Als de bliksem inslaat... Sleep je in de winter wel eens met je schoenen over een kleed? Als je dat doet, pik je elektronen op! De elektronen stromen van het kleed naar de zolen van je schoenen. Het kleed verliest elektronen en jij krijgt er elektronen bij. De elektronen stromen langs je benen omhoog, door je lichaam en naar je vingers. De elektronen geven je vingers een negatieve lading. En als je met je vingers een metalen deurklink vast wilt pakken, dan zul je merken dat de deurklink door de negatieve lading op je vingers een positieve lading Zo ziet statische elektriciteit eruit. Dit is het moment van de schok die je voelt en krijgt. Positieve ladingen trekken soms ziet. negatieve ladingen aan en negatieve 17
ladingen trekken positieve ladingen aan. Op het moment dat je negatief geladen vingers dichter bij de positief geladen deurklink komen, neemt de elektrische kracht tussen de twee toe. Als je vingers dicht genoeg bij zijn dan... PATS! Er springt een kleine vonk over en je voelt een schok! Iets dergelijks gebeurt in de donkere onweerswolk. De wind vermengt de regendruppels, hagelstenen en ijskristallen. De zwaardere hagelstenen vallen en botsen op de kleinere ijskristallen. De twee wisselen hun lading uit. Steeds meer ijsbolletjes vallen naar beneden (zachte hagel), waardoor de lading sterker wordt en de elektrische kracht zich opbouwt. De elektrisch geladen wolk zorgt ervoor dat de aarde een positieve lading heeft, zoals de negatieve lading op je vinger ervoor zorgt dat de deurklink een positieve lading heeft. Een reusachtige vonk springt door de lucht. Het lijkt alsof de bliksem uit de onderkant van de wolk komt, maar ook vanaf de grond schieten elektrische vonken omhoog, en de vonken komen bij elkaar. Samen maken ze een reusachtige vonk: bliksem! Een hele bliksemflits duurt meestal minder dan een seconde. Benjamin Franklin vermoedde dat onweerswolken een lading bevatten en dat bliksem een vorm van elektriciteit is. Toen hij tijdens die onweersbui in 1752 de sleutel aan de vlieger mee naar 18
Weet jij het? Wat is bliksem? Een reusachtige elektrische vonk, gemaakt door een onweerswolk.
buiten nam, bewees hij dat zijn idee klopte. De lading in de wolken boven hem wekte een elektrische stroom op die door het vliegertouw naar de sleutel ging.
Deze tekening laat zien hoe bliksem een gebouw treft. De grote hoeveelheid negatieve lading in de wolk zorgt ervoor dat de aarde onder de wolk een positieve lading heeft. De aantrekkingskracht tussen de wolk en de grond groeit en een vonk springt vanuit de wolk omlaag (tekening 2) en daarna vanuit het gebouw omhoog (tekening 3). Wanneer de twee vonken elkaar ontmoeten, maken ze ĂŠĂŠn reusachtige vonk die we bliksem noemen (tekening 4).
19
De bliksem volgt een grillig pad door de lucht. De meeste bliksemflitsen die je ziet, zijn minstens 8 kilometer lang.
Hoe komt het dat het dondert?
De bliksem treft meestal het hoogste voorwerp in de omgeving omdat dit de gemakkelijkste route voor de bliksem is.
21
De donder in een onweersbui is een behoorlijk eng geluid. Er is op de wereld bijna geen harder geluid dan de donder. En hoe dichterbij de bliksem is, hoe luider de donder klinkt. Een bliksemflits kan heel erg heet zijn: meer dan 28.000 graden Celsius. Het oppervlak van de zon is maar zo’n 6.000 graden Celsius. De bliksem is dus bijna vijf keer zo heet! bijna vijf keer zo heet is! EÊn bliksemflits is feller dan 10