1 Los de puzzel op alternatief lternatief amfibie camoufl amouflage combinatie ombinatie concurrent oncurrent
dominantt grazen gra aze zen immuun im un inteelt inte in teel eltt kwetsbaar kwe wets sba baar ar
lucratief luc ucra rati tief e rebel rreb ebel el schaars scha sc haar a s trofee trof tr ofee e tropen trop tr open en
un u iekk veroorloven ver v eroo oorl rlov oven en verwant ver erwa want nt vezel vez ezel e zoogdier zoog zo ogdi dier e
1 2 3 4
dat wordt ge geze eze zegd gd d van iet ietss da datt he d heel e zzel el eldzaam eldz m is is op een dra aad llij ijke kend nd d dee eell in v vle lees es, pl plan a te t n en n sto toff ffen e voorwerp pd dat at jje e kr krij ijgt gt a als ls jje e ie iets ts g gew ewon onne nen n he h btt dier dat lev ven nde jjon onge gen n te terr we were reld ld bre reng ngtt en met haar mel e k vo oed edtt 5 iemand die in opstan nd ko komt mt 6 iets moois of waardevo ols w waa aarv rvan an e er ma maar ar é één én is 7 overheersend 8 iemand die hetzelfde wil als jiij en die e dat probe beer ertt te kkri rijg jgen en doo or jo jou te overtreffen 9 niet vatbaar voor ziekte, resistent 10 toe ela late ten n 11 ee en di dier dat a zow owel el in he h t water als op het land ka kan n le leven 12 (v (ver erti tica caal al)) een na andere mogelijkheid 1
s
2 v e 4
c h a a z
z o o g d
8 c o n c u
r
r
s
o
f
e
l
3
t
r
i
e
r
5
r
e b e
6 u n 7 d o m i
r
i
n a n
e n 9
e e l
e k t
t i m m u u n
10 v e
r
o o
r
11 a m f
i
b
e
i
l
o v e n
alternatief Het verborgen woord is: ................................................... ................... .................... .
2
Op heterdaad betrapt
2 Zoek het verborgen woord Uit de lijst van v twintig woorden blijven acht woord den over. Hieronder vind je ze. Zet de woo orden en de letters op de juiste plaats en vind het verborgen woord. camouflage e (d) grazen (d) kwetsbaar (g) ( tropen (e) tr
combinatie (i) inteelt (e) lucratief (b) verwant (r)
De handel in slagtanden is erg lucratief.
b iets waarmee je e veel geld kunt verdiene nen n
lucratief
e vo ...... voortplanting van verwante mensen of dieren,, waa aard rdoo o r afwijkingen kunnen ontstaan
inteelt ...........................
d kl ...... kleuren di d e dezelfde zijn als de omgeving, zod dat het dier niet opval at
camoufl age ...................... .......................... ....................
r. .. fa .... fami mili lie e
verwant ... ... .... . ..... ......... ........... ....
e ge ...... gebied waar he hett erg heett e en n vo voch chtig is
tropen ............. ........................... ......... .
i tw ...... wee of me eer d din inge gen, n, g gro roep epen en o off personen die e ssam amengevoeg gd zi zijn jn
combinatie ...........................
g ...... .. m .. mensen, dieren of planten die makkelijk beschadigd kunnen worden
kwetsbaar ........................... .................... . .. .
d gr ...... gras afscheuren en opeten
grazen ........................... ......... ............
bedreigd Het verborgen woord is .................................... ................. ............... ZINDER natuur en wetenschap
3
3 Wat hoort bij wat? In het leesboek wordt gesproken over herbivoren. Herbivoren zijn dieren die: a
alleen planten eten
b
alleen vlees eten
c
zowel vlees als planten eten
Naast herbivoren kennen we ook nog omnivoren en carnivoren. Vul in: zowe well vl vlee ees s al als s pl plan ten n............... eten. Omnivoren zijn dieren die zo ........................................... . ante een vl v ee ees s Carnivoren zijn dieren die alle .......................................................... eten. In de tekst worden onder andere de volgende dieren genoemd. Zet achter het dier of het een omnivoor, herbivoor of carnivoor is. car c arni nivo voor or jachtluipaard..................................... luipaard ................................................. jachtluipaard he erbiv voo oorr herb he rbiv voo oorr olifant ................................................ nijlpaard ................................................ carn nivoo or herb he rbiv ivoor leeuw ................................................ zebra ...................................................... he erbiv voo oor herb biv ivoor neushoorn ........................................ giraffe .................................................... Zoek op Ga naar www.wikipedia.nl. Vul in: omnivoor. Klik op: > Lees de tekst en beantwoord onderstaande vragen. L 1
herbivoren Welke dieren hebben een lang darmkanaal?..........................................................
2
kakkerlakken Welke insecten staan bekend als alleseters? ..........................................................
3
raaf, meeuw Welke vogels staan bekend als alleseters? .............................................................
4
Welke zoogdieren (behalve de mens) staan bekend als alleseters?
bruine beer, wasbeer, varken, chimpansee .................................................................................................................................... en veel marterachtigen ....................................................................................................................................
4
Op heterdaad betrapt
4 Tolerant en intolerant
Op bladzijde 6 in je leesboek wordt uitgelegd dat het voorvoegsel in bij woorden de betekenis van niet heeft, bijvoorbeeld: intolerant. Tolerant betekent toegeeflijk Intolerant betekent dus niet toegeeflijk. Soms wordt dat voorvoegsel in als im of als il geschreven, maar het blijft dan diezelfde betekenis van niet houden.
Zet de woorden en letters op de juiste plaats en vind het verborgen woord. inactief (o) informeel (e) immobiel (i) i
incompetent (n) instabiel (r) immoreel (c)
niet beweeglijk, on o beweeglijk
indirect (c) irrelevant (r) impopulair (t)
immobiel
.n ..... niet e geschikt, g , ongeschikt g
incompetent ........................ .
c niett netje ...... netjes, jes onzedelijk
immoreel ........................
o niet ...... e act et actie c ie ief
inactief ............. .ef ..... .... .... . ...
r niet ...... ett b belangrijk, elan a grijk onb onbelangrijk n elan ngrijk
irre ele eva v nt ........................
r wa ...... wank w nkel nk el, niet stabiel
in n.stabie el ..... ...................
e vrijblijvend ...... n
inform mee eel ........................
c niet rechtstreeks ......
indirect ct .... ........................
t niet geliefd ....... g
impopulai im ..... ................ . . .r.....
incorrect Het verborgen woord is ............................. . ...................
ZINDER natuur en wetenschap
5
5 Onbeschrijfelijk raadselachtig De zon rijst over de savanne. De warme zonnestralen schijnen fel op het droge gras. Een olifant en haar kalf sjokken voorbij. Ze slingeren hun slurven heen en weer. Een giraf strekt zijn lange dunne nek omhoog. Hij grijpt naar sappige groene bladeren bovenin een boom. Een luipaard gaapt terwijl hij zijn gestippelde kop optilt. Hij snuffelt wat rond. In de verte brult een leeuw. De antilopen spitsen hun oren zodat ze het beter kunnen horen.
Deze alinea heb je kunnen lezen op bladzijde 10 van het leesboek. Je leest dat de antilopen hun oren spitsen. De oren spitsen is een uitdrukking en betekent: erg goed luisteren. In onze taal komen dieren veel voor in spreekwoorden en gezegden. Zet op de volgende bladzijde de letters op de juiste plaats en vind het verborgen woord. de aap komt uit de mouw (f) op apegapen liggen (n) men moet de huid niet verkopen voordat de beer geschoten is (a) dat is de aard van het beestje (t) een bok schieten (l) de bokkenpruik ophebben (s) de kool en de geit sparen (u) zich in het hol van de leeuw wagen (d) het leeuwendeel van iets krijgen (i) 6
Op heterdaad betrapt
5 vervolg
van een mug een olifant maken (i) l een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken (o) i een uiltje knappen (h) f o iemand kan wel ouder worden, maar zijn karakter verandert niet a ...... een grote fout maken n ...... iets erger doen lijken dan het is t ...... nu blijkt pas hoe het werkelijk zit s ...... je moet geen geld uitgeven als je het nog niet hebt h ...... doodmoe zijn u ...... dat is nu eenmaal zijn karakter i ...... in een slecht humeur zijn, chagrijnig zijn d ...... overdag een dutje doen, even slapen olifantshuid ...... geen keuze bij een ruzie willen maken ...... het grootste te d deel eel van iets krijg krijgen jgen en
d e r e n! n i z
...... naar ar d de e plaa plaats ats ttoega toegaan gaan an waar w dingen zijn waar waar je je bang ng voor bent be Het
den geleend uit g is eeuwen gele ni rij ag ch rd oo w n, in een. Het en zij............ v verborge erborg gen wo woord is ............... .be ............ .. .... . ................ tekent: ontevred t He ). rin ag (ch chagrijn noemen het Frans and ook een stuk m ie nt ku Je n. nig). slecht humeur zij heel vaak chagrij (diegene is dan d soort leer. voor een bepaal g in m na be de een ou Chagrijn is ook sagri (staartstuk, het Turkse woord n va t m ko n rij n dierenhuid. Dit chag achterstuk van ee t he n va er le t van de achterste), he el weet gemaakt s je misschien w Leer wordt zoal dieren. huid van gedode
ZINDER natuur en wetenschap
7
6 De Indische olifant
Zoek op Ga naar: www.schooltv.nl/beeldbank. Vul in: olifant. Klik op het filmpje: De olifant. Bekijk en beluister het filmpje en geef antwoord op de volgende vragen.
Waarvoor zijn de slagtanden van een olifant eigenlijk bedoeld? als wapen ............................................................................................................................. ................... . Wat doen olifanten nog meer met hun slagttanden? zwaar werk we rk verzetten,. zoals ... graven en n............... duwen .............................................................................................................................. ....................................................................... Waarom wappert een olifant met zijn oren? om af te koelen .(in de oren zitten aderr.................................................... s waar bloed door stroomt) ............................................................................................................................. ........................................................................ Vul de juiste maten in: 2-4 de huid van de olifant ........... centimeter dik dik, dit gaat over: ............................................................... 8 ½ liter past er in het water in de slurf ........... in, dit gaat over: ................................................................ 200 kilo per dag, dit gaat over:.................................................................... wat de olifant eet ...........
8
Op heterdaad betrapt
7 Wat hoort bij wat?
Op bladzijde 18 in je leesboek kun je iets lezen over acroniemen. Acroniemen zijn een speciaal soort afkortingen. Je spreekt ze uit als een gewoon woord, bijvoorbeeld ZOAB, dat Zeer Open Asfaltbeton betekent. Een afkorting die bijvoorbeeld niet hoort bij de acroniemen is z.s.m., dat zo spoedig mogelijk betekent. Je spreekt z.s.m. namelijk niet als één woord uit en daarom is het geen acroniem. Niet alle afkortingen die je uitspreekt als een woord zijn acroniemen. Een acroniem moet namelijk samengesteld zijn uit de eerste letters van andere woorden en op zich ook weer uit te spreken zijn als een woord.
Trek de lijnen van de acroniemen en de bijna-acroniemen naar de juiste betekenis. havo
hotel, restaurant, café
Cito
bond voor autohandelaren en garagehouders
airco
België, Nederland, Luxemburg
ama
persoonlijk identificatie nummer
arbo
hoger algemeen voortgezet onderwijs
bovag
centraal instituut voor toetsontwikkeling
horeca
airconditioning
pin
alleenstaande minderjarige asielzoeker
Benelux
arbeidsomstandigheden
Als je naar de uitleg bovenaan de pagina kijkt, weet jij wat de èchte acroniemen zijn! havo, ama, pin ............................................................................................................................. .............................................................................................................................
volgens mij is cito niet een echte. Waar is de v?
ZINDER natuur en wetenschap
9