Onderwijsdebat Presikhaaf Schoolmeubelen

ONDERWIJSDEBAT PRESIKHAAF SCHOOLMEUBELEN ‘Ontwerp altijd van binnen naar buiten’

Kinderen stimuleren om meer te bewegen, creatief gebruik maken van gebruikte materialen, activiteitengericht ontwerpen vanuit een visie. Zo divers waren de onderwerpen tijdens het onderwijsdebat Schoolvisie in de praktijk, inrichten met ruimte en flexibiliteit voor beweging, georganiseerd door Presikhaaf Schoolmeubelen. Hoe verschillend ook, er klonk een algemene deler door in de presentaties: durf van de gebaande paden af te wijken.

De bijeenkomst – met een beperkt aantal aanwezigen en livestreaming voor de thuisblijvers – vond plaats in het Parkpaviljoen op het Nationaal Park de Hoge Veluwe. En dat is niet voor niets. Presikhaaf Schoolmeubelen heeft een bijdrage geleverd aan de inrichting van de Hoge Veluwe Buitenschool in het bezoekerscentrum. Hier ‘landen’ de kinderen eerst voordat ze met de boswachter de natuur ingaan.

VAN BINNEN NAAR BUITEN De specialiteit van ‘scholendokter’ Marjo van Keulen, architect bij DSDr-architecten, is de vertaling van een onderwijsvisie in een ruimtelijke visie. Terwijl hij

Marjo van Keulen, DSDr-architecten | de Scholendokter pleit voor een proces ‘van binnen naar buiten’, ziet hij nog vaak het omgekeerde: “Bij uitbreidingsplannen voor een nieuwe woonwijk is de school vaak een klein onderdeel. Vaak ligt het gebouwvolume ontstaan vanuit de stedenbouwkundige kaders al vast zonder dat goed is nagedacht over het allerbelangrijkste: de inpassing van de onderwijsvisie. Denk liever vanuit een wit vel na over de gebruikers, functies, relaties en activiteiten in het gebouw. Daaruit volgt een huisvestingsmodel.” Bijvoorbeeld een inrichting met meer open structuren, flexibel aanpasbare lokalen, instructieruimtes waar leerlingen goed kunnen samenwerken. Maar mogelijk ook met rustige plekken voor leerlingen die minder goed gedijen in een leerplein of multifunctionele ruimtes die zowel geschikt zijn voor instructie als vergaderingen. Marjo: “Activiteitengericht denken is allesbepalend. Hoe zijn al die activiteiten met elkaar verbonden? Welke activiteiten vinden gelijktijdig plaats? Pas als je daarover hebt nagedacht kun je het ontwerp gaan invullen en volgt de buitenkant. Zo ontstaat er een gebouw dat het onderwijs echt ondersteunt.”

LAAT VAN JE HOREN Begin bij de activiteiten en kijk verder dan het traditionele klaslokaal. Hoewel er prachtige voorbeelden van deze werkwijze zijn, blijft dit voor veel schoolbesturen nieuw. Marjo adviseert: “Zorg dat je in een vroeg stadium zoveel mogelijk disciplines betrekt bij de visie. Zodra je hoort dat een gemeente plannen heeft: laat van je horen. Durf buiten de gebaande paden te denken. Laat je niet beperken door dingen die niet zouden kunnen.” Marjo van Keulen is als architect betrokken geweest

bij de ontwikkeling van het ruimtelijk concept en de inrichting van De Toverberg in Zoetermeer, waar hij een bevlogen schoolbestuurder en dito team aantrof. Het hele team van een school meekrijgen kan lastig

Geert Looyschelder, bestuurder Stip Hilversum Basisschool Meander | Reuver (Limburg)

zijn, weet hij. Wat is de rol van de architect hierin? “Ik ben geen onderwijskundige, maar ik kan wel kritische vragen stellen. Waar geef je instructie? Waar werk je samen? Hoe geef je de individuele leerling ruimte? Hoe ziet, gedacht vanuit de onderliggende onderwijsvisie, een dag uit het leven van een kind op school eruit? Vanuit dit soort vragen volgt een ruimtelijke uitwerking.”

ALLES KAN Buiten de gebaande paden treden. Dat kun je aan Geert Looyschelder*, schoolbestuurder bij Stip Hilversum wel overlaten. Zijn motto: ‘Je moet een beetje rebels zijn.’ “Alles Kan. In ontwerpen, in onderwijs, in besturen. Laat je nergens door weerhouden. En sta toe dat er ook dingen mogen mislukken.” Geert laat zien hoe je als schoolleiding veel kunt als je maar de ruimte pakt. Zo’n voorbeeld is de Hilversumse Sterrenschool, voorheen gevestigd in een gedateerd pand uit de jaren zeventig. Waar de gemeente zei ‘doe geen moeite’, zei Geert ‘Ik maak hier het meest circulaire gebouw van Nederland van’. Die ambitie leidde uiteindelijk tot een notering in de top drie van meest duurzame gebouwen van Nederland. In de nieuwbouw werd

* Geert Looyschelder heeft per 1 november 2020 afscheid genomen als bestuurder van Stip Hilversum.

zoveel mogelijk materiaal hergebruikt uit het oude pand. Vensterbanken werden plinten, deuren kregen een tweede leven, oude kantoormeubelen van ABN AMRO werden omgebouwd tot garderobekasten. “Het is belangrijk om het verhaal achter circulair bouwen te vertellen. Laat de kinderen zien dat bijvoorbeeld een parketvloer is gemaakt van balken uit de oude school. Dan gaat het onderwerp leven.”

ONDERNEMERSCHAP Volgens Geert vraagt een circulair project om ondernemerschap, ook van leerkrachten. “Zorg dat je partijen om je heen verzamelt die mee willen doen, jouw dromen delen en een win-winsituatie zien. Ook zij moeten van de gebaande paden durven afwijken.” Eén van die partijen is Presikhaaf, die de circulaire school ziet als mooie toonkamer van haar – deels circulaire – producten. Kiezen voor circulariteit is nog geen eenvoudige opgave. Geert: “Circulariteit vraagt van bestuur overtuigingskracht richting gemeente: durf, heb lef, stel samen vast wat je wil bereiken. Neem de gemeente mee in de dromen van de school. Krijg je niet voldoende geld van de gemeente? Zoek dan andere partners die willen meefinancieren.” Een circulair gebouw vraagt aan de voorkant om extra investeringen, maar daar staat een financieel voordeel tegenover, zo legt hij uit. Een gebouw waarbij is nagedacht over circulariteit behoudt namelijk restwaarde. “Als de Sterrenschool over dertig jaar moet worden afgebroken is misschien wel negentig procent opnieuw te gebruiken. Dat is zo een half miljoen euro waard, die je niet hoeft af te schrijven.”

BEWEGEN ZONDER SPORTEN In de dromen over de beste school voor leerlingen krijgt ook het thema beweging steeds meer aandacht. Leerlingen zitten veel te veel. Het wordt de hoogste tijd dat kinderen weer plezier krijgen in bewegen, zonder meteen intensief te moeten sporten. De landelijke norm is in ieder geval een uur per dag bewegen en daaraan kan ook de school een bijdrage leveren. Die filosofie heeft geleid tot de eerste beweegschool van Nederland, het IKC De Twijn in Alblasserdam. Hier worden kinderen overal binnen en buiten het gebouw gestimuleerd te bewegen. Mark Altenburg, rayonmanager bij Nijha, over dit concept: “Het speellokaal wordt een beweeglokaal, het schoolplein een beweegplein en in de klas kunnen we bewegend leren faciliteren. Geen budget? Voor een goed plan kun je altijd middelen vrijmaken. Van dansvloer tot survivalparcours: denk in mogelijkheden.” Nijha ontwikkelde bijvoorbeeld de Monkeybox, waarmee de leerlingen op de gang zich klimmend, klauterend of slalommend van de éne kant van de school naar de andere kant kunnen verplaatsen. Vanwege de coronacrisis krijgt het bedrijf ook steeds meer aan-

“Het speellokaal wordt een beweeglokaal, het schoolplein een beweegplein en in de klas kunnen we bewegend leren faciliteren”

vragen voor buitengymzalen, zoals op Sterrenschool De Schittering in Oudenbosch. Hier bewegen de kinderen 365 dagen per jaar, de enkele keer dat het noodweer is daargelaten. Maar ook in de klas kun je bewegen. “Bijvoorbeeld met een Energizer op het whiteboard, zodat de kinderen tijdens de les allemaal even actief zijn. Het is wel belangrijk dat bewegen een gedeelde visie is in de hele school. Dus niet alleen iets van juf Daniëlle of meester Peter.”

INHUIZEN In de concrete uitwerking van visie naar inrichting biedt ook het schoolmeubel toegevoegde waarde. De eerste vraag van de Onderwijs Inrichtingsspecialist van Presikhaaf Schoolmeubelen aan het schoolteam of de architect is dan ook: wat is jullie visie en hoe sluiten wij met onze schoolmeubelen daar zo goed mogelijk bij aan? Hoe komen we tot een inrichting waarin kinderen floreren en gelukkig zijn? Wil je meer beweging – bijvoorbeeld ook omdat dit de concentratie bevordert – dan zijn zit/statafels als de Adjust-Table van Presikhaaf Schoolmeubelen een mogelijkheid of misschien wil je wel helemaal geen tafels, maar dynamische zithoeken. Robert Aret, onderwijsinrichtingsspecialist bij Presikhaaf Schoolmeubelen: “Wij vertalen de visie van de school in een daarbij passend inrichtingsplan. Kiezen voor traditionele stoeltjes en tafeltjes kan natuurlijk ook, al zullen we daar soms kritische vragen bij stellen.” Die vertaling begint vaak met interactieve Moodboard sessies met het team van de betreffende school die ook een richting bepalen over kleur- en materiaalgebruik. Robert vindt ook dat je het ‘inhuizen’ niet moet veronachtzamen. “Wij doen veel herinrichtingen van lokalen. Die moet je goed plannen en organiseren. Wat doe je bijvoorbeeld met de oude meubels? Dit in het kader van duurzaam ondernemen. Ook het daadwerkelijk inhuizen van het schoolmeubilair vraagt om een strakke planning. Ik ben trots op mijn collega’s die ervoor zorgen dat alle meubels uiteindelijk op z’n plaats staan.”

NIEUW! De ‘MATCH EASY’ leerlingstoel van Presikhaaf Schoolmeubelen

Scholen vragen flexibiliteit wanneer het om de inrichting gaat. En als kinderen zitten, dan moeten ze goed zitten. Daarom werden in de afgelopen jaren in de schoolmeubelen industrie onder andere stoelen bedacht waarvan de voetenplank ingesteld kon worden. Er zijn zelfs uitvoeringen van stoelen die je in theorie zo kunt instellen dat ze voor alle kinderen van alle leeftijden, groot en klein gebruikt kunnen worden. Dat biedt flexibiliteit en is ook wel efficiënt, maar kent ook een duidelijke ‘maar’, want deze stoelen voldoen niet altijd aan de NEN normen 1729-1+2. En wie zet de voetenplank en/of de zitting op de juiste hoogte? De kinderen kunnen dat namelijk niet zelf. En als de kinderen het niet zelf kunnen, dan wordt het de taak van de leerkrachten. Die zijn daar meestal niet blij mee en de praktijk is dat dit, met alle gevolgen van dien, vaak niet gebeurt. Resultaat: de kinderen zitten niet goed.

Ook Presikhaaf Schoolmeubelen brengt leerlingstoelen met een instelbare voetenplank op de markt. Wij zijn in de afgelopen periode echter gaan ‘omdenken’. De ontwikkelopdracht die we onszelf gegeven hebben was: ‘een duurzame, circulaire leerlingstoel ontwerpen waarmee de kinderen er zelf voor kunnen zorgen dat ze goed zitten’. Immers, jong geleerd is oud gedaan. Kinderen van jongs af aan leren er zelf voor te zorgen dat ze goed zitten is goed voor hun ontwikkeling en zelfstandigheid. Bovendien hoeven leerkrachten, of onderwijsondersteuners deze tijdrovende taken dan niet uit te voeren. Dat de stoel aan de NEN normen voldoet, van duurzame materialen is gemaakt en circulair is ontworpen, is voor Presikhaaf Schoolmeubelen een vanzelfsprekendheid.

Lees meer over de voordelen van de MATCH EASY op: www.schoolmeubelen.com of scan de QR-code.

We maken ons armer door niet te investeren in onderwijs

Nederland heeft meer technici nodig en de academische wereld houdt dit nu tegen. Dat was één van de conclusies bij de hoorzitting in de Kamer over het nieuwe investeringsfonds. Een reeks experts uit de wetenschap was uitgenodigd om de Kamer te informeren over nut en noodzaak van het Wopke-Wiebesfonds. De vragen en observaties vanuit de Kamer waren soms minstens zo interessant als die van de sprekers. Waar moet de 20 miljard van het Wopke-Wiebes-Fonds aan besteed worden? Bas Jacobs, econoom van de Erasmus Universiteit, vindt dat het fonds niet gebruikt moet worden voor private investeringen, maar wel voor publieke. “Er is een evidente aanleiding om te denken dat publieke investeringen, bijvoorbeeld in onderzoek, infrastructuur of de energietransitie, voorbeelden zijn van rendabele investeringen.” Bas Jacobs waarschuwde dat Nederland verarmt als het fonds niet investeert in onderwijs. “We zien al een jaar of twintig stijgende rendementen op onderwijsinvesteringen. Maar we zien niet dat die onderwijsinvesteringen omhooggaan. We zien een steeds groter gat tussen deze rendementen en de kapitaalkosten voor de overheid om te investeren in onderwijs.” Jacobs verwees daarbij naar de lagere rente waartegen de overheid kan lenen. “Ik vraag mij al enige jaren in armoede af, waarom komt er niet publieke, maar ook private actie om meer te investeren in onderwijs? Want we zijn onszelf voor de toekomst armer aan het maken. We laten de rendabele investering liggen.”

Kinderen van laagopgeleide ouders liepen ‘zorgwekkende’ achterstanden op door sluiting basisscholen

Nederlandse basisschoolleerlingen hebben ‘weinig tot geen progressie’ geboekt in de maanden dat de scholen dicht waren vanwege corona. Kinderen van laagopgeleide ouders scoorden het slechtst. Dit concluderen onderzoekers van Oxford University na analyse van toetsresultaten van leerlingen van ongeveer 15 procent van de Nederlandse basisscholen. De leerlingen uit de groepen 4 tot en met 7 op deze scholen blijken het afgelopen schooljaar gemiddeld ongeveer 20 procent minder vooruitgang te hebben geboekt dan in voorgaande jaren. Omdat ze ook ongeveer 20 procent van het schooljaar – 8 weken – thuis moesten zitten vanwege de pandemie, concluderen de onderzoekers dat de leerlingen op veel scholen ‘in feite weinig tot geen progressie hebben geboekt in de periode dat ze thuis les kregen’. Sommige scholen scoorden wel goed.

Kinderen van laagopgeleide ouders liepen de grootste leerachterstanden op, blijkt uit de analyse. ‘En dat is heel zorgwekkend’, zegt socioloog Mark Verhagen van Oxford University. ‘Deze leerlingen boeken normaal gesproken relatief veel vooruitgang. Nederlandse scholen zijn goed in het wegwerken van achterstanden. Dat lag tijdelijk stil. De onderzoekers maakten voor hun analyse gebruik van de resultaten van de gestandaardiseerde Cito-toetsen die scholen in Nederland twee keer per jaar afnemen om de voortgang bij rekenen, spelling en lezen te meten. Toevallig vielen de toetsen dit jaar precies voor en na de schoolsluiting.

Waarom leerlingen tijdens de schoolsluiting achterstanden opliepen, blijkt niet uit het onderzoek. ‘Ik denk dat het vooral te maken heeft met de omgeving waarin kinderen moesten leren’, zegt Verhagen. ‘Ze zaten opeens niet met een opgeleide leerkracht op school, maar aan de keukentafel met ouders die zelf ook moesten werken. Mogelijk spelen ook andere factoren een rol bij de tegenvallende resultaten. Dat leerlingen zich minder goed konden concentreren op de toets, bijvoorbeeld. Omdat ze zo lang thuis hadden gezeten.’

De Onderwijsinspectie wil niet reageren op het onderzoek, laat een woordvoerder weten. Volgend jaar komt de inspectie met eigen cijfers naar buiten over leerachterstanden opgelopen tijdens de lockdown. Daarvoor worden toetsresultaten van meer scholen geanalyseerd.

VISIE MET ACTIE?

De leeromgeving van morgen gaat in essentie om ‘waar’ het leren plaatsvindt. Hier zie je steeds meer nieuwe vormen van samenwerking tussen PO – VO en MBO scholen en opleidingsbedrijven ontstaan. Dit komt ook omdat de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt razendsnel gaan en samenwerking wel zeer gewenst en noodzakelijk is. De inrichting en infrastructuur van vandaag zijn hopeloos verouderd en scholen moeten mee met de nieuwe ontwikkelingen. En niet te vergeten; het kwantitatieve en kwalitatieve docentenvraagstuk. De opgave is dus om een leer- en werkomgeving te realiseren die integraal ontworpen is en tegelijkertijd makkelijk toegankelijk is voor het onderwijs en de overige stakeholders. Dit is een zeer actueel onderwerp waar wij met ons team elke dag druk mee bezig zijn. Docenten staan in de startblokken om direct inventaris aan te schaffen zoals 3d printers, robots en lassersnijders, en dan !! ja inderdaad en dan? De hamvraag is hoe docenten en leerlingen ermee aan de slag gaan, wat ze ermee willen bereiken en welke kennis en vaardigheden de leerlingen moeten leren. Om deze visie te ontwikkelen maken wij gebruik van het curriculaire spinnenweb van SLO. Als ex SLO-er heb ik dit model mee ontwikkeld en het geeft scholen richting bij de vertaalslag van hun schoolvisie naar de actiestand. Concreet loop je dan alle onderwerpen van het spinnenweb af en bepaal je met je onderwijsteam de vervolgacties. Deze actie gaat vooraf aan de aan te schaffen inventaris en apparatuur. Deze integrale visieontwikkeling op de onderwijskundige en fysieke leeromgevingen vraagt om kennisontwikkeling. Deze kennisontwikkeling faciliteren wij met onze Techniekconferentie On Tour, elke maand een 2-daagse. Met onderwijsprofessionals gaan we naar een good practice geïntegreerde leeromgeving Techniek & Technologie in Vlaanderen, uniek in Europa. U bent welkom om vanaf februari 2021 met ‘gelijkgestemde’ onderwijsprofessionals mee On Tour te gaan, zie www.procuratiotechniek.nl.

Succes bij uw visieontwikkeling.

Visie zonder actie is een dagdroom en Actie zonder visie is een nachtmerrie - Japans spreekwoord -

Adri Pijnenburg | Pijnenburg Techniek Scouting Trendontwikkelaars & experts vmbo mbo Techniek en Technologie www.pijnenburgpts.nl.