ASG_207

ASG 2 0 7

Transcriptie: (m.u.v. Franse tekst)

J. Ranter + Mevr. M. Torbijn-Reijnhout Mevr. S.J.P. Oostdijk-de Kraker

ONDERWERPEN Pagina Visserij en zeevaart Middelburg en de schippers van Arnemuiden Munten van de Hollandse daalder Betalen van krijgsvolk De admiraliteit Francois Bruneel

1-3 4-6,13,32 7 8-11,14,20,21, 26-28,44-46 12 15-19,22-25,29 30,60-63 31,33-35,43,57 36-38,40 39,59 41,42 47-51 52-56 58 64 65

Samentrekken van krijgsvolk, garnizoen Schippers van Goes en Vlissingen Handel tussen Holland en Zeeland Instructie op’t oude lastgeld Rentmeesterschap der grafelijke domeinen van Tholen Staat van de penningen der Zeeuwse Steden Te betalen onkosten van Jacob Valcke Het dijkonderhoud te Reimerswaal De tienden in Zeeland De beplante boomgaarden 66 e Betaling/vrijstelling van de 100 penning Verzoek Joos de Moor om betaling Grieven van de schatbewaarder Jacob Valcke Ordonnantie van de impost op laken

67 68 69-71 72-78

Index Persoonsnamen Aardrijkskundige- en zaaknamen

79,80 81-84

ASG 207

-1-

Aen myne Eersame heeren Burgemeesters, Schepenen ende Raden der stede Ziericzee.

Verthoonen ende geven reverentelyck te kennen den deken ommegangers, ende eenige oude stierlieden, Zoo voor haer selven, als van wegen die gemeene vischerie neringe stede, hoe dat sylieden nyet langer die zeevaert neringe en weten te doen, ten zy dat men daer inne voorsiet, ende henlieden beschermt dat sylieden aldus nyet gevaren ende geranconneert en worden, want de neeringe in een maent oft vyff weken, wel schade gelegen heeft, zoo vande rancoenen vande seven schepen als andere oncosten daer uuyt gevolcht ter somme van seventien hondert ponden grooten vlaems, Jae eer meer dan min, ende indyen daer inne in haeste niet voorsien en wort, ende sy eenige schepen weder cunnen gecrygen, sullen de selve altyt meerder ende hooger ranconneren gelyck men siet, want sy en plegen de schepen elck niet hooger te ranconneren dan vyff, ses, oft seven hondert guldenen die zylieden nu gerancoent hebben op 1400 guldenen. Soo es dat die suplianten goet ende raetsaem bevonden hebben heurlieden swaricheden by gescrifte te stellen, ende onder correctie van uw Edele heeren by twee van hunne gecommitteerde te doen remonstreren aende Staten van Zeelant ende sulcx te vercrygen twee schepen van oorloge tot heurlieder bescherminge. Versoeckende daeromme aen uw Edele heeren en van stats wege benevens henlieden te willen committeren omme henlieden daer inne t'assisteren ende sulcx gelyckelyck hunne swaricheden aen te dienen.

't selffde doende ect.

ASG 207

-2-

Remonstrantie op de conservatie van de visscherye.

Omme van weghen de visscherye neringhe, van Ziericxzee, ende Brouwershaven, dese navolghende poincten te remonstreren, aen myn heeren de Staten van Zeelandt.

Eerst, dat henlieden nu onlancx in een maent ofte vyff weken tyts ghenomen zyn geweest zeven schepen die ghecost hebben van ranchoenen, ende ander oncosten daeruuyt ghevolcht, over de zeventhien hondert ponden 9 grooten vlaems, zulcx dat zyluyden alsoo de zeevaert neringhe niet en weten ofte connen ghedoen, zonder dat zylieden beschermt worden in zee, met twee schepen van oorloghe, die met henlieden uuyt ende inne zeylen, vande Welle aff loopende tot an 't landt van Zeelant, over ende weder over tot bescherminghe vande gheheele verschvaert, des voorschreven landts, alsoo dit de eenige passage es vanden vyandt.

Item noch twee ghelycke schepen van oorloghe, vaerende vander Veere tot bescherminghe vander gheheele zoute vaert, welcke oorlochschepen loopen zullen an 't zant, want den vyant uuytcommende, soo leyt hy het hooft terstonts derwaarts aen, alwaer hy niet en mist oft hy moet eenighe schepen cryghen, zoodat te beduchten is zoo hy niet gheresistreert en wert, dat hy noch eens uuytcommende wel met d'een helft vande visscherye wech gaen mochte want den vyant uuyt zynde en connen onse schepen van oorloghe niet faillieren ofte missen henlieden aldaer te vinden ende vernemen, ghelyck zylieden aldaer Godt betert, daghelicx ghenoech van de vissers vernomen worden, alsoo het aldaer ruym ghenoech is ende loops ghenoech hebben om den vyandt te vervolghen ende oock te cryghen.

Want zoo daer niet toegedaan en wort, zoo zal den vyant overmits de groote beuyten, alle daghen stercker op zee commen, ende inde plaetse daer zy nu dye schepen hebben, zullen daer wel sesse toemaken, ende nemen al wat op de zee compt, waerdoor de visscherye van de voorschreven steden, gansch ende geheel bedorven zullen worden, ende gesellen met wyff ende kinderen, zullen zitten bederven ende van hongher ende commer sterven, ende vergaen, ende over sulcx deur noodt anderssins ghedronghen werden hem te begeven, want inde plaetse daer sy elck schip plaeghen te rantsoeneren voor vyff ses oft zeven hondert guldenen ,rantsoenen de zelve nu op 1300 of 1400 guldens, ende zullen ten lesten zoo daer inne niet voorsien en wert, de zelve rantsoenen op achthien, neghenthien ofte twintich hondert guldenen, want zy zien dat de rantsoenen hoe groot die selve zyn, opgebracht ende ghevanghenen ghelost worden, maer Godt de Heere weet van waer het ghelt dickmaels compt, dat men opbrynghen moet, ende den vyant zal ten lesten meynen, dat hy met alsulcken grooten rantsoenen,de luyden aldaer houden zal.

ASG 207

-3-

Dat oock de visscherye een neringhe is, daer de voorschreven zeesteden bystaen, ende veel menschen by leven moeten, als scheeptimmerluyden, smeden, zeylmakers,lyndrayers, brouwers, backers, cleermakers, schoenmakers ende meer andere, de zelve cesserende dat myn heeren te gedencken staen,want zwaricheden dat daer uuyt zoude moghen rysen.

Ende bezondere inde zeesteden, als Ziericzee, Vlissingen,der Veere ende Brouwershaven, want die van Ziericzee hebben alleene vaerende, ontrent die 't zestich schepen ende die van Brouwershaven inde twintich, commende t' saemen ten nombre van ontrent tachtentich schepen, dat daeromme alzulcken schoonen neringhe met soo grooten ghetal van zeevaerende luyden, wesende het ghewelt ende cracht van Zeelandt, zoude vergaen ende te niete commen, door het ghebreck van twee oorlochschepen, welck ten laesten te laete zoude wesen, te beclaghen.

Dat oock myn heeren gelieven t'overdencken de groote proffyten ende het verbeteren vande domynen, des voorschreven landts, die vande voorschreven neringhe is commende, soo van daghelicx convoyen, licenten ende anders, die jaer uuyt jaer inne, nemmermeer en cesseren.

Nyet twyfelende daerom die vande voorschreven neringhe oft myn heeren en zullen consenteren in hunlieder nootelick versoeck, daermede zyluyden achten zulcx ghedient te wesen, waerby zy van dusdanighe groote schaede voorts zullen bevrydt zyn, tot merckelicken dienst ende welvaeren vanden vaderlande, welcke doende, ect.

ASG 207 Arnemuyden

-41589

Specificatie ende declaratie vande oncosten by Burchmeesters, Schepenen ende Raden der stadt Arnemuyden gehaet, geleden ende gedoocht ter oorsaecke vande turbatien ende nieuwicheden by die van Middelburch, den schipperen van Arnemuyden aengedaen, ende begonst zedert Januarius 89 laestleden zoe in 't vervolgen vande complanicte by de voorschreven schippers van Arnemuyden geobtineert in dachgelden vande Commissarisen vanden Hove met het deroyeren der zelver ende andere als in dachgelden ende vacatien vande gecommitteerde vander stadt die verscheiden tot vervolghinge van 't effect ende executie vande voorschreven complanicte langhe in Hollant hebben moeten vaceren, solliciteren ende vervolghen, als hier naer volcht.

Inden eersten nae dat die van Middelburch in januario laestleden den schippers van Arnemuyden uuyt crachte van zeker voerbot binnen Middelburch hem ladinghe verboden ende oock zekere vrachten van goeden op 't Vlacke ende elders opde reede van Arnemuyden geladen ende binnen Middelburch gebrocht, met zekere boeten, daer toe affgenomen hadden. Soo hebben die van Wet ende Raet tot voor stant van henlieden schippers ende stadts gerechticheyt genootsaect geweest twee te committeeren naemelyck den Bailliu Symon Rombouts ende den Secretaris Annoye die in Hollant gereyst zyn om de saecke aen zyn Excellentie ende den Hove van Hollant te verthoonen ende de voorschreven complanicte te verwerven welcke gecommitteerde gevaceert hebbende achthien dagen, commen heurlieden dachgelden vacatien verschooten vrachten met de oncosten van convoy ende anders volgende specificatie daer van wesende te bedraghen ter somme van - 12-10 uuyt crachte vande voorschreven brieven van complanicte is Meester Dirrick van Leeuwen Raetsheere vanden Hove van Hollant aldaer by gecommitteert zynde uuyt Hollant, t'Arnemuyden gecomen met zyne adjunten, als Secretaris, deurwaarder advocaet ende procureur om de voorschreven complanicte ter executien te leggen, daer hy met zyne adjuncten gevaceert hebbende vyventwintich ende, meer daghen, commen de dachgelden vacatien ende anders oncosten daer van te bedraghen volghens specificatie ter somme van ÂŁ 81-13-4 diffroyeren vande voorschreven Commissarisen zoo tot Middelburch als Arnemuyden van al den tyt dat zylieden gebesoingneert ende gereyst hebben geeft nu als gecost volgens de Tresoriers rekeninghe ter somme van ÂŁ138-10-2-12 Ende alsoo de voorschreven Commissaris by zyne sententie 't restablissement gehouden hadde in surceance om van zyne besoingne rapport gedaen zynde byden Hove op Itzelve restablissement gedisponneert te worden. Soo hebben die van Wet ende Raet inde weke naer beloocke paesschen affgeveerdicht den Heer Nederhove ende den Pensionnaires Sonnius om te vervoorderen te Hove dat de Commissaris zyn rapport doen zoude om alsoo te commen tot voorderinge van justitieserelike gecommitteerde inden Hage gesoliciteerd ende gevaceert hebbende den tyt van eenenveertich dagen commen de vacatie verschooten vrachten ende ander oncosten zoo van convoy, als anders volgens specificatie te bedraghen ter somme van ÂŁ 72-13-9

ASG 207 -5– Ende naer dat by denHove den voorschreven Commissaris gelast was voorts te procederen soo heeft de zelve Commissaris goet gevonden dat de Balliu Burchmeesters Schepenen ende Raden midtsgaders deken ende beleerders van 't schippersgilde van Middelburch voor regoreuse executie noch verdachvaert zouden worden.'t Welck zulcx naer naergecommen ende voort selve exploict den deurwaerder van den Hove ende andere die den deurwaarder te wercke gestelt heeft betaelt is de somme van £ 5-1 5 't Voorgenoomde exploict zulcx gedaen zynde,soo hebben die van Wet ende Raet in junio laestleden naer den Hove affgeveerdicht den Secretaris Cannoye om tegen den 19den der maent juny als wesende den geprofigeerden dach van rechten den zelven dach van rechten voor den hove waer te nemen daer van den dach van rechte gedient hebbende ende de saecke op 't versouck vande heeren Staten van Zeelant gehouden wesende. In state veerthien dagen, is de voorschreven gecommitteerde thuys gecommen ende heeft gevaceert den tyt van van vyfthien dagen bedragende daer aff de vacatien mette verschooten vrachten ende andere oncosten volgens specificatie ter somme van £ 1 5-1 3-4 Item wort alhier gestelt ende midts dese huer gegeven dat 't zedert 't pretens voorbot by die van Middelburch tot achterdeel vande schippers van Arnemuyden gemaect ende gepubliceert in Januario laestleden ende 't welck met alle zynen gevolch als nu doot ende te niette is, de schippers van Arnemuyden in 't gennerael van hen beurten van binnen de stadt te laden soo op Amsterdam, Dort ende andere steden in Hollandt als op de vloote naer Antwerpen naer Philipinen ende elders verscheydelick overgeslagen ende affgeleyt zyn (daer aff die van Middelburch die heure plaetsen ende beurten geoccupeert hebben die penninghen)in beurse gesteken hebben,zynde de achter gebleven tot vyvenveertich in getale ende d'een deur d'ander ten alderminsten thien ponden grooten vlaems gerekent, bedraecht £ 300 (grooten) Item hebben die houde schepen van Lamme Cryns ende Clays Stoop binnen Middelburch in arreste gelegen 't zedert den naestlaesten meerte (15)89 totten 25en july daeraen middelert, welcken tyt die selve van hen gereedschappen berooft zyn ende hebben liggen verschenen ende bederven, zoo mede bederven zy de zeylen vande masten geslagen ende eensdeels affgesneden , midtschaders en hebben de zelve schippers middeler tyt met hen schepen niet een stuyver connen gewinnen midts welcken alsoo de selve schippers schamele gesellen zyn grootelycx belast wesende met huisvrouwen ende kinderen die middeler tyt van 't voorschreven arrest hebben moeten onderhouden ende bygestaen zyn. Soo wort alhier gestelt voor der selver schepen schade ende verlet midtschaders voor 't ontvremden van hen gereedschappen ende 't verschenen van heurlieder schepen die tot groote costen zullen moeten gerepareert ende voorsien worden voor 't alderminste ende gracelycxte, de somme van £ 100 (grooten) Item over die boeten ende vrachten die den deken van 't gilde van Middelburch vanden schippers van Arnemuyden ontfangen ende noch elck bysonder by hem heeft liggende d'welck hy overzulcx in alle billicheyt gehouden is over te geven aenden genen daer aff hy se ontfangen heeft, ende wesende in weygeringe 't zelve te doene de somme van. marge: Mits d'absentie vande schipperen en connen dese somme nyet extenderen.

Ende dit noch al behalven veel andere extraordinarise costen van stadts wegge hier te Middelburch ende elders reysende gedaen ten minsten gerekent op £ 25

ASG 207

-6-

Ende alzoe zyne Excellentie ende myn heeren Staten van Zeelant aangenomen ende dien van Arnemuyden solemnelyck belooft hebben de voorgeroerde oncosten ende schaden te recompenseren ende daer aff henlieden respective woort gegeven, soe versoucken de voornoemde van Arnemuyden volcommiginghe van desen hoe ende gelyck zylieden op 't woort van zyn Excellentie ende heeren Staten vertraudt hebben ende vertrauwen.

onder staat: Achtervolgende de beloofe den van Arnemuyden by zyne Excellentie ende Staten gedaen is her middelen vande differentie tusschen die van Middelburgh ende Arnemuyden dat uuyt dese oncosten spruyten enden zelven opde vergaderinge vande Staten van Zeelant van de 4de februari voor dese oncosten toegeseyt in absentie van die van Middelburgh dien vorm gedaen

ASG 207 january 1589

-7– Extract uuyt de instructie voor Jacob Boreel muntmeester particulier van Zeelant binnen Middelburch omme te munten den hollantschen daler.

Die voorscreven muntmeester sal mogen doen arbeyden ende munten, eenen daler op den voet des vorigen hollantschen dalers. houdende in allen negen penningen fins silvers ende van acht stucken ende acht negen deelen van een stuck inde snede in 't troische marck ter remedie van ander halff greyn in alloy ende anderhalff engelsch in gewicht op marck wercx, die cours ende ganck hebben sal volgende de jegenwoordige permissie tot zesendertich stuyvers, Ende was dese instructie van date den lesten january 1589 ende was onderteeckent Jacob van Sloten, Rochus Gryp, Jeronimus Bruynseels.

ASG 207 1589 februari 11.

-8-

Extract uuyt sekere missive van gedeputeerde vande Staten van Zeelant wesende ter vergaderinge vande Staten generael in Hollant aende Staten van Zeelant van date llden february 1589.

Op ghisteravont is wederomme geresolveert de repartitie van de vyffentwintich duysent guldens, die gemaeckt es om contentemente provisionelyck te geven het crychsvolck 't welck op geen repartitie en staet, ende syn alsoo elcke provincie eenige compaignien van ruyteren ende knechten genomineert om by de zelve in minderinge van hunne quote inde voorschreven somme betaelt te worden, ende over sulcx tot laste van uwe, Edele gestelt Ingenhaven gerekent tot elffhondert gulden, La Corde tot thien hondert, ende David de Hont tot ses hondert ende in mindernissen van het tractement van Morgan vyff hondert maecken 't samen drye duysent twee hondert gulden, Die van Hollant in 't delibereren op dese saecke, hebben wederomme verclaert dat sy veel hondert duysenden hadden meer betaelt, dan hunne ordinarise oft extraordinarise consenten bedrogen. Wy betrouwen dat uwe Edele geen swaericheyt en sullen maecken hunne portie inde voorschreven 25000 gulden ende 't gene des voorschreven es in mindernisse te betaelen. Alsoo de voorschreven compaignien liggen in 't lant vander Tholen, ende dat de voorschreven betaelinge oock sal strecken, in mindernisse vande ordinarisse oft extra ordinarise contributie ende mits dandre redenen die wy by onse voorgaande missive hebben verhaelt, hoe wel wy daer inne nyet voorder en syn getreden dan op het welbehagen van uwe Edele Den heere Eduwaert Norits heeft wederomme instructie gedaen nopende d'assistentie vande schepen by hen versocht, welcke angaende wy uw Edele by diversche onser voorgaenden hebben gescreven, ende namentlyck dat daer toe waren gedestineert vyff groote schepen ende twee jachten, die costen souden ontrent vyftich duysent gulden. Ende hoe wel tot noch toe by die van Hollant ende d'andre provincien daer inne nyet voorderen is geaccordeert, dan dat de schepen toegerust souden worden, soo hebben nochthans die van Hollant op ghister avont verclaert dat zy verstaen dat de voorschreven schepen sullen worden geemployeert tot assistentie van haere Majesteyt, ende dat syne Excellentie als Admirael vander zee eenen Admirael op de voorschreven schepen soude stellen, die gehouden soude syn te achtervolgen de instuctie hem by syne Excellentie te geven.

Daer inne oock d' anderen provincien oock genouch accorderen. Ende is by ons verclaert dat wij dyen angaende, alnoch geenen last en hadden. Die van Hollant ende d' andere provincien schynen te verstaen ende oock te mainteneren dat de contribuerende provincien in het voyage van Portugael tot assistentie van haere majesteyt behooren op te brengen hondert duysent gulden, boven het volck van oorloge getrocken uuyt haer secours, 't welcke oorsaecke is dat sy lichtelyck in soo vele extraordinare oncosten accorderen, daertoe wy geenen lasten hebben. Alsoo oock de propositie aengaende de assistentie by den heere Ambassadeur versocht op sulcken voet in Zeelant nyet en is gedaen, om welcke 100 000 gulden te furneren gerekent worden, eerst de vyffentwintich duysent gulden gedestineert tot betaelinge vanden thyen vendelen Nederlantsche knechten die naer Ingelandt souden trecken, item de vyftich duysent gulden totte vorschreven toerustinge vande schepen. Item noch acht oft negen duysent guldens de welcke de Staten hebben belooft op sekere termynen te betaelen ter causen vanden coop van sekere buyssen, daeraft den heer Eduwaert Norits een deel contant heeft betaelt. Daertoe de voornoemde provincien noch souden in minderinge syn te vougen vyff oft ses duysent gulden, in wapenen, die den heere Jan Norits souden verstreckt worden in minderinge van't gene hem vanden landen compt, ende dyes metter oock gerekent

ASG 207

-9-

worden op de voorschreven 100.000 gulden. Ende alsoo wy daer by bleven perisisterende dat wy daer inne nyet en consten bewillighen soo is ons gesegt dat de voorschreven heer Norits wel sal weten aen wyen het hangt, ende dat 't selve occasie sal zyn dat hy een schip ofte twee meer van die van Zeelant antasten soude moghen.

Ende dat men voorts sulcke heeren behoorde contentement te geven, ende op de extraordinare occurrenten te versien soo verre men 't lant wilt houden, met anderen dyergelycke proposten, sulcx dat het meer dan tyt waere dat een eynde van dese vergaderinge gemaeckt waere, 't welck tot noch toe nyet en heeft connen geschieden.

Alsoo die van Utrecht nyet en syn gelast op de poincten vande bescrivinge, ende en syn de Staten van Utrecht alnoch nyet vergadert.

ASG 207

- 10 copie

requta 16 february (15)89 Die ridderschap edelen ende steden vander lande van Hollant ende Westvrieslant, representerende de staten vanden selven lande, mitsgaders de staten van Zeelandt.

Allen den genen die dese tegenwoordige gethoont sullen worden, Saluyt. Alsoo wy noodich bevonden ende geordonneert hebben, alle commissien van principale officien den voorschreven landen in 't gemeen dienende, die voorde oorloge opden name vande princen der selver landen verleent ende gedepescheert syn geweest, op onsen name als representerende de hooge ende der voorschreven te doen vernieuwen, omme daer op aen ons eedt gedaen te worden, als naer behooren. Soo ist dat wy omme de goede kennisse die wy hebben van N ende van synder wysheyt, geeertheyt ende ervarentheyt ende ons oock volcommelick vertrouwen synder goede ernsticheyt ende rechtveerdicheyt, ende sunderlinge geleth hebbende, dat hy tot noch den staet als raet ordonaris inde provincialen Rade vande voorschreven landen, des selven van nyeuws onthouden geordonneert ende gecommitteert hebben, onthouden, ordonneren ende committeren by desen inden behoorlycken staet ende officie van Raet ordonaris inden hove provinciaal vande voorschreven landen. Gevende den selven volcommen last, macht, authoriteyt ende sunderlinge bevel de hoocheyt, heerlicheyt, justicie, domeynen, privilegien, vryheden ende alle andere gerechticheden vanden voorschreven landen te conserveren, onderhouden, voor te staen ende ter manisse vande president ende andere vanden Rade provinciaal voornoemd syne opinie te geven ende te verstaen tot consultatie ende expeditie vande saecken ende affairen die inden selven provincialen Raet op commen , getracteert ende in deliberatie gestelt zullen werden. Ende voorts alles te doene, dat es goet ende getrouw gelycke brieven als dese syn geordonneert gedepescheert te worden voor den heeren vanden hoogen Rade in Hollant mutatis mutantis als in margine geannoteert staet. hoogen rade van appel in Hollant hoogen rade van appel in Hollant voornoemt hoogen rade van Hollant en Zeelant vanden hoogen Rade hoogen Raet. hoogen raet--- Raet ordonaris inden voornoemden Raet provinciael toestaet ende behoort te doen, totten wedden , eeren, preeminentie, prerogativen, rechten, vryheden, proffyten ende vervallen daer toe staende ende behoorende. Waer op ende om ons, ende den voorschreven landen gehouwe ende getrouw te wezen ende hem wel ende getrouwelyck inden voorschreven staet te dragen ende te quiten den voorschreven N gehouden wort den behoorlycken eedt te doen in handen vanden president vanden voorschreven provincialen Rade, die wy daer toe committeren by desen, ende ordonneren, dat by den voorschreven den voorschreven eedt gedaen synde, hy van onsen 't wegen hem continuere inde possessie vanden voorschreven staet. Ende vande wedden, eeren, preminentien, rechten, vryheden, proffyten, ende vervallen voorschreven. Ontbiedende ende bevelende mede den voorschreven president ende andre luyden vande voorschreven provincialen Rade, mitsgaders alle rechten, justicieren, officieren ende ingesetenen vande voorschreven landen, ende allen anderen die 't zelve angaet, dat sy den voornoemden N. vanden voorschreven staet ende gevolge vandyen doen laten ende gedoogen, ernstelyck, vredelyck ende volcommelyck, genieten ende gebruycken,

ASG 207

- 11 -

cesserende alle beletten ende wederseggen ter contrairien. Bevelende ende ordonnerende den rentmeesters daer toe gestelt oft alsulcke andre als behooren sal tegenwoordich ende toecommende de voorschreven wedden ofter gaigen den voorschreven N. voorts jaerlycks uuyt te reycken, ende te betaelen ten termynen daer toe gestatueert. Ende mits overbrengende vidimus oft copie autenticque van dezen onse brieven, voor d'eerste reyse ende soo menichmael als van node wezen sal

hoogen raet ----hoogen ---- hoogen.

Aquitantie vanden voorschreven N. daer toe dienende willen wy wes hem ter causen voorschreven betaelt sal worden, dat de voorschreven Rentmeesters ofte andere des noot zynde geleden sy in rekeninge daer ende soo behooren sal, den welcken wy bevelen 't zelve alsoo sonder eenige swaericheyt passeren. Gegeven in 's Gravenhage onder onse zegelen daertoe geordonneert e.c.t.

ASG 207 1589 febr. 18

- 12 copie

Edele erntfeste hooggeleerde wyse discrete ende seer voorsienighe heeren. Alsoo generaelyck by alle de geunieerde provincien goet ende noodich bevonden es, opte rechten ende collegie superintendent vander Admiraliteyt nevens syne Excellentie als Admirael generael tot beter directie ende beleyt vande saecken der zelver Admiraliteyt etc, daerinne die provincie van Hollant soude hebben drye raden, die van Zeelant twee, ende die van Vrieslant een. Ende dat den lande dienstelyck is dat het voorschreven collegie eerstdaechs beginne te besoignen. Soo versoecken wy daerom dat uw Edele willen gelieven dyenvolgende terstont te procederen tot verkiesinge van twee gequalificeerde persoonen uuyte provincie van Zeelant,die hen die zeevaert ende het stuck vande Admiraliteyt best verstaen. Ende de selve alhier te deputeren binnen veertyen daghen oft ten lancxsten drye weken naestcommende. Om vande Staten generael daertoe commissie 't ontfangen ende eedt te doen naer behooren, sonder des te laten oft langer te delayeren, om alle voorder verloop inde Admiraliteyt te voorcommen hier mede. Edele erntfeste, hooggeleerde, wyse discrete ende seer voorsienighe heer, bidden wy den almogende u Edele te verleenen lanck salich leven, uuyt 's Gravenhaghe den 18den february 1589, geparapheert.......... onder stondt uw Edele goedgunstige vrunden der Staten generael der vereenichde Nederlanden, ter ordonnancie van de zelve. onderteyckent Aerssens, de supscriptie was aenden Staten van Zeelant oft haere gecommitteerde Raden.

ASG 207

- 13 –

1589 maart 20

copie

Eyntelyck bemerckende dat dese saecke by geene middelen van accordt en was te beslichten, soo hebbe ick Diederick van Leeuwen raet ordinaris inde hove van Hollant als commissaris in desen opalles wel ende rypelyck geleth hebbende daerop in desen te letten ende regard te nemen stondt uuyt crachte van myne voorschreven commissie der deeckens ende beleyders van 't schippersgilde van Armuyden voor hen selven ende vervangende huer anden schippers ende schuytluyden aldaer mitsgaders den Burgemeesters ende regeerders der voorschreven stede met henlieden gevoucht voor heurlieden ende der selver stedeinterest, imposten van complaincte, gehouden ende gemainteneert in heurlieder possesie vel quasi van soo binnen Middelburch inde haven ende hooffden van dyen, als opden stroom ende onder anderenop t'vlacke ende reede van Armuyden, te mogen onbehindert annemen ende op alle havenen te voeren laden ende lossen alder hande vrachten, soo vry ende ombehindert als mogen doen de schippers van Middelburch selffs. Gebiedende ende bevelende van wegen de Hoog mogende den Bailliu, Burgemeesters ende schepenen, raden, deken ende beleyders van 't schippers gilde van Middelburch, gedaegden ende defaillanten by desen alle hinder letsel ende turbatie den schippers ende schuytluyden van Armuyden in't gundt voorschreven es eenichssins gedaen costeloos ende schadeloos aff te doen ende terstont alles wederomme te stellen in syn eersten ende behoorlycken staet.

Interdicerende de voorschreven gedaegden ende deffaillanten van gelycke meer te doen op peynen van seven hondert gouden realen. jegens de voorschreven Hoog Mogende te verbeuren, hebbe voorts de saecke contentieux gestelt ender genomen in handen van de voorschreven Hoog Mogende, omme byden selven als overste geregiert, ende alle nyeuwicheyt affgeweert te werden. Ende nopende 't versochte restablissement alle hoewel ick commissaris, voorschreven bevondt den voorschreven imposten daer inne gefundeert te zyn, ende dattet selve oock metter daet behoort hadde geeffecteert te werden nochtans om sekere redenen ende consideratien my commissaris daartoe moverende, ende breeder inden verbale verhaelt. Soo hebbe ick't voorschreven restablissement raetsaem gevonden voor alsnoch te houden surceance, omme van mynen besoingnen ende raport gedaen zynde daer ende soo 't behooren sal byden hove van Hollant oft byder Hooger handt daerinne versien ende sulcke ordre gestelt te mogen worden, dat partyen geinteresseerde, ende de justicie dyenangaende mach worden voldaen, aldus gedaen ende gepreminchieert inde haven van Middelburch op 't vlacke ende voor Welsingen, ende by my Commissaris onderteyckent op ten 20sten marty 1589, onderteyckent D. Leeuwen

ASG 207

- 14 –

Eersame wyse ende seer voorsienige heeren.

Op de voorleden dachvaert is by uw Edele gedeputeerde op de vergaderinge vanden Staten alhier geconsenteert 't contingent van Zeelant te dragen inde somme van ontrent hondert veerthien duysent ponden van 40, by de heeren generaele Staten geconsenteert, soo by de leste poincten van bescrivinge ende resolutie daerop gevolcht breeder verhaelt staet. Welck contingent bedragen sal ontrent achtyen duysent vier hondert gulden, dan en is nyet geresolveert waer men die sal vinden, oft by wyen die opgebracht ende gefurneert sullen worden. Ende alsoo die Tresorier Manmaker hem seer beswaert vindt metten schulden vanden lesten leger in 't lant vander Tholen ende andre, daertoe hy groote merckelicken sommen heeft moeten lichten, die noch staen te betaelen. Ende dat boven dyen totte forttificacien van 't lant vander Tholen oock in promptis groote sommen van penningen noodich es, ende dat die vierentwintich duysent gulden over die quote van Zeelant ter voorgaande betaelinge vande geunitineerde soldaten tot Geertruydenbergh sonder langer uuytstal moeten betaelt worden, daertoe geconsenteert es het heertgelt, d'welck naer raminge sal mogen uuytbrengen ontrent achtyen oft twintich duysent gulden. Waer uuyt met uw Edele gedeputeerde consent gelicht es tot voorderinge vanden voorschreven fortificatien vander Tholen ende Berghen ses duysent gulden, soo dat daer deur te cort commen zoude totte voldoeninge van de voorschreven 24000 gulden die somme van thyen ofte twaelff duysent gulden. Sal daerom uw Edele gelieven hunne Gedeputeerde ten anstaenden vergaderinge te volmachtigen, om die voorschreven penningen te vinden ende op te brenghen, alsoo den voorschreven Tresorier onmogelick es (soo hy segt) op syn credyt alleen die te furneren,dan sal wel syn uuyterste debvoir doen, om eenich deel naer syn vermogen te furneren, ende syn credyt daer voor stellen.

Uw Edele sullen willen bedacht zyn hunner voorschreven gedeputeerde te lasten op voorderen 't hooren vande rekeninge vanden lande, alsoo die seer verloopen zyn, ende meer ende meer sullen soo daer op gheen ordre gestelt en wort.hier mede.

Eersame wyse ende seer voorsienige heeren zyt Gode bevolen, Uuyt Middelburgh den 3den aprilis 1589.

F. Atrman Ter ordonnantie vanden Gecommitteerde Raden van Staten van Zeelant. recepta 6 aprillis 1589

ASG 207 1589 maart 24.

- 15 -

Edele wijse, hoogheleerde zeer voorsienighe heeren

Wij hebben gehoort die propositie ons gedaen bij die raetsheeren d' Hiniosa ende Boymaer uuyt crachte van de credencie van sijne Excellentie angaende die sake van Francois Bruneel. Ende naerdyen wij alle debvoiren ende middelen voortsgewent hebben, omme die selve saecke tot goedeneynde te bringhen, ende daertoe nyet en hebben connen geraecken. Omme te eviteren alle inconvenienten, hebben raetsaem gevonden die selve aen sijne Excellentie te remitteren hiermede .

Edele wijse hoogheleerde etc. den 23sten marty 1589 Staten Anden Provincialen Hove van Hollandt.

ASG 207

- 16 -

1589 maart 15 copie Alzoo die Raetsheeren vanden provincialen hove van Hollandt d'Honiosa ende Boynier van weghen den selven hove alhier binnen Middelburch gecommen waeren, verzoeckende d'executie van zekere vonnis geobtineert by Franchois Bruneel, mitsgaders ontslakinghe vanden Duerweerdere alhier geapprehendeert. Ten welcken de Staten van zelve communicerende de voorschreven saecke met die van Middelburch, hadden geproponeert dat die van Middelburch souden willen verstaen de ontslakinghe vanden voorschreven Duerweerdere. Burghmeesters ende Schepenen ende Raedt der stad Middelburch in Zeelant hebben geresolveert dat myne heeren de Staten van Zeelandt die van Middelburch sullen helpen mainteneren in hunne gerechticheden ende privilegien, ende nyet toelaten in eenigher manieren directelick oft indirectelick d'executie vande sentencie geobtineert inde provincialen Raede by Franchois Bruneel mitsgaders van 't gene daer uuyt ende naegevolght es. Welcke acte die van Middelburch hebbende, sullen gheen swaricheyt maecken den voorschreven Duerweerdere te ontslaen ende sullen myne heeren de Staten gelieven daertoe te verstaen, dat midlertyt ende tot anderstont de voorschreven acte die van Middelburch gelevert synde den voorschreven Duerweerdere sal blyven in apprehensie.

Actum ten Raede den 15den marty 1589 my present onderteyckent J. Houck.

onderstont

ASG 207

- 17 -

1589 february 12

copie

Mauritz geboren Prince van orangnien.

Grave van Nassau Catzenellenboghen ect.

Marquis vander Vere etc.

Edele erntfeste hooghgeleerde, wyse discrete bysundere goede vrunden. Alzoo wy ondericht syn dat de resistencie die binnen Middelburgh de justicie es geschiet, nyettegenstaende alle debvoir daerinne gedaen,noch nyet en es gerepareert tot zeer schadelicken consequencie ende grooten naedeelen vande welstant deser landen, ende wy eedt ende amptshalve verplicht syn de justicie te doen obedieren. Soo hebben wy hooghnoodich geacht u Edele wel ernstelick te vermanen opde propositie by meester Pieter d' Huniosa ende Frederick Boeynier Raeden ordinaris, dese angaende aen u Edele te doen, de justicie sulcx te assisteren als u Edele eedt ende ampt mitsgaders het mainteneren van justicie (wesende den pilaar vande republicque) syn verheesschende. ende den selven gecommitteerde Rade alsulck gelooff te gheven als oft wy selffs personelen aldaer tegenwoordig waeren, hiermede. Edele erntfeste hooghgeleerde wyse discrete bysundere goeden vrunden, zyt Gode bevolen, in 's Gravenhaghe den 12den february 1589, onderstont Maurice de Nassau. die superscriptie, den Edelen erntfesten wyse ende discrete heeren van Zeelandt offte gecommitteerde Raeden ons bysundere goede vrunden.

ASG 207

- 18 -

1589 21 maart

1589 Op ' vertoogh bydon heeren Meester Pieter de Hiniosa ende Frederick Boymaer Raeden in den hove provinciaal van Hollandt, Zeelandt, ende Vrieslant uuyt crachte vande brieven van credentie van zyne Excellentie van Nassau anden Staten van Zeelant gedaen, als dat in zeker proces voorden voorschreven provinciaelen hove by reformatie van zeker sententie vanden Magistraet van Middelburch, gecommen tusschen den Baylliu der voorschreven stede, tegen Fransois Bruneel, gevangene aldaer, zoo verre geprocedeert was, dat by hunne sententie die voorschreven Bruneel ontslaeckt is verclaert te moeten worden, op cautie van hondert ponden grooten Vlaems, ende geordonneert die saecke te beantwoorden voorden selven hove. Waerof van wegen die voorschreven Bailliu ende Magistraet geprovoceert wesende anden hooghen raedt in Hollandt--soo suserden--.Is die sententie vanden voorschreven provincialen hove aldaer geconfirmeert. Ende daerop excecutoriael gelicht ende dienvolgende 't zelve ter executie gepoocht te stellen, ende dat tegen die voorschreven executie byde voorschreven Magistraet oppositie gevallen is. Versouckende mits dien dat die Staten van Zeelant als representerende de Grave der selver provincie zoude gelieven die goedehandt te houden dat die begouste executie zoude mogen volcommen effect sorteren, Ende dat nyettegenstaande alle goede debvoiren by die voorschreven Staten gedaen, die voorschreven van Middelburgh syn blyven perssterende by de voorschreven haere oppositie obsterende(zoo sy seyden) haere privilegien ende oude usantien. Soo eest dat die voorschreven Staten naer lange communicatie ende rype deliberatie hebben alvoren gedaen raport 't gene voorschreven aen hunne principalen.

Zoo zy nyet lievers en saghen dan dat die justicie zoo veel onvermindert die privilegien ende gerechticheden vanden lande can geschieden haeren behoorlicken voortganck ende effect by alle goede ordre mochte sorteren, goet ende noodich achten in dese gelegentheyt van zaecken ende tyde omme het gemeenebeste wille uuyt crachte vande unie tusschen Hollandt ende Zeelandt,mede bringhende dat indyen eenighe questien oft geschillen tusschen den lande oft eenighe lichamen vande steden inde selve begrip dye mochten rysen binnen ende staende dese beroerten, deselve zouden staen ende gestelt wesen tot kennisse ende beslichcinge van syne Princelicke Excellentie naer wyens verclaringhe elcx van partyen hem zoude hebben te voughen, alles by provisie ende sunder prejudicie van yemants gerechticheyt privilegie ofte costume, dit dyen volgende dese saecke met 't gene wyders daer inne sal staen te doene sal behooren geremitteerd te worden an syne voorschreven Excellentie, conforme de voorschreven unie ende voorts ande ghene wyens advis syne voorschreven Excellentie by gelyken getal uuyt Hollandt ende Zeeland hier over sal gelieven te gebruycken omme gesamentlick dese zaecke aff te handelen tot ruste ende vrede ende meeste dienste van den lande. Aldus geschreven in 't Hoff van Zeelandt tot Middelburgh ter gevoerde vergaderinghe vanden steden 's lants voorschreven, den 21 Marty 1589.

ASG 207

- 19 -

1589 24 maart

Edele wyse hooghgeleerde zeer voorsienighe heeren.

Wy hadden den Raetsheer meester Pieter d' Hiniosa in handen gestelt ons advis op de saecke van Franchois Bruneel, dan alzoo naerderhant by naerder communicatie met die van Middelburgh. Wy verhopten die saecke voorder te bringhen, ende dat wy inde descourssen ende opinien daerop gevallen bevonden hebben etlicke van ons by hunne principalen zoo verre nyet gelast te syne. Hebben raetsaem bevonden dat een yder van ons hem vervoeghen sal by synen principalen, omme naer raport volcommelick gelast eerstdaechs resolutie inne te bringen. Verzoecken uw Edele dat die selve believe midlertyt die saecke te laten berusten, Ende in state te houden alle voerdere executien, hebbende zoo veel gedaen by die van Middelburgh voorschreven dat zy op ons verzoeck geconsenteert hebben inde slakinghe vande gevanghenen duerweerdere hiermede.

Edele wyse hooghgeleerde zeer voorsienighe heeren uw Edele bevelende inde salighe hoede des Almaghtige,uuyt Middelburgh, den 24 sten Marty 1589 u Edele Dienstwillighe van Zeelandt, ordonnantie De Staten ende 't Hunder. marge:

Anden provincialen hove in Hollant.

ASG 207

- 20 Overgegeven van wegen den Raedt van Staete by den secretaris Gilpin den 18 den aprilis 1589.

Copie

Myn heeren, Alzoo den op enen tyt van den jaere bequaem tot exploicten van oorloghe voorhanden is ende waargenomen wordt by den gemeenen vyandt (die zyn groot gewelt ende fortssen die eenighe meynden naer Vranckryck oft Spaignen versonden te zyn) op de vereenichde provincien keert, ende herdt aendrinckt, ende nu meynt zyn voordeel gevonden te hebben, ende ontwyffelyck poogen zal eensdeels onse garnisoenen ende crychsluyden te degouteren, ende te corrumperen, ende anderdeels met gewelt ende macht van zyn crychsvolck( by een wesende) eenighe landen , steden ende fortressen t' overvallen ende die gemeente cleenmoedich te maken in 't aensien van 't cleen getal ende desordre van ons crychsvolck eensamentlyck vande confusie van veel andere zaecken , zoo verre daer inne nyet promptelyck, ende met allen neersticheden versien en worden, ende want 't zelven sonder souffisante middelen van gelde ende volck van oorloghe nyet doenlyck en is, Soo hebben die vanden Raede van State om hun t'acquiteren ende hun debvoir te doen, 't zelven uw Edele wel willen remonstreren ende ernstelyck versoecken, dat die zelven gelieven 't welvaren van de gemeene zaecke ende conservatie vande geunieerde provincien te behertighen ende eerstdaechs zonder voorder vertreck te procederen tot het besluyten van eenen alzulcken bequamen ende volcommen staet van oorloghe ende middelen daertoe dienende, daermede de voorschreven landen ten vollen van vyandts gewelt besckermt moghen wezen, ende alle crychsvolck in dienste vanden landen wesende ende andere oorloocslasten hunne vaste repertitie van betalinghe moghen hebben ende alzoo 't zelven crychsvolck tegenwoordelyck zoo zwack is om daermede allen aenslaghen des vyandts te connen wederstaen ende oock naer gelegentheyt eenich crychsvolck te velde connen bringhen, ende overzulcx nodich zal zyn den compaignien te verstercken, ende anderen van nyeuws in dienste t' aennemen ende dat mede gheen exploicten van oorloghe, zonder merckelycken extraordinaris costen en connen gedaen worden, dat uwer Edele voorts in aensiene van dien ende tot versekeringe vanden lande boven de voorschreven ordinaere middelen ende consenten gelieve extraordinaere, te consenteren ende op te bringen de somme van viermaal hondert duysent guldens eens in zuyver penningen, tot voorvallinghe vande voorschreven extraordinarise lasten, ende om inden aenstaenden somer d'oorloge te connen volvoeren, om alzoo de landen te beschermen jegens voorder inval scheuringe ende beschadicheyt, by den vyandt voorgecomen, tenderende tot verlies van den lande ende goederen van alle particuliere extirpatie van de waere religie ende eeuwighe schande ende slavernye van ons allen.Om de (verto.) welcke, te ontgaen zal uw Edele gelieven te vorderen met effecte dat die zaecke van oorloge (sunderlinghe in dese conjuncture ende apparente periculen) geen delay en mach lyden, desen aengaende nyet te rugge gestelt en worde, voor ooghen hebbende die groote in-convementen in voorleden jaeren toegecommen zynde, by gebreck van volck van oorloge ende andere nootelycken middelen in tyts nyet opgebracht, gedenckende daertegens wat eere verzekertheyt ende welvaren den landen geschiet is, ende hoe zeer dat het voornemen van den gemeenen vyandt gebroken is geweest by het prompt ende milt secours de stadt van

ASG 207

- 21 -

Berghen opden Zoom gedaen ende diergelycken. Actum den 18 den aprilis 15 hondert 89 ende was geparapheert Looze. Onder stondt gescreven ter ordonnantie vande Raede van Staete ende geteeckent Gilpin. Onder stondt gescreven accordeert met zyn originael, geteeckent Aerssens.

ASG 207

- 22 -

1589 juli 10 copie Sijne Excellentie Gouverneur van Hollandt, Zeelant ende Vrieslant etc.. mitsgaders die Staten van Zeelant. Naer deliberatie op 't belichten vande zwaricheden geresen tusschen den Hove Provinciael in Hollant, en de stadt Middelburch, inde zake Francois Bruneel gevangene, Verstaen dat de criminele zaken binnen den lande van Zeelant vallende,binnen den zelven lande bericht moeten werden, volgende de privilegien oude hercommen, costuymen ende usantien vanden zelven lande,steden ende leden van dyen. Maer alzoo inde zake in questien gelijck die met haere circumstantien voorgehouden wort diveerssche consideratien vallen, die zoo inder haest nyet en connen gedecideert werden. soo hebben zijne Excellentie ende Staten voornoemd geresolveert, dat die voorseyde Francois Bruneel bij provisie, ende zonder prejudicie van de zake ten principalen, uute gevanchenisse zal werden gerelaxeert, ende zynen goeden vande arreste ontslagen, mits stellende cautie ter somme van acht hondert guldens van te rechte te staen daer zijne Excellentie ende Staten voorneemt zullen ordonneren, midswelck zijnen Excellentie ende Staten voornoemd verstaen dat de acten van apprehensie tegens den Offier,Burgmeesters,Schepenen, Pensionarissen, Secretarissen ende Raden,midtsgaders Cipier poorters oft ingesetenen van Middelburch bij den voorseyde Hove Provinciaal ter oorzake van desen gedecerneert zullen cesseren, ende Jan Florissen Serooskercke Schepen van Middelburch, van zijnen eedt ende gelofte van in gijselinge te commen ontslagen zijn.

Ende zullen die vande voorseyde Hove van resolutie bij brieven verwitticht werden.

Ende gedaen bij zijne Excellentie ende Staten voornoemd gewoonlicher vergaderinge vande voornoemde Staten Hoff van Zeelandt. P. Rijcke videt. Ende was onderteeckent de Nassau, leeger stont, ter ordonnantie van zijne Excellentie ende Staten voornoemd. Bij mij ende was onderteeckent Chr. RoĂŤls

ASG 207

- 23 Reden voor de Raedsheeren Hiniosa ende Boynier.

Op vertoogh bij den heeren Meesters Pieter d' Hiniosa ende Frederick Boynier, Raeden in den Hove Provincial van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, uuyt crachte van de brieven van credencie van sijne Excellentie van Nassau anden Staten van Zeelant gedaen. Als dat in zeker proces voor den voorschreven Provincialen Hove bij reformatie van zeker sententie van den Magistraet van Middelburch gecommen tusschen den Baylliu der voorschreven stede, tegens Francois Bruneel gevangene aldaer, zoo verre geprocedeert was,dat bij hunne sententie die voorschreven Bruneel ontslaecht is verclaert te moeten worden op cautie van hondert ponden grooten vlaems, ende geordonneert die saecke te beantwoorden voorden selven Hove, waerof van wegen die voorschreven Bailliu ende Magistraet geprovoceert wesende anden Hoogen Raedt in Hollandt i, 1. soo suserden. Is die sententie van den Provincialen Hove aldaer geconfirmeert ende daerop excecutoriale gelicht ende dienvolgende 't zelve ter executie gepoocht te stellen. Ende dat tegen die executie bij de voorschreven Magistraet oppositie gevallen is. Versouckende mits dien dat die Staten van Zeelant als representerende de Grave der selver provincie zoude gelieven die goede handt te houden dat die begouste executie zoude mogen volcomen effect sorteren. Waerop voorschreven Staten gehoort, die voorschreven Magistraet van Middelburch met hunne redenen van oppositien, die syden i. dat nyet blycken soude van hunne sententie interlocasie geapliceert te sijne naer costume als oock nyet en vermocht te geschieden uuyt crachte van hunne privilegien, rechten costumen ende oock instructie van den Hove van Hollant-- dat die handelen ende procederen.

In desen gedaen midtsgaders die consentien voorschreven ende die begouste executie. uuyt crachte vandien onbehoirlick ende over zulcx nul ende van onweerden waeren principaelinck alzoo al ’t zelve was contrariende hunne privilegiën, rechten ende costuymen tot noch toe binnen hunne stadt loffelick onderhouden --- waerop die voorschreven Raden replicerende seyden dat sy ’t vonnisse vanden hove van Hollant ende conservatie vanden hoogen raet voorschreven daerop gevolcht nyet souden noch mochten brengen controversie de selve oock persisteren die van Middelburch bluvende oock by hunne redenen van oppositie die sy ons in ’t lange by geschrifte over gaven, einde ---. Naerdien by den voorschereven Staten alle middelen gesocht zynde om de sake met bewilliging vande heeren Rades voorschreven ende die Magistraet voornoemd ter neder te leggen, ’t zelve niet en heeft connen maer alle goede debvoiren te wege gebracht worden. Soo eest dat die voorschreven Staten naer lange communicatie ende rype deliberatie hebbende alvooren gedaen rapport van ’t gene voorschreven is an hunne principalen, zoo zy niet lievers en sagen dan dat de justitie zoo veel onvermindert den privilegiën ende gerechticheden vanden lande --- ende steden van Hollant --- can geschieden haeren behoirlicken voortganck ende effect by alle goede ordre mochte sorteren, goet ende oirboir vinden in dese gelegentheyt van zaken ende tyde om het gemeene beste wille. In conformiteyt vander unie tusschen Hollant ende Zeelant, medebrengende dat indien eenige questien ofte geschillen, ofte eenige lichamen vanden steden inden zelver begrepen, mochten rysen binnen ende staende dese beroerten de selve souden staen ende gestelt wesen tot kennisse ende belichtinge van zyne Princelycke Excellentie naer wiens verclaeringe elcx van partien hem zoude hebben te voegen. Alles by provisie ende sonder previdicie van yemants gerechticheyt privilegie oft costuyme. Dat dese zake mettet gene wyders daer inne zal staen te doen, zal geremitteert worden an zyn voorschreven Excellentie

ASG 207

- 24 -

jegens der selver compste in Zeeland.

Aldus gedaen.

Eersame wyse ende seer voorsienighe heeren Burgemeesters, Schepenen ende Raed der stede Goes receptacie den 5den Juny (15)89.

ASG 207

- 25 -

Eersame, wyse zeer voorsienige heeren.

Alzoo die Gedeputeerde van Zeelant wesende gereyst naer Hollant tot affdoeninge vande misverstanden tusschen ‘t hof provinciaal ende die van Middelburch, ons toescryven dat zy binnen twee oft uuterlijck drye dagen, hier weder zullen wesen, verzoeckende midsdien van wegen den staten generael, uw Edele by tyts te bescryven, om te commen affhandelen de leste poincten van bescryvinge geleyt tegens den 10den may lestleden. Soo is ons ernstig begeeren, dat uw Edele gelieve hare Gedeputeerde dienangaende volcommelijck gemachticht herwaerts af te veerdigen preciselick tegens den llden deses, om des anderen daechs, opde voorschreven poincten te mogen besoingneren ende resolveren. Sonder des te willen wesen eenichsins in gebrecke.

Alzoo den dienst vanden lande dus geen langer uutstel lyden en mach, hiermede.

Eersame wyse zeer voorsienige heeren zyt Gode bevolen, uut Middelburch den 3den juny 1589. J. Hament.

Ter ordonnantie vande angeblevene Raeden vande Staten van Zeelant.

By

ASG 207

- 26 -

Exhibitie bij den Tresorier Manmacker den 2den Marty 89.

Sommieren staet vande oorlochs lasten in Zeelandt.

Eerstelijck hebben de heeren Staten van Zeelandt te gelden ende te dragen over haer contingent oft quote inde ordinaris twee hondert duysent pont ter maent, bij den Staten Generael ingewillicht ende geconsenteert maentelyck te furneren tot behouft der oorloghen, bedragende 't voorseyden contingent ter somme van £ 31625-6 van 15 gr te maent over servitien van de garnisoenen in Zeelandt ter maent ontrent de £ 1500.

Onderhout van den collegie van den Gecommitteerde Raden van den Staten van Zeelant £. 400 Traictement van de twee Raetsheeren inden Rade van State ter maent £.300.

Vacatien, bodeloonen ende andere lasten bedragende ter maent salvo justo calculo blijckende mede bij de rekeningen van de twee voorleden jaeren ontrent de £ 1300.

Somme £ 35125-6 van 11 grooten.

Boven desen noch den brant ende keersen voorde garnisoenen in 't land van der Tholen, waervan de helft betaelt wordt bij de gemeene saecke, ende d'ander helft bij die van den lande memorie Fortificatie binnen de provincie van Zeelant die mede bedragen sal merckelijcken sommem memorie Extraordinaris consenten tot laste van de provincie tot affdoeninge van eenige schulden buyten de quote memorie Onverdachte costen ende lasten die dagelijcx groot zijn memorie

ASG 207

- 27 -

De generale verpachte als gecollecteerde middelen, hebben gegolden over de ses maenden expirerende ultima marty 89 soo hier naer volcht ende eerst.

Over geheel Walcheren ---£. 20694-17 grooten vlaems Over Schouwen Duvelant ende andere polders ----£. 6570 Over Zuytbevelant £. 6754-15 Over 't land vander Tholen dan dese sullen bij nae aldaer blieven deur de belegeringe ende andere lasten van fortificatie ende gravinge £ 1561-16 Somme £.35581-8 grooten vlaems Hier aene moeten cortten wedden ende andere lasten daer op gaende.

Sommier wat de Staten van Zeelandt schuldich zijn ter causen van penningen op interest.

De steden van Zeelant competentelijck ter causen van penningen gedebourseert tot onderstant vander oorloge, soo naerder bij sekeren staet blijct voor desen aende heeren Staten overgegeven die als doen was bedragende ter somme van £. 42683-1910 grooten vlaems. Ende volgende de resolutie van de heeren Staten was den Tresorier geordonneert de helft van de voorseyde schult te assigneren op den 100sten penningen de anno 1588, soo bij hen gedaen es, dan vermoet dat de selve daer uuyt nyet ten vollen en sullen vallen, wort nochtans alhier maer uuytgetogen de resterende helft bedragende £. 21316-19-11 grooten De interesten vande selve bij raminge genomen, dat die noch in acht oft negen maenden in borssen nyet vallen en sullen, ende ettelijcke maenden alreede verloopen genomen op thyn ten hondert. £. 2134.

Somme £.23475-19-11 grooten Boven desen hebben de heeren Staten opgebracht tot behouft van de extraordinaris equipaige blijckende bij rekeninge ende acte daer van sijnde op remboursen ter somme van £. 7462-6-2 grooten vlaems Boven desen sullen de Staten van Zeelant groote merckelicken sommen te dragen hebben inde extraordinaris consenten over 't jaer 88, dan alsoo die noch nyet finalick geconsenteert zijn hoewel daer al eenige betalingen op gedaen sal zijn, worden hier gebracht bij -----memorie

Item noch over haer contingent inde versochte hondert duysent gulden -----memorie

ASG 207

- 28 -

Item alnoch over haer contingent in de versochte ende nootelijcke fortificatien ontrent Bergen op Zoom den Cruysdijck ende op den Brabantschen dijck over ter Tholen, die mede merckelijcken sommen costen sullen memorie

Item noch totte fortificatien vande lande vander Tholen, Duivelandt ende andere plaetsen binnen de provincie van Zeelandt. memorie.

Item aen sijne Excellentie es belooft tot subsidie vander alteratie van Geertruydenberge ter somme van ÂŁ. 24000 van 40 grooten, waer tegens gedestineert es het schougelt, 't welck daer toe nyet genouch sijn sal. Ende hebben de heeren Staten daer uuyt doen lichten tot onderstand van de lasten van Berghen ende fortificatie aende landen vander Tholen gedurende de belegeringe ter somme van 6000 gulden, dus hier 't gene te cort pro

Item voor andere onverdachte lasten

memorie memorie

Item over 't gene de verpachte (verto) middelen min souden mogen bedragen, dan de ordinaris quote bedraecht ter maent memorie

Somme totalis Om de voorseyde lasten te mogen vervallen Souden de heeren Staten mogen adviseren om eenich consent te draghen het waere 100ste penningen oft anders.

ASG 207

- 29 -

Eersame wyse seer voorsienige heeren.

Alsoo die Gedeputeerde van Zeelant in Hollant geweest hebben op 't misverstant tusschen den provincialen hove, ende die van Middelburch nu weder gekeert zyn, sal uw Edele gelieven nyet te failleren hunne gedeputeerde herwerts aff te veerdighen, conform ons leste scriven tegens den llden deses aldaer vermelt om des anderen daechs te besoingeren, hiermede.

Eersame wyse ende seer voorsienige heeren zyt Gode bevolen, uuyt Middelburch den 9den juny 1589. P Rycken.

Ter ordonnancie vande Gecommitteerde Raden vanden Staen van Zeelant.

By

ASG 207

- 30 – Eersamen, wysen zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Scepenen, Raeden der stadt Goes. receptacie den 7den juny (15)89.

Eersame wyse ende seer voorsienige heeren.

Alsoo syne Excellentie sonder twyffel hier sal wesen binnen vyff oft ses dagen ten lancxsten, soo wel om die gemeene 's lants saecken te helpen voorderen,als te om voorsien op de swaricheden van die van Middelburch. Ende dat den stant van den lande ende die entrexenisen van den viandt (die dese geunieerde landen van allen canten soeckt te berauwen) geenssins toe en laten langer uuyt te stellen der Staten van Zeelant 't samencompste alhier om vruchtbaerlick op alles, te mogen adviseren ende versien, ten sy men den viant den wech wilt openen om ons allen d'een voor d'ander naer te accableren, ende overvallen, immers te brengen in sulcken verloop dat qualick mogelick sal zyn langer die saecken te houden staende.

Om waer tegens te obineren,die heeren generale Staten zeer claechelick gescreven hebben met ernstige vermaningen om van wegen de Staten van Zeelant eenige Gedeputeerde volcommelick gelast op hunne vergaderinge gesonden te worden.

Welcke versoecken geenssins inde windt oft cleynachtinge dienen geslegen oft gestelt.

Soo dient dese ten fyne uw Edele nyet neerlaten en willen hunne Gedeputeerde de volcommelick gelast, soo op de voorgaande bescrivinge, als op de saecke van Middelburch ende andere voorvallende saecken herwerts aff te veerdigen preciselick jegens woensdage naestcommende wesende den 28 sten deser 't savons in de herberge, om des anderen daechs vroech te mogen besoingeren, hier mede Eersame wyse ende seer voorsienige heeren, zyt Gode bevolen, uuyt Middelburch den 24sten juny 1589 P. Ryckert Ter ordonnantie vande Gecommitteerde Raden vande Staten van Zeelant by.

ASG 207

- 31 -

Eersame, wijse, discrete voorsienige heeren.

Alsoo wij commen te ontvangen staensvoets brieven uuyt Hollandt dat tot onset vander Sluys herwaerts is commende groote menichte van crijchsvolcke te voete ende te peerde, zoo dat grootelycx te beduchten es van inlage ten sij daer inne bijtyts versien worde. Ende dat om 't selve te verhoeden ende om te connen neffens andere furneren onse quote in alle voorvallende lasten tottet voorseyde ontset noodich is in alder yel nyeuwe gereede peerden te vinden, mitsgaders totte anrydinge vande Duytsche ruyteren ende knechten,die men es verwachtende van Bremen,waer aff die peerden bij uwe Edele over lange gefurneert meestendeel gediverteert ende geemployeert zijn mits den hoochdringende noot ende als beter gedaen dan gelaten tottet voorseyde ontset.

Ende dat hier van ure tot ure voorvallen saken daer op bij den Staten dient geresolveert, ende daerom uw Edele gelieven hunne Gedeputeerde herwaerts aff te verdigen, preciselijck tegens Maendage naestcommende, den sesten deser,'t savonts inde herberge om des anderen daechs op alles te mogen adviseren ende resolveren,soo den meesten dienste vanden lande is vereyschende Terwijlen de Staten Generael den Raet van State ende andere heeren tegen alsdan hier mede zullen zijn wesende alhier alreede gearriveert sijne Excellentie van Nassau. hier mede Eersame wyse discrete ende voorsienighe heeren in't Gode bevolen. Uuyt Middelburch den 4den july 1589 Arghen videt.

Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden van Staten van Zeelant. bij mij Chr. Rรถels

ASG 207 1589 juli 21.

- 32 Copie

Naerdien omme te vermyden die zwaere inconvenienten, die uut den differenten geresen tusschen die van Middelburch ende Arnemuyden ter zaecke vande laedinghe vande schippers van Arnemuyden tot grooter ondienste vande lande zoude commen te ontstaen. Syne Excellentie als Gouverneur van Hollandt,Zeelant ende Vrieslandt ect..Midtsgaders die Staten van Zeelant goet ghevonden hadden beyde de voorschreven parthien tot diversche stonden zoo verscheydentlyck als te zaemen op de voorschreven questie te hooren, ende de debatten in 't lange gehoort den zelven te proponeren diversche middelen van accorde dienende tot affdoeninghe van de voorschreven differenten ende de zwaricheden, die daer uuyt gevolcht zyn ofte noch zouden mogen volgen. Is eyntelyckx by zyne Excellentie ende Staten voornoemd goet gevonden, dat alle zaecken ter cause van dyen sullen gestelt wesen ende blyven in zulcken state als die voor het beginsel van de voorschreven differenten zyn geweest.

Ende dat de schippers zoo van Middelburch als van Arnemuyden zullen vermoghen te laeden indifferentelyck binnen de stadt van Middelburch ende havene van dyen. Gelyck oock aende hooffden ende keeten van Arnemuyden ende daer voren, midtsgaders op het Flacke ende elders daer zy te voren hebben mogen laeden voor den tyt van twee naestcommende jaeren. Ende dyen volgende dat het mandement van complanite by die van Arnemuyden geobtineert ende de proceduren daer uut gevolcht zullen gehouden worden als nyet geimpetreert noch te geschiet, gelyck oock verstaen wordt te nyete te zyne midts desen d'ordonnantie ende verboth by die van Middelburch op de laedinghe tot achterdeel van de schippers tot Arnemuyden gemaect ende gepubliceert met den gevolghe van dyen.

Ende die schepen met allen haeren toe behoorten ter cause van dyen in arreste opgehouden gerelaxeert.Met verstande dat noch by die van Middelburch noch by die van Arnemuyden eenighe ordonnantie gemaeckt ende gestatueert en zullen moghen worden, die zouden moghen strecken tot achterdeele vande schippers van d'een oft d'andere zyde respective, dan zullen de voorschreven partyen, zoo dese als andere zaken aengaende blyven in ghoede ende vredzaeme eenicheyt, zonder d'een den anderen eeniche nieuwichs ofte turbatie aen te moghen doen. Oft anders dat boven ende onvermindert de remedie van ustitie zyn Excellentie ende de Staten voorschreven tot affdoeninghe vandie zelve, hunne authoriteyt zullen moghen interponeren. Alles zonder prejuditie in toecomende tyden vande gerechticheyt vande partyen voorschreven aen wederzyden. Aldus gedaen by zyne Excellentie ende Staeten voornoemd ter gewoonlycker verghaderinghe vande voorschreven Staten in 't Hoff van Zeelandt tot Middelburch den 21 sten july 1589. Geparapheert P. Rycke rentmeester ende onderteyckent Maurice de Nassau, leeger stond ,ter ordonnantie van zyne Excellentie ende Staten voornoemd, ende was onderteyckent Chroo RoĂŤls. Daer onder stond noch t' adveu. van de voorschreven steden als volcht, die Gecommitteerde van de weth ende Raedt der stadt van Arnemuyden gedaen hebbende rapport van desen verclaeren van wegen heure principaelen, dat zij luyden ten opsiene van d' authoriteyt van zijne Excellentie ende die heeren Staten van Zeelandt, ende omme die redene in desen vermelt, 't zelve van haeren wegen naecomen zullen.

Desgelijcken hebben ghedaen die Gedeputeerde der stadt Middelburch, actum ten daghe ende jaere ter plaetse ende in presentie als vooren, geparapheert P. Rycke videt. mij present ende was ondertyckent, Chr. Roels.

ASG 207 Copie.

- 33 Acte tusschen Middelburch ende Arnemuyden.

1589 juli21 Ordonnantie ende resolutien van zyne Excellentie als Gouverneur van Hollandt Zeelandt ende Vrieslant etc. op 't gheven van den patenten, tot het inlegghen ende uuyttrecken vanden garnisoenen, zoo binnen Zeelandt als op te plaetsen ende fortten in Brabant ende Vlaenderen besedt wordende mettet garnisoen van Zeelandt , mitsgaders opde ordre van 't verlegghen van 't voorschreven garnisoen.

Op 't vertooch vande Gecommitteerde Raeden vande Staeten van Zeelandt, dat hun by de voorschreven Staten bevolen is gheweest goede toesicht te nemen opte ordre van het inlegghen ofte uuyttrecken vande garnisoenen, op dat dit quartier met gheen onbetaelde, oft andere soldaten overlast ende uuytgeteert en zoude worden, maer goede egualiteyt ende crychsdicipline onder den garnisoenen binnen den zelven lande ligghende geobserveert mach worden. Versouckende dat wy met hun dyenaengaende een goede resolutie zouden willen nemen. Is zyne Excellentie te vreden (alst den tyt mach lyden) geene patenten te geven, omme binnen die steden ofte ten platten lande van Zeelandt garnisoenen inne te zeynden, oft uuyt te trecken dan met advuys vande voorschreven gecommitteerde Raden vande Staten van Zeelandt, ten welcken fyne zyne Excellentie aen die vanden voorschreven Rade, tydelick die patenten overseynden zal, omme by hun geparapheert te worden, omme daer uuyt by den steden oft anderen plaetsen gheweten zynde dattet zelve met behoorlicke kennisse ghedaen wordt, minder zwaricheyt gemaect te worden, die te aenveerden oft uuyt te laeten trecken, dan zoo den tyt niet toelaten en zoude, om met voorgaande advys van den voorschreven Rade, eenich crychsvolck zomtyts in Zeelandt te legghen oft uuyt te trecken, sal zyne Excellentie den voorschreven Rade metten eersten adverteren van 't ghene, by hem sonder hun advys indesen ghedaen zal zyn, ende dienvolgens naer den noodt daer inne te moghen voorsien, ende oock om angeteeckent te moghen worden den dach dat eenich garnisoen in Zeelandt verleydt oft verandert wordt.

Opte plaetsen ende fortten buyten Zeelandt, zoo den tyt toelaet is zyne Excellentie te vreden, tottet inlegghen ofte uuyttrecken vanden garnisoenen te nemen advys ende daer inne te doen als vooren, oft zoo't den tyt niet lyden en can sal den Raedt veradverteren, soo mede voorschreven is zonder dat hier inne paraphure noodich dunckt.

Ende alzoo den noodt ende gelegentheyt van saecken soude moghen verheysschen, dat by den Raden voorschreven

ASG 207

- 34 -

soude dienen eenich garnisoen verandert, vermindert ofte vermeerdert, ende dat midt d'absentie van zyne Excellentie, men daertoe die behoorlicke patenten niet tydtlick ghenoech en conste gecrychen vindt zyne Excellentie oirboir, dat die van den voorschreven Rade in dyen ghevalle zullen gheven die patenten daer toe behouvende, uuytten naeme van zyne Excellentie, by hem gheparapheert ende gheteeckent byden Lieutenant Crychsoverste, zoo verre hy present is, ende den Pensionnaris vanden Rade voorschreven, ende sal men zyne Excellentie terstonts veradverteren van 't ghene aldus ghedaen zal zyn.

Die patenten tottet uuyttrecken vanden crychsvolcke ten dienste vanden lande opde oorlochs schepen zullen oock moghen gegeven worden, inder voughen voorschreven byden zelven Raede, mits dat byden zelven Raede alsulcken ordre zal worden ghestelt, dat de stadt vander Vere altyts met hondert ende vyftich soldaten ten minsten zal zyn ende blyven voorsien, ende die stadt van Arnemuyden met hondert ofte ten alder minsten met t'zestich soldaten.

Die forme vande voorschreven patenten zal ghevolcht worden conforme den projecte daer aff respectivelick in Hollandt ghearresteert.

Op ten ordre van 't verlegghen ofte veranderen vander garnisoenen zoo binnen Zeelandt als opte voorschreven fortten ende plaetsen in Brabant ende in Vlaenderen, verstaet zyne Excellentie dat men 't zelve zal doen van twee monsteringhen, zonder excemtie oft districtie, vande compaignien ofte yemanden te verschoonen, ten waere om merckelicke redene, met voorgaande advuys alsvooren, sunderlinghen altoos regardt nemende, dat die in een ongemackelicke plaetse ghelegen heeft mach in beter ende gherieffelicker plaetse gheraecken.

Die Colonels Canlier ende Piron voor haere persoonen zullen blyven elck respective inde plaetsen daer zy inghestelt zyn, zonder verleyt te worden, dan zullen heure gheheele compaignien, ende ghevolch als andere opten tour verleyt worden.

Verstaet oock zyne Excellentie dat alle soetelaers ende alle andere dependerende vande compaignien die uuytghetrocken zullen worden, gehouden zullen zyn met haere compaignyen te vertrecken ende de logementen te ruymen omme die incommende compaignien te beter te moghen logeren.

Zyne Excellentie ordonneert dat die uuyttreckende compaignien die logimenten ofte hutten zullen onbeschadicht,ende gheheel laeten, zonder die te moghen affbrecken oft verbranden, daertoe die capiteynen, sullen behoorlick zorge draeghen, ende daer verandtwoorden.

Om de voorschreven egaliteyt in 't verlegghen vande garnisoenen te beter in treyn te brenghen ende te connen onderhouden,sullen die vanden voorschreven Rade, van nu aff beginnen noticie te maecken waer ende hoelanghe elcke compagnie gelegen heeft ende met goede discretie zyne Excellentie voortaen adviseren, hoe die veranderinghe telcker reyse sal behooren te gheschieden, omme by zyne Excelentie daerop die behoorlicke patenten gemaect, ende conforme de zelve patenten ofte advisen daer aff by den voorschreven Rade notitie gehouden te moghen worden.

Syne Excellentie verstaet dat alle die Capiteynen schuldich sullen zyn elck respectivelick heure corlipaignien te volghen, ende continuelicken byde zelve te blyven, uuytghesondert den noot (daer van sy schuldich zullen zyn, den voorschreven Rade te doen blycken) om goede ordre ende crychsdicipline onder hun volck te houdene.

ASG 207

- 35 -

Alsoo men bevindt dat deure heure absentie den landen groote foulen ende andre ongemacken zyn overcommende, welcke foulen ende andere onghemaken, zyne Excellentie verstaet zoo by saeke van behoorlicke toesicht ende straffe, tegens die gene die hem sal ontgaen hebben, 't zelve niet en wordt by den Capiteynen ghedaen. dat de zelve foulen ende ongemacken naer behoorlicke informatie zullen gheweten worden den Capiteynen wiens volck sulcx sal ghedaen hebben. Ende zal tot dien fyne alsulcke schade worden verhaelt op den zelven Capiteynen. Aldus ghedaen binnen der stadt Middelburch den 21sten july 1500 ende negenendetachtentich.

ASG 207

- 36 –

Eersame wyse voorsienyge zeer discrete heeren, ende nagebuyren.

Bailliu, Burchmeesters Schepenen ende Raiden der stede vander Goes.

Eersame wyse, discrete, zeer voorsienyge heeren, goede vrienden ende nagebuyeren.

Onse ghedeputeerde gheweest hebbende ter laetster dachvaert vanden Staten van Zeelandt, hebben ons gherapporteert dat zy met u Edele ghedeputeerde in communicatie zyn gheweest angaende zeker clachten ons van weghen de vrye schippers deser stede ghedaen, als dat zy 't voorleden 't jaer inde Goessche merct zouden verhindert zyn gheweest binnen de stadt ende haven vander Goes alsulcke goederen in te nemen ende laden, als de burgers, ende coopluyden deser stede aldaer ghecocht hadden, oft van daer wederom naer huys sonden, daer allen anderen ghelycke ladyngen op hare steden toegelaten wiert. Ende dat u Edele ghedeputeerde nyet perciselick de meriten vander zaecke onthouden hebbende, aennamen u Edele daer van rapport te doen, ende ons van als te onderrichten. 'tWelcke alsnoch nyet geschiet zynde, ende dat de voorschreven marct voor de deure is, waertegens de burgers ende ingesetenen deser stede zoe coopluyden als schippers wel dienen van u Edele intentie verwitticht, om te adviseren wat hun voorders te doen staet, is ons ernstich versouck, dat u Edele ons haere meenyngen weten laten, die wy vertrauwen zulcx te zullen zyn, dat de voorschreven schippers aldaer vryelick zullen mueghen in nemen ende laden alle goederen op dese stadt ende haven ghedestineert, alzoe wy ghelyck reden en weten ter contrarien, ende zoe daer eenich misverstaat tusschen de schippers van wederzyden zoude mueghen gheresen zyn 't zelve bereyt zyn, by onderlynghe conversatie metter eerste ghelegentheyt aff te doen, ende neder te legghen. Waerop verwachtende u Edele andtwoirde,maecken dese een eynde Godt biddende u Edele.

Eersame, wyse, dicrete, zeer voorsienyge heeren, goede vrienden ende nagebuyren in zyn heylige hoede ende beschermynge lange te sparen ende voorspoedighe regierynghe te vergunnen. Uuyt Vlissinghen den 19den augusty 1589.

U Edele goetwillighe vrienden ende nagebuyren Bailliu, Burchmeesters, Schippers ende Raiden der stadt Vlissingen.

A Oillarts.

ASG 207

- 37 -

1589 aug. 28.

Eersame wyse, voorsienighe zeer discrete heeren, goede vrienden, ende naghebuyren, verstaen hebbende uuyt het rapport ons ghedaen van de redenen die u Edele zouden beweecht hebben onsen schippers 't voorleden jaer de ladynghen aldaer te verhinderen, ende begeerende daer in te voorsien tot onderhoudt van alle goede vrient schap ende nabuurschap midtsgaders de vrye ende libre trafficque tusschen de stadt vander Goes ende deser stede. soe hebben wy de ordonnantie ghemaect die wy u Edele by acte hiermede senden verhoopende dat de zelve ghenouchsaem wert om U Edele ende den schippers vander Goes te versekeren, versouckende dat dien volgende den schippers deser stede de vrye ladynghen in dese marct binnen u Edeler stede ende havene toeghelaten werde, ende u Edele ons verwittighe van hare voordere intentie midts ons ghelyck acte oversendende. Alwaer dese eyndighende bidden wy Godt Almachtich u Edele.

Eersame, wyse voorsienyghe, zeer discrete heeren goede vrienden ende naghebuyren te nemen in zyn heylige hoede, ende beschermynge Uuyt Vlissinghe den28 sten augusty 1589.

Uwe Edele goet jonstige vrunden, ende naghebuyren.

Burchmeesters, Schepenen ende Raden der stadt Vlissinghen.

A. Oillarts.

ASG 207 1589 aug. 26.

- 38 -

Allen den ghenen die dese presente zullen zien oft hooren lesen, Burchmeesters, Schepenen ende Raidt der stadt Vlissinghen saluyt, doen condt, ende kennelick, dat alzoe billick, redelick ende ghebruyckelick is dat de ghene die voor zyn burgers, ende inghesetenen op eenighe havenen oft stroomen sustineert te mueghen oft anderssins begeert te laden ghelyck vreyheyt toelaten den ghenen in wiens haven, oft op wiens stroomen hy de zelve ladynghen sustineert oft begeert, ende dat wy verstaen van weghen Burchmeesters, Schepenen, ende Raidt der stadt vander Goes dat de verhinderynghen van laden onsen burgers inde Goessche marct des jaers duysent vyffhondert achtende tachtentich bejegent veroorsaect is gheweest deur dien dat die van 't schippers ghilde deser stede de schippers vander Goes eerst zouden verhindert hebben binnen dese haven sout te laden, om 't zelve te bringen binnen de haven der voorschreven stede vander Goes ende aldaer gherafineert te werden, ende dat de regierders der voorschreven stede noynt van meenynghe en zyn gheweest den schippers deser stede eenighe belet oft verhinderynghe te doen, behoudens dat den heuren alhier egheene en gheschiede, Soe ist dat wy nyet zoe zeer begheerende dan te continueren,ende onderhouden alle goede vrientschap, ende nabuerschap met die voornoemde vander Goes, midtsgaders de negociatie ende handelynghe tusschen den burgers ende inwoonders van beyde de steden, naer rype deliberatie van Rade, ende hierop alvooren gehoort den Overdeken, ende Dekens van 't voorschreven ghilde deser stede, gheresolveert ende gheordonneert hebben dat den vryen schippers der stadt vander Goes voortan zal toeghelaten werden binnen dese stadt, ende haven te laden alsulcke goederen, ende coopmanschappen als zy binnen de stadt vander Goes zullen willen voeren,ende aldaer ontladen. Behoudelick dat alle verhinderynghe van ladynghen in 't regardt vande schippers deser stede binnen de stadt ende haven vander Goes cessere, ende hun,zoe inde Goessche marct als 't allen anderen tyden ghelyck ladynghe binnen de stadt ende haven toeghelaten werden. Belastende ende bevelende dien van 't schippers ghilde deser stede, ende allen anderen dien 't anqaen mach hun daer naer te reguleren zonder daer tegens te commem in eenigher manieren ende beloven den regierders vander Goes 't gene voorst is strictelyck te onderhouden ende doen onderhouden zonder daer tegens te commen in eenigher manieren.

In oirconden der waerheyt hebben wy Burchmeesters, Schepenen ende Raidt voornoemt dese by onsen gheswooren secretaris doen teeckenen dit was ghedaen op den zesentwintichsten augusty anno 1500 ende negenentachtentich.

Ter ordonnantie van Burchmeesters, Schepenen ende Raiden voorneemt. A. Oillarts.

ASG 207

-39 –

Eersamen wysen zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Schepenen Raedt der stadt Goes.

Eersame wyse zeer voorsienige heeren.

Op de leste dachvaert, is by die van Middelburch, midsgaders by de Admiraliteyt alhier verthoont die onbehoorlicheden die by die van Hollant is begonst te practiqueren, ende die dagelicx continueert ende toeneempt, zoo wel tot geheelen bederve vande incomen gemeene zake alhier, als tot grooten ongerieve ende ongerechticheden die men den coopman oft ingesetenen van dese provintie in Hollant andoet ende consequentelyck tot diversie vande negotiatie van dese provintie. Te wetene dat zy indifferentelyck van alle goeden uut Hollant herwaerts commende licenten affnemen, al oft die op vianden landen gezonden wirdden, als by maniere van van zeggen nyet latende uutvoeren een vierendeelken boters of lynwaet daer gezonden om te bleyken,thuys comen zonder 't licent te doen betalen alsvooren, ende alzoo op ons scryven vande 16den deser ande Gedeputeerde van Zeelant opden Generaele Staten, ten fyne daer tegen zoude worden versien, wy nyet en vernemen eenige remedie, maer dat ter contrarien die van Hollant in hun voornemen voortsvaren, hebbende wij van dage anderwerff gelast die voorschreven Gedeputeerde daer tegen te doen versien oft antwoorde te scryven van hun wechvaren tegen die toecommende weke, als wanneer die Staten van Zeelant hier zullen vergaderen. Soe is ons ernstich begeeren, alzoe voeren dese provintie zunderlinge veel es gelegen, dat uw Edele gelieve hunne Gedeputeerde die commen zullen ter naeste dachvaert geleght tegen den 3 den octobris naestcommende, daerop volcommelyck te lasten. Om voor alle andere zaken daerinne te doen, zulcx als 't gemeyne beste zal vereysschen, hiermede.....

Eersame, wyse zeer voorsienige heeren zyt Gode bevolen, uut Middelburch, den lesten septembris 1589, P. Ryckert.

Ter ordonnantie vande Gecommitteerde Raeden van Staten van Zeelant.

by Corn. RoĂŤls.

ASG 207

- 40 -

1589 september 3.

Allen den ghenen die deze zullen sien ofte hooren lesen.saluyth Burghemeesters ende Schepenen der stede vander Goes doen te wetene alzoo zeker questie ende different gevallen was over eenighen tyde tusschen den schippers der stede van Vlissinghe ende den schippers dezer stede belangende de ladinghe respective verhinderende d'eene den anderen te laden in des anders havene indifferentelyck alle goeden oock op hunne havene gedestineert. Ende de voorderinghe vande negotiatie ende traffycque tusschen den borgers ende ingesetenen der voorschreven steden onderlinghe mitsgaders omme te onderhouden alle goede nabuerschap ende vrientschap, ofte omme te vermeederen de gene tot noch toe onderhouden wel requireerde daerinne beter ordre gestelt te werden. Burgemeesters ende Schepenen der stede Vlissingen voorschreven goet gevonden hadden dien aengaende met ons te comen in onderhandelinghe ende communicatie. Welcken volgende by den Burgemeesters ende Schepenen der stede van Vlissingen voorschreven ende ons was geaccordeert ende overcomen, dat voor all van weder zyden affgedaen de verhinderingen ende beletselen tot nochtoe hinc inde geschiet den vrye schippers van Vlissingen geoorloft zoude wesen te mogen aennemen ende laden binnen de havene dezer stede alle alzulcke goeden als alhier zullen vallen, die den poorters. oft ingesetenen der stede van Vlissinghen zullen toebehooren ofte aencomen op hunne havene gedestineert omme derwaarts te vervoeren, als van gelycke den vrye schippers vander Goes toegelaten zoude wezen binnen de haven van Vlissingen aen te nemen ende laden alle allzulcke goeden als binnen de zelve haven zullen vallen den borgers ofte ingesetenen dezer stede toebehoorende ofte aencomende op hunne haven gedestineert omme derwaarts te vervoeren. Soo beloven wy van nu voortaan 't voorschreven accort te onderhouden ende den schippers dezer stede strictelyck ende onverbrekelyck te doen onderhouden sonder daer tegens te comen ofte laten comen in eenige manieren.

In oirconde der waerheyt hebben wy Burgemeesters ende Schepenen der stede Goes voorschreven dezen by eenen van onsen secretarissen gedaen.

ASG 207

- 41 -

Instructie op 't oude lastgeld. september 1589 Instructie voor de Gecommitteerde ten ontfange vande lastgelden vande harinck ende visch die geduerende den teelt ende 8t geheel jaer uuyter zee inden lande van Zeelant zal ingebrocht worden.

1 Inden eersten zullen die stierluyden uuyter zee ingecommen zynde gehouden zyn aleer den voorschreven harinck oft visch vervoert oft vercocht zal werden goede pertinente verclaringe te doen wat ende hoeveel lasten harinc oft visch zyluyden gevangen ende uuyter zee gebracht hebben, ende zullen betalen by laste en2 Ende sullen de voorschreven stierluyden schuldich zyn te betalen van yder last harincx oft visch(volgende 't accord ende leste resolutie daer aengaende genomen den 28sten aprilis 1586) die zy uuyter zee sullen bringen den teelt ende 't jaer al uuyt geduerende ses schellingen grooten vlaems. Ende dat aleer zy wederomme, sullen mogen uutvaren op pene van dobbel recht daer van te betalen.

3 Ende oft geviele datter eenige vande stierluyden 't selve niet te rechte aen en gave, sulcx dat den ontfangher contrarie presumptie daer op hadde sal den ontfanger vermogen de selve stierluyden oft hunnen bouckhouder te bedwyngen hem selven te purgeren by eede, ende indien contrarie bevonden wert sal den harinck oft visch by hen lieden verswegen verbeurt ende geconfisqueert wesen.

4 Indien eenighe stierluyden van desen lande by storm ende onweder in Hollant oft elders inliepen oft haren harinck oft visch in zee vercochten zullen evenwel ten eersten wesen dat zy thuys commen gehouden zyn behoorlyck lastgelt alhier te betalen ende ten dien fyne partinente ende oprechte verclaringe te doen hoe veel zy gevangen oft vercocht sullen hebben, ende daer aff attestatie te bringen van de plaetsen daer zy eerst ingeloopen zyn, midtsgaders ten versoucke vande ontfangers oft collecteurs hen dienaengaende met eede te purgeren al op de voorschreven verbeurte vande verswegen harinck oft visch ofte waerde vandyen. Indien zy achterhaelt werden frauduleuselick daer inne gehandelt ende niet 't oprechte getal aangegeven te hebben.

5 Ten welcken fyne de voorschreven ontfangers zullen gehouden zyn goet pertinent registre oft bouck te houdene van heuren voorschreven ontfanck met alle die reysen vande stierluyden achter een volgende ende sal elcke reyse den stierman oft bouckhouder gehouden wesen met zyn hantschrifte oft gewoonlick merck te teeckenen op 't registre oft bouck vande voorschreven ontfangers. Onderaen daer haren angebrochten harinck oft visch zal angeteeckent wesen ofte ten minsten zoo die den coopman sal gelevert worden.

ASG 207

- 42 6

Ten laesten zullen de voorschreven ontfangers gehouden wesen alle vremde stierluyden die egeen continuele woonstede oft havenen en hebben oft houden te geven billieten vande lastgelden dat zy van haer zullen ontfangen hebben op dat die selve stierluyden commende op eenige ander haven ende aldaer haren last breken den ontfangers van die plaetsen 't zelve billiet mogen overleveren ende daerby betoogen waer zy 't voorschreven lastgelt betaelt hebben, welcke billieten de voorschreven ontfangers ofte collecteurs zullen gehouden zyn 't accepteren ende ontfangen ende die selve aen een liasche te rygen, midtsgaders op de marge van de namen in hunne regitres oft boucken aen te teeckenen ende op hunne rekeninge over te leveren omnte 't selve op andere rekeninge gesuvert te worden.

Alle welcke voorschreven articulen die voorschreven stierluyden sullen schuldig zyn te onderhouden op de voorschreven peynen ende breucken, 't appliceren een derde tot behouve vande gemeene saecke het ander tot behouve vande gemeenen aermen ende het derde derdedeel tot behouve vande officier oft deurwaarder, die d'executie daer van doen sal.

Als gedaen ende gearresteert etc. den lsten septembris 1589.

Raden.

ASG 207

- 43 -

Eersamen, wysen ende seer voorsienige discrete heeren Burgemeesters, Schepenen ende Raedt der stede Goes.

Eersame wyse discrete voorsienige heeren.

Wy senden uw Edele hier beneffens copie van 't scriven vande Gedeputeerde der heeren Staten van Zeelandt geappaiseert hebbende d'alteratie van 't garnisoen binnen Lieffkenshoeck, welcken volgende en sullen uw Edele geenssins willen laten hem contingent in de sestyen hondert ponden grooten vlaems by provisie daer toe versocht terstonts gereet te maecken ende 't zelver met haere Gedeputeerde ter jegenwoordige dachvaert preciselyck jegens maendaghe naestcommende herwerts mede te seynden.

Op dat de betaelinge hun toegeseyt metten eersten gedaen ende mitsdyen alle voorder schade ende inconvenienten voorgecommen ende verhindert mogen worden. hier mede.

Eersame wyse dicrete ende voorsienige heeren zyt Gode bevolen.

Uuyt Middelburgh den 13den octobris 1589, F. Akman Ter ordonnantie vande Gecommitteerde Raden van de Staten van Zeelant.

By Corn. RoĂŤls.

ASG 207

- 44 -

Copie Edeele wyse seer voorsienige heeren, Op ghister morgen op Lillo gearriveert syn hebben terstont gesonden aen die van Lieffkenshoeck, ten fyne alsoo sy op de differenten ende onverstant aldaer geresen begeert hadden met syne Excellentie oft eenige van de Staten te converseren, dat wy tot dyen fyne aldaer waren gecommen, om hun te hooren ende in als met hun redelyck te handelen ende syn dyenvolgende op 't versoeck van dye van Lieffkenshoeck op den middach derwaarts gevaeren de Burgemeesters Meyros, Reygersberch ende Jan Pieters, ende van hun eenige doleancien dye sy tot laste van hunne capiteynen hier by geschrikte hadden gegeven overgenomen.

Ende voorts in 't leste versocht affrekeninge van twee jaeren oft betalinge van acht maenden. Ende naer dyen wy den heesch van de selve vonden seer onredelyck , hebben den selven verthoont de onmogelyckheden van dyen, ende bysunder om de consequentie. Ende naer lange ende verscheiden propoosten, ende redenen gedeputeert een maent gaige daer mede sy nyet en te vreden zyn, dan eyntelyck gestelt op seven maenden, ende daeromme alle saecken uuytgestelt tot op heden voor den middach. Ten welcken tyde wy ons daer hebben gevonden, ende hun veel ende verscheiden swaricheden voor oogen gehouden, den dienst vanden vaderlande, ende 't betrachten van heure eere. Zulcx dat wy soo vele, deur toedoen van eenige hebben te wege gebracht, dat alle saecken syn affgedaen ende geappointeert op twee maenden die men de soldaten jegenwoordich in dienste hooft voor hooft belooft heeft te betaelen,boven de maent orders gaige die nu den 22sten deses zal verschenen. Ende daer en boven belooft op heure doleancie sulcken ordre te doen stellen, dat sy egeen rede en sullen hebben hun dyes angaende te beclagen.

Ende overmits 't groot miscontentement ende beclach vande capiteynen aen heurder syde hun bejegende, en hebben onder de zelve capiteynen nyet langer begeert te dienen. Ende daer op hun is toegeseyt paspoort van vry te vertrecken, oft dyen noch in dienste begeeren te bluven onder ander vendels plaetse te doen hebben.Ende gedurende den tyt dat de twee maenden gelts soude mogen gefurneert worden sonder cortinge te betaelen, te weten elcke soldaet vier stuvers 's daechs, in plaetse van vuires, ende op dat alle saecken ordentelyck souden geschieden ende de staten oft gemeene saecke inde betaelinge van de twee maenden, nyet en souden worden te cort gedaen, oft verongelyct, hebben terstont gemonstert de soldaten op 't voorschreven fort leggende ende nae de monsteringe aldaer vertrocken naer den Doel ende Kerckengat om voorder monsteringe te doen,op welck vertreck ende reyse wy den brenger deser schipper van Middelburch dese hebben medegegeven Inde Salonpe alvarende gescreven. Om myne heeren sommierlyck ende in 't cortte aen te dienen datter gepasseert es latende de reste 't onser compste. Jegens welcke myne heeren gelieven sal gereet te doen maecken ende furneren by provisie de somme van sestyen hondert ponden grooten vlaems, om de betaelingen ten eersten te mogen doen. Ende de vier stuvers 's daechs den soldaten by provisie belooft op te houden ende nyet langer te betalen, ende dienen deze tot geenen anderen fyte.

Bidden Godt almachtich uw Edele te gesparen in salige voorspoet uuyte Salonpe onder den Doel desen llden octobris 1589. onderstont die al uwe Edele ten dienste.

Onderteeckent Niclaes Meyros, Pieters ende Pieter Reygersberch. die superscriptie was Edelen, erntfesten wyse seer voorsienige heer, myne heeren de Gecommitteerde Raeden van de Staten van Zeelandt.

ASG 207

- 45 -

Nae dat die Staten Generael der Vereenichde Nederlantsche provincien tot verscheiden reysen hadden 't zamentlyck metten Raede van State gecommuniceert ende gedelibereert opten noot ende conservatie vande schanse van 's Gravenweert ende de stede van Oostende, ende daer toe voorgeslagen alle verdenckelycke middelen, ende dat die tot geenen effecte en hadden connen gebrocht wordden by nyeuwe eendrachtige consent der gedeputeerde vande voorschreven provintien.Soo eest dat die voorschreven Staten geleth hebbende dat alle voorgaande Regeringen byde provintien geauthorizeert zyn geweest, om inden hooch dringenden noot extraordinaerlyck boven die gedragen consenten de provincien in 't gemeen ende de contributien der selver te mogen belasten mette somme van hondert duysent guldens eens mits den hoogen noot ende tot behoudenisse vande voorschreven stede van Oostende ende de schansse van 's Gravenweert aende Generaliteyt byde meeste stemmen verstaen ende geresolveert hebben, dat die Raden van State als jegenwoirdelyck gecommitteert totte Regeringe der voorschreven landen sullen wesen geauthoriseert gelyck zy geauthoriseert worden by desen tot laste vande voorschreven vereenichde provintien te lichten de somme van sesse ende vyftich duysent ponden van veertich grooten 't pondt, als sesse duysent ponden totte nootelycke fortificatie der stede van Oostende, ende vyftich duysent ponden tot contentemente vande ruyteren ende knechten, liggende in 't voorschreven fort van 's Gravenweert, ende de selve te verdelen over de provintien van Hollandt, Zeelandt, Utrecht, ende Vrieslant opten voet vanden ordinaris quote, om byden zelven voorde generaliteit gelicht te worden, op beloeffte by den Raedt te doen voor het rembourssement vande selve sessenvyftich duysent ponden metten den intereste van dyen. Ende overmits die van Zeelandt ende Vrieslandt zoo verre geseten zyn, dat haere quote uuytte selve provincien zoo haest nyet en can opgebrocht worden . Soo is byde Staten voorneemt goet gevonden, dat opte quote van Zeelandt sal worden geassigneert de voorschreven somme van sesse duysent ponden tot voorderinge vande nootelycxste fortificatien der stede van oostende beraempt, ende dat de reste van de quote van Zeelant ende de quote van Vrieslant van wegen den Raedt by den ontfanger generael zal worden genegocieert,voor het rembourssement van welcke sesenvyftich duysent ponden metten intereste van dyen ende volcomen indemniteyt vanden Raedt, wort den selven Raedt in handen gestelt de navolgende middelen, ierst het derdendeel vande licenten, opten Rhyn ende Maes,den Oversten Schenck geaccordeert tot betalinge van zynen crediteuren, item den thol van 's Keysersweert, die inde voorschreven schansse tot noch toe ontfangen is ende voordere ontfangen sal worden, item d'imposten die by 't leven vande voorschreven oversten inde voorschreven schansse op te wynen ende bieren in trein zyn gebrocht ende die voordere op te zelve ende andere goederen aldaer in treyn gebrocht sullen mogen worden, item het geschut ende minutions ter oorlogen inde zelve schansse wesende, item die brantschatten die in Brabant, het overquartier in Gelderlant ende andere quartieren vande Nederlandsche provincien gelicht ende geheven worden voor zoo vele de selve brantschatten nyet beswaert en zyn met eenige repartitie ofte speciale lasten van oorlogen. Alle welcke middelen tot dyen eynde ende tot volcomen indempniteyt vanden Raedt van State den selven Raedt mitsgaders den ontfanger generael sal mogen verbinden voor 't voorschreven rembourssement nyettegenstaende eenige voorgaande beswaernissen ofte andere lasten daer op gestelt. Ingevalle de voorschreven provintien van Hollant, Zeelant, Utrecht ende Vrieslandt haere respective quote inde voorschreven somme van sessenvyftich duysent ponden nyet datelyck tot haeren last nemen ende furneren binnen den tyt van ses weken naest commende.

Ende tot meerdere verzekertheyt van de indempniteyt vande Raedt

ASG 207

- 46 -

voornoempt hebben die gecommitteerde vande provintien van Gelderlandt Hollandt ende Utrecht ter vergaderinge vande generale Staten belooft mede te teeckenen d'obligatien die byden Rade van State hiervan sullen gegeven worden. Behoudelyck dat tot heurlieder volcommen indempnite de voorschreven middelen den Raedt in handen gestelt den selven insgelycx, sullen wesen verbonden tot haeren garande ende bevrydinge als hier vooren anden Raedt is gedaen. In orconden van desen hebben die voorschreven gecommitteerde van de provincien ende den Raedt van State mitsgaders den Greffier vande heeren Staten generael, ende den Secretaris van den voorschreven Raede onder genoempt dese onderteeckent den negenthiensten novembris anno 15 hondert negenentachtentich.

ASG 207

- 47 -

Eerweerde wyse zeer voorsienige heeren, ende Raedt der stede vander Goes.

Burchmeesters, Schepenen recepta 23 sten novembris 1589.

Eerweerde wyse seer voorsienighe heeren.

Alsoo ons ter instantie ende vervolghe van eenighe verscheyden swaricheden gemaect zyn geweest by zyne Excellentie zoo by brieven als verbalick inde vergaderinghe van de heeren Staten van Zeelandt den 21 sten july ter causen van 't vernieuwen vande magistraet deser stede geschiet 13en meye beyde lestleden, ende dat dezelve swaricheden wederom geresusciteert ende ervattet werden naer den interval van dry zoo vier maenden.

Soo hebben wy niet willen nalaten onse Gedeputeerde ende namentlick Jan Janszoon Stryt Burchemeester ende Willem Jacobszoon onzen,medebroeder in wette metten Pensionaris Stoppelare aen uwer Edele als met ende neffens den anderen Steden vanden Lande ende Graefelicheyts van Zeelandt representerende den Staten ende hooghe cuericheyt vandien af te veerdighen om de selve volcommelick te informeren van al t'gene in de voirschreven saecke tot noch toe gepasseert is, ten fyne vande voirschreven, swaricheden , eenmael een eynde gemaect mach worden. Biddende den voirschreven Gedeputeerden volcommen geloove te geven in 't gene zy van onsent weghe uw Edele verthoonen zullen, en onse gerechticheyt te helpen maintineren, ende deze hier mede eyndende zullen den Almogenden Godt bidden dat hy uw Edele Eerweerde wyse seer voorsienighe heeren wilt behoeden in zyn Goddelicke protextie, uuyter Tholen den 21 en novembrie 1589

uw Edele goede vrienden ende medeleden, Burchmeesters, Schepenen ende regeerders der stede ende lande vander Tholen Ter ordonantien der zelver, by my Loco Secretary

J. Zuytlandt

ASG 207

- 48 -

Eersamen, wysen zeer voorsienigen heeren, Burghmeesters, Schepenen Raedt der stadt Goes. recepta 3 decembris (15)89.

Eersame wyse zeer voorsienige heeren, Sedert die leste gedaen bescryvinge, is ons byde ordinaris Gedeputeerde opde generaele Staten toegescreven dat boven die geconsenteerde derthien duysent ende vyfthien hondert guldens. Is noch by alle d'andere geunieerde provintien geconsenteert die Vrauwe douagiere van Moeursen . te assisteren van acht duysent guldens zoo tot begravinge van Hare Genade zynen Genade als tot affdanckinge van etlicke officiers vanden sterffhuyze. Ende alzoo die voorschreven Gedeputeerde (als geenen last hebbende) die begravinge ( die gesolliciteerd wort metten iersten eerlick gedaen te mogen worden), alleene achterhouden, zoo zy scryven, Sal uw Edele gelieven tegen die anstaende vergaderinge vanden vierden der toecommende maendt hunne Gedeputeerde mede daer op te volmachtigen. hiermede Eersame wyse zeer voorsienige heeren zyt Gode bevolen, uuyt Middelburch, den 30en novembris 1589 P. Ryckert.

Ter ordonnantie vanden Gecommitteerde Raeden vanden Staten van Zeelant, by Corn. RoĂŤls.

ASG 207

- 49 Eerweerde, wijse seer voorsienighe heeren.

Alsoo op de leste dachvaert van de heeren Staten van Zeelandt geresolveert is geweest te maecken poinct van bescrivinge jegens de naeste vergaderinghe van de voorschreven Staten op dispositie ofte conferentie van het Rentmeesterschap van de Graeffelicke domeynen binnen deser stede ende lande van der Tholen. Soo en hebben wij niet willen nalaten uw Edele te recommanderen den persoon van Joncheer Arfus van Ravert Bailliu deser voirschreven stede om veel ende verscheiden redenen ons daertoe mouverende, die uw Edele met het voirschreven poinct van bescrivinghe scrifftelick ter handt gestelt zullen werden daeroppe de zelve gelieve goet regardt ende insien te willen nemen. Van onser zijde en zullen niet nalaten soo wanneer eeniche offitien in uw Edele quartier commen te vervallen staende ter dispositie van de Staten de selve inde dispositie vandien te gelieven, ende dese hiermede eyndende bidden den Almogenden Godt dat hij uw Edele.

Eerweerde, wijse seer voorsienighe heeren wilt behoeden in zijn Goddelicke protectie, uuyter Tholen den 19den decembris 1589.

Uw Edele dienstwillighe vrienden Burchmeesters, Schepenen ende Regierders der stede ende lande van der Tholen Ter ordonnantie der selver bij mij Stoppelaere.

ASG 207

- 50 -

Aan mynen heeren de Staten van Zeelandt.

1589 dec. 27.

Verthoont in aller eerbiedinghe uw Edele onderdanighe dienaar Aernoudt vander Varent Balliu der stede ende appendenden vander Tholen, hoe dat door het overladen van saliger memorie den Raedsheer Jan Pieterszoon in zynen leven ontfangher van de Gravelycke domeynen inden lande vander Tholen vachierende is 't ontfangherschip vande voorschreven domeynen. Ende alzo 't voorschreven ontfangerscchip van over langhen tyt meest bedient is gheweest by de respective Ballius der voorschreven steden overmidts de cleene emolumendten ende proffycten, procederende van 't voorschreven bailliuaige, omme by zulcken middel eenich tamelic onderhout te moghen hebben. Ende dat 't voorschreven Bailliuaige nu ter tyt niets de tegenwoordighe orloghe ende continuele inlaghe van crychsvolck inde voorschreven lande vander Tholen meer dan oyut te vooren bezwaert is. Bidt den Remonstrant dat uw Edele believe uut de voorschreven ende andere consideratien, ende voornamentlic de ghetrouwe diensten by zynen schoonvader d'heer Meester Pieter de Rycke den lande ghedaen ende de ghene die den voorschreven Remonstrant onverhoopt te doene, daertoe hy alreede zyne goede gheneghentheyt gheduerende 't belegh van Berghen op ten Zoom bewesen heeft hem 't voorschreven ontfangerschap te vergunnen. 't Welck doende zal de voorschreven Remonstrant in t bedienen desselfs zulcx hem (met Gods hulpe) quyten, dat uw Edele zyner goet contentement zullen hebben, ende hy veroirsaict worden tot uw Edele ende der ghemeene zaecke dienste met alle neersticheyt ende goetwillicheyt te bewitichen ende exploderen etc, Redenen ende motiven die beweecht hebben , Burchmeesters ende Schepenen der stede ende lande vander Tholen te recommanderen myne heeren die Staten 's lands ende Graeflicheyts van Zeelandt den persoon van Joncheer Artus vander Varent bailliu der voorschreven stede ten fyne hemlieden beliefven zoude den selven te tonnen ende vaeren met het Rentmeesterschap vande Graeflicke domeynen vande voorschreven stede ende lande.

Inden eersten dat de prouffyten ende emolumenten vanden Bailliuaige vande voorschreven stede ende lande vander Tholen zeer cleyne zyn, daerop niet mogelick en is dat een man met eren eenichsins hem zoude connen onderhouden.

Dat mede de prouffyten van het voorschreven Rentmeesterschap zulcx zyn dat zy niet en excederen de achthien oft twintich penningen grooten 't sjaers.

Uuyt welcke consideratien 't hoff ordinaerlick vertont heeft den baillius vander Tholen het voorschreven rentmeesterschap als namentlick Dierick vander Meere, Fransois Reyen, ende andere op dat het een officie met het andere verbetert zoude moghen wesen, Te meer dat de rentmeesters van de voorschreven domeynen als wezende een hooft officie van dezen eylande necessario hare residentie moeten houden ende oick altyt gehouden hebben binnen der stede vander Tholen, gelyck de rentmeesters vande domeynen in bewest ende beoosterschelt sekere plaetse van residentie in har respective quartieren hebben,

ASG 207

- 51 -

overzulcx is mede de Raedsheer Jan Pieterszoon leste Rentmeester vande voorschreven domeynen wonachtich geweest binnen der voorschreven stede vander Tholen ten tyde hy aen het voorschreven rentmeesterschap gecommen is, ende heeft aldaer zyne woninge gecontinueert tot dat hy naderhant inden dienst vande lande ende particulierlick vande stede vander Tholen binnen der stede Middelburch geemployeert is gheweest. in regarde van welcken dienst hy vande residentie binnen der voorschreven stede vander Tholen gheexcuseert is geweest ende anders niet.

Ten lesten dat de prouffyten van 't voorschreven Rentmeesterschap niet weerdich en zyn dat daerom eenich persoon van qualiteyt zyne woning verlaten, ende commen wonen zoude binnen der voorschreven stede vander Tholen.

Aldus gedaen ende goet gevonden den voorschreven Staten over te seynden byde voorschreven Burchmeesters ende Schepenen den 27en decembris 1589.

ASG 207

- 52 -

Staat vanden Tresorier Manmaker.

Staat vande penningen by den steden van Zeelandt gefurniert ende opgebracht by forme vam leeninge tot onderstant vander oorloge. In hande vanden tresorier generael van Zeelandt, Adriaen Manmaker. Op 't remboursement uuyten honderdsten penning de anno (15)89. Ende alsoo de voorschreven lasten vander oorloge zoo groot ende swaer gevallen zyn, dat 't voorschreven remboursement daer uuyt nyet en heeft mogen vallen, hebben de heeren Staten van Zeelandt geresolveert ende geaccordeert de voorschreven penningen te laten staen ende te prolongeren tot opden 100en penning de anno 88 't jaers, mits dat men interesten daer by rekenen sal tot ultima decembris 88 tegens twelfve ten honderde op 't jaer volgende de resolutie vanden voorschreven Staten.

By den steden van Zeelandt syn geaccordeert ende gefurniert volgende d' acte vanden 22en january 89 op rekeninge vanden consenten, zoo ordinaris als extraordinaris op 't ernstich angeven vanden Raedt van State Teelinxc de somme van £ 30.000 van 40 grooten maecende in ponden vlaems £ 5000.

Waerinne die vander stadt Middelburch gefurniert ende opgebracht hebben £ 2000 vlaems hier bygevought d' interesten beginnende metten 1 sten february 87 dat die gefurniert ende betaelt syn aenden Tresorier tot ultima decembris 88 wesende 23 maenden tegens 12e ten honderde voor 't jaer, compt£ 460 Is jaers 't zamen capitael ende intrest ter somme van £ 2460.

Vlissinghe £ 1166-13-4 hier bygevought d' interesten beginnende vanden len february 87 tot ultima decembris 88 wesende 23 maenden alsvooren tegens 12 ten honderd, compt 268-6-8 't sjaers. £ 1400-35.

Vere £ 500, hier by gevought d'intrest van 23 maenden naer advenant als vooren compt £ 115 't zamen £ 615.

Goes £ 500, hier by gevought den interest voor gelycken tyt als vooren compt 't zamen £ 615.

Ziriczee £ 666-13-4 hier by gevought den intrest voor gelycken tyt ende naer advenant als vooren bedragende £153-6-8 te zamen £ 820.

Tholen £ 166-13-4 compt voor gelycken tyt intrest ende naer den advenant als vooren £ 38-6-8., compt t' zamen £ 205.

Den 12den marty (15)87, syn by de voorschreven steden gefurniert totte betalinge van de garnisoenen binnen der stede van der Sluys de somme van £ 16000 van 40 grooten.

Waerinne by die van Middelburg gefurniert is £ 666-13-4 hier bygevought den intrest beginnende metten voorschreven 12den marty 87 dat die gefurniert ende betaelt zyn ande tresorier tot ultra decembris 88 wesende 21 maenden ende twee derdendeel tegens 12 ten honderde voor 't jaer, compt £ 144-6-8 , dus t' zamen £ 811.

ASG 207

- 53 -

Vlissinghen £ 388-6-8, compt over gelycken tyt intrest £ 83-1-9 dus 't zamen £ 471-8-6.

Vere £ 166-13-4 compt voor gelycken tyt intrest £ 36-2-2 dus t'zamen £ 202 -15-6 Goes £ 166-13-4 compt voor gelycken tyt intrest alsvooren £ 36-2-2 t' zamen £ 202-15-6 Ziriczee £ 216-13-4 compt voor gelycken tyt intrest £ 46-18-10 t' zamen £ 263 - 12-2 By den tresorier ter requisitie vande Staten gelicht £ 1061-13-4 compt voor t' intrest £ 230 dus t' zamen £ 1291-13-4.

Den lesten meye (15) 87 by den steden gefurniert £ 50.000 van 40 doen ponden vlaems £ 8333-6-8, soo tot de betalinge van de duytsche ruyteren als andere oorloochs lasten.

Waer inne die van Middelburch gefurniert hebben £ 3166-13-4, hier by gevought d' intresten vande le juny '87 tot ultra decembris 188 wesende 19 maenden tegens 12 ten honderde voor d' jaer, compt £ 601-13-4, t' zamen £ 3768-6-8 Vlissinghen £ 1416-13-4, compt over gelycken tyt intrest £ 269-3-4, t' zamen £ 1685-16-8 Vere £ 1083-6-8 compt over gelycken tyt intrest £ 205-6-8 t' zamen £ 1288-1 3-4 Ziriczee £ 1250 compt over den intrest £ 236-10 bedraecht t' zamen £ 1486-10 Goes £ 1083-6-8 compt over gelycken tyt intrest t' zamen

£ 205-6-8, £ 1288-13-4

Tholen £ 333-6-8 compt over den intrest £ 63 -6-8 t' zamen

£ 396-13-4

Den 5den augusty '87 by de voorschreven steden gefurniert, ten ernstigen versoucke vande generaele Staten ende Rade van State tot consent vander Sluys. £ 4000 vlaems Waerinne die van Middelburch betaelt hebben £ 1333-6-8, compt over den intrest van 17 maenden vanden 5 den augusty ' 87 tot ultra decembris '88 tegens 12den ten honderden £ 226-13-4 t' zamen £ 1560.

AQSG 207

- 54 -

Vlissinghen £ 833-6-8, compt den intrest voor gelycken tyt £ 141-13-4 t' zamen

£ 975.

Vere £ 500, compt den intrest voor gelycken tyt £85 t' zamen £ 585.

Ziriczee £ 583-6-8, compt den intrest £ 199-3-4 t' zamen £ 682-10.

Goes £ 533-6-8 compt den intrest £ 90-13-4, t' zamen £ 624.

Tholen £ 216-13-4 compt den intrest voor gelycken tyt £ 36-16-8, t' zamen

£ 253-10

Somma bedraecht soo van 't capitael als intrest vlaems

£ 23987-18-4

Compt hierinne elcke stadt soo hier volght eerstelyck, Middelburch Vlissinghen Vere Goes Ziriczee Tholen Tresorier

£ £ £ £ £ £ £

8599-6-8 4567-5-2 2691-8-10 2730-8-10 3252-12-2 855-3-4 1291-13-4

Somma t' zamen de voorschreven

£ 23987-18-4.

Andere schulden De heeren Staten van Zeeland syn schuldich,ter cause van cooren ende andere viuers gesonden binnen der stede van Sluys ter somme £ 4604-8-10 vlaems,de welcke haer in afcortinge van de quote inde 4de rekeninge geleden ende gepasseert syn, hoe wel die te betalen stonden soo voor desen aenden heeren Staten verthoont is, dus hier £ 4604-8-10.

Aen Hans Sterck £ 1805-11, die mede den heeren Staten van Zeelandt inde voorschreven rekeninge geleden ende gepasseert syn ende noch te betalen staen £ 1805-11 Noch staen te betaelen £ 1786-1-8 ter cause van sekere vercochte wynen, waervan de penningen by d'Excellentie van Leycester by provisie gelicht waren ende naderhant hebben de heeren Rade van State, den Staten van Zeelandt die laten proffiteren inde derde rekeninge van de quote om in tyden die te rembourseren. £ 1786-1-8

ASG 207

- 55 -

Ander schulden ter cause van penningen by den Tresorier van Zeelandt Adriaan Manmaker deur last van de heeren Staten gelicht van diversche persoonen op intrest.

De voorschreven Tresorier is schuldich aen diversche persoonen ter cause van penningen gelicht op intrest tot behouff ende dienste van de lande soo hy ter aenstaende dachvaert sal doen blycken ende voor desen gedeputeert heeft te doen ter saecke van £ 10500 vlaems waer van hy volgende de belofte van den heeren Staten voor al behoort geassigneert ende versekert te wesen, sonder welckes hy gheen crediet can behouden £ 10500 Somma totalis van de schulden daer 't land van Zeelandt mede belast is ter somme van £ 42683-19-10 De heeren Staten sal gelieven te weten dat in de voorschreven schulden egeen begrepen en syn de admiraliteit roerende die nochtans met merckelicke sommem belast staet, dan alsoo de selve de generaliteit toucheren worden hier gebracht voor memorie.

Hier en wordt mede gheen mentie gemaect vande nyeuwe equipagie by den steden nu onlancx uuytgerust die tot merckelicke somme bedragen sal, hier dus memorie.

Van den 100sten penning vanden jare (15)87 hebben uwer Edele by vorige remonstrantie ende staetken gesyen, hoe weynich daervan als doen reste(n)de uwer Edele sullen daer beneffens considereren die lasten 't zedert gevallen, soo dat daer van weynich resten sal, soo men ter aenstaende dachvaert sal mogen doen blycken, dus hier by memorie.

Den 100sten penning by den heeren staten nu onlancx geconsenteert te heffen over d'jaer'88, alsoo de gemeten in den lande van Schouwen daer van vry ende exempt sullen wesen, sal bedragen, salno insto calculo, ter somme van f. 166000 , doen hier £ 27666-13-4 vlaems De welcke gecort van de lasten hier vooren verhaelt, compt meer last dan den voorschreven 100sten penning van den jare '88 bedraecht ter somme van £ 15017-6-6 Ende alsoo ter lesten dachvaert geresolveert was dat men den steden van hare gedebourseerde penningen metten den intresten der selver soude assigneren ende bewysen op den voorschreven 100sten penning de anno '88 heeft den Tresorier noodich gevonden desen staet te maecken ende over te senden op dat den heeren gelieve te adviseren ende haer gedeputeerde te lasten wat den Tresorier in desen te doene sal hebben om een yder te voldoene.

Van gelycken, wat middelen men hen geven sal, tot voldoeninge van 't cort van de quote, 't welck ordinarie inde 1200 duisent pont bedraecht ter maent £ 31625-6 daer by vougende d'extraordinaris consenten die al jaerlicx commen by de £ 50000 ter maent, waer inne 't contingent van Zeelandt soude bedragen ontrent £ 7906, hier by vougende de particuliere lasten van den lande van Zeelandt als vacatien, tractementen, bodeloonen, serviten van soldaten ende diergelycke die by den lande in 't particulier worden gedregen, sal 't zamen commen te bedragen ontrent £ 42000, ende de verpachte middelen van consumptien bedragen ter maent ontrent

ASG 207

- 56 -

ÂŁ 25000 van 40 grooten, Soo datter maentelick te cort commen soude ende by den heeren gefurniert moeten worden, de voorschreven middelen ter somme van ÂŁ 17000 van 40 grooten die uuyten hondertsten penning ofte andere middelen by uwer Edele ter vinden gefurnieert moeten worden, dus hier Boven desen noch de payementen die men schuldich is an de cooplieden ter cause van 't cooren als van de penningen by den Tresorier gelicht op intrest.

ASG 207

- 57 -

Wy hebben tydinge, dat die meyninge van den viandt zoude wesen, (hebbende alreede tot Antwerpen daertoe gereet wel dry hondert zoo hertvelders, schuyten ende andere diergelycke vlotgaende tuych) daermede te commen door den Couwsteenssendyck ende door den dyck van Blauwgaren, ende van daer aen den zeedyck te Santvliet, ende den zelven doorstekende te commen in 't diep ende alzoo over de droochte te vallen in't landt vander Goes. Ofte oock met 't voorschreven vlot gaende goet, te commen van Antwerpen door 't gat van Callo ende van binnen 's landts door 't gat van Saeftinge, ende alzoo van gelycken 't zy over de droochte oft anderssins naer 't voorschreven landt van der Goes. Dese advertentie hebben wy tweesins, te weten van Capiteyn Daen, liggende voor Lillo, ende van Capiteyn Prater liggende voor Lippyne, dien wy mondelinge 't zelven hebben hooren affirmeren, als van zeker handt ontfangen hebbende, ende met haesten 't zelve uuyt zynen mondt geseyt.

P. Ryckert.

Ter ordonnantie vande gedeputteerde Raeden van de Staten van Zeelandt , by my

1589. Edele etc.

Nademael men gewaer wort dat alreede van wegen den Koninck van Spangien wort begonnen te contremineren de voorgenomen vereeninge vande West Indische compagnie in dese landen, hebben wy noodich gehadt uw Edele ernstelyck by desen wederom te vermanen dat de selve gelieve dies te meer de voorschreven vereeninge te behartigen ende helpen voorderen, ende tot dien eynde besorgen dat nyet alleen der selver gedeputeerde tegen den 25en augusty naestcommende stilo novo in conformiteyt van onse voorgaande daerop gelast worden, maer dat U Edele eenige wel geaffectioneerde cooplieden hen den West Indischen handel ende gelegentheyt versteende alhier oock willen senden, der welcker advys men totte voorschreven vereeninge ende den aencleven van dien sal mogen gebruycken tot beter advancement vande saecke. Hiermede Edele etc. geparapheert R. Rengers ut, onderstont, uw Edele goede vrienden, die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, ter ordonnantie van de selver geteeckent Aertssen, adresserende aende Staten van Zeelant off haer Edele gecommitteerde Raeden

ASG 207 1589

copie

- 58 Aen myn heeren de Staten van Zeelandt off haerder Edele gecommitteerde Raeden.

Myn heeren ick had uwer Edele in martio ende aprili lestleden verthoont de groote ende zware extraordinaris oncosten dye ick de twee voorleden jaeren van 1586 ende 1587 had gesupporteert onder 't gouvernement van wylent den Grave van Leycester, in 't menichfuldich reysen ende keeren van d'een plaetse ende landt in d'ander, meer der verseyndinge ende volgens, subiect geweest zynde dan eenige andere myne confreren uuyt den raede van State. Inder voegen dat ick qualyck oyt ergens een maent stille heb geweest, 't welck uwer Edele connen verstaen te redivideren tot dubbelen costen, soo in 't leger als in verscheyden herbergen, daer zomwylen de teercosten meer dan tegens drymael het ordinaris van myn tractement Is daechs zyn gevallen, beneffens dyen dat d' overcomen ende kennisse van veel heeren ende Edelluyden (uuyt de voorgaende legatien veroorsaect) naer d' eere van den staet met 't gunt daer uuyt volcht, my oock excessive costen hebben veroorsaeckt, zonder van al't zelve eenige vergeldinge genoten te hebben. Want die van de Raede van Staete volgende d' instructie op hun tractement (behalven schip ende wagenhuyre ende diergelycke costen) hun allesins moeten onthouden, zonder eenige vacatien (die alle andere raeden ende gedeputeere genyeten) te rekenen, beneffens dyen dat de gedeputeerde doende eenige extraordinaris oncosten van onthael ofte diergelycke daer op consideratie werdt genomen, dat over alle de voorschreven lasten myn tractement es geweest nyet dan van 5500 gulden in 't jaer, zonder eenige advantage, daer, eenige andere van den Raede voorschreven hebben getraicteert geweest tot 2400 gulden 't jaers, andere gelycke 1500 gulden's jaers hebben genoten blyvende in hun eygen wooningen ende boven haere ordinaris staten, zonder de costen arbeyt ende moyten, Jae, periculen die ick heb moeten supporteren meer als andere zoo voorschreven es zoo ick naerder zoude comen specificeren indyen het van noode waere. Verzoeckende daeromme dat uwer Edele zoude believen over de voorschreven twee voorleden jaren myn tractement te doen betalen tegens een pont vlaems daechs, zoo te voorens dye van den Lantraet aen d'Oostzyde van de Maze by resolutie van de Staeten Generael getracteert waeren geweest ende die aende Westzyde vande Maze tegens 2400 gulden Is jaers doen de dyerte ende lasten nergens naer zoo zwaer ende waeren alsse 't sedert zyn geworden.

Begeerende mede dat het tractement van de loopende dienst emmers op den voet van den landtraedt beoosten de Maze mocht georineert worden, Waer op uw Edele het voorleden aengaende heeft belyeft my toe te voegen alleenlyck 300 gulden eens ende het loopende tractement te ordineren tot 1800 gulden op 't jaer, welcke voorschreven 300 gulden by my syn ontfangen 'ther goede rekeninge ende op't betrouwen dat uwer Edele myne redelycke deleantien zoude belyeven naerder in te zyen, ende daer op disponeren naer advenante van 't pont vlaems daechs, zoo voorschreven es waer aen boven de voorschreven 300 gulden, noch omtrent 1100 gulden zoude ontbreken.

Waeromme ick alsnoch by desen ben biddende, ende 't zelve stellende t' uwer discretie als mede de (de) consideratien van myn loopenden dyenst, zoo myn heeren zullen bevinden de zelve te meriteren want my uwer Edele faveer ende goede gratie liever es dan veel interesten van gelde, mits dat den dyenst ende arbeyt, naer behooren eerlyck werde geagnoceert, dat ick my daer mede (naer vermogens d'eerlycheyt vande vocatie) mach onthouden, welck doende ect. onderteeckent

Jacob Valcke.

ASG 207

- 59 -

Extract uuyt 't register der resolutien van mynen heeren die Staten Generael de Vereenichde Nederlanden.

Sabaty 18de novembris 1589.

Die gedeputeerde van de provincien van Gelderlandt, Utrecht ende Vrieslandt gehoort het different gemoveert tusschen die staten van Hollant ende Zeelandt nopende den opheve vande convoyen ende licenten, pasporten, borchtochten, namptissementen etc.. Daerover die van Zeelandt hen beclagen, dat zy by die van Hollandt boven redenen bezwaert worden. Ende versoucken 't selve als eene nyeuwechiyt affgedaen te wordden. daer tegen die van Hollandt sustineren dat zy geen nyeuwicheyt met allen en hebben gedaen, Maer dat 't gene gedaen zoude mogen wesen is geschiet by die van der Admiraliteyt in conformite van de placcaten ordonnantien ende resolutien van de heeren Staten Generael daer ane dat zy by eede verbonden ende die van Hollandt gehouden zyn hen te mainteren. Ende op alles dat ten beyden zyden voordelyck es geallegeert ende gesustineert, geleth ende geconsidereert, verclaeren die voorschreven Gedeputeerde dat zy goet vinden datte zake ten principalen tusschen dit ende eene maendt by de heeren Staten Generael voorgenomen ende affgehandelt zal worden. Te weten hoe men sich in den ontfanck ende administratie van de convoyen ende licenten zal reguleren. Ende dat 't gene by de zelve heeren Generaele Staten dies angaende geresolveert by die van Hollandt ende Zeelandt geachtervolght sal moeten worden in conformite vande naerdere Unie, dat midlertyt alle goederen ende coopmanschappen die in Hollandt gescheept zullen worden op Zeelandt, om aldaer opgeslagen verthiert, vercocht oft geconsumeert te worden vry zonder in Hollant eenigh convoy te betalen, borge te stellen, pasporten 't ontfangen, oft te namptiseren, sullen passeren. Ende dat van goederen ende coopmanschepen die in Hollant gescheept ofte geladen sullen worden, om door Zeelandt te passeren op neutrale plaetssen, zonder aldaer opgeslagen te worden het recht van de convoyen sal betaelt wordden ter plaetssen vande ladinge. Ende dat men van gelycken observeren sal vande goederen ende coopmanschepen in Zeelandt te laden, om ende door Hollandt op neutrale landen gevoert te worden, voor zoo vele die licenten belanght datte selve midlertyt halff ende halff zullen ontfangen worden. Alles zonder prejudicie van 't recht vande qualiteyt, ende zoo binnen eender maendt ten principalen by de heeren Staten Generael geen ordre gestelt en wordt, zullen partyen geheel staen op haer goet recht. Ende sal de voorschreven maendt ingaen acht daghen nae dathe van dese. Onder stondt, accoort met voorschreven 't Register, onderteeckent, C. Aerssens

ASG 207

- 60 Stucken raeckende de zaecke van Franchois Bruneel. 1589

Edele eerwaarde wyse zeer voorsienighe heeren, Burchemeesters, Schepenen ende Raet der stat Middelburch. Doen hun vriendelyck ende dienstelyck gebieden aen uw Eerwaerde, ende hebben ons affgeveirdicht aen de zelve om te bethoonen hoe eene Franchois Bruneel verwer gecommen van Brugge, ende ettelycken tyt hebben gewoont binnen der voorschreven stat Middelburch zeer berucht synde van ongeschikten leven, hadde de Ballui van Middelburch uuyt crachte van syn offitie informatie genomen tot synen laste waer by het scheen de selve Bruneel culpabel te wezen van overspel, inceste, stupre ende vrauwencracht, hadde over sulcx verzocht synen persoon te nemen in corporele apprehentie, d' Welck hem Ballui by den Burchemeesters ende ettelycke gevolge van Schepenen was toegelaten, naer costuyme der voorschreven stat Middelburch merckelyck uyt doen de zelve Bruneel was relaps, als hebbende mit den voorschreven Ballui gecomposeirt gehadt, ettelycke maelen daer te vooren, zoo hy Ballui seyde, ten dage dienende hadde hy Baillui heesch gemaeckt tot laste vanden zelven Bruneel, concluderende ten eynde van geeselynge ende bannissement met confiscatie van d'een helft van syne goederen. Waerop de gevangene niyet willende antwoirden, maer verzouckende alleenlyck ontslakinge onder cautie, Burchemeesters ende Schepenen hadden op den 16den juny 1588 geappoincteneert dat de voorschreven gevangene ten naesten rechtdage soude antwoirden ten principale op den aenticht van de Ballui t'synen laste gedaen, afslaande den gevangenen zyne versochte ontslakinge onder cautie juratoir, daer naer als op den 18den july des zelven jaers des gevangens procureur andermaal doende versouck, der voorschreven ontslakinge, wiert by Burchemeesters ende Schepenen voorschreven, daer op te appoincteren vuer alsnoch gehouden in surseancie,voorder als op den 21sten july daeran volgende wiert geappoincteerd op het verzouck van den gevangenen dat den Ballui soude zynen heesch overleggen by geschrifte ende alsoe de gegevangen derdemael dede verzoucken, ontslagen te worden, onder cautie voorschreven, wiert hem 't zelve vuer die tyt noch affgeslagen volgende de voorschreven retroacte.

Al d'welck niet jegenstaende, schynt dat hy gevangen overgevende requeste aende provinciale hove van Hollant, waer by hy seyde dat hy hem bevant gegraveirt ende geprejudicieert, hem daer van reformerende by de zelve requeste, aende voorschreven hove, zonder nochtans te hebben gereformeert ofte geappelleert apud judicen a quo, volgenden den styl ende out gebruyck alle tyt geobserveert, heeft geobtineirt op den lesten dach juny 1588 mandement van reformatie, met juhibitie van nyet voorders te procederen met d'executie vande voorschreven sententie op zeker groote penen.

Hoe wel hy reformant op den 18den de vooorschreven maent july naer d'obtineren vande zelven mandemente van reformatie hadde gedaen gelyck versouck aende voorschreven gerechte van Middelburch als voorschreven is.

De welck mandement op den 4 den july 1588 bij den duerwaerder gelevert synde, aen Burgmeesters ende Schepenen van Middelburch omme te zien de inhouden eer men admitteert, d'exploict van dien, naer costuymen, ten eynde jegens de privilegien ende gerechticheden van de stat ende lande nyet werd gedaen. Ende bevindende 't selve niet alleene te contrarieren de privilegien, rechten,

ASG 207

- 61 -

costuymem ende tractaten van de stat Middelburch maer oock buyten styl, ende jegens d' instructien van den Hove van Hollant en den Hoogen Raede, mitsgaders jegens de privilegien preeminentien ende gerechticheyt van Zeelandt in 't generael, deden de duerwaerder aenseggen, dat sy nyet en bevonden dat van hunnen vonnisse interlocutoir was geappelleert-ofte gereformeert, ende al waert, zoo dat zulcx nyet en mochte geschieden, de duerwaerder alsoe vertreckende sonder 't selve mandement te exploicteren aen den voorschreven gerechte van Middelburch, schynt des al nyet jegenstaende dat op den 27 sten july (als zes dagen nae d'leste versouck ende instancie gedaen by den voorschreven gevangene tot de voorschreven ontslakinge, vuer Burchmeesters ende schepenen van Middelburch voorschreven) de selve gevangen vuer den voorschreven Hove van Hollant, vonnisse heeft geobtiniert, waer by de voorschreven gevangen ontslagen wort, uyt d'apprehentie onder cautie van ses hondert Carolus gulden, om 't gewysde van den selven Hove te vuldoen, ordonnerende parthyen voorts te procederen voorden voorschreven Hove, condempnerende den gedaechde in de costen ter taxatie van den selven Hove.

Van al het welcke Burchmeesters, Schepenen ende Raet der stat Middelburch voorschreven, geadverteert synde by Anthonius van Slichtenhorst hunnen procureurs ordonaris, nyeuwelick alsdoen gestelt inde plaetse van Oosberge overleden, als niet vermoedende dat de saecke daer was dienende, de wyle hy impetrant noch procederende voor den voorschreven gerechte van Middelburch, als wesende een ongehoorde ding, dat eene saecke in twee plaetsen als ter eerster ende tweeder instantie, t'saemen worde vervolcht, schrivende oock dat hy hadde geappelleirt van den voorschreven vonnisse aen den Hoogen Raede, hadden de Burchmeesters hem Slichterhorst ontboden by hunne brieven dat sy hun zeer verwonderden dat hy hen hadde gevoucht ende geappelleert van wegen de stadt Middelburch zonder last daer toe te hebben, des advocerende oversulcx, al 't gene by hem in die zaecke gedaen was geweist.

Ende schreven terstond aen syn Excellentie, hoogen Rade ende provincialen Hove dies aengaende, zendende oock hunne pensionarissen Meester Willem Roels ende Meester Jan van de Wercke met vulcommen instructie, ten eynde zy alles zouden verthoonen daert te verthoonen stont ten fyne alle onverstant vuercommen ende by gevouchelycke middelen ten wegen in alles versien mochte werden, tot conservatie van de gerechticheyt van den lande ende stat Middelburch met de minste quetse. van d' aucthoriteyt Van den voorschreven Hove.

Des al niet doende ende op geen vertooch lettende, was by den Hoogen Raede verclaert datter geen voorder inhibitie en valt. Volgens welcken hadde t' Hoff voortgevaren met d' executie van den voorschreven vonnisse waerover den duerwaerder Adriaen Handel commende met syn commissie tot Middelburch, ende poogende die te leggen ter executie, was by den voorschreven Magistraet van Middelburch, gestelt in apprehentie in 't Graven steen aldaer.

ASG 207

- 62 -

Ten welcken is de Procureur Generael daar naer zyn Excellentie tot Middelburch wesende, aldaer gecommen synde met last ende commissie van den zelven Hove van Hollant in date den 4 den november 1588 omme den cipier te apprehenderen ende in 't sGravenhage te brengen, ende den voorschreven Duerwaerder metter daet te ontslaen uyter gevangenisse. Welcke saecke gemiddelt synde by syn Excellentie voorschreven, ende den voorschreven, Duerwaerder los gelaten uyter apprehentie, is de saecke doen ter tyt daermede bleven berustende tot dat andermaal gecommen is den Duerwaerder Minnesanck met commissie om het voorschreven vonnisse realelyck ende by faicte ter executie te leggen, zeggende dat hy last hadde de Burchmeesters van Middelburch te gyselen inden Hage, inde herberge genaempt Den Briel, de welcke Duerwaerder over sulcx by de Magistraet van Middelburch voorschreven gerecommandeirt is geweest in 'Gravensteen daer hy noch gedetineert wort.

Ende nu laetst binnen Middelburch gecommen zynde de heeren Meester Pieter de Hiniosa ende Frederyck Boymer, Raden inden voorschreven Hove Provinciaal met brieven van credentie van syn Excellentie aende Staten van Zeelant gedaen, versouckende dat de zelve Staten aldaer representerende den Grave der selver provincie, zoude gelieven de goede kant daer van te houden, dat de begouste executie zoude mogen volcommen effect sorteren.

Ende die Magistraet van Middelburch hem daer jegens opposerende mits die redenen by hun gedaen allegeren, ten welcken de aenwesende gedeputeerde van den stede van Zeelant, hun niet vindende genouchsaem geinformeert, nocht gelast van hunne principale, hebbende overzulcx, genomen rapport, is by Burchmeesters Schepenen ende Raedt der voorschreven stadt Middelburch geresolveert hunne gezante te seynden, aen de respective collegien van de steden van Seelant, omme aldaer te verthoonen hoe veel aen dese saecke gelegen is, niet aleen der stat Middelburch in 't particulier maer den lande ende Graefschappe van Zeelant met de leden ende steden van dyen versouckende de hant te houden met die van Middelburch dat sulcke exentie niet toegelaten maer de saecke anders met de alder gevouchelicxste middelen tot conservatie vande privilegien, gerechticheden, preeminentien, prerogativen ende goede costuymen van den lande van Zeelant ende der steden in 't particulier, ende namelyck der stat Middelburch in dese requirante geremediert ende ter uwer geleyt mach worden met de minste quetse van d' aucthoriteyt van den voorschreven Hove, alsoe by, sulcke procedure, vonnissen ende exentien, der zelver groote ende irreparable preindicien ende inbruecke zoude geschieden.

Want ten eersten is notoir dat de Magistraet van Middelburch als andere goede steden van Zeelant hebben recht, jurisdictie ende indicative over de delyncquanten van haere jurisdictie de welck oock anders niet mogen betrokken noch kennisse daervan genomen worden. Dan in het district van haere jurisdictie, heeft oock dien volgende de voorschreven Magistraet van Middelburch vermocht den officier naer vuergaende informatie te consenteren apprehentie van den voorschreven Bruneel, ende merckelyck oock by den 26en ende 27en articul vande ordonnantie by syn Excellentie geemaneirt op 't stuck van politie binnen Zeelant in den jare 1583 al waere geseyt ende den officieren belast wort dat sy tegens de hoeren ende hoerejagers voor d' eerste reyse zoude procederen met vangen van huere persoonen ende die leggen te water ende te brood zekere tyt, ter discretie van de rechter, ende by zoe verre die eenmael alsoe gestraft synde, bevonde worden des te meer te plegen,sullen alsdan geinvecteert ende gestraft worden, 't zy met bannissemente, geeselynge, ofte anderssins, naer discretie van de rechter.

ASG 207

- 63 -

Mits welcken claer is dat de voorschreven Bruneel t' onrechte hen beclaecht aen den Hove van Hollant dat hy gegraveirt geweest is, by den appoinctement van Burchemeesters ende Schepenen in date den 16den juny 1588 voorschreven.

Op wiens requeste ofte beslechte by den Hove provinciaal voorschreven, niet en vermochte verleent te worden provisie in cas d'appel ofte reformatie op den vonnisse daer by hy Bruneel was gecondempneirt t' antwoorden ten principale als oock wesende interlocutoir daer toe employerende het 88ste articul van den Hove van Hollant, het 10 de articul van de nyeuwe ordonnantie oft ampliatie van d'instructie van den Hove van Hollant, ende 5de articul van de instructie van den Hoogen Rade van Mechelen in 't capittel van criminele saecken, veel min by clausule van inhibitie op reformatie, daer benevens de requeste geen acte aff is geexhibeert geweest, blyckende by den 2den, 3den ende 4den articul vande nyeuwe ordonnantie ofte ampliatie van de instructie van den Hove van Hollant, Oock ist een saecke insolert ende ongehoort dat hy Bruneel sal geobtineert hebben mandement van reformatie met clausule van inhibitie ende oock sonder acte van den selve reformatie apud indicen a quo. Ende noch naerder d'impetratie van den selven gepretendeirden mandemente van provisie termynen te houden in 't selve cas vuer den rechter. Daer van hy secht gereformeert te hebben.

Alsoe dat hy impetrant zes dagen naer syn laetste termyn vuer die van Middelburch gehouden, in 't selve cas van reformatie, heeft geobtineirt het gepretendeirt vonnisse t'synen voordeele, voor den voorschreven Hove wesende het voorschreven mandement absurt, abusyff, ende frivol, ende nyet alleene jegens de privilegien ende gerechticheden van den lande, het welcke men nyet en is gehouden t'obedieren, volgende het privilegie van Vrouw Maria gegeven in den jare 1476, ende het 6de, 9de ende 10de articul van het tractaet ende verdrach by die van Zeelant mit den Staten van Hollant aangegeven op het resort ende indicature van den Hoogen Rade.

Welcke worden van nyet te moeten obedieren, behorende verstaen te worden cum effectie van te muegen de executie daer uytspruitende wederstaen ende beletten, te meer die Magistraet alle devoiren gedaen heeft gehadt nyet alleene by advertentie van missive als by den 6den articul van den voorschreven tractaete ende verdrach geseyt wort, maer dat meer is by huere gesante aen syn Excellentie, Hoogen Raet ende provincialen Hove.

By al het welcke uw Eerwaerde goedelick hebben te verstaen deze saecke nyet alleene in huere gerechticheyt te raecken dien van Middelburch, maer oock ende sonderlinge de Staten van Zeelant, als in d'ordonnantie van politie, nieuwe instructie van den Hove van Hollant, tractaet ende verdrach op het resort, ende indicatuere van den Hoogen Rade tusschen die Staten van Hollant ende Zeelant gemaeckt ende gepasseert.

Mitsgaders in de voorschreven privilegien die van Zeelant in 't gemeene aengaende.

Ende alsoe moet verstaen worden 't voortstel van den voorschreven Hove van Hollant te wesen van geendere weirden, nam si expressum sentertia contra juris regoren data fuerit baere non debet et ides et fine appelatione causa demuo induci potest, non jure proferture sententia si sperialiter contra leges velsenatusconsultum vel constitutionen fuerit prolata, rude si quis ex hac sententia appellainerit, et prescriptione summotus sit, minime confermature ex hac prescriptione sententia vude potest causa ab inutio agitari L 19 ff de appel.

ASG 207

- 64 Edele weerde wyse ende zeer voorsienighe heeren, myne heerende Staten 's lants ende Graffelickheyt van Zeelant.

Verthoonen in alder ootmoet ende revererende Baillui, Borgemeesters ende Scepenen der stede Reymerswaele. Te kennen gevende, hoe sy supplianten bevinden dat de dyckage ende onderhoudinghe van dier daghelicks meer ende meer accresseert ende geramponeert wordt so dat henlieden nyet moghenlick en is op vele naer de zelve t'onderhouden door cleen incommen der arme stede die van daeghe te daeghe declineert so 't zelve myne edele heeren de gecommitteerden Raeden wel kennelyck is want sy 't zelve nyn voorschreven heeren hebben overgesonden so wel ordinaire als extraordinaire incommen. Ende want henlieden nyet moghelick en en is de voorschreven dyckage, hoofdycken met de middele der zelver t'onderhoudene sonder alle andere inconvenienten. So keeren sy seer ootmoelick aen u lieden mynen voorsienighe heeren ten ende henlieden mach vergunt worden uuyt de generaele middelen twee hondert ponden grooten den tyt van zeven jaeren lanck gheduerende die sy verhoopen so geerlyck t' employeren dat men henlieden danof met der waerheyt gheene reproche sal connen doen (sonder jactantie ghesproken) presenterende alle jaere van alle den incommen te doene rekeninghe bewys ende reliqua.

Dit al gemerct ende sonderlinghe regardt nemende op de bequamheyt der plaetse daer menich mensche, scepen schuyten ghesanneert ende ghebercht worden in storm ende quaet weder, sullen myn voorsienighe heeren henlieden believen te vergunnen de voorschreven twee hondert ponden grooten jaerlicks de voorschreven tyt ofte anders sullen de stadt moeten verlaeten, want henlieden nyet moghelick en is door de cleene middelen alsulcke groote dyckage officiers ende magistraten sonder alle andere noodelicke reparatien te moghen onderhouden ten sy dat by u lieden heeren ende hier inne voorsien worden dit doende sult wel doen.

ASG 207

- 65 -

c 1589 De thiende heeren der onversterffelycke thienden in Zeelandt.

Edele mogende zeer voorsienige heeren, myn heeren de Staten 's landts van Zeelant.

Verthoonen reverentelijck de gemeene thiende heeren eygenaers van de versterffelycke thienden binnen den lande van Zeelant, hoe dat uwer Edele t' anderen tyde belieft heeft inde placaten vander hondersten penning te distinqueren de lasten vande thienden binnen den voorschreven landen gelegen, als te weten het incommen vande onversterffelicke belast hebbende inden 100sten penning, naer advenant den penning 16 ende de versterffelycke naer advenant den penning 12de, Sedert zoo heeft uwer dele mede belieft inde placaten vanden jare (15)84 oft daer ontrent 't zelve te doen veranderen, ende het incommen van alle de thienden indistructelick te belasten metten 100sten penning naer den penning 12de te rekenen, hoewel dat nochtans de versterf felicke jegens de onversterffelycke (nergens inne belast zynde) niet te gelycken en zyn mids welcken de supplianten dien tyt geduerende hun bevonden hebben grootelijx beswaert, overmids de versterffelycke thienden daer de menichfuldige verheffinge,subjectie van verpenssyn, ende zware lossinge, daermede de zelve belast zyn te meer noch dat het dickwils vervallen, aenden Grave by faulte van legutime hoir, oock deur het vele delffven vanden jaerlyxen derrinck, ende het maken vande steentassen ende menichfuldich hovenieren ontrent de steden ende andere servituyten, die de zelve thienden subject zyn, wel een geheel vierdepart ja, bycans de helft snooder in valeure dan de onversterffelycke thienden zyn ende noch dagelyx minder worden. Soo behoort oock in 't belasten vande zelve thienden (onder correctie gesproken) gelycke consideratie genomen te worden. Te meer 'tzelve inde placaten in voorgaande jaren op 't faict vande hondersten penning by uwer Edele gedaen publiceren geobserveert es geweest gelyck mede diversche landen ende polders in Zeelant gelegen alleenlyck belast worden inden 100sten penning naer advenant hunne valeure, ende betrouwende dat uwer Edele den suppliannten niet swaerder en begeeren te belasten in 't incommen van hunne thienden dan andere ingesetenen vanden lande van Zeelant belast en worden, zoo ten respecte van huerlieder huysen, landen erffven, als andere goeden die elcx naer huere valeure inden 100sten penning jaerlyx belast worden, desen aengemerckt, soo keren de supplianten hun tot uwer Edele zeer oodmoedelyck biddende, op dat de zelve uwer Edele gelieve op 't gene voorschreven es te nemen regard, ende tot de zelve redenen den supplianten te vergunnen dat de 100ste penning van 't jaerlyx incommen die versterffelycke thienden binnen de landen van Zeelant gelegen, die in voorgaande jaren gerekent ende betaelt es geweest jegens de penning 12de, van nou voortaen geinnet ende betaelt mach worden naer advenant den penninck achte, gelyck de valeure de zelve, mids de voorgaande redenen, nyet hooger geestimeert en connen gewerden, ende dyen volgende soo dyergelycke lasten meer quamen, inde placaten duydelyck uut te willen drucken d'welck doende etc.

ASG 207

- 66 -

Van de beplante boomgaarden.

Aen Edele mogende heeren die Staten van Zeelandt ofte haere gedeputeerde Raden.

Verthoonen in alder reverentie de ondergescreven persoonen soo uuyt haeren name als van wegen andere dergelycke geinteresseerde, hoe zy als eygenaers van beplante bogaerden met fruytboomen groote costen lasten ende schattingen dragen moeten, zoo van waterpenningen, dobbel 100ste penning, impost op de beplantynge ende anderssins U Edele genouch bekent. d'Welck alle subsidien ende belastingen zyn die in ander landen als van Brabant ende Vlaenderen nyet gedragen worden, ende valt oock in consideratie dat in de voorschreven landen van Brabant ende Vlaenderen soo groote costen nyet gedaen moeten worden van mantelinge, heyninge ende dyengelycke oeffeningen als hier in Zeelandt moet geschieden, de welcke nu oock parthye houden jegens de geunieerde landen om de bogaerden te winnen ende conserveren als, 't Is nochtans Edele heeren, dat de fruyteniers soo van dese als van andere zyde soo groote menichte van fruyt uuyt de voorschreven landen van Brabant ende Vlaanderen in dese landen van Zeelant overbringen te coope, datte huyrders vande remonstrantens bogaerden geen gelt connen maken van hun fruyt, inder vougen dat zy belast blyvende mitte voorschreven impositien, ende uuyt de voorschreven landen van Brabant ende Vlaenderen het fruyt hier muegende gebrocht worden, sonder eenige lasten te betalen, waer by de cladde in 't fruyt commende, de remonstranten geene ofte weynige huere en connen gecrygen van haere boomgaarden d'Welck is een wech ende middel om de remonstranten te ruyneren ofte emmers den moet van alle plantingen te doen verliesen ende de boomgaarden te laten vervallen ten zy by uw Edele daer in promptelyck werde versien,versouckende der halve dat uw Edele believe (regard nemend op 't gene voorschreven is, ende dat uw Edele daer meer sullen weten by te vougen) te verbieden het overbringen van de voorschreven fruyten uuyt Brabant ende Vlaenderen, ofte emmers sulck licent daer op te stellen tot behouffve vande gemene zake, daer mede de voorschreven claddynge geweert worde, als namelyck op elcke mande appelen ende peiren die uuyt de voorschreven landen alhier in Zeelant gebracht sullen worden thien stuvers, ende een oortken op elck pondt kerssen ofte criecken ofte anderssins als uw Edele tot welstandt vande lande van Zeelant ende den remonstranten oorboorlicxst ende nuttelicxst sullen bevinden te wesen. d' welck doende etc. .

ASG 207

- 67 Jonffrouwe Catharina Sandelin.

Aen myne heeren gecommitteerde vande Staten van der Graeffelicheyt van Zeelandt.

Vethoont in alle behoorlicheyt Joffer Catharina Sandelin als moeder ende oppervoochdersse van haere onbejaerde kinderen, ende Joncheer Jacob Sandelin Heer van Herenthoult als mede voocht der voorschreven weesen. Hoe dat zyluyden gemolesteert worden van Pieter Schoutens, collecteur vande 100ste penning over den eylande van Walcheren om te hebben betalynge van sommige jaeren vande voornoemde 100ste penning van het huys genaempt, Popkensburch waer van zy luyden remonstranten oorsaecke hebben hen grootelickx te doleren, doordyen den voorschreven 100sten penning wort gecollecteert op den voet ende tenuere vande placcate gemaect in den jaere 1500 negen ende 't sestich Alwaer alle casteelen ende huysen van plaisantien woonsteden van Edelluyden heurlieder habitatien nyet verhuerende vry ende exempt zyn gehouden met meerder prerogatyven ende voordeele als de remonstranten wel souden begeeren te versoucken, ende alsoohet kennelyck genoech es veel huysen hier inden eylande van Walcheren door benefitien van uw Edele naer het inhoudt des voorschreven placcaets vry gehouden werden.

Stellende tot consideratie die groote onkosten van reparatien ende andere ongelden vande voorschreven huysen, versoucken daeromme uw Edele te gelieven in het regard wes voorschreven es te ordonneren ofte opde rekeninge van Pieter Schoutens te tolereeren vryheyt ende exemptie neffens andere vanden voorschreven hondersten penning, zynde een zake soo veel te meer favorabelder om dat zy weesen angaet die door dese orloge inestimable schade geleden hebben. dit doende etc.

ASG 207 - 68 Requeste, Joos de Moor. copie c 1589 Aen mynen Edele ende eer heeren de Staten des landdts ende Graeffelicheyts van Zeelandt.

Verthoont met ootmoet ende reverentie uw Edele dienstwillighen Joos de Moor, dat hem suppliant in 't overcommen der stadt Middelburch by synen Excelentie den Prince van Oraengen Hoog Mogende is vergundt het Bailluiwage der selver stadt, welck offitie dyen achtervolgende by hem voer eenigen tyt es bedient geweest naer de orloge continuerende ende de suppliant begerende wederomme de gemeynen saecke te water dienst te doene, heeft 't zelve officie geresigneert in handen van de heeren Gouverneurs ende Gedeputeerde Raeden dezes landts, de welcke voerde zelve resignatie den suppliant in recompense hebben toegevoucht, een rente van twee hondert guldenen tsiaers, geduerende syn leven, waer van de suppliant es betaelt geweest totten losten meye (15) 86, Zedert welcken tyt de betaelingen vandyen by uw Edele is geschorst. Nochtans gemerct de selve rente den suppliant es toegevoucht in consideratie dat 't voorschreven ampt van Bailluage hem was vergunt ten respecte van vorighe diensten alsdoende ende voer date vande selve ghifte, by hem suppliant gedaen, welcke conditie wel aengemerct, geconcidereert, oock dat des suppliants vader Jan de Moor wylen wesende inde eerste troubelen vice Admirael den tyt van omtrent derthien maenden, in den zelven dienste voer den vyandt is doot geschoten ende twee maenden sonder gage ofte loon gedient hebbende, heeft de weduwe desselffs ende moeder des suppliants, vande resterende elff maenden nyet meer ontfangen dan ÂŁ 44, te wetene tot vier ponden grooten ter maendt, Behalven alleenlyck dat de selve weduwe (ten aensiene vande sobere middelen haeren overgebleven) eenige jaeren naer het innemen der voorschreven stadt Middelburch, by mynen Edelen heeren noch eenmael es toegevoucht vyftich ponden grooten eens. bedragende al t'samen vierentnegentich ponden grooten, dewelcke gerekent opde derthien maenden, zoude commen te bedragen teykens dryenviertich gulden 't smaendts, d'welck al te zeer weynich ende sober es geweest, in regardt, van de seer sware ende lastighen offitie ende bedient in al sulcke dangereuse tyden, inde welcke meer aengesien werdden, de aenstaende vergeldingen.

Indyen de saeken tot een goet succes mochten geraken, dan de gereede middelen dyer waeren tot groote besoldinghen In der vouchen dat de voorschreven weduwe, haer daerop nyet hebbende connen onthouden, is de suppliant noch opden dach van huyden belast de zelve syne moeder, op syne eygene middelen te helpen onderhouden. Boven desen soo es genouch kennelyck dat den Admirael van Zierickzee is aangenomen geweest op de gagen (ten minsten) van hondert ende vyftich gulden 's maendts, tot het ampt van vice-Admirael d'welck de suppliant jegenwordelyck es bedienende gelyck de suppliant tot het zelve offitie aengnomen wesende ter selver tyt sulx mynen heeren de Gedeputeerde Raeden heeft aengedient, daer nochtans de selve mynen heeren ('t selve in de windt slaende) den suppliant nyet meer hebben toegevoucht dan hondert gulden ’s maends.

Alsoo dat de suppliant met goeden redenen ende fundamente de betaelinge van synen voorschreven rente is vervolgende. Bidt derhalven dat uw Edele gelieven willen ooge en de regardt nemende op op alle 't gene voorschreven, den suppliant te doen continueren de betaelinge van syne voorschreven rente. Ende dat doende den requeste waerinne van den Braemelootte ordonneren den suppliant te betaelent 't gene alreede vervallen es midtsgaders 't gene in toecommende tyden alsnoch zoude moeghen vervallen geduerende syn lefdage, achtervolgende de acte dyen aengaande gedepecheert ende by copie hier annex. d'welck doende etc.

ASG 207

- 69 -

Grieven van d'heer Tresorier Valcke Grieven van d'heer Tresorier Valcke, belangende stucken interesten hem nyet gepasseert in syne rekeninge, 1589 Naerder deductie ende bewys waerom de Tresorier Valcke in zyne rekeninghe behoort gepasseert te wordden 't volle verloop van de interesten zulcx die gebracht geweest in zyne vierde generaele rekeninghe folio 321 verso.

Nadyen de voorschreven Tresorier in zyne voornoemde rekeninghe buyten syne verwachten bevonden heeft hem in de voorschreven interesten aldaer vercortinghe gedaen te zyne ter somme van ÂŁ 720 vlaems met clausule van renvoy om syn regres daervan te verhalen aende gene qualycken ofte te trage t' zynen comptoire betaelt t'hebben.

Hout voor gewis dat d'heeren de saecke nyet wel en hebben verstaen oft op syn vertoogh ende deductie aldaer gedaen ende overgegeven zoo grontelyck nyet en hebben geleth als de meriten vandyen vereysschen.

Heeft derhalven noodich geacht hare Edele by desen daervan de memorie cortelyck te veraerschen, hopende dat die selve nu wat meerder daerop lettende sullen naectelyck bevinden dat naer alle redene ende recht hem de voorschreven interesten ten vollen behooren in zyne rekeninghe van den lande te valideren. Ende dat hy over sulcx de voorschreven vercortinghe in dese zyne vyffde rekeninghe sulcx hy die aldaer by verhael is gestelt behoort te profficteren.

Voor eerst soe es emmers by verscheiden acten volcommelyk gebleken, dat die voornoemde Tresorier by myn heeren de Staten geauthoriseert, gelast jae instantelyck versocht is om de capitale penninghen tot laste van den lande op interest (des men nu de voorschreven vercortinghe moveert te lichten daer toe specialick affecterende ende tot versekeringhe van dyen ende rembourssement aenden voorschreven Tresorier verbindende alle de middelen synder administratie Dat de voorschreven Tresorier daerop veel beswaernissen heeft gemoveert, doch eyntelyck op 't ernstich begeren vande heeren 'tslants dienste hem daertoe heeft ingelaten ende by dyen ter goeder trouwen daer op heeft genegocieert de voorschreven penninghen heeft opgelicht ende consequentelyck den interest daer van oock deugdelyck betaelt. Daer van is oock by de over geleyde stucken gebleken, ende sal de voorschreven Tresorier zoo desnoot sy daervan d'heeren t'aller tyt noch sulcken naerder bewys soe by syne boucken als andere bescheeden doen als 't haere Edele volcommen genougen mach dienen.

Behalvens dat d'heeren zelffs byden staet by hare Edele vande voorschreven vierde generaele rekeninge in maye 1596 ende augusto daeraen gemaect de voorschreven opgelichte ende alsdoen noch loopende interest penninghen genomen op ÂŁ 17000 vlaems capitaels aldaer hebben getollereert om ten dienste vande lande gebruyckt te worden, ende 't voorschreven volle verloop van interesten daerin gepasseert.

By allen welcken het dan buyten dispute ende swaricheyt is off den Tresorier en moeten emmers de voorschreven interesten naer alle redene ende recht vanden lande ten vollen valideren.

ASG 207

- 70 -

Sonder ter caussen vandyen yemanden anders doch myn heeren oft 't landt (op wyens last en belofte alles soe voorschreven is) te moeten oft weten te soucken.

Dan blyft alsulck regres als daer op eenighe'slants debiteuren mach syn gerespecteert aen mynen voorschreven heeren selffs die oock de selve debiteuren dyenangaende bescreven ende geinsinueert hebben. Om ter causen vandyen tegens sulcke ende zodanige van 's lants wegen te doen procederen, als hare Edele naer de meriten der saecken vinden te behooren.

Ten welck den Tresorier in zyne voorschreven deuchdelyck ende liquide competentie van den lande nyet en can obsteren maer indyen myn heeren hem voor het toecommende gelieven eenige ander beter ordre soo in't stuck van de voorschereven interest penninghen oft anders te prescriberen, sal die geern volgen gelyck hy voor desen allesins soo veel mogelyck ten meesten dienste van den lande heeft gedaen.

Want boven dat die voorschreven Tresorier mettet voornoemde gedaen bewys ende verclaringhe totte passeringhe van de voorschreven interesten meynt genouch gedaen t'hebben ende daer mede te volstaen, heeft nochtans wel willen d' heeren andermaal hier en passant mede verclaren als hy gedaen heeft op zyne voorschreven voorgaande rekeninghe, dat by hem sulcke goede debvoiren soo tot tytelycke inninghe ende lossinghe van penninghen als anders altyts ten meesten dienste ende ontlastinghe van de lande zyn gedaen geweest als naerde gelegentheyt des tyts ende menichfuldiche andere bejegentheden van sulcken wytlopigen administratie heeft eenichssins connen te wege gebracht ende bedacht werden. Achtende dat d'heeren 't selve naerder souden vinden als die zelve souden gelieven den voorgaenden metten successiven tyt zynder administratie te examineren ende confereren.

Daerby hy den lande hoopt naer syn vermogen genouch gedaen t' hebben, veel min eeniche pene (als de voorschreven vercortinge schynt te willen uuytwysen) gemeriteert t'hebben.

Jae off al ten rigoureusen eenige pene van omissie waere gebrescribeert ende gemeriteert (des neen) soo en can die Tresorier doch evenwel nyet bedencken uuyt wat redene oft oorsaecke d'heeren hem souden willen vercorten van de voorschreven somme van £ 720 vlaems, als zynde den interest van £ 6000 vlaems over een volle jaer.

Daer nemmermeer nyet soude connen bevonden worden dat den voorschreven Tresorier oyut in casse heeft gehadt oft den lande debiteur zy geweest eenighe merckelycke somme eenichen sulcken tyt dat hy 't landt van meer capitale penninghen soude hebben gevougelyck connen ontlasten dan hy gedaen en heeft.

Ten waere op den uuytganck van den voorschreven vierde rekeninghe op de leste dry soo vier maenden mette penninghen die alsdoen successive ende meest op de alder leste maenden van de nieuwen 100sten penninck, inquamen bedragende in alles ontrent £ 6000 vlaems daervan den Tresorier voor syn particulier wel moeste hebben ontrent £ 3000 grooten sulcx dattet landt daervan nyet en quam alles ten nauwsten genomen boven de restanten dan ontrent de £ 3000 grooten gelyck dat by de deductie op de voorgaande rekeninghe overgelevert can bevonden worden.

ASG 207

- 71 -

Nu oft het schoon ooboir geweest hadde als neen alsdoen daermede eenige penninghen aff te leggen ('t welck oock op verscheyden tyden vervallen, connen myn heeren selffs ordeelen wat, jae hoe weynich 'tselve hadde mogen importeren, daer ter contrarien dienstiger ende nodiger was de selve penninghen in voorraet als doen te houden tegens d'apparente gereetschappen die den Cardinael maeckte gelyck sulcx corts daer vuer oock te passe quam totte saecken van Calis, Oostende extraordinaris equipage,oft anders soude men met meerder moeyte ende ongemack alsdoen in plaetse vandyen andere penninghen hebben moeten lichten gelyck boven dyen daernaer noch wel moeste worden gedaen.

Uuyt alle welcke redenen ende meer andere die ten desen souden mogen dienen die claer ende evident verhoept die voorschreven Tresorier als voren, daerom hy de heeren oock dienstelyck versouckt ten fyne hem de voorschreven abusive vercortinghe van ÂŁ 720 vlaems hierop dese 5de rekeninghe nu in verhael mach passeren, d' welck doende sal daerin geschieden dat billich ende recht is.

ASG 207 c. 1632

- 72 Ordonnantie vande impost opde Lakenen., Goes Noord en Zuydbeveland.

Wolle lakenen.

Ordonnantie volgende de welcke, over de vier contribuerende provincien als namentlyck, Hollandt, Zeelandt, Utrecht ende Vrieslandt, binnen den stadt Middelburgh ten overstaan vande Gedeputeerde van zyne Excellentie verpacht zal worden den impost vande wolle lakenen.

Inden eersten zal voor desen impost betaelt worden by den genen die de lakenen by den eersten coopers vande inbrengen in dese landen ende vande drapiers coopen, ten behouve vande voorschreven vier contribuerende provincien, zulcx als hier naer volght. marge:

nota. dat midts betalende dese impost alle lakenen daermede zullen worden gehouden vry vande incommende ende uuytvarende convoyen.

Als van alle Engelssche lakenen 't zy packlakenen oft andre die zy voor thien ponden vlaems ofte daer beneden ingecocht zullen hebben, twee gulden van 't stuck, ende vande Engelssche lakenen die zy boven de thien gelycke ponden ingecocht zullen hebben drye gulden van 't stuck, welverstaende dat van alle lakenen buyten 's landts gecocht de verwe inde pryse vande zelve lakenen zal zyn begrepen. Welcken innecoop zy schuldich zullen wesen ten verzoucke vande collecteur ofte pachter by eede te verclaren, midsgaders de zelve zulcx ter goedertrouwen zonder eenige simulatie oft collusie tot verminderinge der voorschreven impost geschiet es, op pene van 25 ponden van 40 grooten te verbeuren zoo dick ende menichmael als yemand hier inne brueckich bevonden zal worden, te appliceren, een derde deel ten behouve vande officier oft deurwaarder die d'executie doen zal, een derdedeel tot proffycte vande aenbrenger ende 't derde derdedeel ten behouve vande gemeene zake ende den aermen half ende halff.

Van alle lidloosen, corte wofessers, susoxen ende knoopwitten indifferentelyck 't stuck twee gulden dubbelle hulsen 't stuck 12 stuvers, ende de halve naer advenant.

Item van Bredassche Cromlysten, Andriessen, Thuynen, Meeussche ende andre Vlaemssche lakenen van diergelyck lanck zynde ontrent dertich ellen, als oock vande puycken, die hier te lande gereet worden dertich stuvers van elck laken, welverstaende dat vande Kempssche lakenen van 80 ende 90 gekant, ende Tilburssche vande zelve valeur betaelt zal worden dertich stuvers van 't stuck.

Alle cleyne Vlaemssche lakenen, te weten keepers, emmekins H. K. bellen, wolffkins ende diergelycke smalle Vlaemssche lakenen lanck zynde 32 ellen ofte daerontrent 't stuck 15 stuvers de halve naer advenant.

ASG 207

- 73 -

Item vande Kempensche, Limburssche, Vosselssche, Munsterssche Dulssche ende andre diergelycke lakenen van gelycke weerde 20 stuvers van 't stuck.

Vande breede Hoornkens, Maestrichsse ende Maseycxsse 20 stuvers.

Maer van lappen ofte die benden de 20 stuvers de elle gecocht werden zal nyet meer betaelt werden dan thien stuvers.

Item vande Engelssche karseyen van wat coleur die zyn lanck zynde omtrent 15 ellen, zal men betalen thien stuvers.

Ende van alle Schotssche ende Noortsse karseyen ende oostenburchsse grau pylaken zullen betalen 't stuck 4 stuvers.

Van de Oosterssche vierloon ende Noortssche carseyen zal men betalen 8 stuvers.

Van de dubbelde douzynkens van wat coleuren die zyn lanck zynde omtrent 32 ellen zal men betalen 15 stuvers, een halve naer advenant.

Item vande breede bayen, quincken ende diergelycke lakenen zalmen betalen thien stuvers.

Vande blauwe lysten voerlaken vier stuvers.

Vande Utrechsse puycken ende Naertssche lanck zynde 15 ellen oft daer Ontrent vier stuvers, middelbare lakens lanck zynde alsboven ende de Noortssche roose twee stuvers ende een halve, de slachte lakens lanck zynde alsboven twee stuvers ende vande Amersfoortssche ende diergelycke lakenen twee stuvers.

Item zoo zalmen betalen van alle gemaecte cleedren oude ende nyeuwe als mantels, galeyboxen, mandillekenst wambaysen, veerhosen ende van alle andre cleedren die van buyten den lande van Hollandt gemaect zynde, alhier binnen den lande gebracht werden den 20 sten penning van dat de zelve gecost zullen hebben.

Van gelycken zal oock den 20sten penning betaelt worden van alle lappen lakens van buyten den lande commende.

Die zelven impost zal oock betaelt worden by allen andren geen wantsnyders nochte lakencoopers zynde die eenige der voorschreven lakenen in 't geheel oft deel van buyten den lande van Hollandt doen commen oft van eenige grossiers oft drapeniers die byder ellen nyet uuyt en slyten noch vercoopen voor haer eygen sleete coopen, ende mede schuldich zullen wesen des versocht zynde den innecoopen by eede te verclaeren, op gelyck boeten 't appliceren als vooren.

Voorts zullen alle andre lakenen die hier vooren nyet uuytgedruckte en staen (zoode zelve nyet alle en zyn te specificeren) betalen naer advenant de weerde vande lakenen alhier gestelt.

ASG 207

- 74 -

Ende op dat alle fraulde ende bedroch hier inne gepleecht te beter verhoet ende voorcommen zoude mogen worden, sullen alle cooplieden, facteurs, schippers ofte wagenluyden die eenige lakenen van over zee, over de zoete wateren oft te lande inde vier contribuerende provincien, zullen willen innebrengen, gehouden zyn ten iersten innecommen den pachter vande impost oft zynen commis an te geven hoe veel ende wat sorte vande zelve lakenen zy geladen hebben ende zullen nyet vermogen de zelve lakenen op te doen oft aen 't landt te slaen voor ende aleer dat zy den pachter oft collecteur daervan zullen hebben geinsinueert, en een billet vande zelve vercregen opde verbeurte vande zelve lakenen, ten ware de faulte geschiet ware duer den schipper ofte wagenman, die in zulcken gevalle verbeuren zal zyn schip, wagen, karren ende peerden, respective. Ende voorts op arbitrale correctie ende gelegentheyt vande zaken.

Voorts ende zal nyemandt vermogen eenige lakenen an landt te leggen, doen leggen ofte dragen dan in besloten stede, ende dat met wete vande pachter vande voorschreven impost omme by hem met goede kennisse angeteeckent te worden ende 't zynder tyt den impost daervan te doen responderen, als hier naer breeder zal worden verhaelt, op gelycke verbuerte.

Die met hare schepen geladen zynde met lakenen duer tempeest oft anders ande zelve strangen, oft in eenige havenen geen besloten steden zynde, commen te arriveren, en zullen de zelve lakenen nyet mogen vervoeren, doen vervoeren ofte huysen, voor ende aleer zy den pachter ofte commis vande naeste stede oft plaetsse angegeven zullen hebben, omme hen alhier te vinden zoo 't hem goetdunckt, ende de lakenen als voorschreven es an te teeckenen ende doen responderen als hiernaer zal worden geordonneert.

Van gelycken zal gedaen worden die duer schipbreecken commen te strangen, ten ware 't zelve op eenich eylandt geschied daer geen pachter oft commis en es, in welcken gevalle den coopman, facteur oft schipper ontstaen zullen midts haer lakenen angevende ande officier ende schepenen vande naeste bequame plaetsse in 't voorschreven eylandt, ende daeraff zullen gehouden zyn notele te houden ende den pachter daervan te verwittigen, midts de voorschreven coopman, facteur oft schipper een certificatie van zyn voorschreven debvoir.

Tot welcken eynde zullen de voorschreven coopman, facteur oft schipper gehouden zyn den voorschreven pachter oft zynen commis te verwittigen, wanneer zy zullen meenen te lossen, ende en zullen nyet vermogen eenige lakenen te vervoeren van d'eene zolder oft packhuys in 't ander. Ten zy binnen zonnenschyn ende met voorwete vanden pachter, welverstaende dat de Engelssche cooplieden wesende vande court hier onder nyet begrepen zullen zyn, indyen zy eenige overdracht oft vercoopinge van lakenen onder den anderen doen, doch altyt gehouden zyn den pachter hier van te verwittigen.

Ende zal die voorschreven coopman oft facteur van voorschreven lakenen gehouden wesen te responderen vande impost van alle de lakenen by hem respectivelyck op gedaen naer quantiteit ende qualiteyt der zelver, ten zy by opscrivinge an die vande court vercocht zynde alsvooren.

ASG 207

- 75 -

Die pachter zal vermogen in 't ancommen van zynen pacht te gaen opscryven ende anteyckenen in alle huysen ende packhuysen zowel de lakenen die byden vrempde natien van buyten inden landen zyn gebracht, as de gene die alhier te lande gemaect worden,omme den zelven in zyn registratie pertinentelyck te mogen anteyckenen ende volgende de ordonnantie der impost daervan ontvangen.

Ende alzoo men wel voor dese tyt verzekert es dat de lakencoopers, grossiers ende uuytsnyders nyet betaelt hebben den impost vande loopende pacht ende op dat 't landt zyn gerechticheden daer van zouden consequeren. Soo eest dat zyne Excellentie 't zelve geleyt hebbende in de liberatie, verclaert ende geordonneert heeft, dat alle die eenige lakenen vercoopen gehouden zullen zyn hem by eede te purgeren dat zy den impost volgende de voorgaande ordonnantie ten vollen hebben betaelt, ende ingevalle yemand daervan onwillich oft weygerich wilde zyn, zal gehouden wesen den impost te betaelen volgende dese ordonnantie aen handen vande tegenwoordigen pachter, van 't gene dat te vooren nyet betaelt en es.

Ende op dat de pachter ofte commis te beter alle fraulden zoude mogen voorcommen, sullen 'teynde elcke acht dagen oft zoo dickmaels het hen gelieft inde packhuysen mogen gaen ende besyen offer nyet meer lakenen uuytgelevert en zyn dan henluyden angebrocht ende gerespondeert es, ende indyen daer min bevonden worden dan daer behoort te wesen in conformiteyt vande registratie daervan daervan by den pachter gehouden. Sal den coopman gehouden wesen den impost van 't zelve cort terstont gereet te betalen, ende daarenboven noch verbeuren voor elck stuck dat daer minder bevonden werdt, volgende 't regelement vande pachter van elck laken zes gulden.

Sonder dat de coopman oft facteur zal vermogen de lakenen te vercoopen metten impost om den zelven ande pachter te responderen maer zal de cooper daermede moeten laten begaen ende nochtans voorden impost anden pachter verbonden zyn, es zal hem 't billet vande pachter dienen tot afcortinge vande impost van alzulcke lakenen as hy vercocht ende angegeven zal hebben, op pene van zes gulden voor elck laken te verbeuren dat contrarie vandien vercocht zal worden.

De pachter zal zyn comptoir moeten houden 't zy in persoone oft by zyne commisen in alle steden daer opslach van lakenen es, oft merckelyck quantiteyt innegebracht wort ende hem aldaer laten vinden vande zonne opganck totter zonnen neer ganck, alleene vande elff uren tot een uren uuytgezondert, omme een yder te geryeven, opdat deur zyne absentie den coopman in zyn traffiquen ende negotiatie nyet verhindert en werde, op de verbeurte van thien gulden telcken reyse by hem te betalen, als hy daervan in gebrecke bevonden zal worden, te gaen tot behouff van de aermen.

Die pachter ende zyne commisen zullen by solempnelen ende moeten zweeren dat zy hun in 't ontvangen van dese impost zullen reguleren achtervolgende den taux daerop gestelt. Sonder directelyck oft indirectelyck compositie met ymand te maken, nyet meer opde eene sorte van lakenen dan op d' andre minder voor dese impost te ontvangen dan de voorschreven taux bedraecht, op pene van duysent angelotten ende voorts crimmelyck gestraft te worden als perturbateur vande gemeene ruste. Ende zullen in gelycke penen

ASG 207

- 76 -

vervallen die metten pachter composteert. Ende zal mede tot zyne commisen moeten stellen goede ende wel gequalificeerde persoonen van goede name ende fame ten contentement van zyne Excellentie.

Ende zal den gestelden tax van dese impost by den pachter nyet geexcedeert noch verhoocht worden.

Ende zal oock nyet vermogen voorts te verpachten eenige partyen oft deelen van zynen pacht, maer gehouden zyn de plaetssen daer hy nyet resederen en can by commisen te doen bedienen.

Die pachter en zal nyet vermogen hem metten handel vande lakenen te geneeren noch oock eenige compaignie inden voorschreven handel met yemandt hebben gedurende den tyt van zynen pacht, ende 't zelve by eede te beloven in 't anvangen van zyne pachte.

De voorschreven pachter oft zyne commis zullen gehouden zyn register te houden om alle 't gene hen zal angegeven worden, zoo wel in 't incommen vande lakenen, als die betalingen ende affscryvingen aengaende pertinentelyck ende by goede ordre op te teeckenen met verclaringe vande namen vande angeveren, specificatie vande schepen daer de lakenen in geladen commen, sorte van lakenen. Opdat deur d'affscrivinge geen consesien en werden gecauseert, op pene zoo zy anders deden, van huer registers ende boecken geen geloove gegeven te worden daer 't oock van noode zoude zyn.

Sullen van gelycken gehouden zyn alle den genen die yet zullen commen angeven als voorschreven es, terstond te verleenen passepoorten oft andre biljetten inhoudende de verclaringe vande vande debvoiren byden angeven gedaen, zonder daervooren yet te mogen nemen in eeniger manieren oft den coopman oft schipper te retarderen, op pene van thien guldens te bekeeren als in 't 23 ste articul.

Die pachter zal gehouden zyn te betalen van zyn beloofde pachte alle maendt oft binnen drye dagen daernae een gerechte zestendeel ende dat in goeden ganckbaren gelde ten comptoire ende contentement vanden ontvanger generael. Op pene zoo hy des in gebreke blyft op hem ende zyne borgen geprocedeert te worden met parate ende roale executie zoomen gewoonlyck es van andre 's landts middelen ende penningen te doen.

Die pachter zal gehouden zyn opten lesten dach van zyne pachte over te leveren in handen vande Raede van State neffens zyne Excelentie oft den genen die byde zelve daertoe zal worden geordonneert pertinente verclaringe vande Qualiteyt ende quantiteyt van alle lakenen die hen by eenige schippers, coopluyden oft andere gedurende zyne pachte zullen angegeven zyn, zoo wel ierster instantie als by affscrivingen ende daervan den impost hem nyet en zal geboren zyn met anwysen vande coopluyden, grossiers ofte facteurs diese zullen in handen hebben ende de plaetsse huerlieder woonstede. Welcke verclaringe hy zal moeten met eede stercken ende bevestigen, op pene (zoo hy daervan in gebrecke zy, ofte min in zyn verclaringe overgeve, dan hy zal opgeteeckent hebben ende daervan den impost ten ten uuytgaen zynder pacht an hem nyet en zal vervallen zyn) van zes duysent guldens.

ASG 207

- 77 -

Alle de commisen daermede die pachter hen totte collecte ende opgeve vande voorschreven pacht zal willen behelpen, zullen gehouden zyn in 't anvangen van hare collecte te zweeren in handen vande officier ende in presentie vande Magistraet vande plaetsse dat zy dese jegenwoordige ordonnantie ende instructie strictelyck ende van poinct tot poinct zullen onderhouden, ende doen onderhouden, zoo veel hen eenichssins mach angaen, zonder yemand, 't ware oock den pachter zelve eenich respect te dragen, in 't gene hy hen contrarie geboden.

Alle boeten ende bruecken in dese begrepen zullen verdeylt worden, een derdendeel tot proffycte vande anbrenger een derdendeel tot proffycte vande officier die d' executie doen zal, ende 't leste derdendeel tot proffycte vande gemeene zake. Ende daer geen officier gebruyct en zal worden te verdeelen tot proffycte vande gemeene zake ende het derde vande anbrenger, daervan de kennisse genomen zal worden byde genen die by zyne Excellentie daertoe zullen worden geordonneert.

Op de conditien ende voorwaarden, zoo inde generaele als in dese particuliere ordonnantie begrepen es pachter gebleven van dese impost......... Voorden tyt van zes maenden als vooren, voor de somme van.............

Des 't oirconden es dese geteeckent byde Gecommitteerde.

Importans.

Dat den impost opte lakenen wesende dan cleyner quetse zoo vele die binnenlandtsse cunsumptie angaet tot een merckelycke somme tot vervallen vande lasten vande oorloge over de geunieerde ende contracterende provincien zoude monteren indien de ingebrochte lakenen die inden zelven geunieerden provincien worden geconsumeert vande genen die aldaer ingebrocht ende by den cooplieden weer uuytgebrocht werden in andre rycken ende landen gesepareert conden worden.

Dan alzoo 't zelve, omme verscheiden occurerende inconvenienten respecten ende redenen alhier noodeloos te verhalen nyet practicabel bevonden werdt, zoude te letten staen op eenich middel waerduer het proffyct vande imposten vande lakenen ten dienste vande gemeene zake getrocken ende midts de eenparicheden vande impost, over alle de lakenen ende constequentelyck over den genen oock die byden coopluyden uuyt desen in andre landen ende rycken gebrocht ende vervoert zullen werden, de traffiquen ende coopmanschappe vandien nyet en zoude uuyt desen in andre landen ende rycken getransfereert worden. 't Welck zoude connen geschien indien hare Majesteyt van Engelant belieffde te ordonneren dat geene courten van coopmanschappe van lakenen gehouden ende zouden worden dan inde geunieerde ende contracterende provincien, voor zoo vele roert den Ingelssen lakenen die herwaerts op van Vranckryck gebrocht, gecocht, verstiert, ende getraffiqueert zouden worden. 't Welck by hare Conincklycke Majesteyt ten verzoucke ende intercessie van zyne Excellentie den Heer Grave van Leycester indient, verleent ende geaccordeert mochte worden zonder eeniche diversie van neeringe, traffiquen ende coopmanschappe vande lakenen te beduchten

ASG 207

- 78 -

zyn. Ende zoude in zulcke gevalle op allen de lakenen die alhier binnen den geunieerde provincien vercost zouden werden, gestelt mogen worden eenen impost van vier vyff oft zes guldens op elck laken, distingerende den impost naer de groote finnicheden ende valeur vande lakenen tot discretie vande genen die daeraff verstant hebben, zonder dat den eersten coopman de lakenen binnen den landen brengende daermede belast zoude werden.

Ende alzoo den zelven impost zoude wesen een generael middel over de geunieerde provincien, ende van grooter importantie, zoude 't zelve gestelt mogen worden in handen van zyne Excelentie inde plaetsse vande middelen van imposten opten zoute, zeepe ende twee stuvers opte tonne biers by zyner voornoemde Excellentie op gistren verzocht boven de contributie vande ÂŁ 200.000 ter maent tot vervallen vande lasten ende oncosten vande oorloige.

Dan in regard dat 't zelve middel in vougen alsvooren gepractiseert ende ter executie gestelt zynde groote merckelycke sommen als van wel zesmael hondert duysent guldens in 't jaer, ende daer en boven zoude monteren, ende dat die middelen daeruuyt die van Hollandt ende andre contribueerende provincien haer contingent inde â‚Ź 200.000 ter maent moeten vinden, grootelycx zouden worden vermindert. Soude zyne Excellentie uuyte subsidie van 't zelve middel mettet gundt hare Conincklycke Majesteyt zoude believen daerby te vougen, verzocht worden tegens den anstaenden tyt te formeren een uuytlegger, omme hen tegens den viandt te maken meester van 't velt ende campaignie.

Welck middel zeker ende infaillible zoude zyn alzoo zyne Excellentie ten naesten by zekerlyck ondericht can worden van 't getal ende quantiteyt vande lakenen die jaerlicx gewoon zyn uuyten Coninckrycke van Engelandt naer courten beoosten Vranckryck gevoert ende getransporteert te worden.

Daertoe oock gevought zoude werden den import opde andre lakenen geen Engelsse wesende hoewel daerop geen rekeninge gemaect en wert hoewel daervan jaerlycx merckelycke somme van penningen zoude procederen.

Ende omme zyne Excellentie tottet formeren van een veltleger te beter contentement te geven, soude men noch daerby mogen vougen den impost van 50 guldens op elck hondert zouts. Ende omme alle fraulden daerinne te verhoeden zoude men die vande visschereye met de betalinge vandien oock zonder belofte van restoir mogen belasten, midts dat zyne Excellentie by bezegelde acte die van de visscherye zonder beloven ende vastelick toezeggen dat zy den harinck inde plaetssen vande zelve impost vry ende zonder eenige betalinge van convoyen zouden mogen uuytvoeren zonder hen lieden 't zelve eenichssins te verhinderen oft te beletten.

Alle 't welcke byden Gedeputeerde van Hollandt alleenlick by raminge ende op 't believen van haren principalen geproponeert wordt. Biddende dat indien zulcx byden zelve goet gevonden ende geaggreert zoude werden zyne Excellentie verzocht zoude worden te willen insien den goeden yver ende affectie vande provincien ende dat zy ten dienste vande gemeene zake hen enertueren boven haer vermogen, dat daeromme zyne Excellentie wilde believen an hare Conincklycke Majesteyt te doen verzoucken 't gund vooren verhandelt es, ende de goede handt daervan te houden op dat 't zelve middel vande lakenen ten hoochsten pryse gebrocht ende de traffique ende coopmanschappe vande lakenen uuyte geunieerde provincien nyet getrocken nochte gediverteert en worden.

- 79 Persoonsnamen Aerssens, 13,21,57,59 Akman, F. 43 Annoye 4 Arghen(?) 31 Atrman, F. 14 Boeynier 1), Mr. Frederick 15,16,17,18,23,62 Boreel, Jacob 7 Bruneel, Francois 15,16,18,19,22,23,60,62,63 Bruynseels, Jeronimus 7 Canlier, 34 Cannoye 5 Cardinael, 71 Corde, La 8 Cryns, Lamme 5 Daen 57 Elisabeth I, koningin (majesteit) 8,77,78 Gilpin, 20,21 Graaf (Prins Maurits) 65 Gryp, Rochus 7 Handel, Adriaen 61 Hament, J. 25 Hiniosa 2), de Mr. Pieter 15,16,17,18,19,23,62 Hont, de David 8 Houck, J. 16 Ingenhaven 8 Jacobszoon, Willem 47 Leeuwen, van Mr. Dirrick 4 Leeuwen, van Diederick 13 Leycester, Graaf van 54,58,77,78 Looze, 21 Manmaker, Adriaen 14,26,52,55 Maria, Vrouw (Maria van Bourgondië) 63 Meere, Dierick vander 50 Meyros, Niclaes burgemeester 44 Minnesanck, deurwaarder 62 Moeursen van, vrouwe douariaire 48 Moor de, Jan 68 Moor de, Joos 68 Morgan 8 Nederhove 4 Norits, Jan 8,9,10,11 Norits, Eduwaert 8 Oillarts, A. 36,37,38,40 Oranje, Maurits geb. prins van, grave van Nassau, enz. (excellentie) 17,18,22,23,28,31,32,33,34,35,44,47,61,62,68 Pieters, Jan 44 Pieters, Jan Pieterszoon, rentmeester 50,51 Pieters, 44 Piron, 34 Prater 57 Ravert, jonkheer Arfus, baljuw van Tholen, 49 Rengers, R 57 Reyen, Fransois 50 Reygersberch, Pieter burgemeester 44 Rijkce, P. 22 Roëls, Chr. 22,31,32,34 Roëls,Corn. 39,43,48 Roels, Mr. Willem 61 Rombouts, Symon 4 1) Boeynier, ook wel Boymaer en Boynier.

2) Hiniosa, ook wel Honiosa en Huniosa

- 80-

Rycke, P. rentmeester 32 Rycke, Mr. Pieter 50 Rycken, P. 29 Ryckert, P. 30,39,48,57 Sandelin, Jonkheer Jacob, heer van Herenthals 67 Sandelin, Jonkvrouwe Catharina 67 Schenck, overste, 45 Schoutens, Pieter 67 Serooskercke, Jan Florissen 22 Slichtenhorst, Anthonius van 61 Sloten, van Jacob 7 Sonnius 4 Sterck, Hans 54 Stoop, Clays 5 Stoppelaere, pensionaris 47,49 Stryt, Jan Janszoon, burgemeester 47 Valcke, Jacob 58, 69 Varent, Aernoudt vander, baljuw van Tholen 50 Wercke, Mr. Jan de 61 Zuytlandt, J., loco-secretaris Tholen, 47

- 81 Aardrijkskundige- en zaaknamen Admiraliteit 59 Amsterdam 5 Antwerpen 5,57 Arnemuiden, burgemeesters, schepenen en de raad 4 Arnemuiden 4,6,13,32,33,34,35 Arnemuiden, hoofden en keten van 33 Arnemuiden, reede van 13 Arnemuiden, schippers van 5 Bergen op Zoom 21,28,50 Bergen 14 Blauwgaren, door de dijk van 57 Brabant 35,45,66 Brabantse dijk 28 Bremen 31 Briel, Den, in de herberg 62 Brouwershaven 2,3 Brugge 60 Calis 71 Callo, door 't gat van 57 Cousteensedijk 57 Doel 44 Domeinen, ontvanger van de grafelijke 50 Domeinen, rentmeester van de 51 Dordrecht 5 Duiveland 28 Engeland 8 Engeland, Koninkrijk van 78 Frankrijk 20,77,78 Friesland 45,72 Friesland, provincie 12 Geertruidenberg 14,28 Gelderland, Utrecht en Friesland, provincies van 59 Gelderland, Holland en Utrecht, gecommitteerden van de provincies 46 Gelderland, het overkwartier in 45 Generaliteit 45 Goes 37,38,40,52,54,72 Goes, baljuw. burgemeesters, schepenen en de raden van de stad 36 Goes, burgemeesters, schepenen en de raad van de stad 24,30,38,39,43,48 Goes, burgemeesters, schepenen van 40,47 Goes, haven van 36 Goes, het land van 57 Goes, markt van 36,38 Goes, raad van de stad 47 Gravenhage 's 17,62 Gravensteen, het 62 Gravenweert, fort van 45 Gravenweert, 's de schans van 45 Hof, provinciaal 29,61,62,63

- 82 Hoge Raad 11,61,63 Holland 4,5,8,18,25,29,31,39,41,59,72,73,78 Holland, gedeputeerde van 78 Holland, Hof van 4,5,13,15,23,61,62,63, Holland, Hoge Raad 23,18,10 Holland, provinciaal Hof 19,22,25,60 Holland, Provinciale Raad, 10 Holland, provincie 12,39 Holland, Raadsheren van het provinciale Hof 16 Holland, de ridderschap, edelen en de steden van 10 Holland, Staten van 63 Holland, Staten- Generaal in 8 Holland, steden van 23 Holland en Zeeland, Staten van 59,63 Holland en Zeeland, Unie tussen 23 Holland, Zeeland en Friesland, gouverneur van 22 Holland, Zeeland en Friesland, provinciaal Hof van 18,23 Kerkengat 44 Keysersweert 45 Kruisdijk 28 Liefkenshoek 43,44 Lillo 44,57 Maas 45 Maas, landraad aan de westzijde 58 Maas, landraad aan de oostzijde 58 Magistraat 47 Mechelen, Hoge Raad van 63 Middelburg 4,5,6,7,13,14,16,17,18,19,22,23,25,29,30,31,32,33,35,39,43,44,48,51,52,53, 60,61,62,63,68,72 Middelburg, baljuw, burgemeesters, raden, deken van 5 Middelburg, beleerders van 't schippersgilde van 5 Middelburg, burgemeester van 62 Middelburg, burgemeesters en schepenen van 60,61,63 Middelburg, burgemeesters, schepenen en de raad van 16,60,61,62 Middelburg, Gedeputeerde der stad 34 Middelburg, gerecht van 60,61 Middelburg, 't Gravensteen van 61 Middelburg, haven van 13,33 Middelburg, Magistraat van 18,23,61,62,63 Middelburg, stad 62 Middelburg, stad en land van 61 Nederlanden, Staten-Generaal der Verenigde 57,59 Nederlandse provincies, andere kwartieren van de 45 Noord- en Zuid-Beveland 72 Oostburg 1 Oostende 45,71 Philippine 5,57 Popkensburg 67 Portugal 8 Procureur-Generaal 62 ProvinciĂŤn, geunieerde 78

- 83 Provincies, van Holland, Zeeland, Utrecht en Friesland 45 Provincies, geunieerde en contracterende 77 Raad van State 20,21,26,31,45,46,52,53,54,58,76 Raden, gecommitteerde 64 Reimerswaal, baljuw, burgemeesters en schepenen van 64 Rijn 45 Saeftinge, door 't gat van 57 Salonpe 44 Schouwen 55 Schouwen-Duiveland 27 Sluis 31,54,53 Sluis, garnisoenen binnen de stad 52 Spanje 20 Spanje, koning van 57 Staten-Generaal 12,26,30,31,39,46,48,53,59 Staten-Generaal, de griffier van de heren 46 Staten-Generaal, de secretaris van de 46 Staten-Generaal der Verenigde Nederlandse ProvinciĂŤn 45 Tholen 8,14,26,27,28,47,49,50,51,52,54 Tholen, burgemeesters en schepenen van 51 Tholen, burgemeesters, schepenen en regeerders van de stad 49 Tholen, Burgemeesters, schepenen en regeerders van stad en land van 47 Tholen, land van 49,50 Tholen, rentmeesterschap van de grafelijke domeinen binnen 49 Tresorier 52,54,55,56,69,70,71 Unie 59 Unie Holland en Zeeland 18 Utrecht 9,72 Utrecht, Staten van 9 Veere 2,3,17,52,54 Verenige provinciĂŤn 20 Vlaanderen 35,66 Vlacke 't 4,13,33 Vlissingen 3,27,36,37,40,52,53,54,67 Vlissingen, baljuw, burgemeesters, schippers en raden van de stad 36 Vlissingen, burgemeesters en schepenen van de stad 40 Vlissingen, burgemeesters, schepenen en de raad van de stad, 38 Vlissingen, burgemeesters, schepenen en raden van de stad 37 Walcheren, eiland van 67 Welle 2 Welsingen 13 West Indische Compagnie 57 West Friesland, Provinciale Raad, 10 West Friesland, de ridderschap, edelen en de steden van 10 Zeeland 3,7,8,9,14,16,18,19,24,26,27,35,41,45,52,55,59,61,62,63,65,72 Zeeland, diverse landen en polders in 65 Zeeland, garnisoen van 35 Zeeland, gecommitteerde van de Staten der Grafelijkheid van 67 Zeeland, Gedeputeerde (raad) Raden 25,29,39,57,66 Zeeland, Gouverneurs en gedeputeerde Raden 68

- 84 Zeeland, heeren van 17 Zeeland, Hof van 18,22,33 Zeeland, de Hoge Raad 10 Zeeland, land van 2,55,62,66 Zeeland, land en het graafschap van 62 Zeeland, provinciaal hof 23 Zeeland, Provinciale Raad 16 Zeeland, provincie 12,28 Zeeland, Raden van de Staten 14,35 Zeeland, Staten van 1,2,5,6,8,10,12,14,15,16,18,22,23,25,26,27,28,30,31,32,33,34,35,36,39,43, 44,47,49,50,51,52,53,54,57,58,62,65,66,68,69 Zeeland, Staten van, Gecommitteerde Raden van 26,29,31,35,39,43,44,48,58 Zeeland, Staten van het land en de grafelijkheid van 6,68 Zeeland, steden van 52,62 Zeeland, steden en grafelijkheid 47 Zeeland, de tienden heren in 65 Zeeland, tresorier van 55 Zeeland, tresorier-generaal 52 Zierikzee 2,3,52,53,54 Zierikzee, de admiraal van 68 Zierikzee, burgemeesters, schepenen en de raad 1 Zuid-Beveland 27