ROS TR A ECONOMIC! * INHOUD:
pag.
S.E.F.·Mededelingen ..• . • ... .•. • . • •...• . •.• .. .•. . . . . • . . .. • • • ..
1 2
Tr ap na • . . . • . . • •• • • • . . • . . . . • • . . • . . • . . . •. ... . .• . ... Redactie
3
Menu •.••• •...••.••••.••. . . ••...•• . ••. . ••.. • .. . • • . . Redactie
Dr. J. Kreiken: of de wraak van een boekhouder F. v. Puffelen
3
Repeteren •.•.• . ••..•..••. . •• ' " .•• . . . •. • ....• , . .
8
Repeteren ? . . . • . . . . . . . . . • . . . • .
B. Sarphatl
W. R. I. v.d. Does de Willebols
Repeteren geprolongeerd •. •... .. • ..•• . .•••.• . ••
Y. B. de Wit
9
11
Excurslef • . ••••. .• ••• . •.. .•.• ...• ..• ••. .... . .. . . . • .. . .••....
11
Economle In 16 tekeningen .... . ..•... • ...••. . . ... . • . • . . . ....•
14
Boekbespreking • . • • • . . . . • • . • • . • • • . . • . . • . . . . . •.
R. Dingemans
15
LiJst van ges/aagden ..• .. • .. •.. .. . . • •. .•• . .• .. • .•. • . . .••••• • .
16
Bloempjes • • • . ..• ......•••.•.•• . •.. . • .• . . . . . ••. • . .•••. •.. ..•.
16
•• JAAIlGAMG
MUMMER 24
DEC EMBER . 917
Koopt en verkoopt Uw SllJDIEBOEKEN bij
Boekhandel J. de Slegte AMSTERDAM, KALVERSTRAAT 11-13
(NaastRest. Wl nkelll)
TELEFOON 32540
ZOJUIST VERSCHENEN: A. HEERTJE, Het elasticlteltsbegrlp in de th eoretlsche economie. f 5.25 Dr J. H. C. LISMAN, Wiskundlge propaedeuse voor ecof 2 4.no misten.
DeAca~emisc~e
8oe~win~el
P. H. VfftM(UlfN
GRIMBURGWAL 13 t.o. 't BINNENGASTHUIS AM STERDAM-C. TEL. 48312-41674
M A ANDBLAD VOOR ACCOUNTANCY EN BEDRIJFSHUISHOUDKUNDE Redactie: TS
Dr
A. L. Brok, Prof. .\.
J.
L. Me)', Drs
Prof. Dr H.
J. van
J.
udcket,
r A.
h. de Lange, Prof.
Modderaar, Prof. A. M. van Rietschoten,
der ScbroeÂŁf, D rs P .
J.
van . toten .
Het M.A.R. verschijnt maandelijks behalve in de maaud augustus. Men abonneert zich voor de gehele jaargang. Abonncment per jaar
f
17.50
voor stlldenten en assistcnt-Icden van het N.I.v.A. bestaat gclegenhcid
LOt
het ncmcn van cen studie-abonnement tegen de
geredllcecrdc prijs van Procfnummer zenden wij
J.
MUUSSES -
II
J
11.-
per jaar.
op aanvraag gratis.
UITGEVER -
Levering ook via de boekhandel
PURMEREND
RO 5T RA E CO N 0 M I CA MAANDBLAD VAN DE STUDIEVERENIGING DER ECONOMISCHE FACULTEIT VAN DE UNIVERSITEIT V AN AMSTERDAM Redactie: J. C. P. A. van Esch R. Snoeker A. Szasz Y. B. de Wit
Redactie-ad res: Rivierenlaan 28 3 , A'dam-Z. . (t.n.v. A. Szasz) Ad min istratie-ad res: F tt0~ Laplace r. ,A'dam-O.
DECEMBER 1957 ZESDE JAARGANG NR. 24
MENU 'vVat te denken van Demoiselles de Cherbourg met sauce financiere, Barbe de Capucin en daarbij een Mouton-Rothschild 19477 De vertaling van deze welluidende woorden geeft weinig opheldering, zo niet verwarring, want hoe de juffertjes van Cherbourg met dat financiele sausje overgoten zijn wordt bepaald niet duidelijker doo;- de baard van een monnik er bij te slepen of het schaap Rothschild van geldelijke deelname te verden ken. Aan de vreemde taal ligt het niet, ook bjj lezing van Nederlandse termen, die een spijskaart kunnen sieren zult ge niet immer ,,0, ja" knikken en de geur reeds in de neus hebben. Of wei soms? Rode bareel met safraan en 9 risbij ksa us, speklatuw, sneeuweieren toe. Indien de kok of de gerant U een klein commentaarje gaf, wat uitleg, U eventueel op een specialiteit voor de volgende week attent maakte, zoudt gij dit dan afwijzen 7 Zo ja, slaat dan deze bladzij om en valt met aile leesijver aan op S.EFmededelingen en vervangingswaarde, want wat U hier verder zult lezen is bedoeld als een soort tip van de gerant. Welnu! De S.E.F. kondigt een veelbelovend experiment thans officieel aan. Het gaat om kringen zonder kringverloop. Wat de litel van van Puffelens bijdrage betreft, deze belooft zo niet een detectivefragment, dan toch minstens een spannend verhaal en wij menen dat elk discipel der Amsterdamse school dit relaas dan ook in een adem zal uitlezen. Twee dingen zullen hierbij opvallen. Ten eerste, dat het he Ie artikel een nauwelijks verkapte boekbespreking is, waaruit blijkt, dat het lezen van vaklilteratuur vruchtbaar kan werken op schrijverstalent. Ten tweede, dat de Amsterdamse school van wanten weet wanneer zij haar ideeen bedreigd ziet door wraakgierige aanvallers uit verre landen. Dat het pareren van de attaque op doelmatige wijze door jongeren, de spes facultatis, kan geschieden, moge als bewijs gelden voor de kracht en de hanteerbaarheid van de argumenten van de leer der vervangingswaarde. Het repeteergeweer heeft driemaal geschoten en wij laten het aan de lezer om te beoordelen of het in de roos was. Exkursief is, in gastronomische termen overgezet, een exklusieve "specialite de la maison" en waarschijnlijk vooral voor hen, die bij het plukken der kruiden aanwezig zijn geweest. Ais de bespreking van de dissertatie van lector de Lange aanleiding geeft tot lezing van dit werk, zal ons doe I van boekbesprekingen in deze goeddeels bereikt geacht mogen worden. Collegebloempjes vormen een dessert, dat wei licht, als elke Hollandse zondagspudding, bij voorbaat lekker gevonden wordt, afgezien van de smaak. Tot slot wil de redaclie U vast attenderen op (of "Iekker maken met", zo ge wilt) het interview, dat zij zal hebben met de voorzitter van de faculteit naar aanleiding van de onlangs opgedoken stichting "De economische vakstudie voor Amsterdam". Dit interview zal in de volgende Rostra Economica gepubliceerd worden. Lezers, bon appetit! Redactie
S.E.F.-Mededelingen S.E.F.-secretariaat
bereid zijn om een dergelijke Ie leiden. dient dat van bevoegde is, dat hel leiden van een vaak vee I profiil en verloren lijd en moeile
Bij de aankondiging van de samenstelling van het S.E.F.-bestuur voor het stud iejaar 1957-'58 in >.,et vorige nummer van Rostra Economica is helaas het adres van het secretariaat onvermeld gebleven. Dit luidt: Sarpathistraat 135, tel. 741501. Het S.E.F.-bestuur hoopt en verwacht,
betrokken zijn bij een der vi]f reeds samengeslelde kringen, behoeven zich vanzelfsÂťrekend niel meer op te geven.
dat, nu de bekendheid van dit adres is prijsgegeven,
menig S.E.F.-lid haar
menig waardevolle suggestie
mel
zal weten
te bereiken.
Studiekringen Het S.E.F.-bestuur heeft besloten om naast de gebruikelijke studiekringen voor eerstejaars, die waarschijnlijk in februari geformeerd zullen worden (zie volgende ~ostra), een beperkt aanta! sludiekringen 'n hel leven te roepen, die zich zullen soecialiseren hetzij op de sociaal-economische stol (algemene theorie, leer van hel etc.), hetzij op de bedrijfsoconoslof (scriptie, koslprijs, financiering) waarvan de kennis voor het cand:vereist word!. de kwalilei! van deze studiekringen op eon haag peil Ie kunnen hand haven wordl hel aanlal beperkl lot vier van ledere soort en het aantal deelnemers tot per kring. Voorlopig zullen doze nlet veranderd worden. Om de waarde van de niet Ie ondermijhet vereist, aile deelnemers elke aanwezig zijn. aantal deelnemers per kr:ng tol het maken dat dit moge-
N ieuwe lectoren Onlangs is onze Faculteil verrijkl mel drie nieuwe lectoren: De heer A. S, Frielink geeft adminislratieve
organisalie
en
de
conlreleleer.
Ooenbare "De administratieve arbeid". Dc; heer Tj. lector in c;;n
S,
van de
Visser is benoemd 101
het belastingrecht. Hij wijdde
in:reerede
aan
"Grensgebied
van
recht en onrechl: belaslingtarleven".
Tenslolte
aanvaardde
de heer
P. E,
Venekamp het lectoraal in de statistiek (voor candidandl) met een les over "Een nieuw hulpmiddel voor economische Âťolitiek".
Verzekering van stagiaires tegen kosten van ziekte en ongeval. Stagiaires, die in het buileniand gaan werken, kunnen zich blijkens een circulaire van het ministarie van Sociale Zaken en Volksgezondheid leg en de
die niet direcl in een kring geplaatst kunnen worden komen op een wachtlijst en zuilen de hoogte gesteld worden van de
gevolgen van ziekle en ongeval lijdens het verblijf builenlands verzekeren in hel kader van het door de sludenlenorganisaties in de verschillende landen gevormde
van een per twee weken Candidandl, die aerlef aan een dergelijke studiekring willen worden verzocht zich op te melding van de soort l;jdstip waarop men van plan is tenlamen of het candidaa!sexamen te doen of, voor de deelnemers aan een economische studiekring, de hoopt in te bij het van de S.E.F.: 135. Opgave wordt ook verzocht van can-
2
Internalional
. Sludent
Insurance
Scheme. In Nederland kan men zich hiervoor wenden lot de Foreign Student Service Ie Amslerdam, Oranje Nassaulaan 5. Bij deze verzekering wordt rekening gehouden
met de
evenluele verzekering,
waarop men krac.hlens de wetgeving van hel werkland uit hoofde van de dienstbetrekking rechl heetl. S.E.N, 7e jaargang no. 4. 30 oktober 1957. S.V.W.
blad 190.
TRAP NA Slechts zelden heelt de Redaktie van Rostra de gelegenheid om ex cathedra te roddelen, en dan nog niet eens over hen, over wie zij dat het liefst zou Reinoud van Bemmelens lalen wij echler niel onbenut. De S.E.F., de Rostra-Redaklie, ]a de Faculteit als geheel hebben van hem geproliteerd. Allijd was hi] vol nieuwe plannen, die gelukkig niel aile gerealiseerd zijn (hoeveel assistenten zouden dan niet in een slag broodloos zijn geworden!). Veelzijdig waren zijn inleressen. Zij uillen zich in uileenlopende zaken als zi]n kennis van het
Russische en in zijn vervoigverhalen in Rostra over de K.S.G. Het is geen wonder, . dat in deze eeuw van sommigen gaarne een grotere teit in zijn uilingen had den gezien, een kontraktie dezer uileenliggende onderwerpen in een specialisme, Zo had meenden zij, de afieveringen over K,S.G. beler in hel Russisch kunnen schrijven. Wij geloven echter, dat wi] door zijn werkwijze hel oplimale profijt hebben getrokken. Met name voor zijn werkzaamheden voor Rostra willen wij hem van onze kant het cum laude niel onthouden. Redaktie
Dr. J. Kreiken: of de wraak van een boekhouder Studenten in de eerste jaren van hun studie krijgen bij de colleges "kostprijs" zonder uitzondering de enerverende strijd voorgeschoteld, die die vervangingswaardetheorie heeft gevoerd mel de boekhouder, Deze figuur, als belichaming van de traditionele Iheorie, ziet men uit het betoog oprijzen als een ietwat stoifige libij het licht van een schamel oliemet het klakkeloos optellen koeien en varkens. Niet lang laal spreker de man echler ongestoord stumperen mel zijn onevenwichtig telraam. Op een tactisch juisl gekozen ogenblik wordl onze boekhouder onder algemene uit zijn lamenlabele bezigheden weggesleurd, en op dekundige wijze door de enthousiaste docent gevloerd. Degenen, die hi.;ordoor echter in de waan mochten zijn gebracht, dat het oude ras der boekhouders langzamerhand hebben het bij het vereind. een merkwaardige continuHeit blijken de boekhouders zich te re'incaneren en een bijzonder lelle vertegenwoordiger blijkt nu Cop veilige aistand!) in Zuid-Afrika te zijn herrezen: Dr J. Kreiken, die van zijn herboorte kond doet in het essay "Objeclieve winstberekening". De wraakzuchl van deze boekhouder blijkt al uit de ondertitel van zijn gevaren van de vervangingsvoor onderneming en maatschappij" en uit onderlitels van zijn hoofdstukken. O,a. vinden we daar: "Het falen der vervangingswaardetheorie in de Economische Winstberekening", "He! falen der VervangingswaardetheoMarkt voor een , "T ekortkomingen en Gevaren van Conjunctuurleer en Conjunctuurpolitiek der Vervangingswaardetheorieen". Dat voor Dr Kreiken niet ten onrechte de naam "boekhouder" is gebruikt, moge,
beha Ive u it ta Irijke sympath iebetuigingen aan het adres der traditionele methode, blijken uit het winstbegrip, dat Kreiken hanteert. "Winst", zegt hi] met nadruk op bladzijde 91, "is het positieve verschil tussen 'historische' kostprijs en 'historische' opuitgedrukt in de algemene het geld." Dr Kreiken is volkomen natuurgetrouw van de zo getergde boekhouder; dit valt op te maken uit het leit, dat hi] bi] fluctuaties in de geldwaarde een correctie de calculatie wil aandoor werken met een algeDit is geen vondst van hetgeen hi] ruiterlijk erkent. met een liclieve, waardevaste waar deze methode op neer is naar zi]n vaste overtuiging "de enig ]uiste van economisch-wetenschappelijk standpunt bezien", Bovendien blijft nog steeds het woord aan door deze calculatie het vermogen in reele zin ge'hij bedoelt, dat het vermogen dezelfde ree:e koopkracht behoudt. Zijn winstconceptie komt dan ten slotte hier op dat van winsl eerst sprake kan zijn, als reele vermogen in tact is gebleven. Daarnaast slell hi], dat winst of verlies werkelijk optreden bij volledige d.w.z. inkoop Em dan aan de vervanzij haar transop een fictieve rui!handeling op de inkoopmarkt op het moment van de verkoop. Positieve en negatieve economische voorraad zijn volgens ') Dr J, Kreiken: Een essay over de Objectieve Winstberekening en de Gevaren van de Vervangingswaardetheorieen voor Onderneming en Maatschappij, De Erven F, Bohn N.Y. - Haarlem. 1957,
3
Kreiken onvoltooide en dienen daarom buiten de berel<e!1i periodieke winst of verlies worden. Impliciet, en dat hier, verwijst hij de leer van de vervangingswaarde naar het terrein van de science-fiction, en propageert zijn "gecorrigeerd-h istorische" methode van winstberekening dan als objectief en exact, veilig, ficlieloos, snel en eenvoudig berekenbaar, eenvoudig controleerbaar (voor de belastingdienst), makkelijk hanteerbaar voor de mod erne conjunctuurpo:itiek, kortom, en hier haa!t hij Prof. limperg aan, dit is een methode d:e bekoort, clo~r haar eenvoud. Kreiken brengt zijn visie op een Irisse, Clggressieve wijze, zonder behept Ie 'Zijn met de vaak slaapwekkende wetenschappeJijke weifelmoedigheid, en dit samen met heldere stijl en kortheid van !ormulering maakt zijn essay prettig leesbaar, Als een van de voordelen van zijn eigen theorie noemt hij bovendien de verlichting van de studie der studenten, zodat ook uit dien hoofde het Ie zen van zijn boekje plezierig is, Ook prikkelend is zijn opmerking dat zijn Winstberekening veel personeel n administratie overbodig maakt: hier bedreigt hij dus ongewild tal van economen met het crisisbeeld van de Irambalcons, Maar afgezien van deze bijkomslige lactoren is een theoretisehe strijd boeiend en daarom waard mee kennis Ie maken, Hij valt de leer der vervangingswaarde, zoals al uit de titels der hooldstukken onvervClard aan en tornt aan al haar haar grondslag, haar uitvoerbaarheid en haar gevolgen. Hel punt is natuurlijk de grondslag van vervangingswaarde. Immers, moeht die wetensehappelijk niel. dan wordt de hele theorie tot een en ju;st aan dat odium heeft de school van limperg allijd traehten Ie ontkomen, In zijn "Woord voora!" nu, suggereert Kreiken dal onze theorie bij een vooringenomen slandpunl inzake de bovenbouw een "eeonomisch" fundament conslrueert door termen uit de economisehe denksfeer te gebruiken, en daarna die bovenbouw weer logisch ult hel fundament al te leiden, Dit zou inderdaad een euvele bezigheid zijn, Gebeurt het echter ook? Hierop Willen we even ingaan. Kreiken stell de fundering van de als voigt voor: "limperg baseert zijn waardeleer op het economisch moliel, welk leidt tot een bewust zoeken naar Die arbeidsverdeling rui\. De eis der continuBell van voigt uit de permanentie der behoelten, een rewaarbij zelfslandige of produktiecellen een
4
coilectiviteit van produktiemiddeien aanis, dwingt iedere eenheld produktiedie de voorraad verlaat tot verDe coliectiviteit der produktiezo ook de produktiecel, dient zowel voor de eigenaar als voor de maatgeheel, en hieruit voigt, volde noodzakelijkheid om als eeonom:sch offer de vervanop het critisch moment van Ie rekenen, Zo is de vervanin diepste wezen gelunhet economisch motiel en hiermee de vervangingswaardeleer haar economis~,h-wetenschappe:ijke grondslag bewezen, Kreiken voert hier dan tegen in, dat dit soort continui'teit eike economische grondm isl, en concreliseerl zijn boven verdan zo, dat a priori gesleld is, de inkomensbron (in de vorm van concrele produktiemiddelen) in stand rnoet worden en dat met het de geconstrueerd is. van de grondslag van de leer der vervangingswaa rde komt dus kort hierop neer, dal deze de eis tot van het bedri]! in de vorm van concrete afgeleid zou zien uit de eis lot van de continu'iteit, en dat hieruil noodzakelijk om als het economisch of/er vervannet crilisch moment van Hier Kreiken lelijk uit, omdal de eis tot conUnu'lteil dus eis van de consumenten gezien en zich in de permanentie der rechtstreeks overplant het individuele die dan als daartoe de zou moeten hanteren, Maar ting gaa! niet rechtstreeks, Maatschappeiijk gezien is het inderdaad ~~ist, dat de permanentie der behoelten
een continuele stroom van eist, maar dMrom moet vangingswaarde worden Ook de reehtstreeks u it continu'iteit worden nemer produeeert niet 6m in de maatschappelijke behoe!te aan een 01 ander produkt te voorzien, maar produeeerl om via die voorziening in een lijke behoelte een inkomen te verwerven, Seherp redenerend zal men moeten zeggen: gegeven de min of meer stroom der produktie (die de vervangingsmogelijkheid sehep!) kan een produeent maar twee waarderingen voor een goed koesteren, nl. de opbrcngst- en de vervangingswaarde, waarvan de kleinsle bepalend is, Dit voigt rechtstreeks uil de waarde-analyse van de Oostenrijkse
Schoo!' Zolang de vervangingswaarde lager is dan de opbrengstwaarde is voortzetting van de produktie voor de ondernemer ralionee!. m.a.w. is vervanging rationee!. Bij de NV. zou men dan zelfs van een vervangingsverpliehting kunnen (verpliehting van de bewindvoeromdat anders aan de eis van de aan(voor zover mogelijk eontinueel inkomen te ontvangen) onnodig afbreuk wordt gedaan. Voor het bedrijf, en bewindvoerder een perkan men missehien beter niel spreken, als is, omdat het dan schijnl weer die maatschappelijke eis hierachler sleek!. Vervangt hij niet en verbreekt dus onnodig de eontinu'iteit dan handel! man oneconomiseh hij laat te behalen voordeel schieten. Vervangingswaarde noeh vervangingsverplichting blijken dus instrumenten te zijn van een leer, waarmee soeiaalvoelende lieden een wenselijkheid traehten te De grondslag van de leer der vervangingswaarde is wei degelijk economisch-wetenschappelijk juist, en geen socio-politiek imperatief, zoals Kreiken poneert. Kreiken heeft de theorie dus niet Niet om de kapiin tact te houden de gebezigd, maar het in is juist een gevolg der (dit alles natuurlijk onder dat de opbrengstwaarde hoger Nu de tact" Kreiken een Wortels en stam hier en daar een minder toe. Elke theo~ie zijn Schonheitsfehler. Zo die een objectief dat de onmogelijk kan jectieve elementen, die aan het bepalen van het economisch offer kleven Hij richt bijvoorbeeld een pijl op de stelling van Prof. Mey (BedrijfsbegrOling en Bedrijfsbeleid, bldz. 163), dat de vervangingswaarde buiten de bew'ndvoerder om tot stand komI. Kreiken dan, dat dit aileen geldt voor de van homogene atomistisehe waar dus de enkele geen invloed op de prijs zien het feit, dat dit komt, heeft de invloed op de gingswaarde niet de der om tot stand. Op zeer niveau kunnen we de heer hier "touche!" loefluisteren, maar het lijkt ons, dat bij terugkeer in de realiteit dit bezwaar niet van grote betekenis is. Elders merkt Kreiken op hoe subjectiel de schattingen van de levensduur van een
kapitaalgoed wei zijn, en conciudeert dan rhetorisch: ,,(Ten aanzien van objectieve exactheid) . " komt hier iedere vervangingswaardetheorie aan haar grens. Nu is dit wei een erg doorzichtige verwant welke theorie men ook een schatting van de levensduur van produktiemiddelen is onontkoombaar. Dit brengt me! zich dat het op het eerste gezicht zO gave winstbegrip van Kreiken, toch niet waterdicht is. We kunnen imaannemen, dat Dr Kreiken in pacht heelt. nlet aileen de eis tot schatten van de levensduur van duurzame produktiemiddelen brengt een subjectiel element in Kreiken's theorie. Uitgaand van zijn stel路 ling, dat er aileen van winst sprake is als het ree,e vermogen (de hoeveelheid eeonomische beschikkingsmacht dus) in tact gebleven is, kunnen we opnieuw een subjectiel element in zijn winstopvatting aanwijzen. We raken dan wei wederom op de hoge Olympus der abstractie, maar Kreiken de vervangingswaarde vaak vandaar onder schot neemt, mag dat geen beletsel zijn. Of het reele in tact gebleven is, kan Kreiken met inde)(cijlers, die de van het geld uitdruklang niet onm.a w. kan aileen een benadering geven, ledere prijswijziging doet immers in een gewichtenwijziging ontstaan, nog van het feit, dat op wat langere termi]n nieuwe artikelen hun entree en dus eigenlijk een nieuw inde)(cijler nodig word!. Ve",1 erger Kreiken echter zijn eigen glazen in voor te stellen de indices van overheidswege vast te laten stellen, die dan in verband met haar belastingpolitiek die indices zou mogen manipuleren! Tot besluit laten we Dr Kreiken zien in zijn aanval op de vervangingswaardeleer uit conjunctuurpolitiek standpunt. Hi! verwijt de vervangingswaardeleer ten eerste een zekere mate van bewustzijnsvernauwing, door het ,,1oute" calculeren een veel te grote rol in het conjunctuurgebeuren toe Ie kennen. Ais voorbeeld haalt hi] dan de grote criSis 1929 aan, waar een cirsis volgde op een van nauwelijk prijsstijgingen, m,a,w, op een periode geen gelegenheld tot lout calculeren bood. En zelfs ingevai van een over de hele !inie, betoogt, de oorzaken daarvan in de tljd, dat er van inllatie nog geen sprake was. In dit verband verwijt hij ten tweede aan de leer van de vervangingswaarde, dat ze hausse en infiatie, baisse en dellatie door elkaar haalt. Dan begaat Kreiken echter een slordigheid. In zijn enthousiasme te dat zells in een de trAciltinr,,,lp winstberekening niet
5
exira stimuleert en niet harder naar de afgrond doet holien, komt hij tot de volgende redenering: bij de historische kostkomen er inderdaad howinsten uit de bus dan bij de kostprijsnaar vervangingswaarde, Het verschil tussen beide winsten leidt volgens Kreiken echter niet tot een te hoge vervoor het volle bedrag, Maatschapgezien wordt dit "additionele" inwee' ten dele tot besparingen (Y C S). Maar indien, wat waarschijnlijker is, de inHatiewinst binnen het het bedrijf wordt gehouden, en bij beide winstberekeningsmethodes een gelijk dividendpercentage wordt uilgekeerd, dan betekent dit niet, dat de consumptie niet woed! aangewakkerd Nu wordt de inllatiewinst immers geinversteerd (dat het geld in een oude kous wordt opgeborgen is een irreele veronderstelling), hetgeen een andere categorie inkomens trekkers een "additioneel" inkomen doet ontstaan, Dit wordt eveneens weer tot C S, Kreiken wil dus zeggen, dat inhouding of uitkering van de inflatiewinhet via verschillende wegen, een hebben, erkent Kreiken, dat bij volledige uitkering van de inflatiewinst het bedri)/ voor continuatie op hetzelfde peil direct bankcrediet nodig heeft: dit betekent dus geldschepping ter grootte van ongeveer het uitgekeerde bed rag aan inflatiewinst (dat in feite onder de kiem der vervangingsverplichting stand), De uitgekeerde inllatiewins: wordt bij de aandeelhouders weer ten dele tot S, Bij de vervangingswaardeleer is de inflatewinst binnenshuis gehouden voor investering, Hij zegt dan, en hier :igto,i zijn slordighe'd, dat er geen verschil in uitwerking is tussen de historische en de vervangngswaarde winslberekening, want de inflatiewinst, die ten dele tot S geworden is verminderl immers de noodzaak tot geldcreatie Maar dat k:opt niet! Afgezien van het feit, dat het S gedeelte van het "te grole" inkomen van de aandeelhouders niel noodzakelij, kerwijs een vermindering van de noodzaak tol geldcreatie met zich meebrengt, is dit S gedeelle in elk geval kleiner dan de geldcreatie (of rekent Kreiken met ,een marginale spaarquote van 1, 7), Er is dus wei verschil! Daarnaast werkt de schijnwinst altijd nag grotere investeringen in de hand (door de te rooskleurige dan de kleinere winst berekend op van de vervangingswaardetheorie, welk verschijnsel Kreiken min of meer wegmoffell. Het blijft dus inderdaad onloochenbaar, dat de winstberekening op basis van de vervangingswaarde de conjunctuur af"errt, zij het dan minder dan Kreiken de aanhangers van in de mond 'Iegl. lets anders
+
+
6
ter bij de anticyclische begrotingspolitiek van de overheid, die berust op het onttrekken, respeclievelijk inspuilen van koopkracht, al naar gelang de conjuncturele situalie, Daar zou men kunnen stellen, dal als de fiscus de winstberekening op basis van de vervang'mgswaarde accepteert, dit praclisch de greep van de overheid op de geldstroom verminderL Kreiken wijst hier ook op, en betoogt, dat (in de hausse) het belastbare inkomen vermindert Bij de historische winstberekening immers zijn de winsten, en dus het belastbare inkomen, in de hausse groter, en in de baisse kleiner dan bij de vervangingswaardeleer. Automatisch verandering ;n de de overheid bij de in de hausse een groter deel van de stroom in handen, Theoretisch zou de overheid, als zij het van de vervangingswaarde fiscaal zou accepteren, aan deze moeilijkheid kunnen ontkomen door haar belastingtarieven varieren, Dit zou echter tel kens tot een moeizame parlementaire procedure aanleiding en het is zelfs de vraag parlemcnt hogere belastingen zou loestaan, deze lijkheid voor de houdkunde Kreiken maakt in zijn betoog, dat ons hier juist foul. de de bedr;jven, die blijven volgen onrechlvaardig overheid fiscaal de winst op basis van de vervangingswaarde zou toestaan, natuurlijk van AI zouden de volgens de traditionele methode winstbedrag korren, zc een ~agere winsl moeten en beta len dus dan het bedrijf,
uit ten, zeggen dat hij een paar heeft veroorzaakt De slam is nergens aangetast: aileen enkele vruchten bleken wormslekig te zijn, Dr Kreiken zelf is er echter minder goed aan toe', aan zijn theorie kleven in principe dezelfde fouten als aan de gewone traditionele methode, De boekhouder heelt opnieuw gefaald, oak al rekent in plaats van met een onevenwichtig nu met een defecte labelleermachine, Kre',ken doet zelfs in het verre Zuid-Afrika nog steeds niets anders dan struisvogels, schapen en optellen, Maar laat hem bij de treurige bezigheid deze gedachte tot troost zijn: old bookkeepers never die, F, van Puffelen
Vonken voor robots
Sinds de moderne techniek zijn intrede deed, is er op deze roerige aardkorst vee! groots tot stand gekomen . .. en nooit tevoren in de geschiedenis is het aangezicht der wereld in zo korte tijd zo van uitdrukking veranderd. Het leven heeft, ondanks de bedenkingen die men weI eens aanvoert tegen de machines, die u-it de schoot der techniek voortkomen, vee! aan gehalte en gerief gewonnen. Ook de produkten die Unilever brengt - margarines, vleeswaren, wasmiddelen, soepen, SChuufpoeders - danken hun hoge kwaliteit mede aan de "techniek". Machines, automa-
ten ... (straks robots ?), ze brengen ook in Unilever veranderingen te weeg van soms re volutionaire aa rd . Maar wat er ook moge veranderen, de mens zelf blijft met zijn denkkracht en scheppend vermogen de spil van het gebeuren , of dit nu plaats grijpt in de tijd van de eerste !uchtballons ofYan de eerste kunstmanen. Hij geeft de vonk die de .. robots" zelf nimmer zullen opbrengen. De kwaliteit van zijn denken en weten is van verstrekkende betekenis voor een wereldbedrijf als Unilever, dat in meer dan 50 landen de mensen voorziet van eerste levensbehoeften.
PUBLIKATIE VAN UNILEVER N.V . ROTTERDAM " t..i'4
~PD.//.1 .
7
REPETEREN Enige tijd geleden verscheen in Rostra een artikel over dit onderwerp van de hand van de Heer Y. B. de Wit, met de tendens waarvan ik het in vele opzichten niet eens ben. Zonder hier gedetailleerd mijn critiek op dit epistel neer te schrijven, wil ik in het onderstaande mijn gedachten over enige problemen rond het repeteren globaal weergeven. Ik hoop, dat dit mag bijdragen tot een beter begrip voor zowel de repetent als de repetitor. Voorop gesteld dient te worden, dat men repeteren niet bij voorbaat kan veroordelen uit hoofde van een zeker al of niet misplaatst gevoel van meerderwaardigheid 1) en/of wetenschappelijk snobisme. Aan de andere kant dient men het repeteren ook niet zonder meer te loven en t-= stimuleren. Er moet n.l. aan zekere voorwaarclen zijn voldaan, wil repeteren nuttig zijn en aanspraak kunnen maken op verbeterde studieresultaten in de ware zin des woords. De belangrijkste hiervan is, dat repeteren niet in de eerste plaats mag geschieden om zo snel mogelijk en met een minimum ,Jan inspanning voor een bepaald tentamen of examen te slag en. Is dit wei het geval, dan heeft repeteren uitsluitend tot gevolg, dat de Universitcit meer ecomen met een uiterst oppervlakkige kennis en - wat veel erger is - zonder werkelijk diepgaande studie achter de rug aflevert. . - Verreweg het meeste nut van een academische opleiding in het algemeen, en van de ec.onomische in het bijzonder is toch, dat men door intensieve besludering van meestal th:o:oretische vraagstukken de zo noodzakelijke basis krijgt om in staat te zijn tot het zelfstandig oplossen van praktische en/of theoretische problemen. De vakkennis, die men heeft opgedaan, is vanzelfsprekend nuttig en vaak on misbaar, maar nooit hoofdzaak en zeker niet alleen-zalig-makend. Vakkennis aileen is niet voldoende om tot een gezond en critisch oordeel te kunnen komen.
Hiermede is hij, die uitsluitend repeteert om zo snel mogelijk door zijn studie heen te zijn 2), m.i. bij voorbaat veroordeeld. En met hem tevens de repetitor, die aan deze wens van helaas vele studenten toegeeft In dit verband betreur ik ten zeerste de volkomen misplaatste reclame van een repetitor, dat hij in een bepaald, vaststaand aantal lessen slagen voor een tentamen min of meer garandeert. Het getuigt van een onserieuze inslag en doet de naam van de repetitor geen goed. Rekening houdend met de uiteenlopendc graad van intelligentie en aanleg van de mens kan men niet stellen dat een ieder binnen een bepaald aantai lessen slagen kan. Er zijn gelukkig echter ook andere studenten en andere repetitoren, al zijn de laatsten inderdaad dun gezaaid. Positief aesteld dient het doel van repeteren te zijn verdieping van de studie, om zodoende meer profijt van de opleiding te hebben en tot een beter studieresultaat te komen. Heeft dit tevens verkorting van de studietijd tengevolge, dan is dit een prettige bijkomstigheid. In deze zin heeft de repetitor eell zeer belangrijke taak. Het bestuderen van de stof, bij voorkeur in groepsverband, onder leiding van een wetenschappelijk integere economist, is builengewoon nultig en vaak onmisbaar om van de studie ten volle te profiteren De repetitor, die dit inderdaad als zijn taak ziet, neemt hiermede echter iets op zich, wat feitelijk een belangrijk element van de studie binnen de faculteit dient te zijn. Door de struc.tuur van onze faculteit is eehter aan dit noodzakelijke onder路 deel van de opleiding in het geheel geen p!aats ingeruimd. De economische bculL:it doet haar naam in zoverre geen eer ,Jan, dat de optimale kwantitatieve verhouding van docenten en studenten volkomen zoek is. Vandaar, dat ik onder de huidige omstandigheden een goede repetitor als een onmisb-are aanvulling op de studie zie. Zodra de factulteit door rui-
AMSTELODAMUM Bureau voor type- en stencilwerk_ Gespeclaliseerd in de verzorging van scripties, dictaten, convocaten, programma's, etc_ ONS DEVIES: MET SPOED EN GOED Leverancier v,h. Amst. Stud. Corps
O. Z. Achterburgwal
8
212 1.0. Oudemanhuispoort
Tel. 43443
mere linanciele mogel ijkheden in staal gesteld wor dl een aantal goede, en dus ook goed belaalde assistent-docenten aan te stellen, houdt de lunctie van een repetitor op en zal dit inslituul ook voor hel grootste deel verdwijnen 3), Hel is ook hierom zo dringend nood zakelijk, di;lt de laculteit haar taak in deze niet langer verwaarloosl, daar vele studenten linancieel niet in staat zijn het honorarium van een repetitor, dat m.i. zeker niet Ie hoog is, te bela len. Weliswaar zijn er repeliloren, die met de linanciele omstandigheden van de sludent ernstig rekening hOllden, maar zodoende wordl de sociale laak va n de Universiteit op de schouders gelegd v an de repetitor , ter w ijl hij deze eigenlijk niet kan dragen , De oplossing van het hele problecm zou zijn een ingrijpende reorgani salic van hel seminarium. Geen "Seminarium
voor de Bedr ijlshui shoudkunde ", maar cen "S eminarium va n de Eco nomische Faculleil", Plaalsl men aan het hoold hiervan een goed belaald conservator, bij voo rkeur uil de kringen van de integere repelitoren, mel ruime bevoegdheden en linanciele middel e n, dan kunnen vele problemen voor onze laculteit, waa;van hel repeleren er siechis is, worden opgelost. B, Sarphali, eedrs.
een
Den Haag, november 1957,
1) "Repeteren? Dat heb ik niel nodig ," 2) De man, die "doctoraal" i ,p ,v. econom ie studeert. 3) Men dient hierbij wei Ie b edenken, dal de instelling van studenl-assislen len , die studiediekringen leiden, slechts een lapmiddel is. Het is echler goedkoopl
REPETEREN? Een vorig nummer van Roslra werd versierd mel een arlikel va n de heer y, B, de Wit, dal bovenstaande litel droeg, zonde r vraag teken , We mogen ve rheugd zijn dat een zo belangrijk ve rschijn se l als het rep e leren a ldus eens onder de algemene aandacht werd gebracht, Het lijkt ech ter wei nodig enige nohties bij dit artikel te plaatse n . Laat ik voorop stellen dat dit onderwerp onmogelijk tot haar recht kan ko men, als niet tevens de docenten, de inrich ling del" studie aan onze la c ulteit en de reacties der studenten op deze inrich ting erb ij worden betrokken, In genoemd arlikel gebeurd dit h ier en daar, maar hier e n daar wo rden ze danig door elk aa r gehaald , De studie-inrichling, die aan onze la c ulteit is vas tg es teld, is bedoe ld als de meest e Hi c ienle manier om ons, sludenten, d e eco nomische theorie binnen Ie leiden. Anders: het doel is overdracht van economisch inzichl van prolessoren op st udenten. Wanneer zich, naast deze lormele methode, een instituut vormt dat het ze lld e doel nastreelt, dan kan er aan drie zijden iets haperen Het is mogelijk dat de didacliek der docenten niet e ve nredig is aan hun wetenschappelijke gayen; het is ve rder mogelijk dat er aan de studenten-zijde iets is ve randerd in v ergelijking met v roeger; tensrolle is hel denkbaar dat de gevo lgde methode (studieinrichting) nie t meer v oldoel. Wanneer gemeld wordt dal het repeteren een steeds groter plaats begint in te nemen in onze welenschappelijke op leiding (een bewering die ik graag o nder hel signatuur van De \IVit laat, die misschien meer inlormatie hierover bezil),
dan is het mij onmogelijk te bedenken dat dit toegere ke nd zou kunnen worden aan de zijde der doce nten , Een docent is natuurlij k steeds, niet aileen sinds d e oorlog, een amphi'bisc h we zen geweest. Hij w as nooit zozeer te Leiden, Amsterdam 01 Del fl gevestigd , als wei op de Olympus, het schemerland van de geest waar het gesprek der goden z ich ongestoord voortzet. Deze omslandigheid (het uitblinken op de Olympus) hoelt ni e t samen te gaan met didactische gaven; het zou zelfs verwonderlijk zijn als dit r ege l was, Dat na de laatste oorlog dit echter plots zou zijn opgevallen, is echter ee n veronderstelling die we moeten buiten sluiten . Er blij ve n twee mogelijkheden over. De cerste was: er is aan de studentenkant iets veranderd . De t weede : de gevolgde m et hode voldoel niet meer . Wanncer dit laatste het geval mocht zijn, dan moet dil haar oorzaak vin den in de vera ndering der studenten. Deze eerste mogelijkheid die ons overblijlt lijkt me niet irreeel, Reeds jaren geleden hoorde men uit middelbaar onderwijskringen de klacht, dat de houding der "jeugd" zo veranderde. Men bleek niet aileen minder aandacht te kunnen opbrengen voor de stol, maar de gehele instelling was materialistischer geworden (aandacht voor te c hnische vak ken, geen inleresse voo r b ,v, geschiedenis), Men had daar dan ook v erklaringen voo r, maar deze kunnen buiten beschouw ing blijven. We zitlen nu met het "probleem" da t deze generaties ondertussen reeds lang en breed staan ingeschr even aan de universiteiten, en dat het niemand zou mogen verbazen dat er klachten binnenkomen, Het probleem is niel: hoe komen we van deze
9
studenten aI, maar: hoe vangen we ze op.
schap zelf) is al jammer en schadelijk. Dat
Het is nam elijk te verwachten dat deze
van het contact tussen docent en stude nt ,
habitus op volgende generaties overgedra-
buiten de werkcolleges, niets is overge-
gen zal worden. De hoogste klassen der
bleven, is een onberekenbare schadepost.
middelbare school vormen een elite, waar
Reeds de denktrant der studente n , in Ne-
de lagere klassen hun gedragsnormen aan
derland en daarbuiten, gee ft de weers-
afkijken. Dit is natuurlijk een grove gene-
verandering aan, men vraagt naar de uni-
ralisatie, die niet dogmatisch gehanteerd
versiteil waar je studeert, men v raagt niet
mag worden. Het schijnt echter ook in de
meeT in eerste instantie naa r de professor
gezelligheidsverenigingen op te vallen dat
onder wiens leiding men zijn studie ve r-
de jongerejaars over het algemeen (weer
richt. Een kle i n symptoom, maar bedui-
zo een generalisatie) minder diepgaande
dend, Vroeger koos men een leermees -
interessen hebben dan hun voorgangers.
ter en reisde er Europa voor door, Wat
"Keine
tiefe
Gefuhle
mehr",
om
met
Nietzsche te spreken. Hoe dit ook zij, het ee n en ander schijnt me niet verklaarbaar uit de laatste oorlog aileen, evenmin als uit de geestelijke en morele onzekerheid in de jaren daarna. Mijns i nziens speelt hier het entree van de door ons zo gerespecteerde welfare-state ook haar rol. Het hoger onderwijs, steeds genoten door een meer gese lecteerde groep, die dan behept was met haar eigen habitus, was op deze groep i ngeschote n . Ais er klachten rijzen over "kwaadaa rdige gezwellen" van "betaalde hulp va n buitenstaanders",
is er overgebleven va n deze combinatie onderricht-persoon I ij kheidsvorm ing 7 Een wi jdere ve rtakking der wetenschappelijke
staf
lijkl een
oplossing
Ie
zijn.
Toc h zijn er wee r legenkra chlen, die in een regel samengevat luiden : de aulonomie die de wetenschap moel bezitten is niel Ie rijmen mel een steeds groter wordende financiele afhankelijkheid, We hebben
bij
hel
atoom-onderzoek
gezien,
enkele jaren geleden, wat dit kan betekenen , Van
wetenschappelij k oogpunt be-
zien is de puzzle, die aldus voor ons ligt, niet direct op Ie lossen, lijkl me,
om het wat gekleurde instrumentarium te lenen van de Wit, dan lijkt het me wa t
Tenslolte nog
een opmerking,
In
hel
te eenvoudig o m de eventuele oorzaken
rijtje "oorzaken" van de Wit, leest men
in rijtje s te zetten, a, ben c, zonder deze
onder punt i: uitleg lou dat niet juist het
d ieperliggende
verme lden.
hoofdpunl zijn7 Hel is mogelijk dat ik ge-
Wanneer e r ie ts vera nderd is in de sa-
bukt ga onder wanhopige vooroordelen,
oorzaken
te
bevolking,
maar ik veronderstel dat men bij een re-
dan moe t dit worden opgevangen door de
petilor juist dit punt zoekt. En voorts denk
uni ve rsit e it.
ik dat het examineren niet aileen kennis,
menstelling
der
uni ver sitaire
We nadere n aldus de laat ste "mogelijkheid " , al
is
deze
term
langzamerhand
misschien wat ondergraven. de gevolgde methode
van
onderricht
voldoet
niet
meer . Hi erover zal ik kort zijn, want het was niet mijn bedoeling onder dit hoofd nu een s een volledige blue-print van de
maar ook inzicht wil testen, Het is natuurlijk juist, dat de inviduele student ook andere molieven kan hebben om een repelitor op Ie zoeken (b,v
echter benaderd wordl vanu it we nse lijkheid
of
onwensel ijkhe id
schappelijk
toekomstige unive rsiteit te tonen.
de zekerheid,
gemakzucht e'tc) , Wanneer dit probleem
oogpunl,
dan
va nuit
wele n-
dienen de zen
verder buiten beschouwing Ie blijven, Hel Ais het uitoefenen va n contr61e op repetitoren wenselijk wordt geacht, om welke reden dan ook, dan lijkt de enige methode die ope nstaat: he t inlijven van dit instituut als assistentschap b .v. (tutor) , Het lijkt volstrekt onnodig om de steeds verdergaand e afbrokkeling van het academisch onderwijs lijdelijk te moeten toezie n , Dat de oude
universitas-ide e o nm ogelijk
om de kennis te beoordelen, Het probleem is, dat er naast de un ive rsileil zich een instituut heefl onlwikkeld dal hetzelfde doel nastreeft als zij, en niel dat er studentjes zijn die aan de repetitor een
~ader-rol
loekennen,
is ge-
worden (door de specialisatie der weten-
10
is niel aan de univers iteil om hel gedrag der studenten te gaan voorschrij ve n, maar
W, R.
I. v, d . Does de Willebois
Repeteren geprolongeerd lecteur raisonnable,
deze bewering te bezigen zou ver gaan
voyez com bien ces hommes ont
"Eh
en fiauw zijn. Ik wil dan ook wijzen or.
tort, et saissisez bien, si vous
iets anders, te weten de
Ie pouvez, la logique de ce que
drie stukjes ondubbelzinnig, zi] het niet
Je vats vous exposer.
steeds expliclet, naar voren komende ge-
Xavier
de
Maistre:
"Voyage
aut~ur de ma chambre"
in aile
dachtentrits: rond het repeteren
Wee miL indien ik nu in plaats van dank te betuigen voor reaclies op mijn pennevrucht, de schrijvers van "Repete-
een
dit probleem is niet los te zien van het totaal: de universitaire studie; van schuld bii een der betrokken' groe-
ren" en "Repeteren?" in de geest van bo-
pen van mensen
venstaand citaat, al was het op papier, te
pet:toren) kan niet zonder meer worden
lii/ Zou gaan. Wee echte~ U, lezer, wan-
gesproken;
nee, ge na voorgaande zin de verdenking koeslert, da: bij
mij ten
tijde van
de hc:idige toestand
he!
schrijven van mlin artikel de hoop of be-
de oplossing moet gaan in de richting van een
bijdrage Ie leveren, vele RostrakolorT'men
liike stal;
in
de
toekomst
met
gevuld
!lien.
of
'nschakeling van huidige repetitoren in de formele un'versitaire organisatie ver-
redacties hebben nog nimmer in een de F gelijke opbrengstwaarde van
van de wetenschappe-
Rostra-
wederwoorden te
niet
voortbestaan;
doellng aanwezig was om, door zel' een
commentaren
studenten,
de inhoud
dient hierbij overweging. Oat juist ook inzake de
de ge-
van arti kelen gespecu leerd en het zij ons
dachten de zelfde kant uitgaan, reken ik
gegeven,
niet tot de toevalligheden,
dat
Rostra's
conjunctuur
de
baisse nooit zal kennen, die tot zoiets zou
Indien de nu nog vage
die over
mogeliike oplossingen bestaan in de naas-
kunnen leiden. Ais ik aanval, noch verdediging kies bij
Ie toekomst concretere vorm kunnen aan-
het schriiven dezer regels en de vrede
nemen, zullen de op papier gereed zijnde
bewaar met hen, die beide voorgaande
plannen eerder verwezenliikt kunnen wor-
artikelen schreven, dan is dit nie!, omdat
den, wanneer eens
ik geen heil zie 0/ geen zin heb in pole-
den (he! arme Amsterdam hoeft en kan
later
de overhe-
miek, maar omdat ik het belangrijker vind
alles immers n:et aileen
er op te wijzen, dat, ondanks bepaalde
terklaas gaan spelen. Wi! de Alma Mater,
verschillen in opvatting, een opvallende
en dus ook onze
mate
ons
vuld zien, dan moet zij deze toch eerst
drieen ten aanzien van de kern van de
met haver, stro en vooral wensen bij de
zaak niet valt te loochenen.
schoorsteen zetten en voorts zingen, luid
van
gelijkgestemheid
van
Om de gelijkluidende titels, afgezien
voor Sin" haar schoen ge-
z'ngen! Y B. de Wit
van de vraagteken-variant, als basis voor
EXCURSIEF
o
Het is een traditie aan onze fakulteit,
Zo'n eskursie wordt natuurlijk niet ge-
da! tegen het eind van het tweede stud ie-
houden om deszelfs wil, maar om de voor-
jaar een exkursie wordt gemaakt, die be-
delen,
drijfsekonomisch is
hoofddoel moge worden gezien, dat de
Meestal wordt
die
eraan
verbonden
zijn.
Ais
deze ge!eid door Professor Mey, bijge-
kandidandi, na alloop van twee jaar kol-
staan
lege en v66r he! schriiven van de skriptie,
De
door een schare van assistenten. organisa!ie
berust
assistent, die een
bij
hooldprogramma
inzicht krijgen in de
01
hun inzicht vergroten,
waarmee de hedendaag-
samenstelt, volgens hetwelk een vij/tal be-
se Nederlandse industrie te kampen heeft,
drijven wordt bezocht.
rT',n, op bedriifsekonomisch gebied. Hier-
11
aan wordl op uilslekende wijze beanlwoord. Op een lechnisch-ekonomische in-
sie gehouden op 22-24 oktober j.1. Op de eerste dag werden de deelne-
le,ding volgl sleeds een rondgang door
mers om half lien bij het Rotterdamse CS.
hel belreffende
verwacht, waar een
genheid
tot
waarbij de gele-
vragenstellen
bestaa\.
Dil
wordt in de vorm van een diskussie
of
regentje de
Amsterdammers een typisch Rotlerdamse welkomstgroet
brach!.
Van
een
Korte
forum na afloop voortgezel en nadere
droogte werd gebruik gemaakt om zich
vragen worden door op dat
naar de bus te
uitersl
deskundige personen, zoals direktieleden
om een half uur te laat te beginnen ge-
en afdelingschefs, beantwoord. Ais uitvloeisel van
die terstond weg-
reed, zoda! met de universitaire traditie
het hoofddoel zij
aangemerkt het voordeel, dat de kandi-
broken
werd.
Drie
kwartier
later
zat
iedereen zich wakker te drinken in de
dat theorie
koffiekamer van de Shell, zodat men gees-
en praktijk overeenstemmen, dat de eer-
telijk net ontwaakt was toen de Heer van
dandus ecvan overtuigd
ste veelal is onlstaan uil de laalsle en dal
Maanen de "Shell in a nutshell" behan-
deze door belere begripsvorming en syslematiek van de theorie merkbaar beYnvloed
de'de. Na twee over he! uitgestrekte
en verbelerd is in haar loepass'ingen.
hel gezelschap
Een derde voordeel bestaal hierin, dat de band tussen hoogleraar en sludenten verstevigd word!. Door een zekere terughoudendheid van de studenten om met hun professor te spreken is deze niet zo groot als wei mogelijk zou zijn. Reeds tegenover de assistenten bestaat bij velen een soort angsl waardoor de verstommen als een hunner in de nabijheid komI. Met een U of aarzelend jij worden ze aangesproken, waarbij de gelijkheidsgedachte
aan
de
kant
van
de
kandidandi len onrechte nauwelijks bestaal.
Dal hiecvan soms misbruik word!
gemaakt blijkl b.v. 's nachls, als een der
ging in een rondvaart-
bootje, dal zijn kostbare laSI naar Thomsens Havenbedrijven vervoerde. Op deze locht werden de deelnemers near lichaam en geest gevoed op kosten van bedrijf. Ook Thomsen "de veredelde sjouwerman" - toonde ons haar organisatorische en ruimtelijke ingewanden, waarna ze
ons naar vaste val vervoerde. Hier
kreeg men de kans Om op eigen gelegenh~id gedurende anderhalf uur Rotterdam
te gaan bezichtigen, maar door de brachten de meesten het niet vee I verder can terrasjes of een andere heid.
assislenlen een heersersposilie Irachl Ie
In ,,'I Vooronder" werd 's avonds in de-
scheppen op de slaapzaal door iedereen
zelfde ongedwongen sfeer, die de hele
Ie
exkursies
zijn mond Ie houden en bij
overlreding Ie dreigen mel "builen in de
kenmerkte,
een
maaltijd genuttigd, waarna
regen te zelten". Zo heeft ieder zijn toe-
weer losgelaten werd op de slad. VI/eder-
naderingsmethode!
laalslgenoemde
om belette de bagage grote ontplooiing
konlaktbeproeving niet op prijs gesleld word! blijkt wei uit de reaklies, lerwijl het
latie van die avond beslond in het taxien
(Dal
van aktiviteil, waardoor de grootste pres-
de solidariteil van de studenten onderling
naar Wim Kan of hel kaarten
verstevigt, wat weer het konlakt mel de
kroegje.
in
een
overige assislenten bemoe!lijkt.) Toch ver-
Om twaalf uur kwam men bij de bus, die
mag dit alles nlet het prettige karakler
ons naar onze slaapplaats moesl brengen.
van een exkursie weg te nemen. Een vierde voordeel is, dat de studen-
Hoewel de chauffeur de weg niet wist en geen der assislenten aanwezig was s!aag-
len elkaar beter leren kennen, hoewel het
de de bus erin legen kwart voor een bij
door de kortheid van de exkursie mogelijk
konferenliehuis "de Tempel" te arriveren. Daar de dames-deelneemslers,
is, dat
konklusies t.a.v. elkan-
ders eigenschappen worden getrokken.
terwijl de heren nog een paar honderd meier moesten lopen, alvorens zij bij een
Na deze
beschouwing een
gebouw kwamen, waar men eerst jeugd-
meer bizondere en wei die van de exkur-
kaarten moest invullen en
12
vervolgens in een jeugdherbergachtige zaal terecht kwam. T egen half twee viel de stilte, die even later werd verbroken door de assistenten, waarvan er een jeugdherberg-vaderlijk trachtte de stilte te herstellen, die hij zelf had verstoord. Voor de volgende dag was het ontbijt in "de Tempel" om half negen precies Door dit vroege uur was het dat om half acht slechts een enkele wasser telde, tegen kwart over acht propvol, waaruit eens te meer blijkt hoe de aanhangers van de Amd"'rrl~cr,p< School zijn 'n hun ideeen. Zij, die gedacht hadden hun ontbijt op bed zich deerlijk. Slechts fris van gedachten, hadden van een vooruitziende biik blijk en waren in een hotel gaan siapen. ook zou het voor hen te als ze de bus van gingen. Hadden zij immers niet vermoeiendste dag van allen door de parapluie, die ze hele zich moesten dragen 7 De werd besteed met een bezoek aan de waarvan de direkt;e bestond uit de heren lips, lips, lips en enkele anderen. Sommigen konden hierdoor n:et aan de indruk onttrekken met een te doen te hebben. Teneinde een indruk te maken bood aan, die zo een instemde met de sie: "lips loopt !ekker licht." Na de rondleiding, en door de sleutelen door de brandkastenfabriek werd een forum
twee en vier
afwachtten tot ze ten dans den worden. De aarzeling om dit te doen werd overwonnen, toen bleek, dat deze meisjes gec.harterd waren door de assistenten (een prachtig van organisatiekunst, waarvoor hun eer toekomt) Helaas bleek een groot aantal van deze Rotterdamse schonen nie! te kunnen harmonieren mel het Amsterdamse, zodat zich tegen het eind van de avond enige groepjes sludenten afsplitsten, die zich op oud-Germaanse wijze vijl- 01 meervoudig verbroederden. Hun h ierover staken ze in de bus niet stoelen of banken, lerwijl ze de chauffeur
te kennen gaven, dat ze de verbroedering elders, dicht "de , wilden voortzetten. ze er tegenop zagen drie kwartier te ze nog enige hoewel assistent van de vorige avond hen aanvankelijk weer uit de slaap hield met zijn dreigemenlen, die ditmaal bitter weinig uitrichUen. Misschien kwam dit doordat bekend was dat hij zellop de vorige een van de grootste herrieschoppers was geweest. De voigende dag zouden we "ins blaue hinein" gaan, d.w.z. we zouden de Porceleyne Fles in Delft de fabriek ter wereld, die Blauw maakt. Het was interssant te zien hoe het handwerk in Nederland ere gehouden wordt, ook andere kenmerken van produktiehuishouding kwamen, zoals de aan het bedrijf verbonden was, de medewerk'ng van de baas in het produktieproces, etc De exkursie zou worden afgesloten met een bezoek aan de Koninklijke Nederlandsche Gis.- en Spiritusfabriek N.V. te Delft. Hiertoe werd met volledige bagage een wandeling van iets meer dan een half uur door Delft gemaakt, zodat oude gevelljes, societeiten en andere kuriosa van dit antieke studentenplaatsje niet ongezien bleven. Bij de N. G. & S. F. yond de ontvangst plaats in de kantine van het konditionneergebouw voor Antibiotica. Tijdens een staande "drink" was het mogelijk met de verschillende afdelingschefs te praten, die aan tafel tussen ons in kwamen zitten. De gesprekken met hen tijdens de uitstekende lunch waren volkomen ongedwongen, ja zelfs geanimeerd. Na twee korte inleidingen werd de rondgang door de fabriek gehouden, die voornamelijk peniciline produceert. Bizonder interessant was hierbij de konijnen- en mUizenafdehng waar de peniciline op haar betrouwbaarheid werd getest door vivi-sektie. Na de rondleiding bestond tot het stellen van vragen, vaak geestige wijze werden beantEen der assistenten maakte zich hierbij zeer verdienstelijk. Door zijn scherkwam aan het licht, dat de G. & S. F. niet in de eerste plaats zich richt op het dienen der mensheid, maar het behalen van winst. Helaas yond de diskussie eenzijdig worden, waa'路 door de vragen" die hij nog wist, niel werden. Door velen werd dit als een gem is gevoeld. Toch had zijn methode sukses, want even later kwamen van aile kanten de vragen los, die tot ieders voldoening beantwoord werden. Met een dankwoord sloot Professor Mey de diskussie en daarmee de exkursie, die buitengewoon was geweest.
13
ECONOMIE IN 16 TEKENINGEN (18e aflevering)
~\.-\~
\~.\
.
~
cmt.l1liI
~
1\;,1
~
/
....------, 1 ,'-"
r
-
r
'1 --------~-----.~
Ik weet, dat er onder U zijn, die mijn colleges aan de ,,'Vakstudie" uitleveren.
14
B OEKBESPR EKING Beleidselementen in een dynamische Financiering dr. A. Th. de Lange '). Degenen, die aan de Gemeenle-Universileil economie sluderen 01 gesludeerd hebben, zullen hel besluderen van bovengenoemd vele bekende punlen aanlreifen, lezamen mel een meer "realistische" beschouwing van hel linan路 cieringsprobleem, De schrijver slell dal plannen houdingen, een keling van hel economisch doel missen, hel lieve ver er op, dal den gegeven in de van verhoudingen, welke zich in de cealiteit van hel leven niet voordoen, voor hen, die de uitkomsten der overwegingen in de praktijk moelen hanteren, we'nig nut zullen alwerpen (biz, VI), Het is dan ook begrijpelijk, dat de r08p om he! ste!len en oolossen der economische vraagstukken 'onder de veronderstelling van dynamische verhoudingen luider klinkt, al naarmate de waarden der gegeven grootheden in de veelheid van economische problemen sterkere onverwachte veranderingen vertonen (biz, VIII), Onder dynamische verhoudingen verstaat de schrijver die omstandigheden en voorwaarden, welke door de bedrij/sleiding niet voorzien kunnen worden, met name de wijziging in de datumwaarden, waarmede men in tijden van "creeping inflation" rekening moet houden, Het element van de onzekerheid wordt dus in deze economische beschouwingswijze opgenomen (time economics), Bij het besluderen van bovengenoemd werk kan men echler gemakkelijk in begripsverwarring geraken door het door de schrijver gehanteerde begrip datum, dal in een zeer afwijkende belekenis wordl gebruikl len opzichte van het economische "spraakgebruik", schrijver is natuurlijk volkomen vrij waarop hij het begrip datum hanleert. dient dan echter wei Ie bedenken, dal een grote van de gang van zaken lot misvatting ieiden, In de economische wetenschap wordt aan het dalum een zeer bizondere betekenis Een datum is een geuitgaat Is het maken
tum de gegeven grootheid, waarvan de leer der financ;ering ultgaat bij he! opstellen van een financieringsplan, Over de begrotings!echniek bestaal in de economie eenstemmigheid, De schrijver slell primaire eis aan iedere dat deze gebaseerd moet zijn met de werkelijkheid overeenverhoudingen (het dynamische aspect). Dil is een bizonder moeilijk daar de verwachtingen omtrenl IO'~k"m,;t ontwikkelingen veelal gefundeerd zullen zijn, Wij beof dr Hey in zijn boek en Bedrijfsbeleid" mel begroting een begroaelrl,~n,1'" onder statische verzoa;s door de geconcludeerd de opvalting van dr A Hey en Bedrijfsbeleid", zich in zijn boek tol de van en de voorziening in de permanente vermogensbehoefte, ,"'-Is een voorbeeld van de dynamische hebben wij tenslotte de van de emissiekoers uit he! gegelicht en zullen deze hieronder verkort weergeven, De expansiereservetheorie berust op statische hoewel hel element van de mede een rol spee[t, Deze Iheorie gaat urt van drie veronderslell!ngen, Ie weten: 1,
beu rswaarde wordt
2,
het nieuw aan Ie trekken voorlopig niet tot winstvorming bij;
3,
de winst wordl geheel uitgekeerd,
Bij een blijkt een modificatie van zeer vereenvoudigde veronderstellingen noodzakelijk: 1, de beurskoers word! niet aileen door he! te verwachlen dividend bepaald, maar mede door andere factoren zoals bv, de conjunctuursver路 wachting; 2,
indien een duurzame investering tijdelijk gelinancierd is, draagt een consolidatie met de door de emis路 sie verkregen middelen wei tot een grotere winst biJ;
3,
de winstoolitiek van C:e meesle ondernemingen kenmerkt zich door een gedeeltelijke uitkering van de gemaakte wins!. Een belangrijk deel wordt gereserveerd, Een aandelen-
15
vergroting kan de ondememing dus toch in staat stellen, hetzelfde dividendpercentage te blijven uitkeren. De koers van de oude aandelen behoeft door een emissie niet lager te worden. Het gezegde: "Vele varkens maken de spoeling dun" gaat dan niet op. Qe schrijver heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt. Er is over de financieringstheorie betrekkelijk weinig litteratuur. Een werk over een dergelijk belangrijk onderwerp is dan ook voor een ieder, die deze materie ter harte gaat, zeker het bestuderen waard. Voor candidandi heeft dit boek dan nog een speciale aantrekkelijkheid. Het geeft in het kort een
bespreking van N. J Polak's boek "Enige Grondslagen voor de financiering der onderneming" en een samenvatting van de financieringsmethode, zoals deze door de Amsterdamse School gepropageerd wordt. Het behandelt uitgebreid financieringsonderwerpen als de vermogenmarkt, de emissiekoers en de claimwaarde en ook de gewijzigde economische positie. van de aandeelhouder. R. Dingemans ') Dr A. Th. de Lange, "Beleidselementen in een dynamische financieringstheorie". Verschenen in de serie "Bedrijfseconomische Monografieen". Stenfert Kroese, Leiden 1957.
Lijst met geslaagden voor het doctoraalexamen over de periode 18 oct. t.m. 22 nov. 1957 883 14-10-'57 884 15-10-'57 885 31-10-'57 886 "
M. Brummer H. H. Bauschen H. J de Voogdt P. Vos
887 888 889
5-11-'57 19-11-'57 28-11-'57
P. G. Dercksen v. Waaijen v. Bemmelen
J B. R. J.
Lijst met geslaagden voor het candidaatsexamen over de periode 14 oct. t.m. 28 nov. 1957 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557
18-10-'57
25-10-'57 1-11-'57
J.
F. Pos H. G. Otten J. J. Lastdrager P F. A. Anink P. P. C. Bottelier A. Kooijman G. A. Posthumus J. v. d. Werf
1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564
15-11-'57 22-11-'57
H. W. N. Flinkenflogel W. Groenewegen G. H. Dik J. A. Sillem J. Moed J. G. Visser B. Scheepmaker
J. A.
BLOEMP)ES OOK EEN OPV ATTING! lets is aileen serieus in deze wereld, als er sommetjes over bestaan. (Practicum voortgezet boekhouden) ZELFKENNIS I Madame de Pompadour was zeer zeker een schone vrouw. Ik zeg dat maar, om mijn college niet al te droog te maken. (College waarde en resultaat) ZELFKENNIS II . . â&#x20AC;˘ . . en dan is mijn argument tegen professor A. Mey en professor van Rietschoten: "Kom, kom". Een slap argument, dat geef ik toe. (Practtcum voortgezet boekhouden) SPRINGE, SPRONG, GESP RANGE En hier, mijne heren, springen de fouten tevoorschijn als vlooien uit een matTas. (Practicum voortgezet boekhouden) HANGSLOTEN GEVRAAGD Minister Lieftinck zei eens tegen mij: "Hou toch eens op met over die vervangingswaarde te praten". Mijn antwoord was: "Dan moet er een hangslot op mijn mond of de belastingwetgeving moet veranderd worden". (College waarde en resultaat) 16
Regelmatige passagiersdienst tussen ROTTERDAM, L E HAVRE, SOUTHAMPTON, COBH (Ierland) en NEW YORK met geregelde afvaa rten naar CANADA
~d-~~ "It's good to be on
II
well'No , hlp"
P. VELTHUYS Cz. econ. drs.
Repeteert Candidaatsexamen: Sociale en Bedrijfseconomie Doctoraalexamen : Bedrijfseconolllie Marnixstraat 290
~
Kamer 309
~
A msterdam~W.
Spreekuur: W oensdag 3 tot 4 uur. Tel. Zaandam (K 2980) 331 5. s' avonds en weekend.
w. GRADER Econ. Drs repeteert
Doctoraal examen: Socia le en Bedrij£seconomie
ROERSTRAA T 102 hs TFl.EFOON 717915
K. DE POUS ECON. DRS
VEERSTRAAT 8 A ms terdam -Z.
Telef.71.55 .88
repeteert voor
CANDIDAATS- EN DOCTORAAL-EXAMEN de onderdelen
SOCIALE ECONOMIE EN BEDRIJFSECONOMIE