ASG_205

Transcriptie (m.u.v. Franse tekst)

Door: Mevr. M. Torbijn-Reijnhout Mevr. S.J.P. Oostdijk-de Kraker

Onderwerpen: e

- Heffing van de 100 penning.

- Betaling van de oorlogslasten - Brief aan de Staten van Zeeland over de behandeling van kooplieden door Engeland - Verzoek van Jkhr. Ferdinando de Bernuy aan de Staten van Zeeland om ten behoeve van de wees Jheronimus de Bernuy een pensioen te verstrekken.

- Stuk over de bevoegdheden waarvoor de steden van Zeeland moeten besluiten.

- Stuk over knoeien met geld - Stuk over het betaalbaar stellen van gelden om achterstallige en toekomstige betalingen voor de admiraliteit te doen - Kopie-brief waarin aangedrongen wordt om het krijgsvolk beter te betalen.

- Brief van Jkvr. Maria van Nassau waarin zij bezwaar maakt bij de heren Gecommitteerde Raden der Staten van Zeeland tegen betaling van oorlogslasten.

- Staat van de renten van ondermeer Sint Maartensdijk - Stuk waarin de Staten Generaal besluit vijf of zes gekwalificeerde personen toe te voegen aan de admiraal Van Nassau - Stuk betreffende de financiele lasten betreffende het tractaat van Engeland - Vaststelling door de prins van Oranje dat hij de leiding heeft over de krijgsmacht - Begeleidende brief bij de brief van tresorier Manmaker gegericht aan de burgemeesters, schepenen en de raad van Goes - Kopie-brief over de leiding van de krijgsmacht door de prins van Oranje - Instructie voor prins Maurits - Brief aan de Staten-Generaal en de Grafelijkheid van Zeeland over de oorlogslasten - Stuk over de hulp van Elizabeth I van Engeland; de voogdij van de prins; de bezetting van diverse steden met Engelse garnizoenen - Brief van Jacob Valcke aan de Staten van Zeeland over openstaande schuld - Verslag aan de Staten-Generaal door afgevaardigden naar Elisabeth I over de souvereiniteit deser landen en de vermeerdering van hulp met voetvolk en ruiters - Stuk over de extra hulp van 500.000 ponden door Elizabeth I in de vorm van een lening en onder belofte van restitutie zoals in een vorig contract is vastgelegd - Brief aan de Staten van Zeeland om af te zien van het vertrek van vier nieuwe Schotse vendels in’t land van Tholen - Brief aan de Staten van Zeeland, waarin Jacob Valcke verzoekt 100 pond Vlaams die hij bij wissel heeft opgenomen en ontvangen tot nader order te laten behouden

Blz 1,2 3-10 11,12

13,14 15 16,17 18-24 25,26

27,28 29-31 32-41 42,43 44-48 49 50-56 57-59 60-63

64-116 117-119

120,121

122-128 129,130

131,132

Blz -

-

-

-

-

-

-

-

Stuk over uitleg en bewijs van ’t geen de raadsheer Wynrich geprofiteert heeft gedurende zijn administratie als raadsheer van de domeinen Bewesterschelt.

Prins Maurits doet voorstel om voor het komende jaar de Zeven Gecommitteerde Raden van Staten van Zeeland commissie en instructie ontvangen Jacob Valcke schrijft – i.v.m. overlijden van dijkgraaf Johan Adriaensen Blancx – of er niet voorzien moet worden in deze functie.

Stuk over belegering van Sluis en Oostende en de daarmee gepaard gaande kosten.

Stukken over het tractaat tussen Zeeland en Holland.

Stuk van de Staten-Generaal over verkoop van koren.

Tractaat en verdrag gemaakt tussen de Staten van Holland en de Gedeputeerden van de Staten van Zeeland.

Brief aan burgemeesters en schepenen van Goes dat de penningen die aan Maurits zijn toegezegd en in mindering komen van de f.100.000,--, direct betaald moeten worden.

Stuk over de handelingen en acties van de Staten van Holland, sinds 1572.

Stuk waaruit blijkt dat Elisabeth I niet op de hoogte is van de besluiten genomen door de Staten-Generaal.

Kopie van het verbaal en voorstel van de heer Killegrey betreffende onderhandeling over vrede.

Stuk betreffende voornemen tot fortificatie Stuk van de Staten van Holland en Zeeland over de moeilijkheden met prins Maurits over de bijdragen voor de landsverdediging Rekest van Emanuel Olyphants zoon aan de Staten van Zeeland over levering van grond in Oud-Vossemeer Instructie voor de afgevaardigde van de respectievelijke provincies die naar de vergadering van de Staten Generaal zijn geweest Extract uit de resoluties en notulen van de dachvaart van de heren Staten van Zeeland op 5 nov. 1587 De tresorier Manmaker geeft een opsomming van de benodigde middelen voor de oorlog.

Uittreksel uit de notulen van de Staten van Zeeland over het verkopen van tarwe.

Stuk over vredesonderhandelingen met de koning van Spanje.

Nadere uitleg van de agent van Don Antonio, koning van Portugal, over oorlogsvoorbereiding als over vrede wordt gesproken.

Stuk aan de Staten van Zeeland over excessive kosten voor Het maken en beheren van dijken.

133-138

139,140

141.

142-145 146-171 172 173-188

189 190,191 192-196 197-203 204

205-209 210-219

220-231 232-238 239-245 246 247-249

250-253 254-256.

Persoonsnamen:

Adriaenssen, Pieter 217 Aers(s)ens, C. 24,55,58,121,128,172,197-200 Aertssen 230 Albonois, George 88 Anthoniszoon, Govert 214,217,218,219 Antonio, Don Koning van Portugal 250,251,253 Athy 201,226 Bacchorst 121 Bacx 93 Bardisius 16 Beaumondt Franssen, Willem van 218 Beauvois. Heer van 135 Beke, Isaeck 187 Beke, Jan. van de(r) 26,171,232,248 Berckenrode 199 Bernuy, Jaques de 13 Bernuy, Jheronimus de 13,14 Bernuy, Jonckheer Ferdinando de 13 Blancx , Johan Adriaensen 138,141 Boreel 42 Botello, Diequo 250 Boulaire 31 Bourgonigen, Jonckvrouwe Loyse van 29 Bourouw 119 Brassart 119 Breederode 141 Buch(en)orst 115,117,122,144,207,223,227 Buyclere, Quilhelmy Francisuis de 218 Buyeleressen, Pieter 218 Buys, Pauwels 102,103 Caerle, Hertoge 71 Cleerhagen 92 Clerck 124 Colston, Commis van 118 Cools, Pieter 31 Cooper(e), Adriaen (de) 26,54,116,121,232,237,248 Cramer, Balthazar de 210,214,217,218 Cramers, Maryken 217 Cromstryen, Martin 237 Cromstryn, Niclaes SymonsseWillemssen 234,248 Cruysaerts, Heyndrick 214,215 Dalle(n)s, Rentmeester Jacques 29,210 Dommias, Janszoon 215 Donelens 129

Doublet, Jouffrouwe Anna 30 Doublet, Philips 125 Draec, Fransoys 250 Eysma 101 Feysma 101 Fontes van, 29 Geens, Marten 218 Govertssen, Govaert 210,212,213,214 Haeghen, Jouffrouwe Catharina van der 30 Hanneman. P. 155,158 Haulteyn, Joncheer Alexander van 13 Heddersen, Jan van 198 Hermanszoon, Frederick 237 Heyndricksse, Dierick 210 Hohenloo, Grave van 42,45,47,51,124,237 Hoogenaxen, Vryheer van 227,228 Huygens, Christiaen 17 Jacobi, D. 256 Janssen, P. 216 Jolyt, Geleyn 237 Jorck (York), Roelant 86,87,88,103,113 Kaerel, Keyser 50,71 Kammingen, Roelsius Kooper 199 Kerckhoven, Catharina van 31 Kersmaker, Lieven 237 Killegrey 197,198,199,200,201,202,203,223,224 Leycester, Robert grave van 16,50,63,104,122,144,238,247 Locres 93 Loozen (Loosen), Leoninus 198,199 Manmaker(Manmaeckere,enz.), Adriaen 3,4,7,17,49,60,131,132,189,239,245,246 Marcke, Jouffrouwe Anna du 30 Marie, Hertoginne 71 Matenesse 199 Maxmilliaen, Hertoge 71 Meetkercke 101 Melun 119 Menig 199 Menyn, Joost de 192,194 Meulener, Jonckvrouwe Clara de 214,217,218 Moeurs, Graeff van 121 Molenaer, Adriaen de 197,198 Morck, Laurentius 171 Nassau, Jonffrouwe Maria van (Jonckvrouwe van Oranje) 27,28,31 Nassau, Maurice de (Maurits, Prins van Oranje) 16,18,20,21,26,27,32,35,38,42,44,47,48,50,51,52,57,59,63,92,93,124,129,140,190,234, 237,253

Ni(e)lander 47,48,140 Nieuwenaeren, 228 Nord 192 Noritz, Generaal 122 Nyvelt 119 Olyphant, Emanuel 210,212,217,219 Panly, J. 199 Parma, Prince van 13,193,194,195,223,234,235 Passenrode, Jan van 30 Pellen, Willem 192 Pieterse, Pieter 215 Pietersen, J 189 Planey van 5 Plavies 29 Poppe, P. 256 Pottere, Maximilliaen de 237 Ranarpe, Coninck van 100 Rechtere, C. 54 Rechtere, Cornelis de 160,170,187,196 Reingoudt, Jaques 65 Rengers, J. 256 Reymerswale 42 Roels(e), Cornelis 49,145,188,189 RoĂŤls, Christoffel 17,27,130 Roels, C. 155 Roels(sen), Christiaen 158,160,171,188,255 Roels,219 Roelsen (Roelsins,Roelsius), Meester Willem 26,54,64,230,232,248 Rychert, L. 49 Rycke, P. 255 Ryckert, J. 145 Schenck, Overste 115 Senoy 92,93,97 Sidney, Philips van 44 Simonssen, Nicolas Willem 171,187 Smallegange, 42 Solms, Joris Eduardt Grave van 43,46,47,48,114,129 Stantley, Willem 86,87,88,103,113 Sterck, Hans 2 Sutelyncx, Marycken 217,218 Teelinck 141,198 Teellnick, Joos 204 Thane, Tristan 255,256 Treslong 42 Vail(l)ant, Jan 232,248

Valcke, Jacob 119,129,131,141,192,194,237 Vosbergen, Casper van 26,54,64 Vossemair, Dierick Heyndrickx van 254 Vries, Dirck de 42 Warcke, van de 42 Wervesteyn 199 Wijnbergen 128 Wilke(n)s, Thomas 17,90 Willebeke, weduwe Philips van 31 Willem, Coninck 69 Willem, Graeff 70 Willems, Maeyken 214 Willongbey 88 Woerden, Gerrit Jans zoon 214 Wynrich 133,138

Aardrijkskundige- en zaaknamen: Admiraliteyt 18-22, 24,32,34,35-38,41,102,118,139,143,172,236,237 Aernhem 88,89,92 Ambachtsheerlicheden 150 Amersfoort 89,107 Amsterdam 107 Antwerpen 210,211,213,214,217 Arnmuyden 143 Audennaerde, 13 Axel, 2,5 Bemmelerdyck, 27 Beoosterschelt 255,256 Berg(h)en, 2,5,31,89 Bergen op Zoom 88 Bewesterschelt 133 Bosch, 198 Bourgonigien, 71 Brabant 30,208 Brabant, 30 Bremen 126,208 Briel(e) 119,206 Bruessele, 31 Brugge, 11,65 Bueren, 28 Burchmeesters en schepenen 49,173,189 Campen 89 Catzenelleboge, 44 Collegie van Englant, 11 Cortkeen, 29 Croix ‘t, 2 Culenburch 89 Cuyck, 44 Daesborch, 44 Delft 229 Denemerken (Denemarcquen), 19,33 Deventer 86,87,89,113,228 Dietz, 44 Doesborch 89 Dordrecht (Dort) 115,192,211,215,217,218,238 Drenthe 208 Dreysscher 254,255 Eems, 33 Elborch (Elburch) 89, 228 Engelan(d)t (Engelsche natie,Ingeland(t), 11, 12,33,42,46,50,64,66,87,99,112,115,117,120,121,132,191,192,227,247,250-253 Eyndhoven, 30 Gecommitteerde Ra(e)den,13,45,49,52,56,60,62,116,119,121,130,131,139,145,254 Gecommitteerde Raeden van Zeeland 27,157,163,172,175 Gedeputeerde Raden van Zeeland 128

Gedeputeerde Raeden van Holland 157,163 Gedeputeerde Staten 139,146,147,156,189 Gelderlan(d)t 197,199,207,208,228 Gelre, 64 Gendt, 65 Generael Gouvernement 91 Generaele Staten 5,42,82,86,117,131,132,139209,220,221,232,233,236,237,242,248,250 Generaliteyt 118,247 Geunieerde landen, 24 Geunieerde provincien 31,192,193,195,242,247-249 Geunieerden (Vereenichde Nederlandtsse) provinciĂŤn (landen) 120,121,124,126,128 Goes (ter) 7,27,42,49,151,166,173,178,189,239 Gorcum 89,93 Gouvernement 83,111,113,141 Gouvernement Generael 92 Gouverneur Generael 82,83,84 Graeffelicheden (Graeffelicheyt) 4,7,25,121,146,147,239,247 Graeffschap van Zeelandt 27,157,163 Graefscappe van Bueren, 27 Grave, 44 Gravenhage ‘s (den Hage) 44, 47,116,119,125,128,139,141,187,209 Grote Raedt tot Mechelen 175 Haerlem 230 Hage in den (Haghe van den) 158,184,185, 192,194,196 Harderwyck 89,228 Hattem 89,228 Henegou, 31 Herlingen, 42 Hof (Hove) van Holland 15,146-151,152,153,155,156,164,165,197,214 Hof(f) van Zeelandt, 26,27,255 Hollan(d)t 18,19,22,24,26,32,33,37,40,44,46,49,50-52,57,59,63,64,68,69,72,76,79,86, 93,94,96,97,98,102,105,126,147,152,156,157,161-163,165,170,172,175, 182,186,190,191,199,206-208,211,228,232,236,237,248 Hoogen Raed(t)e 15, 154-156,158,161,168,173-187,236,237 Hove Provincial 156,158,161,164,181 Iselstein, Heerlickheyt van 27 Italien, 11 Leerdam, 27 Leycester 104,247 Leyden 229 Lochem 89 Locres 93 Lonen, 31 Maes(e), 21, 38 Magistraten 7,83 Mechelen 31,175 Middelborch (Middelborgh,Middelburch) 27,49,60,145,151,158,169,172,177,178,184,185,189,204,231,232 Muyden 93 Nassau 28,44,57,234

Navarra 251,252,253 Nieuwe Plantaige 198 Noordhollandt (Noorthollandt) 20,35,51 Noortgouwe 254,255 Noorweg(h)en, 19,33 Ommelanden 208 Oostende 2,5, 88,89,142 Oraingnien (Oraengiën), 57,59 Oude Vossemaer 210 Overissel (Overyssel) 64,207,208,228 Oystlandt, 11 Parck ‘t 198 Parma 193-195,223,234,235 Poeroort 115 Portugael 250-253 Provinciale Hove 169,170,177 Provinciale(n) Raedt 15,151,157,158,162-168,175,177,180,181,182,185 Provincialen Raeden 159,170 Provintie Zeelandt 185 Rade van Hollant 214 Rade(n) (Rae(d)t) van State 5,49,52,62,84-86,89,91-96,98,100,101,102,103,107,112,113,117,118,195,206,207, 223,226,228,229,237,240,242 Raedt provincial 156,177 Raedt van Goes, 49 Raet van Zeelandt, 42 Rammekens 46,206 Ranarpe 100 Rehenen 89 Republicque 80 Rhyn, 21,38 Rochelle 252 Rotterdam 211,213,214,215 Schaepspoldere, 29 Scherpenisse, 29 Schiedam 215 Schotland(t) 19,33,99,193,253 Serooskercke 138 Sint Martinsdijck (Sint(e) Martensdijck), 28-30 Sint Vidt, 44 Sluys 2,5,142,189 Sonnemair 254,255 Soutelande, 42 Spaignen (Spaigniën,Spaengnien, enz.))

11,71,72,90,120,144,145,192,193,195,223,232,235,247,251,253 Staet 80 Stantley 103 Staten Generael (Staten van den lande,Staten ‘s landts),4,7,24,26,41, 56,57,58,59,60,63,64,65,71,80,84,85,86,87,91,98-105,115,117,121,127,128, 139,144,172,192,193,195,197-200,220,221,223-226,228,230-232

Staten Generael van de Vereenichde Nederlanden, 18, 32 Staten van Hollan(d)t, 15,20,22,26,35,37,44,46,47,48,50,51,53,54,86,87,92-96,146,156,157,159,161165,168,170,173-175,181-184,186-188,190,192,194,197, 205,206,220,221,229,232,236,238,248 Staten van Vrieslant 20,35,101 Staten van Zeelan(d)t 11,13,20,22,25,29,35,37,4451,53,62,93,95,116,119,128,130,131,139,141,145,147,150,156,157,159-163,168,170,172-176,181189,204-206,210,232,233,235,238,239,241,245,246,254-256 Swol(e) 88,89 Tholen (ter) 42,129,143,151,166,178,204 Tielt 89 Twente 208 U(uy)trecht 64,89,96,102,115,117,126,129,197,199,205,207 Venegien, 69 Vere (ter) 42,44,57,59,151,166,178, Vereenchde Nederlandtssche provincien 192 Vereenichde Nederlanden 52,65,66,157,163,191 Vereenichde provincien (Ver. Provintien) 16,224 Vianen 89,93 Vinerenberch 198 Vlaenderen, (Vlan(e)deren) 19,33,208 Vlissingen (Vlissinghen) 4,44,57,59,63,151,166,178,206,245,246 Voorhoudt 198 Vossemaer (Vossemair) 219,254 Vranc(k)ryck (Vrancrijc) 100,193,246,251,252,253 Vrieslan(d)t 18,32,33,50-53,57,59,63,64,69,126,172,205,207,228,229 Vroetschappen 80,83 Wageningen 89 Walcheren 180,204 Westvrieslan(d)t 44,46,50,53,170,190,248 Willemstat 89 Wyck 89 Yorck 103 Yrlant 253 Zeelan(d)t 4,7,13,15,17-20,22,24,25,32,33,35,37,40,43,44-48,50-52,57,5963,68,69,72,76,79,93,97,105,117,121,126,129,139,143,146,147,150,154,156158,162,163,164,165,167,168,169,170,172-178,182-186,206-208,234,236-239,243,246,247,254 Zierickzee 15,49,151,158,165,169,184,204,232,234,248,255,256 Zuidtholland (Zuydhollandt) 20,35 Zutphen 86,87,89,92,113,228

ASG. 205

-1-

Uwe Edele is mede kennelick dat den 100sten penninck de anno 77tich al verre ende t' over belast es, soe sal hooch noodich sijn dat uwe Edele geresolveert commen op eenige nieuwe consenten het zij den dobbelen 100sten penninck oft andere, alsoo de lasten van oirlogen dagelicx vermeerderen,ende dat het gedregen consent van £ 200.000 ter maent niet genouch en sijn tot onderhout van den oirlogen,en zal naer ramingen de quote wel genomen moeten worden op £ 250.000 ter maent.

ASG. 205

-2-

Boven desen zijn uwe Edele belast met diveersche extraordinaris consenten zoo van den secours van Sluys, Oosthende als nu onlancx van ruyteren ende knechten,schepen van oirloghen tot wederstant van den viandt in desen quartieren gecomen, bedraegende groote sommen soo uwe Edele voor desen verstaen sullen hebben en breeder uuyt de rekeninge sullen zien.

Om welcke voorschreven lasten te vervallen uwe Edele hen geconsenteert hebben te lichten uuyten 100sten penninck de anno 87tich tusschen de 70 ende 80.000 ponden van 40 grooten die al geconsumeert zijn ende boven dien verloopen in groote swaere schulden soo van penningen gelicht op 't Croix die noodich moeten betaelt wesen soo men credyt begheert te conserveren als mede van coren, terwe ende anders aenveert voor de steden Sluys, Oosthende, Berghen, Axel ect.

Van welcke graenen als coren, terwe ende andere tegenwoordich staet te betaelen aen diveersche cooplieden die men de selve afgenomen heeft ende dagelicx solliciteren om betaelinge eenige met dreygementen ter sommen over de £ 30.000 van 40 grooten.

Boven desen zijn uwe Edele noch schuldich aen Hans Sterck en andere, spruytende uuyt zekere extraordinaris consenten ende bij uwe Edele schulden voor haer contingent aengenomen ter somme van ontrent £ 13.000 van 40 grooten.

ASG. 205

-3–

1587

Memorie

Dat uwe Edele gelieve te letten op den over gegeven remonstrantie bij den Tresorier Manmaker aen uwe Edele ten diveerschen reysen gepresenteert,daer van de copieri aen uwe Edele gegeven zijn tenderende 't samen tot middelen van penningen tot onderhout van den swaren oirloochslasten in desen quartieren vallende.

Verclaert ons hem niet mogelick te zijne die langer te weten t’onderhouden ten zij hem bij uwe Edele middelen van penningen daer toe gegeven werde, want om de laeste betaelinghen van garnisoenen te doene hij genootsaeckt es geweest.hem te behelpen metten imposten die eerst verschynen sullen ultimo marty 88tich soo dat hij geene middelen ofte zeer weynich heeft omde naestvolgende betaelinge die vallen zal ontrent den 22sten aprilis toecommende te doene sonder assistentie van uwe Edele.

Uuyt de voorschreven remonstrantie ende staet daer bij wesende sullen uwe Edele verstaen dat tot voldoeninge van de maent – lijcke ordinaris lasten boven alle middelen maentlijck te cort comt ter somme van £ 12241-12-8 van 40 grooten ende dat beginnende metter maent augusty 87tich.

ASG. 205

-4-

Remonstrantie van den Tresorier Manmaker. c1587

Copia.

An mijnen heeren Mijnen heeren de Staten ‘s landts ende Graeffelijcheyt van Zeelandt.

Verthoont met aller behoorlijcken reverentie uwe Edele dienaar Adriaen Manmaker als Tresorier van Zeelandt, hoe dat hij voor desen an uwe Edele geremonstreert heeft bij goede specificatie dat de ordinaire lasten van der oorloige in desen quartiere vallende, zoo van dequote als van de particuliere lasten van den lande t'samen bedragende ter maendt ter somme van £ 36241-12-8 van 40 grooten,ende dat de generaele middelen van der consumptie ende die van de Staten 't selve nyet meer uuyt en brengen dan omtrent £ 24000 van 40 grooten zoo dat maentelijcx te cort compt om te voldoene de quote ende de lasten van uwe Edele ter somme van £12.241-12-8, zoo bij de voorgaende breeder verclaert staet, dus hier £ 12241-12-8 Om welck cort te voldoene voor de maenden van augusty,septembris octobris, novembris, decembris, uwe Edele hem geconsenteert hebben te lichten uuyten gereedsten 100sten penninck de anno 87,de somme van 71.000 guldens, de welcke ( daer inne gecomprehendeert de vercochte terwe tot Vlissingen) noch nyet voldaen zijn, heeft hem zelven middelertyt beholpen met het

ASG. 205

-5–

gene daer van ontfangen es, ende daerop gelicht naer zijn uuyterste vermogen, dat hij 't ten lesten tot noch heeft houden staende, dan ziet voortane qualijck middelen daer langer inne te connen crutinieren, zonder voorder ende breeder consent ende secours van penningen van uwe Edele.

Hij hadde wel verhoopt op desen vergaderinge van uwe Edele zijne rekeningen te presenteren, waertoe hij genoech veerdich es, waren zijnen rekeningen van den quote ende ander extraordinaris consenten bij hem betaelt, bij den Raede van State gesloten geweest, waer mede zijnen rekeningen op de principaelste poincten moet geverifieert worden de welck an zijn debvoir zoo uwe Edele kennelijck es nyet gebroken heeft,ende wert nu tot dien fyne bij de Generaele Staten ende Raeden van State in deligentie bescreven.

Verhoopt t’zijnder wedercompste uwe Edele goet contentement te doene midlertyt eest hooch noodich dat uwe Edele resolveren om meerder consent te dragen,tot onderstant van de voorschreven oorlochslasten.

Wyders alle dage verschynt ende zijn verschenen de betaelingen van de gecochte greynen,als coren,meel ,terwe ende anders tot secours van Sluys, Oostende, Bergen, Axel, gecocht bij den Raedsheer van Planey, bedragende omtrent de £ 24.000 van 40 grooten ombetaelt,uwe Edele zal gelieven middelen te vinden om die te mogen

ASG. 205

-6-

betalen oft te resolveren die voor eenigen tyt te prolongeren het zij met den intereste, oft zoo uwe Edele te rade vinden, want hem ommogelick es eenich deel daer van te vervallen.

Biddende uwe Edele gelieve op alles te letten ende te versiene zoo den dienst van den lande requireert, om alle voorder zwaricheden voor te commen, dit doende ect.

ASG. 205

-7-

1587

Copie.

Aen mijne heeren, licheyt van Zeelandt.

mijne heeren de Staten ‘s lants ende Graffe-

Verthoont met aller reverentie uwe Edele dienaer Adriaen Manmaker hoe dat hij voor desen aen uwe Edele geremonstreert heeft hoe zwaer dat tegenwoordich vallen de lasten van de oorloghe in desen quartieren die bij verre naer mette quote van Zeelandt te voldoen ende te betaelen en sijn,daer beneffens dat hoognoodich was om die saken van den lande te houden staende prompte middelen van gereede penningen, alsoo hij met het resterende vande 100ste penninck alleene niet en conde de betaelinghen van de garnisoenen ende anderen gedoen,heeft mede uwe Edele te kennen gegeven wat den voorschreven 100ste penninck over 't jaer ‘87 suyvers soude mogen uuyt brengen. Te weten ontrent £ 174868 van 40 grooten 't stuck. Op rekeningen vande welcke bij hem verthoonder ontfangen waren blijckende bij sekeren staet ter somme van £ 127300 van 40 grooten.Zoo dat van de zelven als doen noch resteerde te ontfangen de somme van £ 48568 van 40 grooten.

Zedert sijn bij hem remonstrant noch ontfangen tot betaelinge van eenighe vendels knechten £ 7500 Bij de Magistraten van Goes es gedebourseert voor vuures aen diversche compagnien, knechten ende ruyters luyt haere rekeningen hier ten bureele bedragende ontrent £ 6000 die mede daer uuyt moeten betaelt worden ende hier bij provisie gebracht £ 6000.

By uwe Edele es mede geresolveert uuyt het voorschreven resterende van de 100ste penninck te ontfangen de interesten van de penningen

ASG. 205

-8-

bij uwe Edele daer op gedebourseert,de welcke bedraghen sullen tot ultima may '88 ter somme van ontrent £ 15546 van 40 grooten d'Intresten van de penningen bij den remonstrant gelicht sijn verloopen t’zedert sijne leste gedaen rekeningen die mede prompt betaelt moeten worden (als voer dat hij het capitael mede conde prolongeren, ’t welck hem in 't geheel nyet doenlijck sal zijn) bedragende ontrent £ 3600 Somma bedragen dese voorschreven vier partyen ter somme van £32646 van 40 grooten de welcke gecort van de voorschreven £ 48568 rest noch van de voorschreven 100ste penninck den anno '87 tich ter somme van £ 15922 van 40 grooten Uwe Edele connen wel consideren hoe lancksaem dese in borssen sullen mogen vallen oock dat hier omme gelijck es de lasten vande oorlogen te vervallen ende den staet van den lande te houden staende sonder secours van prompte penningen bij uwe Edele te furneren totter anstaende betaelinge van de garnisoenen die desen 2den, 3den ende 4den juny moet gedaen wezen sonder dely.

Ten laetsten uwe Edele connen hier uuyt mercken in wat beswaernisse den remonstrant blijft houden, geen middelen om eenige van sijne crediteuren die mede betaelt sullen willen wezen ende tot geene prolongatie verstaen te mogen contentueren.

Bidt uwe Edele gelieve hier op een insien te nemen, ende middelen te versorgen, op dat hij sijne eere ende crediet (dat hij soo gewillich voor uwe Edele verso

ASG. 205

- 9/10 -

opgeset heeft) mach bliven behouden ende van penningen die hij t’uwer Edeles dienste op interest soude mogen houden staen, dat hem van als nu daer voor goede versekerheyt gedaen werde op dat hij voor leven ende sterven voor sijne crediteuren uwe Edele, borgers, inwoonders ende sijne nacommelingen betaelt ende versekert mach wezen,sonder welcke,hem nyet geraden en es voor den penningen op interest te houden staene.

ASG. 205

- 11 -

corresp. 1587.

Remonstrantie.

Aen myn eerweerdige heeren de staten van Zeelandt noepende het collegie van Engelant.

In den zeersten dat heure Edelheyts zal gelieven te considerende hoe grootelick het gepretendeerde collegie in de Rycke van Engelant den cooplieden daer traffiquerende nootlick is gemerckt dat de neerlandtsche cooplieden deur faulte van het voorschreven collegie in heure previlegien, dese veertich iaeren herwaerts altyt vercont zyn oock deur faulte van eenige publique consullen ofte officiers der selviger die de previlegien hadden mogen voorstaen ende beschermen.

Ende gemerckt dat in dese landen de vremde cooplieden in somige respecten genieten grooter previlegien dan de naturelen en ingeboornen des landts, ende dat alle vremde cooplieden, meest hunlieden redigieren oft gelycke collegien onderworpen. Soo ist oock wel meer nootlick dat de cooplieden van desen lande in den Rycke van Engelant met gelycken collegie beschermt worden daer daegelyckx alle nieuwicheyt ende impositien tegen den vremden verdacht ende gepretendeert worden.

Is oock genoech kennelyck wat grote previlegien de landen van herwaerts over hebben met den Rycke van Engelant. Ende dat d'Engelschen hier ten lande de zelve genieten met alle faveure, daer ter contrarien, de cooplieden van herwaertsovere in den lande van Engelant residerende daegelyckx meer ende meer met nieuwe impositien servituten belast worden, als noch presentelicken tegen de cooplieden in Engelant gepretendeert wort twee penningen sterlinckx van elck pondt de weerde in coopmeschappen vercocht, bovendien te moeten gelogeert wesen by Engelschensulcken als't heuren constituant gelieven sal, oft anderssins dat elcken coopman sal moeten lyden binnen synen huise eenen Engelsman, die sal moeten hebben inspectie van heure boecken behalven noch de daegelickxe arresten gedaen tegens de persoonen ende goeden van de cooplieden van herwaertsovere, niet tegenstaende trataten des entrecours so claerlick ter contrarien Ende veel meer andere onbehooirlicke vexatien tegens de Neerlandtsche cooplieden gepretendeert, t’sindert het leste colloquium van Brugge, daer tuschen beyde de landen geaccordeert was niet te innoveren oft verranderen tot de naeste convocatie des voorschreven Colloquiums. Al het welck niet tegenstaende veel ende diversche nieuwicheden den neerlanders opgeleyt zyn tegen alle reden ende solempnele beloeften.

Item is genoch blyckelick dat de Engelsen (die now deur de lanckdueriege oirloge deses landts schier alle traffiquen ende navigatien van de onsen geincorporeert hebben soo op Spanien, Italien, Oystlandt als van dese landen) anders niet en soecken dan oock de cooplieden deser landen uut heuren lande te dryven, met so veel onlydelicke lasten ende servituiten als sygedaen hebben metten meesten deel van alle andere cooplieden die by hun residerende waren. Pretenderende daermede soo wel in alle ander landen als in hun eygen landt alleene de geheele traffique te incorporeren, sonder eenige ander cooplieden by hun te lyden, soeckende alsoo indirectelyck de geheele

ASG. 205

- 12 -

corresp. 1587 ruyne van onse cooplieden ende schippers daegelyckx toelaetende het rooven van onse schepen, niet alleenlick in de zee, maer in heure rievieren.

Ende voorde steden meynende also onse cooplieden te dwingen alleenlick te laeden op Engelsche schepen. Als zy lieden alreede de zeevaert op Engelant geincorporeert hebben zonder dat eenige van onse schepen eenige coopmeschappen laeden anders dan groene waeren, daer de roovers niet op uuten zyn.

Ende gemerckt d'Engelschen dese landen alle previlegien gemeten in sulcken voegen als zy gedaen hebben hier voormaels.

Ende dat in Engelant de cooplieden van herwaerts overe met veel ende diversche servituten daegelyckx belast worden, Jae, het landt verboeden is te ruymen binnen twee maenden, ten sy sylieden hun willen boogen onder het jock der slavernye, van te betaelen de twee penningen van de ponden ende daer en boven met heure huisvrouwe ende kinderen te moeten logeren ter beliefte ende appoinctemente van eenen Engelsman. So sullen myn heeren de errectie des voorschreven Collegies gelieven met de ander provintien des aengaende te approberen. Ende dat onder restrictie dat by so verre als ander provintien tot het selve oock mede verstaen. Ende so doende sullen weldoen ect.

ASG. 205 Requeste

- 13 voor J. ieronimus de Bernuy.

Edele, vermoghende, eerweerdighe, wyse discrete seer voorsienighe heeren die Staten van Zeelandt ende huer Edel Moghende Ghecomiteerde Raeden.

Verthoont reverentelick in alder ootmoet te kennen gevende, Jonckheer Ferdinando de Bernuy als oom ende natuerlijck voeght van Jheronimus de Bernuy achtergelaten weese van Wylen Jonckheer Jaques de Bernuy wesende in sijnen leven Capiteyn onder Excellentie hooger memorie ende uwe Edel Mogende die welcke nae veel ende lange goede diensten met sijn Compaignie mytsgaders oock als Lieutenant van Wylen Joncheer Alexander van Haulteyn, Gouverneur van Zeelandt in verscheyden platsen gedaen ten laetsten ten bevele ende last van de voorschreven sijne Excellentie hooger memorie ende uwe Edel Mogende, hem met sijne Compaignie begeven heeft inde stadt van Audennaerde, om die tegen den Prince van Parma ende sijne force te defenderen ende te maintenneren daeromme den selven ter kennisse ende wel weten van eenen gelijcken ende in sonderheyt van uwer Edel mogende hem tot sijnder heeren ende lofft soo gedragen ende gequeten heeft dat den voornoemden Prince ende die sijne, die stadt beleghert, beschoten ende bestormt hebbende tot groot verlies, schade ende spyte, die stormen hebben moeten quiteren ende die stadt voor eenigen tyt sonder weder aenvechten laeten rusten ende apparentelijck 't enemael soude hebben moeten verlaten offt emmer noch wel langheren tyt in d’uuythongeren der selver verlies

ASG.205

- 14 -

soo den Almoghenden godt belieft hadde den selven langer te ghesparen , als meen mits den selve in de defentie der voornoemde stadt mette de wapenen in de hant van den viant geschoten ende alsoo doot ghebleven is, blijvende sijne huysvrouwe bevrucht ende swanger van twee kinderen die sij daerna ghebaert heeft ende waeraff den voornoemde Jeronimus het eĂŠne is.'t is nu soo vermoghende heeren, dat den selven Jeronimus in den crych ghewond ende sijne vader alsoo verloren hebbende, apparentelijck den goede tekenen gheeft uuyt de voetstappen desselfs sijns vaders. In toecommenden tyden tot verstande des lieven vaderlants te volgen, op aldien den selven in sijne joncheyt daertoe gheleert ende nae behooren opghevoet ende geoffent mochte worden om d' welck ghenouchlijck te mogen gheschieden,die macht ende midelen van desselfs wegen met soffysant sijnde.

Soo keert den suppliant aen uwer Edel Mogende biddende uuyt, name ende wegen die voornoemde weesen (soo ten respecte van de voorschreven sijnen vaders eer ) desselfs goeden iver ende diensten voorden daer om eygen lieven vaderlandt, ende uwe Edel Mogende ende metten doot bevesticht als mede ter vereeringhe ende believen van sijne Excellentie tegenwoordich Gouverneur sij in flaveur desselfs aen uwe Edel Mogende gheschreven ende daer voor gheintercedeert hebbende, die believen den selven met eeniche tamelick pensioen gevende 't sijnder alimentatie, op voedinge ende leeringhe. te wensen ten sijne, ende op vasten hope hier voorder verhaelt. dit doende etc.

Raze. 205

- 15 -

1587.

Het artyckel beginnende dat alle bryeffven van gratie reliefnomente et coet te distinqueren als hyer naer volcht.

Dat alle bryeffven van gratie,inductie ende itterminatie ofte respyte nyet en sullen moghen verleent worden dan met committinus aen den besloten steden van Zeelandt alleenlyck,al waert oyck dat de impetranten van dyes woonachtich ware ten platten lande, dat van ghelijcke de impetranten van dyen haer domicilie hyelden in heerlicheden hebbende hooche jurisdictie ende elders bij ghevangenisse ofte verbanden nyet justiciabel en zijn. marge; van dit eerste lit zijn die van Zierickzee in pessesie bij de naer de uutlegghinghe ende veranderinghe gemaeckt bij de Staten van Hollandt op de instructie van de hove van Hollant,articles -5-6 ende 7.

Dat van brieffven van complanicte ofte manitenne in possesoir, reliefnemeten van contracten ofte versuimenissen, indiciele ofte extra indiciele ofte in re an acte, item van bryeffven benefitie van invetaris ofte dyergelijcke zal het committinus van dyen comen zoe aen de wethouders van de besloten steden als van den plaetsen onder wyens jurisdictie de goederen in questie gheleghen,de versuimenissen, acten ende sterffhuyssen genoten zijn,nyettegenstaende de impetraten ende crediteurs van dyen elders woonachtich soude zijn oick in diversche jurisdictie, om voor geluyden gheinterineert ofte anders daer in ghedisponeert te worden naer ghelegentheyt van de zaecken,ende dat mede naer voorgaende advys van de Magistraten ende wet der zelver steden ende gherechten in zaecken daer inne advys na de instructie van den Rade gherequireert wordt.

Alle welcke bryeffven, zullen moghen verworffven worden van den Hooghen Raedt ofte provincialen Raedt tot heure optie ende vrye wille van de inpetranten.

Raze 205

- 16 -

1587 Copie.

Robert Grave van Leycester, ect.

Gouverneur ende Capiteyn Generael ect.

Eersame lieve bysundere, Alzoo wij verstaen dat dagelijcx in gebreck geschiet tegens onsen placate op 't stuck der minute in date den 4den augusty gemaect als namentlijck dat een resken boven die ordinaris remedie wordt toegelaeten ende 't silveren gelt geschroot wesende beneden Carolus guldens, welcke wij van meeninge nyet en sij te dulden,te min aengesien het groot achterdeel d’welcke gemeene saecke daer bij soude commen t'hebben, ende namentlijck alzoo sonder het naercommen van onse voorschreven placate den handel ende negociatie in de Vereenichde provincien nyet en can onderhouden worden. Soo ontbieden ende bevelen wij u wel uuytdruckelijck bij dese ghy het voorschreven ons placaet siet wel scherpelijck in allen sijnen poincten,ende articulen naer te commen, ende bij uwen Commisen te doen naercommen zonder u ofte hun des halven 't sij in't gene voorschreven es,oft anderssins,jae in 't minste te dispenseren oft buyten den inhouden van den voorschreven placate eenige licentie an te nemen zoo wy wel noode verstaen dat alreede bij eenige geschiet es.

Op pene dat tegens de overtreders sal geprocedeert worden tot totten penen in den zelven placate begrepen,zonder eenich verdrach. Eersame lieve bysundere,zijt Gode bevolen, in Sgravenhage den 26 sten january 1587 geparapheert Bardisius videt.

Onderstont bij speciale authorisatie van sijne Excellentie onderteyckent Maurice de Nassau, ende verso.

Raze 205

- 17 -

Thomas Wilkens, ende bethleger Christiaen Huygens, ende superscriptie was den eersamen onsen lieven bysunderen, Adriaen Manmaeckere Tresorier van Zeelandt.

Concordat Colationel facte per die Christoffel RoĂŤls

Raze 205

- 18 -

1587 januari 31.

Copie.

Die Staten Generael van de Vereenichde Nederlanden onderricht sijnde van het groot verloop daerinne den staet van der Admiraliteyt zoo in Hollandt als Zeelandt es gebracht het groote achterwesen van het volck van oorloge te watere dienende andere lasten van equipaigie van de schepen van oorloge ende 't gene daeraen dependeert.Ende dat door 't zelve verloop egeen behoorlicken ordre op de saecke van der Admiraliteyt ende beleyt van het oorloge te watere en mach worden gestelt, hebben eendrachtelick goetgevonden, geresolveert ende verstaen angesien die principaele sterckte van de voorschreven geunieerde landen bestaet in't beleyt van het oorloge te watere, dat tot radresse van den staet van dyen ende omme zoo wel op de betaelinge van het voorgaende achterwesen als op de eenparige betaelinge van de aenstaende lasten van het oorloge te watere ende den opheve van de middelen daertoe noodich wesende, mitsgaders op goede ende ordentelicken equippaige van genoechsame schepen van oorloge zoo ter zee als op de zeegaten rivieren ende binnen wateren, ende al 't gunt daeraen cleeft met beter ordre ende authoriteyt als tot noch toe geschiet es nootelicken dient voorsien. Verstaen daeromme dat tot dyen eynde neffens sijne Excellentie van Nassau ect. als Admirael van de zee tot directie ende beleeth van der saecke van der oorloge te watere uuyt Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt (als meest daer bij geintresseert ende best daer inne ervaeren sijnde) gecommitteert sullen worden vyff offt zes goede getrouwe ende gequalifiseerde persoonen, als drye uuyt Hollandt, twee uuyt Zeelandt ende een uuyt Vrieslandt ende dat de laste van sijne voorschreven Excellentie als Admirael sijnen Lieutenant ende de voorschreven Raeden sal staen eest ordre te stellen dat eenen pertinenten staet sal worden gemaeckt ende in haeren handen gelevert

Raze 205

- 19 -

van alle de lasten daer inne d' Admiraliteyt zoo in Hollandt als Zeelandt es vervallen. Ende omme te adreseren hoe veel van de zelve lasten gereet ende hoe veel op twee oft drye termynen ten redelicken contentementen van de Capiteynen ende crediteurs sal moeten worden betaelt,ende die zelve betaelinge uuyte middelen hier naer volgende besorgen.

Item omme ordre te stellen dat zoo op de custen van Vlaenderen tusschen Ingelandt ende dese landen, ende Schotlandt, Noorweghen, ende Denemercken ende elders daer het van noode wesen sal ter zee op de zeegaten, die heems binnen wateren ende rivieren voor den loopenden jaere genoechsame schepen van oorloge, omme den viant uuyter zee te houden, ende den ingesetenen van dese landen van schaden te bevryen, zoo ter zee als op de rivieren, ende binnen wateren gehouden worden.

Item omme ordre te stellen in wat manieren die zelve schepen zullen worden geequippeert, onder wyens Commandanten ende bevel dezelve sullen staen,ende op wat ordre de zelven in zee sullen blijven,behoudelicken dat al 't zelve geschieden sal met kennisse van de voorschreven Staten ende de Collegien van der Admiraliteyt hier tegenwoordelick wesende.

Item omme te doen onderhouden een eenparigen voet op de betalinge van het volck van oorloge te watere dienende voor den anstaende dienste zoo naer eenichssins mogelick is.

Item om ordre te stellen dat de middelen tot betaelinge van het volck van oorloge te watere dienende allomme wel ende eenpaerlick werden opgeheven ende ontfangen met goede ordre ende authoriteyt.

Ende wetene die convoyen volgende die liste daer van bij consente van den Staten gemaeckt, ende die licenten op de alsulcke listen als bij sijne Excellentie ende Raeden voornoemt daer op gemaeckt, ende verandert sal mogen worden ten meesten dienste van den lande

Raze 205

- 20 -

dat nyemant ter oorloge te watere in qualiteyt als Admirael, Capiteynteynent, oft anderssins, nochte oock in de administratie van de middelen tot beleyt van het oorloge te watere geeygent, ende al 't gene daeran cleeft en sal dienen dan op de Commissie van sijne voorschreven Excellentie van Nassau als Admirael, ende dat de Collegien van der Admiraliteyt van Zuydhollandt, Noordhollandt ende Zeelandt gehouden sullen wesen met sijne voorschreven Excellentie in alle saecken het stuck van der Admiraliteyt betreffende te houden goede correspondencie, sijne Excellentie bevelen zoo in 't bevoorderen van de equippaigie van de schepen die hunlieden respectivelick tot laste geleyt sal worden het doen van eenparige betaelinge, ende onderhouden van de liste van de convoyen ende licenten te achtervolgen ende te doen achtervolgen ende alle maende over te seynden pertinenten staet van het incommen ende lasten van der equippaigie aldaer gevallen. Item sijne voorschreven Excellentie voorder bevelen 't faict van der admiralityet angaende nae te commen, dat mede de zelve Collegien sullen worden geformeert oft gecontinueert van goede ende getrouwe luyden, hen het stuck van den Admiralityet verstaende ten contentemente van den Staten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt als meest daer geintreseert sijnde.

Ende tot vervallinge van de voorschreven zoo oude schulden als anstaende lasten van der Admiraliteyt, hebben den Staten voornoempt verstaen dat ten ansien gedurende de oorloge de zelve lasten altyts vervallen sijn geweest uuyt het innecommen van de convoyen ende licenten, mitsgaders die buyten ende prinsen ter oorsaecke van dyen, ende te watere vallende ende dat de zelve licenten toe gelaeten, geschorst ende afgestelt sijn geweest naer dat de lasten verto

ASG 205

- 21 -

mogen worden ' t gene aen (voorder ende achterwesen van de Admiraliteyt uuyte voorschreven middelen nyet en sal mogen worden betaelt. Behoudelick dat sijne Excellentie ende Raeden neffens hen te stellen den Staten drye maenden voorden verschyn dach, zoo van de voorschreven penningen op interest te lichten als van 't gene op termynen sal worden gestelt gehouden sullen wesen pertinentelick te adverteren, oft uuyt het voorschreven innecommen van de convoyen ende licenten 't voorschreven achterwesen beneffens de loopende, de lasten sal mogen worden betaelt, oft nyet ten eynde sijlieden tyt op de voorschreven saecke ordre mogen stellen.

Ende alzoo die convoyen ende licenten zulcx die als nu gebruict worden tot betaelinge zoo van de voorschreven oude schulden als de anstaende lasten apperentelick egeensins en sullen mogen strecken besondere overmits die anstaende equipaigie omme de viandt met authoriteyt uuyter zee te houden, lastich ende bezwaerlick sal vallen. Soo es mits de noodelicheyt van der saecken ende omme alle voorderen verloop in 't stuck vander Admiraliteyt te becommen geresolveert, dat sijne voorschreven Excellentie van Nassau en de Raeden te saecke van der Admiraliteyt neffens hem te committeren,sullen worden gehouden ende geauthoriseert ten eynde voorschreven nyet alleen die rivieren van Rhyn ende Maese, op waert maer uuyterlick oock directelick op vianden landen onder behoorlicken authoriteyt goede discretie op soe grooten licent als eenichssins ten dienste van de lande doenlick es, toelaeten den uuytvoer van alle sorte van goeden zoo eetwaeren als anderen uuytgesondert cooren, ende allen sorten van greynen buyscruyt, salpeter, geschut ende wapenen verto

ASG 205

- 22 -

van de Admiraliteyt hebben vereyscht, dat die convoyen volgende de liste bij consent van den staten daer op gemaect, ende die licenten volgende alsulcke liste als sijne voorschreven Excellentie mette Raeden ter saecken van der Admiraliteyt neffens hen te committeren ten dienste van de lande sal verstaen te gebruycken mitsgaders de voorschreven prinsen ende bueyten daertoe voor het loopende jaer werden geconsenteert, ende sijne voorschreven Excellentie ende Raeden voornoempt in handen gestelt.

Ende worden sijne voorschreven Excellentie ende Raeden voornoempt geauthoriseert omme bij de ontfangers van de convoyen, ende licenten te doen lichten op interest voor vier, 5 ofte zes maenden, die men nootelick sal hebben tot betaelinge van ' t gunt gereet van ' t voorschreven achterwesen van der Admiraliteyt sal moeten worden opgebracht omme uuytte voorschreven convoyen, ende licenten gerembourseert te worden ende zoo verre de voornoemde convoyen licenten buyten ende prinsen tot betaelinge zoo van de anstaende lasten de voorschreven penningen op intereste te lichten, metten interest van dyen ende de voorschreven penningen die van `tvoornoemde achterwesen op termynen, sullen worden gestelt nyet en zouden mogen strecken dat in sulcken gevalle tot verzekeringe van de ontfangers van de convoyen,ende licenten voor het remboursement vande penningen beheve op intereste te lichten ten fyne voorschreven die quote van Hollandt ende Zeelandt tot defensie van den lande te consenteren voor het cort sal wesen verbonden, ende dat den Staten van Hollandt ende Zeelandt aen haere quote cortinge sal strecken ' t gene sijlieden in sulcken gevalle uuyt haere voorschreven quote daer toe sullen betaelen, dat van gelijcken uuytte voorschreven quote betaelt sal verto

ASG 205

- 23 -

Behoudelick dat in toelaeten van den uuytvoer op vianden lande goede ordre gestelt sal worden,dat alle de goederen die derwaerts sullen worden gevoert op sekere bequame plaetse ten overstaen van goede ende getrouwe Commissarissen sullen worden verscheept gevisiteert ende verbodemt ten eynde des te betere die communicatie van de vianden metten schippers ende cooplieden van dese landen beleth ende oock geweten mach worden oft inde quiniteyt,oft qualiteyt van de goederen die uuytgelevert sullen worden, fraulden geleght worden oft nyet.

Behoudelick oock dat sijne voorschreven Excellentie ende Raeden neffens hem goede discretie ende ordre sullen gebruycken dat die goederen daer van den uuytvoer den landen minst es quetsende ende daer door den vianden ' t minst gebatet ende geholpen sijn.

Eerst ende bij ordre sullen worden uuytgevoert, ende voorder nyet dan totte betaelinge van de voorschreven schulden ende lasten sal noodich wesen, ende ingevalle uuytte penningen procederende van de convoyen ende licenten van alle de voorschreven toegelaten goederen, het voorschreven oude achterwesen ende anstaende lasten nyet en zoude mogen worden vervallen, sal sijne voorschreven Excellentie met advise alsvoeren oock eenige greynen buyten dese landen gewassen tot furnissement van het cort op licent mogen laten uuytvoeren die voorschreven rivieren op. Oft oock op vianden landen, sulcx als den meesten dienst van den lande sal bevonden worden te strecken, wel verstaende dat goet regard genomen sal worden oft den staet ende gelegentheyt van den lande den uuytvoer van de voorschreven greynen (zonder welcke quetsse van de gemeente ende groote der voorschreven greynen) sal mogen lyden), ende dat tot meerder verzekertheyt van goede ordre in 't beleyt van het oorloge te watere. Verstaen den Staten voornoemt dat alle drye maenden eenen staet van den lasten vandyn verto.

ASG 205

- 24 –

mitsgaders van het innecommen van de voorschreven middelen daertoe gedestineert sal worden gemaect, ende ingevalle het achterwesen van drye maenden bevonden wordt te bedragen vyffentwintich duysent ponden van veertich grooten 't pont oft meer, d'eene heelft van ' t eene achterwesen uuytte quote van Hollandt ende Zeelandt tot gemeene defensie van den landen accorderen, sal worden betaelt, ten eynde alle voorder verloop ende saecke van de Admiraeliteyt des te beter voor den anstaenden tyt mach worden verhoet.

Ende verstaen den Staten voornoemt dat het voorschreven consent van de convoyen, licenten, mitsgaders van de buuten ende prinsen voor het loopende jaer voorder sal wesen verbonden op al sulcke andere bespreken conditien ende restrincten als bij den Staten in ' t generael ende particulier in 't dragen van het principael consent tot defentie van de Geunieerde landen te watere ende te lande naerder zullen worden verclaert ende uuytgedruct.

Aldus gedaen ende geresolveert ter vergaderinge van de voornoemde Staten in ‘s Gravenhage den lesten january 1587. onder stontgescreven ter ordonnantie van de voornoemde Staten Generael. geteeckent C.Aerssens.

ASG 205

- 25 -

Copie 1587 januari 27 (29) Commissie voorde Gedeputeerde van Zeelandt in Hollandt.

Die Staten s’ landts ende Graeffelicheden van Zeelandt. Alzoo nootwendich dient versien op alle inconvenienten,groote zwaricheden ende confusien daer inne het landt tegenwoordich hem es vindende ende ordre gestelt, zoo op ' t stuck van de regieringe ende dependerenden om dien voor de toecommenden tyt als datter voortaen beter betalingen den crychsvolcke te lande dan hier te vorens es geschiet, gedaen mach worden.Ende goede opsicht genomen dat de ordinarissen lasten, het ordinaris incommen vande quote van de respective provincien volgens hunne consenten nyet en excederen. Ende in zunderheyt dat op de bevrydinge van den zee tegens den algemeynen viandt ende de meerdere equipaige ende toerustingen van de oorlochschepen tot desen noodich, midsgaders om voortaen beter betalinge den bootvolcke van de voorschreven oorlogsschepen te doen, dat oock op ' t stuck van de namgage ter zee ende in zunderheyt op de Spaenssche ende Westerssen vaert daerane de geheele trafique ende consequentelick het principaelste welvaren deser landen es bestaende wat naerder mach worden geleth, midsgaders op de geheele consternatie van den lande ende in zunderheyt

ASG 205

- 26 -

om alle oorzaken die eenichssins tot turbatie der ruste van desen landen eenichssins zouden mogen strecken, wesende te menen, ende dat zulcx daerop mach worden geleth als den dienst van den lande eenichssins zal vereysschen, hebben wy gelast ende gecommitteert lasten ende committeren bij desen Meester Willem Roelsen, Adriaen Coopere, Jan van der Beke ende Casper van Vosbergen, om zoo wel metten Staten Generael, als met zijne Excellentie ende Grave van Nassau ende oock metten Staten van Hollandt in ’t particulier te mogen treden in comminucatie ende.op’t gene voorschreven es midsgaders op 't slandts geheele conservatie ende bescherminge met gemeynen advise zoo wel in ' t generael met den andere provincien, als in ' t particulier met die van Hollandt alles te mogen besluyten ende resolveren gelyck zij eenichssins tot beter ordre ende meerder verzekertheyt ruste ende vrede ende welvaren van den voorschreven landen in goeder concentien zullen bevinden te behooren. Gelovende voor goet vast ende van weerden te houden ’t gene bij de voorschreven onser Gedeputeerde gehandelt ende gesloten zal worden.

Aldus gedaen 't Hof van Zeelandt etc. den 29 sten january 1587.

Staten.

ASG 205 - 27 1587 may(jan.) 27.

Aen mijne Edele heeren de Gecommitteerde Raeden der Staten van Zeelandt.

Verthoont Jonffrouwe Maria van Nassau,g eboorn vorstinne van Oraengien ect. dat nu onlancx geleden de Rentmeester van de domeynen van Sinte Martensdyck ende Scherpenisse heur heeft geremonstreert, dat den ontfangher van de confiscatie in den quarthiere van der Goes, den selven bij eenen deurwaerdere heeft gesommeert ende gepretendeert t’executeren van de onbetaelden achterstel van allen de renten, op den voorschreven domeynen ende andere heerlijcke goederen onder den voorschreven Graefschappe van Zeelandt gelegen, gehipoteceert, onder decxel dat alle den voorschreven achterstel soude zijn gevallen in confiscatie ten behouve van de gemeene saecke, ten waere de voorschreven Rentmeester dede blycken dat de Renthieren heur onthielden onder ’ t gebiet der Vereenichde provincien, ende soo het incommen vande domeynen der voorschreven heerlickheyt ende andere goeden is het eenich middel daer op de Remonstrante heuren gevangen broeder de Prince van Oraengien ende heur selven in desen behouden tyt moet behelpen, mits dat alle heure resterende moederlicke goederen, van Graefscappe van Bueren, Leerdam de Heerlickheyt van Iselstein ende andere deur dese jegenwoordige oorloge eensdeels zijn gecomen tot geheele ruine ende oick mits den overval vande opperwaetere deur de Bemmelerdyck meest liggen onder den watere ende anderssints sijn gevallen onder de macht van den viant, gelijck oick zijn meer als de vyffzestendeelen van heuren heeren vaders goederen die daeromme ende om andere grooten beswaernissen ende schulden tot beschermnissen ende dienste van den lande gemaeckt mede niet toe en laeten dat zij uuyten gemeenen boedel eenich onderhout geniete, dat oick in allen crychs beroerten de goederen van heeren ende vorsten (principalick die heur daerinne tot beschermnisse ende dienst van den lande persoonlijck gebruycken, gelijck als heuren heer vaeder hoichloffelick nieu en gedaen ende met ' t segel van zijnen bloede ende eygender doot bevesticht heeft, ende ter selver marge; dat een point van beschrivinge met specificatie vande renten alhier vermelt jegen de naeste dachvaert van de Statenacten ten bureele vande voorschreven Raede in ' t Hof van Zeelandt tot Middelburch den 27sten may 87 mij present ende was onderteeckent C. Roëls.

ASG 205

- 28 -

oirsaecke de Remonstrante heer Broedere hen selven oick heeft moeten lyden in een seer strickte ende tirannighe gevanckenisse den tyt van ontrent 20 jaeren geleden, gewoonlick zijn onbelast te blijven van de contributien tot behouve van den cryghen, ende dien niet tegenstaende de verthoonstere oick tot Sinte Martensdijck hebbende hooge middele, ende laege jurisdictie, van heure goederen aldaer gelegen tot noch toe goetwillichlick heeft gecontribueert alle gebeurlicke lasten 150.000 ende diergelijcke penningen ende contributien tot behoeff van de gemeyne saecke die jaerlicx tusschen de drie ende vier hondert ponden vlaems beloopen. Versouckt daeromme dat uwe Edele believe goet te vinden ende met behoorlycke acte te vergunnen dat zijnen aensieninghe van de voorschreven redenen de voorschreven renten metten achterstel van dien tot haers ende heurs heer Broeders onderhout geniete gedeurende dese oorloge ende meer uuyt dien de voorschreven renten niet alleen specialijck gehypoteceert en zijn op de goederen van Sint Martensdijck maer generalick op alle de goederen van den huyse van Bueren, soo dat de renthiren,heur onder den vyant onthoudende ende ontwiffelijck hen selven doen betalen van de goeden van Bueren aldaer gelegen, ende soude alsoo van eene ende de selve saecke twee betalingen geschieden, d' welck de geaffligeerden huysen van Nassau ende Bueren afflictie op afflictie soude zijn aengedaen. d' Welck doende ect.

onderteeckent Maria van Nassau.

ASG 205

- 29 -

c, 1585 Staetken van den renten gaende uuyten heerlicheyt van Sint Martinsdijck ende anderen,de welcken de Rentmeester Jacques Dallens van uwe heeren de Staten van Zeelandt belast zijn te alsoe de selve souden aencomen de persoon bij den vyant onthoudende.

De Heer van Fontes competeert een jaer'lickse rente van £ 20-16-8 verschenen in febuario 1585, dan voorde naestvolgende jaeren competeert de zelve Jonckvrouwe Loyse zijne suster als transport hebbende. Item compt den voorschreven heer Fontes een jaerlickse rente van £ 33-6-8 verschenenin maio '85. Maeckende t' samen dese twee verschreven parthien van den voorschreven jaere 1585 de somme van £ 54-3-4, ende daer van gecort voor den dobbelen 100 penningen £ 17-6-8, blijft £ 36-16. marge; haren speciale hipoteque op de stat Cortkeen ende op allen goeden van Sint Martensdijck ende Scherpenisse.

Item soe isser bij den voorschreven Rentmeester opgeteeckent een rente van £ 33-6-8 aencommende Jonckffrouwe Loyse van Bourgonigen dan alsoe de selve vercregen heeft van mijn heeren de Staten van Zeelandt mamleuere ende van den jaere 185 betaelt is dus alleene pro memorie marge; item als boven.

De erffgenamen van mijn heer de Plavies compt een jaerlickse rente van £ 50 grooten verschenen Sint Jan 1585, dan moet corten den doubelen 100 penningen de anno 1584, de welcke nyet gecort en is blijckende bij de rekeningen van den voorschreven jaere ' 84, alsoe ten tyde van de betaelinghe noch nyet geordonneert noch oock gepubliceert en was bedragende £ 16. Item compt alnoch te corten de doubelen 100 penningen de anno 1585, £ 16 dus blijvende nyet meer als £ 18 grooten.

marge; Specialick gehipoteceert op de stede van Cortkeen en de Schaepspoldere.

ASG 205

- 30 -

Jouffrouwe Anna du Marcke compt eenen jaerlickse rente van £10 grooten verschenen den 15den aprilis 1585 ende als es in den jaere 1584,maer en is gecort eenen enckelen 100 penningen blijkende bij de rekeninge,dus compt hier alnoch te corten eenen enkelen 100 penningen bedragende 32 schellingen met noch den doubbelen 100 penningen de anno 1585 bedragende £ 3-4, over sulcx blijvende £ 6-16 marge; specialick gehipoteceert op Eyndhoven in Brabant ende op Sint Martensdijck.

Jouffrouwe Anna Doublet compt eenen jaerlickse rente van £ 10 grooten verschenen den 15den aprilis 1583,84 ende 85 maeckende £ 30 grooten, dan staet hier te corten den 100 penningen de anno '82 bedragende 32 schellingen de welcke nyet en is gecort geweest blijckende bij de rekeningen van de voorschreven jaere 82.

Item moet alnoch corten den 100 penningen de anno 1583, 32 schellingen, item alnoch den dobbelen 100 penningen anno 1584 ende van den jaere ' 85, maeckende t'samen £ 9-12, blijft £ 20-8. marge; item als boven.

Jouffrouwe Catharina van der Haeghen compt een rente van £ 5 grooten verschenen anno 1582,83,84 ende 85 facit £ 20. Dan moet cortten den 100 penningen de anno 82 16 schellingen, item de anno' 83 gelijcken 100 penningen, 16 schellingen, item de anno ‘ 84 den doubelen 100 penningen 32 schellingen, item alnoch den doubelen 100 sten penningen de anno 1585, 32 schellingen, t'samen datter corten moet bedraecht £ 4-16 ende blijft £ 15-4. marge; Op Eyndhoven voorschreven ende generalick op allen de goederen.

Jan van Passenrode compt eene rente van £ 4-3-4, verschenen in den jaere ‘ 82,’ 83,’ 84 ende ‘ 85 facit £ 16-13-4 ende moet cortten den 100 penningen de anno ‘ 82, 13 schellingen 4 grooten, item den 100 de anno ‘ 83, 13 schellingen 4 grooten, item den dobbelen de anno 1584 , 26 schellingen 8 grooten, item den doubelen de 1585, 26 schellingen 8 grooten, compt t' samen datter corten moet £ 4 grooten ende blijft £ 12-13-4. marge item.

ASG 205

- 31 –

De collegie van buslyden tot Lonen compt eenen rente van £ 2 grooten verschenen de anno 1577,’ 78,’ 79,’ 80,’ 81,’ 82,' 83,’ 84 ende ' 85. Ende gecort twee jaeren voor de quytscheldinghe gelijck alle andere renthieren hebben moeten doen. Dus resten noch 7 jaeren, ende gecort den 100 penningen de anno 1579, 9 schellingen 7 grooten 6 dinaren, item den 100 penningen anno '80, 9 schellingen 7 grooten 6 dinaren, item den 100 de anno ' 82, 9 schellingen 7 grooten 6 dinaren, item den 100 de anno ' 83, 9 schellingen 7 grooten 6 dinaren, item den dobbelen de anno ‘ 84 19 schellingen 2 grooten, 12 dinaren ende den dobbelen de anno ‘ 85, 19 schellingen 2 grooten 12 dinaren, compt t' samen datter corten moet £ 3-16-10 de welcke getrocken van de £ 21 rest noch £ 17-3-2. marge; hieraf is d' hypoteque onbekent dan wort gehouden datter heeft generaele hipotecque.

De voorschreven Rentmeester pretendeert alnoch te hebben een rente van £ 4-3-4 staende op den naem van de 60 gebroeders, dan alsoe de selve (bij transporte van mijn heeren de regierders van Mechelen doen ter tyt) toecompt de weduwe van Philips van Willebeke ( de welcke tot Bergen Henegou van de Spaengaerden metten zweerde geexecuteert is) genoempt Catharina van Kerckhoven, de welcke door ordonnantie van mijne genoemde Jonckvrouwe van Oraengien is betaelt de jaeren van ‘ 83,’ 84,ende ‘ 85, dus alleenlick pro Memorie. marge; d' inhouden is waerachtich ende de weduwe is residerende onder de geunieerde provincien.

Item aengaende het pensioen van £ 16-13-4 staende op den naem van Pieter Cools , congerge tot Bruessele. Alsoe het selve betaelt is van den jaere 1585, ende voorschreven congerge op andere plaetssen ( onder den vyandt gelegen)geassigneert is, dus mede alleenlick pro Memorie. marge; dit pensioen heeft speciale assignatie op Boulaire.

Somma.

ASG 205

- 32 -

Copie van de resolutie op ' t stuck van der Admiraliteyt.

Die Staten Generael van de Vereenichde Nederlanden ondericht zijnde van het groot verloop daerinne d ' en staet van de Admiraliteyt zoo in Hollandt als Zeelandt is gebracht, het groot achterwesen van het volck van oorloige te watere dienende,van de andere lasten van equipaige van de schepen van oorloige ende 't gundt daervan dependeert,ende dat daer 't zelven verloop egeen behoorlicken ordre op te zake vande Admiraliteyt ende beleyt van het oorloige te watere en noch worden gestelt, hebben eendachtelick goet gevonden,geresolveert ende verstaen,angesien die principale sterckte van de voorschreven geunieerde landen bestaet in 't beleyt van het oorloige te watere, dat tot redres van de staet vandien ende omme zoo wel opde betalinge van het voorgaende achterwesen als op te eenparige betalinge van de anstaende lasten van het oorloige te watere ende den opheve van de middelen daertoe noodich wesende, midsgaders op goede ende ordentelicke equipaige van genoechsame schepen van oorloige zoo ter zee als op de zeegaten,rivieren ende binnenwateren ende alle 't gundt dat daer aen cleeft met beter ordre ende authoriteyt (als tot noch toe es geschiet) nootelick dient versien verstaen daeromme dat tot dyen eynde neffens zijnen Excellentie van Nassau ect. als Admirael van der zee, tot directie ende beleyt van der zake van der oorloige te watere uuyt Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt

ASG 205

- 33 -

(als meest daer bij geinteresseert ende best daerinne ervaren zijnde) gecommitteert zullen werden vyff oft zes goede getrouwe ende gequalificeerde persoonen, als drye uuyt Hollandt, twee uuyt Zeelandt ende een uuyt Vrieslandt, ende dat tot laste van zijne voorschreven Excellentie als Admirael, zijnen Lueutenant ende de voorschreven Raeden zal staen eerst ordre te stellen dat eenen pertinenten staet zal worden gemaect ende in haren handen gelevert,van alle de lasten daerinne die Admiraliteyt zoo in Hollandt als Zeelandt es vervallen, ende daer omme te adviseren, hoe veel van de zelven lasten gereet, ende hoeveel op twee oft drye termijnen ten redelicken contentement van de Capiteynen ende crediteurs zal moeten worden betaelt ende de zelve betalinge uuyte middelen hier nae volgende bezorgen. Item omme ordre te stellen dat zoo op de custen van Vlaenderen, tusschen Engelandt ende dese landen, tusschen dese landen ende Schotlandt, Noorwegen ende Denemarcquen ende elders daer het van noode wesen zal,ter zee op de zeegaten,de Eems, binnen wateren ende rivieren voor den loopende jare genoechsame schepen van oorloige omme den viandt uuyter zee te houden ende den ingezetenen van dese landen van schaden

ASG 205

- 34 –

te bevryden, zoo ter zee als oock op de rivieren ende binnen wateren, gehouden worden. Item omme ordre te stellen in wat manieren de zelven schepen zullen worden geequippeert onder wiens commandanten ende bevel de zelve zullen staen, ende op wat ordre de zelve in zee zullen blijven, behoudelick dat al 't zelve geschieden zal met kennisse van de voorschreven Staten ende die collegien van der Admiraliteyt hier tegenwoordich wesende. Item om te doen onderhouden een eenparige voet op de betalinge van het volck van oorloige te water dienende voor den anstaenden dienste, zoo naer eenichssins mogelick es.

Item omme ordre te stellen dat den middelen tot betalinge van het volck van oorloige te watere dienende alomme wel ende eenpaerlick werden opgeheven ende ontfangen met goede ordre ende authoriteyt, te weten de convoyen volgende de liste daervan bij consente van de Staten gemaect, ende de licenten op alzulcke liste als bij zijnen Excellentie ende Raeden voornoemt daer op gemaect ende verandert zal mogen worden ten meesten dienste van de landen. Dat nyemand ter oorloige te watere in qualiteyt als Admirael, Capiteynen oft anderssins nochte oock in de administratie

ASG 205

- 35 -

van de middelen tot beleyt van den oorloige te watere geeygent, ende alle 't gene daeran cleeft , en zal dienen, dan op de commissie van zijnen voorschreven excellentie van Nassau als Admirael, ende dat de collegien van de Admiraliteyt van ZuidtHollandt Noorthollandt ende Zeelandt, gehouden zullen wesen met zijnen voorschreven Excellentie in alle zaken het stuck van de Admiraliteyt betreffende te houden goede correspondentie.

Zijne Excellentie bevelen zoo in 't bevoorderen van de equipaige van de schepen die henlieden respectivelick tot laste geleyt zal worden,het doen van eenparige betalinge ende onderhouden van de listen van de convoyen ende licenten te achtervolgen ende te doen achtervolgen,ende alle maent over te zeynden pertinenten staet van het innecommen ende lasten van de equipaige alhier gevallen.

Item zijnen voorschreven Excellentie alle voordre bevelen 't faict van de Admiraliteyt angaende nae te commen, dat mede de zelven collegien zullen werden geformeert oft gecontinueert van goede ende getrouwe luyden, hen het stuck van der Admiraliteyt verstaen ten contentement van de Staten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant , als meest daerbij geinteresseert zijnde.

Ende tot vervallinge van de voorschreven zoo onder schulden als anstaende lasten van de Admiraliteyt.

ASG 205

- 36 -

hebben de Staten voornoemt verstaen dat ten ansien geduirende d’oorloige,die zelve lasten altyts vervallen zijn geweest uuyt het innecommen van de convoyen ende licenten,midsgaders de bueyten ende prinsen t' oorzake vandien ende te watere vallende ende dat de zelve licenten toegelaten, geschorst ende affgestelt zijn geweest, nae dat de lasten van de Admiraliteyt hebben vereyscht dat die convoyen volgende de liste bij consent van de Staten daerop gemaect, ende die licenten volgende alzulcke liste als zijnen voorschreven Excellentie mette Raeden ter zake van de Admiraliteyt neffens hen te committeren ten dienste van den lande zal verstaen te gebruycken, midsgaders de voorschreven prinsen ende bueyten,daer toe voor het loopende jaer werden geconsenteert ende zijnen voorschreven Excellentie ende Raeden voornoemd in handen gestelt.

Ende worden zijnen voorschreven Excellentie ende Raeden voornoemt geaucthoriseert omme bij den ontfangers van de convoyen ende licenten te doen lichten op interest voor vier vyff oft zes maenden die penningen die men nootelick zal hebben te betalen van ' t gund gereet van ' t voorschreven achterwesen van de Admiraliteyt zal moeten worden opgebracht, omme uuyte voorschreven convoyen ende licenten gerembourseert te worden ende zoo verre de voorschreven convoyen

ASG 205

- 37 -

licenten, prinsen ende buten tot betalinge zoo van anstaende lasten de voorschreven penningen op interest te lichten metten interest van dien,ende die voorschreven penningen die van ’t voornoemde achterwesen op termijnen zullen worden gestelt, nyet en zouden moghen strecken, dat in zulcken gevalle tot verzekeringe van de ontvangers van de convoyen ende licenten voor het remboursement van de penningen bij henlieden op interest te lichten, ten fyne voorschreven, de quote van Hollandt ende Zeelandt tot defentie van den lande te consenteren voor het cort zal wesen verbonden,ende dat den Staten van Hollandt ende Zeelandt an huere quote cortinge strecken zal, ’ t gund zijlieden in zulcken gevalle uuyt hare voorschreven quote daertoe zullen betalen, dat van gelycken uuyten voorschreven quote betaelt zal mogen worden ' t gene an ' t voorder ende achterwesen van de Admiraliteyt uuyte voorschreven middelen nyet en zal mogen worden betaelt. Behoudelijck dat zijne voorschreven Excellentie ende Raden neffens hem te stellen den Staten, drye maenden voor den verschyndach, zoo van den voorschreven penningen op interest te lichten, als van 't gundt op termynen zal worden gestelt, gehouden zullen wesen pertinentelick te adverteren oft uuyt het voorschreven

ASG 205

- 38 -

innecommen van de convoyen ende licenten, ’ t voorschreven achterwesen beneffens de loopende lasten zal mogen worden betaelt oft nyet, ten eynde zijlieden tytelick op te voorschreven zake ordre mogen stellen.

Ende alzoo die convoyen ende licenten zulcx die als nu gebruyct worden tot betalinge zoo van den voorschreven oude schulden als die anstaenden lasten apparentelick egeenssins en zullen mogen strecken, bezunder overmidts die anstaende equipaige omme den viandt met authoriteyt uuyter zee te houden, lastich ende bezwaerlick zal vallen. Soo es midts de nootelicheden van der zake, ende omme alle voorder verloop in 't stuck van de Admiraliteyt te voorcommen geresolveert dat zijne voorschreven Excellentie van Nassau ende Raeden ter zake van de Admiraliteyt neffens hem te committeren, zullen werden gehouden ende geauthoriseert,ten eynde voorschreven nyet alleen die rivieren van de Rhyn ende Maes opweerts,maer uuyterlick oock directelick op vianden landen onder behoorlicke authoriteyt, goede discretie ende op zoo grooten licent als eenichssins ende ten

ASG 205

- 39 -

dienste van den lande doenlick es, toelaten den uuytvoer van alle sorten van goederen, zoo eetwaren als andere, uuytgezundert coren ende alle sorten van greynen, buscruyt, salpeter, geschut ende wapenen, behoudelick dat in ' t toelaten van de uuytvoer op vianden landen goede ordre gestelt zal worden, dat alle die goederen die derwaerts zullen worden gevoert op zekere bequame plaetssen ten overstaen van goede getrouwe Commissarissen zullen worden verscheept, gevisiteert ende verbodempt, ten eynde des te beter de communicatien van de vianden metten schippers ende coopluyden van desen landen beleth ende oock geweten mach worden oft in de quantiteyt oft qualiteyt van de goederen die uuytgevoert zullen worden, frauden gepleeght worden oft nyet.

Behoudelick oock dat zijnen voorschreven Excellentie ende Raeden neffens hem goede discretie ende ordre zullen gebruycken, dat de goederen daervan de uuytvoer den landen minst es quetsende ende daerdoer de vianden minst gebatet ende geholpen zijn. Ierst ende bij ordre zullen worden uuytgevoert, ende voorder nyet dan totte betalinge van de voorschreven schulden ende lasten zal noodich wesen, ende in gevalle uuyte

ASG 205

- 40 -

penningen procederende van de convoyen ende licenten van alle de voorschreven toegelaten goederen het voorschreven oude achterwesen ende aenstaende lasten nyet en zouden mogen worden vervallen. Sal zijnen voorschreven Excellentie met advys als vooren oock eenige greynen buyten desen landen gewassen tot furnissement van het cort op licent mogen laten uuytvoeren die voorschreven rivieren op oft oock op vianden landen,zulcx als in meesten dienste van den lande zal bevonden worden te strecken, wel verstaende dat goet regard genomen zal worden, op den staet ende gelegentheden van den lande, den uuytvoer van den voorschreven greynen zonder merckelicken quetse van de gemeynte ende groote rysinge van de voorschreven greynen zal mogen lyden, ende tot meerder verzekertheden van goede ordre in 't beleyt van het oorloige te watere, verstaen de Staten voornoemt dat al le drye maenden eenen staet van de lasten vandien, midsgaders van het innecommen van de voorschreven middelen daertoe gedestineert zal worden gemaeckt, ende ingevalle het achterwesen van drye maenden bevonden wordt te bedragen vyffentwintich duysent ponden van 40 grooten 't pondt. oft meer, dat als dan de eene helft van ' t zelve achterwesen uuyte quote van Hollandt ende Zeelandt tot gemeyne

ASG 205

- 41 -

defensie van den landen te accorderen zal worden betaelt, ten eynde aller voorder verloop inde zake van de Admiraliteyt des te beter voor den anstaenden tyt mach worden gehoort.

Ende verstaen de Staten voornoemt dat het voorschreven consent van de convoyen, licenten insgelicx van prinsen ende buyten voor het loopende jaer voorder zal wesen verbonden,op alzulcke andere bespreken, conditien ende restrictien, als bij den Staten in ’ t generael ende particulier in 't dragen van het principael consent tot defensie van de geunieerde landen te water ende te lande naerder zullen worden verclaert ende uuytgedruckt.

Aldus gedaen ende geresolveert inde vergaderinge van de voorschreven heeren Staten Generael den lesten january anno 1587 eynde decembris 1587.

ASG 205

- 42 –

Aengaende dye onderhoudinge van het tractaet van Engelandt ende zijn Excellentie respect te dragen, geestelike goederen ende weerlicke confiscatien te regelen ende bij faulte van onsser staet van dyen over te leveren, op tractement van zijn Excellentie te comen uyten interest van de lasten oft elders. Op ’t remboussement van de 100.000 gulden bij zijn Excellentie extraordinaris gelicht op te generale middelen van de gesanten te seggen, Engelandt metten staet van den Coninck ende generale monsterheer van den Engelschen affrekeninge van de militien ende Colonellen en de betalinge te doen op 6 juny, waer uyt de betalinge zal geschieden van hondert vyftich duysent in dye schult van de welcke gemaeckt is van de thienden overgaen Mauritz regent.

Op de ganste van den munte.

Te selven Gedeputeerden op te Generale staten tegens den 15 oft uytersten 26 septembris eerstens,op te eerste van den caes van finantien renten erleenen poloniel versuaert pasen,augmentatie van de middelen in den plaetse van den 200.000 gulden ter maent tot voirderinge van den oorloghe.

Item eerste van de middelen over eenige jaeren, Dirck de Vries den ambachtsheer van Soutelande foulen van de Vere,Tholen en Goes unisityt van Herlingen, versocht affrekeninge van den Grave van Hohenloo uyterste resort op de unificatie van vier Raetsheeren om daer uyt twee gecosen te worden. Areste geresteert van den Generale Staten.

Smallegange, Boreel, Reymerswale, van den ordre van den imposten bij den hant te nemen, van de Warcke,Treslong, verslach van dye van de Raet van Zeelandt.

- 43 Copie

Comissie van den Grave van Solms als Colonnel vande garnisoenen in Zeelant.

- 44 -

Copie

Maurits geboren Prince van Oraingen, Grave van Nassau, Catzenelleboge, Vianden, Dietz etc. Marquis van der Vere ende Vlissingen, Heere van Sint Vidt Daesborch de stadt Grave ende den lande van Cuyck, Gouverneur ende Capiteyn Generael over Hollandt Zeelandt Westvrieslant ende Admirael Generael van der zee.

Allen den genen die dese tegenwoordige sullen syen Saluyt.

Naerdemael bij den Staten van Hollandt ende Gedeputeerde van den Staten van Zeelandt volcommelick geauthotiseert op den sesden dach der tegenwoordiger maent van february alhier in ‘s Gravenhaghe solemneelick vergadert geweest zijnde onder andere es geresolveert dat voortaen de sake ende ' t beleyt van der oorloge in Hollant ende Zeelandt bij onsals Gouverneur ende Capiteyn Generael van de selve landen soude verstaen ende dat dyen volgens alle Oversten Colonellen,Superintendenten ende Capiteynen die aldaer in garnisoen oft besettinge alreede geleyt zijn oft voorder geleyt souden mogen worden van ons commissie sullen hebben te ontfangen. Ende sedert d' afflivicheyt van wylen heeren Philips van Sidney het crychsvolck in Zeelant ende die frontieren van den selven lande garnisoen houdende van hooft ende Overste onversyen sijn gebleven. Ende dat daerom tot meerder versekertheyt, beschermnisse ende conservatie van de steden, sterckten,sloten ende platten landen aldaer oock tot onderhout van alle goede crychsorderinge ende discipline onder den crychslieden in dyen quartiere nu sijnde oft dye naemaels bij ons noch sullen mogen worden gesonden hoochnoodich zij eenigen aensienlicken ende wel getrouwden persoon ende van

ASG 205

- 45 -

van Zeelandt daer ende soo behooren zal, goede ordre, regle ende crychsdiscipline onder ' t voorschreven crychsvolck te houdene ende bij den Capiteynen, Bevelhebberen ende Officieren vandien te doen houden.Sonder te gedoogen dat bij henlieden oft eenige van henlieden, ondersaten, inwoonders aldaer 't sij in steden sterckten oft ten platten lande eenig overlast, schade, hinder ofte moyenisse geschiede maer de selve vour alle invasien,gewelt ende overlast ' t sij van den vianden oft andere te beschudden ende te beschermen. Ende voorts oock te maintineren in heurlieder oude gerechticheden, vryheden ende privilegien dat oock bij den selven crychsvolcke soo bij dage als bij nachte goede scherpe wake ende wachte worde gehouden daer ende ter plaetsen sulcx behooren sal metten Staten van Zeelandt oft heure Gecommitteerde Raden mitsgaders den wel gemelten Grave van Hohenloo ende ons altyt goede correspondentie te houden van alle voorvallende saecken aldaer.

Het verleggen uuyt oft intrecken van den soldaten garnisoen houdende te doen bij voorwete van den Staten van Zeelandt, oft heure Gecommitteerde Raden het en waere den noot anders verheyscht. Goede opsicht te nemen ende te hebben op de fortificatien ende munitien van oorloge van de steden, sterckten ende andere plaetsen van Zeelant oft omliggende quartieren daer eenich van ' t boven genoemde crychsvolck garnisoen sal houden, ons ofte den welgemelten onsen vruntelieken neme van tyde tot tyde vande gesteltenisse der selver oock verwittigende op dat tytelick op alles versien mach worden naer behooren. Ende voorts al te doen dat een goet ende getrouw overste ende crychsluyden voornoempt schuldich sijn ende behooren te doene alvorens alsulcke ordonnantie ende instructie ende artickel brieven als op

ASG 205

- 46 -

qualiteyt tot Overste over ' t zelve crychsvolck te hebben ende te stellen.Doen te wetene dat om die goede kennisse die wij hebben van de persoon van den Welgeboren Grave ende Heere, heere Joris Eduardt Grave van Solms ende van sijne menichfuldige goede menselijcke getrouwe diensten 't sedert eenige jaeren herwaerts met alle cloeckheyt, vrymoedicheyt, vlyt ende neersticheyt datelijck tot voorderinge van de Christelijcke Religie ende deser bedruckte landen vryheyt sonder anschouw van eenige dangieren oft periclen syns lyffs oft levens betoont ende bewesen.Ende ons volcommelijck t'synder Lieve vromicheyt ende ervarentheyt in 't feyt van den oorloge betrouwende wij bij advise van den Staten van Hollant ende Gedeputeerde van Zeelant voornoemt den Welgemelten Grave Joris Everard van Solms onthouden gestelt geordonneert ende gecommitteert, onthouden, stellen, ordonneren ende committeren mits dyen Overste vanden crychsvolcke jegenwoordelick inden steden, fortten, sloten oft andere plaetsen van Zeelandt ende den frontieren van dyen garnisoen houdende, oft dat er naemaels tot defentie ende versekertheyt van de selve plaetsen bij ons ofte den Welgeboren onsen vruntlicken Lieve neve den Grave van Hohenloo, Lieutenant Generael over Hollandt, Zeelant ende Westvrieslant geschickt ende gesonden mogen worden uuytgesundert den crychsvolcke der stadt Vlissingen ende op 't casteel van Rammekens als plaetsen de Conincklijcke Majesteyt van Ingelant tot asseurantie ende versekertheyt ingeruymt.

Gevende sijne Lieve volcommen macht, authoriteyt ende speciaal bevel omme indyer qualiteyt over ' t voorschreven crychsvolck te gebieden ende te bevelen, 't selve te gebruycken tot defentie ende bewaernisse van de landen

ASG 205

- 47 -

' t stuck van der oorloge alreede gemaeckt ende gepubliceert sijn, ofte naemaels bij ons ende den Staten voornoemt alnoch gemaeckt ende gepubliceert sullen worden, ende op alsulcken tractement ende besoldinge als sijnder Lieve sal worden toegevoecht waerop ende van hen wel ende deuchdelijck in ' t volcommen van dese commis sie te quyten sijnde Lieve schuldich ende gehouden wort den Staten van Hollandt ende Zeelant eedt van getrouwicheyt ende den welgemelten Grave van Hohenloo ende ons eedt van gehoorsaemheyt te doene, versoecken daeromme allen ende een yegelicken den Officieren Magistraten ende vorts alle andere inwoonders van Zeelandt soo wel in den steden als ten platten lande van wate state, conditie oft qualiteyt die sijn, amptshalven ordonneren ende bevelen allen Capiteynen, Lieutenanten, bevelhebbers, Officieren, soldaten ende generalijck allen crychslieden aldaqer ende aldaer ende in de frontieren van dyn in garnisoen of t anderssins zijnde den welgemelten Grave van Solms voor Overste voornoemt te bekennen ende voor sulcx hem alle hulpe ende bijstant te doene ende gehoorsaemheyt te bewysen in alle ' t gene sijnder Lieve volgende dese onse Commissie henlieden ordonnerende ende bevelen sal. Alsoo ' t selve tot dienste ende welvaeren van den vaderlande is streckende.

Des t’ oirconde hebben wij dese met onsen name geteeckent ende onsen segel daer onder aen doen hangen.

Gegeven in Is Gravenhage den 22sten february 1587, onderteeckent Maurice de Nassau. Op de plycke stont gescreven bij mij de onderteeckent Nilander ende besegelt met den rootsegel in dobbelen steerte uuythangende in rooden wasse, op den dors stont gescreven Op heden den 26sten february anno 1587 heeft den Welgeboren Heere Joris Everardt etc.

ASG 205

- 48 –

Grave van Solms ect. als overste van den Regimente van Zeelant den behoorlijcken eedt van getrouwicheyt gedaen in handen van mijnen heeren den Staten van Hollandt ende Zeelant ende voorts den eedt van gehoorsaemheyt in handen van mijnen Edelen heere den Grave van Nassau Stadthouder ende Capiteyn Generael der voorschreven landen op alsulcke poincten ende articelen als in ' t witte van desen brieven verclaert sijn. t' oirconde der waerheyt hebbe ick onderscreven uuyt laste van sijne voorschreven Excellentie dese onderteeckent den dach, maent ende jaere als boven, onderteeckent Nilander.

ASG 205

-49 –

Eersamen, wysen ende zeer voorsienige heeren Burgmeesters,Schepenen ende Raedt van der stede Goes recepta 22 folio 8.

Eersame, wyse zeer voorsienige heeren.

Hierbij gaet copie van zekere scryvens van sijne Excellentie en de Raede van State an den Tresorier Manmackere van den 22sten january lestleden, nopende den ganck van den gelde, ende want ' t zelve dyent een yder bekent gemaect om hem daernaer te reguleren, ende hebben nyet willen laeten 't zelve uw Edele toe te seynden.

Hier gaet oock mede copie van 't advis van die van Zierickzee op ' t gebesoingneerde nopende 't stuck van justicie ende uuyterste ressort, welck volgende sij begeeren dat die Gedeputeerde naer Hollandt dyen angaende gelast worde zoo wij sullen doen, ten waere U Edele ons veradverteerden van eenige swaricheden hier mede ...

Eersame wyse,zeer voorsienige heeren, zy den Heere Almachtich bevolen. uuyt Middelborch den 12den february 1587, L. Rychert.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerden Raeden van den Staten van Zeelandt, bij mij C. Roelse

ASG 205 1587 februari.

- 50 Copie,

Die Staten van Hollandt met Westvrieslandt ende die Gedeputeerde van den Staten van Zeelandt.Wel ende rypelick geleth hebbende op den tegenwoordighen staet van den voorschreven lande ende op ‘tgene tot conservatie van dien, nopende het beleyt ende administratie van het Gouvernement particulier van de voorschreven landen dyent gedaen, hebben naer voorgaende deliberatie ende communicatie geresolveert. Naedemael van allen houden tyden, ende namentlick bij tyde van Keyser Kaerel tot laste duer despositie van den Gouverneur ende Capiteynen generael van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt heeft gest an te bezorghen dat alle steden ende stercken van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt in goede verzekertheyt ende differentie zouden worden gehouden, ende dat bij de artykelen ende instructie gemaect op de handelinge met de Coningklijcke Majesteyt van Ingelandt aen te gaen op de delutie van de Souveraniteyt van desen landen,expresselick es geresolveert ter dispositie van den Gouverneurs van de respective provincien metten Staten der zelver oft haere Gecommitteerde sal blijven de besettinge van den steden ende stercten, dit zelver met goede getrouwe garnisoenen. Ende dat bij den Staten van Hollandt met Westvrieslant ende Zeelandt sijne Excellentie van Nassau (voor de ancompste van sijne Excellentie van Leycester in desen landen) es gediffereert het Gouvernement ende Capyteynschap generael over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt volgende die Commissie ende instructie daer van gemaect, ende sijne voorschreven Excellentie van Leycester verto ASG 205

- 51 –

gehouden is de voorschreven Commissie volcommen effect te laeten sorteren. Dat daer omme sijne voorschreven Excellentie van Nassau metter daet sal gebruycken die authoriteyt hem bij die voorschreven Commissie van den Staten gediffereert ende in conformite van de zelve mitsgaders de instructie daer op gemaect.

Item dat den welgeboren Grave van Hohehloo ect.sal continueren sijnen staet als Lieutenant Generael over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant dat sijne Excellentie van Nassau de saecke ende ’t beleyt van de oorloge te lande in Hollandt ende Zeelandt ende namentlijck de bezettinge van alle steden ende stercten der selver, den landen bij advis van den Staten voornoemt, oft haere Gecommitteerde sal hebben. Dat alle Overste Collonellen, Super Indententen ende Capiteynen dier inden steden staen ende stercten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant in garnisoen oft besettinge, alreede geleyt sijn oft voorder geleyt sullen worden. Ende namentlick mede de Collonnellen oft Oversten gestelt ende noch te stellen in Noorthollandt ende Zeelandt van sijne voorschreven Excellentie Commissie ontfanghen ende den Staten van Hollandt ende Zeelandt mitsgaders sijne Excellentie eedt van getrouwicheyt ende gehoorsaemheyt doen sullen. Ende dat 't gene eerstdaechs allomme in Hollandt ende Zeelandt sal worden geeffectueert ende al onwillige In ' t zelve te doen gecasseert, dat het verleggen, vermeerderen, verminderen, ofte veranderen van de verto

ASG 205

- 52 -

garnisoenen van de steden ende stercten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt (uuytgesondert van den steden ende stercten de Conincklijcke Majesteyt van Ingelandt tot asseurantie ende verzekertheyt ingeruympt), gedaen sal worden ter ordonnantie van sijne voorschreven Excellentie van Nassau oft sijne Gouverneur voorschreven als Lieutenant Generael met advis van den Staten voornoempt oft haere Gecommitteerde. Ende dat inde platte landen van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt gheen volck van oorloge te voete ofte te peerde eenige in legeringe oft doortochte sal mogen doen, zonder patente van sijne voorschreven Excellentie oft sijne Gouverneur als Lieutenant gegeven bij advis van de voorschreven Staten oft haere Gecommitteerde.

Sulcx dat van nu voortaen alle ' t gene sijne Excellentie van Leycester als Gouverneur Generael der Vereenichde Nederlanden oft den Raedt van State in regard van de besettinge van de steden ende stercten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt veranderinge van der garnisoenen in legeringen oft doortochten in Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt zouden verstaen te moeten geschieden geaddresseert sal worden aen sijne voorschreven Excellentie van Nassau omme bij den zelven bij advis van den Staten oft haere Gecommitteerde Raeden ' t zelve geeffectueert te worden.

Ende, tot beleyt van 't voorschreven Gouvernement ende defensie van den voorschreven lande,ende frontieren der zelver sullen onder het voorschreven verto

ASG 205

- 53 -

Capiteynschap Generael van sijne Excellentie metterdaet gestelt worden 't achtentich vendelen oft zoo veel meer als daer toe van noode wesen sullen, hebben voorts de Staten van Hollandt met Westvrieslandt,ende Gedeputeerde van den Staten van Zeelandt verzocht ende verzoecken,bij desen sijne voorschreven Excellentie ende sijne Gouverneur den voorschreven last t’elck in haer regard ten naesten dienste,defentie ende verzekeringe van de voorschreven landen aen te nemen te achtervolgen ende doen achtervolgen. Ende sullen de Staten voornoempt met generael ende particulier mitsgaders alle quartieren steden ende ingesetenen vandyen sijne Excellentie ende Gouverneur daertoe alle hulp ende assestencie doen des noot ende vermaent sijnde .

Aldus eyntelick bij den Staten van Hollandt ende Gedeputeerde van den Staten van Zeelandt conform haerlieder last geresolveert ende t' oorconden desen van weghen den Staten van Hollandt met Vrieslandt haerlieden secretaris ende van weghen den Staten van Zeelandt bij haerlieder Gedeputeerde doen onderteeckenen den 6den february anno 1500 (87)

ASG 205

- 54 -

87. Onder stont ter ordonnantie van de Staten van Hollandt, Bij mij onderteeckent C. de Rechtere noch ter zijde onderteeckent W. Roelsins, Adriaen Coopere, Casper Vosberghen.

ASG 205

- 55 -

Op den 19den marty 1587 onder stont ter ordonnantie van de voornoemde heeren Staten, geteeckent C. Aerssens.

ASG 205

- 56 -

van het volck van oorloige te water, goede ordre zoo den opheve van de middelen ter zake van de Admiralityet geconsenteert als alle 't gene daer van dependeert, angaende ten meesten dienst van den lande wert onderhouden, ende achtervolght.

Die gecommitteerde voornoemd zullen ordinarie alle daeghs vergaderen tot zulcken ure ende plaetsse als zijnen Excellentie zal adviseren.

Item zullen alle de geunieerde landen geloven, gehouw ende getrouw te wesen, ende hen nae haer uuyterste vermogen in ’t volbringen van haren voorschreven last wel ende behoorlick quicten.

Aldus gedaen ende geresolveert inde vergaderinge van de heeren Staten Generael bij provisie, met sulcken verstande dat die vermeerderinghe, verminderinghe ende veranderinghe van de poincten hier inne geroert, gereserveert werden ter depositie van de voorschreven heeren Staten, ende dat de commissien van de voorschreven Gecommitteerde Raeden neffens zijnen Excellentie van wegen den Staten Generael zullen werden gegeven.

ASG 205

- 57 -

maart 1587 copien.

Instructie voor den Hoochgeboren Furst ende Heere Mauritz geboren Prince van Oraingnien, Grave van Nassau, Marquis van der Vere ende Vlissingen,Gouverneur ende Capiteyn Generael over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, als Admirael van der zee, midsgaders den Gecommitteerde neffens zijnen Excellentie ter zake van de admiraliteyt.

In den eersten zullen zijne voorschreven Excellentie ende Gecommitteerde bezorgen, dat der geunieerde landen gerechticheden vryheden, privilegien, tractaten ende contracten worden geconserveert ende onderhouden.

Sullen bezorgen dat die provincien, quartieren, ende steden in goede eenicheyt, ruste, vrede ende onderlinge vruntschap gehouden worden,in conformite van de unien ende verbintenissen tusschen henlieden opgericht, bijzunder het stuck van de Admiraliteyt angaende.

Sullen bezorgen dat de resolutien bij den Staten Generael op 't stuck van de Admiraliteyt genomen in date den lesten january lestleden angaende de generaele equipaige van de schepen van oorloige, eenparige betalinge verso

- 58 ASG 205 corresp. maart 1501.

Item zullen alle ge端nieerde landen loven houw ende getrouw te wesen, ende hen nae haer uuyterste vermogen in ' t volbrengen van haren voorschreven last, wel ende behoorlyck te quicten.

Aldus gedaen ende geresolveert inde vergadering van de heeren Staten generael by provisien met zulcken verstande, dat de vermeerderinge, verminderinge ende veranderinge van de poincten hier inne geroert, gereserveert worden ter dispositie van de voorschreven heeren Staten, ende dat de commissien ande voorschreven gecommitteerde Raeden neffens zyne Excelentie van wegen den Staten generael zullen werden, gegeven, opden 19den marty 1587 Onderstont ter ordonnantie van de voornoemde heeren Staten, geteeckent C. Aerssens

ASG 205

- 59 -

corresp. maart 1501

Instructie voor den hooch geboren Furst ende Heere, Mauritz, geboren Prince van OraengiĂŤn, Grave van Nassau, Marquis van der Vere ende Vlissingen.Gouverneur ende Capiteyn Generael over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, als Admirael van de zee, midsgaders den gecommitteerde neffens zynen Excelentie tot zake van den Admiraliteyt.

Tnden eersten, zullen zynen voorschreven Excelentie ende gecommitteerde bezorgen, dat der geunieerde landen, gerechticheden, vryheden, privilegien, tractaten ende contracten worden geconserveert ende onderhouden.

Sullen bezorgen dat de provincien, quartieren ende steden in goede eenicheyt, ruste, vrede ende onderlinge vrundschap gehouden worden, in conformite van den unien ende verbintenissen tusschen henlieden opgericht bezunderhet stuck van den Admiraliteyt angaende.

Sullen bezorgen dat de resolutien by de Staten Generael op ‘t stuck vander Admiraliteyt genomen in dato den lesten January lestleden angaende de generaele equipaige van de schepen van oorloge, eenparige betalinge van het volck van oorloge te watere, goede ordre zoo de opheve van de middelen ter zake van de Admiraliteyt geconsenteert als alle 't gene daar van dependeert angaende ten meesten dienste van de landen worden onderhouden ende achtervolght.

Die gecommitteerde voornoemd zullen ordinarie alle daeghs vergaderen. tot zulcken ure ende plaetse als zyne Excelentie zal adviseren.

ASG 205

- 60 -

Dachvaert tot Middelburch van den 6den aprilis 1587.

Exhibitum bij den Tresorier Manmaker den 9den aprilis 1584. copie Aen mijnen heeren, mijn heeren de Staten ‘s lants ende Graffelicheyt van Zeelant oft haere Gecommitteerde Raden.

Verthoont met alder reverentie uw Edele dienaer Adriaen Manmaker als Tresorier van Zeelant hoe dat hij voor dese aen uw Edele soo mondelinge als schriftelijck verthoont heeft de sware lasten van der oorloghe in desen quartiere van Zeelant vallende, bedragende maentelicx, eerst het contingent van uwer Edele inde £ 200.000 van 40 grooten ter maent bij de vier contribuerende provincien bewillicht £ 31.625-6-0 Noch over de verhooginge van den voorschreven contributie van £ 200.000 totte £ 250.000 compt het contingent van uw Edele £ 7906-6-6 t' samen ter maent £ 39531-12-6 Waer tegens staen de generale middelen van consumptie ende de middelen bij uw Edele opgestelt tot onderstant van de voorschreven lasten die t' samen over al verpacht sijn uuytbrengen sonder daer aff te trecken eenige wedden oft restanten ongelden ter maent, £ 245.94-6-0

ASG 205

- 61 -

Soo dat hier maentelijck te cort compt tot voldoeninge van dat voorschreven es de somme van £ 14937-7-0 Boven desen sijn uw Edele belast boven de quote die bij de provincien van Zeelant alleene gedregen moet worden soo hier naer particulierlijck verhaelt wordt ter somme van £ 3949.

Somma totalis datter maentelijck te cort compt £ 18886-7-0 Om welck cort te vinden hij geenen voorderen ontfanck en heeft voor dese tyt dan de voorschreven middelen oock soo vindt hij hem soo swaer belast met schulden van penningen gelicht op interest ten dienste van uwer Edele dat hij geene voordere penningen en weet te lichten daer omme dat uw Edele hem verlaten souden den tecommende 100 sten penningen volcommenlijck geconsenteert sijnde dat hij hem dan voorts daer mede soude behelpen ende het cort lichten mach nyet onder laten uwer Edele te verwittigen hoe dat hem onmogelijck wesen soude voorder penningen te lichten. Ende alsoo van den voorschreven 100sten penning in ettelijcken maenden geene penningen in borssie vallen zullen.

Ende in een jaer nyet betaelt zal wezen,oock weten uwer Edele verso

ASG 205

- 62 -

hoe die alreede belast es. Welck es angemerckt bidt uw Edele gelieve middelen te geven waer mede ' t voorschreven cort maentelijk voldaen ende betaelt sal mogen worden.

Declaratie van de voorschreven lasten die bij de provincien van Zeelandt gedregen werden buyten quote, ende eerst, Over de servitien van de soldaten in garnisoenen binnen de besloten steden van Zeelandt alleene alsoo d’andere ten platten lande geen servitien en ontfangen ter maent ontrent £ 1716 Tractementen van de twee gecommitteerde van uwer Edele in den Rade van State ter maent £ 250.

Tractement van den gecommitteerde Raden van den Staten van Zeelant metten bodeloonen huyssaers ende andere dier gelijcke lasten ter maent bij raminge op £ 600. ' t contingent van Zeelant in ' t

ASG 205

- 63 –

tractement van den Heer Gouverneur van Hollandt,Zeelandt, Vrieslandt d' Excellentie van Nassau, ter maent £383.

Legaten vacatien van den Gedeputeerde ende andere dergelijcken ter minsten ter maent £ 1000.

Tractement van den Excellentie van Leycester als Gouverneur Generael volgende de resolutie van den Staten Generael soude bedragen ter maent ontrent £ 1317. Dan alsoo het selve bij den remonstrant noch nyet betaelt en es, dus hier bij memorie.

De huyshuyre van den Gouverneur tot Vlissingen ende anderen mede hier bij memorie.

Verdachte ende onverdachte lasten dagelijcx voorvallende bedragen merckelijcken somme ende hierbij memorie.

Ammonutie van oorloge

memorie.

Somma totalis van de lasten alhier verhaelt sonder de memorien

£3949 van 40 grooten

ASG 205

- 64 copie.

1587, april 5.

Edele eersame, wyse,voorsienige, seer discrete heeren Mijne Heeren, Uuyt mijne voorgaende sullen uw Edele hebben verstaen dat ick voor ' t vertreck van de heeren Vosbergen ende Roelsins sijn ter begeerte ende ernsten anhouden van den heeren Staten Generael met den anderen Gedeputeerde uuyt Hollant ende Vrieslant tot Utrecht gesonden geweest omme eenige misverstanden die buyten kennisse van de voorschreven heeren Staten Generael aldaer geresen ende dagelycx gevoert waeren deur eenige verkeerde geesten die den eenvoudigen misleyden, bij alle bevouchelijcke ende bequame middelen ter neder te mogen leggen ende appaisen. ' t Welck ons soo geluckelijcken deur goede genade wedervaren is dat nae eenige communicatien metten afgesanten des forstendoms Gelre ende landen van Overyssel, mitsgaders de Gedeputeerde der stadt Utrecht hunne bijsunderen vergaderinge hebben gedissolveert gehadt ende mits gevende hen alle goet genougen ende contentement hunne Gedeputeerde met ons weeromme ter Generale Vergaderinge van den Staten gebracht, soo die voorschreven van Utrecht haere Gedeputeerde hadden gerenoceert ende thuys ontboden ten tyde dagelijcx advertentie van de Gedeputeerde uuyt Ingelant, nopende die handelinge met haere Majesteyt werde verwacht ten tyde op ‘t redres van den verloopen staet, mitsgaders op de continuatie van de contributien notelijck ordre moste worden gestelt, sulcx dat deur die selve renovatie , den landen ende gemeene saecke seer groot interest was gedaen verso

ASG 205

- 65 -

ende dat men deur verscheydene tydinge verstaen hadde dat Jaques Reingoudt die genouch voor een openbaer viandt van de gerechtic heden ende welvaert deser landen voor een gespangoliseerde ende benersde hypocriet met goede redenen ende uuyt autenticque bewysen gehouden wort ende voor sulcx aen sijne Excellentie beclaecht es voor een directeur ende raetsman aldaer was, soo datter een quaet eynde te beduchten stont uuyt ' t gene van de Walsche provincien gebeurt was, ende oock die van Gendt ende Brugge gedaen hadden, die hun eerst sonder redenen van de Generale vergaderinge van den Staten absenteerden, ende bijsunder vergaderinge bevoorderden, dat oock mede het principael beleyt aldaer was in handen ende ter dispositie van den genen die aldaer vremdt ende nyet ofte zeer weynich gegoet sijn die den eenvoudigen ende simpelen trachten inne te beelden een quaet gevoelen van de resolutien der heeren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden ende ' t gene ten gemeenen beste ende conservatie van den lande gedaen wort geheel verkeert te beduyden met meer andere curcunstantien van grooter naduncken, ende daer uuyt besunder te bevreesen stont in alsoo verre de Conincklijcke Majesteyt van Ingelant haer niet haestich en resolveerde tot deser landen voor de asistentie ' t sij deur aenneminge van de souverainiteyt ofte die protectie oft uuyterlijcken accorderende meerder secours waer van ick uw Edele 't sijnder gelegentheyt naerder ende bescheedelicke sal connen,soo alle die particulariteyten te lange souden vallen om te

ASG 205

- 66 -

verhaelen somma naer eenige moeyte ende arbeyt ten dienste van den lande sijn alle saecken tot goede eenicheyt. Ende daer naer weder gekeert sijnde ter Generaler vergaderinge van den Staten, ende seer ongeerne ende verdrietelijck deur verscheyden tydinge verstaen hebbende dat mijner ende mijner confreren actien alhier grootelijcx wierden gecalommeert ende beschuldicht jegens onse intentie ende voornemen, een sake voorwaer buyten de welcke mij nyet swaerders in dese mijne eerste deputatie op dese tyt sijnde mogen gemoeten. Ende al hoe wel ick met den eersten genootdruckt ben geweest soo het selve mij voorquam ende in 't hooft was hangende die handelingen vermogens onsen last ende commissie sonnerlijck te verstendigen, die bij des gemeene welvaert quaet willigen ofte den onverstandigen verdrayt ende ten quaetsten beduyt worden in allen schyn oft deur yet tegen het tractaet met haere Conincklijcke Majesteyt van Ingelant gemaeckt ofte jegens die wettelijcke authoriteyt die sijne Excellentie als Gouverneur ende capiteyn Generael van de vereenichde landen es gedefereert waere gedaen,ende uuyterlijcken oft men yet onbehoorlicx jegens die Ingelsche natie voorgenomen hadde. Maer voorwaer alle die voorschreven resolutien ende handelinge wel geexamineert zijnde en sal nyet bevonden worden dat daer bij in ' t alderminste poinct jegens het tractaet met haere Majesteyt gemaect is gedaen, gelijck als nyet en sij gedocht te doene ende van gelijcken nyet jegens de

ASG 205

- 67 -

behoorlijck authoriteyt van sijne voorschreven Excellentie hem competerende. Dan alsoo wij met eenige andere over meest alle die resolutien ter generale vergaderinge van den Staten geweest zijnde dese calommen ende beschuldinge naerder insiende hebben goet bevonden van den beginne ende anvanck onser besoingen met den cortsten in trouwe bij geschrifte t’openen d’oorsaken die ons eenichssins hebben beweecht omme sulcx te doene oft te laeten als wij tot conservatie van onsen staet ende gerechticheyt van den lande in goeder conscientie bevonden noodich te wesen.

Biddende uw Edele met gedult ende patientie ' t selve te willen overlesen, als hier naer volgt, ende daer van oordeelen soo onpartidich ende vreetsamich als die gelegentheyt van der saken is meriterende. ' t Eerste dat den wettelijcken staet deser landen die sedert den tyt van vyff, ses, seven hondert ende meer jaren noyt en es gecontraniert geweest dan bij onse gesworen vianden nu bij den genen die wy houden voor onse sunderlinge vrienden omme der landen gerechticheyd, ende staet te helpen bewaren ende beschermen wordt in disputie getrocken.

Ende tweede dat men ons beschuldicht als die gene die d’eere van haere Majesteyt souden vermindert ende vercort ende gevioleert hebben, als oock mede d'authoriteyt van sijne Excellentie.

Soo vele belangt het eerste poinct, die wyte vele persoonen inde saecken deser landen nyet volcommelijck hervaren, seer onsekerlijck hiervan sijn gevoelende als van het fondament

ASG 205

- 68 -

van den staet deser landen nyet genouchsaem ondericht sijnde achten wij noodich dies angaende te doen breeder verhael ende clare openinge. ' t Land van Hollant ende Zeelant is sedert den tyt van achthondert jaren herwaerts geregiert ende bericht geweest bij Graven ende Gravinnen, den welcken bij den Edelen ende steden representerende die Staeten van den selven lande die heerschappie ende souveranieteyt der selver landen wettelijck is opgedragen ende gedefereert geweest. Die oock met sulcke discretie ende maticheyt hen hebben gedragen in hare regeringe dat die selve noyt en hebben gedisponeert van oorloge aen te nemen ofte pays te maecken schattinge oft contributien over den lande te heffen ofte van eenige andere saecken den staet van den lande betreffende (hoewel die selve nochtans van goeden raet van de Edelen ende ingeboorlingen van den lande ordinarie waeren versien ) sonder advis ende consent van de Edelen ende steden van den lande die telken daer op werden bescreven ende vergadert.

Ende hebben bovendyen die voorschreven raet d’Edelen ende steden van den landen t’allen tyden ende in alle saecke gegeven favorable audientie volcommen gelooff ende goede resolutie op al 't gene die selve immermeer hadden te verthoonen, den Staet ende welvaren van den lande eenichssins betreffende. ' t Welcke als geweest sijnde een gans wettige regeringe suyver van alle tiranie soo seer als uuyt eenige andere es bevonden heeft voort gebracht vruchten die merkelijck ende sunderlinge tot verso

ASG 205

- 69 -

eere ende reputatie van de voorschreven Graven mitsgaders welvaert der voorschreven landen, ende van de ingesetenen der selver hebben gestreckt als boven anderen dat die Graven van Hollant,Zeelant ende Vrieslant op de heerschappie van soo cleynen begryp sijn geweest bij alle Princen ende Potentaten van Christenryck nyet alleen in sunderlingen respect, eere ende reputatie als blijckt bij de hooge aliancien van huwelijcken die sij hebben gemaect bij nae met alle machtichste Coninghen ende Potentaten van Christenryck ende dat in den jaer 1247 Coninck Willem die tweede van dyen name is gecoren geweest Roomschs Keyser, maer oock dat oock die selve bijnae altyt sijn geweest victorieux over haere vianden de palen van den selven lande sekerlick tegen alle vianden hoe machtich die waeren hebben beschermt ende oock grootelicx verbreyt waer deur die selve nyet weynich sijn gerespecteert ende ontsien geweest bij haeren nageburen, immers mogen wij metter waerheyt tegen dat den staet van den lande van Hollant ende Zeelant binnen den tyt van acht hondert jaeren noyt metten sweerde en es geconquesteert oft t’onder gebracht geweest noch bij uuytheemsche noch bij inlantsche oorlogen ' t welck wij nyet en weten oft van eenige andere rycken ( ten waere van de republique van Venegien) tegenwoordelijck soude mogen worden geseyt,sonder dat men hier van eenige andere redenen soude connen geven dan dat altyt goede eendracht, lieffde ende verstant is geweest tusschen den Princen ende Staten van de selve landen de wyle doch die Princen

ASG 205

- 70 -

(die bij hen selven egeene machte en hadden) sonder den Edelen ende steden van den lande gansch nyet en vermochten als odinairie egeen middel hebbende dan het innecommen van de domeynen tot vervallinge van de costen haerder hoffhoudinge ende betaelinge van de ordinaris Officiers.

Men bevindt oock wat authoriteyt die Staten van de selve landen hebben gehadt omme die Princen (als sij deur quaden raet waeren tot nadeele van den landen misleet) te brengen tot recht ende redelicheyt nyet alleen met remonstrantie ende versoecken maer oock als hier op nyet en worde behoorlijck voorsyen metter daet procederende oock strengelijck tot straffe van den genen die der Princen authoriteyt hadden misleyt, mishandelt, oft onbehoorlijck misbryuckt gelijck daervan die exempelen sijn vele ende menichfuldich. Oock mede bevindt men claerlijck dat der staten van de voorschreven lande Officiers geweest den minderjarigen Princen te versien met wettige voochden ende momboirs oft Gardenobles, gelijck oock es geschiet aen Graeff Willem de vijffde van dyen naeme tot crancksinnicheyt gecommen zijnde.Eyntelijck is buyten twyffele dat die administratie van de souveraniteyt van den lande t’allen tyden wettelijck es angenomen geweest bij de Staten der selver, soo wanneer deur afflivicheyt, minderjaricheyt, crancksinnicheyt, misverstant ofte eenige andere inconvenienten die landen verlaten sijn geweest van de wettelijcke bedieninge der Princen, die over sulcx dickmaels een hooft hebben gecoren, die men verso

ASG 205

- 71 -

voocht oft niwaert noemde.’t welck oock noch sulcx is geobserveert geweest ten tyde van den huyse van Bourgonigien als nae 't overlyden van Hertoge Caerle ende Hertoginne Marie sijne dochter t’welcken tyde Hertoge Maxmiliaen willende met gewelt contrairie inne voeren tegen d'authoriteyt van den Staten den geheelen staet van den lande brachte in uuyterste gevaer ende perikel. Ende Keyser Kaerle selve is gedurende sijne minderjaricheyt deur die authoriteyt van den Staten versien van voochden ende 't lant van behoorlijcke regierders die altyts den Staten van den lande (hoewel in vele saecken die vryheyt gedurende die heerschappie van den huyse van Bourgonigen seer is vermindert) grootelijcx heeft gerespecteert als lichtelijck bemerckende sijnen staet deur egeen ander middel versekert te connen wezen.

Heeft over sulcx sijnen soone den Coninck van Spaingien met verscheyden vermaningen tot gelijcke consideratie ende discretie gesocht te bewegen met expresse verclaringe dat hij sijnen staet soude syen in peryckel soe haest als hij den Staten van dese landen soude hebben in cleynachtinge gelijck hij oock metter daet bevindt grootelycx tot sijnen ende de landen schade,sonder dat men de oorspronck soude connen geven wat men daer van discoureert) dan dat hij dese landen met gewelt van Spaens ende uuytheemschs crychsvolck heeft willen dwingen te doene 't gene sij luyden staets gewys nyet en hebben goet gevonden in saecken betreffende den staet van den lande.

ASG 205

- 72 -

Al ' t welck hoe wel wij seker achten ende genouch buyten dispute te wesen noch tans noodich geacht alhier te verhaelen,overmits wij bevinden vele persoonen hier van seer onsekerlijck ende verscheydelyck te gevoelen die vergaderipge van den Staten anders met respecter ende daer nae dat hen dunckt de qualiteyt vande persoonen der Gedeputeerde op de vergaderinge comparerende te meriteren,ende van alle saken die aldaer worden gehandelt oordeelende in allen schyne oft die voorschreven persoonen die bij den Edelen ende Steden werden gedeputeert op de vergaderinge van den Staten hen selven waren dragende als sijnde de Staten ende over sulcx als hebbende die souveraniteyt ende hoochsten macht van den lande naer haeren welgevalle van alle saecken den Staet van den lande betreffende waren disponerende, retroquerende over sulcx alle die handelingen der selve tot haere particuliere last, haet ende nyt. Maer die gene die naerder insiet ' t gene vooren verhaelt es ende andere groote saecken bij den Princen van den lande met hulpe van den Staten te wege gebracht ende insunderheyt ' t gene ' t sedert den tyt van 15 jaeren in den lande van Hollant ende Zeelant es gepasseert can lichtelijck bemercken dat die authoriteyt van de Staten nyet en bestaet in 't beleyt authoriteyt oft macht van dertich oft veertich persoonen min oft meer die op haere vergaderingen sijn comparerende.

Ende die agenten van den Coninck van Spaengien selffs die met dusdanige argumenten tegens onse

ASG 205

- 73 -

saecken altyts hebben gemineert ende gesocht te brengen in cleyn achtinge hebben metter daet nu wel bevonden hoe grootelijccx sijn alsulcken opinie sijn geabuseert ende misleyt geweest.

Omme daer te ontdecken waer uuyt die authoriteyt van de Staten es spruytende soo staet te considereren dat die Princen die uuyt wettelijcken hebben geregeert nyet alleen haer regeringe met delatie, consent ende believen van de lantsaten hebben begonnen maer oock sulcx vervolcht dat alle die leden van den lichame ongevioleert, onvercort ende onvermindert sijn gebleven daer van sij tot hooft sijn gestelt, welck niet en heeft konnen worden verhoet (dewyle die Princen bij schalcke ende ambitieussen lieden lichtelijck worden gecirconvenieert) ten waere die lantsaten middel hadden om hen met ordre ende beleyt tlallen tyden tegens allen alsulcken practicquen te opposeren, ende die Princen van de behoudenisse haerder vryheyt ende welvaeren uuyten naeme van alle die leden nyet alleen t’allen tyden te vermanen maer oock om soo wanneer die selve hen tot tirannie souden laten misleyden mette middelen van der lande hen daer tegens t’ opposeren.

Tot desen eynde sijn de lantsaten van den voorschreven lande gedeelt in tweederley staten te wetene die Edelen ende steden.

De Edelen worden gehouden voor een licht ten opsiene van de digniteyt haerder affcompste (die sonder beroemen wel sulcke ende soo oudt als men in eenige andere landen

ASG 205

- 74 –

soude vinden) Ende van de heerlicheden die de selve binnen de voorschreven landen sijn besittende de welcke op alle occurrentien met malcander delibereren op den staet van den lande ende ter vergaderinge comparerende, adviseren op alles neffens die gedeputeerde van de Staten.

Die steden hebben meest alle een forme van regeringe te weten een Collegie van Rade oft Vroetschappen geconstitueert sijnde van den notabelste uuyten middel van de gansche gemeente, dese sijn in sommige steden van 40, in andere van 36, in andere van 32, 28 ofte 24 persoonen. Dese collegien sijn soo oudt als de steden ofte immers datter egeen memorie en es van haere beginselen hoe wel deselve mette vermeerderinge van de steden somwylen sijn vermeerdert ende geapprobeert bij den Prince van den lande.

Die persoonen sijn alleene in eedt van den stadt ende niet van den Prince ende eens vercoren zijnde dienen haer leven oft poorterschap lange gedurende in plaetse van de genen die sterven oft haer poorterschappen verlaten worden bij ' t selve Collegie haer gelieven gecoren andere persoonen uuyt ' t middel der borgeren, tot vervallinge van 't getal,ende bij den Borgemeesters geeedt als voorschreven es, hoe wel in sommige plaetsen anders is. Bij dese Collegien alleen es de macht omme te deponeren van alle sacken conserverende de staet der selver stede ende wat bij 't selve Collegie wordt gestatueert moet bij de gansche borgerie worden gevolcht, daer tegen noyt eenich

ASG 205

- 75 -

inbreck ofte oppositie van de borgheren is gevallen.

Bij dese Collegien worden jaerlicx gekosen die ordinarise Magistraten te wetene, vier, drie oft twee Burgemeesters ende seven oft meer Schepenen omme te dienen voor een jaer. In sommige steden geschieden dese electien absolutelick, inde sommige(omme dissentien te schouwen die weleer uuyte absolute electien sijn geresen) bij nominaele van dubbel getal daer uuyt bij den Princen oft Stadthouders die verkiesinge van ' t gewoonlick getal wordt gedaen, der Borgemeester Officie is bevolen het ordinaris beleyt ende gebiet in alle politicque saecken soo wel d’administratie van stadts goederen ende incommen als den welstant ende bewaringe der steden betreffende, daer toe die selve in treffelijcken saecken met advise van 't Collegie van Schepenen ende in saecken den staet van den stede betreffende van ' t Collegie vande vande Raden ofte Vroetschappen sijn gebrukende in eenige steden die ancommende Burgemeesters worden geedt bij den affgaende sonder den Prince eenigen eet te doene. ' t Collegie van Schepenen vaceert ordinarie tot d’administratie tot d'administratie van de Justie soo in alle criminele als civile saecken, ende haeren eedt es, dat sij beloven recht ende justitie te administreren naer haer conscientie

ASG 205

- 76 -

des bij den Officier van 's heeren wegen gemaent zijnde.

Bij dese Collegien van Magistraten worden absolutelick bericht die regeringe der steden van Hollant ende Zeelant meestal genouch op eenen voet sonder dat die Prince van den lande hen die regeringe van de steden eenichssins hebben onder wonden anders dan in ' t stellen van eenen Officier die op heuren name die justicie heeft geadministreert, ten waere eenige misverstanden oft onrusten quamen te rysen die bij haere authoriteyt neder gelecht ende geassopieert geweest.

Dit is in ' t corte die waerachtige gelegentheyt van de regeringe der steden van Hollant ende Zeelant elcx in ' t particulier.

Waer uuyt goet te verstaen es dat die Collegien van de Magistraeten ende Raden van steden gevoecht bij de vergaderinge van d' Edelen ontwyffelick representeren den ganschen Staet ende ' t geheele lichaem van de lantssaeten ende en can nyet bedacht worden eenige forme van regeringe die met sekerder kennisse van alle gelegentheden van den lande soude connen resolveren ofte haere resolutien met meerder eendracht authoriteyt oft gevolch soude verso.

ASG 205

- 77 -

connen executeren, over sulcx en es nyet te verwonderen dat den Staet deser landen es geweest onverwinnelijck, onveranderlijck ende soo gedurich als eenich Staet ter werelt soude mogen wesen, ende daer bij gevoecht die onverwinnelijcke cloeckmoedicheyt die dit volck in alle ouden tyden heeft gehadt , wye en sal hen nyet verwonderen dat sij noyt van eenich gewelt, tegenspoet ofte swaricheden sijn gebroken oft tot cleynmoedicheyt gebracht geweest.

Omme nu die Collegien van de edelen ende steden te brengen in eene vergaderinge, en can nyet geschieden dan bij Gedeputeerde van de zelve.

Over sulcx als om eeniche merckelijcke saecken te beraetslagen van noode es die selve te vergaderen, soo worden die bescreven met insertie van de principale poincten die bij de Collegien in deliberatie gelecht ende daer oppe geresolveert zijnde, worden affgesonden alsulcke Gecommitteerde als sij vertrouwen ende met alsulcken last ende resolutie als sij bevinden ten dienste van den lande te behooren. Die Edelen compareren in competenten getale, ende die steden senden eenen Borgemeester met eenige Raden al tot sulcken getaele als sijluyden goet vinden naer de importantie van de saecke, daer bovendyen sijn die Gedeputeerde gedurende d’oorloge ( overmits die menichfuldicheyt van der occurrentien) altyt generael gelast geweest omme op alle saecken den staet de welvaert ende conservatie van den staet van den lande betreffende te adviseren ende resolveren sulcx sijluyden ten meesten dienste van den lande bevinden te behooren, ende bijsunder omme die rechten, vryheden ende privilegien van den lande te maintineren

ASG 205

- 78 -

ende alle inbreken te weren ende wederstaen, ende dese Gecommitteerde alsulcx bij den anderen vergaderende representeren die Staten van den lande, nyet dat sij luyden in haren persoonen oft uuyt d' authoriteyt van hen selven die Staten zijn, maer alleen uuyt crachte van haere Commissie haere principalen representerende, sonder dat te preresumeren staet dat yemant sich selven uuyt ambitie soude avanceren tot dese commissien. Want boven dyen de nature van desen volcke een affleer is hebbende van alle ambitie ende viant is van alle ambitieuse, soo en staet ' t selve nyet te presumeren in soo vrye electie, ende vele min dat yemant in desen tegenspoet die Godt Almachtich den landen gelieft te oversenden, soude begeerich wesen omme die saecken omme die saecken van den lande te handelen, daer niet dan swaricheyt es te syen, nyet dan viantschap ende misgunst van de vianden onser saken (die oock die gequalificeerste ende vele getrouwe persoonen met valschs angeven abuserende dicwils quade opinien van vele goede dienaers van den lande hebben verwect) staet te verwachten sonder eenich proffyt. oversulcx heeft men het annemen van de voorschreven Commissie moeten redigeren inter minera mecessaria ende alle die gene die eenich beleyt deser landen hebben gesien connen getuygen wat swaricheden ende contraincten sijn gevallen ende gebruyckt omme die Gecommitteerde versochte ende gebruyckte persooen totte opgelechde lasten te beweligen daer deur die saken van den lande nyet weynich dicwils vercort sijn geweest,

ASG 205

- 79 -

Die selve Gecommitteerde sijn oock gehouden op de vergaderingen sijnde met haeren principalen te houden dagelijccxe goede correspondentie ende wederkeerende haeren principalen te doen van alles goet getrouw rapport.

Dit is ' t fondement van de regeringe deser landen van Hollant ende Zeelant daer oppe den staet der selver den tyt van vyff, ses, seven hondert jaeren, ende soo lange als die oudste monumenten streckende sijn hebben berust. Dit is oock (naest die hulpe van Godt Almachtich) ' t gene dat die selve in dit gevaerlijcken oorloge tegen soo machtighen viant heeft gehouden in goede cloeckmoedicheyt ende eendracht, sulcx dat gedurende dese oorloge noyt lith van de voorschreven landen anders danmet ' t uuyterste gewelt van ons is gespaert, noyt borgere oproerich noyt gemutineerde soldaten inden lande van Hollant ofte Zeelant zijn bevonden, daer van wij naest God Almachtiche hant geen anderen redenen souden cunnen geven, dan dat in alles oprechtelijck, vrymoedelijck, ende met open deuren is gehandelt, tot welcken eynde is gebeurt dat vele van de cleyne steden, oock die men van ouden tyden ter vergaderinge van den Staten nyet en plachte bescreven (immers alle de selve die sulcx begeert hebben) in de vergaderinge van de Staten vrye sessie ende stemme is gegunt om dat eenenygelijck ' t beleyt der gemeene lants saecken kennelijck sijnde die lasten (die anders onverdaechelijck schijnen)

ASG 205

- 80 -

met goetwillicheyt gedragen ende die eenicheyt onverbrekelijck soude bluven. Tot welcken eynde d' Edelen ende Gedeputeerde van de steden oock vry gestaen heeft met sucken getaele ende persoonen van het lichaem van de Vroetschappen wesende te compareren als het goet dochte, behoudelijcken dat de persoonen bij de privilegien van den lande nyet en waren van de bedieninghe der ampten in dese landen uuyt gesloten.

Ingevalle nu yemant soude connen bewysen dat onder den Edelen oft onder den genen die als Gedeputeerde van de steden opde vergaderinge van de staten sijn verschenen ymant yet soude gehandelt hebben (des wij nyet en weten) anders dan inder vougen voorschreven ende in conformite van zijnen last ende Commissie den selven souden wij verstaen gehouden te zijne tallen tyde daer van voor sijne principalen te moeten verantwoorden ende bij gebreke van dyen straffbaer te sijne als nae rechte.

De wyle nae reden ende billicheyt eenen ygelijcken gehouden es Van sijne angenomen last voor sijnen principalen te verantwoorden, ende die gene die ter goeder trouwen arbeyden om sulcx te openbaeren achten wij voor goede lieffhebbers des vaderlants.

Maer die gene die de Staten van den lande verachtende ende beschimpende haer actien calommeren, abuseren hen grootelijcx indyen sij verstaen te doen te hebben mette persoonen van de Gecommitteerde van de Edelen ende steden in haer particulier ingevalle

ASG 205

- 81 -

sij niet met eeren en bewysen dat yemandt van de selve yet sonder last soude hebben gedaen ofte sijne Commissie geexcedeert, ende hoe wel veel persoonen sulcx uuyt onwetentheyt ende simpelheyt doende ' t selve nyet op 't swaerste en wordt affgenomen, soo is nochtans seker dat die gene die sulcx doen met goede kennisse ende wetenschap voor seker sijn vianden van den Staet ende Republicque deser landen, ende dat die selve daer mede nyet anders connen voor hebben dan te ondergraven de fondementen van den huyse omme ' t selve te doen storten ende vervallen, soo wel ten opsiene van den Prince als van de gemeente, want wat es de macht van een Prince (indyen hij geen geweldich tiran en sij) sonder goede correspondentie van sijne ondersaten, wat correspondentie sal hij met hen houden, wat onderstant sal hij van hen trecken indyen hij hen daer toe laet brengen, dat hij partyschap aen neempt tegen die Staten die de gemeente representeren ofte om eygentlijcker te spreken tegen sijn volck selve.

Ten anderen hoe can den staet van den lande bestaen indyen het geschieden conde dat die gemeente soo verre werde gebracht, dat die selve partyschap aen naeme tegens die Staten dat is tegen die Edelen, Magistraten ende Vroetschappen van den steden die haer dienaers, voorstanders ende wettelijcke Magistraten zijn tot voorstant van de gemeente oock den ondanck van de Princen ende Gouverneurs dickwils

ASG 205

- 82 -

in ' t particulier moeten dragen, daeromme sullen alle redelijcke menschen claerlijck verstaen dat den gemeenen staet van de lande egeen swaerder,schadelijcker, noch dootelijcker vianden soude mogen hebben dan die ghene die sich souden formaliseren tegen den Staten van den lande in 't generael.

Maer sulcx en verstaen wij nyet te wesen die gene die souden connen bewysen teghen ymande particulierlijck dat hij die Commissie van sijnen principalen op de vergaderinge van den Staten comparerende soude hebben geexcedeert als voorschreven es.

Hier omme dan sal een ygelijck gelieven te verstaen dat die Gecommitteerde verclaerende de Souveraniteyt te wesen bij de Staten van den lande dat sij nyet en verstaen daer mede te spreken van henselven naer van hen principalen die sij uuyt crachte van haere Commissie representeren ' t welck oock haere Majesteyt mette Generaele Staten tracterende ende sijne Excellentie Commissie als Gouverneur Generael van den selven ontfangende sulcx hebben verstaen ende bij niemant ter werelt gecontraverteert mach worden Sonder dat wij connen gelooven dat ymant seggende die Souveraniteyt te wesen bij den volcke ende nyet bij den Staten, ’ t selve anders verstaet dan gelijck voorschreven es, gelijck oock ’t vervolch der redenen genouch uuyt wyst ofte anderssins soude moeten volghen dat d’ Edelen

verso

ASG 205

- 83 -

Magistraten ende Vroetschappen van de steden nu nyet de selve macht en hadden op de exercitie van de Souveraniteyt die de selve hebben gehadt in voorleden tyden als vooren bewesen es ende oock hadden in tracteren met haere Majesteyt ende constitueren van 't Gouvernement van sijne Excellentie,oft anderssins soude moeten in controversie getrocken worden, nyet alleen die bestendicheyt van de tractaten met haere Majesteyt Commissie ende Gouvernement van sijne Excellentie maer alle 't gene den Staten ' t sedert den tyt van vyftien jaeren tot haere defentie hebben angericht, 't welck es van onse gesworen vianden, ende wij geenssins ende verwachten van de gene die onse sacke approberende hen daer mede hebben vermerigt om ons te assisteren. Mits al ' t welcke wij achtende claerlijck ende genouchsaem bewesen te zijn, hoe noodich die authoriteyt van den Staten dyent geconserveert als wesende het fondement daer op den gemeenen staet van den lande es berustende, ’ t welck sonder die ruyne van de gemeene saecke nyet en mach worden gecrenckt. Ende dat die Souveraniteyt van den lande actuelijck es bij den Staten in alle saecken daer van die dispositie sijne Excellentie als Gouverneur Generael nyet absolutelijck en es gerefereert,soo staet voorder te considereren oft bij de acten van de Staten gecontrameneert es het tractaet tusschen haere Majesteyt ende dese landen gemaeckt oft oock vermindert, vercort oft gevioleert d'authoriteyt sijne voorschreven Excellentie verso.

ASG 205

- 84 -

Gouverneur Generael gedefereert, soo ons sommige nadichten.

Wij sijn wel indachtich ende ons is wel kennelyck dat sijne Excellentie als Gouverneur. Generael is gedefereert alsulcke authoriteyt als die acten ende commissie daer van zijnde mede brengen, dat oock sijne Excellentie ons heeft gesworen,ende wy wederomme die selve sijne Excellentie sulcx als die acten oft tractaten daer van zynde mede brengen.Maer wy en bevinden nyet dat sijne Excellentie bij de selve commissie acten oft tractaten wort geauthoriseert omme in sijne absentie ymande tot het Gouvernement Generael te mogen substitueren, ’ t welck nochtans in geene Commissien sonder speciale last nae recht wort toegelaten, ende oock sijne Excellentie bekennende 't selve nyet te vermogen heeft den Staten Generael op de 3den novembris lestleden voorgedragen sijn nootelyck vertreck naer Ingelant begeerende dat met huerluyder consent ende advis versyen soude worden op ' t Gouvernement van den lande gedurende sijn absentie. Waar oppe bij den Staten generael op dat die landen in desen peruculeuzen staet gedurende sijne absentie nyet en souden wesen sonder wettelijck commandement ende regeringe, goet gevonden ende geresolveert es, dat bij sijne Excellentie in sijn absentie soude worden gesubstitueert den Raed van State met macht van te commanderen in ' t stuck vande

ASG 205

- 85 -

oorloge soo wel over ' t Ingelsche als anderen crychsvolck ende dat alle Gouverneurs, Generaels, Ritmeesters, Capitainen, ende andere luyden van oorloge souden gehouden wezen die bevelen van den Rade van State te obedieren om op de versekertheyt bewaernisse ende beschermenisse van den lande,steden ende quartieren te mogen voorsien gelijck die resolutie van de Staten Generael ' t selve es medebrengende.

Welcke resolutie bij sijne Excellentie goet ende redelijck gevonden sijnde heeft hen daer mede geconformeert ende belooft in conformite van dyen te doen depescheren d’acte van substitutie.

Waer op tot dyen eynde gevolcht es seker acte van den 24 sten novembris voorschreven in generatie. Wel eensdeels conform die voorschreven resolutie van de Generale Staten, maer in eenige poincten daer van merckelijck discriperende. Ende hoe wel nae rechte die substitutie nyet en mochte bestaen anders gedaen sijnde dan in conformiteyt van ' t consent van den Staten Generael, soo en hadden nochtans die Staten (die eerst nae het vertreck van sijne Excellentie kennisse vande voorschreven acte conden crygen) nyet goedgevonden die nulite van de voorschreven substitutie te allegeren op hope dat sijne Excellentie haest weder keren ende alle saecken tot welvaert van den lande bij den Rade van State beleyt soude worden. Ende over sulcx sijn die Raden van State voort verso

ASG 205

- 86 –

gevaeren omme die saecken van den lande uuyt crachte van de selve subsistutie te beleyden nae haer vermogen van welcke acte die principaelste poincten over een commende met de resolutie van de Generale Staten sijn dese a nous commis ect. uw Edele sullen die voorschreven acte gelieven t’oversyen soo die hier om cortheyt wort nagelaten. Dan nae ' t vertreck van sijne Excellentie den Raet van State,Staten generael ende van Hollant, nyet alleen deur verscheyden sekere advertentien, maer oock deur expresse gelooff weerdige.

Gecommitteerde van de stadt Deventer geadverteert sijnde dat uuyt het deportement van Willem Stantley ende sijn crychsvolck mitsgaders oock van Roelant Jorck voor seker stont te verwachten dat de selve stadt Deventer ende fort over Zutphen in corten tyden den viandt soude worden gelevert, is bij den Raet van State goet gevonden daer tegen den voorschreven Stantley ende Jorck eenige bevelen te doen, maer es bij den selven daer oppe schriftelijck geantwoort, dat volgende den last van sijne Excellentie den Raet van State nyet en vermochte over henluyden te gebieden, waervan ' t meestendeel van den Rade van State, die Staten Generael, ende die Gecommitteerde van den Staten van Hollant grootelijcx verwondert sijnde als degene die nyet anders en wisten dan ' t gene met consent van den Staten Generael bij de voorschreven acten solemnelyck was gepasseert, en was geschiet ter goeder trouwen. Is eyntelijck te voorschyne gebracht sekere tweede acte geteeckent bij de hant van sijne Excellentie mede gedateert

ASG 205

- 87 -

van den 24 sten novembris dat van de voorschreven acte inhoudende dese woorden, Que lesden s du consert non obstant ladicte Commission et pouvoir generael et absolut rinnoveront riens au faict des Gouverneurs et superintendens des places par sadre Excellentie deja donne ny sein blablement en la garde d'arcumus forts et chateaux ect. ne fust arecx lescon et commandement preallable de sadre Excellentie ect. et au surplus tiendront la main et ferontant que la liste de garnisons Angloises par sadre Excellentie arreste soit suime, et effectuee solon la forme et teneur ect.

Waer uuyt de heeren Staten Generael Raden van Staten van Hollant claerlijck bemerckende dat bij de voorschreven tweede acte d' eerste ganselijck was gedrogeert ende gelimiteert inde principaelste poincten van ' t commandement ende gouvernement van den lande sonder ' t welck onmogelijck was die sacke te connen bestaen ende nomientelijck dat Stanley ende Jorck daer van onderricht sijnde hen nyet en soude obedieren. Hebben omme nyet naer te laeten daer uuyt sij ' t eenighe hope mochten hebben omme die saecken te richten dit alles over screven aen sijne Excellentie in Engelant. Dan ' t schijnt dat Stantley ende Jorck haer voornemen effectuerende weynich tyts daer naer de stat Deventer ende fort over Zutphen verraderlijck hebben

ASG 205

- 88 -

gelevert in handen van den viandt (daer inne nyet alleen die soldaten hen hebben met wapenen geassisteert, maer sijn wel tot duysent in getaele met hen gebleven in dienste van den viandt.

Van welcke leeglijcke verraderye die Staten ende alle goede ingesetenen van den lande grootelijcx verslagen sijnde, ende daer beneffens verstaende dat een vendel Ingelsche soldaten sijnde inde soldye ende betaelinge van haere Majesteyt ende liggende in garnisoen binnen Swole ‘t vendel van den stenge hadden gescheurt ende over geloopen was aenden viandt, dat die cornette van de bende van den heere van Sidney, garnisoen houdende binnen Aernhem geassisteert met eenige andere van de zelve compaignie hem sulcx hadde angeschickt dat claerlijck bemerckt worde dat sij hadden correspondentie met Stantley ende Jorck, ende oock metten viandt op hope dat sij yet tot sijnen voordeele binnen Aernhem souden aenrichten ende dat 't selve hen belet sij ten overgereden aen den viandt waeren.

Dat den Hoffmeester van den heeren Willongbey Gouverneur tot Bergen op ten Zoom onder ' t dexel van te restitueren den gevangenen Capiteyn George Albonois is gereyst geweest binnen Antwerpen, ende onthaelt oft hij van sijne beste vrienden wedercommen hadde, is ' t schepe weder omme gekeert, ende dat voorts uuyte voorschreven den viandt gefanoriseert ende met vuires geassisteert werde, dat oock binnen Oostende ' t welck van haere

ASG 205

- 89 -

Majesteyt met menichten bij nachte de schiltwachten ende court de garden verlatende hen begaven bij den viandt ende meer andere dyer gelijcke acten, ende daer beneffens bemerckende dat sijne Excellentie herwaerts overe nyemanden en hadde gelaten genouchsaem geauthoriseert omme bij veranderinge van eenige garnisoenen die de Ingelschen hielden op de versekertheyt van de plaetsen te mogen voorsyen.

Dat met Ingelsche garnisoenen volgende de liste met sijne Excellentie gemaeckt (die hij de voorschreven acte den Raet van state van belast sulcx te laten tot sijnder weder comste) waren beset die steden ende forten hier naer volgende, sijnde meestal van seer groote importantie te wetene; Aernhem,Tielt, Wageningen, Harderwyck, Elburch, Hattem, Lochem, Doesborch, Deventer Campen ende Swol, ' t fort van Zutphen,Culenburch, Utrecht, Amersfoort, Rehenen, Wyck, Gorcum, Vianen, Willemstat, Bergen, Oostende,.

Ende bovendyen uuyt de ondersoeckinge van den staet van den lande bevonden zijnde dat op ' t vertreck van sijne Excellentie die lasten van der oorloge die helft meerder waeren als die geconsenteerde contributien, ende dat de schulden gedurende het Gouvernement van sijne Excellentie gemaeckt vele hondert duysent gulden meer bedrougen als die Staeten

ASG 205

- 90 -

meenden dat al het volck van oorloge seer qualick getracteert was.

Ende dat bovendyen (deur Gods genade) sekere tydinge becommen werde dat bij intersessie van groote personnaige eenige handelinge van vrede met den Coninck van Spaengien op eenige van de poincten daer toe dienende ende versoeck van plaetsen ende Gecommitteerde voorgenomen werde.

Dat haere Majesteyt ende Excellentie met haere brieven deur eenige cooplieden hadden doen versoecken uuyt dese landen te mogen voeren eenige tyen duysent lasten coren, daer mede de selve in dese dierte soude gebracht hebben geworden mede uuyterste hongersnoot ende misere, ende dat nochtans d' heer Wilkes ' t selve immers totte quantiteyt van duysent lasten seer hart was diendende ende ' t refuys van de Staten seer qualick beduydende.

Vorts bemerckende die conccurentie van verscheyden andere saecken den staet van den lande ten hoochsten betreffende, hebben noodich geacht op de conservatie ende beleyt van heure saecken (daer voor sij den tyt van vyftyen jaeren soo vele hebben geleden ende gedaen), naerder te letten, ende soo veel in hen was effectuelijck ordre te stellen, gelijck sij luyden oock met goede redenen ende billicheyt hebben connen ende mogen doen, nyet alleen ten opsiene

ASG 205

- 91 -

dat die souverainiteyt van den lande noch bij de selve was maer oock dat bij gebrecke van behoorlijcken substitutie, ende authorisatie, de landen in absentie van sijne Excellentie sonder Generael Gouvernement ende Commandement ware.

Want indyen sijne Excellentie uuyt crachte van sijne Commissie nyet en vermochte in sijne absentie ymande in ' t Gouvernement Generael te substitueren dan met believen van den Staten Generael als seker is soo en vermochte de selve oock nyet den Raet oft ymant anders in andere formen gedaen zijnde te substitueren dan bij den Staten Generael was geconsenteert maer moste nae rechte verstaen worden crachteloos ende van geener weerden,dies hen grootelijcx abuseren die seggen dat sijne Excellentie vertreckende ' t geheele Gouvernement van den lande soo wel in politique als crychs saken soude gecommitteert hebben die Raden van State, want ' t selve es alleen geschiet met uuyterlijcken apparentie ende secretelijck die selve bij de voorschreven acte van den selven dage inde principaelste poincten van de conservatie van den lande gedrogeert niet alleen met reservatie van de veranderinge Gouvernementen (gelijck sij verhaelen) maer oock van de superintendenten van derplaetsen, bewaringe van de forten ende casteelen t' onderhouden van de voorschreven liste van de Ingelsche garnisoenen ' t welck de principaelste ende noodichste deelen zijn van de Gouvernementen ende daer inne alle daege nade occurrentien

ASG 205

- 92 -

moet worden ordre gegeven. Ende hoe wel daer omme die Staten noots ende amptshalve waren gehouden op ' t Gouvernement Generael(' t welck de landen sonder groote periculen in dese conjuncturen nyet een dach mogen missen), te voorsien, soo hebben nochtans de selve om haere Majesteyt sijne Excellentie den Raet van State mette verhinderinge van haere authoriteyt in ' t minste nyet te offenceren haere saecken soo gederegeert dat sijlt Gouvernement Generael ' t welck men geenssins soude mogen imagineren hier te lande inde absentie van sijne Excellentie eenich geweest te hebben in ' t minste nyet en hebben vercort, vermindert oft geviooleert.

Want dat de Staten van Hollant aenden Raet van State op den lesten january ( als die tydingen quamen van ' t verraet van Deventer die schanse over Zutphen binnen Aernhem ende andere quade tydingen) versocht hebben voor eenige dagen te willen supersederen van eenige spatenten te geven over die garnisoenen van den selven lande waer dat sijne Excellentie van Nassau haeren Gouverneur met hen luyden advis daer inne soude versien.

Ende dat bij den Raet van State daer inne es bewillicht, ende geconsenteert. Daer mede en can immer d' authoriteyt van ' t Gouvernement van den Rade van State nyet wesen vercort ' t selve geschiedende met haere Edele consentie.

Ende daer en boven hadde sijne Excellentie alreede met secrete commissien versien den Oversten Senoy, Super intendent Cleerhagen, den

ASG 205

- 93 -

Heere van Locres, den Colonel Bacx omme ' t heele Noorder quartier die steden van Gorcum, Vianen, Muyden innudatie van sijn commandement te houden gelijck oock de voorschreven tweeste secrete acte van den 24 sten novembris mede brengt, dat den Raet van State dyer gelijcke plaetsen van particuliere Gouvernementen bij hun gegeven nyet en soude mogen disponeren.'

Waer toe heeft gedient die commissie bij de Staten van Hollant ende Zeelant geexpedieert op sijne Excellentie Graeff Maurits van Nassau als Gouverneur ende Capiteyn Generael van den selven lande bij sijne Excellentie oock geapprobeert als Senoy de Heer van Locres, Cleerhagen, Bacx ende diergelijcken Superintendenten van de garnisoenen in den lande van Hollant hen nyet en souden kennen oft obedieren, ende dat bij den Raet van State op alle andere saken van den selven lande absolutelijck sonder sijne Excellentie souden commanderen. De Gouverneurs Generaels,jae oock de Princen selve en hebben in dese landen van Hollant ende Zeelant (gelijck oock in alle andere gepoliceerde Rycken ende Gouvernementen) noyt haere commandementen geadresseert aen de steden, leden, garnisoenen oft Superintendenten vandyen particulierlijck, maer aen de Gouverneurs van de provincien ' t welck oock sulcx moet geschieden, ende bij alle Keysers, Coningen ende Potentaten (gelijck men oock bevindt bij de gescreven rechten) sulcx altyt es onderhouden ende al ' t anders geschiet soo en can den Gouverneur van de

ASG 205

- 94 -

provincien nyet gouverneren, ende sijn gouvernement ende gouvernement generael souden dickwils malcanderen moeten bejegenen ende oock vele defecten vallen tot ruyne van den lande, gelijck alle de gene die in saecken van regeringe eenichssins hervaren sijn ' t selve rechtelijck connen bemercken. Dies ons wel ende te rechtedunckt die van Hollant den Raet van State t’hebben versocht egeen commandement over die garnisoenen van Hollant te laten uuyt gaen maar ' t beleyt van dyen te laten aen sijnen Excellentie van Nassau als Gouverneur vanden selven lande, sonder dat daer entusschen sijne Excellentie of oock die Staten van Hollant hebben gelaten te effectueren alle de goede resolutien ende commandementen van den selven raede.

Dat in Hollant den trommel geroert commissien van Capiteynen gegeven ende crychsvolck geleyt is ter plaetsen daer de Gouverneur van Hollant ende Staten goedgedocht heeft sonder consent vande Rade van State, seggen die van Hollant nyet soo vremdt te wesen als sommige dunckt. Dat den Gouverneur ende Staten van Hollant die landen staende in sulcken gevaren ende peryckel soo deur de voorschreven veradelijcke feyten ende anslagen als deur d' absolutie van den Gouverneur ende gouvernement generael ende de quade betaelingen den voorleden jaere den crychsvolcke gedaen

ASG 205

- 95 -

( waer deur den staet van den landen in sulcken verloop was gecommen dat men nyet en conde bemercken yet sekers daer op men soude mogen hebben betrouwen oft gerust zijn) eenige ordre hebben gestelt op de behoudenisse van den lande, tot dyen eynde eenich crychsvolck in waer gelt annemende omme des noot sijnde te mogen gebruycken. ' t welck den selven oock soo sij seggen onder de regeringe van haere wettige Princen nyet alleen es geoorloft geweest , maer oock bij commissie expresselijck belast, ende dickwils gebruyckt oock sonder speciale last ende authorisatie, de welcke den Raet van State ( mits die linititatie van haere macht) nyet en conde verleenen ende den staet van den lande nyet en mochte verwachten uuyt Ingelant gehaelt te worden.

Sij seggen oock nyet vremdt te zijne dat die selve hebben goet gevonden te doen publicatie het placcaet van den 10 den february lestleden de wyle ‘t officie van den Gouverneurs ende Staten van den lande van Hollandt ende Zeelant t’allen tyden heeft gedragen ' t gene voorschreven es, ende tot dyen eynde oock op haeren naeme placcaten ende ordonnantien sijn gewoon te maecken ende doen publiceren gelijck oock sulcx totten beginne deser oorloge altyts is gebruyckt, daer toe noyt eenige meerder noot hen soude hebben mogen brengen, dan als sij sagen dat het

ASG 205

- 96 -

Ingelsche ende andere crychsvolck, ' t gansche plattelant tuschen de stadt Utrecht ende de frontieren van Hollant in weynich dagen hadden gedivasteert ende van alle inwoonders ende culture gebloot ende alreede vele plaetsen in Hollandt begonst sulcx aen te tasten dat anders nyet te verwachten stont dan dat geheele quartieren in weynige dagen gelijcke fortune soude overcommen tot uterlijcke ruyne van den Staet van den lande deur bederffenisse van soo vele goede ondersaten ende verlies vande gemeene contributien daer inne bij den Raet van State bij gebreke van commandement over d' Ingelsche natie als voorschreven es nyet en heeft connen worden versyen, gelijck oock ' t voorschreven crychsvolck ten platten lande van Hollandt grotser ende naer heur gelieft alle die bevelen bij den voorschreven Raet aen henluyden gedaen, expresselijck hebben gerefuseert te obedieren nyet sonder imuriense, ende verachtelijcke woorden die daer bij sijn gevoecht oock deur de Capiteynen ende bevelhebberen van deselve ruyteren ende knechten.

De Staten van Hollant sijn oock deur de selve oorsaecke genootsaeckt geweest tot versekeringe van den selven lande in sulcken gevaer staende 't crychsvolck in den selven landen garnisoen houdende te brengen inden eedt van den lande volgende het inhouden van de naerder unie, ende dat

ASG 205

- 97 -

onvermindert den eedt bij henluyden te vooren den landen in ' t gemeen onder het Gouvernement Generael bij de selve gepresteert gelijck ' t formulier van den selven eet mede brengt.

Sijne Excellentie en heeft (met reverentie gesproken) volgende den tractaet ende sijne commissie nyet vermogen in Hollant ofte Zeelant te stellen eenige Gouverneurs oft superintendenten van de quartieren, steden oft sterckten van de selven lande anders dan met advis ende voorgaende nominatie van de Staten vanden selven lande, gelijck oock ' t voorschreven tractaet ende acten van de delatie van de authoriteyt aen sijne Excellentie expresselijck mede brengen vele min mach bestaen die commissie bij sijne Excellentie den Oversten Senoy oft yemant anders gegeven van 't Gouvernement van eenige quartieren, steden oft sterckten.

Innudatie vande selve sijne Excelentie houden sonder dat die selve souden staen onder den Gouvernemente ende Capiteyns Generael van Hollant ende Zeelant ten waere men verstont dat een provincie vele Gouvernementen ende Capiteynschappen Generael conden lyden, en de dat sijne Excellentie van Nassau van den Gouvernemente ende Capiteynschap Generael ware gedeporteert. ' t Welck absurt is ende wij nyet en gelooven die meeninge van sijne Excellentie eenichssins te wesen, ende daer omme hebben die van Hollant met goede redenen daer inne voorsyen sonder verminderinge van de wettige authoriteyt van sijne Excellentie, ende en is nyet te

ASG 205

- 98 -

verwonderen dat den Gouverneur ende die Staten van Hollant eenige garnisoenen verandert ende die Staten Generael eenige vacerende gouvernementen gegeven hebben sonder welcke voorsieninge ' t lant sonder Gouverneur Generael sijnde in desen gevaere nyet en can behouden worden.

Dat den uuytvoer van de groote menichte van de greynen bij eenige van de Ingelsche natie versocht bij de Staten tegen Hollant is ververhindert en is niet vremdt de wyle in tyt van dierte (gelijck ontwyfelijck in dese landen tegenwoordelijck seer beswaarlijck es ) sulcx altyt geoorloft ende gebruyckt es geweest, nyet alleen bij alle provincien maer oock bij allen steden in ' t particulier als die hervarentheyt van allen tyden bewyst ende in rechte es gestatueert.

Ende blijckt genouch dat den heeren van den Rade van State uuyt egeen goede wetenschap ende kennisse van de versieninge van nootdruften van de landen die pasporten hebben verleent insiende de groote rysinge ende dierte van greynen die daer op es gevolcht dus noch dagelijcx apparentelijck staet te verwachten, ende wij connen wel sekerlijck affirmeren dat indyen greynen volgende die paspoorten haden uuyt gevoert geweest de landen voorseker souden gecommen hebben in gebreck ende hongersnoot, daer voor de selve verso

ASG 205

- 99 -

noch nyet en sijn versekert. Ende en es niet soo vremdt dat die Gouverneurs van de provincien ende Staten van den lande tegen die subreptisse bevelen die door importuniteyt van de vervolgers ende andere practiquen werden vercregen sich opposeren, de welcke yder persoon nae rechte in sijn particulier geinteresseert sijnde, is geoorloft al sulcke concessien tegen sijn particulier gedaen te debateren sonder oock die te obedieren aleer hij op sijn interest ware gehoort ende daer op met kennisse gedisponneert.

Die interpretatie bij ons op den placcate van den 24sten january gedaen is geschiet in conformite van het consent bij ons diesangaende mitsgaders op de continuatie van de contributien gedragen ende volgende d’ intentie ende bestant van de Heeren Staten Generael op wyens resolutie ' t voorscreven placcaet es gemaeckt.

Ende en cunnen nyet verstaen dat den staet deser landen mach bluven geconserveert ten sij de ingesetenen van deser landen soo uuyt dese als andere rycken, ende landen op alle neutrale rycken ende havenen die goederen ende coopmanschappen uuyt andere landen commende mogen brengen gelijck d’ingesetenen van Ingelant Schotlant ende andere rycken ende landen. ' t Welck die neringe ende ' t verstant van ' t voorscreven placcaet mitsgaders ande voorscreven acte van interpretatie es, Sulcx oock uwer Edele hebdaer inne bewillicht

ASG 205

- 100 -

Het consent bij den agent van den Coninck van Ranarpe versocht is met sulcke moderatie affgeslagen dat hij egeen redenen en heeft hem dies te beclagen, ende hebben die Staten Generael daertoe vele redenen gehadt bijsunder overmits die ingesetenen van dese landen selffs bij de Schepenen van den voorscreven Coninck dagelycx t’ onrechte genomen ende beschadicht worden, ende dat deur die concessie bij hen versocht de Conincklijcke Majesteyt van Vrancryck te seer geoffenseert soude hebben mogen worden, ' t welck de Staten voor dese landen nyet geraden gevonden hebben.

Bij de acte van den Staten Generael van den 4den february ‘84 en es oock nyet gedaen in prejudictie van de authoriteyt van sijne Excellentie oft van de Raedt van State, considererende dat die heeren Raden van State alleenlijck waeren gecommitteert omme te dienen den tyt van een jaer hebbende over sulcx eenige dagen voorde expiratie van dyen den heeren Staten Generael ' t selve verthoont, ende ernstelijck versocht dat die selve gelieven soude op de rekeninge van den lande die nominatie van nyeuwe persoonen te voorsien ende henlyeden van de voorderen dienst nade expiratie van haere Commissie te ontslaen.

Waer op bij de heeren Generale Staten ernstelijck geleth sijnde, hebben geresolveert ende goet gevonden, die Raden uuyte anwesende provincien te vooren gecommitteert te continueren sulcx die voorscreven acte mede brengt. Daer bij vougende dat egeene andere voortaen in den selven Rade als litmaten verso.

ASG 205

- 101 -

souden worden geadmitteert, ende dit nyet uuyt particulier goetduncken van den anwesenden Gecommitteerde gelijck sommige schynen te presupponeren maer deur speciale ende expresse bevelen van haeren principalen die selve exclusie inhoudende.

Ende ingevalle die Staten Generael sulcx nyet en waeren geauthoriseert geweest bij haren principalen en souden die heeren van den Rade niet behooren te besoingeren in een collegie sonder commissie oft behoorlijck authorisatie ingestelt.

Die heeren Generale Staten hebben oock de voorscreven clausule exclusive met goede redenen in haere resolutien gestelt de wyle sij nyet en achten dat ymant daer mede onrecht geschiet die egeen Commissie en heeft noch bij de Staten Generael gegeven conde worden egeen provincie comparerende op wyens nominatie die selve soude werden gecontinueert, ' t welck oock bij sijne Excellentie nyet en es gedaen nochte gedaen mochte worden sonder authorisatie vande voorscreven heeren Staten Generael, gelijck oock nyet soo vremdt en can verstaen worden dat die Staten Generael die heeren Eysma ende Feysma den inganck ende plaetsen inden Rade hebben bij acte verboden,gemerckt hen noyt is gebleken dat die Staten van Vrieslant hen onder ' t Gouvernement van sijne Excellentie ende Raed van state hebben begeven conforme de resolutie van den Staten Generael oft dat die voorscreven persoonen bij den selve tot Raden van State wettelijck genomineert sijn geweest, ' t welck immers sonder haer kennisse nyet en behoorde te geschieden.

Dat wat die heere Meetkercke angaet hadde geerne gesien

ASG 205

- 102 -

dat hij in' t voorscreven collegie hadde mogen bluven om vele ende verscheyden respecten ende sal soo ick hope deur ' t gene alreede daer inne gedaen es ’t selve noch ten besten commen.

In ' t stuck van der Admiraliteyt en can nyet verstaen worden d' authoriteyt van sijne Excellentie vercort te wesen bij de acte door die Staten Generael van den lesten january lestleden, gemerckt sijne Excellentie op sijn vertreck bij acte van den 24sten novembris met consente van de selve heeren Staten Generael ' t gansch beleyt van oorloge te watere met alle die middelen daer toe gedestineert heeft bevolen den Admirael ende Raden van de Admiraliteyt sonder dat bij den Staten Generael yet ter contrarien es gestatueert.

Bij ' t ontslaen van Meester Pauwels Buys ende can oock niet verstaen worden yet angenomen te wezen over die jurisdictie ‘s lants ende der steden van Utrecht,gemerckt die Staten van den selven lande ende oock die Magistraten derselver stede altyt hebben verclaert dat den voornoemde heer Buys nyet en was haer gevangen gelijck den selven oock egeen jurisdictie over een heere van den Rade van State en conde competeren,ende d' authoriteyt van zijne Excellentie en is oock nyet vermindert den voornoemde Buys soo wel in den lande van Hollant ende Utrecht de justicie sebiect zijnde

ASG 205

- 103 -

tot welcken eynde oock behoorlijck es gecaneert in soo verre eenige accusateurs waere verschenen den voornoemden Buys en soude nyet hebben connen weygeren hem te rechte te staen, Ende es in desen landen ongehoort ende repugnererende tegen allen recht ende redenen dat men persoonen van qualiteyt sal in apprehensie stellen ende souden omme onsekere accusateurs te soecken die nyet en verschijnen.

Die heeren Staten Generael en hebben die heeren Rade van State die administratie van des lants penningen nyet ontrocken, maer den tyt van ' t consent daer bij de selve in handen van haere Edele waren gestelt geexpireert sijnde, is de selve met rechte wederomme gecommen aenden Staten Generael ende aende provincien, die nyet goet gevonden en hebben die selve wederomme te stellen in d' administratie van zijne Excellentie ofte van den Raet, voor ende alleer hen sal wesen gegeven goede voldoeninge op verscheyden poincten ende saecken, daer op sij deur die ervarentheyt genoodruckt worden met sijne Excellentie te handelen.

Die publicatie van 't placcaet van de proscriptie tegen Stantley ende Yorck en is nyet goet gevonden overmits ' t selve gedruckt was op den name van den Raet van State, maer hebben die Staten tevreden geweest ' t zelve te doen

ASG 205

- 104 -

publiceren op den name van sijne Excellentie ofte op den name van den Staten Generael sonder dat ons kennelijck es eenighe achterdeelige proposten bij eenighe gequalificeerde persoonen in de vergaderinge van den Staten Collegien van den steden oft geselschappen gehouden te zijn, ten ware men sulcx achte dat vele gequalificeerde ende getrouwe luyden descourerende op den dangereusen staet van den lande dickwils gelijcke saecken in manieren vooren verhaelt hebben tot haren grooten leetwesen gehandelt sonder dat men die luyden van desen lande ofte eenige andere persoonen in soo grooten subiectie soude connen brengen dat niemant van saecken hen soo grootelijcx aen lyff goet en bloet bebetreffende en soude mogen sprecken sonder dat die Staten connen gelooven dat yemant met de waerheyt soude connen bewysen bij eenige gequalificeerde persoonen tot verachtinge van de Majesteyt oft van den Grave van Leycester yet is gehandelt oft gesprocken.

Ende ingevalle sulcx mochte geschiet sijn (des die Staten u behoorlijck achten) soo waere ' t officie van den heeren van State ' t selve nyet te retorqueren tot opsprake ende hatelicheyt van de Staten ende Lantsaten in ' t gemeen daer uuyt nyet anders dan misverstanden, partyschappen, ende groote inconvenienten connen verwacht worden, maer het te addresseren teghen die particuliere persoonen die sulcx attenteren.

Over sulcx achtend誰e Staten onbehoorlijck

ASG 205

- 105 -

alhier te verhaelen die groote verachtingen, misprysen ,opspraken ende imurien die bij vele persoonen van de Ingelsche natie tegen die Staten, Edelen, Magistraten van de steden ende notabelste van den lande naer haren lust menichfuldichlijcken sijn gepleecht, met woorden ende wercken oock bij vele notable van de selve natie en de in materien den staet van den lande op hoochste betreffende, Uuyt alle welcke wij vertrouwen dat eenen ygelijck nyet alleen volcommelijck en sal connen worden onderrecht van den staet ende regeringe der landen van Hollant ende Zeelant, maer oock dat sij naer der insiende de actien van de Staten Generael daer van hen eenige schynen te beclagen ende die redenen hen daer toegemonde hebbende de selve sal nemen in voldoeninge ende dat sij deur goede onderrechtinge beweecht sijnde, sullen arbeyden dat om alle goede vruntschap correspondentie ende verstant tusschen ons ende haere Majesteyt ende sijne Excellentie ende tuschen die natien sal mogen worden onderhouden .

Ende dat sijne Excellentie wesende onderricht van de pericken daer inne anderssins nyet alleen den staet deser landen maer oock van haere Majesteyt soude mogen commen te vallen ' t welck Godt verhoede op dat sijne Excellentie te ruggestellende den achter raet van alle geveynsde ambitieuse gierige ende andere quade persoonen die saecken beleyt mogen worden ten meesten ruste, dienste ende versekeringe van ons arme bedroefde vaderlant.

Want uw Edele es wel onderrecht dat sijlieden

ASG 205

- 106 -

desen deele merckelijck faulten binnen den tyt vande Regeringe van sijne Excellentie tot der staten grooten leetwesen hebben gespeurt daer inne niet tegenstaende der selver seer menichvuldige ende ernstige remonstrantie noyt behoorlijck, met der daet es geremedieert ende dat ' t selve oock bij haere brieven van den vierden february lestleden aen haere Majesteyt ende sijne Excellentie hebben vertoont op't vertrouwen dat wij sijn hebbende dat uw Edele den staet der landen ongeerne soude syen geruineert.

Uwer Edele ende alle de werelt es genouch kennelijck ende achten onnoodich hier te verhalen met wat vertrouwen ende openherticheyt wij in ' t generael ende alle die Staten ende lantsaten in ’t particulier sijne Excellentie hebben ontfangen op sijne aencompste hier te lande ende die selve hebben gediffereert ' t Gouvernement generael der voorschreven geunieerde provincien ende hoe wel die Staten haer te quiten in heure beroepinge soo tot conservatie van den staet deser landen ende van de eere ende rexicutie van sijne Excellentie in ' t differeren van 't voorschreven Gouvernement boven het Commandement buyten tractate met haere voorschreven Majesteyt gemaeckt.

Den Capiteyn generael bij de selve te committeren competerende wel geerne gesien hadden dat die gediffereerde authoriteyt sulcx gemodereert hadde mogen worden dat den staet deser landen ende eere van sijne Excellentie met ghoede ordre hadde gebleven geconserveert Soo hebben die Staten nochtans overmits sijne Excellentie hem met die voorschreven moderatie beswaert

ASG 205

- 107 -

vonde de resolutie mette begeerte van sijne Excellentie geconformeert, oock nyettegenstaende sijlieden voor het nemen van de selve revolutie wel conden bedencken dat daer deur veel ambitieuse anaritieuse ende schadelijcke mensen soo wel van desen lande als van andere natien den wech soude mogen openstaen omme daer deur haer eygen proffyt, ende der landen verdienste ende sijne Excellentie oneere ende desreputatie te voorderen gelijck alsulcke persoonen oock metter daet soo vele hebben te wege gebracht dat sij den getrouwsten ende gequalifiseersten van desen landen,jae oock de Raet van State, den Staten ende Magistraten soo generalic als particulieris hebben bij sijne Excellentie gebracht in misvertrouwen wel wetende dat sij tot haer vermeten nyet en souden connen geraken soo lange sijne Excellentie advis der selver soude gouverneren.

Daer oppe sij fondement geleyt hebben van een achteraet daer deur haer ambitieuse gierige ende oproerige practycquen sijn te wege gebracht nyet jegenstaende die goede advisen ende remonstrantien, soo wel van de Raede van State als oock vande generalis ende particuliere Staten ende de getrouwste ende gequalificeersten van den lande.

Ende namentlijck is door den selven te wege gebracht het eerste misverstant tusschen ons ende Excellentie geresen, nypende het muuten van den dobbelen Ingelschen nobel binnen Amsterdam die elck stuck ontrent twee gulden boven die in trinsicke weerde nae advenant van den cours van de andere penningen werde uuytgegeven, sulcx dat verso ASG 205

- 108 -

de landen met het munten van deselven penningen in sulcken getaele als de selve binnen dese landen sijn uuytgegeven, eenige hondert duysent ponden daer van hadden mogen proffiteren tot vervallinge van de lasten van der oorloge, die wij gelooven alleenlijck bij eenige particuliere genoten, ende deur de naervolgende affsettinge van gelde bij den ondersaten van den lande goet gedaen te zijn.

Die Staten houden oock voorseker dat daer deur nyettegenstaende verscheyden remonstrantien te wege es gebracht, het maecken van het schadelijcken placcaet op ’t stuckvan de trafficque ende navigatie, ’ t welck jegens den wille van de selve Staten ende sonder henlieden te willen horen op de notoire ende erudente swaericheden daer inne bevonden es gemaeckt uuytgegeven ende gepubliceert, Dat oock die middelen die Godt de Heere deur die nature ende gelegentheyt van den lande gaff omme met conservatie van onsen staet deur den uuytvoer van eenige goeden daer bij den viandt seer weynich gesterckt ende dese landen nyet beschadicht soude hebben mogen worden sijn tegengehouden ende beleth dat met ' t gundt daer van soude geprocedeert hebben den gemeenen viandt 't onder gebracht, ende in den voorleden jaere uuyten velde gehouden sijn, ' t welck naer het oordeel van sijne Excellentie selffs ende van een yegelijck bij het tydelijck oplichten van twee ofte drye duysent duytsche ruyteren ende drie duysent duitsche voetknechten sonder swaericheyt hadde mogen geschieden in verso

ASG 205

- 109 -

' t verwachten van de welcke wij met een ydele hope opgehouden zijn geweest, nyettegenstaende ons al den achsten marty was angescreven dat tot die lichtinge vande ruyteren ende knechten omme tydelijck te velde te commen sijnne Excellentie hondert ende vyftich duysent gulden extraordinaris hadde opgelicht,ende dat die ruyteren ende knechten ende oock onse penningen behoorlijck gereet geweest zijnde, die Staten en connen nyet bedencken met wat practique beyde de selve verstroyt ende gespilt sijn geweest .

Dat oock mede het ancompste van sijne Excellentie in dese landen noyt behoorlijck monsteringe en es gedaen van de ruyteren ende knechten die haere majesteyt genadelijck belieft heeft dese landen tot secours te accorderen,jae dat de ruyteren van haere Majesteyt daer van wij uuyte rekeningen bevinden dat die besoldinge 't sedert den twaelfden novembris als bij haere Conincklijcke Majesteyt betaelt tot laste van den lande voort gebracht in drie maenden daer naer voor de helft nyet in ordre sijn geweest, omme monsteringe te passeren.Sulcx dat aenden selven ende oock het voet volck het gelt van haere Majesteyt tot laste ende groote ondienste van den lande ommittelijcken is gedissipeert,ende nyettemin die soldaten soo qualicken sijn getracteert dat vele van henlieden tot groote coste ende met schade foulen van den ingesetenen van den lande hebben geleeft.

Van gelijcken is het volck van oorloge van dese landen soo qualicken betaelt ende getracteert

ASG 205

- 110 -

geweest dat gedurende d’oorloge sulcx nyet en es gehoort niettegenstaende noyt te vooren soo hooge contributien bij den landen sijn geconsenteert, nochte die penningen van dyen soo promptelijck opgebracht, waer deur den staet van den lande inde uuyterste confusie is gebracht.

Uuyt ' t selve fondament es oock gesproten dat verscheyden geveynsde hypocryten ende gespangolizeerde geesten soo van dese als andere landen in alle Staten ende het meeste credyt ende authoriteyt onwettelijck ende onbehoorlijck sijn gestelt bij den welcken oock begonst es deur alle de geunieerde landen contrarie die rechten vryheden ende privilegien der selver, ende preterier ende als suspecte alle wettelijcken overicheden ende magistraten van den landen ende steden jegens vele ingesetenen te procederen.

Hebben oock te wege gebracht dat die authoriteyt publycq is benomen den genen den welcken de selffden wettelijck is competerende ende sijn daer tegens op geworpen private persoonen nyet gequalificeert wesende omme die selve te bedaeren.

Procederende oock jegens de voorstanders van vryheden,rechten ende den meest geaffectioneerde totte gemeene saecke ende conservatie van de ruste deser landen

ASG 205

- 111 -

onbehoorlijkck bij apprehensie ende uuytsendinge ende sonder wech van justicie ofte verclaringe van eenige redenen.

Hebben hen oock nyet geschaempt bij sijnen Excellentie ende eenen ygelijck de wettelijcken staet van den lande in controversie te trecken, ende op, d'authoriteyt van den Staten ende consequentelijcken van alle Magistraten van provincien,Edelen ende steden in ' t generael ende particulier die door den selven bij deputatie worden gerepresenteert te spreken, oordeelen contremineren ende u surperen nae haeren geliefte getracht hebbende deur alle middelen omme den provincien landen ende steden vandyen in dissentie ende eenicheyt te brengen private persoonen te bewegen omme den staet van den lande sonder kennisse van saecken te impeteren ende oock de onverdachte van steden ende landen aen te bieden.

Hebben oock te wege gebracht dat jegens die conditien van den tractate met haere Conincklijcke Majesteyt gemaeckt ende van de delatie van ' t Gouvernement in meer deelen gedimenibreert ende bij instellinge van anderen den wettelijcken Gouverneurs haere behoorlijcken authoriteyt benomen es geweest.

Sulcx dat niettegenstaende alle remonstrantien van den staten ende oock de resolutien bij sijne Excellentie daer op genomen met den welvaert enden staet van den lande gespeelt ende omgesprongen is naer appetite van den genen die geen kennisse verso ASG 205

- 112 -

van dyen en hebben oft daervan openbare vianden waeren.Ende dat die principale steden ende sterckten van de voorschreven landen gestelt sijn in handen van den genen die de Staten uuyt wettelijcken redenen,jae, van geconvuiceerde verraderien waren seer suspect gelijck die selve eyndelinge oock altyts suspect gebleven zijn, hoe wel sijne Excellentie sijn eygen persoon voor haer getrouwicheyt heeft gestelt gehadt.

Alle welcke practicquen met alsulcken confidentie ende stouticheyt sijn beleyt geweest dat eenige claerlicken geconvuiceert sijnde als notoire vianden ende verraders van den staet deser landen onbehoorlijcken gesupporteert ende die justicie onttogen sijn geweest.

Dit al bouwende als voorschreven es op het eenich fondement van het misvertrouwen ende nadencken daer inne sij sijne Excellentie ende eenige heeren van de Engelsche natie tegens den Raet van State allen anderen heeren van dese landen die staten ende alle die Magistraten hebben gebracht ende gestadelijcken gehouden. ‘ t Welck oock gecauseert heeft vereenicheyt tusschen den heeren van d'Ingelsche natie onderlinge, als oock tuschen eenige der selver ende andere deser landen vele jaeren getrouwelijcken gedient hebbende.

Ende ten lesten is daer deur te wege gebracht

ASG 205

- 113 -

dat op den 24sten novembris lestleden in conformite van der staten resolutie den Raed van State in absentie van zijne Excellentie tottet Gouvernement van denlande volcommelick gecommitteert ende daer van een soleminele acte bij sijne Excellentie geexpedieert zijnde eenige dagen nae.’ t Vertreck van sijne Excellentie een ander acte van de selve date bij sijne Excellentie geteeckent es te voorschijne gebracht. Daer bij die supstantitueelste poincten de defentie van den lande meest betreffende aen sijne Excellentie speciaelijck worden gereserveert, ende die dispositie van den Rade van State ontogen. Sulcx dat d' ordre dienende tot conservatie van den staet van dese landen ende van verscheyden steden van grooter importantie nae inhoudt van deselve acte nae Ingelant es genomen gelijck eylaes die effecten ' t selve alreede hebben meegebracht.

Alsoo Sir Willen Stantley bij sijne Excellentie tot Gouverneur over Deventer gestelt ende Roelant Yorck Gouverneur over het fort voor Zutphen uuyt crachte der selver acte egeene overicheyt in dese landen en hebben willen kennen gelijck ' t selve hier vooren breeder es verhaelt.

Alle ' t welcke eetshalven tot vereedinge van onse eere nyet en hebben connen laten uw Edele vrymoedelijck ende onbeveinsdelijck over te scriven versekerende dat wij met andere lieffhebbers ende voorstanders van onsen vaderlande in alle onse acten egeen andere consideratie noch voornemen en hebben gehadt dan de behoudenisse der selver ende vande Christelijcke ware

ASG 205

- 114 -

religie mitsgaders d’eere ende authoriteyt van haere Majesteyt ende van sijne Excellentie ende ' t gemeene welvaren, begerende seer ernstelijck op de lieffde die uw Edele is dragende tot de eere Godts, dienst van haere Majesteyt eere van sijne Excellentie ende conservatie deser bedroeffder landen dese onse onderrechtinge van ' t gene alhier gepasseert es sulcx te verstaen ende te behertichen als de selve in goeder conscientien bevinden sullen te behooren mitsgaders de goede hant daer aen houden dat, wij ons ongequest ende ongevioleert in onse name ende fame mogen behouden bereyt sijnde jegens onse beschulders ende berispers t’allen tyt van onse actien alhier goede rekenschap te doene daert behooren zal .

Daer sijn eenige minutelen alhier nyet verhaelt om cortheyt wille ende om uw Edele nyet te zeer moytelijck te vallen met lanck lesen die alle mede bij ons naer de voorscreven witten ende mercken gedirigeert sijn geweest ende sal uw edele daervan 't mijnder ancommen, 't welck binnen twee oft drie dagen met Godts hulpe verhope te sullen wezen, particulierlijcken verwitticht worden, als mede onder andere van de lichtinge van de Duitsche ruyteren, Die commissie van sijne Gedeputeerde den Grave van Solms ende anders, daer inne wij nyet anders gedaen hebben dan vermogens onsen last ende speciale Commissie daer buyten wij nyet en bevinden eenichsins geexcedeert te hebben.

De Gedeputeerde geweest zijnde bij haere Majesteyt van Ingelant weder gekeert zijnde hebben

ASG 205

- 115 -

gedaen raport van hunne gebesoigneerde uuyt seker verbael bij hun tot dyen eynde geconcipieert daer van uw Edele copie sal worden gesonden in effect. Haere Majesteyt begeerende volcommelijck die gelegentheyt onser saken te weten, ende onder andere wel het principaelste oft die gemeene contributien souden connen worden versocht soo men in Ingelant daer vele op roept ende bij de quaetwilligen gesecundeert wort aleer die selve haere Majesteyt eenige verclaringe wil doen wat sij geresolveert es den landen tot voorder assistentie te doen sulcx uw Edele uuyt de missive van den heeren Staten Generael aende provincien hier mede gedaen sullen connen vernemen.

Voor tydinge en es hier anders nyet dan dat Poeroort bij den viandt seer vast belegert wert ende dat hij daernaer drie regimenten voet volcx geschickt heeft met eenige Cornette peerden.

Dat den viant alreede seker myne hadde gemaeckt maer dat die selve bij den onsen ontmoet es ende datter vele van den viandt gebleven zijn..

Den Oversten Schenck is geresolveert die belegerde met Godts hulpe te ontsetten daer toe hij alle gereetschap over eenige dagen gemaeckt heeft ende verdich es om derwaerts te trecken.

Men segt dat aende plaetse veel gelegen es.Hier es oock tydinge gecommen dat Milordt,Buchorst tot Dordrecht gearriveert es, ick sal mijn uterste doen omme met den eersten mij bij uwe Edele te laten vinden, hoe wel mij sal swaricheyt bejegenen mette Gedeputeerde van d’andere provincien ende insonderheyt bij die van Utrecht die ick met mij ter verso ASG 205

- 116 -

generaler vergaderinge hebben gebracht.Sullen uw Edele gelieven met de eersten anderen herwaerts te schicken op dat se egeen redenen en mogen hebben van clagen, dat eenige provincien haer sijn absenterende ende daer uuyt soude mogen accasie van weder naer huys te keeren tot verachteringe van des gemeene lants saecken, uw Edele biddende die veelheyt mijns schrivens te goede te willen nemen, soo het anders qualyck heeft connen geschieden omme met den eersten te commen tot eenige verantwoordinge jegens de Calonnien van onse nasprekers van onse actien ende handelinge, de welcke indyen sijt deur onwetenschap de en staet te vergeven, indyen sij anders deur malitie ende quaetwillicheyt bij u mijne heeren daer inne te versyen, ende hier mede Edele eersame wijse voorsienige zeer discrete heeren zijt Gode bevolen die uw Edele ingoede eenicheyt voorspoedige ende gelucksalige regeringe, bidden wij te willen verleenen sijne Godelijcke gratie. uuyt ‘s Gravenhage, desen achtsten aprilis 1587 onder stont, die uwe Edele alle ten dienste geteckent Adriaen Cooper, de superscriptie es deser Edele wijse zeer voorsienige heeren.

Mijne heeren de Staten van Zeelant oft haere Edele Gecomitteerde Raden.

ASG 205

- 117 -

1587 april 7.

Copie Mijn Heeren, Uw Edele sullen ontwyffelick 't doort scryven van mijne heeren de Generale Staten hebben verstaen de substantie van 't gunt ons inde legatie van Engelandt es wedervaeren, waer van 't raport in 't breede es gedaen geweest, zoo oock bij mijne voorgaende schreeff voor genomen te sijne, ende had wel gewenscht dat uw Edele gedeputeert in competenten getalle daer over hadden mogen wesen,doch was mijn begeeren, egeen es alnoch uw edele daervan dat ick van hier sal commen ende 't werk al gescreven sal sijn particuliere, te commen relacie doen tot voldoeninge van mijn debvoir tot uw Edele. 't welck uuytgestelt es, uuyt oorsaecken dat zoo den Raedt van State als de Staten Generael in hun vergaderinge zeer zwack sijn, ende de directie van der saecken zeer bezwaerlicken.

Hier over hebbe ick noch verstaen dat d'eene resterende uw Edele Gedeputeerde mede naer Zeelandt vertreckt waer door de vergaderinge van de Generale Staten geschuert wort, ‘t welck ick nyet hebbe connen laeten uw Edele voor ooghen t'houden, met de inconvenienten tendele die zouden moghen reysen ende toe nemen.bij zoo verre uwe Edele daeromme nyet en voorsien, die van Uuytrecht hebben zedert eenige dagen herwaerts hunne Gedeputeerde bij de Generale Staten gehadt waerdoor goet verstant onderlinge tusschen de provintien es te verwachten, ende alreede begoust congultineren, 't welck wederom door d'absentie van uw Edele Gedeputeerde apperentelick verhindert werden, ende meerder oorsaecke van tweespalt gevonden bij den ghenen die sulcx soecken, 't welck allessins zoude dienen verhindert, d' heer Millord Buchorst Ambassadeur van haere Majesteyt verso - 118 -

is mede voorhanden die dese scheydinge zeer vrempt sal vinden behalvens het interest dat onse gemeene saecke door tyt verlies ende goet bericht daeruuyt zoude commen te lijden, behalven oock veel anderen saecken die te doen staen ende zonder de welcke nyet en connen bestiert worden. Bovendyen laete ick mij voorstaen dat alle saecken wel ingesien sijnde bevonden sal worden dat d'actien van den Staten, nyet zoo quaet noch van sulcker meeninge en sijn als de zelve wel naer gedraghen ende geduudet werden 't welck dicwils geschiet door ontwetentheyt ende onbekentheyt van saecken 't welck uwe Edele sal believen mij te goeden aff te nemen, ende tegens die bevreesde inconvenienten te voorsien, mits affseyndende hunne Gedeputeerde ter Generaliteyt ende eenicheyt, handthoudende zou uw Edele altyt meer als andere wel gedaen hebben.

Den Commis van Colston heeft heden sijn brieven gedeputeert inden Raedt van State, ende ande heeren inder saecke bij sijne Excellentie tot revisie gedelegneert die den last hebben angenomen ende sal daerom noodich sijn dat den fiscael van de Admiraliteyt cum suis hem gereet houden tegens die verdachvaerdinge die hem sal gedaen worden, ten eynde de saecke binnen den geprefigeerden tyt van drye maenden mach getermineert, ende 't lant van meerder schaden be-hoet worden. Hiermede mij dienstelick in uw Edele goede gratie gebiedende, bidde ick verso

ASG 205

- 119 -

den Almogende u mijne heeren te hebben in sijn salige hoede.

Geschreven in ‘s Gravenhagen den 7den aprilis 1587, onder stont uw Edele dienstwillige. onderteeckent Jacob Valcke.

Post scripta, Milord Bourouw es bij haere Majesteyt gecommitteerdt tot Gouverneur van den Briele, heeft deser daghen aldaer den behoorlicken eedt in handen van d'Heeren Nyvelt, Melun ende Brassart daer toe bij d'HeerenStaten Gecommitteerde met speciale belofte oock bij eede van reddres van allen poincten die contrarie off buyten den tractate tot achterdeele vanden lande bij abuys mochten incropen sijn. die superscriptie Aen mijn uw Edele Heeren mijn heeren die Staten van Zeelandt oft haere uwe Edele Gecommitteerde Raeden.

ASG 205

- 120 -

Corresp. 1591 april 2.

Edele erntfeste hooghgeleerde, wysen zeer voorsichtige Heeren.

Wij hebben noodich bevonden uw Edele te verwittigen dat de heeren gedeputeerden van wegen den geunieerden provinciën affgesonden in Ingelant aen haere Majesteyt, ons hebben gedaen rapport van haere besoingne ende affscheyt , ende dat wij uuyten zelven haeren rapporte ende voorgelest verbale hebben verstaen ende bevonden dat de voorschreven heeren" hen getrouwelick, neerstelick, ende naer behooren in haeren opgeleeghden last hebben gequeten, ende alles gedaen wes hen mogelick es geweest, by haere Majesteyt ende de heeren van haere Raede, om der zelver haere Majesteyt te bewegen t’accepteren ende aen te nemen de Souveranite deser landen. Haer beloft de secours te peerde ende te voete zoo verre te vermeerderen dat t’zelve, mette middelen van den landen genoechsaem mochte wesen den viant't hoofft te bieden.

Ende lestelick dat haere Majesteyt syne Excelentie wilde laeten wedercommen in desen landen om syn gouverneuren mit gelucksalicheyt tot Godes eeren, ende ‘s lants welvaert te continueren. Sulcx dat die voorschreven Gecommitteerden daerover nyet en hebben versuympt noch naegelaeten, maer dat sy naer eenige conferentiën ende ’t samenspraecken mette heeren van den Raede van haere Majesteyt gehouden, nyettegenstaende alle gedaen verthooningen ende mogelick instantie, eyntelick geen andere antwoordt van haere Majesteyt ende de heeren van haeren Raede en hebben becommen. Ierst aengaende de Souveranyteyt dan dat haere Majesteyt den gedeputeerden van de provinciën dies angaende hadden gegeven antwoordt int jaer (15)85.

Te wetene dat haere Majesteyt noch ter tyt nyet gemeent en was de zelve Souveraniteyt aen te nemen. Ende belangende het verzochte vermeerderen van haere belooffde secours, dat haere Majesteyt zeer wel genegen was dese landen volgende haerluyden begheren te assisteren, maer dat haere Majesteyt noch ter tyt 't zelve in conformite van haere goede genegentheyt. Emmers nyet naer het begeren vande provinciën en verbinde te doene. Overmits sy haer moeste wapenen tegens den Coninck van Spaigniën ende anderen:die den connickreyke van Engelant grootelick dreyghden orloge te willen aendoen, gelyck sy daertoe groote gereetschap over lange hadden gemaect, ende noch maecken met toerustinge van schepen.

Welcke wapeninge van haere Majesteyt den landen ten prouffyte ende dienst sal stercken, dat nyettemin

ASG 205 Corresp.1591 april 2.

- 121 -

haere Majesteyt hadde goedt gevonden in desen landen te seynden den Heere Milard Bacchorst. Om hem van wegen haere Majesteyt op de gelegentheyt van des lants saecke behoorlick te informeeren, ten eynde haere Majesteyt van ialles inder waerheyt onderricht wesende, op de verzochte augmentatie van 't secours ende het weder seynden van syne Excelentie en syn gouvernemente naerder sal mogen resolveren, gelyck uw Edele breeder sullen mogen verstaen, mitsgaders die continuatie van de goede genegentheyt van haere Majesteyt tot onser conservatie uuyten voorschreven verbale daeraff uw Edele ierstdaechs copie sal worden gesonden.

Ende alzoo mits dyen byde geunieerden provintiĂŤn (verwachtende die naerder resolutie van haere Majesteyt) binnen middelen tyde dyent voorsien op de.conservatie van den staet deser landen, is derhalven ons vruntelick ende ernstich bidden uw Edele willen hen promptelick resolveren op 't verzocht furnissement tegens den 10 den van haere quote ende tweemael hondert thien duysent guldens,tot behoeff van de ruyteren,knechten ende pionniers, by den Welgeboren Graeff van Moeurs aen te nemen in de dienst van den lande, volgende den contracte met syne genade gemaect uw Edele antescreven,op dat wy goets tyte een bequaem veltleger mogen formeren, om den viandt 't hoofft te bieden, ende syne anslagen te verhinderen. Daerdoor ongetwyffelt haere Majesteyt haer des te genegender sal laeten vinden onsen saecken an te nemen.

Hiermede Edele erntfeste hooghgeleerde, wyse, zeer voorsichtige heeren, uw Edele inde hoede des alderhoochsten bevelende.

In Sgravenhage, den 2den aprilis 1591. Geparapheert A. de Coopere ut super. Onderstont, uw Edele goetgunstige vrunden, de Staeten Generael der vereenichde Nederlanden Noch bet leeger ter ordonnancie van de zelve. ondertheckent C. Aerssens.

Die superscriptie Edele erentfeste wyse zeer voorsienige heeren de Staeten ‘s lants ende Graeffelicheyts van Zeelant oft haere Gecommitteerde raeden.

ASG 205

- 122 -

Dachvaart vande 4 de meije 87 Copien.

Edele,erntfeste, hoochgeleerde,wijse,discrete ende seer voorsienige heeren.

Nadien den Ambassadeur van den Conincklijcke Majesteyt van Engelandt milord Buchurst in onse vergaderinge,nae overleveringe van zyne brieven van credentie van hare Majesteyt den 14 den deser eerst heeft geproponneert eenige poincten, hare Majesteyt gerapporteert oft geadverteert daerbij verstaen was,hare Majesteyt d'Engelssen natie ende zijne Excellentie den Grave van Leycester in eere,reputatie ende authoriteyt miet genouch gedaen te wesen.

Soo hebben wij opde zelve poincten des anderen daechs den voorschreven heere Ambassadeur mette waerheyt zulcke onderrichtinge gedaen, dat hy hen van wegen hare Majesteyt ende zijne Excellentie daer mede op alle poincten houdende voldaen ende vereenight, den Staten daerop ten zelven dage ende ‘s daechs daernae iterativelick heeft bedanckt,ende procederend den voorschreven heere Ambassadeur voorts tot openinge van zijne voorderen last Is den 16den ende 17 den deser bij den zelven heere Ambassadeur geassisteert bij den heere Generael Noritz, ende den

ASG 205

- 123 -

Heere Ambassadeur ,nae vele conferentien ende communicatien zoo verre bij ons es geinduceert geweest, dat die voorschreven heere Ambassadeur eyntelick op 't welbehagen van hare Majesteyt ende belofte van zijne uuyterste debvoir te doene, openinge gedaen heeft,dat hare Majesteyt daertoe de somme van vyff hondert duysent ponden ( boven het voorschreven ordinaris secours) den lande zoude assisteren bij forme van leninge ende onder belofte van restitutie volgende 't voorgaende contract met hare Majesteyt gemaect. Midts dat de provincien die resterende thien hondert duysent ponden extraordinaris daertegens zouden consenteren ende furneren.

Ende hoewel het furnissement van de voorschreven thien hondert duysent ponden den lande zeer bezwaerlick zal vallen, soo is nochthans bij dese vergaderinge ende voor den landen dienstelick, jae nootelick bevonden dese occasie om alzulcken heerlicken leger op te mogen rechten ende in goede ordre tot dienste van den lande affbreuck ende crenckinge der gemeene vianden te velde te brengen ende onderhouden nyet voorbij te laten gaen, byzonder naedemael hare Majesteyt daertoe zoo heerlicken extraordinaris secours zal doen, ende dat in desen jare bij middel vandien den viandt veel meer

ASG 205

- 124 -

Raedsheeren Clerck ende wilck van wegen hare Majesteyt ende bij onse Gecommitteerde geassisteert bij zijne Excellentie van Nassau ende zijne Genade van Hohenloo gemaect den staet van den oorloige voor den loopende jare, zoowel omme alle de steden ende sterckten van de geunieerde landen met goede ordinarisse garnisoenen beseth te houden, als omme eerst sdaechs op te richten ende voor vier oft vyff maenden te velde te onderhouden, een goed veltleger van ten minsten vyff duysent goede ruyteren twelff duysent goede voetknechten ende duysent pioniers metten trail van atillerie, vuires, wagens ende andere nootelicheden, van welcke ordinarissen garnisoenen voor 't geheele jaer, midtsgaders het oprichten ende onderhouden van 't voorschreven leger voor vier oft vyff maenden, die nootelicke betalinge van het volck van oorloige ende andere costen boven het ordinaris secours van hare Majesteyt van duysent ruyteren ende vyff duysent voetknechten, behalven de garnisoenen van de plaetssen van asseurantie, midtsgaders d'ordinaris contributie bevonden werden te bedragen ontrent vyffthien hondert duysent ponden van 40 grooten 't pondt, tot furnissement van welcke vyffthien hondert duysent ponden, de voorschreven

ASG 205

- 125 -

maendt van junio, twee hondert duysent ponden in de maendt van julio twee hondert duysent ponden in de maent van augusto ende die reste inde maent van septembris( omme waervan de costen ende eyntelick resolutie inne te brenghen, midtsgaders de gereede penningen.

Te weten de voorschreven twee hondert ende thien duysent ponden in baren gelde op te brengen, aen ponden van den ontfanger generael Philips Doublet omme voorts nae brieven geschickt te worden). is goed gevonden dat de provincien hare Gecommitteerde volcommen last alhier in den Hage zullen schicken jegens den vierden may eerstcommende omme des anderen daechs op 't voorschreven consent in besoingne te treden.

Sullen daerom uw Edele nyet naerlaten ten voorschreven dage precise hare Gedeputeerde in competente getale alhier daerop met volcommen last zeynden, ten eynde in de voorschreven zake ( die egeen uuytstel oft nieuwe rapporten en zal mogen lyden) zulcx mach worden geresolveert, als den staet ende dienst van den lande es vereyssende.

Ende alzoo den voorschreven heere Ambassadeur mede verclaert heeft,dat hare Majesteyt in 't tractaet tusschen haer ende den landen

ASG 205

- 126 -

affbreecks can worden gedaen,als namaels zoude connen geschieden met ongelijck meerder macht ende costen, mids welcken wij den voorschreven heere Ambassadeur van de voorschreven openinge van wegen hare Majesteyt goed hebben bedanckt,ende hem gebeden an hare Majesteyt zoo wel te bevoorderen als eenichssins doenlick es waer tegens wij beloeft hebben alle uuyterlick debvoir an alle de geunieerde provincien te doen, ten eynde zij lieder daertoe willen consenteren extraordinaris de voorschreven somme van thien hondert duysent ponden van 40 grooten 't pondt bij repartitie ende quotisatie over de provincien, te weten de provincien van Hollandt, Zeelandt, Utrecht ende Vrieslandt,op den voet vande voorgaende quotisatie ende de andere provincien op alzulcken quote als in redelicheyt van haren staet bevonden zal worden hen dragelick te wesen.

Te betalen van de voorschreven thien hondert duysent ponden, twee hondert thien duysent ponden (daervan te vooren bescriven es gedaen, omme de zelve gefurneert ende opgebracht te hebben jegens den 10den deser maent) gereet omme ierstdaechs tot lichtinge van twee duysent ruyteren, drye duysent voetknechten, ende duysent pionniers naer Bremen geschict te worden, twee hondert duysent ponden inde marge;

ASG 205

210.000 guldens gereet te betalen

-

127 -

gemaect, bevindt eenige imperfectien, defectien ende erreuren, daeruuyt misverstanden rysen ende ontstaen, ende dat daeromme hare Majesteyt belieft es dat voorschreven tractaet bij eenige Gecommitteerde zoo van hare Majesteyt als van den heeren Staten Generael zal worden geresolveert ende dat die zelve Gecommitteerdes zullen wesen geauthoriseert omme de imperfectien ende defectien te suppleren,die erreuren te rechten ende daervan een additie oft een nyeuwe contract in behoorlicken forme te maken.

Ende wij verclaert hebben onsen last nyet te strecken, omme het voorscchreven tractaet zoo solempnelick angegaen in eenige poincten te veranderen, suppleren oft rechten ,oft daervan eenich nyeuw contract te maken. Soo heeft den voorschreven heere Ambassadeur an ons begeert, dat wij den provincien oock daerop zouden bescryven. Sullen daerom uw Edele hare Gedeputeerde oock ten voorschreven dage zenden met volcommen last omme tot resumptie van 't voorschreven contract te procederen, ende te verstaen wat imperfectien, defectien oft erreuren, zoo tot opsien van hare Majesteyt als den landen daer inne zouden mogen bevonden worden,ende daerop zulcx te resolveren, ende alzulcke additie oft nyeuw contract te maken als ten redelicken contentement van hare Majesteyt

ASG 205

- 128 -

ende dese landen zal bevonden worden te behoren.

Hiermede , Edele, erntfeste,hoochgeleerde, wyse, discrete ende zeer voorsienige heeren, bidden wij den Almogenden uw Edele te verleenen lanck zalich leven.

In ‘s Gravenhage den 19den aprilis 1587, geparapheert Wijnbergen videt.

Onder stont, uw Edele goedgunstige vrunden die Staten Generael der vereenichde Nederlandtssen provincien, ter ordonnancie van de zelve onderteeckent Aerssens. die superscriptie was, Edele, hoochgeleerde,wyse discrete zeer voorsienige heeren, die Staten ‘s landts van Zeelandt oft huere Gedeputeerde Raeden.

ASG 205

1587 mei 5.

- 129 -

Copie.

Edele eerweerde, wijsen ende zeer voorsienige heeren.

Sijne Excellentie van Nassau heeft mij belast neffens sijne brieven uw Edele te adverteren dat nyettegenstaende u luyden scryven ende versouck van vertreck van de vier nyeuwe Schotsche vendelen in 't land van der Tholen u lyuden souden gelieven noch voor eenige dagen daeraff te supersederen door die zekere advertentien die sijne Excellentie heeft van 't voornemen van den viandt op 't landt van der Tholen die ick gesien hebbe ende duchte te wesen warachtich. Ter wylen die betaelt en es nyet te vreesen van eenige foulen, ende sal die Grave van Solms daer tegens voorsien, zoo men versekert wordt dattet ‘s viants voornemen verandert sij, sullen terstonts van daer getrocken worden . Sijne Excellentie vertreckt morgen om te commen in Zeelandt de welck metten tour ende ommeganck die hij sal doen wel veerthien dagen anloopen sal, als dan sal op een ende alles voorsien mogen worden. Den ambassadeur van haere Majesteyt es met d'heere Valcke naer Utrecht, ende heeft op alles contentement genomen alzo dat alle saecken hier vorens beleyt goet gevonden sijn in 't welcke mede es die commissie van der Grave van Solms. d' heer Donelens es om den gestroyden brieff bij den Gedeputeerde over gebracht die men sijnen dienaer ten minsten opleght ‘s avens. u luyden afgeset ende es hier vervolgende reparatie dat hen indicta causa tegens alle contrarie geloften sulcx geschiet.

De commissaris die daer compt om 't gelt voor de ruyteren ende knechten sullen uw Edele wel doen terstonts te doen affveerdichen. alzoo men hier op die van Zeelandt zeer roept,ende sullen alle sijne oncosten redonderen tot laste van die van Zeelandt. hier mede Eerweerde wijsen, ende zeer voorsienige Heeren mij zeer dienstelijcken gebiedende in uw Edele goede gratie bidden

ASG 205

- 130 -

den Almogende die zelve te gespaeren in sijne heylige hoede.

Uuyt Delft den 5 den may 1587, onder stont uw Edele ende bethleeger, onderdanighe ende dienstwillige dienaer, ondertheeckent Roels Die superscriptie Edele Eerweerde wijsen, ende zeer voorsienige heeren, die Staten van Zeelandt oft haere Edele Gecommiteerde Raeden.

ASG 205

- 131 Copie.

Vertooch van den Tresorier Manmaker.

Aen mijn Edele Heeren de Staeten van Zeelandt off haerder gecommitteerde Raeden.

Verthoont reverentelijck Jacob Valcke hoe dat hij ontrent drye jaeren uwer Edele geremonstreert hebben de groote ende excessive costen bij hem geleden de twee aldoen verleden jaeren,inden Raeden van State, volgende de remonstrantie daer van zijne uwer Edele ('t versouck redelijck vindende) belieft heeft bij acte van den 29 may ‘ 87 te verclaren dat den remonstrant then uuyt eynde van het loopende jaer zijns dyenst ten respecte van dyen gegeven zoude worden alle redelijck contentement,waerop hij remonstrant hem verlaettende heeft daer naer te verscheyden reysen, satisfactie versocht, dan heeft in plaetse van dien vernomen, dat uwer Edele den 24 sten marty ' 89 hebben geresolveert,dat indien hen remonstrant eenigen extraordinarisen dyenst werde opgeleyt boven zijn mede collegen, verstaen werdt hij daer van bij de generaele Staten behoort betaelt ende gerecompenseert te worden daer inne uwer Edele zouden draegen hun contingent, dan alzoo,de voorschreven resolutie schynt gesproten te zijn uuyt eenich misverstandt, als van niet verdacht te zijn de voorschreven voorgaende belofte van den 29sten may ‘ 87, off dat dese leste resolutie respicieert den toecomenden tyt van alsdoen

ASG 205

- 132 -

waer naer hij remonstrant is te vreden geweest hem te reguleren over het voorleden voorschreven aengaende (waer van gedoleert werdt) en is tot noch toe nyet gevolcht het contentement te vorens bij uwer Edele belooft. Versouckt daeromme uwer Edele gelieve alsnoch daerop regard te nemen, ende ten alderminsten in plaetse van het versouck van getracteert te worden tegens een pondt vlaemsch daechs, ick segge voorden tyt alsdoen verleden ende ten respecte van de redenen in de voorgaende remonstrantie breeder geroert, hem remonstrant te laeten behouden t’zijnen proufyte alzulcken een hondert ponden vlaemsch als hij den voorleden somer bij wissel heeft opgenomen ende ontfangen op den Tresorier Manmaecker, doen hij remonstrant van weegen d'Heeren Generaele Staten in Engelandt was, ende dat hij bij provisie den Tresorier voorschreven werde betaelt d’inninge oft liquidatie van de voorschreven hondert ponden vlaemsch soussrance te houden tot naerder ordonnantie van u Edele 't welck doende etc.

ASG 205

- 133 -

1587.

Corte deductie ende bewysinghe van 't gene den Raetsheer Wynrich geproffiteert heeft gedurende zijne administratie als Raetsheer van de domynen Bewesterschelt,beginnende van den eersten may 78 tich totten 6den marty 82 tich lyde zijnen suspensie, maeckende vier jaeren ontrent twee maenden min,ende dat van 't ghene uuyt zijnen rekeninghen ende eygen gescriften te vinden is ende voorder nyet.

Eerst heeft den voorschreven Wynrich ghenoten,over vier jaren gagien zynder originelis rekeningen,de annis beginnende prima may 78,79,80 ende ulta decembris 81 's jaers behalven 't scryven zijnder rekeninghen plus 't negentich gulden, compt £ 360 van 40 grooten.

Somma perse Noch heeft hij geproffiteert in zijne reckeninghen extraordinaris de anno 78 tich over zijnen gepasseerde gagien £ 96-6 Noch over de lossinghen van 4524 gemeten ambachts, in de zelve reckeninghe gebracht tot 2 grooten van den ghemete voor den Raetsheer £ 226-4 Item noch van verheffinghen van 89 ghemeten ende thienden ende 58 ghemeten leenlanden verso

ASG 205

- 134 -

midtsgaders van oversetterye van 66 gemeten leenlanden, t’zamen 193 gemeten tot 6 grooten vlaems van de gemete, bedragende in ponden van 40 grooten £ 28-19 Item noch van drye brieven van lossynge van ambachten,vier brieven van verheffyngen, vyff brieven van lossyngen van leenlanden,ende zeven brieven van derrymoeren, t’zamen 28 brieven tot 16 schellingen grooten vlaems, elcken brief bedraechende in ponden van 40 grooten £ 133-8 Extraordinaris rekenyngen de anno 79 tich.

Over zynen gepasseerde gaigien

£

83-15-9 van 40 grooten

Noch over de lossyngen van 1160 gemeten ambachts in de zelve rekenynge gebracht tot 2 grooten vlaems van de gemete £ 58 Noch vande verheffynge van 30 gemeten thienden ende 37 gemeten leenlanden, midtsgaders van oversetterye van 83 gemeten thienden ende 40 gemeten leenlanden, t'zamen 160 gemeten, tot 6 grooten vlaems van den gemete facit alhier in ponden van 40 grooten £ 24 Item noch van brieffgelt over vier brieven van lossynge van ambachten, viere van verheffyngen van thienden, eenen brief van verheffyngen van leenlanden ende 21 patyen derrinckmoeren, t'zamen 36 brieven tot 16 schellingen vlaems van elcken facit £ 172-16

ASG 205

- 135 -

Extraordinaris rekenyngen de anno 80 tich.

Syne gepasseerde gagien £ 268-0-3 van 40 grooten.

Over de lossynge van 4691 gemeten ambachts, bij hem inde zelve rekenynge verandtwoort daer van den Rentmeester ghenoten heeft 2 grooten van de gemeten, facit £ 234-11 Noch bovendyen over een ander namptissende van lossyngen van ambachten,van weghen den zoone van d'Heere van Beauvois gedaen over 3619 gemeten, volgende zijne eygen bekentenissen bij eede bevesticht £ 181 Noch over 't verheff ende lossynge van 724 gemeten thienden,ende 11 gemeten leenlanden, ende 14 gemeten van overzetterye van thienden, t’zamen 249 gemeten, tot 6 grooten van de gemeten facit £ 37-7 Item van brieffgelt in desen jaere te wetene, drye brieven van lossynge van ambachten,drye van lossyngen, ende verheff van thienden,ende van lossyngen van leenlanden, ende twee van oversetterye van thienden, t'zamen negen brieven, ten pryse als vooren £ 43-3 Item van neghenthien blocken thienden tot 16 schellingen grooten elcken als vooren, facit £ 91-4.

ASG 205

- 136 -

De anno 81 tich extraordinaris rekenyngen.

Syne gepasseerde gaigien

£

196-1-8

Over de lossyngen van 1368 gemeten ambachts, tot 2 grooten vande ghemete facit £ 68-8 Noch over negenentzeventich ghemeten verheff ende lossynge van thienden,ende negentien gemeten van leenlanden,mitsgaders acht gemeten van overzetterye van thienden, ende 49 gemeten van leenlanden, t’zamen 155 gemeten, tot 6 grooten van de gemete, t'zamen £ 23-5 Noch over brieffgelt van desen jaere, te wetene vier brieven van lossynge van ambachten, zeven van thienden, viere van leenlanden,midtsgaders eene van oversetterye van thienden, ende zesse van leenlanden, ende 40 van derrylanden, t’zamen 62 brieven, tot 16 schellingen grooten vlaems elcken t’zamen £ 297-12.

ASG 205

- 137 -

Noch bij zijnen staet bij forme van rekenynge over gegeven van den eersten january 82 tich totten 6den marty, tyde zynder suspensie Over de lossynge van 3728 gemeten, ambachts, tot twee grooten vlaems van de gemete £ 186-18 Noch van verheff van thienden over 96 gemeten ende 3 gemeten leenlandts, t’ zamen 99 gemeten tot 6 grooten van de ghemete £ 14-17 Item binnen desen tyde die brieven van lossyngen van ambachten, ende vier brieven van thienden, ende een van leenlanden t’zamen acht brieven ten pryse als boven £ 39-8 Noch over zynen gepasseerde gaigien in het affnemen van de voorschreven staet £ 10-5-10 £ 2516-10-6 zumma zecunda

te 40 grooten

Somma totalis bedraecht

£ 2876-10-6 Van 40 grooten.

ASG 205

- 138 -

den voorschreven Wynrich heeft gedurende den voorschreven tyt noch ghenoten uuyte opositien van den thol,eene goede merckelicke somme, bedragende over de

Den voorschreven Wynrich is noch in zijne rekenynge extraordinaris ghepasseert over zekere vergeldyngen van oncosten bij hem gedregen jegens den dyckgrave Blancx, al is 't nochtans dat de zelve questie meer hem Raetsheer in 't particulier was raeckende, dan de domeynen, de wyle gheen questie en was, of 't men thiende pentie betalen zoude, dan nyet,maer alleenlick ofte die bij hem Wynrich ofte Serooskercke ontfanghen zoude worden, de somme van £ 240 , nyetemin hier alleenlick bij memorie.

ASG 205

- 139 -

Sijne Excellentie hebben d’articulen hem van wegen mijn heeren den Staten Generael overgelevert nopende d’orde op de beleydinge der saecken van de Collegien der Admiraliteyt soude de selve wel goetvinden maer aengemerckt die Gedeputeerden van Zeelandt verclaert hebben daertoe nyet gelast te wesen endesijne voorschreven Excellentie nochtans raetsaem soude vinden dat tot voorderinge vande landen dienst allen provisionele orde op de voorschreven saecke mocht gestelt wordden soude bij maniere van eenen voorslach goet vinden dat voor den tyt van een jaer eerst commende de seven Gecommitteerden Raden van de Staten van Zeelandt mede van de voorschreven heeren Generaele Staten sullen commissie ende instructie ontfangen als Raden van de Admiraliteyt ende aende voorschreven heeren Generaele Staten eedt doen conforme de voor schreven instructie met renunciatie van alle particuliere verbintenissen aende voorschreven heeren Staten van Zeelandt, de saecken van de Admiraliteyt, convoyen ende licenten metten aencleven van dyen aengaende ende dat de selve zeven Raden een eersten werckendach in de maendt uuyten heuren sullen verkiesen ende nomineren vier persoonen die de selve maendt geduerende alleene metten drye Raden van de andere provintien sullen kennisse hebben ende staen over de indicature van allen voorvallende questien, oock dat het beseynden van de voorschreven Rade van d'een in 't andere collegie ende van schepen van oorloge uuyt het eene in 't ander quartier in surcuantie sullen gehouden worden voor den tyt van ses maenden omme middelertyt naerder te letten oft selve oock noodich sal wesen.

Gedaen in ‘s Gravenhage.

- 140 den 26sten juny 1500 zevenentnegentich was geteeckent Maurice de Nassau onderstont gescreven, ter ordonnantie van zijne Excellentie, onderteeckent Nielander.

Was daerop gedruckt het cachet van zijne Excellentie.

ASG 205

- 141 -

Mijn heeren ick heb wel bedrouft geweest te verstaen van het overlyden van den Dyckgrave Johan Adriaensen Blancx,achtende dat het lant daer veel aen heeft verloren, mer naerdyen het Godt zulcx heeft belyeft moet het ons gerungen.

Ick heb op de voorsieninge van de dyckgraeffschappen apparentelick geconverceert met mijn heer van Breederode ende den heer Teelincx die ick t’uwer intentie zeer wel genegen vinde,ende en sullen nyet laeten den oirboir van 't landt in uwer Edele schryven wel geroert in goede recommandatie te hebben uwer Edele sullen hebben te bedencken off tot de voorschreven officien nyet voorsyen ende moet worden bij denominatie van de Staten van Zeelandt van dye gequalificeerde personen tot elck als wesende principael officien hyer te voren gestaen hebben ter relatie van de Gouverneur Generael, zulcx met zijn Excellentie es gehandelt volgende d’acte van 't Gouvernement.

In date den l sten februaris 1586. Die personen bij uw Edele voorgestelt duncken ons wel bequaem ende gequalificeert te zijn, ende de redenen daer thoe geallegeert wel pregnandt. hier mede u.

Mijn heeren, den Almogende bevelende,geschreven in ‘s Gravenhaege den 25sten juny 1587. uwer Edele ende dienstwillige

ASG 205

Jacob Valcke.

- 142 -

20 juni 1587. besoignen in juni ‘ 87.

Eersame wyse discrete zeer voorsienige heeren.

Wy en twiffelen nyet uw Edele en hebben wel verstaen immers connen beseffen dat mits die belegeringe van der Sluys ende Oostende dit quartier sijn over commende seer groote lasten gelijck alreede bij menichte van alderhande nootelicheyt groote belastinge ende furnissement es gedaen, soo in gereet gelt als aen 't gene op 't crediet van den lande is gefurneert in diversche oirtten hier ontrent, daer den viandt de ooghe ende dagelijcx noch gecontinueert moet worden, ten sij dat men den landen wille stellen in 't uuyterste gevaer.

Ende dat daer en boven ons noch

ASG 205

- 143 -

bejegent dat die licenten mits dese gelegentheyt van saken geheel geschorst sijnde, die middelen van der equippaige connen te cesseren waer door daer inne dient versien.

Dat oock mits dyen de viandt schynt die ooge te hebben op de eylanden van Zeelandt, dient gevoordert die fortificatie van alle notelijcke plaetsen in sunderheyt van der Tholen ende Arnmuyden.

Mede dat conform den lesten genomen rapporte dient geprocedeert tot nominatie van eenige Gedeputeerde tottet super intendent college van der Admiraliteyt van wegen die van Zeelandt.

Dat ons oock seker tydinge es

ASG 205

- 144 -

gecommen uuyt Ingelandt dat sijne Excellentie van Leycester al hier (met Gods hulp) sal arriveren ten langsten in 't eynde deser maent, tegens wanneer die Staten dienen geresolveert te zijne, wat men sijne voorschreven Excellentie sal voordragen ende versoecken.

Eyntelijck oock dat wij ondericht sijn, dat d'heer Ambassadeur Buchorst al voor sijne uuyterlijcke meeninge van voorder secours te openen van haere Majesteyt wegen voorgenomen heeft, soo anden Staten Generael als ande provincien ende steden in 't particulier te scriven om te weten oft de zelve tot eenen pays met den Conninck van Spaingien soude willen verstaen. . Ende dat wij van besyden aff verstaen 't selve te geschieden om van de provincien ende steden in 't particulier versekert te zijn oft die oock geresolveert sijn ten uuytersten met hare Majesteyt

ASG 205

- 145 -

te volherden tegen den Coninck van Spaingien,sal daer om uwe Edele gelieven op alles geresolveert te senden hunne Gedeputeerde tegen dissendach naest commende den 23 sten deser des avonts alhier preciselijck in de herberge om des anderen daechs vrouch te mogen besoingeren.

Ende soo veel belangt de voorschreven mine van Pacificatie 't zelve bij uw Edele te willen houden, ende off hen yet sulcx in 't particulier presenteerde daer op nyet te willen antwoorden sonder al vooren met allen den leden van den Staten, ende met den anderen bontgenooten volgende die gesworen unie gesproken ende met die zelve dyen angaende in conversatie geweest te hebben om geen confusie in onsen staet oft misverstant onder den anderen te brengen hier mede Eersame wyse discrete ende voorsienige syt den Almogenden bevolen, uuyt Middelburch den 20sten juny 1587, J. Ryckert Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van den Staten van Zeelandt. bij mij Cornelis Roels.

ASG 205

- 146 copie.

7 juli 29.

Aen den Moghenden ende Edelen heeren van den Hove van Hollandt.

Verthoonen in behoorlijcke reverentie de Gedeputeerde van de Staten van Zeelandt, hoe dat naer diversche communicatien gehadt met heeren Staten van Hollandt,mitsgaders haere Edele Gedeputeerde op de anneminge van 't uuyterste resort, ende sommige andere saecken 't beleyt van de justicie raeckende,goetgevonden es geweest voor 't sluyten met uw Mogende Edele, in communicatie te commen op al sulcke articulen als uw Edele overgelevert sijn geweest,omme daer op te hebben uw Edele advis,ende naer gedaen ende beslooten te worden als naer behooren.

Naer welcke communicatie met uw Edele Gecommitteerde gehouden, ende het rapport daer van bij uwe Edele gehoort, haer belieft heeft zekere poincten over te geven, die uw Edele verstaen zoude te achtervolghen,ende op de rolle te laeten publiceren.

Ende alzoo de voorschreven Gedeputeerde bij de zelve poincten bevinden datter diversche articulen gepreferieert sijn, die haere principale hun in mandatis gegeven hebben te voorderen ende den instructie van den Hove veel min d'authoriteyt van de Graeffelicheyt nyet en deroqueren ofte naedeelich sijn.

Welcke nochtans uw Moghende Edele op der voorschreven Gedeputeerde propositie alleene belieft heeft te excipieren, hebben die voorschreven Gedeputeerde goet gevonden alle de gepreferieerde poincten uwe Edele mits desen ordentelijck over te geven, uw Edele verzoeckende bij appostelle op de marge van de zelve

ASG 205

- 147 -

de oorsaecke te verclaeren van de voorschreven uuytlatinghe op dat de voorschreven Gedeputeerde haeren principalen moghen contentement geven,ende van haer andere besoingne een eynde maecken.

Verclaringe op de gepreterieerde articulen den Hove overgelevert bij den Gedeputeerde van de Staten van Zeelandt.

4.

Alvoeren wordt uuytgelaten de stipulatie van gheen kennisse by den Hove te nemen van confiscatien ofte annotatien ter cause van der oorloghe ende gheestelijcke goederen. marge; Eerst op 't vierde articule. dit articule stryt tegens de preeminentie Hoogheyt ende jurisdictie van de Graeffelicheyt van Zeelandt ende desen Hove,de welcke die van den Raede hebben bezworen voor te staen ende te mainteneren, ende volgende dyen altyts over Hollandt sulckx geobstineert es geweest,ende can daeromme 't inhouden van dyen nyet subsisteren.

5. notaris articule 4de.

Item van gheen kennisse te nemen in prima

ASG 205

- 148 -

instantie van zaecken in materie possesoir ende condependentien van dyen.

6.

Daer d’anleggers Edelluyden sijn ofte voor den rechters betrocken sijnde, pooghen bij declinatoir de zaecke voor den Hove te brenghen in prima instantia. marge: Edelluyden heesschers wesende en sijn nyet gefundeert heure debiteurs ter eersten instantie te roupen voor den Hove,moeten daeromme als alle andere in dit stuck volgen die depositie van ghemeene rechten,ende mitsdyen noodeloos hoc casu yet te disponeren. Sijn van gelycken nyet gefundeert ten respecte van haeren Edeldom te declineren requeste maer moeten staen onder den rechter daer onder zijluyden gestelt sijn. quare requeste.

7.

Notaris

articule 4de.

Weduwen, weesen, ende andere miserable persoonen belanghende

ASG 205

- 149 8.

Notaris articule 6de.

Curateurs van onbeheerde ofte andere sterffhuysen.

9.

Purge criminel ofte cure, te weten als yemant betrocken wordt omme sijne actie te commen institueren binnen zekeren tyt op pene van versteken ende eeuwich selencie. marge; notaris articule 4de. welverstaende dat nopende purge cure indyen d’informatie bij den gedaechde ontkent, ende bij den impetrantie nyet geprobeert en wordt, 't Hoff in sulcken gevalle verstaet den impetrant tot sijnen heesch te sijn nyet ontfanckelijck behalven oock dat ten daghe dienende ander gedaechdens vermoghen es te verclaeren sijnen actie voor des impetrants competenten rechte te willen intenteren, binnen den tyt in 't mandement van purge gepresigeert.

10.

Ende dat alle 't zelve verstaen zouden worden van zaecke alreede angelijcke ende daer van voorden zelven Hove alsnoch nyet en es gelitistontesteert. marge; dit articule cesseert overmits de dispositie ende verclaringe op de voorschreven articulen gedaen.

11. marge; 't Hoff is nyet gewoon eenige provisie Maer dat 't Hoff d’ingesetenen

ASG 205

- 150 -

van Zeelandt in prima instantie betrocken sijnde zoude remoyeren voor de Wethouders der zelver stede respectivelijck huerlieder competente rechters, ofte anders en sullen sij luyden nyet gehouden sijn t’obedieren, maer sullen ontstaen mits alleenlijck bij missyve van den Staten van Zeelandt ofte Magistraeten van den steden den voorschreven Raedt adverterende zonder daer toe te moeten in rechten treden bij verzoeck van remoy. marge; te verleenen zoo wanneer de jurisdictie van den Hove notoir es ongefundeert,maer als ’t zelve twyffelachtich es ende can sij coquitioneren es requirerende en can partye ongehoort op een simpele missive nyet affslaen maer wordt ten daghe dienende daer op regard genomen naer behooren.

12.

Uuytgesondert in saecken tusschen d'Ambachtsheeren onderlinge ofte Ambachtsheeren ende steden, de Ambachtsheerlicheden ende gheen privilegien raeckende, daervan de voorschreven Raedt inde eerste instantie de kennisse sal hebben. marge: 't Hoff verstaet alsser questie valt tusschen steden, dat alsdan de kennisse den voorschreven Hove competeert van gelijcken, alsser questie es tusschen Ambachtsheeren heurluyder Ambachtsheerlicheyt conserverende.

ASG 205

- 151 13.

Ende alzoo alle sentencien diffinitive gewesen bij den Wethouders der stadt Middelbirgh bij zoo verre de zelve reparabel sijn, hebben haer volcommen effect ende executie ende bij den steden van Zierickzee, Ter Goes ende Ter Tholen , ter somme van thien grooten vlaems, Vlissinghen, vyftich ponden ende Ter Vere hondert ponden, nyet tegenstaende appellatie ofte reformatie. marge: op 't 13,14,15 ende 16de articulen, 't Hoff es nyet gewoonlijck eenige surceancie ofte hibitie te verleenen insaecken in desen articulen vermelt. Ten waere de Hove bleecke articul corpuraly van eenige notoire nulliteyt, ofte dat d'executie van 't vonnissen waere bij der distantie irreparabel waer van de kennisse den Hove allen es competerende ende mitsdyen nyet en zoude moghen bestaen dat den rechter aquo nyet tegenstaende de verleende provisie mette executie zoude voortgaen voor ende aleer partye gehoort bij den voorschreven Hove andere waere gedisoneert.

14.

De voorschreven Provinciale Raedt en sal inde mandamenten van reformatie ofte appelatie de clausule van surceancie ofte inhibitie nyet moghen verleenen.

15.

Nochte yet bij maniere van provincien

ASG 205

- 152 -

decerveren ofte ordonneren dat d'executie van de zelve sentencien hinderlijck, vertreckelijck ofte belettelijck zoude moghen wesen

16.

Ofte anders en sal men nyet gehouden wesen te obedieren eenige verleende ofte oock geexploicteerde inhibitien, maer dyen nyet jegenstaende sullen die steden haere sentencien ter executie legghen naer haere forme ende inhouden.

17.

Ten waere datter zoude geproponeert ende bewesen sijn geweest exceptie declinatoir litispendentie ofte litisfinite ende den voorschreven Raede daervan gebleken zoude zijn op marge: op't 17de 19de ende 20ste articul.

Omme de redenen van irreparabliteyt in de voorgaende articulen verhaelt es 't inhouden van dit articule als conform bestaende rechten instructie van den Hove altyts sulcx gereserveert, Ende zooveel belanght de woorden bewesen ende gebleecken inde voorschreven articulen gestelt, ’t voorschreven Hoff verstaet ende heeft oock altyts ten regarde van die van Hollandt verstaen de zelve woorden voldaen te sijn, als 't vonnisse wordt geexhibeert ofte bewesen wordt dat 't zelve partyen es geweygert. Overmits ’t voorder bewys bestaet in kennisse van saecken, ende mits dyen bij den Gecommitteerde ter expeditie van de requeste nyet en mach worden gedecideert

ASG 205 - 153 pene van milliteyt als voeren.

18.

Mitsgaders te moeten annexeren aen de requeste daer bij mandament van appel verzocht wordt de acte van appellatie in dyen voort presenteren van de requeste geappelleert is. marge; Die hibitie van d’acte van appel es buyten stee van den Hove, ende zoude causeren incommenienten gemerckt d'appellatie 't zelve bij relieff ofte naderhandt bij requeste cunde mach regelen ende mach die geappelleerde indyen daer eenige disertie es 't zelver ten daghe dienende allegem waerop bij den Commissarissen regard genomen wordt.

19. notaris articull7de.

Ende als geappelleert sal sijn van de voorschreven vonnisse daer exeptie declinatare,litispendentie ofte litisfinite geproponeert es geweest sullen boven de vonnissen ende acten de bewysen van de voorschreven exeptien, mede ande requeste geannexeert worden.

ASG 205

- 154 -

20.

notaris articulel7de. op pene dat de provisie anders verleent van onweerden sullen sijn,ende dat men nyet gehouden en sal sijn die te obedieren, maer dat die rechter aquo, sal moghen met d'executie ende de proceduren ten principale voortvaren, mits daer van den voorschreven Raedt adverterende als int 5de articule geseyt es.

21.

Ende en sal oock den Raedt provincial nyet vermoghen ter executie te leggen eenige haere sentencien tusschen eenige steden van Zeelandt ter eenre, ende andere provincien ofte steden ter andere zye,ofte tusschen den voorschreven steden van Zeelandt onderlinge gewesen ofte te wysen,zoo verre daer van geappelleert es,ofte loopende defatalia geappelleert sal worden. marge; opt 21-22 ende 23 articulen 't Hoff en sal nyet doen stellen ter executie eenige sentencie geweest tot voordeel van den ghenen die de jurisdictie van den Hooghen Raede van appel nyet en sijn onderworpen. Soo wanneer daer van geappelleert es ofte fatalia ad appellandium noch loopen.Al waert oock soo dat de zelve sentencien volgende d’instructie van den Hove, nyettegenstaende d'appellatie, waer executabel. Ten waere die voorschreven tramp hunlieden hen zelven de jurisdictie van den voorschreven Hooghen Raede assubjecteerden met consent van huerlieder Overicheyt ofte gestelde cautie voor 't gewysde van den voorschreven Hooghen Raede.

ASG 205

- 155 -

22.

Daer van d'executie bij den voorschreven Raede zoude moghen gedecerveert worden vermoghens haer instructie ende den styl van den Hove,oft der instructie van den Hooghen Raedt.

23.

Welck poinct uuytgelaten is uuyt het 7de articule bij haere Moghende Edele den Gedeputeerden doen behandighen.

Aldus geresolveert ende geadviseert bij den Hove van Hollandt den 28sten july 1587. mij present onderteeckent P.Hanneman concordat collectione facta

C. Roels.

ASG 205

- 156 copie.

Over gelevert an de Gedeputeerden die van de Staten van Zeelandt, vanwegen den Hove Provincial in Hollandt den 29 july 1587.

Hoewel de verhandelinge tusschen die van den Hooghen Raede en den Gedeputeerde van Zeelandt gehouden den Hove Provincial zonderlinge nyet en conserveert, nochtans om alle voldoens wille ende alle goede correspondencie 't houden, heeft ’t voorschreven Hoff op de articulen den zelven Hove overgelevert,verclaert ende geadviseert sulcx als hier naer volght.

Eerst dat de Staten van de voorschreven provintien hen nyet en sullen onderwinden den voorschreven Raedt provincial nyet te ordonneren ofte verbieden noch te bezorghen yet geordonneert ofte verboden te worden, dat zoude moghen strecken tot veranderinghe,ofte nadeele van 't beleyt van de justicie van den voorschreven Raedt in 't regard zoo van den Staten, steden ofte ingesetenen van Hollandt, alsoock van de Staten steden, ofte leden ende ingesetenen van Zeelandt in 't general ofte eenighe der zelven in 't particulier, ende voorts nyet te ordonneren ofte verbieden noch te bezorghen verso

ASG 205

- 157 -

geordonneert oft verboden worden in eenigher maniere dat de voorschreven Staten, steden leden ofte inwoonderen respective zoude moghen naedeelich sijn, maer in gevalle de voorderinge expeditie ende goet beleyt van de justicie, mitsgaders den dienst,ruste, vrede ende welvaert van den lande zouden moghen verheeschen eenige veranderinge, sal 't zelve geschieden met ghemeenen consente ende bewillinge. Op pene van gehouden te worden voor nul ende van onweerden in 't regard van den ghenen die verstaen daer bij geintresseert te wesen.

Die voorschreven provincialen Raedt sal in alderhande zaken den Graeffschappe ofte lande van Zeelandt rackende,mitsgaders in saecken binnen Zeelandt geleghen ofte vallende, daer zij advis van doen sullen hebben 't zelve advis van den Staten van Zeelandt ofte haere Gecommitteerde Raeden versoecken ende van gheen andere gelijck zij in saecken den lande van Hollandt raeckende advis van den Staten van Hollandt ofte haer lieder Gedeputeerde Raeden verzoecken.

De voorschreven Raedt sal voortaen gheen Notarissen admitteren ten waere de zelve op voorgaende recommandatie van een van de steden van de voorschreven provincien hadden haer brieven van creatie vercreghen, van de Staten van de provincien daer de stadt de recommandatie gegeven hebbende in geleghen es.

Ofte van den Gouverneur General van de Vereenichde Nederlanden ofte van den Gouverneur particulier van de voorschreven provintien ende mits behoorlijcken excaminatie, op de bequaemheyt van de persoonen.

Den provincialen Raedt sal gheen kennisse moghen nemen van zaecken raeckende de gemeene lands middelen, als imposten, convoyen, licenten, ende andere dyergelijke, binnen de landen van Zeelandt vallende.

ASG 205

- 158 5.

Er sal oock bij den voorschreven Raedt gheen provisie van appel ofte reformatie verleent worden tegens sentencie interlocutoir van eenige steden van Zeelandt ofte den gerechte ten platten lande, ten waere d'executie van dyen ter deffinitive nyet reparabel en zoude wesen.

6.

De voorschreven provincialen Raedt en sal voortaen egheen mandament van appel verleenen ten sij ande requeste van de imposten geannexeert ende bij hen gesien sij het vonnisse van de rechtere aquo, ofte dat de suppliant dede blycken dat den rechtere aquo ongewillich es geweest hun copie van vonnisse te laeten volghen.

7.

Sal oock den provincialen Raedt nyet doen stelen ter executie eenige sentencien bij hen lieden gewesen tot voordeele van den gheenen die den Raede van appel nyet onderworpen ofte subject en zijnen als den voorschreven provincialen Raede. Van de appellatie sal wesen geblecken, ten waere sij hen ter dyer saecke submitteerden der indicature van den voorschreven Hooghen Raedt, met bewillinghe van haere Overicheyt, ofte stellende cautie voor 't gewysde van den Hooghen Raede.

8.

Ende opdat 't beleyt van de justicie ende d'executie van sencencie van der voorschreven provincialen Hove te strecken ende te geven gevoechelijck ende tot minder costen van partyen, zoude moghen over geheel Zeelandt zijn train ende effect sorteren.

Dat naer ouder observantien binnen der stadt Middelborch sullen resideren twee duerweerders, ende eenen binnen der stadt Zierickzee, die de citatien dachvaerden ende andere exploicten alzoo de voorschreven sentencien over Zeelandt sullen moghen doen, ende executeren 't salaris van elck exploict in loco binnen de stadt haerder residencie twelff stuvers ende buyten der stadt voor de eeste myle zesthien stuvers ende voor elcke voorder myle thien stuvers zonder te moghen eenige vacatien te rekenen, bij forme van reysen van den Haghe tot Zeelandt, nochte van Zeelandt inden Haghe. Blyvende nyettemin partye vry een ander duerweerder te gebruycken tot sijne costen. Maer sullen die Commissarissen van de voorschreven Raede reysende in commissie, duerweerders moghen gebruycken tot haere beliefte ende discretie. onderteeckent Hanneman Concordat collatione facta

me

Christiaen Roelssen.

ASG 205

- 159 -

Die Staten van Hollandt ende Gedeputeerde van der Staten van Zeelandt van weghen ende bij laste van de voorschreven Staten, anmerckende den noot van den lande, ende dat uut saecke van dese langhdurighe oorloghe diversche groote schulden, schaden, lasten ende zwaricheden in den landen sijn geresen. Hebben alsnoch conform voorgaende resolutien, verclaert ende geresolveert dat bij egheene rechters binnen den zelven lande 't zij den Hooghen provincialen Raeden,ofte eenighe andere, eenighe kennisse ofte indicature sal moghen genomen worden van eenighe schulden,ofte achterwesen, geresen uuyt saecken van diensten van oorloghe, den lande gedaen. Nochte van eenighe schaden ofte verlies die in eenighe erffven, landen ofte goederen hebben moeten geleden worden tot dienste ende voorderinge van de ghemeene saecke ,door laste van eenighe overicheyt binnen de zelve landen. Nochte oock van eenighe goederen voor desen tot dienste van den lande ende behouff van de ghemeene saecke angehaelt, angeslaghen, vercocht ofte verpant. 't zij ofte de zelve van eenighe gheestelicke ofte weerlicke collegien ofte personen gecommen sijn, ende 't gene daer van dependeert, nyettegenstaende dat daervan eenighe obligatien zouden sijn verleent, ten waere de zelve goederen bewesen worden tot yemants particulieren proffyte gebruyct, gediverteert ende geemployeert te sijne. Maer dat de kennisse van alsulcke saecken sal blijven bij den Staten omme daer inne te moghen voorsien naer dat den noot ende

ASG 205

- 160 -

gelegentheyt der saecke sal moghen lyden.

Gedaen in den Haghe den 17den july 1587. ende naer voorgaende resumptie alsnoch gehouden voor gearresteert den 3den augusty daer naer volgende. onder stont, ter ordonnantie van de Staten onderteeckent C. de Rechtere concordat collatione facta,

me Christiaen Roelssen.

ASG 205

- 161 -

Alzoo de Staten van Zeelandt 't voorschreven landt, steden, leden ende ingesetenen van dyen gestelt hebben onder 't resort ende indicature van den Hooghen Raedt in Hollandt opgerecht naer uuytwysen van den tractate tusschen den Staten van Hollandt ter eenre ende Gedeputeerden van de Staten van Zeelandt van weghen den zelven Staten ter andere zijden dyen aengaende gemaect.

Ende dat nochtans de voorschreven Staten van Zeelandt voor als noch nyet en verstaen bij voorschreven anneminghe van ressorte te approberen alle de veranderinghen ende nieuwe instellinghen in 't beleyt van de zaecken van justicie voor den voorschreven Raedt mitsgaders den Hove provincial zonder haerlieden bewillinghe geduyrende de tegenwoordighe oorloghe geschiedt, voorder dan bij den voorschreven tractate uuytgedruckt es.

Soo eest dat de Gedeputeerde van de voorschreven Staten van Zeelandt verclaert hebben ende verclaren bij desen de meeninge ende last van haere principaelen zulcx te sijne dat sij in haer geheel blyven de voorschreven veranderinge nieuwe instructien ,ende andere ordonnancien het beleyt van justicie betreffende in 't gheheel ofte ten deele te accepteren ende volghen, ofte te refuseren ende nalaeten ende anders in plaetse van de zelve in haer regard te ordonneren zoo zij in Raede vinden sullen.

Nyettemin tevreden sijn ten eersten geleghen daghe in verhandelinge te treden metten voorschreven Staten van Hollandt om van ghemeenen instructien voor beyde de provincien te verdraghen ende over een te commen ofte alsuIcke anderen voet daer inne te nemen als totten meesten dienste rust ende voordeel van de voorschreven provintien ende beter

ASG 205

- 162 -

expoditie ende voorderinghe van justicie bevon den sal worden te behooren.

Behoudens dat middelertyt de Staten van Hollandt in 't respect van de Staten, steden, leden ende ingesetenen van Zeelandt ende van gelijcken oock de Staten van Zeelandt in 't respect van den Staten, steden, leden ende ingesetenen van Hollandt in 't generael ofte eenich der zelver in 't particulier den voorschreven Raedt provincial nyet en sullen ordonneren ofte gebieden noch bezorghen geordonneert ofte geboden, dat zoude moghen strecken tot verhandelinghe ofte naedeel van 't beleyt van de justicie voor den voorschreven Raedt, ende voorts nyet ordonneren ofte gebieden noch bezorghen, geordonneert ofte geboden te worden in eenicher manieren dat de voorschreven Staten, steden, leden ofte inwoonderen respective zouden moghen naedeelich sijn. Maer ingevalle de voorderinghe expeditie ende goedt beleyt van justicie, mitsgaders den dienst, ruste vrede ende welvaert van den lande zoude moghen verheesschen eenighe veranderinghe.Sal 't zelve geschieden met gemeenen consente ende bewillinghe, op pene dat 't gene bij den Staten van d'eene provincie geordonneert ofte geboden sal worden zonder bewillinghe van de Staten van d'andere provincie gehouden sal worden voor nul ende van onweerden in 't regard van de andere provincie steden, leden ende ingesetenen van diere die verstaen daer bij geintereseert te wesen.

ASG 205

- 163 -

2.

Den voorschreven provincialen Raedt sal in alrehande saecken den Graeffschappe ofte lande van Zeelandt rakende mitsgaders in saecken binnen Zeelandt geleghen ofte vallende daer zij advis sullen van doen hebben,'t zelve advis van Staten van Zeelandt ofte haere Gecommitteerde Raeden verzoecken, ende van gheen andere,gelijck in :saecken den lande van Hollandt naeckende aldus van den Staten van Hollandt ofte haere Gedeputeerde Raeden verzoecken.

3.

Den voorschreven Raedt en sal gheen notarissen voortaen admitteren ten waere de zelve op voorgaende recommandatie van een van de steden der provincien haere brieven van creatie vercreghen hadden van de Staten van de provintie daer de stadt de recomandatie gegeven hebbende in geleghen es ofte van den Gouverneur generael van de Vereenichde Nederlanden ofte van den Gouverneur particulier van de voorschreven provintien,ende mits behoorlijcke excaminatie op te bequaemheyt van de persoonen.

4.

Den Provinciaelen Raedt en sal gheen kennisse moghen nemen van zaecken raeckende de ghemeene landsmiddelen,als imposten,convoyen, licenten ende andere dyergelijcken binnen den lande van Zeelandt vallende.

5.

Van gelijcken en sullen oock gheen kennisse nemen

ASG 205

- 164 -

In de eerste instantie van eenighe saecken der ingesetenen van Zeelandt onder 't dexel van onbejaerde kinderen, weduwen, weesen ende andere miserable persoonen begrepen in 't 8ste articul van de instructie van den voorschreven Raede van den jaere 1531 Ingevalle de voorschreven onbejaerde kinderen, weduwen, weesen ende andere miserable persoonen ande actien, vandyen gecommen sijn bij transport ofte cesse noch oock als d'een weduwe ende weese, de andere betreckt, ende sal hem 't Hoff voorts reguleren mede in 't regard bij die van Zeelandt op de differenten ende geschillen van 't bewys van de weesen goederen, mitsgaders schiftinghe, deelinghe ende anderssins, achtervolgende de missyve van den Coninck Philips van den vyffden january 1557, desen angaende tot verzoeck van den Staten van Hollandt anden Raedt gescreven.

Ende als yemandt voor den voorschreven Hove sal betrocken worden omme sijne actie te commen institueren binnen zekeren tyt op pene van versteken ende eeuwich solentie, ende de gedaechde de gepretendeerde defamatie ontkennende den impetrant de zelve nyet en bewyst den rechte genoech zijnde sal 't Hoff den impetrant simpliciter wysen nyet ontfanckelijck ende den gedaechde absolveren van den eysch ende den impetrant condempneren in de costen.

Ende indyen de gedaechde de defamatie kendt dan verclaert sijne actie voor des impetrants competenten verso

ASG 205

- 165 -

rechter te willen institueren binnen den tyt in 't mandement geprefigeert ofte anderen bij den Hove nae de gelegentheyt vande zaecke te ordonneren zoe sal 't Hoff partyen sulcx ordonneren met reservatie van de costen deffinitive.

7.

Boven dyen en sal den voorschreven Raedt provinciael gheen kennisse nemen, nyet meer in prima dan in secunda instantia van eenigher hande saecke raeckende den lande van Zeelandt Staten, steden, leden ende ingesetenen van dyen,daer sij van gelijcke saecken gheen kennisse en nemen over Hollandt, den Staten, steden leden ende ingesetenen van den zelven lande ende sullen voorts de Staten, steden, leden ende ingesetenen van den lande van Zeelandt voor den voorschreven Hove provincial alle alsulcke privilegien, preeminentien, prerogatien ende verschooninghe genyeten, gelijck de Staten,steden, leden ende ingesetenen van Hollandt voor den zelven Hove zijn genyetende.

8.

Ende alzoo alle sentencien defdinitive gewesen bij de wethouders der stadt Middelborch bij zoo verre de zelve reparabel sijn,hebben haer volcommen effect ende executie ende bij den steden van Zierickzee verso

-

ASG 205

- 166 -

ter Goes ende ter Tholen ter somme van thien ponden grooten vlaems, Vlissinghen vyftich ponden ende ter Vere hondert ponden,nyettegenstaende appellatie ofte reformatie de voorschreven provincialen Raedt, en sal inde mandamenten van reformatie ofte appellatie de clausule van surceancie ofte inhibitie nyet moghen verleenen nochte yet bij maniere van provisie decerveren ofte ordonneren dat d'executie van de zelve sentencien hinderlijck,vertreckelijck ofte belettelijck zouden moghen wesen, ofte anders en sal men nyet gehouden sijn te obedieren eenige verleende ofte oock geexploicteerde inhibitien, maer dyen nyet tegenstaende sullen de steden haere sentencien ter executie doen legghen nae haere vorme ende inhoude ende vermoghens haerlieder respective privilegien.

Den voorschreven Raedt provintiael en sal gheen provisen verleenen in cas d'appel ofte reformatie op vonnissen daer bij partye gecondempneert es te antwoorden ten principale ten waere de zelve partye sal hebben geproponneert ende bewesen een van de naervolgende drye exceptien als declinatoir, litispendentie (onder den welcke begrepen wordt absolutie ofte penale submissie aen arbiters ofte goede mannen) ofte litisfinite (daer onder begrepen worden transfactien ende uuytspraken van arbiters ofte goede mannen) ende den voorschreven Rade daer van gebleken zoude sijn.

ASG 205

- 167 -

10.

En sal oock bij den voorschreven Raedt egheene provisie van appel ofte reformatie verleent worden tegens sententien interlocutoir van eenige steden van Zeelandt ofte den gerechten ten platten lande ten waere d'executie van dyen ter diffinitive nyet reparabel en zoude wesen.

11.

Ende opdat den voorschreven Raedt te zekerder zoude moghen onderricht sijn van de gelegentheyt van de zaecken ende op alle voorvallende zaecken behoorlijcke provisien decerveren, soo en sal de voorschreven Raedt voortaen egheen mandement van appel verleenen tensij de ghene die provisie van appel ofte reformatie verzoeckt beneffens sijn requeste gevought hebben het vonnisse van den rechter aquo ende als geappelleert sal sijn van de voorschreven vonnissen daer exceptie decliniatar, litispendentie ofte litisfinite geproneert, sullen boven het vonnisse in questie de summiere bewysen van de voorschreven exceptien mede ande requeste geannexeert moeten sijn. Op pene dat de provinsien anders verleent van onweerden sullen sijn, ten waere de suppliant de voorschreven vonnisse ende dingtalen, mitsgaders de overgeleyde bewysen ofte copie authentyque vandyen van de Secretaris van der plaetse verzocht hebbende nyet en hadde connen vercryegen ende den voorschreven Raedt daer van oock waere gebleken.

12.

Sal oock den provincialen Raedt nyet doen stellen ter

ASG 205

- 168 -

executie eenige sententien bij hem lieden gewesen tot voordeel van den ghenen die den Raede van appel nyet onderwerpen ofte subiect en sijn als den voorschreven Raede provinciael van de appellatie sal wesen gebleken.

Ten waere zij hen ter dyer sake submitteerden der indicature van den voorschreven HooghenRaede met bewillinge van haere Overicheyt,ofte stellende cau-tie voor het gewysde van den Hooghen Raedt,den zelven Raede subiect.

Als een van den Raeden tegenwoordich inden provincialen Raedt wesende compt t'overlijden ofte sijnen staet te verlaeten, zoo salbij den Staten van Hollandt nyeuwe denominatie van drye gequalificeerde persoonen worden gedaen. Daer uut een in plaetse van de zelve sal worden gecommitteert, uuytgesundert van de Raeden uuyt Zeelandt in den voorschreven Raede tegenwoordich dienende.

In wyens plaetse die van Zeelandt drye sullen nomineren ommedaer uut een gecommitteert te worden als voeren tot anderssins op 't getal van den Raede bij ghemeen advise geordonneert sal worden. Ende tot andere officien vande officiers den voorschreven Raedt dienende daer van nominatie plaetse heeft, sullen de Staten van Hollandt tot d'eerste drye vacerende officien nominatie van drye persoonen doen ende den Staten van Zeelandt van 't vierde. Ende sal 't zelve van tyde te tyde zulcx worden gecontinueert.

ASG 205

- 169 -

Ende op dat 't beleyt van de justicie ende de executie van de sentencien bij den voorschreven Provincialen Hove te strecken ende te gheven gevoechelicker ende tot minder coste van partye zoude moghen over geheel Zeelandt zijn train ende haer effect sorteren,dat naer ouder observantie binnen de stadt Middelborgh sullen resideren twee duerweerders, ende een binnen de stadt Zierickzee die de citatien sommatien, arresten vercoopinge van nieuwe goederen ende credieten subhastatien, ende proclamatien mitsgaders vercoopinge van onroerende goederen bij de beruende koersse, ghyselinge, apprehentien ende alle andere exploicten sullen doen onder 't salaris van elck exploict in loco binnen de stadt haerder residentie aen allen debiteurs ende gecondempneerdens van eene schulde ofte actie ende in een mandement ofte condempnatie begrepen sijnde, twelff stuvers ende buyten der stadt, binnen d'eerste myle sesthien stuvers van elck exploict, ende als voorder zal wesen dan een myle voor elcke myle neghen stuvers, dat is voor de twee mylen achthien stuvers ende zoo voorts. Ende dit al voortgaende commen van wederkeren yet te moghen eysschen ende daerinne mede begrepen 't maecken van haere relatie, ende 't leveren van de copie van 't mandement ofte requeste metten appoinctemente. Op welck salaris de duerweerders ten versoecke van partyen ter stonts alle exploicten sullen moeten doen, zonder naer andere ofte meer exploicten te verwachten op pene van suspensie ofte primatie verso

ASG 205

- 170 -

van haere officien tot arbitraige van den Hove ende dat sij luyden partyen gehouden sullen wesen te betaelen haere schaden ende interesten tot tauquatie van den zelven Hove.

Welcke verclaringe bij den voorschreven Staten van Hollandt alsulcx angenomen es ende hebben belooft metten voorschreven Staten van Zeelandt het effect van de zelven te handthouden ende alle noodighe toe voorsieninghe daer toe te gebruycken tot anderssins bij ghemeene bewillinge van de Staten van de voorschreven twee provintien sal wesen geordonneert.

Aldus gedaen ende besloten bij den Heeren Staten van Hollandt met den Gedeputeerden van den Heeren Staten van Zeelandt naer voorgaende communicalen ende conferentie daer op gehouden metten Heeren President ende Raeden provinciael over Hollandt, Zeelandt ende Westvrieslandt. Ende tot bevestinge van dese ter ordonnacie van den Staten voornoemde ondergeteeckende bij haere secretaris ende bezegelt met haeren gewoonlijcken zegel. Ende van weghen den Heeren Staten van Zeelandt onderteeckent bij haerlieder Gedeputeerde,den derden augusty anno 1500 zeven ende tachtich. onder stont gescreven Ter ordonnancie van den Staten van Hollandt, onderteeckent C.de Rechtere, ende was noch ter verso

ASG 205

- 171-

Is linckerhandt onderteeckent Laurentius Morck, Nicolas Willem Simonssen ende J.van de Beke ende gezegelt met eenen opgedructen zegel in den rooden wasse.

Concordat collatione facta per me Christiaen RoĂŤlssen.

ASG 205

- 172 -

29 juli 1587 Op den hoochdringenden noot van de equipaige in Zeelant bij eenige heeren uuyten Raden van State, mitsgaders uuyten Staten van Zeelant den heeren Staten Generael tot meermaelen, ende nu op ’t alder hoochste ende leste verthoont, hebben de selve heeren Staten Generael met rype deliberatie daer op geresolveert geauthoriseert ende versocht,authoriseren ende versoecken mits desen,die voorschreven heeren Staten van Zeelandt oft haere gecommitteerde Raden, dat zij in alder diligentie willen negoteren met eenige coopluiden, toebehoorende het coren alhier ingebracht gedestineert op vranckryck oft elders, ten eynde zij den landen vercoopen een quantiteyt van 't zelve coren ter somme van vyffentwintich duysent guldens op ses maenden dach, mits beloefte dat de zelve coopluiden van de zelve somme sullen werden betaelt uuyte gemeene convoyen binnen dese landen vallende, ende besundere uuyte convoyen van Hollant Zeelant ende Vrieslant, oft bij geblieke van dyen,uuyt alsulcken extraordinaris middel,als tot vervallinge van de lasten van de equipage metten eersten bijde provincien zal werden geconsenteert, welck voorschreven coren zij sullen vercoopen ten meesten proffyte van de landen, ende die penningen daer van commende met kennisse ende anders van die vande Admiraliteyt in Zeelandt employeren ende verstrecken, totte alder nootelicxste betaelinge van de equipage off schipsvolck.

Aldus gedaen in de vergaderinge van den voorschreven heeren Staten Generael tot Middelburch, den 29 july anno 1500 87, geparapheert,Noortwyck videt, ende onderstont ter ordonnantie van de zelve, en was onderteeckent C. Aersens.

ASG 205

- 173 -

Aen mijn heeren, mijn heeren Burchmeesters, Schepenen der stede van der Goes. recepta 28 juni (15)87. augustus 13-1587.

Tractaet ende verdrach gemaect tusschen den heeren Staten van Hollandt ende den Gedeputeerden van den heeren Staten van Zeelandt, van weghen die zelve Staten van Zeelandt, den Poorters Burgers ende Inwoonders der steden ende jurisdictien van dyen, eensamentlick den ingesetenen van den plattenlande ende andere den voorschreven lande frequenterende , gestelt hebben het resort ende indicature van den Hooghen Raedt in Hollandt opgericht, voor den tyt van drye naestcommende jaeren, ende nyet langher,zonder expresse vernyeuwinghe ofte continuatie van desen.

In den eersten,dat de Staten ende provintien van Hollandt ende Zeelandt respectivelick duer dese handelinghe, tractaet ende verdrach nyet en sullen wesen gepreindicieert in alzulcke preeminenten ende prerogativen van de jurisdictien, privilegien, kueren, handtvesten, ordonnantien, ende costuymen, usantien ende andere gerechticheden, gheen uuytgezondert als de Staten voorschreven in 't generael, ofte eenighe steden ofte leden vandyen mitsgaders de platte landen in 't particulier eenichssins hebben of te hun zouden moghen competeren. Die welcke allomme in haer geheel zullen blijven zonder eenighe verso

ASG 205

- 174 -

alteratie ofte immutatie van dyen.

2 Dat de Staten van Hollandt in 't respect van den Staten, steden leden ende ingesetenen van Zeelandt, ende van gelijcken oock de Staten Zeelandt in 't respect van de Staten, steden, leden ende ingesetenen van Hollandt in 't generael, ofte eenich der zelver in 't particulier, den voorschreven Hooghen Raede nyet en sullen ordonneren,ofte gebieden, noch bezorghen geordonneert ofte geboden te worden dat zoude moghen strecken tot veranderinghe ofte naedeel van 't beleyt van de justicie van den voorschreven Hooghen Raedt, ende voorts nyet ordonneren ofte gebieden, noch bezorgen geordonneert ofte geboden te worden in eenicher manieren, dat den voorschreven Staten, steden, leden ofte inwoonderen respective zoude moghen nadelich zijn, maer in gevalle de voorderinge, expeditie ende goet beleyt van de justicie, mitsgaders den dienst ruste, vrede ende welvaert van den lande zoude moghen verheesschen eenighe veranderinghe, sal 't zelve geschieden met ghemeenen consente ende bewillinghe. op pene dat 't ghene bij den Staten van d’een provintie geordonneert ofte geboden zal worden zonder bewillinghe van Staten van d’andere provintie gehouden zal worden.

ASG 205

- 175 -

voor nul ende van onweerden in 't regard van de andere provintie steden, leden ende ingesetenen van dyen die verstaen daerbij geinteresseert te wesen.

Den Hooghen Raedt zal in alderhande zaecken den Graeffschappen ofte landen van Zeelandt raeckende mitsgaders in zaecken binnen Zeelandt gelegen ofte vallende, daer zij advis sullen van doen hebben 't zelve advis van den Staten van Zeelandt ofte haere Gecommitteerde Raeden verzoecken ende van gheen andere gelyck zij in saecken den lande van Hollandt raeckende, advis van den Staten van Hollandt ofte haere Gedeputeerde Raeden verzoecken.

4 De Staten steden ende inwoonderen van Zeelandt sullen genyeten voorden voorschreven Hooghenraedt alsulcke voordelen ende verschooninghen als zijluyden respectivelick genoten hebben, genyeten oft vermoghen te genyeten voor den grooten Raedt tot Mecchelen mitsgaders den Raedt Provinciaal in 't pretigeren van de rechtdaghen, vrystellinghen van termynen ende anderssins. Ende over zulcken sullen oock van den iersten novembris tot verso

ASG 205

- 176 –

eersten february tegens hem egheene defaultilen moghen gegeven ofte strecken, gedecreteert worden.

5.

Den Hooghen Raedt en sal gheen kennisse moghen nemen, van zaecken raeckende de ghemeene lants middelen, als imposten, convoyen, licenten ende andere dyergelijcke binnen den lande van Zeelandt vallende.

6.

Item en sal den voorschreven Hooghen Raedt nyet gedooghen ofte toe laeten,dat d’ingesetenen van Zeelandt aldaer betrocken sullen worden ter eerster instantie alwaert in materie possessoir ende condependerende van dyen, ofte in zaecken roerende de zeevaert, maer zal de voorschreven Raedt d’ingesetenen van Zeelandt in prima instantie betrocken sijnde remoyeren voor den wethouders der steden respectivelijck huerlieder competente rechters, ofte anders en sullen sijlieden nyet gehouden sijn te obedieren, maer sullen volstaen, mits alleenlijck bij missyve van den Staten van Zeelandt ofte Magistraten van de steden den voorschreven Raedt adverterende,zonder daertoe te moeten in rechte treden bij verzoeck van remoy.

7.

Van gelijcken ensal den voorschreven Hooghen Raedt nyet verso

ASG 205

- 177 -

annemen eenighe appellatien ofte reformatien,immediate van den gerechten van den steden ende den platten lande van Zeelandt, maer alleenlijck van sentencien gewesen bij den Raedt provincial, Ten waere de zelve raecten domeynen, dyckage, materie possessoir ofte bij Burghgrave ende Leenmannen gewesen waeren. Daer van de appellatien ofte reformatien sullen moghen verheven worden voor den Hove Provinciael often Hooghen Raede tot kuere ende optie van den appel landt ofte reformant, mits nochtans dat de zelve sententien in Zeelandt gewesen, zullen genyeten volcommelijcke executie onder cautie ende dat daer tegens gheen clausule van inhibitie ofte surceantie omme de voorschreven executie te schorsen en sal moghen verleent worden in eenigher maniere.

Behoudelijck oock dat van alle sententien gewesen bij den Gerechte van Middelborgh, ende vande andere steden daertoe recht hebbende sal moghen worden geresolveert ofte geappelleert van alderhande zaecken anden provincialen Hove ende van daer anden Hooghen Raedt ofte directe ende immediate anden Hooghen Raedt achterlatende ende voor bij gaende den Provincialen Raedt zonder aldaer te moeten commen. Al tot kuere ende optie van den appellant ofte reformant.

ASG 205

- 178 8.

Ende alzoo alle sentencien diffinitive gewesen bij de wethouders der stadt Middelborch, hebben haer volcommen effect ende executie ,ende bij den steden van Zeelandt ter Goes,ende ter Tholen ter somme van thien ponden grooten vlaems, Vlissinghen vyftich ponden ende ter Vere hondert ponden, nyettegenstaende appellatie,ofte reformatie den voorschreven Hooghen Raedt en sal in de mandementen van reformatie ofte appellatie die clausule van surceantie ofte inhibitie nyet moghen verleenen,nochte yet bij maniere van provisie decerneren ofte ordonneren, dat d'executie van den zelve sentencien hinderlick, vertreckelick ofte belettelick zoude moghen wesen. Ofte anders en sal men nyet gehouden sijn t’obedieren eenighe verleende ofte geexploicteerde inhibitien, maer dy en nyet tegenstaende zullen de steden haere sentencien ter executie doen legghen, nae haere forme ende inhouden ende vermogens haerlieder respective privilegien.

9.

En sal oock bij den voorschreven Raedt egheene provisie van appel ofte reformatie verleent worden tegens sentencien interlocutoir van eenighe steden van Zeelandt, ofte den gerechten ten platten lande. Ten waere d'executie van dyen ter diffinitie nyet reparabel en zoude wesen ofte datter zouden geproponeert ende bewesen zijn geweest exceptie declunatoir litispendencie (onder de welcke mede begrepen wordt submissie absolente,ofte penale aen arbiters ofte goede mannen)ofte litisfinite (daer onder begrepen worden transactien ende uuytspracken van arbiters ofte goede mannen) ende den voorschreven Raede verso.

ASG 205

- 179 -

daer van gebleken zoude zijn op pene van millitie als voeren.

10.

De voorschreven Hooghen Raedt en sal voortaen egheen mandement van appel verleenen tensij an de requeste van den suppliant geannexeert ende bij hun gesien sij het vonnisse van de Rechtere a quo. Ende als geappelleert sal sijn van de voorschreven vonnisse interlocutoir daer exceptie declinair litispendentie ofte litisfinite geproponeert es geweest, sullen boven vonnisse bewysen van de voorschreven exceptien ande requeste moeten worden geannexeert. Op pene dat de provincie anders verleent van onweerden sullen sijn.Ende dat men nyet en sal gehouden sijn die te obedieren maer dat de rechtere aquo sal moghen met d'executie Ende de provincien ten principalen voortvaeren, nu daer van den voorschreven Raedt adverterende als inden 6de articul geseyt es.

Ten waere den suppliant den voorschreven vonnisse ende dingtalen mitsgaders die overgeleyde bewysen ofte copie autenticque vandyen van den Secretaris van den plaetse versocht hebbende nyet en hadden connen vercrygen ende den voorschreven Raedt daer van oock waere ge 11.

Dat alle brieven van gratie als relieffaenen van contracten ofte versuymenissen indiciale ofte extrajudiciale, ofte in rauw actie inductie attermiantie respyt ofte andere dyergelijcken nyet verso

ASG 205

- 180 -

sullen moghen verleent worden, dan met commutumus an den weth vanden steden respectivelick daer d’actien van dyen vallen, ofte justiciabel zijn ende oock van beneficien van inventaris anden steden daer ende onder wyens jurisdictie 't sterffhuys gevallen es. Nyettegenstaende de impetranten ende crediteurs woonachtich zouden sijn oock in diversche jurisdictien, ende van ge de brieven van cessien anden steden daer d’impretranten van dyen woonen ofte d’indicature der zelver subject sijn.

Ende indyen die voorschreven impetranten ten platten lande woonen ofte insticiabel sijn ofte voorschreven sterffhuys aldaer mede geleghen waere. Sal 't voorschreven commitumus gedirigeert worden over 't eylandt van Walcheren anden steden van den ressorte aldaer. Ende inde andere eylanden ande naest geleghen steden, omme voor henlieden geinterineert ofte anderssins gedesponneert te worden nae gelegentheyt van der zaecken.

Ten waere in relieffnement nootsaeckelijck dat men processen ten platten lande alrede geinstitueert de welcke aldaer zullen geaddresseert worden ende gheen andere.

12.

Alle welcke brieven zullen moeten verworven worden van den Hooghen Raedt uuytgesundert brieven van inductie ende relieff van indiciale verzuymenisse ende anderen daer van den provincialen Raedt voorschreven jaere twee entzeventich relieffnementen ofte requeste civile heeft verleent.

ASG 205

- 181 13.

Alle executorien ende executien hoedanich die zoude moghen wesen bij den voorschreven Raedt provincial gedecerveert ende geordonneert ende metterdaet begoust oft geeffecteert van de sentencien bij hen gewesen ,daer duer de appelatien voor d’oorloghe geschorst zouden sijn geweest, worden bij desen gecasseert ende geannulleert, ende gehouden ofte dye nyet en waeren verleent, nochte geschiet, zoo verre daervan in behoorlicke tyde geappelleert ende 't zedert bij den appellant de sentencie nyet geacquusceert en es, ende zullen over zulcx de attentaten repareert worden als nae rechten uuytgesundert in zaecken geschiet conform de resolutie van den Staten van Hollandt ende Zeelandt en samentlijck genomen den 20 aprilis 15 hondert vyffentzeventich ende den 27sten der zelver gepubliceert.

14.

Ende oft gebeurt waere dat in 't executeren van eenighe sentencien van den Hove provinciael de duerweerders geresisteert, ende alzoo d'executie bij feytelicke oppositie verhindert zoude moghen zijn,ende dat mits dese anneminghe van den Hooghen Raedt van appel zulcke zaecken zouden moghen voor recht gebracht, ende mitsdyen langhe processen ende meer misverstanden daer uuyt veroorzaect worden, dat zoodanighe proceduren hoe danich die zoude moghen wesen, zullen gehouden worden, die nyet geschiet en waeren,zonder dat dezelve naemaels meer gequereleert sullen worden.

15.

Die questien die tusschen den Staten van Hollandt

ASG 205 - 182 ende Zeelandt,ofte tusschen eenighe steden, ende quartieren van Hollandt,ende den steden ofte quartieren van Zeelandt zouden moghen vallen,en sullen zonder voorgaende consent ende bewillinghe van den Staten van de zelve provincien,nyet subject wesen die judicature van den voorschreven Hooghen Raede.

Ende de questien die tusschen eenighe steden ofte quartieren van Zeelandt onderlinghe zouden moghen vallen,en zullen zonder voorgaande consent ende bewillinghe van den Staten van Zeelandt ende van partyen nyet subject wesen, de judicature van den voorschreven Hooghen Raede.

16.

Ende en sal oock den Raedt provincial nyet vermoghen ter executie te leggen eenighe haere sentencien, tusschen eenighen steden van Zeelandt ter eenre ende andere provincien, ofte steden ter andere ofte tusschen den voorschreven steden van Zeelandt onderlinge gewesen ofte te wysen, zoo verre daer van geappelleert es,ofte geappelleert sal worden.

Noch te oock eenige sententien bij hen lieden gewesen tot voordeele van den ghenen die den voorschreven Raedt van appel nyet onderworpen, ofte subject en sijn. Daervan d'executie volgende d’instructie van den zelven Raedt zoude moghen vallen, ten waere zij hen ter dyer zaecke subuuteerden den judicature van den voorschreven Hooghen Raedt met bewillinghe van haere Overicheyt, ofte mits stellende cautie voor 't gewysde van den Hooghen Raede den zelven Raedt subject.

ASG 205

- 183 17.

Ende alzoo tot goed beleyt, kennisse ende directie van saecken die uuyt Zeelandt ter indicature van den voorschreven Hooghen Raedt zullen commen, goet gevonden is, dat eenige ter denominatie van den van den Staten van Zeelandt eerstdaechs procederen tot nominatie van zes gequalificeerde persoonen den Hooghen Raedt angenaem wesende. Waer bij sijne Excellentie twee gecoren ende, inden voorschreven Raedt gecommitteerdt zullen worden.

18.

Ende als een van de voorschreven Raeden compt t’overlyden ofte zynen staet te verlaeten, soo sal bij den Staten van Zeelandt nieuwe nominatie van drye gequalificeerde persoonen in der manieren voeren verhaelt worde gedaen, daer uuyt een vercoren, ende gecommitteerdt sal worden. Ende van gelijcken als een van den heeren tegenwoordelijcken in den voorschreven Raedt wesende, sal commen t’overlijden ofte sijnen staet te verlaeten, sullen bij de Staten van Hollandt drye gequalificeerde persoonen den voorschreven Raedt angenaem wesende, worden genomineert, omme daer uuyt een gecoren ende gecommitteerdt te worden als voeren.

19.

Ende tot de andere officien van de officiers den voorschreven Raedt dienende daervan nominatie plaets heeft, sullen de Staten van Hollandt totte eerste drye vacerende officien nominatie van drye persoonen doen, ende de Staten van Zeelandt van verso.

ASG 205

- 184 -

het vierde. Ende sal de zelve forme van nominatie sulcx worden gecontinueert, zoo langhe die van Zeelandt onder 't ressort van den voorschreven Raedt sullen staen.

20.

Ende sullen voorts in allen anderen zaecken de Staten, steden, leden ende ingesetenen van Zeelandt voorden voorschreven Hooghen Raedt, alsulcke privilegien, preeminentien, prerogativen, gerechticheden ende verschooninghen genyeten, gelijck de Staten steden leden ende ingesetenen van Hollandt voor den zelven Raedt zijn genyetende.

21.

Item opdat 't beleyt van de justicie ende d'excecutie van den sentencien bij den voorschreven Hooghen Raedt te strecken ende te geven gevoechelijcken ende tot minder costen van partye, zoude moghen over geheel Zeelandt zijn train, ende haer effect sorteren.

Sullen naer ouder observatie van den stadt Middelborch resideren twee deurwaerders, ende een binnen der stadt Zierickzee die de citatien dachvaerden ende andere exploicten sullen moghen doen, ende oock de voorschreven sentencien over Zeelandt sullen excecuteren. Onder 't salaris van elck exploict in loco binnen de stadt haerder residentie, tot twelff stuvers ende buyten de stadt twintich stuvers, ende sullen nyet meer daghen rekenen dan zij besoingneren, nemende in 't reysen vyff mylen voor een dachgelt, sonder te moghen eenighe vacatien rekenen bij forme van reysen van dan den Haghe verso

ASG 205

- 185 -

tot Zeelandt, nochte van Zeelandt tot in den Haghe,blyvende nyettemin partye vry een andere duerwaerder te gebruycken t’sijnen coste. maer sullen de Commissarissen van den voorschreven Raedt reysende in commissie duerwaerders moghen gebruycken te haerlieder beloefte ende discretie.

22.

Onder alle welcke conditien, ende restrictien ende voorder preeminentien ende prerogativen als de Staten, steden, ende ingesetenen van den lande van Zeelandt, ende zunderlinghe de stadt ende ingesetenen van Middelborch ende jurisdictie der zelver van oudts gehadt, genoten ende geobserveert hebben, ofte zouden vermoghen te observeren voor den grooten Raede tot middelen, sullen de zelve staen onder 't ressort ende judicature van den voorschreven Hooghen Raedt, in alle processen, saecken, questien ende differenten die alreede geweest ende bij appellatie gesuspendeert zijn, ofte bij role d’appel noch litiqualx gemaect sullen worden ende anderen daer van blycken sal last omme te appelleren den procureurs gegeven te zijn ende daer naer nyet geacquieseert ofte d'executie van dyen nyet geadmitteert en es, nyettegenstaende de executorien daer toe gedecerveert ofte nyet sentencien bij continuatie daer naer gevolght sijn mitsgaders die binnen drye naerstcommende jaeren ende nyet langher uuyt de provintie van Zeelandt gevallen ende noch te vallen, bij den Raede Provinciael gewesen zullen worden ofte dyen verso.

ASG 205

- 186 -

immediate aen den Hooghen Raedt geappelleert, ofte gereformeert sullen sijn. Ende oft die binnen den voorschreven tyt van drye jaeren nyet en sullen connen worden getermineert, zullen nochtans in gevalle die binnen den voorschreven tyt, voor den voornoemde Hooghen Raede betoghen zijn bij den zelven oock nae drye jaeren beleyt getermineert ende geuuytet moghen worden, ende sorteren hun effect, ende behoorlijcken executie. Sonder prejudictie nochtans in alles gelijck in 't eerste articule van desen begrepen is.

23.

Reserverende de interpretatie, ampliatie ende alteratie van desen anden Staten van Hollandt ende Zeelandt, omme bij ghemeenen advise ende bewillinghe daer inne te doen, gelijck zijluyden tot voorderinge van justicie ende dienst van den lande ende ingesetenen van dyen,bevinden sullen te behooren.

24.

Ende sal van dit tractaet allomme daer't van noode wesen sal, den ingesetenen van Hollandt ende Zeelandt bij publicatie advertentie gedaen worden omme te moghen verheffen ende vervolghen haere appellatien an den voorschreven raedt alreede geinterjecteert ende naemaels te interjecteren in conformite van den ordonnantien ende instructie van den zelven Hooghen Raedt, desen tractate nyet contrarierende. Behoudelijck dat de fatalia verso.

ASG 205

- 187 -

van de geinterjecteerde appellatie, nyet en sullen beghinnen te loopen dan nae de experatie van twee maenden nae dat de voorschreven publicatie sal wesen gedaen.

Aldus gedaen getracteert,geaccordeert ende verdragh in 's Gravenhaghe den 3den augusty in 't jaer duysent vyff hondert zeven ende tachtich,tusschen den heeren Staten van Hollandt ende den Gedeputeerden van den heeren Staten van Zeelandt, naer voorgaende communicatie ende conferentie daer op gehouden metten heeren president ende Raeden van den Hooghen Raede, ende tot bevestinghe van desen,is ter ordonnantie van den heeren Staten van Hollandt desen onderteeckent bij haerlieder secretaris ende bezegelt met haerlieder gewoonlijcken zegel.

Ende van weghen den Staten van Zeelandt onderteeckent bij haerlieder Gedeputeerden die angenomen ende belooft hebben dese mede te doen onderteeckenen bij den Pensionaris, ende bezegelt met den zegele van den Staten van Zeelandt. onder stont gescreven, ter ordonnantie van den staten van Hollandt,onderteeckent, Cornelis de Rechtere. ter zijden stont noch gescreven duer Commissie van den Staten van Zeelandt,ende was onderteeckent, ......noch Nicolas Willem Simonse, lsaeck Beke, ende wat legher stont noch gedaen die Staten van Zeelandt overlesen hebbende verso.

ASG 205

- 188 -

't voorschreven gebesoingneerde ende daerop gehoort 't raport van hunne voorschreven Gedeputeerde, hebben 't zelve geapprobeert ende approberen bij desen mette acte van den 17den july lestleden geresumeert den 3den deser hebbende conform de voorschreven gelofte dit doen teeckenen bij hunnen Pensionaris ende zeghelen met hunnen zegel ter zaecken. Den 13den augusthi 15 honderdt ende 87.

Waer alnoch stont, ter ordonnantie van den Staten voorschreven.

Bij mij, ende was onderteeckent Ch.Roels, ende was bezegelt mette zeghels van den Staten van Hollandt ende Zeelandt, respective, beyde in rooden wasse daerop gedruct.

Concordat coller honck fack, me Cornelis Roels.

ASG 205

- 189 -

Eersamen wysen, zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters ende Scepenen der stadt Goes. recepta 2de augusti 1587.

Eersame wyse discrete ende zeer voorsienighe heeren.

Alzoo die gelegentheyt van der zacken verheescht die continuele deputatie van de Gedeputeerde van den Staten op alle voorvallende saecken om alhier ettelicke daghen te blijven, immers tot dat op 't ontset van der Sluys voorsien sal sijn. Ende dat die penningen syne Excellentie toegeseyt in minderingen vande hondert duysent guldens moeten terstonts gefurneert worden. Sullen uw Edele nyet willen naerlaeten mits vertreck van uw Edele Gedeputeerde die plaetsen alhier terstonts te suppleren ende ten lancxsten dysendach t's'avonts die alhier inde herberghe te seynden,ende 't geloffde gelt over uw Edele quote terstonts te doen antellen anden Tresorier Manmaeckere zonder des te willen wesen in gebrecke, alzoo sijne Excellentie anhoudt op 't furnissement van 't zelve hiermede, Eersame wyse discrete ende zeer voorsienighe heeren, zyt den Heere Almachtich bevolen, uuyt Middelburch, prima augusti 1587 J. Pietersen videt, ter ordonnantie van den Staten van Zeelandt bij mij Cornelis Roels

ASG 205

- 190 -

Ander copie De Ridderschap, Edelen ende Gedeputeerde van de steden van Hollandt ende Westvrieslandt staetsgewyse vergadert. Rypelick geleth hebbende op 't inhouden van de voorschreven propositie hebben daerop voor antwoort verclaert dat de handelingen ende actien van de Staten van Hollandt zedert den jare 1572 genouchsame getuygenissen geven, dat zij geresolveert zijn ende altyts zoo wel in voorspoed als tegenspoet geresolveert zijn gebleven.

De zaken die zijlieden onder het beleyt van Hooge Genade mijn heer den Prince van Oraignien zoo loffelick tot voorderende

ASG 205

- 191 -

van Godes eere, de ware Christelijcke Religie, eensamentlijck die vryheyt ende welstant deser landen, hebben angevaert tot een geluckigen ende gewenschten eynde te bringen, dat zijlieden met groote constantie alle menschelicke ende mogelicke middelen daertoe hebben gebruyct. Ende dat zijlieden zedert het tractaet mette Conincklijcke Majesteyt van Engelandt gemaect, ende de delatie van de authoriteyt an zijnen Excellentie als Gouverneur Generael van de Vereenichde Nederlanden tot desen dage toe daerinne nyet alleen hebben gecontinueert, houdende hen zelven ende de gemeente bezwaert met gelijcke contributien, als zijlieden gedurende den voorschreven tyt oyt hebben gedaen maer de zelve oock grootelicx vermeerderende, alles tot gemeene defensie van de lande, dat over zulcx bevonden zal worden bij den lande van Hollandt alleen in de naeste drye maenden zoo an gelde, wapenen vuures minitions van oorloige, als andere nootelicke oorloichscosten opgebracht ende tot gemeenen defensie verstreckt tot zijne omtrent vyffhondert duysent ponden. Behalven dat zijlieden hare voorgaende ende anstaende contributien tot conservatie van verscheyden steden ende andere geunieerde provincien, ende omme den zelven van vuures munitien ende andere nootelicheden te versien bij kennisse

ASG 205

- 192 -

corresp. 1587.

Copia.

Op huden den 2 den Septembris 1587, hebben wy Jacob Valcke ende Joost de Menyn duer last van zynder Excellentie den Gouverneur Generael der Vereenichde Nederlandtssche provincien, den Heeren Staten van Hollandt vergadert zynde in den Hage, verthoont hoe dat zyne Excelentie op gisteren voor den middach binnen der stede van Dordrecht ter presentie van den heeren Veltmaerschalck Signeur Willem Pellen ende Milord Nord, ons in Italiaenssche sprake verclaert heeft in effecte. Dat de Conincklycke Majesteyt van Engelandt by de leste depesche an zyne Exellentie gezonden, scryft zeer verwondert te zyne, dat van all den tyt dat zyne Excellentie over gecommen is, zy nyet altoos en heeft vernomen wat de heeren Staten Generael geresolveert zyn te doen, nopende het voeren van der oorloige ende de middelen die zy daertoe henben. Seggende dat hare Majesteyt wel gedisponeert is om haer ordinaris secours te continueeren, ende niet dese landen d'oorloige te vervolgen tegens den Coninck van Spaignien, zoo lange als de geunieerde provincien middelen hebben, om mette zelve ende het voorschreven secours van hare Majesteyt hen zelven te defenderen ende beschermen. Maar indien de middelen van de provincien neffens 't voorschreven secours van hare Majesteyt daertoe nyet bestant en zyn (alsse zyne Excellentie duncken nyet te zyn) gemerct dat an de ordinaris quote vande vande twee hondert duysent guldens ter maendt tot betalinge van de ordinaris garnisoenen ende bezettinge van den steden ende sterckten der geunieerde provincien mette geassocieerde steden, alle jaers te cort compt, ontrent vyff mael hondert duysent guldens, behalven een derde part dat men het crychsvolck schuldich blyft, als betalende de zelve alleen tegens 48 dagen voor een maendt, behalven de zware lasten vande equypaige van de schepen van oorloige ende't onderhout van 't scheepsvolck,

ASG 205

- 193 -

corresp. 1587 daeruuyt groote inconvenienten te verwachten staen, indien daerinne nyet promptelyck en wordt versien. Behalve noch de groote costen van vivres, munitien, scheepsvrachten, fortificatien ende andere ontallieke lasten, die al te samen gevonden moeten worden by capitatien ende andere extraordinar contributien, vallende den borgers ende gemeente zeer bezwaerlick ende voor taen ongaerne gedragen, ende met executie moeten geinnet worden. Behalve oock dat de geunieerde provincien op 't stuck van de contibutien invoeringe van gemeene middelen ende anderssins onderlinge nyet wel en connen accorderen. Ende geconsidereert dat hare Majesteyt haer voorschreven ordinaris secours van vyff duysent voetvolck ende duysent peerden, nyet en can vermeerderen, overmidts de groote costen die zy nyet alleene ten opsiene van de Coninck van Spaignien, maer oock van Vranckryck ende Schotlandt hoe langer hoe meer dragen moet zoo te water als te lande, tot bescherminge van haer eygen Coninckryck ende ondersaten.

Soo heeft zynen Excelentie ende heeren Staten wel willen vermaent hebben, dat zy hen ernstelick willen bedencken, oft het nyet beter en ware vrede te maken op redelicke conditien, dan duer gebreck van genouchsame middelen d'eene stadt ende provincie voor d'ander nae, onder 't gewelt van den viandt gebracht te worden, ende zoo verre de Staten Generael raedsaem vonden peys te maken dat hare Majesteyt te vreden was haer daertoe te employeren ten meesten voordeele vande provincien.

Ofte indien de Staten zouden verhopen beter conditien t'obtineren handelende alleen metten Prince van Parma dat hare Majesteyt 't zelve oock wel,mochte lyden, maer dat geenssins geraden was, dat d'eene provincie d'andere prevenieren ende metten Prince van Parma apart handelen zoude.

ASG 205

- 194 -

corresp. 1587 Begeerende zynen Excelentie dat wy ons inder ijle zouden vervougen naer den Hage, omme den Heeren Staten van Hollandt 't zelve van zynen 't wegen an te geven, ende zynen Excelentie een spoedig antwoorde ofte resolutie voor donderdach over te brengen, want hy 't by hare Majesteyt nyet langer excuseren en conne. Repeterende tot meermalen dat hare Majesteyt wel geneycht was haer voorschreven secours te continueren, ende metten Prince van Parma nyet te handelen zoo verre als de provincien middelen hadden omme neffens het secours van hare Majesteyt hen zelven te defeneren, ende daervan verclaeringe doende an hare Majesteyt. Ende was onderteykent Jacob Valcke en Joos de Menyn.

ASG 205

- 195 -

ende ordonnantie van de heeren Raden van State met zeer groote sommen van penningen hebben laten belasten. Ende hebben de Staten voornoemd altyts verstaan hare voorschreven debvoir te continueren ende bij middelen van dyen de landen te helpen conserveren.

Hebbende een vast betrouwen dat duer de continuatie van hare ende de andere provincien goed debvoir, eensamentlick het belooffde secours van hare Majesteyt dese landen midts Godes hulpe ende goed directie zullen mogen worden geconserveert.

Behoudelick dat alles met behoorlicke authoriteyt ende ordre mach worden beleyt.

Angaende de voorgestelde vredehandelingen metten Coninck van Spaingnien oft den Prince van Parma. Seggen de Ridderschap, Edelen ende Gedeputeerde van de steden voornoemd dat zijlieden daerop nyet en connen adviseren ofte eenige verclaringe doen, immers nyet voor ende aleer diesangaende hare Majesteyt ende zijnder Excellentie meeninge ende intentie, den Staten Generael van de geunieerde provincien zal wesen geproponeert 't welck gedaen ende daerop gehoort zijnde den genen dienen in gelijcke zaken gewoon es te hooren, en zullen zijlieden nyet nalaten daerop alzulcke regard ende resolutie te helpen nemen als zij lieden tot voorderinge van de eere Godes.

ASG 205

- 196 -

behoudenisse van de ware Christelicke Religie eensamentlick de vryheden ende welstant deser landen zullen bevinden te strecken.

Gedaen in den Hage den 3den septembris 15 honderd zeven en tachtich, onder stont ter ordonnantie van de Staten ende was onderteeckent C. de Rechtere.

ASG 205

- 197 -

Copie van 't verbael ende propositie van den heere Killegrey nopende den vredehandel. copie 1587 10 Octobris.

Op den thienden octobris 15hondert sevenen tachtich commende die Griffier Aerssens uuyte camere vande heeren Staten van Hollant ontrent de clocke sesse in den avontstont, is den selven Griffier ontmoet buyten de poorte van den hove naden pleyn Adriaen de Molenaer,secretaris van sijne Excellentie. heeft de selve Molenaer verclaert,dat die heere Killegrey, Raetsheere van haere Majesteyt hem belastet hadde hem Griffier te versoecken des anderen daechs wesende sondach den 11den octobris den 's morgens te acht uren te willen doen vergaderen d'heeren Staten Generael dat de zelve heere Killegrey hadde eenige saecke haere Edele te proponeren van grooter importancie, daer oppe hij Aerssens den voorschreven Molenaer heeft ter antwoort gegeven dat die Gedeputeerde van Gelderlant ende Utrecht waren vertrocken, ende dat die resterende Gedeputeerde seer weynich waren in getaele als vier oft vyffve te hoochsten, sulcx dat hij seer qualijcken op eenige groote saecken ende van importantie souden connen resolveren, nyettemin dat hij Aerssens dien nyettegenstaende willich was d'anwesende Gedeputeerde te doen convoceren soo verre die voorschreven heere Killegrey ( daer aff geadverteert wesende) sulcx alsnoch soude begeeren, heeft die voorschreven Molenaer alnoch geinsisteert, seggende dat die voorschreven heere Killegrey hem hadde belast te doen vergaderen de Gedeputeerde die er waren, Welcken volgende heeft die

ASG 205

- 198 -

voorschreven Aerssens last gegeven Jan van Heddersen bode van de Generaeliteyt daer ontrent staende d' anwesende heeren Gedeputeerde te vergaderen des anderen daechs Is morgens ten acht uren uuyt laste van den voorschreven heer Killegrey, daer na es die voorschreven Aerssens met den voorschreven Molenaer gegaen wandelen over het Voorhoudt na den Bosch, ende commende in de keer naden Vinerenberch is de voorschreven Molenaer van hem gescheyden, die voorschreven Aerssens voorts gaende na den Bosch sijn hem in 't Parck ofte Nieuwe Plantaige voor den Bosch ontmoet die heeren Killegrey ende na sijn best onthout die Raets heeren Leoninus Loozen ende Teelinck, die voorschreven Killegrey hem van den anderen scheydennde heeft totten voorschreven Aerssens geseyt, dat hij last hadde gelaten hem Aerssens te seggen ende versoecken dat hij van sijns Killegreys wegen vergaderinge soude willen doen leggen van mijn heeren Staten Generael des anderen 's daechs ‘s morgens tuschen acht ende negen uren, dat hij Killegrey eenige saecken hadde haere Edele te proponeren, van grooter importantie. Daer op die voorschreven Aerssens hem ten antwoorde heeft gegeven, dat hij dese bootschap oft last hadde ontfangen van sijne Edele wegen, door den secretaris Molenaer, dat hij oock dyenvolgende de vergaderinge hadde doen bescheyden op sijne Edele naem te voorschreven uren, maer dat hij sijne Edele

ASG 205

- 199 -

hadde willen verclaren, gelijck hij Aerssens aenden voorschreven Molenaer hadde gedaen, dat mits het vertreck van de Gedeputeerde van Gelderlandt ende Utrecht, ende eenige van Hollant de vergaderinge seer onsterck was, om op eenig importante saecken te resolveren, seyde wel te weten dat die,van Gelderlant ende Utrecht waren vertrocken ende oock d'heer Menig, maer dat hij begeerde dat dyen nyettegenstaende de geblevene Gedeputeerde bij den anderen souden commen, ende dat hij hen de propositie souden doen, 't welck de voorschreven Aerssens nochmaels heeft t'sijnen laste genomen nae te commen.

Sondach den 11 den octobris 87 ontrent den half ure negen sijn in de vergaderinge van de heeren Staten gecompareert d'heeren van Matenesse, J.Panly, Berckenrode, Loosen ende Wervesteyn, Roelsius Kooper Kammingen, wesende die jegenwoordige anwesende Gedeputeerde van de provincien, representerende d'heeren Staten Generael,daer oock ten selven tyde die voorschreven heere Killegrey erschenen es, ende heeft de selve Killegrey 't gebet gedaen, ende d'heeren t'samen geseten wesende verclaert dat hij d' heeren Staten hadde doen convoceren omme haere Edele aen te geven dat hij hadde ontfangen brieven van sijne Excellentie, daer bij de zelve

ASG 205

- 200 -

sijne Excellentie hem van wegen haere Majesteyt tot sijne Killegreys grooten leetwesen ordonneerde d' heeren Staten voor te dragen een saecke van seer grooten gewichte, ende importancie, ende daer aene den landen ten hoochsten gelegen was, dat hij nochtans als een ondersaet van haere Majesteyt nyet en coste ledich staen den goeden wille van haere Majesteyt ende van sijne Excellentie nae te commen.

Tot welcken eynde hij oock in de vergaderinge erschenen was,dat hij om te betoonen sijn ront procederen ende dat hij nyet en begeerde aff noch late doen aen 't gene hem bij sijne Excellentie was belast te proponeren noch sijnen last te excederen, de heeren Staten wilde geven lecture van den voorschreven brieff van sijne Excellentie dye hij thoonde, ende besunder metten vinger de signatie van sijne Excellentie. Voegende daer bij ghy siet dat het es de hant van sijne Excellentie. Dit es het bescheet daer mede ick mij can verantwoorden, maer alsoo den brieff was gescreven in Ingelsche tale, seyde dat hij den selven hadde getranslateert in 't franchois, verhopende dat hij in 't doen der selve translatien nyet en hadde gefailleert.

Dyen volgende heeft de voorschreven heere Killegrey 't voorschreven translaet overgelevert in handen van voorschreven Griffier Aerssens om den heeren Staten voor te lesen.

ASG 205

- 201 -

Gelesen wesende heeft de voorschreven heer Killegrey geseyt dat de heeren Staten wel weten hoe periculeus het den lande soude sijn indyen dese saecke ruchtbaer gemaeckt worde begerende daer omme dat 't gene voorschreven es secreet soude gehouden. d' Heeren Staten hebben gevraecht off sij 't oock souden moeten secreet houden voor heure principalen, antwoorde die voorschreven heer Killegrey, neen, maer dat men hen het geproponeerde soude openen met discretie.

Ten welcken heeft d'heer president van de vergaderinge hem afgevraecht het voorschreven translaet op het dubbelt daer aff, geteeckent om de voorschreven heeren principalen te mogen voordraghen gelijck hem de propositie was gedaen, mits nyemant van hen gelast en was daer op sonder rapport te resolveren.

Seyde de de voorschreven heer Killegrey dat hij sulcken last van sijne Excellentie nyet en hadde, ende daer omme daer inne nyet en vermochte t'accorderen, is sijne Edele gevraecht off dan den Griffier nyet en soude moghen extraheren de capita oft principale poincten van den voorschreven brieff van sijne Excellentie, heeft daer inne geconsenteert, ende tot dyen eynde het translaet den selven Griffier in handen gestelt, die daer uuyt heeft getrocken 't gene hier nae volcht.

Monsieur Killegrey, Aty mon serniteur est .....

ASG 205

- 202 -

dat de provincien hen in soo cortten tyt soo connen resolveren mits dat eenige Gedeputeerden vier oft vyff dagen moeten hebben om in heure provincie te kommen ende daerna het dan acht dagen eer sij heure leden connen vergaderen mits welcken heeft den voorschreven heer Killegrey versocht dat de heeren Staten sijne Excellentie hier aff souden willen adverteren,mitsgaders van de redenen waer omme sij nyet eer resolutie op 't geproponeerde en connen insenden . 't welck die heeren Staten hebben geseyt te sullen doen, aldus gedaen ten daghe ende jaere respective als boven.

ASG 205

- 203 -

't voorschreven geextraheert sijnde, hebben de heeren Staten versocht,dat sijne Edele soude gelieven t' accorderen dat 't voorschreven translaet van selven brieff noch eens soude mogen worden gelesen, heeft daer in bewillicht ende dyen volgende bij den Griffier ter tweeder reysen gelesen wesende, is 't zelve den Heere Killegrey gerestitueert, seggende den Griffier dat sijne Edele bij sijne Excellentie gelast was d'heeren Staten den voorschreven brieff te leveren mette woorden: Regmers et vous encharge au nom de sa MajestĂŠ de deliurer ce que jay escript icy a cerex du Conseil d'estat principalement aux estats generaux, heeft sijne Edele geantwoort dat de translatie in het woort d'luicour was qualick gedaen,ende dat het was te verstaen mondelinghe te verclaren, daer naer heeft de voorschreven heere geseyt dat hij meende dat het wel 14 dagen soude anloopen al eer de heeren Staten sijne Excellentie daer op sullen connen antwoorde geven, is hem geantwoort nyet mogelijck te wesen

ASG 205

- 204 -

corresp.oct. 12-1587.

Eersame wyse zeer voorsienige myn zeer gunstige.heeren.

De gedeputeerde van de steden van Walcheren, Zierickzee ende der Tholen hebben dese voorleden dagen volgende den laetsten afscheyt van de Staten gedaen visitatie ende peylinge van de plaetsen die voorgeslagen waren tot meerdere versekertheyt van de lande, gefortificeert te werden, hebben den landen vastelick toebelooft haer met volcomen last u te resolveren zonder enige faulte te laten vinden die buyten Walcheren geseten zyn des Donderdaechs wesende morgen avont van Middelburch ende d'ander des Vrydaechs 's morgens om gesamentlick naer gedaen rapport in der zaecke te resolveren zulcxc tot meesten dienst van den lande bevonden zal worden te behooren.

Ende al zoe uw Edele gedeputeerde aldaer nyet en zyn geweest, zoo en hebbe ick nyet mogen laten dezelve daer by te verwittigen, met vrientelyck ende ernstich versouck uw Edele gelieve haer gedeputeerde in de morgen zonder enich uuytstel op de vergaderinge van de Staten zoe voerschreven es te willen zenden met volcomen last om op alles te resolveren zulcxs ter dienste ende versekerheyt van den lande noodich bevonden zal wesen, ende dye dienen te egeen anderen en zal naer myn dienstwillige gebiedenisse Eersame wyse zeer voorsienige myn zeer gunstige Heeren uw Edele den almogenden bevelen met haest, uuyt Zierichzee desen wesende den 12 den Octobris 1587. uw Edele diensbereyde Joos Teellnick.

ASG 205

- 205 Copie.

Die Staten van Hollandt ende Zeelandt verclaren gesamentlicken op de difficulteyten van wegen sijne Excellentie op de gedraghen consentien van de contributien gemoveert ( onvermindert den voorschreven provintie elck haer naerder verclaringe in ’t particulier) haer meeninge is over de twee jaeren ingaende den 10den january 1586, ende eyndende de 9den january 1588 te contibueren tot defensie van den lande huere quote 4800.000 ponden van 40 grooten wesende 200 ter maent over de vier provincien, haere quote in de 500.000 ponden, extraordinaire in den jaere zessentachtich geconsenteert, ende noch haere portie in de zevenhondert ende 50.000 ponden over de loopende jaere 1587 extraordinaires, ingewillicht zonder meer. Behoudelick dat die van Utrecht ende Vrieslant daer tegen haere quote draghen sullen op den lesten voorgaende voet, ende dat den voorschreven provintien respectivelick sal valideren ende strecken 't gene bij henlieden ten dienste van den lande is betaelt ende voorts gelijcke costen als den anderen provintien in minderinge van haere contributien in rekeninge sullen worden geleden, ende dat 't gene ande quote ende gedeelte van de voorschreven provintien in de voorschreven contributien bij slote van rekeninge die eensdeels hebben gedaen, eensdeels bereets

ASG 205

- 206 -

te doen binnen den tyt van acht daghen, bevonden sal worden te gebreken ter ordonnantie ende despositie van sijner Excellentie ende Rade van State ofte bij weygeringe van het verleenen van descharge ofte ordonnantie daertoe noodich bij die Staten van de voorschreven provintien respectivelicken ofte haere Gedeputeerde sal worden verstreckt tot betaelinge van de garnisoenen der respective provintien voorschreven. Te wetene in Hollandt tot 48 daghen,ende in Zeelandt mits die meerder dierte van alles aldaer tot 42tich daghen voor die maent, ende van andere steden ende plaetsen buyten de zelve provintien daer boeven sij ofte eenighe van henlieden hen hebben moeten verbinden mitsgaders tot betaelende van de oorloghs tractementen, die servicien, turff ende keerssen voor de Ingelssen garnisoenen binnen die steden van den Briel mette forten Vlissingen ende 't Casteel van Rammekens liggende ofte te leggen ende die andere lasten van der oorloge in de voorschreven provintien vallende, sonder dat daer duer geseght can worden dat de voorschreven contributien commen tot directie van Gouverneuren van sijne Excellentie.

Angesien dat die voorschreven betaelinge tot defensie van de principale provintien ende steden van sijne Excellentie Generael Gouverneuren door den Staten van de provintien sal worden gedaen bij ordonnantie ende verso

ASG 205

- 207 -

descharge van sijne Excellentie ende Raede van State als vooren.

Sulcx bij tyde van Coninck Philips ende andere voorgaende Princen van den lande, dick ende menichmael es geschiet, waerdoor d'authoriteyt van den Prince nochte van den Gouverneuren qualicken geenssins en wordt. Ende naedemael dat die van Hollandt ende Zeelandt in de jaere 1586 het geheel jaer gedurende sijne Excellentie haere middelen hebben gecedeert, op hope dat alle andere provincien hem mette middelen van Hollandt ende Zeelandt zoude conformeren ende sijne Excellentie mede cederen, waer inne zwaricheyt ende gebreck is gevallen inde beede de voorschreven poincten, zoo connen die van Hollandt ende Zeelandt tot cessie der middelen nyet verstaen, zoo lange d’andere provincien hen nette middelen ende contributien van Hollandt ende Zeelandt nyet en sullen hebben datelick geconformeert omme daer nae de zelve eenpaerelick te mogen cederen. Ende als de bezettinge van de steden,ende stercten gedaen wordt ten naesten volgende den staet metten heere Milord Buchenhorst Ambassadeur van haere Majesteyt gemaect,is te verhopen dat alle de garnisoenen van de voorschreven provincien,ende daer die van Hollandt hen voor verbonden hebben,mitsgaders van Utrecht, Vrieslandt, ende de resterende steden van Gelderlandt ende Overissel, ende oock verso

ASG 205

- 208 -

de steden ende forten van Brabant ende Vlanderen wel sullen mogen worden gecontenteert, zoo uutte voorschreven contributien ende ‘t secours van haere Majesteyt als uutte contrbutien die uut Brabant, Gelderlandt, Vlaenderen, Overissel, Drenthe, Twente ende d' Ommelanden, bij verdingh brantschat ende anders getoghen sullen mogen worden, ende sal voor 't eerste op 't redres van den staet van der oorloge bij cessie ofte reductie van de overtallige compaignien ruyteren, ende knechten tot lasten van den lande wesende, ende tot betaelinge van een maents soldtz ende andere nootlicheden voorde garnisoenen in de.steden van Gelderlandt ende Overissel connen voorsien worden, luuytte penninghen van Bremen gecommen ende die men van daer noch is verwachtende.

Verzoeckende die voorschreven provintien dat sijne Excellentie sulck ordre gelieven te stellen dat die convoyen ende licenten alzoo geadministreert ende gebeneficeert mogen worden dat uutte innecommen van dyen de lasten van der equipaige ende onderhout van schepen van oorloghe mogen worden vervallen ende alle beletselen die daer inne tot noch toe sijn gepleeght doen cesseren.

Alzoo anderssins tot conservatie van den staet van den lande uuyte penningen van de voorschreven quote bij provisie op de betaelinge van dyen sal mogen worden voorsien.

Aldus gedaen ende geresolveert bij de Gedeputeerde

ASG 205

- 209 -

van Hollandt ende Zeelandt ter vergaderinge van de van de Generaele Staten in ‘s Gravenhaghe den derthienden octobris 1500 zeven en tachtich.

ASG 205

- 210 -

Requeste van Emanuel Olyphant zoon.

1587-october 13.

Edel moghende wyse discrete seer voorsienige heeren, mijn heeren die Staten ‘s landts van Zeelandt.

Verthoont in alder reverentien Emanuel Oliphant, eertyts behoudt oom van Govaert Govertssen (alias Thonissen naer des geslachtens toenaem) hoe dat den selven Govaert op ten 13den octobris 1587 verleent is geweest main levere van sekere 29 gemeten 29 roeden landt, in Oude Vossemaer gelegen, ende dat met den pachte verschenen te Bamisse 1586 voorscreven, daer van den voornoemden Govaert 't sedert dyer tyt in vredelijcke possessie ende eygendom geweest is, sulcx dat hij in den jare 1592 tich daer van ontrent de seven gemeten openbaerlijck vercost ende aen den Dyckgrave Dierick Heyndricksse rechtelijcken sonder oppositie van yemanden gelevert heeft gehadt, tot dat nu onlancx deur laste van uwer Edele op 't stuck van de generale intreckinge van de main leveren den Rentmeester Dalles belieft heeft mede onder andere hantsluytinge te doen aen de pachters der selver goederen, tot des voorschreven Jonckmans grooten grieffve ende intereste te meer dat re vera de voornoemde goederen nemmermeer behoort en hadden in commissie geannoteert, veel min gecommen te sijne, als soo den voornoemden Govaert,wesende eenen jonghen van 17 ofte 18 jaeren bij sijne voochden tot Antwerpen aen sekeren meester Balthazar de Cramer

ASG 205

- 211 -

genaempt) besteedt sijnde anno ‘84 met den selven sijnen Meester ontrent Bamisse 1585 wesende maer vyff ofte ses weken naer 't overgaen des voorschreven stadts Antwerpen ende dyen volgende voor data van eenige amotatien van Antwerpen tot Dordrecht is gecommen, metter woonen, dan al soe men des voorschreven jonckmans overcomptste nyet en heeft geweten dan ontrent maio 86tich sijn middelertyt de voornoemde goederen (als staende in den overlooper op den naem van persoonen tot Antwerpen residerende) mede geannoteert geworden, ende aen fiscum gebleven tot data van de voorschreven main levere, ende alsoo de zelve main levere met goede kennisse van zaecken verleent is, ende den voorschreven jonckman 't sedert den voorschreven Bamisse anno 1585tich hem continuelijck sonder eenige transporteringe, in Hollandt soo tot Dordrecht als tot Rotterdam heeft gehouden, ende noch is jegenwoordelijck houdende woonende bij de weduwe van den voorschreven sijnen Meester, hem eerlijck geneerende met sijnen ambachte ende eygen coopmanschappen van drapperye, bij hem begoust met de penningen van de voorschreven vercochte gemeten, breeder al 'gene voorschreven blijckende bij d’attestatie ten desen annext, Soo bidt den suppliant

ASG 205

- 212 -

uuyt den name als boven dat uwe Edele geliefve aff te doen de voorseyde hantsluytinge, ende den voornoemde jonckman Govaert Govaertssen oft Thonissen te laten vryelijck ende rustelijck sijn eygen patrimoniel goedt jouisseren ende gebruycken als naer behooren, ende sult wel doen, was onderscreven bij schriftelijcken ende mondelingen laste van zijnen voorschreven cousijn. d'Uwer Edele goed willigen dienaer, onderteeckent E. Oliffphant.

ASG 205

- 213 -

Naer alle behoorlijcke groetenisse ende recommandatie beminder oomken ende moeyken. Soo dient desen aen u lieden te presenteert te sijne mijn goede ghesontheyt, verhopende met u lieden oock alsoo te wesen, voorder en is mijn schryven niet zonderlinghen dan dat ick u lieden seynde de attestatie als dat ick hier altyt gewoont hebbe en noch woone met de vrouw daer ick mede uut Antwerpen gecommen ben ende noch eenen getuyge, ick sonder meer ghenomen hebben maer den Notaris seyde mij dat ick volcx genouch hadde ende al even veel doen zouden ende alsoo de moeyten gespaert biddende u lieden beste te doen ende de zaecke te vervoirderen overmits niet alleen dese maer allen menschen hier te Rotterdam bekendt is dat ick hier altyt gewoont hebbe, mij aengaende waer u lieden mij van doen heeft ben altyt tot uwen besten, niet meer dan blijft den Almoghenden den Heere bevolen ende het woordt sijnder genaden. Vaert wel, met haesten uut Rotterdam desen 29sten julius 1500 ende zevenentnegentich. was onderteeckent Bij mij Govert Govertssens wat ick vermach u lieder cousijn.

ASG 205

- 214 -

Op huyden den 28sten july 1500 zeven ende tnegentich, compareerden voor mij Gerrit Jans zoon van Woerden, openbaer Notaris bij den Hove ende Rade van Hollant geadmitteert, ende voor den ondergescreven getuygen, Maeyken Willems dochter weduwe van wylen Balthazar Cramer oudt 53 Jaeren, ende Heyndrick Cruysaerts oudt 30 jaren ofte elcx daer omtrent, beyde woonende binnen deser stede Rotterdam,tuychden ende verclaerden bij heurluyder consientien ende zielen zalicheyt,in plaetse van eede, ten versoecke van Govert Govertszoon van Antwerpen, woonende mede binnen deser stede nagelaten zoone van wijlen Govert Anthoniszoon ende daer moeder aff was Jonckvrouwe Clara de Meulener. Eerst de voorschreven Maeyken Willems waerachtich te wesen, dat de voorschreven Govaert Requirant (in den jare 1500 vijff ende tachtich lestleden omtrent vijff ofte ses weken naer 't overgaen van de stadt van Antwerpen aen den viandt) metten voorschreven Balthazar Cramer sijnen Meester, ende met haer deposante uuyt Antwerpen voorschreven es getrocken,ende binnen der stadt

ASG 205

- 215 -

Dordrecht is commen woonen alwaer de requirant met haer deposante ende den voorschreven heurer zalicher man sijnen Meester, een jaer gewoont hebbende es hij met henluyden van Dordrecht tot Rotterdam ghaen woonen, van welcker tyt aff de requirant als oock zij attestante ende heure voorschreven zalicher man (die nu omtrent zes jaeren es overleden) alhier binnen deser stede continueelijck hebben gewoont,ende alsnoch woonende zijn. Ende de voorschreven Hendrick Cruysaerts verclaerde waerachtich ende hem wel kennelijck te sijn. Dat de requirant over de thien jaren herwaerts gestadelijck sijne residentie binnen deser stede heeft gehouden ende alsnoch jegenwoordelijck houdende es. Aller ’t welck voorschreven staet zij deposanten beyde verclaerden sulcx waerachtich te wesen presenterende t’allen tyden (des noodt sijnde) met solempnelen eedt te confirmeren. Aldus gedaen binnen Rotterdam ten comptoire mijns Notary, ten dage, maende ende jare alsboven, ter presentie van Dommias Janszoon, schipper van Rotterdam ende Pieter Pieterse, stierman van Schiedam als getuygen hierover

ASG 205

- 216 -

geroepen ende gebeden,welcke getuygen in minute van desen,beneffens den voorschreven deposante mede behoorlijck onderteeckent hebben onderschreven, ter attestorieonderteeckent P.Janssen notaris 1597.

ASG 205

- 217 -

Op huyden 29sten july 1500 zes ende ‘tachtentich van 14de judictie compareerde voor mijn openbaer Notaris geadmitteert bij den secreten Raede ende de getuygen hier onder genomineert. d'Eersamen Balthazar de Cramer van Antwerpen woonende binnen Dordrecht, vijff ende veertich jaren, Maryken Cramers des voorschreven Balthazars huysvrouw oudt ontrent 44 jaeren, ende Marycken Sutelyncx, weduwe van zalicher Pieter Adriaenssen oudt ontrent 56 jaren al woonende, binnen Dordrecht,ende hebben versoecke van Emanuel Oliphant requirant als behoudt oom van Govert Thonis zoon,daer moeder aff was Clara de Meulenaer des requirants huysvrouws suster getuycht, verclaert geassereert ende in gerechten eedts stadt geattesteert warachtich te wesen dat Govert Thoniszoon den zoon van Govert Thoniszoon geprocreeert bij Jonckvrouwe Clara de Meulenaer van Antwerpen,jegenwoordich met de voorschreven Balthazar ende zijn huysvrouw woonende es ende dat Hendrick de Meulenaer des voor schreven jongens oom den zelven bij henluyden besteedt

- 218 heeft welcken jongen ontrent Bamisse lestleden met den voorschreven Balthazar tot Dordrecht gecommen is, verclarende de voorschreven Maryken Sutelyncx voorts soo veel meer dat zij gehadt heeft den oom van ‘s moeders zijde van de voorschreven jongen ende haer kennelyck te sijn dat hy den zone is van Joncffrouw Clara de Meulenaer gewonnen bij Govert Thoniszoon voorschreven, als voorschreven is ende hem wel kendt, alles sonder fraulde. Versouckende 't selve genoteert te worden ende daer van t’hebben een ofte meer instrumenten.

Aldus gedaen binnen de stede van Dordrecht ten huyse van mij Notaris ter presentie van Willem van Beaumondt Franssen muntenaer ende Marten Geens beyde inwoonders der stede van Dordrecht als getuygen hier toe geroepen ende gebeden. Ten jare, maende ende dage als boven, was onderscreven, hec ego Francisuis Quilhelmy de Buyclere sic propria attestor gestasuisse main onderteeckent Pieter Buyeleressen videt.

ASG 205

- 219 -

13 Octobris 1587.

Op de requeste van Emanuel Oliphant, is geappeleert,gesien de attestatien bij den suppliant overgelevert van wegen Govert Thonissen, wordt de selve geconsenteert main levere van negenen twintich gemeten gelegen in Vossemaer alhier versocht met Bamisse sesentachtentich, incluys, ende onder suffisante cautie was onderscreven, concordat,collatione facta op me, onderteeckent Roels,

ASG 205 Copie

- 220/221 Instructie voor de Gedeputeerde commende van de Generaele Staten.

october 1587 Instructie voer de Gedeputeerde van de provintien respective geweest hebbende ter vergaderinge van den Staten Generael,wederkerende bij haere principalen van 't gene de selve Gedeputeerde heure principaelen zullen hebben voer te draeghen.

In den iersten naer gedaene behoorlicke gebiedenisse sullen die voirscreven Gedeputeerde uuyten acten, actetaten ende andere stucken hen mede gegeven heure principaelen behoorlick openinge doen van alle 't gene in de tegenwoordige vergaderinghe gehandelt ende geresolveert es geweest met berechtinge dat er nyet en es voergenomen, dan 't gene gestrect heeft tot conservatie van Godes eer mette privilegien ende gerechticheyden van den lande om daer mede te voirderen den dienst van haere Majesteyt ende reputatie van sijnen Excellentie.

Sullen voorts verthoonen dat die staten van Hollandt tot meermaelen in de vergaderinge van den Staten Generael hebben doen verclaeren dat al sulcke

ASG

- 222 -

Remonstranten als sijluyden naer rype deliberatie ende bij eendrachtigen advyse van de Edelen, ende steden, mette justificatie van de poincten van dyen ende 't gene daerop gevolcht es, ende voirdelick volgen sal, tot egeenen anderen eynde en heeft gestrect, oft bij henluyden toedoen strecken en zal dan om den welstandt deser landen, bij handthoudinge van de waere Christelijcke Religie die vryheyden gerechticheyden, privilegien ende die loffelijcke gebruycken van de lande te conserveren ende om met pertinente distinctie, soo van de ampteren der Staten Generael ende particulier des Gouverneurs Generael, midtsgaders vande Gouverneurs, der respective provintien ende andere wettige overicheyden, die saeken van den lande met goede ordre gedirigeert ende beleyt te worden. Ende dat zij temeer daertoe veroorsaect sijn geweest doer het inhouden van sekren brief bij sijnen Excellentie op sijn compste aen sijn Secretarium inium gescreven, den welcken nootoirlick mede brengt dat den autheur van dyen van de wettelicke authoriteyt van de staten, oft nyet bericht en was,oft de selve tot der landen prejudictie trachte te verminderen, behalven dat zij genootsaect sijn geweest te meer op haer conservaetie ende behoudenisse te letten overmits zij luyden vele

ASG 205

- 223 -

maenden voerde aencompste van den Heere Ambassadeur Millord Buchorst, geduerende sijn presentie alhier ende naer 't vertreck van den selven, vele ende verscheyden advertentien hebben gecregen van de apparente propositie ende voirderinge die van wegen haere Majesteyt soude worden gedaen, om metten Coninck van Spaignen oft Hertoghe van Parma in onderhandelinghe van vrede te treden, alsoo in sulcken gevalle te meer noodich op als met goede ordre te letten ende versiende.

Sullen voorts verthoonen 't gene bij den Raedtsheer Killegrey, van wegen haere Majesteyt gecommitteert inde Raedt van State, op den elfden deser bij scriftelicke last van sijne Excellentie aende Staten generael es geproponneert, de vrede handelinge aengaende 't gene op de selve propositie van weghen den Staeten sijnen Excellentie es gescreven, de missive ende propositie bij sijnen Excellentie daer op gesonden ende voorts 't gene daer op bij den Staten aen sijnen Excellentie es gescreven, ende henluyden van wegen den Staten Generael ten hoochsten vermaenen, dat zij op den voorschreven geproponneerden ende versochten vredehandel ende op 't advys van sijnen Excellentie geinsereert in't

ASG 205

- 224 -

verbael van de propositie bij den Heere Killegrey gedaen, gemaect ende eensdeels bij de missive van sijnen Excellentie beneffens de propositie aen de voorschreven Staten gesonden anderwerff verhaelt es, daer bij hij verstaet dat men haere Majesteyts intentie dyes aengaende nyet en sal contrarieren ernstelyck letten ende alsulcken advys ende resolutie daer op nemen als de hoochwichticheyt van de saecken ende den welstandt van desen landen es verheysschende.

Ende alsoo midts den voorschreven geproponneerden ende versochten vredehandel voer al noodich es,dat de Vereenichde Provintien in goede unie ende eenicheyt malcanderen verstaen ende bejegenen, ende dat sonder gemeyn advys in de voornoemde saecke nyet en dient yet gedaen ofte voergenomen (gelijck oock volgende de gemaecte ende besworen unie, nyet en mach geschieden) Soo sullen die voorschreven Gedeputeerde allen uuytersten devoir doen ten eynde haere principaelen nyettegenstaende de deleberatie op de voornoemde saeken nerstelijck willen bevoorderen alle eenicheyt onder die gemeente, ende dat hen nyemandt die voorschreven saeke en onderwinde, dan die ghene die

ASG 205

- 225 -

't selve naer den rechten ende gebruycken van den lande toecompt, ende voorts dat bij den selven in de voorschreven saeken geen advys noch resolutien geopent oft eyntelijck genoemen en wordden,dan gelijck als in de vergaderinge van den Staten Generael goed gevonden sal wordden, alsoo anderssints dese landen geschapen souden wesen in gelijcke swaricheyden ende inconvenienten te vallen als die naegebueren, provintie ende steden, in gelijcke occurentien (Godt betert) gevallen sijn.

Tot welcken eynde bij den aenwesenden Gedeputeerden van de provintien oock goedgevonden es datter naester vergaderinge tot resumptie ende bevestinge van de naerder unie ende redres van 't gene in preinditie vandyer tot der landen naedeel mach wesen gedaen, ende nae de teghenwordighen gesteltenisse van den lande rechtbaer es te procederen.

Sullen voorts mede remonstreren dat metten eersten ordre dyent gestelt ende resolutie ghenomen soo wel op de gemeyne contributien totte defentie

ASG 205

- 226 -

van de landen noodich, ende dat daertoe alle alsulcke gemeyne middelen allomme eenpaerlijck in tram gehouden ende gebrocht moegen wordden, als eenichsins voer den lande draegelijck ende practicabel sal wesen.

Dat oock voer den aenstaenden tyt ordre dient gestelt op de directie ende beleyt van de saecken van den lande ende namentlijck van de oirloge te water ende te lande.

Voorts aengesien die secretaris van sijnen Excellentie Athy aen de Staten Generael van wegen sijne Excellentie heeft versocht liquidatie ende betaelinge van sijne Excellenties tractement volgende d'overgelegde memorie den Gedeputeerden mede gegeven. Soo sullen die selve Gedeputeerde daerop verthoonen, als dat uuyte rekeninge bij den Tresorier van haere Majesteyt in den voirleden jaere gedaen bevonden es, dat tot laste vande lande bij sijnen Excellentie es ontfangen omtrent viertich duysent guldens, uuyt 't secours van haere Majesteyt ende volgende die memorie bij den Rade van State overgelevert uuyte penningen van den lande drye ende 't sestich duysent seven hondert acht en vijftich ponden.

ASG 205

- 227 -

vyfthien schellinhgen, ten eynde die provincien respectivelijck letten op eenige andere betaelinghe die hemluyden in minderinge van 't voornoemde tractement, oft die volgende d'acte van consent van 't voorschreven tractement in minderinghe van dyen behoort te strecken es gedaen.Ende oock oft die provincien verstaen dat gedurende den tyt van omtrent zeven maenden dat sijn Excellentie uuyt dese landen in Engelant es geweest 't voorschreven tractement behoort betaelt te worden, ende voorts resolvereren op de liquidatie ende betaelinghe van 't voornoemde tractement sulcx als ten redelijcken contentement van sijnen Excellentie sal bevonden wordden te behooren.

Is mede goetgevonden dat ter naester vergaderinge voer al sal worden gedelibereert ende geresolveert oft nyet geraden en es met den alder eersten twee ofte drye gequalificeerde persoonen aen haere Majesteyt te seynden ende de selve te remonstreren den tegenwoordigen staet van den lande, ende wat in den zelven gepasseert es 't sedert 't vertreck van den Heer Ambassadeur Millord Buchorst.

Alsoo die Vryheer van Hoogenaxen bij kennisse

ASG 205

- 228 –

van den Staten Generael van den Raed van Staten ende sijnen Gouverneur van Nieuwenaeren stadhouder van Gelderlandt ende Overyssel sekeren tyt naer het overleveren van de stadt Deventer ende Fort van Zutphen, is gecommitteert om te hebben 't opzicht ende superintendentie van 't volck van oorloge 't welck tot defentie van de steden ende forten van Overyssel mitsgaders die steden van Harderwyck, Elborch ende Hattem aldaer in garnisoen soude worden geleyt ende gebruyct,ende dat de selve Vryheer van Hoogensaxen naer ernstich versouck aen hem gedaen den voornoemden last aengenommen hebbende hem beclaecht dat hem verhinderinge gedaen wordt in 't executeren van sijnen voorschreven last, ende dat oock bij die van Hollandt ende Vrieslandt volgende die gedaene beloften in 't aenvangen van de selven last geen sekre ordre gestelt en es om de betaelinghe van 't gene voer de voornoemde garnisoenen noodich es boven die contributien die uuyten quartieren hem bevolen getoegen moegen wordden. Ende dat daerom de voorschreven Vryheer hem beswaert vindt in de voorschreven last langer te continueren, soo es goet gevonden datter naester vergaderinge op de voorschreven ende alle andere gelijcke saecken sulcke ordre genomen sal worden alsmen ten dienste ende defentie van den lande sal bevinden te behooren.

ASG 205

- 229 -

Sullen voorts die Gedeputeerde van Vrieslandt aen heure principalen raporteren dat alsulcke interdictie als op den naem van sijnen Excellentie ende Raden van Staten es gedaen, van de uuytvoer van de boter alleenlijck gedaen es provisioneelick ende dat ten naester vergaderinge van de Staten daerop alsulcken ordre genomen sal wordden, dat die van Vrieslandt daer op sal gegeven worden alle redelijcke contentement..

Ende sullen die reysende Gedeputeerde bevorderen dat op de voornoemde poincten, ende alle andere saeken streckende tot versekeringe der landen ende hanthoudinge van de waere Christelijcke Religie die gerechticheyden, vryheyden, privilegien ende loffelijcke gebruycken van den lande mitsgaders 't redres van 't gene daer tegen es gedaen, ende tot onderlinge eenicheyt ende goede corespondentie van de geunieerde provincien, steden ende leden van dyen, haere Gedeputeerde in competenten getale jegens den 26sten novembris naestcommende precise gesonden wordden met behoorlijcke last 't sij binnen der stadt Delft oft binnen der stadt Leyden daer die Staten van Hollandt naerder occurerende haere particulieren vergaderinge.

ASG 205

- 230 -

sullen leggen, ende officiers van de qualiteyt hen vinden sullen om ter selver plaetsen oft in alsulcken andere als naer de gelegentheyt der saeken bevonden sal worden oirboir te wesen op de voorschreven ende alle andere voirvallende saeken te besoigneren. Aldus gedaen ende geresolveert in de vergaderinghe van de voorschreven Heeren Staten Generael tot Haerlem den 23sten octobris anno 1587 tich, geparafeert W. Roelsius, videt, onder stondt ter ordonnantie van de voirschreven Staten,onderteykent Aertssen.

ASG 205

- 231 -

Extract uuyte notulen van de Staten.

Dachvaart tot Middelburch van den 5den novembris 1587.

ASG 205

- 232 -

Extract uuyt de resolutien ende notulen van de dachvaert der heeren Staten van Zeelandt,geleyt den 5den novembris 1587. tot Middelburch.

10 novembris 1587 In de Staten zijn voorgelezen de besoingnen gepasseert in de Generaele Staten belangende den vredehandel met den Coninck van Spaingnien, ende naer diversse discoursen daer op gevallen ende voornamentlijck van Gedeputeerde te zeynden voor’t eerste naer de Staten Generael in Hollandt, is daer op raport genomen inne te brengen den 14den deser.

14 novembris 1587 Sijn gedeputeert te reysen naerde Generaele Staten ende Staten van Hollandt op de raminge vande vredehandel den Burghmeesters Vailant, Roelsins, Cooper enden Pensionaris van der Beke, ende zullen die van Zierickzee tot hunnen coste mogen ymand tot 't gene voorschreven deputeren,ende want die Gedeputeerde van Zierickzee ter deser dachvaert als noch op de denominatie van den zelven nyet gelast en zijn, zal inde Commissie dienen de Gedeputeerde zal genen vere gelaten worden, om de Gecommitteerde van wegen die van Zierickzee daer in

ASG 205

- 233 -

marge 40. dat niet tegenstaende dese notulen luyden op den man van Staten, nochtans bij den staten anders niet geresolveert ende geweest dan te samen nae nu hebbende omme te reysen d’enige van de generaele Staten ende inde zoo voor doenlijck es te voeren differentich in de twee penningen ende den provintien te connen gesamentlijck wel op de propositie bij zijnen Excellentie gedaen van de vredehandel zoude bij die men gedaen huys, van yder penning over hunne a... an staten voorgedragen de op geresolveert te worden alle conform mij minste sal bij de gevougelijck

(Marge 40 kon niet getranscribeerd worden)

ASG 205

- 234 -

insereren. Sal van gelijcken zijn Excellentie van Nassau oock ymand van zijnent wegen mogen committeren, ende daertoe inder gemeyne Commissie plaetse gelaten zal worden, om dyen daer inne t’insereren,ten welcken fyne d’ander Gedeputeerde zullen zijnder Excellentie die voorschreven Commissie presenteren, den 19den novembris hebben die voorschreven Gedeputeerde van Zierickzee verzocht inde voorschreven Commissie van hunnent wegen gestelt te worden, Niclaes Willemssen Cromstryn.

Ende op de handelinge van de voorschreven vredehandel dunct dyen van Zeelandt dat men voor al hare Majesteyt met levende exempelen ende redenen behoort te bewysen,hoe schadelick, oock het geruchte van den paix, ende inzunderheyt tot het hooren ende tracteren te verstaen,den landen geweest zij, ende 't zelve bij eenige gesanten hare voorschreven Majesteyt te remonstreren ende de zelve te bidden in egeen tractaet te willen treden, ende zoo vele als 't mogelick te diverteren van de voorschreven vredehandel.

Doch zoo hare Majesteyt der meyninge gans zoude wesen tot het hooren te willen verstaen, haer te verzoucken, zoo ande zelve bij den Prince van Parme eenige conditien waren voorgeslagen, oft dat hare Majesteyt zelffs eenige heeft den voorschreven

ASG 205

- 235 -

Prince voorgeworpen, dat hare Majesteyt gelieve den Staten de zelve te communiceren om den genen dien 't behoort de zelve voorgedragen ende daer op geresolveert te worden.

Oft zoo daer zulcx noch nyet en ware gebuert van hare Majesteyt te verstaen wat de zelve voor de behoudenisse van de exercitie van de Gereformeerde Religie, van de privilegien ende gerechticheden van de landen in 't generael ende particulier gedacht zouden wesen te conditionneren ende besprecken, ende in zunderheden wat verzekertheden hare voorschreven Majesteyt zoude gelieven te bevoorwaerden met den voorschreven Prince van Parme, om 't zelve den Staten oock voorgedragen ende daer op stracx geresolveert te worden.

Om daer naer ter ierster t' samencompste zonder langer vertreck den Prince van Parme aff te vragen oft hij gelast es van de Majesteyt van Spaingnien de Gereformeerde Religie ende het exercitie van der zelver toe te laten ende t’accorderen, de privilegien ende gerechticheden van de landen in 't generael ende particulier te doen mainteneren, ende wat verzekertheden hij den lande daertoe van wegen zijne voorschreven Majesteyt zoude connen beloven ende toestaen, ende daer op zijnen last te zien ende den Staten van alles raport geven als van gedaen ende eensamentlick zulcken resolutie

ASG 205

- 236 -

genomen te worden als men tot Godes eere, conservatie van de voorschreven exercitie van de religie midsgaders van de privilegien ende gerechticheden van den lande zal bevinden te behooren.

18den novembris 1587. op 't poinct van de revisie van de sententien bij die van de Admiraliteyt respective gewesen, is goet gevonden te belasten de Gedeputeerde reysende naer de Generaele Staten hier van te communiceren met de Staten van Hollandt ende met elcanderen te beramen wat voet in desen zoude mogen genomen worden, op dat partyen tot recht mogen commen. Voor advis van die van Zeelandt zal mogen bij de voorschreven hare Gedeputeerde ingebrocht worden dat men tot de voorschreven revisie oft appellatie zoude mogen bij provisie gebruycken den Hoogen Raedt in Hollandt, ende stipuleren (overmits de zaken van de Admiraliteyt geen lanck vertreck ende dilay mogen lijden) datse binnen corten tyt de zaken zullen moeten termineren, dat oock de sententien bij die Admiraliteyten gewesen, nyet tegenstaende appellatie, zullen executabel wesen op cautie.

ASG 205

- 237 -

tot den Hoogen Raedt worden genomineert: Meesters Jacob Valcke, Adriaen Cooper, Maximiliaen de Pottere, Martin Cromstryen, Lieven Kersmaker ende Frederick Hermanszoon, om die den voorschreven Hoogen Raedt gepresenteert te worden, oft die aengenaem zijn, om voorts bij zijnen Excellentie daer van gecoren ende gecommitteert te worden van wegen die van Zeelandt twee persoonen in den voorschreven Hoogen Raedt.

19 de novembris 87.

Die Gedeputeerde reysende naer de Generaele Staten, zullen benerstigen bij de Generaele Staten, Raede van State, zijnen Excellentie van Nassau ende Grave van Hogenlo, d'Admiralityet van Hollandt dat de equipaige ende affzeyndinge van schepen,v olcke, vuures, ammonitie ende alles wat behoeft, herwaerts over metten irsten bezorght mach worden, ende dat zijnen voorschreven Excellentie ende Grave hun herwaerts oock metten irsten willen vervoegen eensamentlick dat het fort van Bommenende mach werdden versien ende bewaert, conform het menichfuldich scrivens van alhier, ten welcken fine zij zullen assisteren den Burghmeester Geleyn Jolyt, derwaerts ten dyen fyne over ettelicke dagen gereyst.

ASG 205

- 238 -

op 't scrivens van de Gedeputeerde van de Staten van Zeelandt wesende inde generaliteyt verzouckende 't advis van de Staten van Zeelandt op de remonstrantien bij de Staten van Hollandt gedaen binnen der stadt van Dort an zijn Excellentie van Leycester,in drucke uuytgegeven mette stucken daertoe dienende.

Belangende de regieringe ende 't Gouvernement van Zeelandt.

Is geresolveert die voorschreven Remonstrantie ende stucken daertoe dienende, t’adnoveren ende van haren t’wege goet te vinden, dat nyettemin dit huerlieder advis ende resolutie noch voor eenigen tyt opgehouden worden.

ASG 205

- 239 -

Remonstrantie voor den Tresorier Manmaker voor mijn heeren van der Goes Exhibitien bij den Tresorier Manmaker op den vergaderinge van de Staten, den 14den novembris 1587.

An mijn heeren, mijn heeren de Staten ‘s landts ende Graeffelicheden van Zeelandt.

Verthoont met aller behoorlicken reverentie uwe Edele dienaer Adriaen Manmaker als Tresorier van Zeelandt, hoe dat hij an uwe Edele op den voorleden dachvaert geremonstreert heeft van den zwaeren oorloichslasten in desen quartiere vallende ende dat tot onderhout van de zelve nootlick provisie van penningen moeste gedaen werden, daer beneffens wat contingent ofte quote uwe Edele maentelicken daer inne te dragen hadde, ende mede wat incommen daer tegens zoo van de verpachte middelen als van de 100ste penninck de anno 87 tich ende van de belastinge daer op gedaen, zoo hiermede in 't cort verhaelt wordt.

Ierstelick uwe Edele hebben te dragen in de maentelicke ordinaris quote van de £ 200.000 ter maendt bij den provincien geconsenteert die somme van £ 31.625-6 van 40 grooten.

Noch hebben uwe Edele maentelicken te dragen tot particulieren last van Zeelandt zoo van de servitien, logysgelden, tractementen verso

ASG 205

- 240 -

vacatien ect.Breeder blijckende bij den voorgaenden Remonstrantie, maentelicken de somme van £ 4616-6-8 van 40 grooten.

Somma van de ordinaris lasten ter maent £ 36241-12-8.

Hier tegens hebben uwe Edele tegenwoordich nyet ter ontfangen (alzoo den 100sten penninck van de loopende jare 87 ten uuytersten toe belast es,zoo bij den voorschreven voorgaende Remonstrantie verclaert es ) dan de verpachte middelen van de consumptien, bedragende ter maent ontrent de £ 24.000 van 40 grooten den welcke gecort van de £ 36.241-12-8, blijven uwe Edele maentelijcken te cort ter somme van £12.241-12-8.

Om welck cort te vinden, ende om zijnen Excellentie ende heeren Raeden van State van de maentelicken quote te mogen voldoene, hebben uwe Edele den Remonstrant op de leste dachvaert in augusto voorleden, verzocht dat hij zijn credyt zoude employeren ende penningen

ASG 205

- 241 -

lichten ter somme van £ 24.000 om daer mede te betalen het cort van de quote van twee maenden te weten julius ende augustus 87, op remboursement van de alder gereedste penningen die van den 100sten penninck de anno 87 zouden mogen in borsse vallen,nyettegenstaende dat den zelven ten uuytersten toe beleent ende verpant was,boven desen met noch £ 10000 tot betalinge van de vacatien van den Gedeputeerde van de uuyterste resorte, makende t'samen £ 25.000 van 40 grooten.

Ende alzoo hij van dage te dage bewysen ende assigneren zoude an den Staten van Zeelandt wat bij een yder stadt gedeboursseert ende geleent es op den voorschreven 100 sten penninck, dan alzoo de voorschreven £ 25.000, vooral daer anne gecort moeten worden, zal men die voorschreven steden nyet te vollen connen assigneren, daer om zal uwe Edele gelieven te resolveren wat contingent yder stadt oft quartier inde £ 25.000 zal hebben te dragen ende te laten stane, ende waer uuyt die geemboursseert mogen worden, om volgende 't zelve de assignatien te mogen geven. 't Zal uwe Edele mede gelieven middelen te

ASG 205

- 242 -

geven tot voldoeninge van het voorschreven cort van de quote voor de maenden van octobris, novembris, december ende januarius daer an volgende 88, bedragende ter maent als voorschreven es £ 12.241-12-8 van 40 grooten.

Uwe Edele Gedeputeerde ter vergaderinge van de Generaele Staten hebben beneffens d’andere geunieerde provincien geconsenteert haer contingent in £ 750.000 van 40 grooten die zijnen Excellentie ende heeren Raeden van State geconsenteert zijn extraordinaris tot onderstant van de oorloge over 't geheele jaer 87 tich boven de ordinaris quote van £ 200.000 ter maent, in welcke £ 750.000 uwe Edele contingent bedraeght ter somme van £ 118.594-17-6 van 40 grooten, op rekeninge van de welcke bij uwe Edele gefurneert zijn ontrent £ 80.000 van 40 grooten.

Soo dat uwe Edele ter causse van desen noch schuldig blijven zouden an zijnen Excellentie ende Rade van State ter some van ontrent £ 38.594-17-6, die promptelick alle dage gefurneert dienen te wesen, alzoo dagelicx daerop deschagen gedepescheert worden.

ASG 205

- 243 -

voor desen es an uwe Edele mede geremonstreert, de groote zwaere lasten van de equipaige in desen quartiere,als van de zwaere schulden daer de zelve mede verachtert zijn, ende hoe hoochnoodich alle dage moet begost werden ende betalinge van de maentelicke besoldinge van de bootsvolcke van acht maenden, waerinne clemen zal over de £ 70.000 van 40 grooten, welcke betalinge hij Remonstrant nyet en zoude derven begunnen, ten ware hij voor eerst van uwe Edele verzekert ware daertoe met penningen geassisteert te werden, want dat men meynen zoude 't zelve te vinden uuyt den convoyen ende licenten, al zijn die nu redelick goet, zijn nochtans nyet bastant tot vervallinge van de ordinaris loopende dagelicxssen lasten, als montcosten equippaige, timmerraige,ammonitie ende anders,ende boven desen,zoo voorschreven es zijn tegenwoordich zeer hooch belast, zoo eenige van de heeren kennelick mach wesen.

Uwe Edele zal gelieven op des voorschreven es rypelick te letten te meer dat de oorloige te water ende te lande dese quartieren van Zeelandt alle dage op de

ASG 205

- 244 -

hals licht, die zonder merckelicken sommen gereede penningen nyet uuytgeweert en can werden, uwe Edele weten den stant vande remonstrant die hem met zijn credyt nyet voorder en weet te behelpen, zoo hij bij voorgaende an uwe Edele te kennen gegeven heeft , ende gemerct den hoochdringende noot tegenwoordich, heeft ampshalven nyet onder mogen laten uwe Edele daer andermael van te remonstreren. Biddende op 't zelve versien mach werden.

ASG 205

- 245 -

Authorisatie van de Staten van Zeelandt op den Tresorier Manmaker tottet vercoopen van eenich coren tot Vlissingen ingestelt.

ASG 205

- 246 -

Extract uuyte notulen van den heeren Staten van Zeelandt gehouden op hunne vergaderinge geleyt jegens den vyffden novembris 1587.

19 novembris 1587.

Op 't vertooch van 't lancksaem opbrengen van de 100ste penninck bij de collecteurs ende ontfanger vandyen, ende dat d’equipaige ter oorloge niet alleen yel dient gevoordert ende daertoe merckelijcke somme van gereede penningen gerequireert wordt, is geresolveert alsoo binnen die stadt van Vlissingen is liggende merckelijcke quantiteyt van tarwe toebehoorende seker cooplieden van Vranckryck. Is den Tresorier van Zeelandt Manmaker getouceert (zoo 't selve met gelonge can geschieden)van de selve tarwe te mogen vercoopen op gereed betaelinge ten minsten van hondert lasten, metten stocke, ende den meest daer vooren biedende. Ende sal den Tresorier den cooplieden ende eygenaars van de voorschreven tarwe contentement geven op de termynen daer toe t’accorderen uuyten middel van de 100sten penninck hen bij den Staten van Zeelandt geconsenteert totte voorschreven equipaige.

ASG 205

- 247 -

Commissie van de Gedeputeerde van de Generaliteyt.

1587 novembris 19.

Copie.

Die Staten ‘s lants ende Graeffelicheyts van Zeelandt.

Alsoo den noot ende gelegentheden des tyts vereyschen dat eerstdaechs van onsen t’wegen mach worden geadviseert ende geresolveert mette Gedeputeerde van de geunieerde provincien onse bontgenooten, op den welstant ende radresse van de gemeene verloopen ‘slants saecken, principalyck tot een gemeen matige ende vaste_ regeringe,ende dependentien vandyen voorden toecommenden tyt volgende den tractate met haere Majesteyt van Ingelandt angegaen,ende 't gene uuyt crachte van dyen gehandelt es, ofte noch sal mogen worden gehandelt met sijne Excellentie van Leycester, als Gouverneur Generael, eensamentlijck oock om op de propositie van sijne voorschreven Excellentie van wegen haere voorschreven Majesteyt van de voorge werden vredehandel met den Coninck van Spangien, gesamentlijck te mogen adviseren hoe men daer inne best ende genoechelijcxt tot Godes eere ende conservatie van de Gereformeerde Religie ende der landen privilegien ende gerechticheden met goede ende vaste versekertheyt der selver sal behooren te handelen. Ende boven al om in alder yel alle oorsaecken van misverstanden die eenichssins tot turbatie der ruste ende eendracht der voorschreven geunieerde provincien, ende van een algemeene regeringhe soude mogen strecken wech te nemen ten meesten dienste van den

ASG 205

- 248 -

landen. Soo est dat wij gecommiteert hebben ende committeren bij desen, die Edelen; Jan Vaillant, Meester Willem Roelsins, Adriaen Cooper, ende Jan van der Beke, daer bijgevoecht van wegen die van Zierickzee alleen over die saken van den voorschreven vredehandel Nicolaes Willem Symonsse van Cromstryen, om bij hun gesamentlijck ofte bij den meesten deel van hunlieder onse advisen,opinien,ende resolutien inne te brengen zoo op de vergaderinge van de generaele Staten, als van de Staten van Hollant ende bij sijne Excellentie van Nassau als Gouverneur van Hollant ende Westvrieslant in 't particulier tot gemeene ‘s lants conservatie, ende bescherminge inde waere Christelijcke gereformeerde religie, zoo die nu inde geunieerde provincien geexerceert wordt.

Ende om mette meeste voixen 't zij in 't generael ofte particulier te helpen besluyten ende resolveren op 't gene voorschreven es ende op alle andere voorvallende saken, sulcx zij in goeder conscientie tot ruste, versekertheyt, vrede ende welvaren van den lande ende ingesetenen van dyen sullen bevinden te behooren.

Gereserveert alleen die poincten daer aff die Staten alleen die dispositie toestaet, mitsgaders die handelinge op den eet voorschreven.

ASG 205

- 249 -

vredehandel, daer inne sij hun moeten reguleren conform hunne instructie ende onse resolutien hun mede gegeven.

Ten waere dat sij goet ende noodich vonden oock op eenige andere poincten naerder raport te nemen. Beneerstigende dat d’andere bontgenooten van de voorschreven geunieerde provincien, om tot een goede vaste, ende wel gepolicieerde regeringe te geraken, met gelijcke volmacht erschynen, gelovende voor goet ,vast ende van weerden te houden al 't gene bij de voorschreven onse Gedeputeerde in der voeghen voorschreven gehandelt ende gesloten sal worden sonder daer tegens in eenige manieren te commen ofte te laeten commen. t' Oirconden onsen zegel ter saecken hier op gedruckt ende 't hantteecken van onsen Pensionnaris. Aldus gedaen ect. actum den 19den novembris 1587.

ASG 205

- 250 -

1587 novembris 30.

Nader Remonstrantie over ghegheven aen mijnen heeren de Generale Staten bij den agent van den Koninc van Portugael den lesten noveribris 1587. d'Agent van Don Antonio Koninc van Portugael, houdt uwe Edele, wel indachtich van de redenen ende discoursen begrepen in de remonstrantien de welcke hy in den name ende met advoy van den Ambassadeur Diequo Botello aen uwe Edele heeft over ghegheven den 19 van october lestleden, tot recomandatie van de zake van de Loterye, de welcke men herwaerts over tot secours van zijne Majesteyt gheerne te were zoude stellen. Dan alzoo men verstaet, dat op eenighe hier op swaricheyt wort gemoveert, ter cause van 't tractaet van den peyse 't welc op handen schijnt te wesen, de voorzeyde Agent, om dese met ander dierghelijcke objectien te doen cesseren, alhier wel heeft willen voor draghen, dat in al zulcke ghelegentheyt als van peys wort ghesproken oft ghetracteert, men altijt moet maken alle goede preparatien ten orloghe (als den vyant ons daer aff goet exempel gheef t) waer door (onder correctie) dese zake voor dese landen in alle manieren dient gheadvanceert, hoe eer hoe liever, zonder regard te nemen op 't voorzeyde tractaet van den peys, oft dat daer op zeer wort aenghehouden. Alzoo namentlijc zeer te verhopen is, dat hare Majesteyt van Enghelant, siende dat men herwaertsover gheresolveert is eenighe goede pparatie te maken tot secours van den voorzeyden Koninc van Portugael,ooc mede van haerder zijde (niet teghenstaende 't voorzeyde ghepretendeert tractaet) alles daer op zal doen dat moghelic zy, oft emmers ten minsten onder de hant de zake favoriseren ende advanceren door den Ridder Fransoys Draec, ende andere hare onderzaten, ghelijc sy desen voorleden somer daertoe w ich is gheweest, by aldien datse ghesien hadde, dat men herwaerts over (als 't verzocht werde) ver daerinne hadde begheren te secunderen.

Ten anderen, oft het geviel ( daeraff niettemin weynig apparentie is) dat desen voorghewenden peys zoude voortgaen, oft dat ooc 't voorzeyde expot van Portugael door faute van de voorzeyde Majesteyt van Enghelant oft andersins quamen terrupt te vallen, zoo zouden uwe Edele in dat cas de penninghen de welcke van de voorzeyde L erye gheprocedeert zouden wesen,tot hen moghen trecken ende de zelve employeren tot oorboor t’ontlastinghe van den lande. Dan ter contrarien zoo verre den voorzeyden peys tot gheen effect komt. zoo zalt altijt zeer bequaem ende expedient wesen, dat dese zake zoo verre gheadvanceerende gheprepareert zy omme den gemeynen vyant daer door te krencken, ter plaetsen namentlic daer hij is alderswacste ende hem aldermeest zoude quetsen.

ASG 205

- 251 -

Daer en boven zoo moet alhier verstaen worden (nademael hare Majesteyt van Enghelant) als van harent weghen verklaert wort, desen landen gheen royael secours en kan doen, ende datter ooc gheen apparentie en is van uut Hooch-Duytsch in't eenich bezonder secours te moghen verwachten,dat daer maer en resteren (na menschelijc discours) dry middelen oft hooftstucken waer door dat apparentelijc desen landen van desen swarenkrijch zouden moghen ontlast worde.

Het eerste is ,de doot van den Koninc van Spaengnien, hierop vele hun fonderen door een apparente hope dat daer in 't lant eenighe swaricheyt ende tweedracht zoude moghen op rijsen ter cause van't Gouvernement oft andersins, van dese hope is weynich onzeker ende te langh oft swaer om verbeyden.

Het tweede zoude wesen het succes van de zaken in Vrancrijc voor den Koninc van Navarra, waer af het beghintsel (Godt heb loff) wel goet is,dan zoolanghe de voorzeyde Koninc van Navarra ( als op de voorzeyde Remonstrantie ooc wort ghediscoureert ) zelve gheen Koninc en is van Vrancrijc, zoo en kan hy desen landen gheen zonderlinghe secours doen, vele min eenich secours Royael zulcx als den landen wel noodich waer om hen tegens 't gewelt des Konincx van Spaengnien met egale macht te moghen deffenderen, ende hem te brenghen tot zulcken conditien als de landen zouden moghen begheeren oft verstaen tot heur volkomen verzekertheyt noodich te wesen, waer door ooc desen tweeden middel noch ter tijt zeer onzeker ende verre van de hant is.

Voorts het derde point is, dat men den krijch zoude moghen drijven op Portugael ende Spaingnien,mits ghevende eenighe bequame assistentie aen den voorzeyden Koninc Don Antonio in welc stuc gheenentijt en is te verwachten, dan wort alleenlijc gherequirreert de goede resolutie van uwe Edele ende die van de Majesteyt van Enghelant, de welcke men houdt dat niet en zal willen mancque-

ASG 205

- 252 -

mancqueren van haerder zijde, verzekert wesende dat uwe Edele hen daer inne metter daet ooc u gheeren t'employeren, door welcken middel namaels dese landen in korter tijt zouden moghen ontlast oft immers grootelijc verlicht worden, succederende dese zake als die apparentelijc wel uutwijst.

Zulcx dat de voorzeyde agent wil verhopen, dat uw Edele dit stuc wel inne siende, alle middelen zullen voorwenden oft waernemen die doenlijc oft practicabel zouden wesen, om syne Majesteyt te helpen, ende datse over zulcx zullen favoriseren de zake van de voorzeyde Loterye, de welcke zeer vele persoonen behaecht, ende onghetwijffelt een zeer groote ende excessive somme zoude opbrenghen, ende dat ooc op korte tijt, na het concept daer van ghenomen, ende met luttel beswaernisse van de ghemeente, waer door men in min als dry maenden tijts, na het octroy gheaccordeert, herwaerts over een schoone Armade toegherust zoude moghen hebben, zonder de toerustinghe de welcke op particuliere oft hunnen hazard ghedaen zoude worden zulcx dat syne Majesteyt in dier vueghen een heerlijcke Armada uut dese landen zoude moghen trecken, de welcke ghesterct wesende met noch ander middelen ende schepen die uwe Edele (na de gheleghentheyt van de zaken van den lande ) hier toe noch zouden moghen doen, in effecte ghenoechsaem zoude wesen om aen te grijpen het exploot 't welc syne Majesteyt voor heeft, al waert dat syne Majesteyt gheen secours altoos uut Enghelant en hadde te verwachten, ghemerct dat in alle ghevallen nadat de zaken geschapen zyn in Vrancrijc) syne Majesteyt verzekert is noch eenich secours te hebben van schepen ende volc respective van de voor zeyde Koninc van Navarra ende die van Rochelle, hoe wel men niet en twijffelt van de Majesteyt van Enghelant, oft sy zal daer op doen alles dat doenlijc is, als hier boven uut goede redenen ghepreipponeert wort.

Dan niet te min, omdese zake (waer aen dese landen zoo vele is gheleghen) noch meer t'advanceren, ende de voorzeyde Majesteyt van Enghelant in dit stuc meer t'animeren, en kan de voorzeyde Agent niet nalaten uwe Edele alhier voor te houden ende te laten bedencken, oft uwe Edele niet raetsaem en zouden vinden, haer voorzeyde Majesteyt metter eerste goede occasie te doen aenzoecken ende ernstelijc bidden, dat haer als nu serieuselijc wilde resolveren om den voorzeyden Koninc van Portugael eenighe bequame assistentie te doen van schepen ende andere middelen tegens den openen tijt, het waer openbaerlijc oft onder de hant, mits haere Majesteyt niettemin verzekerende van 't ghene uwe Edele van deser zyde daer toe zouden begheeren te doen, ende dat weder uwe Edele ghedelibereert zouden wesen in 't voorzeyde tractaet van den peys te treden, oft eenighe Ghedeputeerde daer toe af te veerdighen, dan niet.

ASG 205

- 253 -

Want ghenomen datter eenighen middel oft apparentie waer, van tot eenighen peys te moghen komen, men moet verstaen dat dese preparatien die men tot secours van den voorzeyden Koninc van Portugael, zoo hier als in Enghelant, zouden moghe te were leggen, zeer veel altijt moghen dienen, om den zelven peys tot meerder advantagie te maken; hoe wel dat zeer qualijc eenen voordeelighen oft immers verzekerden peys voor dese landen kan ghevonden oft ghemagineert worden, blijvende de Koninc van Spaengnien zoo groot ende machtich, als hy bezonder is door het violent conquest van den Konincrijcke van Portugael metten Indien Orientael ende ander landen daer van dependerende, de welck hy onghetwyffelt niet langhe en zal bezitten, zoo verre de voorzeyde Koninc Don Antonio ons mach gheassisteert worden, om met een tamelijcke macht in Portugael te vallen.

Men heeft gesien met hoe kleyne middel mijn Heere Prince van Oraengien cz. mede ooc verjaeght zijnde, alhier wederom in 't lant is ghekomen door de gunste alleenlijc van de innewoonderen, verbittert wesende teghens de Spaengjaerden ende hunne adherenten, die nochtans meest alomme in hen bedwanc hadde, de principale steden ende stercten ; wat wonder zoudet dan wesen, dat de voorzeyde Koninc Don Antonio gheassisteert wesende met een heerlijcke macht, door de goede hulpe ende affectie van syne onderzaten, oude ende natuerlijcke vyanden der voorzeyder Spaengnaerden wederom in syn Konincrijcke zoude moghen komen, ende hem daerinne mainteneren, hebbende rugghe van Enghelant ende dese landen, behalven noch het secours 't welc syne Majesteyt (als voorzeyt is) mag verwachten van de voorzeyde Koninc van Navarra succederende de zake in Vrancrijc na d'apparentie die men noch tertijt daer van siet. In somma dese zake dient in alle manieren gheadvanceert ende ten eersten aen ghegrepen voor dese landen, ende ooc die van Enghelant, om te sien wat de fortuyne daer door zoude moghen gheven, al waert ooc dat zulcx maer en gheschiedde, om den Koninc van Spaengnien te doen t'huys houden de armade die men zeyt die hy rechte voort toe maect, om daer mede in Enghelant, Yrlant oft Schotlant te vallen. Biddende de voorzeyde Agent van weghen syne Majesteyt, dat uwe Edele op allen 't ghene voorzeyt is, goet regard willen nemen, ende dese zake favoriseren ende advanceren,zulcx als hun eyghen welvaren ende conservatie dat is vereysschende.

ASG 205

- 254 -

1587 december 1 Copie a copie Edele vermoghende heeren de Staten oft hunne gecommitteerde Raden 's landts van Zeelandt.

Verthonen in alder eerbiedinghe uwe Edele dienstwillighe Baillu Dyckgrave gesworens ende andere breede geerffde 's landts van der Dreysscher, hoe sij supplianten op der eersten dach augusty 1587 lestleden requeste aen uwe Edele overgedient hebben daer mede om redenen inde zelve gededuceert supplierende dattet de voornoemde uwe Edele woude gelieven tot subsidie van de groote ende excessive oncosten ende lasten die sij 't voorleden ende andere jaren aen hunlieden dyckagien ende andere gewichtighe nootsaeckelijcheden geemployeert hebben henluyden te gunnen boven hunlieder lastige geschoten de incommende middelen van de gemeyne zaecke, soo wel d' imposten als de domeynen , soo over Dreysscher,Sonnemair ende Noortgouwe. Waer op de voorschreven uwe Edele belieffden den supplianten te ordonneren pertinentelyck over te geven hoe wel de versochte zeewercken zouden commen te costen aucthoriserende Dierick Heyndricx van Vossemair beneffens de die van de Dreysscher omme behoorlyck raminghe van de voorschreven onkosten te doene,ende den Raden eerstdaechs over te dienen omme etc. alles conforme de requeste ende apostille hier mede gaende. 't Is nu alsulcx Edele heeren dat de voorschreven Dierick Heyndricxs Rentmeester obtempererende uwe Edele apostillaire ordonnantie hem gevoucht heeft in compagnie ende vergeselschapt metten Baillu Dyckgrave,Gesworens ende Regierders van de dyckagie van de Dreysscher te visiteren, besichtighen ende besoucken de voorschreven zeewercken ende voornemelijck de plaetsen die de meeste inconvenienten, zwaricheden ende periculen zijn onderworpen ende op alles rype deliberatie ende inspectie oculaire genomen hebbende op een leegh water ende

ASG 205

- 255 -

schoon weder, hebben met onderlinghe communicatie geraemt ende gesloten dat de voorschreven zeewercken zullen commen te costen de somme inde voorschreven hunlieder raminge hier aen geattacheert breeder gespecificeert. Ende want den voornoemden supplianten ommogelijck is soodanighe sware lasten alleene te draghen ende dat die gemeene zaecke in cas van innudatie, grontbrexen oft andere diergelycke inconvenienten meest geinteresseert wort, als meest daerinne geeft wesende daer beneffens geconsidereert d'inconvenienten d'eene van de voorschreven drye plaetssen Dreysscher Sonnemair ende Noortgouwe wedervarende d'andere mede preindicitabel ende schadelijck.Soo keeren hemlieder de supplianten aen de voorschreven uwe Edele ernstelijck biddende de selve gelieve in consideratie van de uuytnemende grooten noot dyckagie voren vermelt tot maeckinge van de zeewercken daer toe nootelijck es tot conservatie van den lande hunlieden te gunnen 't gene bij hemlieden voorgaende requeste versocht wort dit doen etc. In de margine van desen stondt geschreven, sij gestelt dese requeste in handen van den Magistraet van Zierickzee midtsgaders van den Rentmeester Beoosterschelt Tristran Thane.

Omme de Staten te informeren op de gelegentheyt deser zaecken midtsgaders op 't versouck van de supplianten om 't selffde gezien, geordonneert te worden zoo in redenen zal bevonden worden te behooren. Aldus gedaen ter gewoonlijcke vergaderinge van de voorschreven Staten in 't Hoff van Zeelandt den achthiensten novembris 1500 zevenentachtentich ende was geparapheert P. Rycke videt mij present ende onderteeckent Christiaen Roels.

Noch onder stondt geschreven,omme te dienen van advyse weghende d'apostille hier voren gestelt, soo eest dat den Magistraet der stede Zierickzee ende den Rentmeester Beoosterschelt Tristran Thane om op het voorschreven hun advys d'obite te formeren overgesien ende gevisiteert hebben de requeste.

ASG 205

- 256 -

van de supplianten met de stucken daer beneffens gaende ende hun geinformeert hebbende op de grondtbrexen ende lastige zeewercken van de supplianten bevonden hebben dat uwe Edele selve wel behooren subsidie te doen van vyffthienhondert gulden 't sjaers uuyt den ontfanck ende domeynen van den Grave ofte de gemeene saecke middelen aldaer vallende, den tyt van zeven jaren lanck geduerende beginnende metten jare vyfthienhondert achtentachtentich, stellende nochtans 't selffde t'uwer goede Excellentie discretie. Aldus gedaen ende geadviseert bij den Magistraten der stede Zierickzee, ende mijn heere den Rentmeester van Zeelandt Beoosterschelt Tristran Thane, desen eersten decembris 1587, ende 't henlieden ordonnantie bij mij onderteeckent, wesende onderteeckent D. Jacobi, noch leeger in de margine stondt geschreven, dan es geresolveert copie van dese requeste mittet voorschreven advys zullen zenden aen elcke stadt, wesende van de Staten van Zeelandt om ter aenstaende dachvaert daerop geresolveert te worden, onder stondt gecollationneert jegens d'originele requeste mette apostillen daer op gestelt ende bevonden te concorderene bij mij , ende was onderteeckent, P. Poppe notario publicus.

Naer collatie is dese copien copie met zijne autentique copie van woorde tot woorde bevonden concorderende quod attestor consueta sub signertiene.

J. Rengers,