ASG_206

ASG 206

Transcriptie: (m.u.v. Franse tekst)

J. Ranter Mevr. M. Torbijn-Reijnhout Mevr. S.J.P. Oostdijk-de Kraker

ONDERWERPEN PAGINA - Huren van meubelen voor de graven van Leycester en Maurits van Nassau - Punten betreffende dijkvallen, bescherming van dijken bij o.m. Rengerskercke van de regeerders van het land van Schouwen aan de Staten van Zeeland - Inhoud brieven van Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeeland en de Grafelijkheid van Zeeland betreffende inspectie van dijken op Schouwen en hun verblijf - Brief aan burgemeester, schepenen en de raad van Goes over het rapport van de visitatie van de bedijkingen van Schouwen en het vertoog van de tresorier Manmakere - Verslag van de besprekingen met Elisabeth 11 van Engeland over onderhandelingen met de koning van Spanje dan wel de prins van Parma - Munten en vervalsingen - De tresorier van Zeeland Adriaen Manmackere wijst erop dat er onvoldoende gelden zijn om de oorlogslasten te voldoen - Lijst van de convoyen (belasting op de goederen van een schip) en inkomende licenten (toelating) waarop gelet moet worden - Zierikzee wordt met klem verzocht om eenafgevaardigde naar Middelburg te sturen om snel te besluiten meer middelen op te brengen - Uittreksel van de 6e rekening van de quitte (voldoening) van Zeeland - Relaas van de deurwaarder van het Provinciale Hof over FrancoisBruneel - Verzoek van Prins Maurits om gelden beschikbaar te stellen voor de muitende ruiters en soldaten in Geertmidenberg - De tresorier Manmackere verzoekt op last van de Gecommitteerde Raad van de Staten van Zeeland aan Goes om te besluiten "genoechsame middelen te geven - Belofte tot betaling van hare majesteits (Elisabeth II van Engeland) garnizoenen binnen Vlissingen - Afvaardiging vaneen Goese gedeputeerde van de raad om de gedragingen van de vijand op Bergen (op Zoom), 't land van Tholen en Zuid-Beveland te bespreken - Voorstel van Gecommitteerde Raden van Staten van Zeeland te besluiten de resterende kosten voor bemanning,soldaten, huur- en uitrusting van schepen te aanvaarden - Lijst van de compagnien, tractementen en andere oorlogslasten, die buiten de repartitie (verdeling) van de geunieerde provincies zijn gemaakt - Lijst van de wapens en tractementen waarmee de vendels voetknechten tot last van de Verenigde Nederlanden bewapend zullen worden - Brief van burgemeesters, schepenen en de raad van de belegerde stad Bergen op Zoom aan die van Goes om bekostiging van de oorlogslasten - Uittreksel van de notulen van de Staten van Zeeland over het heffen van een aantal stuivers per gemet ten behoeve van de voorgenomen fortificatie en versterking van het land van Schouwen - Ten behoeve van het belegerde eiland van Tholen worden Middelen gevraagd en middelen vrijgemaakt door de Staten van Zeeland - Door de steden te betalen gelden voor bootsgezellen - Buitengewone betalingen i.v.m. oorlogslasten aan de Graaf Van Solms, krijgsoverste over het regiment Zeeland - Maken van fortificaties; vernieuwen van het placcaat op de munt Inventaris van de stukken van de Staten van Zeeland, over 1.verkiezing van officieren; 2.ontvangsten van convoyen en licenten; 3.instructie op superintendent college en admiraliteit; 4.voorstel v.d. Gedeputeerde van de Staten van Holland en de beslissing daarop; 5.het advies op het voorstel van de heer Noritz.

1 2-4

5-15

16,17 18-20 21,22,69,70 23-25 26 27 28-33 34-37 38-42,46,49 43 44-47 50,51

52,53 54,55 56-62 63-68

71,72 73 74,75 76,77 78 79-92

- Stuk betreffende convocatie van een vergadering en aansporing om een afgevaardigde te zenden die machtiging heeft om te besluiten tot invordering van middelen ter fortificatie van het land van Tholen - Inbrengen van een rapport bij de Staten van Zeeland over het betalen van het krijgsvolk in Zeeland - Toezending van punten die aandacht verdienen aan de Staten-Generaal, o.m. betreffende de rekening(en) en betaling van de tractementen voor de ruiters en knechten, reparaties aan fort Rammekens en de betaling van de Zeeuwse garnizoenen - Placcaat van de Staten der geunieerde Nederlandse provincies over de wijze van aangeven, laden en ontladen van inkomende en uitvarende goederen, alsmede het betalen van convoyen - Verzoek van Maurits van Nassau aan de Raad van State Om Zuid-Beveland tegen de invasie van de vijand te "verzekeren" met het maken van forten - Brief over de verdediging en fortificatie van Zeeland - Punten van `beschrijving" van de Staten Generaal betreffende af rekeningen met de Staten van Zeeland van de oorlogskosten - Thomas Blanckaert, particulier ontvanger van de statenpenningen te Goes over de inning daarvan - Door burgemeesters en schepenen van Goes toegezonden instructie voor Meester Jan Nicolai - Punten dienende tot orde en regelgeving van de rekeningen van Zeeland - Ordonnantie tot verpachting van de impost op het wit zout ten behoeve van het algemeen belang dat hier te lande (in Zeeland) geraffineerd of van buiten ingebracht zal worden - De Staten van Zeeland hebben nog lasten te betalen over koren, tarwe, e.d.

- Adriaen Manmaker, tresorier van Zeeland, beklaagt zich bij de Staten van Zeeland dat de rekeningen te lang op de bureaus van de Raad van State gelegen hebben - Betalingen voor de bedijkingen van Schouwen - Punten die de regeerders van Zierikzee bij de Staten van Zeeland hebben ingediend om subsidie te verkrijgen voor de inlaag van Schouwen - Memorievan de oude schulden die tot last zijn van de Staten van Zeeland - Stuk over de met privileges bevoorrechte ambachtsheren in Zeeland - Burgemeesters van de stad Vlissingen verzoekende Staten van Zeeland en de Grafelijkheid van Zeeland om gelden beschikbaar te stellen voor het gast-, weeshuis en de armen - Vrouwe Maria vanBrinieu, prinses van Ghamay en van Hondy, Gravin van Meghen, enz. verzoekt de Staten van Zeeland wegens het voeren van processen over nagelaten goederen voor het Hof van Holland haar een gedeelte van de nalatenschap toe te kennen - Stuk over het betalen van impost op zout - Concept-verordening betreffende het geven van consenten zoals de geunieerde provincies dit voortaan zouden moeten regelen

93 94,95

96-98

99-108 109-112 113-115,138 116-135 136,137 139 140-144

145-152 153,154 155-158 159,160 161-163 164.166 167

168

169,170 171 172-175

Persoonsnamen:

Adriaenssen, Steven, burgemeester van Goes 136 Aer(t)ssens, 20,26,88 Akman(sse), Ferdinant 17,53 Allen, Laurens 165 Arentssen, burghmeester jan 35 Assendelff, capiteyn 32 Bacx, Marcelis 54 Bacx, Paul 54 Baltour, colonnel 31 Barok, Ghysbrecht van 54 Bastide, signor de la 164 Berendrecht, capiteyn 31,33 Bernaerdt, Franchois 164 Bie, tresorier generaal Joris 134 Blaeuvoet, Maarten 153 Blanckaert, Thomas 135,137 Bourgondien, Jan van 169 Bourlas, sergeant-majoor 45 Brederode, heere van 167 Brinieu, vrouwe Maria van, princes van Chimay 169,170 Brucxsaulx, capiteyn 30,31 Bruine, capiteyn 30 Bruneel, Francois 34,35,87 Bruynseels 21 Bueren, grave van 167 Butx, capiteyn 33 Byle 137 Camlier 165 Campert van, S.112 Cant, capiteyn 31 Christal, Jaquel 54 Circourt 55 Cloetinghen, heere van 167 Colston 84,88,95,129,130 Cooper, A. 53 Coorne, Pieter 143 Code, kapitein de la 85 Cordie, Ia 54 Cornelissen, Willem 5,15 Coruput, capiteyn 33 Crony, vrouwe Louyse van 169,170 Dalachys 32 Dalleur, capiteyn le 31 Dorp, colonnel Willem van 33 Dublek(Doublet) Philips, ontvanger-generaal 40,135,174 Egmont d', Jacques 84 Elisabeth tl (majesteit) 18,19,20, 38,44,45,84,90.,91,95,128,129 Erdenbogen ((A)Erdenbodegem), Pieter van 136,137 Fortssen, Jan 8,1 Froyttmont, heer van 169 Ghyselaer 55 Gilpin 70

Gistelelles, capiteyn 30 Gondvet, Paney, J. 84 Gort, 4 Groenewet, Floris van 54 Gros, capiteyn le 33 Grutere 32 Gybels, Servaes 34 Hamen, J. 49 Haroquieres, 54 Hartain, Capiteyn 32 Hendricxen, Pieter Dierck 15 Hendricxssen, Dirck 6 Herincton, lieutenant-gouverneur 45 Hohenlo, grave van 30;31,110 Hont, DaniĂŠl de 55 Huybrechtsen Goeree, B. 15 Huybrechtssen, Balthen 6 Huygens, Christiaen 98 Janninssen P. 115 Janssen Ryswercker, Pieter 5 Janssen, Rutgert 55 Jobssen Goeree, Willem 8 Kaminga, 20,26 Kitlits, heer Van 30,31,32,54 Knoop 55 Lerump, 55 Levensdale 137 Leycester, graaf van 1,19,80,97,133,134,153,156 Lier 32 Liere, capiteyn 32 Linschot, meester Jasper van 39,41 Loo(s,z)e, Raad van State 48,53,70 Loon, Hans van 54 Lubin, Pierre 164 Luuburch, Frans van 55 Macxen, capiteyn 31 Maertssen, Cornelis 55 Malherbe, Mathurin 165 Manma(c)ker(e), tresorier Adriaen 16,17, 23,27,43,46,49,72,96,146,154,155,156 Martinisson, Capiteyn Martin 165 Maurits, prins van Oranje, graaf van Nassau, markies van Veere (excellentie)1,38,40,41, 80,82;83.,84,86,87,89,90,91,92,110,114 Menin,(Menyn) meester Joos(t) de 39,40,41 Meyernick 54 Mierar, van 54 Minnesanck, Dierick 34,37 Moeurs(Meurs), grave van 133 Moncel, Pierre de 164 Nicolai, meester Jan 139 Noir, capiteyn Thomas le 30 Noot, Charles van der 30,31,32 Noritz 79,90,91,95 Oldenbarnevelt, J. van 84 Orteil, Agen 84 Ortel,20,130 Ouwen, Capiteyn Cornelis den 165

Parma, prins van 18,88,169 Philips 11 (Koning van Spanje) 18,123 Pietersen, 27 Pietersen, Jan 75 Potegors, A. 137 Potlis, de heer van 55 Prop, capiteyn 31 Raddinck 55 Raedt, Jan Albrechtssen 146 Ram 32 Randolff, Alferie 45,98 Rechtre, de C. 81 Rekenia 54 Rellefin, Jaques 164 Reygersberch 75 Rijcke, de 72 Rinshok, meester Jasper van 40 RochfoĂŤlssen, C. 138 Roels, C(hr) 27.43.48,48,50,51,52,93 Roelssen,Cor. 16,66,68,73,171 Ruyten, penninckrneester der dyckagie van Schouwen Jan 159 Rychorst, P. 138 Rycke, P. 50,51,52,66,68,73 Ryckert, L. 93 Ryckert, P. 16,17,43,48,93 Sacxen, capiteyn 31 Salie, capiteiyn La 28 Schaeff 55 Schenck, overste 55 Scherleij, Thomas 29 Schotland, koning van 132 Schrieck, 55 Sedenisco, capiteyn 33 Sidnij, gouverneur 29 Sloten 21 Solms, grave van 28,31,76 Somer, David 34 Sterck, Hans 153 Stuwart, kolonel 132 Symes,Edwart 45 Tanner, capiteyn 29 Teelincx 51,86 Uuijtenbrouck, capiteyn 30,32,33 Valcke, Raad van State 48,53,78,86,98,171 Varie, capiteyn Robert de 30 Verbrug, Francois 78 Vijch oft heere van Soelem, capiteyn, 32 Voocht, meester Leonart de 132 Vosberghen 16 Walrave van Braenisloot, Rentmeester 166 We(a)rcke, meester Jan van den 84,130 Wijgans, commis 31 Willemsen 171 Willemszoon, Jan 1 Willers, veldmaarschalk 62 Willigby (Willogby) baron de 20,38,65,129

Winckfelt 98 Wintfilde, Richart 45 Wolff, Christoffel 55

Aardrijkskundige-en zaaknamen: A(e)mhem, 102 Admiraliteit 79,83,84,88,94,95,107,108,120,153,165,166,168 Aerschot 169 Alkmaar 171 Altenaetsche bolwerk 138 Amsterdam 105,145 Antwerpen 102 Arnemuiden 38;78;138,167 Axel 153,168 Bergen op Zoom 50,54,64,65,68,82,85,90,127,146,153 Bewesten Yrsicke 8 Bommenede 114 Borrendam, den hoeck van 9 Brabant 54,91,126,146 Brederode 167 Brielle .145 Bristol 129 Brouwershaven 78,104,114,115,138,162 Brugge 169.

Buren 167 Chimay 169,170 Coudekercke 11,13 Crony 169,170 Delft 78,132,145 Dordrecht 38,39,40,4102,145 Duinkerken 114,120 Duiveland 66,78,138 Ellewoutsdijck 32 Engeland 18,91,95,130 Enkhuizen 102,171 Eyerland 104 Frankrijk 84,131,165 Friesland 38, 104,108,146 Froitmont 169 Geertruidenberg 38,39,40,41 Gelderland 83,108 Geuzengat, `t schone voor ‘t 67 Goedereede 104 Goereessche gat, ‘t 104 Goes 8,16,27,28,29,30,31,40,41,43,44,48,50,51,52,63,65,67,68,71,74,93,95,104,109,111,112,136,137,138, 140,164,166 Gorkum 21,22 Gouda 145 Gravenhage, `s-20,26,36,37,42,70,78,81,96,98 Groenen Draeck 6,10,14,15 Haarlem 145 Hamburg 104 Hoge :Raad 87,94,169 Holland 25,38,39,42,4554, 80,83,84,86,87,88,90,91,94,95,98,103,108,131,145,157,164,165,169,171, Holland en Zeeland, Unie van 39 Holland, Hof van 34,37,169 Holland, Staten van 22,39,76,78,79,80,81,82,83,84,85,86,88,90,91,92,93,98,114,131,171 Holland, steden van 80 Hondy 169 Hoofdpoorte 6

Hooft, 't 9 Hooft, 't Nieuwe 8 Hoorn 21,22,171 Ipswich 84,164 Kampen 21,22 Kapelle 137 Kattendijke 136,137 Kloetinge 167 Leiden 145 Liefkenshcek 168 Lillo 168 Maas 55,102,103 Marque 131 Meghen 169 Middelburg 1,16,17,27,34,43,48,49,50,51;52,53,66,68,71,72,73,74,87,92,93,96,97,109,116,138,159,167 Nederlanden 103 Nederlanden, Gouverneur-Generaal van de 80 Noord-Holland 88,95,146 Noordlandse Dijk 63 NormandiĂŤ 165 Oostdijck 78,138 Oostende 90,153 Oostwateringe 5 Overijsel 83 Pa(o)mpus 102 Parma 169 Prijs 165 Provinciale Raad 87,94 ProvinciĂŤn, geunieerde 16,26,54,85,90,99,123,172,175 Rade(n) van State 16,19,20,25,28,29,44,45,46,48,54,62,65,70,75,76,78,83,86,88,91,92,93,94,98,99,101,108,109,110, 116,117,118, 155,156,157,172,173,174 Rammekens 98 Reimerswaal 67 Rekenkamer,.Generaliteits 174 Rengerskerkcke 2,9,11,12,13 Reymerswale 5 Rijn 55,102 Rodee, 9,11 Roompot 104 Rotterdam 145 Rouan 164 Sas 102 Schotland 132 Schouwen, opperdijckgrave en heemraden van 5,7 Schouwen 2,16,71,114,123,159,160,161,162,163 Schouwen, Burgemeesteren, Heymraden ende Opperdyckgrave an 4,6,8 Seine 104 Serooskercke (Schouwen) 2,13 Sint Maartensdijk 167 Slabbecorne 4 Sluis 153,168 Staten-Generaal(Generaliteit) 16,17,20,22,26,39,42,44,45,46,53,69,77,78,80,82,83,86,88,89,90,91,93,94,96,97,98,99,116,117, 120,125,127131,133,146,171,174 Stedehouder (stadhouder) 35,108 Terneuzen 168

Texel 102 Tholen 6,50,51,65,66,67,68,71,73,75,76,78,82,85,86,93,113,127,138 Unie van Utrecht 175 Utrecht 108,133 Valckenisse 30 Veerde .4 Veere 38,40,41,109,167., Verenigde Nederlanden 20,56,91,98,103 Verenigde provincies (landen) 39,69,82,99,104,105,121,123,124,149 Vierschaar 35 Vlaanderen 91,120,146 Vlacke, Vriesche (Friese) 102 Vlacke, Wieringer 102 Vlie 102,104 Vlissingen 19,41,43,44,75,78,98,138,153,163,165,167,168 Vossemaer, Heerlijkheid van 6 Vossermeer 4 Vyffambachten 5 Waal, 102 Waarde, ‘t hoofd van 109 Waarde, op 'l Schoor van 32 Waarde, sluis van 109 Waddenzee (Watte) 104 Walcheren 38,63,114,167 Walcheren 5,49,53 Wateringe van Bewesten Yersicke 109 Waterland 146 West-Friesland, 80,81,82,146 West-Friesland, steden van 80 Wolphaertsdyck 4 Wytvliet 109,111 Zeeland, gecommiteerde.Raden van de Staten van 5,17,26,27,28,31,33,40,43,48,49,50,51;52;53, 66,68,70,73,76,79, 86,93,98,109,114,136,138,139,140,141,142,164,166,172 Zeeland, Raad van 1 Zeeland, provinciaal hof van 34 Zeeland, 38,39,41,45,48,53,66,71,74,75,76,78,80,91,82,83,84,85.86,88,89,90,91,93,94,95,96,98,99,102,104, 107,114,116, 120,121,127,129,131,139,141,146;155 159,164,165,166,167,169,171 Zeeland, gecommiteerde bij de heeren Staten van 2,94,108,166 Zeeland, gedeputeerde Staten van 16,88,90,94,127,131,132 Zeeland, Grafelijkheid van 5,23,70,85,113,136 155,164,166,168 Zeeland, provincie 16,21,22;24,28,32,65,114,140,143,156 Zeeland, Staten van 1,17,20,23,26,38,44,70,71,73,74,76,78,79,82,85,86,87,89,90,91,92,94,95,96, 97,98,99,108,109,110,111,114,116,121,12 7,132,138,139,140,141,143, 144,153,155,157,159, 160,161,164,167,169,171, Zeeland, steden van 23,71,73 Zeven ProvinciĂŤn, regering van de19,20 Zlerickzee 5,14,15,27,104,114,138,159,161,162 Zuid-Beveland 50,78,109,136 Zuid-Holland 39,88,95,104 Zutphen 108 Zuytdijck 3

_2

A.S.G. 206

-1-

1588, januari 22 Ander vuytgeven, ende es van gehuerde mueblen bij de Tresoriers der stede Middelburch gehuert tot behouff van zijne Excellentie den Grave Van Leycester ende zijne Excellentie Graeff Maurits van Nassau.

Betaelt an diverse persoonen over die leveringe van diverse mueblen als bedden, lynwaet, tin, metail, tappicereye, als anders, blyckende bij 19 billetten, ordonantien ende quitantien, bedragende 't samen ter somme van € 135-17-8.

Betaelt Jan Willemszoon oude cleercooper over diverse mueblen van hem gehaelt tot dienste van zijne Excellentie Graeff Maurits van Nassau bij quitantie, bedragende ter somme van £ 20 grooten Somma

f 155-17-8

marge; d'apostille, gegeven den 22sten january 88.

Geroyeert alsoo dese gelijcke lasten elders gedragen worden zonder cost van den landen wesende nietemin die van den Rade te vreden, die te stellen in 't zeggen van de Staten.

-2A.S.G. 206.

Poincten bij den regierders van den lande van Schouwen overgedient aende Gecommitteerde bij den heeren Staten van Zeelandt op ‘t versouck van de voornoemde van Schouwen gecommitteert visitatie van de vallen in den voorleden herft ende doet te voeren den den voornoemde lande gevallen.

Eerst de vallen in den voorleden herft gevallen te diepen, midtsgaders henlieden te informeren op de stedte van den ouver ende omtrent de voornoemde vallen, midtsgaders te visiteren hoe smal het voorlandt es tegens ende omtrent de voornoemde vallen.

Item es hoochnoodich tot bescherm ende behoudt van t voornoemde landt, stadt ende alle de achterlanden lanckx den zuytdijck van ‘t voornoemde landt, te leggen een inlage beginnende oistwaert van `t dorp van Rengerskercke, loopende oostwaert op tot ande bout van de laetste gemaecte inlage omtrent Serooskercke, welcken dyck link sal moeten sijn omtrent 2000 roeden ofte dattet best geraden ware met veel grooter inlage alle de moeren buyten te slaen, beginnende van beoisten Rengerskercke voornoemt gaende na het hooge landt tot den voornoemde bout bij Serooskercke `t welck wel lanck wesende zoude 4000 roeden.

A.S.G. 206.

-3-

Item alsoo als notar is dat de eene ofte andere van de voornoemde inlagen niet te volmacken en soude sijn dan binnen 5,6, ofte 8 jaren naer den mach ende bequamheyt des tyts, es noodich de voornoemde inlage desen aenstaende seysoen te beginnen met eenen bout te sluyten tegen den dyck westwaert van de voornoemde vallen ofte zoude apparent sijn dat de voornoemde vallen voor 't volmaecken van den voornoemde inlage. Ja, al een jaer deur soude vallen en soude in sulcken gevalle ten eeuwigen dagen 't selfde inneparabel ende inneconnerabel sijn gelijck een yegelick lichtelick bevroeden can.

Item te visiteren het landt ende gelegentheden van dyen binnen den lande lanck den zuytdijck daer het nootelick is den dijck van den inlage te moeten leggen, estimatie te maecken wat elcke roede sal moeten costen..

Item dat de Gecommitteerde sullen gelieven op op alles geinformeert sijnde goede resolutie te nemen daervan rapport an hunnen principale te doene van hunnen gebesoigneerde verbael te maecken ten eynde de voorschreven inlage in haeste mach gevoordert werdden 't welck onmogelick

A.S.G. 206.

-4–

Inden jaere daer op geschreven, geschoten in den dyck op 't gemet £ 3-6-8 ende te beverschen, In t jaer 76 gelijcke £ 3-6-8. tot den inlage.

In den polder Slabbecorne en Vossemeer tot vele jaeren op't gemet 23 schellingen en 4 grooten In Wolphaertsdyck hebben de thiendgelden over 20 jaeren gecontribueert de helfft van thienden ende is nu alsnoch een derdendeel Veerde innegelopen heeft hen selven sonder hulp van yemant moeten behelpen.

Is dan met merckelicken assistentie van middelen, al sal de voornoemde wercken verre te boven gaen de mach van de voornoemde lande.

Aldus gedaen ter oraonantie van Burgemeesteren, Heymraden ende Opperdyckgrave bij mij aende Heynraden Clercq der wet met alhier Gort onderschreven.

A.S.G. 206.

-5-

copie.

Volgende de brieven van mijne heeren de Gecommitteerde Raden van den Staten ‘s lants en de Graeffelicheyts van Zeelandt van date den 18den february 88, aen ons onderscreven behantreyckt de zelve brieven inhoudende hoe dat op de als doen leste dachvaert op `t versoeck van den opperdijckgrave ende Heemraden van Schouwen was geresolveert inspectie te nemen op de 20sten der selver maent van de dijckage van Schouwen bij Gedeputeerde vuyt elcke stadt een mitsgaders ons lieden als dijckgraven begeerende dat wij lieden den selven dach souden willen waernemen ende ons tot Zierickzee te laten vinden sonder des te wezen in gebrecke.

Soo eest dat dyenvolgende sijn gecompareert binnen der zelven stede van Zierickzee op den 19den february des avonts te 7 uren namentlick Willen Cornelissen dijckgrave van de 0ostwateringe van Walcheren ende Pieter Janssen Ryswercker dijckgrave van de Vyffambachten des voorschreven lants van Walcheren. Ende sijn mits den laetheyt van den avont gaen logeren in de herberge genaemt Reymerswale, alwaar zij ten zelven tyde hebben gesonden om een stadtbode met den welcken zij den heeren hebben willen adverteren haere compste, maer en es nyet gecommen voor 't’s anderdages ’s morgens, ende es 't haeren versoecke gegaen aende gemeente Burgemeester hem adverterende haer lieder compste. Welcken bode corts daer

A.S.G. 206

-6-

nae es weder gekeert ende geseyt hoe dat den Burgemeester met Opperdijckgrave ende Heemraden souden vergaderen ten negen uren op het Stadthuys ende dat men hen lieden als dan soude ontbieden. Ontrent welcken tyde bij den zelven gecommen es de voornoemde Burgemeester met de Opperdijckgrave de welcke naer dat zij lieden hen willecomme hadden geheten, seyden dat sij voor dyen middach aldaer in de herberge noch bluven souden, ende daer naar, dat sij souden willen commen in de herberghe van den Groenen Draeck, alwaer sij lieden waren geresolveert te verwachten de aencompste van de andere Gecommitteerde.

Des anderen daechs wesende den 20sten der selver maent sijn gecompareert Balthen Huybrechtssen als Burgemeester der stede van der Tholen, ende Dirck Hendricxssen Rentmeester des lants ende Heerlicheyt van Vossemaer, des namiddachs, ende commende binnen de hooftpoorte aende zuytzijde van de haven wert hen lieden geseyt bij eenen perzoon, seggende last te hebben van de gemeente Burgemeester hen lieden t’adverteren dat zij hen souden willen begeven in de voorschreven herberge van den Groenen Draeck, ’t welck bij hen lieden sulcx gedaen zijnde is corts daer naer buyten gecommen den voorschreven Burgemeester, ende hen lieden willecommen seggende verclaerde dat daer bij henlieden souden compareren

A.S.G. 206

-7–

de Gecommitteerde boven gescreven, ’t welck sulcx geschiet is, ende over sulcx des avonts ten avondmale bij den anderen met eenige des lants gecommitteerde sijn gebleven.

Des anderen daechs den 21sten wesende sondach hebben in de zelve herberge verwacht de toecompste van de andere Gecommitteerde, ende naer dyen ten eynde van ’t getyde nyemant en was gecommen, (daer van wij verwonderden) ende ten eynde wij oock nyet ledich bliven en souden, ende des avonts ten avontmale bij ons commende eenige van de Gedeputeerde van den voorschreven lande, hebben henlieden angedient dat zij ons souden willen verclaeren wat sijlieden van ons souden begeeren gedaen te werden, henlieden vooren houdende zoo verre men soude moeten doen eenige diepinge ende men lange soude moeten beyden de getyden zeer onbequaem souden vallen als ’t savonts te late ende ’s morgens te vroech op ’t welck sijlieden dach genomen hebben of ’t sandertsints Des anderen daechs ’s morgens noch nyemant gecompareert sijnde ende verwachtende antwoorde sijn bij ons gecomen den Burgemeester ende Opperdijckgrave metten Heemraden, ende hebben ons lieden overgelevert seker schriftelijcke poincten op de welcke sijlieden

A.S.G. 206

-8–

versochten dat wij souden willen letten, ende de selve ter plaetsen te visiteren, seggende onslieden meynige te weten oft men eest soude doen de visitatie ende diepinge van de ouvercanten, ende vallen, oft dat wij lieden eest souden begeeren te doen visitatie te lande, daer naer sijlieden seyden hen te mogen reguleren dus ons assisteren met schuyten oft anders daer toe nootelijck sijnde. Waer op bij ons lieden geleth ende dat het delayen van de diepinge nyet en soude te goede commen overmits den bequaemheyt van de getyden ende leege wateren als boven hebben begeert met de zelve diepinge voor dyer tyt voorts te varen.

Ende wesende noch met den anderen in de zelve resolutie zijn gecompareert Jan Fortssen, dijckgrave van Bewesten Yrsicke, ende Willem Jobssen Goeree, Burgemeester der stede van der Goes. Ende naer dyen wij henlieden hebben geopent de bovengeschreven resolutie de welcke sij oock goet gevonden hebben, hebbende met den anderen ’t noenmael gegeten, sijn gelyckelyck met den voorschreven Burgemeester, Opperdijckgrave ende Heemraden gegaen naer ’t Nieuwe Hooft alwaer gereet lagen twee schuyten elcke met een dieploot ende alsoo het water noch te hooghe was ende over sulcx nyet en souden hebben connen gedaen

A.S.G. 206.

-9–

hebben aldaer in 't huys op 't Hooft staende verwacht, ende tyt zijnde.

Sijn met den anderen in de voorschreven twee schuyten gegaen ende affgevaren nederwaerts voorbij den hoeck van Borrendam tot ontrent de plaetse Rodee eertyts eenen bout van een inlaghe geweest hebbende, ende van daer voorts varende tot tegens over Rengerskercke bewesten ter plaetze daer nu in den herft voorleden sijn gevallen twee vallen van den anderen disterende ontrent 10 oft 12 roeden sulcx dat den oosterschen point van den westerschen val es den westerschen point van den oosterschen val welcke distantie van Rodee tot de de zelve twee vallen es ontrent een halff myle lengte binnen welcke distantie wij bevonden hebben vele ende diversche vallen de sommige maer ontrent 10 oft 12 roeden van malcanderen liggende dus overmits jegens de zelve voor alsnoch redelick breette van voorlant was, en hebben op de zelve alsdoen nyet gebesoingeert dan alleenlijck opde twee voorschreven vallen in den herft gevallen, waer deure 't lant in groot perikel es staende.

Ende hebben bevonden dat den oosterschen val binnen op de buyten snede lanck es ontrent 40 roeden en den selven gediept te weten van de

A.S.G. 206.

- 10 -

westen inne drie roeden van lande twee vamen ses roeden vier vamen 16 roeden 7 vamen ten halven acht vamen op 5 roeden naer den oosterschen point 7 vamen, ende es van den oosterschen point van den uytercant van 't meylant tot aen den teen van den dijck 50 roeden breet ende van den zelven tee van den dijcke totten oosterschen ham 26 1/2 roeden ende aenden westerschen ham 32 roeden mits den dijck te lande waert indraecht, zulcx dat daer vuyt blyckt dat den zelven val aen de oostzijde es ingevallen 23 1/2 roeden.

Den westerschen val es bevonden bij estinatie binnen op de buyten zijde lanck te zijne ontrent 100 roeden ende zelve gediept te weten van westen inne 6 roeden van lande 2 vamen 13 roeden 3 vamen 25 roeden 5 vamen 40 roeden 7 vamen 50 roeden 9 vamen op dertich roeden den oosterschen punt 9 vamen op 20 roeden naer 7 vaemen op 10 roeden naer den zelven oosterschen punt 4 vamen ende es van den teen den dijcke tot op 't naeste van den voorschreven val in den ham breet 39 roeden. Alle welcke boven gescreven diepinge gedaen, sijnde weder gekeert ende onder wegen op 't slyck vuyter schuyten gegaen naer der stadt alwaar sijn gearriveert mettet sluyten van der poorten binnen der herberge voorschreven

'903. .`J..3.V

A.S.G. 206.

- 11 -

ende aldaer met ten anderen gesloten op ’s anderen daechs ‘s morgens ten acht uren te gane op den dijcke omtrent de voorschreven vallen, ende soo 't als doen hooch water soude zijn binnen 's lants te visiteren de gelegentheyt van de plaetze ende lande, daer men tot preservatie ende versekeringe van den lande, steden ende annexe polders soude moeten metten eersten leggen een inlage, ende zoo voorts gaen tot Coudekercke ten eynde men in ' t weder commen ende 't water van den buyten meylanae aff sijnde soude mogen zien gelycke vallen totte voorschreven twee vallen onlancx gevallen gelyck tuschen Rodee ende de voorschreven vallen als boven geseyt es.

Des anderen daechs wesende den 23 sten der zelven maent zijn met den anderen gelyckelyck ten acht uren gegaen ende gecommen op den zeedijck, ende zoo voorsts westwaerts gaende hebben bevonden een baecken staende een hondert 43 roeden beoosten de kercke van Rengerskercke ende ons bij den regierders van den lande aldaer verthoont noch een ander baken staende noortwaerts te landewaerts inne tot 154 roeden lengte, welcke soude zijn den oostwertsen bout van de inlaghe daer het buyten meylant van den tee van den zeedijck breet es tot op den cant van den diep 105 roeden, ende zijn voorts

A.S.S. 206.

- 12 -

van 't voorschreven baken op den dijck staende gegaen zoo west oppe voor bij het dorp van Rengerskercke tot noch een ander baken mede op den dijck staende 't welck disteert van 't voorschreven baecken (soo bij de lantmeter ’t zelve in ons presentie metende verclaert wert) 600 roeden 10 roeden 5 roeden alwaer ons insgelijcx bij den voorschreven regeerders verthoont wert een ander baecken noortwerts ten lande inne tot 178 roeden, d'welck soude wezen den we(s) twaertschen bout daer mede de voorschreven inlage aen den zeedijck gesloten soude worden, alwaer het buyten meylant van den tee van den zeedijck tot op den cant van den diep breet blijft 121 roeden sulcx dat van 't zelve baecken te lande staende soo oost oppe tot aen 't baecken ende point van den oosterschen bout voorschreven soude wesen den streckdijck den welcken lanck soude vallen 460 roeden ende op de gelegentheden zoo van de voorschreven bouten, mitsgaders den streckdijck geleth hebbende sonder dat wij 't zelve om de hoochte van den watere nyet en hebben connen begaen, maer bij oculaere inspectie bevonden het meylant van dyen zeer leech waterachtich ende modderachtich te zijne.

Sijn voorts van 't voorschreven baecken staende

A.S.G. 206.

- 13 -

bewesten Rengerskercke van de zelve inlaghe op den dijck gegaen zoo west oppe totter inlagen nu lestgeleyt bij Serooskercke tot 't ende op den Oosterschen bout binnen welcken gelegen sijn de leege moeren alwaer bij den voornoemde regierders onslieden es verthoont ende verclaert dat de zelven hoeck zoude sijn, daer de inlagen van de 2000 ende 4000 roeden gementionneert Int 2de articul van de pointen bij henlieden ons overgegeven souden angecoppelt worden. Op welcke twee inlagen bij ons nyet en es geleth, zoo 't zelve soude moeten begaen worden 't welck mitertyt mits de hoochten van de wateren ende leechten van den lande nyet doenlick en es, maer soude daer mede moeten vertouven tot in de zomer.

Ende zijn van daer voorts gegaen tot het dorp van Coudekercke, verwachtende het vallen van de watere, ende van daer weder lancx den selven dijck gekeert naer Rengerskercke, ende bevonden dat het buyten meyland jegens den selven dijck noch es tot goeder breete maer mede met vallen innekankerende inder manieren gelijck hier vooren int 6de articul geseyt es.

A.S.G. 206.

- 14 -

ende sijn soo voorts gegaen naer de stadt De welcke mits de laetsten was gesloten, ende de poorte geopent tot inde herberge voorschreven gecommen.

Aengaende de dijck die men tot maecken van de inlage soude moeten maecken (dunct ons onder correctie) dat den oosterschen bout wesende ter lengte van 154 roeden wel sal moeten wesen onder in sijn sate boven alsulcken hoogen meylant ten minsten van den binnen beren nyet affgespoelt tot 10 roeden op sijn cruyne breet 16 voeten hoog boven 't zelve.meylant 18 voeten de twee deelen buyten, ende een derdedeel binnen druipens den streckdijck lanck 460 roeden van 9 roeden bovenscreven 't voorschreven meylant in sijn sate op den hemels hoochte op sijn cruyne breet 14 voeten binnen ende buyten druypens als vooren den westerschen bout lanck 178 roed, roeden van 8 roeden in sijn sate op de cruyne breet 12 voeten binnen ende buyten druypen, en als vooren commen de drye partyen t' samen ter lengte van 792 roeden de welcke ons dunct (onder correctie) gemerckt de groote leechte van de meylande zeer water ende moerachtich ende da det spyse zeer verre

A.S.G. 206.

- 15 van den welcke sal sijn te haelen wel costen sal de roede d'een door d' ander tot £ 17 grooten vlaems, bedraecht ter somme van £ 13464 grooten.

Ende verhoopen hier mede de voorschreven Gecommitteerde volbracht hebbende 't begeeren van mijne heeren henlieden gecommitteert hebbende.

Aldus gedaen binnen der stede van Zierickzee in de herberge van den Groenen Draeck desen 23 sten february 1588. ende was onderteeckent; Willen Cornelissen, Jan Fortssen, Pieter Dierck Hendricxen, B. Huybrechtsen Goeree.

- 16 – A.S.G. 206.

Eersamen ,wijsen zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Scepenen ende Raedt der stadt Goes. recepta 3de marty 88.

Eersame, wijse, zeer voorsienighe heeren, Alzoo tot bevoorderinge van het stuck van de Regieringe van de geunieerde provintien noodich is eerstdaechs van wegen die van Zeelandt te resolveren op de instruktie van den Raede van State van 't welbehagen van yder particuliere provincie, die ons is overgebrocht bij onsen mederaet Vosberghen.

Ende waer op wij hebben ontboden herwaerts te commen sens brieffs die Gedeputeerde van Zeelandt wesende op de vergaderinge van de Generale Staten, om raport te doen van hun gebesoigneerde op de voorschreven vergaderinghe. Soo dyent dese ten eynde uw Edele nyet naer en laeten alhier te erschynen doer eenighe hunne Gedeputeerde preciselijck den 13den deser t' savonts inde herberghe om des anderen daechs dyen angaende te besoing-neeren, mitsgaders om 't anhooren, 't raport vande visitatien van de dijckaigie van Schouwen. Ende te resolveren op de remonstrantie van de Tresorier Manmakere onder uw Edele berustende daer op den 29sten january lestleden in de naest voorgaende dachvaert uuytgestelt es t'sijner wedercompste te resolveren, alzoo den zelven weder gekeert is, zonder des te willen wesen in gebreke, hiermede...

Eersame, wijse zeer voorsienighe heeren, zijt Gode bevolen, Uuyt Middelborgh den 2den marty 1588, P. Ryckert.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raeden van den Staten van Zeelandt, bij mij Cor. Roelssen.

- 17 A.S.G. 206. (29 maart 1588) copie Eersame wyse, voorsienige zeer discrete heeren.

Alzoo ons desen morgenstondt behandtreyckt zijn de brieven van de Generaele Staten hier bij copie medegaende, behelsende zeker poincten daerop in alder yel zal dienen geresolveert, hebben nyet willen laten uw Edele die zelven toe te schicken. Om daerop beneffens d' andere poincten, daer op uw Edele tegens den 3den aprilis naestcommende belooft hebben alhier te compareren met d'ander Gedeputeerde van de Staten van Zeelandt t'adviseren ende resolveren zonder eenich vertreck. Alzoo de zake haeste vereyscht, seynden uw Edele oock hier mede d' ingeleghde memorie ons bij den Tresorier Manmaker ter handt gedaen, op dat bij uw Edele van gelycken daer op geleth ende geresolveert word naer behooren, hiermede Eersame, wijse, voorsienige zeer discrete heeren, zijt Gode bevolen, uuyt Middelburch den 29sten marty 1588. P. Ryckert.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van Staten van Zeelandt. bij abslute Pensionaris Ferd. Akmansse.

- 18 – A.S.G. 206.

Copie.

Edele erntfeste etc.

Wij hebben noodich geacht uw Edele in alder diligentie t'adverteren van de wedercompste van onse Gesante uuyt Engelandt, ende dat de zelve hen veerdich houden om te doen raport generael van hun gebesoingneerde met hare Majesteyt ende heeren van haren Raed vermogens huerlieden last midsgaders van de antwoorde bij hare Majesteyt hen scriftelick gegeven, zoo heeft de Gedeputeerde van de affwesende provincien alhier angecommen zullen zijn, principalick dat wij van de voorseyde Gedeputeerde provisionelick ende om tyt te winnen bericht zijn, dat hare voorseyde Majesteyt (nyettegenstaende de Remonstrantien ende verthooningen haer mondelinge ende scriftelick gedaen om der zelver te diverteren van de handelingen van peyste metten Coninck van Spaingnen) alnoch insesteert ende gemeynt es met de zelve handelingen voorts te varen, 't zij dat desen landen huere Gedeputeerde daertoe mede zeynden, oft nyet. Ende alvooren begunnen te tracteren eenige poincten hare Majesteyt ende haren rycke angaende, voor dese landen te bedingen de ingeleghde articulen. U Edele midsdien verzouckende op de zelve articulen rypelick te letten ende goet regard te willen nemen, als waeran den landen zoo veel gelegen es, midsgaders den ingesetenen van de zelven, lyff ende goet van vrouwen ende kinderen, ende met den alder eersten mogelick huere Gedeputeerde alhier te schicken, gequalificeert ende behoorlick gelast om metten Gedeputeerde van d'andere provincien te mogen adviseren ende resolveren, oft het oirboir ende dienstelick es voorde conservatie van Gods woort ende vande landen gerechticheden, vryheden ende privilegien volgende die begeerte van hare Majesteyt.in onderhan-delinghe te commen metten Coninck van Spaingnen ofte Prince van Parma, ende ten dyen eynde Gesanten te zeynden benevens die gene die alreede van wegen hare

- 19 – A.S.G. 206.

Majesteyt gezonden zijn ofte nyet, ende ingevalle, jae, op wat voet conditien ende instructie zullen worden affgezonden, die persoonen die tot de voorseyde handelingen zullen worden gecommitteert, daer mede men gemeynt es die vrye exercitie van de ware Christelicke Religie metten jegenwoordigen staet vanden lande vryheden, gerechticheden ende privilegien van den zelven te verzekeren ende te mogen behouden, midsgaders op de persoonen zelver ende hoe men in zulcken gevalle ende nyettegenstaende de voorseyde handelingen de landen in goede eenicheden ende verzekeringe zal brengen ende houden. Ende ingevalle geadviseert ende geresolveert zoude worden nyet geraden noch oirboir te wesen voor de landen inde voorseyde onderhandelingen te treden.Hoe men oock in zulcken gevalle gemeynt es de landen tegen 't gewelt des viandts te defenderen, ende de zelven in goede onderlingen eenicheyt, verdrach ende correspondentie met den anderen te brengen ende houden staende.

Item op de middelen die men tot dien eynde bedacht es in te brengen ende te contribueren gelyck den noot vereyscht. Ende alzoo die voorgaende resolutie genomen den 5den february lestleden opde Generaele Regieringe vanden lande bij continualick oft instellinge vande Raedt van State nootelick metten alder eersten moet worden geeffectueert om te voorcommen alle uuyterste confusien inden staet van den lande, dies te meer dat uuyt verscheyden advertentien ende scriften verstaen wordt dat zijne Excellentie die Graeff van Leycester hem 't Gouvernement van den lande nyet voorder en begeert te bemoyen, maer dat hij bij laste van hare Majesteyt 't zelve Gouvernement weder ande landen oft Raedt van State geresigneert heeft, als uuyt den adieu brieff van zijnen Excellentie gescreven tot Vlissingen ende an ons gezonden, zekere brieven van den zelven an den Raedt van State, Item die commissie

- 20 – A.S.G. 206. van den Baron de Willogby ende bij zeker memorie van wegen hare Majesteyt den voorseyde onse Gesanten overgelevert, houdende desen woorden sprekende van zijnen Excellentie (Lors vrie Gouverneur) ende oock bij het ingeleghde extract vande brieven vanden agent Ortel den 10 den deser an ons gescreven. Verzoucken daer omme wel ernstelick uw Edele willen gelieven haere Gedeputeerde alhier te zeyndene oock behoorlick te qualificeren ende lasten om van heuren 't wegen insgelicx de voorseyde continuatie ofte nyeuwe instellinge van de Raede van State in conformite van de voorseyde resolutie met 't gene daer an cleeft ende tot goede Generaele Regieringe noodich es, zoo in regard van de instructie, den eedt, als andersinds te helpen effectueren. Ende met eenen te nomineren ende zeynden de gene die van wegen uwe Edele provincien inden voorseyde Raedt zullen dienen, om van ons tot dyen eynde t'ontfangen commissie daertoe noodich zonder hierinne verzuynich te zijnen tot zoo grooten ondienst van den lande, ende verwachtende hier op de compste van uw Edele Gedeputeerde in alder haest ende rescriptie bij den brenger van desen.

Bidden den Almogenden Edele ect., uuyt 's Gravenhage den 25sten meerte 1588.

Geparapheert V. Kaminga videt., onder stont uw Edele goetgunstige vrunden die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden. Ter ordonnantie vande zelven, ondertheekent, Aerssens die supscriptie, Anden Staten van Zeelandt oft huere Gecommitteerde Raeden.

- 21 A.S.G. 206.

Overgegeven den 5 mey 1588, bij Bruynseels ende Sloten.

Copie Die Generaels van de munte Bruynseels ende Sloten, hebben ons gedaen sekere vertoogh angaende het munten van de copere oortkens onlancx ter munte van Zeelandt aen gegeven. Insesterende tot cassatie oft surceantie van desen, omme verscheeden redenen ende middelen daertoe dienende, ende insunderheyt omme te verhoeden alle occasien van voordere nyeuwicheden die contrarie den placcate ende ordonnantien generael angerecht ende op desen stucke gehandelt zoude mogen worden, waerop zekere proposten gevallen sijnde van de oorzacken der stilstants deser munte, ende gesamentlick van alle d'andere bij den voorseyde placcate geauthoriseert sijnde ende van de diversie van alle materialen van goude ende silvere in dese andere provintien respectivelick vallende. Soo is verthoont ende bewesen geweest de selve gecauseert te sijne eensdeels door de ongeregeltheyt ende licentie ter munten van Hoorne ende Campen, ende eensdeels door de vervalsschinge ter munte van Gorcum gepleeght. Namentlick dat die van Hoorne ende Campen doende hunne saecken bij sundere ende ongelyckmatich den placcate ende ordonnantien ende voordeel doende den cooplieden ende leveraerts van zoo danich proffyt als uuyt haere onordre ende licentie contrarie den placcaten can worden getogen daer mede tothun trecken, ende den anderen wettighen munten ontrecken allen den materialen voorseyd interuerterende mitsdyen quaelick den proffyten van allen den provintien die sij eensdeels henselven ende eensdeels den cooplieden in den borsse jaghen. Ende die van Gorcum vervalsschingen ende contrefeytende alderhande sorte van penninghen zonder eenige weth oft regle.

Consumeren alle goede munten ende vervullen 't landt met valsche ende snoode penninghen tot preparable schade ende interest bovendyen.

- 22 – A.S.G. 206.

Ende alzoo tot verhoedinge van desen alleenlicken resteert promp executie ende maintienerende van den voorseyde placcate ende ordeningen bij den welcke niet min jegens den ongelijckmaticheyt inden muntslaghe hoedanich binnen Campen ende Hoorne wordt gepleeght, als jegens de onwettighe ende terueraire usurpatie van munte te slaen, ende de zelve te vervalschen ende contrefeyten, hoedanich binnen Gorcum geschiet es voorsien. Soo en hebben wij nyet connen naerlaten uw Edele te vermanen ende belasten dat ghy ter vergaderinghe van de Generaeliteyt, als oock bij den Staten van Hollandt in 't particulier proponeert dese saecke ende in allen manieren voordert ende deligenteert de datelicke executie ende maintienemente van de voorseyde placate. Namentlick angaende de munten van Hoorn ende Campen dat die selve ingevalle men die verstaet open te houden, worden gereduceert tot absolute observatie ende gelycmaticheyt van den placcate, zonder eeniche annotatie oft restructie. Ende angaende de munte van Gorcum dat de zelve als contrarie den placcate ende onwettelicken geuserpeert ende mits de schandelicke ende schadelicke naecontrefeytende ende vervalschinge aldaer gepleeght, datelick gecasseert mogen worden. Waertoe wij den voorseyde Generaels van der munte voor ons ende zoo vele de voorseyde misbruycken raecken het interest deser provintie hebben gerequireert ende expresselick gelast beneffens uw Edele de handt t'houden ende desen zaeck alzoo te dirigeren, dat de gemeene provintien van schade bevryt ende wettighe geauthoriseerde munten een samentlick achtervolghen den placcate geexerceert mogen worden

- 23 A.S.G. 206. copie Remonstrantie van den heere Tresorier Manmackere.

Exsebitium den 10 den meye 1588.

Aan mijne 's lants heeren, mijne heeren de Staten ende Graefelicheyts van Zeelandt.

Verthoont in alder reverencie uw Edele dienaer Adriaen Manmackere als Tresorier van Zeelandt hoe dat hij voer desen aen u Edele geremonstreert heeft de zeer cleene middelen tot onderhoudt van de oorloghs lasten in desen quartiere vallende ende dat tegens den 21 aprilis verschenen de betalingen vande garnisoenen in desen quartiere ende forten hier ontrent daertoe hij geen middel en hadde dan die hem bij uw Edele gegeven souden worden. Omme welcke betaelinge te mogen doen uw Edele hem consenteerden ende authriseerden den …. aprilfis 88 boven de penningen alreede voer desen ontfangen ende gelicht uuyt den 100sten penningen de anno 87 noch daeruuyt oft op te lichten (niettegenstaende dat de steden van Zeelandt daerop ter cause van geleende penningen geassigneert ende bewesen waeren) de penninghen noodich tot de voorseyde betaelinge ende dat middelertyt sijne rekeninge geexamineert ende gesloten zoude worden als dan naerder te adviseren op voorder middelen tot onderhout der voorseyde oorloge.

Uw Edele sullen duer haere gedeputeerde gecommitteert ter auditie van de voorseyde rekeninge verstaen hebben dat de selve gehoort ende gesloten es ende wat merckelijcken sommen men hem ende sijne creditueren schuldich blijfft als meer uuytgegeven dan ontfangen, ende al zoo uw Edele genoech kennelick es de swaere lasten van der oorloghe op desen quartiere vallende, ende dagelicx vermeererde, oick dat dat generale middelen van de verpachtinen daer te gedestineert bij verre nae niet genoech sijn, omme te verbaen d'ordinaris quote ende lasten, dan te cort commen zoo voor desen uw Edele overgegeven es ter sommen van ontrent £ 12000 van 40 grooten ter maent die bij uw Edele uuyt andere middelen maentelicx moeten gevonden worden. Boven desen noch het extraorainaris dat dagelicx hier tegenwoordich valt van de

verto - 24 – A.S.G. 206. betaelinge oft leveringe van vuires anden crychsvolcke dat alhier tot secours gesonden wordt bedragende groote merckelicke sommen (heeft den remonstrant ampts halven niet mogen onderlaten uw Edele 't selve te verclaren op dat daer inne sulcken voorsieninghe mach gedaen worden dat alle ordren hen van den lande mogen voor gecommen worden dat men 't cort zoo ordinaris als extraordinaris zoude meenen te vinden uuyt den 100 sten penninck de anno 87 bedragende over geheel Zeelandt suvers salvo justo calculo ontrent de £ 174.868 van 40 grooten. Waer van bij ontfangen sijn ontrent £ 126003 van 40 grooten, zoo datter noch van resteert te ontfangnen de somme van ontrent £ 48568 van 40 grooten). is in desen tegenwoordighen tyt onmogelick duer de swaere voorseyde extraordinaris lasten die dagelicx vermeerderen onmogelick zonder secours van £ 25000 oft 30000. in baren gelde ende daer beneffens d' ordonnantie van uw Edele van de particuliere ontfangers 't voorseyde resterende promptelick 't innen ende ontfangen, om daer mede betalingen ende lasten te mogen continueren want door de groote schuld ter cause penningen bij hem gelicht op croix, tot dienste van den lande is hem onmogelick voorder lichtinge te doen.

Noch mach mede niet onderlaten uw Edele t' adverteren dat den incommen van de convoyen licenten penningen, tegenwoordich niet genoech en sijn omme te vervallen de lasten van der equippaigie van

de schepen van oorloge. Oick dat alle de Capitainen doorgaens ten achteren staen tussen drye ende vier maenden van de montcosten van haeren volcke. De leste betalinghe ontrent over maenden begonst moet zeer lancksaem gevoordert worden, ende daer van noch seven schepen onbetaelt moeten blijven liggen ende qualick middelen zult om die te

verto

- 25 – A.S.G. 206

voldoene boven de welcke de Capitainen ende haere bootsvolck noch acht ende neghen maenden anden here hebben staende, zoo dat men genootsaeckt sal sijn om den dienst van den lande ende haer in goede devotie t' houden indyen de middelen dair waeren stante pede in andere nyeuwe betaelingen te beginnen, waer toe cleene middelen voer handen sijn. Zoo daer toe gheen extraorduairelicken gevonden en worden.

Bij de voorgaende sijne remonstrancie heeft uw Edele te kennen gegeven hoe beswaerlick dat hem valt, zoo continuelick in Hollandt anden heeren Raede van State te moeten rekenen zoo van de quote van Zeelandt ordinaris ende extraordinaris betaelinge van de soldaten, als van de Convoyen licenten uuyten penningen andere diversen extraordinaris lasten die hem bij den voorseyde Raede van State opgelicht worden. Biddende uw Edele gelieve hem in eenighe van de voorseyde lasten te verlichten oft hem te consenteren dat hij anden heeren Raede van State mach verzoeck ende aen houden van eenighe ontsleghen te wesen. Want het hem te lastich valt in alle de swaere last te contnueren . dit doende etc.

- 26 A.S.G.206. copie

Edele erntfeste, hoochgeleerde, wyse ende zeer voorsienige heeren. Wij zeynden uw Edele hierinne besloten de liste van de convoyen bij ons beraempt met advys van de Generaels ende Collecteurs particulierlick der zelver, midsgaders van andere goede luyden hen es verstaende op 't welbehagen van de provintien respective, u Edele midts dien verzouckende de zelve liste te willen visiteren ende huere Gedeputeerde ter deser vergaderinge lasten ende authoriseren om tusschen dit ende maendage en veerthien dagen naestcommende benevens de Gedeputeerde van de andere provintien de voorseyde liste eyntelick te mogen arresteren, te doen effectueren ende nacommen, zonder hier inne verzuynich te blijven, midts den lande ten hoochsten daeranne gelegen es. Biddende den Almogenden, Edele etc. uuyt 's Gravenhage den 14den mey 1588.

Geparapheert Kaminga videt. onder stont, uw Edele goetgunstige vrunden die Staten Generael aer Vereenichde Nederlanden. Ter ordonnantie van de zelven, onderteeckent Aerssens.

In margine stont alnoch bij postdate gescryven, die meyninge is dat die liste van de incommende convoyen mede zal dienen voor een liste van de incommende licenten, waerop die gene diese oversien zullen mede hebben te letten.

Die supscriptie was “Ande Staten van Zeelandt oft huere Gecommitteerde Raeden�.

- 27 – A.S.G. 206.

Eersamen,wijsen,zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Schepenen ende Raedt der stadt Goes.

Recepta 20 may 88.

Eersame, wijse, zeer voorsienige heeren.

Wij hebben an die van Zierickzee op 't ernstichste gescreven, ten eynde zij nyet en willen faillieren hare Gedeputeerde tegens zondage naestcommende des avonts hier in de herberge te schicken om des maendaechs daeran, op de middelen van eenige prompte penningen op te brengen, te resolveren, de wyle die Tresorier Manmaker opentlick verclaert geen voorder middel te hebben ofte weten, om de zaken staende te houden. Ende alzoo wij nyet en twyffelen of die van Zierickzee zullen 't voorseyde ons verzouck met hare ancompste sonder eenige failte volcommen. Soo is ons ernstich verzouck dat uw Edele gelieve van gelijcken hare Gedeputeerde tegens den voorseyde bestempden dage aff te zeynden, op dat wij in desen hoogen noot, ende daer den viandt alle ure zijnen inval gereed es te doen, nyet in de uuyterste confusie en commen te geraken, d' welcke wij nyet en twyffelen oft uw Edele met ons zeer geern verhoet zagen. hier mede, zijt Gode bevolen, uuyt Middelburch den 19 may 1588 Pietersen ,videt Ter ordonnantie van De Gecommitteerde Raeden van Staten van Zeelandt. bij mij Chr. Roëls.

- 28 – A.S.G. 206 Van 16 juni 1588 Extract uter copulaet gemaeckt byden Rade van State opden 6 den rekeninge vande quite van Zeelandt. folio 43. Op 't articul van £ 4858-58-17 wordt overgelevert zekere particuliere rekeninge van wegen de stadt vander Goes. groot 15 beschreven bladeren, aende heeren Gecommitteerde Raden van Zeelandt overgelevert, ende diversse acquyten ende verificatien tot d'zelve behoorende, dienende tot verificatie vande uuytleveringe vande vuires aen eenighe compaignien gedaen, daerop geleden ende geroyeert worden de partyen zoo volcht. marge: nomina, dat op dese particuliere rekeninge oft declaratie vander Goes ordonneerende by de Rade van Zeelandt gegeven den 16den juny 1588.

Eerstelyck de somme van hondert 27 ponden vyff schellingen acht grooten vlaems over de scheepsvrachten buyten de provintie van Zeeelandt gevallen, blyckende by de voorschreven rekeninge ende diversche behouften opte voorschreven rekeninge geannoteext, compt in ponden te 40 grooten, £ 763-14 Ende de somme van £ 30-4-2 grooten vlaems over scheepsvrachten binnen de provintie van Zeelandt, blyckende by de voorschreven rekeninghe folio 1 tot folio 5 verso volgende d'annotatien aldaer gedaen wordt geroyeert, in ponden te 40 grooten. £ 181-5 gr. somma vande scheepsvrachten perse

Ande ruyteren vanden Grave van Solms ende Capiteyn La Salle over vuires, hoy stroo etc.

- 29 – A.S.G. 206 marge onderaan, Naerder dese gerapporteert wesende inden Rade van State, is geresolveert dat men dese pertye by provisie opattestatie vande stadt vander Goes zal passeren wel verstaende dat ierstdaechs pertinente declaraetie van alle dese vuires ende anderssins sal worden overgelevert, geattesteerd by een publyck persoon die d'zelve ande compaignien in desen geroert heeft uuytgelevert ofte by gebreke vandyen, sal dese wederomme geroyeert geroyeert worden. Alzoo den Rade van State verstaet, dat hier niet can in uuytgeven geleden worden, aan 't gene blycken sal by behoorlyck recepisse, ofte ten minsten by attestatie van publycke persoonen die d'administratie daervan gehadt hebben, inhoudende denominatie vande gene ande welcke zylieden de vuires hebben gelevert, ende dat in de jaren alleenlyck vande welcke aldaer gerekent wordt zonaer nochtans getrocken te worden. In consequentie soo anders by behoorlycke recepisse vande weleveringe voorstaen sal moeten blycken. gelegen hebbende an 't hooft vander Goes als in de voorschreven rekeninge folio 5 verso de somme van £ 52-6-4 gr. vlaems dan alzoo dit alleenlick blijckt bij de attestatie vande stadt vander Goes daeromme alhier geroijeert bedragende in ponden te 40 grooten £ 313-18 Ande compaignie vande Gouverneur Sidnij £ 13-12-4-vlaems, blijckende de voorschreven rekeninge folio 7 bij twee recognitien getrocken nummero 1.2. £ 81-13-0-6 Ende wort geroijeert 4 shellingen van wagen huere als in de voorschreven rekeninge folio 7 articul 1 et 2.

Ande compaignie van Capiteyn Tanner in twee distincte partijen £ 8-17-4 als inde voorschreven rekeninge articul 3 et 4 dan alzo alleenlick blijct als inde voorschreven rekening folio 7 articul 3 et 4 bij attestatie vande stadt vander Goes wort mede geroijeert comt in ponden te 40 grooten. £ 53-4 marge : omme d' zelve redenen ende op gelijck restrictien, gepasseert volgende Ande compaignie ruijteren van Thomas Scherleij £ 11-6-7-12 vlaems als inde voorschreven rekeninge folio 7 verso articul 5 ende bij twee recognitien getrocken numero 5 comt in ponden te 40 grooten £ 65-19-0-9 Ende worden alsnoch geroijeert 26 schellingen 8 groten over een voeder hoij als inde voorschreven rekeninge folio volgende articul 6 't welck bij gebreke van denominatie vanden Ritmeester, ende alzoo alleenlick blijckt bijde attestatie vander Goes als inde voorschreven rekeninge folio 7 verso articul 2 compt in ponden te 40 grooten gepasseert volgende onder gelijck restrinctien

- 30 – A.S.G. 206 Capiteyn Gistelles 28 schellingen, over vuires dan alzoo alleenlijck blijckt alsvooren articul 3 bijde voorschreven attestatie vande stadt vander Goes, wordt mede geroijeert, in ponden te 40 grooten £ 88 Capiteyn Brucxsaulx £ 2-15-6, blijckende als vooren articolo quarto, omme de voorschreven redenen mede geroijeert £ 16-13 Noch aenae zelve £ 4-3-4 ende 8 schellingen 8 grooten als inde voorschreven rekeninghe folio 8 articul 1 et 2 ende die omme die voorschreven redenen mede worden geroijeert compt in ponden te 40 grooten £ 27-12 Capiteyn Bruine £ 2-10 grooten bij specificatie ende recognitie geteeckent nummero 4 £185 An Capiteyn Brucxsaulx £ 7-19-10 die alsoo (als inde voorschreven rekeninge folio 8) blijckende allenlijck bijde attestatie vande stadt vander Goes mede worden geroijeert in ponden te 40 grooten. £ 47-19 transeat volgende onder gelijck restrinctien Capiteyn Thomas le Noir £ 2-1-4 grooten vlaems bij recognitie Nummero 6 £ 12-8 Capiteyn Robert de Varie £ 3-2 dus overmidts de Capiteyn niet bekent en is, als inde voorschreven rekeninge folio 8 verso articul 2 geroijeert worden. £ 18-12 An eenige solaaten gelegen in 't Schaer van Weerde £ 4-18-4 bij gebreke van denominatie vanden Capiteyn ende alleenlijck blijckende bijde attestatie vande stadt vander Goes mede geroijeert als inde voorschreven rekeninge folio 8 verso articul 3 £ 29-10. transeat volgende onder gelijck restrinctien Capiteyn Uuijtenbrouck £ 6-7-6 alsoo alleenlijck blijct bijde voorschreven generaele attestatie vande stadt vander Goes ende de voorschreven rekeninge folio 8 verso articul 3 ende daeromme mede geroijeert. £ 38-5 Anden Heere van Kitlits ende vander Noot £ 8-11-4 omme de voorschreven redenen mede geroijeert als inde voorschreven rekeninge folio 9 articul 1 £ 51-8

Aenden voorschreven Heere van Kitlits £ 17-14-5 bij missive vanden Grave van Hogenlo specificatieende regognitie geteijckent nummero 7 £ 106-6-6 Aen eenighe Schotten liggende tot Valckenisse £ 2-3, als inde voorschreven rekeninge folio 9 articul 3 die bij gebreke van denominatie vande Capiteyn ende zoo de recepisse niet en is geteyckent, worden geroijeert £ 12-1-6

- 31 – A.S.G. 206 Capiteyn Brucxsaulx £ 6-6-7 bij missive vande Rade van Seelandt ende recepisse geteijkent nummero 8 £ 37-19-6 Transeat volgende onder gelijk restinctien Capiteyn Prop £ 9-3-4 blijckende alleenlijck bij de attestatie vander Goes, daeromme mede geroijeert ende inde voorschreven rekeninge folio 9 verso articul 1 £ 55 Ande muskettieren vanden Grave van Solms ende Capiteyn Berendrecht £ 2-2-10, blijckende alsvooren articul 2 ende om d'zelve redenen geroijeert £12-17 Transeat volgende onder gelijcke constrinctien An eenige solaaten vande Compaignie van Grave van Solms 22 ponden buspulver, in gelde £ 0-36-8 blijckende bijde voorschreven rekeninge folio 9 verso articul 3 die met kennisse vanden Rade van Zeelandt ende affirmatie worden gepasseert £ 11 An eenige Vriessche muskettiers £ 3-11-6-12, die bij gebreke van denominatie vanden Capiteyn als in voorgaende rekeninqe folio 9 verso articul 3 mede worden geroijeert £ 21-9-3 Capiteyn Dominic le Dalleur £ 6, bij recepisse geteijckent nummero 9 £ 36 De compaignie van zijn Genade van Hohenlo £ 4-9-2 grooten 12 mijten bij copie vande missive van zijn Genade specificatie ende recepisse geteeckent nummero 10 25-3 d' Heere van Kitlits Colonnel Balfour Capiteyn Cant Capiteyn Macxen Capiteyn Sacxen Colonnel Balfour

£26-

£ 127-14-5 vlaems bij specificatie ende recepissen vanden Heere van Kitlits ende lieutenant van Colonnel Balfour geteijckent nummero 2 £766-6-6 £ 52-18-5-12

Capiteyn Cant bij recepisse van den Capiteyn Macxen Lieutenant vanden Colonnel Capiteyn David Sacx Balfour geschreven in dato vande bovenschreven recepisse Aen Charles vanaer Noot £ 28-4 grooten vlaems geteijkent nummero 12

£317-10-9

£ 169-4 Anden commis Wijgans £8- bij recepisse geteijclemt nummero 13 £ 48 marge: Sij geleth dese hier van te doen verantwoorden, hij maect van 8 tonnen biers uuyt welcke dese somme is spruijtende in zijne 4de rekeninge folio 23 articul 1 ontspoten

- 32 – A.S.G. 206 Capiteyn Assenaelff £ 61-12-11-18 die bij gebrecke van behoorlijck blijcke als inde voorschreven rekeninge folio 10 verso articul 10 mede worden geroijeert £ 369-17-010 Capiteyn Vijch oft Heere van Soelem £ 30-3-7, bij specificatie ende recepisse geteijckent numero 14 £ 181-1-0-6 Noch £ 4-0-4-12 aenden zelven verstrect,E 2-2 aen eenighe soldaten op't Schoor van Waerde £ 1-194 an eenige Hol. tsche soldaten, £ 2-16-8 ande Compaignie vanden Heer van Kitlits van der Noot etc., £ 12-4-7 aende Compaignie van Grutere ende Ram, £ 3-6-2 , aende voorschreven Ram £ 6-16-8, an verscheijden compaignien £ 10-3-8 aende Compaignie van Uuytenbrouck, £ 3 over drij tonnen biers, noch £ 12 over 12 tonnen biers, item £ 12-10 ande Schotten van Dolston ende 20 schellingen grooten over leveringe van brooden. Blijckende alles inde voorschreven rekeninge folio 10 verso articul 4 tot folio 11 verso articul quarto dus bij gebrecke van behoorlijck blijcken vande Capiteyn oft hun officieren worden geroijeert. Compt in ponden te 40 grooten £ 431-16-9 Aende Heere van Kitlits, Uuytenbrouck ende vander Noot £ 109-9-1-12 alleenlijck bij attestatie vande Gecommitteerde vande dorpen de bieres uuytgedeelt hebbende, noch aende zelven £ 51-7-4 ende £ 4-19-8 aen eenige Schotse soldaten die omme die voorschreven redenen als inde voorschreven rekeninge folio 11 verso articulo quarto, quinto et sexto, By By gebreke van behoorlijck blijcken wordt geroijeert in ponden te 40 grooten £ 994-16-9 Capiteyn Hartain 18 schelling 4 grooten vlaems, bij recepisse geteyckent nummero 15 £ 5-10 Noch £ 8-6 an eenige Hollantsche soldaten, verstrect 3 schellig 4 grooten an seecker schipper ende £ 5-16-0-6 aen eenige Vriessche soldaten over vuires als inde voorschreven rekeninge folio 12 articul 2, 4 et 5 die mede bij gebreke van behoorlijck blijcke worden geroijeert bedragende in ponden te 40 grooten £ 83-19-1 vlaems noch over vuires gelevert zoo volcht £ 24-16-3 aen Capiteyn Lier ende Dalachys over vuirens verstrect £ 13-10 an Capitein d'alachijns officieren over verteerde costen £ 15-4-10 bij de officieren van Capiteyn Liere verteert £ 58-10-6 vlaems aen eenige Hollantsche soldaten verteert zonder denominatie vanden Capiteyn £ 4-12-10 over vuires an eenige pionniers van fortificatien binnen de Provintie £ 9-6 aen eenige Hollantsche soldaten zonder denominatie vande Capiteyn £ 4-5 over verteerde costen vande officieren vanden Heere van Kitlits 20 schellingen verstrect aen eenighe liggende inde vlote voor Ellewoutsdijck, 22 schelling aen eenen schipper betaelt £ 18-12-4-6 tot onderhoudenisse van eenige Hollantsche solaaten

- 33 – A.S.G. 206 zonder denominatie vanden Capiteyn alsvooren £ 20-1-0-1 gelevert als vooren, £ 22-6-8 ten behouve als vooren gelevert £ 14-7-2-12 aen Capiteyn Uuytenbrouck over bieres, noch £ 2-15-8 over verteerde costen vanden voorschreven Capiteyn, noch £ 13-14- over verteerde costen van des voorschreven Capiteyns officieren, £ 61-9-8 over vuires ande Compaignie van Capiteyn Coruput, noch £ 22-18-8-12 over verteerde costen bijde voorschreven Capiteyn verteert, noch £ 3-18-4 bij zijnen vendrich verteert, noch £ 9-3 bij zijne officieren verteert ende noch £ 24-2 aenden voorschreven Capiteyn ende zijne officieren betaelt welcke voorschreven vuires alzoo alleenlijck vande leveringe der zelver, blijckt bij attestatie vande dorperen oft huere Gecommitteerde, zonder blijcke vanden Capiteyn ande welcke de zelve zijn gelevert als inde voorschreven rekeninge folio 12 verso articul 1 tot folio 4 articul 5 beijde inclus worden alhier omme de selve redenen geroijeert, bedragende in ponden te 40 grooten ter somme van £ 2137-16-10 Capiteyn Sedenisco £ 19-5-9 bij declaratie ende recepisse vanden Sergeant nummero 16 geteyckent £ 115-14-6 Capiteyn Berendrecht £ 4-11- bij twee recepissen numero 17

£ 27-6

Den zelven noch £ 2- bij recepisse van zijnen sergeant nummero 18 2 groten

£ 12-1

£ 12-1 Capiteyn le Gros £ 2- bij twee recepissen nummero 19 2 groten Capiteyn Butx £ 24-12-2 bij zeven recepissen geteijckent 20, 21 ende 22 Colonnel Willem van Dorp £ 9-7-8, bij schrijvens van zijn Excellentie ende recepisse nummero 23 gheteijckent Somma van vuires Bedragende alle de voorschreven gepasseerde partijen ter somme van

£147-13

£ 56-6 £2882-5-9 £ 3645-19-9

Ende al het geroijeerae bedraegt ter somme £ 4288-4 van welcke voorschreven somme in 't generael, bij den heeren Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelant sellfs geroijeert wort in ansieninge dat de uuytdelinge vande voorschreven vuires al confuselijck zonder recepisse is geschiet, als inde voorschreven rekeninge folio 15 d' somme van £ 3076-6-11 Boven welcke uuyt oorzaeken voorschreven 't resterende alhier noch wordt geroijeert bedragende £ 1212-17-2 Omslag stond: Liquidatien vande quote alhier extraordinaire consenten

- 34 A.S.G. 206. (30 juny 1588) Relaes van den huyssmeester Minnesanck.

Copie van de relatie van den duerweerdere van 't mandement van den Provincialen Hove alhier geexhibeert.

Uuyt crachte van uwer mijn Edele Mogende heeren op ene credentie van mandemente van date den lesten juny 1588 geimpetreert bij Francois Bruneel inwoonder poorter der stadt Middelburch ande marge van de welcke mijne relatie geannexeert is. Soo heb ick Dierick Minnesanck gezworen exploicteur 's Hoffs van Hollandt ter instantie van den voorseyde impetrant mij getransporteert op den vierden july daer aen volghende binnen der stede van Middelburch maendach wesende ter woenstede van David Somer Bailliu der voorseyde stede, dan alzoo den selven Bailliu noch bij sijn bedde was is bij mij gecommen eenen Servaes Gybels eertyts duerweerdere van den voorseyde Hove ende althans Stedehoudere van den voorseyde David Somere. Ende heeft mijn gevraecht door laste van den Bailliu wat mijn begeren was daer op ick duerweerde hem antwoorde dat ick exploict aen hem te doen hadde van eenen Franchois Bruneel. Ende is hij Stedehoudere strecx wederomme gegaen inde slapkamer van den voorseyde Balliu ende heeft hem 't selve angedient, waerop die voorseyde Bailliu 't selve vernomen hebbende, is terstonts opgestaen ende is sijn achterpoorte uuytgegaen naer stadthuys der voorseyde stede, dan alzoo mij duerwerdere terstonts veraduerter was dat den Bailliu achter uuyt gegaen was ben ick terstonts met haesten naer gevolght ende hem achter haelt op de trappen vanden stadthuyse der voorseyde stede, ende hem angesproken ende geseyt dat ick hem eens zoude willen spreken van zekere verto

- 35 – A.S.G. 206.

exploict, daerop de voorseyde Bailliu seyde ick moet nu terstonts inde Camere wesen, ende is alzoo met grooter haeste van mij gegegaen naer der Camer toe. Ende als mijn heeren ylicx al vergadert sijn, zoo sal ick u binnen ontbieden dan moecht ghy 't doen zoo ghy 't verstaet. Ende naer dat de Burghmeesters ende Schepenen vergadert waren is terstonts Vierschaere gespannen, ende heeft den Bailliu aldaer de saecke van den voorseyde Bruneel doen dienen, ende heeft aldaer sijnen heesch gedaen, dat den voorseyde Bruneel gebracht soude worden voor den stadthuyse der voorseyde stede ende aldaer op 't schavot gestelt te worden, ende geschavoteert te worden, mitsgaders gegeeselt totten bloede met bannisse van vyftich jaeren ende confiscatie vande helft van sijne goeden. Dan alzoo den procurator bal(v)us impetrant seyde gheenen last t' hebben van sijnen meester is bij Burghmeesters enae Schepenen gewesen dat men hem een andere wete zoude doen tegens den donderach toecommende als wesende den 7den july, ende naer dat den Camer geruymt heb ick duerweerdere verzocht anden Stedehoudere omme binnen te staen, ende naer dat ick duerweerdere binnen gecommen was, is mijn gevraecht bij den Burghmeester Jan Arentssen wat ick begeerde, daer op ick hem antwoorde dat ick intsmaeken te doen hadde aen mijn heeren van der weth, mitsgaders een exploit anden Bailliu van eenen Franchois Bruneel. daer op verto

- 36 – A.S.G. 206. die voorseyde Burghmeester seyde, thoont u commissie ende mijn commissie gethoont hebbende heeft den Burghmeester tot mij geseyt, wij en raeden u nyet dat ghy dese provisie tegens den Bailliu ofte tegens ons te wercke leght. Want wij en sijn gans van gheen meeninghe dien te gedooghen, alzoo 't selve grootelicx tegens die privilegien es, ende daer en is oock nyet van geappelleert noch geresolveert, ende es eensdeels noch interlocutoir ende seyde ghy moecht mijne heeren van den Raede 't selve aengeven ende relateren. Waer op ick seyde dat mijn heeren zoude believen mij daer van acte te passeren, omme mij daer mede te verantwoorden. Waer op de secretaris seyde , daer staet pampier ende inct ghy moecht het teeckenen voor memorie ende het selve boven es heeft mij den Secretaris metten monde gedicteert, daer naer 't selve bij mij gedaen sijnde heeft die voorseyde Burghmeester tot mij geseyt ghy moecht nu gaen naer den Haghe toe ende relateren 't gene u wedervaren es. Ende seght expresselick dat wij 't nimmermeer en sullen gedooghen, ende sijn alzoo met den miden de Camer uuytgegaen. Daer nyettegenstaende hebbe ick duerweerdere mij ten voorseyde daghe ontrent die clocke een ure getransporteert wederoem ten huyse van den Bailliu, dan alzoo den Bailliu met eenen waghen naerder Vere gevaren was tot kennisse, zoo heb ick nyettemin mijn

verto

- 37 – A.S.G. 206.

exploict gedirigeert aen sijn dienstmaecht ende hebbe hen van weghen die hooghe overicheyt gedaghvart te compareren ofte gemachticht te seynden voor u mijne Edele heeren van den Raede Provinciael in den Haghe op den 18den july toecommende omme de selve bij u mijn Edele heeren te sien annuleren ende te nyette te doen, oft ten minsten te corrigeren ende reformeren naer rechte indyent zoo behoort die selve te sustineren ofte daer van te renoceren soo synen goeden raedt gedraghen sal. Ende hebbe hem voorts bevolen, op een pene hondert goude realen jegens die hooghe overicheyt te verbueren dat hij nyet voorts en zoude procederen mette executie van de voorseyde selven maer daer mede surceren totten geprefigeerden daghe dienende toe. Ende hebben hare gelaten copie volghende d' instructie, waer op sij mij ter antwoorde gaff, ick sal mijn heere t' avont die botschap doen. Edele wyse, vermoghende ende zeer discrete heeren al 't gene voorschreven is verclaer ick duerweerdere sulcx mij geschiet ende wedervaren te wesen. actum ut supra, bij mij onderteeckent Minnesanck.

- 38 ASG. 206 corr. 30 juny 1588 Mauritz geboren Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Marquis van Vere etc.

Edele erentfeste hoochgeleerde wyse discrete besondere goede vrunden. Alsoe wy nae dat die steden van der Veer, ende Arnemuyden in Walcheren, ende die garnisoenen aldaer, inder landen getrouwicheyt ende onse gehoorsaemheyt weder syn gebracht geweest, ons begeven hebben nae die stad Dordrecht, omme te handelen mette gemutineerde ruyteren ende soldaten, leggende in Geertrudenberch, die saecken van de zelve in sulcke poincten hebben bevonden dat die voorschreven ruyteren ende soldaten binnen den tweeden dach daer naer, off contentement op de geeyschte een ende dartich maenden solts, hebben willen hebben, off genouch geresolveert syn geweest, die voorschreven stad den viant over te leveren. Waer van wy den Heeren Staten door haere gecommitteerde aen ons op de off handelinge vande voorschreven saecke gesonden volcomelick hebben berecht, ende namentlyck dat geen middelen was, dat den voorschreven ruyteren ende soldaten, minder te conteren, ofte de voorschreven stad te conserveren zoude wesen, als met het prompt furnissement van de twintich maenden solts, ofte twee hondert duysent ponden van veertich grooten 't pont.

Ende hoewel ons wel kennelick was, dat de landen 't obbrengen van soe groote somme van penningen ten hoochsten beswaerlick soude wesen, ende dat sulcke exactien oock is streckende tot schaedelicke consequentie, gelyck ons ende den Baenderheere van Willighby ect. , door den gecommitteerde, soo van den Rade van State, als den staten (aen ons gesonden) wel is geremonstreert . Soe en es ons nochtans ofte den voorschreven Baender heere niet mogelick geweest, den voorschreven ruyteren ende soldaten met minder somme te contenteren, als mette voorschreven twee hondert duysend ponden, nyet tegenstaende alle middelen, die wy soe in regard van de beswaernisse vande landen, ende schadelicke consequentie hare Majesteyt ende ons faveur henluyden daer toe voorgedragen hebben, in der vougen dat eenige van henluyden ons wel uuytdruckelick hebben aengeseyt, dat in gevalle wy geen ordre en stellen, tot hare contentement dat de Staten ende wy mochten dencken, die stad gehadt te hebben sulcx dat wy ons de voorschreven stad, (daer aen den landen in , t gemeen, ende namentlyck den landen van Hollant, Zeelant ende Vrieslant ons ende onse broederen ende susteren , mitsgaders den geheelen sterffhuyse van ons heer vader hoochloffelicker gedachtenisse, soe hoochlyck es gelegen) te conserveren, eyntelick henluyden moeten accorderen, de voorschreven somme van twee hondert duysend ponden, sonder 't prompt furnissement van welcke somme, de voorschreven stad ontwyffelick den gemeenen vianden sal overgelevert worden tot onverwinnelicke schade, van den landen in 't gemeen, ende den landen van Holland ende Zeelant in 't particulier tot verhinderinghe van de navigatie tusschen Hollant ende Zeelant, exorbitante schade

- 39 ASG. 206 corr. 30 juny 1588

van den ingesetenen, soe coopluyden als schipperen hem mette navigatie ende handelingen op Zeelant generende ruine van de platten landen van Suythollant, ende den eylanden daer ontrent gelegen, ende alle den genen die aldaer gegoet syn, ende seer groot interest van ons, onse broederen ende susteren, ende den geheelen sterffhuyse van ons voorschreven heer vader hoochloffelicker gedachten. Ende gemerckt dat uuyte ordinaris ende extraordinaris consenten by de vereenichde provintien gedragen, de voorschreven saecke niet gerecht mach worden. Ende dat den State van Hollant niet mogelick en es, alleen de voorschreven saecke extraordinaris te rechten, ende soe groete somme van penningen alleen op te brengen. Temeer aengesien sy luyden, tot beslichtinge van de muterie van d' andere steden, al meer als hondert ende twintich duysend ponden hebben opgebracht, maer dat volgende de generaele unie, ende namentlick de Unie van Hollant ende Zeelant, sulcke extraordinaris lasten, ende neyt in' t gemeen behoort gedragen te worden.

Soe is ons genadich ende vruntlick versouck dat uwe Edele op de gelegentheyt deeser saecke rypelick lettende, ende die gewichticheyt van dien wel overwegende die voorschreven handelinge by ons, omm redene voorschreven aengegaen, goet willen vinden, metter daet niet alleene uwe quote, inde voorschreven somme van twee hondert duysend ponden, (bedraegende tegens die van Hollant alleen over de veertich duysend pond, alsoe van den anderen provintien die penningen soe promptelick nyet en sullen connen worden geconsequeert,) opbrengen maer soe veelmeer als eenichsins mogelick es.

Wy sullen ons uuyterste debvoir ter selven eynde aen d' ander provintien doen. Maer uwe Edele is kennelick dat by alle de provintien die consenteren niet soe preciselick ende soe prompt en worden opgebracht als dese zaecke ten hoochsten es vereyschende. Wy en sullen oock niet nae laten by den Staten Generael, ons uuyterste debvoir te doen ten eynde haer Edele op hare aenstaende vergaderinge een extraordinaris middel consenteren, daer uuyt de voorschreven penningen, (die wy verstaen dat alleenlick by leeninge by den provintien zullen worden verschoten) sullen worden geremboursement. Ende omme, t gene voorschreven is, by u luyden te wege te brengen. In alder haest, hebben wy Meester Joos de Menin Raed ende Pensionaris der stad Dordrecht ende Meester Jasper van Linschot, onsen thesaurier brengers deser aen u luyden wel willen senden, die uwe Edele van alles naerder berechten ende uwe Edele vruchtbarige antwoort consent ende furnissement van penningen bevorderen sullen. Ons daeromme vertrouwende, dat uwe Edele den gemeenen vaderlant den getrouwen burgeren ende inwoonderen van Geertrudenberch uwe Edele bontgenoten, ons ofte onse broederen ende susteren, eensamentelick den sterffhuyse ende memorie van ons heer ende vader hoochloffelick gedachtenisse hier inne nyet weygerich en sullen wesen, Bidden God den Heer u.

Edele erentfeste hoochgeleerde wyse discrete bysondere goede vrunden, te houden in sein heilige bescherminge ende voorspoedige regieringe, tot Dordrecht desen lesten Juny anno vyffthien honderd acht ende tachtich.

Uwe Edele goet willige vrunt.

- 40 – A.S.G. 206. (3 july 1588) Den eersamen wijsen enae seer discreten lieven ,besunaeren Burgemeesters, Schepenen van den Raeat van der stede van der Goes.

Recepta tertia july 1588.

Mauritz geboren Prince van Orangien, Grave van Nassau, Marquis van der Vere etc.

Eersame wijse ende zeer discrete lieve besundere. Wij seinden U luyden neffens desen dubbelt van de missiven bij ons geschreven an den Staten van Zeelandt of te hare gecommitteerde Rade, nopende 't geene bij ons gehandelt is mette gemuytineerde ruyteren ende soldaten leggende in Geertruydenberge, waer uuyt u luyden volcomelick sullen verstaen die geheele gelegentheyt van de selve zaeck en de 't gene wij van de voorseyde Staten tot conservatie van de voorseyde stadt sijn versoeckende. Ende aengemerckt dese saecke geen uuytstelle en mach lijden en de wij ons verseeckere dat gij luyden continuerende in uwe ghetrouw-herticheyt ende affectie tot de gemeene saecke, conservatie van de getrouwe bontgenoten, ende faveur van ons, onse Broeders ende Susteren, mitsgaders den geheele sterffhuyse van ons heer ende vader, heiliger gedachtenis, die voorseyde saecken sullen houden in goede recommandatie, so hebben wij u luyden deselve particulierlick bij desen ten hoogsten willen recommanderen ende genadichlick te versoucken deselve sulcx in 't generael ende particulier te behartigen, ende doen behartigen als d'inpertantie van dien is verheyschende, ende dat ghij luyden prompt ordre sult stellen op 't furnissement, niet alleen van hare quote in de voorseyde somme, maar so veel meer als eenichsins aldaer te wegen kan gebracht worden. Ende deselve in alder haest ons ofte den ontfanger Generael Dublek ten fine voorseyde te seinden, omme beneffens d' andere penningen daertoe gebruyckt ende bij middelen van dien inde voorseyde stadt geconferteert te mogen worden.ende daer toe (Meester Joost de Menyn, Raedt ende Pensionaris der stadt Dordrecht ende Meester Jasper van Rinshok onsen Tresorier brengers deser die wij tot bevorderinge van dien an u luyden seinden) met goede antwoort ende resolutie aff te vaerdigen, hier mede Eersame wijse ende seer discrete lieve besundere, zijt Gode bevolen tot Dordrecht desen lesten juny 1588

u luyder goede vrundt,

- 41 – A.S.G. 206.

Den eersamen,wijsen ende discreten onsen lieven besunderen Burgemeesters ende Raedt der stede van der Goes. recepta 13ae july 1588.

Mauritz ,geboren van Orangien, Grave van Nassau ect.,Marquis van der Vere, Vlissingen ect.

Eersame, wijse, voorsieninge, discrete, lieve besundere. Wij hebben uuytet rapport van Meester Joos de Menyn, Raet ende eerste pensionaris der stede van Dordrecht ende Jasper van Lindtschot tresorier van onsen huyse verstaen, dat bij U luyden op onse scryven ende mondelinge remonstrantie bij hen luyden in onsen name gedaen, beroerende de versochte assistentie van penningen tot behoudenisse der stede van Geertruydenberge, verclaert is. De continuatie van de trouwherticheyt die bij u Luyden altyt den gemene vaderlande ende onsen heer ende vader den Prince van Orangien Hooge Genade is bewesen, ende dat bij U luyden over sulcx beneffens den anderen steden van Zeelandt, den gemene vaderlande de stede van Geertrudenberge ende den burgeren ende inwoonderen der selver, uwe bontgenoten, ende sonderlinge ons, onse broederen ende susteren, eensamentlyck den gehelen sterffhuyse van den hooch gemelten onse heer ende vader ten besten is bewillicht in 't opbrengen vande somme van vierentwintich duysent ponden in de twee hondert duysent ponden die wij voor de behoudenisse der voorschreven stede aen de ruyteren ende soldaten daer inne leggende hebben moeten beloven, daer aen bij uwer luyden den vaderlande sonderlinge dienste, ende ons, onse boederen ende susteren zeer grote vruntschap is bewesen, daer van wij over sulcx U luyden seer hoochlyck bedancken.

Ende ons vertrouwende dat uwer luyden haere quote inde voorschreven 24000 ponden in alder haest ende soo promptelijck sullen opbrengen als den hoogen noot ende gesteltenisse der saecken is vereysschende

- 42 – A.S.G. 206.

en sullen nyet nalaten u luyden voorschreven goede affectie ende getrouherticheyt totte gemene saecke, uwe bontgenoten, ons, onse broederen ende susteren daerin bewesen, altyts te erkennen, ende sullen metten brenger desen u luyden antwoort verwachten ofte binnen twee ofte drie daegen u luyden voorschreven quote sal gereet wesen, ende midlertyt sulen wij op u luyden belofte ende mitte penningen bij die van Hollandt gefurneert, ende die wij vorder op onsen credict daer toe sullen connen negotieren tot voltreckinge van 't voorschreven accort ten meesten dienste van de lande procederen.

Verhopende dat u luyden opte resolutie van den heeren Staten Generael aenden Staten van Zeelandt gesonden geen zwaricheyt en sullen maecken haer vordere quote inde voorschreven twee hondert duysent ponden te consenteren. hiermede, Eersame, wijse, voorsieninghe, discrete, lieve, besundere, zijt Gode bevolen.

Uuyt den Haege den 10den july 1588.

U luyden goede vrient,

- 43 – A.S.G. 206.

Eersamen wysen, discreten, zeer voorsienighen heeren Burghmeesters, Schepenen ende Raedt der stadt Goes.

Eersame, wijse, discrete zeer voorsienighe heeren.

Alzoo uw Edele bevinden bij den lesten staet van den Tresorier Manmackere dat moeten gevonden worden middelen tot supplement van het cort van de quote ende andere extraordinaris lasten ten gemeener contributie van der oorloghe. Ende daer en boven totte tegenwoordige equippaigie die verre excedeert 't incommen van de covoyen ende licenten, alzoo tegenwoordelijck sal moeten angevangen worden een nyeuwe betaelinge van de maentelijcke besoldinge van den bootvolcke, daer toe nootsaeckelijck nyeuwe middelen moeten gevonden worden. Dat oock den cooplieden van de angeslagen graenen binnen Vlissingen ende elders contentement moet gegeven worden, sal uw Edele gelieven ter naester vergaderinge (geleyt tegen maendaghe naest-commende) daerop vruchtbarige resolutie inne te brengen, om den voorseyden Tresorier tot alles des voorseyde es genoechsame middelen te geven, zonder des te willen wesen in gebrecke. Alzoo daeraen es dependerende den stant van onse saecke ende welvaert. hiermede Eersame, wyse, discrete zeer voorsienighe heeren, zijt Gode Bevolen, uuyt Middelburch den 15den july 1588 P. Ryckert Ter ordonnantie van den Gecommitteerde Raed van de Staten van Zeelandt.

Chr. RoĂŤls.

- 44 – A.S.G. 206. (1588 juli 29) Copie.

Goes, remonstrantie van die van Vlissingen.

Aen Edele ende Mogende heeren den Staten Van Zeelandt.

Omme van wegen Burgemeesters ende Regierders der stadt Vlissingen cortelijck te vervatten de supstantie van de menichfuldighe acten, ende versoecken uw Edele bij den heeren Rade van State toegesonden ende hier angehecht, omme bij uw Edele daer op geadviseert sijnde naeder bij haer Edele daer op gedisponeert te worden. Sullen uw Edele believen indachtich te zijn dat mijn heeren de Generale Staten uw Edele ende de voorseyde Regierders belooft hebben haere Majesteyts garnisoenen binnen der voorsyde stede in termiymen selve te betaelen ingevalle dat haere Majesteyt daer van in gebreke soude zijn, Jae dat meer is den voorseyde Regieerders ende den ingesetenen der voorseyde stede costloos ende schadeloos te houden van al 't gene uuyt wan betaelinge, soude mogen commen te rysen, item de servitien nyet alleene te betaelen maer oock in gevalle van merckelijcke angmentatie van 't voorseyde garnisoen tot verlichtinge van de borgers huyskens te fumneren al 't welcke uw Edele den voorseyde Regierders mede particulierlijck hebben belooft ende toegeseyt blyckende bij de respective acte van indemniteyt daer van sijnde.

Dat oock om particulierlijck nyet belast te blijven mette oncosten van den turff ende keerssen voor 't zelve garnisoen uw Edele haere Gedeputeerde belast hebben in 't dragen van uw Edele consenten te stipuleren, dat de voorseyde turff ende keerssen aende voorseyde consenten cortinge souden strecken

- 45 – A.S.G. 206.

welcken volgende de consenten van Hollant ende Zeelant den 18den octobris '87 oock sijn gedragen geweest als bij copie blijckt. 't Is nu sulcx dat in 't jaer '86, alsoo sijn Excellentie van Leycester de compaignien van Edwart Symes daer daer Alferie Randolff, ende Richart Wintfilde, op de betaelinge van de Generale Staten hadde gestelt, ende de selve onbetaelt bleven ettelijyke borgers der voorseyde compaignien hebben gevictualleert ten seer ernstige versoecke ende beloof te van betaelinge ('t waere bij haere Majesteyt oft den voorseyde heeren Generale Staten van den heeren Herincton alsdoen Lieutenant Gouverneur ende Bourlas alsdoen Sergeant Major, maer nu Lieutenant Gouverneur van den garnisoene der voorseyde stede. Ende met goet bevinden vande van de voorseyde Regierders om meerder ende swaerder incomvenienten te schouwen die men apparentelyck was verwachtende soo op de zelve betaelinge nyet en werde versien.

Ende hoewel dat de heeren van den Rade van State in conformiteyt van de voorseyde belooften acten ende resolutien, de tachterheyt van de voorseyde borgers, betaelinge van de servitien ende den turff ende keerssen tot laste vanden lande behoorden genomen te hebben ende in rekeninge gepasseert sijn des nyettegenstaende in gebrecke gebleven, onder 't dexel dat hare Majesteyt de gaigen van de garnisoenen inder steden van asseurantie behoorde te betaelen, dat de servitien geen oorlochs lasten en zijn noch daer vooren inden anvanck van haere regeringe

- 46 –

A.S.G. 206.

angeheven ende boven dyen des garnisoens getal vermeerdert soude zijn tegens het tractaet, item dat den turff ende keerssen ind' acte van indemniteyt nyet en werden vermelt.

Waer in huere Edele blijft persisterende ende hebben over sulcx inde rekeninge van den Tresorier Manmaker sekere partyen van servitien turff ende keerssen onlancxleden in sijnen rekeninge geroyeert.

Al nyettegenstaende de claerheyt van de voorseyde acten van indemniteyt gedragen consenten (daer bij de voorseyde servitien, brant ende keerssen voor oorlochlasten bekent staen, ende verstaen werden in minderinge van de quote te sullen passeren) ende boven dyen diversche acten van de voorseyde heeren Generale Staten als van de 29 decembris 86, 7de january ende 7de July 88, ende diversche soo schriftelijck als mondlinge remonstrantie aen haere Edele gedaen.

Doch eyndelinge op den resolutie van den voorseyde heeren Staten van de 19den july 88 lestleden ende haere Edele mondeling versoeck, hebben de voorseyde heeren Raden van State geresolveert de stucken aen uw Edele te senden, om uw Edele advis te verstaen ende schynt genouch buyten alle twyfel te zijn indyen uw Edele advis conformine zij uw Edele acte van indemniteyt ende resolutien ende der meningen van de heeren Generale Staten dat haere Edele hun daer mede sullen conformeren

- 47 A.S.G. 206. ende de partyen in questien in rekeningen passeren. 't Welck gemerckt believe uw Edele tot haere eygen indemniteyt ende maintimenteert van haere voorgaende resolutien sulcken favorablen advis te geven, dat eenmael een eynde mach gemaeckt werden der menich-fuldige solicitatien tot nu toe gedaen ende alle inconvenienten ende swaericheden verhoet mogen worden.

- 48 – A.S.G. 206.

Eersamen,wijsen ende zeer voorsienigen heere Burgemeesters, Schepenen ende Raedt der stede Goes. recepta den 20sten augustus 88.

Eersame, wijse ende seer voorsienige heeren.

Die Raden van State Loose ende Valcke hebben ons verthoont dat om te vervallen die groote extraorainaris nyeuwe equippaige, van noode es promptelick opgebracht te worden bij de contribuerende provincien de somme van twee hondert duysent guldens, versoeckende dat die van Zeelant daer inne souden willen consenteren ende beneffens andre promptelick opbringen haere quote conform die acte hier mede gaende. Uwer Edele sal gelieven hunne Gedeputeerde daer op volcommelick te volmachtighen, om te wesen preciselick jegens dyschendaghe naestcommende den 23sten deser alhier in de herberge om des andren daechs te mogen besoingen. Alsoo die voorseyde Rade daer op sijn verwachtende.

Ende alsoo die voorseyde Raden mede begeeren dat die betaelinge van de garnisoenen sal geschieden op 48 dagen voor den maent contrarie die leste resolutie van de Staten die is op 42 dagen. Sullen uw Edele gelieven hunne Gedeputeerde mede daer op believen te volmachtigen. hier mede.

Eersame, wijse ende seer voorsienighe heeren zijt Gode bevolen, uuyt Middelburch den 19den deser augusty 1588.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelant bij mij Chr. RoĂŤls.

- 49 31 aug.1588 A.S.G. 206.

Eersame, wijse, discrete, zeer voorsienighe.

Door raport van uw Edele Gedeputeerde op de leste dachvaert van den Staten geweest hebbende, sullen die selve verstaen hebben dat die extraorainaris equippaigie bij den steden gedaen is gecontinueert noch voer een halve maent. Ende alzoo tegens die expiratie van den selven tyt moeten gereet sijn die penningen behouvende tot de betaelinghe ende affdanckinge van den volcke van oorloghe van de voorseyde equippaigie. Sullen uw Edele alle behoorlick debvoir willen doen om promptelick in handen van den Tresorier Manmackere te furnieren die resterende penninghen van u voorseyde contingent Wijders alzoo op de voordere becostinghe van de selve equippaigie dient metten steden van Walcheren (die voorseyde equippaigie gedaen hebbende geliquideert te worden omme die rekeninghe daeraff gehoort gesamentlick te adviseren hoe men voerdere oncosten sal vinden, ende repartieren. Sal uw Edele gelieven siens deser hunne Gedeputeerde herwaerts aff te veerdighen volcommelick dyen angaende volmachticht om alle voerdere inconvenienten die 't land doer eenich delay staen toe te commen te prenevieren ende uw Edele zoo veel in u es daeraff t'ontschuldighen. hiermede Eersame,wijse, discrete, zeer voorsienighe, zijt Gode bevolen, uuyt Middelburch den lesten Augusty 1588. J. Hamen videt.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelandt ten ernstigen vervolghe vande drye steden van Walcheren.

Chr. RoĂŤls.

-50 – A.S.G. 206.

Eersamen, wysen, discreten zeer voorsienighen heeren, Burghmeesters, Schepenen enae Raeat der staat Goes.

Eersame, wijse, discrete, zeer voorsienighe heeren.

Alzoo omme diversche 's lants saecken tegens d'entereprinse van den viant zoo op Berghen, 't lant van der Tholen ende Zuytbevelandt, dient eerstdaechs ende in alder vliet geadviseert ende geresolveert 't gene dienstelick es tot conservatie van den lande Soo es ons eernstich begeeren dat uw Edele nyet nae laten en willen hunne Gedeputeerde herwaerts aff te veerdighen dyen angaende volcommelick gemachticht tegens donderdaghe naestcommende wesende den zesten der toecommende maent octobris 's avonts in de herberghe omme des anderen daechs te besoingnien zonder des te wesen in gebrecke. hiermede....

Eersame, wijse, discrete, zeer voorsienighe heeren, zijt Gode bevolen. uuyt Middelburch den lesten septenbris 1588 P.Rycke videt

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde

Raeden van de Staten van Zeelandt.

Chr. RoĂŤls.

- 51 – A.S.G. 206.

Eersamen wysen, discreten zeer voorsienighen heeren Burghmeesters, Schepenen ende Raedt der stadt van der Goes. recepta den 16den september '88.

Eersame, wyse,discrete zeer voorsienighe heeren, Alzoo wy ten verzoecke van den heer Teelincx seynden eenighe Gedeputeerde naer der Tholen, ende om die enterprinsen van den viant dienen eenighe Gedeputeerde van uw Edele mede derwaerts te gaen, alwaer die selve sullen verstaen de gelegentheyt van zaecken. Soo dient dese ten eynde uw Edele nyet willen naelaeten siens dese terstonts eenen aff te veerdighen naer der Tholen voorschreven eenighe Gedeputeerde omme gesamentlyck te adviseren op de gemeene bewaernisse, ende verzekertheyt. Willende uw Edele wel vermaent hebben die drooghte bij provisie wel te doen besetten ende bewaren. hier mede...

Eersame, wyse, discrete zeer voorsienighe heeren, zyt Gode bevolen.

Uuyt Middelburgh den 27sten septembris 1588. P. Rycke videt.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Rade van den Staten van Zeelandt.

Chr. RoĂŤls.

- 52 – A.S.G. 206.

Eersamen,wysen zeer voorsienigen heeren Burghmeesters,Scepenen Raedt der Stadt Goes recepta 9den septembris 1588.

Eersame wyse ende seer voorsienige heeren.

Alsoo ter deser jegenwoordige vergaderinge van den Staten alhier, goetgevonden deur d'absentie van die van der Tholen, den steden staetsgewyse andermael te bescriven jegens sondage naestcommende t'savonts in de herberge omme des anderen daechs preciselijck ende sonder voorder uuytstel bij den anderen te commen, omme te besoigneren ende te resolveren op de resterende costen tot die equipaige extra ordinaris gedaen, als die betaelinge van de bootsgesellen die mont costen der selver ende der angenomen soldaten montcosten, mitsgaders die huyre van der schepen toerustinge der selver ende anderssins dienen ter goeder rekeninge bevindt te sullen bedragen tusschen die seven ende veertich ende vyftich duysent gulden Soo dient dese dat uw Edele gelieve hunne Gedeputeerde herwerts te schicken, jegens den voorschreven daghe volcommelyck gelast ter saecken voorschreven. Op dat 's lants dienst daer doore nyet en werde verachtert, hier mede Eersame wyse ende seer voorsienige heeren zijt Gode bevolen Uuyt Middelburch den 15den septembris 1588 P. Rycke videt Ter ordonnantie vande Gecommitteerde Raden van Staten van Zeelant.

bij mij

Chr. Roëls.

- 53 A.S.G. 206.

Eersame, wijse ende seer voorsienige heeren.

Alsoo die steden van Walcheren alhier bij den anderen geweest synde, om 't samen te oversien die becostinge gedaen tot de leste extraorainaris equippaige, bevinden de selve te munteren ter somme van ontrent vyff oft sessendertich duysent guldens daer inne alles begrepen dat daer toe es geemployeert, ende dat met den eersten om te verhoeden alle inconvenienten dient versien op de betalinge van de selve somme die bij liquidatie ende repartitie dient gevonden. Dat mede op de propositie van wegen die Generale Staten gedaen bij d' heeren Loose ende Valcke, dient finalick geresolveert, op dat bij die van Zeelant die noodige 's lants contributien nyet en worden verachtert. Soo es ons ernstich begeeren dat uw Edele nyet en willen naerlaten jegens maendage naestcommende wesende den 10 den deser hunne Gedeputeerde te volmach-tigen t' savons in de herberge om des anderen daechs gesamentlick op alles te resolveren, sulcx als den dienst van den lande es verheyschende. Wesende indachtich provisionlick uw resterende quote mede te seinden inde geconsentierde bootsgesellen ter voorseyde equippage, ende daer en boven middelen bij te brengen om te helpen stelpen den tegenwoordigen noot. Op dat wij nyet geculpeiert en connen worden in eenige saecken verswynich geweest te zijne. hier mede, Eersame wijse ende seer voorsienige heeren zijt Gode bevolen. uuyt Middelburch den 7den septenbris 1588, A Cooper videt.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelandt bij mij absente pensionario Ferdinant Akman.

- 54 – A.S.G. 206.

Lyste van de compaignien beraempt bij den Rade van State.

Lyste van de compaignien, tractementen ende andere lasten van oorloghe gebleven buyten de repartitie van den geunieerde provincien gemaeckt.

Ruyteren De compaignie ruyteren van sijne Excellentie van Mierar tot 130 paarden.

Floris van Groenewet

peerden

Paul ende Marcelis Bacx sijn voor ÂŁ 1200 ter maent geassigneert op die van Hollant ende van de reste haerer soldye van eenige durpen in Brabant, dan alsoo die contributie van dyen tegenwoordich is cesserende overmits die belegeringe van Berghen op Zoom, sal daer oock ordre gestelt moeten worden.

Voetknechten.

Ghysbrecht van Barck Meyernick Haroquieres Hans van Loon

Jaquel Christal La Cordie Rekenia de heere van Kitlis.

- 55 A.S.G. 206.

DaniĂŤl de Hont De ruyteren ende knechten in 't over quartier als namentlick de ruyteren van den Oversten Schenck, tot 300 peerden.

Christoffel Wolff

200 peerden

Item twee compaignien van voornoemde Oversten Schenck Schrieck Frans van Luuburch Circourt Knoop Ghyselaer Raddinck Cornelis Maertssen Schaeff Rutgert Janssen Lerump de heere van Potlis.

De betaelinge van alle welcke compaignien uuyte incompsten vande licenten van de Maes ende Ryn, mitsgaders contributien van den platten lande aldaer op verre nae niet en mach gefurneert worden behalve de munitien ende landen behouften van 't zelve jaer de welcke tot een merckelicken somme beloopen.

- 56 A.S.G. 206.

Copie.

Lyste vande garnisoenen staende buyten de repartitie van de provincien.

Lyste van de wapenen ende tractementen nade welcke van nu voortaen sullen gewapent ende getracteert worden de vendelen voetknechten staende tot laste van de vereenichde Nederlanden.

Eerstelick voor een compaignie van twee hondert hooffden ter maent £ 2200.

Een Capiteyn

90

Lieutenant Vendrich 2 Sergeanten tot £ 24. yder 2 Trommelslagers £ 12. yder 1 Piper 3 Corporalen tot £ 16. yder 1 Fourier oft Clercq 1 Chirurgyn 24 Muskettiers, 12 tot £ 11. ende 12 tot £ 12.

73 Harquebousiers, 36 tot £ 9 ende 37 tot £ 8. ter maent 60 Spiessen met corseletten, 20 tot £ 10.

20 tot £ 11. ende 20 tot £ 12. ter maent

45 40•-•-.

48 24.-•-.

12 48 12.-•-.

12 276 620 660 verto.

- 57 – A.S.G. 206.

18 Hellebaraiers, 6 tot £ 9 ende 12 tot £ 10 6 Slagsweeraen tot £ 11.

3 Rondassiers Edelluyaen d'een tot £ 18, een tot £ 16, ende een tot E 15.

3 pagien tot £ 8.

---------------------- -----------------200 hooffden

174 66 49 24

1869 331 -----------------2200 Het tractement van een Compaignie van 150 hooffden ter maent op £ 1700.

Den Capiteyn Lieutenant Vendrich 2 Sergeanten, elck tot £ 24 2 Trommelslagers elck tot £ 12 1 Piper 3 Corporalen, elck tot £16 1 Fourier oft Clercq 1 Chirurgyn 18 Musquettiers, 6 tot £ 11 ende 12 tot £ 12 45 Spiessen 15 tot £10, 20 tot

90 45 40 48 24 12 48 12 210

- 58 – A.S.G. 206. £ 11 ende 10 tot £ 12 3 Edelluyden Ronassiers een tot £ 15 ende een tot £ 16 eende een tot £ 18 12 Hellebardiers, 6 tot £ 9 ende ses tot £ 10 4 Slagsweerden tot £ 10 elck 3 Pagien 52 Hanquebousiers, 26 tot £ 8 ende 26 tot £ 9

490 49

-.

114 40 24 442 ------------1700 Het tractement van een Compaignie 140 hooffden ter maent tot 1600.

Den Capiteyn Lieutenant Vendrich 2 Segeanten 2 Trommelslagers 3 Corporalen ,elck £ 16 1 Fourier oft clercq 1 Chirurgyn 15 Musquettiers, 8 tot £ 11 ende 7 tot £ 12 46 Spiessen met harnassen 16 tot £ 10

90 45 40 48 24 48 12 12 172

verto

- 59 – A.S.G. 206.

12 3

15 tot £ 11, ende 15 tot £ 12 Hellebaerdiers met plastrons 6 tot £ 9, ende 6 tot £ 10 Rondassiers , Edeluyden, een tot £ 15, een tot £ 16 ende een tot £ 18 Pagien Harquebousiers 24 tot £ 8, ende 25 tot £ 9

3 49 ------------140 hooffden

505-0-0 114-0-0 49-0-0 24-0-0 417-0-0 --------------1600-0-0 Het traictement van een Compaignie van 130 hooffden tot 1500 ter maent.

den Capiteyn Lieutenant Vendrich 2 Sergeanten 3 Corporalen elck £ 16 2 Trommelslagers elck tot £ 12 1 Fourier oft clercq 1 Chirurgyn 15 Musquettiers 8 tot £ 11, 7 tot £ 12 37 Spiessen met harnassen 10 tot £ 10, 13 tot £ 11 ende 14 tot £ 12

90-0-0 45-0-0 40-0-0 48-0-0 48-0-0 24-0-0 12-0-0 12-0-0 172-0-0 411-0-0

verto

- 60 – A.S.G. 206.

9 Hellebardiers met plastrons 3 tot £ 9, ende 6 tot £ 10 3 Rondassiers Edelluyden een een tot £ 15 een tot £ 16 ende eent tot £ 18 51 Haquebousiers 21 tot £ 8-0-0 ende 30 tot £ 9 3 Jonges elck £ 8 -----130 hooffden

87-0-0 49-0-0 438-0-0 24-0-0 ------------1500-0-0

Het traictement van een Compaingie van 113 hooffden tot £ 1300 den Capiteyn Lieutenant Vendrich 2 Sergeanten elck £ 24 3 Corporaels elck £ 16 2 Trommelslagers elck £ 12 1 Fourier oft clercq 1 Chyrurgyn 12 Musquettiers, 2 tot £ 10, 4 tot £ 11 ende 6 tot £ 12 6 Hellebardiers met plastrons 3 tot £ 9 ende 3 tot £ 10 34 Spiessen met harnassen 14 tot £ 10, 10 tot £ 9 ende 10 tot £ 12

90-0-0 45-0-0 40-0-0 48-0-0 48-0-0 24-0-0 12-0-0 12-0-0 136-0-0 57-0-0 370-0-0

- 61 – A.S.G. 206.

46 Harquebousiers 20 tot £ 8 ende 26 tot £ 9 3 Jongers elck £ 8 ---113 hooffden

394-0-0 24-0-0 ----------1300-0-0

Het traictement vaneen Compaignie van hondert hooffden tot £ 1170 ter maent.

den Capiteyn Lieutenant Vendrich 2 Sergeants 3 Corporaels 2 Trommelslagers 1 Fourir oft Clercq 1 Chyrurgyn 9 Musquettiers 3 tot £ 10, 3 tot £ 11 ende 3 tot £ 12 6 Hellebardiers met plastrons 3 tot £ 9 ende 3 tot £ 10 31 Spiessen met harnassen 13 tot £ 10 ende ende 9 tot £ 11 ende 9 tot £ 12 39 Harquebousiers 17 tot £ 8, 22 tot £ 9 Jongers elck £ 8

90-0-0 45-0-0 40-0-0 48-0-0 48-0-0 24-0-0 12-0-0 12-0-0 99-0-0 57-0-0 337-0-0 334-0-0 24-0-0 verto.

- 62 – A.S.G. 206.

Aldus gearresteert inden Rade van State naer voorgaende advies van den heere van Willers als Veltmaarschalck hier op gehandelt den 19den Augusty 1588.

- 63 A.S.G. 206.

10 Oct. 1588

Eersamen, wijsen discreten, zeer voorsienighe heeren, Burghmeesters, Schepenen ende Raet der stadt Goes recepta prima octobris 1588 Erntfeste, wijse zeer voorsienighe discrete heeren.

Alzoo onse mede broeder den Borgermeester deser stadt lestmael affgeveerdicht zynde naer Walcheren, uwen Edele van onsen 't weghen zeer ernstelick heeft versocht ende gebeden dat deselve ons souden willen assisteren met alle nootelickheden emmers soe vele mogelick ware tot bewaringe ende defentie deser belegerde stadt. ende besundere met een goede somme van penningen emmers ten minsten bij leeninghe, om alle dagelycxe voorvallende oirloichslasten te betalen ende becostighen, oock om den werckluyden contentement te gheven, Daertoe wij gheenen voorderen middelen weeten, ende daerdeur den 's lants ende dese stadts dienst soude connen te cesseren. Ende dat uwen Edele alleenlick hebben gelieft ons te vergunnen tot refraichemente van den ongeforneerde soldaten als oock den forten, een schip stroo, ende 't selve gelooffden eerstdaeghs aff te veerdighen, en hebben nyet cunnen naerlaten uwen Edele daeraff te bedancken, ende van de goede gunste die de selve t'onswaerts zijn dragende, dan alsoo 't voorschreven stroo alhier noch nyet en is gearriveert, ende dat de vorighe provisie alreede mits het cout ende vuyl weder is geconfunieert, ende met een schip nyet lange den soldaten en sullen cunnen onderhouden. Bidden dat uw Edele beneffens het eerste noch een oft twee andere schepen met stroo (d' welck aldaer zeer wel is te becommen) op 't spoedichste te willen schikken, omme den soldaten in goeden dienst ende uuyt alle disordre te houden.

Aengaende de gelegentheyt van den viant wordt den selven lancx soo mede ende dagelicx stercker, hem zeer vast rontomme begravende, ende met alle man werckende om eenighe intreprinse ende efforte te doene op te noortlandschen dijck ende forte meenende 't selve te incorporeren, ende zijn op ghisteren van hier gesien in 't leger, 17 platboomighe langhe vlet schuyten op wagens oft wielen liggende die hij van meeninghe is (soo vastelic te presumeren is) te gebruycken in de verdroncken ende deurgestecken landen, om naerder approche ende eenighe invasie te doene, daertegens men met alle neersticheyt moet inde were zijn. Soe is 't aen 't goet debvoir alhier nyet en sal manqueren, maer de middelen sullen ons failleren, want den borger gansch onmogelick is - 64 – A.S.G. 206. langer in 't wercken dagelicx te continueren, daer omme wel van noode wesen soude, twee oft drye hondert pionieren omme die t'employeren daer den noot vereyscht, ende op dat wij die tot soulagemente van den borgeren alhier mochten begeeren sullen uwen Edele daeraene gelieven de goede hant te houden. Ende voorts dese stadt ende verdructen borgeren, houden in goede recomandatie, ende voorts mede in alles assisteren soo vele mogelick is, gelyck goede bongenoten toestaet ende den jegenwoordighen noot sulcx nu vereyscht, d' welck wij ter gelegender tyt ende met alle onse macht wederom met danckbaerheyt bereet zijn te herkennen. Wat den viant voorders uuytrechten sal soo eensdeels zijn geschut in 't legel gecommen is, sullen uwen Edele dagelicx scryven, ende nyet dienende desen tot anderen eynde .Bidden den Almogenden.

Erntfeste, wijse zeer voorsienighe discrete heeren uw Edele te nemen in zijne Heylige hoede, ende ons te verlossen van den tyrannighen viant, uuyt de belegerde stadt van Berghen op ten Zoom desen 10 den octobris 1588. uwe Edele dienstwillighe Borgermeesters

stadt

Schepenen ende Raaedt der Berghen op ten Zoom.

- 65 – A.S.G. 206 Edele erntfeste heeren, wijse zeer voorsienighe heeren Mijne heeren Bailliu, Borgemeesters, Schepenen ende Raedt der stede van der Goes.

Ter Goes .

Recepta 11den octobris 1588.

Eersame wijse ende seer voorsienige heeren.

Uw Edele is kennelyck d' importantie van de bewaernisse ter stadt Bergen op Zoom ende 't lant van der Tholen, principalyck ende boven al voor de provincie van Zeelant wesende de poorte ende sleutel derselver. Ende hoe costelyck ende beswaerlyck wachte te houden soude zijn, soo die voorseyde stadt ('t welck Godt verhoede) t' onder quame, boven 't verlies van den lande ende middelen, dat nyet jegenstaende alle debvoiren van goede wachten, daer deure soude mogen ontstaen. Ende want de selve stadt sonder twyffel wel te houden is, gelijck een ygelijck ingeert met menichte van volcke, ende dat uw Edele verstaen hebben op de leste t'samencompste van den heer Baron van Willigby, daer binnen met te sijn boven de sesthyenhondert soldaten, ende dat daer binnen niet min en dienen dan drye oft vier duysent soldaten, ende versieninge soo bij eenigen storme oft ander accident eenige soldaten quamen te verliesen dat men bij der hant volck mochte hebben om het voorseyde getal vol te houden. Dat oock de voorseyde stadt dient naer advenant van vuires ende alderhande ammonitie versien te zijn, ende de zelve wel bewaert, ende nyet gedispendeert dan in den noot gelijck wij verstaen Godt betert met seer quaden ordre als nu daer inne geprocedeert te worden. Ende die voorseyde stadt sonderlinge te staen in seer grooten gevaer door die splittinge van den Gouvernemente aldaer nu onlancx gedaen bij den heer Baron van Willigby. Tegen al 't welck nyet behoorlyck versien en wordt wat wij anden Rade van State hebben gescreven

- 66 – A.S.G. 206. ende versocht dient daerom dese alsoo die van Zeelant voor al toestaet te besorgen ende beneerstigen die conservatie van de voorseyde stadt ende lant, ende in onse macht nyet en is te versien op alles, dat daer toe is gerequireert. Dat uw Edele gelieve op de eerste compste van uw Edele Gedeputeerde herwaerts ('t welck sal sijn naer de visitatie van 't lant van der Tholen ende Duvelant) die selve te volmachtigen om 't samen te adviseren ende sluyten wat best dient gedaen tot conservatie van de voorseyde stadt ende lant. Alsoo men den viandt aldaer het hooft biedende met Godts gratie (die ons in cortten tyt herwerts menichfuldichlyck ende miraculeuselyck is geopenbaert ) sonder eenigen twyffel sijnen meester sal sijn, tot Gods eere ende behoudenisse van sijn heilich woordt, ons goet, vrouwen ende kinderen ende tot confusie ende onderganck van des viants groot gewelt ende hoogen crachte die hem daer consumerende veroorsaecken mochte een geheel ende eeuwelycke verlossinge, immers groote verlichtinge van dese bloedige ende brandende oorloghe sonder twyffel in desen quartiere, hier mede..

Eersame wijse ende seer voorsienige, zijt Goede bevolen uuyt Middelburgh den 11den octobris 1588.

P. Rycke videt

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van State van Zeelant, bij mij

C. Roëlssen.

- 67 – A.S.G. 206.

Eersamen, wijsen enae seer voorsienige heeren.

Burgemeesters, Schepenen ende Raedt der stede Goes.

Recepta laden octobris 1588.

Erntfeste lieve bezundere, Alzoo wij grootelijck van doene hebben ettelijcke quantiteyt van rys es dieshalven ons versouck enae begeert dat ghij niet en laet herwaerts voor Romerswal te senden een schip ofte meer gelaeden met lanck rys ende dat in aller diligentie wantden grooten noot ende dienst van den lande mits 't welvaeren van desen quartiere daer aen depenaeert.Want wij door gebreck van dien geen middelen en hebben om 't scorre voor 't Geusengat te bevriden waer aen 't verlies vande eylande soude moghen cleven.

In haesten, Ter Tholen desen 12den octobris 1588

Tres affection a vous faire.

- 68 – A.S.G. 206.

Eersamen wijsen zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Scepenen ende Raedt der stadt Goes.

Eersame, wijse zeer voorsienige heeren, Wij hebben uw Edele op 't allerhoochste bij ons leste toe scryven verthoont ende vermaent op de bewaernisse van 't landt van der Tholen ende stadt van Bergen op Zoom te willen helpen versien.

Alzoo ande bewaernisse van de zelve gelegen is die conservatie nyet alleen van Zeelant, maer van geheel die geunieerde provincien. Ende alzoo 't zelve is te doen met volck ende behoorlycke middelen, die ons nu failleren, doer dien die ordinaris middelen nyet bestant en zijn, zoo uw Edele wel bewust is.

Soo is ons zeer ernstich ende dienstich verzoeck dat uw Edele lettende naer behooren op ons voorgaende scryvens van den 11den deser gelieve hare Gedeputeerde volcommelyck te belasten ende ter deser vergaderinge te volmachtigen, om bequame middelen te vinden tot behoorlyck bewaernisse van 't voorseyde landt ende stadt, om die poorten te bewaren, daerdoer die viandt ons meynt te overvallen. hier mede..

Eersame, wijse zeer voorsienige heeren, zijt Gode bevolen, uuyt Middelburgh den 18den octobris 1588 P. Rycke videt.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raeden van Staten van Zeelant.

Bij mij

C. Roëlssen

- 69 – A.S.G. 206. copie 1588 oct. 20.

Edele erntfeste, hoochgeleerde, wijse, discrete seer lieve, besundere. Alsoo wij hoe langer hoe meer in ervarentheyt commen, ende seer ongeerne verstaen hebben de groote ende onbehoorlijcke ongeregeltheden ende abuysen, die daer dagelycx geschieden, door de diversiteyten ende menichten van munten binnen dese Vereenichde Nederlantsche provincien gebruyckt, waerdoor oock de saecke soo verre gecommen is dat verscheyden particuliere hun vervoorden onder gemerckte pretentien van daerinne gerechte te zijne te munten alles oft het lant sonder policie ofte regeringe waere, tenderende tot cleynachtinge vande wettighe authoriteyt, ende groot nadeel van de coophandel ende neringhen.

In der vougen dat daerinne dient versien, zonder langer uuytstel, alsoo in alle wel Gegouverneerde Rycken ende landen het een principael poinct is geweest ende noch is goede ordre te stellen op 't stuck van de munte ende een sunderlinge toesicht te nemen op de onderhoudinghe van de zelve als zynde van grooten gewichte ende instantie. Ende dat tot gelijcken fyne hier in dese landen tot diversche reysen getracht is geweest de behoorlijck ordre te stellen inde saecke van de munte ende placaten gemaeckt die nu ter tyt nyet en sijn gedacht te wezen soo souffisant als wel van noode waere, maer de zelve in sommighe respecten defectueux gevonden, zulcx dat de zelve geredresseert behouven te zijne. Daeromme soo ist dat wij goet ende zeer noodich gevonden hebben uwe Edele van sulcx te verwittighen, soo wij oock jegenwoordelijck doen den andere provincien, versoeckende de zelve zeer ernstelijck daer op te willen letten, ende haere Gecommitteerde jegens d'anstaende vergaderinge van de Generale Staten te instrueren ende volcommelijck t'authoriseren

- 70 – A.S.G. 206. ende opdat als dan in de zelve vergaderinge mach 't samenlijck sijn geadviseert ende sulcx op de goede ordre ende redressement van de desordre in 't stuck van de munte mach voorsien als tot gemeen beste 't meeste welvaren ende dienste van de lande sal bevonden worden te behooren ende dese nyet dienen tot anderen fyne, sullen uw Edele hier mede Edele etc. uuyt 's Gravenhage den 20sten octobris 1588. geparafeert videt Looze, onder staet, ter ordonnantie van de Rade van State. onderteyckent Gilpin, de superscriptie is desen Edelen erntfeste hoochgeleerde eersame ,discreten voorsienigen ons lieven besunderen den Staten 's lants ende Graeffelijckheden van Zeelant oft haere Gecommitteerde Raden.

- 71 – A.S.G. 206.

Extract uuyt de notulen van den Staten van Zeelandt gehouden gedurende haere Edele vergaderinge tot Middelburch geleyt jegens den 6den octobris 1588.

22 Octobris 1588 Belangende d'voorgeslagen twee stuvers te schieten op 't gemet over geheel Zeelant vuytgesundert 't eylant van der Tholen om daer vuyt te vervallen de lasten van de beraemde forttificatie ende versekeringe van den lande ven Schouwen. Die steden van Zeelandt inbrengende rapport, hebben geconsenteert in de opheve van de voorschreven twee stuvers op 't gemet hemelsbreede tot laste van den jaere 89 van den eygenaar alleene. Behalvens dat die van der Goes liever gesien hadden dat het equivalente van 't selve geschot bij andere middelen hadde gevonden connen worden dan op de gemeten consenteren metteenen inde anticipage van dyen 't sy op den toecommende 100ste penninck oft anderssins, dan alsoo daer beneffens mede verthoont is noodich te wesen dat de steden het equivalent van 't voorschreven geshot souden anticiperen. Indyen men de voorschreven wercken sulcx vooren geresolveert ende tot versekeringe van den lande noodich es terstont soude willen voorderen ende bij der hant nemen, ende dat mede alreede groote extraordinaris lasten in den eylande van der Tholen gedregen waren daer van noch groote merckelijcke sommen te betaelen stonden ende dat noch alle daghe sonder groote costen de saecken aldaer nyet staende te houden en waeren, ende over sulcx om in geen inconvenienten te vallen, mede noodich soude wezen eenige gereede middelen te beramen om die voorschreven extraorainaris costen daer mede te vervallen, zijnde daer op doorgeslagen om boven de voorschreven twee stuvers te schieten noch andere twee stuvers op ' gemet maeckende t'samen vier stuvers, daer aff eenen stuver

- 72 – A.S.G. 206.

commen sal tot laste van den pachter. Soo is soo wel op de voorschreven antcipatie als angmentatie bij den steden de saecke genomen op raport om jegens donderdage naestcommende op te brengen.

Dan op dat middeler tyt geen inconvenienten in den selven eylande bij gebreecke van middelen en gebeuren, is den Tresorier Manmacker geauthoriseert, om op 't consent van den heer 't gelde te mogen lichten de somme van vier oft vijff duysent, duysent gulden, om totte nootelicheden in den voorschreven eylande geemployeert te worden. Welck bij den Staten bij andere middelen sullen gesupplieert worden.

Ende heeft mijn heer de Rijcke angenomen op dit laeste poinct met die van Middelburch te spreken, alsoo der selver Gedeputeerde vuyte vergaderinge vertrocken waren. Daer naer mijn heere de Rijcke inbrengende raport segt die Gedeputeerde van Middelburch gesproken te hebben, ende dat sij hun vougen met het geresolveerde voorschreven op dit laaste poinct.

- 73 A.S.G. 206.

Vergaderinge van den 22sten octobris ' 88 Eersame wijse ende seer voorsienige heeren.

Alsoo d'heeren Staten van Zeelandt totte nootelycke lasten ende resistentie jegens den viandt.

Jegenwoordich belegert hebbende d'eylant van der Tholen, raetsaem ende noodich hebben gevonden bij provisie ende tot dat bij de heeren Staten eenige naedere middelen sullen sijn geconsenteert uuyten ontfanck ende consente van de schouwgelde te lichten de somme van vyff oft ses duysent guldens, aen ende aen te furneren bij den steden ende eylanden van Zeelant. Ende dat uw Edele wel weten, dat die Gecommitteerde die reysen sullen naer den eylande van der Tholen beneffens sijne Excellentie nyet en dienen ledich te reysen sonder gelt. Soo ist dat wij uw Edele versoecken metten brenger deser eenige somme van penningen in minderinge als vooren te willen furneren, op dat de Gecommitteerde die op overmorgen hunne reyse souden moghen voorderen nyet en werden geretardeert. Die van Middelburgh hebben op heden gelooft eenige penningen te furneren, soo oock eenige andere steden belooft hebben te doen, nyet twyffelende oft uw Edele en sullen oock in desen nyet nalatich bliven. hier mede...

Eersame wij se ende seer voorsienige heeren zijt Gode bevolen uuyt Middelburgh den 22sten octobris 1588 P. Rycke videt.

Ter ordonnantie van deGecommitteerde Raden van de Staten van Zeelant. bij mij C. RoĂŤlssen.

- 74 – A.S.G. 206 Eersamen, wijsen ende seer voorsienige heeren, Burgemeesters ende Schepenen der stede Goes.

Extract uuyt de notulen van den Staten van Zeelant gevallen op haere Edele vergaderinge gehouden jegens den sesten tot octobris 1588 tot Middelburch.

22sten octobris 1588 De steden van Zeelandt zijn veraccordeert te vinden ende promptelijck te betaelen die ses duysent ses hondert drye en tachtich pont ses schellingen thyen grooten een halff vlems, dat bedraghende die sloten van de drie rekeningen van de 1este extraordinaris equipaige ende dat op den voet als die sesendertich duysent guldens lest geconsenteert gevonden ende opgebracht sijn geweest, vuytgenomen die van der Goes die welcke verstaen alleen te betaelen naer advenant van 't getal van de vyff en veertich bootsgesellen t' haren laste gestelt in de vier hondert bootsgesellen over geheel Zeelandt. Ende sijn tevreden naer advenant van dyen haer contingent te furneren, ende haer rapport in te brengen donderdage naestcommende angaende haer contingent hier inne op den voorschreven voet.

Ende nopende die montcosten van de soldaten die geweest zijn op de schepen van de voorschreven equipaige is geseyt raport in te brengen als vooren hoe die genomen sullen worden.

Insgelycx wat belangt den dienst oft heuyre van de schepen, hebben de voorschreven steden daerop

- 75 – A.S.G. 206. oock raport genomen in te brengen als vooren om die te vinden.

Nopende alle die goeden ende waeren in de voorschreven rekeningen gebracht in wesen sijnde sullen gebenificiert werden ende sal geadviseert worden hoe men daer mede sal handelen.

Die Raetsheer Jan Pietersen ende die Burgemeester Reygersberch sijn gecommitteert om te reysen naer 't lant van der Tholen, om sijne Excellentie te assisteren neffens die van den Rade van State ende die van Zeelant met raet ende daet naer gelegentheyt van saecken.

Op de requeste van die van Vlissingen nopende die betaelinge van de servitien voor d' Ingelsche garnisoenen etc., is belast copie te maecken voor yeder van den steden, om donderdage naestcommende daerop rapport in te brengen

- 76 – A.S.G. 206.

Diversche extraordinaris betalinghen gedaen aen zijne Gedepu. d'heer Grave van Solms als crychsoverste over 't Regiment van Zeelant boven sijn Gedeputeerde ordinaris maentelicks tractement.

Aen zijne Gedeputeerde voorseyde over t’gene hem toegevoucht is, in ’t regard van diversche extraordinaris lasten gedregen geduerende zijn dienste, de somme van £ 800 van 40 grooten de

4 quote, folio 35 verso Aen zijne Gedeputeerde voorseyd bij provisie in aensienighe van groote extraordinaris costen ende lasten £ 200 5de quote, folio 19 Aen sijnen Gedeputeerde voorseyd een regonitie van de groote oncosten bij sijne Gedeputeerde voorseyd extraordinarlick geleden geduerende den tyt dat d'oirloghe haer in Zeelant heeft gedeputeert volgende d'acte van de resolutie van den 21 sten juny 88 ende van de Gecommitteerde Raden van 22sten juny 88 £ 1200 7de quote, folio 21 Aen zijne Gedeputeerde voorseyd bij den gedeputeerden uuyten Raeden van Staten, als van Staten van Hollandt ende Zeelandt extraordinarlick toegelegt tot subsidie van d'oncosten gedoocht in 't eylandt van der Tholen volgende d'acte van resolutie van den 8sten november 88 ende ordonantie van de Gecommitteerde Raeden vande 15den novembris 88. £ 1000 8ste quote, folio 21.

Aen sijne Gedeputeerde voorseyd op sijn vertooch gedaen den de heeren Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelandt van het groot verloop van schulden daerinne zijne Gedeputeerde vervallen was bij forme van leveringhe

- 77 – A.S.G. 206.

te corten aen d'eerste extraordinaris toelegginghe die hem bij de Generaele Staten gedaen souden moghen worden oft bij faulte van dyen 't selve te corten aen sijn ordinaris traictement hebben geconsenteert te debourseren ter somme van £ 2086-19 Somme totalis van alle de vooreyde extraordinaris betalinghe bedragende £ 5286-19 van 40 grooten

- 78 – A.S.G. 206 Agenda uuyte notulen vande Staten van Zeelant gehouden durende hare Edele dachvaert geleyt jegens den 15 den novembris 1588.

Opde beraempde vier stuvers op' t gemet te schieten over geheel Zeelant, hemelsbreed totte fortificatien vander Tholen, Duvelant ende den Oostdijck in Zuydbevelant. Is by den Staten van Zeelant daerop raport genomen jegens den 12 den deses maent decembris (15) 88.

Bescrivinge te doen, Op den requeste vande Raedsheer Valcke verzoeckende, verbeterende van traktementen, is geresolveert fiat bescrivinge.

Op' t scryven vande Magistraet van Brouwershaven versouckende hare stadt gefortificeert te worden met de middelen daerby geraempt, is geresolveert, fiat bescrivinge.

Is oock gelast bescrivinge te doen, opt versouck van die van Arnemuyden, belangende hare fortificatien, ende voorts op dat eenige oorlochschepen binnen Arnemuyden toegerust mogen werden.

Men zal oock bescrivinge doen op de ongeregeltheden vande Wederdoopers . Item opde confluentie vande vagabonden.

Is oock geresolveert bescrivinge te doen, op' t verzouck van 3 die van Vlissingen, om vande Staten van Zeelant voldaen te worden haer contingent inde acht duysent guldens, byde Generaele Staten dyen van Vlissingen toegeleyt tot opmakinge van een kerke voorde Ingelsschen.

Item noch bescrivinge te doen op 't verzoeck vande zelven van Vlissingen om by de Staten van Zeelant ontlast te worden, tegens Francois Verbrug brouwer tot Delft, van de somme van 182 pond schellingen ende grooten Vlaems, over leveringe van bieren gedaen ande oorlochschepen tot Vlissingen anno 1572. op 't scryven vande Raedt van State belangende 't radres vande munte, is goetgevonden datmen ‘t placcaat opder munte zal vernyeuwen ende gebieden zal wel strictelyck t' onderhouden met interdictie vanden Hage opden ander verboden munten.

Op' t raport vande Commissarissen vande monsteringe nopende ‘t obstacle jegens de nyeuwe instructie vande monsteringe, syn de Gedeputeerden reysende ter vergaderinge vande Staten Generael, gelast ‘t wedervaren dienangaende zynen Excellentie ende Raede State voorte dragen om etc.

- 79 – A.S.G. 206

5 nov.

Inventaris van de stucken den Staten van Zeelant toegezonden door hare Edele Gedeputeerde op den 5 den novembris 1588.

Eerst den beschrijffbrieff van den Raede van State jegens den 15den novembris 1588 mette poincten dienangaende ende twee listen, d' eene nopende de soldien ende wapenen, ende d'ander van de compaignien staende buyten de respective van de provincien t'samen annex ende gequotten.

A Acte van de Staten van Hollant vande 8sten septembris 88, nopende de verkiesinge vande officien.

B

Placaet nopende de ontfanck van de convoyen ende licenten.

C

d' Instructie op superintendent Collegie ende Admiraliteyt.

D

Item de propositie vande Gedeputeerde van de Staten van Hollant etc mette resolutie van die van Zeelant daerop.

E

Item 't advis op de propositie van den heer Noritz.

F

- 80 A.S.G. 206 Copie De ridderschap, Edelen ende steden van Hollandt ende Westvrieslant representeerende de Staten van den zelven lande anmerckende dat verscheeden Staten ende officien van ouden tyde in den lande van Hollant, Westvriesland ende Zeelandt, bedient syn, ende noch jegen woordich bedient worden, over de voorschreven lande en de d' ingesetenen der selver te samen, als namentlick in den hooghen en de provincien Raede van de voornoemde lande ende andere van welcke Staten en de officien van oude tyde die commissie by den Prince der voornoemde landen oft den Gouverneur generael van de Nederlanden op haeren naem ende gedurende die jegenwoordighe oorloge by syne Princelicke Excellentie hooghe genade, volgende de delatie van den Gouverneur ende speciale authorisatie van den Staten van Hollandt, Westvrieslant en de Zeelandt en de daer naer bi syne Excellentie den Grave van Leycester als den heeren Staten Generael van de vereenichde Nederlanden gecoiffeert tot Gouverneur Generael der selver landen ter denominatie van den Staten van de respective provincien gegeven syn geweest.Ende dat jegenwoordichlick dient ordre gestelt ten eynde de selve Staten en de officien bedient mogen worden uuytten name van de Staten van de voorschreven provincien, conjunctien bi interventie van de authoriteyt van syne Excellentie als Gouverneur ende Capiteyn Generael der selver. Habben na rype deliberael geresolveert ende besloten dat de commissien van de heeren jegenwoordich de voornoemde Staten ende officien bedienende sullen worden vernyeuwt op den name van den Staten van Hollant, Westvrieslant en de Zeelant. Ende zoo veel angaet der ghenen die naemaels in eenighe van de voornoemde Staten oft officien sullen worden geaccepteerd dat de Staten van Hollant ende Westvrieslant en de de Staten van Zeelant respective volgende het accoord tusschen den selven gemaect in date den 10 den novembris 1586 respectivelick sullen nomineren tot vaceren. Staet twee ofte drye persoonen daer toe gequalificeert wesende uuyten welcken zyne voornoemde Excellentie eenen sal verkiesen, den welcken op de verkiesinghe van syne Excellentie op den naem van den Staten van Hollant, Westvrieslant, ende Zeelant commissie sal worden gegeven die bezegelt en de geteckent sal worden van wegen de voornoemde provincien. Oft in gevalle eenich deloy oft refuz zoude gemaect worden ten eenighe van de voornoemde Staten in't doen besegelen, besegelen ende teeckenen van de zelve commissien op de voorschreven elictie gedepescheert. Sal in sulcken gevalle den selven by provisie op de voornoemde commissie bezegelt en de geteeckent by den Staten tot wyders nominaelick syn staet ende officie volgende 't voorschreven accord heeft gestaen, zonder contradictie worden geaccepteerd, dies verstaen de Staten voornoemd dat in den vernoemde collegie van de hooghen en de provincialicke Raeden nyemant als Raed oft lidmaete, fiscael der selver collegien en sal worden geadmitteert oft geaccepteert dan die ghene die doctor oft leceentialen in den rechten syn gepromoveert ende daer van by haere brieven van promotie oft anderssins op de allegaende van het verlies ofte verduysteren der selver by notoire possessie van de voornoemde promotie den heeren presidenten ofte collegien van de voornoemde Raden respectie doen blycken. Behoudelick dat d' Edelen van den lande van Hollant,

- 81 A.S.G. 206

Westvrieslant, ofte Zeelant wettelick geboren van de principaelste stammen ofte huysen van de voornoemde landen totte voornoemde staten ende officien volgende rechten, preeminentien, ende privilegien der selver sullen worden geadmitteert, zonder datsylieden door dese resolutie in de selve haere rechten preeminentie ende privilegien sullen worden vercort, geprejudiciert oft tot de voorschreven promotie anders verbonden als haer rechten preemineren ende privilegien met bringhen.

Gedaen in den Haghe in de volle vergaderinghe van de Staten van Hollant ende Westvrieslant, den 8 sten septembris 1588 Onder stont ter ordonnantie van de Staten. onderteeckent C. de Rechtre.

- 82 – A.S.G. 206

Exhibitum bij den Gedeputeerden van de Staten van Hollant en de Staten van Zeelant 4den novembris (15)88.

Edele Erntfeste, Eersaeme hooch gheleerde, zeer discrete heeren. Die Ridderschap, Edelen, ende Ghedeputeerden van den Staten Hollandt ende West vrieslandt Staedts ghewyse vergadert, hebben ons ondergheschreven, gecommitteert omme ons te vinden by zyne Excellentie, ende den zelven te assisteren, mitt onsen advyse, provisie van ghelde, munitions van oorloghe, wapenen ende andere behouften, tot conservatien van der stadt Berghen op den Zoom, mette fortten van dijen, de stadt ende het eylandt van den Thollen, ende de fortten daerontrent noodlich wesende volghende welcken last wy bevoordert hebben, dat alle behouften ten fijne voorschreven dienende eensdeels voor ons, eensdeels mit, ende eensdeels naer ons, uijt Hollandt gesonden zyn geweest. Ende ghecommen zynde by zyne Excellentie ter Thollen hebben naer voorgaende informatien van de ghelegentheyt van alle zaecken, zoo binnen Berghen, als in den voornoemde eijlande ordre ghestelt Eerst op 't contentement van het volck van oorloghe aldaer, tot laste zoo vande generaliteijt, als van Hollandt liggende, insghelycx dat verscheyden behouften, tot defentie van de voorschreven steden ende Eylande ende fortten dienende, ghelevert zyn.

Ende tot voorderinghe van heure resterende nootlicke fortificatie. In den voorschreven Eijlande, hebben wy (boven het emploij van penninghen te vooren uuyt Hollandt ghecommen, ende ten voorschreven eijnde, by ordonnantie van zyn Excellentie geemployeert) doen betaelen, zoveel penninghen, daer mede den tyt van 25 of 26 daghen, aldaer vyftich manne in't werck ghehouden zullen worden, hebben mede uwe Edele gedeputeerde aldaer wesende aengheboden tot naerder verseeckeringhe van het Eijlandt van den Thollen boven andere ghesonden behouften, de palen ende ijseren (aldaer zeer noodelick, ende dienstelick bevonden) te doen suppleren tot de veertich duusent ton, midts dat van weghen uwe Edele de voordelick nootlicke fortificatie in den voorschreven Eylande tot contentemente van zyne Excellentie, zouden worden bevoordert ende opgemaeckt.

Insghelycx hebben wij tot voorderinghe van de fortificatie van Berghen op Zoom en de bysondere vande fortten, besuijden ende benoorden de havere der zelver stede, een goede somme van ghereeden ghelde doen aentellen In der voughen dat by den heeren Raden van Hollant althans tot voorraet en de versekeringhe van de voorschreven stede van Berghen ende Ter Thollen, eensamentlick het voorschreven Eijlandt, ende de fortten van dien, meer opgebracht is, in de naeste twee maenden als de weerde van honderd duusent guldens.

Waermede datelick is ghetoont de oprechte goede resolutie van de heeren Staten van Hollandt, tot resistentie van den ghemeene vijanden, ende defentie van haeren bontgenooten. Op vast betrauwen, dat uwe Edele niet naerlaeten en zullen, oock alle behoorlicke debvoir van haeren zyde daertoe te doen. Bijsonders aengesien de vereenichde landen in 't gemeen ende principalick den lande van Zeelandt aen de behoudenesse der zelver steden, Eijlandt ende fortten ten hoochsten es gelegen

- 83 A.S.G. 206 2.

Omme welck debvoir van uwe Edele te voorderen, wy ghelast zyn ons in uwe Edele vergaderinghe te vinden, ende aen de zelve de ghebiedenisse van de heeren Staeten van Hollandt gedaen hebbende.

Sommierlick te verthoonen, bij henlieden in den naeste drye maenden, niet alleen in dese, maer oock in andere quaertieren buijten Hollandt als in Ghelderlandt, Overyssel ende anderssins is ghedaen.

Stellende uwe Edele in bedencken dat de ghene die naest bij den brandt is gheseten, altyt behoort een goet voorgangher te wesen in't doen van alle uuijterste debvoir, omme den aenderen die daer van verder gheseten zijn dies te willigher te maken ende houden.

3.

Wij zijn mede gelast uwe Edele te verthoonen dat de eenicheyt tusschen de vereenichde provincien ende naementlick van Hollandt ende Zeelandt voor al nootlick dient gevoordert, ende dat de zelve noch wel ghefondeert, noch gheduerichen can wesen- in ghevalle onder den provincien, steden ende inghesetenen der zelven gheen ghelyckheyt ghehouden en worde, zonderlinghe in 't ghene de gemeene deffentie der landen in 't beleijt van der oorloghe te water ende te lande ende ander gemeene zaecken is betreffende.

4.

Waeromme de heeren Staten van Hollandt ernstelick begheren dat uwe Edele hen willen voughen naer de resolutie van de heeren Generaele Staten, ende Raden van State, nopende de betalinghe van 't volck van oorloghe, tot laste ende betaelinghe van den lande van Zeelandt ghestelt, op dat daer inne ghelyckheyt ghehouden, ende alle confusien ende misverstanden gheweert mach worden. Alzoo zouden supparente confusie niet moghenlick en is, het volck van oorloghe van eenen dienst wesende, ende dickwils in een plaetse liggende, anders als eenpaerlick, ende op eenen voet te tracteren.

5.

Begheerende insghelijcx dat op 't stuck van het Gouvernement van zyne Excellentie over Hollandt ende Zeelandt, zoo in't beleydt van der oorloghe, als van der justicie in zaecken den landen van Hollandt ende Zeelandt, mitsgaders den ingesetenen der zelver gemeen wesen goede eenparighe ordre mach ghestelt ende ghehouden worden. Ende naementlick nopende het verleenen van de commissien aende Raden in den hooghen ende provinciale Raden van den voorschreven landen.

6.

Item dat de resolutie, nopende het collegie superintendent van de Admiraliteijt neffens zyne Excellentie te stellen mach worden in 't reyn ghebracht, omme des te beter eenparighe ordre te moghen houden in 't beleyt van de zaken van de Admiraliteijt, ende defentie van den lande te water, ende 't gunt daer aencleeft.

- 84 A.S.G. 206 7.

Ende alzoo de landen ende ingesetene van Hollandt tot meermael in groote costen ende schaden zyn ghebrocht deur de excessen van de Capiteijnen van de schepen van oorloghe van Zeelandt als onder andere, aende marchants avonturiers, den coopluijden van ipsiche, verscheyden coopluyden van Vranckryck, ende ten laetste in de zaecke van Colston is ghebleken, ende by veelen verstaen wordt, de zelve costen ende schaden meest ghecauseert te zyne door ghebreck van behoorlicke ordre ende correspondentie, in `t beleyt van de zaecken van den Admiraliteyt. Soo eest dat de voorschreven heeren State daerom, ende omme verscheyden andere reedenen verstaen, dat de erectie van `voorschreven collegie neffens zyne Excellentie, te noodigher dient gevoordert metten aldereersten, omme den ingesetenen van de landen hope te gheven van redres, ende beter ordre, jeghens ghelycke zwaricheyt.

8.

Begheeren oock uwe Edele intentie te verstaen, nopende de versochte 't aggreatie van het accord by Meester Jan van den Wercke ende den Agen Orteil metten voorschreven Colston ghemaeckt, ende by wat middelen uwe Edele, verstaen dat de pennijngen by 't zelven accoordt belooft zullen worden ghevonden.

9.

Item dat van weghen die van Hollant ende Zeelandt met zyne Excellentie mach worden eyntlicken geresolveert ende ordre ghestelt, hoe de voorschreven landen, ontlast zullen worden van het onderhoudt der gevangen Spaigniaerden.

10.

Ten lesten dat uwe Edele believe om openynge te doene van haeren intentie op 't poinct van de beschrivijnghe aende vereenichde provintien ghedaen, op te versochte veranderingh van het tractaet met haere Majesteyt ghemaeckt nopende het beloofde secours, ende by wat middelen met contentement van haere Majesteyt de landen van het voorschreven secours alderbest zullen moghen wesen ghedient.

11.

Welcke poincten by ons onderghescreven als Ghecommitteerde van den heeren Staten van Hollandt, uwe Edele in 't breede by monde gheproponeert zyn ende by veele redenen gejustificeert den 4 den Novembris 1500 acht ende tachtentich. Ende volghende uwe Edele begeerte ten zelven daghe by gheschrifte ghestelt ende overghelevert.

Onderteeckent, Jacques d' Egmont, J. van Oldenbernevelt, Paney. J. van Gondtvet.

- 85 A.S.G. 206 Marge 1.

Antwoorde van de Staten van Zeelant hier op gegeven den 8sten novembris 1588.

Die staten 's landts en de Graeffelyckheden van Zeelant, verstaen ende gesien hebbende d' inhouden deser ende hoe vlietich die heeren Staten van Hollant hunne goede ende getrouwe bontgenooten ende nabuyren hun hier inne hebben gequeten, conseren die luden ende verbonden onderlinghe. En connen die zelve nyet hoochlick ende volcommenlick genouch bedancken van den goede tytlicken volcommen debvoiren by hun gedaen tot gemeyne conservatie, in desen conjuncture herwaertsovere tegens 't groot gewelt van zoo machtigen viandt. Waeruuyt ende by de goede correspondentie ende getrouwicheyt in desen bewesen, aen van als ut (Gode loff) beghint te gevoelen die vruchten ende proffycten tot Gods eere ende loff ende prys van alle die geunieerde provincien. Wyens naem ende faem door 't voordeel dat men hierby tegen den viandt heeft gewonnen, nyet alleen wyt ende breet vermaect zullen worden, maer oock voortaen eenygelick van de geunieerde provincien cloeckmoediger maken zal, om' t gewelt van de voorschreven viandt mannelick te weerstaen, ende daertoe alle zyne middelen te wercke te stellen ende te employeren. Ter wylen men wel by exemple verzeckert is metter daet van zyne bontgenooten zoo vlietelick ende couragienselick geholpen te worden, dan alzoo 't principaelste is, ter wylen men een zake loffelick begonnen heeft, daer inne te continueren, om ter gewenschter victorie, den viandt te bringen totte uuyterste desperatie, om alzoo eyntelick eens te mogen comen, als God gelieven zal daertoe zynen zegen, genade ende gratie te verleenen, tot een vaste, zekere ongeveynsde ende ombedriegelicke verlossinge ende uuytcompste.

Soo verzoecken die van Zeelant, de voorschreven Staten van Hollant zeer ernstelick dat hun gelieve (zoo zy hun des vastelick betrouwen) hier inne te volherden, etc.

2. ende te helpen volvueren, 't gene, daertoe God zoo goede beghinselen ende fundament geleght heeft, verzoeckende mede die heeren Gedeputeerden van de voorschreven Staten in desen (wyen zy oock boven al in't beleyt ende voorderen der zaken hebben zunderling te bedancken) dat hun gelieve ten voorschreven fyne hunne principalen tot gene voorschreven is te bejegenen nyet alleen met volcommen ende getrouwen raporte van de goede debvoiren oock bij die van zeelant, als naest den brandt gezeten, indese naer hun uuyterste vermogen gedaen zoo in't furnissement van alderhande provisie, binnen die stede van Bergen, 't land van der Tholen ende forten aldaer gerequireert (daer van men by overleveringe van staet ierstdaechs die voorschreven Staten pertinentelick zal onderrichten) . Als mede by het annemen neffens die van Hollant van de extraordinaire betalinge van Capiteyn de la Corde boven die betalinge van alle vendels 't gunder repertitie staende, maer oock voor al met aanbiedinge ende presentatie van wegen die van Zeelant van dyergelycke in regarde van die van Hollandt te doen ter gelegentheyt ende exigentie van zaken naer hun

- 86 – A.S.G. 206

uuyterste vermogen, verclarende dit alles by die van Zeelant gedaen te zyne, nyettegenstaende 't groot verlies door die inlegeringen alreede in 't landt van der Tholen geleden inde gemeyn middelen van consumpcien, 10 penningen ende van allen andere ontfanck zoo ordinaris als extraordinaris aldaer vallende, die wel bedraeght omtrent het achtste part van 't incommen van Zeelant.

Alzoo die Gedeputeerde van de Staten van Zeeland ter deser dachvaert deser aengaende nyet gelast en zyn sullen hierop raport doen an hunne principalen. Ende ter anstaende dachvaert van de Generaele Staten by hunne Gedeputeerde by hunne resolutie inne zeynden. Ende zal, etc. dese angaende by de gecommitteerde Raeden van Staten van Zeelandt gehandelt worden mette Gedeputeerde van de Raede van State hier wesende om die betalingen vande garnisoenen van Zeelant te brengen op acht maenden in 't jaer uuytbringende ongevaerlick 45 dagen voorde maent.

Sedert den 18 den novembris 1588, is by de Gecommitteerde Raden achtervolgende de voorschreven last gehandelt met de Raden van State d'heeren Teelincx ende Valcke ende met dezelve verdragen dat die van Zeelant de garnisoenen van haere repertitie sullen betaelen acht volle maenden in't jaer als voorschreven is. Daervan zy de Staten behoorlyck bescheet van de Rade van State sullen doen hebben, ende by d'andere provincien houden staen.

Alzoo die Staten van Zeelandt altoos hebben getracht het Gouvernement van zyne Excellentie met alle goede ordre ende respect, zoo in 't beleyt vande oorloige van de justitie, etc te stabiliereen, hopen ende dencken daerinne te continueren ende wat angaet het geven van de commissien ande Raeden respective in den hoogen ende provincialen Raed in Hollandt op den voet van het project by den Staten van Hollandt gemaect ende den Staten van Zeelandt voor gedragen, is by den Gedeputeerde van de voorschreven Staten van Zeelandt daer op genomen raport an hunne principalen, om daer aff mede resolutie inne te bringen, ter voorschreven andstaende vergaderinge van de Generaele Staten.

- 87 A.S.G. 206 Sedert den voorschreven 17 novembris 1588, conformeren hen die Edele Staten van Zeelant met voorschreven proiecte op 't genen van de commissie by die van Hollandt gemaeckt met dyen verstande dat in de denominatie nyet meer als twee persoonen syne Excellentie voorgestelt sullen worden, om bij de selve een daeruuyt geeligeert ende gecoren te worden ende soo op den gedenomineerden van d'een provincie ende bij sijne Excellentie geeligeert, bij d'andere provincie swaricheden gemaeckt worde, dat des nyet te min den geeligeerden op de commissie van de provincie, die hem gedenomineert heeft in actuelen dienst als raet gestelt sal worden ende treden.

Ende wort verstaen dat die voorschreven raden geen kennisse en sullen nemen van de privilegien van de respective steden ende die commissie daer nae gedresseert worden mitsgaders van geestelicken oft weerelicken confiscatie ter oorsaecke van den oorloge aende gemeene saecke vervallen, die van Middelburch verstaen dat die Raden soo hooge als provinciale nyet voorders en sullen mogen kennisse nemen nopende de saecke van Franchois Bruneel gevangen op 't Gravensteen binnen Middelburch, ende dependerende van dyen, maer dat de voorschreven Hoogen ende Provincialen Raet sullen commen mette Gedeputeerde van Middelburch ter presentie van zijne Excellentie ende sulcke als zijne Excellentie sal gelieven daer over te roupen in conservatie, om bij gemeenen advise daer in eenigen sekeren voet genomen te worden gelyck tot conservatie van de authoriteyt van den voorschreven Rade, ende vande privilegien ende gerechticheden van de voorschreven staat, sal bevonden worden te behooren.

- 88 – ASG 206 Hierop is by de Gedeputeerde van Zeelant mede raport genomen zoo totte erectie desselffs collegie als op 't arresteren van de instructie daertoe geconcipiert, ende een yder in handen gestelt, inne te bringen ter naester anstaende vergaderinge van de Generaele Staten. Verhopende dat van weghen die van Zeelant daerinne gheen zunderlinge zwaricheden gemaect en zal worden.

Zedert syn d'advysen van die van Zeelant op de respective instructien angeteeckent.

Die van Zeelant zyn tevreden dat volgende het accoord met Colston gemaect die gerequireerde obligatien dien volgende oock gemaect zal worden ende metten iersten dienende winde naer Ingelandt an hem gezonden. Stellende, etc. ter discretie van de Staten van Hollant oft die voorschreven obligatie gepasseert zal worden op den naem van de Staten Generael by den Greffier Aertssens oft by den Raedt van State. Ende belangen die betalinge waer uuyt die te doen zal wezen, is by de voorschreven Gedeputeerde zoo van Hollant als van Zeelant genomen raport inne te bringen als vooren oft niet….. zal geen geen worden uuyt eenige generaele middelen, oft by egale repetitie, op den drye collegien ende Admiraliteyt in Zuythollandt, Noorthollandt ende Zeelandt.

Is goet gevonden ter presentie van zyne Excellentie dat twee van dese gevangene op hun geloove, ende daervoor vander anblyvende Spaingnaerts zullen geloven inne te staen, op de verbeurte van hun lyff etc. zullen gezonden worden ande Prince van Parma om van hem te vernemen zyn uuyterlicke meyninge van de zelve gevanghene. En presenteren twee hondert van de zelve los te laten, midts betalende voor drye maenden montcosten ende rantsoen tot ontrent 100 guldens voor elck hooft om 't zelve geweten voorts geen te worden zoo men in redene bevinden zal noodich te zyn.

- 89 A.S.G. 206

Die van Zeelant zullen ter naeste anstaende vergaderinge van de Generaele Staten hun advis ende resolutie dese angaende inne zeynden, om etc.

Sedert is by den Staten van Zeelant generaelicken goet gevonden dat het secours van de duysent peerden werden ….. , in gelde. Ende wat 't voorder belangt sal den gedeputeerde van Zeelant reysende, ter dachvaert van de Generale Staten, worden last gegeven metten… provincien in alder discretie te handelen ende vernemen waer toe de zelve zouden zyn genegen met 't geen wat desen angaende by den Ambassadeur Morits, voorgedragen sal mogen worden. Van al 't welcke in de Staten van Zeelant sullen districtelick administreren om daer op naeder gelegentheyt gelecht te worden naer behoren.

- 90 A.S.G. 206.

Op den propositie van den heer noritz.

Nopende 't verzocht extraordinaris secours bij den Ambassadeur van hare Majesteyt den heer Moritz gedaen den 5den deser grootelicx tenderende (zoo zijnen Edele zeght ende zijnen Excellentie afformeert) tot dienste van hare Majesteyt ende tot welvaren ende conservatie van de geunieerde provincien. Is dienangaende geconcipieert een poinct van bescrivinge om ter voorschreven anstaende dachvaert van de Generaele Staten daer op preciselick op 't ernstich verzoeck van de voorschreven heer raport inne te brengen, wesende zoo den voorschreven Gedeputeerde van Hollant als dyen van Zeelant een yder copie daeraff mede gegeven. actum den 8sten novembris 1588 voorschreven.

Sedert den 18 den novembris voornoemd is bij de Staten van Zeelant geresolveert dat de voorschreven Gedeputeerde van Zeelant naer de dachvaert van de Staten generael in Hollant reysende in conversatie sullen commen met d'andere provincien, ende namentlick mette Staten van Hollant om in deliberatie te leggen oft versochte secours den landen dienstelick sal wezen, ende soo sulcx bevonden wort, voorstaen haere Majesteyt te secoureren met twee duysent mannen, uuyt haer secours van de vyffduysent soldaten, de welcke sij den landen gelooft heeft volgende de tractatie latende beset de staat van Bergen met twee duysent ende de staat van Oostende met een duysent mannen, aan soo haere Majesteyt daer mede nyet en soude verstaen gedient te connen worden, oft de voorschreven presentatie nyet en wilde aennemen, dat men soude mogen voorslaen, 't secours van de duysent peerden, achtervolgende 't tractaet te veranderen in gelde ende dat uuyt den selven gelde tot concurerende van de versochte twee duysent soldaten tot coste van de geunieerde provincien sal mogen lichten, leggende in deliberatie wyders oft de gelegentheyt van den lande sal connen lyden dat den selven in desen landen souden mogen gelicht worden sonder confusierende bederff van de compaignien in dienste van den lande wesende. Sonder dat nochtans in allen desen eeniche finale resolutie bij de Gedeputeerde van Zeelant genomen sal worden, maer daeraff oft bij yemant van henlieden in persoone over te senden oft schriftelick den staten van Zeelant t'adverteren.

Om bij de selve daer op finalick geleth ende geresolveert te worden.

-

A.S.G.

91 -

206 Vande acte ende resolutie gedaen op de propositie van den Ambassadeur d'heer Noritz.

Alzoo de Heer Noritz Ridder als Ambassadeur vande connincklike Majesteyt van Ingelant, op den 5den novembris inden jaere 1588 anden heeren Staten van Zeelant in presentie vanden hoogh geboren Prince en de heere Maurits geboren Prince van Oraingien Grave van Nassau etc.

Gouverneur ende Capitain generael van Hollant, Zeelandt ende de steden, forten ende landen van Brabant ende Vlaenderen noch inde Unie vande vereenichde Nederlanden wesende, Admirael generael vande voorschreven vereenichde Nederlanden, eerssamentlick den Gedeputeerde vanden heeren Staten van Hollant geproponeert heeft dat hen by haere voorschreven Connicklicke Majesteyt van Ingelant een bevel gegeven was onderandere metten heeren Generale Staten vande Vereenichde Nederlanden te handelen van zekeren zaken tot groot affbreck vanden gemeene vianden ende dienst van haere Majesteyt ende dese landen, streckende omme te verstaen wat assestentie haere Majesteyt totte zelve saecken vande voorschreven landen zoude hebben te verwachten, ende by syne raede voorschreven staten is verzocht dat ten ansien de selve saecke van qroote importantien was, ende corte resolutie vergeesschende de gedeputeerde van Zeelant jegens de anstaende vergaderinghe vande Staten Generael bescreven jegens de 15de deser maent, stilo novo hun precise ter voorschreven vergaderinge zouden vinden met volcommen last omme op syne propositie eyntelick te resolvereren ende op handen by syne voorschreven Vorstelicke Genade aende Gecommitteerde uuyten Raede van State, vanden Staten van Hollandt, ende den Staten van Zeelant, is verclaert dat hy metten voorschreven Ambassadeur gecommuniceert hebben omme naerder vanden voorschreven last bericht te syne vanden zelve verstaen hadde dat het voorgenomen exploict van haere Majesteyt van grooter importantie was ende dat ter oorsaecke vandyen by de selve haere Majesteyt groote costen souden worden gedaen, dat 't selve exploict tot groot affbreck vande gemeene viande, ende voordeel van dese lande naer alle apparencie soude strecken, ende dat d'assestencie daertoe vande vereenichde landen verzocht met de weerde vande somme van ontrent hondert duysent guldens. Eensdeels in gereeden gelde, ende eensdeels in wapenen, die op daghen ende termynen zouden mogen worden gecocht, gefurivieert ende voldaen zouden mogen worden.

Soo is naer voergaende rype deliberatie daerop gehouden volgende het advis van syne voorschreven Vorstelicke Connincklicke ende Gecommitteerde vanden Raede van State goet gevonden, dat ande respective provintien, gevoordert soude worden ten eynde sylieden haere gecommitteerde ter anstaende vergaderinge vande Generale Staten precise jegens den bestemden tyde te willen seynden met volcommen last omme de propositie van den heer Ambassadeur te hooren, ende indyen by advise van syne Excellentie ende Raede van State het voorschreven voornemen bevonden wordt voor den landen

- 92 A.S.G. 206 dienstich ende oorboor te wesen, dat sy lieden ten minsten quetsse van den lande 't selve sullen helpen voorden ende daertoe alsulcke assistencie beloven ende doen als naeden staet vanden landen eenichsindts sal connen geschieden. Behoudelick dat de extraordinaris costen vandyen nyet en sullen excederen de somme van hondert duysent ponden van 40 grooten 't pont.

Aldus -gedaen- geadviseert binnen Middelburch by syn Excellentie den gecommitteerde uuyten Raeden van State ende vanden Staten van Hollandt eersamentlick den Staten van Zeelandt den 6 novembris 1588.

- 93 – A.S.G. 206.

Eersamen, wijsen, discreten, zeer voorsienighen heren.

Burghmeesters, Schepenen ende Raedt der stadt Goes.

Eersame, wijse ende zeer voorsienige heeren.

Uw Edele Gedeputeerde hebben op de leste dachvaert alhier met hun genomen die copie van de bescrivinge van de Generale Staten jegens den 15den deser mette copie van de besoingien gedaen mette Gedeputeerden van den Staten van Hollant, daer is vergeten copien mede te geven van 't scriven van den Rade van State, op de redresse van 't stuck van der munte hier mede gaende.

Wij hebben van dage andere brieven ontfangen van den Rade van State, ten eynde die van Zeelant nyet en failleren ten prefixen daghe. inden Haghe op de bescrivinge Generael te erschynen, sal daeromme uw Edele gelieven nyet te faillen alhier te senden hunne Gedeputeerde volcommelijck gemachticht den 15den deser t' savonts in de herberghe, om des anderen daechs op alle die saecken daerop tegen die voorschreven Generale vergaderinge dient van wegen die van Zeelant advis ingebracht, t'samen advis ende opinie beginnen te formeren, des en wilt nyet wezen in gebreke, op dat dyen van Zeelant door uw Edele nyet en vallen in reproche van de gemeene 's lants welvaren te verachteren, hier mede Eersame, wijse ende zeer voorsienige zijt Gode bevolen.

Uuyt Middelburch den 9den novembris 1588, L. Ryckert.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van de Staten Zeelant, bij C. RoĂŤls marge; Uw Edele is indachtich dat totte fortificatien in 't lant van der Tholen tegens den viant ende anderssins genoech bewillicht sijn vier stuvers op 't gemet, dan also 't finael consent daertoe nyet en is geformeert, ende dat die viant nyet en cesseert omme mette eerste occasie weder een entreprinse te doen om 't voorschreven landt t'inuaderen. Soo is ons ernstich begheeren dat uw Edele nyet naelaten en willen hunne Gedeputeerde ter deser dachvaert volcommelijck te authoriseren, omme de middelen ter voorschreven fortificatie noodich te voorderen alzoo totte gedaene wercken ende die bestedinghen daeraff wederom van nyeuws gelast te doen, veel penninghen behouven.

P. Ryckert.

C. RoĂŤls.

- 94 A.S.G. 206.

1588 nov. 15.

Raporte inne te bringen bij den Staten van Zeelant, jegens d'anstaende vergaderinge van de Generaele Staten -jegens- den 15den novembris 1588. Op de poincten ende propositien overgedient ende gedaen bij de Gedeputeerde van Hollant.

Op de betalinge van 't crychsvolck in Zeelant op 48 dagen. dies zullen die Gecommitteerde Raeden met den Gedeputeerde ende Raede van State midlertyt handelen, omdie betalinge van de voorschreven garnisoenen te bringen tot acht maenden in 't jaer.

Op 't geven van de commissien van de hoogen ende provinciale Raeden conform 't project bij die van Hollant dienangaende ende den Gedeputeerde van de Staten van Zeelant medegegeven.

Op 't collegie superintendent van de Admiraliteyt, volgende de geconcipierde instructie den voorschreven Gedeputeerde medegegeven. marge; Inne te bringen bij de Gedeputeerde van de Staten van Zeelant, 't haerder anstaende vergaderinge.

- 95 – A.S.G. 206. op de betalinge van de geaccordeerde penningen over Colston, 't zij dat men die vind zoe uuyt eenige generaele middelen, oft bij egale repartitie, op de drye collegien van de Admiraliteyt in Zuyt Hollant, Noort Hollant ende Zeelant.

Op de veranderinge van den secoursse bij den tractate met hare Majesteyt van Ingelant.

Item op 't verzochte extraordinaris secoursse bij den Ambassadeur van de hare Majesteyt d' heer Noritz, conform d' acte, dienangaende, den voorschreven Gedeputeerde medegegeven. 't zal mijn heeren van der Goes gelieven de voorschreven poincten van de propositie van de Gedeputeerde van Hollandt, ter stonts ten comptoire van de Staten Zeelant over te zeynden, omde resolutien ofte antwoorde daerop dienende an te teeckenen.

- 96 -

A.S.G. 206.

1588 november 15.

Edele eerentfeste, hoochgeleerde, eersame wijze lieve bezundere. Alzoo zedert het scheyden der heeren Staten Generael bij dagelicxssen handelinge der landts zaken, ons diverssche pointen zijn voorgevallen, op de welcke voor al dient geresolveert, ende nae dat's landts dienst vereysschen zal, gedisponneert te worden, d'welck nyet en can geschieden dan bij ende in vergaderinge der heeren Generaele Staten, waer van uw Lieve een lidt zijn, hebben wij noodich geacht an uw Lieve te schicken, zoo wij oock van gelycken doen om alle de andere provincien, dese bijgevoeghde poincten.

Ten eynde uw Lieve believe alle de zelve ernstelick te oversien ende rypelick daer op te letten, ende dienvolgende uw Lieve Gedeputeerde herwaerts in den Hage aff te veerdighen, tegen den 15den der toecommende maendt preciselick, behoorlick volmachticht ende geauthoriseert, om alle de zelve poincten, ende andere die bij ons noch zullen mogen geproponeert worden, metter anderen provincien Gedeputeerde vruchtbaerlick te resolveren, zoo tot 's landts meesten dienste ende standt der regieringe bevonden zal worden te behooren. Voorders op dat wij promptelick mogen weten den staet van de landen, hebben wij volgende de resolutie van de heeren Staten Generael uw Lieve bij desen wel willen verzoucken dat de zelve believen ons eerstsdaechs over te zeynden behoorlick rekeninge ende bewys van 't gene uw lieve op te gedragen verto. marge 1.

Resolutien hier op genomen bij den Staten van Zeelandt, op hare Edele vergaderinge tot Middelburch, den 26sten novembris 1588. marge 2.

Op de poincten van bescrivinge hier vermelt, is bij de Staten van Zeelandt geresolveert als op de zelve is aengeteeckent. marge 3.

Belangende 't overzeynden van de rekeningen totten 10den augusti 1588 is die Tresorier van Zeelandt Adriaen Manmacker, daertoe gereet mitsgaders oock om pertinenten staet van rekeninge over te geven van de voordere betalinge daer naer geschiet

- 97 – A.S.G. 206.

ordinaris ende extraordinaris consenten hebben betaelt totten 10den augusti lestleden incluys, ende mede sommiere staet te maken gelijck uw Lieve in goeder conscientie staende willen houden van 't genes, zonder eenich bedroch oft achterdencken, bij de zelve totten zelven dage effectuelick is betaelt van 't gene uw Lieve verstaen dat haer in de voorschreven rekeningen behoort geleden ende gepasseert te worden, ende daer beneffens verclaeringen tot wat tyt toe uw Lieve de ruyteren ende knechten, eensamentlick de tractementen tot haren laste staende datelick hebben betaelt, op wat dach de leste betalinge gedaen is, ende op wat dach de anstaende maendt ingaen oft verschynen zal.

Ende alzoo uw Lieve haer consent restringeren met verscheyden conditien, ende eerst dat zij zeggen, belangende middelen van't zout, zeepe ende twee stuvers op de tonne biers. Hebben uw Lieve wel willen verclaren dat bij ons dienangaende nyet gedaen can worden, zoo lange de zelve middelen tot despositie van ons nyet en staen, ende in 't gemeyn gebracht worden.Ende nopende de twee compaignien van Middelburch, midts de heeren Staten Generael de zelve in State nyet en accepteren ende dat in andere provincien alle diergelijcke compaignien gecasseert zijn. Sal uw Lieve gelieven haer daervan te verdragen. Gelyckerwys mede van dat de compaignien marge 1.

Wordt bij de Staten van Zeelandt verstaen dat de drye specien als van, zout, zeepe ende twee stuyvers op de tonne biers zullen commen in minderinge van de quote vande vier contribuerende provincien. marge 2.

Die compaignien van Middelburch zijn mede gecasseert dan alzoo de selve met voorwete ende consente van sijnen Excellentie van Leycester opgenomen zijn verstaen die Staten van Zeelandt dat de selve hun in rekeninge gepasseert zullen worden tot date der cassatie der zelver.

- 98 – A.S.G. 206.

betaelt zouden worden, ten 42 dagen in regard, van de groote consequentie, oock en connen de schulden gemaect bij den compaignien van Randolff ende Winckfelt, noch de fortificatien ende reparatien van Vlissingen ende Rammekens angenommen worden, omme redenen dien van Vlissingen in gescrifte verclaert. Ende belangende 't extraordinaris consent, verzoucken uw Lieve bij desen haer ten minsten te willen conformeren met die van Hollant.

Insiende de groote t'achterheden van 't landt ende de tegenwoordige menichfuldige lasten, hier mede uw Edele erntfeste eersame Lieven besunderen den Almogenden bevelende, in 's Gravenhage den 8sten octobris 1588, geparapheert, J. Valcke, videt, onder stont, Ter ordonnantie van de Raed van State der Vereenichde Nederlanden, onderteeckent, Christiaen Huygens. post date, Wij zeynden uw Lieve oock hierbij zekere liste bij ons gemaect op te wapenen ende soldyen, daernae de compaignien voetknechten voortaen getracteert zullen worden, wesende corresponderende de lyste hier voortyts beraempt van de Onse Lieve hooffden tegens ÂŁ 1700, verstaende dat daernae de betalinge gedaen zal worden, ende in gevalle daer eenich gebreck waere ande hooffden ofte wapenen dat pro rate zoo veel van de soldye zal gekort worden. die superscriptie Edele, eerntfeste, hoochgeleerde, eersame discrete zeer Lieven bezunderen, die Staten van Zeelant oft haren Gecommitteerden Raed. marge 1.

Aengaende de betalinge van de Zeeuwsschen garnisoenen is de resolutie van de Staten van Zeelandt dien angaende geteeckent op 't 3de ende 4de poinct van de propositie van de Gedeputeerde van de Staten van Hollandt alhier overgegeven den 4den novembris 1588. marge 2 Wat belangt de verzochte betalinge van desen Ingelsschen compaignien ende reparatien etc., is bij die van Zeelandt an de Rade van Staete gescreven conform de brieven den Gedeputeerden reysende nade Generaele Staten medegegeven.

99/100 A.S.G. 206.

1 Placcaet vande generale Staten der geunieerde Nederlantsche provintien nopende de wyse van het aengeven, laden ende ontladen vande incommende ende uuytvarende goederen, het betalen vande convoyen ende licenten opde zelve gestelt. Item den breucken jegens den defraudeurs mette verdeelinge, mitsgaders de calaigne ende indicafure der zelver.

De Staten generael der vereenichde Nederlantsche provintien allen den genen die dese jegenwoordige zullen zyen ofte hooren lesen, saluyt. Alzoo wy om te vervallen de noodige costen vande equipagie vande schepen van oorloge dienende ende noodig wesende tot desen ende versekeringe vande voorschreven vereenichde marge blad 1 't Advis van die van Zeelant op dit placaet wort hiernaer angeteeckent, actum ter vergaderinge vanden Staten van Zeelant op hare voorschreven dachvaert geleyt tegens den 15 den novembris 1588. landen, ende dat daer van dependeert, goet gevonden hebben te consenteren, ende inde voorschreven landen doen heffen ende opbeuren zekere impositien ende gemeene middelen ende deselve geordonneert betaelt te worden voor convoy ende licenten opte goederen ende coopmanschappen uuyt ende in de voorschreven landen gaende ende commende volgende de lyste by ons daer van gemaecht ofte nog makende dat wy verstaen nyet jegenstaende diverssche placcaten ende ordonnantien dienaengaende geemaneert, inden opheve der zelver overal alzulcken eenparigen voet nyet onderhouden te worden alst wel van noode ende gerequireert is tot meesten prouffyte vande gemeene zaecke, verhoedinge van alle generale als particuliere diversien van neeringen van dese landen, minste quetse ende beswaernissen vande ingesetenen der zelver, mitsgaders om voor te commen ende verhinderen de frauden ende bedroch die sommige eygenbaetsoeckers gewoone zyn te practcqueren. Ende dat insunderheyt bevonden werdt veele ende verscheyden frauden gedaen ende gepleecht te worden, overmits vande zeestrangen ende andere plaetsen in de geunieerde landen buyten de besloten steden veele goederen waeren ende coopmanschappen gescheept worden om over zee gebrocht ofte gevoert te worden zoo in neutrale als vianden landen.

Dat oock sommige sonder yemandts kennisse met haere geladen schepen affloopen, ende andere onder 't dexel van haere goederen te willen vervoeren op eenige vande geunieerde provintien steden ende leden van diere, soo haest zy hun buyten 't gesichte vande steden vinden ende een schoon heencomen zyen, hun vervorderen meest by nachte recht toe recht aen op neutrale, of te oock vianden landen te varen, ofte aen andere schepen die aldaer gemunt zyn onderwege aen te leggen ende haere ingeladen goederen inde selve over te slaen, zonder deselve aengegeven ofte eenich recht van convoy ofte licent daer van betaelt te hebben, alles tot groote merckelycke schade vande gemeene zaecke, verminderinge ende diverse vande traffycque ende neeringe deser landen ende onderdruckinge vanden goeden ende getrouwen ondersaten der zelver.

Soo ist dat wy, t zelve overgemerct begerennde op `t voorschreven stuck convoy ende licent ten meesten dienste ende prouffyte der zelver landen voorsien, hebben by advise ende deliberatie van onse zeer lieve ende getrouwe de luyden vanden Raede

- 101 A.S.G. 206 2 blad 2b van State geordonneert, gestatueert, ende bevolen, ordonneren statueren, ende bevelen by desen, dat van nu voortaen een yegelyck van wat natie, state ende conditie hy zy gehouden zal zijn in 't betalen van 't rechte vande convoyen ende licenten van alle goederen ende coopmanschappen uuyt ofte in dese landen gaende ofte commende wel strictelycken te onderhouden `t gene hier nae volcht.

Ende eerst dat alle schippers wagenaers ofte andere die eenich goet te water ofte te lande in hoedanige wyse 't zelve zal moge wesen in dese landen zullen brengen ofte anders zullen begeren, ofte aengenomen hebben uuyten lande te vervoeren, gehouden zullen zyn, alleer zyluyden deselve haere ingebrachte goederen in 't geheel ofte deel sullen mogen lossen, ontladen, vervoeren ofte eenichssins reppen ofte roeren, gedoogen gelost, vervoert, gerept, ofte 3b geroert te worden, ofte anders de goederen by haer aengenomen ofte die zy sullen begeeren uuyten lande te vervoeren, zullen mogen schepen ofte laeden, doen schepen ofte laeden ende den collecteur vande convoyen ende licenten ter plaetse vande ladinge ofte lossinge aen te geven de qualiteyt ende quantiteyt van alle de goederen die zy inden lande gebracht ofte anders aengenomen zullen hebben ofte begeeren uuyten lande te vervoeren. Te weten van alle granen, pastel, bresil, ofte ander hout, coolen ende andere waeren in haere schepen gestort by lasten ofte vaeten ende van de anderen in balen, fardeelen, packen, tonnen, kisten ofte sacken geslagen byde groote ende getal vande zelve, mitsgaders wat waeren daer inne zyn, zoo verre hen 't zelve kennelyck is. Ende dat dien onvermindert de 4 coopluyden ofte facteurs deselve goederen toecommende ofte last daer van hebbende, 't zy die oock schippers zyn oft andere de voorschreven incommende goederen voorbyden comptoiren daer de betalinge valt ofte anders mede vande schepe ofte kaye nyet en zullen mogen vervoeren, ofte doen vervoeren , nochte eenichssins lossen ofte ontladen, nochte oock 't zelffs reppen ofte roeren, doen ofte laeten lossen, ontladen, reppen ofte roeren, ofte anders de afgaende mogen schepen, laden ofte gedoogen dat byden schippers ofte yemandt gescheept ofte geladen worden, ten zy een yeder respective vande goederen haer toecommende, ofte daer zy last aff hebben aende collecteurs respective daer gestelt by scriftelyck billet onder haer eygen handt hebben overgegeven wat ende hoe veel goederen een yeder inde schepen ofte wagens is hebbende,4b off begeeren te schepen ofte laeden met wel duydelycke verclaring ende specificatie der zelver goederen in oprechter qualiteyt ende quantiteyt zoo uuyt getal als vanden gewichte metten mercken ende nummers daer elck pack bale ofte tonne mede geteyckent zal zyn ofte anders Z de gerechte waerde vande goederen naede gerechte waerde betalen van waer die commen ofte verwaer zy die van meyninge zyn te voeren ende dat zy dien volgende 't volle recht van convoy ofte licent daer toe staende, achtervolgende de lyste daer van zynde, ofte die hier naer gemaeckt zal worden betaelt, ende het acquyt vande zelve betalinge gelevert hebben in handen vanden cherchers ofte toesieners, om die voor `t vervoeren ofte laeden der zelver by haer gevisiteert te mogen worden, al naer uuytwyse vande ordonnatie ende instructien daer van gemaeckt ofte noch te maecken. Welck aengeven ende betalinge geschieden zal ter plaetse als hier naer volcht.

A.S.G.206 blad 5

102 -

2 Te weten vande schepen ende goederen uuyter zee incommende ter plaetse daer die (gedestineert zijn oft) last breken zullen ende vande goederen de soete wateren affcommende, off die last breken off nyet. Te weten den Rhijn affcommende tot Aernhem, de Maze ende Wael affcommende tot Dort ende vande riviere van Antwerpen off 't Sast begeren te varen buuyten Zeelant, d' een helft ter plaetse van eenich, (daer die verbodent worden ofte aende eerste wacht van onse schepen van oorloge,) comptoir in Zeelant ende d' ander helft ter plaetse daer die zelve gemunt, oft last breken zullen, daer die zelve gemunt zijn Ende vande uuytvarende goederen 't zy over zee ofte anders de 5b de rivieren opwaerts gaende ter plaetse van haere laste ladinge ofte uuyt schepinge, (in wat schepen ofte schuiten dattet zy om in andere ofte meerdere schepen gelost te worden, ofte anders om mette zelve schepen uuyten landen te vaeren) die gedeputeerde van Dordrecht ende Enchuyzen verzoucken dat hier zal bygevoucht worden mits dat de ingesetenen vande geunieerde provincien de goederen die zy in eenige steden vande voorschreven provincien zullen coopen om totter stede van haeren residentie te brengen ende op te slaen 't zelve mogen doen zonder eenich recht van convoy daer van te betalen midts stellende cautie souffisante van certificatie te brengen binnen den tyt van ………. vande convoye vande plaetse hae(r) der residentie dat de goederen aldaer gebrocht aen land geslagen ende alle devoiren by desen placcate verheescht gedaen zyn. Die van Enchuyzen en willen nyet admitteren ende op te slaen.

Des zal van alle goederen ende coopmanschappen naer Antwerpen ende 't Sas varende, d' een helft betaelt worden ter plaetse vande ladinge ende d' ander helft, (aenden schepen van oorloge daer dezelve gedaen verbodent worden,) in eenighe vande comptoiren van Zeelant. Verbiedende wel expresselycken alleen schippers coopluyden ofte haerluyden fateurs al waer schoon dat zy haer goederen behoorlyck aengegeven ende de convoyen ofte licenten betaeld hadden egeene incommende goederen in 't geheel ofte deel op 't water by lichters ofte anders onder wege te lossen ofte 6 lichten nochte oock eenige uuytgaende te laeden, ofte totte geladen onder wegen op 't water oft in eenige havenen ofte steden meer in te nemen ('t zy onder decksel van de inwoonderen van diversche steden, die in alzulcke schepen ladinge hebben te gerieven, ofte om de schepen die om haer grootheyt over die ondiepten daerze deur moeten nyet en zouden connen passeren te verlichten ofte anderssins, Dan alleenlycken ter plaetse daer comptoir van convoyen ende licenten gehouden wordt ofte emmers opde reeden eenich alzulck comptoir naer bygelegen ende daermen altyds gewoon is schepen te lossen ofte lichten ende mits alvoren `t voorschreven bescheyt van aengevinge ende betalinge ten voorschreven comptoire gethoont ende aengegeven ende de lossinge ofte ladinge in presentie ofte met voorweten vanden chercher der voorschreven plaetse gedaen te hebben. Ende zullen 6b voorts van daer nyet mogen vertrecken ten zy byde zelve commisen volgende de verclaringe vanden chercher ofte byden chercher zelffs de voorschreven geloste ofte andere meer ingenomen goederen opte rugge van `t voorschreven haer bescheyt te rechte geteyckent zyn.

Behoudelyck nochtans, indien eenige schepen het Vlie ende Texel innecomen uuyt oorzaecke van eenige ondiepten in 't Vlie Texel Vriesche Vlacke, Wieringer Vlacke, ende voor Pompus gelegen.

- 103 A.S.G. 206 blad 6b vervolg

ofte van eenigerhande droochten ofte dat eenige schepen op wat wateren ofte stroomen 't zelve waere zoo wel opte Maze (Maes) als elders aen grondt commende genootsaeckt zouden zyn een deel uuyt haere ladinge te lichten, eer zy ter gedestineerde plaetse zouden connen geraecken, dat zelve in de gevalle zal mo- 7 gen geschieden, ende anders nyet mits dat alle de alzoo gelichte goederen nyet en zullen meugen gelost werden ten zy alvoren ten eersten comptoir daerse aencomen zullen aangeven ende alle behoorlycke solemmiteyten daer toe staende volbrocht zynde om de betalinge vande convoyen ende licenten gedaente werden als naer behooren alles tot laste ende breucke zoo wel vanden coopman als vande schipper van 't principale schip die 't goet over zee gebracht zal hebben de welcke ter plaetse van zyn uuyterlycke ontladinge gecommen zynde gesonden zal wesen op zyn eedt ofte mannen waerheyt in plaetse van eede de geheele ladinge die hy opte stroomen vande Nederlanden heeft gebrocht ten comptoiren aldaer getrouwelyck an te geven, ende verclaringe te doen waer ende waeromme hy de luycken geopent heeft, wat goederen daer uuyt gelicht, in wat ende wiens schip over geslagen werwaerts die gevoert zyn, ende daer beneffens voor zyn vertreck, ofte ten lancxten binnen 14 dagen deugdelicken te bewysen, dat 't volle recht van convoyen ofte licenten vande voorschreven onder wege gelost ende gelichte goederen ter plaetse van 't arrivement der zelver der zelver betaelt zal zyn in handen vande convoymeester daer toe gestelt ofte by gebreck van dien zal hy gehouden zyn aldaer, te betalen, blyvende d'actie nyettemin in haer geheel opte voorschreven gelichte goederen die nyet en zullen aengegeven zyn, ende 't recht vandien betaelt mitsgaders opte coopman vande zelve, goederen zullen overgescheept zyn.

Verbiedende voorts wel expresselyck dat van nu voortaen inde vereenichde Nederlanden aende zeestranden ofte in eenige dorpen, vlecken, ofte plaetsen buuyten de besloten steden vande voorschreven landen geen goederen waeren ofte coopmanschappen gescheept en zullen mogen werden om over zee gebracht oft gevoert te werden, 't zy op neutrale Coninckrycken landen steden ofte in vianden landen.

Behoudelyck dat van de strangen gevoert zullen mogen worden den verschen visch, gedroochde schollen, rochen vleten ende al 't geene byden inwoonderen vanden plaetsen opte zeestrangen gelegen in zee wert gevangen, ende aldaer ingebracht mogen werden 't gene zy vande plaetse daer zy den voorschreven visch gevoert zullen hebben ende daer tegens voor retour zullen mede brengen mits het een ende ander, mits al 't zelve behoorlycken aengevende, ende voorts observerende de de solemniteyten hier vooren verhaelt insonderheyt betalende 't gene daer toe is geordonneert.

8b Marge: die van Hollandt vinden goet het subnirguleerde te royeren ende te stellen 't gene hier onder in marge staet ter plaetse daer 't aengeteyckent is. den naesten comptoire vande zeestrange daer de voorschreven visch uuytvaeren zal.# # Ende dat alle de waeren ende coopmanschappen van wat nabuyre conditie oft qualiteyt die zelve zouden mogen wesen die by retour daer tegen over gebrocht zullen werden, zullen moeten gebrocht ende gelost worden in besloten steden oft plaesten

- 104 A.S.G. 206 blad 8b. vervolg marge: daer comptoiren zyn, ende aldaer behoorlycken aengegeven ende 't recht daer van betalen volgende de lyste.

Renocerende by desen alle commissien ende bevelen die eenige convoymeesters ofte andere officiers ter contrarie zouden mogen wesen gegeven. Interdicerende mede te meerder versekertheyt allen hendeluyden schuytluyden ende andere schippers mitsgaders allen vaer ende wagenluyden hun nyet te vervoorden by dage ofte nachte, eenige coopmanschappen te voeren ofte te bringen te water ofte te lande aen eenige zeestranden oft andere plaetsen daer gheen comptoiren en zyn om in eenige schepen over te slaen ofte laden # is goet gevonden by die van Goes acte te nemen dat zy by dese verboden nyet en zullen geindicneert worden, maer allerhande goederen mogen laden, behoudelyck dat zy met den schepen ten naesten comptoire commen gelyck zy tot noch toe gedaen hebben. ende dat egheene schippers over zee gemunt hebbende met haer schepen zullen mogen uuyt loopen deur dese naervolgende zeegaten, als te weten van 't gat tusschen 9 het Eyerland ende 't Westende van 't Vlie vande Goedereede ende Brouwershaven, (doorhaald: ende den Roompot) dan alleenlyck die binnen Zyerickzee ofte Brouwershaven geladen zyn met harinck, visch, ende andere coopmanschap, (doorhaald: die de nature van den lande daer is gevende.) Ende mits alvoren haere ingeladen goederen behoorlycken aengegeven ende 't recht van convoye ofte licent betaelt hebben ende de solemniteyten volbracht hebbende, zoo vooren geseyt is. Ende omme voorts met goede kennisse van zaecken voor te commen ende verhinderen alle bedroch sinistere wegen ende practicquen by eenige eygenbaetsouckers ende vianden van 't gemeen beste hier te vooren gepleecht ende onder decksel marge blad 9 Die van zuythollandt maken zwaricheyt van 't Goereessche gat Brouwershaven ende den Roompot te verbieden ende zy verdacht den schippers te ondervragen oft in 't verbieden van 't gat tusschen Eyerland ende Westende van 't Vlie gheen nadeel voorden zeevarenden man en is gelegen, Ende die van Vrieslant vougen hierby dat oock voortaen egeene geladen schepen en zullen mogen varen over de Watte sonder convoy. Van gelycken vinden die van Zeelant goet dat de zeegaten bezunder den Roompot werde geopent. blad 9b van op eenige neutrale ende geoorloffde, oock mede op eenige plaetsen ende havenen vande geunieerde landen te vaeren, haere ingeladen goederen ende eetwaeren fraudeleuselyck tot groote ondienste ende schade vanden lande toegevoert aen steden ende landen contrarie partye houdende, ofte op andere havenen aan haere passepoorte was luydende.

Soo gebieden ende bevelen wy wel expresselyck, dat voorden geenderhande eetwaeren noch ammunitie van oorloge, om opte havenen vande geunieerde landen nochte oock geenderhande waeren of coopmanschappen hoedanich die om uuyten lande ofte over zee te weten oostwaerts tot Hamburch ende westwaerts tot de Seyne beyde incluus gevoert te worden en zullen mogen affvaeren, ten zy boven 't voorschreven aengeven ende betalinge (soo daer eenige toestaet) de schippers op hare manne waerheyt aen handen vande officieren vande comptoiren respective verclaert zullen hebben (welcke verclaringe in plaetse van eede aengenomen ende voor zulcx, indien daer faulte inne bevonden wordt, gestraft te worden)..

- 105 A.S.G. 206 vervolg blad 10 Dat zy nergens elders op gehuyrt en zyn directelyck off indirectelyck, ofte gemunt en hebben dan ter plaetse daer op hare goederen aengegeven zullen zyn, ende daeren boven de schippers over zee gemunt hebbende ende anders mede de vremde ende onbekende schippers van dier havene nyet affvaerende cautie souffisant opde comptoiren respective gestelt, ende de bekende onder haeren handt belooft zullen hebben 't haerder eerste wedercompste ofte emmers binnen zekeren redelycken tyt naede gelegentheyt ende 10b distantie vande plaetse haer te pretige(ren) hun te commen presenteren aende voorschreven officieren vande respective contoiren ende in haeren handen by eede ofte op haere manne waerheyt in plaetse van eede te verclaeren de plaetse waer zy de ingeladen goederen gelost zullen hebben alle welcke verclaringe ende beloften de voorschreven schippers ende haere burgen respectivelyck gehouden zullen zyn op de registers vande voorschreven commissien te onderteyckenen ende zal dezelve teyckeninge volcommen geloove gegeven worde als off de belofte voor schepenen waere gedaen. Waerna de schippers uuyten lande vaerende alvoren uuyte havene haerer ladinge, ofte vande reede daer zy leggen te mogen vertrecken gehouden zullen zyn vande commisen vande comptoiren respective te haelen een generael paspoort, 11 d'welck inhouden zal alle de goederen die op haer schip aengegeven beschreven ende betaelt zullen zyn, ende sullen de voorschreven belofte ende cautie byden commisen ende dat ` t zelve generael paspoort aldaer gevisiteert is byden chercher daerop geteyckent zynde dan voorts vry ende onverhindert mogen vaeren deur ende voorby alle stroomen steden ende plaetsen vande geunieerde landen mits 't zelve alleenlyck verthoonende opten comptoiren daer zy voorby zullen passeren.

Ende omme alle frauden die nyet tegenstaende al 't geene voorschreven is gepractiseert zouden mogen worden beter te beletten. Soo en zullen voortaen geenderhande uuytgaende goederen anders mogen gepackt ofte bearbeyt worden, dan by ordinarise ende gewoonlycke arbeyders, meters ofte andere, ende in maniere ende wyse alsmen elcke sorte van waeren ende coopmanschappen gewoon11b lyck is te packen ende bearbeyden. Ende als eenige goeden van buyten incommende contrarie d'ordinarise packinge zouden zyn gepackt, zoo zal de coopman fauten ofte last hebbende gehouden zyn in' t aengeven , t zelve te verclaren. Voorts en zullen egeene goederen mogen gelost ofte ontladen nochte gescheept ofte geladen worden, dan naerdien de poorten vande steden volcomelyck geopent zullen zyn, ende voor 't sluyten der zelver. Ofte inde plaetse daer geen poorten en zyn ende nochtans comptoiren van convoyen ende licenten zyn geordonneert nae het opgaen ende voor het ondergaen vander zonne # per Amsterdam, uuytgesondert de greynen de welcke t' allen tyden zullen mogen gelost worden alzoo de gesworen meters de zelve moeten aenbrengen.

Verbiedende mede wel expresselyck ten eynde voorschreven ende omme te verhinderen de schadelycke convicatien, die ` t scheepsvolck vande geunieerde landen in vianden landen zouden mogen hebben, ende de schepen van de zelve landen nyet te stellen in 12 pericule van byden viandt gearresteert ende aengehouden te worden.Dat egeene waeren ofte coopmanschappen en zullen mogen gevoert worden directelyck opde havenen vanden viandt maer alleene by onse schepen van oorloge naest der plaetse daer de goederen gedistribueert zyn, leggende ende wacht houdende, alwaer vande zelve

- 106 A.S.G. 206 blad 12 landen nyet te stellen in pericule van byden viandt gearresteerd ende aengehouden te werden, dat egeeene waeren ofte coopmanschappen en zullen mogen gevoert worden directelyck opde havenen vanden viandt maer alleene by onse schepen van oorloge naest der plaetse daer de goederen gedestineert zyn, leggende ende wacht houdende, alwaer de zelve goederen zullen vande schepen deser landen verbodent worden ende overgescheept in alzulcke schepen als vande zyde vanden viandt daertoe zullen gesonden worden die wy oock verstaen anders nyet geadmitteert en zullen worden dan zonder eenich geschut. Ende om nochtans 't scheepsvolck van dese landen in haere neeringe nyet te vercorten, zoo en zullen van gelycken de schepen vande zyde vanden viandt eenige goeden marge blad 12 uuytgenomen 't zout d'welck geen verbodenen en mach verdragen ten innelichte junksteen schone cadesteenen hout. bringende onse voorschreven schepen van oorloge nyet mogen passeren maer aldaer verbodent ende de goederen in schepen van dese landen overscheept ende gelaeden worden.

Ende soo tegens dese onse ordonnantie ende gebot eenige fraude 12b ofte bedroch bevonden zoude mogen werden by d'een oft d' ander gecommitteert te wesen, `t zy dat de schippers ofte wagenluyden haer vermeten hadden den verorderden comptoiren voorby te vaeren, te lossen ofte te laden zonder alvooren haer ingeladen ofte aengenomen goederen te rechte overgebrocht te hebben, ten ontyde, ter plaetse daer egeene comptoiren zyn, ofte op zeestranden, onbesloten ende andere verboden ofte ongeoorloffde plaetsen, ofte zonder haer generael passepoorte ende dat de beloften ende cautie (voorschreven), ende de visitatie vanden cherchers opte rug13 ge vandien geteyckent waere, vertrocken, ofte op andere havenen marge blad 12b blad 13: ende plaetsen dan by haer aengegeven gevaren waren, ofte eenige zywegen genomen hadden, ofte dat de coopluyden, ofte facteurs van haere goederen vervoert ofte anders mede gescheept ende geladen hadden, zonder alvooren deselve by gescrifte zoo voorschreven is te rechte overgegeven, 't recht vandien betaelt, de aquiten aende cherchers gelevert, ofte anderssins inde verclaringe vandien d' een specie voor d' andere aengegeven op zeestranden onbesloten ende andere ongeoorloffde plaetsen gelost ofte geladen, ofte eenige goederen meer innegenomen, ofte haere waeren op andere plaetsen dan by haer aengegeven gevoert hadden, ofte anders in ‘t aengeven der voorschreven goederen oock voorde lossinge ofte ladinge nyet recht gehandelt by andere dan ordinarise ende gewoonlycke arbeyders, ofte andere wyse 13b van packinge haer goet gepackt ofte bearbeyt, ofte dese ordonnantie eenichssins overtreden hadden, al waert oock een jaer nae date de zelve fraulden gedaen zouden mogen wesen voor den ghenen die midlertyt inden lande zullen wederkeren ende voorden anderen tot haere weder compste.

Soo zal de schippers ofte wagenman het bedroch ofte contranentie gecommitteert hebbende verbeuren ' t schip wagen ende peerden daer mede ' t bedroch ofte overtredinge begaen zal zyn, ende de coopman ofte facteur alle de goederen inden schepe ofte opte

- 107 A.S.G. 206 blad 13b 8 kaye leggende ofte anders vervoert zynde, hem alleen ofte met zyne compaignie toebehoorende zoo wel de gene daer de faulte nyet inne gedaen zal zyn, (behoudelyck nochtans dat de goederen by yemandt vande andere compaignons in 't bysonder in 't zelve schip geladen vande conficatie zullen vry zyn), ofte oock beyde schipper voerman, ende coopman verbeuren haere schepen, wagen, peer14 den ende goederen, zoo zy beyde in gebrecke bevonden worden, ende boven dien vervallen inde amende ende straffe by het generael placcaet tegens d' overtreders vande gemeene middelen hier te vooren uuytgegeven wyders verclaert. Ende zullen de penningen vande zelve verbeurde goederen ende amenden te procederen verdeelt worden te weten, soo wanneer die nyet en excederen de somme van twaelff hondert gulden, eenderde part voorde gemeene zaecke, een derdepart voorden denunchiateur, wye dattet oock zy, ende 't resterende derdedeel voorden commis general in de provintie ofte quartiere daer de fraude gedaen zal zyn d' welcke als officier de Calaigne ende vervolch vandien doen zal. Ende zoo wanneer die zyn boven de 1200 guldens, zal ' t gene daerenboven is verdeelt worden , ** marge blad 14: In plaetse van 't geroyeerde vinden die van Zeelant dit goet Ende zullen de penningen vande verbeurde goeden verdeylt worden de twee derdendelen tot behouve vanden gemeene zake ende comis generael, midsgaders den cherchers zullen hebben het derde derdedeel, behoudelyck dat op het geheel de oncosten zullen affgetrocken worden. **blad 14b: d'een helft voorde gemeene zaecke ende d'ander helft halff ende halff voor den commis generael ende denunchiateur voorschreven. Behoudelyck dat de gemeene zaecke in beyden gevallen in egeene ongelden ofte lasten (anders dan vande vercoopinge) gehouden zal zyn, maer zullen die van 't deel vande denunchiateur ende commis generael moeten gecort worden, dan indien de voorschreven confiscatien zouden commen te rysen boven de thien duysent guldens sullen den voorschreven commis ende denunchiateur haer deel totte zelve somme trecken zoo voorschreven is, ende van het gene boven dien zal zyn, inde redelyckheyt toegeleyt weorden gelyck nae `t debvoir arbeyt, ende moyte by hem daer inne gedaen bevonden zal worden te behooren. Welcke commisen generaels vande convoyen wy willen dat voortaen een ider respective in zyn provintie ende 15 quartier 't vervolch ende deur de advocaten fiscaels vande Admiraliteyt in dien quartiere ofte ander by den zelven daertoe gesubstitueert de aensprake van alle dusdanige questien ter oorzacke vande convoyen ende licenten vallende doen ende vervolgens zullen, volgende d' instructien haer gegeven ende noch te geven te weten vande gene die in eenige steden ofte binnen de jurisdictie (havens) der zelver achterhaelt zullen werden voorde richters der zelver steden mits dat vande vonnissen byden voorschreven rechters gewesen zal mogen geappelleert werden aende voorschreven collegien vander Admiraliteyt. Ende dat alle andere zaecken die inde steden oft binnen haere jurisdictie (havens) nyet en zullen achterhaelt worden zal 't vervolch ende aenspracke geschieden voor de collegien vander Admiraliteyt inde provintie respective die wy daer toe by provisie gecommitteert ende geauthoriseert hebben 15b (ofte voor alzulcke andere als wy hier nae daer toe zullen willen)

- 108 A.S.G. 206 blad 15b (delegueren ende authoriseren,) Sonder dat eenige andere officieren de Calaigne vandien zullen mogen aennemen ofte daer op pretenderen, op pene van te vallen in onse in onse indignatie.

Interdicerende wel expresselyck den voorschreven Collegien vander Admiraliteyt ende Magistraten ofte andere by ons daer toe te delegueren van eenige questien ofte geschillen voor hen commende ter oorzaecke vande contrabeutien hier vooren verhaelt te composeren ofte gedoogen by yemanden (huns weten gecomposeert te worden ofte oock de goederen daervan questie is op cautie te laten lichten ten waere de zelve verderfuelyck mochte zyn, op pene van milliteyt ende privatie van heurlieden officie, maer ordon- 16 neren voorts ende bevelen den zelven alle diergelycke questien te decideren sommierlicken ofte uuyterlycken de gerechten vanden steden binnen veerthien daegen naede litisconfestatie, ende de collegien vander Admiraliteyt binnen een maent of anderssins (met sententie condempnatoir ofte absolutoir) zoo haest als ‘t doenlyck is zulcx zy nae `t bevindt vande zaecke ende uuytwysen van desen onsen placcate in goeder concientie recht ende billicheyt zullen verstaen te behooren, ofte anders by gebrecke vandien, zullen de zaecken by ons, ofte den Raedt van State vanhier gerenoceert mogen worden ende getermineert tot coste vanden ghenen die daer van de kennisse begonst te nemen. Die oock boven dien in alzulcke mulcten zullen worden gecondempneert als wy ofte den Raeden van State zullen arbitreren, Verbiedende voorts allen ende eenen yegelycken van wat natie ofte qualityt die zyn 16b den officiers opde collecte ende toesicht vande voorschreven convoyen ende licenten in eeniger manieren te injurieren, molesteren ofte eenich empechement te doen in ' t executeren, ofte ter oorzaecke van haerlieder officie met woorden, wercken, ofte anderssins. Op pene van hondert goude realen ende daerenboven arbitralyck gestraft te worden als perfurbateurs vande gemeene ruste naer gelegentheyt vander zaecke. Ende ten eynde het inhouden van desen alomme mach worden onderhouden, ende nyemandt daer van ignorantie en hebbe te pretenderen.

Ontbieden daeromme onsen lieven ende zeer beminden stathouder Cantzelaer ende luyden vanden Raede in Gelderlandt ende Zutphen den Stadthouder ende Staten van Hollandt item den Staten van Zeelandt oft heure Gedeputeerde ofte gecommitteerde Raeden 17 respectivelyck Stadthouder ende Gedeputeerde vanden Staten van Uuytrecht ende Vrieslandt dat zy dese jegenwoordige alomme doen ende laeten publiceren daermen gewoonlyck is publicatie te doen Bevelen voorts den advocaten fiscael Procureurs generael. Baillui ende Schoutetten ende allen anderen officieren ende Justicieren der voorschreven landen, ook mede allen Gouverneurs Admiralen, Collonellen Capiteynen ende alle andere bevelhebberen van oorloge te water ende te lande ende elck van hen in zyn regard opte privatien van hun officien, ende boven dien het interest op haerlieder persoonen ende goederen in 't prive verhaelt te worden. Dat zy den voorschreven officieren ende commissen vande convoyen, generale ende particuliere cherchers ende anderen 17b hunne assistentie behouven in 't effectueren vande inhouden van desen placcate doen ende bewysen alle voorderinge ende assistentie haer mogelyck zynde. Alzoo wy tot dienste vande lande ende voorderinge vande gemeene zaecke zulcx noodich bevinden, Gegeven.

- 109 – A.S.G. 206 Eersame wijse, discrete zeer voorsinnighe 7 heeren.

Burghmeesters , Schepenen ende Raedt der Stadt Goes.

Recepta- 26 a novembris 1588.

Alzoo den hoochgeboren heere Grave Maurits van Nassau ende 8 d' edele heeren Raeden van State versocht ende geauthoriseert hadden, den welgeboren heere Graeff van Hohenloo, omme het eylandt van Suytbevelandt tegens d' invasie vanden vyandt te verzeckeren, met opmaeckinghe van zulcken forten ende tot zulcken plaetssen als zijner Genade voorschreven tot preservatie vanden zelven eylande zoude bevinden noodich ende dienelyck.

Ende dat zijnder Genade voorschreven naer inspectie vande gelegentheyt vanden eylande voorschreven ghenomen ten voorschreven fijne, hadde bevonden alder bequamelicxst het hooft van Weerde . Midtsgaders Wytvliet voorschreven (wezende zoo dangereus dat aldaer het water eens ingelaten zynde de wateryngen van Bewestenyersicke groot boven de 23000 gemeten verre principale partye vanden eylanden voorschreven ten eeuwighe dage zoude commen te dryven, zonder tot eenighen tyde verschbaer ofte dijckbaer te zijne) . Die vander Goes den heeren Staten van Zeelandt hadden versocht ten eynde haerder Edele zouden ghelyeven eenighe commissarissen te deputeren tot inspectie vande voorschreven plaetssen, ten eynde by zoo vele eenichssins vermochte te geschieden, het fort op Wytvliet gedestineert op eenighe andere plaetssen van gelijcke efficatie ende van minder peryckel verleegt zoude moghen wordden, Welcken volghens de heeren staten voorschreven hadden ghecommitteert d' eersame heeren Jan Cooman Burgmeester van Middelburch, Joos Eeuwoutssen Teellincx ende Jan Pieterssen ghecommitteerde raeden van Zeelandt ende Pieter Reygersberge Burgmeester vander Vere. Ende dat de heeren commissarissen voorschreven naer oculaire inspectie van de plaetssen van Wytvliet ghenomen, midtsgaders van zekere andere van weghen die vander Goes haerder Edele aengewezen, gheen andere plaetssen en hadden bevonden van gelycken dienste als de voorschreven van Wytvliet, nochtans de voorschreven gecommitteerde wetende de innerlycke intentie vande heeren Staten haere meesters te zijn, dat lyever by eenighe andere weghen (zoo dangereux nyet zynde) de voorschreven stede ende landt soude moghen versekert wordden, hadden voorgeslaghen, indyen die vander Goes, mitsgaders de ghedeputeerde van aller wateryngen ende polders binnen den rinck vanden voorschreven eylande gelegen, hiertoe specialick bescreven ende 9 ghecompareert te vreden waren ende zouden begeeren de costen te draeghen om den in ende uuytganck vande havene der voorschreven stede midtsgaders de zelve stadt met oock den sluys van Weerde met bolwercken ende ravelijns daeromme te leggen (daerby de zelve voor ' t gewelt vanden vyanden volcommenlyck zoude wezen verzekert) volghende de plante alreede daerby ge-

A.S.G.. 206 - 110 – maeckt, oft noch te maecken, ende welcke by raming wel zouden bedraghen ontrent zeventich duysent gulden te doen verstrecken dat zy wel verhoopten zynder Excellentie Graeff Maurits, zynder Genade Grave van Hohenloo, den Raede van State, midsgaders oock de heeren Staten van Zeelandt haere meesters te gheven alsulcken contentement daer deur de voorgemelde resolutie van

- 111 A.S.G. 206 vervolg blad 9 Wytvliet sal moghen wordden geschorst, ende voorts aen geene inlage van soldaten ten platten lande noch deursteken van eenighe dycken staen te vreesen. Soo hebben Burgmeesters ende Schepenen der stede Goes voorschreven daerop eerst gehadt het advuijs vanden poorters ende ingesetenen der voorschreven stede. Mitsgaders de gedeputeerde vande waterynge ende polders vooren gemelt wel rypelyck gelet hebbende op de inconvenienten die uuyte fortifficatie van Wytvliet zoude connen volghen, verclaert veel lyever te wenschen de fortifficatie op het hooft rontsomme de havene ende de voorschreven stede, midtsgaders te Weerde gevoordert zoude wordden, dan deur de fortfficatie vande plaetsse van Wytvliet voorschreven te vreezen d' inconvenienten vooren verhaelt, midts dat de zelve in toecommenden tijde daeraen zoude cesseren. Ende zoo veele belanghet de pennyngen tot vervallynghe vande zelve wercken noodich hebben innegewacht de zelve binnen den voorschreven eylande gevonden zouden wordden by sulcke middelen als daertoe by die vander Goes den heeren commissarissen voorschreven voorgedragen ende by gescrifte overgegeven zyn, ende by den heeren staten geadvoyeert zullen wordden. Consenterende voorts het gheene boven de voorschreven middelen aende voorschreven pennyngen zoude moghen gebreken, te vinden op de ghemeten over den geheelen eylande van Suytbevelandt hemelsbreede 10 schietende tot laste vanden ougst ende jaere 15 hondert 86 twee schellyngen acht grooten op elck ghemet, de helft tot laste vanden baender, d' andere tot laste vanden eygenaer te verschieten ende betaelen byden baender terstont naer 't geschot, gheheel sulcx dat den voortganck aende voorschreven wercken daerby geen verleth en lyde, ende de helft te corten den eygenaer. Ende alzoo de volcommynge vande voorschreven wercken meerder somme van gereede pennynghen sullen verheysschen dan de voorschreven middelen ende geschot sal commen te bedraghen, die nochtans nootelyck metten eersten saisoen volmaeckt zullen moeten wordden, ende zonder de grontlycke ruyne vande voorschreven landtsaten `t voorschreven geschot nyet vermeerdert noch oock eenighe ghereede pennyngen op credyt van die vander Goes ofte landtsaten eenichssins gelicht zouden connen wordden.

Souden Burgmeesters ende Schepenen der stede Goes mette Gedeputeerde voorschreven den heeren Commissarissen wel ernstelyck willen versocht ende gebeden hebben, ten eynde haerder Edele ghelyeve byden heeren Staten van Zeelandt te doen zulcken goeden raport ende debvoir dattet restoir totte voorschreven fortifficatie noodich opden heeren Staten credyt geadvancheert zouden moghen wordden. Belovende de zelve opgelichte pennyngen metten intereste vandyen te betalen een jaer naer oplichtynge vande selve by gelycke middelen ende gheschot alsvooren over den naervolgende jaere 15 hondert zevenentachtentich totte volle betalynge vandyen. Midts dat van weghen de ghemeene sake de palisaden ende Corps de Garden met het ijserwerck ende arbeyt daer van dependerende becosticht zullen wordden.

Aldus gedaen ter vergaderynge vande heeren commissarissen voorschreven, Burgmeesters ende Schepenen der stadt Goes, ende den ghedeputeerde van alle den wateryngen ende polders binnen de rinck vande voorschreven eylande gelegen, daertoe specia-

- 112 ASG 206 licken bescreven op den 2lsten ende 22sten novembris anno 1500 vyffventachtentich. Onder stont gescreven, ter ordonnantie ende deur expresse last van Burgmeesters ende Schepenen vander stede Goes midtsgaders den Gedeputeerde voorschreven, by my onderteykent S. van Campert.

- 113 ASG 206 1588, nov. 24 Eersame, wijze, discrete zeer voorsinnighe heeren.

Alsoo men bij clare expirentie bevonden heeft dat onsen algemeenen viandt dit voorleden saysoen d'ooghe gehadt hebbende op den landen deses Graeffschaps van Zeelant, ende voornamentlyck zyne intentie dadelyck geopent op 't gene alle verstandighe geestimeert hebben voor 't zwackste, te weten 't eylandt vander Tholen, zyne geweldighe aenslagen, eerstelyck deur de sonderlinghe genade Godes ende

- 114 A.S.G. 206 vervolg blad 4 : -2daer naest de coragieuse ende industrieuse menselycke defensie gefailgeert, ende consequentelyck de zelve eylanden wel houbaer ende van malcanderen inseparabel zyn, indien men d' een gelyck d'andere tegens alle invasien ende bespringingen wil verseckeren waer toe de Wylinen eenighe uutte natueren ende andere met industrie ende nerstighe providentie onse gemeende overheyt genouch geunieert zynde, anders nyet en resteert, dan dat men `t eylandt van Schouwen waer voor men geduyrende den geheelen voorleden zomer groot zorgen heeft gehadt van Duynkercken) zulcx fortificere, datter nyet meer nadinckens van en zy dan van t eylandt van Walcheren wesende ' t alderstercxste. De Welck ontwyffelyck naer menschelyck vernuft practicabel als alleenlyck hebbende drye notable havenen oft advenuen, namentlyck Zierickzee wesende den besloten stadt Bommenede d' welck presentelyck by den heeren Staten van Hollandt, royalyck ende als onwinnelyck wordt bewalt ende Brouwershaven wesende zonder roem ende oude correctie wel de beste ende voornaemste van diepte, indien men 5 de selve, mitsgaders de stadt (die haer zelfe op eenighe quartieren uutte natueren sterckbaer op doet) tamelyck wil bevestigen, waer toe wy zoo in' t leven van zyne Princelycke Excellentie Loft: men is die 't selve geerne gesien ende octroy daertoe gehad hadde, als daer naer groote instantien gedaen hebbende, geene middelen oft ananchement en het cunnen gecrygen. Ende nochtans de voorschreven intereste des viandts gesien ende behoorlyck gepondereert hebbende ende over sulcx den moet hernemende En het nyet cunnen nalaten uwe Edele (als een lithmaet van de heeren Staten) ons voernemen mits desen te openen. Als te weten, van meyninghe zynde de selve zal met behoorlyck ende redelyck presentatien van onser sy noch eenmael met sollicitatien ande heeren Staten deses landts aen te nemen, hertgrondilijk te bedwingen datt uwer Edele op't gene voorschreven ende bysonder op d' eeuwiche conservatie van geheele Zeelandt (in zulcker voege den onwinnelyck provincie), behoorlyck lettende, gelieve de goede handt tot d' executie onses voornemen aen te houden, zoo met arrest van 't selve met het aenstaende saysoen aen te grypen, als oyck ` t furnissement vande middelen daertoe noodich de welcke eenighe andere uut geheel Zeelandt begevoeght zyn, waer toe wy van onser zyde (onder behoorlyck correctie ende reverentie) dienen van onsen advyse zulcx als hyer mede gaet. Ende zoo wanneer den heeren Gecommitteerde Raden sal maken daer tegens provisioneel met uwer Edele col6 legie daer op favorabelyck te resolveren ende de zelve resolutien inne te brengen, d'welck doende sal 't gemeene landt van Zeelandt ende oyck ons ontwyffelyck een groote ruste ende verseckeringe betrocht zyn, ende irricompensablen dienst ende vrientschap geschieden, kenne Godt almachtich, die Eersame, wyse, discrete, zeer voorsinnighe heere, uwe Edele altyt met zynen heylighen geest wil mainteneren ende dirigeren tot 's Lants ende aller der schamelen ondersaten welvaren ende defensie, uut Brouwershaven 24 en novembris 1588.

- 115 ASG 206 De all uwer Edele goede vriende, Bailluy, Burghmeesters, Schepenen ende Raedt der stede Brouwershaven ende 't haerder ordonnantie.

P. Janninsen

- 116 – A.S.G. 206.

Brieff van de bescrivingen jegens den 15den novembris 1588.

Poincten van bescrivinge van de Staten Generael jegens den 15den novembris 1588.

1.

In den eersten den Raet van State gesien hebbende de consenten van de heeren Staten Generael soo ordinaris als extraordinaris van de jegenwoordigen jaere 1588 vervatet in sekere acte in date den 5den augusti lestleden, bedancken daer aff den selven heeren Staten Generael nyettemin soo sij wel verhoopt hadden dat de zelve nae vele ende verscheyden deliberatien hun anderssins souden hebben vergeleken, omme de voorschreven consenten te formeren eenpaerlick, ende sonder eenighe particuliere restructien, naedemael dat den Raet voorschreven nyet mogelick en is sonder alsulck gemeen accordt ende eenparicheyt den dienst ende defentie van den marge 1.

Resolutien hierop genomen bij den Staten van Zeelant op hare Edele vergaderinge tot Middelburch, 26 novembris 1588. marge 2.

Wat angaet de monsteringe ende sluyten der rollen, sullen die Staten van Zeelant bij hueren Gedeputeerde reysende ter vergaderinge van de Staten Generael doen verzoucken, dat den voorschreven Staten van Zeelant bij den Raede van State Generaele ordonnantien gegeven zal worden, om t'elcker monsterynge de rollen bij de Commissarissen van de monsterynge gesloten zijnde (zoo tot noch toe geschiet is) de betalinge der zelver an de compaignien te doen. Angesien haer betalingen geen uytstel en can lyden noch opgehouden worden tot dat de ordinantien van betalinge bij den Raede van State zoude overgezonden worden.

Soo eenich overschot boven d'ordinare betalinge bij die van Zeelant gevonden zal worden, zijn de Staten van Zeelant te vreden dat den Raed van State daerop zal mogen ordonneren.

Dat oock de defaillanten zullen dadelijck mogen geexecuteert worden.

- 117 – A.S.G. 206. lande, soo bequamelijck te bevoorderen alst wel behoort, ende den noot der selver is vereyschende.

Versoecken die van den Rade dat 't selve alnoch op 't spoedichste geschiede, ende dat de Gedeputeerde commende op de anstaende vergaderinge van de Staten Generael elck bij hunne principalen volcommelijck gelast moghen worden, omme bij de bequaemste middelen, de differende poincten te vergelijcken. Ende want het consent van de ordinaris twee hondert duysent pont ter maent gefundeert es, op een sekere reparticie van 't crychsvolck ende andere oorlochslasten ter concurrentie van 't contingent van elcke provincie inde selve somme, hoe wel 't selve geen cleyn empechement is mede bringende inde beleydinge van de saecken, ten respecte van 't generael beleyt.

Nyettemin naerdyen sulcx de heeren Staten belieft ende bij hen in dese gelegentheyt van saecken goet gevonden wort. Soo sullen die van den Rade voorschreven

- 118 – A.S.G. 206. hen daer naer reguleren, ende den voet van repartitie annemen wel verstaende nochtans op dat alles met goede kennisse ende eenpaerlyck zoude mogen worden geadministreert ende pertinenten staet in 't generael gehouden, dat alle de selve betaelinghen geschieden bij voorgaende kennisse ende ordonnantien van den Raet, de rollen van de monsteringen bij de selve geexamineert ende gesloten sijnde. Ende belangende de partyen in de voorschreven repartitie bij raminge gestelt mitsgaders dat de selve repartitie minder sal mogen bedraghen in respectie van eenige provincien als de quote der selver, dat de penningen van dyen alle maanden over gelevert worden aen handen van den ontfanger generael (affslaende 't gene bij ordonnantie als vooren daerop telcken betaellt zal zijn), omme ten dienste van de generaliteyt beheert te worden. Behoudelyck mede dat bij soo verre eenighe provincien in gebrecke waeren

- 119 – A.S.G. 206.

Omme de partyen van haere repartitie naer beloop van haere quote te voldoen, dat de selve dadelijck daer vooren executabel sullen wesen.

Ende want het onmogelijck is op den voet van den voornoemde consenten soo die staen eenigen staet te maecken van 't gene de provincien respective jegenwoordelijck aen suvere penningen hebben te furneren soo lange als de zelve van den voorgaenden tyt nyet volcommelijck hebben gereckent, dat de selve gehouden sullen van den thyenden augusti lestleden (te verstaen d'eerste maent alsdoen vervallen) de ordinaris maentelijcx twee hondert duysent pont suver es op te brengen surcerende alle pretensien van de voorgaende overbetaelinge totten tyt toe dat daer van bij finale rekeninge gebleken sal wesen.

2.

Ende al is 't soo dat de Staten

- 120 – A.S.G. 206. van de respective provincien den gecommitteerde aen henlieden gesonden tot voorderinge van het extraordinaris consent van de twee hondert duysent ponden van 40 grooten 't pont, versocht tot vervallinge van de groote costen die boven het incommen van de convoyen ende licenten ende de hondert duysent ponden in 't voorschreven extraordinaris consent geroert gedaen ende gesupporteert hebben moeten worden, totten equipaige ende onderhoudt van vele schepen van oorloge in den loopenden jaere extraordinare toegerust ende onderhouden, ende tot redres van de saecke van de Admiraliteyt in effecte hebben verclaert haere consenten diesangaende te draghen, ende dat daerop bij eenige provincien haere penningen alreede meest sijn gefurneert ende opgebracht, sonder dat nochtans ter vergaderinghe van den Staten Generael 't voorschreven consent wettelyck is ingebracht, soo sullen de Gedeputeerde van de provincien ook commen marge; Die van Zeelant verstaen geconsenteert te hebben zoo zij consenteren midts desen in de consenten bij desen article geroert hebbende alreede meer als hun contingent daer in gefurneert voornamentlyck in d'extraordinaris equipaige, bij henlieden in Zeelant toegerust tot wederstant van den viandt, tot Duynkercke ende andere quartieren van Vlaandren.

- 121 – A.S.G. 206.

gelast, om 't voorschreven consent in te brengen, ende daer van behoorlijck acte van consent in 't gemeen te passeren.

3.

Item geconsidereert dat mits de langdurige oorloge de Vereenichde provincien vervallen sijn in verscheyden schulden, daer van de betaelinge sonder groot interest van veeler vrome luyden nyet langer en mach worden uuytgestelt, ende bysunder, nyet in regard van verscheyden uytheemsche persoonen den welcken eenige betaelinghe der selver schulden sal moeten worden gedaen, omme te voorcommen extraordinarise proceduren van represaillien ende dyergelijcke eensamentlijck die inconvenienten die daer uuyt staen te bevreesen Soo sal nootelijck moeten wordden marge; Die Staten van Zeelandt vinden wel redelick, dat de crediteuren van de gemeene zake betaelt worden maer aleer daertoe te verstaen dat de provincien respective tot 't doen van huere rekeninge van de consenten zoo ordinaris, als extraordinaris eerst daechs gevoordert ende geurgeert zullen werden. Op dat geweten mach werden, oft de zelven volcommelick gefurmeert hebben, oft nyet (daer toe die van Zeelant gereet zijn) om 't zelve gesien op de verzochte betalinge geordonneert te worden naer behooren

- 122 – A.S.G. 206 geadviseert ende geresolveert omme tot betaelinge van de nootelijcke schulden eenich generael loopende middel te consenteren, ofte daer van ter somme toe van 't achtich oft hondert duysent ponden bij provisie tot laste vande provincien een repartitie te maecken sulcx als tot redelijck contentement der crediteuren nae 't vermogen van den lande sal bevonden worden te behooren.

4.

Sal mede dienen geadviseert ende geresolveert wat daghen ende termynen met den ruyteren ende knechten den landen gedient hebbende van haere restanten ende sluten van rekeninge sullen worden gemaeckt ende angegaen. verto. marge; 29 novembris 1588 Is geresolveert dat d'affrekeningen met het crychsvolck met aller discretie ende behendicheyt zullen gevoordert worden, om de zelven gesien op de termynen voorder geleth ende geresolveert te worden.

Ende dat middelertyt de respective provincien zullen geporret worden hare rekeninge te doen, zoo vande ordinaris als extraordinaris consenten, als op 't voorgaende poinct geschiet is.

- 123 A.S.G. 206.

5.

Gemerckt oock dat uuyte actien van den Coninck van Spaingien onwedersprekelijck blijckt, dat hy tracht omme nyet alleen dese landen, maer oock andere nabueren, rycken, ende landen onder sijne ende der Spaengaerden absolute ende tiranicque regeringe te brengen. Ende dat bij alle middelen daertegens met een eendrachtich gemoet ende mannelijcke couragie resistentie moet worden gedaen soo sal vooral noodich wesen ter voorschreven vergaderinge te bevoorderen, dat de vereenichde provincien leden, ende steden van dyen volgende de contracten onder henluyden gemaeckt in goede eendracht ende vrye gebracht ende gehouden worden. Ende dat 't gene daer jegens gedaen is mach worden gedresseert ende alle differenten geschillen ende oneenicheden die tusschen den provincien leden ende steden van dyen sijn ontstaen te accorderen oft te beslichten. marge; Wort verstaen dat alle oneenicheden onder de provincien neder geleyt zullen worden.

- 124 – A.S.G. 206 Sal oock dienen geleth geadviseert ende geresolveert op alle anderen saecken totte defentie van de vereenichde landen steden ende leden van dyen te watere ende te lande noodich sijnde. Ende op de middelen van contributie die daer toe sullen moeten worden gebruyckt, mitsgaders placaten ende ordonnantien van dyen. Ende namentlijck mede op de ordehoudinge ende executie van de placaten ende ordonnantien jegens den staet van den lande met woorden oft wercken trachten te furberen jegens de infractien ende violatien van de sainiegarden, jegens d'excessen die ten platten lande ende in eenighe steden bij den volcke van oorloge gedaen worden, jegens verhoedinge van het gebruyck der toe gelaten passagen te watere ende te lande, ende op alle andere saecken de conservatie van de vryheden gerechticheden, privilegien ende loffelijcken gebruycken van den landen betreffende.

Daerop marge; Wort van gelijcken goet gevonden dat hierop zal behoorlijck geleth ende ordre gestelt worden behoudens datter nyet nyeuws geresolveert en worde, zonder voorgaende advis van de respective provincien.

- 125 A.S.G. 206.

De Gedeputeerde oock volcommen sullen connen gelast ende geauthoriseert.

7.

Voorts alsoo de Gedeputeerden op de leste vergaderinge van de Staten Generael goet gevonden hadden, dat de compaignien soo te peerde als te voete die uuyt den staet van der oorloge sijn gelaten betaelt souden worden soo lange sij in dienste bluven uuyte contributien ende brantschatten, ende bij faulte van dyen uuyt de extraorainaris consente van de provincien. Ende dat van den selve brantschatten boven 't gene daer mede de selve in den staet belast zijn jegenwoordich nyet te verwachten is yets importerende, soo uuyt oorsaecke van verscheyden empechementen der provincien marge; Is geresolveert dat getracht zal worden dat eerstsdaechs de brantschatten in tram gestelt zullen worden tot betalinge van de compaignien in desen poincten vermelt, dan zoo zulcx nyet en zoude connen geschieden oft den brantschatten nyet en zouden uuytbrengen 't gene totte voorschreven betalinge noodich is, dat men zal sien oft men die zoude connen bringen onder eenige repartitien, daer men bevinden zal de quote zulcx te mogen dragen.

Soo zulcx oock nyet en zoude connen vallen, ende dat den noot van den lande nyet zoude toelaten de voorschreven compaignien te mogen casseren, zulcx dat een extraordinaris consent daertoe zoude van node wesen, dat de provincien daervan zullen geadverteert werden, om daer op haer advis inne te zeynden. Ende in cas van cassatie, dat goede achte genomen werde, dat bij den zelven cassatie geenen toeloop van soldaten bij de seditieuse ende gealtereerde en geschiede op dat de seditien nyet gesterct en werden

- 126 – A.S.G. 206. genoech bekent als mede dat Brabant waer uuyt men geraemt hadde een groote somme te recouvreren op dese tyt bij 't leger van den viandt op geeten ende geheel verwoest wort. Ende dat de provincien meest al sustineren haer contingent inde extraordinaris consenten alreede gefurneert te hebben met 't gene sij hier te vooren t' over hebben betaelt. Soo sal oock noodich sijn dat de heeren Staten eenich middel adviseren voorde betaelinghe van de selve ruyteren ende knechten, ende andere lasten die dagelycx hooger beloopen als die inden staet geraempt sijn vermogens die liste hier neffens gaende, regard nemende op 't groot gewelt van den viandt, ende dat in dit saisoen geene compaignien meer affgedanckt mogen worden. Jae eer noodich waere meer aen te nemen. verto.

- 127 A.S.G. 206.

8.

Ende alsoo het loopende jaer haest geeyndt sal sijn ende van de extraordinaris consenten soo voorschreven es nyet veel meer te verwachten staet, ende dat mits dyen in tyts dient ordre gestelt op de consenten van den toecommende jaere 89, sullen de heeren Staten gelieven daerop met eenen te resolveren, ende haere Gedeputeerde last geven de selve sulcx te begrooten als den noot der landen is vereyschende, ende daer mede de zelve jegens 't groot gewelt des viants beschermt moghen worden.

9.

Angesien mede den gemeenen viandt met alle gewelt tracht omme te veroveren de stadt ende fortten van Berghen op Zoom daer aen den landen seer marge 1; Die Gedeputeerde van Zeelant reysende ter vergaderinge van de Generaele Staten zullen mogen inbringen continuatie van 't ordinaris consent tot 200.000 guldens ter maent, dan zoo men die zoude moeten begrooten, dat 't zelven ande provincien gerefereert zal worden om daerop hare resolutie ende advis inne te zeynden. Dan zullen de voorschreven Gedeputeerde verzoucken minderinge van de quote van Zeelant overmits de ruine ende denastatie van 't landt van der Tholen, ende d'inlage van Schouwen ter caussen van de welcken dyen van Schouwen bij de Staten van Zeelandt quictscheldende van de 100.000 ponden geschiet overmits oock dat die van Zeelant om huere quoten te furneren d' ordinaire middelen van de imposten in diverssen ponden hebben moeten verhoogen. marge 2; Die Staten van Zeelant consenteren te mogen extraordinairlijck voorderen, een consent van hondert duysent guldens, behoudens dat de zelven verstrect zullen worden tot de plaetssen in desen poincte vermelt.

- 128 – A.S.G. 206. hoogelijck is gelegen soo in regard van de voorschreven staat als de eylanden daer ontrent, ende het magazyn van vuires ende anmonitie van oorloghe te vooren daer inne gesonden meest soo bij het volck van haere Majesteyts secours als anderen is geconsumeert. Soo hebben wij van nyeuws 't selve magazyn van vuires, munitien van oorloghe ende andere behouften tot defentie van de voorschreven stadt ende fortten dienende versien tot over de weerde van 't seventich duysent ponden van 40 grooten. Ende ten selven eynde gedestineert het geheele secours van haere Majesteyt uuytgesundert die garnisoenen van den steden ende plaetsen van asseurantie ende duysent soldaten geordonneert tot bewaernisse der stede van Oostende, ende daer beneffens thyen oft twaelff hondert soldaten in besoldinghe van den lande wezende, ende voorts

- 129 – A.S.G. 206.

nyet, Maer den Baander heeren van Willigby, Gouverneur Generael van het voorschreven secours van haere Majesteyt doet alnoch instantie omme een gedeelte van het belooffde secours van ruyteren te doen veranderen in voetknechten, sulcx dat de voorschreven veranderinghe oock sal worden geadviseert, ende geresolveert bij wat weghen ende middelen sal mogen versien om met goet genoegen van haere Majesteyt ten minsten quetse van den lande, met de beste ordre haere Majesteyts assistentie mogen genieten .

11.

Die Gedeputeerde sullen oock gelast moeten worden omme te mogen resolveren op het middel van betaelinghe van Willem Colston van Bristou nademael dat Meester marge, hier op is mede bij die van Zeelant geresolveert, als op 't 7de ende 8ste poinct van de voorschreven propositie staet angeteeckent.

- 130 – A.S.G. 206.

Jan van den Warcke de welcke onlancx in Ingeland gesonden is geweest, omme metten agent Ortel te vervolgen cassatie ende affdoeninghe van de arresten aldaer bij den voornoemde Colston an verscheyden schepen ende goeden van dese landen gedaen, uuyt crachte van sekere brieven van represaillie bij hen geobtineert ter somme van dryendertich duysent pont van 40 grooten behalven de oncosten ende intereste daer en boven geestinieert op een merckelijcke somme, genootsaeckt es geweest omme te verhoeden naerder schaden de saecke te accorderen op twee duysent drye hondert ponden sterlincx, maeckende dryentwintich duysent ponden van 40 grooten als te wetene affgaende elff hondert vyff ende 'tsestich ponden sterlincx bij den voornoemde Colston alreede ontfangen van gearresteerde daer van de eygenaers in prontis moeten gerembourseert worden, ende dat van resterende thyen hondert vyffendertich pont betaelt

- 131 – A.S.G. 206. souden worden vyffendertich pont sterlincx gereet ende thyen hondert pont een derde part prima february 1589 naestcommende ende de andere twee deelen prima may ende augusty daer aen volgende. Ende dat de obligatie van de Staten Generael daer aff voorden 15den novembris eerstcommende gelevert soude worden, alles op peyne van de voorschreven penninghen bij gelijcke represallien geexecuteert te worden.

12.

Insgelijcx belangende de brieven van Marque ende represaillien in Vranckryck op de persoonen ende goederen van die van dese landen gegeven, ende tegenwoordich al te wercke gestelt alwaer marge; Is geresolveert, dat de Gedeputeerde van Zeelant reysende ter dachvaert van de Staten Generael in Hollant aldaer in deliberatie zullen commen metten Staten van Hollant, om eenigen gevougelicken voet te nemen tottet affleggen ende cesseren repostilien ende 'tzelven den Staten Generael voordragen midsgaders om neder te doen legghen de nyeuwicheden bij die van Hollant gepleeght, in 't affnemen van 't licent oft convoy van de goederen gedestineert op Zeelant, om aldaer opgeslagen ende opgeleyt te worden. Ten derden om behoorlick contentement te doen hebben den cooplieden wiens goederen affgenomen ende tot prijs gemaect zijn van Geertruydenbergh, nyettegenstaende

- 132 – A.S.G.

206.

nyet alleen die goederen worden angehouden maer oock die persoonen gevanckelijck geset ende seer qualijck getracteert.

13.

Wat voorders te doene sal staen op de represaillien bij den Coninck van Schotlant op dese landen geresolveert te worden gegeven, ten behouve van den Colonel Stuwart, ter somme van ses hondert tachtich duysent guldens bij den selven gepretendeert ter cause van de diensten bij hen ende Schotsche compaignien van sijnen regimente al hier te lande gedaen, ende dit in gevalle de gesanten Meester Leonart de Voocht, pensionnaris der stadt Delft, ende den agent Ortel gecommitteerde omme aldaer te trecken, ende sijne Majesteyt te marge; 1. vande voorschreven goederen de behoorlicke rechten betaelt waeren over zij bij requeste ande Staten van Zeelant hebben gedient marge; 2.

Sal verwacht worden d'antwoorde van de Coninck van Schotlant ende 't raport van de Gedeputeerde van de Staten derwaerts gezonden.

- 133 – A.S.G. 206.

remonstreren het ongelijck van dyen geen affdoeninge van de voorschreven represallien soude connen obtineren.

14.

Mijne heere de Grave van Moeurs is bij resolutie van de Gedeputeerde op de leste vergaderinge van de Generale Staten gegeven ordonnantie op die van Utrecht van der tyenduysent acht hondert 50 guldens. Welcke somme bij liquidatie bevonden is geweest sijne Genade te resteren ter saecke van sijn tractement 't zedert den 10den january 1586, dat 't Gouvernement van den Grave van Leycester Hooge Genade begoust heeft, ende want die van Utrecht hen excuseren ende weygerich maecken de selve somme te voldoen overmits andere oorlochslasten daer mede marge; De Staten van Utrecht zullen verzocht worden den Graeff van Meurs hueren Gouverneur te betalen zijn tractement alhier vermelt uuyt 't gene zij van huer ordinaris quote oft extraordinaris consenten mogen resteren, ofte zoo zij de zelven voldaen hebben, dat hun de zelven betalinge zal geleden worden op huere ordinaris als extraordinaris consenten. In allen gevalle zoo zulcx nyet en zoude connen vallen, 't zelven vernomen zijnde zal op de pretensien van de voorschreven Graeff bij den Staten Generael naerder geleth worden om etc.

134 – A.S.G. 206. sij sustineren verre bove haere quote ende macht gesargeert te sijne. Ende dat sijne Genade in soo groote verachteringe ende schulden is geraect dat sonder prompte betaelinge van de voorschreven somme hij geschapen is van sijne crediteuren eenige schanden angedaen te worden. Sullen die Gedeputeerde daer op oock sulcx gelast commen dat sijne Genade de voorschreven betaelinge promptelick sal mogen consequeren.

15.

Ende al soo die Tresorier Generael Joris de Bie dagelijcx anhoudende is dat sijne rekeningen die hij alnoch te doene heeft voor den tyt dat hij onder 't Gouvernement van den Grave van Leycester Hooge Genade bedient heeft het ontfangerschap van de oorloge, wesende ontrent elff maenden gehoort ende gesloten soude marge; Is geresolveert dat geprocedeert zal worden, tot auditie van de rekeningen van de ontfanger de Bie, indien alle de provincien gerekent hebben, die men verstaet eerst behooren te rekenen, ende vooren te moeten gaen. Indien nyet, zullen de defaillante provincien daer toe geporret ende gevoordert worden

135 – A.S.G. 206.

worden, gelijckerwijs als oock mede doet de jegenwoordigen ontfanger generael Philips Doublet voor den navolgenden tyt. Ende dat meer als redene is dat 't selve op 't spoedichste geschiede. Sullen die Gedeputeerde oock volcommelijck gelast worden, omme tot hooringe ende sluytinge de voorschreven rekeningen te procederen.

- 136 – 1588 dec. 5 Edele vermogende seer voorsienige heeren die gecommitteerde Raden van myn heeren den staten 's lants ende Graeffelicheyt van Zeelandt.

Verthoont in alder oitmoet ende reverentie, uw Edele onderdanigen dienaer Thomas Blanckaert, wonende binnen der stede Goes, als particulier ontfanger vande statenpennyngen tot 3 sch. 6 gr. op elck gemet lants, onder de prochie van Cattendijcke in Suytbevelant, de annis 1587, ende 1588, hoe dat hy suppliant ten achteren wesende, vande voorscreven statenpennygen de anno 1587 voorscreven, van eenen Pieter van Erdenbogen is benodicht geweest omme syne betalinge te gecrygen, den selffden by eenen deurwaerder te doen sommeren ende gyselen, den welcken op syne gyselinge nyet vele passende (als wesende den persoon die nyemant 't syne en begeert te geven, dan met den uuytersten rechte) es gegaen aen Steven Adriaenssen Burchmeester vander Goes voorscreven, ende hem te kennen gevende syne gyselinge, heeft den voorscreven Burchmeester, den selven Erdenbogem jegens wille ende danck vande voorscreven suppliant ende deurwaerder die de executie soo eerde gebracht hadde, gerelaxeert uuyt synen voorscreven gyselinge ende heeft daeraenboven eenen stadtbode aenden deurwaerder ende hem suppliant gesonden, met verbodt, van met de behouste executie nyet voorts te gaene, dan indien hy suppliant yet wiste te heysschen dat den voorscreven Erdebodegem hem soude te rechte staen, die op maendaege laestleden den 5 den decembris, by sententie van Burchmeesters ende Schepenen vander Goes voorscreven, vry ende los vande voorscreven behouste executie, ende gyselinge gewesen es, ende den voorscreven suppliant syn actie gereserveert ten princlpaele, volgende de acte hier annex, 't welck es streckende tot grooten naedeele ende verachteringe, soo vande ontfanck van hem suppliant, als oick van alle d'andere particuliere clercken, oft ontfangers, die geschaepen souden syn, alsulcke practycken van vele ende dyversche quade betaelingen daegelicx te verwachten ende oversulx ommogelick souden wesen, de pennyngen van heuren voorscreven ontfanck, op zekeren corten tyt (als den noot sulx soude vereysschen) ten comptoire vande Rentmeesters daer sy onder resorteren, op te connen brengen. Bidt daeromme hy suppliant seer oitmoedich, (opdat sodanige saecken nyet en souden commen in quaede consequentie), dat uw Edele heeren believe, den suppliant te accorderen ende ordonneren, by appostille in marqe van desen tot innynge van syn pennyngen, mette costen daerop gelopen ende te lopen syn behouste exicutie vande deurwaerder, voirts te mogen gaen nyet jegenstaende 't appoinctement, by die vander Goes voorscreven (onder correctie gesproken) jegen d'ordonnantie daerop gemaect tot innynge van alsulcke heeren Staten pennyngen, gegeven, de welck doende etc.

- 137 A.S.G. 206.

Requeste over Thomas Blanckaert ontfanger vande 100ste penninghen annis 87 ende 88.

Extract uut de maendaechse rolle der stede Goes, folio 222 verso.

Pyeter van Aerdenbodeghem te Cappelle, alhier gegyselt heer ende opposant contra Thomas Blanchaert verweerde,versouct redene ende verclaringhe vanden oorzacke vande ghyselingh om respective makende heysch van costen ende interest. In margine stont geschreven, frustra den 2 den decembris (15)88 Byle verclarende segt over den hondertsten penning tot 21 stuuvers op 't gemet de anno 1587 van omtrent 11 gemeten die den opposant gebaent heeft in Cattendyck, over 't voorschreven jaer monterende ter somme van 37 schellingen 10 grooten vlaems makende daervan heysch mette costen. Levensdale segt de geheyste penningen vande jare (15)87 lange nae 't jaer geexpireert te zyn over zulcx den Edelachtbaere nyet gequalificeert te procederen by gyselinge, daer en boven segt den opposant aenden heer ten vollen betaelt te hebben van alle zyn banninghen in Cattendyck over den voorschreven jaere in handen vanden Edelachtbaere concluderende tot niet ontfanckelycken versoucken by ordre van justitie gewideert te werden. Byle segt vanden Edelachtbaere penninghen reelyck te moghen excecuteren, ontkennende hyer van betaelt te zyn. Burghemeesters ende Schepenen ontslaen den opposant uut de ghyselinghe mette costen. Den Rentmeester reserverende zyn actie ten principale actien den 5den decembris.

1588.

Geextraheert ende naer collatye bovenden te accorderen by my A. Potegors 1588.

- 138 – 8 dec 1588 A.S.G 206.

Eersame, wyse zeer voorsienige heeren.

Alzoo by uw Edele Gedeputeerde ter lester vergaderinge vanden Staten van Zeelant gelooft is raport ende finale resolutie inne te bringen, tegens den 12 den deses naestcommende opde voorgeslagen vierthien op 't gemet hemelsbreede te schieten over geheel Zeelant, totte fortificatie vander Tholen, Duvelant ende den Oostdyck, daerinne begrepen de twee stuvers op 't gemet alreede totte fortificaties van Duvelant geconsenteert. Soo en zullen uw Edele nyet versuynich willen wesen haer gedeputeerde dienaengaende tegens den zelven dage volcommelyck gelast herwaerts aff te veerdigen, eensamelyck om te decideren ende by gemeene resolutie vande Staten van Zeelant, oft door hare authorisatie byde Gecommitteerde Raeden te versien opde differenten, wesende tusschen die van Zierickzee ende Brouwershaven onderlinge, nopende de repartitie vande gemeene 's landts contributien.

3 Voorts alzoo midts den lesten storm de stadt Vlissingen in groot perickel is gecommen van inunderen ande zyde van het Altenaetsche bolwerck, ende ten zy daerin tegens, 't anstaende saisoen met optrecken van acht oft negen roeden muurs, versien worden, bewaerende midlertyt, `t affgespoelde quartier met eenen rysbarm ende andere wercken de voornoemde stadt zal commen te pericliteren ende `t landt in te loopen. Sal uw Edele gelieven tegens den voorschreven dage hare Gedeputeerde herwaerts gelast aff te zeynden, om `t adviseren opde conservatie vande voorschreven stadt ende tot wiens laste de voorschreven muur ende wercken daertoe noodich, gemaect zullen worden.

4 Oock zullen uw Edele hare voorschreven Gedeputeerde gelieven te lasten om ten voorschreven dage finalick te resolveren opde beraempte fortificatien der steden van Brouwershaven ende Armuyden.

5 Item om ordre te stellen jegens de ongeregelde vergaderinge ende ander abuysen vande wederdoopers.

6 Van gelycken om te versien tegens de groote confluentie vande ledichgangers ofte vagabonden hiermede.

Eersame, wyse ende zeer versienige heeren zyt Gode bevolen, uuyt Middelburch, den 8sten decembris 1588.

P . Rychorst.

Ter ordonnantie vande Gecommitteerde Raeden van Staten van Zeelant, by my C. RochfoĂŤlssen. ????....

- 139 – A.S.G. 206 Eersamen, wysen, zeer voorsienigen heeren Burghmeesters, Scepenen Raedt der stadt Goes den 9den decembreis (15)88.

Op 't 5de point 't Concept vande instructie voor Meester Jan Nicolai ande Staten toegezonden, en wort nyet goet gevonden, dan wort geresolveert op ‘ t goet bevinden van yders principalen dat men voorschreven Nicolai zoude mogen tracteren mette retenue van twee hondert gulden 't sjaers te betalen byden Tresorier van Zeelant, ingaende 1de january lestleden. Waervoorn hy den Staten van Zeelant ende hare Edele Gecommitteerde Raeden eet zal doen van ten dienste vande lande van Zeelant te staen in alle zaken daer zy hem zullen willen besigen.

Behoudens dat hy tegens nyemandts privilegien ende gerechticheden en worde geemployeert.

- 140 –

A.S.G. 260.

Poincten ende Queurturs ande steden van de heeren Staten van Zeelant. Goes.

Is bij 's lants auditeurs goet gevonden dese poincten yder an zijnen principalen voor te dragen, ende daerop ierstdaechs hare resolutie ende meenyngen scryftelick in te bringen.

Poincten dienende totte ordre ende directie van 't stuck van de rekeningen 's lants van Zeelant.

0 Alzoo die heeren Staten goet gevonden ende geresolveert hebben (zoo bij de instructie an hunne Gecommitteerde raden gegeven in date den 13den octobris 1586, als bij diversche nadre resolutien in conformite van dyen daer op gevolght). Expresselick an hun te reserveren d'auditie ten van alle 's lants rekeningen, omme te weten 't bericht ende employ van alle ' s lants penningen, ende consequentelick den pertinenten staet van den lande. Ende dat bij expiratien bevonden wort, dat omme 't stuck van de voorschreven rekeningen, ende wes daervan cleeft ten dienste van den lande behoorlick te dirigeren, van noorde is daertoe te maken ende arresteren zekeren voet ende instructie.

Ten fyne die Gedeputeerde op 't stuck van de voorschreven rekeningen mogen weten weten waer na hen te reguleren.

Soo zal die voorschreven heeren staten gelieven die voorschreven instructie ierstdaechs dresseren.

Ende midlertyt bij provisie hare goede meenynge ende wille te verclaren op de poincten hier na volgende

lste Ierst of de voorschreven heeren Staten verstaen, dat hare Excellentie

- 141 – A.S.G. 206.

Gedeputeerde op 't stuck van de voorschreven rekenyngen zullen behooren ende schuldig zijn op te nemen, alle ende iegelicke 's lants rekenyngen, indifferentelick, zoo wel van de middelen ende administratie te lande als te watere 't zij generaele oft particuliere, van wat nature oft administratie die zelve mogen zijn, staende onder 't gezagh ende bewint van die van Zeelant, conform de generaele lyste dienangaende hier annex.

Oft dat die van den Rade, daeraff noch eenige rekenyngen behooren op te nemen, in welcken gevalle zal u Edele gelieven daeraff den uutdruckelicke distinctie ende separate lyste te maken, op dat eenygelick mach weten wat hij behoort te doen oft laten.

2de Off de steden van de voorschreven Staten oft eenige des zelver respective hunne Gecommitteerde Raed neffens die bijzundere Gedeputeerde

- 142 – A.S.G. 206 van de andere steden, op 't stuck van de voorschreven rekenyngen zullen mogen committeren, dan nyet.

3de.

Voorts alzoo bij 't 12de article van de instructie van den Rade in genere geseyt wert, dat men op de voorschreven rekenyngen zal besongneren ende voorts varen mette presenten, sal u Edele gelieven 't zelve te interpreteren, ende hare meeninge dienangaende t' esclarcieren.

4de.

Item hoe ende bij wyen de comptable officiers, tottet overbringen van huere rekenyngen ende zuveringen der zelver, belast ende bescreven, ende (des noot zijnde) geconstringeert zullen worden.

- 143 – A.S.G. 206. de

5

voorts hoe ende bij wijen de convocatie oft bescrivinghe van de voorschreven Auditeurs (zoo vanneer die gescheyden oft vertrocken werden) gedaen zal worden.

6de.

Item oft geviele, dat den voorschreven Auditeurs op eenige rekenyngen voorquamen eenige acten oft ordonantien gegeven bij die van de voorschreven Rade buyten huere instructie oft resolutie van de Staten, wat bij de voorschreven Auditeurs dienangaende te doene zal staen.

7de.

Ende alzoo Pieter Coorne, nopende zijne besoignen op 's lants rekeningen oock bij instructie eede dient verplicht.

Sal u Edele gelieven ’t concept

- 144 – A.S.G. 206. dienangaende (den Gedeputeerde ter lester vergaderinge van de Staten in handen gestelt) ierst daechs t' oversien dresseren ende arresteren ten meesten dienste van den landen.

- 145 – A.S.G. 206.

Ordonnantie volgende de welcke men verpachten wil ten behouve van de gemeene zake den impost op het wit zout ende cleynen, 't welck hier te lande gerafineert oft van buyten ingebracht zal worden.

Die pachters, collecteur oft zijnen Gecommitteerde zal van elck hondert gerafineert wit zouts ende oock van cleyn zout minder oft meerder maten naer advernant welcke gedurende zijnen pacht oft collecte inden voorschreven lande uuyte keete gedaen zal worden van de eersten cooper oft affscheper, oft den geenen die het uuyt de keete zal doen dragen, ontfangen zal de somme van . . .

Ende op dat den voorschreven impost bequamelijck ende des te beter geheven ende geinnet zoude mogen worden. Ende omme te voorcommen alle frauden ende diversen van neringen oft anders Soo zal den zelven verdeelt mogen worden in vier distincte pachten, als eerst over het quartier van Hollandt zoo verre den ontfanck vande comptoiren van de gemeene middelen ende ontfangers over Dordrecht, Haerlem, Delft, Leyden, Amsterdam, Gouda, Rotterdam ende den Briel es streckende.

- 146 – A.S.G. 206.

De tweede over de quartieren van Westvrieslant ende Noort Hollandt met Waterlandt, zoo verre den ontfanck van Jan Albrechtssen Raedt streckende es.

De derden over de quartieren van Zeelandt zoo verre den ontfanck van den Tresorier Manmacker streckende es, Bergen op zoom ende alle andere steden, fortten ende plaetssen van Brabandt en de Vlaenderen onder de Generaeliteyt staende, daer onder begrepen.

De vierde over de quartieren van Vrieslant.

Ende omme te voorcommen alle frauden ende bedroch die in den opheeff van het voorschreven gemeyn middel zoude mogen geschieden soo en zal die Panneman 't zij voor hem zelf oft yemand anders van wat qualiteyt hij zij, geen zout van zijnen vloer oft denne mogen meten, voeren oft brengen oft gedoogen bij ymand anders gemeten, gevoert oft gebracht te worden, zonder dat hem alvoren blijcke bij een billet vande pachter oft collecteur, dat den impost van 't voorschreven zout ten vollen betaelt es.

Item omme des te beter de voorschreven frauden

- 147 – A.S.G. 206.

te mogen voorcommen zoo en zal men egeen zout van eenigen vloer oft denne mogen doen oft laten doen oft meten, 't zij met hondert halff hondert, vierendeel oft anders met andere maten dan met heele vaten, als men gewoonlijck es in elcke provincie, quartieren, steden ende plaetssen een hondert zouts te meten. Ende dattet zelven nyet geschieden en zal aan bij een ofte twee gezworen zoutmeters oft zout stooters, volgende 't gebruyck van de plaetssen daer 't zout uuyt gaet, op de verbeurte van 't zout bij ander mate oft bij andere persoonen gemeten ende op elck hondert boven dien hondert guldens.

Ende minder mate, naer advenant, ende privatie van zijn neeringe voor een jaer.

De voorschreven gezworen zoutmeters ofte stooters en zullen geen zout mogen uuytmeten van eenige denne ofte vloeren tenzij henlieden eerst ende alvooren bij billet inhouden de qualiteyt van 't zout dat aff gemeten zal worden, blijcke dat den pachter ofte collecteur van de voorschreven impost es betaelt, ende den zelven zoutmeters zullen gehouden wesen t' eynde alle weke den

- 148 – A.S.G. 206. pachter oft collecteur over te leveren de bij hem ontfangen daerop zij 't zout uuytgemeten hebben, als zij van gelijcken doen zullen tot alle tyden bij den pachter oft collecteur vermaent zijnde. Waer op de zoutmeters in handen van den Officier ter presentie van den pachter oft collecteur eedt doen zullen, ende ingevalle zij contrarie doen, zullen verbeuren t' elcker reyse hondert guldens, ende bovendyen als meyneedige gestraft worden.

Boven dien zal den Panneman geen zout vanden denne mogen laten gaen zonder den cooper oft schipper eenen zoutbrieff oft paspoort van den pachter naer de costumen van de plaetssen te leveren, waer op oock geteeckent zal worden dat 't recht van impost van de …… den pachter oft collecteur betaelt es. Ende zal oock van gelijcken nergens eenig zout gelost mogen worden, zonder den voorschreven zoutbrieff oft pasport van den pachter den Burghmeester oft ander daertoe te deputeren, te exhiberen, ende bij den secretaris doen onderteeckenen, ende registreren ende den gewoonlijcken eedt doen.

Ende alzoo zonder merckelijcken frauden den voorschreven impost met goede opsichte nyet geheven en zal

- 149 – A.S.G. 206.

mogen worden van 't zout dat in de zout keeten verre van de steden staende wort gezoden, soo en zal gedurende den voorschreven pacht oft collectatie geen zout gezoden mogen worden in de zoutkeeten nyet staende binnen eenige steden oft binnen den quartiere van een myl daerbij.

Item ten eynde de pachter van de voorschreven impost te beter hem mach verzekert houden, soo dat hij van elck hondert wit zouts 't welck buyten de geunieerde landen gezoden, inde zelve gebrocht wort, omme alhier geconsumeert, vercocht oft op ander landen gevoert te worden in 't incommen ontfangen tot laste van de inbrenger de somme van £ 75 van 40 grooten 't pondt, ende dat op d' instructie ende pene daerop de convoyen in de voorschreven landen werden ontfangen ende geheven.

Die pachter oft collecteur zal oock genyeten innen ende ontfangen den voorschreven impost van alle het wit zout ende cleynen ten dage van het ingaen zijnes pachts binnen zijnen bedryve wezende, zoo wel in handen van de coopluyden, vercoopers, facteurs, pennewaerders, reeders ende stierluyden ofte visschers, als alle andere inwoonders der zelver provincien.

- 150 – A.S.G. 206.

Tot welcken eynde de voorschreven pachter of collecteur zal vermogen te onderzoecken, alle packhuysen, kelders, schepen, schuyten ende andere plaetssen daer men zout zoude mogen leggen ende den voorschreven coopluyden, vercoopers, facteurs, pennewaerders, reeders ende visschers bij eede doen verclaren hoe veel zouts zij onder heur hebben, midsgaders alle borgers t'haren huyse mogen ondervragen hoe veel zouts een yder bij hem heeft, omme den impost daer van te betalen naer behooren.

Ende bij zoo verre yemandt bevonden werd op't verzouck van de pachter oft collecteur men verclaert, angegeven oft betaelt te hebben dan hij inderdaet onder hem heeft, hem ofte zijnen metverwanten oft andere daer hij `t voornoemde doet toebehoorende, zal van elck vat te cort angegeven verbeuren thyen guldens.

Geen provincien, steden, plaetssen, lichamen van ambachten oft gemeenten, noch oock de neringe van de panneluyden en zullen vermogen desen pacht an te slaen directelijck oft indirectelijck in eeniger manieren. Ende zal den pachter gehouden zijn bij eede te verclaren dat hij den zelven pachter voor geen provincien, steden noch panneeringen gepacht en heeft.

- 151 – A.S.G. 206.

de pachter oft collecteur en zal nyet vermogen eenige quictscheldinge te doen oppositie te maken oft min te ontfangen voor 't recht van desen impost dan naer advenant van de voorschreven ... op elck hondert zouts, noch oock de maniere van inninge voornoemt verhaelt te veranderen op pene van …… die contrarie be-vonden worden.

Item en zal die pachter nyet vermogen eenich deel van zijn pacht `t zij bij provincien oft particuliere steden oft plaetssen over te laten oft voorts te verpachten, maer verbonden zijn den zelven oft in persoone oft bij zijne commisen te bedienen, op gelijcke peynen.

Ende zal die pachter voorschreven ten affgaen van zijnen pacht gehouden zijn ten verzoucke van de toecommende pachter oft collecteur bij eede te verclaren dat hij in' t ontfangen van desen voorschreven impost nyet en heeft gedaen oft laten doen in perindicie van den toecommende pachter oft collecteur, noch te dat hij nyet min ontfangen noch gemeten en heeft van’ t zout dat gedurende zijn pacht affgemeten oft van buyten ingebracht es, dan 't volle recht vande voorschreven impost, ende

- 152 – A.S.G. 206.

volgende den inhouden van desen ordonnantie, op de pene van goude Realen, d'een helft tot proffycte van de toecommende pachter oft collecteur, een vierde part tot profficte van de Officier ende een vierde part tot proffycte van de anbrenger, ende daer en boven als meyneedich gestraft te worden.

Die pachter zal gehouden wesen in handen van de ontfanger generael alle maent te betalen een zestendeel van zijnen belooffden pacht, oft bij gebreke van dien zal hij ende zijne borgen daervooren metterdaet worden geexecuteert volgende de generaele ordonnantien.

Ende zal den pacht van desen impost ingaende den iersten aprilis 1588 ende weder eynden den iersten octobris daeran volgende metter zonnen opzanck. Ende zal daervan nyemand vry noch te exempt zijn.

- 153 – A.S.G. 206.

Memorie van zeekere schulden staende te betalen tot laste van de heeren Staten van Zeelandt zoo ther cauzen van de coren, terwe ende anders.

Van den rogge, terwe meel ghezonden voorde steden, Sluys, Oostende Berghen op Zoom, Axel, staet noch te betalen ther somme van £. 4604-8-10 De terwe tot Vlissingen aenveerdt ende vercocht staet te betalen ther somme van £. 2216-2-9 Aen Hans Sterck ende consoorten staet te betalen ther somme van £. 10833-6-8 van 40 grooten waer van de helft verschenen aen Coomans £. 452, ende aen Maerten Blaeuvoet £.. 142-11-0 van 40 grooten, die den Staten van Zeelandt te laste ghelecht zijn in minderinghe van den extraordinaris consenten, doen ponden vlaems. £. 1904-12-11 Noch van ghesequestreerde penninghen bij de Excellentie van Leijcester ghelicht uuyt de Admiraliteyt ende die van Zeelandt belast die te betalen in

- 154 – A.S.G. 206.

minderinghe van de quote ende op te rekeninghe van de quote ghepasseert bedraghende ÂŁ. 1567-7-0 ÂŁ. 10292-11-6.

Somma t' samen

Boven desen es den Trezorier Manmakere belast met groote sommen van penninghen bij hem op zijne obligatie ghelicht van diversche inwoonderen op interest ende verzoecken eenighe van dyen prompte betalinghe, waer op uw Edele zullen ghelieven regardt te nemen op dat hij zijnen crediteuren mede contentement mach doen.

- 155 A.S.G. 206.

Aen mijne heeren Mijne heeren de Staten' t s lants ende Graefelicheyt van Zeelant.

Verthoont met aller reverentie uw Edele onderdanige dienaer Adriaen Manmaker als Tresorier van Zeelant, hoe dat hij over lange aen uw Edele overgebracht soude hebben sijne rekeningen van den jaere uuytgegaen den lesten septembris 87, hadde connen geraken tot het liquideren ende sluyten van sijne rekeningen dyen hij van wegen uw Edele te doen hadde aende heeren Raden van State van de betaelingen bij hen gedaen op te consenten ende contributien soo van ordinaris quote als andere extraordinaris consenten bij uw Edele gedragen tot behouff van de jegenwoordige oorloge, sonder de welcke hij aen uw Edele nyet pertinent en kon-de rekenen, uw Edele es kennelicken over hoe lange de voorschreven zijne rekeningen gelegen hebben ten bureel en van den voorschreven Rade van Staten oock de menichfuldige sollicitatien ende lange tyt versuymenissen bij hem gedaen ende geleden tot sijnen grooten coste ende lastende nu eerst naer lanck vervolch ontrent over 8 ofte thyen dagen de depeschen ende sluyten vande selve gecregen heeft, zal voorts aen sijn debvoir nyet mancqueren om sijne voorschreven rekeningen van de jaere 87 binnen vier ofte vijff dagen aen uw Edele over te brengen, ende daer beneffens pertinenten staet geverifieert

- 156 – A.S.G. 206.

van sijnder administratie, zedert den uuytgeven van de voorschreven rekeningen tot desen dagen toe, waer uuyt uw Edele sullen mogen vernemen waer mede het lant belast es.

Voorder sal uw Edele gelieven middelen te geven tot onderhoudt van de lasten vander oorloge sonder welckes ghelijck voor desen verthoont heeft, hem onmogelijck es de betaelinge van den crychsvolcke te continueren waer door groote swaricheden ontwyffelijck souden rysen.

Uw Edele es kennelijcken dat hij den staet ofte ampt van Tresorier van der oorloge over dese quartieren te water ende te lande van sijne Excellentie van Leycester ende heeren Raden van State nyet anveert en heeft dan bij voor weten ende bewillinge van uw Edele ende tot heuren dienste, want hij hier in desen quartiere met sijn amt genouch te doene hadde voor sijne qualiteyt sonder hen te steken van zoo grooten moyte lasten van knechten ende andere sonder proffyt dan groote periclen ende ongerustheden, ende alsoo hij in `t exerceren van `t voorschreven officie hen soo belast heeft gevonden dat hem nyet wel mogelijck was daer inne te continueren heeft in julius ende augusto voorleden 87 aen sijne Excellentie ende heeren Raden van State

- 157 – A.S.G. 206.

voorschreven bij schriftelijcke ende mondelinge remonstrantie versocht verlichtinge van der voorschreven dienst oft ontslaginge van dyen, dat en heeft tot d'een noch d'ander connen geraken, nu onlancx weder in Hollant geweest solliciterende 't sluyten van de voorschreven sijne rekeningen, heeft aende voorschreven heeren Raden van State weder geremonstreert voorgehouden ende opentlijck verclaert dat hem geheel ongelegen es in 't voorschreven ampt te continueren, ende dat hij mede uw Edele daer van zoude verwittigen ' t welck hij doet met dese, uw Edele biddende ' t zelve hem ten lesten aff te nemen, alsoo het selve nyet en geschiet dat hij uw Edele eenigen dienst hem mogelijck sijnde soude weygeren, dan alleene deur dyen hem nyet mogelijck es soo dagelijcx buyten 's lants te vaceren, zijne documenten te water ende te lande te transporteren in dangie van verlooren oft misleyt te worden, dan wat dienst hij uw Edele hier in den lande can gedaen is hij volweerdich met alle neersticheden te continueren, dan indyen uw Edele immer begeeren souden dat hij soude continueren in de voorschreven betaelinge aen het crychsvolck, mits dat hij binnen ' t s lants voor uw Edele ofte andere daer van mach rekenende, sal geerne mits hebbende eenige verlichtinge doen' t gene hen mogelijck zij. Dan in der voughen gelijck hij voor dese voorleden twee jaeren gedient ende

- 158 – A.S.G. 206.

gerekent heeft, de periclen beswaernissen ende lasten souden hem te difficil vallen.

Biddende voorts dat uw Edele gelieve op d'een en de d'ander te letten, eenige te committeren tottet visitatie van de voorschreven rekeningen ende staet ende daer beneffens eenige middelen van penningen waer mede hij den staet van den lande mach continueren sonder welcke hem onmogelijck es. dit doende etc.

- 159 ASG. nr. 206 Copie Die Staten 's lants van Zeelant.

Alzoo U t'onsen versoecke heeft 't zijne laste opgelicht gefurneert ende betaelt in handen van den penninckmeester der dyckagie van Schouwen Jan Ruyten de somme van U. Ende dat tot subsidie totter dyckagie van Schouwen in de 12000 gulden by ons totter zelver dyckagie gepresenteert ende bewillicht. Midts dat de voorschreven van Schouwen ons hebben gecedeert ende affstandt gegeven in onsen handen van het innecommen van alle de generale middelen van consumptien over de stede van Ziericzee ende lande van Schouwen voorschreven loop hebbende, beginnende ende opcommende in augusto 15 honderd ende eenentachentich omme daer uuyt te moghen recouvreren de voorschreven somme van twaelff duysent gulden. Soo eest dat wy begheerende de voorschreven U van zynen verschoten ende geleende penningen te voldoen, ende weder te betalen. Mitsgaders in alder manieren schadeloos ende indempne te houden, hebben den zelven beloeft ende beloeven by desen de voorschreven somme van U te doen betalen tusschen dit binnen de maendt van Maerte vanden jaere 1582, naestcommende uuyterlick. Ende tot meerder versekertheyt van dyen hebben wy den zelven U voor zyne betalynge voorschreven specialick geassigneert bewesen bewesen ende verbonden assignelick bewysen ende verbinden midts desen den innecommen van de generale middelen van consumptien ende andere Staten penningen die alsdan over geheel Zeelandt loop zullen hebben, oft die gereetste zullen zyn ter optie vande voorschreven U omme daerop zynde, betalynge te achterhalen, zonder eenighe schade oft verlet daerom te lyden, waervan wy den zelven mede beloeft hebben ende beloeven midts desen te indempniseren, zonder oock daertoe eenigerhande onze ofte andere ordonnancien ofte bescheet dan desen jeghenwoordighen brieff te behouven, die wy verstaen op onsen tresorier ende ontfangers voor behoorlicke ordonnancien te strecken, waer van wy den zelven, ende yeder van hunlieden in't bysonder ende dese verthoont zal worden, adverteren ende ordonneren wel expresselick de zelve betalynge ten tyde ende in voughen als boven te doen, zonder eenich wederzegghen ofte uuytstel, midtsgaders den interest vande voorschreven somme jegens twaalff ten honderde alle halve jaere innegaende prima May tachtentich uuyte gemeene middelen. Ende zal hunlieden 't zelve midts overbrenghende dese ende behoorlicke quytantie in rekenyngen gepasseert ende geleden worden. Alles zonder argh ofte list, dies ’t oirconden gheven wy onsen zegel ect. Tot Middelburch den etc.

Ingevalle destiden de penninghen doen furnieren op den naem van Burchmeesters ende Schepenen ende soe mach den zelven brieff elcke stadt voor haer somme gegeven worden.

Maer indyen de particuliere leenders willen particulierlick handelen -metten steden, zal zal men henlieden den zelven (onder correctie) dusdanige versekertheyt geven, oft zulck andere als zy met die magistraten vande steden zullen accorderen.

- 160 ASG. nr. 206 copie Wy Burchmeesters, Schepenen Raet ende gemeene ingesetenen der stede van U ende doen te wetene dat wy bekennen in leenynghe ontfanghen te hebben van U deses van U ende selve penninghen verstrect te worden in onse nootelicheden namentlick in penninghen by ons opgenomen tot subsidie vande dyckagie van Schouwen in alzulcke 12000 gulden als by den Staten van Zeelandt den zelven van Schouwen zyn geconsenteert, achtervolghende het vidimus van den brieve hier annex, ende begeerende den zelven U redelicken te voldoen ende betalen van zynen voorschreven geleende penninghen. Soe hebben wy hen beloeft ende beloeven midts desen de voorschreven somme van U te betalen tusschen dit ende Maerte 1582 naestcommende. Ende hebben den zelven ten dyen fyne gecedeert ende cederen midts desen d'actie ons competerende op den Staten van Zeelandt naer rate van zyne voorschreven somme. Van welcken het vidimus onder de handt van den Greffier van den Staten voorschreven hier annex is. Belovende boven dyen den zelven U alle mogelicken behulp ende addresse te doen omme daermede tot zynen betalynghen te geraecken.

Ende ten effecte van desen verbindende specialick alle onse stadts goederen ende incommen.

Midtsgaders van ons ende onsen erven, zoe waer de zelve te becommen zullen moghen zyn, ende ons daer vooren subinitterende aelder rechteren ende insticreren renunchierende van alle beneficien van rechten quytscheldynghe ende alderhande maniere van gratien die wy alreede moghen hebben ofte alsnoch zouden moghen verwerven. Alles zonder argh, die t'oirconden den zegel van verbande deser voorschreven stede hieraen doen hanghen, aldus geheven etc. marge blad 1.

Die nae nu van den particuliere metter opgelichte penningen ende de nota dat hier moet gestelt worden (de somme metten) in d'eerste van dijen. marge blad 3.

Nota dat verdacht dyent dat egheen vidimus van desen brieff gelooff en zal hebben dan zulckx geteeckent waer van oock behoorlick register zal moeten gehouden worden.

- 161A.S.G. 206.

Poincten bij den regierders der stede Zierickzee, aen de Staten van Zeelant over gedient, dienende tot subsidie van der inlage van der lande van Schouwen des en eersten anstaende seisoene 1588 te leggen.

Eerst dat men tot subsidie der voorseyde inlage op de gemeten in den rinck ofte dyckaige van Schouwen gelegen eerstdaechs schieten sal tot laste van den eygenaer boven alsulcke twee Carolus guldens vlaems op den jaere 88 alreede geschoten zijn ende nu alle dage ontvangen worden, noch 5 schellingen grooten vlaems op yeder gemet daer inne begrepen den dobbelen 1OOste penninck vande selven jaere 't welck geschot bij raminge uuyt bringen zal de somme van 25000 gulden Item den dobbelen 1OOste penninck van alle de thyenden soo geestelick als wereldlick geene uuytgesteken binnen den lande van Schouwen gelegen de gemmeene saecke over den ougstende jaere 88 geconsenteert, ende bovendyen noch octroy van gelijcken dobbelen 100sten penninck van den voorseyden thyenden mede tot behouve van de voorseyde inlage bedragende die voorseyde twee dobbelen lOOste penningen bij raminge ter somme van 4000 gulden Item gelijcke twee dobbelen 1OOste penningen van een jaer incommens van de penningen bij de regierders van den lande van Schouwen in voorleden tyden van diversche weesen op interest gelicht bedragende pro anno 88 de somme van 2300 gulden

- 162 – A.S.G. 206.

Noch twee dobbelen 100sten penninck pro anno 88 van de renten staende tot laste van de Stadt Zierickzee, daer inne begrepen den dobbelen lOOsten penninck de gemeene saecke geconsenteert bedragende de somme van 1850 guldens Gelycke twee dobbelen 100ste penninck voor den jaere 88 van den renten staende tot laste van de stadt Brouwershaven bedragende ter somme van 1032 guldens.

Item twee dobbele 100ste penningen over de huysen, keeten, stoven, molens, taenhuysen etc., in Zierickzee bedragende pro anno 88 2100 guldens Gelijcke twee dobbelen 100ste penningen over de huysen, keeten, stoven, molens ende taenhuysen van Brouwershaven bedragende voor `t jaer 88 800 gulden De huysen ten platten lande van Schouwen als wesende van cleender importantie alleenlick per memorie Somme bedragende boven genoemde partyen ter somme van 3782 guldens Ende geconcipieerde inlage wesende lanck 782 roeden tot ÂŁ 25 grooten vlaems de roede sal costen te maken ter somme van 118800 gulden.

Sulcx dat boven alle de voorseyde middelen die bij de ingesetenen van beyde de steden ende lande van,

- 163 A.S.G. 206.

Schouwen connen opgebracht worden noch te cort compt 81718 gulden Welcke somme van penningen uw Edele sullen gelieven den suppliant te vergunnen uuyt de gemeene middelen binnen de selven quartieren vallende volgende 't versoeck in heuren requeste breeder geposeert

1588 Vlissingen lste anstaende seisoene.

- 164 – A.S.G.206.

Memorie van de oude schulden staende tot laste van die van Zeelandt.

Eerst is men schuldich Signor de la Bastide, ter cause van 't Pastel hem toebehoorende ende bij de gemmeene saecke aengeslagen, daer voren men hem oft zijnen gemachtichen belooft heeft te betalen de somme van ontrent 16000 guldenen Item de Engelsche marchants aventuriers in de hondert duysent guldenen hen bij die van hollandt ende Zeelandt toegeseyt ontrent gelijck 16000 guldenen Soo vele belangt de schuit gepretendeert bij die van Ipswich ende te betalen bij drye termynen daer van die twee betaelt zijn. Alzoe bij voorgaende bewillinge van die van der Goes de Staten van Zeelandt de betalinge hyer aff gevonden hebben uuyt de renten van de malcontenten wert hyer alleene gestelt bij memorie.

Item men is schuldich Pierre de Moncel, Pierre Lubin, Franchois Bernaerdt ende Jaques Rellefin coopluyden van Rouanen over de twee derde partyen van vierhondert achtien ponden grooten vlaems hun aengewesen bij sententie van de Gecommitteerde Raden van de Staten 's landts ende Graeffelicheyts van Zeelandt van den 16den october 1579 over de recompense van zeventhien packen ende twee coffers lijnwaets den voor-schreven coopluyden qualick affgenomen ende onder de gemmeene zaecke den eygenaars van zeker vrybeuters schepen ende bootgesellen daer off gelyckelyck bedeelt, daer aff de gemeene zaecke haer contingent ende deel vande bootgesellen moet goet doen de somme van £ 278-13-4.

- 165 – A.S.G. 206.

Item 't ghene Camlier zoude meughen aengewezen werden bij arreste van 't Parlement van Paris jegens ende in prejuditie van die van Vlissingen voor 't verlies, costen, schaden ende interesten bij hen gepretendeert uuyt oirsaecken van zeker zijn schip in julio 1573 bij eenen Capiteyn Cornelis den Ouwen aengehaelt ende den 22sten der zelver maent los en vry gewesen bij sententie van de Admiraliteyt maer nader hant verbrant bij den haeck om de Armade van de Spaengiaerden te beschadigen waer aff hij alreede in clare penningen ontfangen heeft de somme van ontrent 2200 francken 't welck tweemael meer is dan hem belooft was ende daer mede hij hem hadde te vreden gehouden boven d' meersch exactien ende rantsonnementen bij hem geuseert tegen den inwoonders van Hollandt ende Zeelandt op Normandyen trafficquerende.

Voort gewysde van welcken processe te betalen die van Vlissinghen zeker ende borge gestelt hebben totter somme van 1104 gouden croonen mitsgaders 't ghene meer zal bevonden werden hen te commen.

Item Mathurin Malherbe ende Laurens Allen hebben vercregen van de Conick van Vranckryck brieffven van represaille voor de somme van 17004 gulden, 18 gouden croonen ende 1/3 voor haer recompense van 41 tonnen ende een halve Boergoensche wynen tot 130 francken elcke tonne aengehaelt bij Capiteyn Martin Martinisson, in den somer 1576 ende voor goede prinse gewesen bij sententien van de Admiraliteyt vande 28ste juny 1576 voorschreven ende geconfirmeert op de geinterjecteerde appellatie den 14 den july in 'tzelve jaer bij Gouverneur.

- 166 – A.S.G.206.

ende Raden 's landts van Zeelandt, mitsgaders voor de somme van 946 gouden croonen ende een vyffde deel in consideratie van haerlieder costen, schaden ende interesten ter caussen van dyen geleden, makende dese twee sommen 't samen 2744 gouden croonen, een derde ende twaalf folz oft zo haer brieffven luyden twee derde ende twee folz.

Ende zoo daer yet meer gepretendeert werdt of 't eenigen tyden hyer naer gepretendeert zoude mogen werden bij yemande wye hij oock zij ter caussen van den goeden oft schepen met datter toebehoiren mach. In den voorleden troubel aengehaelt onder de Commissie van zijne Excellentie ende voor goeden beuyt ende prinse gewesen ' t zij bij de Admiraliteyt oft Gouverneur ende Raden ende naerderhant den Gecommitteerden Raden van den Staten van Zeelandt, zullen de voerschreven van der Goes nevens de andere staten 's landts ende Graeffelicheyts van Zeelandt alzulcke querelen ende pretentien helpen wederstaen oft den quereelders contenteren naer dat staet gewyse zal oirboirlyck bevonden werden dragende haerlieden aenpaert oft deel van al 't ghene alsulcke pretendenten met gemeene advise zal betaelt oft vande costen, scaden ende interesten die ten opsiene van dien zullen gedoocht ende geleden werden, mitsgaders voor haerlieden voorschreven contingent costeloos ende schadeloos ontheffende alle de particuliere inwoonders van den lande van Zeelandt die ter die oirsaecke eenige costen, scaden ende interesten hyer naer zouden meugen geracken te lijden .

Sullen oock de voorschreven van der Goes helpen zuveren 't slot van de reeckeninghe van de Rentmeester Walrave van Braenisloot.

- 167 A.S.G. 206.

Aen myne Edele Heeren de Staten van Zeelandt.

Verthoonen seer reverentelick die vande Raede vanden Grave van Bueren als heere van Sint Maertensdyck etc., mitsgaders de heere van Brederode heere van Cloetinghen met de gemeen Ambachtsheeren van Zeelandt voorschreven, dat 't zedert den jaere 15 hondert ende `t zeventich alle de Ambachtsheeren van Zeelandt voorschreven tegens alle reden gepriveert zyn van henlieder gepriviligeerde emolumenten prouffyten ende gerechticheden vanden Schote deur dyen de collectatie vanden subuentien totte gemeen zaecke over de landen in Zeelandt gedaen werdt over de gemeten naer 's hemelsbreede ende nyet schotsgewyse volgende den uuytgeven vanden lande, ende welcken volgende de keure van Zeelandt gemaect ende alle Ambachten van Zeelandt uuytgegeven ende vercocht oft tot groote coste gelost ende vergeven zyn, zulcx dat henlieden daerover niet meer en resteert dan heurlieder emolumenten van molens, gors ende dyckettinghen mette thienden die oock tot groote lossinghe ende subnectie van verpensien staen. Ende nyet tegenstaende dat zylieden ten respecte van heurlieder verlies vande schote wel behooren gesoulagiert te worden in heurlieder gors ende dyckettinghen met hen thienden, immers met hooger totte gemeene zaecke daer inne belast te werden dan aladvenant van andere goederen in Zeelandt.

Soe bevinden zylieden nochtans contrarie dat sylieden sedert den jaere 15 hondert vierentachtich over haerlieder thienden mette dyck ende gorsettinghe inde gemeen contributie belast syn over een doublen hondersten penning met vierentwintig ten hondert, boven dat de pachters over de dyck ende gorsettinghe noch geven uuyten hondert 't welck te seer veel es a ladvenant de landen in Walcheren, gelden ontrent Middelburch, Vere, Vlissingen, Armuyden etc. Soe 20,30,40 ende vyftich schellingen, Jae drye pond groten ende meer `t gemet 's jaers Waeronder ten laste vande eygenaer maer 2 schelling op `t gemet gecontribueert wert, 't welck deen door dandere nyet en es over den 20sten penning vande incompste ofte vyff ten hondert. Ende `t welck een groote verschelen es tegens de contributien vande remonstranten die als voren, boven dyen noch van heurlieder gepreveligeerder emolumenten vanden schote gepriveert zyn. Ende alsoe in een gemeen saecke alle egaliteyt requireert es. Versoucken daeromme seer instantelick dat uw Edele gelieve vooraen in desen saecken regard te nemen ende van sulcke redelicheyt te versien, ende useren dat deene naer advenant d' andere niet meer beswaert en wordde. Ende dit al in conformiteyt van uw Edele verbael toeseggen op sekere voorgaende requeste belangende de thienden, welck doende etc.

- 168 – ASG 206

Aen edele endevermogende heeren der Staten 's lants ende graeffelicheyt van Zeelandt.

Verthoonth in behoorlycke reverentie die gemeene Burgmeesters der stadt Vlissingen hoe dat sy met allen behoorlycken ende mogelycke sorchfuldicheyt ende neersticheyt altyts daer naer getracht hebben omme de middelen ende incompsten die soo wel het Weeshuys Gasthuys ende gemeene huysarmen binnen der voorschreven stede syn anwinnende mitsgaders die gene die hun anderssins syn gesubministreert geweest alsoo te distribueren ende uuyt te deelen dat sy sonder uwedele ofte yemant moeyelick te vallen haer ampt met eenich redelick contentement van de behoeftigen hadden mogen uuytvoeren, tot welcken eynde sy haer eygen huysarmen (die nochtans billichlyck ende met onweersprekelick redenen voor allen anderen behoorden versorcht te worden) in velen respect en seer nauw besunden hebben, maer hebben metterdaet bevonden, dat allen hueren arbeyt te vergeeffs is ende dat zy in dese worstelinge tegenwint, storm ende stroom soo verre vervallen syn dat sy buyten alle hope zyn de gewenschte haven aen te mogen doen sunder eenige exstra ordinairie assistentie doer dyen dat het getal der huysarmen ende weeskinderss vermenichfuldicht by gebrec van neringe ende winninge van de arme gemeente. Ende dat de toeval van de gequetsten ende siecken van buyten van allen cant en eenen langen tyt soo groot is geweest als van Sluys (van waer alleene sedert 't overgaen der voorschreven stede wel veertich gequetsten binnen de voorschreven stede Vlissingen onderhoudt hebben gehadt, boven de wyffen ende kinderen). Item van Axele Ter Neuse, Lillo ende Liefkenshoeck, boven dyen ende besunderlick van den Ingelschen soo wel van 't garnisoen aldaer als uuyt allen gewesten binnen de selve stede aremer ende soo wel om aldaer genesen ende gecureert te worden, als onder 't dexel dat se daer passaige soecken, synde vanallen anderen steden vour by gesonden dat de lasten van de armen sedert de tyt van twee jaren herwerts allessins verre bethaelt dan verdobbeleert zyn.

Ende daerentegen de coophandel ende neringe geheel van daer vervrempt soo deur 't verleggen van de Admiraliteyt als diversche cooplieden alreeds vertrecken ende dagelycx meer vertreckende, van de welcke ende haeren handelinge een groot deel vande aelmoessen, paechte, procenten, ende de arme believende, jae de plaetse van de rycke ocuperende waer deure getanseert es dat de supplianten hun bevinden verloopen ende ten achteren bethaelt dan acht hondert ponden groten vlaems, sonder daer tegens presentelick eenen rede te weten ende boven dyen onversien van alle provisie van coren, vleesch, boter ende caes. Onder welcke last sy nootsaeckelick moeten beswycken ten sy uwedele hun met een liberalic extra ordinairie hulpe ten bate commen, 't welck gemerckt ende es dat uwe Edele kennelick es dat dese 't achterstel ende veel meer andere swaricheden ende ongemacken hun overcommen uuyt oorsaecke van den dienst welvaeren ende conservatie van den lande waer toe sy soo liberalick hebben laeten gebruycken ende geen redene en es dat sy voor haeren getrouwen dienst ganschelyck geruineert worden.

Believe uwe Edele den supplianten 't assisteren met eene prompte somme van penningen ende voorts met eenige gedurigen middel daer mede sy van voorder verloop behoet ende in haeren lastigen dienst onder alle swaricheden vertroost ende verlicht mogen worden. 't welck doende ect.

- 169 A.S.G. 206.

Requeste van mevrouwe die Princesse van Chimay.

Aen myn heeren de Staten van Zeelant ende haere ghecommitteerde Raden.

Gheeft reverentelick te kennen Vrouwe Maria van Brinieu Princesse van Gharnay ende van Hondy, Gravinne van Meghen etc., Hoe dat zy Remonstrante creditrice wesende vanden Hertoghe van Aertschot vande somme van sesse ende dertich duysent guldens eens, ende van sesse duysent guldenen `t siaers, haer leven lanck geduerende, sy remonstrante tegen den curateur vanden sterfhuyse, van wylen Heer Jan van Bourgondien heere van Froitmont als debiteur vanden voorschreven Hertoghe van Aertschot soo verre geprocedeert heeft voorden hove van Hollandt, dat zy teghen den zelven curateur heeft geoptineert sententie, in date den 17den septembris lestleden, daerby de zelve gecondempneert es te betaelen aenne haer remonstrante, de voorschreven somme van zesse ende dertich duysent guldenen, ende haer voorts te verzekeren zoo uuytten nagelaten goederen vanden voorschreven Heer van Froytmont (alsoo verre als de zelve daertoe verbonden zyn) als uuytten sterfhuyse vande voorschreven vrouwe Louyse van Crony (zoo verre haere naeghelaten goederen strecken zullen moghen) de perceptie vande voorschreven zesse duysent guldenen, waervan het eerste jaer verschynen zal in Martio naestcommende. Volghende welcke sententie ende ordonnantie vanden voorschreven hove, die de voorschreven curateur haer remonstrante in mindernisse vande voorschreven sesse ende dertich duysent guldenen gecredeert ende getransporteert heeft, de somme van veerthien duysent, ettelicke guldenen wesende de zelve somme partye van sesthien duysent zevenhondert acht ende 't zeventich guldenen, hem curateur in die qualiteyt angewesen by sentencie vanden Hooghen Raede van Hollandt ende Zeelandt, in date den 20 sten Marty anno 1589 ten laste van uwe Edele ende dat uuyt causen van een lyfrente ofte donarie van vier duysnt guldens 't sjaers die de voorschreven Vrouwe Louyse van Crony sprekende ghehadt heeft opden domeynen van Zeelandt. Ende aengaende de verzekeringhe vande perceptie vande voorschreven zesse duysent guldens `t siaers, heeft de voorschreven curateur haer remonstrante bewesen op noch 21500 etlicke guldenen, die 't sedert de voorschreven sententie tot den sterfhuyse toe vande voorschreven Vrouwe Louyse van Crony geloopen hebben tot laste vande voorschreven domeynen, van Zeelant ter cause vande voorschreven lyfrente. Alsoo dat haer remonstrante mette voorschreven 14000 guldens hier boven gementioneert, in martie toecommende zal verschynen, de somme van 20000 ettlicke guldenen, welckes alles alsoo wesende alst blyckt, by de stucken hier by gevoecht. Ende dat zy remonstrante omme dat zy luttel daeghen voor het overgegaen vande stadt van Brugghe haer over dese zyde begeven hebbende, van alle haere goederen (die over de veertich duysent guldens `t sjaers suver uuytbrengen) belooft es, als de welcke omme de redenen voorschreven byden Hertoghe van Parma by titule van confiscatie (ende met expres verbot op pene van crime van leze Majesteyt haer remonstrante eenighe part oft alimentatie

- 170 A.S.G. 206 daer uuyt te laeten volghen, alsoo hy sustineert aende Prince van Chymay gegeven zyn, in veughen dat sy remonstrante, omme haer eenichsins naer haere qualiteyt tot desen tijd toe te onderhoudene genoodicht es geweest veele groote ende zware schuldenen over al te makene, om me de welcke te voldoene zy daghelicx zoo by vervolch van rechte als andersins grootelicx ghemoeyt ende gheimportuneert wert. Soo ist dat zy remonstrante uwe Edele zeer vriendelick ende reverentelick es biddende, dat de zelve consideratie ende goederthieren insicht nemende op d'occasie haers groots verlies, haers jegenwoordighen soberen staet ende vande andere redenen hier boven verhaelt, de zelve ghelieve haer remonsttrante te doen betaelen jegenwoordelick de somme inde welcke uwe Edele by sentencie zyn gehouden ende `t sedert de sentencie, duerende `t leven vande voorschreven Vrouwe Louyse Crony, tot haeres remonstrantes proffytte, zyn verschreven, ofte emmers ten minsten eene redelicke partie van dyen omme mette selve haere haestichste ende importunste crediteuren te voldoene. Ende de reste op al zulcke en redelicken termynen als naer luyt de sentencie hier boven vermelt, by uwe Edele ende de volmachtighe vande voorschreven Vrouwe remonstrante onderlinghe zal bevonden worden, behoorlick te wesene. Welck doende etc.

- 171 RoĂŤsen Willemsen Van der Valcke

gecommitteert om te reysen op den dachvaert

A.S.G. 206.

1588 staten voor den Gedeputeerden totten Generaliteyt.

Dat die Gedeputeerden totte Generaliteyt zullen insisteren dat die van Zeelandt geresolveert zijn egheen impost te betaelen op 't witte zout ten zij den selven gelycklyck gedragen wordt soe wel over dye visscherye als anders.

Ingevalle 't selve nyet vallen en wil dat men alsdan presenteren zal dye 25 oft 50 guldens op wit handt sout affgaende van de d' eene mits dattet sout voor den vischerye van de d'eene gaende meer betaelt zal onder conditie dat die buysen vry ter zee commende ende versiende wat zijlieden versouten zullen hebben zal gerestitueert worden den impost bij den selve betaelt naer advenant van lasten dye zijluyden inbrengen sullen tegens vyff tonnen oplast.

Ten derden off 't selve nyet en connen vereenich worden die van Hollant aenseggen dat dye van Zeelandt te vreden zijn te betaelen den impost voorschreven mits dat bij behoorlijck ordonnantie gerepareert zullen worden die frauden in voirleden jaer in Hollant gepleecht ende mits dat tegens gelijcke frauden voor het toecommende versien zal worden in den besten vorme mogelijck zijnde, onder expresse protestatie ingevalle men bevindt dat den impost nyet behoorlijck betaelt en wordt dat den voorschreven van Zeelandt van alsoe voir alsdan renoceren hun jegenwoordich gedragen consent op ten voorschreven impost.

Ingevalle dat de voorschreven impost voort gaet dat den selven op gheen andere conditie en wordt geysen heeft dan ingevalle eenige waren toegelaten wordt over dye soete oft soute wateren uuyt geunieerden hove men uuyt te voyeren dat in sulck gevalle 't sout mede zal mogen uuyt gaen mits betalende soliten licenten oft convoyen als bij gemeenen consent daer op gestelt zullen worden.

Dat eerst dye Staten van Zeelandt meeninge es dat dit gedragen consent nyet langer dienen en sal dan voorden aenstaenden teelt ende van 't sout dat gedurende 't selve teelt gerafineert zal worden marge: dat eerst dye van Enckhuysen, Horn, Alckmaer ende andere steden van Hollandt sullen beloven dye handt te houden aen de executie van den impost voorschreven ende dat die Staten van Hollandt t'allen tyden gehouden sullen zijn te doen openinge van de registers van de collecteurs van den ontfanck van den impost om te mogen sien oft dye executie van de voorschreven impost geschiet, dat eerst 't sout in Hollandt ende Zeelandt sal worden gecollecteert ende nyet verpacht ende dat dye contrerolle gehouden zal worden bij den secretaris van de steden respectivelijck wel verstaende indyen dye van Enckhuysen,Horn, Alckmaer ende andere steden van Hollandt dye handt nyet en houden aende executie van den voorschreven impost ende eenige faulten bevonden worden in Hollandt gecommitteert oft gepleecht te worden dat dye van Zeelandt verstaen dat jegenwoordich gedragen consent gehouden zal worden voir gerenoceert.

- 172 A.S.G. 206 1588 Consept van een ordre waernae de Geunieerde provintien in't stuck vande consenten voortaen haer sullen hebben te reguleren.

I Opden tijt van' t inbringen der consenten.

De petitie vande Raet voor 't volgende jaer in 't eijnde van novembri ofte begin van decembri aende provintien overgesonden sijnde (‘ t welck bij rescriptie ofte recepisse vande respective Gedeputeerde Staten ofte Gecommitteerde Raden sal geblijcken) sullen de consenten daerop gedragen, ende ter vergaderinge van haer hoog mogende, ingebracht moeten worden in januario ist doenelijck alle lantsdagen daernae geleijt sijnde, ende ten uuijtersten voor ultima aprilis ingebracht moeten sijn, ofte voor geconsenteert ende ingebracht gehouden worden, ende in gevalle daernaer ijet voorviel te vooren niet bedacht, waertoe men petitie noodich acht, sullen de consenten daerop binnen den tijt van vier weecken naer datum dat de voorschreven petitie aende provincien overgesonden sal wesen ('t welcke geblijcken sal als vooren) ingebracht ofte voorgedragen ende ingebracht gehouden worden als vooren.

II, Op d ' esgaliteijt van consenten.

Ende bij aldien in' t openen vande consenten eenige dispariteijt onder de provintien mochte worden bevonden, sal daerinne bij provisie voor den tijt van ses aencommende jaren op een proeve gevolght worden naer volgende ordre.

De Staten vande respective provincien difficulterende in't geheel ofte voor een deel eenich poinct vande voorschreven petitie sullen de redenen henluijden daertoe mouverende hare consenten insereren ende door hare ordinaris Gedeputeerden ter vergaderinge van hare Hoog Mogende, ofte anderen tegens den dach van openinge der consenten extraordinarie te senden deselve redenen defenderen tegens den Raet van State ofte de Gedeputeerden van andere provincien vollenkommen consent gedragen hebbende, sullen de alsdan het selve geschil werden gerefereert ende staen ter decisie ofte uuijtspraecke vande gesamentlijcke ofte presente heeren Stadthouders, vande voorschreven provintien die 't voorschreven verschil tusschen partijen sullen vergelijcken, ofte daervan uuijtspreecken sulcx zij bevinden sullen in billicheijt te behooren, welverstaende indien de heeren Stadt-houders daerinne niet souden kunnen verdragen ofte sulcx goetvonden, sullen tot henluijden nemen ende verkiesen alsulcke onpartijdige assesseurs ende adjoncten als henluijden goetduncken sal. Ende sullen partijen gehouden wesen naer te commen ' t gene bijde voorschreven Stadthouders alleen oft met de voorschreven adjoncten in maniere als boven uuijtgesproocken sal sijn. Ende sal de voorschreven uuijt-spracke geschien binnen soo korten tijt als doenlijck is ofte ten langhsten binnen drije weecken, naer dat het geschil aen den heeren Stadthouderen gerefereert sal sijn.

- 173 A.S.G. 206.

III. Op de betalinge vande gedragen consenten.

De soldien, tractementen ende . vervolg III. diergelijcke paetijen inden staet van oorloge begrepen, sullen bijde provintien betaelt worden volgens d'ordre aldaer beraempt d'anders consenten soo wel in als buijten den voorschreven staet van oorloge, de welcke in baren gelde gefourneert moeten worden aen handen vanden ontfanger Generael, sullen werden betaelt op descharges vanden Raet van Staten in gewoonlijcke forma gedepecheert, van drije maenden tot drije maenden succesive telckens vervatende een gerecht vierde part van 't consent daerop deselve descharge is staende. Ende sullen de voorschreven descharges bijden Raet gedepescheert, op een eenparigen voet ende t'effens in 't begin van 't vierendeel jaers inde, provincien overgesonden, ende voor expiratie van 't selve betaelt moeten worden welverstaende dat den Raedt de consenten niet boven de 100.000 ÂŁ ofte daerontrent bedragende in eene descharge sal mogen vervaten ende tot betalinge der selver als mede tot betalinge vande legerslasten soodanigen tijt bestemmen als naer de constitutie van tijden ende saecken voor den dienst van 't lant oorbaerlijck ende bequam bevonden sal worden.

IIII. Op de lignidatie van gedragen ende betaelde consenten.

Ende sal van alle gedane betalingen soo veel van soldien, tractementen, geleverde viuris, munitie van oorloge ende diergelijcke als van betaelde descharges van drije maenden tot drije maenden (waervan de eerste maent soude mogen innegaen met den eersten meij 1630) aen den Raet van State overgesonden moeten worden een pertinenten staet, met de papieren die men in betalinge vande descharges pretendeert te geven sonder deselve den commisen vanden ontvanger' obtruderen, ten eijnde deselve bijden voorschreven Raet geexamineert vervolg IIII. ende alsdan volgens d'ordre van 't lant op een eenparigen voet ten respecte soo wel van d'een als d'andere provincie aengenomen te worden, waerop den Raet terstont ende sonder eenigen uuijtstel expeditie sal doen, ende de provindien in d'andere specie laten valideren, ' t gene zij inden eenen boven haerluijder quota op ordre vanden Raet voorschreven souden mogen hebben gedebourseert, welck drije maent staet bijde provincien aende Raet tijtlyckx sal worden gesonden met expiratie vande drije maenden, ende ten langhsten binnen den tijt van vier weecken nae uuijtganck van 't voorschreven vierendeel jaers op de comminatie ende peinen in' t volgende articul gedesigneert.

Ende sal voorts 't eijnde van 't jaer ende ten uuijtersten binnen drije maenden nae desselfs expiratie van alle de gedane betalinge ende

- 174 A.S.G. 206 geschiene leverantien met den ontfanger Generael in den Raet liquideert worden omme sommierlick te bethoonen wat betalinge gedaen is. Ende voorts binnen `s jaers nae expiratie van `t voorschreven jaer aen des Generaliteijts Rekenkamer overgelevert worden pertinente declaratie ende rekeninge midts alle de blijcken ende behouften daertoe gehoorende, omme sonder uuijtstel geexamineert, gesloten ende de heele uuijtgeeff met den ontfanger Generael vereffent te mogen worden.

Beneffens dese staet ende rekeninge vande provintien, sullen ook alle particuliere comptablen bijde verbeurte van haerluijder officien opde zelve tyden als vooren geschijt, moeten oversenden eenen drijemaentstaet aen den Raet van State, ende de jaerlijcxe rekeninge aen den Generaliteijts Rekenkamer, alles opdat alsoo gesien mach worden de gelijckheijt betalinge der provintien ende hoe verre de consenten hebben cunnen strecken tot voldoeninge vande lasten, ende off in ende nevens de petitie vanden naestvolgende jaer tot suppletie gedaen moet werden eenige nieuwe petitie `t welcke niet sal mogen geschieden ten zij uuijt `t gene voorschreven is gebleecken sal sijn, dat alle die gesamentlicke consenten tot voldoeninge der lasten niet hebben mogen strecken.

V. Op de executie in cas van wanbetalinge der gedragene consenten.

Ende bij aldien de betalinge ofte liquidatie niet wierden gedaen bij d `eene off d `andere provintie, binnen den tijt daertoe gestelt, wert den Raet geauthoriseert de deficierende penningen tot laste vande defectuense provincien tegens vervolg V. sess ende een quart ten hondert te negotieren voor den tijt van sess maenden, adverterende daervan deselve provincien, omme de penningen t'eijnde vande voorschreven sess maenden aff te leggen metten interest van dien tegens 12 ten hondert, te rekenen van dato der lichtinge tot de volle betalinge toe, Ende sulcx niet naercommende wert den Raet met de presente Heeren Stadthouders geauthoriseert d'excecutie te doen voor `t voorschreven capitael met den interest bij arreste vande ingesetenen vande defectuense off gebreckige provintien daervoor de negociatie is gedaen, ofte hunne goederen daer deselve sullen sijn te becomen ofte andersints bij inlegeringe tot dat de gelichte penningen met den interest ende schade vandien volcommentlijck voldaen sullen sijn, wel verstaende dat `t gene den voorschreven interest meer is bedragende als ses ende een quart vervolg V. ende het negocie gelt voor den ontfanger, sulcx comen sal tot profijct vande Generaliteijt ende daervan verantwoort worden bijden ontfanger voorschreven in zijne rekeninge.

- 175 A.8.G. 206.

VI. Op het vinden vande middelen tot voldoeninge van'de consenten gerequireert.

Ende ten eijnde de provincien mogen hebben middelen tot voldoeninge vande consenten gerequireert. Soo werden deselve alnoch scrienselick versocht, omme in conformite van d'Unie, eeuwich verbont ende eendracht `t Utrecht soo solemnelijcken gemaeckt ende beswooren, op eenen gelijcken ende eenparigen voet op te stellen ende te heven de gemeijne middelen van consumptie, midtsgaders d' ommeslagen ofte verpondingen over de lande, huijsen, ende alle andere onroerelijcke goederen, gelijck deselve nu vele jaren herwaerts bij eenige provintien uut een goeden ijver voor den gemeijnen beste vervolg VI. sijn geheven ende gepractiseert geweest, daermede oock deselve haer best sijn bevindende, soo wel voor haer selven als voort gemeijn, aengesien dat den last vandien over vele schijven is gaende, ende midtsdien minder swaricheijt geeft ende lichter om te dragen is. Ende soeverre gebeuren mochte dat tusschen de respective provincien ofte de leden, vandien hierover ontstaen soude eenige questie ofte different sal het selve gerefereert ende gedecideert worden even in gelijcke forme ende maniere als in het ander poinct hier voorens is verhaelt.