Klirinomia topou by aggeliki

ΡΕ΢ΛΕΧOΜΕΝΑ  Δυτικι Κράκθ……………………………………….2  Καππαδοκία…………………………………………16  Κόρινκοσ………………………………………………43  Καρπενιςι…………………………………………….51  Σκφροσ………………………………………………….67  Καρδίτςα………………………………………………74 Στατιςτικά ςτοιχεία………………………………83

ΣΧΟΛΛΚΟ ΕΤΟΣ 2014-15

ΓΕΛ.Ν.ΧΑΛΚΘΔΟΝΑΣ

Ε΢ΕΥΝΘΤΛΚΘ Ε΢ΓΑΣΛΑ ΤΟΥ Ρ1Α ΥΡΕΥΚYΝΟΣ ΚΑΚΘΓΘΤΘΣ : ΜΑΝΤΗΑ΢ΘΣ Θ΢ΑΚΛΘΣ ΤΛΤΛΟΣ Ε΢ΓΑΣΛΑΣ : ‘’Θ ΛΑΪΚΘ ΚΑΛ ΡΑ΢ΑΔΟΣΛΑΚΘ ΚΛΘ΢ΟΝΟΜΛΑ ΤΟΥ ΤΟΡΟΥ ΜΟΥ’’

ΔΥΤΛΚΘ Κ΢ΑΚΘ

ΓΕΩΓΡΑΦΚΚΗ ΙΕ΢Η: Θ Κράκθ είναι μια ιςτορικι και γεωγραφικι περιοχι των Βαλκανίων ςτθ νοτιοανατολικι Ευρϊπθ.Ωςτόςο ςιμερα το όνομα Κράκθ υποδθλϊνει μια περιοχι που εκτείνεται ςτθ νότια Βουλγαρία (βόρεια Κράκθ), τη βορειοανατολική Ελλάδα (δυτική Θράκη), και τθν ευρωπαϊκι Τουρκία (Ανατολικι Κράκθ).

Κ΢ΣΟΡΚΑ ΔΤΣΚΚΗ΢ ΙΡΑΚΗ΢: Τα ιςτορικά όρια τθσ Κράκθσ ποικίλουν. Θ αρχαία Κράκθ (δθλ. το ζδαφοσ όπου ηοφςαν οι κρακικζσ φυλζσ) ςυμπεριελάμβανε τθν ςθμερινι Βουλγαρία, τθν ευρωπαϊκι Τουρκία, τθ βορειοανατολικι Ελλάδα και τμιματα τθσ ανατολικισ Σερβίασ και τθσ Ρρϊθν Γιουγκοςλαβικισ Δθμοκρατίασ τθσ Μακεδονίασ. Τα όριά τθσ ιταν μεταξφ του ποταμοφ Δοφναβθ ςτο Βορρά και του Αιγαίου ςτο νότο, ςτθν ανατολι θ Μαφρθ Κάλαςςα και θ Ρροποντίδα (Κάλαςςα του Μαρμαρά) και ςτθ δφςθ οι ποταμοί Αξιόσ και Μοράβασ. Τα Άβδθρα, απο τισ ςθμαντικότερεσ αρχαίεσ πόλεισ τθσ Κράκθσ, υπιρξαν μεγάλο ιωνικό κζντρο καλλιτεχνικισ δραςτθριότθτασ και πατρίδα των φιλοςόφων Δθμοκρίτου, Λευκίππου και Αναξάρχου, του ςοφιςτι Ρρωταγόρα, του ιςτορικοφ Εκαταίου και του επιγραμματοποιοφ Νικαινζτθ.Ο ικαγενισ πλθκυςμόσ τθσ Κράκθσ ιταν μια ινδο-ευρωπαϊκι φυλι που καλοφνταν Κράκεσ. Από νωρίσ δζχτθκαν τθν πολιτιςτικι επιρροι των Ελλινων διατθρϊντασ όμωσ για πολφ καιρό τθ γλϊςςα και τον πολιτιςμό τουσ. Κακϊσ δε μιλοφςαν Ελλθνικά, κεωροφνταν από τουσ Ζλλθνεσ βάρβαροι. Οι πρϊτεσ ελλθνικζσ αποικίεσ ςτθ

Κράκθ ιδρφκθκαν τον 6ο αιϊνα π.Χ.. Πταν άρχιςε ο ελλθνικόσ αποικιςμόσ τθσ Κράκθσ, δεν υπιρχε ςτθ χϊρα μια κεντρικι κρατικι οργάνωςθ και κρακικζσ φυλζσ ηοφςαν ακόμθ αυτόνομεσ που διοικοφνταν από τοπικοφσ δυναςτικοφσ οίκουσ.

ΙΡΗ΢ΚΕΚΑ: Θ κρθςκεία των Κρακϊν επικεντρϊνεται γφρω από τθ ηωι, το κάνατο και τθ γονιμότθτα. Οι Κράκεσ, εκτόσ των άλλων κεϊν των Ελλινων, λάτρευαν περιςςότερο τον Διόνυςο, ςτον οποίο πρόςφεραν κυςίεσ και ζκαναν πολυιμερεσ γιορτζσ, ενϊ αρκετοί αρχαίοι ιςτορικοί αναφζρονται και ςτα Διονφςια μυςτιρια. Σθμαντικότερα από αυτά τα μυςτιρια ιταν τα Καβείρια, τα οποία τελοφςαν οι Κάβειροι, λαόσ που ηοφςε ςτθ ςθμερινι ΢οδόπθ και ςτθ νιςο Σαμοκράκθ. Ρολλά φαλλικά ςφμβολα βρζκθκαν κατά τισ ςφγχρονεσ αναςκαφζσ, τα οποία μαρτυροφν τθ λατρεία αυτϊν των ςυμβόλων, θ οποία προερχόταν από τθ κρθςκευτικι λατρεία για τθ γονιμότθτα. Επίςθσ ο μυκικόσ ποιθτισ Ορφζασ, αλλά και κεόσ τθσ ποίθςθσ των αρχαίων Ελλινων, λατρευόταν και αυτόσ από τουσ αρχαίουσ λαοφσ τθσ Κράκθσ.

ΠΟΛΚΣΚ΢ΜΟ΢: Ο πολιτιςμόσ των αρχαίων Κρακϊν, όπωσ περιγράφεται από πολλοφσ ιςτορικοφσ αλλά και από τα ευριματα των αναςκαφϊν, αναφζρεται ςε ζνα λαό με πολλζσ φυλζσ, όπωσ αναφζρεται και ςτθν παραπάνω ενότθτα για τθ μυκολογικι 4

Κράκθ. Συγκεκριμζνα ο Θρόδοτοσ (Βιβλίο 5) τουσ αποκαλεί το δεφτερο πολυπλθκζςτερο λαό (μετά τουσ Λνδοφσ) ςτον τότε γνωςτό κόςμο γιϋαυτόν και ο πιο ιςχυρόσ από όλουσ, αν υπολογίςουμε όλεσ τισ φυλζσ ενωμζνεσ.Κατά τθν κλαςικι περίοδο, οι Κράκεσ ιταν διαιρεμζνοι ςε πολυάρικμεσ φυλζσ. Λςχυρά βαςίλεια παρζμειναν αυτά των Οδρυςϊν και τθσ Δακίασ. Αυτι τθν περίοδο (5οσ - 4οσ αιϊνασ π.Χ.), οι Κράκεσ ιταν περιηιτθτοι από τισ ελλθνικζσ πόλεισ-κράτθ ωσ μιςκοφόροι πελταςτζσ. Οι πελταςτζσ ιταν εξοπλιςμζνοι με τθν πζλτθ, δθλ. μικρι αςπίδα θ οποία είχε μία εςοχι ςαν μιςοφζγγαρο, και τρία ακόντια, τα οποία κρατοφςαν το ζνα ςτο ζνα χζρι και τα άλλα δφο ςτο άλλο χζρι μαηί με τθν αςπίδα.Στο κείμενο του ζργου "Αχαρνισ" του Αριςτοφάνθ αναφζρεται ότι οι απεςταλμζνοι του βαςιλιά Κράκθσ Σιτάλκθ ςτθν Ακινα ιταν Λουδαίοι.Λόγω του ότι οι Κράκεσ ιταν επιδζξιοι και άφοβοι πολεμιςτζσ, ζγιναν επικυμθτοί και ςεβαςτοί μονομάχοι. Αυτόσ ο τφποσ μονομάχου ονομαηόταν και Κραξ. Ο γνωςτόσ μονομάχοσ και αρχθγόσ των ςκλάβων Σπάρτακοσ καταγόταν από τθ Κράκθ.

Χοροι Δυτικήσ Ιράκησ: Οι χοροί τθσ Δυτικισ Κράκθσ προζρχονται κυρίωσ από τισ περιοχι του Τριγϊνου και τα χωριά των Μάρθδων, όπου ςυναντοφμε τουσ πιο ενδιαφζροντεσ και δυναμικοφσ πλθκυςμοφσ από μουςικοχορευτικι άποψθ.Τα τραγοφδια τθσ Δυτικισ Κράκθσ διαφζρουν απο εκείνα τθσ Ανατολικισ Κράκθσ όχι μόνο ςε ότι αφορά τθ μελωδία, αλλά και τουσ ρυκμοφσ και τουσ χοροφσ που τα ςυνοδεφουν. Μελωδικά παρουςιάηουν ζνα ξεχωριςτό τοπικό ιδιωματιςμό.

Χοροί τησ Δυτικήσ Ιράκησ είναι : 1)Ο ξζςυρτοσ https://www.youtube.com/watch?v=pZm4314s8E8&spfreload=10 2)ο ςυρτόσ ςυγκακιςτόσ https://www.youtube.com/watch?v=NhGAK5WW654

3)το νταχτίλι 4)θ χαςαπιά 5)ο ςυρτόσ 6)ο ηωναράδικοσ https://www.youtube.com/watch?v=hsd4QSJlDBU 7)το γαιτάνι ι κουςευτόσ 8)ο κουλουριαςτόσ https://www.youtube.com/watch?v=8bsSCSy83IM 9)θ ντρίςτα https://www.youtube.com/watch?v=dl6ACwBpmE8 10)ο ταπεινόσ https://www.youtube.com/watch?v=vq_sM57RDjU 11)θ μπαιντοφςκα https://www.youtube.com/watch?v=zTwFO8Ur484 12)θ ςοφςτα ι ςιχτοιρ χαβαςί 13)το δεντρίτςι 14)ο μαντθλάτοσ https://www.youtube.com/watch?v=yiYxxL0qnQ4 15)θ γκίκνα 16)ο κουτςόσ 17)ο παπίςιοσ 18)Σουφλίου

Η μουςική και τα μουςικά όργανα τησ Δυτικήσ Ιρακησ: 6

Θ μουςικι ςτθ Δυτικι Κράκθ ζχει βυηαντινι απόχρωςθ αλλά και βαλκανικι επιρροι. Ζτςι διαφζρει ζντονα από τθν υπόλοιπθ μουςικι ςτον ελλαδικό χϊρο και τθν κάνει πιο ξεχωριςτι.Επίςθσ ζχει γριγορουσ ρυκμοφσ και μεγάλθ ποικιλία. Τα κφρια μουςικά όργανα τθσ Δυτικισ Κράκθσ είναι το κλαρίνο,το οφτι ,ο ηουρνάσ,το λάουτο και το βιολί.

Οφτι: Ζγχορδο λαϊκό μουςικό όργανο δθμοφιλζσ ςτουσ ανατολικοφσ λαοφσ, και ιδιαίτερα ςτουσ Άραβεσ και τουσ Τοφρκουσ. Θ ονομαςία του προζρχεται από το αραβικό al oud= ξφλο. Ζχει πζντε διπλζσ εντζρινεσ χορδζσ και θχείο ςε ςχιμα αχλαδιοφ. Χορδίηεται ςε διάςτθμα τόνου. Ραράγει ιχο με κνθςμό των χορδϊν με ειδικό φτερό

Ζουρνάσ: Ξφλινο πνευςτό μουςικό όργανο τθσ ελλθνικισ δθμοτικισ μουςικισ που μοιάηει με το κλαρίνο ι τον αυλό. Είναι όργανο τφπου όμποε όμποε με διπλό γλωςςίδι. Αποτελείται από τρία μζρθ και ζχει ζκταςθ μία οκτάβα και δφο φκόγγουσ. Υπάρχει ςε διάφορα μεγζκθ και καταςκευάηεται από διάφορα είδθ ξφλου. Λζγεται και καραμοφηα ι πίπιηα.

Λαοφτο: Ζνα από τα παλαιότερα ζγχορδα όργανα, με θλικία περίπου 4.000 ετϊν, πρόδρομοσ τθσ κικάρασ και του βιολιοφ. Στθν πρϊτθ του μορφι αποτελοφνταν από ζνα κλαδί λυγιςμζνο ςαν τόξο πάνω ςτο οποίο τεντϊνονταν πολλζσ εντζρινεσ χορδζσ. Στθν Ευρϊπθ διαδόκθκε από τουσ Μαυριτανοφσ κατακτθτζσ τθσ Λςπανίασ, που το είχαν πάρει από τουσ Άραβεσ, ενϊ τον 11ο αι. το φζρνουν και οι ςταυροφόροι από τουσ Αγίουσ Τόπουσ. Μζχρι τα τζλθ του 13ου αι. υφίςταται ςθμαντικζσ αλλαγζσ και ο αρικμόσ των χορδϊν του ποικίλλει από 4 ηεφγθ ζωσ 13 ηεφγθ.

Σραγοφδια Δυτικήσ Ιράκησ:  Δω ςτα λιανοχορταροφδια (Ηωναράδικοσ) https://www.youtube.com/watch?v=yia_Oq RAlRs&spfreload=10      

Ροια κάλαςςα,ποιοσ ποταμόσ Σ’αυτό τ’αλϊνι το φαρδφ Ρροςφυγοφλα Κυρά μου και αρχοντοφλα Βαςιλικοφλα (Ηωναράδικοσ) Δω ςτον απάν το μαχαλά (Συρτόσ ςυγκακιςτόσ)  Τ’αρμζνου γιόσ (Ταπεινόσ)

https://www.youtube.com/watch?v=wlsV9 dqlmw8    

Τοφτθ θ νφχτα (Κουλουριαςτόσ) Ραλθκάρια μου (Κουλουριαςτόσ) Σεισ κουρίτςια και κουπζλεσ (Ξεςυρτόσ) Ζβγα μάνα μ’ (Μπαϊντοφςκα)

Θθη και ζθιμα Δυτικήσ Ιράκησ: Κλιδονασ ι Καλογιάννια Το ζκιμο παλαιότερα τελειτο ςε πολλά χωριά του νομοφ με διαφορετικζσ παραλλαγζσ.Συνθκίηεται μάλιςτα αυτι τθ μζρα ςτα ςταυροδρόμια να ανάβουν φωτιζσ και να πθδοφν πάνω απϋαυτζσ μικροί και μεγάλοι τόςο ςτα χωριά όςο και ςτισ

πόλεισ τθσ Κράκθσ.Στουσ Σαρακατςάνουσ που αναπαριςτοφν το ζκιμο τουσ κάκε χρόνο υπάρχει ζνα τελετουργικό μαντείασ. Αφορά ςτα ανφπαντρα κορίτςια που αφοφ μαηζψουν λουλοφδια και δζςουν ς αυτά το δαχτυλίδι τουσ, τα τοποκετοφν μζςα ςε ζνα μπακιρζνιο ςκεφοσ. Τραγουδϊντασ το τραγοφδι του Αθ Γιάννθ γεμίηουν ςτθ βρφςθ το ςκεφοσ με νερό και όταν επιςτρζψουν ςτισ καλφβεσ μαηεφονται γφρω από τθν μπακιρζνια κοφπα, και βγάηουν από το νερό το πρϊτο λουλοφδι. Το κορίτςι ςτο οποίο αντιςτοιχεί το λουλοφδι αυτό ςφντομα κα παντρευτεί.Στθ ςυνζχεια χορεφουν, τραγουδοφν και προςφζρουν κεράςματα ςτουσ παρευριςκόμενουσ.

Μπάμπω Mια κακαρά γυναικεία γιορτι θ γιορτι τθσ Μπάμπωσ ,θ θμζρα τθσ μαμισ ,ςτισ 8 Γενάρθ ,ανιμερα τθσ αγίασ Δόμνασ, γιορτάηεται ςτθ Κράκθ ,όπωσ άλλωςτε και ςϋ όλθ τθν περιοχι τθσ Β .Ελλάδοσ ,όπου εγκαταςτάκθκαν πρόςφυγεσ από τθν Αν. ΢ωμυλία και τθν Αν .Κράκθ και τθ ςυναντάμε ςυχνά και ςαν « Γυναικοκρατία ».Κατά τθ διάρκεια όλθσ τθσ θμζρασ θ γυναίκα ςυμπεριφζρεται ωσ απόλυτθ δφναμθ, ο άνδρασ διακωμωδείται και περιορίηεται ςε ρόλουσ παραδοςιακά γυναικείουσ και γι αυτό επικεντρϊνεται μζςα ςτο χϊρο του ςπιτιοφ ..ϋΤο πανθγφρι των γυναικϊν δίνει τθ δυνατότθτα για γλζντι , χορό ,οινοποςία ,κεράςματα που ςυνοδεφονται με ευχζσ για τεκνοποιία ,υγεία ,καλι χρονιά και ςοδειά. Οι γυναίκεσ ςτολίηουν τθ Μπάμπω και τθσ προςφζρουν ωσ δϊρα το καλάκι με τα μαντιλια ,τισ κάλτςεσ ,τισ παντοφφλεσ ,αλλά

κυρίωσ ςαποφνι και πετςζτα. Το γιορτινά ςτολιςμζνο κάρο με τθν Μπάμπω και τθ ςυνοδεία των γυναικϊν γυρνά όλο το χωριό χαιρετϊντασ και μοιράηοντασ ευχζσ και καραμζλεσ ϊςτε θ νζα χρονιά νάναι και καλι και γλυκιά . Το γλζντι και ο χορόσ που ακολουκεί κρατά ωσ το πρωί ςτα καφενεία, ςτισ πλατείεσ ,ςτουσ δρόμουσ του χωριοφ πάντοτε μόνο από τισ γυναίκεσ ,ενϊ το κραςί ,οι πίτεσ και τα φαγθτά προςφζρονται άφκονα ςε όλουσ τουσ παρευριςκόμενουσ.

Γιορτι του Αγίου Τρφφωνα Ανιμερα τθσ γιορτισ του Αγίου πθγαίνουν ςτ ϋαμπζλια και κόβουνε από τισ τζςςερεισ γωνίεσ από μία βζργα, κάνουνε τον ςταυρό τουσ για να τουσ βοθκάει ο Άγιοσ και μετά ςυγκεντρϊνονται οι χωριανοί και με τθ ςυνοδεία γκάιντασ πίνουν χορεφουν και γλεντάνε μζχρι αργά το βράδυ.Λζνε, πωσ κάποτε του Αγίου Τρφφωνα, « ζνασ παπάσ δεν τα πίςτευε αυτά και πιγε να κλαδζψει τα αμπζλια του κι όπωσ ζςκυψε να κλαδζψει ζκοψε τθ μφτθ του.»

Μπζθ Ο Μπζθσ είναι ζνα κακαρά λαογραφικό ζκιμο τθσ Κράκθσ και ειδικότερα του βόρειου Ζβρου.Κατά τθν περίοδο τθσ τουρκοκρατίασ ονομαηόταν ζτςι ο Τοφρκοσ αξιωματοφχοσ που

εξουςίαηε απόλυτα μια οριςμζνθ γεωγραφικι περιοχι. Ο Μπζθσ ςυνοδευόμενοσ από τθν ακολουκία του,περιοδεφει μζςα ςτο χωριό, από ςοκάκι ςε ςοκάκι και μαηεφει τον υποτικζμενο «Φόρο ειςοδιματοσ» που πλιρωναν παλιότερα οι Ζλλθνεσ υπόδουλοι. Σε κάκε αυλι θ νοικοκυρά κερνάει όλθ τθ ςυνοδεία με κραςί (ι οφηο), μεηζδεσ και γλυκά, και ο νοικοκφρθσ προςφζρει το Φόρο.Στθ διάρκεια τθσ περιφοράσ, όποιοσ πειράξει το μωρό τθσ γφφτιςςασ, πιάνεται από τουσ κουρουτηιδεσ και «καλυβϊνεται» (πεταλϊνεται) ςυμβολικά του καρφϊνουν το πόδι, τον πεταλϊνουν και είναι υποχρεωμζνοσ να πλθρϊςει φόρο, ςαν αποηθμίωςθ. Το ζκιμο αυτό ζχει χαρακτιρα λαϊκοφ πανθγυριοφ. Στθν κεντρικι πλατεία του χωριοφ, που είναι αμφικεατρικι, υπάρχει ειδικόσ χϊροσ για να γίνουν τα απαραίτθτα ζκιμα. Οι κοπζλεσ ντυμζνεσ παραδοςιακά ςχθματίηουν κφκλο γφρω από τον χϊρο αυτό.Ακολουκεί θ ςπορά. Ο Μπζθσ ςπζρνει με το χζρι, με τθ ςυνοδεία των Φρουρϊν του και του ζφορα. Το ζκιμο ορίηει πωσ κάποιοσ πρζπει να προςπακιςει να κλζψει το δοχείο που ζχει το ςιτάρι και να το πετάξει ψθλά. Αν το δοχείο αναποδογυριςτεί κατά τθν πτϊςθ του, θ χρονιά κα ‘ναι ανάποδθ, αν όμωσ πζςει κανονικά θ ςοδειά κα πάει καλά.Αφοφ τελειϊςουν όλα αυτά, ςυνεχίηεται θ εκδιλωςθ με κρακιϊτικουσ και δθμοτικοφσ χοροφσ για όλο τον κόςμο.

ΒΙΝΤΕΟ https://www.youtube.com/watch?v=27VUNaFOl_A

ΠΗΓΕ΢:

1) https://sites.google.com/site/mikedimotiko/thrakiotike-mousike-kaitragoudia

2) http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Traditional&act=index&sort=alpha&o rder=&region_id=2&subregion_id=100000

3) https://www.youtube.com/watch?v=yia_OqRAlRs&list=PL197D1BACDD984E 49&spfreload=10

4) Υoutube 5) http://xoroballomata.wordpress.com/ 6) http://www.xanthi.ilsp.gr/ 7) Εικόνεσ google 8) http://www.patridamou.gr/?p=106 9) http://www.poths1991.gr/thrace/dance/55-2010-11-30-08-50-16 10) http://paroutsas.jmc.gr/dances/thraki/

11)

http://www.radioxilagani.gr/index.php/istoria -thrakis

12) 13)

http://www.hellinon.net/thrace.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81 %CE%AC%CE%BA%CE%B7

Επιμζλεια: Άκθσ Μυλωνάσ,Γεωργία Τςιαμποφλα,Ακθνά Μιχαθλίδου,Στεφανία Κϊτςθ

ΚΑΡΡΑΔΟΚΛΑ

Ιστορικά στοιχεία Στθν αρχαιότθτα υπιρχαν δφο Καππαδοκίεσ. Θ Μεγάλθ Καππαδοκία, που εκτείνονταν προσ τον Ταφρο, με πρωτεφουςα τθ Μάηακα και, επί Αλεξανδρινϊν χρόνων θ Ευςζβεια. Άλλεσ μεγάλεσ πόλεισ ιταν θ Καιςάρεια, θ Μελίτθ ι Μελιτθνι (Μαλάτια), θ Τφανα (Χριςτοφπολθ) που καταςτράφθκε τον 8ο αιϊνα και θ Κόμανα προσ τον Αντίταυρο, αρχαία πόλθ με φθμιςμζνο ιερατείο και μαντείο ςτον ποταμό Σάρο.Θ άλλθ, αποκαλοφνταν Ροντικι Καππαδοκία, με πρωτεφουςα τθν Αμιςό και άλλεσ πόλεισ τθ Φαρνακία (Κεραςοφντα), Τραπεηοφντα, Αμάςεια και Κόμανα Ροντικι.

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΟΧΗ

Οι Καππαδόκεσ πρζπει να εγκαταςτάκθκαν μετά το 1600 π.Χ., αφοφ εκεί ιταν το κράτοσ των Χετταίων. Οι Καππαδόκεσ ιταν λαόσ πολεμικόσ, είχαν ςτρατιωτικι οργάνωςθ με ανϊτατο άρχοντα και άλλουσ θγεμόνεσ. Μετά τθν εγκατάςταςι τουσ, δθμιοφργθςαν πολλά μικρότερα κράτθ με κλθρονομικζσ δυναςτείεσ, με ανϊτατο άρχοντα το βαςιλιά. Ο πρϊτοσ που μνθμονεφει τθ Καππαδοκία ιταν ο Θρόδοτοσ. Οι παλαιότεροι Ζλλθνεσ τουσ αποκαλοφςαν Λευκοςφριουσ ι Συρίουσ Καππαδόκεσ.

2.ΕΛΛΗΝΙ΢ΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Ο Μζγασ Αλζξανδροσ ςτθν προζλαςι του προσ τθν Ανατολι κατζκτθςε ολόκλθρθ τθν Καππαδοκία και διζλυςε τα ςτρατεφματα του Αριαράκθ Β'. Ο Μζγασ Αλζξανδροσ ςεβάςτθκε τθν αυτονομία τθσ Καππαδοκίασ και τθ διατιρθςε μζχρι το κάνατό του οπότε και οι διάδοχοί του τθ κατζλαβαν και τθν ζδωςαν ςτον Ευμζνθ (322 π.Χ.). Το 315 π.Χ. καταλιφκθκε από τον Αντίγονο τον Μονόφκαλμο, όμωσ μετά τθ μάχθ ςτθν Λψό υπάχτθκε ςτο κράτοσ των Σελευκιδϊν. Ρολφ γριγορα ανζκτθςε τθν αυτονομία τθσ με τον Αριαράκθ Γ', ο οποίοσ κατζλαβε τθ Μεγάλθ Καππαδοκία και τον Μικριδάτθ, που κατζλαβε τθν άλλθ του Ρόντου. Ο Μικριδάτθσ ΣΤ' Ευπάτωραφοφ εκδίωξε και κακοποίθςε τον Αριαράκθ Θ' (1οσ αιϊνασ π.Χ.), κατάφερε να ενϊςει τισ δφο Καππαδοκίεσ ςε μία.

ΧΡΙ΢ΣΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΤΖΑΝΣΙΝΗ ΕΠΟΧΗ Κατά τθν περίοδο αυτι, Καππαδοκία νοείται πλζον μόνο θ Μεγάλθ Καππαδοκία ενϊ εκείνθ προσ τον Ρόντο ζχει πλζον κακιερωκεί με το όνομα Ρόντοσ. Ρόλεισ ονομαςτζσ αυτι τθ περίοδο είναι θ Αριακάμια , θ Τάβια, θ Νφςςα, θ Μωκιςςόσ , θ Αραβιςςόσ, θ Κολϊνεια, θ Θράκλεια και θ Ναηιανηόσ. Τον 1ο μ.Χ. αιϊνα, ο εξελλθνιςμόσ τθσ περιοχισ βοικθςε τα μζγιςτα ςτθν εξάπλωςθ του Χριςτιανιςμοφ. Αξιόλογα κζντρα του Χριςτιανιςμοφ ςτθν Καππαδοκία ιταν θ Καιςάρεια, θ πρϊτθ ςε ιεραρχία και κφροσ μθτρόπολθ του Ρατριαρχείου Κωνςταντινουπόλεωσ. Λδίωσ θ δφναμθ και θ επιβολι που είχαν οι Μθτροπολίτεσ τθσ Καιςαρείασ ιταν τόςθ που πρωτοςτατοφςαν ςε κάκε πολιτικι και κρθςκευτικι κίνθςθ. Τον 3ο-5ο αιϊνα ακμάηει θ παιδεία και διακρίνονται οι μεγάλοι Ρατζρεσ τθσ Εκκλθςίασ, οι οποίοι κατάγονταν από τθν Καππαδοκία, όπωσ ο Βαςίλειοσ ο Μζγασ, ο Γρθγόριοσ Ναηιανηθνόσ, Γρθγόριοσ Νφςςθσ, ο Γρθγόριοσ ο Νεοκαιςαρείασ, ο Φερμελιανόσ ο Καιςαρείασ, ο Λεόντιοσ και ο Ευςζβιοσ Καιςαρείασ κ.α.

Επί Μεγάλου Κωνςταντίνου θ Καππαδοκία ενϊκθκε με τον Ρόντο και αποτζλεςε μικρό κράτοσ υπό τον ανεψιό του Αννιβαλιανό. Αλλά επί των διαδόχων του Αννιβαλιανοφ ζγινε πάλι επαρχία του Βυηαντίου, δεχόμενθ επιδρομζσ από γφρω λαοφσ. Οι αυτοκράτορεσ του Βυηαντίου, διαπιςτϊνοντασ τθ ςπουδαιότθτα τθσ χϊρασ για τθν αντιμετϊπιςθ των Ρερςϊν και αργότερα των Αράβων και Τοφρκων, τθν ζκαναν μεγάλο ςτρατιωτικό κζντρο.. Στθν Καππαδοκία ςυγκζντρωςε το ςτρατό του ο Λουςτινιανόσ κατά των Ρερςϊν, και ο Θράκλειοσ, όταν νίκθςε τον Χοςρόθ Β’ (623). Τελικά όμωσ 19

υπζκυψε κάτω από το βάροσ των επαναλαμβανόμενων επικζςεων των Αράβων, οι οποίοι κατζλαβαν για μεγάλο χρονικό διάςτθμα τθ χϊρα πζραν του Αντιταφρου. Θ Καππαδοκία ανακαταλιφκθκε από τθ Βυηαντινι αυτοκρατορια το10o αιϊνα. Πηγεσ: http://el.wikipedia.org/ http://www.kappadokes.gr/http://kappadokia-ekdromes.blogspot.gr/ google εικονεσ

Σα Ακριτικά τραγοφδια Ο «Ακριτικόσ Κφκλοσ», ιτοι τα ακριτικά τραγοφδια, αποτελοφν κατθγορία δθμοτικϊν αφθγθματικϊν τραγουδιϊν που εξυμνοφν τουσ αγϊνεσ των ακριτϊν, δθλαδι των ςυνοριακϊν φρουρϊν τθσ Βυηαντινισ Αυτοκρατορίασ. Οι ακρίτεσ ηοφςαν ςτρατιωτικά ςτα λεγόμενα «ςτρατιωτόπια», περιοχζσ που τουσ είχαν δοκεί και για καλλιζργεια. Τα τραγοφδια του Ακριτικοφ Κφκλου ίςωσ ξεπερνοφν τα 1.700, αν και ο λαογράφοσ Νικόλασ Ρολίτθσ τα ζχει υπολογίςει ςε 1.350. Κατά πολλοφσ αναλυτζσ, τα τραγοφδια αυτά αποτζλεςαν τθν πιο ςθμαντικι πθγι του κορυφαίου ζπουσ «Βαςίλειοσ Διγενισ Ακρίτασ». Δεν είναι όμωσ αβάςιμθ και θ εκδοχι που κζλει τθ διάδοςθ του ζπουσ να τροφοδοτεί ζναν κφκλο τραγουδιϊν κυρίωσ ςτθν Κριτθ και τθν Κφπρο, όπου υπάρχουν πολλζσ παραδόςεισ για τον Διγενι. Επειςόδια τθσ ηωισ του Διγενι, όπωσ θ πάλθ του με τον Χάρο, δεν υπάρχουν ςτο ζποσ, απαντοφν όμωσ ςε πολλά δθμοτικά 20

ακριτικά τραγοφδια. Για το κάνατο του Διγενι ο Ν. Ρολίτθσ ζχει ςυλλζξει 72 παραλλαγζσ. Ο Διγενισ είναι κατά κφριο λόγο ο πρωταγωνιςτισ αλλά όχι μόνον αυτόσ. Ιρωεσ ακρίτεσ είναι ο Ανδρόνικοσ, ο Αλζξθσ, ο Δοφκασ, ο Ρορφφριοσ, ο Βάρδασ Φωκάσ, ο Κεοφφλακτοσ, ο Κωνςταντισ, ο Αρμοφρθσ, ο Ξάντινον, ο Ρετροτράχθλοσ κ.λ.π. Ζμμετρο αφθγθματικό ζργο που τοποκετείται μεταξφ 11ου και 12ου αιϊνα, ο «Διγενισ Ακρίτασ» ι «Το ζποσ του Διγενι Ακρίτα» ςυνιςτά το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνθμείο τθσ δθμϊδουσ ελλθνικισ μεςαιωνικισ γλϊςςασ. Κατά τον Λίνο Ρολίτθ, μάλιςτα, το Ζποσ, που εξιςτορεί τθν καταγωγι του Διγενι, τα παιδικά του χρόνια, τα θρωικά κατορκϊματα και το κάνατό του, ςθματοδοτεί τθν αρχι τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ. Θ αξία του όμωσ, μετά μάλιςτα και τθν ανακάλυψθ πλείςτων δθμοτικϊν ακριτικϊν τραγουδιϊν, άπτεται και ενόσ μείηονοσ ςυμβολιςμοφ. Ο Νικόλασ Ρολίτθσ κεωροφςε τον Διγενι ςφμβολο τθσ «μακραίωνοσ και αλικτου πάλθσ του ελλθνικοφ προσ τον μουςουλμανικόν κόςμον». Ο Κωςτισ Ραλαμάσ και άλλοι ποιθτζσ μασ είδαν ςτο Διγενι το ςφμβολο του ακατάβλθτου Ελλθνιςμοφ, που καμιά δφναμθ δεν μπορεί να αφανίςει.

Ο Βαςίλειοσ Διγενήσ Ακρίτασ Στθν Καππαδοκία, ζηθςαν κάποτε κρυλικζσ μορφζσ όπωσ ο περίφθμοσ Bαςίλειοσ ο Διγενισ, «ο Kαππαδόξ Aκρίτθσ». Ο Βαςίλειοσ Διγενισ Ακρίτασ είναι γιοσ ενόσ Σαρακθνοφ εμίρθ, του αμυρά τθσ Συρίασ, Μουςοφρ, που αγάπθςε, εκχριςτιανίςτθκε και εγκαταςτάκθκε ςε βυηαντινό ζδαφοσ

παρά τισ αντιρριςεισ των γονζων του, τουσ οποίουσ όμωσ ζπειςε πάραυτα μζχρι του ςθμείου μάλιςτα να αςπαςτοφν και εκείνοι τον Χριςτιανιςμό. Είχε προθγθκεί θ αρπαγι τθσ αγαπθμζνθσ του Μουςοφρ, Ειρινθσ, τθσ μοναχοκόρθσ του βυηαντινοφ ςτρατθγοφ Ανδρόνικου Δοφκα. Τα πζντε αδζλφια τθσ κοπζλασ ηιτθςαν το λόγο, ο μικρότεροσ μάλιςτα μονομάχθςε με τον Μουςοφρ και τον κζρδιςε, αλλά εκείνοσ κράτθςε τθν κοπζλα. Ο γιοσ του Μουςοφρ, ο Βαςίλειοσ Διγενισ (από δφο γζνθ, το αραβικό και το ελλθνικό), μεγάλωςε κάνοντασ μια ςειρά ανδραγακιματα. Ιταν μόλισ 12 ετϊν όταν ζπνιξε δφο αρκοφδεσ και ςκότωςε ζνα λιοντάρι. Νζοσ πια ερωτεφτθκε τθν κόρθ ενόσ ςτρατθγοφ, τθν Ευδοκία, και τθν ζκλεψε αλλά οι γονείσ τθσ ςυναίνεςαν μόνο όταν ο Διγενισ ςκότωςε τουσ άνδρεσ που ο ςτρατθγόσ ζςτειλε για να τον πιάςουν. Ραντρεφτθκε τθν καλι του και ζφυγε «εισ τα άκρασ», τα ςφνορα, όπου ζγινε Ακρίτασ. Είναι ο γνωςτότεροσ από τουσ ιρωεσ των ακριτικϊν τραγουδιϊν και πρωταγωνιςτισ ενόσ ζμμετρου αφθγθματικοφ ζργου του 11ου-12ου αι., το οποίο είναι γνωςτό ωσ Διγενισ Ακρίτθσ ι Ζποσ του Διγενι Ακρίτθ. Ο Διγενισ, το κυριότερο πρόςωπο του ακριτικοφ ζπουσ, φαίνεται να ακολοφκθςε ιδιαίτερα ενδιαφζρουςα, ξεχωριςτι πορεία. Οι απθχιςεισ των καυμαςτϊν ζργων αλλά και του προςϊπου ιδεολογία. Θ Μεγάλθ Λδζα και ό,τι τθν τροφοδοτοφςε και τθν ςτιριηε, ουτοπικό ι όχι, ανιγαγε τον Διγενι ςε ςφμβολο του «διαχρονικά ενιαίου ελλθνικοφ ζκνουσ» και των αγϊνων του. Σφμφωνα με τον μφκο ιταν ζνασ από τουσ Ακρίτεσ, τουσ φρουροφσ των Βυηαντινϊν ςυνόρων και απζκτθςε το

προςωνφμιο Διγενισ εξαιτίασ τθσ εκνικισ καταγωγισ του: θ μθτζρα του ιταν κόρθ βυηαντινοφ ςτρατθγοφ και ο πατζρασ του εμίρθσ από τθν Συρία. Σε μία από τισ διαςκευζσ του ζπουσ αναφζρεται ότι ιταν ςφγχρονόσ του Αυτοκράτορα Βαςίλειου, αλλά δεν είναι δυνατό να διαπιςτωκεί με βεβαιότθτα εάν πρόκειται για τον Βαςίλειο Αϋ ι τον Βαςίλειο Βϋ, γνωςτό ωσ Βαςίλειο Βουλγαροκτόνο. Ρρόςωπα και τόποι που αναφζρονται ςτο ζποσ μποροφν να ταυτιςτοφν με ιςτορικά ςτοιχεία του 9ου και του 10ου αι., όπωσ οι πρόγονοι του εμίρθ, πατζρα του Διγενι, που ενδζχεται να ταυτίηονται με προςωπικότθτεσ του παυλικιανιςμοφ, αλλά αυτά τα ιςτορικά ςτοιχεία μζςα ςτο ζποσ δεν ςυνδζονται μεταξφ τουσ με αλλθλουχία που να ςυμβαδίηει με τα ιςτορικά γεγονότα, και επιπλζον το ιςτορικό υπόβακρο του 9-10ου αι. ζχει εμπλουτιςτεί με ςτοιχεία των επόμενων αιϊνων (11ου και 12ου), επομζνωσ δεν είναι εφκολο να εξαχκοφν ςυγκεκριμζνεσ πλθροφορίεσ για το ιςτορικό περιβάλλον ςτο οποίο τοποκετείται θ ηωι και θ δράςθ του Διγενι.Το Ζποσ του Διγενι Ακρίτα, ςε χειρόγραφθ παραλλαγι 3.182 ςτίχων, δθμοςιεφτθκε για πρϊτθ φορά το 1875, από το περίφθμο χειρόγραφο τθσ Τραπεηοφντασ, το οποίο είχε ανακαλφψει επτά χρόνια νωρίτερα ςτθ Μονι Ραναγίασ Σουμελά ο λόγιοσ, κακθγθτισ του Φροντιςτθρίου τθσ Τραπεηοφντοσ, Σάββασ Λωαννίδθσ.

Καππαδοκικά ιδιώματα : Καππαδοκικά ιδιϊματα λζγονται μζχρι ςιμερα τα ιδιϊματα που χρθςιμοποιοφςαν οι κάτοικοι τθσ περιοχισ και που είναι ζνασ κατακερματιςμόσ ελλθνικϊν λζξεων μζςα ςε τουρκικά 23

ιδιϊματα. Μεγάλθ αναςτάτωςθ είχε προκλθκεί πριν δζκα χρόνια όταν κάποιοι τουρίςτεσ Ζλλθνεσ και περαςτικοί οδθγοί από τθν περιοχι τθσ Καππαδοκίασ διλωναν επιςτρζφοντασ ςε ιδιαίτερεσ κρατικζσ υπθρεςίεσ ότι άκουςαν κάποιουσ να ομιλοφν ςπαςτά «ελλθνικά», ςυνδυάηοντάσ τουσ με αγνοοφμενουσ τθσ Κφπρου.

Βιβλιογραφία 

wikipedia/καππαδοκία ( http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%80%CF%80%CE%B1%CE% B4%CE%BF%CE%BA%CE%AF%CE%B1 ) , (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE %AE%CF%82_%CE%91%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B1%CF%82 )



LexicOrient: Cappadocia( http://lexicorient.com/e.o/cappadocia.htm )



Εγκυκλοπαίδεια Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ - Μικρά Αςία



Καππαδοκικά: περιγραφι γεωγραφικι, ςτατιςτικι, εκπαιδευτικι, εμπορικι, εκκλθςιαςτικι τθσ Μθτροπόλεωσ Καιςαρείασ (http://xantho.lis.upatras.gr/test2_pleias.php?art=47204 )



Βαςίλειοσ Διγενισ Ακρίτθσ (κατά το χειρόγραφο του Εςκοριάλ) και το άςμα του Αρμοφρθ. Κριτικι ζκδοςθ, Ειςαγωγι, Σθμειϊςεισ, Γλωςςάριο Στυλιανοφ Αλεξίου. Ερμισ, Ακινα 1985



Εν Λευκό (http://www.enlefkotv.com/article.php?id_art=102)



www.myriobiblos.gr http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/polymerou_digenis.html



Pontos-news (http://www.pontos-news.gr/pontic-article/100699/epos-toyvasileioy-digeni-akrita-kyriarho-sta-akritika)

Ήζνη θαη Έζηκα Καππαδνθίαο Υπήξρε κηα πιεζώξα εζώλ θαη εζίκσλ πνπ ζπλόδεπαλ ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ θαηνίθσλ ηεο Καππαδνθίαο, ζε όιεο ζρεδόλ ηηο εθδειώζεηο ηεο. Τα πεξηζζόηεξα από απηά έρνπλ ιαηξεπηηθό ραξαθηήξα, ιόγσ ηνπ έληνλνπ ζξεζθεπηηθνύ ζπλαηζζήκαηνο πνπ δηαθαηείρε ηνπο Καππαδόθεο. Διάρηζηα είλαη ηα εμσρξηζηηαληθά έζηκα θαη απηά αλαθέξνληαη ζηελ απνκάθξπλζε θαθώλ πλεπκάησλ θαη δαηκόλσλ. Καηαγξάςακε ηα ήζε θαη ηα έζηκα θαη ηα ζπλζέζακε θαηά ελόηεηεο παξαθνινπζώληαο ηα παξάιιεια κε ην ρξόλν πνπ ηεινύληαλ. Τα Φξηζηνύγελλα ηα έιεγαλ νη Καππαδόθεο Μηθξό Πάζρα. Από ηελ παξακνλή, 24 Γεθεκβξίνπ, άξρηδαλ νη πξνεηνηκαζίεο, Έζθαδαλ θνηόπνπια ή κεγαιύηεξα δώα πνπ ηα κνηξάδνληαλ πεξηζζόηεξεο από κία νηθνγέλεηεο. Σ’ όια ηα ζπηηηθά δύκσλαλ πίηηεο κε αιεύξη, γάια, απγά, δάραξε θαη βνύηπξν. Οη γπλαίθεο πήγαηλαλ ζηνπο ζηάβινπο όπνπ άλαβαλ θεξηά ζηα παρληά ησλ δώσλ θαη ζπκηάηηδαλ. Τε λύρηα ηεο παξακνλήο, πεξαζκέλα κεζάλπρηα, θηππνύζε ε θακπάλα ηεο εθθιεζίαο. Αλ δελ ππήξραλ θακπάλεο ρξεζηκνπνηνύζαλ ζήκαληξα ή αθόκε θαη ζπλεξγεία από ηεξνδξόκνπο, κε επηθεθαιήο ηνλ θαληειαλάθηε, πνπ δηάβαηλαλ ην ρσξηό απ’ άθξε ζ’ άθξε θαη εηδνπνηνύζαλ ηνπο πηζηνύο πσο ήξζε ε ώξα ηεο εθθιεζίαο ρηππώληαο ηηο πόξηεο ηνπο. Οη άλδξεο θνξνύζαλ γηνξηηλά θαη νη γπλαίθεο ηηο θεληεκέλεο θνξεζηέο από ηζόρα. Πήγαηλαλ όινη καδί νη γείηνλεο θαη γηα λα βιέπνπλ ζην ζθνηάδη θξαηνύζαλ ππξζνύο. Ζ Λεηηνπξγία

ηειείσλε πξηλ μεκεξώζεη θαη γύξηδαλ ζηα ζπίηηα ηνπο, όπνπ νη κηθξόηεξνη αζπάδνληαλ ηα ρέξηα ησλ κεγαιπηέξσλ θαη εύρνληαλ «Φξηζηόο γελλάηαη», «Αιεζώο γελλάηαη», «Φξόληα Πνιιά» θ.α. Έζηξσλαλ ην Φξηζηνπγελληάηηθν ηξαπέδη πνπ πεξηειάκβαλε ζνύπα ηξαραλά θαη γηνπβαξιάθηα. Απαξαίηεηα έπξεπε λα ππάξρεη ζην ηξαπέδη ηελ εκέξα απηή θαη ην " ρεξζέ" πηιάθη, από ςηινθνκκέλν ζηάξη πνπ είρε βξάζεη ζε δσκό από θόθαια. Τν θαγεηό απηό ην έδσζαλ θαη ζηελ Παλαγία λα θάεη όηαλ ήηαλ ιερώλα. Γελ είρε μεκεξώζεη θαη νη πεξηζζόηεξνη έπεθηαλ πάιη γηα λα θνηκεζνύλ. Όιεο ηηο κέξεο, από ηα Φξηζηνύγελλα κέρξη ηνπ Αγίνπ Βαζηιείνπ, γηόξηαδαλ ζπγθεληξσκέλνη ζηα ζπίηηα, δηαζθέδαδαλ ρνξεύνληαο ρσξηζηά νη άληξεο από ηηο γπλαίθεο, ζηα δώκαηα, ζηηο ζηέγεο πνπ ήηαλ επίπεδεο, ζε κηθξέο πιαηείεο αλ ν θαηξόο ην επέηξεπε.. Τν βξάδπ ηεο παξακνλήο ηεο Πξσηνρξνληάο, ηα παηδηά γύξηδαλ ζηα ζπίηηα θαη έιεγαλ ηα θάιαληα. Οκάδεο, ζπλήζσο από έμη αγόξηα ε θαζεκηά, ζθόξπηδαλ ζην ρσξηό. Τα ηξία παηδηά από ηελ θάζε νκάδα αλέβαηλαλ ζην δώκα ησλ ζπηηηώλ θαη από ην θεγγίηε (πεηδέ) θξαηνύζαλ κε ζθνηλί έλα θαλάξη δηθήο ηνπο θαηαζθεπήο θαη ην άθελαλ λα θαηέβεη κέζα ζην ζπίηη. Αλεβνθαηέβαδαλ κέζα ζην δσκάηην ηνπ ζπηηηνύ ην θαλάξη ηνπο θαη έςειλαλ ην ηξνπάξην ηνπ Αγίνπ Βαζηιείνπ, " Δηο πάζαλ ηελ γελ εμήιζελ ν θζόγγνο ζνπ ...» θαη πνιιέο θνξέο ζην ηέινο πξόζζεηαλ : «Καιεζπέξα ζηε βξαδηά ζαο, όπνηνο δώζεη λα θάκεη αγόξη, όπνηνο δε δώζεη, λα θάλεη θνξίηζη, θη απηό σο ην πξσί θακπνπξηαζκέλν». Τελ ίδηα ζηηγκή, ηα άιια ηξία παηδηά είραλ κπεη κέζα ζην ζπίηη, γηα λα πάξνπλ ηα δώξα πνπ ζα ηνπο πξνζθέξνπλ, απγά, πιηγνύξη, βνύηπξν, 26

μεξνύο θαξπνύο. Καη ζησλ Τνύξθσλ ηα ζπίηηα πήγαηλαλ παηδηά γηα λα ςάινπλ ηα θάιαληα. Τα παηδηά, όια καδί, έηξσγαλ ηα δώξα ηνπο ζε έλα ζπίηη. Τε λύρηα εθείλε, γηλόηαλ από πνιινύο πξνζθύλεκα ζηα ιαμεπηά παξεθθιήζηα ηνπ Αε-Βαζίιε θαη ησλ 40 Μαξηύξσλ. Οη δξόκνη θσηαγσγεκέλνη από ηα θεξηά ησλ πξνζθπλεηώλ πνπ πήγαηλαλ θαη έξρνληαλ παξνπζίαδαλ ππέξνρν ζέακα. Πίζηεπαλ πσο ηα κεζάλπρηα ηεο Πξσηνρξνληάο αλνίγεη ν νπξαλόο. Αλ ηε λύρηα ηεο παξακνλήο γελληόηαλ παηδηά, ζα ήηαλ ηπρεξά. Αλ ήηαλ αγόξηα, ηνπο έδηλαλ ζηε βάθηηζε ην όλνκα Βαζίιεο. Ξεκεξώκαηα Πξσηνρξνληάο, νη γπλαίθεο έηξεραλ ζηε βξύζε λα θέξνπλ λεξό ζηνλ Αε-Βαζίιε, «ζνπγηνύ». Γέκηδε ε θάζε κία ηε ζηάκλα ηεο θαη θξαηνύζε ύζηεξα θάησ από ηε βξύζε κηθξή ζαθνύια κε λνκίζκαηα, γηα λα ηξέμεη κέζα ην λεξό θαη λα πνιιαπιαζηαζηνύλ ηα λνκίζκαηα. Ηδηαίηεξε ήηαλ ε θξνληίδα γηα ην γεύκα ην κεζεκέξη ηεο Πξσηνρξνληάο. Σην ηξαπέδη έπξεπε λα έρνπλ θόηα γεκηζηή κε πιηγνύξη θαη ξόδηα πνπ επάλσ ηνπο θνιινύζαλ κηθξά θεξηά θαη ηα άλαβαλ, κέζα ζε ηαςί κε μεξνύο θαξπνύο θαη θεξηά αλακκέλα, ζηεκέλα ζηε κέζε. Τν είραλ ζε θαθό λα δαλείζνπλ ή λα δώζνπλ ειεεκνζύλε ηελ εκέξα ηεο Πξσηνρξνληάο, γηαηί ζα έθεπγε ε ζνδεηά, ην κπεξεθέηη ηνπ ζπηηηνύ. Σαξάληα κέξεο ζπλέρεηα κεηά ηελ Πξσηνρξνληά πνιινί ζπλήζηδαλ λα πεγαίλνπλ ζην παξεθθιήζη ηνπ Αε-Βαζίιε λα αλάβνπλ ην θαληήιη θαη λα παξαθαινύλ λα ηνπο βνεζήζεη. Μηα παξάδνζε απνδίδεη ηελ θαζηέξσζε ηεο βαζηιόπηηαο ζηελ επηλνεηηθόηεηα ηνπ Αγίνπ Βαζηιείνπ. Κάπνηε θάπνηνο πνιύ ζθιεξόο έπαξρνο ηεο Καππαδνθίαο πιεζίαζε ηελ Καηζαξεία κε άγξηεο δηαζέζεηο θαη ήζειε λα βαζαλίζεη ηνπο 27

ρξηζηηαλνύο. Τόηε, ν Μέγαο Βαζίιεηνο δήηεζε λα ηνπ πξνζθέξνπλ ό,ηη λόκηζκα ή θόζκεκα είρε ν θαζέλαο ηνπο θαη λα ηνλ ζπλνδεύζνπλ ζηελ ππνδνρή ηνπ άξρνληα. Ο έπαξρνο αληηθξίδνληαο ην ζεζαπξό ζακπώζεθε, αιιά γηα ιόγνπο πνπ δε γλσξίδνπκε δελ πήξε ηελ πξνζθνξά ηνπο. Ο Άγηνο αλαθνπθίζηεθε, αιιά βξέζεθε κπξνζηά ζε αδηέμνδν, γηαηί δε ζπκόηαλ ζε πνηνλ αλήθε ην θάζε αληηθείκελν. Βξήθε όκσο ηε ιύζε. Έθαλε παξαγγειία ηόζεο πίηεο όζα ήηαλ θαη ηα λνκίζκαηα-θνζκήκαηα θαη ηνπνζέηεζε ζε θαζεκία από έλα. Καηόπηλ ηα κνίξαζε ζηνπο πηζηνύο. Σύκθσλα κε ην ζξύιν, θαζέλαο έηπρε ζηελ πίηα ηνπ ό,ηη είρε δσξίζεη. Έηζη ιέλε όηη γελλήζεθε ην έζηκν ηεο βαζηιόπηηαο πνπ θόβνπκε ηελ παξακνλή ή αλήκεξα ηεο Πξσηνρξνληάο. Οη απνθξηέο ζην Μηζηί γηνξηάδνληαλ κε ρνξνύο θαη κεηακθηέζεηο. Τα παηδηά γίλνληαλ καζθαξάδεο. Σπάληα ληπλόηαλ νη κεγάινη. Δίραλ δύν Κπξηαθέο απνθξηάο πνπ νλνκαδόηαλ «Κπξηαη' θξεηζή ηζη Τπξηνύ Τζέξεηαη», δει. θξέαηνο θαη ηπξηνύ. Τελ πξώηε έηξσγαλ θξέαηα, ηε δεύηεξε αβγά θαη ηπξηά. Όηαλ μεκέξσλε ε Καζαξή Γεπηέξα, κέζα ζηα ζπίηηα - πάλσ ζηνπο ηνίρνπο, έθαλαλ ζθίηζα θακήιαο κε αιεύξη- ην είραλε γηα θαιό απηό. Αλ ηα παηδηά ήζειαλ λα θάλε θξέαο ζην δηάζηεκα ηεο ζαξαθνζηήο ηα θνβέξηδαλ κε ηε θξάζε: «Παπάο θνθη’ η’ απηηά ζ’». Όηαλ ππήξρε αξξαβσληαζκέλε ζην ζπίηη, καδεύνληαλ ζπγγελείο ηνπ αξξαβσληαζηηθνύ θαη έηξσγαλ όινη καδί. Όζνη πάιη είραλ παληξεκέλα παηδηά πήγαηλαλ θαη έηξσγαλ όινη καδί ζην παηξηθό ζπίηη. Έηξσγαλ θξέαο, αβγά, πίηεο, γαιαηόπηηεο, γιπθά, θαη ρπινπίηεο, ρόξεπαλ 28

θαη απόθξεπαλ. Τειεπηαία έηξσγαλ έλα αβγό. Τα παηδηά απηή ηε κέξα έπαηδαλ «ηδαξηδνύη», ηελ ηξακπάια. Έζηελαλ κηα ζε θάζε κηθξνγεηηνληά θαη έπαηδαλ «κπηεξεύνληαο έλα ηδαξηδνύη», μύλνληαο ην κπηεξό. Οη εβδνκάδεο ηεο απνθξηάο ζηελ Αλαθoύ ήηαλ δύν. Τεο Κξεαηηλήο πνπ έηξσγαλ κόλν θξέαο θαη ηεο Τπξηλήο πνπ έηξσγαλ κόλν καθαξόληα, ηπξόπηηεο, αβγά, ςάξηα θαη όρη θξέαο. Τηο δύν Κπξηαθέο ηεο Απνθξηάο νη λένη, κόλν νη άλδξεο θαη πνηέ νη γπλαίθεο, γηλόηαλ καζθαξάδεο. Φνξνύζαλ ζαιβάξηα, έπαηξλαλ ληανύιηα από ηνπο Τνύξθνπο θαη ηα ρηππνύζαλ. Γίλνληαλ ληθάδεο, κνπηδνπξώλνληαλ, ππνθξίλνληαλ ηηο έγθπεο, έθαλαλ όηη ζα γελλήζνπλ, θώλαδαλ θαη ν θόζκνο γεινύζε. Τν βξάδπ ηεο δεύηεξεο Απνθξηάο καδεύνληαλ νη ζπγγεληθέο νηθνγέλεηεο θη έηξσγαλ καδί, ην ηειεπηαίν θαγεηό, έλα ζθηρηνβξαζκέλν αβγό. Τε Μεγάιε Δβδνκάδα λήζηεπαλ θαη πήγαηλαλ θάζε κέξα ζηελ εθθιεζία. Τε Μ. Τεηάξηε ζηακαηνύζαλ ηηο δνπιεηέο ησλ ρσξαθηώλ. Τε Μ. Πέκπηε έβαθαλ θόθθηλα απγά κε θξεκκπδόθινπδεο θαη ην βξάδπ πήγαηλαλ ζηελ εθθιεζία από έλα απγό γηα θάζε κέινο ηεο νηθνγέλεηαο. Σην Μηζηί, έπαηξλαλ έλα ζαθνύιη όπνπ έβαδαλ απγά γηα ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο θαη έλα επηπιένλ γηα ηνπο θησρνύο. Δπίζεο άθελαλ ηζνπξέθη, κέιη, βνύηπξν, γηανύξηη, γάια, θαη ην θνπινύξη ηνπ Δπαγγειίνπ (ςσκί κε θόθθηλν απγό πάλσ) πάλσ ζην ζηαζίδη θαη ηα έπαηξλαλ ηελ Αλάζηαζε. Σηελ Αλαθνύ, είραλ έλα καλνπάιη γηα δώδεθα κεγάια θεξηά θαη όηαλ ν παπάο έιεγε έλα-έλα ηα επαγγέιηα, γηα θάζε επαγγέιην έζβελαλ θαη έλα θεξί. Τα θεξηά πνπ έκελαλ, ηα έθνβαλ θαη ηα κνίξαδε ν παπάο θαη νη 29

άλζξσπνη ηα ρξεζηκνπνηνύζαλ σο θπιαθηά. Δπίζεο, γηα θπιαρηό έπαηξλαλ θνκκαηάθη από ην ζεληόλη ηνπ Φξηζηνύ. Πνιινί άξξσζηνη θνηκόληνπζαλ απνβξαδίο ζηελ εθθιεζία γηα λα γηαηξεπηνύλ. Σην Μηζηί κάιηζηα έξρνληαλ άξξσζηνη Τνύξθνη από ηα γύξσ ρσξηά (Καξαηιί, Εάλδακα) θαη μάπισλαλ κπξνζηά ζην ηεξό πξηλ ηα δώδεθα επαγγέιηα, γηα λα γίλνπλ θαιά. Άιινη γεξνί πάιη, ζηέθνληαλ θνληά ζην παγθάξη θαη παξαθνινπζνύζαλ ηε ιεηηνπξγία. Οη λνηθνθπξέο δύκσλαλ ινρνύκηα, παμηκάδηα κε απηά, γάια θαη βνύηπξν, αριάδηα, θνπινύξηα ζηξνγγπιά ή πιερηά. Πάλσ έθαλαλ ζηαπξό ραξαγκέλν ή θηηαγκέλν κε πξνδύκη. Ζκέξα ηνπ κεγαιύηεξνπ πέλζνπο ήηαλ Μεγάιε Παξαζθεπή. Ήηαλ όια θιεηζηά, ζεσξνύζαλ κεγάιε ακαξηία λα πηάζεη θαλείο ζθπξί ή θαξθί απηή ηε κέξα. Οη γπλαίθεο ζηόιηδαλ ην Δπηηάθην κε γθη, δνπκπνύιηα θαη ζνπζάκηα (απηά ππήξραλ εθείλε ηελ επνρή). Όινη πξνζθπλνύζαλ ηνλ επηηάθην, πεξλνύζαλ θαη ηξεηο θνξέο από θάησ γηα λα είλαη γεξνί. Τν βξάδπ, ν δάζθαινο κε ηα παηδηά δηάβαδαλ ηνλ επηηάθην ζξήλν, έςειλαλ ηα εγθώκηα θαη κεηά πεξηέθεξαλ ηνλ Δπηηάθην κε θαηάλπμε ζηνπο δξόκνπο, θξαηώληαο θεξηά αλακκέλα ςάιινληαο ην «Κύξηε ειέεζνλ». Σην Μηζηί, ζην Γθέιβεξη θαη ζηελ Αλαθνύ, πεξηέθεξαλ ηνλ επηηάθην κόλν ζην πξναύιην ηεο εθθιεζίαο γηα ην θόβν ησλ Τνύξθσλ. Τν Μεγάιν Σάββαην ήηαλ ε κέξα ησλ πεζακέλσλ. Πήγαηλαλ ζηα λεθξνηαθεία, άλαβαλ θεξηά θαη θαληήιηα θαη έθαλαλ ηξηζάγην. Σηελ Αμό, αλήκεξα ηεο Λακπξήο γηλόηαλ κεγάιε γηνξηή ησλ λεθξώλ. Σην Τζαξηθιί Νίγδεο γύξηδαλ θαη ηελ Αλάζηαζε ζην λεθξνηαθείν, όπνπ νη γπλαίθεο έθιαηγαλ. Σην Μηζηί, ζην ηέινο ηεο Σαξαθνζηήο έβγαηλαλ ηα παιηθάξηα θάζε βξάδπ θαη κάδεπαλ μύια, άρπξα θαη 30

θαύζηκα ηα νπνία απνζήθεπαλ ηξαγνπδώληαο θαη ζθπξίδνληαο κέρξη ηε Μ. Πέκπηε. Τε λύρηα ηνπ Σαββάηνπ ηα κάδεπαλ ζηελ πιαηεία ηεο γεηηνληάο θαη άλαβαλ θσηηά. Μαδεύνληαλ γύξσ θαη γεινύζαλ, θώλαδαλ, ώζπνπ λα ρηππήζεη ε θακπάλα γηα ηελ Αλάζηαζε. Σπκβόιηδε ηε θσηηά πνπ είραλ αλάςεη νη Απόζηνινη θαη δεζηαίλνληαλ όηαλ αλέθξηλαλ ην Φξηζηό. Τν Μ. Σάββαην νη άλδξεο έζθαδαλ κεγάια δώα θαη νη γπλαίθεο έθηηαρλαλ πίηεο κε αιεύξη, βνύηπξν, δάραξε ή κέιη. Τα κεζάλπρηα ρηππνύζε ε θακπάλα γηα ηε Λεηηνπξγία. Όινη κε ηα θαιά ηνπο πήγαηλαλ ζηελ εθθιεζία. Μόιηο ν παπάο έιεγε «Φξηζηόο Αλέζηε», ηζνύγθξηδαλ ην αβγό θαη ην έηξσγαλ. Με αβγό άλνηγαλ ηε λεζηεία θαη κε απγό ηελ έθιεηλαλ. Μεηά ηε ιεηηνπξγία ηεο Αλάζηαζεο έπαηξλαλ απηά πνπ είραλ αθήζεη ζηελ εθθιεζία θαη πήγαηλαλ ην «άγην θσο» ζην ζπίηη ηνπο. Άλαβαλ ην θαληήιη θαη έηξσγαλ ζνύπα, θξέαο, πηιάθη, ηπξί, πίηεο, θατκάθη. Τελ εκέξα ηεο Αλάζηαζεο, λσξίο ην απόγεπκα, γηλόηαλ ε Λεηηνπξγία ηεο Γεύηεξεο Αλάζηαζεο. Μεηά ηε δνμνινγία έβγαηλαλ γηα ηε ιηηαλεία. Πεξλνύζαλ από ηα θεληξηθά ζεκεία ηνπ ρσξηνύ θαη γπξλνύζαλ ζηελ εθθιεζία, όπνπ δηαβάδνληαλ ηα Δπαγγέιηα ζε επηά γιώζζεο. Μεηά ηε δεύηεξε Αλάζηαζε, άξρηδε ν ρνξόο θαη ην γιέληη πνπ θξαηνύζε όιε ηελ εβδνκάδα ηεο δηαθαηλεζίκνπ. Σε πνιιά κέξε γηλόηαλ παλεγύξηα ζηελ εμνρή θαη αγώλεο πάιεο, δξόκνπ θαη ιηζαξηνύ. Μεγάιε γηνξηή ήηαλ ηνπ Αε- Γησξγηνύ, ζηηο 23 Απξηιίνπ, νδεγνύ θαη πξνζηάηε ησλ ηαμηδησηώλ θαη ησλ δώσλ. Σην Γθέιβεξη ε ζπληερλία ησλ γεσξγώλ έθαλε ιεηηνπξγία ζηελ εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Γξεγνξίνπ. Σηα Κελάηαια γηλόηαλ 31

κεγάιν παλεγύξη όπνπ ζηόιηδαλ ηελ εηθόλα ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ κε ζηάρπα πνπ έθεξλαλ νη θησρνί αγξόηεο από ηα ρσξάθηα ηνπο.. Ύζηεξα, θαηέβαηλαλ ζηνπο θήπνπο ηνπ ρσξηνύ όπνπ έζθαδαλ αξληά, έςελαλ, δηαζθέδαδαλ, έθαλαλ αγώλεο πάιεο Φξηζηηαλνί θαη Τνύξθνη θαη έζηελαλ θνύληεο ζηα δέλδξα θαη θνπληόηαλ. Σην Σηβξίρηζαξ γηνξηαδόηαλ ζην ιαμεπηό παξεθθιήζη ηνπ Αε-Γηώξγε, όπνπ πξόζθεξαλ νη πηζηνί δηάθνξα ηάκαηα θαη πξνπάλησλ θατθαλά, δειαδή ζθνπγγάην κε κέιη. Έζθαδαλ θνπξκπάλη θαη νη αξξαβσληαζκέλεο δέρνληαλ δώξα από ηηο πεζεξέο θαη ηνπο ρσξηαλνύο. Τνλ Άγην ηηκνύζαλ θαη νη Τνύξθνη, ρσξηζηά από ηνπο Φξηζηηαλνύο.

Χοροί Καππαδοκίας

Οι χοροί τθσ Καππαδοκίασ και γενικότερα των Ελλινων τθσ Μ. Αςίασ, διακρίνονται για τθ ςεμνότθτά τουσ. Ραρατθρείται ςτακερό πάτθμα με όλο το πζλμα. Το ςϊμα, ςχεδόν αλφγιςτο, δείχνει κι αυτό ςεμνότθτα. Τζλοσ , τα χζρια κινοφνται μπροςτά ςτο ςτικοσ και οι κινιςεισ τουσ δεν υπερβαίνουν το φψοσ του κεφαλιοφ. Πταν δεν κρατοφν κάτι ςτα χζρια, τότε ενϊνουν τα τρία δάκτυλα των χεριϊν τουσ, όπωσ όταν κάνουμε το ςταυρό μασ. Η κρθςκεία επθρζαςε τουσ χοροφσ τθσ Καππαδοκίασ, ϊςτε αυτοί ςτο μεγαλφτερο μζροσ τουσ να είναι αιςκθτικοί και όχι αιςκθςιακοί όπωσ οι χοροί τθσ ανατολισ. Η κρθςκευτικότθτα των ανκρϊπων επζδραςε, με αποτζλεςμα οι χοροί να παρουςιάηουν τελετουργικι μορφι. «Τελετουργία είναι κάκε προκακοριςμζνθ, επαναλαμβανόμενθ ςυμβολικι δραςτθριότθτα ι πρακτικι, θ οποία ςυνίςταται από ςτοιχεία λεκτικά και μθ λεκτικά» λζει θ Νόρα- Σκουτζρθ Διδαςκάλου. Τα λεκτικά ςτοιχεία είναι κάποιεσ φωνζσ, επιφωνιματα αποδοκιμαςίασ, επιβράβευςθσ ι και προςταγισ που δθλϊνουν τον τρόπο εκτζλεςθσ και τθν παραπζρα πορεία ενόσ χοροφ. Τα μθ λεκτικά ςτοιχεία είναι οι χειρονομίεσ, οι εκφράςεισ του προςϊπου, οι μετακινιςεισ του ςϊματοσ ςτο χϊρο που εκφράηουν ςυναιςκιματα, αξίεσ θκικζσ, διαχρονικζσ που διακατζχουν αυτοφσ που χορεφουν. Ο τρόποσ που οι Καππαδόκεσ χορευτζσ μπαίνουν ςτθ ςειρά, πιάνονται και χορεφουν και οι θκικοί κανόνεσ που ς’ αυτοφσ υπακοφουν, μασ μεταφζρουν ςτον ευρφτερο κοινωνικό χϊρο, όπου εκεί το κοινωνικό γίγνεςκαι ζχει κακορίςει τισ κζςεισ των δφο φφλων και τθν απόςταςθ που υπάρχει μεταξφ αυτϊν. Στθν Καππαδοκία υπάρχουν αντικριςτοί χοροί, όπου τα ηευγάρια μπορεί να είναι αμιγι ι μικτά. Σε οριςμζνουσ από 34

αυτοφσ, δίνεται θ δυνατότθτα ςτουσ χορευτζσ να εκφράηονται ατομικά. Επίςθσ, χοροί πορείασ όπου οι χορευτζσ πιάνονται κατά ιδιόμορφο τρόπο μεταξφ τουσ, ίςωσ για να μθ χαλάει το χορευτικό ςχιμα. Σε αυτοφσ ο κορυφαίοσ είναι ο γεροντότεροσ ι ο πιο λεβζντθσ, που τουσ κακοδθγεί ςτθν πορεία που ακολουκοφν. Άλλοι χοροί είναι αυτοί που χορεφουν μόνο γυναίκεσ με μαντίλια ςτα χζρια και το χαρακτθριςτικό τουσ είναι ο αργόσ ρυκμόσ και το κφλιςμα που γίνεται με το δεξί πόδι να προθγείται. Υπάρχουν ακόμθ χοροί που γίνονται κατά τθ διάρκεια τθσ διαδικαςίασ του γάμου που χαρακτθρίηονται ωσ τθσ νφφθσ ι του γαμπροφ. Είναι χοροί εκιμοτυπικοί και δείχνουν τον αποχαιρετιςμό τθσ νφφθσ από το πατρικό τθσ ςπίτι, τθν υποδοχι τθσ ςτο ςπίτι του γαμπροφ και τθ κζςθ τθσ μζςα ςτο πατρικό ςπίτι του γαμπροφ. Τζλοσ, υπάρχουν οι Ζεϊμπζκικοι χοροί και οι Καρςιλαμάδεσ. Τα ονόματα των χορϊν είναι επθρεαςμζνα από τα χορευτικά ςχιματα, από τα αντικείμενα που κρατοφςαν και χρθςιμοποιοφςαν ςτο χορό, από τον τρόπο που ιταν πιαςμζνοι οι χορευτζσ, από τον τόπο που τελοφνταν και από το χρόνο. Ρολλοί χοροί πιραν το όνομά τουσ από τον Άγιο προσ τιμι του οποίου χορευόταν. Σε οριςμζνουσ καππαδοκικοφσ χοροφσ, δίνεται θ δυνατότθτα ςτουσ επαγγελματίεσ χορευτζσ και ςτα παιδιά να χρθςιμοποιιςουν διάφορα αντικείμενα ςτα χζρια τουσ, όπωσ κουτάλια και μαντιλια. Το χτφπθμα των κουταλιϊν με τα χζρια, όπωσ περιγράφεται ςτο χορό των κουταλιϊν, γνωςτό ωσ Κόνιαλι, ςε διάφορα ρυκμικά ςχιματα και θ ταυτόχρονθ εκτζλεςθ των βθμάτων του χοροφ, απαιτοφν, λόγω των αςφμμετρων κινιςεων που γίνονται αναφορικά με τα πάνω και κάτω άκρα αλλά και των ετερόπλευρων κινιςεων των δφο θμιμορίων του ςϊματοσ(δεξιοφ και αριςτεροφ), πολφ καλό ςυντονιςμό ςτισ κινιςεισ των μελϊν του ςϊματοσ ςτο χϊρο. 35

Χορόσ των κουταλιών-Κόνιαλι Είναι αντικριςτόσ χορόσ, που χορευόταν ς' ολόκλθρθ τθν Καππαδοκία και που χορεφεται ακόμθ και ςιμερα από όλουσ τουσ πρόςφυγεσ δεφτερθσ και τρίτθσ γενιάσ και γι’ αυτό μποροφμε να το χαρακτθρίςουμε ωσ «πανκαππαδοκικό» χορό. Ραλιά χορευόταν μόνο από ηευγάρια γυναικϊν ι ανδρϊν ι από παντρεμζνα ανδρόγυνα. Σιμερα χορεφεται περιςςότερο μικτόσ. Ο ρυκμόσ του είναι πιο αργόσ όταν χορεφεται μόνο από γυναίκεσ, που κινοφν τα χζρια δεξιά-αριςτερά ςυγχρόνωσ με τα βιματα. Αντίκετα τα ηευγάρια των ανδρϊν κινοφνται πιο γριγορα με πιο ζντονα βιματα. Ο χορόσ αποτελείται από ζξι (6) βιματα και αυτά ολοκλθρϊνονται ςε δφο(2) μουςικά μζτρα. Το μουςικό μζτρο είναι 2/4. Το χορό ςυνοδεφουν το ντζφι, το βιολί και το οφτι. Τα τζςςερα(4) ξφλινα κουτάλια βγάηουν ζναν καταπλθκτικό ιχο όταν χτυπάνε μεταξφ τουσ ανά δφο ςτο κάκε χζρι του χορευτι. Το ζνα κουτάλι τοποκετείται μεταξφ του δείκτθ και του αντίχειρα και το άλλα μεταξφ του μζςου και του παράμεςου, ζτςι ϊςτε να ζρχονται ςε επαφι τα κυρτά μζρθ τουσ. Υπιρχαν και υπάρχουν διαφορετικά κτυπιματα, δθλαδι διαφορετικά ρυκμικά ςχιματα ανάλογα με το τραγοφδι που ςυνοδεφει το χορό. Τα κουτάλια ιταν τριϊν ειδϊν: α) Τα «ταχταδιώνασ» (ςανιδζνια) με ηωγραφιςμζνα λουλοφδια ςτο κοίλο μζροσ και δίςτιχα ςτθν τουρκικι γλϊςςα ςτθ λαβι, που τα ζφτιαχναν ςτο Λκόνιο και ςτθ Σίλλθ. β) Τα «ςιδερώνασ» (μεταλλικά) τα κοινά κουτάλια που χρθςιμοποιοφςαν ςτο φαγθτό κακθμερινά, που τα προμθκευόταν από τθν Κων/πολθ και γ) Τα «κοκάλινα» που ερχόταν και αυτά από τθν Κων/πολθ.

Ο χορόσ των κουταλιϊν χορευόταν και ςε άλλεσ περιοχζσ τθσ Μ. Αςίασ όπωσ ςτθν Κιουτάχεια και ςτθ Σμφρνθ, αλλά ς' αυτζσ τισ περιοχζσ το κτφπθμα των κουταλιϊν γινόταν με τα χζρια να βρίςκονται πάνω από το κεφάλι και τθ λεκάνθ να λικνίηεται αριςτερά-δεξιά. ΜΚ΢ΣΚ-Σ΢ΑΡΚΚΛΚ 1. ΢ουρουντίνα Χόρευαν χωριςτά οι γυναίκεσ από τουσ άνδρεσ ς' αυτό το χορό, με λαβι των χεριϊν ςταυρωτά. Ο κορυφαίοσ ιταν άνδρασ, ακόμθ και ςτον κφκλο των γυναικϊν και τθν ϊρα που χόρευε κουνοφςε ζνα μαντίλι. Στθν αρχι ο χορόσ ξεκινοφςε ςε κφκλο, αργότερα χαλοφςε ο κφκλοσ και ίςιωνε θ χορευτικι ομάδα, μζχρι που ο ζνασ χορευτισ χόρευε πίςω από τον άλλο. Ο ρυκμόσ ιταν ςτθν αρχι αργόσ, όςο κρατοφςε ο κφκλοσ, αργότερα γρθγορότεροσ και κάποια ςτιγμι οι γυναίκεσ προχωροφςαν αντίκετα, δθλαδι με πλάτθ προσ τθ φορά του κφκλου, προσ τθν πορεία του ςχιματοσ. Στθ ςυνζχεια ο χορόσ γινόταν όλο και γρθγορότεροσ με αποτζλεςμα μερικζσ γυναίκεσ να εγκαταλείπουν τθ χορευτικι ομάδα κουραςμζνεσ. Το μουςικό του μζτρο είναι 2/4. Οι Μιςτιϊτεσ υποςτθρίηουν ότι μόνο ςτο Μιςτί και ςτο Σεμζντρε χορευόταν ο χορόσ, εξαιτίασ κάποιου γεγονότοσ που φαίνεται ότι αναπαριςτά, τθν αρπαγι κάποιασ κοπζλασ από τουσ Τοφρκουσ. Το τραγοφδι ςϊκθκε ςτθ τοφρκικθ γλϊςςα και ςε ελεφκερθ μετάφραςθ είναι «Ριγαν ςτ' αμπζλια του Αντιβάλ» Ο Γ. Κόκκινοσ περιλαμβάνει ςτο βιβλίο του «Ελλθνικοί χοροί» το χορό Σουρουντίνα. Ο χορόσ πιρε το όνομα του από το ςφρςιμο των ποδιϊν. Είναι μικτόσ κυκλικόσ χορόσ, με 37

ςταυρωτι λαβι που χορευόταν ς' όλθ τθν Καππαδοκία. Τα βιματα του χοροφ είναι ζξι και θ φράςθ ολοκλθρϊνεται ςε δφο μουςικά μζτρα. Ο χορόσ αποτελείται από δφο μζρθ, το αργό και το γριγορο, που εναλλάςςονται. Τζλοσ, ο χορόσ αρχίηει με το αριςτερό πόδι. 2.΢τρογγχλόσ Χορεφεται από πρόςφυγεσ από το Μιςτί, ςτο Αγιονζρι κες/νίκθσ. Είναι ανδρικόσ κυκλικόσ χορόσ, με λαβι των χεριϊν από τισ παλάμεσ κάτω. Στθν αρχι χορεφεται ςε ανοικτό κφκλο χωρίσ να κτυποφν τα πόδια. Πταν ο κφκλοσ κλείςει, οι χορευτζσ κάκε 4ο και 6ο βιμα ςκφβουν τα κεφάλια κάτω και κτυποφν δυνατά τα πόδια. Τα βιματα του χοροφ είναι ζξι και θ φράςθ ολοκλθρϊνεται ςε 3 μουςικά μζτρα. Το μουςικό μζτρο 2/4. ΢ΚΝΑ΢Ο΢ 1. Άγιοσ Κωάννησ Χορευόταν ςτθ Σιναςό, τθν θμζρα του Αθ- Γιάννθ, με το τραγοφδι «κάτω ςτον Αθ- Γιάννθ». Ρεριςςότερα ςτοιχεία για το χορό δεν καταγράφονται. 2. Αποχαιρετιςμόσ- Μζγα Πάςχα Τθν Κυριακι του Κωμά οι γυναίκεσ που οι ςφηυγοι τουσ ζλειπαν ςτα ξζνα χόρευαν κυκλικοφσ χοροφσ του Ράςχα και ζκλειναν το χορό με αυτό το τραγοφδι τθσ Άνοιξθσ «Μάνα ιρτεν γ) άνοιξθ το γζρμο καλοκαίρι... .Ιρτεν ο καιρόσ που πρζπ' να χωριςτοφμεν, ν'απομακρυνκοφμ', ίρτεν ο καιρόσ, κα παν οι βρωμιςμζνοι και βαρετοί, κα 'ρτουν οι μυριςμζνοι και ποκθτοί. Ϊρα ςασ καλι».

ΦΑΡΑ΢Α 1. ΢εήτα-τα Υπάρχει ομϊνυμο τραγοφδι με το οποίο χορεφεται ο χορόσ. Ο χορόσ παλιά χορευόταν μόνο από παντρεμζνεσ γυναίκεσ ςτουσ γάμουσ, οι οποίεσ ςχθμάτιηαν ηευγάρια ι ομάδεσ θ μια απζναντι ςτθν άλλθ. Το κεφάλι ςκεπαηόταν με μαντίλι και μόνο τα μάτια ιταν ακάλυπτα. Κατά τθν παράδοςθ το Γιολάχι φαράγγι, νότια τθσ Βαραςοφ, αποτελοφςε τθ δίοδο για τον κάτω κόςμο κι αυτό ενιςχφεται με το παλιό τραγοφδι, που κατά ζνα ζκιμο πολφ παλιό, χόρευαν αντικριςτά ςτουσ γάμουσ δυο παντρεμζνεσ γυναίκεσ με κινιςεισ τρεμάμενεσ, μιμθτικζσ του χαιρετιςμοφ- αποχαιρετιςμοφ και άλλαηαν ρυκμικά τισ κζςεισ. Ζτςι, κεωροφν ότι ο χορόσ παριςτάνει τθ ςυνάντθςθ τθσ Κεάσ Διμθτρασ και τθσ κόρθσ τθσ Ρερςεφόνθσ. Το μουςικό μζτρο του χοροφ είναι 2/4. Τα λόγια του τραγουδιοφ είναι: «Σειτα-τα, ςειτα-τα, ςο μζγον το ρουςί, να μθ ’πεςϊςετε, ’πνϊςετε, ςου Χοφναρθ το ςπιλο» Δθλαδι: «Σφρε τθν, ςφρε τθν ςτο μεγάλο βουνό κι αν δεν φτάςετε κοιμθκείτε ςτου Χοφναρθ τθ ςπθλιά». 2. Ωνημά Είναι ζνασ χορόσ μυςτικιςτικόσ και πολφ διςτακτικά, μίλθςαν μόνο δφο άνκρωποι γι' αυτό. Δεν ζχουν ςωκεί οφτε τα λόγια 39

από το τραγοφδι. Λζγεται ότι ζνα κορίτςι ςε θλικία γάμου φϊναηε απελπιςμζνα ςτθ μάνα τθσ που ζψαχνε να παντρευτεί: «Ω μάνα γιατί το ζκανεσ αυτό, γιατί με ρεηίλεψεσ...». Ιταν αντικριςτόσ χορόσ που χόρευαν μόνο γυναίκεσ και κάποια ςτιγμι άλλαηαν μζτωπο. Χτυποφςαν με τισ παλάμεσ τουσ μθροφσ, μετά δφο φορζσ παλαμάκια και ςτο τζλοσ άνοιγαν τα χζρια ςτο πλάι γζρνοντασ τον κορμό αριςτεράδεξιά με τεντωμζνα πόδια.

ΚΑΚ΢ΑΡΕΚΑ

1. Αλώνια-Χαρμάν Γερί Σ’ αυτό το χορό χόρευαν μόνο άνδρεσ ςε κφκλο και με λαβι των χεριϊν ςταυρωτά. Σιμερα χορεφεται από άνδρεσ και γυναίκεσ με διάταξθ διαδοχικι. Υπάρχουν δφο χορευτικζσ ςειρζσ ςτα μζλθ των οποίων πρζπει να υπάρχει ζνασ καλόσ τραγουδιςτισ. Ο χορόσ ξεκινάει προσ τθ φορά του κφκλου με αριςτερό πόδι και το δεξί να ακολουκεί. Πταν κάποιοσ φωνάξει «πίςω», τότε οι χορευτζσ πθγαίνουν αντίκετα προσ τθ φορά, με αριςτερό πόδι προσ τα αριςτερά αυτι τθ φορά και το δεξί να ακολουκεί. Ραλιά χορευόταν ςτα αλϊνια και με τον τρόπο αυτό πατοφςαν τθν παραγωγι τουσ. Τα λόγια του τραγουδιοφ είναι ςχετικά «Το αλϊνι είναι υγρό, πάτα ςιγά...». Το μουςικό του μζτρο είναι 2/4. 2. Κάλε-Κάςτρο

Ιταν κυκλικόσ χορόσ και τον χόρευαν άνδρεσ και γυναίκεσ όπωσ χορεφεται και ςιμερα από πρόςφυγεσ τθσ περιοχισ Καιςαρείασ ςτουσ Αςκθτζσ ΢οδόπθσ. Τα βιματα του χοροφ πάνε ςτα τρία, με τα χζρια να κινοφνται ιδιόμορφα πάνω κάτω. Στο ζνα λυγίηουν ςτουσ αγκϊνεσ, ςτο δυο ανεβαίνουν και ςτο τρία ζρχονται ςτθν αρχικι κζςθ. 3.Χορόσ των μαχαιριών Χορευόταν από δφο νζουσ, με τθ ςυνοδεία μουςικϊν οργάνων, οι οποίοι κρατοφςαν μαχαίρια. Ακολουκϊντασ τθ μουςικι πθδοφςαν με λυγιςμζνα γόνατα και ςυνζκρουαν τα μαχαίρια ωσ μαχόμενοι πολεμιςτζσ. Χορεφεται και ςε άλλα μζρθ τθσ Καππαδοκίασ.

https://www.youtube.com/watch?v=At0bD-n8nLM https://www.youtube.com/watch?v=wFMxHxwjPaE 41

Επιμζλεια : Σταφροσ Ραυλζασ, Ραναγιϊτθσ Σαπουτηόγλου, Αντϊνθσ Μόςκο, Νίκοσ Ραλαιολόγοσ, Βαςίλθσ Ντουραντϊνθσ

ΚΟ΢ΛΝΚΟΣ

Ι΢ΣΟΡΙΑ Θ αρχαία Κόρινθοσ ιταν ςθμαντικι πόλθ-κράτοσ τθσ αρχαίασ Ελλάδασ. Ζλεγχε μία περιοχι που αντιςτοιχοφςε ςτα ανατολικά του ςθμερινοφ νομοφ Κορινκίασ και ςτα βορειοανατολικά του νομοφ Αργολίδασ. Συνόρευε με τθ Σικυϊνα ςτα δυτικά, με τουσ Μεγαρείσ ςτα ανατολικά, με τουσ Αργείουσ ςτα νοτιοδυτικά και με τουσ Επιδαφριουσ ςτα νότια. Θ αρχαία Κόρινκοσ ζλεγχε τθν νευραλγικι κζςθ του Λςκμοφ και αποτελοφςε το ςθμαντικότερο εμπορικό κόμβο του αρχαίου 43

κόςμου, μζχρι να απειλθκεί από τθν Ακινα. Θ Κόρινκοσ κεωροφταν θ πλουςιότερθ πόλθ του αρχαίου κόςμου. Θ Κόρινκοσ αποτελεί ςυνζχεια τθσ αρχαίασ Κορίνκου. Το 1858 θ παλαιά πόλθ τθσ Κορίνκου, γνωςτι πλζον ωσ Αρχαία Κόρινκοσ, ιςοπεδϊκθκε από ςειςμό. Αυτό οδιγθςε ςτο κτίςιμο τθσ νζασ πόλθσ ΝΑ του αρχαίου λιμανιοφ του Λεχαίου ςτισ όχκεσ του Κορινκιακοφ Κόλπου.

ΘΡΤΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟ΢ΕΙ΢ «Ζνασ βοςκόσ αντίκρυςε ςε μικρι τρφπα του βράχου και ςε φψοσ 4-5 μζτρων μια μικρι εικόνα τθσ Ραναγίασ. Κατόρκωςε να φκάςει ςτθν τρφπα και να πάρει τθν εικονίτςα, που τθν ζβαλε ςτο ςακοφλι του μαηί με το ψωμί του. Πταν ζφταςε ςτο ςπίτι του, κάλεςε τθ γυναίκα του και τθσ είπε: ‘‘Βγάλε από μζςα απ᾿ το ςακοφλι κάτι που κρατϊ”. Θ γυναίκα κοίταξε το ςακκοφλι και βρικε να υπάρχει μόνο ψωμί. Ο βοςκόσ ςταυροκοπικθκε. Τθν άλλθ μζρα ξαναντίκρυςε το κονιςματάκι πάνω ςτθν τρφπα του βράχου. Το ξαναπιρε, το ζβαλε ςτο ςακοφλι, πιγε ςτθ γυναίκα του, επανζλαβε τθν προςταγι του να βγάλει θ γυναίκα απ᾿ το ςακοφλι κάτι, μα αυτό το κάτι πάλι δεν υπιρχε. Είχε ξεφφγει επιςτρζφοντασ ςτθ κζςθ τθσ. Το ίδιο επαναλιφκθκε και τθν άλλθ μζρα. Τότε επιτζλουσ ο τςομπάνθσ κατάλαβε πωσ ιταν κζλθμά τθσ Ραναγίασ να κατοικιςει εκεί ψθλά. Ειδοποίθςε δυο καλογζρουσ να πθγαίνουν εκεί, ςτο μζροσ που ζμεινε θ Ραναγία. Χάριςε και όλα τα γιδοπρόβατά του και ζτςι ζγινε το μοναςτιρι. Ακόμθ και ςιμερα θ εικονίτςα υπάρχει ςτθ τρφπα και

φαίνεται θ δεξιά κόγχθ τθσ μαυριςμζνθ απ᾿ το χρόνο και τα νερά τθσ βροχισ»

Μια φορά ζνασ χωριάτθσ ζτυχε να περάςει από τθ Μονι. Είδε ςτον κάμπο τισ ελιζσ φορτωμζνεσ καρπό και τα κελλιά ζρθμα και είπε: -Μωρζ εγϊ κα πάω να φζρω τθν οικογζνειά μου εδϊ. Καλόσ τόποσ είναι αυτόσ και κα περάςω καλά με τθ γυναίκα και τα κοπζλια μου. Να ςπζρνουμε τα χωράφια να μαηϊνουμε τισ ελιζσ. Εγϊ δε βλζπω κανζνα ςε αυτόν τον τόπο. Δεν προλαβαίνει να το πει και ακοφει μια φωνι: -Γριγορα πίςω γιατί ο τόποσ αυτόσ είναι αςκθτικόσ και δεν είναι για οικογζνειεσ. Και ςθκϊνεται αμζςωσ και φεφγει ντροπιαςμζνοσ και φοβιςμζνοσ από τθν περιοχι τθσ Κυράσ – Φανερωμζνθσ.

ΔΗΜΟΣΙΚΑ ΣΡΑΓΟΤΔΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ(ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΗΣ Ο΢ΕΙΝΗΣ ΚΟ΢ΙΝΘΙΑΣ) Τρεισ περδικοφλεσ κάκουνται ψθλά ςτθ Ντουρντουβάνα Θ μια τθράει του Φονιά, γθ άλλθ κατά τθ Λάςτα, και θ τρίτθ, νθ καλφτερθ, μοιριολογάει και λζει. - Αλζξθ κάτςε φρόνιμα, κάτςε να προςκυνιςεισ! Ρζντε παςάδεσ ζρχονται μεσ του Φονιά τον κάμπο και κυνθγάν τθν Κλεφτουργιά και τουσ καπεταναίουσ και τότε ποφκε κα κρυφτείσ και που κα ξεχειμάςεισ; - Εγϊ ςασ τόειπα μια βολά, ςασ τόειπα τρεισ και πζντε, Τοφρκουσ εγϊ δε ςκιάηουμαι, παςάδεσ δε φοβάμαι. Ραςά μου ζχω το ςπακί, βεηφρθ το ντουφζκι... Τα βόλια μου του ντουφεκιοφ ςτζλνω να προςκυνιςουν να προςκυνιςουν τον παςά και Τοφρκουσ να φιλιςουν. Κι αν τφχει και να ςκοτωκϊ, ςτο νου μου δεν το βάνω 46

Και ςυ μάνα μ' μθ λυπθκείσ και μθ μαυροφορζςεισ. Το γιό ςου κι αν ςκοτϊςουνε ιτανε παλικάρι. Τα παλικάρια δεν τα κλαιν, δεν τα μοιριολογάνε!

ΟΛΑ ΣΑ ΠΟΤΛΑΚΙΑ Πλα τα πουλάκια - βρ' αμάν- αμάν - Πλα τά πουλάκια ηυγά ηυγά Πλα τα πουλάκια ηυγά - ηυγά. - Τα χελιδονάκια ηευγαρωτά. Τό 'ρθμο τ' αθδόνι - βρ' αμάν- αμάν - τό ' ρθμο τ'αθδόνι το μοναχό Τό 'ρθμο τ'αθδόνι το μοναχό - περπατεί ςε κάμπο με τον αθτό Ρερπατεί και λζει - βρ' αμάν- αμάν - περπατεί και λζει κελα-θδεί Ρερπατεί και λζει κελα-θ-δεί -Άντρα μου Ρολίτθ πραματευτι

Από που τθ φζρνεισ - βρ' αμάν- αμάν - Από που τθ φζρνεισ αυτι τθ νια Από που τθ φζρνεισ αυτι τθ νια -τθν ξανκομαλλοφςα τθν Ρατρινιά που μάρεςε

- Βρε παλθκαράκι - βρ' αμάν- αμάν - βρε παλικαράκι ςαν μ' Απ τθν Ρόλθ ρχόμουν -βρ' αμάν- αμάν -απ τθν Ρόλθ ρχόμουν από νθςιά Απ τθν Ρόλθ 'ρχόμουν από νθςιά -απ τθ γειτονιά τθσ επζραςα Τα βαςιλικά τθσ - βρ' αμάν- αμάν - Τα βαςιλικά τθσ επότιηε Τα βαςιλικά τθσ επότιηε -και το βάλςαμό τθσ εράντιηε Μοφ' κοψε κλωνάρι - βρ' αμάν- αμάν - μοφ 'κοψε κλωνάρι και μοφ 'δωςε Μοφ κοψε κλωνάρι και μοφδωςε. - μοφ 'πε ζνα λόγοαγαπάσ Βρε παλικαράκι ςα μ'αγαπάσ -τι περνοδιαβαίνεισ και δε μιλάσ Στείλε ςυμπεκζρουσ - βρ' αμάν- αμάν - Στείλε ςυμπεκζρουσ ςτθ μάνα μου Στείλε ςυμπεκζρουσ ςτθ μάνα μου -και προξενθτάδεσ ςτισ κειάδεσ μου.

ΒΟΧΑΪΣΙ΢΢Α 5Αχ, τι απελπιςιά και τι πόνο που ζχω εγϊ 48

μάνα μου μεσ ςτθν καρδιά για μια Βοχαΐτιςςα Βοχαϊτοποφλα, ςυ που τα 'χεισ οφλα μάτια, φρφδια και μαλλιά του ντουνιά τθν ομορφιά Αχ κοφκλα μου γλυκιά ςυ μου πιρεσ τθν καρδιά και δε βρίςκω γιατρειά κακοφργα Βοχαΐτιςςα Βοχαϊτοποφλα, κοφκλα μου μικροφλα τα ςγουρά ςου τα μαλλιά μου 'χουν κάψει τθν καρδιά. ΒΟΥΑΙΣΙ΢΢Α - ΓΙΩΡΓΟ΢ ΜΠΓΚΙΟ΢ - YouTube.url

ΑΓΓΕΛΩ ΚΡΕΝΕΙ Η ΜΑΝΑ ΢ΟΤ Αγγζλω μ'κρζν' θ μάνα ςου. Δε ξζρω τι ςε κζλει Να πασ Αγγζλω μ' για νερό να πιοφν τα παλθκάρια Τα παλθκάρια κι αν διψοφν νερό να παν να πιοφνε κι εγϊ κα πάω για κζντθμα με τ'άλλα τα κορίτςια. TAKH΢ ΚΑΡΝΑΒΑ΢ ΑΓΓΓΛΩ Μ ΚΡΓΝΓΙ Η ΜΑΝΑ ΢ΟΤ. - YouTube.url

ΜΠΗΚΑΝ ΣΑ ΓΙΔΙΑ ΢ΣΟ ΜΑΝΣΡΙ Μπικαν - μωρζ - μπικαν τα γίδια ςτο μαντρί Τα πρόβατα ςτθ ςτροφγκα Χρυςοφλα κι αδερφοφλα Κι θ Χρφ - μωρζ - κι Χρφςω δεν εφάνθκε να ροβολάει ςτθ ςτάνθ μαηί με το γιουρντάνι. ΢ωτά - μωρζ - ρωτά τε τουσ τςομπάνθδεσ και τουσ τςομπαναραίουσ βλάχουσ κι βλαχαραίουσ Μθν ει - μωρζ - μθν είδατε τθ Χρυςαυγι ; Τθ Χρφςω τθ Χρυςοφλα και τθ ςταυραδερφοφλα;

ΜΠΗΚΑΝ ΣΑ ΓΙΔΙΑ ΢ΣΟ ΜΑΝΣΡΙ - ΓΙΩΣΑ ΥΑΛΚΙΑ - YouTube.url

Επιμζλεια:Κακαράντηα Μυρτϊ

ΚΑ΢ΡΕΝΘΣΛ

Το Καρπενήςι, είναι θ πρωτεφουςα του Νομοφ Ευρυτανίασ και είναι χτιςμζνο ςτουσ πρόποδεσ τθσ νοτιοδυτικισ πλευράσ του Βελουχιοφ, του αρχαίου Τυμφρθςτοφ, ςε υψόμετρο 960 μζτρων. ( http://bit.ly/w0lBmP ), μια πόλθ 6.600 περίπου κατοίκων, μζςα ςτα ζλατα, ςε μια περιοχι εξαιρετικοφ φυςικοφ κάλλουσ, που βρίςκεται ςτθν εφφορθ κοιλάδα του Καρπενθςιϊτθ ποταμοφ.

Ονομασία: Ρικανϊσ το όνομά του προζρχεται από τουσ Κουτςόβλαχουσ, κακϊσ ςτθ γλϊςςα τουσ ςθμαίνει «του ςφενδαμιοφ ο τόποσ» ("Carpen + isu"), από τα πολλά ςφενδάμια (ψευδοπλάτανουσ) που υπιρχαν ςτθν περιοχι. Κατ’ άλλθ εκδοχι το τοπωνφμιο προζρχεται από τισ Τοφρκικεσ λζξεισ car (=χιόνι) +benis (=επενδφτθσ), δθλαδι «χιονοςκζπαςτο».

Και....λίγα ιστορικά στοιχεία Θ ιςτορία του Καρπενθςίου ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια. Οι κάτοικοι τθσ περιοχισ το 279 π.Χ. κατανίκθςαν τουσ Γαλάτεσ 52

που είχαν ςκοπό τθν κατάκτθςθ των Δελφϊν, του πνευματικοφ κζντρου τθσ Ελλάδασ, το 146 π.Χ. αντιςτάκθκαν θρωικά και ςτουσ ΢ωμαίουσ ενϊ το 1393 το Καρπενιςι κατακτικθκε από το ςουλτάνο Βαγιαηίτ τον Α’ .Κατά τθ διάρκεια τθσ επανάςταςθσ του 1821 γίνονται πολλζσ ιςτορικζσ μάχεσ ςτο Καρπενιςι, όπου ςτισ περιςςότερεσ οι κάτοικοι κατατροπϊνουν του Τοφρκουσ και τουσ Τουρκαρβανίτεσ. Στο χωριό Κεφαλόβρυςο, λίγο ζξω από το Καρπενιςι, ςτισ 8 Αυγοφςτου του 1823 ςκοτϊκθκε ο Μάρκοσ Μπότςαρθσ, ςτθ νικθφόρα μάχθ κατά του Μουςται παςά τθσ Σκόντρασ. Αργότερα, ςτθν Αντίςταςθ κατά των Γερμανϊν, ζγινε ςτο Καρπενιςι μια από τισ πρϊτεσ ςυςκζψεισ οργάνωςθσ τθσ αντίςταςθσ από τον Άρθ Βελουχιϊτθ. Τα βουνά ζγιναν λθμζρια των ανταρτϊν. Στισ Κορυςχάδεσ ζγινε θ πρϊτθ Εκνοςυνζλευςθ τθσ Κυβζρνθςθσ του Βουνοφ. Το 18ο αιϊνα λειτοφργθςε ςτο Καρπενιςι θ ςχολι του Ευγζνιου Γιαννοφλθ του Αιτωλοφ που ζβγαλε πολλοφσ μεγάλουσ δάςκαλουσ του γζνουσ ενϊ είναι και γενζτειρα πολλϊν επιφανϊν ανδρϊν και ςπουδαίων προςωπικοτιτων τθσ Ελλθνικισ Λςτορίασ, τθσ επιςτιμθσ και τθσ πολιτικισ. Μερικοί από αυτοφσ είναι οι ξακουςτοί αγωνιςτζσ του 1821 Αντϊνθσ Κατςαντϊνθσ και ο Κανάςθσ Καρπενθςιϊτθσ, ο λογοτζχνθσ Ηαχαρίασ Ραπαντωνίου, που ζγραψε το διαχρονικό ζργο «Τα Ψθλά Βουνά», ο ακαδθμαϊκόσ και πολιτικόσ Κωνςταντίνοσ Τςάτςοσ, ο πολιτικόσ Ραφλοσ Μπακογιάννθσ και άλλοι. Επίςθσ, θ ευρφτερθ περιοχι του Καρπενθςίου φιλοξζνθςε τα λθμζρια γενναίων ανδρϊν και υπεραςπιςτϊν τθσ ελευκερίασ του ζκνουσ μασ, όπωσ του Καραϊςκάκθ, του Μπότςαρθ και του Βελουχιϊτθ.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ Συνολικά ο Διμοσ Καρπενθςίου διακζτει Βυηαντινά μνθμεία, εκκλθςίεσ και μοναςτιρια, που ζλκουν τον κάκε επιςκζπτθ, όπωσ: Το Μοναςτιρι Δομιανϊν    

Το Μοναςτιρι Βράχασ Τον ιερό ναό Αγίασ Τριάδοσ Το ιςτορικό μοναςτιρι τθσ Τατάρνασ Θ Λερά Μονι του Ρρουςοφ ( που είναι και το πιο χαρακτθριςτικό) . Επίςθσ, ζπαιξε ςπουδαίο ρόλο ςε όλεσ τισ περιόδουσ τθσ Ελλθνικισ ιςτορίασ και του ελλθνικοφ πολιτιςμοφ, με αποτζλεςμα το Καρπενιςι να διακζτει αξιομνθμόνευτουσ αρχαιολογικοφσ χϊρουσ και μουςεία. Τα πιο ςθμαντικά είναι τα εξισ:

     



Το γεφφρι του Μανϊλθ Το Μνθμείο Εκνικισ Αντίςταςθσ Το Κεφαλόβρυςο Τα Κοκκάλια Το Λαογραφικό Μουςείο Μεγάλου Χωριοφ Το Λςτορικό και Λαογραφικό Μουςείο Ραλιοφ Μικροφ Χωριοφ Το Μουςείο Εκνικισ Αντίςταςθσ Κορυςχάδων.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Λίγα λόγια για το Καρπενιςι και τθν παράδοςι του

Ππωσ και ςτθν υπόλοιπθ Στερεά Ελλάδα, τα τραγοφδια του είναι ιςτορικά και κατατάςςονται ςτθν κατθγορία των κλζφτικων. Αποδίδονται ςε ελεφκερο ρυκμικό ςχιμα και χαρακτθρίηονται ςαν κακιςτικά ι τθσ τάβλασ. Τραγουδιοφνται αντιφωνικά και ςε πολλζσ περιπτϊςεισ προθγοφνται των χορευτικϊν τραγουδιϊν, ενϊ ζχουν ζντονο κρθςκευτικό και πατριωτικό χαρακτιρα. Οι χοροί τουσ διακρίνονται ςε απολυτοφσ χοροφσ, ςε χοροφσ ςτα τρία, ςε αργοφσ, ςε τςάμικουσ, ςε κλειςτοφσ(που είναι ζνα είδοσ τςάμικου με βαριζσ κινιςεισ), και ςε ςυρτοφσ χοροφσ.

Ραραδοςιακοί χοροί Καρπενθςίου:            

Αγγελικοφλα του παπά(Απολυτόσ Χορόσ) Τα πιρανε τα πρόβατα(Απολυτόσ Χορόσ) Μπεράτι(Απολυτόσ Χορόσ) Δθμιτρω(Απολυτόσ Χορόσ) Βουλγάρικο(Απολυτόσ Χορόσ) Δζντρο είχα(Απολυτόσ Χορόσ) Αρβανίτικο(Αργόσ χορόσ ι χορόσ ςτα τρία) Γαϊτανάκι(Τςάμικοσ Χορόσ) Ράρε με και μζνα μπάρμπα(Τςάμικοσ Χορόσ) Ντουλπεράκι(Τςάμικοσ Χορόσ) Κλειςτόσ(Κλειςτόσ Χορόσ) Ρυροβολικό(Συρτόσ Χορόσ)

Αγγελικοφλα του παπά (ςτίχοι τραγουδιοφ)

Αγγελικοφλα του παπά με δυο με τρία κορίτςια Ράει μωρζ ςτο ρζμμα για νερό να πιι και να λευκάνθ Κι ο βλάχοσ τθν αγνάντεψε από ψθλι ραχοφλα -Ράψε κόρθ μ’ τον κόπανο, πάψε και τα κοπάνια Να πιουν τα πρόβατα νερό να παίξουν τα ηυγοφρια -Τι λζει μωρζ τι λζει, τι λζει ο Ραλιόβλαχοσ ο παλιο ηυγοριάρθσ Το πϊσ λευκαίνω το πανί κα κάμω το κορμί μου Απϋ τα μαλλιά τθν άρπαξε ςτθ γθ τθν γονατίηει -Άςε με βλάχε απ’ τα μαλλιά και 58

πιάςε μ’ απ’ το χζρι Και δείξε με το ςπίτι ςου που είναι το χωριό ςου

Βλζπεισ εκείνο το βουνό το κορφανταριαςμζνο Κι’ εκεί είναι το ςπίτι μου, εκεί και το χωριό μου

Ράρε με και μζνα μπάρμπα (ςτίχοι τραγουδιοφ)

Ράρε με και μζνα μπάρμπα(x3) ςτο κραςοπουλειό που πασ(x2)

Εςφ κα πίνεισ ζνα μπάρμπα(x3) μα εγϊ κα πίνω δυο(x2)

Κα ςου τθγανίηω ψάρια(x3) και γλυκό κραςί κα πιεισ(x2)

Ράρε με και μζνα μπάρμπα(x3) ςτο κραςοπουλειό που πασ(x2)

Δημήηρω (ςτίχοι τραγουδιοφ)

Ωρζ γιά ςικω πάνω Δθμιτρω μ’ κι άλλαξε άϊντε και βάλε τα καλά τα καλά ςου Δθμθτροφλα μου Ωρζ να πά να πάμε Δθμιτρω μ’ ςτ’ Αγραφα άϊντε ψθλά ςτο Καρπενθ Καρπενιςι Δθμθτροφλα μου Να ςου βαφτίςω Δθμιτρω μ’το παιδί άϊντε να βάλω τ’όνομα τ’ όνομά ςου Δθμθτροφλα μου Ωρζ το βάφτιςα Δθμιτρω μ’ το μφρωςα άϊντε και ’βαλα τ’όνομα τ’ όνομά ςου Δθμθτροφλα μου Ωρζ ςτα μάτια μοιάηει Δθμιτρω μ’του παπά άϊντε ςτα φρφδια του κουμπα του κουμπάρου Δθμθτροφλα 60

μου Ωρζ ςαν τι τον ζχεισ Δθμιτρω μ’τον παπά άϊντε που κάκεται κοντά κοντά ςου Δθμθτροφλα μου Ωρζ τον ζχει θ μάννα μ’Δθμιτρω μ’αδελφό άϊντε κι εγϊ τον ζχω μπα βρε μπάρμπα Δθμθτροφλα μου.

Ήθη-Ζθιμα Καρπενηςίου

Στο Καρπενιςι οι κάτοικοι τθροφν τθν παράδοςι τουσ ςυνεχίηοντασ μζχρι και ςιμερα να κάνουν οριςμζνα ικθ και ζκιμα, μερικά από τα οποία είναι τα εξισ:

 Τα ζκιμα των γιορτϊν δθλαδι το δωδεκαιμερο των Χριςτουγζννων, τθσ αποκριάσ και τθσ Ραςχαλιάσ που τθροφνται με κρθςκευτικι ευλάβεια.  Το ζκιμο τθσ ςοδιάσ που ςχετίηεται με το ξεφλοφδιςμα του καλαμποκιοφ μόλισ το μαηζψουν από τα χωράφια.  Το ζκιμο του γάμου που αποτελείται από τθν διαδρομι του γάμου, δθλαδι: προξενιό-αρραβϊνασ-γάμοσ, και γίνεται με τθν ςυμμετοχι όλων των κατοίκων ςτο εκιμικό τελετουργικό.

Για τθ Ρρωτοχρονιά φτιάχνουν τθν βαςιλόπιτα με τυρί, γάλα, αυγά και βοφτυρο, ενϊ εκτόσ από το κζρμα μζςα βάηουν φφλλο από πουρνάρι και ζνα κομμάτι άχυρο ι ςπυρί καλαμποκιοφ. ( Αυτόσ που τφχαινε το κζρμα κα κθςαφριηε, το φφλλο κα πρόκοβαν τα ηωντανά του και το άχυρο κα είχε καλι ςοδειά). Τα Κεοφάνεια ζπαιρναν από τθν εκκλθςία αγίαςμα και ράντιηαν όλουσ τουσ χϊρουσ για ευλογία. Σε πολλζσ περιοχζσ μάλιςτα μαςκαρεφονταν ("Αράπθδεσ") και μάηευαν από τα ςπίτια κρζασ, λουκάνικα κ.α. φαγϊςιμα που τα ζτρωγαν ςτο γλζντι ςτθν πλατεία του χωριοφ. Στο Κλαυςί ανιμερα των Φϊτων κάνουν, μζχρι ςιμερα, το "τηαφζτι" με γλζντι μόνο των ανδρϊν και του Αθ Γιαννιοφ μόνο των γυναικϊν.

 Δοξαςίεσ: Οι δοξαςίεσ του καιροφ ζχουν να κάνουν με τισ 12 πρϊτεσ θμζρεσ του Αυγοφςτου, που ςθμαίνει ότι ανάλογα με τισ καιρικζσ ςυνκικεσ και τθν κερμοκραςία που κα ζχει κάκε μζρα, ανάλογα κα κυλιςει και ο αντίςτοιχοσ μινασ του ζτουσ. Επίςθσ, άλλεσ δοξαςίεσ είναι θ εμφάνιςθ αράχνθσ που ερμθνεφεται ωσ επίςκεψθ κάποιου προςϊπου, θ φαγοφρα ςτθν αριςτερι παλάμθ ωσ ςθμάδι απόκτθςθσ χρθμάτων, και ο λόξυγκασ που δείχνει ότι κάποιοσ μασ μελετάει. Ακόμθ, δοξαςία αποτελεί το παίξιμο του βλεφάρου ςτο μάτι που προμθνφει τθν ςυνάντθςθ με κάποιο οικείο πρόςωπο και τζλοσ δοξαςία αποτελεί και όταν ζνα παιδί βγάηει το δόντι του, εφόςον το πετάνε ςτθ ςκεπι του ςπιτιοφ, με 62

ςκοπό το επόμενο δόντι που κα βγει ςτθ κζςθ εκείνου να είναι γερό.

Πολιηιζηικές εκδηλώζεις ζηο Καρπενήζι Στο Καρπενιςι πραγματοποιοφνται πολλζσ πολιτιςτικζσ εκδθλϊςεισ κατά τθν διάρκεια του καλοκαιριοφ κακϊσ και πολλζσ εκιμικζσ εκδθλϊςεισ. Γιορτζσ του Δάςουσ και Λαϊκισ Ραράδοςθσ. Είναι οι πολιτιςτικζσ εκδθλϊςεισ που πραγματοποιοφνται κατά τουσ καλοκαιρινοφσ μινεσ Λοφλιο και Αφγουςτο ςτθν πόλθ του Καρπενθςίου κακϊσ και ςτα υπόλοιπα δθμοτικά διαμερίςματα. Ρεριλαμβάνουν μουςικζσ, κεατρικζσ, χορευτικζσ εκδθλϊςεισ κ.α. Αποκριάτικο Ζκιμο ¨Ρανάρατοσ¨: Εκτόσ από τον κακιερωμζνο αποκριάτικο χορό του Διμου, τθν τελευταία Κυριακι τθσ Αποκριάσ και τθν Κακαρά Δευτζρα αναβιϊνει το ζκιμο του «Ρανάρατου» που κρατάει απ’ τισ αρχζσ του 20ου αιϊνα. Είναι μια κεατρικι παράςταςθ που ζχει ςαν κεντρικό κζμα μια παραλλαγι τθσ υπόκεςθσ τθσ Ερωφίλθσ , αλλά εμπλουτίηεται και με κζματα τθσ επικαιρότθτασ. Αν βρεκείτε Ράςχα ςτο Καρπενιςι μθν παραλείψετε να δείτε τθν περιφορά και ςυνάντθςθ των Επιταφίων ςτθν κεντρικι πλατεία του Καρπενθςιοφ με τθ ςυμμετοχι τθσ Φιλαρμονικισ,

τθ Μεγάλθ Ραραςκευι. Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται ρίψθ βεγγαλικϊν και κόκκινα αυγά από το Διμο. Γιορτζσ Χειμϊνα. Στο Καρπενιςι, θ υποδοχι των Χριςτουγζννων και του Νζου Χρόνου γίνεται με τισ ¨Γιορτζσ Χειμϊνα¨. Θ ζναρξθ των εκδθλϊςεων είναι 15 μζρεσ πριν τα Χριςτοφγεννα και διαρκοφν 10-15 μζρεσ. Θ ζναρξθ των γιορτϊν γίνεται με το άναμμα του Χριςτουγεννιάτικου δζντρου ςτθν κεντρικι πλατεία τθσ πόλθσ και ακολουκεί αλυςίδα πολιτιςτικϊν εκδθλϊςεων μζχρι τισ πρϊτεσ μζρεσ του νζου ζτουσ, με οργανωτζσ το Διμο και άλλουσ πολιτιςτικοφσ φορείσ. Στο Καρπενιςι πραγματοποιοφνται και πολλζσ ακλθτικζσ δραςτθριότθτεσ όπωσ τα ¨Μποτςάρεια¨ που περιλαμβάνουν αγϊνεσ ελεφκερου δρόμου. Στθν περιοχι δραςτθριοποιοφνται πολλοί ςφλλογοι όπωσ ο Δθμοτικόσ Κινθματογράφοσ Καρπενθςίου, θ Δθμοτικι Φιλαρμονικι Καρπενθςίου, θ Κινθματογραφικι Λζςχθ Καρπενθςίου, θ Οικολογικι Ομάδα Καρπενθςίου κακϊσ και ο Γυναικείοσ Συνεταιριςμόσ Ραραδοςιακϊν Ρροϊόντων "H ΕΥ΢ΥΤΑΝΛΑ". Στο Καρπενιςι διοργανϊνονται τα παρακάτω πανθγφρια: Ρανθγφρι του Αγίου Νικολάου Καρπενθςιϊτθ ςτισ 23 Σεπτεμβρίου όπου είναι και τοπικι αργία. Ρανθγφρι του Αγίου Ακαναςίου ςτισ 2 Μαΐου Ρανθγφρι του Ρροφιτθ Θλία ςτισ 20 Λουλίου Ρανθγφρι τθσ Αγίασ Ραραςκευισ ςτισ 26 Λουλίου Τθν τελευταία Κυριακι του Αυγοφςτου διοργανϊνεται πανθγφρι προσ τιμιν των Ευρυτάνων Αγίων.

Επιμζλεια: Θλζκτρα Σζκκα, Τζνια Κουλάκθ,Σπθλιοποφλου Γιοφλθ 64

Βιβλιογραφία 1)evrytanikospalmos.blogspot.com/2010/12/blogpost_9273.html 2)www.web-greece.gr/evrytania/karpenisi/karpenisigr.htm 3)www.clickatlife.gr/taksidi/story/7304 4)http://paroutsas.jmc.gr/dances/sterea/index.htm 5)http://gathanasias.gr/music.php 6)http://tovaltino.blogspot.gr/2012/07/blogpost_18.html 7)http://kithara.to/ss.php?id=MTY3NDc3NDU4 8)http://kleitsos-eurutanias.blogspot.gr/2013/08/blogpost_9978.html

9) http://www.webgreece.gr/evrytania/karpenisi/karpenisi-gr.ht 10) http://in-karpenisi.blogspot.gr/p/blogpage_4912.html 11)http://www.karpenissi.gr/gia-episkepti/istoriapolitismos/ 12) http://www.info-karpenisi.gr/karpenisiportal/tourism/sights/

΢κφροσ…….το ςτολίδι του Αιγαίου

Γενικά Θ ΢κφροσ είναι το νοτιότερο νθςί των Βορείων Σποράδων. Βρίςκεται ανατολικά τθσ Εφβοιασ από τθν οποία απζχει γφρω ςτα 35 χλμ και είναι το μεγαλφτερο ςε ζκταςθ νθςί των Σποράδων (210 τετρ. χλμ.) με πλθκυςμό 2.994 κατοίκων. Το νθςί, κατά το μεγαλφτερο μζροσ, είναι ορεινό κυρίωσ ςτα νοτιοανατολικά, όπου υπάρχουν τα όρθ Κόχυλασ (792 μ.), Κουμάρι, Ριριϊνεσ και Φανόφτθσ. Το κλίμα του νθςιοφ χαρακτθρίηεται από δροςερά καλοκαίρια και ιπιουσ χειμϊνεσ με μζςθ ετιςια κερμοκραςία 17 βακμοφσ Κελςίου. Στα δυτικά ςχθματίηονται οι όρμοι Καλογριάσ, Ρεφκου, Αγίου Νικολάου και Τριςτόμου. Στθ δυτικι ακτι βρίςκεται το λιμάνι του νθςιοφ, θ Λιναριά.

Ρρωτεφουςα του νθςιοφ είναι θ Σκφροσ (ι Χϊρα), που βρίςκεται ςτθν ανατολικι ακτι. Συνδζεται με τθ Λιναριά με

αςφαλτοςτρωμζνο δρόμο μικουσ 11 χιλιομζτρων, ζχει ειρθνοδικείο, ςτακμό αςτυνομίασ, ταχυδρομείο και τθλεγραφείο, γυμνάςιο, λφκειο και δθμοτικά ςχολεία. Άλλοι ςυνοικιςμοί τθσ Σκφρου είναι τα Μαγαηά, θ Λιναριά και το Λουτρό (αγροτικόσ ςυνοικιςμόσ). Γεωγραθικά Σηοιτεία Θ Σκφροσ βρίςκεται ςχεδόν ςτο κζντρο του Αιγαίου πελάγουσ και τοποκετείται ςτο νθςιωτικό ςυγκρότθμα των Σποράδων, αν και θ απόςταςθ από αυτζσ είναι μεγαλφτερθ ςε ςφγκριςθ με τθν απόςταςθ του νθςιοφ από τθν Εφβοια, από τθν οποία απζχει περίπου 35 χλμ. ανατολικά (22 ναυτικά μίλια). Θ ζκταςι του εκτιμάται περίπου ςτα 210 τετρ. χλμ., ενϊ ο πλθκυςμόσ του είναι περίπου 2.600 κάτοικοι.

Μσθολογικά και Ιζηορικά Σηοιτεία

Σφμφωνα με τθν ελλθνικι μυκολογία, ο Κθςζασ πζκανε ςτθ Σκφρο. O Νεοπτόλεμοσ, γιοσ του Αχιλλζα, ιταν από τθ Σκφρο, όπωσ διλωςε ςτο ζργο του Σοφοκλι, Φιλοκτιτθσ. Σφμφωνα με ζνα μετά-Ομθρικό μφκο, θ Κζτισ ζκρυψε ςτθν Σκφρο τον γιο τθσ Αχιλλζα, για να τον εμποδίςει να πάει να

πολεμιςει ςτθν Τροία. Ντυμζνοσ ςαν κορίτςι και με το όνομα του Ρφρρα (κόκκινο ι ξανκό), είναι κρυμμζνοσ ανάμεςα ςτισ κόρεσ του βαςιλιά Λυκομιδθ. Αυτι θ φορεςιά δεν τον εμποδίηει να αποκτιςει ζνα γιο, τον Νεοπτόλεμο, με τθν πριγκίπιςςα . Ο Οδυςςζασ ζρχεται ςτο νθςί μεταμφιεςμζνοσ ςε μικροπωλθτι και φυςικά όλα τα κορίτςια δείχνουν το ενδιαφζρον τουσ ςτουσ ςτα υφάςματα, τα αρϊματα και κοςμιματα. Το μόνο «κορίτςι», που ενδιαφζρεται για τα όπλα είναι, φυςικά, θ Ρφρρα και ο Οδυςςζασ αποκαλφπτει τον Αχιλλζα και τον πιρε μαηί του ςτθν Τροία. Αντικζτωσ ςφμφωνα με μια άλλθ παράδοςθ, ο Αχιλλζασ λεθλάτθςε το νθςί τθσ Σκφρου για να τιμωριςει τον Λυκομιδθ για τθ δολοφονία του Κθςζα. Το 475 π.Χ., ο Κίμων νίκθςε τουσ Δόλοπεσ και κατζλαβαν ολόκλθρο το νθςί. Από τθν θμερομθνία αυτι, ζγινε ζνα μζροσ τθσ ςυμμαχίασ τθσ Διλου, που αργότερα ζγινε ςτθν πράξθ θ Ακθναϊκι Αυτοκρατορία. Κίμων υποςτιριξε ότι ζχει βρει τα λείψανα του Κθςζα, και τα διακόμιςε ςτθν Ακινα. Το 340 π.Χ. οι Μακεδόνεσ κατζλαβαν το νθςί και κυριάρχθςε μζχρι το 192 π.Χ., οπότε ο βαςιλιάσ Φίλιπποσ και οι ΢ωμαίοι το ζκεςαν και πάλι υπό τθν θγεμονία τθσ Ακινασ. Ο διάςθμοσ Άγγλοσ ποιθτισ ΢οφπερτ Μπρουκ είναι καμμζνοσ ςτθν Σκφρο, ο οποίοσ πζκανε ςε ζνα γαλλικό πλοίο νοςοκομείο αγκυροβολθμζνο ςτα ανοικτά τθσ νιςου το 1915, κατά τθ διάρκεια του Ρρϊτου Ραγκοςμίου Ρολζμου.

Ο τάφοσ του ΢οφμπερτ Μπρουκ ςτθν Σκφρο

Αξιοθζατα

Το νθςί διακρίνεται για τισ πολλζσ φυςικζσ του ομορφιζσ, κακϊσ και τα παραδοςιακά ζκιμά του που προζρχονται ακόμα και από τουσ αρχαιότατουσ χρόνουσ. Ο ςυνδυαςμόσ αυτόσ, παράλλθλα με τθν χαμθλι αλλά ποιοτικι τουριςτικι κίνθςθ, κάνει τθ Σκφρο δζκτθ επιλεκτικϊν επιςκεπτϊν, διατθρϊντασ ζτςι το παραδοςιακό χαρακτιρα τθσ. Το νθςί είναι γεμάτο από ωραίουσ τόπουσ, όπωσ ο Γιαλόσ, το Αχιλι, τα Βράχια κ.ά. όμορφεσ αμμουδιζσ που ςτολίηουν ολόκλθρο το νθςί (Νφφθ, Τρεισ Μποφκεσ, Φανάρι και Διαπόρι κ.α).

Παραλία ατσίτσας

Στο Γιαλό, κατά τθν παράδοςθ, ζπαιρνε το μπάνιο του ο Αχιλλζασ. Στο νθςί ςυναντάμε αρκετοφσ κι αξιόλογουσ αρχαιολογικοφσ χϊρουσ, όπωσ το Κάςτρο που βρίςκεται πάνω από τθ Χϊρα. Εκεί ιταν θ αρχαία ακρόπολθ κι θ ζδρα του πανάρχαιου βαςιλιά του νθςιοφ Λυκομιδθ. Στθ κζςθ Σπθλιά Ανδριϊτθ ςκοτϊκθκε από το Λυκομιδθ ο βαςιλιάσ τθσ Ακινασ Κθςζασ. Σιμερα από τθν αρχαία ακρόπολθ τίποτα ςχεδόν δε ςϊηεται. Στο νθςί υπάρχουν επίςθσ αρκετζσ εκκλθςίεσ από το Μεςαίωνα, όπωσ του Αγίου Γεωργίου του Σκυριανοφ, ςε ψθλό βράχο πάνω από τθ κάλαςςα που ζκτιςε, μαηί με το μοναςτιρι, ο Νικθφόροσ Φωκάσ το 10ο αιϊνα. Ωραία είναι θ εκκλθςία τθσ Ραναγίασ του Κίτςου και πολλζσ άλλεσ ςτα διάφορα μοναςτιρια.

Ήθη – Έθιμα - Παραδόζεις Το καρναβάλι τθσ Σκυριανισ Αποκριάσ είναι ζνα από τα πιο αυκεντικά και ενδιαφζροντα ζκιμα τθσ Ελλάδοσ, που παρζμεινε αναλλοίωτο ςτο πζραςμα των αιϊνων. Στισ γιορτζσ του τριωδίου επικρατεί το ζκιμο του “Γζρου” και τθσ “Κορζλλασ”. Κεντρικι μορφι είναι ο “Γζροσ”, που είναι ντυμζνοσ με μια μαλλιαρι μαφρθ κάπα και φοράει μάςκα από δζρμα κατςικιοφ, ενϊ ςτθ μζςθ του ζχει περαςμζνθ ηϊνθ με κουδοφνια κοπαδιοφ. Τον ςυνοδεφουν θ “Κορζλα” ( που είναι νεαρόσ άνδρασ ντυμζνοσ με παραδοςιακι γυναικεία φορεςιά) και ο “Φράγκοσ” ο οποίοσ φοράει μάςκα και ζνα μεγάλο κουδοφνι ςτθ μζςθ του . Ραρζεσ από μεταμφιεςμζνουσ γυρίηουν ςτθ Χϊρα χορεφοντασ και τραγουδϊντασ, ενϊ το όλο κλίμα παραπζμπει ςε διονυςιακι ατμόςφαιρα, θ οποία ενιςχφεται με το δεφτερο ςκζλοσ του Σκυριανοφ καρναβαλιοφ, το ζκιμο τθσ “Τράτασ” που δεν είναι άλλο από τθν απαγγελία ςατυρικϊν ςτίχων.

Ραραδοςιακζσ φορεςιζσ Γζρου και Κορζλλασ

Διάφορα βίντεο ςχετικά με τη ΢κφρο Χορός ΄΄Μπάλλος΄΄ https://www.youtube.com/watch?v=0sWn_OzvrrQ Χορός ΄΄΢σρτός΄΄ https://www.youtube.com/watch?v=dpoWs-fM9FI Χορός ΄΄Καλλές΄΄ https://www.youtube.com/watch?v=gmT_Tyri_No ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Γεωργίου Σκιαθίτη

ΚΑΡΔΙΣ΢Α Καρδίτςα

Γεωγραφικά ςτοιχεία Ο νομόσ ςυνορεφει βόρεια με το νομό Τρικάλων,ανατολικά με τουσ νομοφσ Λάριςασ και Φκιϊτιδασ νότια με τουσ νομοφσ Αιτωλοακαρνανίασ, Ευρυτανίασ και Φκιϊτιδασ, ενϊ δυτικά με το νομό Άρτασ. Στο κζντρο τθσ θπειρωτικισ Ελλάδασ και ςτο νοτιοδυτικό τμιμα τθσ Ρεριφζρειασ Κεςςαλίασ βρίςκεται ο νομόσ Καρδίτςασ. Τόποσ με αντικζςεισ και απαράμιλλθ ομορφιά, παντρεφει ςτα όριά του τον ορεινό όγκο των Αγράφων ςτα δυτικά και τον κεςςαλικό κάμπο ςτα ανατολικά. 74

Θ κζςθ τθσ περιοχισ ςτθν καρδιά τθσ Ελλάδασ τθν ζκανε ςταυροδρόμι λαϊν και πολιτιςμϊν που άφθςαν ςθμάδια ορατά ακόμα και ςιμερα.Ο νομόσ Καρδίτςασ κατζχει το νοτιοδυτικό τμιμα τθσ Κεςςαλίασ.Είναι ο μικρότεροσ από τουσ τζςςερισ νομοφσ τθσ περιφζρειασ.Είναι χϊρα πεδινι ςτο 49% τθσ επιφανείασ τθσ, ορεινι ςτο 42% και θμιορεινι ςτο 9%.Οι ορεινζσ και θμιορεινζσ περιοχζσ βρίςκονται κυρίωσ ςτα δυτικά του νομοφ. Εκεί υψϊνονται οι ωσ ςτα δυτικά του νομοφ. Εκεί υψϊνονται οι προεκτάςεισ τθσ Ρίνδου και των Αγράφων, που δθμιουργοφν μαγευτικά ορεινά τοπία που γοθτεφουν τον επιςκζπτθ.Ατζλειωτοσ, ςαν καταπράςινθ κάλαςςα απλϊνεται ςτα βορειοανατολικά ο Κεςςαλικόσ κάμποσ, που διαςχίηεται από τουσ παραποτάμουσ του Ρθνειοφ. Λςτοριογραφία Μαγοφλα Συκεϊν. Νοτιοδυτικά του χωριοφ, δίπλα από τθ ςθμερινι κοίτθ του ποταμοφ Ενιππζα, ςτθ κζςθ «Ηευγαρολίβαδο», βρίςκεται ο προϊςτορικόσ οικιςμόσ, γνωςτόσ ωσ «Μαγοφλα Συκεϊν». Θ πρϊτθ αναςκαφι ζγινε το 1988 με αφορμι τθ χάραξθ τθσ νζασ οδοφ Καρδίτςασ-Λάριςασ.

Θ Άρνθ που – όπωσ αναφζρουν οι μελετθτζσ – κατοικικθκε από τουσ προϊςτορικοφσ ζωσ και τουσ πρωτοβυηαντινοφσ χρόνουσ. Ιταν χτιςμζνθ ςτθν ανατολικι όχκθ του Οργόηινου ποταμοφ, ςτισ νοτιοδυτικζσ παρυφζσ του λόφου “Ογλάσ” (ςφμφωνα με τον μελετθτι κ. Νίκο Καραφφλλθ, «Ο λόφοσ αυτόσ ςτθ Δθμϊδθ γλϊςςα λζγεται και Γλάσ, από το Αλβανικό magule μαγουλάσ, γουλάσ, γλάσ) του χωριοφ Ρφργοσ Κιερίου.

Οι Γόμφοι, που βρίςκονται κοντά ςτο Μουηάκι. Ραλαιότερα ο οικιςμόσ ιταν γνωςτόσ με τθν ονομαςία Φιλιπποφπολθ, γιατί – ςφμφωνα με ιςτορικζσ εκτιμιςεισ – είχε οχυρωκεί από τον πατζρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Φίλιππο Β’. Γνϊριςε ιδιαίτερθ ακμι κατά τουσ ΢ωμαϊκοφσ χρόνουσ.

Θ Μθτρόπολθ που όπωσ φαίνεται, ιταν κτιςμζνθ εκεί όπου ςυναντοφμε ςιμερα το ομϊνυμο χωριό, το Ραλαιόκαςτρο. Αναφζρεται ότι από εκεί πζραςε ο Λοφλιοσ Καίςαρασ πριν από τθ μάχθ των Φαρςάλων, το 48 π.Χ. Θ Λκϊμθ για τθν οποία ο Χριςτόφοροσ Τραυλόσ αναφζρει ότι «κτιςμζνθ πριν από τον Τρωικό πόλεμο, αναφζρεται για πρϊτθ φορά ςτθ ραψωδία Β’ τθσ Λλιάδασ του Ομιρου (8οσ αιϊνασ π.Χ.) όπου αποκαλείται “κλωμακοζςςα”, δθλαδι πετρϊδθσ και κακοτράχαλθ. Κατά τον Πμθρο λοιπόν οι κάτοικοι τθσ Λκϊμθσ ζλαβαν μζροσ ςτθν εκςτρατεία κατά τθσ Τροίασ μαηί με τουσ κατοίκουσ των γειτονικϊν πόλεων Τρίκκθσ και Οιχαλία, με αρχθγοφσ τουσ γιοφσ του Αςκλθπιοφ, Ροδαλείριο και Μαηάονα».

ΘΚΘ ΚΑΛ ΕΚΛΜΑ

Το "τάιςμα τθσ βρφςθσ" και το ζκιμο τθσ "γουρνοχαράσ" Μπορεί χρόνο με τον χρόνο τα πατροπαράδοτα ικθ και ζκιμα να χάνονται, αλλά ςε πολλζσ περιοχζσ, ανάμεςα τουσ και ο Νομόσ Καρδίτςασ, διατθροφνται ακόμθ αρκετά και παραμζνουν ηωντανά μζςα από το πζραςμα των χρόνων.Ακόμθ και ςιμερα ςε όλο το Νομό ςυναντά κανείσ τθν αναβίωςθ των πατροπαράδοτων χριςτουγεννιάτικων εκίμων του δωδεκαθμζρου. Ραραμονζσ Χριςτουγζννων 23 και 24 Δεκεμβρίου οι νοικοκυρζσ φτιάχνουν το χριςτόψωμο με ζναν ςταυρό ςτθν μζςθ κακϊσ και αυγοκουλοφρεσ τισ οποίεσ εν ςυνεχεία προςφζρουν ςε θλικιωμζνουσ και παιδιά. Σε πολλά χωριά ακόμθ του Νομοφ Καρδίτςασ το βράδυ τθσ 23θσ Δεκεμβρίου ςυνεχίηουν να ρίχνουν κυμίαμα ςτα τηάκια εν αναμονι του αρχθγοφ Καλικάντηαρου. Το ίδιο γίνεται και τθν επόμενθ μζρα κακϊσ ζρχονται και οι υπόλοιποι καλικάντηαροι. Τα μεςάνυχτα τθσ παραμονισ των Χριςτουγζννων - ςε κάποια χωριά αυτό γίνεται παραμονι Ρρωτοχρονιάσγίνεται το λεγόμενο "τάιςμα" τθσ βρφςθσ. Οι κοπζλεσ, τα χαράματα των Χριςτουγζννων, πθγαίνουν ςτθν πιο κοντινι βρφςθ "για να κλζψουν το "άκραντο νερό". Το λζνε άκραντο, δθλαδι αμίλθτο, γιατί δε βγάηουν λζξθ ς' όλθ τθ διαδρομι. Αλείφουν τισ βρφςεσ του χωριοφ με βοφτυρο και μζλι, με τθν ευχι όπωσ τρζχει το νερό να τρζχει και θ προκοπι ςτο ςπίτι τον καινοφργιο χρόνο και όπωσ γλυκό είναι το μζλι, ζτςι γλυκιά να είναι και θ ηωι τουσ. Για να ζχουν καλι ςοδειά, όταν φτάνουν εκεί, τθν "ταΐηουν", με διάφορεσ λιχουδιζσ, όπωσ βοφτυρο, ψωμί, τυρί, όςπρια ι κλαδί ελιάσ. Ζλεγαν μάλιςτα πωσ όποια κα πιγαινε πρϊτθ ςτθ βρφςθ, αυτι κα ςτεκόταν και θ πιο τυχερι ολόκλθρο το χρόνο. Ζπειτα ρίχνουν ςτθ ςτάμνα ζνα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, "κλζβουν νερό" και γυρίηουν ςτα ςπίτια τουσ πάλι

αμίλθτεσ μζχρι να πιοφνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίηουν και τισ τζςςερισ γωνίεσ του ςπιτιοφ, ενϊ ςκορποφν ςτο ςπίτι και τα τρία χαλίκια.

Τα παιδιά ψάλλουν τα κάλαντα από ςπίτι ςε ςπίτι είτε τθν παραμονι είτε ανιμερα των Χριςτουγζννων. Ραλιότερα τα παιδιά που ζλεγαν τα κάλαντα από ςπίτι ςε ςπίτι ιταν πολλά, χρόνο με τον χρόνο όμωσ όλο και λιγοςτεφουν.Τθν δεφτερθ μζρα των Χριςτουγζννων ςε πολλά ςθμεία του νομοφ γιορτάηουν τθν ''γουρουνοχαρα'',κακϊσ τθν μζρα εκείνθ ςφάηουν τα γουροφνια που ζχουν κρζψει ςχεδόν ζνα χρόνο πριν. Είναι χαρακτθριςτικό ότι από το χοιρινό δεν πάει χαμζνο ςχεδόν τίποτε. Το λίποσ το λιϊνουν και το χρθςιμοποιοφν ςτθν μαγειρικι, φτιάχνουν λουκάνικα ενϊ τα παλιά χρόνια από το δζρμα του γουρουνιοφ ζφτιαχναν παποφτςια τα οποία τα χρθςιμοποιοφςαν ςτα χωράφια, τα λεγόμενα "γουρνοτςάρουχα". Ακόμθ, οι πιτςιρικάδεσ καταςκεφαηαν αυτοςχζδιεσ μπάλεσ. Το ζκιμο τθσ γουρνοχαράσ ςυνεχίηει μζχρι και ςιμερα αμείωτο ςε πολλά ςθμεία του Νομοφ. Διοργανϊνεται δε κάκε χρόνο ςτθν Ρορτίτςα του Διμου Μθτρόπολθσ και το Φανάρι, ζδρα του Διμου Λκϊμθσ, τθ δεφτερθ μζρα των Χριςτουγζννων.

Τθν θμζρα τθσ Ρρωτοχρονιάσ οι περιςςότερεσ νοικοκυρζσ του Νομοφ φτιάχνουν τθν βαςιλόπιτα ι αετόπιτα ςτθν οποία βάηει μζςα και ζνα κζρμα. Αφοφ ο αφζντθσ του ςπιτιοφ, βγάλει από ζνα κομμάτι για τον Χριςτό, τθν Ραναγία και τον Άγιο Βαςίλειο τα μζλθ τθσ οικογζνειασ

παίρνουν το δικό τουσ κομμάτι και αναηθτοφν ςε αυτό το κζρμα. Στισ 5 Λανουαρίου παραμονζσ των Κεοφανίων ςυναντάμε ακόμθ και ςιμερα τα ΢ογκάτςια ι ΢ογκατςάρια. Ενα ζκιμο που οι ρίηεσ του χάνονται ςτθν αρχαιότθτα. Οι ςυμμετζχοντεσ, ντυμζνοι με προβιζσ ηϊων και ηωςμζνοι με κουδοφνια, τριγυρίηουν το χωριό και λζνε τα κάλαντα, διαφορετικά για τον κακζνα,με διάκεςθ πειράγματοσ και ςατιριςμοφ. Ρίςω ακολουκοφν "ο γαμπρόσ με τθ νφφθ" και ςτο τζλοσ ζρχεται ο "παπάσ" που διϊχνει αυτοφσ τουσ "καλικάντηαρουσ". Το ζκιμο παραμζνει ηωντανό ςτο Νεοχϊρι, ςτο Μεςενικόλα, ςτο Μορφοβοφνι και ςτο Κρυονζρι. ΤΟ ΡΑΣΧΑ Τθν Κυριακι του Ράςχα, ο πατροπαράδοτοσ οβελίασ δεν λείπει από κανζνα γιορτινό τραπζηι. Οι περιςςότεροι επιλζγουν αρνί, αλλά υπάρχουν και άλλοι που προτιμοφν κατςικάκι ςτθ ςοφβλα. Συνικωσ, ςτισ γειτονιζσ, ςτισ πόλεισ και τα χωριά του νομοφ, ςυγκεντρϊνονται δφο και τρεισ οικογζνειεσ μαηί και ψινουν τον οβελία με τθν ςυνοδεία ντόπιου τςίπουρου και κραςιοφ. Απαραίτθτοσ μεηζσ το κοκορζτςι, που βγαίνει από τθ φωτιά πριν από το αρνί. Το απόγευμα τθσ Κυριακισ, ςτο Μορφοβοφνι, μετά τον Εςπερινό οι κάτοικοι ςυγκεντρϊνονται ςτθν πλατεία για τον «χορό τθσ αγάπθσ». Εκεί ςχθματίηουν τζςςερισ χοροφσ (δφο οι άνδρεσ και δφο οι γυναίκεσ) και κακϊσ χορεφουν τραγουδοφν το «Σιμερα Χριςτόσ Ανζςτθ», ζνα παραδοςιακό τραγοφδι τθσ περιοχισ. Μετά, ςυνικωσ, ακολουκεί γλζντι με παραδοςιακζσ ορχιςτρεσ.

Τθ δεφτερθ μζρα του Ράςχα, ςυναντάμε ςε αρκετά χωριά, τα Σίγνα. Ρρόκειται για ζνα κακαρά κρθςκευτικό ζκιμο, κακϊσ μετά τθ λειτουργία ςχθματίηεται μία πομπι με τα λάβαρα, τισ εικόνεσ και τα εξαπτζρυγα, που κάνει τον κφκλο του χωριοφ. Στθν πομπι ςυμμετζχουν οι ιερείσ, οι ψάλτεσ και οι πιςτοί που κρατάνε λαμπάδεσ και κακ'Α όλθ τθν διαδρομι ψζλνουν το «Χριςτόσ Ανζςτθ». Επίςθσ, τθ δεφτερθ μζρα του Ράςχα, ςτο Αθδονοχϊρι του Διμου Μενελαΐδοσ, μετά τθ κεία λειτουργία και τα Σίγνα οι κάτοικοι του χωριοφ τραγουδοφν και χορεφουν ςτθν πλατεία του χωριοφ το Τάι - Τάι. Ρρόκειται για ζναν κλειςτό χορό, τον οποίο χορεφουν άντρεσ και γυναίκεσ, ςε διαφορετικζσ ςειρζσ, με διαςταυρωμζνα τα χζρια τουσ. Είναι πολφ πικανόν, ο χορόσ αυτόσ να προζρχεται από τον πολεμικό χορό, Ρυρρίχιο και μεταφζρεται από γενιά ςε γενιά μζχρι τισ μζρεσ μασ. Δρϊμενα τθσ περιοχισ Τα Καραϊςκάκεια, προσ τιμι του Γεωργίου Καραϊςκάκθ. Το πρωί γίνεται δοξολογία, κατάκεςθ ςτεφάνου και δεξίωςθ ςτουσ επιςιμουσ. Το Απόγευμα, ςτθν πλατεία του χωριοφ, εμφανίηονται χορευτικά ςυγκροτιματα με παραδοςιακζσ ενδυμαςίεσ Ρανθγφρι του Νζου Αγίου Νικολάου, προσ τιμιν του προγόνου Μαροφλθ, μεγαλοκτθματία, που κατάφερε να πάρει άδεια από τουσ Τοφρκουσ και να βάλει ςειρά ςτο πότιςμα, όταν οι κατακτθτζσ ζκοβαν το νερό όποτε ικελαν. Το κινθματοκζατρο όλο το χρόνο εκδθλϊςεισ. Κεατρικζσ παραςτάςεισ, χορευτικά, ομιλίεσ, θμερίδεσ, ςυναντιςεισ. Αξιόλογθ είναι θ δραςτθριότθτα του Αρχαιολογικοφ Λαογραφικοφ Ρολιτιςτικοφ Συλλόγου 'Οι Γόμφιοι'.

Γλεντι.Μετά τθ λειτουργία, ςτο προαφλιο τθσ εκκλθςίασ ςτινεται χορόσ, με δθμοτικά τραγοφδια, χωρίσ όργανα. Ρροςφζρεται κραςί. Ρανθγφρια Ρανθγφρι του Αγίου Ρνεφματοσ, ςτο Ρζτριλο. Ρανθγφρι τθσ Αγίασ Ραραςκευισ, ςτα Καμπουριανά

Ρανθγφρι τθσ Ραναγίασ, ςτθν Κρανιά. Ρανθγφρι του Αγίου Ραντελειμονα, ςτουσ Βαςιλάδεσ.

Ρανθγφρι τθσ Ραναγίασ, ςτο ΢ϊςςθ. Ράνω από τα χωριά Βλάςι, Δροςάτο και Ρετροχϊρι, ςτον Αϊ-Λιά, ςυγκεντρϊνεται πλικοσ προςκυνθτϊν. Μετά τον εκκλθςιαςμό οι πανθγυριϊτεσ κάκονται κάτω από τα μαλλόκεντρα και γεφονται τα φαγθτά που ζχουν πάρει μαηί τουσ, ςε υψόμετρο 1.600

Ραραδοςιακοί χοροί Ρζρα ςτον πζρα μαχαλά Χορόσ που χορεφεται ςτθν περιοχι τθσ Καρδίτςασ. Χαρακτθρίηεται όπωσ και οι περιςςότεροι Κεςςαλικοί χοροί, από αργζσ και μεγαλοπρεπείσ κινιςεισ. Κατ εξοχιν γυναικείοσ χορόσ· χορεφεται από τθ νφφθ ςαν αποχαιρετιςτιριοσ, ζξω από το ςπίτι τθσ πριν από τα ςτζφανα. Κεωρείται από τουσ πιο παλιοφσ χοροφσ και χορεφεται και ςιμερα ςε κάκε γάμο, κυρίωσ ςτα χωριά.

Μπεράτι Ανδρικόσ και γυναικείοσ χορόσ που ςυναντάται και ςτθν Ιπειρο. Είναι χορόσ «ςυγκακιςτόσ», και χορευόταν ςυνικωσ ςτουσ γάμουσ, όταν οι ςυγγενείσ ςυνόδευαν τθ νφφθ και το γαμπρό ςτθν εκκλθςία. Γι αυτό και δεν ζχει κακοριςμζνο ςχιμα και διακρίνεται για τθν ελευκερία και τθν μεγάλθ ποικιλία των βθμάτων του.

Καραγκοφνα Ζνασ από τουσ κυριότερουσ χοροφσ τθσ Κεςςαλίασ, που χορεφεται όμωσ και ςε άλλεσ περιοχζσ. Το τραγοφδι τθσ καραγκοφνασ είναι μια αναφορά κι ζνασ καυμαςμόσ ςτθν αρχοντικι καραγκοφνικθ γυναικεία φορεςιά, θ οποία μαηί μ αυτι τθσ ςαρακατςάνασ, αποτζλεςαν κζματα μελζτθσ και ζρευνασ.

Τάι τάι Ο χορόσ αυτόσ, κατά τον Δθμ. Λουκάτο είναι ζνασ «ιδιάηων» τοπικόσ χορόσ του είδουσ των διπλϊν ι κθλυκωτϊν, που εκτελείται από άνδρεσ και γυναίκεσ μόνο κατά τθν Τρίτθ του Ράςχα. Τθν θμζρα εκείνθ θ διαςκζδαςθ είναι πιο ελεφκερθ για άνδρεσ και γυναίκεσ. Ο εν λόγω χορόσ ονομάηεται «τάι τάι» πικανϊσ από τισ επαναλαμβανόμενεσ ςυλλαβζσ του «τ αϊνζβενε», λζξθσ που υπάρχει ςτο δεφτερο ςτίχο του τραγουδιοφ. Χορεφεται με γραφικότθτα και μεγαλοπρζπεια, ενϊ κάνει εντφπωςθ θ εναλλαγι των ανδρικϊν και γυναικείων φωνϊν, οι οποίεσ διαδζχονται ομαδικά θ μια τθν άλλθ, πριν ακόμα τελειϊςουν. Σθμειϊνεται ότι οι κάτοικοι του χωριοφ Αϊδονοχϊρι, οι οποίοι χόρευαν το χορό, αρνοφνταν να τον χορζψουν ςε οποιαδιποτε άλλθ περίπτωςθ, ακόμα και ςε

γιορτι, διότι τον εκτελοφςαν με λατρευτικι αποκλειςτικότθτα μόνο τθ βδομάδα του Ράςχα. Ο χορόσ αποτελείται από δφο μζρθ. Στο πρϊτο μζροσ γίνονται ζξι βιματα και ςτο δεφτερο μζροσ, αφοφ ξαναγίνουν δφο κφκλοι, γίνονταιοκτϊ βιματα.

Αρβανιτοβλάχικο Ο Αρβανιτοβλάχικοσ χορεφεται ςυνικωσ ελεφκερα από άνδρεσ και γυναίκεσ και ςτθ ςυνζχεια ςχθματίηουν ηευγάρια. Θ κίνθςθ των χεριϊν ςτουσ άνδρεσ είναι ελεφκερθ, φζρνοντασ πάντα μπροςτά ίδιο χζρι και πόδι, ι ζχουν τα χζρια τουσ πιαςμζνα ςτθ μεςολαβι. Πταν γίνονται ηευγάρια, θ γυναίκα βρίςκεται από τθν εςωτερικι πλευρά του κφκλου. Οι χορευτζσ πιάνονται με τα χζρια λυγιςμζνα ςτο φψοσ του κεφαλιοφ, ενϊ τα εξωτερικά τουσ χζρια, αριςτερό για τθ γυναίκα και δεξί για τον άντρα, βρίςκονται ςτθ μεςολαβι και ελεφκερα ψθλά αντίςτοιχα. Το χορευτικό μοτίβο του χοροφ αποτελείται από δφο τεςςάρια, εκ των οποίων το πρϊτο αρχίηει με το αριςτερό και το δεφτερο από το δεξί.

Εργαςία απο Ανζςτθ Γραβάνθ και Χριςτο Αυγζρθ.

Ρθγζσ:www.thessalianews.gr,www.xarthsellados.gr,www.newsbomb.gr

ΣΤΑΤΛΣΤΛΚΑ ΣΤΟΛΧΕΛΑ Αποτελζςματα ερωτθματολογίου 83

Ερωτθματολόγια : 44 Θλικία : 15-18 Κορ: 24 Αγορ:20 1)Ζχεισ ακοφςματα παραδοςιακισ μουςικισ από το οικογενειακό ςου περιβάλλον

2)Ζχεισ εμπειρία από γλζντι με παραδοςιακοφσ χοροφσ;

3)Ζχεισ παρακολουκιςει παράςταςθ ι φεςτιβάλ παραδοςιακϊν χορϊν;

4) Ζχεισ παρακολουκιςει μακιματα παραδοςιακϊν χορϊν ςτο ςχολείο ι κάπου αλλοφ;

5)Συμμετζχεισ ενεργά ςε κάποιον πολιτιςτικό ςφλλογο τθσ περιοχισ ςου που αςχολείται με τθν παράδοςθ;

-Αν όχι κα ικελεσ να ςυμμετζχεισ;

-H εμπειρία ςου από τθν εκμάκθςθ και τθ γνωριμία με τουσ παραδοςιακοφσ χοροφσ είναι:

-Κα ικελεσ να αςχολθκείσ ςτο μζλλον πιο ςυςτθματικά με τουσ παραδοςιακοφσ χοροφσ?

6)Κα ικελεσ να ςυμμετζχεισ ςε χορευτικι ομάδα παραδοςιακϊν χορϊν του ςχολείου;

7)Κα προζτρεπεσ τουσ ςυμμακθτζσ, φίλουσ ςου, να μάκουν παραδοςιακοφσ χοροφσ;

8)Ριςτεφεισ ότι ο παραδοςιακόσ χορόσ γενικότερα είναι μια μορφι επικοινωνίασ;

9)Ριςτεφεισ ότι θ επαφι με τθν παράδοςθ μεταλαμπαδεφει τον πολιτιςμό από γενιά ςε γενιά;

10)Ριςτεφεισ ότι ταιριάηει ςτθ ςφγχρονθ αντίλθψθ του πολιτιςμοφ, όπωσ προβάλλεται από τα μζςα μαηικισ ενθμζρωςθσ, να μακαίνει, να αςχολείται κάποιοσ/α με τθν παράδοςθ και τουσ παραδοςιακοφσ χοροφσ;

11)Υπάρχουν εκπομπζσ ςτα τθλεοπτικά και ραδιοφωνικά μζςα που προβάλλουν τθν παράδοςθ;

100

-Κα ικελεσ κάτι περιςςότερο ςε ςχζςθ με τθν παραπάνω ερϊτθςθ;

101

102