Plattdütsch Blaumen X

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 3

Plattdütsch Blaumen Bauk X Herausgegeben vom

Bund Niederdeutscher Autoren e. V.

Schibri-Verlag

Strasburg • Milow

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 9

Vorwort zu „Plattdütsch Blaumen“, Bauk X Leiw Läser, uns’ „Bund Niederdeutscher Autoren“ e. V. för Mäkelborg-Vörpommern un dei Uckermark (BNA) is jüst twindig Johr olt worden. Von 1990 an hebben wi dat fardig krägen, all twei Johr ein nieg Bauk von uns’ Anthologie „Plattdütsch Blaumen“ ruttaugäwen. Nu liggt dat Jubiläumsbauk X up’n Disch. Dat süht von buten binah so ut, as dei annern Bänn, is binn’n oewer dit Mal tweideilt. Dat liggt an’t Reuterjohr 2010, denn wat uns’ Autoren tau’n 200. Geburtsdag von Fritz Reuter upschräwen hebben, finn’n Sei in’n iersten Deil, anner Riemels un Vertellers in’n tweiten.

17 Schriewerslüd von unsen Autorenbund stell’n sick in Bauk X mit ehr Bidräg vör. Ok hier heit dat wedder: So as dei Autoren schriewen, ward dat druckt.

För „Plattdütsch Blaumen“, Bauk X, hebben wi wedder väl Hülp hadd. Wi seggen dorför uns’ Lektoren Fru Anna-Margarete Zdrenka un Herrn Joachim Meier hartlichen Dank un freugen uns bannig, dat Herr Uwe Gloede wedder dei Baukillustration oewernahmen hett.

Dei Anthologie „Plattdütsch Blaumen“, Bauk X, ward tau’n iersten Mal in Kooperation twüschen dei Stiftung Mecklenburg, Schwerin, un denn’ Bund Niederdeutscher Autoren, Rostock, rutgäwen. För dei gaude Tausamenarbeit un denn’ finanziellen Bistand bedankt sick dei BNA bi dei Stiftung. Finanzielle Hülp för dei Utgaw von dat Jubiläumsbauk X kregen wi wiederhen von dat Volkskulturinstitut Mecklenburg und Vorpommern im Kulturbund e. V., Rostock, un von denn’ Förderverein Reuter-Museen e. V., dei ok noch denn’ Verkop von Bauk X in’e Reuternmuseen unnerstütten deit. Dei BNA dankt dorför.

10

Plattdütsch Blaumen – Bauk X

In denn’ X. „Plattdütschen Blaumenstruz“ finnen Sei alls, wat dat Johr oewer bläuht, Blaumen, dei ut Tradition mit inbunnen sünd, niege Tüchtungen un villicht ok dei ein orer anner Orchidee. Rüken S’ eins an, ick wünsch Sei väl Spaß dorbi!

Rostock, August 2011 Wolfgang Mahnke Vörsitter BNA

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 29

Behrend Böckmann

Dörchläuchting, Mudder Schulten un Schultsch ehr’ Stutenwiewer Dei Niegen-Brambörger treckten in hellen Hupen an’n tweiten Pingstdach dörch dat Stargarder Dur nå dat Nemerowsche Holt. Un „all vör denn Dur un denn Wech entlang seten de Stutenwiwer, wat meistendeils Schultsch ehre Unnerbeamten wieren“. So is dat in’t 11. Kapittel von „Dörchläuchting“ nåtau lesen. In disse Geschicht warden ja nich blot dei Mucken von Dörchläuchting, denn Lannesvadder Adolf Friedrich IV. von Mecklenborg-Strelitz, up lustig Oort afhannelt, sonnern ok dat Läben an’n Hoff in Niegenstrelitz un in’t Niegen-Brambörger Paläh, dat hei sik up’n Markt hensett harr. Vertellt ward, dat hei väl Geld för Kledåschen ut Paris utgäben hett, œwer bi dei Stutenollsch Schultsch inne Kried stünn’. As sei denn mål in’t Johr 1771 dei Schnut vull harr, schreef dei resolvierte, lütte, runne un dralle 63 johrige Schultsch em dei Räknung un hett’s em up’e Stråt presentiert. Doruphen sall hei, dei mihr as’n Kopp gröter as Schultsch wier, blot mit’n Bäwern inne Stimm’ anternt hemm’, das’ ’n „impertinentes Frugensminsch“ wier. Dit Begäfnis hett Wilhelm Jäger 1923 in Stein haucht un dat steiht hüt as Mudder-SchultenBrunnen in Niegenbramborg gägenœwer von’t Reuter-Denkmål.

Wecker von’n Bahnhoff kümmt orrer dorhen will, mœt an denn Dichter un sien Helden ut „Dörchläuchting“ vörbi.

Schultsch kummandierte wull nå binnen un buten, denn ehr Kierl, dei Påmeldreiher, harr wull inne Backstuf nauch tau daun, üm dat tau knäden un tau backen, wat sei as Stutenollsch mit Körf vull Brö’ an’n Dracht œwer dei Schullern an’n Mann bröcht. Un tau besonner Tieden, so taun Bispill tau Pingsten, würn noch Stutenwiewer anstellt, dei up’e Stråt denn Stuten verköfft hemm’.

Nu ward männigein sik frågen, wat denn denn Ünnerschied twischen Brot un Stuten utmåkt. Ganz groff kann’n seggen, dat ’n åhn Suerdeich kein Brot un åhn Gest kein’n Stuten måken kann. Stuten

30

Plattdütsch Blaumen – Bauk X

sünd sowat as Kaukenbrot, sei würn tau Festdåch backt un äten. An denn Deich kümmt näben dat fiene Weitenmähl un Wåder ünner Ümstänn noch ’n lütt bäten Melk orrer ok ’n Krümel Zucker un Gest, dormit denn dei Deich an’n warmen Flach gaut raschen kann un dordörch dat Kaukenbrot weik un locker ward. Af un an keemen noch por Korinthen hentau. Tau Wihnachten, Påschen1 un Pingsten harr’n dei Stutenollschen näben’t Brot ok Wihnachts-, Påschen- un Pingststuten in ehr Körf un männigmål ok Lockstuten, (Bodder)Påmels, Semmeln, Pluten, un Semmelpoppen för dei Kinner. Un tau Fastelåm würn ut dissen Deich dei Heitwecken måkt. Dei Lockstuten harr’n inne Midd ’n Lock, gråd so as dei Pottkauken ut’e runne irden Kaukenform un sech so as ’n Kringel ut. Påmels, un wenn bäten Bodder ran keem ok Bodderpåmels, dat wiern ganz runne Kaukenbrö’.

Semmeln würn mirstendeils as Pluten afbackt as vierplütiger Semmel, as Twäschensemmels (Zwillinge) un as Reigenpluten verköfft. För dei Kinnings würn tau Festdåch ut dissen Kaukenbrotdeich dei Semmelpoppen backt, tau Wihnachten dei KinnjesPoppen, tau Påschen dei HåsPoppen un tau Pingsten bläben dat Semmelpoppen. Von disse 1 Påschen – Ostern

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 31

Semmelpoppen ward vertellt, dat dei Deich dörch Safran gäl farwt wür, Korinthen as Poppenogen harr’n un nå’t Backen ut buntet Popier Kledåschen ankreegen. Tau Wihnachten keemen sei mit rode Äppel an’n Dannenbom.

Dor dei Stuten un dei välen Oorten von Kaukenbrot blot an besonnere Dåch up’n Disch keemen, hemm’ ok dei Wäken von Wihnachten bet Pingsten un äbenso besonnere Dåch in’t Läben von Minschen Stutendåch heiten. För denn niegen Lihrling orrer Gesell’n keem ierst nå dei Stutenwäken dat würklich’ Läben un dei Schontied wier vörbi. Man säd ok, dat, wenn einer ’ne Fru friecht harr, tauierst schöne Tieden, dei Stutenwäken kåmen, dornåh denn dei Plutentied, wo man dat noch gaut tausåmen uthöllt un tau allerletzt dei Deuwelstied …

So seihn, wull Schultsch denn mit ehr Räknung Dörchläuchting verkloren, dat sien Stutentied ut is. Wat’s em as Räknung präsentiert hett, för woväl Brö’, Stuten, Pamels un Pluten dat Geld utstünn, lött sik noch hüt in’t Niegenbramborger Regionalmuseum faststellen.

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 49

Edeltraut Richter

Du – ick – wi Hüt hebben sei sick ehr Leiw instahn.

Sei seggt: Ahn Frist warden wi uns Läben deilen.

Dat gifft kein Ick mihr, blot noch uns.

Wat du deist, ward ick vörseih’n, Wat du planst, ward ick schmäden, Wat du denkst, ward ick oewerleggen, Wat du fäuhlst, ward ick marken, Von wat du drömst, ward ick mi wünschen.

Dien Meinen is mien Ansicht, Dien Wäg’ sünd mien Richt, Dien Tiet is allwiel ok mien.

Wat du in ’n Sinn hest, nähm ick mi vör.

Dien Frünn’ hebben mien Tautrugen, In dien Freuden ward ick schwelgen.

Wenn du truerst, bün ick bedräuwt.

Büst du unbedachtsam, ward ick dat utfechten.

Hei seggt: Wo dat kein Du un kein Ick mihr gifft, Ward ’t ok kein Uns gäben.

Un hei güng.

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 115

Siegmund Olm

Rieden „Kiek!“, secht dei Buer „hier mien Pierd,dat is mi dusend Daler wiert.“ Ik holl dit Pierd as mienen Fründ – dei gaudes Fauder kricht, mien Kind. Hawer, Heu un schöne Räuben, frisches Wader ut denn’ Sod. Nast kannst du dat Rieden äuben, dat is ja hüttaudachs so Mod’: Ach ja, so in verläden Tieden – dor dacht’ kein Minsch bi uns an’t Rieden. Dei Pier, dei treckten hier denn’ Wagen, dei hett uns na dei Stadt hendragen.

Ja, damals würd’ noch langsam führt, dor geef dat noch denn’ Sommerwech. Dor hemm’ dei Pier noch trecken lihrt, sacht güng dat hen un nast uk trööch.

Vör föftig Johren,orrer mihr, dor treckten bi dei Buern hier dei Pier denn’ Plauch noch oewer’n Acker,dat wier’n so richtig däächte Racker. Ahn Pier künn damals keiner seigen, wi brukten ehr, dat Kuurn tau meigen. Ja, oewerall bi uns in’t Land, dor hemm s’ noch dei Pier inspannt.

Hüt oewer daun s’ mit Treckers pläugen, Maschinen austen all dei Räuben. Vor Johren hemm w’ uns afmaracht – dor hemm wi nich an’t Rieden dacht. Doch – Pier,dei ward’n nu werrer hollen – dat freucht dei Jungen un dei Ollen. Un uk uns’ Gäst’, dei freu’n sich all- nu stahn as früher Pier in’n Stall.

Wenn wi denn’ Trecker nich mihr bruken, steiht hei ganz still in sienen Schuppen.

Pier möt’n faudern un bewägen, dei stahn nich rüm – dei möt’n plägen.

Is Opa uk ’n ollen Mann, so lang hei wat vertellen kann – hürst du wat ut verläden Tieden – Man tau,mien Kind!

Tiet is’t tau’n Rieden!

(Riemels för Kinner – Opa vertellt)

Plattdütsch Blaumen – Bauk X 143

Achim Hoth

Stammdisch-Demokratie üm blagen Dunst Achter Nahwers Heck dammt ’t, as har de Lüttbohn ehr Fohrt wedder upnahm. Üm de Eck bögt Heini mit ’ne dick Zigor mang de Tän’. Apenbor ’n bäten antüdelt, treckt hei twei Bierbuddels ut de Jackentaschen, stellt s’ up ’n Tunpahl un schnüwt ierst eins dörch. „Na Nahwer“, secht Korl, „Zigor günnst di doch süss blots sünndachs.“ „Hüt is Rokerfierdach, Korl, dat högst Gericht hett spraken: In de lütten Kneipen dörf rokt warn. Un worüm? Wieldat wi – as väl anner ok – gägen dat Rokverbot angahn sünd, Korl, wi hemm’ Politik makt – un wunnen. Dat Urdeil hemm’ wi güst in ’n Krauch begaten. Prost.“ „Ümmer sinnig mit de grot Politik, Heini, wat heit tau ’n Bispill lütt Kneip? De Richters hebben ’ne akrat Gröt wissmakt, 75 Quadrotmeter glöw ick. Is uns Kneip nich villicht gröter?“ „Is all simmeliert worn, Korl. Geef tauierst ’n bäten Maless mit dat Utmäten. De Wand achter ’n Treesen, weitst, de is so halfrunn un dormit schlicht tau beräken. Ganz Klauke wull’n de Sak mit Pythagoras un denn’ sien Hypotenus angahn, annern rädten von Pi mol dit orrer dat. Ick wier in Räken nich so gaut. Sei awer schienbor nich väl bäder. De Räden hürten sich gelihrt an, awer rutkrägen hebben sei nicks, wat tau bruken wier. Wi grüwelten dorüm, ob ’t nich ’n Tacken einfacher güng. Murer Willi, de süss ümmer von sien Bagenschnur quasselt, künn de runn’ Wand ok nich utmäten.

Hei schlög vör, dat Runn grad tau muern. Denn künn hei ’t sogor in ’n Kopp uträken. Wieldat awer duert, hemm wi tau gaude Letzt öwer de Gröt afstimmt. Un holl di wiss, Korl: all wiern dorför, dat

144

Plattdütsch Blaumen – Bauk X

de Kneip ünner dat richterlich Mat is. Kein Gägenstimm; keem mi vör as bi de Wahlen vör de Wenn.“ Heini drinkt eins tau. „Nich schlicht, wurans ji dat angahn, Heini. Awer in dat Urdeil heit ’t ok, dat in de Rokerkneip tau ’n Bispill kein Brattüften mit Schnitzel mihr bruzzelt warn dörben? Hemm’ ji dat ok öwerleggt?“ „Hemm’ wi, hemm’ wi. De Mihrsten reikt Drinken un Roken, söwen Bier sünn nu mol eins ’ne Mahltied. Villicht gifft ’n poor Ierdnöt orrer sowat för ’n groten Jieper.

Ick heff noch vörslagen, dat wi uns ’ne Klappstull instäken, wenn ’t so lang duert as bi ’n Priesskot. Ein anner meint, ick glöw, PierdSiggi wier ’t, villicht künn man ok öwer Middach äten un drinken un abens blots roken un drinken, sönne niege Oort von Trennkost.

De Kneiper wier ditmal gägen ’ne Afstimmung, wieldat hei ok up ’t Geld kieken möt, wenn dat Äten fählt … Möt woll sien.“ „Noch wat, Heini“, föllt Korl in, „de Kneiper is doch nich verfriegt mit sien Sonja, orrer? In anner Bundeslänner gellt all, dat in ’n Rokerlokal blots bedeinen dörf, wecker Fru orrer Kind von den Inhaber is.“ Heini will sik wechlachen. „Ihrlich, Korl? Sowat gifft ’t? … Dat Best, wat uns drapen künn. De Kneiper ’möt’ heuraden un wi fiern, dat de runn – orrer denn ok all grad’ – Wand wackelt, un dat in de Kneip un mit Zigor.“ Hei genähmigt sich noch ’n Schluck, höllt ’ne Wiel in, schüddelt mit ’n Kopp un secht: „Har ’ck nich dacht“, Korl, „dat sönn Dörchenanner Politik is un babenhen noch Spaß makt.“