GEVAREN
De steenkool wordt met een machine losgehakt en over een lopende band afgevoerd.
Moderne methoden Vroeger hakten mijnwerkers in ondergrondse mijnen de steenkool met pikhouwelen los. Die werden later vervangen door drilboren. Tegenwoordig wordt het loshakken van de steenkool bijna overal machinaal gedaan. Dat gaat veel sneller en efficiĂŤnter. Snijmachines gaan langs de wanden en snijden de steenkool los. De plafonds van de schachten worden met stalen platen gestut om instorten te voorkomen.
In de Sunjiawan-mijn bij het Chinese Fuxin wordt steenkool op een vrachtwagen geladen. De mijn biedt 3100 mensen werk en produceert per jaar ongeveer 1,5 miljoen ton steenkool.
13
Ondergrondse gaslekken kunnen explosies veroorzaken. In 1815 vond de Britse scheikundige Humphrey Davy een veiligheidslamp uit. Bij de aanwezigheid van een bepaalde hoeveelheid mijngas gaat de vlam in de lamp vanzelf uit. Het kopergaasje van de lamp voorkomt dat het in de mijn aanwezige gas tot ontsteking komt. Mijnrampen zijn helaas niet altijd te voorkomen. Op 14 februari 2005 kwamen bij een ontploffing op een diepte van 242 meter in de Sunjiawan-mijn in het noordoosten van China nog 210 mijnwerkers om het leven.
Overal op de wereld Steenkool is overal op
de wereld een belangrijke energiebron en zit in alle continenten in de grond. Ook onder de bodem van zeeën en oceanen liggen voorraden steenkool. Azië is de grootste steenkoolproducent, gevolgd door Europa en NoordAmerika. In meer dan 60 landen wordt steenkool gewonnen, met China en de VS als grootste producenten. Zij produceren samen de helft van alle op aarde gewonnen steenkool. In China is de productie van steenkool sterk toegenomen. Er wordt nu meer dan twee keer zoveel steenkool gewonnen als twintig jaar geleden. Meer dan drie kwart van alle antraciet (de oudste en beste vorm van steenkool) komt uit China. Duitsland is de grootste leverancier van ligniet (bruinkool), Rusland de op één na grootste. In sommige gebieden neemt de winning van steenkool toe, in andere gebieden neemt die af. Schuiten met steenkool op het Grote Kanaal in China. De meeste steenkool is afkomstig van mijnen in het noordoosten van het land.
14
Steenkool uit Australië In 1791 werd voor het eerst steenkool ontdekt in Australië. Tien jaar later werd de eerste lading steenkool uit New South Wales geëxporteerd naar India. In de negentiende en twintigste eeuw nam de winning van steenkool in Australië sterk toe. In 1982 werd Engeland als steenkoolproducent voorbijgestreefd en werd er meer uitgevoerd dan ooit. In Australië worden nog steeds nieuwe voorraden ontdekt en nieuwe mijnen geopend. Bijna drie kwart ervan zijn groeven, zoals de Burton Mine in Queensland die in 1996 in bedrijf werd genomen. In datzelfde jaar ging in dezelfde streek de ondergrondse Crinum-mijn open, waar de steenkool machinaal wordt gewonnen (zie pagina 13). Deze steenkoolmijn in South Wales is niet meer als zodanig in bedrijf maar omgebouwd tot museum. De hoge stellage is een zogenaamde schachtbok. Aan de grote wielen zaten schachtkabels waarmee de ophaalmachine werd bediend.
STEENKOOLWINNING IN NEDERLAND In de middeleeuwen werd er al steenkool gewonnen in Limburg, door de monniken van de abdij Rolduc. Maar pas na 1900 komt er steenkoolindustrie op grote schaal vanwege de grote vraag naar steenkool voor de stoommachines in fabrieken, stoomtreinen en als brandstof voor de verwarming van huizen. Na 1960 daalde de vraag naar steenkool, doordat stoommachines werden vervangen door motoren op elektriciteit, olie en aardgas. In 1965 werd besloten de mijnen te sluiten. De laatste mijn ging op 31 december 1974 dicht.
Geschiedenis van olie en aardgas De oude Chinezen ontdekten 2.000 jaar geleden
aardgas bij het slaan van pekelbronnen. Ze gebruikten het gas waarschijnlijk om pekel (zout water) te koken, waarbij het water verdampte en er zout achterbleef.
In andere delen van de wereld lieten mensen vuren branden op aardgas dat uit scheuren in de bodem omhoog kwam. Bij de Kaspische Zee stonden tempels met eeuwige vuren die brandden op aardgas. Ook gebruikten mensen vroeger aardpek, een teerachtige vorm van aardolie, om de naden van hun boten te dichten. In de negentiende eeuw werden de eerste bronnen geslagen om olie uit de grond naar boven te halen. In 1859 gebruikte de gepensioneerde spoorwegbeambte Edwin Drake in Pennsylvania een stoommachine om olie naar boven te halen. Het was de eerste echte oliebron. Drake had er zoveel succes mee dat binnen de kortste keren overal in de wereld naar het `zwarte goud' werd geboord.
16
Door het succes van Drake ontstond er in Pennsylvania een ware oliekoorts, te vergelijken met de goudkoorts van tien jaar daarvoor in CaliforniĂŤ. De boortorens schoten overal als paddenstoelen uit de grond.
Binnen- en buitenverlichting In de zeventiende eeuw ontdekte een Belgische scheikundige dat hij gas kon produceren door verhitting van steenkool. Later ontdekte een Britse ingenieur hoe hij zijn huis kon verlichten door verbranding van steenkoolgas. Zijn methode werd al snel op grote schaal toegepast. In 1807 verschenen in de straten van Londen de eerste gaslantaarns, en in 1821 werden in de VS houten leidingen aangelegd voor het transport van gas dat voor verlichting gebruikt werd. Steeds meer huizen en straten werden verlicht door gaslampen, en het duurde niet lang voor de eerste gasbedrijven werden opgericht.
Olie onder de woestijn
De gaslantaarns moesten één voor één worden aangestoken. Lantaarnaanstekers deden dat met een lange stok. Dit jongetje deed het op
In 1890 ontdekte een Franse geoloog dat er in de Perzische woestijn (in het huidige Iran) olie onder de grond zat. In 1936 ontdekte men olie onder woestijngebieden aan de andere kant van de Perzische Golf, in Saoedi-Arabië. Daarna ontstond er in het hele Midden-Oosten een bloeiende olie-industrie. In 1960 richtten vier landen uit de regio (Iran, Irak, Koeweit en Saoedi-Arabië) samen met Venezuela een organisatie op om meer zeggenschap te krijgen over de prijs van de olie die ze exporteerden. Deze Organisatie van Olie Exporterende Landen, ofwel de OPEC, telt op dit moment 11 leden die samen bijna de helft van alle olie produceren.
Olieterminal bij het eiland Kharg in de Perzische Golf voor de export van olie uit Iran. Iran is de op drie na grootste olieproducent ter wereld.
17