Yasasin Tarih / Kocaeli

BABA SULTAN TÜRBESİ (Sultan Baba) BABA SULTAN TOMB

TARİHÇE HISTORY

BABA SULTAN TÜRBESİ (Sultan Baba)

Gölcük’ün Örcün Köyü’nde bulunan Baba Sultan Türbesi, Fatih Sultan Mehmet zamanında kerametleri görülmüş Derviş Baba lâkaplı zâta aittir. Derviş Baba, Örcün köyüne gelerek Salarvîrân denilen dağlık yeri yıllık 30 akçeye kiralamış ve burayı bayındır hale getirmiştir.

Bu durum, Sultan II. Beyazıd’a iletilmiş, o da burayı Derviş Baba’ya bir berâtla birlikte mülk olarak vermiştir. O günkü kaynaklara (Defter-i Mufassal) “Baba Sultan Zâviyesi” olarak kaydedilmiş olan bu yer, bugünün Baba Sultan Türbesi’dir.

BABA SULTAN Found in Örcün Village, Gölcük, Baba Sultan Tomb belonged to Dervish Baba who is known to have miraculous deeds during the reign of Fatih the Conqueror. Coming to Örcün, Dervish Baba rented a highland called Salar-vîrân in return for 30 coins per year and cultivated the area.

Being informed about the situation, Sultan Beyazıd II granted the land’s ownership to Dervish Baba with a warrant. The place was recorded in the historical resource “Defter-i Mufassal” as “Baba Sultan Hermitage” which is now known as Baba Sultan Tomb.

BABA SULTAN TÜRBESİ (Sultan Baba)

1

2

FotoÄ&#x;raf: A. Nezih Galitekin

TARİHÇE HISTORY

Baba Sultan (Derviş Baba) kimdir?

Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinden elde edilen bilgilere göre, asıl adı “İbrahim Edhem”dir. Aslen Sinopludur. Yine Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinden Fatih Sultan Mehmet ve Sultan II. Beyazıd zamanında yaşadığı anlaşılmaktadır.

Sinop’tan Örcün’e göç etmiş, kendisi ve çocukları burada kurduğu zaviyeye 150 yıl ev sahipliği yapmıştır. Derviş Baba’nın ardından zâviyenin şeyhliğini Şeyh Hasan Dede sürdürmüştür.

Derviş Baba’nın hangi tarikata mensup olduğu, zâviyeye ait belgelerin imha edilmiş olması sebebiyle kesin olarak bilinememektedir. Ancak zâviyenin Şeyh Hasan Dede döneminde Halvetîliğin Şemsî/Sivasî koluna ait bir zaviye oluşu ve Derviş Baba’ya zâviye arazisini veren II. Beyazıd’ın Halvetîliğe karşı duyduğu ilgi bizi Derviş Baba’nın bu tarikata mensup olduğu sonucuna götürmektedir.

Who is Baba Sultan (Dervish Baba)?

According to the General Directorate for Foundations archive, his real name was “İbrahim Edhem”. He was from Sinop. The above mentioned archive proves that he lived during the reigns of Fatih the Conqueror and Sultan Beyazıd II. Immigrated to Örcün from Sinop, he and his children built and hosted the hermitage there for 150 years. Sheikh Hasan Dede succeeded the hermitage after Dervish Baba.

There is no certain information about which of the religious sects Dervish Baba was bound to as the documents at the hermitage were disposed.

But it is believed that Dervish Baba’s sect was Halveti as the hermitage belonged to Şemsî/Sivasî section of Halveti during the sheikhdom of Sheikh Hasan Dede and the high level of interest shown by Sultan Beyazıd II to the sect who gave the land of hermitage to Dervish Baba.

BABA SULTAN TÜRBESİ (Sultan Baba)

3

türbe ve hazîre Örcün köyünün güneybatısına hâkim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Türbeye çıkan yolun iki yanında selvi ağaçları ve eski mezarlık bulunmaktadır. Baba Sultan Zâviyesi, bir hamam ve yolcuların konaklayacağı evlerden oluşurken, bugün geriye sadece bir türbe kalmıştır. Birçok tekke ve zâviyede, türbelerin tevhidhâne içinde oluşu ve türbe içindeki mihrâb, bu mekanın zâviyenin tevhidhânesi olduğu ihtimalini akla getirir.

Türbe tek mekânlıdır. Taş temelli ve sıvalıdır. Kırma çatılı olup kiremitle örtülüdür. Çevresi istinat duvarlarıyla çevrilidir. Üzeri düzeltilmiş bir podyumun üzerinde yer almaktadır. Girişin ahşap üçgen alınlığında rozet biçimli bir kabartma motifi vardır.

Giriş kapısı kuzeydoğu yönündedir. İçinde 4 m boyunda, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda, üzeri yeşil çuha ile örtülü ve güneybatı başında sarık olan sanduka bulunmaktadır.

Türbenin arka kısmında sonradan yapılan mevlit okuma yeri bulunmaktadır. Burası da tek mekanlıdır. Hazîrenin dışında kalan şadırvan ve adak kesme yeri de tıpkı mevlit okuma yeri gibi sonradan inşa edilmiştir. Derviş Baba zamanında yapılan hamamsa, bundan yaklaşık 70 yıl önce yıkılmış, alt tarafına ondan biraz daha büyük başka bir hamam inşa edilmiştir. Baba Sultan Haziresi’ndeyse 54 mezar bulunmaktadır. Bu mezarların en eskisi 1712’ye, en yenisi ise 1899’a tarihlenmektedir.

tomb and cemetery The tomb is located at a highland in the southwest of Örcün. There are cypresses and the old cemetery at both sides of the road to the tomb.

Baba Sultan Hermitage also consisted of a Turkish bath and a hostel but the only part left to date is the tomb. There is a possibility that this place is hermitage’s tevhidhâne, the hall where the religious ceremonies were practiced, the tombs are located in tevhidhânes in many of the hermitages and lodges, and the tomb has a mihrab.

4

TARİHÇE HISTORY

The tomb is a standalone place. It has a stone base and is coated.

The roof is hipped and tiled. It is surrounded by a retaining wall and placed on a plain platform. There is a rosette shaped relief on the wooden pediment at the entrance.

The entrance door is located at the northeastward. Inside, there is a 4 meter cist placed in a direction of northeast-southwest, and covered with a green weaver and a turban at the southwest head.

At the back of the tomb, there is a mawlid place built afterwards.

This is also a standalone place. The Sadirvan (water-tank with a fountain) and the place for sacrificing animals outside the cemetery are built afterwards like the mawlid place.

The Turkish bath built at the Dervish Baba time was pulled down 70 years before and a larger one was built underneath.

There are 54 tombs in the Baba Sultan Cemetery. The oldest one is dated 1712 and the latest one is 1899.

onarım Türbe ilk kez 1943 yılında Gölcük İnzibat Başgediklisi Mehmet Efendi tarafından tamir ettirilmiş; bundan iki yıl sonra da Mustafa, Ömer, Mehmet Kocabaş kardeşler ile Hasan Günel tarafından temel etrafındaki taş platform yapılmış, türbenin iç tabanı tahtayken betona dönüştürülmüş, mezarlık temizlenmiş ve selvi fidanları dikilmiştir.

Hamamsa yukarıda söylediğimiz gibi tamir edilmeyip yeniden inşa edilmiştir. Temeli atılan yeni hamam, uzun süre tamamlanmayı beklemiş, nihayet 1948 yılında İller Bankası’ndan gelen ödenekle tamamlanabilmiştir.

repair The tomb was first repaired in 1943 by Gölcük Police Sergeant Major Mehmet Efendi. Two years later a stone platform was built around the base by Mustafa, Ömer and Mehmet Kocabaş brothers and Hasan Günel, and the wooden inner base of the tomb was changed to stone, the cemetery was cleaned and cypress saplings were planted.

The Turkish bath was not repaired but rebuilt as mentioned above.

The bath which the base was laid waited for a long time to be completed and finally done by an allowance of İller Bank in 1948.

Kaynakça / Reference: Ahmed Nezih Galitekin, Gölcük Örcün Köyü ve Baba Sultan Zaviyesi, Kocaeli,1998

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ ÇOBAN MUSTAFA PASHA KÜLLİYE (SOCIAL COMPLEX)

TARİHÇE HISTORY

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ Gebze’de bulunan Çoban Mustafa Paşa Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman devrinin en önemli eserlerindendir. Bir menzil (konaklama yeri) külliyesidir.

Cami ve külliyenin mimarı olarak tezkerelerde Mimar Sinan’ın adı geçmektedir. Ayrıca, Yavuz Sultan Selim’in Mısır’dan getirdiği Memluk Sarayı mimar ve ustalarının da önemli katkısının olduğu bilinmektedir.

Külliye, merkezde yer alan cami ve onu üç taraftan U şeklinde çeviren türbe, medrese, imaret, tekke, kütüphane, darüşşifa, paşa odaları, kervansaray ve hamam yapılarından oluşmuştur. Bütün bu yapılar topluluğu 117x106 m.’lik bir alanı kaplamaktadır.

ÇOBAN MUSTAFA PASHA KÜLLİYE (SOCIAL COMPLEX) Located in Gebze, Çoban Mustafa Paşa Külliye was one of the most significant structures during the reign of Suleiman the Magnificent. It was a special külliye including hostel facilities.

It is understood in the official letters that the architect of the mosque and the külliye was Mimar Sinan. It is known that the architects and the masters of Memluk Palace who Yavuz Sultan Selim (Selim 1) brought from Egypt also very much contributed the construction.

The külliye a complex of buildings, centered around a mosque and surrounded by a tomb at three sides, and composed of a madrasah (moslem theological school), imaret (poorhouse), lodge, library, darüşşifa (hospital), pasha rooms, caravansary (hostel) and Turkish baths which are found in a space of 117x106 m.

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

1

2

TARİHÇE HISTORY

Çoban Mustafa Paşa kimdir? Çoban Mustafa Paşa (Gazi Mustafa Bin Abdülkerim), genç yaşta Yavuz Sultan Selim ile Mısır seferine katılmıştır. Zaman içerisinde çeşitli mevkilere yükselmiş, Yavuz Sultan Selim’in kızıyla evlenmiştir. Kanuni Sultan Süleyman zamanında vezirlik görevini yürütmüş, Belgrad ve Rodos Seferlerine katılmıştır. En sonunda Sultan tarafından Mısır valiliğine atanmıştır.

Mısır’da, 14 Aralık 1522’den 22 Mayıs 1523’e kadar vali olarak bulunan Çoban Mustafa Paşa, orada çıkan bir isyanı bastırıp asayişi sağladıktan sonra İstanbul’a geri dönmüş veya geri çağırılmıştır. İstanbul’da vefat etmiş ve Gebze’de yaptırdığı külliyenin bahçesine gömülmüştür.

Who is Çoban Mustafa Pasha? Çoban Mustafa Pasha (Veteran Mustafa Bin Abdülkerim) joined the Egypt Military Expedition with Yavuz Sultan Selim at a young age. He was promoted in various ranks in time and also married the daughter of Yavuz Sultan Selim. During the reign of Suleiman the Magnificent, he was charged as vizier and joined the Belgrade and Rhodes Military Expeditions. He then appointed as Egypt Governor by the Sultan.

Having served as a governor in Egypt from 14th December 1522 to 22nd May 1523, Çoban Mustafa Pasha returned or forced to return to Istanbul after quenching and pacifying a rebellion there. Died in Istanbul, he was buried in the garden of külliye in Gebze that was built on his wish. ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

3

4

TARİHÇE HISTORY

tarihçe Caminin kapısı üzerinde yer alan mermerden iki satırlık sülüs kitabeye göre caminin tamamlanma tarihi hicri 930 (miladi 1523) dur. Kündekari teknikte yapılmış olan kapı kanatları üzerinde lüle taşından kakma iki satırlık kitabede ise Çoban Mustafa Paşa’nın adı ve hicri 929 (miladi 1522) tarihi yazılıdır. Çoban Mustafa Paşa’nın 27 Mayıs 1523’de İstanbul’a geldiği düşünülecek olursa bu ölçekte bir külliyenin inşasına daha önceden planlanıp başlandığı sonucuna ulaşırız. Ayrıca süslemelerin kalitesi ve zenginliği de uzun bir çalışmaya işaret eder. Çoban Mustafa Paşa Külliyesi bir menzil külliyedir. Menzil külliyeleri, diğer külliyelerde var olan yapı birimlerine ilave olarak, yolcuların ihtiyaçlarını giderebilmeleri için inşa edilmiş ek birimlerden oluşur. Selçuklu dönemi kervansarayları ile aynı işlevi taşırlar. Gebze’de geçmişten beri Anadolu-İstanbul arasında önemli bir uğrak noktası olmuştur.

Külliyede çok dengeli bir geometrik düzen göze çarpar. Cami avlusundan başka arkada geniş bir türbe avlusu vardır.

history According to the two lines of sülüs (ornamental Arabic letters) carved marble epitaph located at the mosque entrance door, the completion date of the mosque was AH.930 (AD.1523). The two lines of meerschaum inlaid epitaph found on the doors made with kündekari (a special wood-inlaying technique, special materials such as mother of pearl, ivory and different colour of woods inlayed without help of any pin or glue) indicates the name of Çoban Mustafa Pasha and the date AH.929 (AD.1522). As Çoban Mustafa Pasha came to Istanbul on 27th May 1523, it is believed that such a large külliye should be planned and constructed longer time ago. Besides the quality and the richness of the ornamentation indicate a longer work. Çoban Mustafa Pasha Külliye was a special one including hostel facilities. These kinds of külliyes include additional units to meet the requirements of the passengers besides the buildings normally included in a külliye. These külliyes functioned as Seljukian caravansaries. Gebze was a significant stamping ground on the Anatolia-Istanbul road.

A very balanced geometrical order leaps out in the külliye. Besides the courtyard, there is a large tomb backyard. ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

5

6

MİMARİ ARCHITECTURE

cami Kare planlı olan caminin 14 m çapında ve 24 m yükseklikteki kubbesi istiridye yivli tromplara oturmaktadır. Mukarnas başlıklı altı sütun üzerine oturan beş kubbeden oluşan son cemaat yerinin orta kubbesi yivli ve daha yüksektir. Cami içerisinde belli bir yüksekliğe kadar bütün duvarları, karakteristik Memlük tarzında renkli mermer kakmalar kaplamaktadır. Beş sıra mukarnas yaşmaklı cümle kapısı, dış mihraplar, pencereler ve yan kapılarla dış cephe; çok kenarlı mihrap nişi ile kıble duvarı; bunun karşısında giriş duvarı daha zengin ve gösterişli olarak belirtilmiştir.

Cami bütün bu özellikleriyle yüzyılın başında Kahire’de yapılan Kansu Gavri Medresesi’yle rahatça boy ölçüşebilecek bir görünüştedir. Mermer minber çok zengin ve renkli kakma taş süslemelere sahiptir. Mermer ayaklar üzerinde Bursa kemerleri ile oturan müezzin mahfili renkli taş kakma süslemelerden başka bitki motifli kalem işleri ile bezelidir.

Kapı kanatları tarih kitabesinden başka maden, sedef, fildişi ve lüle taşı kakmalarla süslenmiştir. Pencere kapakları da fildişi ve sedef kakmalı geometrik yıldız motifleri ile kündekari teknikte süslenmiştir, fakat daha sade bir kompozisyon vardır.

mosque The 14 m diameter and 24 m high dome of the square shaped mosque is placed on the oyster ribbed squinches. The central dome of the narthex consisting five domes placed on six muqarnas overheaded pillar is ribbed and higher. All the walls to a certain height are covered with Mameluk style coloured marble inlaids. Five lines of muqarnas overheaded main door, exterior mihrabs (niche of a mosque indicating the direction of mecca), exterior windows and side doors; kiblah wall (the direction of Mecca) with a multiple sided mihrab niche; and the entrance wall are richer and more spectacular.

With all of these features, the mosque looks like even competing with the Kansu Gavri Medrese in Cairo built at the beginning of the century. The marble minbar (a pulpit in the mosque where the leader of prayer, muezzin stands) is ornamented with rich and coloured inlays.

The muezzin gathering place placed on the marble Bursa arches are ornamented with plant pattern hand-carves besides the coloured inlays.

The doors are ornamented by mine, mother of pearl, ivory and meerschaum inlays besides the history epitaph. The window wings are also ornamented with kündekari technique of geometrical star patterned ivory and mother of pearl inlays but the design is plainer. ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

9

10

MİMARİ ARCHITECTURE

türbe Kesme taştan sekizgen gövde üzerine, kubbe örtülü türbenin mimarisi oldukça sadedir. İç cephe belli bir yüksekliğe kadar motifsiz, altıgen firuze çinilerle kaplıdır.

Bu çini şeridinin iç ve dış sınırları şerit halinde lacivert çinilerle çevrilmiştir. Etrafı bitkisel motifli geniş bir bordür halinde mavi beyaz çinilerle süslenmiştir. Kapı kanatları ve pencereler de camide görülen ağaç işleri ile aynı teknikte fakat daha sade olarak yapılmıştır.

tomb The architecture of the tomb with a dome placed on the face stoned octagonal body is considerably plain. The interior wall is not ornamented up to a certain height and covered with hexagonal turquoise ceramic glaze. The internal and external borders of this ceramic glaze line are covered with dark blue ceramic glaze. The sides are ornamented with blue-white ceramic glaze with large plant patterned rims. The lids of doors and windows are ornamented with the same technique as the wooden ornamentations at the mosque but plainer.

medrese Klasik Osmanlı tarzı bir yapıdır. İmaret, türbe avlusundan pencereli bir duvarla ayrılmıştır. Batıdan girişi olan bir koridora sıralanmış ilk iki oda yemekhane, bunun yanında mutfak, kiler sonra fırın yer alır. Tekke kuzeybatı köşesinde revaklı avlu etrafında semahane ve derviş hücrelerinden ibarettir.

madrasah (muslim theological school) The madrasah was built with a classical Ottoman style. The imaret is separated with a windowed wall from the tomb courtyard. Through the corridor where the entrance is from the west, there are two dining halls, kitchen, cellar and furnace. The lodge consists of sama (Sufi rituals including singing, playing instruments, dancing, recitation of poetry and prayers, wearing symbolic attire) hall and dervish cells surrounding the court of porch at the northwestward corner.

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

11

12

MİMARİ ARCHITECTURE

kütüphane Batıda cümle kapısı üzerinde iç içe iki odadır. Orijinal hali tonoz örtülü iken günümüzde çatı örtülüdür.

library Two rooms one within the other on the main door at the west.

Originally it was vaulted but now covered with a roof.

kervansaray Ortası kubbeli enlemesine uzun bir yapıdır. Payelerle ikiye ayrılmıştır.

caravansary It is a long horizontal building with a centred dome and separated into two with columns.

darüşşifa Doğuda L biçiminde sıralanmış kubbeli odalar halindedir.

Kubbenin ortasında ve etek alçı palmet frizi süslemeler vardır.

hospital It is designed as domed rooms lined L style at the east. There are palmate friezes at the central dome and the lower plinth. ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

13

14

MİMARİ ARCHITECTURE

ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

15

16

Fotoğraf: Nilüfer Ergüç

onarımlar 1961 yılında Y.Mimar Cahide Tamer tarafından başlanan restorasyon çalışması 1970 yılında tamamlanmıştır.

Restorasyon Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılmıştır. O önemden günümüze külliye oldukça iyi korunmuştur. 1999 depreminde ise yapının minaresi zarar görmüş ve onarım geçirmiştir.

repairs The restoration started by the Master Architect Cahide Tamer in 1961 was completed in 1970. It was carried out by General Directorate for Foundations. The külliye was well protected after that period. The minaret was destroyed by the 1999 Earthquake and was repaired.

Kaynakça / Reference: Oktay ASLANAPA, Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul, 2004

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ (ORHAN CAMİİ) GAZİ SÜLEYMAN PASHA MOSQUE

TARİHÇE HISTORY

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ (Orhan Camii)

İzmit şehrine hakim bir tepede (Orhan Mahallesi), İçkale’nin içerisinde bulunmaktadır. Camii, Orhan Bey’in oğlu Şehzade Süleyman Paşa tarafından 1332 yılında yaptırılmıştır. İzmit’teki Türk dönemi yapılarının en eskisidir.

Orhan Camii’nin orijinal inşa kitabesi günümüze ulaşmamıştır.

Harim kısmında bulunan ve yakın tarihlerde hazırlanmış olabileceği düşünülen levha kitabede şu bilgiler yer almaktadır: “Fatih’i İzmit Gazi Süleyman Paşa bin Orhan ve Fatih’i Hereke ve Fatih’i Aydos ve Fatih’i Kocaeli Sancağı Sene 728 Ben’a camii şerif ve medrese Sene 733” Cami yapıldıktan sonra töre gereği kılıçla hutbe okunmuş, o tarihten sonra her hutbeye kılıçla çıkılmıştır.

Bazı kaynaklarda yapının eski bir kiliseden camiye çevrildiği belirtilse de, yapılan incelemelerde caminin kilise ile hiçbir ilgisinin olmadığını tespit etmiştir.

GAZİ SÜLEYMAN PASHA MOSQUE (Orhan Mosque) Located at a hill overseeing Izmit (Orhan Mahallesi), in İçkale, the mosque was built with the order of Prince Süleyman Pasha, son of Orhan Bey in 1332. The mosque is the oldest Turkish structure in Izmit.

The original construction epitaph of Orhan Mosque could not last to date. The epitaph located in the sanctum sanctorum and believed to be epigraphed in recent years includes these words:

“Fatih’i İzmit Gazi Süleyman Paşa bin Orhan ve Fatih’i Hereke ve Fatih’i Aydos ve Fatih’i Kocaeli Sancağı Sene 728 Ben’a camii şerif ve medrese Sene 733” When the mosque was completed, there was a sermon with a sword in line with the traditions and afterwards preaching sermon with a sword became a tradition as well.

Although it is referenced in some resources that the mosque was converted from an old church, it was confirmed with investigations not to be related to a church.

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

1

2

TARİHÇE HISTORY

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

3

4

MİMARİ ARCHITECTURE

mimari özellikler Kuzeybatı-güneydoğu istikametinde dikdörtgen plana sahip olan caminin, beden duvarları kâgir tarzda yapılmıştır.

Caminin esas ibadet yeri olan harim kısmı, yapının en eski yeridir.

Giriş kapısı üzerinde “Allah Teâlâ şöyle buyuruyor: Müttakilere (Allah’a karşı gelmekten sakınanlara) cennetlere esenlikle, güven içinde girin, denilir.” (Hicr/46) ayeti vardır. Dikdörtgen planlı olan harimin kıble yönü duvarında mihrap ve minber, kuzeydoğu duvarında vaaz kürsüsü bulunmaktadır. Harim kısmının ortasında ahşap bir kubbeye yer verilmiştir. Tavan düz ahşap çıtalıdır. Tavan ile kubbeyi ahşap saçaklar ayırmaktadır.

Kubbe dört adet ahşap direk üzerine oturmaktadır. Caminin son cemaat yeri ahşaptır.

Kadınlar mahfili ve hünkar mahfili iki bölümden oluşmaktadır.

Hünkar mahfilinin kadınlar mahfiline bitişik olan kısmı padişahın ibadet etmek için kullandığı, diğer kısmı ise padişahın dinlenmek ve diğer ihtiyaçlarını gidermek için kullandığı mekanlardır.

architectural features The main walls of the mosque having a rectangular plan in the direction of northwest to southeast were constructed with a masonry style.

The sanctum sanctorum, main worshipping section, is the oldest part os the mosque. The versicle of the Quran, “Allah Teâlâ şöyle buyuruyor: Müttakilere (Allah’a karşı gelmekten sakınanlara) cennetlere esenlikle, güven içinde girin, denilir.” (Hicr 46) is found at the main door. There are mihrab and minbar at the rectangular shaped sanctum sanctorum’s wall at the direction of Mecca and ambo at the northeast wall. There is a wooden dome at the centre of the sanctum sanctorum. The ceiling is made of wooden plain sticks. The wooden eaves separate the ceiling and dome. The dome stands on four wooden columns. The narthex of the mosque is wooden.

Sultan and women gathering places consist two sections. The adjacent sides is the place where the sultan used for worshipping and the other for resting and other purposes.

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

5

6

MİMARİ ARCHITECTURE

süsleme unsurları Caminin harim kısmında; kubbe içerisinde ortada güneş ışınlarını andıran çizgiler, ışınları sınırlayan rozetler, rozetlerin çevresinde de farklı büyüklüklerde elipsi andıran şekiller yer almaktadır. (Bu bezemelerin 20. yüzyılın başında iki deniz eri tarafından yapıldığı rivayet edilmektedir.)

Yuvarlak kemerli mihrabın üst kısmında yeşil zemin üzerine yazılmış “Zekeriya mabedde namaz kılarken melekler ona seslendiler” (Al-i İmran/39) ayeti vardır.

Mihrap nişi içerisinde perde biçimli motif ve ucunda kandil görülmektedir. Minber, yan aynalık ve korkuluk kısımlarındaki süslemeleriyle dikkat çekmektedir.

Süslemeleri barok tarzda, bitkisel karakterlidir.

ornaments In the sanctum sanctorum section of the mosque, there are some lines in the dome reminding sunbeams, some rosettes restraining the beams and elliptical shapes in various sizes around the rosettes. (These ornaments are said to be made by two sailors in the beginning of 20th century.)

Written on a green background, there is a versicle of the Quran “Zekeriya mabedde namaz kılarken melekler ona seslendiler”(Al-i İmran/39) over the round-arched mihrab. There is a curtain shaped pattern and an oil lamp at the edge within the mihrab niche. Minbar, side mirrors and banister ornaments having a baroque style and plant characteristics attract attention.

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

9

10

MİMARİ ARCHITECTURE

minare Caminin minaresinin orijinal haliyle ilgili elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. 19. yüzyılda yenilenen minare, 1945 yılında yıldırım düşmesi 1999 yılında da deprem felaketi sonucu zarar görmüştür. Günümüzdeki minare ise 2007 yılı onarımında yaptırılmıştır. (19. yüzyıl özelliklerini yansıtmaktadır.)

minaret There is not much information about the original style of the minaret. Renewed in 19th century, it was destroyed by the stroke of lightning in 1945 and the earthquake in 1999. The latest minaret was rebuilt during the repair works in 2007 (reflecting the features of 19th century.)

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

11

12

MİMARİ ARCHITECTURE

hazire Caminin güneydoğusunda bulunan hazirede, caminin imamları, imam yakınları, eskiden bulunan medresenin müderrisleri ve Nakşibendî tarikatına mensup bazı şeyhlerin mezarları bulunmaktadır.

cemetery Located in the southeast of the mosque, there are graves of imams of the mosque, their relatives, mudarrises (teachers) of the madrasah once found at this complex and some of the sheikhs of Nakşibendî sect.

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

13

14

MİMARİ ARCHITECTURE

Orhan Camii’in, Sultan Abdülmecid dönemi ta’lik hatlı onarım kitabesi günümüzde Kocaeli Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir.

The restoration epitaph written with talik calligraphy style in Sultan Abdülmecid is being exhibited in Kocaeli Archeology and Ethnography Museum.

Güzîn-i al-i Osman Hazret-i Orhan’ı zişânın Vezir erşed-i evlâdı bu paşy-ı ekyâd Müşerref olduğu dem hak-i pâyimden ser-i İzmid Bu hâlâ camii bâlâya itdi sıdküle is’ad Rıza Paşa görüb emr-i ibadedde bu hâlâtı Tutub destin hûlasiyle kıyame eyledi idad Yine tecdîde kendi zat-ı zişanın idüp me’mur O da âyine imtisal eyledi hem-çün dil-nihâd İde emr-i şehrin şâhını Allah müstevfa Namaz-ı abidin oldukça minhac ı dil-i ibâd Cahidü fi sebl’i-Allah hem nâm emin-ullah Süleyman-ı gazâ-pişe idüp müşrikleri Mürûr-i vakte ile az kaldı kim ol mâbed-i’ulyâ Ruku ü secdeye müşerref taharrükle ola mu’tad Ki yani sevk-idüb zıll-ı Hüda’ Abdülmecîd Hân’a Kemal-i ihtiyacın ol makamın eyledi îrad Ve rütbe-i sâye-i şâhânesinde oldı müstahkem Metanetle görenler zan ederler beyza-ı tülad Hitamında yazub târih-i tâmın hame-i zâlik Bu dilcû ma’bedi’ Abdülmecid Hân kıldı nev-bunyâd 1259 (M.1843)

GAZİ SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ

15

16

onarımlar 14. yüzyılda yapılmış olan cami; 19. yüzyılda (1843), 20. yüzyılda (1947, 1967, 1969, 2004, 2007) çeşitli onarımlar geçirmiş, orijinal yapıya göre birçok değişikliğe uğramıştır.

Caminin günümüzdeki hali, 1843 yılı sonrası Sultan Abdülmecid’in emriyle gerçekleştirilen onarım sonrası ortaya çıkan durumu yansıtmaktadır. Hünkâr mahfili, kadınlar mahf ili, son cemaat yeri, kubbe, minber ve vaaz kürsüsü bu onarım sonrası yapıya eklenmiştir.

repair Built in 14th century, the mosque was repaired in 19th century (1843) and 20th century (1947, 1967, 1969, 2004, 2007) and changed a great deal when compared to the original design.

The recent appearance of the mosque reflects the state after the repair carried out with the order of Sultan Abdülmecid in 1843.

Sultan and women gathering places, narthex, dome, minber and ambo were added during these repair works.

Kaynakça / Reference: Volkan Şenel, İzmit’in Fetih Simgesi Orhan (Gazi Süleyman Paşa) Camii, Kocaeli, 2008

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ (ESKİ ÇARŞI ÇEŞMESİ) İBRAHİM PASHA FOUNTAIN

TARİHÇE HISTORY

İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ (Eski Çarşı Çeşmesi)

İbrahim Paşa tarafından 1664 (1665) yılında yaptırılmış olan çeşme, Gebze’deki önemli su yapılarından biridir. II. Mahmud döneminde, 1837 (1838) yılında onarım geçirmiştir. Günümüzdeki mevcut durum II. Mahmud dönemindeki onarım sonrası ortaya çıkan halini yansıtmaktadır.

Gebze yöresinde halk arasında bu su ve çeşme hakkında şöyle bir mersiye söylenmektedir. İbrahim Paşa kuyu kazmış Dokuz arşın eni boyu Terazi ile gelir suyu Çeşmesi var Gebze’nin Bundan evvel harap oldu Bir efendi sebep oldu Elli üçte tamir oldu Bu çeşmesi Gebze’nin”

İBRAHİM PASHA FOUNTAIN (Old Bazaar Fountain) Built with the order of İbrahim Pasha in 1664 (1665), the fountain is one of the significant water structures in Gebze. It was repaired during the reign of Mahmud II in 1837 (1838). The recent appearance reflects the state after the repairs carried out during the reign of Mahmud II. Among the Gebze community, there is an elegy about this water and the fountain.

İbrahim Paşa kuyu kazmış Dokuz arşın eni boyu Terazi ile gelir suyu Çeşmesi var Gebze’nin Bundan evvel harap oldu Bir efendi sebep oldu Elli üçte tamir oldu Bu çeşmesi Gebze’nin” İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

1

2

TARİHÇE HISTORY

İbrahim Paşa kimdir?

Aslen Bosnalı olup Hersek sancağının Potiçel kasabasında doğmuştur.

Babası Hacı Ömer Ağa, annesi Kadu Hanım’dır İstanbul’a geldiğinde dîvân hocalığı yapmış, 1068 (1657-1658) senesinde Defter Emaneti’nden Tersane Eminliği’ne tayin olmuştur.

Hacca gidip burada fukarayı sevindiren İbrahim Paşa, Tersane Eminliği görevine döndükten sonra imkansızlıklar içinde Köprülü Mehmet Paşa’nın yapılmasını ferman buyurduğu 60 parça kadırgayı yaptırıp Akdeniz’e salmış, on göz tersane tamir etmiştir. 1072 (16611662)’de Emin gemisiyle sefere gittiği sırada sadrazam olan Fazıl Ahmed Paşa, babasının zamanında tersanedeki çalışmaları sebebiyle İbrahim Paşa’yı kethüdalığına getirmiştir. 1077 (1666-1667)’de Fazıl Ahmed Paşa’yla Girit seferine katılmıştır. Girit’in fethine yakın Fazıl Ahmed Paşa tarafından İbrahim Paşa’ya iki tuğ ile Haleb eyaleti bağışlanmış ve kendisi Göllük Tepesi denilen yerde bulunan İslâm gazileri üzerine başbuğ olarak atanmıştır. Mısır valiliği, Yemen kazasında memurluk, Şam beylerbeyliği, Haleb beylerbeyliği gibi daha pek çok görevde bulunan İbrahim Paşa, 1087 (1676)’de 30.000 askerle Tuna Nehri’ni geçip Lehistan’a sefere giderken Kartal isimli yerde vefat etmiştir. Kabri İsakçı’da Sultan Osman Han Camii’ndedir.

Gebze’deki çeşmelerinden başka çeşitli yerlerde medrese, hamam, kule, cami, mekteb, dükkan ve sebilhane yaptırdığı bilinmektedir.

Who is İbrahim Pasha? İbrahim Pasha was originally Bosnain and born in Potiçel, Herzegovina.

His father was Hacı Ömer Ağa and mother was Kadu Hanım.

He preached at the council when he came to İstanbul and then appointed as Navy Yard Trustee from Accounts Trustee in 1068 (16571658). He made a pilgrimage and made the poor there happy. At his new post as Navy Yard Trustee, with the imperial order of Köprülü Mehmed Pasha, he built 60 galleys despite the financial difficulties and sold to Mediterranean besides the repair of ten navy yards. Due to his success at the navy yard during the times of his grand vizier father, Fazıl Ahmed Pasha appointed İbrahim Pasha as chamberlain when he was on a cruise with the ship Emin in 1072 (1661-1662). He also attended the Crete cruise with Fazıl Ahmed Pasha in 1077 (1666-1667). Close to the conquer of Crete, İbrahim Pasha was donated two plumes and state of Aleppo by Fazıl Ahmed Pasha and then appointed as Chief for the Islam veterans living in Göllük hill. Appointed also as Governor of Egypt, officer in Yemen, Governor of Damascus and Aleppo and many other positions, İbrahim Pasha passed away in Kartal in1087 (1676), during a military expedition to Poland getting through Danube River with 30.000 soldiers. His grave is located at Sultan Osman Han Camii, İsakçı.

He was known to build madrasah (Muslim theological school), hamam (Turkish Bath), tower, mosque, school, shop and public fountain besides the fountains in Gebze. İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

3

4

MİMARİ ARCHITECTURE

mimari özellikleri Kare planlı olan çeşmenin inşasında küfeki kesme taş ve mermer malzeme kullanılmıştır. Yaklaşık 69 m²’lik bir alan üzerine oturan çeşmenin üzeri taştan piramidal bir çatı ile örtülmüştür. Üç yüzünde musluklar bulunan çeşmenin kuzeyinde su deposu bulunmaktadır. Çeşmenin, ayna taşları, kitabesi ve üzerindeki güneş saati mermerden yapılmıştır. Çeşme aynaları, sivri uçlu, kaş kemerli, silmeli, gülbezeklidir. Taş kurnaların yanlarında yine taştan yapılmış sekiler bulunmaktadır.

1991 yılında İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Taşınmaz Kültür Varlığı olarak tescil edilen İbrahim Paşa Çeşmesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Gebze Belediyesi ve GESİDER tarafından 2010 yılında restore edilmiştir.

architectural features Limestone and marble were used in the construction of the quadratic fountain. The fountain based on around 69 m2 was roofed with a pyramidal stone. Having taps at three sides, there is a water tank at the north of the fountain.

The ornamental slab, epitaph and the sundial were made of marble. The slabs are sharp, ogive, wiped and rosette. There are stone berms besides the stone basins.

Registered in 1991 by İstanbul 2nd Cultural and Natural Heritage Conservation Board as Cultural Heritage, İbrahim Pasha Fountain was renovated by Kocaeli Metropolitan Municipality, Gebze Municipality and GESIDER.

İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

5

6

MİMARİ ARCHITECTURE

kitabesi epitaph “Kethüdâ-yı sadr-ı âlî-rütbe İbrahim Ağa Ya‘ni hem-nâm-ı Halîlullah ve asrın Hâtemi Mümtenî ta’dâd-ı ahlâk-ı hamîdî cümleden Mâil-i hayrâtdır tab‘-ı şerîf-i erkemi Şâd ola rûh-ı Hüseyin-i Kerbelâ Allah içün Etdi cârî avn-ı Hak’ile bu cûy-ı a‘zamı Habbezâ âb-ı ferâh-bahş-ı hayât-efzâ bu kim Kevseri mîzân-ı akla ursan olmaz devâmı Hayliyâ dil teşneler eyler nidâ târihiçün Ayn-ı İbrahimden kıl nûş mâ-i zemzemi” 1075 (1664-1665) Tamir Tarihi / Date of Repair 1253 (1837-1838) Güneş saati üzerindeki yazı: The writing on the sundial:

Resm-ı zıl nısfü’n-nehârı/ Eyledi Yusuf Üsküdârî

İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE

önemi 17. yüzyılda yapılmış olan Osmanlı dönemi çeşmelerinden olan İbrahim Paşa Çeşmesi, Kocaeli sınırları içerisindeki en büyük (69 m²) çeşme yapısı olma özelliğine sahiptir.

Ayrıca, Kocaeli’de bulunan tarihi çeşmeler içerisindeki güneş saatli tek örnektir.

significance One of the Ottoman era fountains built in 17th century, İbrahim Pasha Fountain is the largest fountain in Kocaeli with its area of 69 m2. Besides, it is the only example of a fountain in Kocaeli with a sundial.

Kaynakça / References: A.Nezih Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Birkaç Damla, İstanbul, 2006 / Erdem Yücel-Cihat Soyhan, Gebze ve Eskihisar, İstanbul, 1976 / Volkan Şenel, “Gebze’de Ata Yadigârı İbrahim Paşa Çeşmesi”, Kocaeli, 2010 / İstanbul Arkeoloji Müzesi Arşivi

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ PERTEV MEHMET PASHA KÜLLİYE (SOCIAL COMPLEX)

TARİHÇE HISTORY

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ Pertev Mehmet Paşa Külliyesi, İzmit’te yapılmış olan bir menzil (konaklama yeri) külliyesidir. Pertev Mehmet Paşa adına -ölümü sonrası vasiyeti gereğince- kethüdası Sinan Ağa tarafından Mimar Sinan’a 1579 yılında yaptırılmıştır.

Külliye ilk yapıldığında; cami, kervansaray, sübyan mektebi, aşevi, çeşme ve dükkânlardan oluşmaktaydı. Bu birimlerden günümüze sadece; cami, şadırvan, sübyan mektebi, hamam (harabe vaziyette) ve çeşme ulaşabilmiştir.

PERTEV MEHMET PASHA KULLIYESI (SOCIAL COMPLEX) Located in İzmit, Pertev Mehmet Pasha Külliye is a special külliye including hostel facilities. The building was built by Mimar Sinan in 1579 by order of chamberlain Sinan Ağa on behalf of Pertev Mehmet Pasha, in line with his will. The külliye originally consisted of a mosque, caravansary, primary school, soup kitchen, fountain and shops. But only mosque, sadirvan (type of fountain built in the yard or entrance of mosques), primary school, a ruined hamam (Turkish bath) and a fountain are standing today.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

1

2

TARİHÇE HISTORY

Pertev Mehmet Paşa kimdir?

Aslen Hersekli olan Pertev Mehmet Paşa, Defterdar İskender Çelebi’nin kölelerindendir. İskender Çelebi’nin öldürülmesinden sonra saraya alınmış, ilk önce kapıcıbaşı daha sonra ise Yeniçeri ağası olmuştur. Yeniçeri ağasıyken yükselerek 1554’te Rumeli Beylerbeyi, 1557’de IV. Vezir olmuştur. 1566 yılında Zigetvar Seferi sırasında II.Vezir olan Pertev Mehmet Paşa, bir süre sonra serdarlığa atanmıştır. Denizcikle ilgisi olmadığı halde donanma serdarlığına atanan Pertev Mehmet Paşa, yenilgiyle sonuçlanan İnebahtı Deniz Savaşı’ndan sonra görevinden alınarak II. Vezirliğe atanmıştır. 1572 yılında vefat etmiştir.

Pertev Mehmet Paşa Külliye’sini oluşturan yapıların, çeşitli tarihlerde (1719, 1764, 1858, 1952-1961 arası, 1999 sonrası) onarım gördüğü vesikalardan anlaşılmaktadır. Özellikle 1719 tarihinde yaşanan deprem felaketinde hasar gören cami, imaret, hamam ve hanın onarımı için İstanbul’dan ustalar gönderilmiştir.

Who is Pertev Mehmet Pasha?

Born in Herzegovina, Pertev Mehmet Pasha was the slave of İskender Çelebi, Head of Provincial Treasury. After the death of İskender Çelebi, he was employed in the court first as Head of Door Servants and then Janissary Ağa. Then he was appointed as Rumelian Governor in 1554 and 4th Vizier in 1557. During the Zigetvar military expedition, he was appointed as 2nd Vizier in 1566 and then commander-in-chief in a short time. As he was appointed to such a position without having any naval background, due to the defeat in Battle of Leponto, he was dismissed from naval forces and re-appointed as 2nd Vizier. He passed away in 1572.

The records indicate that the peripheral structures of Pertev Mehmet Pasha Külliye had been repaired in various years (1719, 1764, 1858, 1952-1961 and after 1999). Especially after the 1719 earthquake, masters were sent from Istanbul to repair the mosque, poorhouse, hamam and the caravansary.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

3

4

MİMARİ ARCHITECTURE

Pertev Mehmet Paşa Camii (Yeni Cuma Camii)

Kareye yakın dikdörtgen plana sahip yapı, çift son cemaat yeri olan, tek kubbeli, tek minareli bir camidir. İnşasında kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Kuzeybatıda bulunan portalle yapıya giriş sağlanmıştır. Ahşap giriş kapısı sade silmelerden oluşan mermer bir dikdörtgen çerçeve içine yerleştirilmiştir.

Caminin merkezi kubbesi yarım kubbelerle takviye edilmiş, kubbeye geçişte tromplar kullanılmıştır. Trompları dıştan da belirlenmiş olan dört köşeden payanda kemerleriyle desteklenmiştir. Beden duvarları oldukça yüksek olan yapının, kubbeye geçiş kısmında iki kasnağa yer verilmiştir. Bu uygulama Mimar Sinan’ın bazı yapılarda uyguladığı bir tarz olup, uygulamanın özünde yücelim duygusu yatmaktadır.

Caminin mihrabı ve minberi mermer malzemedendir. İkisi de orijinaldir. Mihrap beden duvarlarındaki ikinci sıra pencerelere kadar uzanmaktadır. Minber de oldukça yüksek yapılmıştır.

Caminin yücelim duygusu doğrultusunda yüksek beden duvarları ve çift kasnaklı olarak inşa edilmesi, iç mekanda bulunan yapı elemanlarını etkilemiştir. Oldukça yüksek boyutlu olan, mihrap, minber ve mahfil bunun en güzel örnekleridir.

Son cemaat yerinin 1. bölümü, ortada üç kubbe ve yanlarda beşik tonozla, 2. bölümü ise ahşap çatılı bir tavanla örtülüdür.

Son cemaat yerinde iki tane küçük mihrap nişi bulunmaktadır.

Pertev Mehmet Pasha Mosque (Yeni Cuma Mosque) Built with rectangular but almost quadrat plan, the mosque has double narthex, single dome and a single minaret. It was built with face stone.

There is a portal of entry at the northwest. The wooden entrance door is placed in a rectangular marble frame consisting of plain moldings.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

5

The central dome is supported with the semidomes and squinches are used at the transition to the dome. The squinches are supported with the buttresses from four sides.

Having considerably high main walls, the building has two rims at the transition to the dome. This is an architectural technique used by Mimar Sinan in some of his works of art and a spirit of culmination lies beneath.

The mihrab and minbar are made of marble and original. The mihrab lies through the second level windows of the main wall. Minbar is also considerably high.

The characteristics of the mosque with high main walls and double rims built in line with the spirit of culmination effected the structures located inside. The high mihrab, minbar and gathering-place are good examples for that.

The first section of the narthex has a centered triple dome and barrel vaults at the sides, and the second section is covered with a wooden roofed ceiling. There are two small mihrab niches at the narthex.

6

MİMARİ ARCHITECTURE

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

9

10

Fotoğraf: Volkan Şenel

MİMARİ ARCHITECTURE

süsleme unsurları Pertev Mehmet Paşa Camii, mermer, taş, ahşap, kalemişi ve vitray süslemelerin görüldüğü bir yapıdır.

Mermer mihrap, minber, vaaz kürsüsü ve giriş kapısı bezemelerle kaplıdır. Yapının bezeme bakımından en zengin öğesi minberdir. Minber aynalığında sonsuzluk prensibiyle yapılmış geometriksel süslemelere yer verilmiştir. Minber sonradan boyanmış, yaldızlanmıştır. Mihrap silmelerle çerçeve içerisine alınmıştır. Ortada beş köşeli niş bulunmaktadır.

Caminin ana kubbesi, kubbeye geçiş elemanları, son cemaat yeri kubbeleri ve tonozlarında kalem işi süslemeler bulunmaktadır. Bu süslemelerde ince bir işçilik görülmektedir.

Süslemeler geç devir özellikleri göstermektedir. Vitray süsleme, mihrap duvarındaki pencerelerde kullanılmıştır.

Caminin kapı kanatları ve pencere kapaklarında, ahşap işçiliğin önemli örnekleriyle karşılaşılmaktadır. Kapı kanatlarında kündekari tekniğinde yapılmış, geometrik bezeme dikkat çekicidir.

Caminin avlu duvarının batı ana giriş kapısı üzerindeki kitabede “Cami-i Şerif-i Pertev Mehmet Paşa Sene 987” yazısı bulunmaktadır.

ornaments Pertev Mehmet Pasha Mosque is ornamented with marble, stone, wood, hand-carved and leaded glass.

The marble mihrab, minbar, ambo and the entrance door are covered with ornaments. Minbar is the most ornamented part of the building. There are some geometrical ornaments on the minbar transom reflecting the infinity. The minbar was painted and glossed later. The mihrab was framed with molding. There is a pentagon niche at the centre.

The main dome, the transition components of the dome, narthex domes and the vaults are elaborately hand-carved. These ornaments are reflecting late period characteristics. The leaded glass is used on the windows of the mihrab walls.

Significant examples of the carpentry can be seen on the door and window wings. The door wings are ornamented with kundekari technique with the spectacular geometrical ornaments.

The epitaph over the main west entrance door of the courtyard wall says “Cami-i Şerif-i Pertev Mehmet Pasha Year 987”.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

11

12

MİMARİ ARCHITECTURE

minare Caminin minaresi düzgün kesme taştan yapılmıştır. Silindirik gövdeli olan minare, tek şerefelidir. Şerefe altı silmelerle hareketlendirilmiştir.

1999 Marmara Depremi sırasında zarar gören minaresi, şerefe kaidesinden itibaren komple yenilenmiştir.

minaret The minaret is made of regular face stone. It has a cylindrical body and has only one balcony. The balcony is enlivened with moldings.

As damaged at the 1999 Earthquake, the minaret was completely renovated after the balcony basis.

şadırvan Avluda bulunan onikigen planlı şadırvan, mermerden ve pudding (kırmızı) taşından yapılmıştır. Şadırvanın her cephesinde birer musluk düzeneğine yer verilmiştir.

sadirvan The dodecagon sadirvan at the courtyard is made of marble and pudding (red) stone. There are taps at every face of the sadirvan.

çeşme Avlunun güneybatı köşesinde bulunan çeşme yapısı, kesme taş malzemeden yapılmıştır. Kemerli üç bölümden oluşmaktadır.

(1.bölüm insanlar, diğer bölümler ise hayvanlara su vermek için yapılmıştır.) Çeşme üzerindeki yapım kitabesinde “Çeşme-i Latif-i Pertev Paşa” yazısı bulunmaktadır.

fountain The fountain located at the southwest of the courtyard is made of face stone. It consists three vaulted sections (first one is for giving water to people and the others are for animals). The epitaph written at the construction times says “Çeşme-i Latif-i Pertev Pasha”.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

13

14

MİMARİ ARCHITECTURE

sıbyan mektebi Cami avlusunun kuzeybatı köşesinde bulunmaktadır. İnşasında kabataş, kesme taş ve tuğla malzemenin kullanıldığı sübyan mektebi, oldukça sade bir yapıya sahiptir. Günümüzde Kur’an kursu olarak kullanılmaktadır.

primary school Located at the northwest of the courtyard, the primary school has a very plain architecture where rudstone, face stone and bricks were used. It serves as Qur’an course today.

hamam Caminin batısında yer almaktadır. Çift fonksiyonlu bir hamam yapısıdır. Her ikisini de ısıtan ortak bir külhan düzeneğine sahiptir.

Yapı, günümüzde oldukça harap bir vaziyettedir.

hamam Located at the west of the mosque, hamam is a double functioned structure. It has a common furnace heating both of them. It is considerably damaged today.

PERTEV MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ

15

16

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MASJID

TARİHÇE HISTORY

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ İzmit’in eski mahallerinden birisi olan Akçakoca Mahallesi’nde inşa edinen Portakaloğlu Mustafa Ağa Mescidi, Osmanlı döneminde İzmit’te birçok yerde yapılan mahalle mescitlerinin önemli bir örneğidir.

Günümüzdeki mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait olan yapının, inşa tarihi ve banisi kesin olarak bilinmemektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtları Arşivi’nde yapılan araştırmalarda Portakaloğlu Mustafa Ağa Mescidi’yle ilgili 1192 Hicri (Miladi 1778) “İzmit’te el-Hac Hasan Mahallesi’nde Portakal oğlu Mustafa Ağa Mescidi imamlığının tevcihi” yazılı bir belgeye ulaşılmıştır.

Dolayısıyla yapının 18. yüzyılda inşa edilmiş olabileceği düşünülmektedir.

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MASJID Built in Akçakoca district which is one of the oldest one in İzmit, Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid is a significant example of the masjids built in many parts of İzmit during the Ottoman era.

Owned by General Directorate of Foundations today, the construction date or the master of the masjid is not known.

The researches carried out in Prime Ministry Ottoman Archive and General Directorate of Foundations, a document was found dated 1192 Muslim Calendar (1778 Gregorian calendar) about Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid saying “granted by the imamate of Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid located in el-Hac Hasan district in İzmit”. Therefore the masjid is thought to be built in 18th century.

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

1

2

TARİHÇE HISTORY

Portakaloğlu Mustafa Ağa kimdir?

Portakaloğlu Mustafa Ağa’nın hayatı ve kişiliği hakkında elimizde ne yazık ki çok fazla bilgi bulunmamaktadır.

18. yüzyılda İzmit’te yaşadığı bilinmektedir. İzmit’te görev yapan bir devlet görevlisi veya İzmit’in varlıklı eşrafından birisi olabileceğini düşündüğümüz Portakaloğlu Mustafa Ağa’nın “Portakaloğlu” lakabını nasıl aldığını ise şimdilik bilemiyoruz.

Who is Portakaloğlu Mustafa Ağa?

Unfortunately there is not much information about the life and personality of Portakaloğlu Mustafa Ağa. He lived in İzmit in 18th century. Thought to be a government officer or one of the wealthy gentries of İzmit, it is not known how he was bynamed “Portakaloğlu”.

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

3

4

TARİHÇE HISTORY

isim meselesi Portakaloğlu Mustafa Ağa’yla ilgili Osmanlı Arşivi’nde yapılan araştırmalar şehir tarihimizle ilgili birçok yeni bilginin ortaya çıkmasını ve bazı yanlış bilgilerin düzeltilmesini sağladı. Çukurbağ Mahallesi’nde konağı bulunan İzmit Mebusu Portakal Hafız Rüştü Bey’in, İzmit’in eski yerleşim birimlerinden birisi olan Akçakoca Mahallesi’nde bulunan Portakal Mescidi’ni 19. yüzyılın sonunda yaptırmış olduğuna inanılırdı. Oysa arşivde ortaya çıkan yeni belgeler, Portakal Hafız Rüştü Bey’in Portakal Mescidiyle herhangi bir ilişkisinin olmadığını, ayrıca mescidin 19. yüzyıldan daha önce inşa edildiğini ve 18. yüzyılda “Portakaloğlu Mustafa Ağa Mescidi” adıyla tanındığını göstermektedir.

matter of name The researches carried out through the Ottoman archive related to Portakaloğlu Mustafa Ağa ensured many new information to come up about our city history and also correction of some others.

It was believed that İzmit member of parliament Portakal Hafız Rüştü Bey who had a mansion in Çukurbağ district, ordered the Portakal Masjid to be built at the end of 19th century in Akçakoca district which is one of the oldest one in İzmit. But the new archives indicate that there is no relation between Portakal Hafız Rüştü Bey and Portakal Masjid, besides it was built even before 19th century and known as “Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid” in 18th century.

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

5

6

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE

mimari özellikler Portakal Mescidi döneminin dini yapılarından ziyade sivil mimarlık yapılarının özelliklerini sergilemektedir. Kare planlı olarak inşa edilen yapı, 44.54 m² ölçülerinde tek hacimli küçük bir mescittir. Minaresi bulunmamaktadır.

Yapının temelini moloz taş malzemenin kullanıldığı bir duvar oluşturmaktadır. Mescidin beden duvarları ahşap karkaslı ve prese tuğla dolguludur.

Mescide kuzey cepheden giriş verilmiştir. Giriş kapısının sağındaki dar ve dik bir merdivenle bayanlar mahfiline ulaşılmaktadır.

Yapının güney cephesinde ahşap payanda ile desteklenen, küçük çıkma şeklinde bir mihrap bulunmaktadır. Çıkmanın üstü yarım daire kubbecikle kapatılmıştır.

Kırma çatı sistemli yapının, üst örtü malzemesi olarak alaturka kiremit kullanılmıştır. İç mekan da tavan ahşap malzeme ile kaplanmıştır.

Mescidin üst pencereleri alçı vitray malzemeden yapılmıştır.

Döneminin özelliklerini yansıtan bu pencereler yapının en önemli süsleme unsurlarıdır. Mihrabın üst kısmında yuvarlak formlu pencereye yer verilmiş, pencerenin kenarları tuğlaların dairesel dizilmesiyle hareketlendirilmiştir. Yapının ahşap kaplamalı tavanında ahşap silmeler bulunmaktadır.

architectural features Portakal Masjid presents features of civil architecture more than religious architecture of its time. Built with a quadrate plan, the masjid is a small one with 44.54 m2 monospace area and has no minaret.

The base is made up of a wall consisting debris. The main wall of the masjid is built with wooden frame and pressed brick.

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

9

The entrance to the masjid is from north. The narrow and steep stairs lead to the gathering place for women.

There is a small oriel shaped mihrab supported with wooden buttress at the south face of the building. The top of the oriel is covered with a small semidome.

The hipped roof is covered with ottoman style pantiles. The ceiling of the interior area is wood sheathed.

The upper windows are made up of plastered leaded glass.

Reflecting the style of the era, these windows are the most significant ornaments of the building. There is a round window at the upper part of the masjid and the sides of the window are stylized with the placement of the bricks in a rounded way. There are wooden mouldings at the wood sheathed ceiling.

Portakaloğlu Mustafa Ağa Mescidi’ni gösteren 1926 yılına ait bir harita.

A map of Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid dated 1926.

10

MİMARİ ARCHITECTURE

PORTAKALOĞLU MUSTAFA AĞA MESCİDİ

11

12

onarımlar Uzun bir süre hiç kullanılmayan Portakal Mustafa Ağa Mescidi, 1999 depreminde hasar görmüş, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından projeleri hazırlatılarak, 2009 yılında aslına uygun olarak yeniden inşa edilmiştir.

repairs Having been disused for a long time, Portakaloğlu Mustafa Ağa Masjid was destroyed in 1999 Earthquake. But then it was rebuilt in 2009 in line with the original style plans prepared by Kocaeli Metropolitan Municipality.

Kaynakça / Reference: - Volkan Şenel, “Portakaloğlu Mustafa Ağa’nın İzmit’teki Mescidi”, Kocaeli, 2010

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ KAISER II WILHELM KIOSK KAISER II. WILHELM SCHLOSS

Fotoğraf: Ayfer Özmen

TARİHÇE HISTORY GESCHICHTE

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ Haydarpaşa - Ankara demiryolu hattının güneyinde, Ulupınar Deresi’nin doğusunda kalan alanda denize paralel olarak konumlanmış olan Köşk, Marmara Denizi sahilinde bulunmaktadır.

Hereke dokumalarının 19. yüzyılın sonlarına doğru uluslararası ün kazanmasından sonra, Hereke’ye gelen yabancı misafirlerin ağırlanması amacıyla bir yapıya gerek duyulmuştur. Bu amaçla, Alman İmparatoru Kaiser II. Wilhelm ve eşi İmparatoriçe Victoria’nın Osmanlı Devleti’ni ziyareti öncesinde 1898 yılında Yıldız Sarayı’nda parçalar halinde hazırlandığı ve deniz yoluyla Hereke’ye getirilerek mevcut yerine monte edildiği bilinmektedir. Hereke’de kurulan köşkte Alman İmparatoru II. Wilhelm ve eşi İmparatoriçe Victoria ağırlanmıştır. Yapı bu nedenle “Kaiser II. Wilhelm Köşkü” olarak tanınmaktadır.

Kaiser II. Wilhelm Köşkü, İstiklâl Savaşı sırasında, III. Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa tarafından komutanlık binası olarak da kullanılmıştır.

Günümüzde T.B.M.M Millî Saraylar Daire Başkanlığı’na bağlıdır.

KAISER II WILHELM KIOSK Located alongshore at the south of Haydarpaşa - Ankara railway, east of Ulupınar Creek, Kaiser II Wilhelm Kiosk is at the coast of Marmara Sea. When the Hereke hand-made carpets became internationally famous through the end of 19th century, a guest-house was needed for welcoming the foreign visitors. Therefore, due to the visit of German Emperor Kaiser II Wilhelm and Empress Victoria to the Ottoman Empire, the kiosk was built in 1898 at Yıldız Palace in pieces and sailed to Hereke and erected.

German Emperor Kaiser II Wilhelm and Empress Victoria stayed at the kiosk built in Hereke. That’s why the building is called “Kaiser II Wilhelm Kiosk”.

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

1

The kiosk was also used as a command building by Corps Commander III Şükrü Naili Pasha during the Turkish War of Independence.

Now, it is under the administration of the Department of National Palaces, Grand National Assembly of Turkey.

KAISER II. WILHELM SCHLOSS Das Schloss befindet sich an der Küste des Marmara Meer Parallel zur Küste und zwar südlich der Eisenbahnlinie zwischen Haydarpaşa und Ankara in der Gegend östlich vom Bach Ulupınar.

Als die Hereke Teppiche gegen Ende des 19.Jahrhunderts internationalen Ruf erworben, wurde es notwendig einen Unterkunft für die Gaeste aus dem Ausland zu errichten.

Es ist bekannt , dass zu diesem Zweck die Teile des Baus , vor dem Besuch des deutschen Kaisers, Kaiser II. Wilhelm und seiner Frau, der Kaiserin Victoria , im Osmanischen Reich in Yıldız Palast im Jahr 1898 vorbereitet und auf dem Seeweg nach Hereke gebracht und an seine heutige Stelle errichtet wurden.

In dem Schloss , der in Hereke errichtet wurde, wurde der deutsche Kaiser , Kaiser II. Wilhelm und seine Frau, die Kaiserin Victoria empfangen . Aus diesem Grunde wurde das Schloss als Kaiser II. Wilhelm Schloss bekannt.

Kaiser II. Wilhelm Schloss wurde auch während des Unabhängigkeitskrieges vom Kommandeuer des dritten Korps Şükrü Naili Pasha als Kommanduers Quartier benutzt.

Heute ist das Schloss an die Abteilung für nationale Paläste übergeben worden.

Kaiser II. Wilhelm Alman İmparatoru The German Emperor Der Deutsche Kaiser

2

TARİHÇE HISTORY GESCHICHTE

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

3

4

MİMARİ ARCHITECTURE ARCHITEKTUR

genel özellikler Köşk, dikdörtgen planlı bir ana yapı ile bu yapının kuzeydoğu ve güneybatı yönlerine bitişik kare planlı iki mekandan oluşmaktadır. Tek katlı köşkün dikdörtgen planlı ana mekanı, yan kanatlarındaki diğer mekanlardan daha yüksektir. Kırma çatılı ana mekanın her iki yanındaki tali mekanların çatıları kubbelidir. Yapının çatı örtüsü ise kurşun kaplamadır. Hereke köşkünün iç mekanlarının tefrişinde Hereke dokuması halılar, ipekli döşemelik ve perdelikler kullanılmıştır.

Köşk 5.67 x 9.56 m. boyutlarında dikdörtgen planlı ana bölüm ile bu bölümün güneybatı ve kuzeydoğu kanadında yer alan yaklaşık 4.65 x 5.00 m. boyutlarındaki iki mekandan oluşmaktadır.

Yapıya giriş kuzeydoğu kanadında yer alan birimin kuzeybatısında yer alan, çift kanatlı ahşap kapıdan sağlanmaktadır. Giriş holünün güneydoğusunda mermer bir kurnanın bulunduğu bir mekan ile helâ yer almaktadır.

Giriş holünün güneybatısındaki çift kanatlı bir kapı ile ana mekana geçilmektedir. Ana mekan kuzeybatı yönünde, kuzeydoğu ve güneybatısında bulunan simetrik iki mekandan öne çıkık şekilde yer almaktadır.

Yapıda gerek deniz gerekse kara tarafına açılan pek çok kapı mevcuttur. Denize bakan cephesinde ise, ahşap giyotin pencereler kullanılmıştır.

Cepheler simetrik bir kurguya sahiptir. Pencerelerin üst kotunda başlayan ampir üslupta ahşap süsleme elemanları cephe boyunca uzanmaktadır. Pencere ve kapıların başlangıç noktalarına yerleştirilen ampir süsleme elemanlarının başlangıç kotlarından saçak alt kotuna kadar yükselen ahşap payandalar ile çatı saçağı desteklenmiştir. Saçağı destekleyen ahşap payandalar arasına ahşaptan kafesler yerleştirilmiştir.

Köşkün ana mekanı kırma çatı ile sonlanmaktadır. Tali mekanlar ise merkezde sekizgen kasnağa oturan 3.80 m. çapında bir kubbe ile kenarlara doğru eğimli bir çatı ile örtülüdür KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

5

general features The kiosk is composed of a rectangular main building and two quadratic buildings attached along the northeast and southwest direction. The rectangular single-storey main building is higher than the secondary buildings attached.

The main building is hipped roofed whereas the roofs of the secondary buildings are domed with lead sheath. Hereke handmade carpets, silk drapery and curtains are used as indoor furniture.

The kiosk is composed of a rectangular main building (5.67 x 9.56 m) and two quadratic buildings (4.65 x 5.00 m) attached along the northeast and southwest direction.

The entrance to the building is through a wooden double-wing door at the northwest of the northeast side. There are a marble basin and a lavatory at the southeast of the entrance hall.

The double-wing door at the southwest of the entrance hall is opened to the main hall which is located at the northwest and ribbed from the two secondary buildings attached symmetrically along the northeast and southwest direction There are many doors being opened to faces to sea or land.

Wooden sash windows are used at the face to the sea.

The faces are symmetrical. The empire style wooden carved pieces lie through the face starting over the windows. The eaves are supported by the wooden buttresses from the starting point of empire style decorations, which are placed at the start of the windows and doors, rising to the bottom of the eaves.

There are wooden cages placed between the wooden buttresses supporting the eaves.

The main building has hipped roof whereas the secondary buildings have pitched roofs with a 3.80m diameter dome placed on a centered octagonal trimmer beam.

allgemeine eigenschaften Das Schloss besteht aus einer rechteckig strukturierten Hauptgebäude mit zwei parallel Gebäuden nordöstlich und südwestlich der Hauptgebäude.

Die Hauptgebäude des rechteckig strukturierten einstöckigen Schlosses ist höher als die parallel Gebäuden. Während das Hauptgebäude einen steilen Dach hat haben die Nebenräume gewölbte Dächer. Die Beschichtung des Daches ist aus Blei. Bei der Ausstattung der Innenräume wurden Teppiche aus Hereke seidene Polstermöbeln und Vorhänge verwendet.

Die Amessung des Schlosses ist: Hauptteil 5.67x 9.56 m. und die Nebenräume 4.65 x 5.00 m.

6

MİMARİ ARCHITECTURE ARCHITEKTUR

Der Haupteingang in das Schloss ist durch das zweiflügelige Holztor an dem nordöstlichen Nebenraum möglich. Am Südsosten der Eingangshalle befindet sich ein Marmor Becken und ein WC. Zur Hauptgebäude gelangt man über die zweiflügelige Tür südwestlich der Eingangshalle.

Das Hauptgebäude befindet sich hervortretend zu den parallel Gebäuden nordöstlich und südwestlich.

Am Bau befinden sich mehrere Tore die sich zur Meeresseite aber auch zum Land öffnen lassen . Die Fenster mit dem Blick auf das Meer sind Holzschiebefenster.

Die Fassaden weisen eine symmetrische Struktur auf.

An der Vorderseite des Schlosses , ausgehend von der Spitze der Fenster , strecken sich Empire-Stil dekorative Holz Elemente.

Der Rand des Daches wurde mit Holzbindern unterstützt , die sich ausgehend von den Spitzen der Empire-Stil dekorativen Holz Elemente , die an die Ausgangspunkte der Türen und Fenster angebracht sind , bis ans Ende des Schutzdaches ausstrecken.

Zwischen die Holzbinder wurden Holzträger platziert.

Die Hauptgebäude des Schlosses ist mit einer steilen Dach versehen. Die Nebenräume sind mit einem in der Mitte auf achteckigen Reifen sitzenden Kuppel mit einem Durchmesser von 3.80. schräg zu den Rändern hin abgedeckt.

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

7

8

MİMARİ ARCHITECTURE ARCHITEKTUR

yapım tekniği ve malzeme Ahşap geçme sistem ile inşa edildiği mevcut izlerinden anlaşılan yapının duvar kalınlığı yaklaşık 10 cm.’dir.

Ana mekanın kuzeydoğusunda yer alan tali mekanın giriş bölümünde döşeme kaplaması taş, bu mekanın güneydoğusunda yer alan ıslak hacimlerin döşeme kaplaması ise mermerdir. Ana mekan ile güneybatısında yer alan tali mekan ise ahşap parke ile kaplıdır. Kuzeydoğuda yer alan tali bölümün tavan kaplaması ahşap olup kubbeli çatı iç mekandan algılanamamaktadır. Ana mekan ile güneybatısındaki tali mekanın iç duvarlarına bez gerilerek kalem işi süslemeler yapılmıştır. Ana mekan ve tali mekanların tavanlarında da kalem işi süslemeler devam etmektedir. Tali mekanlar sekizgen kasnağa oturan bir kubbe ile örtülüdür.

Ana mekan kırma çatılıdır. Çatı kurşun kaplıdır.

Köşk’ün ilk yapıldığı dönemde, yapının güneydoğusunda denize uzanan bir iskelenin olduğu ve yine aynı cephede giriş saçağından hemen sonra denizin başladığı bilinmektedir.

Günümüzde ise saçak önü yaklaşık 1 m. genişletilmiş, iskele ise günümüze ulaşamamıştır.

construction technique and material As understood to be built with wooden matchboard system, the thickness of the wall is 10 cm. The floor was tiled with stones at the entrance hall of the secondary building at the northeast of the main building whereas it is marble at the wet places at the southeast. The main building and the secondary building at the southwest are floored with wood parquet. The covering of ceiling of the secondary building at the northeast is wooden and the domed roof cannot be identified from inside. The linen stretched between the inner walls of the main building and the secondary building at the southwest is covered with hand-carved ornamentats. The hand-carved ornaments are also found on the ceilings of both buildings. The secondary buildings have domes centered on an octagonal trimmer beam. The main building has hipped roof with lead sheath.

It is known that there was originally a dock at the southeast and the sea started right after the entrance of eave of the same face. Today, the front of the eave is extended at around 1 m and the dock could not make it to date.

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

9

bautechnik und material Die Wanddicke des Schlosses , die mit Holzschlag System gebaut wurde , ist ungefaehr 10 cm. Der Fussboden des nordöstlichen Nebenraumes ist aus Stein und die Fussböden der Nassbereiche die sich südwestlich von diesem Raum befinden sind aus Marmor. Die Hauptgebäude und die parallel Gebäude südwestlich der Hauptgebäude haben Parkett Fussböden.

Die Decken der nordöstlichen Nebengebäude sind aus Holz und der Kuppel ist von der Innenseite nicht zu erkennen. An den Innenwänden der Hauptgebäude und dem südwestlichen Nebenraum sind stenciled Dekorationen zu sehen. Auch an den Decken der Haupt und Nebengebäuden befinden sich stenciled Dekorationen. Die Nebenräume sind mit einem auf achteckigem Reifen sitzenden Kuppel abgedeckt. Hauptgebäude ist mit einem steilen Dach aus Kupfer abgedeckt .

Man weis , das zu der damaligen Zeit an der südöstlichen Teil des Schlosses eine Anlagastelle ans Meer befand und das gleich nach dem Einführungsdach das Meer anfing. Heute besteht die Anlagastelle ans Meer nicht mehr und das Vordach wurde um einen Meter erweitert

10

MİMARİ ARCHITECTURE ARCHITEKTUR

KAİSER II. WİLHELM KÖŞKÜ

11

12

Fotoğraf: Nevzat Yıldırım

Fotoğraf: Ayfer Özmen

önemi Alman İmparatoru Kaiser II. Wilhelm ve eşi İmparatoriçe Victoria’nın Osmanlı Devleti’ni ziyareti sırasında burada ağırlanmış olması, ayrıca milli tarihimiz açısından İstiklâl Savaşı sırasında III. Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa tarafından komutanlık binası olarak kullanılması nedeniyle, köşk şehir tarihimiz açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.

significance The kiosk is a significant historical place of our city as German Emperor Kaiser II Wilhelm and Empress Victoria were welcomed here during their visit to the Ottoman Empire; besides it was used as a command building by Corps Commander III Şükrü Naili Pasha during the Turkish War of Independence.

bedeutung Der Empfang des Kaiser II Wilhelms und seiner Frau Kaiserin Victoria während ihres besuches im Osmanischen Reich und die Benutzung des Schlosses während des Unabhängigkeitskrieges als Kommanduers Quartier von dem Kommandeuer des dritten Korps Şükrü Naili Pasha geben dem Schloss eine bedeutende Stellung in der Geschichte unserer Stadt.

Kaynakça / References / Referenzen: Elif Özlem Aydın - Yusuf Utkaner, Hereke Fabrika-i Hümayunu’nun Mimari Analizi ve Koruma Önerileri, Kocaeli, 2005 / Önder Küçükerman, Hereke Fabrikası (Saraydan Hereke’ye Giden Yol, İstanbul,1987 / “Hereke Tarihiyle Buluşuyor Projesi” Proje Notları, Kocaeli, 2011

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r

YAZLIK ILICASI YAZLIK HOT SPRING

TARİHÇE HISTORY

YAZLIK ILICASI Tarihi, arkeolojik buluntular ışığında Roma dönemine kadar uzandığı tahmin edilen Yazlık, Osmanlı döneminde de meskun bir yerleşim birimi idi.

Osmanlı Arşivi kayıtlarına bakıldığı zaman; Yazlık’ın yerinde daha önce “Karanca” adlı bir köyün bulunduğu görülmektedir.

19. yüzyıldan itibaren ise bu köyün ismine rastlanmamaktadır.

Büyük bir ihtimalle 1719 depreminden sonra, bu yerleşim birimi tarih sahnesinden silinmiş olmalıdır.

Bölgede bulunan kalıntılar, Yazlık Ilıcası’nın ilk defa Roma döneminde inşa edildiğini, zamanla tahrip olan bu yapının yerine günümüzde mevcut olan tonozlu yapının Bizans döneminde inşa edildiğini göstermektedir.

Ilıca Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde sağlık merkezi olarak kullanılmıştır.

YAZLIK HOT SPRING In the light of historical and archeological findings, Yazlık was estimated to be established in Roman era and also a residential village in Ottoman era.

In accordance with the Ottoman archives, a village called “Karanca” was established at the location of Yazlık. But there is no record related to this village before 19th century. Most probably, this village was collapsed after the 1719 Earthquake.

The findings at the region prove that Yazlık hot spring was first built at Roman era, but as the previous one is destroyed in time, it was rebuilt at Byzantium era with vaulted style which survived to date.

The hot spring was used as a health centre at the Roman, Byzantium and Ottoman eras.

YAZLIK ILICASI

1

2

Yazlık Ilıcası kazısı Gölcük ilçesi sınırları içerisinde Yazlık’ta bulunmaktadır.

Ilıcaya ait tonoz ve doğusundaki kanal kalıntısının tescil edilmesinden sonra dikkat çekmeye başlamıştır.

Kocaeli Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından 2000 yılında yapılan kazı çalışmalarında çeşitli dönemlere ait bol miktarda sikke, pişmiş topraktan yapılmış çömlek ve kandiller bulunmuştur. Kocaeli Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından 2010 yılında da kazı çalışması yapılmış, bu kazıda bir suyolu, mimari yapı parçası bulunmuştur.

Ilıcanın inşasında malzeme olarak taş ve tuğla kullanılmıştır.

Ilıca kuzey-güney istikametinde uzanmış büyük bir tonozdan oluşmaktadır. Ilıcanın ana yapısını oluşturan bu tonozun orijinal haliyle ilgili elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır.

Ana yapıyı oluşturan tonozun yanlarında küçük tonozlara da yer verilmiştir Yazlık Ilıcası’nda halen kullanımına devam edilen suyun tahlili yaptırılmış olup, kaplıca suyunun cilt hastalıkları ve bunun gibi birçok hastalığa iyi geldiği, su sıcaklığının 22oC ile 37oC arasında değiştiği tespit edilmiştir.

Ilıcanın, 2010 yılında yapılan kazı sonrası restorasyon projeleri Kocaeli İl Özel İdaresi tarafından hazırlatılmıştır. Gölcük Belediyesi tarafından restorasyonu yapılarak, sağlık ve turizm amaçlı kullanılması amaçlanmaktadır.

the excavation Located in Yazlık, Gölcük, the hot spring attracted attention after the registration of its vault and the canal ruins at the east side.

In 2000, lots of coins, terra cotta wares and candles of various eras were found during the excavations carried out by Kocaeli Archeological Museum. Then at the excavation in 2010, a water course and part of an architectural structure were found also by Kocaeli Archeological Museum.

YAZLIK ILICASI

3

Built with stone and brick, the hot spring consists of a large vault laying through at north-south direction. There is not much information about the original state of this vault which is the main structure of the hot spring. There are some small vaults beside the large one.

The water still being used as Yazlık hot spring has been analyzed and proved to be good for many illnesses such as skin disorders. The temperature varies from 22oC to 37oC. After the 2010 excavations, the restoration project of the hot spring was prepared by Kocaeli Special Provincial Administration. It is intended to use this place for health and touristic purposes after being renovated by Gölcük Municipality.

Yazlık Ilıcası kazısında çıkarılan sikkeler Coins from the excavation

19. yüzyılda Yazlık Ilıcası ve çevresini gösteren harita The map of Yazlık Hot Spring and vicinity in 19th century.

4

YAZLIK ILICASI

5

Ilıca suyunun kaynağı

Source of Ilica water 6

Yazlık Ilıcası kazısında çıkarılan kalıntılar Ruins found at the excavation

YAZLIK ILICASI

7

8

önemi Yazlık Ilıcası, Bizans döneminden kalmış, günümüzde de kullanılan Kocaeli’deki tek sağlık yapısıdır.

significance Yazlık Hot Spring is the only health centre built in Kocaeli at Byzantium era and still being used.

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü 2012 w w w . k o c a e l i . b e l . t r