December 2016
Magazine over Goes December | Een Goes nieuwjaar
Jaargang 47 | Nummer 4 | www.goes.nl
2
Samenspel
Inhoud Artikelen
10 14 17 22 28
Bezuinigingen en belastingverhoging Goes wordt beter bereikbaar! Katern over themajaar AziĂŤ Rondetafelgesprek met fractievoorzitters Voor iedereen een heerlijke winter
Rubrieken
4 @Goes 6 De week van‌ 9 Goes en gezondheid 12 Goes plaat(s)je 35 Evenementen in Goes 36 Goes en ik En verder
Winters in Goes herinnerd / Nacht van de Nacht / Nieuwe sportwebsite / Kunstwerken / Culturele voorzieningen / Schaatsplezier / En nog veel meer
100%
8
17
28
3
Colofon ‘Samenspel’ is een uitgave van de gemeente Goes en wordt viermaal per jaar huis-aanhuis in de gemeente verspreid. ‘Samenspel’ biedt zo juist mogelijke informatie; er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Overname van teksten en foto’s is alleen toegestaan na overleg met de eindredactie en met bronvermelding. Redactie Joke Boel, Janneke Donkers, Heidi de Jager, Guusta van Loo, Yolanda Pronk, Matthanja Schipper, Marjan van de Vreugde. Contact redactie (0113) 249 878, samenspel@goes.nl Vormgeving Nilsson communicatiekunstenaars Fotografie Blackdesk Creative Marketing (cover, 15, 21, 31), Hans Colijn (25), Marcelle Davidse (11, 22, 24), Jeannine Govaerts (9), Marieke Lodder (27, 28, 32, 33, 36), Jeroen Moerdijk (3). Oplage 18.000 ex. Openingstijden afdeling Publiekszaken Maandag t/m donderdag: 09.00 - 17.00 uur Donderdagavond: 17.00 - 20.00 uur Vrijdag: 09.00 - 12.30 uur U kunt alleen op afspraak bij de afdeling Publiekszaken terecht. Maak uw afspraak via www.goes.nl of bel 14 0113. Gemeenteraad De vergaderingen van de gemeenteraad zijn openbaar en worden aangekondigd op de voorlichtingspagina in de ‘Bevelandse Bode’ en op www.goes.nl. Bij de receptie in het Stadskantoor zijn de vergaderstukken in te zien. De raadsvergaderingen zijn live te volgen via www.goes.raadsinformatie.nl.
Stadskantoor M.A. de Ruijterlaan 2 4461 GE Goes
Postadres Postbus 2118 4460 MC Goes
Om te beginnen Een Goes nieuwjaar Met deze Samenspel kunt u zich voorbereiden op datgene wat er komend jaar op de gemeentelijke agenda staat. U vindt vier pagina’s over het Aziëjaar, dat in 2017 bij ons plaatsvindt met tal van grote en kleine evenementen die in het teken van dit continent staan. Er zijn al veel ideeën ingeleverd en verenigingen zijn al voorbereidingen aan het treffen voor allerlei activiteiten. Wat u er meteen van merkt is dat de nieuwjaarsreceptie wordt gehouden op zaterdag 28 januari in de Mythe, met een voorproefje van het themajaar in een Chinese omgeving. Het Chinese jaar begint niet op 1 januari, maar op de tweede nieuwe maan, na de zonnewende van 21 december. Het is maar een weet. Eind 2016 gingen we natuurlijk in met helaas bezuinigingen. Het enthousiasme voor het Aziëjaar wordt niet getemperd, maar voor eventueel komende themajaren kunnen we als gemeente geen geld meer vrijmaken. U vindt nog meer over de bezuinigingen verderop in Samenspel, zoals een interview met een aantal fractievoorzitters. Voor het 2017 is zijn er nog mooie dagen voor iedereen, u kunt over diverse initiatieven rond kerst lezen, ook voor de mensen met een kleine beurs. Gelukkig ook nog nieuwjaarswensen van inwoners en nieuw is ‘de week van’ een collegelid. U mag raden wie er mocht beginnen. Voor nu prettige kerstdagen en een voorspoedig 2017, ik hoop u op de nieuwjaarsreceptie te treffen.
René Verhulst BURGEMEESTER VAN GOES
Van de redactie Als het goed is ligt deze Samenspel vlak voor de feestdagen bij u op de mat. We hebben dan ook ons best gedaan om er een feestelijk nummer van te maken. Met aandacht voor leuke activiteiten die er deze maand zijn en Goese wensen vanuit de hele gemeente. We vroegen een aantal inwoners wat hun
T 14 0113 (bij calamiteiten buiten kantooruren: 06-5329 8141)
E stadskantoor@goes.nl I www.goes.nl
Goese wens is voor volgend jaar. Het is een mooi boeket aan hartverwarmende wensen geworden. U vindt ze terug door heel samenspel. De hele redactie van Samenspel wenst u natuurlijk ook alvast hele fijne dagen en een mooi begin van 2017!
4
Samenspel
@ Goes Wij van de gemeente Goes over het werk
Het Stadskantoor was onderdeel van het parkoers voor de deelnemers van de Nightrun van Stichting Jayden. Medewerkers zorgden er voor dat deelnemers veilig door het Stadskantoor konden rennen, fietsen of lopen. De Nightrun bracht € 15.668,- op.
ing arder n wa rs a v k j i l ge s Als b elzor bijtje mant e 665 ont voor w e gden van d er. bezor e dag d vemb o m n o 0 d 1 n p o r go elzor mant
In oktober organiseerden we een informatiemarkt voo r de raadsleden over het keuzeb oek voor de bezuinigingen me t daarin 154 bezuinigingskeuzes.
tsing or de plaa zorgde vo te n o im ti u R ra e re . De Lib g Openba Kloetinge in De afdelin st p re a h te et landsc oint of In POI’s in h van een P tijdens maakt via a p rtenissen ro u u e b E e g e jk Route ri g n . waar bela atsvonden zichtbaar 4-1945 pla 4 9 1 in g in de bevrijd
Mede werk ers va geme n de ente Goes work volge shop n ‘Makk taal’. elijke Deze w o gegev en do rkshop we or rd een o rganis LFB Goes , atie v door o mens en me or en verst t een andel ijke b eperk ing.
Omdat we op Contacta staan, steekt de stagia ir van het team communicati e de handen uit de mouwen en verzamelt alvast alle folders die we meenemen.
Speciaa l voor d e pers o op het rganise terrein erden w waar d komt te e nieuw e een r liggen. ondleid e aanslu ing iting op de A58
5
ALS WINTER DIE DE STAD OMARMT LUIDKEELS SPELENDE KINDEREN IN HET TERUGGEVONDEN BUITENKIND BIJ HET VALLEN VAN DE EERSTE SNEEUW ALS VERLICHTE AANTEKENINGEN IN DE BINNENSTAD VERWACHTINGEN IN ETALAGES WEERSPIEGELD BEZOEKERS WEER EN WIND TROTSEREND OM VEEL TE ZIEN EN VEEL GEZIEN WORDEN ALS AVONDEN VAN SAMENZIJN EN PROEVEN VAN DE SFEER WANNEER DE DEUR VAN EEN CAFE OPENGAAT EN STEMMEN EN MUZIEK ONTSNAPPEN NAAR DE STRAAT ALS MIST AAN DE KADE TERWIJL HET WATER FLUISTERT WANNEER DE STAD DE RUST VAN DE NACHT ONDERGAAT EN ZICH DE STILTE EIGEN MAAKT
6
Samenspel
De week van…
Op deze pagina kijken we een week mee over de schouder van de burgemeester en wethouders van Goes. Waar houden zij zich mee bezig en wat gaat hen in het bijzonder aan het hart? Deze keer:
Burgemeester René Verhulst
1
2
3
1. Onthulling Point of Interest | 2. De Band of Liberation maakt een rondgang door Kloetinge | 3. 50 km fietsen Vrijdag, zaterdag en zondag De week begint voor mij met het weekend. Ik tel de vrijdagavond van de Night Run voor Jayden, als hardloper maar mee. Op zaterdag onthulling van het Point of Interest in Kloetinge. Het verhaal van de gesneuvelde Canadese bevrijder, die daar ook begraven ligt. In de Geerteskerk ’s avonds een concert van de Band of Liberation met mezzosopraan Emma Brown. Zondag een preek over verhogen en nederigheid, goede boodschap. Fietstocht van bijna 50 km in de middag. Maandag In de ochtend vaste interne overleggen en ‘s middags een zogenaamde driehoek met de collega’s van de Bevelanden en politie en justitie. We bespreken onder andere de tolerantiegrenzen en politie-inzet voor de jaarwisseling. Daarna bestuur van de gemeenschappelijke regeling De Bevelanden. ’s Avonds vooral stukken lezen. Dinsdag Collegevergadering, daarna overleg met Publiekszaken over reisdocumenten. Ik zie twee nieuwe medewerkers en nog iets leuks; een bloemenhulde voor Bags by-J in de Papegaaienstraat. De binnenstad leeft. ’s Avonds hardlopen bij AV’56.
Woensdag Overleg voorbereiding grote VNG congres in Goes volgende zomer en ook nog milieuhandhaving. Laatste hand aan wekelijks blog. De heer en mevrouw Peels-Lokerse feliciteer ik met hun 60-jarig huwelijk. Ik krijg een rondleiding bij Eigen Richting in Wolphaartsdijk. Een kleinschalig bedrijf dat zich richt op dagbesteding. Donderdag Met wethouder Van der Reest en de directeur van de GGD bespreek ik wat zaken, handel de dagelijkse post af, telefoneer en ga naar Den Haag voor overleg in de landelijke Task Force Asiel. De instroom van vluchtelingen is gelukkig veel lager geworden, maar we moeten niet vergeten wat er gebeurd is en voorbereid blijven. De verhouding COA en gemeenten is soms niet makkelijk. Gek dat er deze donderdagavond geen raad of commissie is. Ik bekijk wat zaken van de Stichting Landschapsbeheer Zeeland, waar ik voorzitter van ben. Achterstallige kranten en tijdschriften en opruimwerkzaamheden. Vrijdag Mail opschonen. Dagelijks zit je daar soms al een paar uur achter en nog staan er zaken open. Ik ga graag afgehandeld het weekend in, want ‘ik heb helemaal niets van je gehoord’ vat ik op als een verwijt.
7
Nacht van de Nacht Mooi hè, deze foto’s van donker Goes! Ze zijn gemaakt tijdens de Nacht van de Nacht op 29 oktober door de deelnemers aan de workshop over nachtfotografie. Deze en nog meer mooie beelden worden tot de kerst geëxposeerd in de hal van het Stadskantoor.
Foto: Marleen Jacobse
Foto: Leander en Desiree
Foto: Marielle Hetterscheid
Foto: Dick Schenkius
Foto: Arjan van Alphen
8
Samenspel
Op de valreep van 2016 met het nieuwe jaar al in zicht, delen inwoners hun persoonlijke Goese wens voor 2017. U vindt ze in deze Samenspel op de pagina’s 8, 12, 16, 21, 26 en 31.
Mijn Goese wens
... uit ’s-Heer Arendskerke Van de zussen Danielle (36), Monique (27) en Stephanie (26) van Sabben ‘Sinds begin dit jaar zijn wij samen aan het werk in De Panhoeve, onze eigen brasserie in ons geboortedorpje. Het is hier klein, maar fijn. Met De Panhoeve hopen we dat dorpsgevoel alleen maar te versterken. Inwoners hebben weer een nieuw loopje, maken hier een praatje met elkaar en eten & drinken wat. De jeugd, hun ouders, maar ook de bewoners van Poelwijck. Zo leuk! Wij wensen dat fijne dorpsgevoel aan iedereen.’
... uit Kattendijke Van Maurice Hartman (51) ‘Mijn wens is om de Kattendiekse dag nieuw leven in te blazen. Klein beginnen en langzaam uitbouwen. Samen met het dorp de schouders eronder en een mooie dag voor jong en oud neerzetten. In Kattendijke zal het nooit elk weekend feest kunnen zijn, dat willen we ook helemaal niet, maar af en toe een feestje voor het hele dorp is een mooie uitdaging. Ik wil deze graag oppakken met andere dorpsbewoners. Dus woon je in Kattendijke en wil je meehelpen? Mail mij dan op hartman21@ zeelandnet.nl.‘
Mijn Goese wens
9
Goes en gezondheid In de rubriek ‘Goes en gezondheid’ leest u over allerlei zaken die met gezondheid te maken hebben. Deze keer hebben we het over de Zeeuwse Huiskamer.
De Zeeuwse Huiskamer is een project van zorginstellingen, gemeenten, wooncorporaties, bewoners en bedrijven. Samen zoeken zij naar het antwoord op de vraag: ‘Hoe kunnen mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen?’.
Er zijn Zeeuwse Huiskamers verspreid over Zeeland. Ook in de gemeente Goes hebben we twee huiskamers. Eentje in Goes en een speciale Huiskamer in ’s-Heer Hendrikskinderen, waar het hele dorp de Zeeuwse Huiskamer vormt. Wat is de Zeeuwse Huiskamer? In de toekomst concentreert de zorg zich steeds meer op één plaats: de huiskamer. De Zeeuwse Huiskamer is een échte plaats waar innovaties, experimenten en verschillende belangengroepen samenkomen. Proefbewoners en ervaringsdeskundigen brengen in beeld wat de echte behoefte is. Aan de andere kant werken organisaties samen aan oplossingen. Proefbewoners aan het woord Joop en Betty Boltersdorf mochten een week logeren in de Goese Huiskamer. Joop Boltersdorf vertelt: ‘We wonen al in een levensloopbestendige woning. Gezien onze woonervaring en mijn technische achtergrond, waren we goede proefkonijnen. We waren de allereerste logees van het huis dus
we vonden het best spannend. Het is een prachtige woning en over veel zaken was goed nagedacht. Tijdens ons verblijf merkten we dat over andere zaken wel was nagedacht, maar niet doorgedacht. Iemand in een rolstoel kon bijvoorbeeld niet bij de kraan, de keuken was helemaal niet aangepast.’ In de praktijk ‘We liepen tegen nog meer zaken aan. Kleine dingen als het ontbreken van een afvoerbuis voor de afvoerdroger. En echte mankementen als een te korte rails voor een til-lift van de slaapkamer naar de badkamer. Gelukkig waren er ook veel pluspunten. Vooral de toegankelijkheid van de flat vond ik goed geregeld. Er was wifi wat ook voor ouderen tegenwoordig heel belangrijk is. Na onze logeerweek hebben er nog vele anderen in het proefhuis gelogeerd. De bevindingen van alle logees worden gebruikt om producten en diensten nog beter aan te laten sluiten bij de toekomstige bewoners van een levensloopbestendige woning. Ik vind het mooi dat ik daar als proefbewoner aan heb bijgedragen.’
10
Samenspel
Na intensief traject met onderzoeken en bijeenkomsten
Meerderheid raad kiest voor bezuiniginge Op donderdag 10 november besloot de gemeenteraad over de begroting. Dit gebeurde na een uitgebreid traject met twee inwonersonderzoeken, een inwonersavond in de Mythe en drie inloopbijeenkomsten. Goes moet de komende jaren 4,4 miljoen euro per jaar bezuinigen. Inwoners zullen dit merken, daarom koos het college van B en W voor deze aanpak. De meeste bezuinigingsvoorstellen werden overgenomen, behalve de voorgestelde kortingen op het museum, cultuureducatie op basisscholen en het carillon. Waarom bezuinigen? De gemeente Goes moet de komende jaren gemiddeld 4,4 miljoen euro per jaar bezuinigen. Dit is nodig om er voor te zorgen dat we voor de jaren 2017 tot en met 2020 een sluitende begroting hebben, waarbij we eventuele tegenvallers in de toekomst kunnen opvangen. Want Goes heeft, net als veel gemeenten, al enkele jaren te maken met teruglopende inkomsten. We hebben meer taken, uitdagingen en verantwoordelijkheden gekregen, bijvoorbeeld binnen het sociaal domein (onder andere jeugdzorg). Dus de noodzaak is hoog. We bezuinigden de afgelopen jaren al twaalf miljoen euro. De totale gemeentelijke begroting is 125 miljoen euro. Het college van B en W vindt het belangrijk om een aantrekkelijke gemeente te blijven met goede voorzieningen. Daarom werden de Goesenaren om advies gevraagd bij het maken van deze lastige keuzes.
Inwonersonderzoeken Goes peilde tijdens het bezuinigingstraject twee keer de mening van de inwoners. Het eerste onderzoek ging over de toekomst van Goes. Het tweede onderzoek bestond uit concrete bezuinigingskeuzes. In totaal 2.700 mensen deden mee aan de onderzoeken. Besluiten De meeste bezuinigingsvoorstellen van het college werden overgenomen door een meerderheid van de gemeenteraad. De gemeenteraad ging niet akkoord met de voorgestelde bezuinigingen op het historisch museum de Bevelanden, de cultuureducatie op basisscholen en het klokkenspel in de binnenstad door de beiaardier. Over het museum is afgesproken om de bezuiniging niet door te voeren, maar in gesprek te gaan met het bestuur van het museum over de toekomst. Een meerderheid van de gemeenteraad stemde er mee in om niet te bezuinigen op citymarketing/evenementen. Ook al was dit het meest genoemd door de inwoners. De meeste gemeenteraadsleden waren het met het collegeleden eens dat bezuinigen op dit thema nu niet verstandig is. Want zij vinden citymarketing erg belangrijk voor de Goese economie, leefbaarheid en werkgelegenheid. De bijdrage aan het themajaar wordt na 2017 wel stopgezet. Het Aziëjaar gaat in 2017 nog door.
Ook ging de gemeenteraad akkoord met de collegevoorstellen voor het verhogen van de rioolheffing, het verhogen van de toeristenbelasting en het invoeren van hondenbelasting. Hierdoor hoeft er minder op gewaardeerde voorzieningen bezuinigd te worden. Zo’n veertig procent van de inwoners gaf bij het onderzoek aan geen probleem te hebben met lastenverhoging. Toeristenbelasting en hondenbelasting werden daarbij het meest gekozen. Een ander bezuinigingsvoorstel dat werd aangenomen is het bezuinigen op de ambtelijke organisatie voor een bedrag van driehonderdduizend euro. Moties Een motie over de invoering van een jeugdlintje voor jongeren die zich belangeloos inzetten voor de maatschappij werd aangenomen. Het college werkt dit voorstel verder uit. Ook stemde de gemeenteraad in met de motie over het test- en trainingscentrum. Doel van dit centrum is om mensen in de bijstand snel en goed te begeleiden naar werk. Door de motie is afgesproken om zo passend mogelijke trajecten aan te bieden, gericht op opleiding en werkervaring. Een motie om de bestuursrapportage (een tussentijds rapport over financiële afwijkingen in dat jaar) beknopter te maken, werd ook goedgekeurd.
11
n en belastingverhoging
Verder met burgerparticipatie Over de inwonersonderzoeken is veel gezegd en geschreven. Het college zei daarover in de gemeenteraadsvergadering: ‘We hebben ons met het traject van burgerparticipatie kwetsbaar opgesteld. Voor burgerparticipatie is geen gouden formule en we hebben het van
het begin af aan als leerproces gezien. We vonden als college het onderwerp bezuinigingen zo belangrijk, dat we de inwoners deelgenoot wilden maken van de bezuinigingen. Sommige punten namen we niet over en een heleboel andere weer wel. Voor ons stopt het onderwerp
Moties en amandementen In de raadsvergadering over de bezuinigingen werden 28 moties en 19 amendementen ingediend. Maar wat zijn dat eigenlijk? Ieder raadslid kan in de raadsvergadering een motie indienen. In de motie wordt een wens, verzoek of opdracht omschreven. De indiener van de motie kan zijn motie mondeling toelichten, daarna komen de andere fracties aan het woord als ze dat willen. Ze geven dan aan wat ze van de motie vinden. Na het debat over het onderwerp, wordt er over de motie gestemd. Een amendement is een voorstel voor een tekstuele wijziging van een voorstel dat in de gemeenteraad aan de orde is. Anders gezegd: het gaat om het wijzigen van een paar letters of cijfers in het voorstel. Zo’n wijziging in de oorspronkelijke tekst kan vergaande gevolgen hebben. Zo kan er in plaats van één miljoen bijvoorbeeld drie miljoen euro uitgegeven worden aan iets, omdat de gemeenteraad het amendement heeft aangenomen
>>
Het bezuinigingstraject bestond uit onderzoeken, een inwonersavond en inloopbijeenkomsten.
>>
Het was druk op de publieke tribune tijdens de begrotingsbehandeling.
burgerparticipatie hier absoluut niet.’ Er is nu een panel opgebouwd van 1.100 inwoners die de gemeente vaker op onderwerpen wil bevragen. Er komt ook een visie op burgerparticipatie om verdere stappen op dit gebied te zetten.
U vindt alles op www.goes.nl Bent u benieuwd naar de inwonersonderzoeken, het bezuinigingsvoorstel van het college of de blogs van de verschillende collegeleden over dit onderwerp? U kunt alles vinden op www.goes.nl/bezuinigingen. Ook staat er een linkje waarmee u de raadsvergadering kunt terugluisteren.
Dank u wel! Vulde u een of beide onderzoeken in? Bezocht u een van de bijeenkomsten of liet u op een andere manier uw mening horen? Wij bedanken u hartelijk! De betrokkenheid was groot en daar zijn we als gemeente erg blij mee.
12
Samenspel
Mijn Goese wens
... uit Wilhelminadorp Van Hetty Busman (59) ‘Het zou mooi zijn als meer mensen beseffen hoe mooi de omgeving bij het Loze Vissertje en het Goese Sas is. De plek is bij duikers al langer bekend en er wordt veel gewandeld en gefietst over de dijk vanaf waar je een fraai uitzicht hebt over Nationaal Park de Oosterschelde. Ik wens ook voor iedereen die geniet van het strandje bij het gedenkmonument van Frans Naerebout, weer veel mooie zomerdagen. Het zou fijn zijn als de gemeente Goes de komende jaren aandacht aan het onderhoud van het strandje besteedt.’
Goes plaat(s)je ‘Sinds kort woon ik in de Riethoek en heb ik uitzicht op de watertoren. Ik vind hem in alle facetten mooi. In de schemeravond, met zonsopgang of midden op de dag. De watertoren blijft tot de verbeelding spreken. Met recht een fijne plek in Goes.’ Petra Kerstens - de Wit uit Kloetinge
Uw foto van een fijne plek in Goes in deze rubriek? Mail uw bijdrage naar samenspel@goes.nl.
13
Goese voornemens? Nieuwe website over sport helpt u op weg Beginnen met sporten is één ding, het volhouden een ander. Maar als u de juiste sport kiest, is het veel makkelijker om er helemaal voor te gaan. Op de website www.goesbewegen.nl die binnenkort gelanceerd wordt, vindt u daarom alle info over sporten en bewegen in Goes. Zo maakt u van uw goede voornemen een goede gewoonte! Wilt u binnen of buiten sporten, alleen of juist met vrienden, een duursport of een korte krachtinspanning, iets met een bal, bewegen op muziek of in het water? In Goes is er voor iedereen wat wils. ‘Maar een handig online overzicht hiervan ontbrak nog’, vertelt sport-wethouder Derk Alssema. Op de nieuwe website goesbewegen.nl vinden inwoners straks in één keer alle aanbieders, accommodaties en sportactiviteiten in het Goese. ‘U kunt heel handig zoeken op een sport bij u in de buurt, de wijk of het dorp.’
Wat past bij mij? Om de best passende sport te kunnen kiezen, wordt aan de website ook een sportkeuzewijzer toegevoegd. Wethouder Alssema: ‘Een sport die bij u past, houdt u gemakkelijker vol en geeft meer voldoening. Ik raad iedereen dus aan écht die keuzehulp eens in te vullen. Binnen vijf minuten heeft u dan op uw scherm staan welke sporten het meest geschikt zijn.’ Wilt u daarna één van de sporten in het echt ervaren? Boek dan een proefles of ga eens kijken bij een training. Bijna alle clubs en sportscholen bieden hier de mogelijkheid voor. www.goesbewegen.nl
Moeilijk om (opnieuw) te beginnen? Als u een tijdje niet gesport heeft, is het soms moeilijk om de draad weer op te pakken. Om het u makkelijker te maken, zijn hier nog wat tips van onze buurtsportcoaches: • Zoek iemand die met u meegaat. Samen staat u altijd sterker en dan durft u ook minder snel af te zeggen. • Leg de lat niet te hoog, dus verwacht niet van uzelf dat u meteen een uur achter elkaar kunt rennen bijvoorbeeld. Bouw het rustig op, dan heeft u ook langer plezier van het resultaat. • Voor de hardlopers en wandelaars: zet geen stap zonder een leuk deuntje in uw oren, maak een goede muzieklijst. Wilt u als allereerste op de hoogte zijn als goesbewegen.nl online gaat? Ga dan nu alvast naar de website en laat uw e-mailadres achter. Onder alle nieuwsgierigen verloten wij een leuke & sportieve prijs!
14
Samenspel
Goes wordt beter bereikbaar! In Goes werken we aan een betere bereikbaarheid van het centrum. Vooral aan de zuidkant gaan we flink aan de slag. Het programma Goes Beter Bereikbaar moet de doorstroming aan deze kant van het centrum verbeteren.
Werken in de stad Omwonenden en verkeersdeelnemers ervaren al enige tijd dat de doorstroming en verkeersveiligheid op de M.A. De Ruijterlaan niet optimaal is. Het college adviseert daarom om ook dit op te pakken als onderdeel van het programma Goes Beter Bereikbaar. De ontwerpen voor M.A. De Ruijterlaan en het Poelplein zijn uitgewerkt. Op dit moment werken we nog met een oostelijke en westelijke variant, een keuze in de varianten is afhankelijk van de verwerving van grond. Hiernaast ziet u een schetsontwerp van beide varianten.
rotonde rond rijdt en zo richting het centrum kan. Linksaf slaan wordt dus niet meer mogelijk. Fietsers kunnen dan nog op 1 plek oversteken (2) en er komt een dubbelzijdig fietspad aan een zijde van de weg richting het Poelplein (3). Van Hertumweg Ter hoogte van de bestaande aansluiting op het Stationspark wordt ook een rotonde aangelegd (4), waarmee het verkeer naar het Stationspark en de Van Hertumweg wordt ontsloten. Vlakbij de rotonde kunnen fietsers op 1 plek oversteken (5).
De gemeenteraad neemt eind dit jaar een besluit over beide verkeerspleinen. Op het moment dat deze Samenspel werd gedrukt was het besluit nog niet genomen. Actuele informatie vind u op
Poelplein Het Poelplein blijft grotendeels hetzelfde, maar voor fietsers verandert er wel het een en ander. Nu kunnen fietsers de rotonde nog rond rijden, straks steek je over op de Fruitlaan (6) en de Van Hertumweg (zuid) (7). Er komt ook een nieuw dubbelzijdig fietspad aan de zuidzijde van de A. Fokkerstraat (8). Meer weten? Bel dan met technisch projectleider Seph Krijger, via (0113) 249 763 of stuur een email naar s.krijger@goes.nl.
2 1
3
www.goes.nl/goesbeterbereikbaar
4 5
6
Oostelijke variant
7
>>
8
>>
M.A. De Ruijterlaan Door de aanleg van de spooronderdoorgang vervalt de spoorwegovergang Van Hertumweg. Om het oversteken op het kruispunt M.A. de Ruijterlaan/W. Barentszstraat makkelijker te maken, passen we het kruispunt aan. We willen een rotonde aanleggen aan het uiteinde van de onderdoorgang (1), waardoor het verkeer vanaf het Marconigebied eerst rechtsaf gaat, de
Westelijke variant
Bij de westelijke variant komt de rotonde op de plaats van op de woningen in de W. Barentzstraat te liggen. Of dit kan, is afhankelijk van de aankoop van grond.
15
Werken aan de A58 Het werk aan de aansluiting A58 is begonnen. Eind 2017 rijden de eerste auto’s over de aansluiting. Op het bouwterrein aan de Nansenbaan is de hoofdaannemer KWS druk bezig met de voorbereidingen voor de aansluiting. Er worden voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd, zoals het rooien van bomen en het verwijderen van het spoor. Het kan dus zijn dat u daar iets van merkt. Zodra we overlast voor de omgeving verwachten, zullen we u daar uiteraard over informeren. Download de Bouwapp! Blijft u ook graag op de hoogte van alle
actuele informatie over de aansluiting op de A58? Download dan de bouwapp op uw mobiele telefoon. U zoekt op A58 aansluiting Goes en klikt op: toevoegen aan favorieten. Zodra wij een bericht plaatsen ontvangt u de informatie via de app. Fietspad Kloetingseweg- Nansenbaan afgesloten Het fietspad, parallel aan het spoor van de stoomtrein tussen de Kloetingseweg en de Nansenbaan, is weggehaald om ruimte te maken voor de aansluiting. Fietsers kunnen voortaan gebruik maken van het nieuwe dubbelzijdige fietspad langs de
’s-Gravenpolderseweg. Dit is een klein stukje omrijden, maar een stuk veiliger oversteken dan nu op de Nansenbaan. In de nieuwe situatie kan men oversteken bij de aansluiting van de Nansenbaan op de ’s-Gravenpolderseweg, waar verkeerslichten zorgen voor een veilig oversteek.
16
Samenspel
Mijn Goese wens
... uit Goes Van Rob de Muynck (28) ‘Voor 2017 is mijn wens dat iedereen zijn werkzaamheden en bezigheden op een passievolle manier en met interesse kan uitvoeren. Ik woon en werk met veel plezier in de Goese binnenstad. De aangename leefomgeving wordt gecreëerd door mooie bedrijven en bijzondere mensen die Goes rijk is. Ik wens dat ook in 2017 Goes de bruisende stad blijft waar echt geleefd wordt. Mijn tip is: Bedenk hoe je iets extra’s toe kan voegen aan wat je gewend bent ‘normaal’ te doen.’
Zorgvrijwilligers gezocht Veel Goesenaren doen belangeloos kleine dingen, die een groot verschil maken voor een ander. Zoals een karweitje in huis, regelmatig samen boodschappen doen of koffie drinken. Omdat ouderen langer thuis wonen, groeit de vraag naar deze zorgvrijwilligers. Stichting Maatschappelijk Werk & Welzijn Oosterschelderegio (SMWO) ondersteunt vrijwilligers en mantelzorgers en merkt dat er een tekort is aan vrijwilligers. Daardoor moet zij steeds vaker ‘nee’ verkopen aan ouderen die om hulp vragen.
>>
Voldoening én leerzaam Olivia Alvez (65 jaar) is al dertien jaar zorgvrijwilligster. Zij merkt ook dat de vraag toeneemt. ‘Hoe graag ik ook wil, ik heb maar twee handen en kan niet op alle vragen ingaan. Als Goesenaren een keer ervaren hoevéél voldoening dit werk geeft, dan zouden wij vast met meer vrijwilligers zijn. Als vrijwilliger kun je gratis meedoen aan trainingen en workshops van SMWO. Dat is leerzaam en het is ook erg leuk om ervaringen te delen!’
Olivia bezoekt mevrouw De Jonge (95 jaar) in Goes-West.
Ook aan de slag? Op www.vrijwilligerspuntgoes.nl vindt u meer informatie. Wilt u meteen aan de slag? Bel met Barbara van der Kamp, welzijnswerker SMWO: (0113) 277 122 of mail naar info@vrijwilligerspuntgoes.nl. Binnenlopen kan ook! Het kantoor aan de ’s-Heer Elsdorpweg 12 in Goes is elke ochtend geopend van 9.30 tot 12.00 uur.
17
“
Verbindingen met een veelzijdig continent
Het nieuwe themajaar staat voor de deur. De keuze voor Azië
De diversiteit van Azië is terug te zien in de ideeën. Niet alleen
was een logisch vervolg op het Latijns-Amerikajaar van 2013.
zijn er veel verschillende voorstellen; ze gaan ook steeds over
Azië heeft vele kanten en, zo blijkt, heeft veel verbindingen met
andere landen. Wie door de website scrolt, ziet een veelheid
Goes.
aan organisaties, stichtingen, verenigingen en inwoners, die allemaal iets met Azië hebben. Hieruit blijkt wel hoeveel we
Nog meer dan bij vorige edities denken Goesenaren vooraf
eigenlijk met dit continent te maken hebben. Samen gaan we
actief mee over de invulling van het jaar. Waar vorige
er een geweldig jaar van maken. Nog een maand en dan
themajaren de suggesties druppelsgewijs binnen kwamen,
starten we het Goes-Aziëjaar op 28 januari, tijdens Chinees
was er dit jaar een ideeënwebsite. En dat werpt zijn vruchten
Nieuwjaar. Prettige feestdagen en tot Chinees Nieuwjaar, dan
af. De teller staat op meer dan zestig ideeën. Erg leuk om te
luiden we samen het jaar van de Haan in.
zien dat er zo veel mensen actief meedenken en bijdragen aan de invulling van het themajaar. U kunt nog steeds een
René Verhulst
idee indienen of uzelf als vrijwilliger aanmelden.
Burgemeester van Goes | Voorzitter stuurgroep Goes-Aziëjaar
18
Goes en Azië Uit ervaring is gebleken dat de banden tussen Goes en verre werelddelen veel sterker zijn dan we in eerste instantie denken. Stichtingen zijn actief in Aziatische landen, er zijn Goesenaren met Aziatische roots en we maken soms gedenkwaardige reizen door Azië. Ook historisch en economisch hebben Nederland en Azië veel met elkaar te maken. Zo zijn er langdurige relaties met Indonesië, China en Japan. Wist u dat in 1609 een periode van 250 jaar begon waarin Nederland handelsbetrekkingen exclusief met Japan had? Azië is groot en divers. Met 42 landen kunnen er aan dit thema veel activiteiten worden gekoppeld. Zo ontstaan er in Goes onverwachte verbindingen tussen mensen. Wij nodigen Goesenaren uit om het Aziëjaar op te pakken, ermee bezig te zijn en daar familie, vrienden of nieuwe contacten bij te betrekken. Het Aziëjaar is er door en voor u.
EVENEMENTEN JANUARI - APRIL
AGENDA
VERWACHT
Vrijdag 6 januari t/m vrijdag 3 maart: Thema expositie Azië Goese Polder Expressief Erasmuspark, Gratis toegang
Donderdag 11 mei: 20.00 -22.00 uur Yamato Drummers De Mythe
Zaterdag 28 januari 8 voor 8 uur Chinees Nieuwjaar en opening themajaar Goes-Azië De Mythe, Gratis toegang
Zaterdag 17 juni: 10.30 – 16.30 uur Lezingen over de relatie Zeeland – Voormalig Nederlands-Indië Grote Kerk, Gratis toegang
Vrij 7, za 8 en zo 9 april 14.00 – 16.00 uur De Qing Dynastie van balletstudio Free De Mythe
Woensdag 23 t/m zondag 27 augustus Spektakel E-njen, zeven voorstellingen De Hollandsche Hoeve
Hebt u een leuk idee voor Goes Azië? Laat het weten op www.goes-azie.nl!
WAYANG IS EEN INDONESISCHE THEATERVORM DIE WERKT MET POPPEN EN SCHADUWEN.
E-njen-nieuws In deze rubriek houden we u op de hoogte van de ontwikkelingen van het nieuwe buitenspektakel, E-njen genaamd. De eerste verrassing is dat het publiek op de voorstellingslocatie Hollandsche Hoeve aan de wandel gaat tijdens de voorstelling! Al wandelend ontdekt u iedere keer een nieuw stukje Azië. De voorstellingen zijn gepland. Begin 2017 start het creatief team, met Koen Schyvens, Gerda Knuivers, Lia Fonteijn en Rob Maaskant met de voorbereidingen. In februari starten de repetities met meer dan 200 spelers. Vrijwilligers gaan aan de slag met het maken van de honderden kostuums die in het spektakel worden gedragen. Wilt u de vorderingen rondom het spektakel in 2017 volgen? Kijk dan regelmatig op www.goes-azie.nl.
19
Komt u ook naar de viering van het Chinees nieuwjaar en onze nieuwjaarsreceptie? 28 januari 2017 Tijd: 8 voor 8 Theater de Mythe Gratis toegang Op 28 januari is het Chinees Nieuwjaar. Een perfecte dag om het themajaar Goes-Azië officieel in te luiden. In plaats van de traditionele nieuwjaarsreceptie van de gemeente begin januari, nodigt het college van burgemeester en wethouders u uit voor de officiële start van themajaar Goes-Azië. U bent hiervoor van harte welkom in theater de Mythe. We beginnen om 8 voor 8 buiten met een lion dance. Nee, dit is geen drukfout. Het getal 8 staat voor voorspoed. De avond is gratis en biedt een gevarieerd voorproefje van wat het themajaar in petto heeft. Tijdens deze avond nemen we u mee in een reis door Azië met muziek, theater en Aziatische lekkernijen. Chinees nieuwjaar: net even anders! Het Chinees Nieuwjaar is anders dan dat van ons. Op 28 januari 2017 wordt het jaar van de
aap afgesloten en start het jaar van de haan. De datum van het Chinees Nieuwjaar wordt door de maankalender bepaald. De tweede nieuwe maan na de zonnewende van 21 december is de datum van het Chinees Nieuwjaar. In totaal zijn er twaalf dieren die elkaar ieder jaar afwisselen. Niet alleen de acrobatische leeuwendans en de draken horen bij het Chinese Nieuwjaar. Het allerbelangrijkste is eten met familie. De kleur rood en het getal 8 zijn heel belangrijk. Op deuren, kalenders en cadeauboxen zie je rode vlakken met daarin het Chinese karakter 福 , wat voorspoed betekent. En dan is er natuurlijk het Chinese vuurwerk om het kwaad en ongeluk weg te jagen. Alle reden om er 28 januari een knallend feest van maken. De haan staat trouwens bekend om zijn organisatievermogen. Dat komt dus wel goed met het Aziëjaar.
Azië in Goes door de jaren heen Sushi, sashimi, dim sum, het is nu allemaal heel gewoon, maar wanneer kwamen de eerste Aziatische restaurants in Goes? En hoe zagen die eruit? In het themajaar verzamelt het Gemeentearchief allerleioude foto’s die iets met Azië te maken hebben. Te denken valt bijvoorbeeld ook aan toneeluitvoeringen die zich in een Aziatisch land afspelen. Of foto’s (en brieven) van jongens die als soldaat in Nederlands-Indië zaten. Heeft u foto’s? We willen ze graag zien! www.gemeentearchiefgoes.nl
EÉN DAG KALIEF, DOOR DE RIJKS HBS IN HET SCHUTTERSHOF IN 1955.
WINACTIE Achter de betekenis van het woord ‘E-njen’ komen is lastiger dan gedacht. Maar sommigen hebben het goed! De winnaars hebben twee vrijkaartjes gewonnen voor een voorstelling van E-njen in de zomer van 2017. Natuurlijk hebben we weer een nieuwe prijsvraag: maak een tekening van het Chinese karakter voor voorspoed: 福. Fotografeer of scan de tekening en mail deze, samen met uw naam en contactgegevens naar azie@goes.nl. U maakt kans op twee vrijkaartjes voor het openluchtspektakel E-njen in de zomer van 2017!
Kroketten in Azië We horen het woord vaak: globalisering. Met één druk op de knop openen we facebook of zetten we het journaal aan om te zien wat er aan de andere kant van de wereld gebeurt. Globalisering betekent kort gezegd: ver weg komt dichterbij. Globalisering is in alles terug te vinden: we eten in Aziatische restaurants en voelen ons verbonden met anderen. En het werkt twee kanten op. Zo heeft de kroket zijn weg naar Azië gevonden! Er zijn namelijk mensen die naar de andere kant van de wereld verhuizen. Vanwege werk of omdat ze simpelweg toe waren aan een ander leven. Zij moeten dingen achterlaten, zoals de kroket. Kroketten zijn aan de andere kant van de wereld niet makkelijk te vinden, maar daar komt verandering in. De kroketten reizen met de mensen mee. Zo is er in Yogyakarta Indonesië
een Nederlandse kroeg waar je je hart kan ophalen aan bitterballen en kaassoufflés. En zelfs in China zijn deze bekende snacks te vinden. Het bedrijf Dutchy Snacks is opgezet door Benjamin Broekman, die vroeger de bijnaam ‘kroketje’ droeg vanwege zijn liefde voor de Nederlandse delicatessen. Tegenwoordig kunnen mensen uit Yunfu City en omgeving rookworsten, bitterballen, kroketten en frikandellen uitproberen. Maar niet alleen Nederlandse avonturiers zorgen voor de wereldwijde verspreiding van kroketten. Wanneer je op vakantie naar Indonesië gaat kun je een kroket kentang bestellen. Dan krijg je een Indonesische aardappelkroket. Je zou dus kunnen zeggen dat de kroket niet alleen maar Nederlands is, maar ook een beetje Aziatisch. Kortom, een bitterballengarnituur bestellen tijdens het Goes- Azië jaar is zo gek nog niet ;-)
OOK IN AZIË KUNNEN ZE NU ONZE WEBSITE BEZOEKEN.
GOES-AZIË ONLINE De ideeënwebsite is omgebouwd tot een uitgebreide ‘Aziëwebsite’. Hiermee houden we u op de hoogte van het laatste nieuws, opkomende evenementen en kunt u foto’s van evenementen terugkijken. Volg ons ook op facebook: GoesAzië.
WWW.GOES-AZIE.NL
21
Mijn Goese wens ... uit ’s-Heer Hendrikskinderen Van Mick en Isa (5) ‘Wij houden van spelen en mooie dingen. Lichtjes, een mooie kerstboom en kaarsjes. Wij vinden Goes Kinderstad heel erg leuk. Lekker spelen en popcorn of een suikerspin eten. We gaan er elk jaar naar toe en we verheugen ons er altijd op. De klimmuur, het springkussen en de legotent, we vinden het allemaal leuk. Zoiets zouden we ook in de winter willen. Onze wens is een Winter Wonderland in de stad met ijs en sneeuw. Sneeuwballen gooien, sleeën, schaatsen, oliebollen eten en allemaal leuke dingen.’
... uit Wolphaartsdijk Van Johan Verstrate (37) ‘Ik wens Goes en de dorpen meer en mooie sociale contacten toe. Ik hoop dat iedereen op elkaar let, dingen samen onderneemt en minder gehaast gaat leven. Meer ‘wij samen’ in 2017! Ik zet me in om de dorpen te verfraaien met straatkunst. En wat is er mooier dan dit samen doen. Rondom een Social Sofa kan dit perfect. We werken nu aan de sofa voor Oud-Sabbinge. Daarna komen er nog bankjes bij! De begonnen vriendschappen tijdens het plakken van de steentjes, uitgediept op en rond de sofa. Ik hoop nog veel mensen samen te brengen rondom hun eigen straatkunstwerk!’
Mijn Goese wens
22
Samenspel
Goes is financiëel robuust, maar heeft no Het was een lange zit, die raadsvergadering van 10 november. Maar er was dan ook genoeg te bespreken. Na 28 moties en 19 amendementen gaf de gemeenteraad de definitieve klap op de begroting en is het duidelijk waarop bezuinigd gaat worden. Niet alle partijen stonden achter de begroting. De Partij voor Goes, PvdA en D66 waren tegen het begrotingsvoorstel. De SP en GroenLinks gingen wel akkoord, maar niet met de bezuinigingsvoorstellen. Een meerderheid gevormd door de coalitiepartijen CDA, SGP/ ChristenUnie en VVD stemde wel in met de bezuinigingsvoorstellen en daarmee waren de bezuinigingen een feit. Frans van de Knaap kijkt uiteindelijk heel tevreden terug op de avond. ‘De begroting met alle bezuinigingen is vrijwel als voorgesteld aangenomen. Slechts een relatief klein aantal punten is gewijzigd. Punten die ook door de bevolking zijn uitgesproken tijdens de inspraakmogelijkheden en enquête.’ Stan Meulblok kijkt daar toch iets anders tegenaan: ‘Het resultaat blijft een lastenverzwaring voor de burgers. Iedereen wordt getroffen door de zogenoemde kostendekkende rioolheffing. En hondenbezitters nog eens extra met de nieuwe hondenbelasting. Hierbij worden ook oudere alleenstaanden met een kleiner inkomen, die een hond als gezelschapsdier hebben en daardoor ook nog in beweging komen extra getroffen. Die lastenverzwaring had meer op de midden- en hogere inkomens mogen drukken.’ Tegenbegroting Ondanks dat de PvdA met een tegenbegroting kwam, is de uitkomst voor Wiert Omta geen verrassing. ‘Het college heeft zijn huiswerk goed gedaan. Alleen leggen we voor vier jaar het beleid vast op een moment van stevige bezuinigingen terwijl de gemeente ook een grote schuld heeft. Die schuld wordt
23
og een weg te gaan Samenspel organiseert elk half jaar een rondetafelgesprek. Vier fractievoorzitters buigen zich in een rondetafelgesprek over een actueel thema. Deze keer is het thema de bezuinigingen zoals aangegeven in de meerjarenbegroting 2017-2020 die op 10 november is aangenomen. De deelnemers zijn: Frans van der Knaap (CDA), Stan Meulblok (Partij voor Goes), Wiert Omta (PvdA) en Floor van Lamoen (SP).
24
Samenspel lastig proces en in de politiek is een opmerking al snel sturend. De bijeenkomsten waren heel open en abstract. De burger heeft onvoldoende inzicht in achterliggende bedragen. Mensen beseffen misschien te weinig wat er al bezuinigd is en wat de gevolgen kunnen zijn van hun keuze.’
onvoldoende aangepakt en dat vind ik een gemiste kans. Een andere gemiste kans is de kloof tussen burger en politiek. Vrijwel alle partijen hebben aangekondigd geen lastenverhoging te willen, ook dit college legde dit twee jaar geleden vast. En toch krijgt de burger een lastenverzwaring, dat had anders gekund.’ Liever andere keuzes Floor van Lamoen had de lastenverzwaring zien aankomen. ‘Er is vooral een ingewikkelde exercitie gedaan met als resultaat dat er een hondenbelasting komt omdat het kan, zonder dat je de mogelijkheid hebt van kwijtschelding op basis van inkomen. De rioolheffing gaat omhoog om kostendekkend te zijn, maar wat zijn die kosten als je er van alles bij sleept, tot en met de btw die de gemeente zelf kan terugvragen? Dan liever een verhoging van de onroerende zaakbelasting, OZB, zodat zo nodig een kwijtschelding kan volgen.’ Schuldenlast Is Goes met deze begroting robuust genoeg voor de toekomst? Omta vraag het zich af. ‘Goes schuift maatregelen om de enorme schuld aan te pakken voor zich uit. Dat kost ons op dit moment jaarlijks vijf miljoen euro aan rente, dus ruim € 13.500 per dag. Zo blijf je in de problemen. Die schuld vormt een risico als de rente omhoog gaat. Er zijn ook zaken behouden zoals het museum en de beiaardier. Voor de beiaardier gaat het om zevenduizend euro, dat is ongeveer twaalf uur rente. Dit geeft aan hoe belangrijk het is om de schuldenlast te verlagen.’ Je moet altijd kritisch zijn over schuld, vindt ook Van Lamoen. ‘Maar die rentestand staat in veel gevallen voor lange tijd vast. Die is dus niet zo gevoelig voor schommelingen. De vraag is hoe robuust we zijn als blijkt dat administratieve zaken niet op orde zijn. Kijk naar het onderhoud dat nu ad hoc gedaan moet worden aan onder meer de sluis en twee kerktorens. Dat zijn telkens bedragen van zes nullen. Elk miljoen is een procentpunt rente.’
Terugbrengen Meulblok: ‘Goes is wel robuust, alleen blijft het lastig uitleggen waarom we aan de ene kant reserves hebben, terwijl er aan de andere kant een torenhoge schuld staat.’ Volgens Van der Knaap doet de gemeente het helemaal niet zo slecht met vergelijkbare andere (Zeeuwse) gemeenten. ‘Ik deel de mening dat de schuldpositie teruggebracht moet worden. Er zijn ook, zij het beperkte, aflossingen voorzien. De schuldpositie is nadrukkelijk onderdeel van de meerjarenbegroting.’ Meer aandacht Burgers konden meepraten over de beoogde bezuinigingen. Van de ondervraagden wees 61% lastenverzwaring af en 31% gaf aan ervoor te zijn, 8% koos neutraal. Bijna 75% koos promotie van Goes als mogelijke bezuinigingspost. ‘Burgers laten zich horen en zien er uiteindelijk niet veel van terug’, meent Meulblok ‘Het positieve van de inspraakmogelijkheden is wel dat er meer aandacht ontstaat voor de bezuinigingsopgave. Maar die enquête was sturend, dat mag niet.’ Onvoldoende inzicht Dat vinden ook de andere gesprekspartners. Gezien de toonzetting verwachtte Omta aan het eind van de vragenlijst een prijs voor zijn deelname en Van der Knaap vond vooral de keuzes ‘verrekte’ lastig. Van Lamoen: ‘Dit is ook een
Museum Iedereen is het er ook over eens dat inwonersparticipatie, mits goed uitgevoerd, wel goed is voor meer bewustwording en betrokkenheid. Het is een leerproces dat met betere toelichtingen, een minder abstracte insteek en een objectieve enquête nuttig kan zijn. Geleerd is ook van de ophef rond de voorgenomen bezuiniging op het budget voor het Historisch Museum de Bevelanden. ‘Het was een bedrijfsongeval. Op enig moment is er tijdens het proces een bezuinigingsbedrag aan gehangen en daar is vervolgens niet echt meer naar gekeken. Het was ook geen keiharde principiële keuze; in dat geval was de herziening een stuk lastiger geweest. En we weten nu hoe we in Goes zaken moeten aanpakken, waar we het niet mee eens zijn: massaal protesteren’ verklaart Omta. Van der Knaap memoreert het keuzeboek waar alle cijfers en consequenties aangegeven staan.‘De situatie rond het museum geeft goed aan hoe complex de keuzes zijn voor burgers’, vindt Van Lamoen. ‘Dat zij bij het aanvinken niet altijd de consequenties kunnen overzien.’ ‘Het laat tegelijkertijd zien dat het belangrijk is om je te organiseren’, vult Meulblok aan. ‘Daarmee kun je een punt maken en wellicht het tij keren.’ Gezamenlijk Afrondend zegt Van Lamoen blij te zijn dat alle partijen in staat zijn geweest tijdens een schorsing van de begrotingsvergadering een aantal punten op te lossen. Coalitie en oppositie samen. Dat kan iedereen beamen. Omta: ‘Het was een klein wondertje. Er leek weinig ruimte te zijn, maar toch hebben we een aantal punten constructief kunnen oppakken.’
25
Pas op: het kan weer glad worden! Met de winter voor de deur kan het glad worden op straat. Onze medewerkers staan weer dag en nacht klaar om bij (opkomende) gladheid te strooien op wegen en fietspaden. De gemeente Goes vindt het belangrijk dat de inwoners veilig over straat kunnen, ook wanneer het gesneeuwd of gevroren heeft. De gemeente spant zich in om hoofdwegen, routes voor openbaar vervoer en doorgaande fietspaden sneeuwvrij te houden. Het is helaas onmogelijk om heel Goes sneeuwvrij en gladheidsvrij te maken en te houden. Het is dus altijd extra opletten wanneer u met vorst de deur uit gaat. Of u nu loopt, fietst of met de auto bent. Daarnaast vragen we u om uw steentje bij te dragen door het trottoir rondom of langs de eigen woning goed begaanbaar te houden. Samen houden we Goes veilig. U kunt per straat bekijken of er deze winter gestrooid wordt op www.goes.nl/strooiroutes
Afscheid Henk Hoogerland en Marjan van Heugten Na 33 jaar heeft Henk Hoogerland na de raadsvergadering in december afscheid genomen van de Goese gemeenteraad. Henk was van 1983 raadslid voor de PvdA, van 1990 tot 1992 was hij fractievoorzitter, van 1992 tot 1994 was hij wethouder en van 1994 tot 2013 weer fractievoorzitter. In 2013 werd Henk fractievoorzitter van de Partij voor Goes. Henk heeft zich op grote schaal ingezet voor de Goese gemeenschap. Hij bekleedt en bekleedde veel bestuurlijke functies. Hij blijft actief als steunfractielid. Henk is opgevolgd door Leen van Zon, steunfractielid van de Partij voor Goes. Marjan van Heugten heeft in oktober na 26 jaar afscheid genomen van de Goese gemeenteraad. Zij was vanaf 1990 raadslid voor de PvdA en vanaf 2013 voor de Partij
voor Goes. Met name de sociaal zwakkeren hadden haar aandacht. Marjan is opgevolgd door Stan Meublok. Stan is tevens de fractievoorzitter van de Partij voor Goes.
Herbenoeming burgemeester Verhulst Donderdag 15 november is burgemeester René Verhulst door Commissaris van de Koning, Han Polman, (opnieuw) beëdigd tot burgemeester van Goes. De beëdiging vond plaats in het Provinciehuis in Middelburg. De gemeenteraad van Goes heeft in mei 2016 besloten burgemeester René Verhulst aan te bevelen voor herbenoeming als burgemeester van de gemeente Goes. René Verhulst (56) is sinds 1 december 2010 burgemeester van Goes.
26
Samenspel
Mijn Goese wens
... uit Kloetinge Van Debra Zweedijk (35) ‘Mijn zoontje Jens wordt volgend jaar drie. Nog eventjes en dan mag hij naar de basisschool! Natuurlijk gaat Jens naar de Kloetingse School, dicht in de buurt. Hartstikke leuk: in een nieuwe klas, op een nieuwe school in een nieuw gebouw. Ik hoop dat Jens het leuk gaat hebben en wens de Kloetingse School in ’t nieuwe gebouw veel succes! Wie ik ook veel geluk wens, is de nieuwe kinderopvang 24/7 K!ddiez in Goes. De opvang is gestart via crowdfunding, best bijzonder. Voor mij ideaal omdat ze flexibele opvang aan huis biedt en ik zelf net een nieuwe baan heb als makelaar bij Cees Kole in Kapelle. Ik wens dat 2017 voor ons allemaal een succesvol, nieuw begin wordt!’
Korte film over Goes Op dinsdag 8 november was de wereldpremière van de ultrakorte film ‘Jij maakt mij Goes’. In minder dan twee minuten toont deze clip op een dynamische en eigentijdse manier de gezichten van Goes. De korte film is bedoeld om te laten zien dat Goes een stad is die het wonen en bezoeken waard is. De clip kan en mag gebruikt worden door iedereen die wil laten zien waar Goes voor staat. Binnenkort volgt er nog een korte film die laat zien, dat Goes een economisch levendige stad is met een prettig ondernemingsklimaat waar het prima ondernemen is. Beide films zijn mogelijk gemaakt door de ‘Vrienden van Goes’. U kunt de clip bekijken op goes.nl en goesisgoes.nl
27
Uit de kunst De afgelopen tijd wamen er in Goes nieuwe kunstwerken bij en bestaande kunstwerken zijn gerestaureerd. Wat valt er allemaal te zien?
Kunstwerk De Mirakel Vier beelden van Herman Lamers markeren sinds 2015 de ingangen van park De Mirakel in Goes: een driedimensionale striphond in aluminium en drie tweedimensionale werken van een groep lopers, een roofvogel op een ei en drie herten.
Mural Goes Op veel plekken in Goes zijn vorig jaar prachtige muurkunstweken gemaakt. In september verscheen er in de Papegaaienstraat een nieuw muurkunstwerk van Wim Bakker, die perfect past bij Goes als winkelen modestad.
De Schapen In de Noordhoek huist sinds dit voorjaar een kudde schapen gemaakt van zwerfkeien van meer dan een miljard jaar oud. De schapen zijn gemaakt door Cees en Bas van Swieten. Ieder schaap heeft een naam gekregen, die door kinderen is bedacht.
Rie Maer op de Torens In september is het kunstwerk ‘Rie Maer op de Torens’ van Ton Lamper onthuld op het kruispunt Oude Rijksweg/Arendstraat in ’s Heer Arendskerke. Deze plek markeert al jaren de verbinding tussen de bewoners van ’s-Heer Arendskerke en Eindewege en omliggende polders.
28
Samenspel
Voor iedereen een heerlijke winter Na een lange, zachte herfst staat de winter voor de deur. De kachel mag weer aan, de handschoenen tevoorschijn en de kaarsjes uit de kast.
Sommigen kijken uit naar de gezellige wintermaanden. Andere mensen voelen juist dat december een dure maand is. Zij zien hier tegenop omdat ze niet weten waar ze het geld vandaan moeten halen om cadeautjes te kopen of een feestmaal te maken. Weer anderen ervaren in deze periode juist eenzaamheid. Een zorgeloze decembermaand is dus helemaal niet vanzelfsprekend voor iedereen. Gelukkig zijn er allerlei initiatieven die willen bijdragen een mooie feestmaand voor iedereen. Gezelligheid hoeft niet duur te zijn Wist u dat er rond kerst allerlei (gratis) activiteiten georganiseerd worden voor jong en oud? Leuke dingen om te doen of naar toe te gaan, kijkt u maar eens op pagina 35 naar de evenementen die er zijn in Goes. Daarnaast zijn er allerlei initiatieven in wijken en dorpen om mensen bij elkaar te brengen. Gewoon voor de gezelligheid, maar ook speciaal voor mensen die zich in deze kerstperiode alleen voelen en het fijn vinden om bijvoorbeeld samen te eten.
Hieronder vindt u een overzicht van activiteiten bij u in de buurt: Zaterdag 17 december Kerstviering ’s-Heer Hendrikskinderen De Zonnebloem afdeling Goes e.o. organiseert een kerstviering. Het koor ‘Mooi Zeeland Zingt’ treedt op. Tijd: 14.00 - 17.00 uur (inloop 13.30 uur) Waar: Heer Hendrikhuis Kosten: 6 euro per persoon Aanmelden kan tot 15 december bij Bep de Pan (0113) 223 241 of bij Corrie Flikweert (0113) 581 684. Woensdag 21 december ’s-Heer Hendrikskinderen gaat aan tafel Vrijwilligers koken voor een schappelijke prijs een ‘kerstmaaltijd’ voor iedereen die het gezellig vindt om samen een hapje te eten. Aanmelden kan bij Erna Braam van het Heer Hendrikhuis (0113) 230 493 Tijd: 18.00 uur (inloop vanaf 17.30 uur) Waar: Heer Hendrikhuis Kosten: 8,50 euro per persoon
Woensdag 21 december Samenkomst bij muziektent in Kattendijke Vereniging Dorpsbelangen Kattendijke organiseert een gezellige samenkomst onder het genot van een lekker glaasje glühwein, warme chocolademelk of limonade en onder muzikale begeleiding van de muziekvereniging. Tijd: 19.00 uur Waar: muziektent in Kattendijke De drankjes zijn gratis en aanmelden niet nodig. Donderdag 22 december Kerstmaaltijd in Goes-West Speciale kersteditie van ‘Samen Eten’ Tijd: vanaf 17.00 uur Waar: de Zuidwester, Schengestraat 56 in Goes Kosten: 3,50 euro per persoon Aanmelden kan bij Gaby Fleuren van SMWO via: g.fleuren@smwo.nl Donderdag 22 december Kerstdiner voor zelfstandig wonende ouderen Het Nationaal Ouderenfonds organiseert in samenwerking met Van der Valk Hotel Goes en de Zonnebloem een gratis Live Cooking
29
Lunchbuffet voor zelfstandig wonende ouderen. Tijd: 12.00 - 15.00 uur Waar: Van der Valk hotel Goes Vooraf aanmelden bij Jan Priem van het SMWO via: j.priem@smwo.nl Let op: beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Indien vervoer naar het lunchbuffet een probleem is, kan dit voor u geregeld worden. Zaterdag 24 december Gezamenlijke kerstviering protestante kerk en katholieke kerk Na de kerstviering krijgt u een lekker kopje koffie of thee aangeboden. Tijd: 14.30 - 15.30 uur Waar: woonzorgcentrum Poelwijck, Boogstraat 48 in ’s-Heer Arendskerke Toegang is gratis en aanmelden kan via Ilse Prevoo, i.prevoo@svrz.nl. Eerste kerstdag, 25 december Viergangendiner in de RK-kerk Bent u alleen met kerst? Dat hoeft niet. Want op eerste kerstdag, zondag 25 december, wordt er sfeervol gedineerd in de
Magdalenazaal van de RK-kerk in Goes. Het viergangendiner wordt grotendeels verzorgd door hobbykoks en wordt u gratis aangeboden. Iedereen is van harte welkom, wel graag even aanmelden bij Ellen Kramer, 06 52107171 (na 18.00 uur). Er zijn 50 plaatsen beschikbaar. Tijd: van 16.00 - 19.30 uur Waar: RK-kerk, Singelstraat Goes Vrijdag 27 januari Nieuwjaarsreceptie Noordhoek Wijkbewoners van de Noordhoek kunnen elkaar ontmoeten tijdens de nieuwjaarsreceptie onder het genot van een lekker drankje en een oliebol. Kinderen mogen mee en kunnen spelen in de binnenspeeltuin. Tijd: 17.00 - 20.00 uur Waar: de Vierlinden Goes Kijk voor meer activiteiten bij u in de buurt op: goesweb.nl of op goesisgoes.nl
De gemeente Goes heeft 300 vrijkaarten gekregen voor het kerstcircus in Goes. Net als vorig jaar schenken we deze kaarten aan de Voedselbank. Zij verspreiden deze kaarten in de kerstpakketten van gezinnen die zelf geen geld hebben voor leuke dingen. Ook is de voedselbank op zoek naar vrijwilligers. Heeft u tijd over en wilt u graag uw handen uit de mouwen steken? Neemt u dan telefonisch contact op via (0113) 851 635.
30
Samenspel
Exposities in het Stadskantoor In de hal van het Stadskantoor zijn de komende tijd de volgende exposities te bekijken:
1 Januari Lenneke Strijd (1) De kracht van Lenneke Strijd ligt in de fooden productfotografie, ze geeft ook workshops en werkt in opdracht. Voor deze serie maakte ze foto’s in het huis van de vroegere smid in de Vermetstraat in ‘s-Heer Arendskerke.
2 Februari Edwin de la Ruelle (2) Edwin de la Ruelle is geïnspireerd door het werk van Michael Kenna, Hiroshi Sugimoto en David Burdeny: spelen met de belichting, diafragma en sluitertijd om surrealistische beelden te vormen. Op deze manier legt hij kunstlijnen vast: sobere beelden, mystiek, feeëriek.
3 Maart Charles Linssen (3) Oud-wethouder Charles Linssen is actief lid van FotoGroep Goes. Zijn onderwerpen zijn onder andere het (Zeeuwse) landschap, met name de kustranden, spontane straatbeelden en (dans)voorstellingen. Voor het ‘nieuwe’ Slot Oostende legt hij de hele bouwperiode in foto’s vast. www.gemeentearchiefgoes.nl > Tentoonstellingen > Hal Stadskantoor
Het Jaar van Jacoba In 1417 kregen we van Jacoba van Beieren het recht om de vesten te graven, in 2017 precies 600 jaar geleden dus. Zonder de sfeervolle vesten zou Goes Goes niet zijn! Ze staan daarom centraal in een aantal activiteiten die volgend jaar op het programma staan, hier en daar uiteraard overgoten met een Aziatisch sausje. Op de oproep van het Gemeentearchief kwamen al aardig wat foto’s van de vesten binnen, maar meer plaatjes zijn zeer welkom! Het nieuwe jaar wordt trouwens helemaal het Jaar van Jacoba, want dan opent ook Slot Oostende, waar haar naam voor altijd aan verbonden is. Heeft u foto’s van optochten waarin de intocht van Jacoba nagespeeld wordt of plaatjes van de kermis (want ook die hebben we aan Jacoba te danken), stuur ze dan via e-mail naar gemeentearchief@goes.nl.
31
Mijn Goese wens
... uit Goes Van Caroline van Doorn (51) ‘Mijn wens voor 2017 is voor iedereen acceptatie, gezondheid en vooral een liefdevol jaar! Ik zou het leuk vinden als er twee keer per jaar een Foodtruckfestival georganiseerd zou worden. En ook dat er een leuke activiteit voor ouderen in zorginstellingen georganiseerd wordt. Wat ik top vind aan Goes is het compacte en gezellig uitgaansgebied met geschakelde winkelstraten en een open en moderne markt. Goes heeft historische gebouwen die mooi weerspiegelen in de fraaie natuurstenen bestrating van de binnenstad. Goes is voor mij dé plek om te wonen met zorgzame vrienden. Goes voelt als een warme jas!’
Verbouwen, verhuizen of verduurzamen? Wij maken het u gemakkelijk! Om het voor nog meer mensen mogelijk te maken een eigen huis in onze gemeente te kopen, juist langer in de huidige woning te blijven of deze te verduurzamen, kunt u bij de gemeente gebruik maken van verschillende regelingen: • Erfpachtregeling: u koopt de stenen, - de woning dus, maar de grond huurt u van ons. Hierdoor hoeft u minder te lenen bij de bank. • Starterslening: een tweede hypotheek, die u kunt afsluiten als u uw eerste huis nét niet kunt kopen. Geldt alleen voor bestaande woningen en de hoogte is afhankelijk van de verwervingskosten: (max. 190.000 euro) • Duurzaamheidslening: een lening met een aantrekkelijke rentekorting voor energiebesparende maatregelen in en aan uw woning. Zonnepanelen bijvoorbeeld. • Blijverslening: een lening (hypothecair of consumptief) die u kunt gebruiken bij het levensloopbestendig maken van uw huis, denk aan een slaapkamer of badkamer op de begane grond. • Subsidieregeling Energiebesparing Eigen Huis: maakt het mogelijk om bij het treffen van minstens twee isolerende maatregelen aan de woning ongeveer 20% subsidie van het Rijk te krijgen. www.goes.nl/wonen of www.duurzaambouwloket.nl
32
Samenspel
Culturele voorzieningen in de lift De gemeente pakt samen met de culturele instellingen de kwaliteit van de culturele voorzieningen aan. Podium ’t Beest wordt vernieuwd en het Cultuurhuis aan de Westwal wordt efficiënter ingericht. We laten u hier zien waar we mee bezig zijn. De Muziekschool neemt in 2017 haar intrek in ’t Beest en in de Westwal. Op beide locaties wordt flink gewerkt om de ruimten geschikt te maken voor de Muziekschool. De villa aan de Van der Spiegelstraat waar de muziekschool nu in zit, wordt verkocht.
33
De Kunstuitleen is binnen het Cultuurhuis aan de Westwal verhuisd naar een andere ruimte om ruimte te maken voor ….. . Handig, want het adres blijft gewoon hetzelfde! Ook muziekvereniging Euphonia neemt haar intrek in de Westwal, waardoor de oefenruimte aan de Verrijn Stuartweg wordt opgezegd.
De verbouwing in ’t Beest is in volle gang. Het gebouw wordt geschikt gemaakt voor haar nieuwe gebruikers. Na de oplevering in het voorjaar van 2017 oefenen de bandjes van de Muziekschool voortaan in ’t Beest. Op 3 maart organiseert ’t Beest het eerste concert in het vernieuwde gebouw!
Galerie Van den Berge is verhuisd naar de Albert Joachimikade 5. Zo ontstaat er in de Westwal ruimte voor de andere culturele organisaties. De galerie is in november geopend. Tot de kerst is de ‘gallerywarming’, een mooie groepstentoonstelling met 24 kunstenaars.
34
Samenspel
Kort nieuws Gegarandeerd
schaatsplezier!
Gratis parkeren Tussen kerst en oud & nieuw, van 26 t/m 31 december, is het gratis parkeren in Goes! Dit geldt alleen op de terreinen en straten waar het normaal gesproken betaald parkeren is. In het vergunninghoudersgebied moet u wel in het bezit zijn van een parkeervergunning of dagdeelkraskaarten, hier wordt gecontroleerd en bij overtreden bekeurd. In de parkeergarage betaalt u één euro per keer.
Of het nu gaat vriezen dat het kraakt of niet: schaatsen op natuurijs kan van 23 december tot en met 7 januari op natuurijsbaan op de Grote Markt. Elke dag gegarandeerde ijspret tussen 9 en 22 uur! Kinderen kunnen hier glijden, zwieren en zwaaien over een ijsvloer met een oppervlakte van bijna 400m2. De horeca zorgt voor een sfeervolle aankleding rond de Grote Markt waar er voor iedereen wat lekkers te krijgen is. Op en rond de ijsbaan zijn
er leuke activiteiten te beleven zoals een feest met de mascotte van de ijsbaan, Bobby. Maar ook een avond waarop het heerlijk zwieren en zwaaien is op de klanken van André Rieu en een avond in het kader van gehandicaptensport met aangepaste materialen. De ijsbaan is vrijwel dagelijks geopend. Voor openingstijden en het programma www.zeelandhoudtvanschaatsen.nl
Verleng uw parkeervergunning! Heeft u uw parkeervergunning 2017 al geregeld? Snel en makkelijk gaat dit voortaan via het Digitaal Loket. Uw bezoekers kunnen voorlopig gebruik blijven maken van de dagdeelkraskaarten. Ook dagdeelkraskaarten met einddatum 31-12-2016 blijven voorlopig geldig. www.goes.nl/parkeervergunning
Buurtbus zoekt chauffeur(s)! Sinds 12 december rijdt een nieuwe buurtbus tussen Kattendijke en het NS-station in Goes. De bestuurders zijn vrijwilligers. Lijkt het u leuk om op de buurtbus te rijden? Neem dan contact op met Paula Taal, tel.: 06 220 252 26. www.buurtbuszuidveland.nl
Afval ophalen tijdens feestdagen Het kan zijn dat uw afval in de periode tussen kerst en oud & nieuw op een ander moment wordt opgehaald dan gebruikelijk. Wilt u weten of dat voor u ook geldt? Bekijk dan uw persoonlijke afvalkalender: afvalkalender.goes.nl
Denk mee over afval Goes neemt het afvalbeleid onder de loep omdat we zo min mogelijk restafval willen inzamelen. Wilt u hierover met ons meedenken? Meld u dan aan voor een klankbordgroep. U kunt zich aanmelden via secretariaatconcern@goes.nl of 0113-249975.
Uitgebreide zorgverzekering voor minima Heeft u een laag inkomen en wilt u voor lage kosten goed verzekerd zijn? Maak dan gebruik van de collectieve zorgverzekering die gemeente Goes samen met zorgverzekeraar CZ aanbiedt. De gemeente betaalt een gedeelte van uw zorgverzekering en u profiteert van vele extra’s. De collectieve zorgverzekering bestaat uit een basisverzekering en een uitgebreide aanvullende verzekering. www.grdebevelanden.nl/zorgverzekering
35
Evenementen in Goes
Goes is goes presenteert iedere Samenspel een selectie van activiteiten in de gemeente. Komt u ook gezellig?
Kijk voor het complete overzicht op www.goesisgoes.nl. Volg Goes is goes ook via:
23 december t/m 7 januari IJsbaan Grote Markt
2 januari – 20.00 uur Nieuwjaarsconcert Grote Kerk
23 december t/m 8 januari Kerstcircus Barani Molenplein
13 januari Supercross Zeelandhallen
24 december - 16.00 uur Er was eens… een Kerstverhaal Bleekveld
28 januari – 19.52 uur Chinees Nieuwjaar en nieuwjaarsreceptie Bleekveld en Theater de Mythe
/goesisgoes /goesisgoes /goesisgoes
36
Samenspel
Goes en ik Wat heb je met Goes? ‘Ik woonde tot mijn vijftiende in Kloetinge. Toen ben ik weggegaan, heb veel gereisd en in Parijs gewoond. Nu woon ik alweer bijna 35 jaar met veel plezier aan de Kleine Kade. Goes is een goede plek om creatief te zijn en waar natuur en cultuur samenkomen. In de directe omgeving zijn veel plekken waar kunst goed gedijt. Ik heb hier aan meerdere kunstmanifestaties meegewerkt en installaties in de natuur gerealiseerd. De natuurlijke ligging, ingesloten tussen de Ooster- en Westerschelde, vind ik ook prachtig.’
Vier vaste vragen aan een ‘onbekende bekende’ Goesenaar, gefotografeerd op haar favoriete plek. Ingrid van de Linde (57) is kunstenares en filmmaker. In 2016 ging haar poëtische documentaire ‘De Herberg’ in première.
Waarom is de begraafplaats van Kloetinge je favoriete plek? ‘Dood en leven, heden en verleden komen hier samen met de oude bomen als stille getuigen. Een bijzondere plek waar je je kalm en vredig voelt en tegelijk verbonden met het verleden; met het mystieke. De stilte biedt ruimte voor verdieping en creativiteit. Dat is iets wat ik als kunstenares nodig heb. Vooral de momenten dat ik me in een soort tussengebied bevind, fascineren me. Bijvoorbeeld net voor zonsondergang. Er staat een prachtige grote boom. Dat is voor mij de mooiste plek. Bomen hebben de hele levenscyclus in zich; de grote kringloop. Ze staan met hun wortels diep in de aarde en elk jaar weer vallen hun bladeren naar beneden om plaats te maken voor nieuw leven.’ Wat is je Goese hartenwens? ‘De herberg in Kloetinge staat te koop. Het zou prachtig zijn als daar een cultuurcafé kwam met wisselende tentoonstellingen en creatieve, betaalbare dagschotels. Zo’n plek is er nog niet. Historie en cultuur worden zo verbonden op een schitterende locatie.’ Welke ‘onbekende bekende’ Goesenaar prijkt volgende keer op deze plek? ‘Piet Meeuwse, hij is de hoofdman van de 24 gildebroeders van het Sint-Sebastiaans- of Handbooggilde van Kloetinge. Het gilde is meer dan vijf eeuwen oud en een belangrijke traditie die tot op de dag vandaag in stand wordt gehouden.’
Stadskantoor M.A. de Ruijterlaan 2 4461 GE Goes
Postadres Postbus 2118 4460 MC Goes
T 14 0113 E stadskantoor@goes.nl www.goes.nl