Η έννοια της βιοποικιλότητας Ως βιοποικιλότητα εννοούμε την πολυμέρεια και τη διαφοροποίηση της ζωής στον πλανήτη. Αναφέρεται κυρίως στην ποικιλία των βιολογικών γενών και ειδών και των φυσικών οικοσυστημάτων. Κατά μία ευρύτερη έννοια αφορά και τις μορφές του πολιτισμού. Σε κάθε περίπτωση από τη φυσική βιοποικιλότητα εξαρτάται η υγεία τόσο των φυσικών οικοσυστημάτων όσο και της ανθρωπότητας. Στην εποχή μας η βιοποικιλότητα φθίνει, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στον ίδιο τον άνθρωπο: στην ανοικοδόμηση, την εντατική γεωργική παραγωγή, την εντατική θήρευση, τις εξορύξεις, τη ρύπανση, τις διεισδύσεις αλλόχθονων ειδών, και γενικώς στην υπερεκμετάλλευση δασών, ωκεανών, ποταμών, λιμνών και εδάφους. Σημαντικός παράγων είναι η αλλαγή του κλίματος.
Η φύση και η πανίδα της Ελλάδας Λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των τοπογραφικών και κλιματικών της χαρακτηριστικών η Ελλάδα φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα, από τις υψηλότερες σε ευρωπαϊκό επίπεδο: 30.000 - 50.000 είδη πανίδας, 6.000 περίπου είδη χλωρίδας, τον μεγαλύτερο πληθυσμό ενδημικών ειδών ιχθυοπανίδας γλυκού νερού στη Μεσόγειο, και περισσότερα από 400 είδη πτηνών. Εξαιτίας των απειλών που αντιμετωπίζει το περιβάλλον στην Ελλάδα, μια σειρά από είδη της ελληνικής πανίδας απειλούνται με εξαφάνιση στο άμεσο μέλλον. Τα είδη αυτά είναι η θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta), η μεσογειακή φώκια (Monachus monachus), η καφέ αρκούδα (Ursus arctos), το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus), το τσακάλι (Canis aureus), το αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra balcanica), ο μαυρόγυπας (Aegypius monachus), το δελφίνι.
Κώδικας σωστής συμπεριφοράς στη φύση Όταν βρισκόμαστε στη φύση υπάρχουν μερικοί απλοί κανόνες που οριοθετούν έναν κώδικα σωστής συμπεριφοράς ώστε να μην ενοχλούμε, κατά το δυνατόν, τους ζωντανούς οργανισμούς που ζουν σ’ αυτήν.
• Για την προστασία από πυρκαγιές δεν καίμε ξερά χόρτα, κλαδιά ή σκουπίδια. Δεν ανάβουμε υπαίθριες ψησταριές, δεν πετάμε ποτέ αναμμένα τσιγάρα. • Αν αντιληφθούμε φωτιά στο δάσος τηλεφωνούμε άμεσα στην Πυροσβεστική Υπηρεσία (199). Δίνουμε σαφείς πληροφορίες για την τοποθεσία και το σημείο που βρισκόμαστε, προσδιορίζουμε την κατεύθυνση της φωτιάς, περιγράφουμε το είδος βλάστησης που καίγεται. • Αν το σπίτι μας βρίσκεται κοντά στο δάσος καθαρίζουμε τον γύρω χώρο από ξερά χόρτα, κλαδεύουμε τα δέντρα ύψους μέχρι τριών μέτρων γύρω από αυτό, προμηθευόμαστε κατάλληλους πυροσβεστήρες και σωλήνες νερού. Έτσι θα αποφύγουμε όσο γίνεται να απασχολούμε τους πυροσβέστες σε περίπτωση πυρκαγιάς, ώστε να ασχοληθούν με τη σωτηρία του δάσους. • Όταν βρισκόμαστε στην εξοχή δεν πατάμε και δεν κόβουμε μικρά φυτά, δέντρα και λουλούδια. Περπατάμε σε μονοπάτια και όταν βγαίνουμε από αυτά δείχνουμε μεγάλη προσοχή στον περιβάλλοντα χώρο. • Αποφεύγουμε να προκαλούμε έντονους θορύβους. Παρατηρούμε τους ζωντανούς οργανισμούς με διακριτικότητα χωρίς να τους βλάπτουμε και χωρίς να τους ενοχλούμε. Δεν πλησιάζουμε ποτέ σε φωλιές για να τις δούμε ή να τις φωτογραφίσουμε. • Αν είμαστε ορειβάτες ή αναρριχητές προσέχουμε ιδιαίτερα κατά την αναπαραγωγική περίοδο (από Φεβρουάριο έως Ιούνιο). Ενδέχεται στους βράχους να υπάρχουν φωλιές με αυγά ή νεοσσούς.
• Εννοείται ότι η χρήση μηχανών τύπου cross μέσα στο δάσος ή σε έναν υγρότοπο είναι εξαιρετικά επιβλαβής, και εξ αιτίας του θορύβου, αλλά και γιατί καταστρέφει τα φυτά και τις φωλιές που είναι στο έδαφος. Συνήθως οι «πίστες» αυτού του τύπου δεν είναι νόμιμες. • Πρόβλημα επίσης μπορεί να αποτελέσουν πτήσεις με «παραπέντε» κατά την αναπαραγωγική περίοδο των πουλιών, όταν γίνονται σε περιοχές που υπάρχουν αποικίες ή μεμονωμένες φωλιές αρπακτικών. • Παρόμοια προσοχή, ειδικά κατά την αναπαραγωγική περίοδο, πρέπει να δείχνουμε όταν προσεγγίζουμε απομονωμένες βραχονησίδες με σκάφος. Ενδέχεται να φωλιάζουν εκεί σπανιότατα πουλιά. • Δεν αφήνουμε τον σκύλο μας ελεύθερο σε δάση, υγροτόπους και βραχονησίδες κατά την αναπαραγωγική περίοδο των άγριων ζώων. • Όσο κι αν φαίνεται αυτονόητο δεν πετάμε ποτέ τίποτα στη θάλασσα και την παραλία. • Στην ιστιοπλοΐα και την πλοήγηση φροντίζουμε να μην ενοχλούμε τα θαλάσσια θηλαστικά αν τα συναντήσουμε. Βοηθάμε στη συγκέντρωση στοιχείων και επιστημονικών πληροφοριών που σχετίζονται με αυτά, τα στέλνουμε στους φορείς που δουλεύουν για την προστασία τους. • Δεν αγκυροβολούμε ποτέ με σκάφος πάνω στην Ποσειδωνία, που αποτελεί καταφύγιο και χώρο αναπαραγωγής για εκατοντάδες θαλάσσιους οργανισμούς. • Στην ερασιτεχνική αλιεία, σεβόμαστε τη νομοθεσία και δεν ψαρεύουμε ποτέ είδη μικρότερα από το ελάχιστο μέγεθος που επιτρέπεται, καθώς και είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. • Δεν ψαρεύουμε σε λίμνες, όπου μπορεί να διαβιεί ένα από τα μοναδικά ελληνικά ενδημικά είδη του γλυκού νερού. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε αποκλειστικοί χρήστες της φύσης και να φροντίζουμε να μην ενοχλούμε τους υπολοίπους. Η άγρια ζωή, πανίδα και χλωρίδα, έχει ταλαιπωρηθεί πολύ από τον άνθρωπο, και δέχεται πολύ μεγάλη πίεση απ’ αυτόν. Όσο περνά από το χέρι μας ας μην προσθέτουμε κι άλλη.
Η άγρια ζωή δίπλα μας Την άγρια ζωή δεν τη συναντούμε μόνο σε μακρινές εκδρομές στην ύπαιθρο. Ακόμα και σε μια μεγάλη πόλη χωρίς πολλούς ελεύθερους χώρους, όπως η Αθήνα, μπορούμε να συναντήσουμε χελιδόνια και κοκκινολαίμηδες, ψαρόνια και γεράκια, σκαντζόχοιρους, χελώνες ακόμα και αλεπούδες. Αυτονόητη είναι η παρουσία πουλιών όπως το περιστέρι, που είναι απόγονος του αγριοπερίστερου, και ο σπουργίτης. Έχουν προσαρμοστεί να ζουν δίπλα στους ανθρώπους, φωλιάζουν σε κτίρια και αποτελούν τα πιο κοινά πουλιά των πόλεων. Άλλα πτερωτά είδη αναζητούν πιο φυσικά μέρη, όπως το κοτσύφι που αγαπά τα πάρκα, ή οι κουκουβάγιες που προτιμούν ακόμα πιο ήσυχα σημεία, ερειπωμένα κτίρια ή χαλάσματα. Τον χειμώνα συγκεντρώνονται στην πόλη και διάφορα πουλιά που αναζητούν ένα ζεστό καταφύγιο: εύκολα θα δούμε σπίνους, φλώρους, κοκκινολαίμηδες, λευκοσουσουράδες, καλόγερους, γαλαζοπαπαδίτσες, καρβουνιάρηδες και ψαρόνια. Άλλα είδη τρέφονται στα περίχωρα της πόλης κι έρχονται το σούρουπο για να περάσουν την νύχτα τους σε ένα ασφαλές καταφύγιο. Επιλέγουν ψηλά δέντρα, κουρνιάζοντας σε μεγάλα κοπάδια δίπλα-δίπλα ως το ξημέρωμα. Τέτοια είδη αποτελούν οι καρακάξες, οι κάργιες και οι κουρούνες. Οι σκουπιδότοποι, τους οποίους γεμίζει η σπάταλη κοινωνία μας, συγκεντρώνουν γλάρους. Για τον ίδιο λόγο, αναζητώντας δηλαδή εύκολη τροφή, μπορούμε να δούμε και διάφορα αρπακτικά πουλιά, όπως το ξεφτέρι που ακολουθεί κατά τη χειμερινή περίοδο τα ψαρόνια. Ομοίως και οι πετρίτες που επιλέγουν κάποιο ψηλό τσιμεντένιο κτίριο για να ζήσουν μόνιμα εκεί, ευελπιστώντας στο γεύμα που τους παρέχουν τα άφθονα περιστέρια και οι δεκαοχτούρες. Εκτός από τα πουλιά, στην πόλη βρίσκουν τροφή και καταφύγιο νυχτερίδες, σκαντζόχοιροι, αλεπούδες και διάφορα είδη φιδιών, κατά κανόνα ακίνδυνα.
Τα Κέντρα Περίθαλψης Η λειτουργία Κέντρων Περίθαλψης Άγριας Ζωής είναι πολύ σημαντική για την προστασία της άγριας πανίδας. Η περίθαλψη των άγριων ζώων συμβάλλει πολλαπλά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας: • Η διάσωση και η επιτυχής επανένταξη των υπό περίθαλψη ζώων, ιδίως στην περίπτωση που πρόκειται για είδη σπάνια ή σε κίνδυνο, αποτελεί άμεση συμβολή στη διατήρηση της πανίδας. • Από τη διαδικασία περισυλλογής του άγριου ζώου, τον προσδιορισμό των αιτιών που ευθύνονται για το πρόβλημα που παρουσιάζει, τις διαγνωστικές εξετάσεις κλπ, συγκεντρώνονται πολύτιμα επιστημονικά στοιχεία και συμπεράσματα που είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική προστασία της άγριας ζωής. • Η δημιουργία δικτύων εθελοντών και συνεργατών σε όλη την επικράτεια συμβάλλει ακόμη περισσότερο στη συγκέντρωση σημαντικών πληροφοριών που αποτελούν εργαλεία για τους επιστήμονες και τις οργανώσεις προστασίας. • Πολύ σημαντική είναι η ευαισθητοποίηση που επιτυγχάνεται μέσα από τις δράσεις περίθαλψης. Οι άνθρωποι συγκινούνται και κινητοποιούνται όταν η φύση προσωποποιείται σε ένα τραυματισμένο ζώο. Αν θέλουμε να είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε ένα άγριο ζώο που θα βρούμε άρρωστο ή τραυματισμένο πρέπει να γνωρίζουμε μερικές βασικές αρχές. Οι συμβουλές και οδηγίες που ακολουθούν μας βοηθούν να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, πώς να παράσχουμε τις πρώτες βοήθειες από τη στιγμή που θα εντοπίσουμε το ζώο σε ανάγκη, μέχρι να μπορέσουμε να το στείλουμε σε ένα εξειδικευμένο κέντρο περίθαλψης. Πρώτος κανόνας, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ, είναι να προσέχουμε τη δική μας ασφάλεια. Το άγριο ζώο δεν καταλαβαίνει ότι θέλουμε να το βοηθήσουμε και συνήθως αντιδρά επιθετικά για να προστατευτεί. Η αναγνώριση είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό βήμα για την επιτυχή περίθαλψη του ζώου. Η γνώση της ιδιαιτερότητας κάθε είδους είναι σημαντική για τη διαχείρισή του, άρα και για την εξέλιξη της θεραπείας του. Γνωρίζοντας τη βιολογία και την οικολογία του συγκεκριμένου είδους τού φερόμαστε αναλόγως, του δίνουμε την κατάλληλη τροφή, το απελευθερώνουμε στον ενδεικνυόμενο βιότοπο τη σωστή εποχή.
Η μείωση του άγχους που αντιμετωπίζουν τα τραυματισμένα ή άρρωστα άγρια ζώα, όταν τα πλησιάζουμε για να τα βοηθήσουμε, είναι σημαντικός παράγοντας στην παροχή πρώτων βοηθειών. Ένας πρώτος γενικός κανόνας, που ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, καθορίζεται από τα αρχικά Η.Ζ.Ε= Ησυχία-Ζέστη-Ενυδάτωση. Από τη στιγμή που βρίσκουμε το ζώο μέχρι την απελευθέρωσή του, η ανθρώπινη παρουσία πρέπει να είναι κατά το δυνατόν διακριτική. Ένα σκοτεινό χαρτόκουτο με μικρές τρύπες για τη μεταφορά του είναι το πρώτο εργαλείο περίθαλψης. Ποτέ δεν τοποθετούμε ένα πουλί σε κλουβί όπως αυτά των ωδικών πτηνών ή των ζώων συντροφιάς, απ' όπου μπορεί να βλέπει κόσμο, γιατί αυτό θα επιδεινώσει την κατάσταση άγχους στην οποία βρίσκεται. Γενικότερα δεν το επιδεικνύουμε σε άλλους και δεν το παρακολουθούμε όλη την ώρα, δεν το χαϊδεύουμε. Όταν χειριζόμαστε το ζώο πρέπει να κάνουμε όσο το δυνατόν απαλές αλλά και αποφασιστικές κινήσεις. Επίσης όχι πολύ αργές, ώστε το συντομότερο δυνατόν να το αφήσουμε πάλι στην ησυχία του. Το χαρτόκουτο μπορεί να έχει στο επάνω μέρος σχάρα, ώστε να περνά το φως και να τοποθετείται σε σημείο με ζέστη, 25° - 29° C, μέσα στο σπίτι. Ποτέ στο εξωτερικό περιβάλλον, όπου ο θόρυβος και η χαμηλή θερμοκρασία είναι ανασταλτικοί παράγοντες. Τις πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιριού αποφεύγουμε την τεχνητή αύξηση της θερμοκρασίας.
Για να δώσετε τις πρώτες βοήθειες σε ένα τραυματισμένο πουλί θα χρειαστείτε έναν βασικό εξοπλισμό με τον οποίο θα μπορέσετε να το ακινητοποιήσετε: • Μια πετσέτα ή ένα πανί σε κατάλληλο μέγεθος για να μπορεί να καλύψει όλο το πουλί. • Ένα χαρτόκουτο. • Προαιρετικά, ένα ζευγάρι χοντρά δερμάτινα γάντια εργασίας για να προστατεύσετε τα χέρια σας από νύχια και ράμφη. Στο χαρτόκουτο στρώνουμε εφημερίδες ή χαρτί κουζίνας και του ανοίγουμε μικρές τρύπες. Το μέγεθος του χαρτόκουτου πρέπει να είναι τέτοιο ώστε το πουλί να μπορεί να σταθεί όρθιο, αλλά να μη μπορεί να κάνει περιττές κινήσεις. Πιάνουμε το πουλί με ένα πανί, αποφεύγοντας ράμφος και νύχια αν είναι αρπακτικό, και μύτη αν είναι ερωδιός ή γλάρος. Το τοποθετούμε μέσα στο κουτί αφού του δώσουμε προσεκτικά λίγο νερό σε φυσική θερμοκρασία, χρησιμοποιώντας κατά προτίμηση μια σύριγγα (χωρίς βελόνα). Αφήνουμε το κουτί στο πιο ήσυχο μέρος του σπιτιού, ζεστό αν είναι χειμώνας και δροσερό αν είναι καλοκαίρι. Μετά επικοινωνήστε το συντομότερο δυνατόν με την ΑΝΙΜΑ για περισσότερες οδηγίες. Κάθε άλλος χειρισμός του πουλιού από σας μπορεί να είναι μοιραίος για τη ζωή του. Νεοσσούς (μωρά πουλάκια) είναι πολύ πιθανόν να βρείτε την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού. Φαίνονται εγκαταλελειμμένοι και μπορεί να σκεφτείτε να τους βοηθήσετε. Προσοχή όμως! Δεν χρειάζονται όλα τα μωρά πουλιά τη βοήθειά μας. Συχνά οι γονείς είναι κάπου γύρω, και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να βάλουμε τον νεοσσό κάπου ψηλά και να τον αφήσουμε ήσυχο ώστε να τον αναλάβουν οι γονείς του. Μην ξεχνάτε πως σκοπός μας είναι πάντα το να ξαναγυρίσει το άγριο ζώο στον φυσικό του χώρο, να επανενταχθεί δηλαδή στην άγρια φύση. Αν κρατήσετε το μωρό πουλί περισσότερο από όσο χρειάζεται, η επανένταξή του θα καταστεί αδύνατη και στις περισσότερες περιπτώσεις θα έχει κακό τέλος. Σε κάθε περίπτωση επικοινωνήστε με ένα κέντρο περίθαλψης. Είναι χρήσιμο να στείλετε μια φωτογραφία για να λάβετε ακριβείς οδηγίες.
Για να δώσετε τις πρώτες βοήθειες σε ένα θηλαστικό έχετε υπόψη σας μερικές βασικές οδηγίες. Οι αλεπούδες και τα κουνάβια δαγκώνουν άσχημα. Αποφύγετε πάση θυσία τα δόντια τους. Οι σκαντζόχοιροι είναι λιγότερο επικίνδυνοι. Ρίξτε πάνω στο ζώο ένα χοντρό πανί, σακάκι ή κουβέρτα. Αν είναι αρκετά ζωηρό, το χαρτόκουτο δεν είναι κατάλληλο. Βρείτε ένα κλουβί μεταφοράς γάτας ή σκύλου ή δύο πλαστικά "καφάσια του μπακάλη" που θα τα τοποθετήσετε το ένα πάνω από το άλλο και θα τα δέσετε. Αν βρείτε νεογνό ελαφάκι, ζαρκαδάκι, αλεπουδάκι, κουναβάκι ή σκαντζοχοιράκι μην το αγγίξετε και μην το μετακινήσετε αν δεν είστε σίγουροι ότι είναι εγκαταλελειμμένο. Συμβαίνει συχνά και ιδιαίτερα στα ζαρκάδια, η μητέρα τους να τα αφήνει πολλές ώρες μόνα τους και να τα επισκέπτεται το σούρουπο για να τα θηλάσει. Αν φυσικά το ζωάκι είναι τραυματισμένο, γεμάτο παράσιτα, και φαίνεται άρρωστο, τότε χρειάζεται βοήθεια. Επικοινωνήστε αμέσως μαζί μας για να σας δώσουμε περισσότερες οδηγίες. Χελώνες βρίσκονται συχνά χτυπημένες από αυτοκίνητα ή γεωργικά μηχανήματα με σπασμένο κέλυφος. Μεταφέρετε προσεκτικά το ζώο για να μην χειροτερέψει το σπάσιμο και τοποθετήστε το σε ένα χαρτόκουτο με μια χοντρή πετσέτα για πάτο. Αν το τραύμα του είναι λερωμένο με χώματα ή χόρτα μπορείτε να το ξεπλύνετε με λίγο χλιαρό νερό. Μετά καλύψτε το με γάζα ή πανί για να αποφευχθεί η περίπτωση μόλυνσης.
Μερικά θηλαστικά της ελληνικής υπαίθρου βρίσκονται σε κίνδυνο και έχουν ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι η καφέ αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, το τσακάλι, η βίδρα, το ελάφι και το ζαρκάδι. Η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ επεμβαίνει σε περιστατικά έκτακτης ανάγκης και ατυχημάτων της άγριας πανίδας. Παράλληλα, δραστηριοποιείται για την ενημέρωση των κατοίκων των ορεινών περιοχών, ώστε να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και άγριας ζωής. Για επείγοντα περιστατικά που σχετίζονται με την άγρια ζωή -και ιδιαίτερα με τον λύκο και την αρκούδα, που αποτελούν προτεραιότητα στις δράσεις προστασίας- μπορείτε να επικοινωνείτε με τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ (τηλ. 238 60 41 500). Ο κτηνιατρικός σταθμός του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ λειτουργεί στον Αετό Φλώρινας. Εκεί φιλοξενούνται αρχικά αρκούδες και λύκοι που προέρχονται από αιχμαλωσία (δηλ, αρκούδες χορεύτριες ή αρκούδες που προέρχονται από τσίρκο, ζωολογικούς κήπους κλπ) και έχουν ανάγκη από κτηνιατρική περίθαλψη. Ο σταθμός περιθάλπει και άλλα άγρια ζώα, καθώς διαθέτει μόνιμο ειδικευμένο προσωπικό -κτηνιάτρους και φροντιστές- για επεμβάσεις και θεραπείες που εφαρμόζονται σε άγρια ζώα που έχουν τραυματιστεί ή αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας. Ο Κτηνιατρικός Σταθμός Περίθαλψης Άγριων Ζώων του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στην περιοχή της Φλώρινας λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ είναι μη κυβερνητική περιβαλλοντική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1992 για την προστασία της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, με δράσεις ευαισθητοποίησης κοινού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και εθελοντισμού για την προστασία της άγριας ζωής, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και της αειφορίας στην ελληνική ύπαιθρο. www.arcturos.gr © Αρχείο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ (αρκούδα που περπατάει) © Λ.Χαψής/Αρχείο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ (αρκούδα καθιστή)
Η μεσογειακή φώκια Monachus monachus είναι το πιο σπάνιο είδος φώκιας στον κόσμο και το νούμερο 1 απειλούμενο με εξαφάνιση θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, το είδος είναι ακόμα ευρύτατα κατανεμημένο, δείχνοντας προτίμηση σε απομονωμένες, βραχώδεις και δυσπρόσιτες νησίδες ή παράκτιες περιοχές. Ο πληθυσμός στην Ελλάδα υπολογίζεται στα 300 άτομα περίπου, τα οποία αντιστοιχούν στο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι κύριες απειλές για τη μεσογειακή φώκια στην Ελλάδα είναι: • η ηθελημένη θανάτωση • η τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία • η υποβάθμιση των βιοτόπων της • η μείωση της διαθέσιμης τροφής Αν δείτε μια φώκια, ζωντανή, τραυματισμένη, ή νεκρή: Συγκρατήστε χρώμα, μέγεθος και άλλα χαρακτηριστικά. Χρειάζεται ησυχία, μην προσπαθήσετε να την ταΐσετε ή να την βρέξετε! Τηλεφωνήστε αμέσως στη ΜΟm, την Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας (τηλ. 210 522 2888, www.mom.gr) και στην πλησιέστερη Λιμενική Αρχή. Η ΜΟm από το 1990 έχει θέσει σε λειτουργία το Εθνικό Δίκτυο Διάσωσης και Συλλογής Πληροφοριών για τη Μεσογειακή Φώκια, το οποίο έχει περισσότερα από 2.000 μέλη (λιμεναρχεία, εποπτείες αλιείας, αλιευτικούς συνεταιρισμούς, κτηνιατρικές υπηρεσίες, παράκτιους δήμους και ιδιώτες) που βοηθούν ουσιαστικά στη διάσωση φωκών, αλλά και στη συγκέντρωση δεδομένων παρουσίας του είδους από όλη τη νησιωτική και παράκτια Ελλάδα. ©ΜΟm/ Π. Δενδρινός
Οι ελληνικές θάλασσες είναι τόπος όπου ζουν ή μετακινούνται 9-14 διαφορετικά είδη δελφινιών και φαλαινών, από την μικροσκοπική Φώκαινα (ή Φαλιανό) έως τη γιγαντιαία Πτεροφάλαινα. Πολύ συχνά, εκβράζονται ζωντανά ή νεκρά στις ακτές της χώρας μας. Οι αιτίες είναι κυρίως ανθρωπογενείς (αλιεία, τραυματισμοί με διερχόμενα πλοία, ηχοβολιστικές ασκήσεις), διάφορες ασθένειες και η κλιματική αλλαγή. Η διάσωση και περίθαλψη γίνεται επιτόπου με την άμεση κινητοποίηση εκπαιδευμένης ομάδας διάσωσης. Αν αντιληφθείτε σε παραλία κάποιο κητώδες, τραυματισμένο ή άρρωστο, ακολουθείστε τις εξής ενέργειες: • Απομακρύνετε τους περίεργους. Το στρες από την πολυκοσμία μπορεί να σκοτώσει το ζώο. • Πλησιάστε το ζώο προσεκτικά, για το δικό σας και το δικό του καλό. Τα δελφίνια κάνουν απότομες κινήσεις. • Βεβαιωθείτε ότι το ζώο ζει. Αγγίξτε απαλά το ρουθούνι στην κορυφή του κεφαλιού. Αν ζει θα δείτε κάποια κίνηση. ΠΡΟΣΟΧΗ: Ποτέ μη ρίχνετε νερό, άμμο, δάχτυλο ή οτιδήποτε άλλο μέσα στο ρουθούνι. • Ποτέ μη το επιστρέψετε στα βαθιά και δεν το πετάμε στη θάλασσα. Κρατήστε το στα ρηχά και σταθεροποιήστε το σώμα του να κάθεται με την κοιλιά απαλά σε αμμώδη βυθό ή βάλτε από κάτω κάτι μαλακό ώστε να μην ξύνεται στις πέτρες. Το ρουθούνι να βρίσκεται πάντα έξω από το νερό και το ζώο να διατηρείται πάντα μπρούμυτα και ποτέ πλάγια ή ανάσκελα. • Προστατέψτε το δέρμα του. Σκεπάστε το σώμα με βρεγμένο ανοιχτόχρωμο και μαλακό ύφασμα αφήνοντας πάντα ελεύθερα όλα τα πτερύγια, το ρουθούνι και τα μάτια. Σε δυνατή ηλιοφάνεια επιβάλλεται η δημιουργία σκιάς στο σημείο που βρίσκεται και να κρατείται υγρό το δέρμα του. Μπορείτε να αλείψτε το σώμα του με βαζελίνη εκτός από τα μάτια και την περιοχή γύρω από το ρουθούνι. • Μην το μετακινείτε χωρίς λόγο. Ποτέ δεν το κυλάμε. Ποτέ δεν το σύρουμε από τα μπροστινά πτερύγια, ούτε χρησιμοποιούμε σχοινιά, δίχτυα, ξύλα, γάντζους κλπ. Ακόμη ποτέ δεν πιέζουμε το δέρμα γιατί τραυματίζεται πολύ εύκολα. Αντί γι' αυτά, φτιάχνουμε πρόχειρο φορείο από μαλακό και ανθεκτικό ύφασμα για να το μετακινήσουμε. • Φωτογραφήστε το ζώο από όλες τις πλευρές του και τα δόντια του. Επικοινωνήστε άμεσα με το πλησιέστερο λιμεναρχείο (108) και με το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών – ΑΡΙΩΝ (τηλ. 694 553 1850, 694 564 4994, 693 232 4641, 697 266 4675. Website: www.arion.org.gr, Facebook: www.facebook.com/ARION.org). Ο ΑΡΙΩΝ λειτουργεί πανελλαδικά και διαθέτει εκτενές δίκτυο εκπαιδευμένων κτηνιάτρων και εθελοντών.
Η Caretta caretta είναι ένα από τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον πλανήτη. Ζει περίπου 80 χρόνια. Έχει καταχωρηθεί στο Διεθνές Κόκκινο Βιβλίο σαν απειλούμενο είδος. Ανάμεσα στις κύριες απειλές που αντιμετωπίζει είναι η υποβάθμιση και η καταστροφή των βιοτόπων αναπαραγωγής της, η χρήση αλιευτικών εργαλείων, η ύπαρξη σκουπιδιών και πλαστικών σακουλών. Η Ελλάδα φιλοξενεί κάποιες από τις σημαντικότερες παραλίες για την αναπαραγωγή της. Η τουριστική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τις πολεοδομικές παρεμβάσεις, τον έντονο φωτισμό, τον θόρυβο καθώς και τις δραστηριότητες στο θαλάσσιο χώρο επηρεάζουν αρνητικά τις περιοχές αναπαραγωγής της και τις παραλίες ωοτοκίας. Αν βρείτε τραυματισμένη θαλάσσια χελώνα: • Μεταφέρετε τη χελώνα σε ασφαλές και προφυλαγμένο μέρος, μακριά από τον κόσμο και τον θόρυβο. Τη σηκώνετε πάντα από το καβούκι. Την ακουμπάτε προσεκτικά ώστε να μη διπλωθούν από κάτω τα πτερύγια της. • Δεν είναι αναγκαίο να μπει σε θαλασσινό νερό. Ιδιαίτερα, αν είναι τραυματισμένη στο κεφάλι ή εξαντλημένη δεν επιτρέπεται να μπει στη θάλασσα διότι μπορεί να πνιγεί. Αν έχει μπλεχτεί σε δίχτυα ή πετονιά τα αφαιρείτε πολύ προσεκτικά. • Ποτέ μην προσπαθήσετε να τραβήξετε το αγκίστρι ή την πετονιά που εξέχει από το στόμα ή την ουρά. Ελέγξτε τα πτερύγια για τυχόν σήματα αναγνώρισης (tags) και καλέστε το Δίκτυο Διάσωσης του ΑΡΧΕΛΩΝ (τηλ. 210 894 4444, www.archelon.gr) και το πλησιέστερο Λιμεναρχείο. • Αν η χελώνα είναι νεκρή πρέπει να μεταφερθεί στη στεριά και να ειδοποιηθεί το λιμεναρχείο και ο ΑΡΧΕΛΩΝ. Προσοχή, η χελώνα είναι πιθανόν να φαίνεται νεκρή, αλλά στην πραγματικότητα να είναι σε λήθαργο. Σημαντική για την επιστημονική έρευνα του είδους θα είναι μια φωτογραφία του ζώου και ιδιαίτερα των τραυμάτων του. Ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας ΑΡΧΕΛΩΝ ιδρύθηκε το 1983 και είναι μη-κερδοσκοπικό σωματείο με αντικείμενο τη μελέτη και προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των βιοτόπων τους, τη διαχείριση των παράκτιων οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας, την περίθαλψη τραυματισμένων και άρρωστων χελωνών καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινού. ©Κώστας Παπαφιτσώρος/ ΑΡΧΕΛΩΝ
Σε όλο τον πλανήτη είναι εμφανή τα σημάδια που απειλούν τη βιοποικιλότητα. Ακραίες κλιματικές αλλαγές, τρύπα του όζοντος, ερημοποίηση, ρύπανση, καταστροφή οικοσυστημάτων και βιοτόπων. Τα άγρια ζώα αντιμετωπίζουν καθημερινά μεγάλες προκλήσεις που αφορούν την επιβίωση τους, από φυσικούς αλλά και μη φυσικούς εχθρούς. Βασικές αιτίες τραυματισμών των άγριων ζώων είναι τα τροχαία ατυχήματα, η δηλητηρίαση, οι πυροβολισμοί και η λαθροθηρία, η ηλεκτροπληξία για τα πουλιά, οι δασικές πυρκαγιές και κατά συνέπεια η απώλεια των φυσικών ενδιαιτημάτων των ζώων και η αδυναμία εύρεσης τροφής, η υπερεκμετάλλευση από τον άνθρωπο των φυσικών πόρων που οδηγεί σε απώλεια τροφής για τα άγρια ζώα, οι επιθέσεις από αγέλες εγκαταλελειμμένων σκύλων σε δασικές εκτάσεις. Στα κέντρα περίθαλψης φτάνουν επίσης άγρια ζώα που έχουν εξαντληθεί, κυρίως κατά τη διάρκεια της εαρινής μετανάστευσης ή λόγω ιδιαίτερων καιρικών συνθηκών. Επίσης, παρατηρείται άγρια ζώα να πέφτουν κρούσματα μολυσματικών ασθενειών που εκδηλώνονται στις πόλεις. Τέλος, μία ακόμη πολύ σημαντική απειλή είναι η αιχμαλωσία άγριων ζώων που τροφοδοτεί το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων.
Υποχρεώσεις και αρμοδιότητες των δημόσιων αρχών Oι δασικοί υπάλληλοι είναι ειδικοί ανακριτικοί υπάλληλοι (μπορούν να προβαίνουν σε στάση, κατάσχεση, μήνυση), για όλα τα ζητήματα που αφορούν σε παραβάσεις στα δάση, δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικές εκτάσεις, λίμνες και ποτάμια (παραβίαση θηραματικής νομοθεσίας, παράνομη υλοτομία, ρίψη απορριμμάτων, πρόκληση κινδύνου πυρκαγιάς, αμμοληψία από ποτάμια και λίμνες, παράνομη αλιεία σε γλυκά νερά κ.α.). Oι θηροφύλακες είναι ειδικοί ανακριτικοί υπάλληλοι σε ό τι αφορά σε παράβαση της θηρευτικής νομοθεσίας (κυνήγι σε απαγορευμένη περίοδο, σε απαγορευμένη περιοχή, κυνήγι απαγορευμένων ειδών, με παράνομα μέσα, σύλληψη άγριων ζώων συμπεριλαμβανομένων των λεγόμενων ωδικών πουλιών, εμπορία και κατοχή των παραπάνω). Οι λιμενικοί είναι γενικοί ανακριτικοί υπάλληλοι και έχουν δικαιοδοσία σε ό,τι συμβαίνει στον αιγιαλό και στη θάλασσα. Οι αστυνομικοί υπάλληλοι είναι γενικοί ανακριτικοί υπάλληλοι και μπορούν να παρεμβαίνουν σε κάθε περίπτωση παράνομης πράξης και παραβίασης της νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένης και της δασικής (εκτός των περιπτώσεων που υπάγονται στη δικαιοδοσία των λιμεναρχείων). Ανακριτική ιδιότητα έχουν και οι υπάλληλοι της πυροσβεστικής σε περιπτώσεις παραβίασης της σχετικής νομοθεσίας (πχ κάψιμο κλαριών σε απαγορευμένη περίοδο, άναμμα φωτιάς στο δάσος κλπ).
Βρήκατε ένα τραυματισμένο άγριο πουλί ή άλλο άγριο ζώο; Επικοινωνήστε αμέσως με την ΑΝΙΜΑ Tηλ. 210 951 0075, 697 266 4675 Για να βρείτε τον κοντινότερο ανταποκριτή μας ή ένα ειδικό κέντρο περίθαλψης (για αρκούδες, λύκους, θαλάσσιες χελώνες, θαλάσσια θηλαστικά). Η ANIMA -Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής- εργάζεται για τη διαφύλαξη της μοναδικής και πολύτιμης ελληνικής άγριας πανίδας. Η δραστηριότητά της στηρίζεται στις οικονομικές συνδρομές και τον χρόνο των μελών και των υποστηρικτών της. Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Η «Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής» αποτελεί μια πρωτοβουλία του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων για τη διεύρυνση των κοινωνικών παρεμβάσεων και συμμετοχικότητάς του στην προστασία της ελληνικής φύσης, μέσω της περισυλλογής και μεταφοράς των τραυματισμένων, ασθενών και ορφανών θηλαστικών, πουλιών, ερπετών, θαλασσίων ζώων κλπ., αποτελώντας έναν σημαντικό συντελεστή για την προστασία της Άγριας Ζωής, συνεπικουρώντας τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις και τα Κέντρα Διάσωσης και Περίθαλψης. Η Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής αποτελείται από Ενήλικες Εθελοντές του ΣΕΠ, με κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να σπεύδουν και να διασώζουν Άγρια Ζώα που κινδυνεύουν. Οι Πρόσκοποι πάντοτε φροντίζουν για την προστασία της «άγριας ζωής» και δρουν για την υλοποίηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ο.Η.Ε., συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου!
Το έργο "Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής" του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων χρηματοδοτείται με 50.000 € από το Πράσινο Ταμείο (Αρ. Απόφασης 148.3/2018 του μέτρου "Καινοτόμες δράσεις με τους πολίτες", άξονας "Καινοτόμες δράσεις" του χρηματοδοτικού προγράμματος "Φυσικό Περιβάλλον και καινοτόμες περιβαλλοντικές δράσεις").
www.gineproskopos.gr
www.wild-anima.gr