In de as gelegd
zinder 9+ MENS & MAATSCHAPPIJ
De ontdekking van Pompeii
actieve vulkaan een vulkaan die die nog niet helemaal is uitgedoofd
Vakwoorden
afgietsel “beeld” van een voorwerp, gemaakt door gips te gieten in een holte archeoloog een wetenschapper die mensen en voorwerpen van vroeger bestudeert artefact een voorwerp uit het verleden, bijvoorbeeld gereedschap, dat door mensen is gemaakt blootgelegd de aarde of het puin wordt weggehaald; wat eronder ligt wordt zichtbaar eruptie de uitbarsting van een vulkaan waarbij lava, rotsblokken, gassen en as uit de aardkorst de lucht in worden geblazen explosie ontploffing fresco een muurschildering die met waterverf op nat pleisterwerk is gemaakt gloedwolk een gloeiend hete wolk van gas en vulkanische as die zich razendsnel verplaatst mozaïek afbeeldingen of patronen die met gekleurde scherfjes van tegels, steen of glas zijn gemaakt puimsteen licht gesteente uit een vulkaan puin kleine stukken en brokken steen ruïne overblijfsel van een gebouw
Op bladzijde 34 worden nog meer woorden uitgelegd.
6
Archeoloog en archeologie komen van archaios, een Grieks woord voor ‘het oude’. De delen -loog (iemand die iets bestudeert) en -logie (een wetenschap) komen van het Griekse woord logos, wat ‘kennis’ betekent.
Op de juiste golengte
De oude Romeinse stad Pompeii is net een tijdcapsule. Tijdens de eruptie van de vulkaan Vesuvius in 79 na Chr. werd Pompeii begraven onder vier meter vulkanische as en gesteente.
8
Op 24 augustus, bij zonsopgang, kwam de eerste uitbarsting. Later op de dag begonnen huizen in te storten. Iedereen probeerde te vluchten. Er vielen veel doden. Honden stierven omdat ze aan hun hok waren vastgeketend. De volgende ochtend was het akelig stil in Pompeii. De hele stad was bedolven onder de as, de inwoners waren begraven. Meer dan 1500 jaar later werd het drama van Pompeii bij toeval blootgelegd.
De ruĂŻnes van Pompeii
Napels Herculaneum Misenum
De Vesuvius
Europa
ItaliĂŤ Pompeii
ItaliĂŤ Golf van Napels
Stabiae
De Vesuvius
9
Pompeii in de oudheid In de eerste eeuw na Christus is Pompeii een levendig stadje aan de kust van de Middellandse Zee. Er wonen 20.000 mensen. Rijke Romeinen komen er graag om van het zonnige weer te genieten. Veel van hen hebben een villa in Pompeii waar ze hun vakantie doorbrengen. Er is veel te doen in de stad. De straten, met veel huizen en winkeltjes, zijn druk. Er zijn bakkerijen, slagerijen, wasserijen en restaurantjes. Er zijn maar liefst 188 cafés! In het centrum vind je een groot plein, het forum. Daar wordt de markt gehouden. Rondom het forum staan grote gebouwen. Een theater waar je een concert of toneelvoorstelling kunt bezoeken. In het amfitheater worden gevechten met gladiatoren gehouden. Ook zijn er openbare badhuizen waar je een bad kunt nemen.
Overdekte wandelgang Fresco’s
Bronzen beeld
10
Romeinse huizen hadden vaak een binnenplaats met een tuin. Op de muren waren fresco’s geschilderd, en de vloeren waren versierd met mozaïeken. Sommige huizen hadden tralies voor de ramen. Zo zorgden ze ervoor dat er niet kon worden ingebroken.
der e n! n n i re z c’s wa
bare w aar! De Open enb zellig ijk op letterl ten daar ge e en za sen. Z mens e klet t r a een a lk ie en l o f met e j i l o ikten n stok op ee gebru s n o ! sp vegen e natte t f a ch om zi
Badhuis
Er waren vijf openbare badhuizen in Pompeii. Mensen namen eerst een koud bad in het Frigidarium Daarna gingen ze naar het Tepidarium . Daar werden ze met olie ingesmeerd. Vervolgens gingen ze naar het Caldarium om te zweten. Daarna werden ze schoon geboend. Ze namen nog een warm bad. En tenslotte namen ze nog een koud bad.
‘Pompeii’ kom je in verschillende spellingen tegen. Nederlanders en Duitsers schrijven ook wel Pompeji. De Fransen hebben het over Pompéi, de Italianen over Pompei. In de oude taal van de Romeinen, het Latijn, heet de stad Pompeii.
De geplaveide straten van Pompeii hadden een hoge stoep. Sommige straten hadden een oversteekplaats van stapstenen - zo hield je je voeten droog!
Koude badkamer: Frigidarium Warme badkamer: Tepidarium Hete badkamer: Caldarium
11
De dood slaat toe Vandaag is het 24 augustus, in het jaar 79 na Christus. Bij zonsopgang horen de mensen in Pompeii een kleine explosie uit de Vesuvius. De mensen trekken zich er niets van aan. Ze gaan gewoon door met hun dagelijkse bezigheden. Daar komt snel verandering in. Om één uur ’s middags is er een enorme ontploffing. De grond schudt en trilt: de Vesuvius is uitgebarsten. Hete vulkanische as en stenen regenen op de stad neer. Het wordt aardedonker. De lucht zit vol giftige gassen.
De titel lijkt op een krantenkop. De tekst hierboven lijkt op een krantenbericht. Zouden we op de volgende bladzijden kunnen lezen wat er die dag gebeurde?
12
Heet! Heet! Gloeiend hete, vulkanische as regende neer op Pompeii. Vulkanische as bestaat uit hele kleine deeltjes. Het vormt ĂŠĂŠn van de grootste gevaren van een vulkaanuitbarsting. Mensen, dieren en planten worden door de as begraven, verbrand, verstikt en vergiftigd.
De inwoners van Pompeii hebben in de gaten dat er iets verschrikkelijks is gebeurd. Ze weten nog niet dat er duizenden doden zullen vallen. Ze weten ook niet dat hun stad eeuwenlang begraven zal zijn.
Het gesteente dat op Pompeii neerdaalde, wordt puimsteen genoemd. Vulkanisch puimsteen is poreus. Daardoor is puimsteen heel licht.
13
Als ratten in de val De bewoners van Pompeii raken in paniek. Ze graaien snel wat spullen bij elkaar. Ze proberen te vluchten. Sommigen worden gedood door vallende stenen. Anderen bereiken het strand. Ze denken dat ze met hun schepen kunnen ontkomen aan het gevaar. Maar het vaarwater wordt geblokkeerd door as en stenen. Er zijn ook mensen die proberen te schuilen in hun huizen of in andere gebouwen. Door het gewicht van het vulkanische puin op de daken storten sommige gebouwen in. De bewoners worden bedolven onder het puin. De hele dag regent het as en stenen. Alles wordt bedekt. De volgende dag is de aslaag al bijna drie meter dik. Omstreeks acht uur ’s ochtends ontstaat er een gloedwolk. Dat is een enorme wolk van gloeiend hete as, stenen en dodelijke gassen. Die raast recht op Pompeii af. Een uur later ligt Pompeii bedolven onder vier meter as en gesteente. In Pompeii is niemand meer in leven. De vulkaan komt tot rust.
Twee dagen in Pompeii 24 augustus
14
‘s Ochtends vroeg
13:00 u
14:30 u.
17:00 u.
Er is een kleine explosie. Er komt een kleine rookpluim uit de vulkaan.
Een enorme explosie doet de grond schudden. Een rookwolk vol as en puin is wel 14 kilometer hoog.
Door die rookwolk lijkt het wel nacht. De aarde trilt. De rookwolk is nu 25 kilometer hoog.
Daken storten in. Gebouwen schudden. Iedereen probeert Pompeii te ontvluchten.