1955 - Nummer 10 - februari 1955

ROS TRA ECONOMICA * IN DIT NUMMER :

Dank

pag.

Economie in 16 tekeningen . . • .. . ... . . . .

Lezlng Prof. Witteveen ... . . ..... . . ... ..... .. . . . . . .

Fllmavond Wiskunde Stages ......... .

Confro ntati e van Recht en Economie Indrukken van mijn verblijf In Turkije De Week staal E. G. K. S. II . .. ... . . ..... ...•. . . .

Keuzelijsl " . ... . . . . . . . "f Lijst van gesJaagden 3. JAARGAHG

HUMMER 10

1

:z 2 2 5 3 4

•

"

10 15 16

FEBRUARI 1955

Maak kennis met

De moderne onderneming Serle bedrijfseconomische vakstudies Tienduizenden boeken uit deze serie vonden reeds hun weg leidinggevende figuren in het bedrijfsleven en naa r studerenden.

naar De

bela ng rij kste delen z ij n herzien en aa ngepast aan de j ongste o n twi kkei i nge n op bedrijfseconomisch gebied. Uitvoerig prospectus gratis op aanvraag.

N. Samsom n. v. - Uitgever - Alphen a. d. Rijn Ook verkrijgbaar via de boekhandel

Het gang bar. boek en het nieuwste boek over

ECONOMIE is bij ons

VOORRADIG Mogen wij U gratis toezenden: "Overzicht van de nieuwste economise he literatuur"

De Acadeniische Boekwinkel

P. H. VERMEULEN GRIMBURGWAL 13 t.o. 't Binnengasthuis Amsterdam-C. Telefoon 48312-41674 Economisch~Stati8tische

Berichten

Uitgave van bel

Nederlands Eeonomisch 1n8tituut Indien U niet Alles op economiscb gebied kunt lezen, dan kunt U "E.-S.B." onmogelijk miss en. Studentenabonnementen f 23.pel' kalenderjaar.

Administratie-adres: PIETER DE HOOCHWEG 120, ROTTERDAM Tel. K 1800-38040 - Giro 8408

RO ST RA E C 0 N 0 M I CA MAANDBLAD VAN DE STUDIEVERENIGING DER ECONOMISCHE FACULTEIT V AN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM Redactie: .R. J. van Bemmelen Mej. A. H. Oudt B. Sarphati J. N. Spruit

Redactie-adres: Spinozastraat 19 bv .

Amsterdam-C. Administratie-adres: Koninginneweg 152 Amsterdam-Z.

FEBRUARI 1955 DERDE JAARGANG NR.10

DANK Weer gaan redactieleden van Rostra atscheid nemen. In het vorig nummer mochten wij Pais uitgeleide doen, nu lijn het Hans van Beeck en Henk Nordemann.

Ook zij hebben het doel van hun Amsterdamse periode bereikt, waarvoor hen het kenteken Drs werd gegeven.

Ze zijn de laatsten van hen die van het begin at meegewerkt hebben. Na de oprichting van een periodiek zal de eerste redactie he! een karakter moeten geven. Er moest oorspronkelijk werk geleverd worden, waar creatieve eigenschappen voor vereist zijn. Om voorop te zetten: fantasie, en die gecombineerd met gevoel voor practische mogelijkheden. Fantasie bloeit niet zander diepgaande interesse. Voor de uitvoering van de ideeen moet men werklust en doorzettingsvermogen hebben.

Zij hebben deze eigenschappen. Van Beeck en Nordemann (voorzeker geen ezels!) maakten van de redactie een team dat steeds eenstemmig en snel een beslissing kon nemen. Bij de samenwerking is onze waardering voor hen gegroeid. . .

Rostra Economica en zijn lezers zeggen hen dank voor hun werk en wensen hen veel succes.

Red.

ECONOMIE IN 16 TEKENINGEN (tiende aflevering)

L.EZING PROF. WITTEVEEN De vel en, die hoge verwachtingen koesterden om!rent de lezing van Prof.

Witteveen, zijn zeker niet teieurgesteld. De actualiteil van het onderwerp, de zeer heldere betoogtram en de grote deskundigheid van de spreker waren evenzovele oorzaken van het welslagen van de avond.

De titel van Prof. Witteveen's lezing luidde: "Een Monetair Evenwichtige Ontwikkeling". Met deze tile I bedoelde spreker aan te geven, dat hij het monetaire evenwicht wilde be schouwen tegen een ruimere achlergrond dan met name in de recente, nog niet geheel algesloten discussie tussen hem en Dr Holtrop gedaan wordl. Die ach!ergrond wordt gevormd door het economische groeiproces, zoals zich dal in onze dynamische maatschappij voordoe!. Het probleem, dat Prof. Witteveen behandelde komt dan in de kern hier op neer: bij welke ontwikkeling, bij welke groei van het economisch leven zou het monetarie evenwicht gehandhaafd blijven?

Hel Cjehele betoog van spreker hier weer te geven zou ondoenlijk zijn.

Daarvoor is hel probleem te veelomvattend. (In Rotterdam besteedt Prot Witteveen er zelfs een heel collegejaar aan). Wij zullen ons dus bepalen tot enkele hooldpunten.

Prof. Witleveen gaat er van uit, dat monetair evenwicht in eerste instantie een Cjelijkblijvend nalionaal inkomen veronderstelt, hiermee een veel omstl eden vraagstuk belichtend, dat op hel ogenblik in hel brandpunt van de Nederlandse, wetenschappelijke Iiteratuur staat.

De hieruit voortvloeiende voorwaarde voor monetair evenwicht is, dat de besparingen gelijk zijn aan de investeringen, waarbij beide als ex ante grootheden opgevat dienen Ie worden.

Spreker gaat dan in he! kort na van welke factoren deze grootheden afhankelijk zijn (resp. de spaarquote en de kapitaalsintensiteil) en komt dar. via een uitvoerig betoog tot de conclusie, dat aan de volgende voorwaarden moet zijn voldaan, wil van een monetair evenwichlige ONTWIKKELING sprake zijn: 1e

2

De procenluele toename van he! nalionale inkomen moel gelijk zijn aan het quotient van de spaarquote

en de kapitaalsinlensiteil, laatsle verminderd met 1.

deze

2e

de toename van de bevolking en van de arbeidsproducliviteit tezamen (het arbeidspotentieel) moeten gelijke tred houden mel bovengenoemde stijging van het nationale inkomen.

3e

een soepele aanpassing van de maalschappij moet mogelijk zijn.

Hiervoor is o.a. nodig een krachtige concurrentie en een vrijere loonpolitiek.

Tijdens de discussie gng Prof. Witleveen uitgebreid op de verschillende vragen in, zodat iedere steller van die vragen en zij zeker niet aileen bevredigd naar huis kon Wi] zijn Prof. Willeveen en de veel dank verschuldigd voor deze alleszins interessante avond.

Red.

FILMAVOND Op Donderdagavond 3 Maart zal de Caltex-Petroleummaalschappij een filmavond met toelichting organiseren.

Zie voor nadere programmaaankondiging het S.E.F.-mededelingenbord !

WISKUNDE Zij, die menen behoefte Ie hebben aan hel ophalen of bijbrenvan enige wiskundige kenonder deskundige leiding, worden verzocht zich op Ie geyen bij het S.E.F.-secrelariaat, Spinozastraat 19 by.

Bij voldoende belangstelling is er een mogelijkheid, dat de Faculteit in deze behoefte zal voorzien.

In het bijzonder is gedacht aan die candidalen en candidandi, die voor 1950 zijn aangekomen en daardoor niet in de gelegenheid waren het Wiskundepracticum van de Heer Stroboer Ie volgen.

STAGES Het in het Jaarboek der Universiteit 1954-1955 neergelegde besluit van de Faculteit, dat zij, die na Mei 1954 hun candidaatsexamen hebben afgelegd, verplicht zijn een wetenschappelijke stage te verrichten, bracht het zeer nuttige werk der A.I.E.S.Le. (zie Rostra Economica No.9) in gevaar. In de praktijk bleek nl., dat over het algemeen siechts stages bij de Stichting voor Economisch Onderzoek, de Amsterdamse Bank of het Gemeentelijk Bureau voar Statistiek werden erkend.

Toen dan ook vele teleurstellingen over afgekeurde binnen- en buitenlandse stages onder de studenten tot uiting kwamen, trad het S.E.F.-Bestuur in overleg met de Voorzitter der Faculteit, teneinde deze onbevredigende situatie onder de ogen te zien. Ais behartiger der A.I.E.S.E.e.-belangen diende de heer Morreau voorts een schriltelijk verzoek tot erkenning van A.I.E.S.E.e.-stages in bij de Faculteit.

De Faculteit heeft nu besloten ook stages bij andere dan bovengenoemde instellingen goed te keuren, mits zij voldoen aan het karakter van een wetenschappelijke stage. .

In dit kader zal de A.I.E,S,E.C. in nauwe samenwerkng met de Faculteit de mogelijkheid bieden de door de Faculteit geeiste wetenschappelijke stage tegen de normale, voor A.I.E.S.E,e.-stages geldende salariering, in het buitenland te verrichten, (Zie mededelingenborden en Folia Civitatis d.d. 15 Januari j.1. ) De A.I.E.S.E.e. zal dus thans in het buitenland verzorgen: a.

practische bedrijfsstages (als vanouds);

b.

door de Faculteit geeiste wetenschappelijke stages.

V~~r

beide categorieen stages kan men zich nog steeds aanmelden.

Van te voren zal door de stage-commissie van de Faculteit, in samenwerking met de A.1.E.S.E,e., worden vas! gesteld welke stages. voor erkenning als wetenschappelijke stage in aanmerking komen, zodat geen teleurstellingen over afgekeurde buitenlandse A.I.E,S.E,e.-stages meer wilen kunnen voorkomen, Wij advlseren hen, die elders in Nederland een stage willen verrichten, zich hierover tevoren met de desbetreffende Faculteitscommissie, gevormd door de Hoogleraren HaccoO, Verrijn Stuart en Goedhart, te verstaan.

In verband hiermede hopen wij tenslotte, dat van de zijde der FacL;lteit bekend zal worden gemaakt aan welke eisen een stage moet voldoen, wi! zij het praedicaat "wetenschappelijk" verdienen.

Ongetwijfeld zal deze regeling bijdragen tot een evolueren van het stageir.stituut tot een essentieel en volwaar路 dig element der studie, Red,

Confrontatie van RechtenEconomie V~~r het gezamenlijk gehoor van S.E.F.- en J.E.FAS,-Ieden za! Mr. p, Verloren v. Themaat, van het Departement v. Economische Zaken, een lezing houden over de wisselwerking tussen Rechts- en Economische WetenschJp, aan de hand van het actuele WETSONTWERP ECONOMISCHE MmEDINGING Vermoedelijke datum:

DONDERDAG 24 MAART Maakt dit experiment door een grote opkomst tot een succes!

3

INDRUKKEN VAN MIIN VERBLIIF IN TURKIIE PROF. DR A. MEl] lETS OVER LAND EN VOLK Helaas is het moderne Turkije in ons land en in het algemeen in het Westen - te weinig bekend; althans men denkt nog aan de verschijnselen uit vroegere perioden. Het is er mede als wanneer het oordeel over ons land zou zijn: 0 ja, de trekschuit en de lange Goudse pijp. Het huidige Turkije is een sterk naar ontwikkeling strevend land met een bekwame, zeer ijverige intelligentia, een vriendelijke landbouwbevolking en een overeenkomstig arbeiderselement in de stedelijke centra.

De kleding is Europees; de fez is verboden en de vrouwen zijn goeddeels in de steden ongesluierd. De vrouwen uit de intelligentia en de middenklasse zijn lOnder uitzondering ongesluierd. Op het platteland en in de provinciesteden is dat anders. Men is over 't algemeen in de steden goed gekleed; aileen er is bijna geen wollen confectie. Men draagt dus in beide sexen maatkleding, in de lagew standen tweedehandskleding. Ka:oenconfectie is er wei: eenvoudige pakjes, katoenen zomerpantalons, overhemden etc. Ook de tricot age, wollen truien, sokken, pullovers zijn in overvloed voorhanden. Een bezwaar is, dat in de lagere klassen de verstelkunst niet erg ontwikkeld is, lOdat de arme lieden soms ook de arbeiders in hun werk - vaak in kleding lopen die men als "aan elkaar geregen gaten" kan aanduiden.

De Turken zijn zindelijk en in de ontwikkelde kringen heeft de moderne hygiene op medisch gebied zich baan gebroken. In de lagere klassen moet men dit via het onderwijs nog bijbrengen. Het onderwijs is zeer goed en past moderne method en toe; wij hebben op excursie verschillende laqere scholen bezocht. In het gebrek aan kennis der nuttige handwerken wordt ook in het schoolonderwijs aandacht besteed.

Landbouwonde rwijs (middelbaar) voor jongens en meisjes geschiedt in land- en bosbouwscholen, die tevens modelboerderijen zijn en behoorlijke winst afwerpen, ondanks dat de leerlingen een landbouw- of naaimachine bij he! eindexamen cadeau krijgen. V66r Ataturk (Âą 35 jaar geleden) waren er 80010 analphabeten, nu nog maar 20010 en dan aileen de ouderen. Er is LEERPLICHT. Ook 4

is er volkomen vrijheid van Godsdienst. Moskee-bezoek door niet-mohammedanen-belangstellenden wordt op prijs gesteld. Enkele ivoorschriften zijn daarbij uiteraard in acht te nemen. Voor de mannen voor wie het lager onderwijs onvoldoende geweest is wordt daarin voorzien in de militaire dienst. Het is te hopen dat die dienst ook benut zal worden om het mensentype voor het "middelmana-gement" te ontwikkelen.

De hotels zijn in de grote steden goed, maar - wat de eerste klasse aangaat -- te gering in aantal. Er wordt echter vee I aangebouwd en de moderne hotels in Ankara, Istanbul, Adana en Izmir zijn aan te bevelen. Ze zijn echter duur. Trouwens, het leven in Turkije is duur. Daar dit een gevolg is van het streven naar snelle ontwikkeling, wordt het echter gemakkelijk gedragen. Een bevordering van overheidswege van hotelbouw in de kleine steden zou zeer wenselijk zijn en lOU waarschijnlijk een grote touristenstroom lokken, waardoor de dollardeviezenpositie qunstig lOU worden beinvloed.

Turkije heeft vele klimaten. De Noordkust (Zwarte Zee) "Karadeniz" heeft zomers een gematigd lOmerklimaat en's winters heel strenge koude; vooral aan de Oostkant. De Zuidkust (Middellandse Zee hier witte zee, "Akdeniz" genoemd) heeft een subtropisch klimaat. Het is de Turkse Rjviera. Ankara heeft 'n typisch vastelandsklimaat. Dit heeft de Anatolische vlakte over het algemeen; zeer droge lucht, 's winters twee maanden sneeuw met zon (wintersport), 's lOmers zes a acht weken droge hitte; verder een prachtig voorjaar met een overdaad van bloeiende bomen, het najaar geeft een heerlijke "Indian Summer". Tot midden December duurt de herfst.

Daarna hadden wij een witte Kerstmis.

Fruit is er bijna het gehele jaar in overvloed; alles wat wij hier kennen.

De meloenen in een grote - hier onbeken de varieteit en in opvallende massa's. Groenten zijn er als bij ons plus de Franse groenten als Aubergines, couchettes etc. Het najaar biedt ook verse vijgen, bijna als volksvoedse!.

Over het natuurschoon zal ik in "Folia" schrijven, zo ook over de onvergelij-

kelijke pracht van de Moskee- en andere architectuur, die ten dele byzantijns is. De aanblik van het oude Istanbul vanuit de Bosphoris is misschien een der mooiste dingen, welke op aarde te zien zijn. En bijna even mooi is de aanblik vanaf de heuvels bij het eindpunt van de "Gouden Hoorn" op de in de verle liggende stad. Het phototoestel liep kans warm te lopen.

DE ECON. TOEST AND Anatolie was tol v66r Ataturk (Kemal Pasa) een verwaarloosd maar in' wezen rijk land. De oudsle bevolking, de Hethieten, is echter reeds begonnen mel bomen kappen zander bijplanten. Aile anderen zijn daarin gevolgd. Het latere geitenhouden heeft hel zijne er toe bijgedraqen om de ontboSSing Ie voltooien. Niettemln zijn er om de sultanpaleizen prachtige parken aangelegd. De grond doet ondanks ten dele nog bestaande verarming - op vele plaatsen den ken aan de Limburgse klei; ook soms aan de rode klei van het Moezel-dal en van de Eiffe!. De rode en witte wijn van die grond is dan ook zeer Sedert Alaturk wordt herbebossing nagestreeld en met succes. Vele streken zijn echter de eeuwen door toch vruchtbaar gebleven. Thans gaat echter de landbouw met snelle sprongen vooru"; mede dank zij de landbouwpolitiek der Regering, welke boer en qrondbezitter lot welvaart brengt. De landbouw produceert larwe, gers!, aardappelen, sulkerblelen, rljst, vias, hennep, kat08fl tabak, thee, oiijven, enz.; vooral de tarwe en de gerst zijn daarin belangrijk. Tarwe is nu een der belangrijkste uilvoergoederen geworden. Turkije is thans hel vierde katoenproducerende land ter wereld. De graanproductie was blijkens de Turkse millioenennola 1954 voor 1950 7 mil!loen ton. Dit ci;~er was I.... 1949 Âą 5 ~ rr.illioen t~n. Het was in 195314.3 millioen ton. Het areaal in cultuur was geslegen van 7.5 min. hectare in 1949 tot 9.9 min. in 1953. De katoenproductie in hel Zulden, (Adana, Tarsus, Mersin) gemiddeld belopende tussen '24 en '38 duizend ton per jaar, beliep de jaren 170 duizend ton. Deze ontwikkeling zau niet mogelijk geweest zijn zander aanleq van belangrijke irrigatiewerken, herbebossing en zander de modeme landbouwwerktuigGt1, welke de Marshall-hulp verschafte. Dal de schapenhouderij - hislorisch een der belangrijksle bestaansmiddelen len

platten lande iets gedupeerd werd spreekt van zell. Zonder het nadee: van de verbreking van de continuYteit - dat is ons zeer bekend is economische noch technische vooruitgang denkbaar.

Met del/stoffen is Turkije zeer behoorlijk gezegend: bruinkool, koper, ijzer, chroom, lood, zink, sulphur, petroleum, Silica, magnesiel, asbesl, meerschuim en cement worden aangetroffen. De koolproduclie was gemiddeld, in 1938 Âą 2.7 millioen lon, was in 1953 geslegen tot 3Y2 millioen lon, terwijl in hel mijngebied van Zonguldak (aan de Zwarle Zee) nieuwe inslallaties en een nieuwe haven gebouwd werden om de productie te vergroten en de alvoer te vergemakkelijken. IJzerproductie steeg van 158 duizend ton in 1938 tot 419 duizend Ion in 1952. Koper van 2.3 duizend ton tot 23 duizend Ion. De productie van eleclrische krachl werd sterk uitgebreid en eleclrilicatie wordt over 'I gehele land doorgevoerd. Vallend en slromend water, in voldoende male voorkomende, levert goedkope stroom, mils de stuwdammen eersl gebouwd zijn. De financiering van de geprojecteerde stuwdam in de Gediz Nehir (Gediz-rivier), tussen Izmir en Kemalpasa bracht voorjaar 1954 de moeilijkheden met het bestuur van de Wereldbank,. De bank is het niet geheel eens met het tempo van hel induslrialiserings-streven en - ik meen - ook niet met de plannen tot spoorwegelectrilicatie. De Kosten van een andere stuwdam tussen Seyhan ~n Sarufar is geraamd op 378 millioen lira. De krachtproduclie was in 1950 800 millioen KWH, is thans 1200 millioen en wordt opgevoerd tot 2.5 milliard KWH in 1956. Men ziet, dat men ~i~r t~ doen hee/t evenals bij de Irngallewerken en de bosaanleg - . mel laat-renderende werken. Dergelijke werken leveren speciale problemen v~~r de financiering, Ook op allerlei induslrieel gebied is belangrijke ontwikkeling en uitbreiding waar te nemen.

Echler tussen labrieksbouw en rendabele afzet ligt een tijdsverschil' ook hier is dus een "time-lag" in hel rendement. Enkele cijfers der industriele ontwikkeling kan ik geven.

1943 1949 Katoenen garens in 1000 ton 9.1 15,1 Wollen garens in tOOO ton 3.8 4.6 Katoenen stol in min. M. 52.4 93.3 Wollen stol in min. M 3.4 5 Cokes in 1000 ton 183 292 Ruw .ijzer in 1000 ton 55.3 112.7 Staalijzer in 1000 ton 42.7 101 Rayon in tons 109 282

5

Volgens de millioenennota - de productie van 1948 als 100 genomen heeft in 1953 de voedselproducerende industrie het indexcijfer 135 bereikt, de induslrieproductie 148 en de mijnbouw 174. Men kan de cijfers 1949 dus door elkaar voor dit jaar met 1Yz vermenigvuldigen.

De Turkse Scheepvaart - Kustscheepvaart, Oceaanvaart en Locale vaar! op de Bosphoris - de laatste zijnde €len zeer intensieve verbinding tussen de delen van Istanbul aan beide zijden van de Bosphoris - vraagt vernieL'wing van zeeschepen. De spoorwegen, de lucthvaart, de dienst der auto-wegen vragen eveneens grote inveslering.

Zonder dat alles kan de snelie ontwikkeling niet volgehouden worden.

De moeilijkheid ligt in de financiering dezer expansie en der verdere plannen. Buitenlands credie! is beschikbaar, maar het probleem is of dit in de mate verkregen kan worden, welke de uitvoering der regeringsplannen verlangt.

He! particulier ondernemend iniliatief wordt door de regering bevorderd, maar Turkije heeft vanouds geen "entrepreneurial class" en heef! geen kapitaalmarkt. De Turkse kapitalist is naar traditie een "capitaliste foncier".

Men is bezig om het particulier bankwezen te bevorderen. De regering moet echter veel zelf do en en ondernemen. De prachtige natullrlijke havens van Istanbul en Izmir zijn voor het moderne verkeer onvoldoende. Schepen kunnen vlak onder de wal komen. In Istanbul is de "Gouden Hoorn" bijna €len binnenhaven. Hoewel tweemaal overbrugd (Galatabrug en Alaturkbrug), is die zeeboezem niel afgesloten, daar de brugconstructie op het pontonbeginsel be rust en tussen 2 en 4 uur 's nachls da middenstukken van de brug weggevaren worden. Hel tradilionele lossen met Iichtertjes en sloepen duurl - vooral in de Bosphoris - Ie lang.

Mechanische haveninstallaties zijn vereisl; daarvoor moeten echler kaden gebouwd worden, wat een kostbare geschiedenis is. Plannen tot kadebouw op twee plaatsen in de haven van Istanbul werden deze zomer gepubliceerd.

De grote industrieen, de scheepvaart en de mijnbouw zijn staatsbedrijven in de vorm van banken: industriebank, scheepvaart- en scheepsbouw-bank, mijnbouwbank. De bankafdeling financiert de expansie en de exploitatie.

Zodoende ontstaat er echter een. be-

6

langrijke geldcirculalie buiten onmiddellijke controle van hel Minislerie van financien om, die inflationistisch kan werken, evenals de exporl bevorderende landbouw-subsidie en de lekorten van de Spoorwegen en andere Staatsdiensten. Hiervoor zijn speciale beleidsmaatregelen nodig. Bijna al deze diensten zijn geinstitueerd als afzonderlijke rechtspersonen en zekere legalistische opvatting neemt deze derhalve niet ten volle in de Staatsbegroting op. Dit blijkt ook uil de millioenennota. )uridisch is dit misschien verdedigbaar, economisch juist is het nie!. De leiding van .,Financien" in de expansie zou daardoor onvoldoende gewaarborgd kunnen zijn. De betrokken bewindsman heeft daarvoor echter een open oog. Vergeten we echler niel, dat onze westerse industrielanden geindustrraliseerd hebben met de goudstroom der zeventiende eeuw (de kaapvaart op de zilvervloten), Amerika met de goudstromen der vijftiger en zeventiger jaren der voorgaande eeuw. Die evolutie werd dus ook inflationistisch gefinancierd, echter met €len op een veel eenvoudiger wijze te beheersen inflatie, tijdens het heersen van een nog eenvoudige techniek en met het voordeel, dat het edele metaal biedt in de betalingsbalanspolitiek.

Long-term planning zal voor Turkije onontbeerlijk zijn, anders zal disproportionaliteit in de ontwikkeling onvermijdelijk zijn, met aile nadelen van dien De Turkse Staatscomptabiliteit wordt qemoderniseerd. Men is doende de vermogensrechtelijke Staatsboekhouding in te voeren. Een voorlopige staatsbalans werd reeds gemaakt.

DE UNIVERSITEITEN De studenten, met welke onze groep van hoogleraren te werken hadden waren "post-graduate students". De leeftijd varieerde van 'n 25-jarig ambtenaresje van de mjjnbouwbank tot enkele heren van mijn eigen leeftijd. Ten einde de positie te typeren dezer "studenten", vermeld ik enkele functies: een aldeIingsdirecteur van de mijnbouwbank met zijn vrouw (juriste), de directeur der exploitatie-dienst en een personeel-bureau-chef van de Staatsspoorwegen. Er waren referendarissen en administrat~urs van verschillende ministeries, ambtenaren van P.T.T. en stafofficieren (majoors en overslen).

De lessen werdensoms voor de studenten direct in practijk omgezet. De

colleges waren in het een regelmatige privaatles gal in hel Frans. De Engelse colleges werden slmuitaan vertaald.

De gebouwen der Unive rsiteiten zijn modern en goed ingericht: elke laculteil in Ankara heeft eigen gebouwen en de gebouwen hebben hun eigen grote tuin, een hospitium, een goede mess. Onze laculteit en de rechtslaculteit hadden een rosarium.

Onze tuin had banken en prettige boshoekjes waar men in de heerlijke voorjaarslucht in groepjes de examenstot prepareerde.

De collegezalen waren goed geventileerd, gemakkelijk bespreekbaar en goed (centraal) verwarmd. Zij bevatten plaats voor ca. 100 studenten. 1 ) Wanneer mijn vertaler sprak kon ik door brede ramen uitstaren over de heuvels van Ankara met hun kleine der omwonende arb&iders; intussen kende hoe ik weer lOU aansluiten op het reeds besprokene teneinde de velie gemoriseerde slol te geven: 20-40 pagina's van het uitgeschreven dictaal.

De werkkamers van mijn Turkse Colleqae in het laculteitsgebouw waren mooie ruimten en in de boekenkasten bevond zich een schat van boeken en

P. Velthuys Cz. econ.

tijdschriften (eigendom van de faculteit), waarvan de tweede exemplaren in de laculteitsbibliotheek voor de student en beschikbaar waren. Ik heb bij onze econoom Prof. Dr Fadhi Sur (spr. Soer) aile belangrijke tijdschriften op economisch en bedrijlseconomisch gebied ontdekt, die Engeland, Amerika, Frankrijk en Duitsland produceren.

Ontwikkeling qaat snel ten beste hier.

AtatUrk heeft zijn landgenoten dat een volk, dat zijn toekomst verlOrgen wil, niet karig moet zijn in de financiering van zijn wetenschappelijke ontwikkeling. Het is de grootste zegen voor dit volk geweest in het benauwdste moment van zijn geschiedenis zulk een genie als "Vader des Vaderlands" Ie hebben gehad. (Ata Vader). Ik kon de paralel trekken met onze Nederlandse geschiedenis.

1) In de Universiteit van Istanbul waren enkele ruime collegezalen voor 1000 en 1500 studenten met luidsprekerinstallatles. Het studentenrestaurant aldaar bevatte zo iets van 250 zitplaatsen en ruim 50 talels. Er was een prachtig uitzicht op de Bosph oris en op de SUleyman-moskee (een der mooiste bouwwerken van de stad)

J. W. Vet

d~路s

eCOI/.

Repeteert voor cando ex:

drs

Tel. 34416

Tel. Zaandam (02980) 3315

Voor doctoraal ex.:

Kostprijs

Macro Economie

Financiering

Open bare Financien

Waarde en Prijs

Geld, Crediet en Bankwezen

Geld, Crediet en Bankwezen

Internal. Ec. betrekkingen

Ee rstejaa rsproe!

Sociale Economie

Voor doct. ex: Interne Organisatie Externe Organisatie Arbeidsvoorwaarden

Marnixstraat 290 Kamer 309

Amsterdam centrum

Vijzelstraat 38

Inlichlingen en besprekingen: Woensdag 3 tol 4 uur, of na afspraak, ook gedurende de vacanlies

Maandag 11 tot 12 uur, of na aispraak, behalve in Augustus

7

DE WEEKSTAAT De iedere Maandag na kassluiting opgemaakte balans van de Nederlandse Bank, kortweg "de" weekstaat" geheten, die's Woensdags wordt gepubliceerd, is onze belangstelling ten volle waard" Men vindt hem Woensdag 01 Donderdag in de meesle bladen algedrukt, van een korter of langer commentaar voorzien. Het dagblad"Trouw" blinkt hierbij uit, geeft meer dan zelts "Het Financiele Dagblad" en bespreekt lOwe I weekstaat als geldmarklsituatie in breder verband. Welk blad men ook leest, bestudering van dit stuk is doelmatig; immers, voor wie de weekslaat Jezen kan, ontrolt zich een geconcentreerd overzicht van de economische siluatie en ontwikkeling in ons land. Men moet haar dan echter wei gedurende langere tljd volgen; voorts is de toelichting van de N.B. van bewaar deze dikwijls zeer lang en de verdere verklaring summier is door de economische redacties. Tenslotte komt men niet tot juiste interpretaties lOnder gebruik van andere cijlers.

Zo volge men: de standen van het uitstaande schatkistpapier, die onder de weekstaat worden vermeld, de E.B.U.cijfers, de driemaandelijkse opgave van de deviezenvoorraad, de bespreKingen van de toestand op de geldmarkt, zo nodig de wekelijkse opgave van de stand van's Rijks Kas, en dgl.

Geleidelijk aan zal men dan bemerken, niet aileen een beter inzicht te verkrijgen in de actuele problemen en ontwikkelingen in ons land, maar ook qua theoretische kennis winst te boeken ..(dit is o.a. van belang voor het tentamen "Geld en Crediet").

Ter illustratie bespreken wij nu enkele cijfers.

De GOUD- EN DEVIEZENVOORRAAD bij de N.B. steeg bijna voortdurend sinds het dieptepunt van f 894 min. in Juli 1951.

In 1952 bedroeg de toename zelfs ongeveer f 2000 min., daarna daalde het tempo der stijging, maar toch werd op 26 Juli 1954 een record van f 4679 min. bereikt.

Men kan uit de weekstaat dit cijler als voigt berekenen: (Debet) gouden munt en muntmateriaal, buitenlandse betaalmiddelen, tegoeden bij correspondenten in het buitenland, plus vorderingen uit guldensaccoorden minus (Credit) crediteuren in vreemde geldsoorten,

8

J. L. SCHNEIDER

andere saldi niet-ingezetenen en schulden uit guldensaccoorden. Tenslotte is dan het onder de weekstaat vermelde bed rag van belang dat het in het buitenland geplaatste schatkistpapier aangeeft, dat immers de post schulden uit guldensaccoorden vermindert.

Hoe waarderen wij nu het gevonden totaalcijfer ?

1e Door vergelijking met de stand van bv. de week tevoren, het begin van het jaar, een jaar tevoren; 2e Door kennisneming van de samenstelling. In het 3de kwartaal '54 steeg het percentage goud plus convertibele valuta van 80 tot 83 % der totale voorraad. De kwaliteit van onze reserve is blijkens deze publicatie uitstekend en verbetert nog bij voortduring. Van het restant is bovendien een gedeelte nog convertibel in E.B.U.-verband.

Volgens een regeling, die bij de laatste verlenging van de E.B.U. getroffen werd, wordt hiervan een deel qeleideUjk in goud afgelost, een ander deel geconsolideerd.

Een Nederlands maandtekort tenslotte behoeft slechts voor. de helf! in goud te worden afgedekt en wordt voor de andere helf! op deze vordering in minderinq gebracht.

3e De betekenis van de omvang van onze moneta ire reserve blijkt 001< uit een relate ring aan de gemiddelde maandelijkse invoerwaarde.

Deze door het C.B.S. berekende breuk bedroeg voor Nederland pe r medio 1954: 5.9 Kenschetsend is, dat naast de Verenigde Staten aileen West-Duilsland met 63 en Zwitserland met 17.9 hoger lagen.

4e Van belang is het te weten, dat de voorraad bij de N.B. verkleind wordt door de toenemende omvang van de hoeveelheid deviezen, die de deviezenbanken mogen aanhouden. Deze toeneming bedroeg in 1953 1e h.j. 127 min.; 1954 1e h.j. 164 min.,; 2e hJ 99 min.

5e Niet iedere toename is even verheugeod. Deze kan nL voortvloeien uit de voortgaande "uitverkoop" van de beste Nederlandse aandelen naar het buitenland. Dil houdt dus geen "verrijking" in, maar wei een toenemend potentieel deviezenverlies aan dividenden. De betalingsbalans van het

1e hal/jaar 1953 en dito '54 geeft voor het particulier kapitaalverkeer de cijfers van resp, 19 min, en 183 min., omgekeerd moet voorts een belangrijk deel van de November-Decemberst!)ging van de reserve worden toegeschreven aan het a/lopen van buitenlands schatkistpapier.

+

6e

Hier staal tegenover, dat in de laaste jaren de deviezenvoorraad herhaaldelijk grote verminderingen onderging uit hootde van extra atlossingen op de buitenlandse schuld (in $, B,lrc. en ÂŁ), De omyang hiervan moet men dus in rekening brengen bij de beoordeling van onze deviezenpositie: De betalingsbalansen over het 1e halfj. '53 en het 1e haltj. '54 Oververmelden Bijzondere heidslinanciering van -208 min. resp -209 min.

7e

Van belang is ook de mate waarin de direct opeisbare verplichtingen van de N.B, (bankbiljetten, saldo van het Rijk, saldi banken Nederland, andere saldO gedekt worden door de goud- en deviezenvoorraad, Per 13 December '54 was dit voor 98.6% hel geval Ook de gouddekking ligt zeer hoog en schommelt rond 2/3 !

Men overwege hierbij echter, dat circa 500 min, van de "said! banken Nederland" vastgelegd is in het kader van hel "Gentle mens Agreement" tussen N,B. en grote devie'zenbanken, waarbij de banken zich verplicht hebben een zeker percentage, nu 100/0, van hun bedrag aan Deposito's en Crediteuren bij de N.B, aan te houden. In werkelijkheid is de dekking dus nag veel hoger.

Uit het bovenstaande moge biljken, dat de waarneming van een ult de weekstaat atgeleid gelal tenslotte, via he verlangen naar interpretarie, leid! 101 he! in hun verband beschouwen van vele cijfers,

Zo stuit ook de beoordeling van hel bedrag van het REKENING-COURANTSAlDO VAN HET RiJK bij de N,B, (S.v.h,R,) op moeilijkheden. Sinds 1951 is de positie van het R!jk voortdurend en snel verbeterd. Op de binnenlandse en de buitenlandse schuld en vooral op het vlottende gedeelte daarvan werd zwaar algelost (de afslossing en con-

solidati:e van de blnnenlandse vlottende schuld werd bovendien nog aangevuld met "sem!-consolidatie": verschuiving naar 3- en 5-jarlg papler en voor 1200 min. 8, 10 en 12-jarige schalkistcertificaten, zodat uit dezen hoofde voorlopig weinig gevaar van niet-verlenging van het S.v.h,R. dreigt.." .. ).

Op de weekstaten verdwenen voorts de "voorschotlen a,h. Rijk", een belening van hel Rijk, "schatkistpapier direct bij de Bank geplaalst" en "schalkistpapier in disconto bij de NB", posten, die eigenlijk een soor! "negalie! S,v.h.R." vormden, De overname in 1947 door hel Rijk van de oninbare Rijksmarkenvordering, die resulteerde in 2100 min, aan schatklslpapier op een speciale rekening bij de N,B. en een boekvordering van de Bank op hel Rijk a 1500 min" wordt nu nog slechts in de weekstaal weerspiegeld door een boekvorder!ng van 400 min, en ruim 300 min. aan schalkislpapier! (Soms stijgt de laatste post, als de blokkering bij de N,B. van 500 min. de banken dwingt schatkistpapier bij de N,B, Ie verdisconleren.Op zichzel! is hel iaatste infiatoir), Voor deze verbetering van de rijksfinancien waren vooral aansprakelijk: de geldzuivering, de hoge belastingen, de Marshall-hulp en de overschotlen op de belalingsbalans sinds medio 1951, die een enorme tegenwaarde in guldens in om loop brachten, zodat hel Rijk gemakkelijk schatkistpapier en Ieniogen plaatsen kon.

Wij zagen echler, dat de onlwikkelingen zich in vele andere posten, naast hel S.v,h,R" weerspiegelen. De ene kan men dus niet los van de andere naar waarde schalten (S,v,h.R" standen schatkistpapier, verloop slaatsschuld en andere weekstaatposten).

Zo is ook de post "Rekening Courant Said!, Saldo van het Rijk, bijzondere rekening (i.c. "Tegenwaarderekening" otwel "local currency account")¡ van belang, daar hieruil vele afloss!ngen werden beslreden: direct ("Tegenwaarderekening aan Boekvordering" of indirect ("S.v.h.R. aan Deviezen of Boekvordering" gevolgd door "Tegenwaarderekening aan S,v.h,R.). Per 6 December j.1. was deze post nog 646 min. groot. Overboekingen naar he! gewone tegoed zijn uiteraard inHaloir, voorzover zij de aflossingen Ie boven gaan.

Naast de belastingbetalingen en de lopende uitgaven beinvloeden dus nog vele factoren het S,v.h,R, Wij noemen daarom lens lotte nog de periodieke

Âą

9

uitbetal ingen aan de gemeenten, die in de honderden miljoenen kunnen lopen, Wat het geschatte toekomstige verloop van het Rijkstegoed betreft, houde men meer dan met de begrotingscijfers, rekening met het geschatte kastekort (550 a 600 min. voor '54 zowel als '55), de groolle van de komende staatslening (inmiddels geplaatst, Red.), eventuele extra-aflossingen op de bui tenlandse schuld, manipulaties met boekvordering en tegenwaarderekening en begrotingswijzigingen; voorts met de noodzaak van me-

E. G. K. S.

definanciering door het Rijk van de goud- en deviezenvoorraad tot minstens een 500 min. en met de bekende korrels zout, waarmet? men de regeringsschattingen nemen moet. De juistheid daarvan hangt o.a. af van het verdere verloop van de conjunctuur (met de index-cijfers van de dekkingspercentages van de handelsbalans stijgen de belastinginkomsten mee I).

Moge het voorgaande Uw interesse in de cijfers van de week staat versterkt hebben !

Haa rlem, Decembe r 1954

R, J. v. BEMMELEN

(II)

Een fase in de "Revolutie der Bewindvoerders?"

Wij zUn bezig ons een beeld te vormen van de betekenis der Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal door taak en bevoegdheden van de Hoge Autoriteit te toetsen aan de economische theorie. Uiteraard moet deze confrontatie van theorie en praktijk, gezien het bestek van twee Rostraartikelen, zeer elementair blijven, maar laten we eerlijk zijn: tot meer is o.g, voorlopig ook niet in staat.

De vorige keer hebben we meer in het bijzonder het licht van de theorie der marktvormen op Luxemburg laten schijnen en duidelijk bleken de contouren der volkomen concurrentie herkenbaar in de door de Hoge Autoriteit nagestreefde doeleinden, Ditmaal zal vooral de theorie van het ordeningsbeginsel in de productie (klassiek prijzenmechanisme, centraal geleide planning, ondernemersafspraken 7) ons be zig houden, Immers, als het organiseren van een zo groot mogelijke mate van mededinging een belangrijke taak is van de Hoge Autoriteit, rijst onmiddellijk de vraag of dit wei gewenst is en of dit betekent, dat het prijsmechanisme als enig ordeningsbeginsel is aanvaard door de opstellers van het vercrag, Waarschijnlijk is de theoretisch bereikbare evenwichtssitllatie onder volko10

men concurrentie (dus bij een optimale werking van het prijsmechanisme) inderdaad de beste, wat betreft de aanpassing der productie aan de individuele behoeftenschema's, In ilet algemeen is dus de evenwichtsefficiency van he! prijsmechanisme wei oplimaal, althans t.a,v, de individuele behoeften, De colleclieve gemeenschapsbehoeften koIT:en echter zelden tot uiting in de prijzen, evenmin als behoeften die op de toekomst betrekking hebben, Hier is dus een eerste corrigerende taak van groot belang voor de Hoge Autoriteit weggelegd, De Hoge Autoriteit zal de collectieve en toekomstige belangen behartigen en wei vanuit Europees gezichtspunt. I ) De moderne economie heeft ons ech-

1) In dil verband moet het volgende vraagstuk genoemd worden, Indien tevoren gescheiden gebieden plotseling aan de vrije werking van een gemeenschappelijk prijsmechanisme worden blootgesteld, zullen de verschillen in welvaartsniveau en ontwikkelingsgraad de tendenz hebben zich Ie verscherpen. (Denk aan Zuid-Italie), Met name door toepassing van de overgangsbepalingen ten gunste van de zwakke broeders kan de Hoge Autoriteit dit voorkomen.

ter geleerd niet aileen aandacht te schenken aan het statische vraagstuk van de evenwichtstoestand, maar ook de zo reele tijdslactor in te voeren.

De werking van het prijsmechanisme blijkt dan heel wat minder bevredigend.

Door een voortdurende wijziging in de data der economie (bevolking, kapitaal, behoeftenstructuur, techniek en organisatie) is het economisch leven ook constant bezig zich aan te passen.

Het blijkt, dat de doelmatigheid van die voortdurende aanpassingsprocessen sterk vergroot kan worden door centrale leiding en coordinatie van de productie.

In dynamische efficiency schiet het prijsmechanisme op verscheidene punten tekort en juist op die punten kan en moet de Hoge Autoriteit ingevolge het verdrag ingrijpen.

De voornaamste tekortkomingen van het prijsmechanisme betrelfen: 1.

2.

De aanpassing bij grote verstoringen zoals depressies of situaties van ernstige schaarste. In eerste instantie bepaalt de Hoge Autoriteit zich dan tot indirecte middelen, zoals samenwerking met de regeringen en ingrijpen op het gebied van prijzen en handelspoliliek.

Mocht dit onvoldoende blijken dan kan zij tenslotte productiequota en heffingen of verbruiksprioriteilen vaststellen.

De toenemende noodzaak van marktanalyse toont reeds, dat de prijzen op zich zelf geen voldoende betrouwbare indicaties geven omtrent beslissingen, die op de toekomst betrekking hebben. De Hoge Autoriteit moet dan ook een voorldurende studie maken van de marktontwikkeling en het prijsverloop en met regelmatige tussenpozen algmene doelstellingen omschrijven betreffende de richting van de productie op lange termijn.

3.. Bovendien, als hoge of lage prijzen al een indica!ie vormen voor een !ekor! of een overvloed van be-

paalde producten, dan geven zij loch nog niet de omvang van de vereiste aanpassing aan. Met name overschatten de individuele ondernemingen veelal het aandeel dat zij zullen hebben in de noodzakelijke productieverruimlng. Coordinatle van de investeringen is daarom van groot be lang.

4

De automatische aanpassing bij discrepantie tussen vraag en aanbod van productiefactoren (arbeid en kapitaal) verloopt over 't algemeen zeer gebrekkig. Met name in he! voorkomen van werkloosheid en meer algemeen in het doen uitvoeren van de nodige sociale maatregelen (herscholing, migratie, huizenbouw, gezondheid, etc.) ligt een uitgebreid arbeidsveld voor de Hoge Autoriteit.

5.

Tenslotte kan het prijsmechanisme soms leiden tot een destructieve speculatie. Met name is de schrootmarkt hier gevoelig voor wegens de inelastische vraag- en aanbodverhoudingen aan de beide ui!einden der bedrijfskolom enerzijds en de mogelijkheid tot voorraadhouden van dit onbederfelijke goed op grond van speculatieve prijsverwachtingen anderzijds.

Door de instelling van een schrootegalisaliefonds tracht de Hoge Autoriteit de prijsbeweging van tlet schroot regelmatiger te lalen verlopen

Het voorgaande samenvattend, kunnen we nueen antwoord geven op de in de aanvang gestelde vragen. Blijkbaar streett de E.G.K.S. er naar de voordelen op he! gebied van de evenwichtsefficiency, zoaJs een onbetemmerde werking van he! prijsmechanisme die biedt, zoveel mogelijk intact te taten, maar !egelijkertijd de ernstige nadelen, o.a. op he! gebied van de dynamische efficiency, te verhelpen door de scherp afgebakende bevoegdheden van een centraal orgaan, dat o.a. voor de coardinatie en de planning zorg draagt.

In het Decembernummer van de Rostra

II

constateerden wij reeds, dat de kolenen staalindustrieen bij uitstek gevoelig zijn voor de genoemde gebreken van het prijsmechanisme en dan ook het beeld van sterke overheidsbemoeiing en kartelvorming vertoonden. Bij deze vorm van coordinatie en centrale leiding verdween dan echter tevens ieder spoor van vrije concurrentie.

Hoewel dit al gebleken zal zijn uit het voorgaande, is het misschien goed ons nog eens even te realiseren, dat de instellingen der E.G.K.S. op essenliele punlen een verbetering inhOl:den I.o.v. karlels en nationalistisch overheidsingrijpen.

Van niet te onderschatten betekenis is ten eersle de wetenschappelijk verantwoorde opzet. Hier is sprake van een logisch uitgebouwd stelsel van normen, bevoegdheden en verplichtingen, gecreerd door deskundigen op grond van de modernste economische en juridische inzichten. Door een juist besef van de voor- en nadelen, eigen aan ieder der be ide ordeningsbeginselen, prijsmechanisme en centrale leiding, bleek het mogelijk een doelmatige mengvorm tot stand te brengen.

Met het internationale kartel heel! de E.G.K.S. het aspect van grensdoorbrekende samenwerkinq gemeen, al gaat die bij de E.G,K.S. veel verder en is zij op andere doeleinden gericht. De doelstellingen van het centrale orgaan, i.e. de Hoge Autoriteit, worden niet meer bij uitsluiting bepaald door het winststreven van een bepaalde ondernemersgroep. Wie de moeite lOU nemen om artikel 3 van het verdrag te beschouwen, zou daarin lOrgvuldig de belangen van aile productiefactoren en de verschillende aspecten van het algemeen be lang tot uiting zien gebracht. Met name het belang van verbruikers, ondernemers en werknemers, ralioneel gebruik der natuurlijke hulpbronnen, bevordering van het internationaal ruilverkeer, qntwikkeling van de productie, bescherming van andere bedrijfstakken.

Anderzijds heef! de E.G.K,S, met na12

tionaal overheidsingrijpen in principe de ruimore doolstelling, het algemeen be lang, gemeen. Het uiterst belangrijke verschil is echter gelegen in het supranationaal karakter van de E.G.K,S" waardoor haar doelstellingen niet tot een eng nationalistisch protectionisme beperkt blijven en de geografisch ruimere armslag tot een doeimatiger coordinatie leidt.

Daar staat tegenover, dat de bevoegdheden der Hoge Autoriteit, functioneei gezien, zich bepalen tot een beperkt gebled der economie, terwijl de nationale regeringen hun gehele economische politiek volgens een gezichlspunt kunnen coordineren. Deze noodzakelijke coordinatie geschiedt thans Via de samenwerking tussen Hoge AutOfileit en Ministerraad, welke tot nu toe zeer bevredigend schijnt te zijn.

Blijkbaar stelt de beperktheid van het SLipranationale karakter der E,G.K.S., ons voor een principieel vraagstuk, dat wij slechts kort kunnen aanstippen, het vraagstuk van de uitbreiding.

Die beperktheid is tweeledig, n,1. functioneel en geografisch, Partiele integratie is en blijft een noodoplossing. Wij wezen er de vorige maal reeds op, dat integratie der transportsector de loglsche consequentie der huidige ontwikkeling is, evenals een harmonisatie van belastingsystemen, Hetzelfde geldt voor de gehele energiesector op grond der onderlinge vervangbaarheid van kolen en andere energiebronnen.

Ook vrij of oeleid, maar in ieder geva: uitgebreid kapitaalverkeer, handelsliberalisatie, coordinat\e van de monetaire politiek, etc" zijn op den duur noodzakelijk, Integratie van transport- of energiesector, waar op het ogenblik de meeste stemmen over opgaan, zouden op hun beurt weer een serle andere integraties induceren.

Sinds de verwerping der E,D,G, word! het vaak zo voorgesteld alsof een meer intensieve internationale samen-

werking gelijkwaardig zou zijn van een supranationale integratie.

Dit komt ons beslist onjuist voor.

Ten eerste kan men slechts in een supranationale structuu r bindende besluiten nemen met meerderheid van stemmen. Ten tweede kan men zich in tijden, dat het wat moeilijker gaat en een zich houden aan do gomaakte alspraken jUist van 't grootste be lang zou zijn, altijd weer onttrekken aan de eenmaal op internationale conlerenties gedane toezeggingen. (Getuige b.v. de treurige geschiedenis der liberalisatiepercentages). Tenslotte en dit is zeer belangrijk, ontbreekt bij iedere vorm van niet-supranationale samenwerking de instantie, die het totaalbelang vertegenwoordigt en zich daartegenover verantwoordelijk voelt.

Wat de geogralische uitbreiding betrelt is het duidelijk, dat de voordelen der E.G.K.S. beter tot hun recht komen, naarmate zij meer landen omvat.

moe ten leren, er bestaat nu eenmaal geen dynamiek zonder risico's. Misschien zal een diepergaande studie dan deze een voorspelling wagen.

Toch zijn er drie punten waar wij in dit verband op willen wijzen.

De nu ruim tweejarige geschiedenis der E.G.K.S. geeft ons inziens geen reden tot ongerustheid. Modernisoringsprogramma's, die op den duur tot kostenverlaging en productieverhoging moe ten lei den, worden in versneld tempo uitgevoerd onder de druk der concurrentie. Het onderlinge handelsverkeer neemt sterk toe. De productie stijgt bij vrijwel stabiel prijsniveau.

Talloze irrationele discriminaties, subsidies, heffingen en nog onlangs de grensbreuken en transporttarieven zijn opgeheven. Verder is de Hoge Autoriteit midden in onderhandelingen met de kolenverkoopkartels ter geleidelijke liquidatie, althans van de ongewenste aspecten er van.

Dit is temeer zo, daar de E.G.I<.S. zich tegenover derde landen onvermijdelijk even protectionistisch zal gedragen als nationale staten. Op zichzelf is deze machtspositie der West-Europese zware industrie noodzakelijk 1.0. die der andere grootmachten in de wereld.

De Hoge Autoriteit heef! bij herhaling verzekerd het internationale ruilverkeer te willen bevorderen op basis van wederkerigheid, hetgeen een redeliik standpunt genoemd kan worden.

Natuurlijk is een gelijktijdige volkomen verwezenlijking van aile in artikel 3 genoemde doelstellingen niet mogelijk. Dit probleem der onderling tegenstrijdige doelstellingen kennen we ook uit de theoretische economie, mot name speelt het een grote rol in de "Welfare-Economics"- Een der lastigste vraagstukken voor de bureaux dOl Hoge Autoriteit vormt dan ook de formule ring der zgn. "objectives generGux" voor de komende jaren, op grond waarvan o.a. de investeringsprojecten beoordeeld moeten worden.

Er blijft altijd een grote ruimte voor touwtrekken, voornamelijk tussen de ondernemers enerzijds en de Hoge Autoriteit anderzijds. Beide partijen hebben hun machtsmiddelen, de Hoge Au-

Wij kunnen nu samenvattend concluderen, dat de E.G.K.S. een doelmatige mengvorm van prijsmechanisme en centrale leiding verwezenlijkt, dOlt de E.G.K.S. vele voordelen biedt boven aile bestaande vormen van samenwerking en dat de E.G.K.S. dan ook besi;st geen superkartel is, terwijl deze vorm van integratie zowel lunctioneel als geografisch uitbreiding behoef!.

Wat dat kartelaspect betreft, zal men tegenwerpen, dat ons betoog voornamelijk de opzet der E.G.K.S. betrof. Velen maken zich juist ongerust over de ontwikkeling, die de E.G:K.S. in de practijk zal doormaken. De tijd zal het

toriteit haar verstrekkende bevoegdheden, de ondernemers hun mate van loyale medewerking, dan wei obstructie. Het is nu eenmaal slecht hazen vanqen met onwillige honden.

De invloed van het"Raadgevend Comite", waarin de ondernemers en de werknemers samen in de meerderheid zijn tegenover de verbruikers, op de 13

ges!ie der Autoriteit is een goede barometer voor de mate van onafhankelijkheid der Hoge Autoriteit.

Tenslotte moeten wij dan nog wijzen op de zeer sterke waarborgen die gelegenzijn in de juridische apparatuur van de E,G,K,S. ledere belanghebbende kan beroep aantekenen of €len klacht indienen tegen de besluiten en handeIingen van Hoge Autoriteit en Ministerraad, maar ook tegen het nalaten van noodzakelijk geacht ingrijpen.

Ook de noodzaak tot periodieke verantwoording van haar beleid door de H,A. voor de Gemeenschappelijke Vergadering, maakt €len ontsporing in superkartelrichting niet goed voorstelbaar.

V~~r

hen die Burnham's "Manegerial Revolution" kennen, wijzen wij er op, dat hier van €len ontwikkeling sprake is, die in vele opzichten overeenkomt met de door Burnham aangegeven tendenties, * De machtsstrijd tussen karlels en Hoge Autoriteit toont in we zen de verschuiving der zeggenschap van de kapitaIistische geldmagnatel] en commerciele grootmeesters naar de managers.

Onder managers verstaat Burnham de deskundigen en de technisch-organisatorische administrateurs van bed;ijfsleven en overheid, waarbij hlj opmerkt dat deze twee sectoren steeds meer in elkaar vloeien.

Ook al is men het nlet in aile onderdelen €lens met de analyse van Burnham, volgens welke de zetel der souverelniteit tegelijkertijd in toenemende mate verhuist van de parlementen naar de bureaux en commissies van deskundigen, toch is het machtige bureaucratische apparaat der E,G.K.S. ("bureaucratisch" is hier zonder enige gevoelswaarde gebruikt) €len aanwijzing, dat er veel waars schuilt in de gedachten van Burnham.

Daar staat tegenover, dat Burnham meent, dat aile ontwikkelingen welke hij om zlch heen waarneemt, zich consequent teneinde toe door zullen zet14

ten, zodat de "bewindvoerdersmaatschappij" uiteindelijk gekenmerkt zal zijn door slaatseigendom van de voornaamste productiemiddelen, terwijl het winststreven als ordenings-beginsel zal wegvallen en daarmee hel overheersend belang van geld en van het ruilproces, We hebben echter gezien, dat de opzet der E,G.K.S, jLlist een samengaan van particulier winststreven en centrale leiding beoog\. In principe zijn de tendenties in de rlchting van €len planhuishouding dus niet consequent doorgetrokken.

*) James Burnham. Machtsvorming der Bewindvoerders, 1947. Engelse uitgave "Manegerial Revolution", 1€I druk 1940.

Drukkerij

Cebr. Bierau 2e Jac. v. Campenstraat 69

AMSTERDAM-Z. Telefoon 90147

• Aileen beter verzorgd drukwerk

KEUZELIJST Een der volgende bedrijven kan als scriptie-onderwerp gekozen worden: A.

Nijverheids- en Cultuurbedrijven

NilVERHEIDSBEDRI1VEN 1. EXTRACTIEVE BEDRI)VEN Petroleumwinning Petroleumraftinaderij Steenkolenmljnen Tlnwlnnlng Zoutwinnlng 2. METAALBEWERKING

Alluminium Automontage Blikbewerking Emailwaren

Gieterij Haarden en kachels

Hoogoven Lettergieterij Machines Motoren Rijwielen Scheepsbouw

Herenconfectie Katoendrukkerij Katoenspinnerij Katoenweverij Kousen Kunstzij desp inneri j Kunstzijdeweverij Linnenweverij Sajetspinnerij Tapijtenweverij Tricotage Vlasspinnerij Wolspinnerij Wolweverij 7. PAPIER, GRAFISCHE BEDRI1VEN

Boekdrukkerij Cartonnage Daqbladdrukkerij Strocarton Papier 8. HUIDEN EN LEDER

Schroeven Sioten

Leerlooierij

Stalen buizen Stalen meubels Walserij

Schoenen

3. EDELMETALEN EN DIAMANT

Diamant Edelmetaal Imitatiezilve r Zilverbewerking 4. AARDEWERK, BOUW路 MATERIALEN EN GLAS

Aardewerk Asbest

Beton Cement Glas Kalksteen

Steenbakkerij Tegels 5. HOUT

Houtschaverij Houtzagerij Kisten Meubelen 6. TEXTIELNI1VERHEID EN KLEDINGINDUSTRIE

Dekens Damesconfectie

Lederwaren

9. OLlEN EN VETTEN

Kaarsen en stearine Olie Margarine Zeep 10. CHEMISCHE NllVERHEID Cosmetlsche Industrie

Gasbedrijl Gist en Spiritus Lijm en Gelatine Pharm. industrie Poetsmiddelen Verf en Lak 11. VOEDINGS- EN GENOTSMIDDELEN

Aardappelmeel Azijnmakerlj en Mosterd

Beetwortelsuiker Bierbrouwerij Biscuit en Koek Brood en Choco!ade Cigaretten Coca-Cola Diepvries Vruchtenconserven

Groenteconserven Jeneverstokerij Kerftabak Meel Sigaren Sui ker raffinade ri j Vleesconserven Zuivel 12. DIVERS EN

Bouwbedrijf Electriciteitsbed rijl Electr. techno indo Draad en Kabel Gloeilampen Rubberbanden Waterwinning Wegbedekking CULTUURBEDRI1VEN

Bloemkwekerij Bosbouwbedrljf Cacaocultuur Klnacultuur Klappercultuur Koffiecultuur

Landbouwbedrijf Palmoliecultuur Rubbercultuur Rletsuikercultuur Tabakscultuur Theecultuur Vezelcultuur

B.

Dienstverleningsbedrijven

Autovrachtvervoer Baggerbedrijf

Cafe-restau rantbed r.

Garagebedrljt

Hotelbedrijf Luchtverkeersbedrijf Scheepvaart, vaste lijnen Scllef)pvaart, wilde vaart Spoorwegen Telefoonbedrijt

Veem en Silo's Wasserlj

Waterleidingbedrijf Ziekenhuis

Zwembad De vet aangegeven bedrijven slechts in bijzondere geva'ien.

15

LI]ST

~7AN

GESLAAGDEN

SEPTEMBER 1954 T.M. JANUARI 1955

* ACCOUNT ANTSEXAMEN:

15 Nov. 1954

17 Dec. 1954

).

K. H. F.

G. van der Kleij Kruisbrink A. 1 F. Mjsset ...

Houtgraaf

DOCTORAALEXAMEN:

687 25- 9-'54 A. Braam 688 ]. Lusink 689 G. ). Verbeek 690 R. Dieters 691 29- 9-'54 J. A. Nederstigt 692 11-10-'54 J. H. Schutte 693 2-11-'54 K. F. Traanberg 694 H. B. de Mare <6 69~ 5-11-'54 Mej. M. Hundt 696 12-11-'54 H. Swart 697 19-11-'54 H. K. Weber 698 E. H. de Haem 699 25-11-'54 A. Klitsie 700 J. Oosterlee 701 H. M. Stuurman 702 30-11-'54 ]. G. van Beeck 703 C. de Galan ...

704 6-12-'54 J. Siemons 705 9-12-'54 l. D. Oosterveld ~ 706 D. W. Hoonakker 707 10-12-'54 C. J. Giebels 708 16-12-'54 R. Lindeman 709 H. J. Diesbergen 710 17-12-'54 M. Ligtenstein 711 A. R. Peddemors 712 29- 1-'55 O. L. Putscher H. H. ). Nordemann 713 714 L. H. Caarls

CANDIDAA TSEXAMEN: 1353 29- 9-'54 FA Maljers (cum laude) 1354 G. Verrijn Stuart 1355 1-10-'54 H. I. Verhoeff 1356 O. C. Tijtgat 1357 15-10-'54 P. L Munnecom 1358 W. A. Hageman 1359 ). F. M. Peters 1360 A. J. Midde!hoek 1361 22路10-'54 F. A. F. Scheu rleer 16

J W. H. Geerlings H. H. Bauschen 28-10-'54 N. ]. M. Hardebol Oei Ing Siang P. Scholten 4-11-'54 ). B. van Waaijen P. J. A. M. Voorman 12-11-'54 A D. Isaac G. G. M. Bak 18-1 ~ -'54 J. B. Polak p. G. M. van Benthem M. den Os 26-11-'54 C J W. Weber B. Weber 1316 2-12-'54 M. Akker 1377 Th. A. M. Barnhoorn 1378 R. ). Sindorf 1379 W. van Gelderen 1380 10-12-'54 E. H. Alink 1381 C H. van Rhijn 1382 14-12"'54 M. W. LUrsen 1383 16-12-'54 E. J. Vastenburg 1384 H. J. M. Duller 1385 F. BrUhl 1386 L. Aaron 1387 28- 1-'54 A. J. van Tooren 1388 Mej. M. E Seyd 1389 P. G. Dercksen

1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375

Ben je al eens bij

SCHROD~R &DUrONJ geweest7 Het is die prettig modern ingerichte boekhandel op de

KEIZERSGRACHT 516 Vlak bij de Leidsestraat

TOT VANMIDDAG!

, MAANDBLAD VOOR ACCOUNTANCY EN BE D RIJFSH UISH OUDKUNDE 28e laargang 1954 - Abonnement per jaar

f

16.-.

Redactie: Drs. A. l. Brok, Prof. Dr l. F. ten Doessehate, Prof. T. Keuzenkamp, Prof. Dr l. L. Mey, Drs l. Modderaar, A. Nierhoff, H. R. Reder, Prof. A. M. van Rietschoten, Prot. Dr H. ,. v.d. $ehroeff, Drs P. l. van Sioten.

Men abonneert zich voor de gehele jaargang.

Een proefnummer wordt op verzoek gaarne verstrekt.

Voor studenten en asslstentleden van het N.I.V.A. bestaat gelegenheid tot het nemen van een studleabonnement tegen de geredueeerde prljs van f 10.50 per jaar. r

VDF EN TWINTIG lAREN MAANDBlAD VOOR ACCOUNTANCY EN BEDRllFSHUISHOUDKUNDE Deel I: Deel II:

Bedrijfshuishoudkunde .. . . ..

Accountancy . . . . . . . . . . . . . .

f 7.75 f 14.75

Prospectus op aanvraagverkrijgbaar.

J.

MUUSSES -

UITGEVER -

PURMEREND

LEVERING OOK VIA DE BOEKHANDEL

I MSTELODAMUM ty pt

Uw scriptie

wetenschappelijk verantwoord. , .

Speciale service voor spoedwerk

* O. Z. Achterburgwal 2 I 2 Amsterdam-C. Tegenover Oudemanhuilpoort Telefoon -434<f3

Koopt en verkoopt

Uw STUDIEBOEKEN bij

Boekhandel J. de Slegte AMSTERDAM Kalverstraat 11-1 3 (v.h. Rest. Winkels)

Telefoon 32540

w. GRADER ' Econ. Drs repeteert

Doctoraal examen: Sociale en Bedrijfseconomie

ROERSTRAAT 102hs TELEFOON 717915

K DE POUS ECON. DRS

VEERSTRAAT 8 f11llsterdam-Z. Telef. 71.55.88

repeteert voor CANDIDAATS- EN DOCTORAAL-EXAMEN

de onderdelen SOCIALE ECONOMIE EN BEDRIJFSECONOMIE