ ‫أیمانك���م التكلفوهم ماالیطیق���ون والله فی‬ ‫نس���ائكم فأنهن عوان فی أیدیكم أخذتموهن‬ ‫بعهدالله واستحللتم فروجهن بكلمة الله‪).....‬‬ ‫واتە‪ ....:‬ئەوانە لە ژێر دەس���تی ئێوەدان‬ ‫وەرت���ان گرت���وون‌و بەدەس���تتان هێناون بە‬ ‫وەع���د‌و بەڵێن���ی خوا (ك���ە م���ارە بڕینە)‪،‬‬ ‫دامێنی ئەوان بە هۆی ئەو وشەیەوە حەاڵڵ‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫بووە بۆتان كە (نكاح)ە‪.‬‬ ‫برای بەڕێ���زم‪ ،‬كەواتە بەڵێ���ن پارێزبە‬ ‫چونكە خاوەنی دایكێكی نەوەی داهاتوویت‬ ‫ت���ۆ بەرپرس���یاری لێی‪ ،‬چاوپۆش���ی بكە لە‬ ‫هەڵەكانی‪ ،‬چونكە جارێ یەكتر ناناسن [فإن‬ ‫كرهتموهن فعس���ی أن تكرهوا ش���یئا ویجعل‬ ‫الله فیه خیرا كثیرا] النسا‌ء (‪.)19‬‬ ‫كەوات���ە لە كاتی هەڵچوون‌و بێ ئارامیت‬ ‫بی���ر ل���ە چاكەكانی بك���ەرەوە‪ ،‬ئ���ەو خۆی‬ ‫پێشكەش���ی تۆ كردووە‪ ،‬دە تۆش بەرامبەری‬ ‫دەمپ���اك‌و دەس���تپاك‌و داوێنپاك ب���ەو دڵی‬ ‫ڕابگرە‪ ،‬بوەتە میوانی هەمیشەیی تۆ كەواتە‬ ‫[وقلن قوال معروفا]‪.‬‬ ‫ب���رای بەڕێ���زم دەمەوێ���ت بچرپێن���م‬ ‫ب���ە گوێت���دا ت���ا بەختەوەرب���ن ل���ە ژیانی‬ ‫هاوس���ەریتاندا‪ ،‬خێزان���داری یەكێك���ە ل���ە‬ ‫گرنگترین قۆناغەكانی ژی���ان‪ ،‬بۆیە دەبێت‬ ‫دەس���ت هەڵگ���رن ل���ە هەڵەش���ەیی‌و ئاكاری‬ ‫هەرزەكاریان���ە‪ ،‬چونكە دەچیتە ناو ژیانێك‬ ‫پێویس���تی بە خۆ ماندووك���ردن‌و هەوڵدان‬ ‫هەیە ب���ۆ ئ���ەوەی هێالن���ەی خێزانداریت‬ ‫درێژە پ���ێ بدەی���ت‪ ،‬دەبێت بەرپرس���یاری‬ ‫هەڵبگ���ری بۆ پاراس���تنی خێزانەكەت‌و ئەو‬ ‫دیارییە بەنرخە كە هاوسەرەكەتە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ئافرەتەی كە تۆ هەڵتبژارد دەبێتە‬ ‫ش���ەریكی ژیان���ت‪ ،‬دەبێتە بەش���ێك لە تۆ‪،‬‬ ‫ب���ە هەم���وو ماناكانی���ەوە‪ ،‬وەك پێغەمبەر‬ ‫(س���ه‌المی خودای لێبێت) دەفەرموێ‪( :‬إنما‬ ‫النسا‌ء شقائق الرجال)‪..‬‬ ‫كەواتە هەردوكتان تەواوكەری یەكترن‪،‬‬ ‫دەی ب���ا ئ���اكار‌و هەڵس���وكەوتت بەرامبەری‬ ‫جوان‌و سەرنجڕاكێش بێت‪ ،‬تا خۆت بخەیتە‬ ‫دڵی هاوسەر‌و كەسوكارەكەیەوە‪.‬‬ ‫كات���ێ‌ صعصع���ە ویس���تی خێزانەك���ەی‬ ‫بگوێزێتەوە‪ ،‬دەزانی خەزووری چی پێگوت؟!!‬ ‫وتی‪ :‬ئەی صعصعە تۆ جەرگی منت بردووە‪،‬‬ ‫ئاگات ل���ەم باوكەی بێت ڕەحم���ی پێ بكە‪،‬‬ ‫مێردی باش دەبێت بە باوك لە دوای باوكی‪.‬‬ ‫بە وش���ەی جوان تێی گەیاند كە دەبێت‬ ‫چۆن بێت لەگەڵ هاوس���ەرەكەی‪ ،‬كە خۆشی‬ ‫بوێت‌و وەك خۆی دڵس���ۆز بێت بۆ كچەكەی‪،‬‬ ‫ب���ەم كارە زیاتر دەبێتە جێگ���ەی متمانەی‬ ‫خانەوادەكەی‪{ .‬ت���ۆ نزیكی نزیكەكانی دڵت‬ ‫لە دڵیان دوور مەخەرەوە}‪.‬‬ ‫دەتەوێت هاوسەرێكی سەركەوتوو بیت‪،‬‬ ‫دەزانی هاوسەری سەركەوتوو كێیە؟‬ ‫ئەو كەس���ەیە كە هەر ل���ە یەكەم ڕۆژی‬

‫هاوس���ەرگیرییەوە بزانێت كە لە داهاتوودا‬ ‫دەبێت���ە باوكی نەوەیەك���ی داهاتوو‪ ،‬كەواتە‬ ‫دەبێ���ت بە دڵێكی پڕ لە ئیمانەوە بتوانێت‬ ‫خ���ۆی بگونجێنێ���ت لەگ���ەڵ ئ���ەو ك���ەس‌و‬ ‫دەوروب���ەرەی ك���ە نزیك���ە لێی���ەوە‪ ،‬دەبێت‬ ‫نەفەس درێژ بێت كاتێك ڕووبەڕووی كێشە‬ ‫ناهەموارەكانی دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر وا نەبی���ت ناتوانی���ت درێژە بە‬ ‫ژیانی خێزان���داری بدەی���ت‪ ،‬زۆر نموونەی‬ ‫خێزان���ی هەڵوەش���اومان بینیوە ك���ە نەیان‬ ‫توانی���وە ب���ە لێزان���ی‌و دانایی���ەوە مامەڵە‬ ‫بكەن لەگ���ەڵ ڕووداوەكاندا كە بووەتە هۆی‬ ‫داڕووخان‌و لێكترازانی ئەو خێزانە‪.‬‬ ‫ب���ۆ نموونە ج���اری وا هەی���ە هەردووال‬ ‫لێ���ك ت���ووڕە دەب���ن‪ ،‬هەریەك���ە دەیەوێت‬ ‫بەرامبەرەكەی بە گوێی بكات‌و قسەی خۆی‬ ‫لە ئەرز نەدرێ‪ ،‬كە بەم كارە تۆڵەسەندنەوە‬ ‫لە ناخیاندا دروس���ت دەبێت‌و پاشان دەبنە‬ ‫جێگەی باس‌و خواس���تی خەڵك‌و بە ناشرین‬ ‫ب���اس دەكرێ���ن‪ ،‬ئ���ەم ئ���اكارە‌و چەندی���ن‬ ‫ئ���اكاری تری ناپەس���ەند ل���ە ئەنجامی لێك‬ ‫تێنەگەیشتن‌و دوور لە دینەوە ڕوو دەدات‪.‬‬ ‫بۆی���ە دەبێ���ت ه���ەر لەس���ەرەتای ژن‬ ‫گواس���تنەوەوە خ���ۆت خۆڕاگ���ری ت���ا ب���ە‬ ‫سەركەوتوویی قۆناغی یەكەم تێبپەڕێنیت‪،‬‬ ‫ك���ە ئەم���ەش ب���ە هەماهەنگی ه���ەردووال‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئاگاداری الیەنی س���ێیەم بن‪ ،‬چونكە‬ ‫مەرج نییە ئەوانەی كە قس���ەتان بۆ دەكەن‬ ‫هەموویان لە دڵسۆزیان بێت‪.‬‬ ‫پێشەكییەكی بچكۆالنە پێش گواستنەوە‬ ‫پێویس���تە وەلیمە(دەع���وەت) بك���ر ‌ێ بۆ‬ ‫كەس‌و كاری هەردوو بنەماڵەو یەكتر بناسن‪،‬‬ ‫ئەم مەراس���یمە پێویس���تە بە ش���ێوەیەكی‬ ‫ش���ەرعی بێت‪ ،‬دوور لە الس���ایی كردنەوەی‬ ‫كەسانی دوور لە خوا‪ ،‬نابێت زیادەڕەوی تیا‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئاش���كراكردنی ش���ەوی گواس���تنەوە‌و‬ ‫دیاریكردنی جلوبەرگێكی گونجاو ش���ەرعی‬ ‫بۆ هەردووال‪ ،‬دەبێت ئاگامان لە هەڵبژاردنی‬ ‫ئەو بەرگە بێت كە س���نووردار بێت‪ ،‬نابێت‬ ‫بكەونە ژێر كاریگەری دەوروبەر تا تووش���ی‬ ‫ت���اوان نەبن‪ ،‬چونكە [كل نفس بما كس���بت‬ ‫رهین���ە] خۆت تاوان���ی خ���ۆت هەڵدەگری‪،‬‬ ‫مەڵێ هەر تەنها یەك جارە‌و هەر ئەمڕۆیە‪،‬‬ ‫با بزان���ی ناتوانی دڵی هەم���وو كەس ڕازی‬ ‫بكەی���ت‪ ،‬كەواتە خوا ل���ە خۆت ڕازی بكە تا‬ ‫دڵی كەس���انی ت���رت بۆ ڕازی بب���ێ‌ لەالیەن‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫خوای گەورەوە‪ ،‬چونكە ئازیزمان بۆ هەموو‬ ‫هەڵوێستێكی نەشیاو دەفەرموێت‪( :‬ال طاعة‬ ‫لمخلوق فی معصیة الخالق) واتە‪ :‬گوێڕایەڵی‬ ‫هیچ كەس���ێك دروست نییە كە بێ فەرمانی‬ ‫خوای تیادا بێت‪ ،‬كەواتە وریابە‌و مەكەوەرە‬ ‫ژێر كاریگەری كەس‪ ،‬بەاڵم دەبێت بە داخەوە‬ ‫ب���ووك‌و زاوای س���ەركەوتوو زۆر كەم���ە كە‬ ‫بتوانێت زاڵبێت بەس���ەر شتە نەشیاوەكاندا‪،‬‬ ‫وەك ڕەش���بەڵەك‌و گۆران���ی وت���ن‌و تێكەڵی‬ ‫ژن‌و پیاو‌و گرتن���ی هۆڵ بە پاره‌یەكی زۆر‌و‬ ‫چەندین ش���تی تر كە دەبێت بووك‌و زاوای‬ ‫ئیماندار ئەم ش���تانە قبووڵ نەكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫هەمووی پێچەوانەی فەرمانی خوایە‪.‬‬

‫شەوی گواستنەوە‬

‫دەبێت ب���ە گیانێكی خۆبەخش���انەو بە‬ ‫دەروونێكی ئارامەوە پێش���وازی لەم ش���ەوە‬ ‫بكرێ���ت‌و دوودڵ‌و ڕاڕا نەب���ن بەرامبەر بە‬ ‫یەكت���ر‪ .‬ش���ەوی گواس���تنەوە خۆش���ترین‌و‬ ‫دیاریتری���ن ش���ەوە ل���ە م���اوەی ژیان���ی‬ ‫هاوس���ەرایەتیدا‌و خۆش���ی‌و ناخۆشییەكانی‬ ‫ژی���ان ل���ەم ش���ەوەدا دەس���ت پێ���دەكات‌و‬ ‫هەڵوێستەكان بیرناچنەوە‪.‬‬ ‫ئەو شەوە شەوی ئارامی‌و بەختەوەرییە‬ ‫كاتێ���ك لە ئامێ���زی خۆشەویس���تەكەتدای‌و‬ ‫دەتگوشێ بەخۆیداو دەیەوێت تێت بگەیەن ‌ێ‬ ‫كە حەزی دەكرد لە ناخیدا بوویتایە‪.‬‬ ‫ئەی هاوس����ەری خۆشەویس����ت‪ ،‬س����ااڵنە‬ ‫کاتێ����ك یادی ئەو ش����ەوە دەكەیت����ه‌وه‌ بزانە‬ ‫سااڵنە چەندین دەستكەوت‌و یادگاری خۆشت‬ ‫پێشكەش بە هاوسەرەكەت كردووە‪ ،‬تا چەندە‬ ‫توانیوتان����ە لە یەكتر تێبگ����ەن‌و دڵی یەكتر‬ ‫داگیر بكەن بە سۆز‌و ئەوینی خۆشەویستی‪.‬‬ ‫كاتێ ب���ووك‌و زاوا بۆ ش���وێنی تایبەتی‬ ‫خۆیان بەڕێكەوتن‪ ،‬پێویستە بە شێوەیەكی‬ ‫شەرعی پێشوازی لەو شەوە بكەن‪ ،‬سوننەتە‬ ‫پیاو دەستبخاتە ناو دەستی خێزانی‌و ڕوو لە‬ ‫قیبلە بكات‌و بپاڕێتەوە‌و بڵێ‪( :‬اللهم ارزقني‬ ‫الفه���ا ووده���ا وارضين���ي بها واجم���ع بيننا‬ ‫بأحس���ن اجتماع وأيس���ر أئتالف فإنك تحب‬ ‫الحالل وتكره الحرام)‪.‬‬ ‫چەندین جۆری دوع���او نزای تر كە لە‬ ‫سەرەتای ئەم شەوەوە بیكات‪.‬‬ ‫پاشان دوو ڕكات نوێژی شەوی گواستنەوە‬ ‫ئەنجام بدەن ‪.‬‬

‫لەسەر جێگای بووكێنیدا‪:‬‬

‫پێویس���تە دوای پاڕان���ەوەو نزاكردن لە‬ ‫خوا بۆ سەركەوتنی ئەم پرۆسەیە‪:‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪17‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫پێویستە هەردووال ڕازونیازی خۆیان الی‬ ‫یەكتر ئاش���كرا بكەن‪ ،‬پیاو باسی ئەزموونی‬ ‫خێزان���ی بەخت���ەوەر بخات���ە پێ���ش چاوی‬ ‫هاوسەرەكەی‪ ،‬كە ئەم دوعاو باس‌و خواستە‬ ‫دەریدەخات كە مەبەس���ت لە هاوس���ەرێتی‬ ‫تەنها ڕاب���واردن نییە‪ ،‬بەڵك���و بەجێهێنانی‬ ‫ئەركێكی ئاینییە‪.‬‬ ‫ئەو پیاوەی دەیەوێت لەگەڵ خێزانی جووت‬ ‫ببێ����ت دەبێت خۆی لە هەندێ ش����تی نەش����یاو‬ ‫بپارێزێت كە نەهی لێكراوە‪ ،‬دەبێت پەلە نەكات‬ ‫لە خێزانی تا خۆی بۆ ئامادە دەكات‪ ،‬سەرەتا بە‬ ‫گاڵتە‌و یاریكردن دەست پێبكات‪ ،‬چونكە ئەوەی‬ ‫كە هەس����تی پیاو دەجووڵێنێ‌ بەهەمان ش����ێوە‬ ‫ئافرەتیش هەس����تی دەجووڵێ‪ ،‬وەك ماچكردن‌و‬ ‫الواندنەوە‌و قسەی خۆش‪.‬‬ ‫گ���ەر پیاو كاری خ���ۆی بەجێهێنا‪ ،‬پەلە‬ ‫ن���ەكات‌‪ ،‬ت���ا ئافرەتەكەش ئ���اره‌زووی خۆی‬ ‫تێر دەكات‪ ،‬ئەگەر وانەبێت ئافرەت تووشی‬ ‫دڵەڕاوكێ‌و ناجێگیری دەروونی دەبێت‪ ،‬هەر‬ ‫كەسێكیان لەم بابه‌تەدا كەمتەرخەمی بكات‪،‬‬ ‫ئەوە الی خوا بەرپرسیارە‪.‬‬ ‫خ���وای گ���ەورە دەفەرموێت‪[ :‬نس���اؤكم‬ ‫حرث لكم فأتو حرثكم أنی ش���ئتم] البقرە‬ ‫‪ 223‬وات���ە‪ :‬بچنە الی خێزانەكانتان كە وەك‬ ‫كێڵگە وان‪ ،‬ئیتر گرنگ نییە لەهەر الیەكەوە‬ ‫دەچنە ئەو كێڵگەیە‪.‬‬ ‫پێغەمبەری خوا (سه‌المی خودای لێبێت)‬ ‫و لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا فەرمووی‪ :‬ئەگەر‬ ‫جووتبوون لە پێشەوە‪ ،‬یان لە پاشەوە بێت بە‬ ‫مەرجێك لەڕێگەی (فەرج)ەوە بێت‪ ،‬دروست‌و‬ ‫حەاڵڵ����ە‪ ،‬له‌بارترین كات بۆ جووتبوون دوای‬ ‫هەرسكردنی خۆراكە‪ ،‬نابێت لە كاتی برسێتی‪،‬‬ ‫یا تێریدا جووتب����وون ئەنجام بدرێ‪ ،‬چونكە‬ ‫دەبێتە هۆی الوازی ئارەزووی سێکسی‪.‬‬ ‫لە یەكێك لە كتێبەكاندا كە باسی کاری‬ ‫هاوس���ه‌ری دەكات دەڵێت‪ :‬ش���ەوی یەكەمی‬ ‫ب���ووك‌و زاوا‪ ،‬وردتری���ن‌و هەس���تیارترین‬ ‫ش���ەوی ژیانی ژن‌و مێ���ردە‪ ،‬چونكە پڕە لە‬ ‫ئ���اوات‌و ئامانج���ی زۆر لەبەر ئ���ەوە دەبێت‬ ‫هەڵسوكەوت لەو شەوەدا زۆر بە ئارامی‌و بە‬ ‫ئاگاییەوە بێت‪.‬‬ ‫لەم ش����ەوەدا ئ����ەو ئافرەتە هەس����ت بە‬ ‫ترس����ێكی زۆر دەكات‪ ،‬لەگ����ەڵ پیاوێكی نامۆ‬ ‫كەوتن����ە ن����او ژیانێك����ی نوێ����وه‌‌‌‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫دەبێت پیاو لێزان بێت‌و بزانێت چۆن مامەڵە‬ ‫لەگەڵ ئەم مرۆڤەدا دەكات‪ ،‬بە چ شێوەیەك‬ ‫پێشوازی لەم ئافرەتە شڵەژاوە دەكات‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫هەندێ���ك ل���ە پی���اوان‪ ،‬تووش���ی چەند‬ ‫هەڵەیەكی نەشیاو دەبن‪ ،‬وەك‪:‬‬ ‫‪-1‬هەموو خەمێكی ئەوەیە چۆن بتوانێت‬ ‫پەردەی كچێنی الببات‪.‬‬ ‫‪-2‬بە ئومێدێك���ی زۆرەوە چاوەڕێیە كە‬ ‫ئ���ەم ئافرەتە نامۆیە تەس���لیمی ئەو واقیعە‬ ‫ببێت‌و قبووڵی بكات‌و پێی ڕازی بێت بەبێ‬ ‫هی���چ پێش���ەكییەك ب���ۆ البردنی پ���ەردەی‬ ‫كچێنی‪ ،‬كە ئەمەش ئەستەمە ئافرەت خێرا‬ ‫قبووڵی بكات‪ ،‬لە كتێبی (حیاتنا الجنس���یە)‬ ‫دكتۆر فردریك دەڵێت‪ :‬كەم ش���ارەزایی پیاو‬ ‫ل���ەم حاڵەتە ئەس���تەمانەدا‪ ،‬ڕەنگ���ە ببێتە‬ ‫هۆی كارەس���اتی ئ���ازاردەر ك���ە ئاكامەكەی‬ ‫گواس���تنەوە بێت لە جێگەی هاوس���ەرییەوە‬ ‫بۆ نەخۆشخانە‪.‬‬ ‫باش���ترین ڕێ���گا ب���ۆ البردنی پ���ەردەی‬ ‫كچێنی دەبێت‪:‬‬ ‫‪ -1‬وەك وتمان قسەی خۆش‌و الواندنەوە‌و‬ ‫پیاهەڵدان پێویس���تە‪ ،‬چونكە ئەمجۆرە كارە‬ ‫وا لە ئافرەت دەكا كۆسپ‌و تەگەرە نەهێڵێ‌و‬ ‫بە ئاسانی پەردەكە الدەدرێ‪.‬‬ ‫‪-2‬پی���او بەر ل���ە جووتب���وون وەزەلین‬ ‫بەكار بهێنێت‪.‬‬ ‫‪-3‬ئەگەر لە دوای البردنی ئەم پەردەیە‬ ‫خ���وا نەخواس���تە تووش���ی نەزی���ف بووی‪،‬‬ ‫پێویست ناكا بشڵەژێیت‪ ،‬با ئافرەتەكە ڕانی‬ ‫جووت ب���كات‌و بە حەس���اوەیی بمێنێتەوەو‬ ‫پیاوەك���ەی نەچێت���ە الی ت���ا خوێنەك���ەی‬ ‫دەوەستێ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئەگەر بە شەوێك‪ ،‬یان چەند شەوێك‬ ‫ئەم پەردەیە النەدرا‪ ،‬دەبێت زۆر بەالیانەوە‬ ‫ئاس���ایی بێت‌و پێش هەموو ش���تێ سەردانی‬ ‫پزیش���ك بك���ەن‪ ،‬نابێت ك���ەس‌و كاری هیچ‬ ‫الی���ەك ناڕەزایی دەرببڕێ‌و ب���اری دەروونی‬ ‫ئەم دوو كەسە تێكبدەن‪.‬‬ ‫یەكێ����ك ل����ە زانای����ان دەڵێ����ت‪ :‬ژن‌و مێردی‬ ‫س����ەركەوتوو ئەوەیە كە هەردووكی����ان پێكەوە‬ ‫ئارەزووی جنسییان هەبێت‌و یەك الیەنە نەبێت‪.‬‬ ‫(ماری ستۆپ) كە ئافرەتێكی دەروون‬ ‫ناس���ە دەڵێت‪ :‬باشترین شت ئەوەیە كە‬ ‫ئافرەتەكە بەش���داری مێردەكەی بكات‪،‬‬ ‫چونك���ە بووكەك���ە ڕێنمای���ی دەكات ک ‌ه‬ ‫چۆن پەردەكە البەرێت‪ ،‬ئەگەر ژن پیاوی‬ ‫بە تەنها هێشتەوە كە هەر پیاو وەاڵمی‬ ‫هەبێ‪ ،‬ئ���ەوە دەربڕینی خۆشەویس���تی‬ ‫كەموكورتی دێنێ‌‪.‬‬ ‫یەك���ەم دی���اری كە پش���تگوێ خ���راوە‪،‬‬

‫كارێك���ی گرنگ���ی هەی���ە ل���ە پەیوەن���دی‬ ‫جنس���یدا‪ ،‬زۆربەی پی���اوان كردوویانە بە‬ ‫خوو ك���ە دوای جووتبوون ل���ە ژنەكانیان‬ ‫دووردەكەونەوەو ڕوو وەردەگێڕن‌و دەچنە‬ ‫خەوێك���ی قووڵەوە‪ ،‬ئافرەتی���ش ئەو كاتە‬ ‫هەس���ت بە دابەزین���ی ئ���اره‌زووی دەكات‪،‬‬ ‫بێبەش دەبێت لە س���ۆز‌و عاتیفە‌و خۆشی‌و‬ ‫لەزەت وەرگرتن‪ ،‬ل���ە كتێبی (التاج الجامع‬ ‫للوصول فی أحادیث الرس���ول)‪ ،‬تەعلیقێك‬ ‫لەس���ەر ئ���ەم فەرموودەی���ە هات���ووە ك���ە‬ ‫پێغەمب���ەر (س���ه‌المی خ���ودای لێبێت) بە‬ ‫جاب���ری فەرموو (مالك للع���ذاری ولعابها)‬ ‫وات���ای‪ :‬ئەگەر ك���چ بووایە باش���تر بوو تا‬ ‫گەم���ەو یاری لەگەڵ بكەی‪ ،‬یا لیكی زمانی‬ ‫بم���ژی‪ ،‬ئەمەش ئاماژەیە بۆ مژینی زمان‌و‬ ‫لێو لە كاتی یاریكردن لەگەڵ خێزانتدا‪.‬‬ ‫پرس���یاریان ك���رد لە عائش���ە دەربارەی‬ ‫یەكەم كاری پێغەمبەر كاتی هاتنە ژوورەوەی‬ ‫ب���ۆ الی‪ ،‬ئەویش وتی‪ :‬پێغەمبەر (س���ه‌المی‬ ‫خ���ودای لێبێت) س���واك دەكات تا بە ماچی‬ ‫گەرم پێش���وازی ل���ە خێزانەكانی بكات‪ ،‬ئەم‬ ‫م���اچ كردنە خەم‌و پەژارە الدەبات‌و ئارامی‌و‬ ‫خۆشەویستی بەدەست دێنێت‪.‬‬ ‫م���اری س���تۆپ ك���ە پس���پۆڕێكی دەروونی‬ ‫ئافرەتانە دەڵێت‪ :‬پێویستە پیاو دەمی ژنەكەی‬ ‫ماچ بكات كاتێك ژنەكەی هاتە ژێر بار‌و وەاڵمی‬ ‫دەم���ی دایەوە‪ ،‬ئەو كاتە نابێت بە تەنها لێوی‬ ‫ماچ بكات‪ ،‬بەڵكو دەبێت زمان‌و لیكی بمژێت‪،‬‬ ‫ئەمان���ە دەبێتە ه���ۆی بەهێزكردنی‌و چاالكی‬ ‫هەس���تی جنسی وە (إن النبی كان یقبلها و هو‬ ‫صائم و یمص لس���انها) واتە‪ :‬عائشە فەرمووی‬ ‫پێغەمب���ەر ماچی ك���ردووە كاتێ���ك بەڕۆژوو‬ ‫بووەو زمانیشی مژیوە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر خێزانت لە س���ووڕی مانگانەدا‬ ‫ب���وو نابێت لەگەڵ���ی جووت ببی���ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ی���اری‌و دەس���تبازی ڕێگ���ە پێ���دراوە‪ ،‬وەك‬ ‫پێغەمبەر(س���ه‌المی خ���ودای لێبێ���ت)‬ ‫دەفەرموێ���ت‪( :‬إصنعوا كل ش���ی‌ء إال النكاح)‬ ‫و ف���ی لف���ض إال الجم���اع‪ ،‬رواه الجماعە إال‬ ‫البخ���اری‪ .‬واتە‪ :‬هەموو ش���تێكی لەگەڵ بكە‬ ‫جگە لە جووتبوون‪.‬‬ ‫ل���ە خێزانەكانی پێغەمب���ەرەوە هاتووە‬ ‫ك���ە پێغەمبەر (س���ه‌المی خ���ودای لێبێت)‬ ‫بیویس���تایە ك���ە بچێت���ە الی خێزانێكی كە‬ ‫لە ماوەی حەیزدا بووایە‪ ،‬ش���تێكی بەس���ەر‬ ‫فەرج���ی خێزانەكەیدا دەداو پاش���ان ئەوەی‬ ‫بیویستایە لەگەڵی دەكرد‪.‬‬

‫بۆچی‬ ‫پیاو كە‬ ‫ژنی دووەم‬ ‫دەهێنیت‪،‬‬ ‫ژنی یەكەم‬ ‫فەرامۆش‬ ‫دەكات؟‬ ‫فرەژنی دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتییەو لە‬ ‫دێ���ر زەمانەوە هەر هەبووەو ئێس���تاش ڕوو‬ ‫لە زیادبوونە‪ ،‬لە ش���ەریعەتی ئیسالمیش���دا‬ ‫ڕێگەی پێ���دراوە‪ ،‬بەاڵم بە كۆمەڵێك مەرج‪،‬‬ ‫ئ���ەم دیاردەی���ە ب���ەالی هەن���دێ‌ كەس���ەوە‬ ‫چارەس���ەرە بۆ هەند ‌ێ كێشەی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫بە پێچەوانەوە بەالی هەندێ‌ كەس���ی ترەوە‬ ‫خۆی كێشەیەكی گەورەیە‪.‬‬ ‫ئەوەی كە دەمانەوێ���ت لەم ڕێپورتاژەدا‬ ‫ئام���اژەی پێ‌ بكەین‪ ،‬ئەوەیە كە كاتێك پیاو‬ ‫ژن���ی دووەم دەهێنێت‪ ،‬بۆچ���ی ژنی یەكەم‬ ‫فەرام���ۆش دەكات‌و ب���ە منداڵەكانیش���یەوە‬ ‫پشتگوێیان دەخات؟!‬ ‫بۆ وەاڵمی ئەم پرس���یارە پێمان باشبوو‬ ‫ڕای ئەم بەڕێزانە وەربگرین‪:‬‬ ‫م‪ .‬عبدالل���ه قوربان���ی (زان���ای ئاینی)‪:‬‬ ‫تەنهابەناوی خودا‬ ‫س���ەرەتابەخێرهاتنتان دەك���ەم‪ ،‬هیوای‬ ‫سەركەوتنتان بۆ دەخوازم‬ ‫‪ +‬ئایافرەژن���ی ل���ە ئیس�ل�امدا حوكمی‬ ‫چییە؟ واجبە‪ ،‬یان س���وننەتە؟ وەك هەندێ‬ ‫لە پیاوان دەڵێن‪ ،‬یان هیچیان نییە؟‬ ‫م‪ .‬عبدالل���ه‪ :‬ل���ە ئیس�ل�امدا فرەژن���ی‬ ‫نەواجب���ەو نەس���وننەتە‪ ،‬بەڵكو یاس���ایەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتییەو لە كۆن���ەوە مرۆڤەكان پێی‬ ‫ئاش���نابوون‪ ،‬كاریگەری بەرچ���اوی لە ژیانی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی‌و خێزان���دا بینی���وە‪ ،‬فرەژنی‬ ‫مێژوویەك���ی كۆنی هەی���ەو دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫پێش ئیسالم‪ ،‬كاتێك ئیسالم هاتووە فرەژنی‬ ‫بوونی هەرهەبووە‪ ،‬زۆرشپرزو بێسنور بووە‪،‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫ئا‪ :‬ڕیپۆرتاژ‪ :‬سۆزان سەعید‬ ‫ڕێس���ایەك نەبووە ڕێكیبخ���ات‌و ئەركەكانی‬ ‫دیاری بكات‪.‬‬ ‫ئیسالم هات ڕێگەی پێدا‪ ،‬بەاڵم یاسای بۆ‬ ‫داناو س���نورداری كردو ئەرك‌و مافەكانیشی‬ ‫بۆ دیاریكرد‪ ،‬وەك لەم دووئایەتەدا ئاشكراو‬ ‫ڕوون���ە‪( :‬فانكح���وا ماطاب لكم من النس���ا‌ء‬ ‫مثن���ی وثالث ورب���اع فان خفت���م االتعدلوا‬ ‫فواح���دە او ماملكت ایمانك���م ذلك ادنی اال‬ ‫تعولوا) النسا‌ء‪3‬‬ ‫دەفەرمووێ‪( :‬ولن تس���تطیعوا ان تعدلوا‬ ‫بین النس���ا‌ء ولوحرصتم فالتمیلوا كل المیل‬ ‫فتذوه���ا كالمعلقة وان تصلح���وا وتتقوا فان‬ ‫الله كان غفورا رحیما) النسا‌ء ‪129‬‬ ‫‪ +‬هۆكارەكانی هێنانی ژنی دووەم چین؟‬ ‫م‪ .‬عبدالل���ه‪ :‬ه���ۆكار زۆرن ب���ۆ هێنانی‬ ‫ژن���ی دووەم‪ ،‬لەوانە كاتێك ژمارەی ئافرەتان‬ ‫زۆردەب���ن‌و ژم���ارەی پیاوان ك���ەم دەبن‪ ،‬بە‬ ‫هۆی شەڕو شۆڕەوە كە توشی واڵت دەبێت‌و‬ ‫پیاوەكان تیادەچن‌و ژنەكان دەمێننەوە‪ ،‬یان‬ ‫ژنەكە منداڵی نابێت‪ ،‬یان نەخۆشەو ناتوانێ‬ ‫بەكاری هاوس���ەرایەتی هەس���تێت‪ ،‬هتد‪،.....‬‬ ‫خوا ئ���ەو مافەی داوە بە پی���اوان‪ ،‬دەتوانن‬ ‫بەب���ێ هیچ هۆكارێك ژنی دووەم‌و س���ێیەم‌و‬ ‫چوارەم بهێنن‪ ،‬وەك لە ئایەتەكەی پێشوودا‬ ‫ئاماژەی پێكراوە‪.‬‬ ‫‪ +‬ئایا پێویس���ت دەكات ل���ە ژنی یەكەم‬ ‫ڕەزامەندی وەربگیرێت؟‬ ‫م‪ .‬عبدالله‪ :‬هیچ پێویس���ت ناكات پرسی‬ ‫پێبكرێت ڕەزامەندی بدات‪ ،‬ئەگەر ڕێگریشی‬ ‫ك���رد پێی تاوانبار دەبێ���ت‌و گوناهی دەگات‪،‬‬

‫چون ئ���ەوە ماف���ی خۆیەت���ی‌و زەوتكردنی‬ ‫گوناهە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەگ���ەر ژن���ی یەك���ەم ئ���اگادار‬ ‫بكرێتەوەو دڵخۆشبكرێت‌و ڕاوێژی پێبكرێت‪،‬‬ ‫ش���تێكی باشەو هەس���ت بە كەسایەتی خۆی‬ ‫دەكات‌و ب���ۆ بەرقەراربون���ی ئاش���تی نێ���و‬ ‫ماڵەكانیش باش دەبێت‪.‬‬ ‫‪ +‬جیاوازیك���ردن لە نێ���وان خێزانەكان‬ ‫چی؟ هەندێ لە پی���اوان ژنی دووەم دێنن‌و‬ ‫ژنی یەكەم پشتگوێدەخەن؟‬ ‫م‪ :‬عبدالل���ه‪ :‬ئەگەر بە وردی س���ەرنجی‬ ‫ئ���ەو ئایەتە بدەی���ن كە ڕێگ���ەی بەهێنانی‬ ‫لە ژنێ���ك زیاتر داوە‪ ،‬س���ەیردەكەین چەند‬ ‫مەرجێكی دیاریكردووە لەوانە‪:‬‬ ‫دادپەروەریی���ە ل���ە نێوان ژن���ی یەكەم‌و‬ ‫دووەمدا‪ ،‬ی���ان لە نێوان خێزانەكانیدا‪ ،‬وەك‬ ‫دەفەرمووێ‪( :‬فان خفتم االتعدلوا فواحدە)‪،‬‬ ‫خۆئەگ���ەر ترس���ان ل���ەوەی ك���ە نەتوان���ن‬ ‫دادپەروەربن‪( ،‬لە نێوان هاوس���ەرەكانتاندا)‬ ‫ئ���ەوە یەك ژن مارەبك���ەن‪ .‬ئەمە بۆ‪( :‬ذلك‬ ‫ادنی اال تعولوا) بۆئەوەی ستەم نەكەن‪.‬‬ ‫مەبەس���ت ل���ە دادپ���ەروەری لێ���رەدا‪،‬‬ ‫ئەوەیە كە لە توان���ای مرۆڤەكاندا هەبێت‪،‬‬ ‫بتوان���ن ب���ە ئەنجام���ی بگەیەن���ن‪ ،‬ئەویش‬ ‫بریتییە لەوەی ل���ە خەرجی ڕۆژانەی وەك‬ ‫خ���واردن‌و خواردن���ەوەو پۆش���اك‌و خان���وو‬ ‫ش���وێنی حەوانەوەیان‌و مان���ەوە لەگەڵیاندا‬ ‫دادپەروەرب���ن‪ ،‬هەروەه���ا هەریەكەی���ان بە‬ ‫ش���ێوەیەك مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا بكرێت كە‬ ‫شیاوی بێت‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪19‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫بەاڵم ئ���ەوەی كە لە توان���ای مرۆڤەكان‬ ‫بەدەرە‪ ،‬وەك خۆشوویستنێكی زیادەو مەیلی‬ ‫دڵ‪ ،‬ئ���ەوە هی���چ گوناهی ن���اگات‪ .‬واتە لەو‬ ‫ش���تانەی كە بەرجەس���تەن‌و دیارن‪ ،‬دەبێت‬ ‫دادپ���ەروەری تێدا بێتەج���ێ‪ ،‬بەاڵم ئەوانەی‬ ‫كە دیارنین‌و لە ژێر دەس���ەاڵتی مرۆڤەكاندا‬ ‫نین قەیناكات‪.‬‬ ‫ئەگەر پیاوێك هات‌و لەو ش���تانەدا كە لە‬ ‫توانایدا هەیە س���تەمی ك���رد‪ ،‬ئەوە با بزانێ‬ ‫گوناه���ی گ���ەورەی ك���ردووە‪ ،‬خ���ودا تۆڵەی‬ ‫لێدەكات���ەوە‪ ،‬وەك پێغەمبەر (درودی خوای‬ ‫لێبێ���ت) دەفەرم���ووێ‪( :‬اذا كان عند الرجل‬ ‫امرات���ان فلم یعدل بینهم���ا جا‌ء یوم القیامە‬ ‫وش���قه ساقط) المس���تدرك للحاكم بە ژمارە‬ ‫‪ -2759‬وق���ال هذاحدیث صحیح علی ش���رط‬ ‫الشیخین ولم یخرجاه‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەگەر ئافرەتەكە لوتبەرزی كردو‬ ‫خۆی هۆكاربوو‪ ،‬بە ئەركەكانی هاوسەرایەتی‬ ‫هەڵنەدەس���ا بەرامبەر ب���ە پیاوەكەی‪ ،‬ئەوە‬ ‫لە فیقهی ئیس�ل�امدا بەناچیزە دەناس���رێت‪،‬‬ ‫ب���ۆ خۆی ئاگردەنێ بەماڵ���ی خۆیەوەو هیچ‬ ‫مافێكی نابێت‌و پش���تگوێ دەخرێت‌و تاوانی‬ ‫خۆی لەسەرخۆی دەبێت‪.‬‬ ‫عبدالقادر دەرەشیش���ی (ش���ارەزای بواری‬ ‫پرسە خێزانییەكان)‪:‬‬ ‫پرۆس���ەی فرەژنی بە جۆرێك بۆمباران‬ ‫كراوە كە یەكێكە لە ش���تە قەبیحەكانی ناو‬ ‫كۆمەڵگا‪ ،‬ناوی بێویژدانییە‪ ،‬ناوی بێوەفاییە‪،‬‬ ‫ناوی زوڵمە‪ ،‬سەدان ناوی لەمجۆرەی لێنراوە‪،‬‬ ‫هی���چ ژنێك پێ���ی باش نیی���ە‪ ،‬چونكە هیچ‬ ‫خێرێكی لێنابینێت‪ ،‬ئەوەی خێری لێدەبینێ‬ ‫تەنها پیاوەكەیە لە ‪%80‬ی پیاوانیش حەزیان‬ ‫لە فرەژنییە‪ ،‬دیارە حیكمەتێك لەم حەزەدا‬ ‫هەی���ە‪ ،‬چونك���ە خ���وای گ���ەورە حەكیم���ە‬ ‫پیاوانێك���ی زۆری���ش پەن���گ دەخۆن���ەوەو‬ ‫كەس���ێتی خۆی���ان دەپارێ���زن‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ناونراوە هەوەس پەرس���تی‌و چەندین ناوی‬ ‫تر‪ ،‬ئەوانەی جورئەت دەكەن بێنەپێش���ەوە‪،‬‬ ‫جۆرێك لە بیركردنەوەی تەهەوریان تیایە‪،‬‬ ‫ژنی یەكەمیش بەو ڕۆحەوە نایەتە پێشەوە‬ ‫بڵ���ێ م���ادام ح���ەرام نیی���ە با بە ه���اوكاری‬ ‫هەردووكم���ان ژنێ���ك بخوازی���ن‌و ه���اوڕێ‌و‬ ‫ه���اوكاری من بێ���ت‌و خێزانی تۆش بێت‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوان���ەوە جەن���گ دروس���تدەكات لەگەڵ‬ ‫مێردەكەی‪ ،‬بەم���ەش وەالئەنرێ���ت‪ ،‬ئەگینا‬ ‫مرۆڤ كەی هاوڕێ وەالدەنێت‪( ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫هاوڕێیەكی دیكە پەیدا دەكات)‪ ،‬نەخێر بەڵكو‬ ‫وەفای زیاتر دەبێت بۆ هاوڕێ كۆنەكانی‪.‬‬ ‫‪20‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫كەوای���ە زۆرانبازییەك���ە ژنەكە دەیكات‪،‬‬ ‫ئەوی���ش بەفش���اری دەرەوە‪ ،‬ب���ەوەی ئەگەر‬ ‫ژنێك���ی دەم م���ردوو نەبویتای���ە پیاوەكەت‬ ‫نەیدەتوان���ی ژن بخوازێ���ت‪ ،‬ی���ان ئەگ���ەر‬ ‫پیاوەكەت وەفاداربوایە‪ ،‬یان چەندین ش���تی‬ ‫ت���ر‪ ،‬دووكەس���یش ك���ە زۆرانبازیی���ان كرد‬ ‫موحیببەت لە نێوانیاندا كەم دەبێتەوە لەو‬ ‫الوەش‪ ،‬ژن���ە تازەكە خ���ۆی دەكات بە مەڕی‬ ‫مردوو بێدەنگ لێی دادەنیشێت‪ ،‬بەمەش ئەو‬ ‫بە باش‌و بێكەم‌و كورتی دەردەچێت‌و ئەمیش‬ ‫بەخ���راپ‌و دەمەوەر‪ ،‬چونك���ە ژنەتازە هیچ‬ ‫كێش���ەی نییە دزە‪ ،‬دزی���ش هەرچەندخاوەن‬ ‫ماڵ جنێو بدات هەر بێدەنگە‪.‬‬ ‫پێشم وانییە دوو ژن هێنان دابەشبوونی‬ ‫خۆشەویستییە‪ ،‬چونكە خۆشەویستی شتێكی‬ ‫ماددی نییە دابەشبكرێت‪ ،‬ئەگەر خێزانەكەت‬ ‫هەرچ���ی پێویس���تیت هەیە پ���ڕی بكاتەوە‪،‬‬ ‫پێویس���تت بە ژنی دووەم نابێت‪ ،‬تەبیعەتی‬ ‫مرۆڤ وایە خۆراكێ تێرت بكات‪ ،‬پێویس���تت‬ ‫بە قاپێكی تر نابێت بیخۆیت‪ ،‬یان نەبوونی‬ ‫جوان���ی ژن نابێت بە هۆكار بۆ هێنانی ژنی‬ ‫دووەم‪ ،‬بەڵك���و نەمان���ی موحیببەت هۆكارە‬ ‫زۆرج���ار‪ ،‬چونك���ە نەپیاو نەژن ناش���رینی‬ ‫هاوس���ەرەكەی نابینێ���ت‪ ،‬ئەگ���ەر بتوانی���ن‬ ‫س���الم بژین ئەوە گرنگ���ە‪ ،‬بتوانین تەبدیل‬ ‫بكەی���ن لە بینینی س���یماوە بۆ بینینی ڕۆح‬ ‫تەبای���ی خولق‪ ،‬بەڕاس���تی ‪%90‬ی خێزانەكان‬ ‫عەشقیان تا گواس���تنەوەیە‪ ،‬یان ساڵێك‪ ،‬یان‬ ‫دووس���اڵ دوای گواستنەوەیە‪ ،‬لە ‪ %10‬تامردن‬ ‫هەرعاش���قی یەك���ن باقییەك���ەی هەریەكەو‬ ‫ئەڕوات���ە س���ەنگەرێكەوە‪ ،‬س���ەبارەت ب���ە‬ ‫ئەوانەی كە دەڵێن سوننەت جێبەجێدەكەم‪،‬‬ ‫ئ���ەو كەلیمەی���ە خۆخەڵەتاندن���ە دەتوان���م‬ ‫بڵێم نەعلەتیی���ە‪ ،‬ئەگەر پێغەمبەر (درودی‬ ‫خ���وای لێبێت) بێتەوە ناو ئەم خەڵكە دینی‬ ‫خۆی ناناس���ێ‪ ،‬ئەم خەڵكە بەدیندار نابینێ‪،‬‬ ‫چونك���ە ئەگەر س���وننەت جێبەجێ دەكات‪،‬‬ ‫دەپرسم چەندجار شەونوێژت كردووە؟ یان‬ ‫چەندج���ار وەك پێغەمب���ەر (درودی خوای‬ ‫لەس���ەربێت) خێزانەكەت قاپی ش���كاندووە‬ ‫بەس���ەرتداو ت���ۆ بەزەردەخەن���ەوە جوابت‬ ‫یاوەت���ەوە؟ چەندج���ار جلەكانت ش���ۆردووە‬ ‫لەب���ری خێزانەكەت؟ چەندج���ار مناڵەكەت‬ ‫گرتووە تاخێزانەكەت بخەوێت‌و ئیسراحەت‬ ‫ب���كات‪ ،‬چەندج���ار خ���واردن‌و چێش���تت‬ ‫حازرك���ردووە لەبەرئ���ەوەی خێزانەك���ەت‬ ‫ماندووە؟ كە ئەمانە ناكەیت باسی سوننەتی‬ ‫پێغەمبەر (درودی خوای لەسەربێت) مەكە‪،‬‬ ‫چونك���ە ئ���ەوەی پێغەمب���ەر كردوویەت���ی‬

‫س���وننەت نییە‪ ،‬بەڵكو بەرژەوەندی گش���تی‬ ‫تیابووە لە فرەژنییەكەی‪ ،‬كاتێك هەڵدەسیت‬ ‫بەفەالقەكردنی ژنێك‪ ،‬ی���ا ناچاری دەكەیت‬ ‫ل���ە مەحكەمە بڵێت ڕازیم ژن بێنێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫س���وننەت جێبەجێدەكەی���ت‪ ،‬ل���ە كاتێك���دا‬ ‫ئەم���ە خیالفی س���وننەتەو خیالفی هەموو‬ ‫ئەخالقێك���ەو دەچێت���ە قاڵب���ی حەرامەوە‪،‬‬ ‫كەچ���ی باس���ی س���وننەتیش دەكات‪ .‬هەی���ە‬ ‫تەمەنی س���ی س���اڵەو ژن ناهێنێت‪ ،‬دەڵێت‪:‬‬ ‫خانوم نییە زوڵمی لێدەكەم‪ ،‬ئەوەی هەس���ت‬ ‫بە بەرپرسیارێتی بكات‪ ،‬ئەوا بیر دەكاتەوە لە‬ ‫هەمان كاتدا پیاو هەیە گەوهەرێكە لە ڕووی‬ ‫خۆشەویس���تی‌و عاتیف���ەو دادپەروەریی���ەوە‬ ‫مەرج نیی���ە دەوڵەمەندبێت‪ ،‬پیاویش هەیە‬ ‫شیاو نییە نەك تەنها بەرامبەر خێزانەكانی‬ ‫بەرامبەر مناڵەكانیش���ی كەم‌وك���وڕی زۆری‬ ‫هەیە‪ ،‬پەروەردەی مناڵەكانی سەقەتە‪ ،‬یاخود‬ ‫ی���ەك مناڵ���ی هەیە ل���ە خوێندن بێبەش���ە‪،‬‬ ‫ئەمەیە كارەس���ات‪ ،‬بەاڵم ئێمە هەر بیرمان‬ ‫الی فرەژنییەكەی���ە‪ ،‬ژنێك دەڵێت‪ :‬ئەگەر بۆ‬ ‫دووساڵیش ش���ووبكەیت هەرباش���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر ببیتەخاوەنی دوومناڵ باشترە لەوەی‬ ‫تاكۆتای���ی تەمەنت بەتەنیای���ی بمێنیتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ئێمە نابێت بە هەمووشێوەیەك فرەژنی‬ ‫ڕەت بكەین���ەوە لە كاتێك���دا ژنێك مێردێكی‬ ‫داگیركردووەو سەدان ئافرەت بێمێردن‪.‬‬ ‫ش���وكریە صاڵ���ح (توێ���ژەری دەروونی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی)‪:‬‬ ‫(ولرج���ال علیهن درج���ە)‪ :‬پیاوان خوای‬ ‫گ���ەورە پلەی���ەك فەزڵ���ی داونەتێ بەس���ەر‬ ‫ئافرەتاندا‪ ،‬حیكمەتەكەش���ی خۆی دەیزانێ‪،‬‬ ‫هەر بۆیە خوای گەورە ڕێگەی بە پیاوان داوە‬ ‫ژن���ی دووەم‌و س���ێیەم‌و تەنانەت چوارەمیش‬ ‫بێن���ن‪ ،‬ت���ا ئێرە ئێم���ە وەك ئاف���رەت هیچ‬ ‫ڕێگری‌و پێناخۆش���بونێكمان نیی���ەو ملمان‬ ‫لە ب���ەردەم ئایەتێكی ئاوا صەریحدا لە موو‬ ‫باریكترە‪ ،‬بەاڵم قسەمان لەسەر دوای ئەوەیە‬ ‫كە پیاوان ژن���ی دووەم دەهێنن‪ ،‬ژنی یەكەم‬ ‫فەرامۆش دەكەن‪ ،‬هەر ئەمەشە وای لە ژنان‬ ‫كردووە كە لەگەڵ فرەژنیدا نەبن‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ئافرەت���ە زۆر موس���وڵمانەكانیش‪ .‬ئالێ���رە‬ ‫ڕوو ل���ە پیاوان دەكەی���ن‌و دەڵێین‪ :‬كە ئاینی‬ ‫ئیس�ل�ام‌و ئایەتەكانی كامل‌و ش���املن‌و هیچ‬ ‫نەقصێكی تێدانییەو كە خوای گەورە ڕێگەی‬ ‫داوە‪( :‬فانكحوا ماطاب لكم من النس���ا‌ء مثنی‬ ‫وثالث ورباع فان خفتم االتعدلوا فواحدة او‬ ‫ماملكت ایمانكم ذلك ادنی االتعولوا)النسا‌ء‪..3‬‬ ‫دەتوانن دوو ژن‌و س���ێ‌و چوار بهێنن‪ ،‬دیارە‬ ‫لەگ���ەڵ هەموو مافێك���دا ئەركێكیش هەیە‪،‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ئەگ���ەر جوان لە ئایەتەك���ە وردبینەوە ئەوا‬ ‫تەنه���ا هێنانی ژن نییە‪ ،‬بەڵكو دوای ئەویش‬ ‫دادپ���ەروەری‌و بە یەك چاوس���ەیركردن لە‬ ‫نێوان ژنی كۆن‌و نوێدا‪ ،‬واجبێكی شەرعییەو‬ ‫ئەگەر دادپەروەری نەبێت‪ ،‬ئەوا لێپرسینەوەی‬ ‫خوای گ���ەورەت لەس���ەرە‪ ،‬خۆئەگەر خۆتان‬ ‫لەو بەرپرس���یارێتیە گ���ەورە الدەدەن‪ ،‬ئەوا‬ ‫چاوەڕێی لێپرس���ینەوەی خوا بكەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تەنه���ا بەش���ێكی ئایەتەكە تەفس���یر دەكەن‬ ‫ك���ە لەگەڵ بەرژەوەندی خۆت���ان دەگونجێ‌و‬ ‫بەشەكەی تری كە مافی ئافرەتانە لە بیری‬ ‫دەكەن‪ ،‬چونكە هەركات دەڵێین‪ :‬ژنی دووەم‬ ‫مەهێنن ب���ە بیانوی حەاڵڵك���ردن لە الیەن‬ ‫خوای گەورەوە كە ئیسالم چوار ژنی حەاڵڵ‬ ‫كردووە‪ ،‬ژنان زۆردەمك���وت دەكرێن‪ ،‬تائێرە‬ ‫تەواوە‪ ،‬بەاڵم بەش���ی دووەمی ئایەتەكە (فان‬ ‫خفت���م االتعدلوا فواح���دة) كەواتە‪ :‬باپیاوان‬ ‫لێ���رەدا ترس���یان لێبنیش���ێت‌و بیربكەنەوە‬ ‫پێ���ش بڕی���اردان ل���ە هێنانی ژن���ی دووەم‪،‬‬ ‫بابزان���ن دەتوانن كە دادپ���ەروەری لە نێوان‬ ‫دووژن���دا بكەن ك���ە زۆرجی���اوازن لە ڕووی‬ ‫تەم���ەن‌و جوانی‌و ك���ەس‌و كارو پەیوەندییە‬ ‫كۆمەاڵیەتیی���ەكان‌و توان���ای م���اڵ‌و من���داڵ‬ ‫بەڕێوەب���ردن‌و زیرەكی‌و زۆرش���تی تر كە لە‬ ‫ژیاندا بەرب���ە مرۆڤ دەگرن‪ ،‬ئەگەر زانیتان‬ ‫بە ل���ە‪%70‬ی ئەمان���ەوە دادپ���ەروەرن‪ ،‬ئەوا‬ ‫بڕیارەكەت���ان گونجاوەو دروس���تەو ئێمەش‬ ‫پش���تگیری ل���ە ئەوها بڕیارێ���ك دەكەین كە‬ ‫دەبێتە ه���ۆی چارەس���ەركردنی گەورەترین‬ ‫كێش���ەی كۆمەاڵیەت���ی كە (كەم���ی پیاوان‌و‬ ‫زۆری ڕێژەی ئافرەتانە= قەیرەیی ئافرەتان)‪،‬‬ ‫خۆئەگ���ەر نەت���ان توانی‪ ،‬ئ���ەوا باهەریەك‬ ‫ئافرەت بێت‪ ،‬وەك خوای گەورە دەفەرمووێت‪:‬‬ ‫(فواحدە) سەرئێش���ە بۆ خۆتان‌و كێشەش بۆ‬ ‫ئێمە دروس���ت مەكەن‪ ،‬خۆئەگەر س���ەرێكەو‬ ‫هێناوتان���ەو نایگەڕێنن���ەوە‪ ،‬ئ���ەوا پیرۆزەو‬ ‫خۆت���ان ب���ۆ لێپرس���ینەوەی خوای���ی ئامادە‬ ‫بكەن‪ ،‬ئێمەش تەنها خوامان هەیە كە تەنها‬ ‫مسقاڵێكیشی لێون نابێت (فمن یعمل مثقال‬ ‫ذرة خیرا یره)‬ ‫ــ���ـ ئەوەی وا لە پیاو دەكات ژنی دووەم‪،‬‬ ‫یان س���ێیەم بهێنێت تەنه���ا دەوڵەمەندییە‪،‬‬ ‫ئەو وتەی پش���تیوانە ئەو پێ���ی وایە زۆری‬ ‫ماددە سەرەكیترین پاڵنەرە بۆ حەزكردن بە‬ ‫فرەژنی‪ ،‬وەك وتراوە كە پیاو دەوڵەمەندبوو‬ ‫یان پیاو دەكوژێت‪ ،‬یان ژن دەهێنێت‪.‬‬ ‫ـ عمر قادر‪ :‬كاتێك بڕیارمدا ژنی دووەم‬ ‫بهێن���م خێزانەكەم���م نارد ب���ۆ خوازبێنی‪،‬‬

‫كاك عوم���ەر دەڵێ‪ :‬چەند س���اڵ ب���وو تەنها‬ ‫دوومنداڵمان هەبوو‪ ،‬منیش حەزم لە منداڵی‬ ‫زۆرەو لەبەرئەوە بڕیارمدا ژنی دووەم بهێنم‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بەداخەوە ئەوا دووس���اڵە لە ئەمیش‬ ‫مناڵم���ان نەبووە‪ ،‬بۆیە ئەگ���ەر خێزانەكانم‬ ‫هاوكاریم بكەن بە تەمای ژنی سێیەمیش���م‪،‬‬ ‫كاك عومەر نایەوێ���ت خێزانەكانی بەتەنیا‬ ‫دابنێت‪ ،‬وتیشی ئەگەر ژنی سێیەمیش بێنم‪،‬‬ ‫پێك���ەوە لە یەك خانوودا‪ ،‬دایاندەنێم ئەگەر‬ ‫جی���اوازی نەكەم ل���ە نێوانیان���دا ئەوانیش‬ ‫تەبادەبن‌و بێكێشە دەژین‪.‬‬ ‫ـــ شوكریەی تەمەن ‪45‬ساڵ وتی‪:‬‬ ‫كاتێك هاوسەرەكەم ژنی بەسەرهێنام الم‬ ‫ئاسایی بوو‪ ،‬چونكە تاقەتی ژن‌و مێردایەتیم‬ ‫نەبوو‪ ،‬ماوەی ‪11‬س���اڵە ژنم بەس���ەرهاتووەو‬ ‫هاوسەرەكەش���م زیاتر الی ئەو دەمێنێتەوە‪،‬‬ ‫زۆریش ئاس���اییە الم‪ ،‬چونك���ە تاقەتی ژن‌و‬ ‫مێردایەتیم نییە‪ ،‬لە ڕووی دادپەروەریشەوە‬ ‫من لێی ڕازیم‌و گلەیم لێی نییە‪.‬‬ ‫ ت���ەالر تەم���ەن ‪ 46‬س���اڵ دەڵێ���ت‪:‬‬‫هاوس���ەرەكەم ح���ەزی لە مناڵ���ی وردەو لە‬ ‫بەرئ���ەوە ژن���ی دووەمی هێن���ا‪ ،‬تەنها ئەمە‬ ‫هۆكاربوو‪ ،‬حەزی خۆی بوو‪ ،‬منیش هاوكاریم‬ ‫ك���رد‪ ،‬ب���ەاڵم درۆناكەم زۆرم پێناخۆش���بوو‪،‬‬ ‫ناچاری بوو‪.‬‬ ‫ شیالن ئەسعەد ‪19‬ساڵ‪:‬‬‫ش���یالن ب���ەدەم هەنس���كی گریان���ەوەو‬ ‫چاوی پڕ لە فرمێس���ك بوو‪ ،‬وتی‪ :‬بەرهەمی‬ ‫‪ 3‬س���اڵ خۆشەویس���تی تەنها بریتی بوو لە‬ ‫س���اڵێك‌و هەش���ت مانگ ژیانی هاوسەرگیری‬ ‫بەخۆش���ی‪ ،‬دوای ئەم ماوەكورتە بەداخەوەم‬ ‫هاوس���ەرەكەم بێباكان���ە خۆش���یەكانی‬ ‫ژیان���ی هاوس���ەری لێتێكدام‌و ژن���ی دووەمی‬ ‫بەس���ەرهێنام‪ ،‬بەاڵم تێناگەم من هێش���تاش‬ ‫هەرخۆشمدەوێت‪ ،‬س���ەرەتا كاتێك باسی ژن‬ ‫هێنانی دەكرد پێم وابوو سوعبەتم لەگەڵدا‬ ‫دەكات‪ ،‬كاتێ���ك ب���اوەڕم ك���رد هەوێیەك لە‬ ‫تەنیشتمەوە بوو‪ ،‬زۆرقورس بوو‪ ،‬وتیشی لە‬ ‫ڕووی جیاوازیی���ەوە تاڕادەیەك دادپەروەرەو‬ ‫ماڵی جیای ب���ۆ كردوین‌و بە یەكەوە ناژین‪،‬‬ ‫تائێس���تاش هاتوچ���ۆی هەوێك���ەم ناكەم‪ ،‬لە‬ ‫ڕووی تەمەنیشەوە لە من گەورەترە‪.‬‬ ‫ نەجمە جەوهەری ‪ 49‬ساڵ‪:‬‬‫دوای بیست ساڵ ژیانی ژن‌ومێردایەتیمان‬ ‫ژنی بەسەرداهێنام‪ ،‬لە كاتێكدا لە ماوەی ئەو‬ ‫بیست ساڵەدا‪ ،‬هیچ كێشەیەكی وامان نەبوو‪،‬‬ ‫تابڵێ���م هۆكەی ئەوەی���ە‪ ،‬تەنها لەبەرحەزی‬ ‫خۆی بوو‪ ،‬منیش زانیم حەزی لێیە ڕێگریم‬ ‫لێنەك���رد‪ ،‬چونكە پیاو ژن بهێنێت باش���ترە‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫لەوەی توش���ی گوناهو ناشەرعی بێت‪ ،‬تەنها‬ ‫خەفەت لەوە دەخۆم كە جیاوازیمان دەكات‪،‬‬ ‫زۆرجار دەبینم گاڵتەو قسەی خۆشی لەگەڵدا‬ ‫دەكات‪ ،‬لەبەرخۆمەوە دەڵێم سەیركە بۆ ئەو‬ ‫چۆنەو ب���ۆ منیش چۆنە‪ ،‬كە گلەیش دەكەم‬ ‫دەڵ���ێ خوا كوێ���رم كات ئەگ���ەر جیاوازیتان‬ ‫بك���ەم‪ ،‬ئیتر نازانم وایە‪ ،‬یان نا‪ ،‬نەجمەخان‬ ‫پێ���ی وای���ە ئەگ���ەر پیاوجی���اوازی ن���ەكات‬ ‫ئاس���اییە دووژنی هەبێت‪ ،‬هەر چەندە هیچ‬ ‫ژنێك پێی خۆش نییە هەوێی بەس���ەربێت‪،‬‬ ‫وتیش���ی لەگ���ەڵ هەوێكەم پێك���ەوە دەژین‌و‬ ‫شەڕوشۆڕیش ناكەین‪.‬‬ ‫ـــ زەینەب محمدی تەمەن‪38‬ساڵ‪:‬‬ ‫ل���ە خەڵكم بیس���ت ك���ە مێردەكەم ژنی‬ ‫هێن���اوە‪ ،‬ئەوی���ش دوای تێپەڕبوونی ‪7‬مانگ‬ ‫بەس���ەر ژن هێنانەكەی���دا‪ ،‬كاتێ���ك بیس���تم‬ ‫توش���ی صەدمە بووم‪ ،‬چونكە كەم‌و كورتیم‬ ‫نەب���ووە‪ ،‬هی���چ كات پش���تگوێم نەخس���توە‪،‬‬ ‫تەنانەت زۆربەی بەرپرسیارێتی ئەركی ماڵ‬ ‫لە ئەستۆی من بووە‪ ،‬بە هۆی پیشەكەمەوە‬ ‫كە مامۆستام‪ ،‬لە ڕووی بژێویشەوە هاوكاری‬ ‫بووم‪ ،‬ئێستا هاوس���ەرەكەم پەشیمانەو وەك‬ ‫من���داڵ لەبەردەمما گری���اوە‪ ،‬چونكە توانای‬ ‫خزم���ەت‌و م���اڵ بەڕێوەبردنی نیی���ە‪ ،‬وەك‬ ‫وتراوە تابەد نەبینی بەدخانە بەیاد ناكەیت‪.‬‬ ‫ـــ خالید تەمەن ‪ 39‬ساڵ‪:‬‬ ‫ژن هێن���ان ت���اوان نییە‪ ،‬كاتێك ش���ەرع‬ ‫ڕێگەم پێبدات‪ ،‬بۆ نەیهێنم‪ ،‬ئەگەر دەسەاڵتم‬ ‫هەبێت سێیەم‌و چوارەمیش دەهێنم‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئەوەی���ە كۆنترۆڵی دۆخەك���ە بكەیت‪ ،‬وەك‬ ‫یەك هەڵسوكەوتیان لەگەڵدا بكەیت‪.‬‬ ‫ـــ كاڵێی تەمەن ‪ 50‬ساڵ‪:‬‬ ‫چێش���تی شایی هاوس���ەرەكەم بە دەستی‬ ‫من لێنرا‪ ،‬ڕۆژێك���ی ڕەش‌و پڕ لە ئازار بوو‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ناچاربووم ب���ەدەم ئ���ازارو گریانەوە‬ ‫بەشداری ئەم ش���ای‌و ئاهەنگ گێڕانە بكەم‪،‬‬ ‫چونكە لەالیەك شایی كچەكەم بوو‪ ،‬لەالیەك‬ ‫هەوی���ەم بەس���ەردێت‪ ،‬خات���وو كاڵ���ێ وتی‪:‬‬ ‫هاوس���ەرەكەم كچە گەورەكەمی دا لە حەقی‬ ‫ژن���ی دووەم ب���ۆ خۆی‪ ،‬زۆرم پێناخۆش���بوو‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم خ���ۆ ئەو پرس ب���ە من ن���اكات‪ ،‬لەو‬ ‫ڕۆژەوە ژیان���ی م���ن بووە ب���ە دۆزەخ‌و هیچ‬ ‫گرنگییەكی بە من نەداوە‪ ،‬تەنانەت لە ڕووی‬ ‫مادیشەوە كوڕەكەم بەخێوم دەكات‪ ،‬جاربووە‬ ‫لە ناو پاس بووم‪ ،‬واڕێكەوتووە هاوسەرەكەم‌و‬ ‫هەوێكەم هاتوونەتە پاس���ەكەوە‪ ،‬بەاڵم كرێ‬ ‫پاس���ەكەی منی نەیاوە‪ ،‬مردن خۆش���ترە لە‬ ‫بینین���ی ئ���ەم جی���اوازی‌و ناحەقیانە‪ ،‬قەت‬ ‫گەردنی ئازادناكەم‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪21‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫فیلم‌و درامای خوێناوی كاریگەری‬ ‫نێگەتیڤی لەسەر منداڵ‬ ‫یەكێك ل��ەو فاكتەرە سەرەكیانەی‬ ‫ك��اری��گ��ەری س��ەرەك��ی��ان ل��ەس��ەر كەسێتی‬ ‫منداڵی كورد دروستكردووە‪ ،‬كەناڵەكانی‬ ‫ڕاگەیاندنە‪ ،‬كۆمپانیایەكیی بەرهەمهێنانی‬ ‫دۆبالژكراوی فیلمیش پێیوایە ئەو فیلمە‬ ‫دۆب�لاژك��راوە كۆریانەی لە كەناڵەكاندا‬ ‫پەخشدەكرێن كاریگەری ئیجابیان زیاترە‬ ‫وەك لە نه‌رێنی‪ .‬بەپێچەوانەوە توێژەرانی‬ ‫كۆمەاڵیەتیش ئ��ام��اژە ب��ە كاریگەرییە‬ ‫‪22‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫نه‌رێنیەكانی ئەو درامانە دەكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی جێگەی نیگەرانییە‪ ،‬كەناڵە‬ ‫كوردییەكان كلتوری ش��ەڕ ب�ڵاودەك��ەن��ەوە‪،‬‬ ‫نمونەی ئەو حاڵەتانەش زۆرن‪ ،‬ماوەیەك‬ ‫لەمەو پێش منداڵێك چاوەكانی بە هۆی‬ ‫تیروكەوانەوە لە دەستداو كوێربوو‪.‬‬ ‫لە ڕاپرسییەكدا‪ ،‬كە (گروپی ئاشتی‬ ‫بۆ پرسە كۆمەاڵیەتی‌و دەرونییەكان كە‬ ‫لە ڕێگەی تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووكەوە‬

‫دانێر قەرەداغی‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دراوە‪ ،‬پرسیویانە‪ :‬ب��ۆ هەندێك‬ ‫كەناڵ لە كاتی نمایشی فیلمی توندوتیژو‬ ‫خوێنڕشن نانوسن بۆ منداڵ شیاو نییە؟‬ ‫چەند هەڵبژاردەیەكمان خستەڕوو‪ ،‬كە‬ ‫بریتیبوون لە‪:‬‬ ‫ دەی��ان��ەوێ��ت ب���رەوب���دەن ب��ە ه��زرو‬‫ڕەفتاری توندوتیژ‪.‬‬ ‫ دەی��ان��ەوێ��ت دنیای پاكی مندااڵنی‬‫كوردستان بشێوێنن‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ نازانن ئەو كارەیان مەترسی هەیە بۆ‬‫مندااڵن‪.‬‬ ‫زۆرینە وەاڵمیان داوەت��ەوە ب��ەوەی كە‬ ‫(كەناڵەكان نازانن ئەو كارەیان مەترسی‬ ‫هەیە بۆ منداڵ)‪ ،‬بە ڕاستی ئەوەش جێی‬ ‫پرسیارو هەڵوێستەكردنە‪ ،‬چۆن دەكرێت‬ ‫كەسانێك لە كەناڵەكان كاربكەن‌و نەزانن كە‬ ‫پەخشكردنی درامای توندوتیژو خوێناوی‬ ‫كاریگەری سلبی هەیە لەسەر دەروون‌و‬ ‫ڕەفتارو كەسێتی مندااڵن‪.‬‬ ‫هەر بەپێی توێژینەوەیەكی زانستیش‬ ‫س��ەل��م��اوە ك���ە ل���ە س����ەدا ش��ەس��ت��ی ئ��ەو‬ ‫ن��ەوج��ەوان��ان��ەی ب��ەن��دك��راون‪ ،‬بیرۆكەی‬ ‫تاوانەكانیان لە تەلەفزیۆن‌و فیلمەكانەوە‬ ‫وەرگرتووە‪.‬‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان‌و ڕۆش��ن��ب��ی��ران��ی��ش ئ��ام��اژە‬ ‫بە وەدەك���ەن كە پێویستە لە ن��اوب��ازاڕدا‬ ‫سانسۆرێك هەبێت لە سەر باڵوكردنەوەو‬ ‫فرۆشتنی ئەو جۆرە باڵوكراوە بینراوانەی‬ ‫كە ڕاستەوخۆ كاریگەری خراپی لەسەر‬ ‫دەروونی مندااڵن دەبێت‪.‬‬ ‫ن���ەس���رواڵ ئ��ەح��م��ەد‪ ،‬دوك��ان��دارێ��ك��ی‬ ‫فرۆشتنی یاری مندااڵنیش لەناوبازاڕی شاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئاماژە بەوە دەكات لە پێش ئەوەی‬ ‫ئەم فیلمە دۆبالژكراوە كۆریانە لە كەناڵە‬ ‫بینراوە كوردییەكان پێشكەش بكرێت‪،‬‬ ‫مندااڵن شمشێرو تیروكەوانیان نەدەكری‌و‬ ‫بگرە ل��ە ب��ازاڕی��ش��دا ه��ەر ب��وون��ی نەبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم لە ئێستا ناو بازاڕ پڕبوون لەم جۆرە‬ ‫یاریارییە توندوتیژیانەو پڕفرۆشبوون‪.‬‬ ‫وتیشی منداڵ لەگەڵ دایك‌و باوكی دێن‬ ‫بۆ ب��ازاڕ‪ ،‬دەگرین زۆر لە دای��ك‌و باوكیان‬ ‫دەكەن بۆیان بكڕن‪ ،‬چونكە شەوان لە ماڵەوە‬ ‫تەماشای ئ��ەو فیلمانە دەك��ەن‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫دەیانەوێت دەقاو دەق السایی بكەنەوە‪.‬‬ ‫توێژەرانی ب��واری كۆمەاڵیەتی ئاماژە‬ ‫بەوەدەكەن‪ :‬لە هەندێك بابەتی نادروستی‬ ‫وەك فیلمە كۆرییەكان پەخش دەكرێت‬ ‫لە شاشەی تەلەفیزیۆنەكانەوە كە شاراوە‬ ‫نییە “تاڕادەیەكی یەكجار زۆر كاریگەری‬ ‫ل��ەس��ەر ه��ەس��ت‌و دەروون‌و ڕەف��ت��اری ئەو‬ ‫توێژە گرنگەی كۆمەڵگە دەكات‪ .‬دواتریش‬ ‫زۆربەی ئەو مندااڵنەی بینەری ئەو جۆرە‬ ‫فیلمە توندوتیژیانەن “ دەق��اودەق السایی‬ ‫دەكەنەوە‪ ”.‬تائێستاش چەندین ڕووداو ڕویان‬ ‫داوەو بۆتە هۆی گیان لە دەستدانی منداڵ‌و‬

‫كوێربوونیان بە هۆی السایكردنەوەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگە لەوەی كە كاریگەری زۆر نه‌رێنیشی‬ ‫لەسەر گەورەكان بەجێهێشتووە‪.‬‬ ‫ه���ادی ئ��ەم��ی��ن‪ ،‬ڕێ��ك��خ��ەری گ��روپ��ی‬ ‫ئاشتی بۆ پرسە دەروونییه‌کان‪ ،‬لە درێژەی‬ ‫قسەكانیدا وتی‪ :‬ئەو كەنااڵنەی كە دیمەنی‬ ‫درامای توندوتیژی‌و خوێناوی پەخشدەكەن‌و‬ ‫ل���ەس���ەری ن��ان��وس��ن ت��ەم��اش��اك��ردن��ی بۆ‬ ‫منداڵ شیاو نییە‪ ،‬دەبێت چ مەبەست‌و‬ ‫بەرژەوەندییەكییان هەبێت لەو نەنوسینەدا‪.‬‬ ‫هەموو كۆمەڵگایەكی تەندروست‪،‬‬ ‫ڕاگەیاندنێكی تەندروستی هەیە‪ .‬بۆیە‬ ‫داواكارین لە كەناڵەكان لە پێناو بنیاتنانی‬ ‫كۆمەڵگایەكی تەندروست‌و چەسپاندنی‬ ‫ئاسایشی دەروون���ی‌و كۆمەاڵیەتی لە‬ ‫كۆمەڵگاكەماندا‪ ،‬ك��ارب��ك��ەن‪ ،‬لەسەر‬ ‫پەخشكردنی فیلم‌و بابەتی پێكەوە‬ ‫ژیان‌و ئاشتی‪ ،‬نەك باڵوكردنەوەی فیلم‌و‬ ‫درامای خوێناوی‌و ئەوانەی ملمالنێكان‬ ‫ب��ە ت��ون��دوت��ی��ژی ی��ەك�لادەك��ەن��ەوە‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی مندااڵنی كوردستان نەوەی‬ ‫دواڕۆژی میللەتەكەمانن‪ ،‬پێویستە‬ ‫كەشی مندااڵنەیان بۆ بڕەخسێنرێت بۆ‬ ‫پەروەردەكردنیان‪ ،‬نەك ناچار بكرێن‬ ‫تەماشای فیلمی گ��ەورەس��ااڵن بكەن‌و‬ ‫السایی ژیانی گەورەسااڵن بكەنەوە‪ ،‬لە‬ ‫بری ئەوەی داواكارین كاتی بەرنامەی‬ ‫مندااڵن زیادبكرێت‌و تەنها نیو كاتژمێر‬ ‫نەبێت‪.‬‬ ‫ئەو پسپۆرەی بواری كۆمەاڵیەتی وتی‪:‬‬ ‫كاتی پەخشكردنی ئەو فیلمە كۆریانە لە‬ ‫دوای كاتژمێر ‪10‬ی شەوبێت‌و بە هێماو‬ ‫نوسین ڕوونبكرێتەوە كە نابێت منداڵی‬ ‫خوار تەمەن ‪18‬ساڵ سەیری بكات‪.‬‬ ‫پ��ش��ت��ی��وان ح��ەس��ەن خ����اوی‪ ،‬خ��اوەن��ی‬ ‫كۆمپانیای خاوی فیلم‪ ،‬تایبەت بە گۆڤاری‬ ‫سایەی ڕاگەیاند‪ ،‬پێچەوانەی ئەو كەسانەم كە‬ ‫ڕەخنەیان هەیە سەبارە بەو دراماكۆریانەی‬ ‫كە باس لە بابەتی توندویژی دەكات‪ ،‬چونكە‬ ‫ه��ەر كارێك دەك��رێ��ت الیەنی ئیجابیات‌و‬ ‫سلبیاتی هەیە‪ ،‬ئەو دراماو دۆبالژكردنیان‬ ‫لە هەموو دنیا هەیەو بەردەوامیش دەبێت‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەكرد الیەنی توندوتیژی‬ ‫ئەو درامانە كاریگەری نێگەتیڤی لەسەر‬ ‫منداڵ هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم “ل��ەس��ەر كەناڵەكانە‬ ‫ئەوان لۆگۆی تایبەتی بۆدابنێن‌و لە كاتێكی‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫گونجاودا پەخشی بكەن‪ ،‬بۆئەوەی منداڵی‬ ‫لێوە دووربێت”‪ ،‬ئەگینا وەك هونەرەكەو‬ ‫دۆبالژكردنی ئەو درامانە پەرەپێدانی ئەو‬ ‫درامانە كاریگەری زۆرباشی هەبووە لەسەر‬ ‫بینەران بەوەی كە ئێستا چەندەها گروپ‬ ‫دروستبووە جوڵەیان تێكەوتووە كەناڵەكان‬ ‫ه��ەوڵ��دەدەن ب��ۆ بەرەوپێشبردنی درام��ا‪،‬‬ ‫ئێستا وەزارەت��ی ڕۆشنبیری پەیوەندییان‬ ‫پێوەكردوین بۆئەوەی كاری درامای كوردیان‬ ‫لەگەڵ بكەین‪.‬‬ ‫ئیتر نازانم دەبێت خراپی لەچیدایە؟‬ ‫پێمباشە هەر كارێك كە دەكرێت الیەنی‬ ‫ئیجابی لەبەرچاو بگیرێت نەك هەر الیەنی‬ ‫سلبیاتی‪ ،‬هەندێك هەن هەر قسە دەكەن‌و‬ ‫هیچیان پێباش نییە ئەی چەندساڵە دراما‬ ‫لە كەناڵەكاندا نییە باشی لە چیدایە‪.‬‬ ‫پەیمان مێرگەسورەی سەرپەرشیاری‬ ‫س��ەن��ت��ەری پ�����ەروەردە ل��ە منداڵپارێزی‬ ‫كوردستان‪ ،‬شارەزای بواری مندااڵن‪ ،‬پێیوایە‬ ‫ڕاگەیاندن كاریگەری زۆر نه‌رێنی هەیە لە‬ ‫پەروەردەكردنی مندااڵن‌و گەنجان‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫“ ئاگاداری خێزان‌و دایكان‌و باوكان دەكەم‬ ‫ئاگاداری منداڵەكانیان بكەن‪ ،‬چونكە ئەوە‬ ‫بە توێژینەوە دەركەتووە كە زۆربەی ئەو‬ ‫ن��ەوج��ەوان��ان��ەی كە بەند دەك��رێ��ن توشی‬ ‫حاڵه‌تی توندوتیژی بوون هەموو بیرۆكەی‬ ‫وانەكانیان ل��ەو فیلمە توندوتیژیانەوە‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬ئەو شارەزایەی بواری مندااڵن‬ ‫باس لەوە دەكات “منداڵ ئەوە فێرنابێت‬ ‫ك��ە پێی دەڵێیت ئ���ەوە فێر دەب��ێ��ت كە‬ ‫دەیبینێت” بۆیە “منداڵ الساییكەرەوەیە”‬ ‫ئەو دراما توندوتیژیانە دەبێتە هۆی ئەوەی‬ ‫منداڵێكی توندوتیژمان بۆ بەرهەم بێت‬ ‫بێئەوەی هەست بكەیت‪ ،‬زۆر بە ئاسانی‬ ‫دەتوانن كاری توندوتیژی ئەنجامی بدەن‪،‬‬ ‫ئەو مندااڵنە لە دنیایەكی خەیاڵی دەژین‬ ‫دنیای واقیعی‌و خەیاڵیان لێ تێكەڵ دەبێت‪.‬‬ ‫ب��ۆی��ە “پ��ێ��وی��س��ت��ە ل���ەس���ەر خ��ێ��زان‬ ‫چ��اودێ��ری منداڵەكانیان ب��ك��ەن‌و كاتی‬ ‫خ��ەوی��ان ب��ۆدان��ێ��ن”‪ ،‬چ��ون��ك��ە تائێستا‬ ‫منداڵی كورد كاتی دیاریكراوی خەوییان‬ ‫نییە‪ .‬دەبێت منداڵ لە دوای هەشت‌و‬ ‫نیو خەوتبێت‪ ،‬دوای ئەوە دای��ك‌و باوك‬ ‫تەماشای بكەن‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە زۆربەی‬ ‫ئەو جۆرە فیلمانە لە كاتی نانخواردندا‬ ‫پەخشدەكرێت‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪23‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫مندااڵنی یاخی‬ ‫یان مەودای‬ ‫نێوان‬ ‫منداڵ‌و خێزان‬ ‫سوهەیلە حەمەڕەشید‬ ‫ل���ە كۆمەڵگەی كوردی ئێس���تاماندا زۆر‬ ‫ڕوودەدات كاتێك دوو دایك‪ ،‬یاخود دوو باوك‬ ‫بەیەك دەگەن پاش س�ڵ�اوو ئەحواڵ پرسین‬ ‫دەكەون���ە هەڵڕش���تنی داخ‌و حەس���رەت بۆ‬ ‫یەكتری‌و ڕاستەوخۆ شەكوای حاڵیان دەكەن‬ ‫لە دەس���ت مناڵێك‪ ،‬یان چەن���د منداڵێكیان‪،‬‬ ‫باس���ی ماندوویی‌و ڕەنج خەسارییان دەكەن‬ ‫ب���ەوەی منداڵەكانی���ان گوێڕایەڵی���ان نین‪،‬‬ ‫ڕێزی���ان ناگ���رن‌و ئ���اگای گ���ەورە‌و بچ���وك‬ ‫نازان���ن‪ ،‬بە هیچ ڕازی نابن‪ ،‬لە ماڵ بێزارن‪،‬‬ ‫تاقەتی وەاڵمدان���ەوەی پرس���یارەكانمانیان‬ ‫نیی���ە‪ ،‬كاتێكیش ل���ە ماڵەوەن ب��� ‌ێ میزاج‌‌و‬ ‫عەصەبین‪ ...‬حەسرەت بۆ زەمان‌و سەردەمی‬ ‫خۆیان دەخۆن ك���ە چۆن هیچ مناڵێك بۆی‬ ‫نەبووە لە قسەی دایك‌‌و باوكیدا قسە بكات‌و‬ ‫دەنگ بەرز بكاتەوە‪.‬‬ ‫بەڵێ‌ بەڕێزان زەمانە گۆڕاوە بمبورن‬ ‫خەڵكی ئ���ەم زەمانە گ���ۆڕاون‌و جیاوازن لە‬ ‫س���ەردەمەكانی تر‪ ،‬بە دڵنیاییەوە زیاتریش‬ ‫دەگۆڕێ���ن‪ ،‬كێش���ەكە ت���اك جەمس���ەر نییە‬ ‫ئەگەر مناڵیش بدوێنی���ت یەك دنیا گلەیی‬ ‫ل���ە دایك‌و باوك���ی هەیە‪ ،‬جا ئێم���ە لێرەدا‬ ‫چەند فاكتەرێ���ك دەخەینەڕوو كە بووە بە‬ ‫هۆكاری ئەم دووری���ەی نێوان مناڵ‌و دایك‌و‬ ‫ب���اوك‌و خێزان‪ ،‬قسەش���مان تەنها بۆ دایك‌و‬ ‫باوكە چونكە پێش ئەوەی پرسیار لە مناڵ‬ ‫‪24‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫بكرێت س���ەبارەت بە دایك‌و باوكی پرسیار‬ ‫لەوان دەكرێت س���ەبارەت ب���ە مناڵەكانیان‪،‬‬ ‫ئەركی گەورەش لەسەرش���انی ئەوانە دەبێت‬ ‫ڕێگ���ە بەوە نەیەن كار ب���ە جێگایەك بگات‬ ‫منداڵەكانیان لێیان یاخی بن‪.‬‬ ‫ئ���ەو فاكتەرانەی پەیوەن���دی بە دایك‌‌و‬ ‫باوكەوە هەیە‪:‬‬ ‫‪ _1‬بیركردنەوەی دایك‌و باوك گۆڕانكاری‬ ‫بەس���ەردا نەهاتووە‌و پێیان وایە منداڵ هەر‬ ‫دەبێ���ت وەك منداڵەكەی س���ەردەمی ئەوان‬ ‫بێت‌و خاوەنی هیچ فیكرەو بڕیارێك نەبێت‬ ‫لە قسە‌و بڕیاری ئەواندا‪ ،‬منداڵ هەرچەندە‬ ‫گ���ەورە بێت الی دایك‌و ب���اوك هەر منداڵە‪.‬‬ ‫ئ���ەم بیركردنەوەی���ە ب���ۆ ئ���ەم س���ەردەمە‬ ‫گونجاو نییە‌و زۆر پێویستە دایكان‌‌و باوكان‬ ‫ڕۆشنبیربن‌و لەگەڵ ڕەوتی گۆڕانكارییەكاندا‬ ‫گۆڕانكاری قبوڵ بكەن‪ ،‬ئەوەش بزانن نابێت‬ ‫بی���ر ل���ەوە بكەن���ەوە منداڵێك پ���ەروەردە‬ ‫بك���ەن كۆپی خۆی���ان بێت‪ ،‬بەڵك���و دەبێت‬ ‫بۆ س���ەردەمی خۆی���ان پەروەردەیان بكەن‌و‬ ‫ڕێ���ز ل���ە بڕیارەكانی���ان بگ���رن‌و ستایش���ی‬ ‫فیكرو بۆچونیان بك���ەن با لەگەڵ بۆچونی‬ ‫ئەوانیشدا ناتەبا بیت بە مەرجێك زیانی بۆ‬ ‫عەقیدەو ئەخالق نەبێت‪.‬‬ ‫‪ _2‬ئ���ەوان وادەزان���ن منداڵەكانیان ب ‌ێ‬ ‫ئەزمون���ن‌و ب���اش‌و خراپی خۆی���ان نازانن‪،‬‬

‫لەبەر دڵس���ۆزی زۆریان ل���ە هەموو كارێكی‬ ‫منداڵەكانیان تەداخ���ول دەكەن‌و ڕەخنە لە‬ ‫كارەكانیان دەگرن‪ ،‬بە حوكمی ئەوەی ئەوان‬ ‫لە دنیا باش گەیشتون‌و تەجروبەیان هەیە‪،‬‬ ‫ئەمە نابێتە پاساو بۆ دەستوەردانە هەندێ‬ ‫كاری تایب���ەت بە خۆیان‪ ،‬بەڵكو پێویس���تە‬ ‫دەرفەتی���ان بدەن��� ‌ێ هەند ‌ێ ش���ت ئەزمون‬ ‫بكەن ب���ۆ خۆیان‪ ،‬هەن���د ‌ێ قەناعەتیان بۆ‬ ‫دروس���تبێت‪ ،‬دەبێ���ت ئ���ەوەش فەرام���ۆش‬ ‫نەكەی���ن كە ئەم س���ەردەمە ئەوەندە پڕ لە‬ ‫ڕووداوی سەیروس���ەمەرەیە‪ ،‬مناڵەكانم���ان‬ ‫هەربە گەنجی پیربوون‪.‬‬ ‫‪ _3‬ئ���ەوان دەیان���ەو ‌ێ ئ���ەوەی خۆی���ان‬ ‫ل���ە ڕابردوو ل���ە دەس���تیان چووە‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫منداڵەكانی���ان بەدەس���تی بهێنێ���ت ئەگ���ەر‬ ‫نەش���یەوێ‌‪ ،‬منداڵەكانی���ان وەك ئامڕازێ���ك‬ ‫س���ەیردەكەن ب���ۆ بەدیهێنان���ی ئاواتەكانی‬ ‫خۆی���ان‪ ،‬ئەمەش هەڵەی���ە مناڵیش خولیا‌و‬ ‫ئاوات���ی تایبەت بەخ���ۆی هەیە‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫لەب���ری ئەوەی ناچاریان بك���ەن بە كارێكی‬ ‫ت���ر بواریان ب���ۆ بڕەخس���ێنرێت‌و هاوكاری‬ ‫بكرێ���ن تا ب���ە خولیا‌و ئاواتی خ���ۆی بگات‬ ‫ت���ا لە پاش���ەڕۆژدا‪ ،‬ئەوانیش حەس���رەت بۆ‬ ‫ب���ەدی نەهاتن���ی خۆزگەكانی���ان نەخوازن‌و‬ ‫منداڵەكانی���ان نەكەنە قۆچ���ی قوربانی بۆ‬ ‫بەدیهاتنی خەونی خۆیان‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ _4‬دایك‌و باوك با واكاری منداڵەكانیان‬ ‫بە نا پێویس���ت دەزانن‌و پێیان وایە ئەوەی‬ ‫ئ���ەوان داوای دەك���ەن ش���تی نا پێویس���تە‌و‬ ‫منداڵەكانیان قەناعەتی���ان نەماوە‪ ،‬ب ‌ێ ئاگا‬ ‫ل���ەوەی پێداویس���تی من���داڵ‌و گەنجی ئەم‬ ‫سەردەمە جیاوازە‌و پێویس���تە ئەوان بزانن‬ ‫چ شتێك س���ودی بۆیان هەیە‌و بۆیان دابین‬ ‫بك���ەن بەپێ���ی توانا ئەوەش���ی زیانی هەیە‬ ‫بەگفتوگۆ منداڵەكان قەناعەت پێ‌ بكات كە‬ ‫پێویستیان پێی نییە‪.‬‬ ‫‪ _5‬زۆرێك لە دایكان‌و باوكان بە هۆكاری‬ ‫جیاواز وەك جیاوازی تەمەن‪ ،‬خۆ لە ئاستی‬ ‫مناڵ بەگەورەزانین‪ ،‬یان بە هۆی سەرقاڵیان‬ ‫ناتوان���ن هاوڕێیەتی���ان بكەن‪ ،‬ك���ە نەبونە‬ ‫هاوڕێش���یان ئ���ەوا ناتوان���ن منداڵەكانی���ان‬ ‫بناس���ن‌و لێی���ان تێبگ���ەن‪ ،‬دەرك بە حەزو‬ ‫داخوازیەكانی���ان ناب���ەن‪ ،‬بەم���ەش من���داڵ‬ ‫پەن���ا بۆ هاوڕێ‌ دەبات ل���ە دەرەوەی خێزان‬ ‫ك���ە ڕەنگە دڵس���ۆز نەبێت‌و ب���ەرەو خراپە‬ ‫ئاڕاستەی بكات‪.‬‬ ‫‪ _6‬منداڵەكانی���ان وەك خۆی���ان قب���وڵ‬ ‫ناكەن‌و هەمیشە چاویان لە منداڵی كەسانی‬ ‫دەوروب���ەرەو منداڵه‌كان���ی خۆی���ان ب���ەوان‬ ‫ب���ەراورد دەك���ەن‪ ،‬بەم���ەش منداڵەكانی���ان‬ ‫كەس���ێتی خۆیان لە دەستدەدەن‌و لە هەوڵی‬ ‫الس���ایی كردن���ەوەدان‪ ،‬ڕقی���ان لەو كەس���ە‬ ‫دەبێتەوە كە هەمیشە وەك نمونەو پێشەنگ‬ ‫باس���ی ئەوی ب���ۆ دەكەن‪ ،‬ل���ەوەش خراپتر‬ ‫بێزار دەبێت لە قسەی دایك‌و باوكی‌و خۆی‬ ‫لێی���ان بە دوور دەگرێت‪ ،‬ڕەنگە كاردانەوەی‬ ‫واشی هەبێت بەرامبەریان كە شیاوی دایك‌و‬ ‫باوكی نەبێت‪.‬‬ ‫‪ _7‬كاتێك منداڵ لە دەرەوە دەگەڕێتەوە‬ ‫لەگەڵ گەشتنە ماڵەوە دەدرێتە بەر ڕێژنەی‬ ‫پرس���یاری ج���ۆراو ج���ۆر لە ك���وێ‌ بوویت‪،‬‬ ‫كارت چ���ی بوو‪ ،‬لەگەڵ كێ‌ بویت بۆ درەنگ‬ ‫هاتییەوە‪ ،‬چیت كرد‪ ،‬بۆ ماندوو دیاری‪ ،‬جل‌و‬ ‫بەرگەكەت بۆ وایە؟ دەیان پرس���یاری تر كە‬ ‫من���داڵ وەاڵمیش دەدات���ەوە‪ ،‬ئەگەر تاقەتی‬ ‫هەبێت ئەوا قایل نابن‌و بڕوا بە وەاڵمەكانی‬ ‫ناكەن‌و چەندین گومانی بۆ دروس���تدەكەن‪.‬‬ ‫هەڵە حاڵی مەبن لێپرسینەوەو ئاگاداربوون‬ ‫ل���ە منداڵ واجبی دای���ك‌و باوكە‪ ،‬بەاڵم بەم‬ ‫ش���ێواز‌ه ڕوخێن���ەرەو من���اڵ الڕ ‌ێ دەكات‪،‬‬ ‫پێویس���تە متمان���ە بە من���داڵ‌و تواناكانیان‬ ‫بكرێ���ت كاتێ���ك ش���تێك دەڵێ���ن باوەڕیان‬ ‫پێ‌ بك���رێ‌و لە كات���ی گونجاودا پرس���یاری‬

‫گونجاویان ل ‌ێ بكرێت‪.‬‬ ‫‪ _8‬هەن���دێ‌ دای���ك‌و ب���اوك بەه���ای‬ ‫منداڵەكەیان ل���ەوەدا دەبیننەوە كە چەندە‬ ‫پارە پەی���دا دەكات چۆن‌و ب���ە چ ڕێگەیەك‬ ‫گرن���گ نییە‪ ،‬بۆی���ە هەردەم سەرزەنش���تی‬ ‫منداڵەكانیان دەكەن ب���ۆ ناتوانن كاربكەن‌و‬ ‫وەك���و فاڵن كەس پارە پەیدا بكەن‪ ،‬بەمەش‬ ‫بێزار دەبن لە ماڵ‌و داواكاری دایك‌و باوكیان‬ ‫ئەگ���ەر زۆر دام���ەزراو نەبی���ت‪ ،‬ڕەنگە ئەو‬ ‫منداڵ���ە ه���ەر ڕێگەی���ەك بگرێتە ب���ەر بۆ‬ ‫پ���ارە پەیداكردن تا بتوانێت بە ئاس���ودەیی‬ ‫لە ماڵەوە دابنیش���ێ‌‪ .‬س���وپاس ب���ۆ خوا ئەم‬ ‫حاڵەت���ە لە نێ���و خێزان���ە مولتەزیمەكاندا‬ ‫نابینرێت‪ ،‬بەاڵم بە گش���تی دایكان‌و باوكان‬ ‫پێی���ان ناخۆش���ە منداڵەكانی���ان بێکارب���ن‪،‬‬ ‫گەنجانیش لە بێ���كاری بێزارن‪ ،‬بەاڵم دەب ‌ێ‬ ‫ڕەچاوی ئەوە بكرێت كە زۆرێك لە گەنجان‬ ‫بێكارن‌و ناب ‌ێ بەوە تانەیان لێبدرێت‪.‬‬ ‫‪ _9‬بەكارهێنانی قسەی تاڵ‌و دەستەواژەی‬ ‫ڕوخێن���ەرو نادروس���ت لە ڕاس���تكردنەوەی‬ ‫هەڵەی منداڵەكانیان‪ ،‬بەمە هەمیش���ە مناڵ‬ ‫ل���ە دایك‌و باوكی دەترس���ێت‌و خ���ۆی لێیان‬ ‫دەپارێزێت بەتایبەت ناتوانێت بانگهێش���تی‬ ‫هاوڕێیەكی بكات بۆ ماڵەوە‪ ،‬نەبادا لە پێش‬ ‫چاوی هاوەڵەكەیان بیش���كێننەوە‪ ،‬بەم كارە‬ ‫نەك تەنها دڵی منداڵەكەیان بریندار دەكەن‌و‬ ‫كەسایەتی الوازی لێدروست دەكەن‪ ،‬وادەكات‬ ‫منداڵ ل���ە دایك‌و باوك���ی دووربكەوێتەوەو‬ ‫متمان���ەی پێی���ان نەبێت كە ئ���ەو كارانەی‬ ‫ئەنجام���ی داوە بۆی���ان بگێڕیتەوە‌و باس���ی‬ ‫ئەوەیان بۆ بكات كە لە ناخیدایە‪.‬‬ ‫‪ _10‬ناش���ارەزایی دایك‌و باوك لە قۆناغە‬ ‫جیاوازەكانی گەش���ەی منداڵ‌و تایبەتمەندی‬ ‫ه���ەر قۆناغ���ەو چۆنییەت���ی مامەڵەك���ردن‬ ‫لەگەڵیدا لە قۆناغە جیاوازەكاندا‪ .‬زۆرێك لە‬ ‫دایك‌و باوك دەیانەوێت‌ منداڵەكانیان هەر لە‬ ‫قۆناغی منداڵیەوە وەك ئەوان ڕەفتاربكەن‌‌و‬ ‫گەورە بب���ن لێناگەڕێن منداڵ���ی خۆیان بە‬ ‫دروس���تی بەڕ ‌ێ بكەن‪ ،‬وەك دەبیس���تین لە‬ ‫زۆریك لە دای���كان‌و باوكان كە منداڵەكەیان‬ ‫هێش���تا ل���ە قۆناغ���ی منداڵیدای���ە كارێكی‬ ‫مندااڵن���ە دەكات‪ ،‬ڕووب���ەڕووی دەبن���ەوەو‬ ‫دەڵێن عەیبە تۆ گەورەیت لە كاتێكدا هێشتا‬ ‫نەگەیش���توەتە قۆناغی هەرزەكاری چ جای‬ ‫گەنج���ی‌‌و گەورەی���ی‪ ،‬یاخ���ود گەنجە هیچ‬ ‫گوێ‌ بە خواس���ت‌و بۆچونەكانی نادرێت بە‬ ‫حوكمی ئەوەی منداڵ���ە بەمەش منداڵەكان‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫باوەڕیان بە قس���ەی دایك‌و باوك نامێنێت‌و‬ ‫س���ەریان لێ تێكدەچێت‪ ،‬ئای���ا منداڵن‪ ،‬یان‬ ‫گ���ەورە؟ گەنج���ن‪ ،‬ی���ان ه���ەرزەكار؟ ڕقیان‬ ‫لەو قس���انە دەبێتەوە كە ل���ە الیەن دایك‌و‬ ‫باوكیانەوە دەیبیس���تن بەمە كە لە قۆناغی‬ ‫گەنجیدا دەبێت دیوارێكی ئەستور لە نێوان‬ ‫خۆیی‌و خێزانەكەیدا دروست دەكات‪.‬‬ ‫‪ _11‬ئەم���رو نەه���ی زۆرو وا بكە‌و ئەمە‬ ‫مەكە‪ ،‬گەنج ش���ێت دەكات وا دەكات هەردەم‬ ‫لە ماڵ فی���رار بكات‪ ،‬ئیدی توانای نامێنێت‬ ‫فەرمان���ە زۆرو ب ‌ێ مەرجەكانی دایك‌و باوك‬ ‫قبوڵ بكات‪.‬‬ ‫‪ _12‬كێش����ەو ئ����اژاوەی بەردەوامی دایك‌و‬ ‫ب����اوك كەش����ێكی ن����ا ئ����ارام دەخوڵقێنێت بە‬ ‫ش����ێوەیەك من����داڵ ئاس����ودەیی ل����ە خێزاندا‬ ‫نابینێت‌و ڕەش����بینە بەرامب����ەر خێزان‌و ئەو‬ ‫كات����ە دەحەوێت����ەوە ك����ە ل����ە دەرەوەی ماڵ‬ ‫بێ����ت‪ ،‬بۆیە زۆر گرنگە دای����ك‌و باوك ئەگەر‬ ‫كێشەیەكیشیان هەبێت لە غیابی منداڵەكانیان‬ ‫باسی بكەن‌و چارەسەری بكەن كەشێكی ئارام‌و‬ ‫پڕ لە خۆشەویستی بخوڵقێنن تا مناڵەكانیان‬ ‫هۆگری ماڵەوە‌و خێزانەكەیان بن‪.‬‬ ‫‪ _13‬ل����ە هەمووی گرنگترو گش����تگیر تر‬ ‫پەروەردەی نادروستە‪ ،‬دەبێت دایك‌و باوك باش‬ ‫ئەوە بزانن هەموو منداڵێك بە یەك ش����ێواز‬ ‫پەروەردە ناكرێت‪ ،‬پەروەردەی كوڕ جیاوازە‬ ‫ل����ە كچ‪ ،‬پەروەردەی ه����ەر منداڵێك جیاوازە‬ ‫ل����ە منداڵێكی تر‪ ،‬چۆنیەتی مامەڵەكردنیش‬ ‫بەهەمان ش����ێوە‪ ،‬هەندێ‌ بنەما گش����تین لە‬ ‫پەروەردەدا‪ ،‬ب����ەاڵم جێبەجێكردنیان ڕێگای‬ ‫جی����اوازی زۆرەو بەپێی منداڵ دەگۆڕێت‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە ڕاس����تگۆیی داواك����راوە لە پەروەردەی‬ ‫دروستدا‪ ،‬بەاڵم چۆن منداڵ فێری ڕاستگۆیی‬ ‫دەكرێ����ت ئەمە دەگۆڕێت لە كەس����ێكەوە بۆ‬ ‫كەس����ێكی تر‪ .‬گرنگە دایك‌و باوك كەسایەتی‬ ‫منداڵەكانیان بناس����ن‌و بەپێی كەس����ایەتیان‬ ‫ڕەفتاری����ان لەگەڵ����دا بك����ەن‪ ،‬ب����ەاڵم وریابن‬ ‫نادادپ����ەروەر نەبن لە نێ����وان منداڵەكانیان‬ ‫بەهەر بیانویەك بێت‪...‬‬ ‫خۆشەویس���تان_ مندااڵنی���ش الیەن���ی‬ ‫دووەمی باس���ەكەن‌و ئەوانیش پشكیان هەیە‬ ‫لەم گرفتەدا‪ ،‬بەاڵم ئێمە ڕوومان لە دایكان‌و‬ ‫باوكان���ە‪ ،‬ئەگ���ەر ئەوان ئەرك���ی خۆیان بە‬ ‫باش���ی ئەدا بكەن‪ ،‬ئ���ەوا منداڵەكانیش���یان‬ ‫بێدار دەبنەوەو هەوڵی خۆباشكردن دەدەن‪.‬‬ ‫بە پش���تیوانی خوای گ���ەورە لە دەرفەتێكی‬ ‫تردا قسەمان بۆ ئەوانیش دەبێت‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪25‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ڕابردوویەكی پڕ لە خەم‬ ‫م��ن ئافره‌تێكم ت��ەم��ەن��م (‪ )22‬ساڵە‪،‬‬ ‫هاوسەرگیریم ك��رد ل��ەگ��ەڵ ك��وڕێ��ك ب��ەاڵم‬ ‫لە دوو مانگ زیاتر لە ماڵی هاوسەرەكەم‬ ‫ن���ەم���ام���ەوە‪ ،‬چ��ون��ك��ە ه���ەر ل��ە س��ەرەت��ای‬ ‫ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ەك��ەم��ان��ەوە زۆر جێگای‬ ‫سەرسوڕمان بوو بەالمەوە كە هاوسەرەكەم‬ ‫ب��ەردەوام پرسیاری لێدەكردم لە ڕاب��ردووم‌و‬ ‫چیم ك��ردووە؟ ئایا پەیوەندیم لەگەڵ هیچ‬ ‫كەسێكدا هەبووە‪ ،‬پێش هاوسەرگیرییەكەم‪.‬‬ ‫بۆیە شەوێك لە شەوان زۆر سووربوو لەسەر‬ ‫ئەوەی كە دەبێت من هەموو شتێكی بۆ باس‬ ‫بكەم‪ ،‬بەڕاستی ئەوە بۆ من زۆر قورس بوو‪،‬‬ ‫شتێكی چاوەڕوان نەكراو بوو‪ ،‬وەك ئەوەی كە‬ ‫بزانێت من پێشتر لەگەڵ كەسێكدا پەیوەندیم‬ ‫هەبووە‪ ،‬منیش نەمدەزانی چی بۆ باس بكەم!‬ ‫چۆن بۆی باس بكەم لە كاتێكدا من ئێستا‬ ‫ئ��ەوم لە بیر ك��ردووەو ئەویش منی لەبیر‬ ‫كردووەو لە دەرەوەی واڵتە‪.‬‬ ‫ئەوەی كە زیاتر منی توشی سەرسوڕمان‬ ‫كردب���وو‪ ،‬ئەوەب���وو ك���ە ئێم���ە ‪ 10‬مان���گ‬ ‫دەزگیراندار بوووی���ن‌و زۆر پێكەوە بووین‌و‬ ‫پرس���یاری زۆر ش���تی تری لێدەكردم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ كات پرسیاری پەیوەندی منی نەكردووە‬ ‫لەگ���ەڵ كەس���ێكی ت���ردا‪ ،‬بەڕاس���تی زۆر‬ ‫حاڵەتێكی ناخۆشم ال دروستبوو‪ ،‬هەستم بە‬ ‫‪26‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫دڵەڕاوكێ‌ دەكرد‪ ،‬بەتایبەتی هەس���تم دەكرد‬ ‫ك���ە ئ���ەو زۆر توڕەی���ە‪ .‬نەمدەزانی وەاڵمی‬ ‫بدەم���ەوە‪ ،‬ی���ان نا‪ ،‬دان بە هەموو ش���تێكدا‬ ‫بنێ���م‪ ،‬یان حاش���ای لێبكەم؟! ئ���ەی ئەگەر‬ ‫بەڵگەی البوو چ���ی؟ نەمدەزانی چی بكەم‪،‬‬ ‫بۆی���ە ب���ەزۆر داوام لێك���رد وازم لێبێنێت‌و‬ ‫هەرچ���ی بووە تێپەڕی���ووە‪ ،‬بەاڵم ئەو زۆر‬ ‫س���وربوو لەس���ەر ئەوەی هەموو شتێكی بۆ‬ ‫باس بك���ەم‪ ،‬منیش ناچ���ار داوام لێكرد كە‬ ‫با مۆڵەت���م بداتێ‌ تا بەیان���ی‪ ،‬پێمگوت‪ :‬تۆ‬ ‫ئێس���تا زۆر توڕەیت بۆیە من ناتوانم قسەت‬ ‫بۆ بك���ەم‪ ،‬ئەویش ڕازیبوو ك���ە بەیانی من‬ ‫هەموو شتێكی بۆ باس بكەم‪ ،‬بەاڵم من ئەو‬ ‫ش���ەوە خەو نەچووە چاوەكان���م دەمهێنایە‬ ‫پێش چاوی خۆم‪ ،‬ئەگەر من ڕاس���تییەكانی‬ ‫پێبڵێم دەبێت هەڵوێستی چۆن بێت تۆ بڵێی‬ ‫بەالیەوە ئاس���ایی بێت‌و بڵێت ئەوە ڕابردوو‬ ‫بووەو لە ئێس���تاوە بەڵێن دەدەین بە یەكتر‬ ‫ك���ە ژیانێكی نو ‌ێ دەس���ت پێبكەینەوە‪ ،‬یان‬ ‫بە پێچەوانەوە لەو كەس���انەیە كە پەشیمان‬ ‫بوون���ەوە لە تاوان‌و گۆڕانكاری قبوڵ ناكات‌و‬ ‫جامی توڕەبوونی خۆی بەسەرمدا دەڕێژێت‌و‬ ‫هەموو شتێك تێكدەچێت لە نێوانماندا؟‬ ‫هەوڵم���دا پەیوەندی بكەم ب���ە هەند ‌ێ لە‬ ‫هاوڕێ‌ دڵسۆزەكانمەوە تا بزانم بۆچونی ئەوان‬

‫خه‌بات که‌رکوکی‬ ‫چییە؟! ئایا ش���تەكان باس بكەم‪ ،‬یان بێدەنگ‬ ‫بم؟ یەكێكیان پێی وتم نەكەی ش���تی وا بكەی‬ ‫ب���ۆی باس بكەیت‪ ،‬چونكە پی���اوان هەرچەند‬ ‫خۆیان لەو جۆرە كەس���انە بن كە كاری خراپ‬ ‫ئەنجامبدەن‌و ت���اوان‌و هەڵە ڕووی���ان تێبكات‬ ‫ب���ۆ خۆیان بە ڕەوا دەزان���ن‪ ،‬بەاڵم بۆ خێزان‪،‬‬ ‫ی���ان كچەكانیان بە ڕەوای نابینن هەڵە بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم هاوڕێیەكی ت���رم پێی وتم‪ :‬بەگوێی‌ من‬ ‫دەكەیت هەموو ش���تێكی بۆ ب���اس بكە‪ ،‬با لە‬ ‫خ���ۆت بیبیس���تێت باش���ترەو تێ���ی بگەیەنە‬ ‫ك���ە ئەوە ڕاب���ردوو بوو‪ ،‬من پەش���یمانم لێی‌و‬ ‫پەیمانی بدەرێ‌ ك���ە تۆ لەگەڵ ئەودا ژیانێكی‬ ‫تازە دەستپێبكەیت‌و هیچ كەس لە ژیانی تۆدا‬ ‫نییە ئەو نەبێت‪ .‬بۆیە قسەی هاوڕێی دووەمم‬ ‫ب���ەالوە پەس���ەندبوو و هەم���وو ش���تێكم ب���ۆ‬ ‫باسكرد پێمگوت كە من كەسێكم لە ڕابردوودا‬ ‫خۆشویس���توە‪ ،‬بەڕاس���تی بڕیارمانداب���وو كە‬ ‫ژیانی هاوسەری پێكبهێنین‪ ،‬بەاڵم كاتێك هاتە‬ ‫خوازبێنیم ك���ەس‌و كاری م���ن ڕازی نەبوون‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی هەژارب���وون‪ ،‬كوڕەكەش داوای لە‬ ‫من كرد كە بەبێئاگاداری كەس‌و كارم زەواجی‬ ‫لەگەڵدا بكەم‪ ،‬وات���ە زەواجی (عورفی)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫م���ن ڕازی نەب���ووم‪ ،‬ئێس���تاش كاتێك���ی زۆری‬ ‫بەسەرچووەو من ئەوم بیر نەماوەو بێگومانم‬ ‫كە ئەویش منی بیر نەماوە‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ترس���ێكی زۆر دایگرتم كاتێك هەس���تم‬ ‫كرد زۆر زۆر توڕەیە‪ ،‬بۆیە بەردەوام دەیگوت‬ ‫چی تر ماوە باس���ی بكە‪ ،‬وتم تەواو هەموو‬ ‫ش���تێكم باس ك���رد‪ ،‬وت���ی‪ :‬ڕاس���ت ناكەیت‬ ‫هەموویت باس نەكرد‪ ،‬سوێندم بۆ خوارد كە‬ ‫هەرئەوەندە بووە‪ ،‬بۆی���ە بەجارێ‌ توڕەبوو‪،‬‬ ‫نەڕاندی بەسەرمدا‪ ،‬هەستا بۆم‌و زۆری لێدام‪،‬‬ ‫تا چاوێكم تووش���ی خوێنبەربوون بوو‪ ،‬پێی‬ ‫وتم ت���ۆ دەبێت مەرگ ببینی���ت‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫لێ���دام لە ه���ۆش خۆم چ���ووم‪ ،‬دوایی زانیم‬ ‫كە ته‌س���جیلی لە ژێ���ر كورس���یەكە داناوەو‬ ‫هەموو قس���ەكانی تۆمار كردووە‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫تر ترس���ام‪ ،‬وت���م‪ :‬خوایە گی���ان ئەمەی بۆ‬ ‫چییە؟ هەستم كرد بە ئاسانی ڕزگارم نابێت‬ ‫لە دەس���تی‪ ،‬وت���ی دەزانی ئەم ش���ریتەم بۆ‬ ‫چییە؟ وتم بۆچیتە؟ وتی دەیدەمە دەس���ت‬ ‫كەس‌و كارە ب ‌ێ ڕێزەك���ەت‪ ،‬وتی‪ :‬دڵنیابە تا‬ ‫ماویت ل���ە ژیاندا ناهێڵم خۆش���ی ببینیت‪،‬‬ ‫پاشان بردمیەوە بۆ ماڵی باوكم‪ ،‬شریتەكەو‬ ‫عه‌قدێكی زەواجی عورفی بەدەس���تەوەبوو‪،‬‬ ‫دای ب���ە ك���ەس‌و كارەكەم كە ئیم���زای منی‬ ‫لەس���ەر ب���وو‪ ،‬تووش���ی ش���ۆكبووم ك���ە ئەو‬ ‫عه‌قدەم بینی‪ ،‬چونكە س���وێند ب ‌ه خودا من‬ ‫زەواج���م لەگەڵ نەكردبوو‪ ،‬ئاگام لەو عه‌قدە‬ ‫نەب���وو‪ ،‬نەمزانی كە ئ���ەم هاوڕێی ئەو كوڕە‬ ‫بووە كە من خۆش���م ویس���تووە‪ ،‬بۆیە دوای‬ ‫ساڵێك تەاڵقیدام‪ ،‬بەبێئەوەی هیچ شتێكم لە‬ ‫مارەیی‌و مافی خۆم پێبدات‪ .‬بەڕاستی كاتێك‬ ‫ئەو دوو بەڵگەی بەدەس���تەوەبوو لەبەردەم‬ ‫ك���ەس‌و كارەك���ەم‪ ،‬م���ن هی���چ بەڵگەیەك���م‬ ‫پێنەبوو‪ ،‬بۆیە هیچم پێنەكرا‪ ،‬جگه‌ لەس���ەر‬ ‫ش���ۆڕكردن لەبەردەم ك���ەس‌و كارەكەم بۆیە‬ ‫تەنازولم كرد ل���ە هەموو مافێكی خۆم‌و بە‬ ‫كراسەكەی بەرمەوە لە ماڵەكەم دەرچوومە‬ ‫دەرەوەو كەس‌و كاریش���م توشی شەرمەزاری‬ ‫كرد‪ ،‬ب���ەاڵم من لۆمەی ئ���ەو ناكەم‪ ،‬لۆمەی‬ ‫كەس‌و كاریش���م ناكەم‪ ،‬هەرچی���م پ ‌ێ بڵێن‪،‬‬ ‫لۆم���ەی هاوڕێكەش���م ناكەم ك���ە ئامۆژگاری‬ ‫كردم هەموو ش���تێكی بۆ ب���اس بكەم‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لۆمەی خۆم دەكەم كە كەوتمە دوای خەون‌و‬ ‫خەی���اڵ‪ ،‬كەوتم���ە داوی خۆشەویس���تییەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم نەمزان���ی ئەنجام���ی خۆشەویس���تی‬ ‫ماڵوێرانیی���ە‪ .‬زۆر زۆر خ���ۆم ب���ە تاوانب���ار‬ ‫دەزان���م‪ ،‬خۆم ب���ە سەرش���ۆڕ دادەنێم پێش‬ ‫هەموو كەس لەبەردەم خوای گەورە‪ ،‬چونكە‬ ‫بێ‌ فەرمانیم كرد‪ ،‬پاشان خۆم عەیبدار كرد‪،‬‬ ‫ك���ەس‌و كارم عەیبدار ك���رد‪ .‬ئەمە ئەنجامی‬ ‫خۆشەویستییە‪...‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫په‌روین نه‌جمه‌دین‬

‫تەبسی‬ ‫باینجان بە دارچینی‬ ‫كەرەستەكان‪:‬‬

‫‪ 2 -1‬باینجانی گەورە‪.‬‬ ‫‪ - 2‬نیوكیلۆ گۆشتی ب��ەرخ (پەراسوو‬ ‫بێت باشترە)‪.‬‬ ‫‪ 1 -3‬كەوچكی چێشت زەردەچه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ 1 -4‬كەوچكی زەاڵتە دارچینی‪.‬‬ ‫‪ 1 -5‬سەلك پیازی گەورە‪.‬‬ ‫‪ 2 -6‬سەلك تەماتە‪.‬‬

‫ئامادەكردن‪:‬‬

‫س��ەرەت��ا باینجانەكان ب��ەخ��ڕی قاش‬ ‫دەكرێن‌و خوێی پێوەدەكرێت‌و لە ڕۆندا‬ ‫سوردەكرێتەوەو دادەنرێت‪ ،‬پاشان كەمێك‬ ‫ڕۆن دەقرچێنرێت لە مەنجەڵێكدا كە قوڵ‬ ‫نەبێت‌و پیازەكەی بە وردك��راوی كەمێك‬ ‫تێدا س��وردەك��رێ��ت��ەوەو زەردەچ��ه‌وه‌ك��ەی‬

‫ت��ێ��دەك��رێ��ت‪ ،‬ك��ەم��ێ��ك س��وردەك��رێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫هەروەها دارچینیەكەش بەهەمان شێوە‬ ‫ك��ەم��ێ��ك س��وردەك��رێ��ت��ەوە‪ ،‬گۆشتەكەی‬ ‫ت��ێ��دەك��رێ��ت‌و خ��وێ��ی پ��ێ��وەدەك��رێ��ت‌و‬ ‫تێكدەدرێت تاگۆشتەكە جوان ڕەنگی زەرد‬ ‫دەگرێت‌و كەمێك سور دەبێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نابێت ئاڵ ببێت‪ ،‬پاشان تەماتەكە بەڕنە‬ ‫ورد دەكرێت‌و دەكرێت بەسەر گۆشتەكەدا‪،‬‬ ‫باینجانە سورەكراوەكان لەسەر تێكەاڵوەكە‬ ‫ڕیزدەكرێن‪ ،‬بەپێی پێویست ئاوی تێدەكرێت‬ ‫بە هێواشی بۆئەوەی تێكنەچێت‪ ،‬ئاگرەكەی‬ ‫زۆر كز دەكرێت‪ ،‬بۆ ماوەی سەعاتێك‪ ،‬یان‬ ‫زیاتر دەكوڵێنرێت تا ئاوێكی زۆر كەمی‬ ‫تێدا دەمێنێت‪ ،‬پاشان پێشكەش دەكرێت‪.‬‬

‫تێبینی‪ :‬دەتوانی لە جیاتی‬ ‫دارچینی زیرە بەكاربێنی بەپێی‬ ‫ویستی خۆت‪.‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪27‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ڕێگری لەسكپڕی (موانع الحمل)‬ ‫ڕێگاكانی ڕێگری لە سكپڕی‪:‬‬

‫ئەو ڕێگایانەی زۆر بەكاردێن بۆ ڕیگرتن‬ ‫لە (سكپڕی) هۆكارە سروشتییەكانی وەكو‪:‬‬ ‫شیرپێدانی منداڵ لە دوای لە دایكبوون‬ ‫(واتە دایكەكە شیری خۆی بداتێ‌و شیری‬ ‫دەستكردی نەداتێ‌)‪.‬‬ ‫ج����ووت ن���ەب���وون ل���ە ك��ات��ی م����اوەی‬ ‫دروستبوونی هێلكە‪.‬‬ ‫فڕێدانی ئ��اوی پیاو بۆ دەرەوەی زێی‬ ‫ئافرەت لە كاتی جووتبووندا‪.‬‬

‫هۆكارەكانی تری سكپڕی وەكو‬

‫ڕێ��گ��رە هۆرمۆنییەكان ب��ۆ ژن‌و پیاو‬ ‫ب��ەك��ارب��ێ��ت (م���زدوج���ە) وەك���و خ��واردن��ی‬ ‫حەبی ڕێگری بۆ ه��ەردوو ال بەكاردێت‪،‬‬ ‫یان بەكارهێنانی چەسپ لەالشەی (الحقە)‪،‬‬ ‫یاخود بازنەی ز ‌ێ (طلقة المهبلیة)‪.‬‬ ‫ئەوەی زانراوە حەبی ڕێگری لە سكپڕی‬ ‫بە زۆری لە هەموو واڵت��ان بەكاردێت كە‬ ‫پێكهاتووە ل��ە ه��ۆرم��ۆن (ئیسترۆجین)‬ ‫و لەگەڵ (پرۆجیسترۆن) كاری ئەم دوو‬ ‫‪28‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫د‪ :‬میثاق عبدالله(ماجستێر لەنەخۆشیەكانی ژنان)‬ ‫نەخۆشخانەی شهید دكتۆر خالید كۆیە‬

‫هۆرمۆنە بەشێوەی ڕاستەوخۆو سەرەكیە لە‬ ‫لەشدا‪ .‬كە ناهێڵێت هۆڕمۆنی (‪ )FSH‬لە‬ ‫ڕژێمی نوخامی بڕژێ لە ئەنجامیشدا هێلكە‬ ‫دروس��ت نابێت‪ ،‬كاریگەری شوێنەواریشی‬ ‫ئەوەیە كە ن���اوەوەی دی��واری ڕەح��م دژە‬ ‫سكپڕی دروستدەكات ئەو ڕژێنانەی ملی‬ ‫ڕەحم دەریدەكات چڕی دەكاتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دەبێتە هۆی ڕێگریكردن لە سەركەوتنی‬ ‫ئاوی پیاو بۆ سەرەوەی ڕەحم‪.‬‬ ‫بەكارهێنانی ڕێگری سكپڕی‪ ،‬قەدەغە‬ ‫دەكرێت لە كاتەكانی‪:‬‬ ‫بەرزبوونەوەی فشاری خوێن‪.‬‬ ‫(خوێن مەیین)‬ ‫نەخۆشییەكانی دڵ‬ ‫جەڵتەی مێشك‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی مەمك‬ ‫نەخۆشی جگەر (تلیف الكبد)‬ ‫گرێ‌و لووی (جگەر)‬ ‫نەخۆشی شەكرە‬ ‫ژانه‌سەر (شقیقە)‬ ‫لەو زیانانەی كە بە هۆی بەكارهێنانی‬

‫دەرمانی ڕێگری لە سكپڕی‪ ،‬یاخود دەرمانی‬ ‫سكپڕی توشی مرۆڤ دەبێت‪.‬‬ ‫خەمۆكی‪ ،‬ژان��ەس��ەر‪ ،‬كەمی ئ��ارەزووی‬ ‫جنسی‪ ،‬ق��ەڵ��ەوی‪ ،‬ه��ەوك��ردن‪ ،‬زیادبوونی‬ ‫ڕژێنی زێی ئافرەت‪ ،‬یاخود دەردانی زیاد لە‬ ‫سروشتی خۆی‪ ،‬ئازاری مەمك ‪)....‬‬ ‫لە سودەكانیشی‪:‬‬ ‫دەب��ێ��ت��ە ه���ۆی ك��ەم��ك��ردن��ەوەی ژان��ی‬ ‫بێنوێژی‪.‬‬ ‫دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی توشبوون بە‬ ‫هەوكردنەكانی ڕەحم‪.‬‬ ‫دەبێتە هۆی پارێزگاریكردن لە توشبوون‬ ‫بە شێرپەنجەی هێلكەدان‌و ڕەحم‪.‬‬ ‫‪ * 1‬هۆكارەكانی تری (بروجستیروسیە)‬ ‫وەك��و ح��ەب‌و دەرزی‌و چ��ان��دن‪ ،‬لەولەبی‬ ‫هۆرمۆنی‪ ،‬ئەمەش بەكاردێت كاتێك كە‬ ‫ترسی هەیە لە بەكارهێنانی هۆكارە سكپڕییە‬ ‫دوو الیەنییەكان هەیە (المزدوجە)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە زیانە الوەكییەكانی‪:‬‬ ‫قەڵەوی‬ ‫‪ * 2‬دواكەوتن لە گەڕانەوە بۆ هێلكە‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫دروستكردن‪.‬‬ ‫ناڕێكی لە بێنوێژی (كاتەكانی تێكدەچێ)‬ ‫‪ * 3‬لەولەب ئەمەش وەك‪:‬‬ ‫لەولەبی ئاسایی‪ +‬لەولەبی هۆڕمۆنی‪.‬‬ ‫لە زیانەكانیشی‪:‬‬ ‫ه��ەوك��ردن��ی ڕەح���م ل��ە ك��ات��ی ب��ردن��ە‬ ‫ژوورەوەی لەولەبەكە‪.‬‬ ‫ئازاری بێنوێژی زیاد دەكات‪.‬‬ ‫خوێن هاتنەوە لە پێش‌و پاشی بێنوێژی‪.‬‬ ‫بەكارهێنانی ل��ەول��ەب ق��ەدەغ��ەی��ە لە‬ ‫كاتەكانی‪:‬‬ ‫هەوكردنی ڕەح��م‪ ،‬یاخود هەوكردنە‬ ‫جنسییەكان‪.‬‬ ‫لە كاتی نەزیفی ڕەحم‪.‬‬ ‫شێرپەنجەی ڕەحم‌و ملی ڕەحم‪.‬‬ ‫ڕەحم ناڕێك بێت لە الیەن شكلی‪.‬‬ ‫هەستیاری هەبوون (حەساسیەت)‬ ‫‪ * 4‬ڕێگرەكانی سكپڕی وەكو‪:‬‬ ‫ڕەگ��ەزی نێر بە كاریدەهێنێت‪ ،‬وەك‬ ‫(كیفكە‪-‬كۆندۆم) كە قەبارەی جیاوازییان‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬دەب��ێ��ت بەكاربێت پێش ئ��ەوەی‬ ‫جووتبون بكرێ‪ ،‬وا باشترە كە ئەم كۆندۆمە‬ ‫بەكاربێت لەگەڵ ئەو دەرمانانەی كە ئاوی‬ ‫پیاو دەمرێنێ‪.‬‬ ‫هەندێكی تر ئافرەت بەكاریدەهێنێ‪.‬‬ ‫وەكو پەردەیەك لە ملی ڕەحم بەكاردێت‪.‬‬ ‫‪ * 5‬نەزۆكی لە پیاو ئافرەت‪( .‬العقم)‪.‬‬ ‫ئەمەش ئەو كەسانەن كە بە تەمەنن‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود ه��ۆك��اری ب��ۆ م���اوەی���ان ه��ەی��ە بە‬ ‫كاریدەهێنن‪.‬‬ ‫(عقم) نەزۆكی ئ��اف��رەت‪ :‬ب��ەك��اردێ لە‬ ‫ڕێگای دانانی (بازنە‪-‬یاخود ڕێگرێك) لە‬ ‫لولەی ئافرەت‪ ،‬یاخود ڕەحم؟!!!‬ ‫ن���ەزۆك���ی پ����ی����اوان‪ -:‬ل���ە ه����ەردو‬ ‫ڕەگەزەكەوە بە كاردەهێنرێ بۆ ڕێگرتن‬ ‫لە ئاو هاتنەوە لە هەر دوو ڕەگەزەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەم دوو ڕێ��گ��ای��ەش ل��ە ه��ۆك��ارەك��ان��ی‬ ‫ڕێگرییە ل��ە سكپڕی ب��ە شێوەیەكی‬ ‫بەردەوام‪ ،‬لەبەرئەوە دەبێت ڕەزامەندی‬ ‫ه��ەردووالی لەسەر بێت‪( ،‬واتە نەزۆكی‬ ‫بەردەوام دەبن)‪.‬‬

‫ئا‬

‫‪:‬‬ ‫فی‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫ر‬

‫د‬ ‫ه‌و‬

‫س‬

‫ق‬ ‫‌هیو‬

‫ا‬

‫نی‬

‫ئیشی دەست‬ ‫خاتوونەك���ەم س���ەلیقەكانت هۆكاریك���ی دیك���ەن ب���ۆ زیادكردن���ی‬ ‫خۆشەویستییەكەت‪ ،‬پش���ت بەخوا هەوڵدەدەم هەرجارەو چەند وێنەیەك لە‬ ‫ئیش���ی دەس���تان بۆ نمایش بكەم‪ ،‬تا ببیتە خاتوونێكی بە سەلیقەو ماڵێك لە‬ ‫بەختەوەری فەراهەم بهێنیت‪....‬‬ ‫چۆنییەتی دروستكردنی گوڵێك لە خەیار بۆ سەر زەاڵتە‪ ،‬یاخود برنج‪.‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪29‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫كەڵەشاخ گرتن‬ ‫(الحجامة)‬

‫پێناس���ەی که‌ڵه‌ش���اخ‪ :‬بریتیی���ە ل���ە‬ ‫ش���ێوازێكی چارەس���ەر ب���ە دەرهێنان���ی‬ ‫ڕێژەی���ەك خوێ���ن لە لەش���ی م���رۆڤ‪ ،‬لە‬ ‫ڕێگ���ەی برینداركردن���ی پێس���تەوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫دەركەوت���ووە چەندین س���وودی هەیە لە‬ ‫ڕووی پزیشكیەوە‪.‬‬ ‫دوو جۆر که‌ڵه‌ش���اخ هەیە‪ :‬كەڵەشاخی‬ ‫وش���ك بەب��� ‌ێ دەرهێنانی خوێ���ن دەبێت‌و‬ ‫تەنها بە دانانی كاسەكانی حیجامە لەسەر‬ ‫پێس���ت‌و هەڵمژینی هەوای ناویان دەبێت‪،‬‬ ‫كە ئەم جۆرەیان لە سوننەتی پێغەمبەردا‬ ‫(س���ه‌المی خوای لێبێت) نەهاتووەو تەنها‬ ‫ئیجتیهادێك���ی پزیش���كە موس���وڵمانەكان‌و‬ ‫غەی���ری ئەمان���ە‪ ،‬كارێك���ی بەس���وودە لە‬ ‫چارەسەری شوێنی ئازارو نەخۆشییەكانی‬ ‫جومگەكان‪.‬‬ ‫ج���ۆری دووەم كەڵەش���اخی ت���ەڕ‪،‬‬ ‫ی���ان خوێناویی���ە‪ ،‬ك���ە ئەمەی���ان لەگەڵ‬ ‫برینداركردنێكی ڕووی (س���طحی) پێست‌و‬ ‫دەرهێنان���ی خوێ���ن لێی���ەوە دەبێ���ت‪،‬‬ ‫(برین���ەكان نابێ���ت ل���ە ‪ 3‬س���م درێژترو‬ ‫لە ‪ 1‬مل���م زیاتر قووڵبن)‪ ،‬ئ���ەم جۆرەیان‬ ‫سوننەتێكی گەورەی پێغەمبەرە (سه‌المی‬ ‫خوای لێبێت)و لە زیاتر لە ‪ 70‬فەرموودەدا‬ ‫هاتووە‪ ،‬لەوانە‪:‬‬

‫ي َف ِفى َ�ش ْر َط ِة‬ ‫[�إ ِْن َك َان ِفى َ�ش ْى ٍء ِم ْن َ�أ ْد ِو َي ِت ُك ْم خَ رْ ٌ‬ ‫م َج ٍم �أَ ْو َ�ش� ْ�ر َب ٍة ِم ْن َع َ�س ٍل َ�أ ْو َل ْذ َع ٍة ِب َنا ٍر ‪َ .‬ق َال َر ُ�س ُ‬ ‫ول‬ ‫حَ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫هَّ ِ‬ ‫الل �صلى اهلل علي��ه و�سلم ‪َ « :‬و َما �أ ِح ُّب �أ ْن �أ ْك َت ِو َى»]‬

‫(رواه م�سلم)‪ ,‬ي��ان‪[ :‬ال�شفاء يف ثالثة‪� :‬شربة ع�سل‬ ‫�أو �شرط��ة حمجم‪� ،‬أو كية ن��ار و�إين �أنهى �أمتي عن‬ ‫الكي] (رواه البخاري)‪ ,‬يان‪�[ :‬إن �أف�ضل ما تداويتم‬ ‫به احلجامة‪� ،‬أو هو من �أمثل دوائكم] (متفق عليه)‪.‬‬

‫ن‪ :‬د‪ .‬كاوە فەرەج سەعدون‬ ‫پزیشكی پسپۆڕی هەناوی و سنگ‬

‫‪30‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫وات���ە‪ :‬ئەگەر ش���یفاو س���وود هەبێت‬ ‫ل���ە دەرمانەكانتاندا‪ ،‬ئەوە ل���ە برینداریی‬ ‫كەڵەش���اخ گرتن‌و خواردنەوەی هەنگوین‌و‬ ‫داخكردندا هەیە‪ ،‬بەاڵم پێغەمبەر (سه‌المی‬ ‫خوای لێبێت) فەرمووی‪ :‬من سوتان له‌سه‌ر‬ ‫ئوممه‌تم قه‌ده‌غه‌ ده‌که‌م‪.‬‬ ‫كەڵەش���اخ لەس���ەر زۆر ش���وێنی لەش‬ ‫ئەنجامدەدرێ���ت‪ ،‬وەك‪ :‬ناوش���ان‌و بەش���ی‬ ‫سەرەوەی پشت‪ ،‬پشتەسەر‪ ،‬پشتەمل‪ ،‬لەسەر‬ ‫جومگ���ەكان‪ ،‬و لەس���ەرپێ‌‪ ،‬ئەویش بەپێی‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ش���وێنی ئ���ازارو نەخۆش���ییەكان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باشترین ش���وێن بۆ كەس���ی تەندروست‬ ‫ك���ە وەك نه‌ریتێكی خۆپارێزیی س���ااڵنە‬ ‫ئەنجامی ب���دات‪[ ،‬وەك ل���ە فەرموودەدا‬ ‫هاتووە‪( :‬نعم العادة احلجامة) واتە‪ :‬باشترین‬ ‫نەریت‌و خوو‪ ،‬كەڵەش���اخ گرتنە] بریتیە‬ ‫لە ناوشان‪ ،‬وەك لە فەرموودەدا هاتووە‪:‬‬

‫[كان ر�س��ول اهلل (�صل��ى اهلل علي��ه و�سل��م )‬ ‫يحتج��م يف الكاه��ل] (رواه �أب��وداود والرتم��ذي‬ ‫وح�سنه واحلاكم و�صححه) ‪.‬‬

‫وات���ە‪ :‬پێغەمب���ەر (س���ه‌المی خوای‬ ‫لێبێت)‪ ،‬لە ناوش���ان‪ ،‬یان خ���وار دەفەی‬ ‫شان كەڵەشاخی دەگرت‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەو فەرموودان���ەی‬ ‫ك���ە هان���دەدات ب���ۆ ئەنجامدان���ی ل���ە‬ ‫چەن���د ڕۆژێ���ك‌و وەرزێك���ی س���اڵ‪ ،‬یان‬ ‫ئەنجامنەدان���ی لە چەن���د ڕۆژێكی تردا‬ ‫هەمووی���ان فەرم���وودەی الوازن‌و نابن���ە‬ ‫ڕێگر لە بەردەم ئەنجامدانی ئەم كردارە‬ ‫بەسوودەو س���وودوەرگرتنی نەخۆشەكان‬ ‫لێ���ی ل���ە هەم���وو كاتێك���دا‪ ،‬بۆ كەس���ی‬ ‫تەندروس���تیش پێغەمبەر (�صل��ى اهلل عليه‬ ‫و�سلم ) دەفەرموێت‪:‬‬ ‫(�إ�ستعينوا على �شدة احلر باحلجامة) (�أخرجة‬ ‫الهن��دي يف كنز العمال واحلاكم يف امل�ستدرك وابن‬ ‫حبان)‪.‬‬

‫واتە‪ :‬پش���ت ببەس���تن ب���ە حیجامە‬ ‫ب���ۆ بەرەنگاربوون���ەوەی گەرم���ای زۆر‪،‬‬ ‫كەوات���ە پێش���هاتنی وەرزی گەرم���ا ل���ە‬ ‫وەرزی بەه���اردا (مانگەكان���ی ‪ 3‬و ‪ 4‬و ‪)5‬‬ ‫وەك عادەتێك���ی س���ااڵنە ئەنجام بدرێت‬ ‫سوودی زۆری دەبێت‪ ،‬لە فەرموودەیەكی‬ ‫تریش���دا هاتووە‪( :‬اذا ا�شت��د احل��ر فا�ستعينوا‬ ‫باحلجامة واليتبيغ الدم باحدكم فيقتله) (�صححه‬ ‫الألباين)‪.‬‬

‫تەمەن���ی گونجاو بۆ كەڵەش���اخ گرتن‬ ‫واباش���ترە لە ‪ 20‬س���اڵ كەمت���ر نەبێت‪،‬‬ ‫ئەویش لەبەر پێویس���تی لەش بە مادەی‬ ‫ئاسن لە تەمەنی منداڵی تاوەكو تەمەنی‬ ‫پێگەیش���تن بەمەبەس���تی گەش���ەكردنی‬ ‫لەشی مرۆڤ‪.‬‬ ‫میكانیزمی كاركردن‌و س���وودەكانی‬ ‫حیجامە توێژینەوەی زۆری لەسەركراوە‪،‬‬

‫ل���ە ئەمری���كاو ئەڵمانی���او بەریتانی���او‬ ‫چین‌و یابان‌و میس���رو چەندین شوێنی‬ ‫ت���رو چەندی���ن بی���ردۆز دەرب���ارەی‬ ‫دان���راون لەوانە‪ :‬بی���ردۆزی هەژاندنی‬ ‫كۆتاییە دەماریی���ەكان‌و چاالككردنیان‪،‬‬ ‫بی���ردۆزی كاریگەری���ی لەس���ەر بواری‬ ‫كارۆموگناتیس���ی ل���ەش (وەك كرداری‬ ‫دەرزی ئاژن���ی صین���ی)‪ ،‬بی���ردۆزی‬ ‫زیادكردنی ڕژاندنی ماددەی ئۆكس���یدی‬ ‫نیتری���ك (كە دەبێتە ه���ۆی زیادكردنی‬ ‫ڕژاندنی م���اددە هێمنكەرەوەكانی لەش‬ ‫وەك‪ :‬ئەندرۆفی���ن و ئینكیفالی���ن ب���ۆ‬ ‫شكاندنی ئازار)‪.‬‬ ‫هەندێ���ك ل���ە س���وودەكانی حیجامە‬ ‫ل���ە ڕووی پزیش���كییەوە (بەپێی دوایین‬ ‫توێژینەوەكان)‪:‬‬ ‫‪ -1‬دابەزاندن���ی ڕێ���ژەی خوێ���ن‪،‬‬ ‫دابەزاندن���ی چ���ەوری ل���ە خوێن���داو‬ ‫چاالككردنی خوێنبەرەكان‪.‬‬ ‫‪ -2‬دابەزاندنی پەس���تانی خوێن {لە‬ ‫فەرموودەیەكدا هاتووە‪:‬‬ ‫�إح َتجموا‪ ...‬الیتبیَّ ُغ بكم الدم فیقتلكم (رواه‬ ‫ابن م��اج واحلاكم والربانی واب��ن حبان و�صححه‬ ‫البانی)‪.‬‬

‫واتە‪ :‬كەڵەشاخ بكەن نەوەكو خوێنتان‬ ‫تووش���ی زیادبوون‌و لە س���نووردەچوون‬ ‫ببێ���ت‪( ،‬وات���ە فش���اری بەرزببێتەوە)و‬ ‫بتانكوژێت}‪.‬‬ ‫‪ -3‬بۆ ئەوانەی نەخۆشییەكانی دڵیان‬ ‫هەیە وەك نۆرەكانی دڵ‌و سنگەكوژەو دڵ‬ ‫پەلەپەلی‪.‬‬ ‫‪ -4‬سیستمی بەرگری لەش بەهێزدەكات‬ ‫بەهۆی زیادبوونی ماددەی (ئینتەرفیرۆن‌و‬ ‫ئینتەرلیوكین) دوای حیجامە‪.‬‬ ‫‪ -5‬ب���ۆ هەوكردن���ی جومگ���ەكان‌و‬ ‫ئ���ازارو ڕۆماتیزم���ی جومگ���ەكان (ل���ە‬ ‫توێژینەوەیەك���دا ب���ۆ بەدەس���تهێنانی‬ ‫بڕوانامەی ماس���تەر لە الی���ەن د‪ .‬صهبا‌ء‬ ‫محم���د ل���ە كۆلیج���ی پزیش���كی زانكۆی‬ ‫ئەزه���ەر لەس���ەر كاریگەری���ی حیجامە‬ ‫لەس���ەر نەخۆشی ڕۆماتیزمی جومگەكان‬ ‫دەركەوت‪ ،‬كە ‪%80‬ی نەخۆشەكان سوودیان‬ ‫ل���ە كەڵەش���اخ وەرگ���رت بۆ چارەس���ەرو‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫كەمبوونەوەی ئازاری جومگەكانیان)‪.‬‬ ‫‪ -6‬یارمەتیدانی الوازی بیركردنەوەو‬ ‫بیرچوون���ەوەو زیادبوون���ی تەركی���زو‬ ‫ڕێگرت���ن ل���ە تووش���بوون ب���ە جەڵتەی‬ ‫مێش���ك‌و دووبارەبوون���ەوەی لەوانەدا كە‬ ‫تووشبوون‪.‬‬ ‫‪ -7‬ب���ۆ سەرئێش���ەی درێژخای���ەن‌و‬ ‫سەرئێش���ەی نیوەی���ی (ش���ەقیقە)‪ ،‬زۆر‬ ‫بەس���وودە (لە فەرموودەیەك���دا هاتووە‪:‬‬ ‫احتج��م وهو حمرم فی ر�أ�سه م��ن �شقیق كانت به‬ ‫(رواه البخاری)‪.‬‬

‫وات���ە‪ :‬پێغەمب���ەر (س���ه‌المی خوای‬ ‫لێبێ���ت) ) كەڵەش���اخی گرت لەس���ەریدا‬ ‫بەهۆی شەقیقەیەكەوە كە تووشی بوو)‪.‬‬ ‫هەندێك باری تایبەتی‪ ،‬یان نەخۆشی‬ ‫هەی���ە ك���ە قەدەغەیە بۆیان كەڵەش���اخ‬ ‫بگ���رن‪ ،‬وەك‪ :‬ئاف���رەت لە كاتی س���ووڕی‬ ‫مانگان���ەدا‪ ،‬ی���ان ئافرەت���ی دووگی���ان‌و‬ ‫ش���یردەر‪ ،‬من���داڵ پێ���ش باڵغب���وون‬ ‫لەگەڵ كەس���انی بە تەم���ەن‪ ،‬لەگەڵ ئەو‬ ‫كەس���انەی كە ڕوونبوونەوەی خوێن‪ ،‬یان‬ ‫خوێنبەربوون‪ ،‬یان كەمخوێنیان هەیە‪.‬‬

‫چۆنێت���ی ئەنجامدان���ی حیجامەو‬ ‫ڕێنماییەكانی‪:‬‬

‫پێویس���تە لە كاتی كەڵەش���اخ گرتندا‬ ‫كۆمەڵێ���ك ڕێنمایی‌و یاس���ا ڕەچاوبكرێن‬ ‫بۆ ئەوەی زیان���ی لێنەكەوێتەوە‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئ���ەو كەس���انەی ب���ەو كارە هەڵدەس���تن‬ ‫خول���ی ڕاهێن���ان ببین���ن ب���ۆ فێربوونی‬ ‫كارەكە‪ ،‬باش���تروایە دەرچووی بەشێكی‬ ‫پزیش���كی ب���ن‪ ،‬دەبێ���ت ئەوەم���ان ل���ە‬ ‫بیرنەچێت كە كەڵەش���اخگر كار لەگەڵ‬ ‫خوێندا دەكات‌و بوون���ی هەر هەڵەیەك‪،‬‬ ‫ی���ان كەمتەرخەمیی���ەك لەوانەیە زیان‬ ‫بەخ���ۆی‌و نەخۆش���ەكە بگەیەنێت‪ ،‬ئەو‬ ‫كەسانەی كە ڕاهێنانی پێویست‌و زانیاریی‬ ‫تەواویان نییە بەهیچ جۆرێك نابێت بەو‬ ‫كارە هەستن‪:‬‬ ‫‪ -1‬بەكارهێنان���ی ئامێری كەڵەش���اخ‬ ‫گرتنی نو ‌ێ (كە ئێس���تا لە بازاڕدا دەست‬ ‫دەكەوێ���ت)‪ ،‬كە پێویس���تی بەئاگر نییە‬ ‫بەڵكو ئامێرێكی كارەباییەو ئەو كاسانەی‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪31‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ك���ە بەهۆی���ەوە خوێن لە نەخۆش���ەكان‬ ‫دەگیرێت‪ ،‬بۆ یەكجار بەكاردێن كە چانسی‬ ‫هەوكردن‌و گواستنەوەی نەخۆشی بەهۆی‬ ‫بەكارهێنانەوەی كاس���ەكانەوە ناهێڵێت‪،‬‬ ‫دەبێت دووركەوینەوە لە ڕێگە كۆنەكەی‬ ‫كە پش���ت بە پەرداخ‌و بەكارهێنانی ئاگر‬ ‫دەبەس���تێت‪ ،‬چونك���ە زۆر ج���ار بووەتە‬ ‫هۆی س���ووتاندنی پێس���تی ئەو كەس���ەی‬ ‫كەڵەشاخی بۆ دەكرێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ڕەچاوكردن���ی دۆخێك���ی پاكژ لە‬ ‫هەم���وو هەنگاوەكان���ی كارەك���ەدا‪ ،‬هەر‬ ‫لەس���ەرەتاوە دەس���تكێش بەكاربهێنرێت‬ ‫لەالیەن كەڵەشاخگرەوە‪.‬‬ ‫‪ -3‬بەكارهێنانی لۆكەو شاشی پزیشكی‬ ‫تەڕك���راو ب���ە م���اددەی پاكژكردن���ەوەی‬ ‫پزیش���كی (تعقی���م) وەك‪ :‬ی���ۆد‪ ،‬ی���ان‬ ‫هیپتادی���ن‪ ،‬یان دیتۆڵ بۆ پاكژكردنەوەی‬ ‫پێستی نەخۆش���ەكە پێش دانانی كاسەی‬ ‫حیجام���ەو پاش���ان بەس���تنی ئامێ���ری‬ ‫كەڵەش���اخگرتنەكە لێی‪ ،‬كە هەڵدەستێت‬ ‫بە هەڵمژینی هەوای ناو كاس���ەكە‪ ،‬ئەمە‬ ‫دەبێتە هۆی ڕاكێش���انی پێستەكە بۆ ناو‬ ‫كاسەكەو خوێنتێزانی‪ ،‬ئەمە كەڵەشاخی‬ ‫وشكەو زۆرجار ئەوەندە بەسە كە سوودی‬ ‫باشی هەیە‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪ -4‬بۆ كەڵەش���اخی ت���ەڕ دەبێت دوای‬ ‫خوێنتێزانی پێستەكە كاسەكە الببرێت‌و‬ ‫دووبارە ئەو ش���وێنە تەعقیم بكرێتەوە‪،‬‬ ‫پاش���ان بە بەكارهێنانی كەتەر (ش���فرە)‬ ‫ی پزیش���كی پێس���تەكە برینداربكرێ���ت‬ ‫بەش���ێوەیەكی ڕووكەش���ی (ك���ە درێژی‬ ‫بڕین���ەكان لە ‪3‬س���م‌و قووڵیی ل���ە ‪1‬ملم‬ ‫زیاتر نەبێت)‪ ،‬چەند جارێك پێس���تەكە‬ ‫دەبڕدرێت پاشان كاسەی حیجامەكەی بۆ‬ ‫دادەنرێتەوەو دەبەسترێتەوە لە ئامێرەكە‬ ‫بۆ ڕاكێشانی خوێن لە پێستەكەوە‪.‬‬ ‫‪ -5‬ل���ە كات���ی نی���وە بوونی كاس���ەكە‬ ‫دەبێت لێ���ی بكرێتەوە (نزیك���ەی ‪150‬مل‬ ‫خوێ���ن دەكات)‪ ،‬وەرگرتن���ی چوار كاس���ە‬ ‫خوێن بەسە بۆ كەسێكی ئاسایی‪ ،‬دوان الی‬ ‫ڕاس���ت‌و دوان الی چەپ‪ ،‬ك���ە دەكرێت لە‬ ‫هەندێك نەخۆشی تایبەتدا زیاتر بكرێن‪.‬‬ ‫‪ -6‬دوای تەواوبوون���ی كردارەك���ەو‬ ‫البردن���ی كاس���ەكان ش���وێنی برینەك���ە‬ ‫بەباشی پاك دەكرێتەوە بە بەكار هێنانی‬ ‫دەرمانی پاكژكردنەوەی پزیشكی‌و پاشان‬ ‫ب���ە ش���اش دادەپۆش���رێت‌و پالس���تەری‬ ‫لێدەدرێت بۆ ئەوەی هەونەكات‪.‬‬ ‫‪ -7‬دەبێت ش����وێنی تایبەت بەو كارە بە‬ ‫باش����ی پاكژ بكرێتەوە‪ ،‬لەگەڵ بەكارهێنانی‬

‫شەرش����ەف كە بۆ یەكجار بەكاردێت‌و فڕ ‌ێ‬ ‫دەدرێ����ت‪ ،‬هەروەه����ا كەرەس����تەكانی ت����ری‬ ‫وەك كاس����ەكان‌و كەتەرو ش����اش‌و پڵیتە كە‬ ‫بەكاردێ����ت ب����ۆ لێدان����ی دەرم����ان‪ ،‬ئەمانە‬ ‫پێویس����تە بۆ كەس����ی ت����ر بەكارنەیەن‌و لە‬ ‫ناوببرێن‪.‬‬ ‫‪ -8‬لەناوبردن���ی خوێنی كەڵەش���اخ‌و‬ ‫كەرەستە بەكارهاتووەكان‌و سووتاندنیان‬ ‫ب���ۆ دڵنیاب���وون ل���ە باڵونەبوون���ەوەی‬ ‫نەخۆشی لەم ڕێیەوە‪.‬‬ ‫‪ -9‬ئەو كەسەی حیجامەی بۆ دەكرێت‬ ‫دەبێت چەند كاتژمێرێك دوای كردارەكە‬ ‫پش���ووبدات‌و ش���لەمەنی باش بخوات بۆ‬ ‫ئەوەی فشاری خوێنی دانەبەزێت‪.‬‬ ‫‪ -10‬لەوانەیە هەست بە بەرزبوونەوەی‬ ‫پلەی گەرمی لە ڕۆژی دووەمی كەڵەش���اخ‬ ‫گرتن���دا بكرێ���ت‪ ،‬ی���ان هەندێ���ك كەس‬ ‫هەس���ت بە دڵتێكچوون دەكەن‪ ،‬یان توشی‬ ‫س���كچوون دەبن‪ ،‬كە ئەمانە سروش���تین‌و‬ ‫دواتر نامێنن‪.‬‬ ‫‪ -11‬ئەنجامدانی ئ���ەم كردارە دەبێت‬ ‫پێش هەموو شتێك وەك جێبەجێكردنی‬ ‫س���وننەتێكی پێغەمبەربێ���ت (س���ه‌المی‬ ‫خوای لێبێت)‪ ،‬پاش كردارەكەش كۆمەڵێك‬ ‫زیكرو نزای سوننەت بخوێنرێت‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫گفتوگۆی خیزانی‬ ‫سه‌ركه‌وتوو‪..‬‬ ‫به‌سۆز محمد‪ -‬رانی ‌ه‬ ‫خێزان گرنگترین بناغه‌ی كۆمه‌ڵگای ‌ه‬ ‫بۆیه ‌پێویست ‌ه زۆرب���ه ‌گرنگییه‌وه ‌بۆی‬ ‫بڕوانین‌و‌هه‌ولی ژیانێكی به‌خته‌وه‌ر بده‌ین‪،‬‬ ‫گومان له‌وه‌دانیه‌ كه‌هه‌ریه‌كه‌مان ڕۆژان�� ‌ه‬ ‫چه‌ندان قسه‌ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی كه‌گرنگه‬ ‫‌ئ��ه‌وه‌ی چ��ۆن‌و به ‌چ شێوازێك‌و له‌سه‌ر چ‬ ‫بنچینه‌یه‌ك قسه‌ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫به ‌پێویستمان زانی دیدارێك له‌گه‌ڵ به‌ڕێز‬ ‫(م‪ .‬ڕزگار قادر) ساز بكه‌ین‪.‬‬ ‫سایه‌‪ :‬بنچینه‌كانی گفتوگۆی خێزان چین؟‬ ‫م‪ .‬ڕزگار‪ :‬پێش ئه‌وه‌ی باسی گفتوگۆی‬ ‫خ��ێ��زان��ی ب��ك��ه‌م‪ ،‬ده‌م���ه‌وێ���ت ئ���ام���اژ‌ه به‬ ‫‌بنچینه‌كانی دروستبونی خێزان بكه‌م‪.‬‬ ‫له ‌ڕاستیدا خێزان یه‌كه‌ی بنچینه‌ی‬ ‫پێكهاتنی هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه‌‪ ،‬بۆیه ‌ئاینی‬ ‫پیرۆزی ئیسالم زۆر گرنگی به‌دروستكردنی‬ ‫خێزانی ب��ه‌خ��ت��ه‌وه‌ری س��ه‌رك��ه‌وت��وو داوه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند بنچینه‌و بنه‌مایه‌كی به‌هێزوپێزی‬ ‫بۆ داناون‪‌ ،‬ئامانجی سه‌ره‌كی له ‌خێزانداری‬ ‫وادیاریكردووه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئاسوده‌ییه ‌ئه‌وه‌تا‬ ‫خ��وای گ���ه‌وره‌ ل��ه‌ق��ورئ��ان��دا ده‌ف��ه‌رم��وێ��ت‪:‬‬ ‫(ومن آیته‌ ان خلق لكم من انفسكم ازواجا‬ ‫لتسكونوا اليها وجعل بینكم مودة ورحمة)‬ ‫كه‌واته‌ ئامانج له ‌دروستكردنی خێزاندا‬ ‫ب�� ‌هخ��ت��ه‌وه‌ری‌و ئاسوده‌ییه ‌له‌به‌رئه‌وه‌ش ‌ه‬

‫ب��ن��ه‌م��اك��ان��ی دروس��ت��ك��ردن��ی خ��ێ��زان��ی بۆ‬ ‫ده‌ستنیشان كردوین‪ ،‬هه‌روه‌كو پێغه‌مبه‌ری‬ ‫ئازیز (سه‌المی خوای لێبێت) ده‌فه‌رموێت‪:‬‬ ‫(تنكح المرأة الربع لجمالها‪ ،‬ولمالها‪ ،‬ولحسبها‪،‬‬ ‫ولدينها‪ ،‬فاظفر بذات الدين تربت يداك)‪،‬‬ ‫وات��ه‪‌ :‬ئافره‌ت بۆ جوانی‌و م��اڵ‌و نه‌سه‌ب‌و‬ ‫دینی ده‌خوازرێت‪ ،‬ده‌ستخۆشی له‌و كه‌سه‬ ‫‌ده‌كات كه ‌دین هه‌ڵده‌بژێرێت‪ ،‬ئه‌شگونجێ‬ ‫هه‌رچواریانی تێدابێت لێره‌دا شه‌ریعه‌تی‬ ‫پیرۆزی ئیسالم ڕێسایه‌كی ترمان ده‌خاته‬ ‫‌به‌رچاو ئه‌ویش‪( :‬هاوكوفی‌و هاوتاییه‌)بۆیه‬ ‫‌پێویسته ‌كاتێك خێزان دروس��ت ده‌كرێت‬ ‫ڕه‌چ��اوی ئه‌و هاوتاییه‌ بكرێت ‪،‬بۆئه‌وه‌ی‬ ‫له ‌داهاتودا ب ‌ه هۆی نه‌بونی هاوتایی له‬ ‫‌هه‌موو بواره‌كاندا ناهاوسه‌نگی له ‌نێوان‬ ‫ئه‌و دوو تاكه‌دا دروست نه‌بێت‌و گرفته‌كان‬ ‫سه‌رهه‌ڵنه‌ده‌ن‌و ئاسوده‌ییان لێنه‌شێوێ‪،‬‬ ‫‌بنه‌مایه‌كی ت��ر ئ��ه‌وه‌ی��ه ‌كاتێك یه‌كێك‬ ‫هاته ‌داوات����ان‪ ،‬ی��ان داواك����اری كه‌سێكتان‬ ‫(ك��چ‪،‬خ��وش��ك‪.....‬ه��ت��د) پێغه‌مبه‌ری خوا‬ ‫(درودی خوای له‌سه‌ربێت) ده‌فه‌رموێت‪( :‬اذا‬ ‫جاءكم من ترضون دينه وخلقه ‌فزوجوه)‪.‬‬ ‫إلره‌دا ئاماژه ‌به‌ دوو مه‌رجی كوڕه‌كه‌ش‬ ‫ده‌ك���ات‪ ،‬ئ��ه‌وی��ش دی��ن��داری‌و ڕه‌وش��ت��ه‌‪ .‬له‬ ‫‌ڕاستیدا ڕه‌وش��ت س��ه‌ره‌ڕای به‌ها بااڵكانی‬

‫هه‌ندێك شتی تریش ده‌گرێته‌وه‪ ‌،‬له‌وان ‌ه‬ ‫سروشتی‌و كه‌سه‌كه‌و كه‌لتورو ڕۆشنبیری‬ ‫كه‌سه‌كه‌و خێزانه‌كه‌یشی ده‌گرێته‌وه‪‌ ،‬بۆیه‬ ‫‌دی��س��ان��ه‌وه ‌پێویستمان به‌هاوتایی هه‌ی ‌ه‬ ‫ل��ه ‌ب���واری س��روش��ت��ی ك��ه‌س��ه‌ك��ان‌و ئاستی‬ ‫ڕۆشنبیری‌و كلتوری دا‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی خێزانیكی‬ ‫به‌خته‌وه‌ر پێكبهێنن‪ .‬كاتێك خێزانێكی‬ ‫سه‌ركه‌وتوو به‌خته‌وه‌ر دروستبوو‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه‬ ‫ك��اروك��رداره‌ك��ان��ی تریشی به‌سه‌ركه‌وتویی‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت (چ گفتووگۆی خێزانی‬ ‫بێت‪ ،‬یان په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ‪ ،‬یاخود‬ ‫چاره‌سه‌ری گرفته‌كانی ژیانی ڕۆژان��ه‌‪........‬‬ ‫هتد) گفتوگۆی خێزانیش وه‌ك��و هه‌موو‬ ‫گفتوگۆكانی ت��ر واپ��ێ��ن��اس��ه ‌بكرێت كه‬ ‫‌بریتی ‌ه له ‌گۆڕینه‌وه‌ی ڕاوبۆچونی تاكی‬ ‫ڕاج��ی��اواز ل��ه‌ ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ب��اب��ه‌ت‌و كارێكی‬ ‫دیاریكراودا بۆی ‌ه ده‌توانین بنچینه‌كانی‬ ‫گفتوگۆی خێزانی به‌مشێوه‌یه‌ ده‌ستنیشان‬ ‫بكه‌ین‪ :‬ی��ه‌ك��ه‌م‪ :‬بوونی خۆشه‌ویستی له‬ ‫‌نێوان دووتاكی گفتوگۆكار‪ ،‬خۆشه‌ویستی‬ ‫هه‌وێنی چاره‌سه‌ری هه‌موو جیاوازییه‌كانی‬ ‫نێوان دووتاكه‌‪ ،‬چونك ‌ه ‌كه‌سێك که‌سێكی‬ ‫خۆشبویت هه‌وڵده‌دات به‌هه‌‌موو شێوه‌یه‌ك‬ ‫ڕه‌چاوی ئاره‌زوو هه‌ست‌و نه‌سته‌كانی بكات‪،‬‬ ‫كارێك نه‌كات‪ ،‬یاخود قسه‌یه‌ك نه‌كات ك ‌ه‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪33‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ی نیگه‌ران ب��ك��ات‪ ،‬وه‌ك��و‬ ‫وتراوه‪(‌:‬ان المحب لمن يحب مطیع)‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬دیاریكردنی بابه‌تێكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ی���ان چ��ه‌ن��د ب��اب��ه‌ت��ێ��ك��ی دی���اری���ك���راو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی گفتوگۆی له‌سه‌ر ئه‌نجام ب��ده‌ن‌و‬ ‫هه‌میشه ‌ئ��ه‌وه‌ی پ��ی��اوان نیگه‌ران ده‌ك��ات‬ ‫له ‌گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كانیاندا‬ ‫نه‌بوونی بابه‌تێك‪ ،‬ی��ان چه‌ند بابه‌تێكی‬ ‫دیاریكراوه‌ له‌گفتوگۆكردنی خێزانه‌كانیاندا‪،‬‬ ‫‌یاخود گرنگی ئه‌و بابه‌ته‌ی ‌ه كه ‌گفتوگۆی‬ ‫ل�� ‌هس��ه‌رده‌ك��رێ��ت پێویست ‌ه ب��ه‌ه��ای ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌بێت ك��ه‌ ك��ات‌و بیرو ه��ۆش‌و هه‌ست‌و‬ ‫نه‌ستی بۆ ته‌رخان بكرێت‪.‬‬ ‫س��ێ��ی��ه‌م‪ :‬ك��ات��ی گفتوگۆ‪ ،‬ل��ه ‌ڕاستیدا‬ ‫هه‌ڵبژاردنی كاتی گونجاو بۆ گفتوگۆكردن‬ ‫یه‌كێكه‌ ل ‌ه بنچینه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی گفتووگۆی‬ ‫سه‌ركه‌وتوو بۆیه ‌تا كاته‌كه‌ گونجاوتربێت‬ ‫گفتوگۆكان سه‌ركه‌وتوو تر ده‌ب��ن لێره‌دا‪،‬‬ ‫واپێویسته‌ خانمان ڕۆڵی گرنگ ببینن له‬ ‫‌دۆزی��ن��ه‌وه‌ی ئ��ه‌و كاته‌ گونجاوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هاوسه‌ره‌كانیان ڕۆژان��� ‌ه ب��ه‌ك��اری ده‌ره‌و‌ه‬ ‫سه‌رقاڵن‪ ،‬زۆرج��ار س��ه‌ره‌ڕای ماندووبونی‬ ‫جه‌سته‌یی‪ ،‬له ‌ڕووی ده‌رونیشه‌وه‌ ماندو ‌و‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬پێویستی ب ‌ه كارامه‌یی زیاتر‌ه بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی كاتی گونجاو‪.‬‬ ‫چ��واره‌م‪ :‬شێوازی گفتوگۆ‪ :‬دیاریكردنی‬ ‫ئ��ه‌و ش��ێ��وازه‌ی ك��ه ‌ده‌‌ت��ه‌وێ��ت گفتوگۆی‬ ‫پێبكه‌یت یه‌كێكی تر له‌بنه‌ما گرنگه‌كانی‬ ‫گفتوگۆی خێزانی بۆ هه‌ر یه‌كێكیان ده‌بێت‬ ‫ئ��ه‌ن��دازه‌ی��ه‌ك��ی ب��اش ش��اره‌زای��ی ل��ه‌ ب��واری‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ده‌روون���ی به‌رامبه‌ره‌كه‌یدا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬تا به‌گوێره‌ی سروشتی‌و ده‌رونی‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌ی له‌گه‌ڵی بدوێت‪‌ ،‬شیوازێك‬ ‫به‌كاربێنێت كه ‌سه‌ركه‌وتوبێت له ‌دواندنی‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌یدا‪.‬‬ ‫سایه‌‪ :‬شێوازه‌كانی گفتوگۆی خێزانی چین؟‬ ‫م‪ .‬ڕزگار‪ :‬به‌ڕای من شێوازی گفتوگۆ ل ‌ه‬ ‫خێزاندا زۆرجۆری جیاوازی هه‌یه‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫ئاستی ڕۆشنبیری‌و ته‌مه‌ن‌و هه‌ستكردن‬

‫‪34‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫به ‌لێپرسراویه‌تی‌و ‪.....‬هتد‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت‬ ‫ه��اوڕاب��ی��ن ل��ه‌س��ه‌رب��ه‌ك��اره��ێ��ن��ان��ی چه‌ند‬ ‫شێوازێكی گشتی له‌وانه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬شێوازی نه‌رم‌و نیانی‪ :‬هه‌میشه‬ ‫‌زمانی نه‌رم‌ونیانی باشترین شێوازه ‌ك ‌ه‬ ‫بتوانیت پ��ه‌ی��ام��ه‌ك��ه‌ت بگه‌یه‌نیت ‌ه دڵی‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‪ ،‬وه‌ك پێغه‌مبه‌ری ئازیزمان‬ ‫(س��ه‌الم��ی خ���وای لێبێت)‪ ،‬ده‌ف��ه‌رم��وێ��ت‪:‬‬ ‫(نه‌رم‌ونیانی له‌هه‌ر شتێكدا هه‌بێت جوانی‬ ‫ده‌كات‪‌،‬له‌هه‌ر شتێكدا نه‌بێت تێكی ده‌دات)‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬شێوازی ڕێ��زداران��ه‌‪ :‬ڕێزگرتن‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‪ ،‬خۆت گه‌وره‌تر ده‌كات‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌به‌شێكی گه‌وره‌ی‬ ‫ژی��ان��ی ت��ۆی پێكهیناوه‌‪ ،‬ب��ۆی��ه ‌پێویسته‬ ‫‌به‌ڕێزه‌وه‌له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌تدا بدوێیت‪ .‬كام‬ ‫ده‌ربڕینه ‌هه‌ست ده‌كه‌یت ئه‌و پێی خۆشه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌به‌كاربهێنه‌‪ ،‬دووركه‌وه‌له‌به‌كارهێنانی‬ ‫شێوازی برینداركارو بێزاركه‌ر‪.‬‬ ‫سییه‌م‪ :‬ڕاستگۆیی‪ :‬كه‌سی ڕاستگۆ جێگای‬ ‫متمانه‌ی ده‌وروبه‌ریه‌تی‪ ،‬بۆیه ‌پێویسته ‌له‬ ‫‌كاتی گفتوگۆكردنت له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌گاڵته‌ش بێت درۆنه‌كه‌یت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫متمانه‌ی نێوانتان تێكده‌دات‌و كاریگه‌ری‬ ‫له‌سه‌ر بواره‌كانی تری ژیانیشتان ده‌بێت‪.‬‬ ‫چ�������واره‌م‪ :‬گ��وێ��گ��رت��ن ل���ه‌ك��ات��ێ��ك��دا‬ ‫ب��ه‌رام��ب��ه‌ره‌ك��ه‌ت قسه‌ت بۆ ده‌ك���ات‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫واده‌ك����ات ه��ه‌س��ت ب��ه‌ب��وون��ی خ��ۆی بكات‪،‬‬ ‫متمانه‌ی به‌خۆی‌و ئه‌و بابه‌ته‌ش بێت ك ‌ه‬ ‫قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كات‪ ،‬دواجار وای لێده‌كات‬ ‫ئ��ه‌وی��ش ب��ه‌ه��ه‌م��ان ش��ێ��واز گ��وێ ل�� ‌ه تۆ‬ ‫بگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پ��ێ��ن��ج��ه‌م‪ :‬ڕه‌چ���اوك���ردن���ی س��روش��ت��ی‬ ‫به‌رامبه‌ر به ‌تایبه‌ت كه ‌جیاوازی له‌ نێوان‬ ‫پیاوو ئافره‌تدا هه‌یه‌‪ ،‬له ‌ڕووی زۆری‌و‬ ‫كه‌می قسه‌كردن‌و به‌كارهێنانی ئاماژه ‌له‬ ‫‌قسه‌كردندا‪ ،‬بۆیه ‌پێویسته ‌هاوسه‌ره‌كان‬ ‫ڕه‌چاوی سروشتی به‌رامبه‌ره‌كانیان بكه‌ن له‬ ‫‌هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬دووركه‌وتنه‌وه ‌ل ‌ه به‌كارهێنانی‬

‫وش��ه‌ی (م��ن)‪ ،‬ل ‌ه قسه‌كردندا چه‌ند‌ه من‬ ‫به‌كاربێنی‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه به‌رامبه‌ره‌كه‌ت له‌ تۆ‬ ‫دورده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬واته ‌دووركه‌وتنه‌و‌ه له ‌ب ‌ه‬ ‫خۆداهه‌ڵدان‪ ،‬باسكردنی خۆت‪.‬‬ ‫ح��ه‌وت��ه‌م‪ :‬ب��ه‌ هیچ ش��ێ��وه‌ی��ه‌ك گاڵت ‌ه‬ ‫به‌ڕاوبۆچونه‌كانی به‌رامبه‌ره‌كه‌ت مه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به ‌نیشاندانی جوڵه‌و هه‌ڵسوكه‌و‌تێك‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی لێبخوێنرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌شته‌م‪ :‬ل ‌ه كاتی گفتوگۆكردندا قس ‌ه‬ ‫ب ‌ه به‌رامبه‌ره‌كه‌ت مه‌بڕه‌ به‌بیانوی ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌تۆ باشتر ده‌زانیت‪ ،‬یان پێشتر زانیومه‪،‬‬ ‫‌یان كاتی نییه‌ ‪....‬هتد‪.‬‬ ‫ن����ۆی����ه‌م‪ :‬ب���ا گ��ف��ت��وگ��ۆك��ردن��ه‌ك��ه‌ت‬ ‫له‌سه‌رحسابی ب��اس‌وخ��واس��ی كه‌سانی تر‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬واته‌ غه‌یب ‌هت‌و بوهتان‌و قسه‌هێنان‌و‬ ‫بردن‌و دوزمانی ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ده‌ی���ه‌م‪ :‬دورك����ه‌و‌ه ل�� ‌ه ‌تاوانباركردنی‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‌و سه‌رزه‌نشتكردنی‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌م شێواز‌ه ده‌رگاكانی دڵی به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫داده‌خات‌و بواری گفتوگۆكردن ناهێڵێت‪.‬‬ ‫سایه‌‪ :‬ئاسته‌نگه‌كانی به‌رده‌م گفتوگۆی‬ ‫خێزانی چین؟‬ ‫گ��ف��ت��وگ��ۆك��ردن��ی��ش ئاسته‌نگی زۆری‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رده‌م���دای���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ ده‌ب���ن���ه‌ڕێ��گ��ر له‬ ‫‌به‌رده‌میدا‪ ،‬بۆیه ‌پێویسته ‌كاربكه‌ین بۆ‬ ‫البردنیان‪ ،‬ناشتوانین ئاسته‌نگه‌كان البه‌رین‬ ‫هه‌تا به‌ ته‌واوی پێیان ئاشنانه‌بین‪ ،‬به‌پێی‬ ‫بۆچوونی شاره‌زایانی ئه‌و بواره‌ گرنگترین‬ ‫ئاسته‌نگه‌كان بریتین له‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬نه‌بوونی ئامانج‌و مه‌به‌ستێكی‬ ‫دیاریكراو له‌گفتوگۆكردندا‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬نه‌پاراستنی هاوسه‌نگی نێوان‬ ‫(عه‌قڵ‌و عاطيفة) له‌گفتوگۆكردندا‪.‬‬ ‫س��ێ��ی��ه‌م‪ :‬زی���اده‌ڕه‌وی���ك���ردن ل�� ‌ه ده‌ن��گ‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌دا‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬ب��ڕی��ن‌و ‌پچڕاندنی قسه ‌به‬ ‫‌بیانوی ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر نییه‌‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬ب��ه‌چ��ۆك داه��ات��ن ل��ه‌ب��ه‌رده‌م‬ ‫كێشه‌كاندا‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫شه‌شه‌م‪ :‬ئاماده‌نه‌بوونی بیروهۆش‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئاماده‌بوونی جه‌سته‌ل ‌ه كاتی گفتوگۆكردندا‪.‬‬ ‫س��ای��ه‌‪ :‬ئایا ده‌گونجێت (ژن‌و مێرد)‬ ‫له‌به‌رچاوی منداڵه‌كانیان گفتوگۆ ئه‌نجام‬ ‫بده‌ن؟‬ ‫م‪ .‬ڕزگ��ار‪ :‬لێره‌دا دووج��ۆر گفتوگۆ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گفتوگۆی پۆزه‌تیڤانه ‌ك��ه ‌زی��ات��ر خ��ۆی له‬ ‫‌ڕاگ��ۆڕی��ن��ه‌وه‌و ك��ۆك��ردن��ه‌وه‌ی ڕاج��ی��اواز‌هك��ان��دا‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌و شێوازی گونجاو به‌كاردێنن له‬ ‫‌گفتوگۆكه‌یاندا‪ ،‬ئه‌وا له‌و كاته‌دا زۆر ئاساییه‌‪،‬‬ ‫پێویسته ‌به‌ پێی ته‌مه‌نی منداڵه‌كه‌و جۆری‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ گفتوگۆكه‌بكرێت‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاتوو‬ ‫گفتوگۆكه‌ له‌ جۆری نیگه‌تێڤ بوو زیاتر خۆی‬ ‫له‌ ده‌مه‌قاڵێ‌و قسه‌ به‌به‌ریه‌ك هه‌اڵبردندا خۆی‬ ‫ده‌بینیه‌وه‪ ،‬ئه‌وا پێویسته‌ منداڵ له ‌كه‌شهکه‌‬ ‫‌دوورب��ێ��ت‌و ئ��اگ��اداری ئ��ه‌م ج��ۆره‌ گفتوگۆیه‌‬ ‫نه‌بن‪ ،‬چونكه‌ شوێنه‌واری خراپ به‌سه‌رباری‬ ‫ده‌روونی‌و كه‌سایه‌تی ئه‌و منداڵه‌ به‌جێده‌هێڵێ‪.‬‬ ‫سایه‌‪ :‬ئایا تا چه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایت كه‬ ‫‌ده‌ڵێن كێشه‌كان ئه‌نجامی كاره‌كانن؟‬ ‫م‪ .‬ڕزگ���ار‪ :‬ل ‌ه ڕاستیدا ئ��ه‌م وته‌یه‌ به‬ ‫‌گوێره‌ی لێکدانه‌وه‌كه‌ی د‌هگ��ۆڕی��ت ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌به‌ست پێی دروس��ت��ب��ون��ی كێشه‌یه ‌له‬ ‫‌ئ��ه‌ن��ج��ام��ی ج��م��وج��وڵ‌و چ��االك��ی ڕۆژان����ه‌‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی س��روش��ت��ی‪ ،‬ئ���ه‌وا ئاساییه‌و‬ ‫ڕاس��ت��ه‌‪ ،‬چونكه ‌م��رۆڤ نه‌جوڵێ هه‌ڵه‌ش‬ ‫ناكات‪ ،‬به‌اڵم ك ‌ه جواڵو چاالكی هه‌بوو ب ‌ه‬ ‫سیفه‌تی مرۆڤانه‌ی خ��ۆی هه‌ڵه ‌ده‌ك��ات‌و‬ ‫كاره‌كانی كه‌م‌وكورتیان تێدا په‌یدا ده‌بێت‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌و كاته‌دا دروستبونی كێشه‌و گرفت‬ ‫ئاسایی‌و سروشتییه‌و پێویسته‌ هه‌نگاوبنێن‬ ‫بۆچاره‌سه‌ركردن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌كارهێنانی‬ ‫ئه‌م وته‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی كه ‌كارمان كرد‪ ،‬كێش ‌ه‬ ‫دروست بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وا نه‌خێر واته‌ نابێت له‬ ‫‌ژیاندا هه‌میشه‌ به‌ گرفت‌و كێشه‌وه‌ بژین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێویست ‌ه ئامانجی سه‌ره‌كی ژیانی‬ ‫ه��اوس��ه‌ری‌و پێكه‌وه‌ژیان بریتی بێت ل ‌ه‬ ‫به‌دیهێنانی ئاسوده‌یی‪ ،‬نابێت هیچ شتێك‬ ‫پاساو بێت بۆ تێكدانی‪.‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫جوانكاری‬

‫خات���وون دەتوان���ی بەكەمترین تێچ���وون جوانترین زینە‬ ‫بەدەستەكانی خۆت نەخش بكەیت‌و بە پێی ڕه‌نگی پۆشاكەكەت‬ ‫بیگونجێنیت‪ ،‬بەاڵم بۆ مەحرەمی خۆتان‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬فیرده‌وس قه‌یوانی‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪35‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫شنۆ عبدالله پێنجوێنی‬

‫چ كاتێك ژن‪ ،‬بۆ پیاو گرنگە؟‬ ‫هەر ش���تێك الی هەر مرۆڤێك گرنگ‌و‬ ‫بایەخ���ی خۆی هەیە‪ ،‬ڕەنگە لە یەكێكەوە‬ ‫بۆ یەكێكی تر جیاواز بێت‪ ،‬ئەوە الی من‬ ‫گرنگە دەكرێت الی كەسێكی تر وانەبێت‪،‬‬ ‫بە پێچەوانەوە‪ ..‬ژیانیش بە جیاوازییەوە‬ ‫جوانن هەر ئەوەش���ە وایكردووە بوترێت‬ ‫مرۆڤەكان گرنگە سوود لەو شتە وەرگرن‬ ‫كە سوودیان پێدەگەیەنێت‪ ،‬ئەگەر نا ژیان‬ ‫هیچ مانایەكی نابێت لە وەرگرتنی ش���تە‬ ‫گرنگ���ەكان‪ ،‬ژنیش وەك هەر بونەوەرێكی‬ ‫ت���ر تایبەتمەن���دی خ���ۆی هەی���ە‪ ،‬گ���ەر‬ ‫س���وودبەخش نەبێت‪ ،‬زی���ان گەیەنەریش‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ڕەنگە ل���ە هەندێ���ك ڕووەوە ئەم‬ ‫قس���ەیە ب���ەو ج���ۆرە نەبێت‪ ،‬ب���ەاڵم بە‬ ‫ئاڕاس���تەیەكی گش���تی دروس���تە بوترێت‪:‬‬ ‫ژن وات���ە ژیان‪ ،‬گ���ەر ژن نەبێت‪ ،‬ژیان چ‬ ‫‪36‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫مانایەك دەبەخش���ێتە پی���او؟ که‌وات ‌ه ژن‬ ‫زەرورەتێكی پێویس���تیەو ژی���ان به‌بێ ژن‬ ‫مانایه‌کی نییه‌!‬ ‫كەواتە ژن هەمیشە جێی ئاسودەیی‬ ‫بووە بۆ كۆمەڵگە‪ ،‬بە تایبەتی بۆ پیاو‪،‬‬ ‫هەر ئەمەش����ە وایك����ردووە كە بۆ ئادەم‬ ‫هاودەمێك هەبێت جی����اواز لە ڕەگەزی‬ ‫خ����ۆی ك����ە بتوانێت بەردەوام����ی بداتە‬ ‫ژی����ان‪ ،‬ك����ە ئەوی����ش ژنەو لەوێش����ەوە‬ ‫هەس����ت ب����ە بوونی خۆی ب����كات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هه‌ندێ����ك پێیان وایە بە دروس����تبوونی‬ ‫ژن بەدبەختی‌و چارەڕەش����ی پەیدا بوو‪،‬‬ ‫هەس����یۆد كە زانایەكی یۆنانییە دەڵێت‪:‬‬ ‫(لە س����ەرەتای خوڵقاندندا تەنها پیاوان‬ ‫بوون‪ ،‬كە بێ هیچ ژان‌و ئازارێك لەسەر‬ ‫زەوی دەژیان‪ ،‬لەگەڵ دەركەوتنی یەكەم‬

‫ژن لەسەر زەوی كە باڵوكەرەوەی شەڕو‬ ‫چارە ڕەش����ی ب����وو‪ ،‬ئی����دی بەدبەختی‬ ‫مرۆڤ دەستی پێكرد)‪.‬‬ ‫دەبێت شەفافانە قسە لەسەر مەسەلەی‬ ‫ژن بكەی���ت‌و ڕاس���تگۆیانەتر بدوێی���ن‬ ‫ك���ە ژن تەواوك���ەری كارەكان���ی پی���اوەو‬ ‫ڕێكخ���ەری ژیانە‪ ،‬هەرچەن���دە بێزاریش‬ ‫دەب���ن لێیان وەك دەوترێ���ت‪( :‬پیاوان كە‬ ‫نزی���ك ژنانەكانن بێ���زار دەبن لێیان‌و كە‬ ‫لێش���یان دووردەكەونەوە بیریان دەكەن‪،‬‬ ‫ڕوونت���ر بڵێم ژن‌و پی���او‪ ،‬دوو بونەوەری‬ ‫لێكجیاوازن‌و بەردەوام پێكەوەن‌و هەرگیز‬ ‫ب���ێ یەكتری���ش ناژی���ن)‪ ،‬هەر ئەمەش���ە‬ ‫وایكردووە ك���ە بگوترێت‪( :‬ژن لە تەكەی‬ ‫ت���ری پی���اوە‪ ،‬ئەگ���ەر ژن نەبوایە مرۆڤ‬ ‫بەشێكی كەم دەبوو)‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫ڕێزگرت���ن ل���ە ژن‪ ،‬ڕێزگرتنە ل���ە ژیان‬ ‫جان جاك ڕۆس���ۆ دەڵێ���ت‪( :‬ژن نابێت تەنها‬ ‫بە حورمەت بێ‪ ،‬بەڵكو دەبێت ڕێزیش���ی لێ‬ ‫بگیرێ���ت‪ ،‬تەنها جوانی ب���ەس نییە بۆ ژن‪،‬‬ ‫بەڵكو پێویستە پەسەند بكرێت‪ ،‬ژیری تەنها‬ ‫بەس نییە ب���ۆ ژن‪ ،‬بەڵكو دەبێت بە ژیریی‬ ‫بناسرێت)‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم جێ���ی داخە الی هەندێ���ك تەنها‬ ‫جوان���ی دەكرێتە ئامانج‌و پێی���ان وایە ژنی‬ ‫ب���ۆ ئارەزووەكانی خۆی دەوێت‌و بەدەر لەوە‬ ‫گرنگ نیی���ە چیتر بێت‪ ،‬بۆی���ە وایكردووە‬ ‫ڕق���ی ژنان بۆ پیاوان لەو ئاس���تەدا بێت كە‬ ‫پیاو هەس���تی پێناكات‌و زۆرجار گلەیی ئەوە‬ ‫دەكەن كە ژنەكانیان هاودەمیان نین‌و لێرەوە‬ ‫كێش���ەكان بەرف���راوان دەبن‪ ،‬بۆی���ە زۆرجار‬ ‫پی���اوان هێندە سێكس���یان ال مەبەس���تە كە‬ ‫هەندێجار مافی خۆشیانە‪ ،‬بەاڵم هێندە ماف‬ ‫بە ژنەكانیان نادەن لەو ڕووەش���ەوە ئازادبن‪،‬‬ ‫وەك دەوترێ���ت‪( :‬كردەی سێكس���ی ئاكارێكە‬ ‫دەبێت���ە هۆی ئەوەی پیاو ڕۆڵی هێرش بەرو‬ ‫ژن ڕۆڵی بەرگریكار ببینێت)‪.‬‬ ‫س���ەلماندنی ئ���ەوەی كە پی���او بە كۆی‬ ‫گش���تی ژن لە ئارەزووەكانیدا كۆ دەكاتەوەو‬ ‫ڕاس���تییەكەش ئەوەی���ە ك���ە باس���مان كرد‪،‬‬ ‫دەكرێ���ت بڵێی���ن‪ :‬كە ئەمان���ە پەیوەندییان‬ ‫بە هەڵسوكەوتوو سایكۆلۆژیای كەسەكانەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ل���ە مامەڵەكردنیان لەگ���ەڵ ژن‪ ،‬یان‬ ‫پەیوەن���دی بەو ك���ۆدە نهێنیی���ەی پیاوەوە‬ ‫هەیە كە ژنی وریای دەوێت بیكاتەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫چ���ی الی هەندێك بیرو ب���اوەڕو كۆمەڵگەو‬ ‫فەیلەس���وف‌و بیرمەند ژن بە چاوێكی نزم‌و‬ ‫كەم عەقڵ سەیركراوە‪ ،‬بەاڵم سوقرات دەڵێ‪:‬‬ ‫(هەندێجار ئەوەی بە س���ەدان پیاو نەكراوە‬ ‫ژنێك ئەنجامی داوە)‪.‬‬ ‫هەنگاون���ان ب���ۆ بەرەوپێش���بردنی‬ ‫كەس���ێتی ژن‌و گرنگ���ی‌و تایبەتمەن���دی‬ ‫ژن هەمیش���ە دەبێ���ت لە ناخ���ی پیاودا‬ ‫بچێنرێت‪ ،‬بە هەڵسوكەوت‌و مامەڵەی ژن‬ ‫بە ش���ێوازی ئیجابی‌و بێ كەمتەرخەمی‪،‬‬ ‫وا خ���ۆی نمای���ش ب���كات كە جگ���ە لەو‬ ‫كەس���ێكی تر نییە بۆ هاوس���ەرەكەی‪ ،‬تا‬ ‫ئەو بەهاو نرخە زیاتر بێت لە نێوانیان‪،‬‬ ‫ئەم���ەش كردارێك���ە كات���ی دیاریكراوی‬ ‫نییەو هەموو كات ژن گەوهەرە بۆ پیاو‪،‬‬ ‫دەبێت پارێزگاری لێبكات‌و نرخ‌و بەهای‬ ‫هەبێت‪ ،‬تا لە هزرو بیری پیاودا هەمیشە‬ ‫بە جوان ببینرێت‪.‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫ئاماده‌کردنی‪ :‬سایه‌‬

‫كەرەستەكانی بریتین لە‪:‬‬

‫كێكی‬ ‫خورما‬

‫ دوو كوپ ئارد‪.‬‬‫ یەك كەوچكی چێشت‪ ،‬پیكن پاودەر‪.‬‬‫ یەك كوپ خورمای بێناوك‪.‬‬‫ یەك كوپ گوێزی وردکراو‪.‬‬‫ یەك هێلكە‪.‬‬‫سێ چارەك ‌ه كوپ شەكر‪.‬‬‫ یەك كوپ ئاوی گەرم‪.‬‬‫ یەك كەوچكی چێشت‪ ،‬ڕۆنی شل‪.‬‬‫ نیو كەوچكی بچوك هێلی هاڕڕاو‪.‬‬‫ كەمێك دارچینی هاڕڕاو‪.‬‬‫چۆنیەتی دروستكردنی‪:‬‬ ‫‪ -1‬سەرەتا باش وردی دەكەین‌و دەیخەینە كەمێك ئاوی گەرمەوە بۆ‬ ‫ئەوەی جوان نەرم بێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -2‬دواتر ش���ەكرەكە وردە وردە دەكەینە ڕۆنەكەوەو باش تێكی دەدەین تا‬ ‫یەكسان دەبێت‪ ،‬واتە بە تەواوی تێكەڵ دەبێت‪.‬‬ ‫‪ -3‬دواتر هێلكەكەی تێدەكەین‌و باش دەیشڵەقێنین‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئاردەكەو پیكن پ���اودەرو هێل‌و دارچینیەكە بەیەكەوە لە هێڵەك‬ ‫دەدەین تا بە باشی تێكەڵ ببن‌و پاشان شتەكان دەكەینە ناو تێكەاڵوەكەی‬ ‫پێشوو لەگەڵ خورماكەدا‪.‬‬ ‫‪ -5‬گوێ���زە وردكراوەك���ەی تێدەكەی���ن‌و گیراوەكە بە باش���ی‌و جوان‬ ‫تێكدەدەین‪.‬‬ ‫‪ -6‬تێكەاڵوەك���ە دەكەینە قاڵبێكی چەوركراوەوە‪ ،‬لە فڕنێكی گەرمی‬ ‫مامناوەندیدا بۆ ماوەی یەك سەعات دایدەنێین‪ ،‬تاوەكو جوان دەبرژێت‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪37‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫پێناسەی توندوتیژی‬ ‫دژ بە ئافرەتان‬ ‫لە ڕاستیدا توندوتیژی بەرامبەر بە‬ ‫ئافرەت (العنف ضد النسا‌ء) زاراوەیەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و فكرییەو بە شێوەیەكی‬ ‫گشتی ئ��ام��اژە ب��ۆ ه��ەر ك��ردارێ��ك‪ ،‬یان‬ ‫گوفتارێكی توند دەك��ات كە بەرامبەر‬ ‫ئافرەتان ئەنجامدەدرێت لە سەر بنەمای‬ ‫(رەگەزیان)(مێینە)و دەرئەنجام دەبێتە‬ ‫ماییەی ئازاری جەستەیی‪ ،‬یان دەروونی‪،‬‬ ‫یان لە ماف‌و ئازادییان كەم بكاتەوە‪.‬‬ ‫پ��ێ��ن��اس��ەی ت��ری��ش��ی ب��ۆ ك����راوە كە‬ ‫چوارچێوەی ماناو مەبەستی ئەم زاراوەیە‬ ‫‪38‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫فراوانتر دەك��ات‪ ،‬بۆ نمونە‪( :‬پێناسەی‬ ‫كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان)‪،‬‬ ‫بۆ ئەم چەمكە ئەوه‌یە كە توندوتیژی‬ ‫دژ بە ئافرەتان‪ ،‬هەموو ئەو دەسدرێژیانە‬ ‫دەگ��رێ��ت��ەوە ب��ۆ س��ەر ئ��اف��رەت��ان ك��ە لە‬ ‫سەر بنەمای ڕەگەزی ئەنجام دەدرێت‌و‬ ‫ئ�����ازاری ج��ەس��ت��ەی��ی‪ ،‬ی���ان دەروون�����ی‪،‬‬ ‫یان جنسی بۆ ئافرەتان‪ ،‬یان فشار بۆ‬ ‫سەریان دروستبكات‌و لە ئازادییەكان كەم‬ ‫بكاتەوەو چی لە چوارچێوەی خێزانی‬ ‫بێت‪ ،‬یان ژیانی گشتی‪.‬‬

‫سامان عبدالله‬

‫لە كاتێكدا كە ڕاگەیاندنی جیهانی‬ ‫بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی سەر‬ ‫ئافرەتان كە لە ساڵی (‪ )1993‬دەرچووە‪،‬‬ ‫هەموو جۆرە ڕەفتارێكی توندوتیژی سەر‬ ‫ئافرەتان كە دەك��رێ‪ ،‬ئەنجامدەرەكەو‬ ‫هێرشبەرەكەی لە هەردوو ڕەگەز بێت‪،‬‬ ‫یان ئەندامێك بێت لە خێزانەكە‪ ،‬یا‬ ‫بنەماڵە‪ ،‬یا هەتاكو گ��ەر دام��ودەزگ��ای‬ ‫دەوڵەتیش ئەنجامی بدات‪ ،‬بە توندوتیژی‬ ‫دژ بە ئافرەتان دانەنێت‪.‬‬ ‫لەمەوە دەردەكەوێت كە ئەم زاراوەیە‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫چەمكێكی فكری‌و كۆمەاڵیەتی هەیە‬ ‫پێناسەی ج��ی��اوازی بۆ ك��راوەو بەپێی‬ ‫باگراوندی فیكری كۆمەڵگا جیاوازەكان‪،‬‬ ‫لە ب��واری سیاسی‌و ملمالنێی سیاسیدا‬ ‫تەوزیف كراوەو لە بنەڕەتدا ئەم زاراوەیە‪،‬‬ ‫ی��ان چەمكە م��ێ��ژووی س��ەره��ەڵ��دان لە‬ ‫واڵتانی ڕۆژئ���اواوە بوو مێژووی كۆنی‬ ‫لەگەڵ س��ەردەم��ی دانانی ئافرەتان بە‬ ‫پاشكۆی‪ ،‬یا موڵكی پیاوان‌و مامەڵەكردن‬ ‫لەگەڵ شتومەك‌و كەرەستەی ناوماڵ بۆ‬ ‫نمونە‪ :‬لە سەردەمی ڕۆمانیەكان‪.‬‬ ‫ل��ە س��اڵ��ەك��ان��ی (‪ )1870‬دادگ��اك��ان��ی‬ ‫والیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كاری‬ ‫بە یاسایەكی گشتی ڕاگرت كە ماف بە‬ ‫هاوسه‌ر دەدات سزای خێزانەكەی بدات‬ ‫لە كاتی هەڵەكردنیدا‪ .‬لە بەریتانیاش‬ ‫مافێكی تەقلیدییان هەبوو كە ئازارێكی‬ ‫جەستەیی مامناوەندی خێزانەكانیان‬ ‫ب��دەن‪ ،‬بە مەبەستی پاراستنی توانای‬ ‫ڕاپەراندنی ئ��ەرك‌و كارەكانیان‪ ،‬پاشان‬ ‫ئەم یاسایە لە ساڵی (‪ )1891‬هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆكارەكانی توندوتیژی سەر ئافرەتان‬ ‫دیارە چەندین هۆكاری جیاواز هەیە‬ ‫كە دەبێتە مایەی دروستبوونی توندوتیژی‬ ‫سەر ئافرەتان كە جێی خۆیەتی ئاماژە بۆ‬ ‫سەرەكییەكانیان بكەین‪.‬‬ ‫ لە وان��ە هۆكاری ڕۆشنبیری‪ ،‬لە‬‫نەفامی‌و نەخوێندەواری‌و نەزانین‪.‬‬ ‫ چۆنێتی م��ام��ەڵ��ەك��ردن لەگەڵ‬‫یەكدی‌و ڕێزگرتنی بەرانبەر‪ ،‬هەروەها‬ ‫ش��ارەزان��ەب��وون لە م��اف‌و ئەركی تاك‌و‬ ‫بەرامبەرەكەی كە دەكرێ هەردوو ڕەگەز‬ ‫بگرێتەوە‪ ،‬بۆ نموونە نەزانینی ئافرەتان‬ ‫بە ئەرك‌و كارو ماف‌و ڕۆڵیان‪ ،‬نەفامی‌و‬ ‫نەزانین بەرامبەرەكەشیان لە ڕەگەزی‬ ‫نێرینە زۆرجار دەبێتە هۆی دروستبوونی‬ ‫دەستدرێژی‌و سنوور پەڕاندن‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ه��ۆك��اری ت��ر وەك نزمی‬ ‫ئاستی بیرو هۆشی ڕۆشنبیری لە نێوان‬ ‫ئەندامانی خ��ێ��زان‌و ج��ی��اوازی ئاستی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و ڕۆشنبیری نێوان ژنان‌و‬ ‫مێردەكانیان بە تایبەتی ئەگەر بێت‌و‬ ‫ئافرەتان ئاستی كۆمەاڵیەتیان بەرزتر‬

‫بێت لە پیاوەكانیان‪،‬‬ ‫هەروەها هۆكاری پەروەردەش هەیە‬ ‫كە لە سەرەتاوە نەوەكانی لە سەر جۆش‬ ‫دەدرێت‌و پەروەردەكردن‪.‬‬ ‫بۆ نمونە كاتێك مندااڵن‌و نەوەكان‬ ‫لە سەرەتای ژیانیانەوە لە سەر مامەڵەی‬ ‫توندوتیژی پ����ەروەردە دەك��رێ��ت‪ ،‬یان‬ ‫دەیبینی كەوا كاریان تێدەكات‪.‬‬ ‫چونكە خ��ۆی��ان��ب��وون��ەت��ە قوربانی‬ ‫دووب���ارە ل��ە کۆتاییه‌كانی ژیانیان تا‬ ‫هاوسەرگیری‌و باوكایەتی‌و دایكایەتی‪،‬‬ ‫ب��ە ش��ێ��وەی توندوتیژ مامەڵە لەگەڵ‬ ‫دەوروبەر دەكەن‪ ،‬بەپێی ئامارێك لە ‪%83‬‬ ‫توندوتیژی دەرهاویشتەی توندوتیژی‬ ‫بەرانبەرە‪ ،‬ئەو ڕاستییە دەسەلمێنێت‪.‬‬ ‫هەروەها داب‌و نەریتی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫تێڕوانینیان بۆ ڕەگەزی مێینە ڕۆڵێكی‬ ‫كاریگەری هەیە لە سەربوون‌و ڕێژەی ئەم‬ ‫توندوتیژیانە‪ ،‬بۆ نمونە زۆرپەندو وتەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی هەیە كە زیاد لە پێویست‬ ‫ڕەگەزی نێرینە بە گرنگ دەگرێت‌و بە‬ ‫چاوێكی كەمتر تەماشای ڕەگەزی مێینە‬ ‫دەكرێت بۆ نمونە پەندێك هەیە دەڵێت‪:‬‬ ‫(سێبەری پیاو لە سێبەری دیوار باشترە)‪،‬‬ ‫بۆیە دابو نەریتی كۆمەڵگاو تێڕوانینە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان ك��ە دەرهاویشتەی‬ ‫نەفامی مێژینە‪ ،‬بە جیاوازی تەماشای‬ ‫سرووشت‌و حەقیقەت‌و ڕۆڵ‌و گرنگی هەر‬ ‫دوو ڕەگەز دەكەن دەبنە فاكتەرێك بۆ‬ ‫ئەم توندوتیژیانە‪.‬‬ ‫هۆكاری تریش هەیە لە ڕاستیدا وەكو‬ ‫هۆكاری ژینگەیی كە فشاری دەروون��ی‬ ‫بۆ سەر ئادەمیزاد دروستدەكات‪ ،‬وەكو‬ ‫ق��ەرەب��اڵ��غ��ی ڕێ��گ��اوب��ان‌و ك��ەم��ی ئاستی‬ ‫خزمەتگوزاری‌و كێشەی نشتەجێبوون‌و‬ ‫زۆری ڕێ����ژەی دان��ی��ش��ت��وان‪ ..‬سەختی‬ ‫ك��اری��گ��ەری��ی��ان ب��ۆ س���ەر ت���اك‪ ،‬كاتێك‬ ‫ناتوانێت سەركەتووبێت لە ژیان‌و خۆی‬ ‫درووس��ت��ب��ك��ات‌و هەلی ك��اری گونجاوی‬ ‫ب��ۆ بڕەخسێت‪ ،‬دەرەن��ج��ام فشارەكانی‬ ‫سەرخۆی‪ ،‬لە ڕێگەی دروستكردنی فشار‬ ‫بۆ سەر ڕەگ��ەزی بەرامبەر ((مێینە))‬ ‫توندوتیژی لێدەكەوێتەوە‪ ،‬هەروەها‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫هۆكاری ئابووری دەستكورتی‌و جیاوازی‬ ‫چینایەتی كۆمەڵگاو كێشەی گەندەڵی‬ ‫ئ��ی��داری ب��ە ه��ەم��وو ج��ۆرەك��ان��ی��ەوەو‬ ‫ه��ەڵ��ك��ش��ان‌و داك��ش��ان��ی ئ���اب���ووری كە‬ ‫كاریگەری بۆ ئاستی ژیان دروستدەكات‪،‬‬ ‫هۆكارێكی ت��ری دروستبوونی فشاری‬ ‫دەروونی‌و درووستبوونی توندوتیژی بە‬ ‫تایبەت لەگەڵ خێزان لە ڕووی مادییەوە‬ ‫كەموكورتی هەبێت‪.‬‬

‫توندوتیژی لە‬ ‫مامەڵەكردن لەگەڵ‬ ‫ڕەگەزی مێینە‪ ،‬دیاردەیەو‬ ‫ڕاسـ ـ ـ ـ ـ ــتییە مێژووییەكــان‬ ‫دەیسەلمێنێت‌و بەو‬ ‫پێیەی كە ڕەگەزی‬ ‫نـ ـ ـ ــێرینــە لـ ـ ـ ـ ـ ــە ڕووی‬ ‫ه ـ ـ ــێزی ج ــەسـ ـت ـ ـ ــەیی‌و‬ ‫ماسولكەیی بەهێزترە‪،‬‬ ‫لە ڕەگەزی مێیینە‪،‬‬ ‫مێژوو ئەم دیاردەیەی‬ ‫سەلماندووە‪.‬‬

‫ه���ەروەه���ا ه���ۆك���اری ت��ون��دوت��ی��ژی‬ ‫تریش هەیە كە تایبەت بە حكومەت‌و‬ ‫دەس���ەاڵت���ەك���ان ك��ات��ێ��ك ئ����ەوان وەك��و‬ ‫دام‌ودەزگاكانی حكومی‪ ،‬یا وەك دەسەاڵت‬ ‫بە توندوتیژی مامەڵە لەگەڵ تاك دەكەن‪،‬‬ ‫یاسای پێویستی نەبێت بۆ چارەسەری‬ ‫ئەم دیاردەیە بە گشتی‪ ،‬توندوتیژی دژی‬ ‫ئافرەتانیش بەتایبەت‪.‬‬ ‫دەك��رێ��ت ه��ەن��دێ ه��ۆك��اری تریش‬ ‫خودی ئافرەتان بێت كاتێك بەرامبەر‬ ‫دەستدرێژی دەكەن بۆ سەریان‪ ،‬بێدەنگی‬ ‫هەڵدەبژێرن‌و بەرامبەریش ڕادێ��ت لە‬ ‫سەر مامەڵەی توندوتیژی لە سەریان‪،‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ب��وارەك��ان��ی ڕاگ��ەی��ان��دن��ی��ش‬ ‫كاریگەری بەرچاوی هەیە لەو پرسەدا‪.‬‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪39‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫دی��ارە توندوتیژی لە مامەڵەكردن‬ ‫لەگەڵ ڕەگەزی مێینە‪ ،‬دیاردەیەو ڕاستییە‬ ‫مێژووییەكان دەیسەلمێنێت‌و بەو پێیەی‬ ‫ك��ە ڕەگ���ەزی نێرینە ل��ە ڕووی هێزی‬ ‫جەستەیی‌و ماسولكەیی بەهێزترە‪ ،‬لە‬ ‫ڕەگەزی مێیینە‪ ،‬مێژوو ئەم دیاردەیەی‬ ‫سەلماندووە‪.‬‬ ‫وەك‪:‬‬ ‫‪ -1‬عەهدی ڕۆمانی‪.‬‬ ‫‪ -2‬یۆنانی‪.‬‬ ‫‪ -3‬نیمچە دوورگەی عەرەبی‪.‬‬ ‫‪-4‬هندی‪.‬‬ ‫دی�������ارە ق�����ەب�����ارەو ج������ۆری ئ���ەم‬ ‫مامەڵەكردنە لە شۆێنیك بۆ شێۆنێكی‬ ‫ت����رو ل���ە ق��ۆن��اغ��ێ��ك ب���ۆ ق��ۆن��اغ��ێ��ك��ی‬ ‫ترجیاوازی هەیە‪ ،‬لە سەردەمی ئێستاشدا‬ ‫سەرژمێرییە فەرمییەكان ل��ە سەر‬ ‫ئاستی نەتەوەیەكگرتووەكان‌و ڕێكخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەكان‌و بگرە حكومیەكانیش‪،‬‬ ‫ب��وون��ی ئ��ەم دی��اردەی��ە دەسەلمێنێت‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش پشتڕاست دەك��ات��ەوە كە ئەم‬ ‫دیاردەیە لە واڵتانی ڕۆژئاوا زیاترە‪ ،‬تاكو‬ ‫ڕۆژهەاڵت بۆ نمونە‪:‬‬ ‫لە ‪ %51‬مێردەكانیان‪ ،‬یان هاوڕێكانیان‬ ‫توندوتیژی ئەنجام دەدەن‪.‬‬ ‫‪ %95‬ق��ورب��ان��ی��ان��ی م��ام��ەڵ��ەی‬ ‫توندوتیژی لە ئافرەتانن‪ ،‬لە واڵتی‬ ‫فەرەنسا لە كۆی ‪ 10‬ئافرەت ‪ 8‬ئافرەت‬ ‫لە الیەن مێردەكانیانەوە ڕووبەڕووی‬ ‫توندوتیژی دەبنەوە‪.‬‬ ‫ل��ە ‪%30‬ی ئ��اف��رەت��ان��ی ئەمریكا‬ ‫ڕووب��ەڕووی توندوتیژی دەبنەوە لە‬ ‫الیەن مێردەكانیان‌و هاوسەرەكانیان‪.‬لە‬ ‫كەنەداش له‌ ‪%60‬ی پیاوان توندوتیژی‬ ‫ئەنجام دەدەن‪ ،‬بۆیە ئەم دیاردەیە‬ ‫ب��وون��ی ه��ەی��ەو پ��ەی��وەس��ت نییە بە‬ ‫واڵتێك‪ ،‬یان كۆمەڵگایەك‪ ،‬بەاڵم ڕێژەو‬ ‫جۆری توندوتیژییەكە جیاوازی هەیە‬ ‫بە جیاوازی شوێن‌و سەردەمەكان‪.‬‬ ‫ل��ە پ��ێ��ن��اس��ەك��ەوە دەردەك���ەوێ���ت‬ ‫كە تووندوتیژی بۆ سەر ئافرەتان‬ ‫ش��ێ��وازی ج��ۆراوج��ۆر لەخۆدەگرێت‬

‫‪40‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫كە دەكرێت مادی بێت‪ ،‬یا مه‌عنوی‪،‬‬ ‫ڕاس��ت��ەوخ��ۆب��ێ��ت‪ ،‬ی��ا ن��اراس��ت��ەوخ��ۆ‪،‬‬ ‫ب��ۆ نمونە دەك���رێ ل��ێ��دان‌و ئ��ازاری‬ ‫جەستەیی بێت‪ ،‬دەكرێت هەڕەشەو‬ ‫دەروونی بێت‪ ،‬دەكرێ بە لە دەستدانی‬ ‫هەندێك م��اف‪ ،‬ی��ان قەدەغەكردنی‬ ‫ئازادییەك بێت‪ ،‬یان جنسی بێت‪ ،‬یا‬ ‫سوکایه‌تی پێكردن‪ ،‬یان زۆرلێكردن بۆ‬ ‫فەرامۆشكردنی مافێكی‪ ،‬یان بەشێك‬ ‫لە مافەكانی‌و ڕقلێبوونی‪.‬‬

‫لە ‪%30‬ی ئافرەتانی‬ ‫ئەمریكا ڕووبەڕووی‬ ‫توندوتیژی دەبنەوە‬ ‫لە الیەن مێردەكانیان‌و‬ ‫هاوسەرەكانیان‪.‬لە‬ ‫كەنەداش ل ‌ه ‪%60‬ی‬ ‫پیاوان توندوتیژی ئەنجام‬ ‫دەدەن‬ ‫چ��ارەس��ەری ئ��ەم كێشەیە‪ ،‬كە‬ ‫دی�����اردەی ت��ون��دوت��ی��ژی��ی��ه‌ دژ بە‬ ‫ئافرەتان‪:‬‬

‫دی���اردەی���ەك���ی م��ێ��ژووی��ی��ەو لە‬ ‫شارستانیەتە نوێكانیش بەبڕێژەیەكی‬ ‫ف����راوان ئ��ەن��ج��ام دەدرێ����ت‪ ،‬ناكرێت‬ ‫چاوەڕێی چارەسەری خێراو ماوەیەكی‬ ‫كورت بكەین‪ ،‬بۆ كۆتایی پێهینان بۆ ئەم‬ ‫دیاردەیە‪ ،‬بەاڵم دەكرێت هەنگاوەكانی‬ ‫چ���ارەس���ەری���ش دەس��ت��پ��ێ��ب��ك��ات كە‬ ‫گرنگتریینیان بۆ كەمكردنەوەیان‌و‬ ‫پلەبەندی كەم بكرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -1‬گ���ەڕان���ەوە ب��ۆ ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ی‬ ‫ئیسالمیانە بۆ سروشت‌و حەقیقەتی‬ ‫ئافرەتان‌و م��اف‌و ئەركەكانیان كە‬ ‫تەواوكەری ژیانن‌و هەروەها گەڕانەوە‬ ‫بۆ یاساو شەریعەتی خ��وای گ��ەورە‬ ‫كاتێك دەفەرموێت‪:‬‬ ‫(ولهن مثل الذی علیهن بالمعروف)‬

‫البقرە ‪ 228‬و(عاشروهن بالمعروف)‬ ‫((یاایهاالناس اتقواربكم الذی خلقكم‬ ‫من نفس واح��دة وخلق منهازوجها‬ ‫وب��ث منهما رج��اال كثیرا ون��س��ا‌ء))‬ ‫النسا‌ء ‪19‬‬ ‫‪ -2‬ڕۆش��ن��ب��ی��ری‌و ه��ۆش��م��ەن��دی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ب��ۆ ناسینی ئ��اف��رەت‪،‬‬ ‫وەك ڕەگ��ەزی مرۆڤایەتی‌و ئ��ەرك‌و‬ ‫ڕۆڵ‌و م��اف��ەك��ان��ی‌و گ��وێ��گ��رت��ن لە‬ ‫زۆرلێكردنیان‌و پشتگیریشیان‪.‬‬ ‫‪-3‬كاراكردنی بوارەكانی ڕاگەیاندن‬ ‫ل���ە دەرب���ڕی���ن���ی ئ����ەم ك��ێ��ش��ەی��ەو‬ ‫چارەسەركردنی‪.‬‬ ‫‪-4‬پێكهێنانی دام‌ودەزگ��ای تایبەت‬ ‫بە ناساندنی ماف‌و ئەرك‌و ڕۆڵی ژنان‌و‬ ‫پیاوان‌و پەروەردەكردنی تەندروستی‬ ‫مندااڵن لە هەردوو ڕەگەزی (نێر _‬ ‫مێیە)و دروستكردنی كەشێكی ئارامی‬ ‫خێزانداری‪.‬‬ ‫‪ -5‬ك���ەم���ك���ردن���ەوەی ف��ش��ارە‬ ‫دەروون��ی��ی��ەك��ان ب��ۆ س��ەر تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگاو چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشە‬ ‫گشتییەكان‌و بەتایبەتی كێشەی‬ ‫ئ��اب��ووری‌و ڕەخساندنی هەلی كارو‬ ‫نیشتەجێبوون‪.‬‬ ‫‪-6‬ك���ارك���ردن ب��ۆ ب��ن��ەب��ڕك��ردن��ی‬ ‫ه��ۆك��ارەك��ان��ی ت��ون��دوت��ی��ژی چ��ی لە‬ ‫چوارچێوەی خێزانی‪ ،‬یان چوارچێوە‬ ‫گشتییەكانی ژی��ان بۆ نمونە وەك‪:‬‬ ‫((مەی خواردنەوە‪ ،‬چونكە دەركەوتووە‬ ‫‪%40‬ی هۆكاری توندوتیژی ئافرەتان‬ ‫هۆكاری ئابووری‌و خواردنەوەی ماددە‬ ‫كحولییە كانە)‪.‬لە ئەمریكاش لێدان‌و‬ ‫توندوتیژی جەستەیی دژ بە ئافرەتان‬ ‫لە هەموو جۆرەكان زیاترە‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا دەڵێین‌‪ :‬بە پێی ئامارە‬ ‫فەرمییەكان سەرەڕای تووندوتیژی بۆ‬ ‫سەر ژنان لە الیەن هاوسەرەكانیانەوە‬ ‫لە ‪%70‬ی ئەو ژنانە داوای جیابوونەوە‬ ‫(طالق) ناكەنو لەبەر تێكنەچوونی‬ ‫ب��اری خێزانی‌و هەڵنەوەشانەوەی‬ ‫شیرازەی خێزانه‌‪.‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫‪ 17‬سایە‬

‫كێشەكانی ئافرەت‬ ‫نووسینی‪ :‬شـوان رابـەر‬

‫ئەگەر بە وردی دیراسەیەكی زانستی‌و‬ ‫سایكۆلۆژی دڵ‌و دەروون‌و داخوازییەكانی‬ ‫ڕەگ����ەزی ژن���ان ب��ك��ەی��ن ل��ە ج��ی��ه��ان‌و لە‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ك��ە چ��ی��ن‌و چ��ۆن��ن‌و چ��ۆن‬ ‫هەڵسوكەوتیان لەگەڵدا دەكرێت‪ ،‬دەزانین‬ ‫چ��ەن��دان گ��ی��روگ��رف��ت‌و ك��ێ��ش��ەو خەمی‬ ‫گەورەو گرنگیان هەن‪ ،‬هەمیشە پێیانه‌وه‌‬ ‫دەتلێنەوەو دەردەدارن‪ ،‬لێیان بوونه‌تە‬ ‫ش��ێ��رپ��ەن��ج��ەی��ەك��ی ك��وش��ن��دە‪ ،‬پێویستی‬ ‫بەچارەسەرو بنبڕكردنێكی زۆر خێراو‬ ‫تۆكمەو تەواوو ڕیشەی‌و هەمیشەیی هەیە‪،‬‬ ‫لێرەدا زۆر بە كورتی ئاماژە بە هەندێ‌‬ ‫لەو دەردو نەخۆشی‌و گیروگرفت‌و كێشانە‬ ‫دەكەم كە لە كۆمەڵگەی مەردومدا سەبارەت‬ ‫بە ئافرەت هەن‌و ئەنجامدەدرێن‪ ،‬بە هۆی‬ ‫ئ��ەوان��ە ئ��اف��رەت ل��ە ك���ەدارك���راوە‪ ،‬ك��اری‬ ‫خراپی تێكراوەو دواك��ەوت��ووە‪ ،‬ناتوانێت‌‬ ‫وەك خوا پێی داوە بژی‌و كارەكانی ئەنجام‬ ‫بدا‪ ،‬ڕۆڵی خۆی لە بونەوەردا ببینێت‪،...‬‬ ‫ئیتر ب��ەو هیوایەی چی دیكە ستەم لە‬

‫ئافرەت نەكرێ‌و كێشەكانی چارەسەربكرێ‌‌و‬ ‫مافەكانی بۆ بگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -1‬بە مرۆڤ نەزانینی‪ :‬هەر لە كۆنەوە‬ ‫تا ئێستاش الی زۆر شوێن‌و كەس تێڕوانین‌و‬ ‫خوێندنەوەیەكی هەڵەیان بۆ ئافرەت هەیە‪،‬‬ ‫ئ��اف��رەت ب��ە حفریت‌و شەیتان‌و دڕن��دەو‬ ‫پەری و‪ ...‬هتد دەزانن‪ ،‬ئافرەت وەكو پیاو‬ ‫بە م��رۆڤ ن��ازان��ن‪ ،‬ئ��اف��رەت بە ن��ات��ەواوو‬ ‫نەنگدار دەزان��ن‪ ،‬بۆیە ستەمی لێدەكەن‌و‬ ‫هەقی خۆی پێنادەن‪ ،‬لە زۆر شتی ژیان‬ ‫ماروم‌و بێبەشی دەكەن‪ ،‬ئەمە گەورەترین‬ ‫كێشەی ئافرەتە‪ ،‬هەموو كێشەكانی تری‬ ‫ل��ەوەوە سەرچاوە دەگ��رن‪ ،‬فیعلەن ئەگەر‬ ‫ئافرت بە مرۆڤ نەزانرێ‌ چۆن مامەڵەی‬ ‫لەگەڵدا بكرێ‌‪ ،‬هەقی خۆی پێبدرێ‌‪ ،‬كەچی‬ ‫لە ڕاستیدا ئافرەتیش وەكو پیاو مرۆڤه‌و‬ ‫خوای ك��ردار دروستیكردووە‪ ،‬بەشتەكانی‬ ‫خۆی هیچی لە پیاو كەمتر نییە لە ڕووی‬ ‫ژیان‌و ئینسانیەتەوە‪ ،‬هەردوكیان تالیب‌و‬ ‫تەواوكەری یەكترن‪.‬‬

‫‪ -2‬ب��ە یەكسانی س��ەی��رن��ەك��ردن��ی‪ :‬لە‬ ‫ئەنجامی ئەوەی ئافرەت الی هەند ‌ێ كەس‬ ‫بە مرۆڤ نازانرێ‌‪ ،‬وەكو پیاو سەیرناكرێ‌‪،‬‬ ‫یەكسانی لەگەڵدا بەكارنایه‌ت‪ ،‬ناڵێم لە‬ ‫هەموو شتێكدا ئ��اف��رەت‌و پیاو یەكسانن‪،‬‬ ‫چونكە خوا وای دروستنەكردوون‪ ،‬وەل ‌ێ لە‬ ‫زۆر شتی ژیان یەكسان‌و هاوبەشن‪ ،‬پێكەوە‬ ‫ژیان پێكدێنن‪ ،‬نابێ‌ ستەمی لێبكرێ‌‪ ،‬مافی‬ ‫داگیر بكرێ‌‪ ،‬نابێ‌ بە كەم سەیر بكرێت‪،‬‬ ‫دادگ���ەری لەگەڵدا نەكرێت‪ ،‬سەیركە لە‬ ‫ئەنجامی ئەوە لە زۆرب��ەی شتەكانی ژیان‬ ‫پاشكۆو پەراوێز خ��راوە‪ ،‬حسابی مرۆڤ‌و‬ ‫ڕەگەزێكی بۆ ناكرێ‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬بە كۆیلەكردنی‪ :‬ه��ەر لە كۆنەوە‬ ‫تا ئێستاش لە زۆر شوێن‌و الی زۆر كەس‬ ‫ئافرەت لە كاروبارو خۆشییەكانی ژیاندا‬ ‫ب��ەن��دك��راوەو ئ���ازاد نییە‪ ،‬وەك���و كۆیلەو‬ ‫بەندەو یەخسیر مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت‪،‬‬ ‫ڕێگەی نادەن دەوری خۆی لە ژیاندا ببینێ‌‪،‬‬ ‫ك��اروچ��االك��ی بكا‪ ،‬تواناكانی ڕانوێنی‪ ،‬لە‬ ‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫‪41‬‬

‫سایە ‪17‬‬

‫‪Www.sayakurd.com‬‬

‫خۆشییەكانی ژیان‌و دەوروبەر به‌هرەمەند‬ ‫بێت‪ ،‬بە جۆرەها شێوە ستەمی لێدەكەن‌و‬ ‫دەیچەوسێننەوە‪ ،‬پاشەكشەی پێدەكەن‪،‬‬ ‫ئازاری دەدەن‪.‬‬ ‫‪ -4‬ب��ەش��داری پێنەكردنی ل��ە ك��ۆڕو‬ ‫ناوەندەكانی ژیان‪ :‬لە ئەنجامی ئەوەی بە‬ ‫نەقوسان دەزانرێ‌‌و دادگەری لەگەڵدا ناكرێت‪،‬‬ ‫لە زۆر ك��ۆڕو ك��ۆب��وون��ەوەو ناوەندەكانی‬ ‫كۆمەڵگەو ژیان بێبەشكراوە‪ ،‬وەك‪ :‬بەشداری‬ ‫پ��ێ��ك��ردن��ی ل��ە دەس�����ەاڵت‌و ن��اوەن��دەك��ان��ی‬ ‫پەردوەردەو خوێندن‌و فێركاری‌و بڕیردان‌و‬ ‫دروستكردنی وەچە ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫‪ -5‬پەروەردەو فێرنەكردنی‪ :‬تائێستاش‬ ‫وەك����و پ��ێ��وی��س��ت ل���ە ب�����ارەی ك���اروب���اری‬ ‫ژیانەوە ئافرەت پ���ەروەردەو فێرناكرێت‌‪،‬‬ ‫دروستناكرێ‌‪ ،‬بۆئەوەی بۆ هەموو كاروبارو‬ ‫ئاستێك بشێ‌و پێشكەوێ‌‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی‬ ‫پ��ەروەردەو فێرناكرێ‌و ئاقاری ڕاستەڕێ‌و‬ ‫دروستناكرێ‌‪ ،‬ئافرەت لە ژیاندا دوادەكەوێ‌‪،‬‬ ‫ئەوەش خەتای تێگەیشتنی ئەقڵ‌و لۆژیكی‬ ‫پیاوە‪ ،‬چونكە كارەكانی ژیان زیاتر بەدەست‬ ‫پیاوەو پیاو خۆی بەسەر تۆپ‌و سەركاری‬ ‫مرۆڤایەتی‌و بوونەوەر زانیوە‪ ،‬كەواتە ئەو‬ ‫بەرپرسیارە لە ڕێنمایی‌و ڕێبەرایەتیكردنی‬ ‫ئافرەت‪ ،‬ئەگەر ئافرەت دروستبكرێ‌‌و هەقی‬ ‫خۆی پێبدرێ‌ باشترین هاوكارە بۆ هەموو‬ ‫شتەكانی ژیان‪ ،‬لەبەر ئەم تێڕوانینەی پیاوو‬ ‫كەموكوڕی خۆیان ئەقڵییەت‌و تواناو ڕەگەزی‬ ‫ئافرەت دواكەوتووەو نەبۆتە شەریكی پیاوو‬ ‫هەموو شتەكانی ژیان‪ .‬ئەوەش زەڕبەی لە‬ ‫ئادەمیزاد داوە‪ .‬بۆیە دەبێت زۆر گرنگی بە‬ ‫ئافرەت بدرێ‌ تا بەشێكی ژیان هەڵگرێ‌و‬ ‫چارەسەر بكات ‪.‬‬ ‫‪ -6‬دایەنی‌و دایكاتی‪ :‬بە سروشت ئافره‌ت‬ ‫دای��ك‌و دایەنگەو كارخانەی ئادەمیزادە‪،‬‬ ‫وەل��� ‌ێ ك��ۆم��ەڵ��ێ‌ كێشەو گیروگرفتی بۆ‬ ‫دروس��ت��دەك��رێ��ن ت��ا ك���اری خ��ۆی دەك���ات‪،‬‬ ‫تا ڕۆڵ��ەك��ەی پ���ەروەردەو فێر دەك��او پێی‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬لەبەرئەوەی لەالیەن حكومەت‌و‬ ‫خێزان‌و كۆمەڵگە هاوكاری دایكان ناكرێ‌‪،‬‬ ‫ئافرەت كێشەی دایكایەتی‌و بەخێوكردنی‬ ‫م��ن��داڵ‌و پ����ەروەردەو هەراشكردنی زۆرە‪،‬‬ ‫بۆیە هەم ئافرەت ئەزیەتی پێوە دەخوا‪،‬‬ ‫‪42‬‬

‫ساڵی چوارەم پایزی ‪2012‬ز ‪1433 -‬ك‬

‫هەمیش پیاو‌و وەچەو كۆمەڵگە دوادەكەوێ‌‪،‬‬ ‫بۆ نموونە هاوكاری دایكان ناكرێ‌ لە كات‌و‬ ‫ماوەو مەساریف‌و چۆنیەتی بەخێوكردنی‬ ‫ڕۆڵەكانیان‪ ،‬ئەركیان سوك ناكرێ‌‪ ،‬حسابیان‬ ‫بۆ ناكرێت‪.‬‬ ‫‪ -7‬گ��ران��ی پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری‪:‬‬ ‫ه��ەم��وو خ��ەڵ��ك ل��ە پ��ی��اوو ئافرەتێك لە‬ ‫دای��ك دەب��ن‪ ،‬هەردووكیان ژی��ان‌و گ��وزەران‬ ‫پێكدێنن‪ ،...‬ك��ەوات��ە دەب���ێ‌ زۆر گرنگی‬ ‫ب��ە ه��اوس��ەرگ��ی��ری ن��ێ��وان پ��ی��اوو ئ��اف��رەت‬ ‫بدر ‌ێ بۆ ئەوەی پێكەوە ژیان بەرپابكەن‪،‬‬ ‫كەچی كۆمەڵێ كۆسپ‌و تەگەر لەبەردەم‬ ‫ئەنجامدانی پرۆسەی هاوسەرگیری نێوان‬ ‫پیاوو ئافرەت دروستدەكرێ‌‪ ،‬ناتوانن پێك‬ ‫شادبن‪ ،‬ژی��ان پێكەوە بنێن ‪ ،‬ئ��ەوەش كار‬ ‫لە پەیكەری ژیان دەكات‪ ،‬نەوە كەم دەكا‪،‬‬ ‫كێشەو ت���اوان‌و خراپەكاری زی��اد دەك��ات‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە لەالیەن دەس��ەاڵت‌و خێزان‬ ‫ئەوپەڕی هاوكاری‌و ئاسانكاری بۆ پێكهێنانی‬ ‫خ��ێ��زان ب��ك��رێ‌‪ ،‬خ��ێ��زان ب���ەردی بناغەی‬ ‫كۆمەڵگەو دەوڵەتە‪ ،‬كۆمەڵگەو دەوڵەت لە‬ ‫تاك‌و خێزان پێكدێنن‪ ،‬پێویستە بەپارەو‬ ‫ئەرزوجێ‌و مارەیی كەم‌و ‪...‬هتد‪ .‬هاوكاری‬ ‫پ��رۆس��ەی هاوسەرگیری بكرێت لەالیەن‬ ‫حكومەت‌و خێزان‪.‬‬ ‫‪ -8‬ژن بە ژنی‌و شیربایی‪ :‬هەرچەندە‬ ‫ئێستا ب��اش��ە‪ ،‬وەل���ێ‌ ه���ەر ل��ە ك��ۆن��ەوە‬ ‫كێشەیەكی ئافرەت ئەوە بووە ژن بە ژنی‬ ‫پێكراوە‪ ،‬كچ لە ناو بێشكە مارەكراوەو‬ ‫فرۆشراوە‪ ،‬ئافرەت بە تۆبزی بە مێردراوە‪،‬‬ ‫هەموو ئەوانە لە بنه‌ڕه‌تدا گشتی خراپ‌و‬ ‫ت��اوان��ن‪ ،‬زۆر ب��ەی��ان ل��ەگ��ەڵ ق��ورئ��ان‌و‬ ‫سوننەدا ناگونجێن‪ ،‬ئ��ەوە داگیركردن‌و‬ ‫كوشتنی ئافرەتە‪ ،‬بە كۆیلەكردنیەتی‪،‬‬ ‫س��ت��ەم لێكردنیەتی‪ ،‬ل��ە زۆر حاڵەتدا‬ ‫مارەیی نایه‌ت‌‪ ،‬دەرەنجامی باش نابێت‌‪،‬‬ ‫ئەوە سەودا كردنە بە ئافرەت‪ ،‬ئەقڵێكی‬ ‫ناشەرعی‌و دواك��ەوت��ن��ە‪ ،‬زه‌وتکردنی لە‬ ‫خواست‌و ئ��ارەزوو ئەقڵی ئافرەت‪ ،‬دەب ‌ێ‬ ‫ئافرەت بە ئارەزووی خۆی شوبكات ئەوسا‬ ‫ئامانجی دەپێكێ‪ ،‬ئازادە لە مێردكردنی‪،‬‬ ‫ئەویش خواست‌و ئارەزوو ئامانج‌و مەرج‌و‬ ‫داواكاری خۆی هەیە‪ ،‬دەب ‌ێ لەوەدا هەقی‬

‫خ��ۆی پێبدرێ‌‪ ،‬ئیتر ئ��ەوە كێشەیەكی‬ ‫س��ەرەك��ی ب���ووە س��ەب��ارەت ب��ە ئ��اف��رەت‬ ‫كەستەمی لێبكرێ‌و دواب��ك��ەوێ‌‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەب ‌ێ شۆڕشێكی شەرعی‌و ئەقڵی‌و سەقافی‬ ‫لەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫‪ -9‬مانەوەو قەیرەیی‪ :‬لەبەرئەوەی كۆسپ‌و‬ ‫تەگەرەی ب��ەردەم پێكهێنانی خێزان زۆرن‪،‬‬ ‫هاوكاری ناكرێت‪ ،‬ئافرەت‌و پیاو بڵند دەڕوانن‪،‬‬ ‫زۆر داوادەكەن‪ ،‬مەرجیان زۆرە‪ ،.‬ئافرەت‌و پیاو‬ ‫بێ‌ هاوسەر دەمێننەوە‪ ،‬نەخاسمە ئافرەت‪،‬‬ ‫ئەوەش شتێكی خراپەو دەرەنجامی خەتەرە‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە ئ��ەم كێشەیەش چ��ارەس��ەر‬ ‫بكرێ‌ بەگرتنەبەری كۆمەڵێ‌ ڕێگە لەالیەن‬ ‫حكومەت‌و خێزان‪ .‬وەك‪ :‬هاوكاریكردنیان‪،‬‬ ‫ئ��ەرزو جێ‌ پێ‌ دانیان‪ ،‬ئاسانكاری‌و مارەیی‬ ‫كەم‪ ،‬بڵند نەڕوانین‪ ،‬مەرجی گەورە نەگرتن‬ ‫لە نێوان كچ‌و كوڕ‪...،‬هتد‪.‬‬ ‫‪ -10‬پیرو پەككەوتەو كەمئەندامی‪:‬‬ ‫زۆرێ��ك لە ئافرەتان كێشەیان ئەوەیە‬ ‫ك��ە پیرو پەككەوتەو كەمئەندامن‪ ،‬ب ‌ێ‬ ‫موچەو بژێوین‪ ،‬دەرامەتیان خراپ‌و كەمە‪،‬‬ ‫ناتوانن خۆیان بەخێوبكەن‌و بژین‪ ،‬ناتوانن‬ ‫كارو كەسابەت بكەن‪ ،‬كەسیش هاوكاریان‬ ‫ناكات‪ ،‬لە ژیانێكی كوللە مەرگیدا دەژین‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە حكومەت‌و خەڵك‌و ناسیاو‬ ‫هاوكارییان بكەن‪ ،‬خێریان پ ‌ێ بكەن‪ ،‬ژیانیان‬ ‫بۆ دابین بكەن‪ ،‬موچەیان بۆ ببڕنەوە‪.‬‬ ‫‪ -11‬بێسەرپەرشت‌و مندااڵنی بێباوک‪:‬‬ ‫زۆرێك لە ئافرەتان لە كۆمەڵگەدا كێشەی‬ ‫ب��ێ��س��ەرپ��ەرش��ت��ی ه��ەی��ە‪ ،‬ژن���ە شەهیدو‬ ‫ئ��ەن��ف��ال��ك��راوو م���ێ���ردم���ردوون‪ ،‬كۆمەڵێ‌‬ ‫منداڵیان لە ئەستۆدایە‪ ،‬موچەیان نییە‪ ،‬یا‬ ‫خراپە‪ ،‬حكومەت‌و كەس هاوكاریان ناكات‪،‬‬ ‫نازانن چۆن منداڵەكانیان بەخێوبكەن‪،‬‬ ‫لە مافی ژیان بێبەشن‪ ،‬ژیانێكی سەخت‌و‬ ‫دژوار دەبەنەسەر‪ ،‬كۆمەڵێ‌ گیروگرفتیان‬ ‫بۆ دروست دەبێت‌‪ ،‬وەك‪ :‬سەفەرو خوێندن‌و‬ ‫جلوبەرگ‌و بژێوی‌و ‪..‬هتد‪ .‬بۆیە پێویستە‬ ‫ل��ەالی��ەن ح��ك��وم��ەت‌و خ��ەڵ��ك حسابێكی‬ ‫تایبەتیان ب��ۆ بكرێت‪ ،‬ژیانیان دابین‬ ‫بكرێت‪ ،‬دەنا توشی خراپەو تیاچوون دەبن‪.‬‬ ‫ئیتر ئەمانەو دەیان كێشەو گرفتی تریان‬ ‫هەن‪ ،‬پێویست بەچارەسەرو بنبڕكردنن‪.‬‬

‫ناسین‬ ‫بینین ئەستەمە بەو چاوەی کە ناتونێت لە ڕووناکی‬ ‫دا بتروکێت لە ژێر چەتری پرشنگی حه‌قیقەتدا هەناسە‬ ‫ب���دات‪ ،‬چۆن بتوانێت لە نەس���یمی س���پێدەی ئەم ژینە‬ ‫وااڵبوە بە ڕووی ڕاس���تیدا بڕوانێت و هەس���تی پاکی لە‬ ‫نێو ناخیا نما بکات‪ .‬لە ساتێکدا لە ئامێزی خۆپەرستی‬ ‫نابینیدا دەژی‪.‬‬ ‫ئەس���تەمە بۆ ئەو مرۆڤانەی ک���ە کوچەی دەرونیان‬ ‫بە ڕوی خوداناسیدا وااڵ نەبوو بێت‪ ،‬پشت لە یاخیبون‬ ‫بک���ەن و لەکەلی دەبەنگی و بێباکب���ون لە ئابڕوو ڕێز‬ ‫بێن���ە خوارێ و ل���ە دووی دانای و ژی���ری بگەڕێن‪ ،‬لە‬ ‫جێی بێڕێزی نواندن لە ئاست گەورەترین دروستکراوی‬ ‫خ���واداو ل���ە نەزانیدا بتلێنەوەو ل���ە دەریای لێخنی بێ‬ ‫ئەدەبیدا خول بخۆن‪.‬‬ ‫ئ���ەوە سروش���تی ئ���ەو کەس���ە ون بوانەی���ە کە لە‬ ‫دەستەوس���انی و بێهێزی���دا ش���ەڕ لەگەڵ ب���ااڵی بەرزی‬ ‫درەختێکی چەس���پاوی ڕێشە داکوتاودا دەکەن و چاویان‬ ‫لە ژێر تیش���کی خۆردا نەک نابینێ دەسوتێت و لەگەڵ‬ ‫ڕوحیاندا بە قەقنەس دەبێت‪.‬‬ ‫دان ب���ە حەقدا ن���ان‪ ،‬مرۆڤ���ی ژێرو دان���ای دەوێ‪،‬‬ ‫ک���ێ دیوێتی گێلەکان ش���ەوو ڕۆژو تاریک و ڕوون لێک‬ ‫جوداکەن‪ ،‬ژیر ئەو کەس���ەیە تا زانس���ت و مەعریفەتی‬

‫نوسینی‪ :‬گواڵڵە حەمە علی‬

‫فراوان بێت لە ناس���ینی حەق���دا ڕۆ دەچێت و غيرەتی‬ ‫مرۆڤێتی ڕێی پێنادات ستەم و بێڕێزی بنوێنێت‪.‬‬ ‫(نەجاش���ی) پادش���ای دەس���ەاڵت بوو‪ ،‬بەاڵم ژیری و‬ ‫دادوەری ڕێنوێنی کرد تا لە ئاس���ت بيس���تنی وشەکانی‬ ‫پەیامی حه‌قیقەتدا فرمێسکی نێو خودی حەق بینی و‬ ‫ژیری خۆی دابارێنێ‪.‬‬ ‫ئ���ەوە (بوحەی���را)ی ڕاهی���ب بوو ل���ەو حەقەی کە‬ ‫بیس���تبوی چاوەڕێ بوو‪ ،‬چونکە زانس���تەکەی بەرهەمی‬ ‫ژیری بوو بێ پش���ت هەڵکردن چاوی لە دووی سێبەری‬ ‫هەوری چەتری سەری موحەمەد (درودی خوای لێبێت‬ ‫دەگێڕا)‪.‬‬ ‫زانس���ت و دانای���ی ودەس���ەاڵت س���ێ چەمکی حەق‬ ‫بێن���ی و حەق ناس���ین گەر خاوەنەک���ەی لەگەڵ پاکیدا‬ ‫هاودەن���گ بێت و لوتبەرزی و ک���ەم عەقڵی تەنگی پێ‬ ‫هەڵنەچنیبێ���ت‪ .‬ئایا دەبێت کێ بتوانێ خۆی گێل بکاو‬ ‫سەر لە خەڵکی بشێوێنێ‪ ،‬لە کاتێکا خودای خوڵقێنەری‬ ‫ژیری بەخش بە خودی مرۆڤە ئاساییەکان دە فەرموێ‪:‬‬ ‫(لقد خلقنا االنسان في احسن تقویم)‪ ،‬ئه‌و مرۆڤەی لە‬ ‫ڕاس���تە ڕێی بەدیهێنەرەکەی الی نەدابێ‪ ،‬هەمیش���ە لە‬ ‫ناخیدا دەزانێ کە پێش���ەواو سەروەرەکەی کێیەو خودا‬ ‫پێی دەفەرموێت (وانک لعلی خلق عظیم)‪.‬‬

‫گەاڵڕێزان گوڵی باخانی دابا!‬ ‫بەهارێ‌ دیكە دێ‌ ئەم داخە البا!‬ ‫هەناسەی باخەوانی پیرە دەیگوت‪:‬‬ ‫هەزاران خۆزگە ژینی من وەهابا!‬

‫شه‌ریف‬