Nieuwsbrief april 2013
Duurzaam samenspel Van klimaatbeleid naar klimaatpraktijk
De gemeente Goes streeft een duurzame, schone wereld na, waar het leven goed is én goed leven blijft! Dat prediken we niet alleen, we zetten ons er ook daadwerkelijk voor in. Op basis van klimaatbeleid met concrete doelen en projecten.
En die strekken zich uit over alles wat we als gemeente doen en wat zich binnen onze gemeente afspeelt. Klimaatbeleid gaat over energieneutrale gebouwen en een CO2-neutrale organisatie. Over duurzaam vervoer en duurzame productie. En over aanpassing aan klimaatverandering. Klimaatbeleid raakt kortom elk gemeentelijk beleidsterrein en al het handelen van bedrijven en inwoners die in de gemeente actief zijn. Eigenlijk gaan we niets nieuws doen. We gaan de dingen alleen anders doen. Want op ‘de oude manier’ genereren we een ongewenste hoeveelheid broeikasgassen, die als een warme deken onze aarde toedekt. En zo warmt de atmosfeer steeds meer op met alle gevolgen van dien. Denk aan zeespiegelrijzing, het uitsterven van bedreigde diersoorten en een toename van extreme weertypes. Goes wil een CO2-neutrale en klimaatbestendige gemeente worden. De eigen organisatie in 2015 als voorbeeld voorop. Met deze nieuwsbrief willen we de medewerkers van de gemeente Goes en onze relaties informeren over ons klimaatbeleid en uitnodigen tot een duurzaam samenspel. Reacties op het klimaatbeleid, op deze nieuwsbrief en aanzetten voor discussies zijn dan ook meer dan welkom. U kunt deze via mail sturen naar: m.dobbelaer@goes.nl.
www.goes.nl
2
Nieuwsbrief april 2013
Nieuwbouwwijk Mannee in Goes Voorbeeld project in uitvoering Duurzaam Bouwen in Mannee: • Geen aardgas maar elektrische warmtepompen met individuele bodemwisselaars; • De duurzaamheid van elke woning wordt berekend in het programma GPR-Gebouw; • Als er ‘onderscheidend duurzaam’ wordt gebouwd ontvangen particulieren € 3000,subsidie; • Elke woning dient verplicht een regenwaterhergebruikinstallatie aan te leggen voor in elk geval toiletspoeling; • Voor elke woning wordt gecontroleerd of de duurzaamheidseisen worden nageleefd.
In het plan Mannee worden door de gemeente 142 vrije kavels uitgegeven en zullen in totaal circa 380 woningen worden gebouwd. Ook is er een multifunctionele accommodatie in aanbouw. Op het eerste gezicht lijkt er niets bijzonders aan de hand met de nieuwe wijk Mannee in Goes. De woningen en de wijk in zijn geheel zien er op zich nog niet veel anders uit dan andere nieuwbouwlocaties. Misschien dat het opvalt dat er door het welstandsvrije bouwen veel diversiteit aanwezig is in de wijk. En dat de wijk mooi is gelegen: aan een oude zeedijk, aan de rand van de stad. Maar er is wel degelijk meer aan de hand! Mannee laat namelijk zien dat het principe van duurzaam bouwen in de praktijk prima samen gaat met het realiseren van individuele woondromen. In deze nieuwsbrief komen verschillende betrokkenen aan het woord, die hun kant op dit succesverhaal belichten.
Leerweg naar duurzaamheid Duurzaam bouwen vergt een nieuwe aanpak en een nieuwe manier van kijken. Dat moet zich ontwikkelen door ervaring op te doen. Eerder realiseerde Goes met Ouverture ook al een aardgasvrije woonwijk. “Daar lag de keuze nog op een centraal systeem met warmtepompen,” licht Pieter Wielhouwer, grondverkoper van de gemeente Goes, de verschillen toe. “En we werkten op basis van een convenant duurzaam bouwen, met vaste en variabele maatregelen en subsidies voor duurzame toepassingen. Die aanpak is gewijzigd. We hebben voor Mannee als toetsing voor de duurzaamheid van de woningen gebruik gemaakt van het waarderingssysteem GPR-Gebouw in plaats van te werken met vaste en variabele maatregelen. Dat geeft zicht op de duurzaamheid van de woning aan de hand van verschillende invalshoeken, zoals energieprestatie en milieu. Een wat verfijnder instrument dat de kopers ook meer keuzevrijheid geeft en inzicht in de effecten van zijn keuzes bij het ontwerp en de gekozen materialen. Daar moesten we ook mee leren omgaan.”
Het systeem van individuele warmtesystemen heeft zo zijn voordelen boven een centraal systeem. Maar het vergt van de kopers wel extra aandacht. Woningontwerp en capaciteit van de pomp moeten goed op elkaar afgestemd worden. En het opleveren van de woning en aansluiten van de pomp zal goed gepland moeten worden. In Ouverture lag de complete infrastructuur er al en was de planning een zaak tussen de aannemer en de exploitant van de warmtepompen, nu komt dat op het bordje van de koper. Maar de koper kan wel rekenen op een welwillende gemeente. En op tips van vergunningverleners en toezichthouders. En als de afstemming tussen koper en exploitant wat stroef loopt, bemiddelt Wielhouwer of een collega nog wel eens. “Een koper krijgt zo’n pak papier, met al die voorwaarden en regels en aandachtpunten. Hoewel het wel zou moeten, die lees je in de praktijk niet allemaal van tevoren door. Wij bemiddelen dan wel eens om bewoners ter wille te zijn. vervolg op pagina 3 >>
3 vervolg van pagina 2 Tenslotte hebben wij het systeem en de aanbieder ervan verplicht gesteld. Wij willen de kopers niet het gelag laten betalen.” Tussen kopers en gemeente wordt op deze ‘leerweg’ druk gebeld, gemaild en getwittert met vragen en opmerkingen. Zelfs de wethouder twittert alert mee. Wielhouwer: “Het is een bestuurlijke ambitie om die duurzame wijk te realiseren. Die betrokkenheid is goed, dat hoort bij zo’n project. En van kritische vragen kunnen we alleen maar leren. We gaan er steeds zo snel mogelijk op af. En de BAM, als exploitant, verleent in mijn ogen ook prima service, dat mag ook wel eens worden gezegd.” Graag had Wielhouwer in Mannee nog een extra duurzaamheidstap willen zetten, met een voorbeeldproject met nog zwaardere eisen. “De belangstelling voor Mannee is nog onverminderd groot, maar we horen van potentiële kopers dat ze hun oude woning niet of pas na langere tijd verkocht krijgen. Daar zit de bottleneck. Gezien de markt gaan we met zulke ambities binnen Mannee nog even niet aan de slag. Het moet wel verkoopbaar blijven.”
“Duurzaamheid sec verkoopt niet” De belangstelling was aanvankelijk groot en de wachtlijst voor bouwgrond zwol aan Eigen vrijheid, grote kavels, welstandsvrij bouwen. Het klonk erg aanlokkelijk. Maar kritische vragen waren er ook. “Wat denkt de gemeente wel, al die extra eisen opleggen.” Toen het bestemmingsplan in 2005 werd gepresenteerd was Mannee onmiddellijk booming en daalde een regen van vragen op de gemeente neer. “Goes heeft een ambitieus klimaatbeleid”, aldus Pieter Wielhouwer. “We streven naar een CO2-neutrale gemeente. Dat heeft ook consequenties voor je nieuwbouwplannen.” De wijk moest stedenbouwkundig van hoge kwaliteit zijn én bovengemiddeld scoren op energieprestatie, met andere woorden een lage CO2-uitstoot hebben. Om dat te bereiken moet elke individuele woning aan strikte eisen voldoen. Maar de gemeente streefde ook naar een voor de toekomstige bewoners zo gunstig mogelijk prijs. In elk geval mocht de energierekening niet hoger worden dan in een ‘gewone’ wijk. Daarvoor stond de gemeente garant. “ Mensen kiezen in eerste instantie voor een fijn huis op een mooie locatie, en kijken vooral naar de kosten. Duurzaamheid staat echt niet bovenaan hun lijstje, duurzaamheid sec verkoopt ook niet. Wil je duurzaamheid bewerkstelligen, dan zul je dat als overheid moeten stimuleren.”
Geen verrassingen Vergelijking Netto Contante Waarde alle kosten, gemiddelde woning
70.000 60.000
Euro's
50.000 40.000
Gaswoning
30.000
BAM WP
20.000
BAM WP koop
10.000 terugverdientijd 9 jr
0 1
3
5
7
9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 jaar
De wereldenergieprijs zal naar verwachting de komende jaren steeds sneller stijgen. De indexering van het vastrecht van je warmtepomp is echter gekoppeld aan de consumentenprijsindex. Die zal veel minder snel stijgen. “In de verkoopbrochure tonen we dat glashelder aan”, zegt Pieter Wielhouwer. “Als we merken dat het vastrecht toch boven het tarief van gasgestookte woningen uitkomt wordt het naar beneden toe gecorrigeerd. Verder ben je als klant volledig ontzorgd. Als de apparatuur mankementen vertoont of vervangen moet worden zit dit in het vastrecht inbegrepen: geen verrassingen! Lees verder op: http://www.goes.nl/inwoner/klimaatnieuwsbrief_43409/
Energievisie Een belangrijke keuze was om Mannee niet op het aardgasnet aan te sluiten, maar te kiezen voor een systeem van individuele warmtepompen als bron voor de warmtevoorziening. Wielhouwer: “Toen echter de plannen voor de eerste woningen op tafel lagen, constateerde onze adviseur dat daarin onvoldoende aandacht was voor isolatie van muren, dak en vloer. Er zou een enorm warmteverlies optreden, wat weer een zwaardere, dus duurderde pomp vergde. En die zaten niet in het pakket dat we hadden afgesproken met de exploitant. We hebben toen de isolatie-eisen verhoogd. Energie schoner opwekken is mooi, maar belangrijker is de energiebehoefte te verminderen.” Gaande het project kwamen er ook vragen naar de mogelijkheden om ‘passieve woningen’ te bouwen. Woningen die zo gebouwd en geïsoleerd zijn dat ze zelfs geen warmtepomp nodig hebben. “Een fantastische gedachte natuurlijk, maar dat is nu relatief duur. We zitten vast aan de afspraken met de exploitant dat elke woning op een warmtepomp wordt aangesloten. Maar, wie in Mannee gaat wonen is echt op de toekomst voorbereid.”
4
“Als het misgaat, trek ik aan de bel” Robert de Bourgraaf van bureau Dubourgraaf heeft een ruime ervaring als adviseur op gebied van energieprestaties van woningen en installatieontwerpen. Hij verrichtte de duurzaamheidtoetsingen voor Ouverture en werkt nu ook in Mannee. Zijn doel: de afstemming tussen architect, bouwfysisch adviseurs, aannemers en installateurs verbeteren. Want de weg van een goed idee naar een goed resultaat is lang en vol hobbels. Test voorbeeldproject dubo » voorbeeldproject dubo » GPR 9.0 GPR Gebouw© 4.1 » Nieuwbouw Woongebouwen
Resultaten Resultaten
10
9 8 7 6 5
Wie in Mannee een woning wil laten bouwen, krijgt een hele lijst met verplichtingen mee voor de energieprestatie van de woning. Het beoordelingsinstrument GPRGebouw toetst het bouwplan aan die verplichtingen. Voldoet een woning niet aan de extra eisen, dan vervalt het recht op subsidie. Ook kan de energierekening aardig hoger oplopen dan waar de eigenaar op gerekend had én de woning heeft minder meerwaarde. Een driedubbele tegenvaller dus. Duurzaamheidslabel 4 3 2 1 0
ambitie score
Energie
Milieu
Gezondheid
Gebruikskwaliteit
Toekomstwaarde
Een prima installatieconcept
De Bourgraaf geeft bondig aan waar de knelpunten zitten. “De gemeente stelt extra eisen die ook extra kosten met zich meebrengen. De architect wil binnen het budget zijn klant zo goed mogelijk bedienen en let meer op de bouwkosten dan op latere uitgaven, zoals de energierekening, of op aspecten als een gezond binnenmilieu. En hij zal ook lang niet alle ontwerpbeslissingen uitentreuren met zijn opdrachtgever doorspreken. Tijdens de bouw maken zowel aannemer als installateur vervolgens nog wel eens aanpassingen die handig zijn vanuit hun perspectief. Maar die hebben dan weer geen oog voor de uiteindelijke energieprestatie van de woning. En de koper heeft nauwelijks idee wat zich achter de schermen allemaal afspeelt, maar blijft wel eindverantwoordelijk.” In de tijd tussen het indienen van het plan en de verstrekking van de vergunning, beoordeelt Robert de Bourgraaf de energieprestaties van de woning. Zo kan hij de kopers tijdig waarschuwen als blijkt dat niet aan de afspraken wordt voldaan en ze behoeden voor tegenvallers. “Ik wil niet de creativiteit van de architect frustreren, maar als ik denk dat het misgaat, trek ik wel aan de bel.”
10022 Gemeente Goes
Resultaten 1
Lees verder op: http://www.goes.nl/inwoner/klimaatnieuwsbrief_43409/
Robert de Bourgraaf noemt het concept met de warmtepompen voor Mannee een technisch volwassen systeem. “De pompen leveren een hoog comfort en hebben een lage milieubelasting. Ze verbruiken de helft van de energie van een HRketel. De kosten zijn niet navenant lager omdat in Nederland elektriciteit duurder is dan aardgas. Qua installatieconcept is het echter een goede keuze, met flexibiliteit voor de toekomst. Dat er sinds die keuze in 2006-2007 alweer nieuwere technieken zijn, doet niets af aan de kwaliteit van dit systeem.” “Een groot voordeel is ook dat de bodembronnen eigendom zijn van de bewoner. Dat maakt de exploitatie eenvoudig en simpel. De warmtewisselaar in de bodem heeft een langer levensduur dan de woning zelf, daar gebeurt niets mee. Net als bij een cv moet je alleen de pomp na zo’n vijftien jaar wel vervangen, maar die zullen de komende jaren in prijs dalen.” “Bewoners hikken er soms wel tegen aan dat er maar één leverancier voor dit project is. Toch heeft dat ook weer een voordeel. Bij de dimensionering en de aanleg van een warmtebron moet je rekening houden met de andere bronnen. Doe je dat niet, dan kunnen ze elkaar verstoren en leiden tot uitkoeling van de bodem. Met één exploitant voorkom je dat. Die zou namelijk zichzelf in de vingers snijden als zijn eigen systemen elkaar negatief gaan beïnvloeden. Het is dus ook een kwaliteitsgarantie.”
5
Zo’n plek is ’het gedoe’ waard “Kom binnen, het is hier aangenaam en gelijkmatig warm.” Gastvrij en enthousiast staat de heer Hage ons te woord als we op een kille novemberdag aanbellen. Hij is een van de eerste bewoners van de nieuwbouwwijk Mannee. Daar een woning bouwen kostte soms het nodige puzzelwerk door de eisen op het gebied van duurzaamheid. Maar dat weerhield de familie Hage niet. Mannee was en is hun droomlocatie. Binnen is het inderdaad in alle vertrekken behaaglijk. ”We wilden hier heel graag wonen”, zegt de heer Hage, ”het is een prachtplek. Dan neem je die regels op de koop toe. Het zijn verplichtingen, punt.” Een van die verplichtingen was het gebruikmaken van een systeem voor warmte-koudeopslag voor verwarming en koeling van de woning. “Mijn dochter heeft daar in de wijk Ouverture wel de kinderziekten van meegemaakt, waardoor we enige bedenkingen hadden. Maar nu zeggen we: het is een prima systeem. Het verschil is dat in
Mannee ieder zijn eigen bron heeft. In Ouverture is dat niet zo.” Hage laat niet voor het eerst een huis bouwen en heeft ervaring. Toch komt er heel wat op je bordje, zegt hij. “Je hebt veel zelf in de hand, maar om goede keuzes te maken, moet je je wel in de zaken verdiepen.” Bijvoorbeeld of je de juiste warmte-koudepomp in huis haalt. Te zwaar is duurder, te licht doet afbreuk aan het comfort van de woning. Lease je de pomp of koop je hem? Omdat de warmtekoudetechniek relatief nieuw is, koos Hage voor leasen. “Ik wil niet over bijvoorbeeld tien jaar met hoge kosten geconfronteerd worden omdat er onverwachte technische gebreken blijken te zijn.” Het verwarmingssysteem kan desgewenst met alle luxe snufjes worden uitgevoerd, zoals sensoren en afstandsbediening. Voor Hage overbodig. “Ik stel de regelunits nu eenvoudig handmatig in en hij staat voor maanden goed. En via een thermostaat kan ik altijd nog zo’n drie graden hoger of lager bijregelen. Met een
goede isolatie van muren, vloer en dak heb je bovendien ook veel invloed op het comfort en de energieprestatie van je woning. Ook daar moet je je in verdiepen. Uiteindelijk is het je eigen portemonnee waarmee je die keuzes betaalt.” De investeringen voor een warmtekoudesysteem, maar ook voor de verplichte scheiding tussen het schoon- en het vuilwatercircuit bijvoorbeeld, zijn groter dan voor een traditionele woning. Toch heeft Hage vooraf geen rekensom gemaakt of en op welke termijn die investeringen zich terugverdienen. “Het is wel prettig dat er subsidiemogelijkheden zijn voor de hogere investeringskosten door die extra eisen. Want die zijn best hoog in Mannee.” Lees verder op: http://www.goes.nl/inwoner/ klimaatnieuwsbrief_43409/
Multifunctionele accommodatie Mannee
Voor de nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) in Mannee, waar een basisschool, kinderopvang en een gymnastieklokaal worden gehuisvest, is de duurzaamheidslat door de gemeente ook hoog neergelegd. Het binnenklimaat voldoet aan het landelijk programma van eisen voor een frisse school klasse B. Het energieverbruik is ook hier 20 procent lager dan wettelijk voorgeschreven en het ventilatiesysteem eveneens energiezuinig en nauwkeurig geregeld via CO2-meters. Door gebruik te maken van bodemenergie uit gesloten bronnen in combinatie met een warmtepomp is, net als voor de woningen in Mannee, de energiewinning verduurzaamd. Maar zeker zo belangrijk is de verlaging van de energievraag door de zeer goed geïsoleerde muren, vloeren en daken die het gebouw heeft. Ook de oriëntatie van het gebouw op de zon levert een bijdrage aan een laag energiegebruik. Om te veel opwarming te voorkomen, wat extra koeling vereist, zijn er weinig raampartijen op het zuiden. Wel kent het gebouw een centraal gelegen,
multifunctionele ruimte met een grote glaspui, waardoor de ochtendzon het gebouw mee opwarmt. Door de compacte bouw is het oppervlakte van gevels en daken beperkt, zodat er weinig invloed van buiten is op de temperatuur in het gebouw. Het MFA kent eveneens een ruimtelijk concept met flexibele wanden, wat het gebouw geschikt maakt voor diverse onderwijsconcepten. Door alle niet-constructieve wanden te verwijderen, kan één grote ruimte gecreëerd worden, zodat in de toekomst ook ander gebruik van het gebouw mogelijk is. En bij de fundering is er rekening gehouden met de mogelijkheid van een uitbreiding op de verdieping. Alle maatregelen om het gebouw energiezuinig en toekomstbestendig te maken zijn vooraf doorgerekend in het beoordelingssysteem GPRGebouw, dat de gemeente daarmee voor het eerst ook bij een school heeft toegepast. De hoge ambitie is volledig waargemaakt. Op alle onderdelen is een score van 7,5 of hoger gehaald.
6
Nieuwsbrief april 2013
Schoolvoorbeelden van ambitie en aanpak Elke vier jaar neemt de gemeente Goes zijn klimaatbeleid opnieuw onder de loep. En telkens wordt het op basis van opgedane ervaringen veranderd, verbeterd en aangescherpt. Niet alleen een algemeen beleid bepaalt de ambitie en het succes. Met een lijst concrete projecten etaleert de gemeente zich als ambitieus opdrachtgever en toont voorbeeldgedrag op de weg naar een CO2-neutrale gemeente. Victor de Vries, senior projectleider bij de gemeente Goes, is onder meer betrokken bij de realisatie van de brede school in Wolphaartsdijk en de multifunctionele accommodatie in Mannee. Goes heeft een heldere eis voor alle gebouwen waarvoor de gemeente opdrachtgever is. Het energieverbruik moet minimaal 20 procent lager zijn dan de wet voorschrijft. Technisch haalbaar, maar wanneer het schoolgebouwen betreft, vraagt dat gezien de krappe budgetten toch de nodige creativiteit. Daar komt bij dat de bouw- en onderhoudskosten wettelijk strikt gescheiden zijn. “Je kunt niet zo maar extra investeren in zuinige installaties of extra bouwkundige voorzieningen. Ook niet als je daardoor aantoonbaar lagere onderhouds- of energiekosten hebt”, aldus Victor de Vries. “Dat maakt het toch tot een lastige klus.” Maar waar een wil is, is een weg. En dus bedacht de gemeente de financiële constructie die het mogelijk maakte om de eerste gecertificeerde passiefschool (minimaal energieverlies) in Nederland, de Odyzee school in Goes, te realiseren. Ook op het gebied van aanbesteden heeft Goes gaandeweg een nieuwe aanpak ontwikkeld. “De ervaring met installaties is dat er in de gebruiksfase vaak en veel problemen optreden, met de discussie of het een ontwerp-, uitvoerings- of onderhoudsfalen is. Een niet optimaal functionerende installatie merk je direct op je energierekening en het kost ook nog eens veel geld om te herstellen. Wij hebben voor de brede school Wolphaartsdijk en de multifunctionele accommodatie in Mannee een aanbesteding gedaan waarbij de installateur inschrijft voor ontwerp, uitvoering en meerjarig onderhoud. Door alle verantwoordelijkheid bij één partij te leggen, krijg je toekomstgerichte kwaliteit.” “We lopen vaker voorop”, zegt Victor de Vries. “Ook het project voor de bodemenergie in de wijk Ouverture was vernieuwend. Vooroplopen confronteert je met nieuwe vraagstukken, technisch, juridisch, financieel, communicatief. Maar we hebben een ambitieuze raad en college. We zoeken steeds weer nieuwe oplossingen.”
Brede school Wolphaartsdijk Twee basisscholen, de kinderopvang, het consultatiebureau van de GGD en de bibliotheek zijn de gebruikers van het gebouw. Gezien het grote aantal jeugdige bezoekers in het gebouw, die er ook nog eens lang verblijven, zijn een optimale luchtkwaliteit, goede temperatuurregeling, geen geluidoverlast en een prettige omgeving om langdurig in te verblijven, belangrijke eisen waaraan moest worden voldaan. Door het aanbrengen van een sedumdak is op natuurlijke wijze een positieve bijdrage aan het binnenklimaat geleverd. Het dak heeft een hoge isolatiewaarde en houdt water vast, wat in de zomer warmte uit de bouwconstructie haalt en voor aangenamer temperaturen zorgt. Want met zoveel mensen in een gebouw is warmte een groter probleem dan koude. Door de positieve eigenschappen van het sedumdak, hoefden er ook minder hoge eisen aan het ventilatiesysteem gesteld te worden. Het ventilatiesysteem is uitgevoerd met CO2-meters, die continue nauwkeurig de luchtkwaliteit registreert en eraan bijdraagt dat het ventilatiesysteem minder energie verbruikt. Voorafgaand aan de bouw en de planontwikkeling is veel met de gebruikers gesproken over hun eisen en wensen, er werd gezocht naar ruimtes die gezamenlijk benut konden worden, naar mogelijkheden om krimp, groei of functieverandering op te vangen. Zo is er een wissellokaal, dat afhankelijk van het aantal leerlingen door een van de twee basisscholen benut kan worden, en na schooltijd voor buitenschoolse activiteiten geschikt is. Daarnaast bedachten beide scholen samen een ruimtelijk concept, waarin leslokalen met flexibele wanden de overgang van klassikaal naar individueel of groepsgericht onderwijs eenvoudig mogelijk maken. Hoewel groei niet snel wordt verwacht in Wolphaartsdijk is het toch mogelijk gemaakt, voor toekomstige flexibiliteit, om op een deel van het gebouw een verdieping te kunnen aanbrengen.
Lees verder op: http://www.goes.nl/inwoner/klimaatnieuwsbrief_43409/
Samenwerken loont! Klimaatverandering is een hardnekkig probleem. Niemand kan alleen voor de oplossing zorgen. Bedrijven, inwoners en overheden zullen dat samen met elkaar moeten doen. Ik hoop dat deze nieuwsbrief u inspireert om ook verder stappen te zetten. Mij in ieder geval wel!
April 2013 afdeling Economische Zaken en afdeling Communicatie VORMGEVING bureau Grafimedia FOTOGRAFIE afdeling Communicatie en Cock van den Wijngaard Stadskantoor M.A. de Ruijterlaan 2 4461 GE Goes
Postadres Postbus 2118 4460 MC Goes
>>
UITGAVE
T 14 0113 E stadskantoor@goes.nl www.goes.nl
Wethouder Jo-Annes de Bat