Samen maken onze leden meer dan 3 miljoen bezoekers
WETENSCHAPS WIJZER
VSC JAARVERSLAG 2015
TOP TOP 55 VAN VAN EXPERTISES EXPERTISES COLLECTIE COLLECTIE PROGRAMMERING PROGRAMMERING COMMUNICATIE COMMUNICATIE INNOVATIE INNOVATIE EDUCATIE EDUCATIE
2
VSC JAARVERSLAG 2015
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 5
DE VERENIGING IN CIJFERS 7
VSC VERGROOT DE ZICHTBAARHEID EN DE WAARDE VAN EN MET HAAR LEDEN 13
WETENSCHAPS WIJSHEID 16
VSC DEELT EN ONTWIKKELT GRAAG KENNIS 21
VSC WERKT GRAAG SAMEN 27
LEDEN VAN DE VSC 32
COLOFON 34
4
VOORWOORD LEREN DE JUISTE VRAGEN TE STELLEN EN DE JUISTE ANTWOORDEN TE VINDEN; DE NIEUWSGIERIGHEID PRIKKELEN; WETENSCHAPSWIJSHEID BIJBRENGEN. DAT IS WAT DE WETENSCHAPSMUSEA EN SCIENCE CENTRA IN NEDERLAND EN VLAANDEREN (VERENIGD IN DE VSC) ELK JAAR WEER DOEN VOOR RUIM DRIE MILJOEN KINDEREN EN VOLWASSENEN.
Leren de juiste vragen te stellen en de juiste antwoorden te vinden; de nieuwsgierigheid prikkelen; wetenschapswijsheid bijbrengen. Dat is wat de wetenschapsmusea en science centra in Nederland en Vlaanderen (verenigd in de VSC) elk jaar weer doen voor ruim drie miljoen kinderen en volwassenen.
Samenwerking tussen de leden maar ook met andere partijen is cruciaal om wetenschapswijsheid in Nederland naar een hoger peil te trekken. Zo hebben we afgelopen jaar nauw samengewerkt met de Kinderboekenweek omdat het thema ‘Raar maar waar’ naadloos aansloot op onze doelstellingen en zijn we intensief gaan optrekken met de Museumjeugduniversiteit. Ook hebben we – samen met Naturalis - de whitepaper ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’ in het kader van #Onderwijs2032 mede helpen opstellen en samen met de Museumvereniging de Kidzmuseumgids uitgebracht.
Op deze wijze leveren de VSC_leden ook een belangrijke bijdrage aan de samenleving én aan ambities uit het Techniekpact en de Nationale Wetenschapsagenda. Om deze bijdrage, en vooral de maatschappelijke functie van wetenschapsmusea en science centra, nog helderder te maken hebben we met onze leden in 2015 een nieuwe meerjarenstrategie opgesteld.
Rinke Zonneveld Voorzitter
5
6
samen hebben we
129 BILJOEN hersencellen
DE VERENIGING IN CIJFERS
SC
IE
NC
EC
EN
TR
A
DE VERENIGING IN CIJFERS
RUIM 3,1 MILJOEN MENSEN BEZOEKEN
WETENSCHAPSMUSEA
TE CH NI M EA
W
US
EN TE N
ONTDEKHOEKEN
EK
ST ER R AC
Nieuwe leden
Het bestuur nam in 2015 afscheid van Jelle de Jong, die een nieuwe richting opging binnen LEGO Education en zijn functie als directeur van de Stichting Techniek promotie neerlegde. Het bestuur kwam in 2015 vijf maal maal bijeen. Hiervan waren twee bijeenkomsten in het geheel gericht op het realiseren van een nieuw meerjarenplan. De overige twee vergaderingen stonden in het teken van nieuwe initiatieven zoals de samenwerking met de Museumjeugduniversiteit, met het CPNB in het kader van de Kinderboekenweek en bestaande projecten zoals pop-up wetenschapper en wetenschapswijsheid.
In 2015 beëindigde de LSPS – de samenwerking van Nederlandse sterrenwachten – haar werkzaamheden en daarmee kwam een einde aan het lidmaatschap van de VSC. Technoplanet in Arnhem wijzigde dusdanig van activiteiten dat een lidmaatschap van de VSC niet logisch meer was en beëindigde eveneens het lidmaatschap. De VSC telde daarmee eind 2015 dertig leden.
Bestuur, ALV en bureau
De samenstelling van het bestuur van de vereniging was in 2015 als volgt: Rinke Zonneveld InnovationQuarter – voorzitter (vanaf september) Maarten Okkersen Museon – lid Annelore Scholten Museum Boerhaave – lid penningmeester (vanaf april) Jelle de Jong Stichting Techniekpromotie – penningmeester (tot april) John Leek Beeld en Geluid – lid (vanaf april) Monique Mourits Universiteitsmuseum Utrecht – lid
De ALV vond in 2015 twee maal plaats. De ‘voorjaars- ALV’ in april werd gehouden in het Zaans Museum in Zaandam met aansluitend een borrel in het Museum van het Nederlandse Uurwerk. In december vond de ALV plaats bij Beeld en Geluid in Hilversum, waar het vaststellen van het nieuwe meerjarenplan het belangrijkste agendapunt was.
Marjelle van Hoorn is de verenigingsmanager van de VSC.
8
Het bijwonen van congressen heeft tevens tot doel om ontwikkelingen en kansen te signaleren die voor de sector en de leden van belang zijn. Daarnaast geven de congressen inhoudelijke achtergrond voor de projecten van de VSC.
Een belangrijke ontwikkeling in 2015 was de overgang van de Museumjeugduniversiteit (MJU) – een initiatief en activiteit van Museum van Oudheden te Leiden - naar een eigen stichting. De VSC dacht hierbij mee met Museum van Oudheden over de voorwaarden en mogelijke samenwerking tussen de nieuwe stichting en de VSC. Daarnaast speelde de VSC een actieve rol in gesprekken over de toekomst van de MJU met Mark Dingemanse, wetenschapper bij het Max Planck Instituut over een ambassadeursrol en met de KNAW over samenwerking en financiële steun aan de nieuwe stichting. Eind 2015 is de nieuwe stichting opgericht. Rinke Zonneveld – voorzitter van de VSC - is als bestuurslid tevens verbonden aan de MJU.
In april was Marjelle van Hoorn aanwezig bij MuseumNext. In de programmering stond de maatschappelijke rol van musea centraal. Een gegeven dat nauw aansluit bij het VSC initiatief 'wetenschapswijsheid'. Ecsite, het Europese netwerk van wetenschapsmusea en science centra, vond dit jaar plaats in Trento, Italië. Marjelle van Hoorn organiseerde vanuit haar bestuursfunctie de pre-conference van de REV_group van Ecsite (Research en Evaluation), waar zij onder meer een presentatie gaf over de VSC_Leesclub. Ook zat zij de REV_sessie voor over de kwaliteit van niet-begeleide schoolbezoeken in een museum. Voor de REV_group was Marjelle van Hoorn tevens aanwezig op een congres van de Visitor Studies Group, waar zij in het slotpanel zitting nam om te reflecteren op de opbrengsten van het congres. Ook bezocht Marjelle van Hoorn het Nationale Bibliotheekcongres om verbindingen te leggen met deze sector en te verkennen welke toekomstige ontwikkelingen binnen de bibliotheeksector kansen bieden voor de leden van de VSC.
De VSC verhuisde eind 2015 van het Timorplein in Amsterdam naar het kantoor van De Nieuwe Collectie aan de Bataviastraat 24 in Amsterdam.
Overleg met NCWT
Het bestuur blikte samen met NCWT terug op het afgelopen jaar en sprak onder andere over de wijzigingen in de contactpersonen voor de VSC. Deze aanpassingen komen voort uit een taakverschuiving binnen NCWT. NCWT en VSC verkennen ieder jaar – op basis van de jaarplannen - waar zij kunnen samenwerken. Daarnaast is NCWT zoals altijd een belangrijke gesprekspartner bij het tot stand komen van het Jaarplan van de VSC. In 2016 worden alle activiteiten van NCWT onder de naam NEMO uitgevoerd.
Daarnaast participeerde de VSC in diverse gesprekken. De Museumvereniging organiseerde gesprekken in het kader van de Taskforce Museumeducatie, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed over een nationale kennisagenda voor het museale veld en Scicom NL over kinderen en wetenschapseducatie.
VSC werkt voor wetenschap
In 2015 was de VSC aanwezig op verschillende congressen, veelal met een actieve bijdrage aan het programma.
9
Meerjarenplan 2016 - 2020
Bezoeken in 2015
De VSC realiseerde in 2015 een nieuw Meerjarenplan voor de periode 2016 – 2020. Het bestuur liet zich bij dit traject begeleiden door Marike Kuperus, die het bestuur ook al eerder adviseerde bij het eerste meerjarenplan. Na de eerste krijtlijnen en contouren te hebben geformuleerd, voerde de bestuursleden een aantal toetsende gesprekken met leden van de VSC. Deze gesprekken hadden als doel om te verkennen en te bespreken welke waarde de leden hechten aan de VSC en welke koers en keuzes zij voor de toekomst van belang achten.
Deze cijfers geven het aantal bezoeken per VSC lid weer voor zover deze kunnen worden vastgesteld. Niet alle aangesloten instellingen hebben namelijk een eigen gebouw waarin zij bezoekers kunnen ontvangen en een deel van de organisaties is vooral als outreach organisatie actief. Zo organiseert de Stichting Techniekpromotie projecten op een groot aantal locaties en is Science LinX gevestigd in een openbaar toegankelijk entreegebouw van een faculteit. Derhalve kan op basis van deze gegevens geen nauwkeurige conclusie worden getrokken over de ontwikkeling van de bezoekersaantallen in de afgelopen jaren. De cijfers geven overigens wel een beeld van de aantallen bezoekers die in aanraking komen met wetenschap, via bij de VSC aangesloten wetenschapsmusea en science centra.
De vereniging organiseert haar activiteiten en projecten vanuit het propellermodel van Peter Tack, dat zich richt op de centrale taken van een vereniging. Het model houdt in dat een organisatie een evenwicht moet zoeken op drie vlakken (bladen van de propeller die aangedreven worden door de organisatie): het positioneren van strategische belangen, het collectief organiseren en het individueel profiteren.
De leden van de VSC registreerden in 2015 3.356.382 bezoeken, waarvan 632.040 onder de 18 jaar in schoolverband. Uit deze cijfers blijkt de essentiĂŤle rol die de leden innemen als informele leeromgeving. Meer dan drie miljoen mensen worden gestimuleerd na te denken en bezig te zijn met wetenschap en techniek. Een belangrijke groep hiervan is families. De VSC-leden zijn daarmee uitgelezen plekken om op een laagdrempelige en bijzondere manier bezig te zijn met wetenschap.
In de periode van 2011 - 2015 waren 'versterken, verbinden en vergroten' onze leidende principes. Voor de nieuwe beleidsperiode formuleren we een nieuw drietal: verduidelijken, verdiepen en verrijken. Deze principes geven richting aan onze activiteiten en de keuze voor de projecten.
2010: 2.498.858 bezoeken 2011: 2.589.548 bezoeken 2012: 2.851.237 bezoeken 2013: 3.074.505 bezoeken 2014: 3.228.283 bezoeken 2015: 3.356.382 bezoeken
Verduidelijken duidelijk maken welke waarde we collectief toevoegen Verdiepen uitbouwen van bestaande initiatieven die de kwaliteit van ons aanbod verdiepen Verrijken het realiseren van nieuwe initiatieven die het aanbod van onze leden verrijken
10
 organisatie
aantal bezoekers 2015
aantal < 18 in schoolverband
Artis Planetarium
200000
geen cijfers beschikbaar
Continium
94545
23636
Cosmos Sterrenwacht
10676
1249
De Spelerij
51037
34022
Geofort
58000
5400
Het Natuurhistorisch Rotterdam
44009
3599
Museon
230000
40500
Museum Boerhaave
104099
30223
Museum de Cruquius
36623
11433
Museum Twentse Welle
46869
5498
Museum van het Nederlandse Uurwerk
11000
600
Naturalis Biodiversity Center
339551
50258
Natuurmuseum Brabant
67081
13696
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
206539
22430
Nederlands Watermuseum
61559
5952
Nieuw Land
26193
1915
Ontdekfabriek
30000
25000
Ontdekhoek Nederland
63600
21000
Science Center Delft
54327
17168
NEMO Science Museum
591776
100600
Science LinX / RUG Fac. Wiskunde & Natuurwetenschappen
40000
30000
Space Expo
63286
9464
Stichting Techniekpromotie
20000
20000
Technopolis
281237
86670
Teylers Museum
136000
8691
Twents Techniekmuseum HEIM
35981
26794
Universiteitsmuseum Groningen
20000
geen cijfers beschikbaar
Universiteitsmuseum Utrecht
73596
5362
Zaans Museum
70268
geen cijfers beschikbaar
Zuiderzeemuseum
288530
30880
TOTAAL
3356382
632040
11
12
samen kijken we verder dan
NEPTUNUS
VSC VERGROOT DE ZICHTBAARHEID EN DE WAARDE VAN EN MET HAAR LEDEN
13
VSC VERGROOT DE ZICHTBAARHEID EN DE WAARDE VAN EN MET HAAR LEDEN
Discussie en raadpleging #onderwijs 2032
Het Platform Onderwijs2032 heeft in 2015 in opdracht van de staatssecretaris van Onderwijs, Sander Dekker, een maatschappelijke dialoog gevoerd over de inhoud van het primair en het voortgezet onderwijs. Het doel was te komen tot een visie op de kennis en de vaardigheden die leerlingen moeten opdoen met het oog op (toekomstige) ontwikkelingen in de samenleving. Leerlingen, leraren, schoolleiders, bestuurders, ouders en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en maatschappelijke en culturele instellingen gingen met elkaar en met de leden van het Platform in gesprek.
30 leden
circa
personeel
gem.
L EE ON 015 SI *2 ES K OF ER PR TW NE
1299
282 366.318 connecties p/p
Linkedin contacten
14
De VSC vervulde – samen met Naturalis – een voortrekkersrol in het formuleren van de uitgangspunten over de waarde van informele leeromgevingen en het onderwijs in 2032. Om aan deze discussie over Onderwijs2032 een waardevolle bijdrage te leveren, namen Naturalis en de VSC het initiatief voor een ronde tafel gesprek. Bij deze ronde tafel sessie op 13 mei 2015 kwamen vertegenwoordigers van leeromgevingen buiten school (cultuur, kunst, wetenschap, technologie, duurzaamheid, etc.), die elkaar niet dagelijks tegenkomen, bij elkaar. Gedurende deze middag spraken de deelnemers over vaardigheden en houdingsaspecten die zij allen van cruciale betekenis achtten. Het betrof hier vaardigheden als een onderzoekende houding, nieuwsgierigheid, kritisch zijn en wetenschapswijsheid. Deze bijeenkomst resulteerde in een White Paper ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’ waarin we pleiten voor leren op de meest leervolle locatie, zoals op school, thuis, in het museum, science center of in de natuur. Het White Paper beschrijft onze visie, positie en advies: in 2032 lopen school en omgevingen buiten school, als het aan de deelnemers van de sessie ligt, naadloos in elkaar over. Naast deze paper formuleerden we ook nog een aantal concrete aanbevelingen.
Kevin behandelde onder andere drie vragen. Hoe verandert het begrip van een leerecosysteem onze definitie voor succes van een programma? Hoe maken we verbindingen binnen ecosystemen? Hoe investeren we in vruchtbare ecosystemen? Bij het realiseren van paden of leerroutes binnen een ecosysteem moeten organisaties zich richten op een goed ontwerp, een vooruitziende blik, meetbaarheid en aanstekelijkheid! Zij moeten investeren in navigatie, zodat ouders, leerkrachten en kinderen niet verdwalen, maar de juiste weg vinden. Ook in 2016 geven we hier een vervolg aan en verkennen we hoe we de inzichten bij de verbinding van informele leeromgevingen vanuit leerecosystemen kunnen toepassen in de praktijk.
Op vrijdag 13 november kwamen vertegenwoordigers van verschillende buitenschoolse leeromgevingen samen voor een vervolgbijeenkomst op de ronde tafel sessie van 13 mei 2015. Het doel van de tweede bijeenkomst was om een stap te zetten van visie naar uitvoer. Om gezamenlijk de rol van verschillende leeromgevingen te onderzoeken en daarmee ook concreter te maken. De Keynote – die bedoeld was om het denken te verdiepen - werd verzorgd door Kevin Crowley van de University of Pittsburgh. De titel van zijn verhaal was: ‘Nieuwsgierigheid in leerecosystemen’.
15
wetenschapswijsheid
Wetenschapswijsheid is het vermogen om gevoed door nieuwsgierigheid - vragen te kunnen stellen over de wereld om je heen, antwoorden te kunnen zoeken en deze op waarde te kunnen schatten.
16
WETENSCHAPSWIJSHEID ALS COLLECTIEF UITGANGSPUNT In 2014 lanceerde de VSC het initiatief wetenschapswijsheid. Dit initiatief sluit aan bij de wens om het collectieve verhaal van de sector meer kracht bij te zetten en zichtbaar te maken. In een eerste verkenning zijn de uitgangspunten voor dit verhaal geformuleerd rond de vragen wat bindt ons als organisaties en waar onze kracht zit. Daarnaast wilden we heel nadrukkelijk zichtbaar maken wat de uitzonderlijke maatschappelijke waarde is van wetenschapsmusea en science centra.
HET KADER WAARBINNEN WIJ DIT INITIATIEF FORMULEREN IS: We leven in een wereld waar wetenschap een hoofdrol speelt, waar kennis gedemocratiseerd is en informatie overal en nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap een direct effect hebben op je leven. Om deze wereld goed te begrijpen is begrip van wetenschap nodig en is een nieuwsgierige en kritische houding van groot belang.
Een van de meest essentiële uitgangspunten bij wetenschapseducatie is het begrip ‘scientific literacy’, een belangrijk begrip met grote waarde voor mensen. Voor de VSC de reden om het initiatief te nemen er een Nederlandse vertaling van te introduceren: weten schapswijsheid. Dit begrip willen we verbinden met een ander essentieel uitgangspunt: de 21e eeuwse vaardigheden. Wetenschapswijs kun je op allerlei manieren worden. Wetenschapsmusea en science centra zijn er, met hun talloze tentoonstellingen en activiteiten, een uitgelezen plek voor. Alle wetenschapsmusea en science centra kunnen hier – onafhankelijk van hun organisatievorm en thema – betekenis aan geven en er hun afzonderlijke bijdrage aan leveren. Met wetenschapswijsheid willen wij musea stimuleren om hun impact te vergroten, partnerorganisaties te laten zien wat de waarde is van de samenwerking met de VSC en bezoekers te laten ontdekken hoe zij hun leven kunnen verrijken via wetenschapsmusea en science centra.
17
18
Ons initiatief Wetenschapswijsheid
In de tentoonstelling Tot op het bot was een vragenlab ingericht waar zij door filosoof Bas Haring, expert vragensteller, werden uitgedaagd om vragen te stellen. Via een interface mochten bezoekers hun vraag formuleren en die op twee polsbandjes uitprinten. Bij het printen van hun vraag kregen zij meteen feedback van Bas op het soort vraag dat ze stelden. Zo hoopten we dat ze verder na gaan denken over hun vraag en hierop voort gaan bouwen. De vragen van andere bezoekers waren in de hele tentoonstelling terug te vinden; bezoekers konden een van de twee polsbandjes ophangen bij het voorwerp waar de vraag op van toepassing was. Het tweede polsbandje konden bezoekers zelf omdoen. Zo namen ze hun vraag mee naar buiten het museum en werden ze ook thuis nog eens aan hun vraag herinnerd. Daarnaast kregen ze bij het verlaten van het museum een column van Bas Haring mee, die ze verder aan het denken zette over het stellen van vragen. Tijdens het project selecteerde Bas Haring een ‘vraag van de week’ uit alle gestelde vragen en reageerde daar op in een korte video.
In 2014 namen we het initiatief wetenschapswijsheid. Hiermee benoemen we de meerwaarde die we hebben voor onze museumbezoekers en de samenleving. Ieder van de VSC_leden draagt op bijzondere manieren bij aan het stimuleren van wetenschapswijsheid. Inmiddels zijn er al een aantal leden actief bezig hiermee. Tegelijkertijd zitten we nog in een beginfase. Vandaar dat de VSC in 2015 een aantal momenten organiseerde om wetenschapswijsheid intern en extern te agenderen. Zo kwamen er op 29 april 2015 een tiental pioniers bijeen om zich te verdiepen in transities. Ieder bedacht een eigen interventie om in het eigen museum een transitie in gang te zetten. Later in het jaar kwam een kleinere groep bij elkaar om opdrachten te bedenken waardoor het voor VSC_leden makkelijk wordt wetenschapswijsheid te integreren en vanuit wetenschapswijsheid te ontwerpen. Van deze opdrachten worden in 2016 spelkaarten gemaakt. Het Nederlands Watermuseum had in 2015 twee stagaires die zich bogen over wetenschapswijsheid in het museum. De VSC dacht mee met de zomerworkshops die zij ontwikkelden en onderzochten. Hierover gaven Daphne Mol en Marjelle van Hoorn in oktober een presentatie in het Rijksmuseum tijdens Hands on!, het congres van de International Association of Children in Museums. Tijdens deze presentatie deelden we bijzondere flesjes water uit met eetbaar goud, met een quote van Socrates op de binnenzijde: Wonder is the beginning of wisdom.
'Zuurstof & Tegenwind' is een educatief inspiratietijdschrift voor thuis en op school met werkbladen voor kinderen. Met opdrachten gericht op onderzoek, experiment, anders kijken en filosoferen leren kinderen over wie ze zijn, wie anderen zijn en hoe mensen zich gedragen. Elk hoofdstuk begint met een theoretisch kader voor volwassenen, gebaseerd op actuele theorieën en inzichten van psychologen, sociologen, biologen, filosofen, pedagogen en kunst- en cultuurwetenschappers. Het tweede nummer van 'Zuurstof & Tegenwind' draait om denken en verschijnt in 2016. Vanuit het initiatief wetenschapswijsheid denkt de VSC mee over dit nummer en draagt bij een speciale wetenschapswijsheid-werkvorm.
In het Universiteitsmuseum Utrecht realiseerden we samen met Bas Haring een interventie vanuit het gedachtengoed van wetenschapswijsheid. Vragen stellen is een kunst, want welke vraag je stelt en hóe je die stelt, heeft grote invloed op het antwoord dat je vindt. Tijdens de pilot met wetenschapswijsheid in het Universiteitsmuseum konden bezoekers hierin oefenen.
19
20
samen kijken we verder dan
NEPTUNUS
VSC DEELT EN ONTWIKKELT GRAAG KENNIS
21
VSC DEELT EN ONTWIKKELT GRAAG KENNIS Kennisdeling is een van de pijlers van de vereniging. De leden van de VSC ontwikkelen zich, doen ervaring op, discussiëren en wisselen kennis en ervaring uit. De VSC faciliteert en stimuleert dit proces. Tevens agendeert de VSC thema’s en draagt bij aan kennisontwikkeling rond de drie hoofdthema’s: familieleren, informeel leren en wetenschapswijsheid. Wat initieerden en realiseerden wij in 2015 op dit gebied?
AANBOD WETENSCHAPSEDUCATIE*2015 MUSEUMLESSEN in Museon
WORKSHOPS in Nemo
SPEURTOCHTEN in Continium
RONDLEIDINGEN in Museum Boerhaave
...EN
VELE ANDERE EDUCATIEVE ACTIVITEITEN bij 27 andere leden
22
GEREALISEERD!
GEORGANISEERD!
opdrachtgever masterscriptie Theo Meereboer
VSC_Leesclub over nieuwsgierigheid
WAAROM?
WAAROM?
versterken en toepassen van theoretische kennis
verdiepen van relatie makermovement & wetenschapsmusea en science centra Vanuit de VSC waren we opdrachtgever voor de masterscriptie van Theo Meereboer, Master Kunsteducatie - Fontys Hogeschool voor de Kunsten Tilburg, Hoe maakt het museum het - onderzoek naar techniek- en makeronderwijs in combinatie met erfgoededucatie in een samenwerking van kleine tot middelgrote musea, scholen en bibliotheken.
De leesclub komt voort uit de 'reisgids' die de VSC in 2012 samen met Rooske Franse van het Science Learning Center van NEMO realiseerde. Deze reisgids zien we als een startpunt voor goede ontmoetingen en gesprekken, het verkennen van nieuwe wegen en het verfrissen van de geest. In januari van 2015 kwamen we bij elkaar om te praten over een artikel uit de Canon van het Leren.
Deze meesterproef draaide rond de maker beweging en maker educatie. De scriptie biedt een overzicht van diverse schoolsystemen, leertheorie, leervormen en leeromgevingen. Dit onderzoek vormt een pleidooi voor leren door te maken. Het onderzoek bracht tevens literatuuronderzoek over techniek, maakindustrie en makermovement samen. Zo sloeg Theo Meereboer een brug tussen twee werelden die voor techniek- en wetenschapsmusea van belang zijn. Vanuit dit vertrekpunt is gekeken naar de maker beweging en wat dit kan betekenen voor erfgoed instellingen.
In deze editie van de VSC_Leesclub stond 'Nieuws gierigheid', een cruciaal begrip in de definitie van wetenschapswijsheid, centraal. Met onze projecten en omgevingen dragen we bij aan de vaardigheden en de houding die mensen nodig hebben om de wereld om hen heen beter te kunnen begrijpen en er over na te kunnen denken. Eigenlijk begint alles met nieuwsgierigheid. Maar waar bestaat nieuwsgierigheid eigenlijk uit, hoe wek je het op? En wanneer niet? Dit artikel belichtte diverse aspecten van nieuwsgierigheid en bood een theoretisch denkkader. De VSC_leesclub nam de rest van 2015 een (lees) pauze en wordt in 2016 weer opgestart.
23
GEORGANISEERD!
GEORGANISEERD!
WAAROM?
WAAROM?
themamiddag over educatie samen met Science Center Delft
kennismiddag samen met de Museumjeugduniversiteit
delen van ervaringen en nieuwe ontwikkelingen
kennisdeling over het aanspreken van kinderen en de Museumjeugduniversiteit
Het Science Centre Delft bestond op 8 september 5 jaar. Om dit te vieren organiseerden het Science Centre Delft en de VSC samen een middag rond wetenschapsmusea, science centra, wetenschap en educatie. Hiervoor lieten we een aantal projecten de revue passeren om de relaties tussen musea, wetenschap en onderwijs zichtbaar te maken. De presentaties waren van Naturalis over het 'verwonderpaspoort', Science Center NEMO over het project 'Engineer', Science LinX in samenwerking met het Universiteitsmuseum Utrecht over de relatie met de actuele wetenschap en het jubilerende Science Centre Delft over outreach activiteiten bij scholen. Vier verschillende perspectieven die illustratief zijn voor de breedte en kwaliteit van ons aanbod.
In 2015 overlegde de VSC regelmatig met de Museumjeugduniversiteit over de toekomst van dit project: de oprichting van een nieuwe stichting en intensievere samenwerking vormde er de uitkomst van. Op 6 november organiseerde de VSC & Museumjeugduniversiteit (MJU) daarom samen een kennismiddag voor deelnemers aan de MJU, VSC_leden en andere geïnteresseerden. Tijdens deze middag verzorgde hoogleraar Paul van den Broek een speciaal college over hoe we de colleges (en andere activiteiten) het best bij het leervermogen van kinderen aan kunnen laten sluiten. Daarnaast gaf Marieke Peeters van het Rijks museum van Oudheden een workshop over het beter laten aansluiten van educatieve programma’s en was er tijd ingeruimd voor vragen en wensen over de toekomst van de MJU.
GEORGANISEERD!
traingen samenwerking met Familiemusea
WAAROM?
agenderen van familievriendelijkheid en aanbieden nieuwe mogelijkheden Net als eerdere jaren bood de VSC korting op de workshops die worden aangeboden door de organisatoren van 'Familiemusea'. Deze workshops sluiten aan bij de – door de VSC uitgegeven – publicatie 'Een familievriendelijk museum'. Mijke de Hartog en Marie Anne Remmelink (Familiemusea) ontwikkelden tevens een nieuwe workshop over het ontwikkelen van educatief aanbod voor families. Ook bij deze nieuwe workshop bood de VSC haar leden korting.
24
GEORGANISEERD!
GEORGANISEERD!
WAAROM?
WAAROM?
Xperiment - editie 2015 en afronding project
tweedaagse training over onderzoek en evaluatie
zorgen voor een familievriendelijk en aansprekend aanbod over techniek voor kinderen in de Schooltv leeftijd met een accent op kleuters
stimuleren van onderzoek en evaluatie en bieden van handvatten hiervoor In 2013 heeft de eerste benchmark van de VSC plaatsgevonden. Dit was een soort collectieve 0-meting. Via een gestandaardiseerde vragenlijst rond de workshops die we aanbieden aan scholen verzamelden negen leden data. De vragenlijst richtte zich op het effect van de workshop: denken kinderen anders over techniek, natuur of wetenschap na een bezoek? En betekenen deze antwoorden iets voor onze effectiviteit en impact?
Na vele edities samen met SchoolTV te hebben georganiseerd, was dit in 2015 door de veranderingen binnen de NTR/publieke omroep niet meer mogelijk. In 2015 draaide de laatste editie van Xperiment alleen nog om de voorstellingen met Moffel & Piertje, Flip de Beer en Raaf. De deelnemende VSC leden hebben ervaren hoe positief het publiek reageert op de voorstellingen en zijn enthousiast over de eenvoudige manier waarop de poppen relatief ingewikkelde onderwerpen aan jonge kinderen kunnen uitleggen. De speciale projectwebsite werd aangepast zodat ook daar het accent op de voorstellingen kwam te liggen met een speciale selectie van tv-uitzendingen met Moffel & Piertje, Raaf en Flip over wetenschap & techniek.
In 2015 gaven we er een bijzonder vervolg aan: voordat er in 2016 opnieuw data worden verzameld, kwamen VSC_leden samen in oktober voor een tweedaagse training. Deze training werd gegeven door Claudia de Graauw, die in 2013 samen met de VSC de benchmark opzette. Tijdens deze twee dagen gingen we in op de volgende vragen: de reden van het doen van onderzoek, het formuleren van onderzoeksvragen, hoe kun je informatie verzamelen en wanneer kies je waarvoor, drempels en problemen tijdens de uitvoering van een onderzoek.
Voorafgaand aan deze editie gaf Martin Soeters â&#x20AC;&#x201C; de poppenspeler van Raaf â&#x20AC;&#x201C; een training aan museummedewerkers met tips en trucs. Tijdens de voorjaarsvakantie waren er op negen plekken poppenspel activiteiten, te weten in Techniekmuseum HEIM, Zaans Museum, Zuiderzeemuseum, Naturalis, Museum Boerhaave, Space Expo, Nieuw Land en het Museon.
Ook keken we naar het analyseren en interpreteren van de verzamelde data en de inzet van de onderzoeksresultaten voor verbetering: hoe kun je de onderzoeksresultaten gebruiken om je aanbod te verbeteren. Daarnaast zorgden we voor veel uitwisseling over eigen initiatieven op het gebied van onderzoek en evaluatie. Daardoor ontstond een beeld over waar verbindingen kunnen worden gelegd.
Vlak voor de zomer organiseerden we een afsluitende sessie met alle deelnemers aan Xperiment en inventariseerden we wensen en plannen om verder te gaan. Een aantal leden blijft sowieso als vast aanbod de voorstellingen met de poppen programmeren.
25
26
VSC WERKT GRAAG SAMEN
27
VSC WERKT GRAAG SAMEN De VSC zoekt naar en realiseert samenwerkingsverbanden die de positie van de individuele leden verstevigen en de aandacht voor wetenschap en wetenschapseducatie en –communicatie vergroten. Wat deden wij op dit gebied in 2015?
GEREALISEERD!
kidzmuseumgids – een tijdschrift voor kinderen over techniek en wetenschap in een oplage van 50.000 exemplaren
WAAROM?
ouders en kinderen laten zien dat er veel waardevolle wetenschapsmusea en science centra zijn in de directe omgeving voor bijzondere ervaringen
25.000 M² SI
BA TT
PO
EN
EX
RUIMTE VOOR
In 2015 realiseerden we samen met de Museum vereniging en FC Klap de vierde editie van de kidz museumgids. De gids stond weer vol met spelletjes, weetjes en quizjes.
RO
LS
ND LE
IVA
ID IN G
EN
EL ST OR
ST
VO
FE
EN
G IN EN
LIN
OP
GE
N
S
DE
TIE
De VSC_leden kregen extra aandacht door de vermelding van het VSC_logo bij hun adres. Een aantal leden kozen voor een extra uitgebreide reportage. VSC_leden kregen elk 250 exemplaren van de gids om gratis te verspreiden in de vakantie.
GE
SH RK
DA N
WO
EN
OP
S
OP
28
GEORGANISEERD!
GEORGANISEERD!
in kader van weekend van de wetenschap: pop-up wetenschapper
Kinderboekenweek Raar maar waar! Het thema van de Kinderboekenweek was dit jaar Raar, maar waar!. Een geknipt onderwerp voor de wetenschapsmusea en science centra in Nederland. Want waar worden meer ‘Raar maar Waar’-feitjes verzameld dan daar? Vandaar dat het CPNB en de VSC in het kader van de Kinderboekenweek de handen ineen sloegen en een bijzondere actie bedachten.
WAAROM?
families in contact brengen met toegankelijke en inspirerende wetenschappers Ook in dit weekend van de wetenschap organiseerde de VSC het vrolijke en laagdrempelige evenement rond de 'pop-up wetenschapper'. Er waren maar liefst 30 wetenschappers actief bij 22 instellingen. Nieuwkomers: Museum Twentse Welle en het Museum van het Nederlandse Uurwerk. Ook was er een aantal niet VSC_locaties opgenomen in de programmering, via samenwerking met NWO zoals de Dudok-vestigingen in Rotterdam, Tilburg en Arnhem en Body Worlds in Amsterdam. Door de samenwerking met de Stichting Academisch Erfgoed sloten ook de Universiteitsbibliotheek Utrecht en Artis Bibliotheek aan bij 'pop-up wetenschap'.
Op zondag 18 oktober hadden kinderen op vertoon van het Kinderboekenweekgeschenk Per ongelukt! gratis toegang tot 22 wetenschapsmusea. Al deze deelnemers zijn aangesloten bij het VSC_netwerk van wetenschapsmusea en science centra. Alle deelnemende musea kregen gratis boekenleggers om uit te delen aan bezoekers. Deze boekleggers bevatten een ‘recept voor nieuwsgierigheid’, waarmee kinderen – en volwassenen- worden geprikkeld om eens anders te kijken naar de objecten in het museum, maar ook naar de wereld buiten het museum. Een voorbeeld hiervan was: kies iets ouds en vraag je af welke avonturen het beleefd zou hebben of zoek iets zwaars en bedenk er een naam voor die net zo klinkt als het er uit ziet.
We programmeerden een grote diversiteit in alfa-, bèta en gamma wetenschappers met een breed scala aan onderwerpen variërend van middeleeuwse muziek en geluk tot chocoladeverslavingen en gletsjers. En van trillingen en optica tot levensvragen en eeuwenoude prenten. De breedte van het academische veld werd zo goed zichtbaar in de programmering. Wetenschappers die meededen waren onder andere Leo Bormans, weerman Peter Kuipers Munnike, filosofen Stine Jensen en Bas Haring, en de allerjongste pop-up wetenschapper ooit: Joost Elffers. Joost is 12 jaar en doet onderzoek naar een oplossing voor al het plastic in de oceaan en heeft er één gevonden. Naast de websites en free publicity realiseerden we samen met NCWT/het weekend van de wetenschap een extra campagne op Dagjeweg.nl met een bereik van 1,5 miljoen websitebezoekers.
29
30
samen hebben we
366.318 Linkedin contacten
31
VSC LEDENKAART LEDEN VAN DE VSC
Ruim 3,2 miljoen mensen bezoeken jaarlijks de science centra, wetenschaps- en techniekmusea, ontdekhoeken en planetaria die zijn aangesloten bij de VSC. Jong en oud beleven hier hoe de natuurwetenschappelijke fenomenen werken en hoe ze die in het dagelijks leven tegenkomen. Alle locaties bieden bovendien voor scholen een contextrijke leeromgeving.
FRIESLAND
GRONINGEN
DRENTHE NOORD-HOLLAND
FLEVOLAND OVERIJSSEL
ZUID-HOLLAND
UTRECHT
GELDERLAND ZEELAND
NOORD-BRABANT
32
LIMBURG
ORGANISATIE
PLAATS
WEBSITE
1
Artis Planetarium
Amsterdam
www.artis.nl
2
Continium
Kerkrade
www.continium.nl
3
Cosmos Sterrenwacht
Lattrop
www.e-cosmos.nl
4
De Ontdekfabriek
Eindhoven
www.deontdekfabriek.nl
5
De Spelerij
Dieren
www.spelerij.nl
6
Geofort
Herwijnen
www.geofort.nl
7
Het Natuurhistorisch Rotterdam
Rotterdam
www.hetnatuurhistorisch.nl
8
Museon
Den Haag
www.museon.nl
9
Museum Boerhaave
Leiden
www.museumboerhaave.nl
10
Museum de Cruquius
Cruquius
www.museumdecruquius.nl
11
Museum Twentse Welle
Enschede
www.twentsewelle.nl
12
Museum van het Nederlandse Uurwerk
Zaandam
www.mnuurwerk.nl
13
Naturalis Biodiversity Center
Leiden
www.naturalis.nl
14
Natuurmuseum Brabant
Tilburg
www.natuurmuseumbrabant.nl
15
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Hilversum
www.beeldengeluid.nl
16
Nederlands Watermuseum
Arnhem
www.watermuseum.nl
17
NEMO Science Museum
Amsterdam
www.nemosciencemuseum.nl
18
Nieuw Land
Lelystad
www.nieuwlanderfgoed.nl
19
Ontdekhoek Nederland
Amsterdam, Den Bosch, Rotterdam & Zwolle
www.ontdekhoek.nl
20
Science Center Delft
Delft
www.sciencecentre.tudelft.nl
21
Science LinX
Groningen
www.sciencelinx.nl
22
Space Expo
Noordwijk
www.space-expo.nl
23
Stichting Techniekpromotie
Eindhoven
www.techniekpromotie.nl
24
Technopolis
Mechelen (BE)
www.technopolis.be
25
Teylers Museum
Haarlem
www.teylersmuseum.nl
26
Twents Techniekmuseum HEIM/CREA
Hengelo
www.techniekmuseumheim.nl
27
Universiteitsmuseum Groningen
Groningen
www.rug.nl/museum.nl/
28
Universiteitsmuseum Utrecht
Utrecht
www.universiteitsmuseum.nl
29
Wonderryck - Natura Docet (vanaf 2016)
Denekamp
www.wonderryck.nl
30
Zaans Museum
Zaandam
www.zaansmuseum.nl
31
Zuiderzeemuseum
Enkhuizen
www.zuiderzeemuseum.nl
33
COLOFON
»» T ekst / Redactie VSC – Marjelle van Hoorn »» G rafisch ontwerp Studio Duel - www.studioduel.nl »» F otografie Joris Buijs & Kris van Veen »» D e VSC dankt haar sustaining members voor hun support: Bruns BV, Heijmerink Wagenmakers, ZKA Consultants & Planners en NorthernLight.
De activiteiten van de VSC worden mogelijk gemaakt dankzij de steun van NCWT 34