1978 - Nummer 64 - september - oktober 1978 by Faculty Association Sefa

SEPT/OKT

NR.64

1978

HAPKLARE BEZUININGS BROKKEN NOG lETS FIJNER ~ GESNEDEN,ZEI U?

;

::;

ROSTRA blad van de ekonomische fakulteit jaargang '77 -'78 redaktie Kees de Boer Noor de Bruin T jall ing Haisma

Herman van Oorschot Auke Uilkema Piet de Vrije Ingrid Westerman

adres Jodenbreestraat 23 kamer 1339 tel. 525.2497 Amsterdam kopij zenden naar: Fakulteitsburo kamer 2141 Adreswijzigingen:

Ziehier de eerste Rostra na de vakantie. AIle eerste-jaars hierbij van harte welkom op deze fakulteit. Hierbi,i kun je kennis maken met Rostra, ons fakulteitsblad. Rostra wordt gemaakt door een aantal studenten en een docent. Het is de bedoeling dat het blad 8x per jaat uitkomt. De vakantie stond voor een dee I van de redaktie in het teken van de studiereis naar IJsland waaraan ook een artikel gewijd is. Verder wordt weer 'en scala van onderwerpen belicht, niet alleen door de redaktie maar ook door de staf. De Heer Aravena zorgde voor een uitgebreid artikel waar de ontwikkeling van de Chileense ekonomie aan de orde komt. De Heer Zimmerman danken wij voor een inetrview dat wij hem afnamen omdat hij de fakulteit gaat verlaten: Uit Tilburg ontvingen wij informatie over de ruzies omtrent de benoeming van een gewoon hoogleraar in de Politieke Ekonomie en Maatschappelijke Orde en de rol die van den Doel daarbij speelde. Voorts een overzichtsartikel over Bestek '81 en de kritiek hierop. Mocht de regering niet vallen tijdens de diskussie in de kamer over de miljoenennota, dan zal ze begin 'okt. Bestek '81 moe ten verdedigen. Beste nieuwkomers, als jullie een bijdrage willen leveren aan de Rostra, laat niets je weerhouden en meld je bij de redaktie. Voor het november nummer moet dit v66r 15 oktober gebeuren en anders voor 23 november v~~r het december/ januari nummer. Tot slot hopen we dat iedereen een resultatenvol - studiejaar tegemoet gaat.

Studentenadministratie Jodenbreestr. 23

voorpagina Betteke de Gruyter Herman Schaap

drukkerij Kaal Nieuwe Herengracht 61

Pag. Pag. Pag. PagPag. Pag. Pag. Pag. Pag. Pag.

3 4 6 9 13 14 16 18 19 20

Lesbrief-werkeloosheid Studiereis- IJsland Chili- vijf jaar later Bestek '81 Vrouwenstudies '78 Een interview met Proffessor Zimmerman Manipulaties rond de Politieke Ekonomie in Tilburg Het 10-jarig jubileum van de AGE Rond uit de raad'Ben Sanders Herprogrammering, drs. H. Oostendorp

Vlak voor het ter perse gaan van deze aflevering van Rostra vernamen wij dat de,heer Noortman maandag 19 juni 1978 om 16.00 uur benoemd zal worden tot BU1tengewoon Hoogleraar in de Verkeers en Vervoerseconomie. De heer Noortman zal zijn hoogleraarsambt openlijk aanvaarden door het uitspreken van een rede in de AUla der Universiteit. De redactie van Rostra spreekt hierbij zijn gelukwensen uit en dank de heer Noortman voor de door hem bewezen dies ten aan Rostra.

:tESBRIEF v")')~

r~e

s~hool,

ne ' t4e

pr.h ~ e 路

eenv "". genre o-:ee""

Aanrla~ht

V()Of' het

economie ~ onn.erw1.,Js

op de mfrldelbare

1977 5.054.000

Omdat een- nog cteedr. g"0elend percent"ge econom1e .st,-,denten I n dl.t onderwiJs terecht

<omt 11.l '{ t het ne .,i ', kelingen i n n1 t

red~ctte

Van toenemend bel ang

lI~nnacht

b uro e psbe volking

te rchen',en IIAn de recenste 0nt,

w.v. naar lc e ftyd : jon ge r dan 25 faar 25 - 49 jaar' 50 jaar e n ouder

opzt~ht,.

De 'pog l ngen vlln het UIEO ( Landell. ,l'; e fe"" groep Er.onom1e verbeteren behm"en t ot neze "ecenrte onbd '路l( ell.ngen

Onne~wijs \

vllndaa~

om dl t ondend js te

dat e1" .'e(lerom .. andacht

22 ,1%

59, 0% 18,')%

.'ordt bed.eerl ,,"n een Actl vi tel t van het LWEO: de Lesbrlef.

w.v. naar guslacht: mann E: n

In Postr" 61 Is voo" de eers te maAl gewag gemaa'< t van dlt lnltlaUef we"r1n een aen'<ond1ging

vrouw en

VAn een nie'we Lel<brief. Weln" , Eeen bespre'd ng van (it t freaie wer'<stu'{ voigt n' l.

afhankely<e b ero~ psbevolking

~ .~ 66 . 000

De laats t ', 1tge',omen LesbY'l,ef i" een ve"beterde 'Iitgave van een al eerder " itgekomen

w.v.

Lesbrlef. Deze Lasbrief gavt ove" ne problematie'< ronn

25 \Iur e n meet' p.w.

ec()nomis~h

fr1ct!.eversch1,lnsel

wer~100she1d,

Niet als '< oel

maal: gepl"lltst in een maatschappel1j'< '{ ader. waardoor

mt ~ t

71,6%

28 ,4% ar'beidsduLl~

min der dan 25 uur

p.~.

87 ,'7% 12,3%

er ook aandAcht wordt besteed "/In de socia,le problemaUe'< dl e er mee samenhangt. Deze Lesbrief wordt nu op 110 scholen in Nederland gebruikt en l1.J '< t nitar de reacUes d ie het Lv.'EO ontvant goed te bevallen ma'<en met andere onrlerwe"'pen

Het ligt in de bedoeling, ook Lesbrieven te

Hoe zo' n Lesb"ief wer'{ t wordt hopel1jk duidel1Jk aan

de hand van navolgend art1'<el. De hleronder bespro'<en Lesbrief 1s het resu1taat van pogingen om goed en act',ee1 on,le".'1. J5 aAn rle leer1 i "lgen op de ml.d ,le1bare school , aan te bladen De e er,;te pogingen In dfe ,' [c hlel ng vin路 p;en lirle ,jaar geleden aan wat res'll teerde In een stencll over wer'<loos held. De leer boei< en (iie gebru i '< t we r den waren naar de mening van een aantal '< rltiese ler aren onv" ldoende op dIt p'mt, ilia een Jaar met di t stend I gewer',t te hebben en het onderwerp te hebben 'Ii tged1ept '<wam uiteindellJ'< de eerste Lesbrief tot stand, Hierna is een meer definl tieve ver~ ie tot s tand ge '<omen met een handleiding voor de gebrlli'<ende liocant te" verbetering van de d1dactie<. De Lesbrieven ziJn zo ingerlcht nat er een vIer of viJf tal we'{en achter el<aar aan gewerkt kiln worden in de "ren die voor het val< eeonom1e be scht:<baar ziJn. Het onderwerp- hie r werkloo"heid- wordt in dte tiJd ge!ntrod' ,ceerd. opgebouwd van een theoretische achtergrond voorzien en getoet s t, Eventueel !(an daarna een we!'ks tu ', gemaakt worden door groepJes leerlingen,

niveaus In ne lesbrieven kllnnen een aantal niveaus worden ondersche1den. Naar het inzicht van de betrok ken docent I<unnen een aantal hiervan lIan de orde komen. Het betreffen: -de leef- en ervaringswereld (ervaring met werklo'osheid) -het grondniveAu (leren hanteren van begrippen\ ' -het beschriJvende niveau (samenhang t lls sen werkloosheid. beroepsbevolking c, q . oorzaal< en gevolg}, -theoretische niveau (werkloosheid als verst.oring van een even.,icht en pJaatsing binnen een modelmatig ~ader' .

Het is met het bezig ziJri met een onderwerp als werkloosheirl nat'lurlij', heel z1.tI; vol om liaar ook meteen onrlerwerpen biJ te pa ~k en als lonen en inl<omens de begroting economi sche orde en eeonomischepolitlek en priJ s beleid. De voordelen van een rlergellJ~e thematische aanpal< van het economi sen onderwijs zljn duidelijk:

-er wordt de aan9acht gevestigd op het probleem van de werkloosheid en de gevolgen daarvoor voor de werker: dit is rlus d" ldel1j'< mee'r rlan aIleen het constateren van een verandering 1n een kengetal wat \Ii teen bepaalde abstraete rekensom komt zoals biJ de zlliver theoretisch-wlsk'mdig-modelmatige aanpal< behoort: werkloosheid wordt ook als maa tschappe l1jk verschiJnsel bekeken. -er worlit een beroep gedaan op de zelfwerkzaamheid van zowel de docent als de leerling om te ordenen en te analyseren. ' -er wordt Inzicht gegeven in samenhangen van veel voorkomende begrippen zodat er ook wel degellJk voobereid worrlt op het examen als er met een dergeliJk lesprogramma gewerkt wordt. -zowel cognitieve (kennis. inzlcht) als weI affeetieve (belangstelling. stellingname, bewustwording) kwal1tel, ten worden ontwlkkeld. Om de manier van werken met ,een lesbrief nader te illustreren volgen hierna enkele voorbeelden ul t de besproken Lesbrief: Ren aantal onderwerpen dat hier aan de orde kO,mt zlJn: -regionale werkloosheid -Jeugdwerkloosheid -vrouwenwerkloosheid -diepteinvesteringen als oorzaak van werkloosheid -oorzaken van werloosheid 1n de staal, de textiel en de scheepsbouw -Philips en de reio Limburg. Sen je eventueel van plan leraar te worden en voel Je wat v~~r de aanpak van het LWI"O dan kun Je verdere informatie inwinnen biJ het ,landeliJk kontaktadres van het LWRO: T.W"'O secretariaat, Olympiaplein 13. Amsterdam 020-712638. T.H .

noelstelling van het T.W"'O ls het evonomle-onderwiJs zo te veranderen, dat de leerllng door middel van dit onderwiJs zicht kriJgt op de samenleving en in staat wordt gesteld een elgen blJdrage te leveren aan de opbouw van een rechtvaardige samenleving. nIt houdt' in het opdoen van maatschappeliJk relevante Informatie en van practische sociale vaardigheden, zodat de leerling instaat ls de v~~r hem van belang ,ziJnde sociaal-economlsche verschiJnsel~n te ordenen en inzicht te verkriJgen in de achterllggende productie en verdelingo;structuur, en de leerling met dit onderwiJs een door hem gewenste vervolgopleiding moet k1lnnen kiezen. Om dit te bereiken moe het onderwiJs uitgaan van de ervaringswereld van de leerling Het onderwljs moet ook zo ziJn dat genoemde doeistellingen verwezenliJkt kunnen worden, Het T~O wil hieraan werken en 'een nie1lw leerpl~n opstellen naast het in ontwlkkeling ziJnde officiele leerplan van regeringszlJde voor het vak ~cono颅 mie I op de middelbare' school Verder wil 'het T~O leerexperimenten uitvoeren lesbrieven schrijven. materiaal uitwis~elen, en alternatieven aandragen voor een leerplanontwikkellng.

3 ...

Van 18 juni tot 2 j uli hebben 28 studenten en 4 (3' dccenten van onze ' faculteit een

Wat de invloed van de Nato-basis is voor de Yslandse economie konden ,w ij, z'o als · verwacht . niet gewaar worden ' Rnig gecij0nder hen, als altijd aanwezig als het onze dierbare faculteit ,betreft. '~Rostra fer en gegoochel met macro-economische cijfers }evert echter de conclusie op redacteuren dat ook deze basis substantieel bijdraagt o orspronkelijk doel ,van deze reis , was het bestuderen uan versch1llende facetten van tot de welvaart van de Vslanders. Zolang dielms is daar bl~jft zullen de Amerika~ de Yslandse economie in het licht van de aldaar woekerende hyperinflatie: - zo'n 3~ nen vsland niet laten vallen ,en zo lang hebben wij ons aldaar laten v~rtellen.- Tn hoeverre wij in een en ander zijn geslaagd ' kunnen de Vs landers doorgaan met infle- ' ren en schulden maken , laten wij ter ,beoordeling van de lezer. Tot zover deze bondige macro-economische Om het deze lezer IU kent hem'. gemakkelijker te maken,een en ander door te lezen hebben ,analyse van de vse economie. Wat de overige bezoeRen in Ysland betreft wiJ ons relaas . opgesplitst in twee gedeelten. spreekt de opmerk1ng die wjt geregeld te Het eerste stuk zal handelen over de puur studietechnische aspecten van de reis . Het horen kregen boekdelen: Wat we er eigen-' tweede gedeelte zal aandacht besteden aan de niet zo geplande meer informele kanten die lijk kwamen doen? Als antwoord ' kwam 'er dan iets in ' de trand als "Daar vraag je . alt1jd 'aan zo ' n reis verbon~en blij ken te zitten . me wa t" Wederwoord van Yse ztjde "Zeker de inflatie h~ , •.••• We don ' t like foreigners". Nou' daar zit- je dan mooi mee. Verder is 'd e structuur van'de economie Omdat het de gewoonte is dat belangwek~erlij k gezegd: wat we eigenlijk .bij een ' kende gebeurtenissen die zivh aan onze, er vrij eenvoudig: de rest wqrdt geimonafgebouwd transformatiehuisje moesten faculteit voordoen altijd in ons blad porteerd. Rn dan doen ze dan ook , bedoen weet lk ooR nlet net zo min als va n te beschrijven ten gerieve van onze _letalingsbalans Of riiet: de vslanders het nlet doorgegane 'bezoek aan het kassenzers. hebben wij ook nu gedacht goed moeten ook eten · . . wezen. te doen door een verslag op' te nemen ')1 t de toespraken - die we aan te horen' Ret ~aats~ gedeelte van de studlerelB van de laatste studiereis haar'''fsland kregen in Feyjavik ,bij de Centrale werd in beslag genomen door een ~wee Omdat over enige tijd een ~6rmeel eind', Bank eb de Economische Fallul tei t bleek daags bezoek aan New York alwaar een . verslag geproduceerd _zal worden van deze verder tussen de regels door dat de be~oek aan de 1"ederal Reserve Rank, het reis zuilen alle technische en tactische visserijlobby van centrale betekenis\ stadsbestuur~ het World 'T'rade Center, gegevens omtrent de vse economie hier niet al te breed uitg~meten worden. studiereis naar vsland en "ew York gemaakt.

~et studiegedeeite van deze studiereis was vooral ges1 tueerd, in . s- lands hoofdstad Reykjavik. wat daar op het programma stond leek aanvankelijk vooral te get.l1gen van een degelijke- aanpak van de gehele reis, 70 stonden op het programma: bezoeken aan de r.entrale 9ank, de energievoorziening van Reykjavik. de economi sche fa~ culte1t, de alum1ni umfabriek , van Vs land, de vakbeweging, het ministerie van ~co " nomisohe zaken en last but not least een bezoek aan de President van vsland, waarbij het aardig is te bedenken dat het , hier om de vertegenwoordiger gaat van het formaat die ook aan de burgemeester van Utrecht toegeschreven kan worden . " Om een en ' ander ' in !ten. jui$t l1cht te plaatsen hqude de lezer vooral ir het oog dat het officnne doel van de r~, iS wa s , 11i t te zoe'<en c "q aan de weet te ko~ n waarom 'de vse economie zo functioneert als die functioneert Nader toegespitst: Vsland heeft t e ma'<en met een 'behoorlij,<e inflat ie (hyperinflatie of ook gierende inflatie' . hierbij komt dat het land toch be~oorlij k weI va'rend is. "ok heeft het land een enorme staatsschuld, Verder i s de economie vrij <:wetsbaaromdat het landalleen beschikt over ' rijke visgronden en ' onmtelijke hoeveelheden energie ~et deze enrgle worden de hulzen in Peykjavik verwarmd en wordt .een aluminiumfabrlek gestookt die vOQr maar liefst 17% van het Nat ionaal inkomen zorgt

welvaart , ~et

bleek ons

oo~

dat de zogenaamde

welvaart die er zou heersen voor een

gedeelte op schone schl j n berust: we moet en hierbij namelijk weI bedenken dat obk een zeer groot percentage van de vrouwen werkt (het precieze , ,percentage is me ontschoten maar het ~s veel' en de arbeidsdag schijnt er ,o9k lang te zijn: er wordt zo tegen de 60 uur per , week gewerkt "u ja wat' wil je, ,verder i s : er ook nog zo veel niet te doen .

te achten is voor alies wat er op soclaal-economisch terrein geQeurt, Natuur11jk werd ons d1t niet in kleuren en geuren meedegedeelt. maar Uw redacteuren waren als, altijd waakzaam . en altijd in voor een informele babbel en borrel, met deze of &ene hoogwaardigheidsbekleder. De ' lezer 'zal zich nu ·zo langzamerhand weI afvragen af het doel van de reis bereikt is. Als antwoord kan hlerop een volmondIg ja geantwoord worden, ne officilHe verklaring' van Yse zijde v~~r het verschijnsel van de inflatie. welvaart, schulden en wat dies meer zij was dat' tot voor kor t het inflatievraagstuk domweg niet belangrijk genoeg gevonden werd om echt aangepakt te worden. • Hierbij komt dat volgens de Ys landers 'de 1nflatie grotendeels geimporteerd wordt simpelweg omdat biJna alles ,geimporteerd wordt. Ook ver~lden zij dat ze zo hard werken:, de reeds genoemde 60 , uur De officiele lezing weet verder te . , melden dat de inflatie en de 'daardoor steeds weer noodzakel1J.ke devaluaties van de yslandse kroon de /schulden, voor " zover zij niet in dollars lopen maar via , de maatscha,ppel1jke geldhoeveelheid, v,oor een , be~angrijk , deel de 9chulden van de overheid financieren , '

en de Verenlgde Natles op het prograllllla stonden . De' lezers z'a l weI weten op te merken dat wij in het geheel niet stilgezeten hebben:. Het verband tussen de vslandreis en het bezoek aan deze instellingen te Mew York ontgaat de schrijver dezes andermaal ,

Wall~treet

boeken ne' gedaohte dringt zioh hierbij op dat er misschien gehel~ sponsors zijn die mee~ heil zien In de Amerikaanse dan in de V,se economie . Wij ~ullen het niet weten , Het maakte het meedoen aan de reis er in ieder geval ,wel aantrekkelijker Opt Wanneer korn je, nu ander zo gemakkelijk in de States? ,Om nu niet de indruk te wekken dat wij ons in het verre Ysland aIleen ~ onledfg hebben weten te houden met fun/:tionarissen van banken en van regeringszljde etl tot in de Kleine uurtje allee n maar in geleerde boeken hebben ziyten yuren voIgt als bij wijze van compensatie hier een schets van de ,andere zijde van het Yse leven: de leuke kant. vervolg op pag. 5

vervolg van pag.

Hoewel een studiereis in eerste instantie wordt opgezet om e"n bepaald probleem in het buitenland te bestuderen levert een dergelijke reis naast de eventuele resultaten, automatisch'een berg externe effeten op. Om het simpeler uit te drukken : je neemt er wat van mee. Niet zo gek natuurlijk wanneer ,je bedenkt dat je naRr een land gaat,zo onbekend dat je je er nauwelijks een voorstelling van kunt maken, met 32 mensen waarvan je de meesten niet goed kent in ieder geval niet zo goed dat je er '5 dagen mee in een bus Rezeten hebt ,laat staan 5 nachten mee in een tent geslapen habt. Je hebt een lan'ge tijd gewerkt aan de voorbereiding en je hebt je verwachtingen. Wat is daar van uitgekomen? LaBt ik eenS het esn en andervertellen:

oorlogs model gecharterd ,bestuurd veel meer dan'een provinciestadje (8-0000 inwoners). Wij werden ondergebracht in een soort studentenflat behorend bij het universiteitscomplex. De appartementen waren luuks en in Scandinavische stijl ruim en elegant sober met veel hout opgezet. Een ligbaddouche en keuken waren a.anwezig. \'Jarmwater komt

in Reykjavik direkt uit de warmwaterbronnen (nog stinkend naar de zwavel) met -een forse straal van tegen de ' 90 graden celsius uit de kranen g estroomd. Vier dagen bleven we in Reykjavik,dagen die goed gevuld waren ' met excursies zoals in het ande-

re deel van dit verslag te lezen valt. Vaste prik bij aIle bezochte' instanties waS een uit~tekenrt ve~zorg de koffietafel met de heerlijkste soort'en gebak in overvloed. In de vrije uren werd in subgroepjes (die zich al na de eerate dagen

de beslagen raampjes kon "ien was een wat grof geploegd stukje lavalandschap. De eerste huizen kwamen in zicht en ook deze leverden stof op voor de brieven aan het thuisfront. Om de lange d'o nkere winters wat te kleliren schilderende Yslanders hun woningen namelijk in afschuwe :bijke lichte kleuren ,varierend van hardroze tot gifgroen. Hoewel 40 % van de Ys l anders in Reykjavik woon~ is het toch niet Een "st i'iking feature" waar wij na

enige dagen acht~r kwamen was dat de autobezittende jeugd iedere avond door de stad scheurt volgens een vaste rout ~ .oP een pleintje stilhoudend om indruk te maken op de aanwezige pubermeisjes en coI l ega helldrivers ,bv. door de wap;en me t

achterwielen tegen de stoeprand te parkeren en vervolgens ~a~ te ~even om het opspuitende rubber een hoogte iran een paar meter te la ten b~reiken. " just fur fun :us. Eten doe je in ca f etaria's,bediening aan de tafels kun je weI vereeten. Hot eten is echter goed en bij zorg · vuldir,e menukeus zeker niet vet. Culinair hoogteD~nt voor mij was een bord ,hoog opgetast met gemarineerde zalm (kaflax geheten) voor een alleszins rede lijke prijs hoewel het meeste voedsel zeker niet gOedkoop was.

khlderen ~ anneerje

door

Re~kjavik

160pt

~ ie

je ~veral kinderen werkAn VQorname-

lijk in de talrUke plantsoenan. Ook 'bi.j de werkzaaruheden aan de wep;en zag je veel scholieren ,jongens en meisjes,in de weer me t schoppen er. truckso De scho l en sluiten al in mei om de kindere~ na ~ uurlUk

te laten werken. Niet zci gek als j~ bedenkt dat Ze h un

he l e infrastuktuur met een hnndjemenSen ruoeten onderhouden.

~ol

Zaterdagochtend 18 juni vertrokken we op een o;'s'tudentikoos tijdstip met de bus naar luxemburg vanwaar Loftleidir Icelandic een lijndienst op Reykjavik en New-York verzorgt. De sfeer die ochtend was ",at mat. Sufheid won het voorlopig van geestdrifl De vlucht(mijn eerste) had aan uitzicht weinig te bieden en vond ik dan ,ook tamelijk saai. U_i tzondering hierop vormden de Schotse Highlands die er grillig en onheilspellend uitzagen.

Na ~ dagen Reykjavik za g iedereen er

hadden uitgekristalliseerd)de stad ingetrokken. Wat kan je er van vertellen;veel ver.tier is er niet: een paar dan<::ing s volgens Amerikaans voorbeeld, waar

bij uitzondering drank te krijp;en is (te g en forse pr~zen overigens,zoala averal in scandinavie oak hier

eenstrak drank-beleid,bier is 7-elfs geheel verboden).

~ eikhalzend naar uit om ker.nis te maken met Yslands binnenlanden. Vier dagen zouden we m~t twee bussen ~ en rondreis maken.E'n bus om het f~~zel

Behao te vprvoeren en de andere fungeer~e als koeliebus (~a ~age d rager) en k0 0 ~bu ~ .De overnacht~ngen zouden voorna-meli.jk in tenten plaatsvinden. Gezien de temperatuur geen prettig voorui tzicht-. Hoe 'lI~i ons etdoo-:c ~; loe-

Opwillding De eerste opwinding maakte zichpas van het gezelschap meester toen het vlieg'tuig Ysland

nader d ~

en ov_er

de Far-Oer eilandenp;roep v' oog. Het turen uit de raampjes werd in,tensiever en sommigen ontdekten enige deining in de zee onder ons wat orka's (een zwart-wit gevlekte walvisvariant) bleken te zijn. Na .een tijdje schoof de Yslandse kust onder ons door als grens van een landschap dat van de rna an gevall en leek te zijn. Rookpluimen stegen hier en daar op. Wij herkenden ze dadelijk als Geysirs (warmwaterbronnen ,onze voorbereiding wierp de eerste vruchten af).Het vliegveld waarop we land den .Keflavik airport is van oorsprong een Amerikaanee Navo basis teen ~o~t~oversieel poli-

tiek item op Ysland overi~ens, die ook voor de internationale l uchtlijnen wordt gebruikt en ligt 0i eRn uithoek in zuid-west Ysland - 80 kru. Yin Reykjavik. Ter ov~rbruggi~g van r1eze afstand

':J ~'J.S

eeh bUB- van voor-

door een elimlachende viking~ HU keek af en toe een beetje trots om zich he en alsof hij zeggen wilde : wat dachten jullie ervan? ryat wij ervan dachten ;f'1i,~n God I}~ had nag nooit zoln trooste l ozp. bp.~de r: ezien. Het miezerde en alles wat je door

geI1 en wat er veraer

g e D ~~u'"de

(in

y"land en d_e 'f.S.halt in ROSTR,;\ 65. te lezen • . T.H./HvO

.C HILI

-viji jaar later

Vanaf september 1973 is er in Chili een in hoge mate autoritair en repressief bewind gevestigd. Het ontwikkelingsmodel dat door de Militaire Junta wordt toegepast, maakt deel uit van een g.l.obaal plan ter verandering van de chi leense maatschappij. Di t. plan is gericht op het herstellen van het afhanke'l ijke kapitalisme, waarvan het bestaan op ernstige wijze bedreigd was door de "chi'leense weg naar "het social isme" van pre- ' sident Salvador Allende. Er. wordt geprobeerd het opnieuw ontstaan van de economisch,' sociale ' en pol i tieke voorwaarde,) die de 'opkomst van een social istisch alternatief in Chili ' mogelijk maakten, te vermijden. Men ' wil die voorwaarden scheppen dat een nieuwe ontwikkel ingswijze mogel ijk wordt, die verenigbaar is met de nieuwe internationale arbeidsverdeling en de tendenzen van het afhankelijke kapitalisme. Om deze omstandigheden te creeren, word.t er een economisch beleid gevoerd dat de be doeOp verzoek van de reda.ctie schre"jf 0.0. Catalan Aravena bijgaand artikel ove r de economie van Chi Ii. 0.0. Catalan Aravena is econoom, hij is wetenschappelijk medewerker bij de vakgroep ISMOG aan onze Faculteit. In jul i 1974 is hij naar t~ederland moeten vluchten. Na op de Hoge School In Tilburg en aan de Universiteit van Utrecht te hebben gewerkt kwam' hij in februari '1977 naar onze Facul tei t. In zijn artikel geeft hij een samenvatting ·van zijn 6nderzoek ' (Chi Ii: de economische politiek van het Mi I i tai re BeI'lind en de nieuwe vormen van ontwikkel ing in Latijns Amerikal naar de herorienterlng van de Chileense economie na de fascistische coup.

ling heeft de economische structuren, ontwikkeld in vier decennia van op de binnenlandse markt gerichte ontwikkeling, te vernietigen. Het dynamische element van het nieuwe economisch model . wordt gevormd door de .export van industrieproducten, terwijl ook de export van agrarische producten een belangrijke rol speel t. De ex'port van mijnbouwproducten neemt relatief in belangrijkheid af. Omdat het hier om een exportmodel gaat, ligt de bron van haar dynamiek niet in de binnenlandse markt, maar in de buitenrandse vraag, De economische 'strategie is

fundam~nteel

gericht op de herstructurering v.an de ' in-

du~triele sector, dit 'om voorwaarden te creeren die gunstig zijn voor de ontwikke-

ling van de

e~portindustrie.

Dit betekent een verandering van productiel.ijnen en

productieschalen. Het betekent ook dat dfe bedrijven die eerst gericht waren op de binnenlandse markt, en die er niet}n slagen zich aan te passen om op de bui~en landse markt te (kunnen) concurreren, moeten verdwijnen. De comraratieye voordelen van de chi leense economie. bij deelname op de internationale markt zouden

d~1O

ge-

legen zijn in het nieuwe model, in het bezit van natuurlijke hulpbronnen, in een goedkopere arbeidskracht, en in het bestaan van een industriel~ infrastructuur die

Op 11 september was het 5 jaar geleden dat de Junta in Chili aan de 'macht kwam. Het CIA-plan "Djakarta" stond borg voor een bloedige beeindiging van een democratisch experiment in Zuid-Amerika. Een experiment ook om een van de kapitalistische wereld onafhankel ijke eco-

al in de voorgaand'e etappes is opgebouwd. Het i·nstrument dat het opnieuw toewijzen van de

productiemiddel~

mogelijk maakt is het liberaliseren van de buitenlandse

handel en van de binnenlandse prijzen.

nomi e op te bouwen .Een econom i e waar-

Om het orienteren van de economie op de export te kunnen verwezen 1 i jken i 5 voor

het nieuwe model een sterke stroom van buitenlands kapitaal noodzakelijk . Dit vanwege de met het nieuwe beleid drastische. vermindering van de economische rol van de staat (die een aandeel van 70 % had in ' de bruto binnenlandse investeringen), en vanwege de traditioneel beperkte belangstelling van de natipnale investeerders voor de productieve activiteiten. Afgezien van de financieringscapaciteit van het buitenlands kapitaal, zijn het de multinationale ondernemingen die de overdracht van technologie op internationaal niveau en de buitenlandse markten, kontroleren. Deze factoren zlJn' van fundamenteel belang voor de gekozen ·strategie. Zoals uit het bovenstaande blijkt is het voor het economische beleid een dwingende eis omstandigheden te creeren die gunstig zijn voor het stimuleren van buitenlandse' inve~teringen. Het nieuwe statuut voo-f de investeringen biedt het buitenlands kapitaal aanz i en I i j ke ga ran ties, maa r bovend i en heeft de regering ingegrepen in de ar- . beidsmarktom 'het peil van de lonen terug te brengen to~ ~en niveau dat

aantrekkel ijk is voor de investeerder. De dal ing van de reele lonen heeft een 'recessie tot gevolg, .door de vermindering van de binnenlandse vraag. Het faillissement van bedrijven, de teruggaven en verkoop van ondernemingen die dee lui tmaakten van de "Area de Propied"d Social" en de financiele ~peculatl~s,

veroorzaakten een sterke

concentratie van het · kapitaal. De. economische politiek van de Militaire Junta beperkt de rol van de staat in de economie op drastische wijze . door een eind te maken aan de contrale op de prijzen, ' het toekennen van subsidies, en het protektionisme, terwijl ook het aandeel vande regering in de consumptie, de investeringen en de productie van goederen en- diensten, a"fneemt .

drie fasen In het proces van herstructurering van de 'chileense economie kunnen we drie fasen onderscheiden. De eerste fase begint met de staatsgreep en duurt tot apr i I 1975. Het voornaams t.e doel is de regres~ieve herverdeling van het inkomen en de ontmantel ing van de _ vakbeweg i ng. vervolg op pag.

bij het mogel ijk is de gemaakte win- . sten weer in het · land te gebruiken voor de opbouw van het land en zi'jn voorzieningsniveau voor de gehele bevolking.

Maar Allende en met hem vele andere Chi lenen werden vermoord. Het water in de rivieren zag rood van het bloed. Tot op de dag van vandaag zijn vele Chilenen gevangen. Gevangenissen, schijnbaar zo interessant dat zelfs Straus uit de Bonds . Republiek Duitsland er gaat kijken . Deze dag, II september 1973, markeerde · tevens een omslag in de economie van Ch iii. AII es moes t nu weer ge-' richt worden op de belangen van de buite.nlandse ondernemingen. Dit was 'geen eenvoudige omschakeling. Het ging gepaard met zware onderdrukking ' en een economische crisis.

·Zoals de laatste tijd uit de krante~ blijkt organiseren de democratische krachten in Chi I i 'z'ich weer ondanks de vele gevaren hierbij. De jaarlijkse demonstratie in Ned e rland~op II sep~ tember wil een ondersteuning zijn van die beweging in Chili en een bl ijk van afkeer van ,de Junta, waarvan gewenst word.t dat deze snel zal verdwijnen' PdV

vervolg van pag. 6

Het pol itieke kader wordt gekenmerkt door een door de verschillende frakti~ van de bourgeoisie gedeelde hegemonie. Gedurende de tweede fase" tussen apri 1 197~ en eind 1976, wordt er een politiek van "shock-treatment" toegepast" die bedoeld is voor het bestrijden van de in de eerste fase veroorzaakte hyperinflatie. (zie tabel nr. 1) Deze fase wordt gekenmerkt door een proces van concentratie van het kapitaal, privatise~ing van de economie, en de internationaHsatie van het kapitaal. In deze fase 1eggen d i,e' economi sche groepen die verbonden zijn met de export, het buitenlandse kapitaal, en de finanCiele speculatie hun hegemonie op, aan de rest van de heersende k lass e . Hierdoor wordt de samenwerking van ,verschillende fracties binnen de heersen c de klasse verbroken. Er ontstaat nu een oppositie van de op de binnenlandse markt georienteerde kapitalisten tegen de economische politiek van de Junta. De derde ,fase begint in 1977 en is op dit moment nog niet be~indigd. Het belangrijkste doel is 'het bereiken van het oude niveau van de productie. De productie is nu echter georien,teerd op de export, waarvoor i n de twee eerste fasen de voorwaarden zijn geschapen. Wanneer er in 1978 geconstateerd,wordt dar het economische herstel en de buitenlandse investeringen nog onvoldoende zijn, begint men pogingen te doen om het lage loonpeil nog verder te drukken. Het, ondanks de sterke repress ie, opleven van de vakbeweging heeft het doorvoeren van deze maatregelen bemoei 1 ijkt .

Tijdens de eerste fa'se van inkomensconcentratie is het belangrijkste instrument de herstructurering van het ,prijsstelsel , waardoor een ' proces van hyperinflatie veroorzaakt wordt (zie tabel 1). Gedurende deze periode ont~taat een sterke dal ing reele lonen en een grote stijging van het werkloosheidspeil. Als gevolg hiervan neemt het aandeel van de lonen in het BNP (Bruto Nationaal Product) af met meer dan 40 %, waardoor het niveau van de productie drastisch daalt door het afnemen van de effectieve vraag van de kant van de loontrekkers. (zie tabel 2).

In de tweede fase van concentratie van het kapitaa,l wordt, tegel ijkertijd met het anti-inflatie-beleid, de nadruk gelegd op de vermindering van het grote tekort op de betalingsbalans. Hiervoor worden de openbare uitgaven drastisch verlaagd (met bijna 30%), de geldschepping door de banken sterk beperkt, en een systeem van periodieke devaluaties van de peso doorgevoerd . Dit geheel van maatregelen veroorzaakt een diepe ' economische recessie, die met name de industriele productie per capita daalt tot het niveau van ' 25 jaar geleden. (zie gra f iek) Deze st~rke inkrimping van de productie treft niet aile bedrij'ven op gel ijke -wijze . Het zijn juist de kleine en middelgrote bedrijven, ger,icht op 'de binnenlandse markt, die moeten inkrimpen of moeten verdwijnen. De monopolistische of 01 igopol istische bedrijven, die met name op de buitenlandse markt gericht zijn, handhaven of verhogen hun productieniveau's ondanks de

re.ce~ c:. ip

Aan het eind van 1976 waren de funda" mentele aspecten van de herstructurering al ,verwezenl ijkt. Op deze nieuwe basis be,gint een proces van economische reactivering. Het BNP groeit in 1976

export met 4,5 % en in 1977 met 8,6%. Desondanks is het BNP nog ver van het niveauzoals dat in 1972 al door ' de Unidad Popular bereikt was. De totale export is tussen 1972 en 1976 gestegen met 149%. De export van industriele producten en agrarische ' producten ve-rtonen de grootste groei, respectievel ijk 531% en 516%. De export van mijnbouwproducten is, ondanks het feit dat deze een belangrijk bestanddeel van de totale export bl ijft vormen, tussen 1972 en 1976 slechts met 97% gestegen. , Ondanks de spec'taculaire groei van de export vertoont de Handelsbalans tot 1977 een negatief saldo. Desondanks laat de Betalingsbalans vanaf 1976 een overschot zien. Deze asymetrie tussen Handelsbalans en Betalingsbalans is te verklaren door de grote stroom van kortlopende kredieten van noordamerikaanse, , europese en japanse prive-banken, en door buitenlandse investeringen.AIs gevolg van deze kredieten bereikt de schuld aan het buitenland recordhoogte van meer dan US$ 5.000 nii Ijoen. Het afbetalen van deze schuld maakt meer dan 40 % uit van de totale export. (z,ie ook tabel 3). De opmerkel ijke groei van de 'e xport van industriele en agrarische producten is in hoge matemoge Ii j k gewees t ten kos te van de afname van de binnenlandse consumptie, aangezien het bereikte productieniveau neg steeds lager is dan die van 1972 . ,

investeringen In de laatste jaren zijn rn Chi I i de investeringen als percentage van het BNP beduidend iager dan het historische pei I, dat traditioneel boven de 15%' lag. Dit betekent dat het groeipotentieel van de chileense economie op een gevoelige manier is aangetast, zodat het op middellange termijn moeilijk zal zijn een proces van daadwerkel ijke reactivering vol te houden. Ileeconomische groei in 1977 kan worden ver klaard door het benutten van de geinstalleerde capaciteit die ' ten gevolge van de sterke recessie buiten gebruik was, en vormt daarom een wijze van groeien die op middellange en lange termijn niet doorgezet kan worden. (zie ,tabel 4). Het in 1977 bereikte investeringspeil van 11 %, komt volgens officiele bronnen voor een groot deel overeen met de import van duu!zame consumpt iegoederen (auto' 5) en met de aankoop van reeds bestaande installaties in de industriele- en mijnbouwsector, die vroeger dee I 'ui t maakten van de "Area de -Prop,iedad Social". Bijna 50 % van de investeringen werd gefinancierd met buitenlandse kredieten en door buitenlandse investeringen. De buitenlandse invest~ringen maakten vroeger ongeveer 3,7% uit van het BNP, en op dit moment ongeveer 5%. Deze verhoging is niet spectaculair. Maar de nationale investeringen, die vroeger een percentage van ongeveer 11 % van het Nationale Product uitmaak-ten, zijn nil gedaald tot bijna 5%. Op deze wijze heeft de politiek van de Mi litaire Junta en weinig belangrijke verhoging van de buiten,landse investeringen tot stand

Tabel nr. 1 Chili: consumptieprijs index bas i 5 ' 1970~1 00 jaar CPI 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1,976 1977

75 100 119 214 967 5.853 27.778 86.644 166.319

Bron : berekeningen gebaseerd op "International Financial Statistics" Mei 1978, IMF .

Tabe 1 nr. 2 Chili: Aandeel van lonen en winsten in het Nationale Product in index cijfers . (B.N.P. 1972=100) 1972 1973 1974 1975 , Lonen en salarissen Bruto i nterne winst B .N.P.

52.16

29.93

23 . 15

27.25

47.84

67.00

70.64

54.78

100.00

96.93

98.79

82.03

Bron: gebaseerd op berekeningen van ODEPLAN (Oficina Nacional de Planificacion).

Tabel n r. 3 Ch iIi: ' I ndex van de export

Basis 1972=100

1971 1972 1973 1974 1975 1976 Mijnboul< 111 -100 154 246 146 197 Landbou\路/ en 152 100 132 2B7 446 616 Vi sser i j ,Industrie 145 100 108 353 474 631 Totaal 115 100 149 257 186 249 Export Bron: ' berekeningen gebaseerd op, "Bol,etin menzual nr. 599, januati 1978. ' Banco Central de Chile.

label nr. 4 Chi Ii: Verloop van de investeringen als percentage van het B.N.P. investering percentage jaa r 15.6 1960 16.6 1965 17.8 1970 16 . 0 1971 13 .0 1972 16.0 1973 15,0 1974 12.2 1975 8.5 1976 11.0 1977 Bron: "Cuentas Nacionales 1976", ODEPLAN. Jaar 1977 schatting van Banco Central de Ch i Ie. vervolg op pag. 8

vervolg van pag. 7 gebracht; (dit in tegenstelling tot haar wensen), terwijl deze pol itiek daarent~gen een drastische vermindering van de nat ionale investeringen heeft bewerkstelligd. Tussen augustus 1974 en mei 1978 heeft de ,regering haar 'toestemming gegeven aan bultenlandse investeringen tot een bedrag , van bijna US$ 2.500 miljoen, maar van ,dit tota'al zijn er , slechts i nves ter i ngen' tot een bed rag van US $ 450 miljoen gerealiseerd. In tegenstelling tot de wensen van de Junta, d,ie nieuwe i'nvesteringen uit het buitenlands wil aantrekken om de exportindustrie tot ontwikkeling te brengen, komt ongeveer 90% van de goedgekeurde investeringen overeen met proj~cten in de mijnbouw (koper, I ithium en goud) en komt slechts on~eveer 10% qvereen met investeringen in de industrieleof agro-industri~le sector.

een waarlijk democratische praktijk, waarin het recht op vrije meningsuiting en het verdedigen van de eigen belangen van alle ' individuen en soci- , ale groepen wordt erkend, is onveren i gbaar met ' de praktijk van onbeperkte •econom·i esche vr i j h~ i d zoa I s die gepostuleerd is door de huidige leiders van de chileense economie.

dietatatuur Het project' van transforma tie Vgn- de chileense economie, uitgevoerd door de Hilitaire ' Junta, draagt een duideIi jk' k I asses tempe I. AII een en i ge mu 1,tinationals en een kleine' grbep van nationale bedrijven die , zich kenmerken door een hoge mon.opo lis t'i sche of 0 li' gopol istische concentratie vanwege hun banden met het bui tenlands kapitaal, de export of de speculatie, proflteren van deze ecohom i s'che po lit i ek. De enorme kosten van de economische verande-

groei De groei-mogelijkheden van de economie zijn daarom beperkt tot een mogelijke reactivering van de geinstalleerde capaciteit die als gevolg van de sterke economische recessie onbenut was. In ,de vijf jaar dat de economische politiek van het Hilitaire Bewind nu is toegepast, was het niet mogelijk een basis te consolideren die een garantie vormt voor de verhoging van, het 'g roeipe iii n de komen de j a ren • Het hoge werkloosheidspercentage (ongeveer 15% van de ber9€Psbevolking), en de drastische verlaging van de reele lon.n, scheppen sociale onrust dIe aileen latent kan bl ijven door het repress Leve van het bewi nd geha'ndhaafd blijft, Ondanks de repressie is ~e vakbeweging er echter in geslaagd te blijven bestaan, en j n' de laatste maanden vertoont deze een tendens tot hernieuI'lde activiteit. _ Tenzij 'het Hi I itaire Bewind ,in staat is de repressie te handhaven of misschien zelfs heviger te maken, kan zij niet doorgaan de georgahiseerde ar- ' be,i d,e rs de op d it moment bes taande beperkingen ' - het opschorten van de t ollectieve onderhandelingen, het opschorten van het stakingsrecht en andere rechten van de arbeiders - op te blijyen leggen. Ai s men er in s laagt deze rechten te herstellen, al is het -maar ten' de'le, dan - zullen de' mogel ijkheden om ne t huidi,ge loonpei I en de huidige i nkomensver'de ling te handhaven" o'p ernstige wijze in gevaar worden gebracht.

Friedman De ideologische adviseurs van het in Chili toegepast economische model, waa ronde r p rofes s.o r Mil ton F r i edman van de Univer s ,i t,eit van Chicago, verzekere~ dat het kapital isme verenigbaar is met de vr i jhe i d en de po Ii t i eke democratie. De eniaring van Chi I i echter, toont dat de restauratie van het afhankelijke kapitalisme in een maatschappij ali de chi leense, een extreme . beperking van' de vrijheid en de vern ietiging van ' de democratie "er-eist. ' In een I and a I s Ch iii ,: me teen ' hoge mate van ongelijkheid, een onvenmogen om zelfs de meest elementaire behoeften ' van de mee rderhe' i d van de bevo 1king te bevredigen, en met grote moei~ I ijkheden wat betreft het oplossen van ,de accumulatieprobleme'n, waarvoor een acce ptabele economische groei een voorwaarde is, is de situatie het tegendeel van die we lke door professor Friedman en zijn volgelingen gepostuleerd is: ,

ringen treffen de grote meerderheid van ' de bevolking, bestaande uit de arbeiders, de middengroepen, en de kleine en middelgrote bedrijven die niet verbonden zijn met het buitenlands kapitaal • De beperkte kans op succes van het project van het Hi I i tai r Bewlnd is kort aangegevel'l. Er bestaan' echter nog -andere fac:toren 'die het kader van de economie te boven gaan en ,die deze beperkingen nog versterken. Het project van de Junta vereist" in een maatschappij als de chi leense die ge'kenmerkt wordt - door een lange democratische trqditie en een relatie,ye culturele voorspnmg, een autoritair bewind dat op diepgaan~ de wijze de nationale tradities geweld aan doet. Het andere woorden: de doorvoering van het model vereist het bestaan van een dictatuur, in meerdere of mindere mate gewelddadig, maar als zodanig yolledig vreemd aan de chileense ' volksaard .

Chi Ii: Verloop van het Industriele Product ' en het ,Indust'riele Product per capita'. Basisjaar 1953 = 100

HO tZO

zoo Industriele Product

180

160

litO

110 100

Product per capita

1955

1960

1965

1970

1975

Bron: berekeningen gebaseerd op "International Financial Statistics", Hei 1978, LH.F. inge~onden

mededeling _

asva Het zi .in weer de beginmaanden van een nieu. studiejaar. Dat betekent, dat je weer een he Ie massa acceptgirokaarten en andere paperassen thuisgestuurd krijgt" waaronder 'ook een kaart van d'e AS VA. De ASVA is een politieke vakbond voor studenten. 'Nat houdt dat in? Vakbond staat voor belangenbehartiging. Al ,jaren behartigt 'de ASVA de belangen van studenten. Zo wordt al jaren a'ktie gevoerd teg'," onterec hte huurverhogingen in studentenhU,izen en voor goede noodvoorzie-: / ningen om in september de eerste,Jaars, onderdak te kunnen geven, . maa r ook helpt de ASVA vi a haar kamerburo individuele studenten aan 'een kamer. HetZ!llfde geldt voor, studi~financie ring, waar de ASVA studenten juridische bijetand geeft, die de deurwaar....der achter hun broek kri jge n, omdat ze ' hun promess e niet kunnen -betalen, en ze met h~t minioterie geen over-

eenstemmi'ng over een afbetalingsregeli ng kunnen bereiken. Het "politieke" in de vakbond zit 1m hie rin, dat de ASVA erkent, dat belangenbehartiging een politieke keuze inhoudt. Ze maakt die keuze voor democratisering, kritische wetenschapsbeoefening -en .voor eeh progressief beleid dan ook expliciet~ Dat betekent het komende jaar weer oppositie tegen de politiek vail Pais, die met zi'jn nota "Hoger .Gnderwije voor velen'" het hoger onderwij's tot elite- onderwijs wi 1 maken. Ook' de aantasting van de democratieering - denk aan de vakgroepen op de sociale faculteit maken het vblgens mij ook dit jaar weer belangrijk om lid van de ASVA te word en. Ik ' roep dan ook iecl.ereen op om li'd te wor cie n Vlln d e A'SVA door 25 gulden <over ,te maken. , Als je 30 gulden overmaa kt " ben je tegelijkertijcl.

-- SEF- "lid. Twee er~ een halve " gulden v o orrle el dus . Dan zal Pais ten~inste

nog van jll horen! Coen Teulings

winsten, wachten en w .e nsen

of sturen, strijden en socialiseren

Aan de vooravond van de diskussies in de Tweede Kamer over Bestek '81 voIgt hier een artikel over de ekonomische situatie en enkele diskussies die in den lande daarover worden gevoerd. In het stuk zal aan , de orde komen onder welke ekonomische verhoudingen het regeringsbeleid wordt gevoerd. Dit zowel wat betreft de internationale situatie als de specifieke problematiek in Nederland. Uiteraard moest dit beperkt blijven tot een onvolledige en , gl~足 bale behandeling. Daama wordt van Bestek '81 eerst het cijfermatige gedeel' te , weergegeven en later de argumentatie. Ook wordt de kritiek op Beetek '81 uit ekonomische en politieke k",ing weergegeven. In het slot van het artikel worden drie alternatieven voor he't regeringsbeleid weergege,v en en besproken. Aan de orde komen daar respektievelijk: de ' nota van den Uyl, het rapport van de CED met daarbij een aantal van Driehuis zijn opvattingen en tot slot

de uitvoer. Ten eerste ons export-, pakket; in de automobielindustrie werden in 77 hoge omzetten b,e haa1d" deze aktiviteit is echt'er- voor Nederland van mindere betekenis. De transportmidde1ensektor gaf een da1ing te zien, waardoor in Nederland' de scheepsbouw werd getroffen. Bovendien b1even de "anel1e groeiers'" in de sf'eer van grondstoffen en halff'abrikaten achter bij hun trend. De tweede f'aktor is de negatieve ontwikke1ing in onze 'konkurrentiepositie. Het uitvoerprijspeil steeg in de p,e riode 71-77 met 28,5% terwij1 het invoerprijspei1 slechts met 17,5% ,steeg. Hierdoor werd de uitvoer geremd; ,

het plan van het IPSO, wetenschappelijk buro van de CP~.

afzet Alvorens de regeringsmaatregelen uit Bestek '81 te bespreken voIgt eerst een schets van de internationale, ekonomische situatie waaronder dit beleid wordt gevoerd. Hierbij is o.a. gebruik gemaakt van de "Economic Outlook" van de OECD. Zoals bekend bereikte de crisis in 74/75 zijn dieptepunt. De industriele die in die periode gedaald was nam hierna weer iets to~. In 76/77 werden de verwachtingen iets minder somber~ Opmerkelijk is het nu ' dat de OECD voorspelt dat in 79 geen verbetering van de ekonomische toestand is te verwachten. 'De groei van de produktie in 78 zal weer achterblijven bij die van 77 en in 79 is een verdere vermindering , mogelijk. De overkapaciteit in de bedrijven is een blijvend verschijnBel geworden. De werkloosheid blijft iets toenemen. De inkomens stagneren maar ondanks dat zijn de investeringen niet gestegen.

lige konkurrentie-positie als de ' cr1S1S ten einde loopt en de were1dhandel weer toeneemt.

Nederland De Nederlandse ekonomie is zaer sterk afhanke1ijk van het wereldhande1svolume. In de Macro Ekonomische Verkenningen van september 77 g~ng men er vanuit dat in de tweede helft ,van 77 de wereldhandel zou toenemen met 6% op jaarbasia en dat dez~ toe name

De binnen1andse bestedingen, hebben met name in 1977 een , sterke toe name te zien gegeven. Deze heeft als voornaamste oorzaak de sterke stijging van de investeringen door bedr~jven (16% in 77). Deze ' toename is echter waarschijn1ijk van eenmalige aard geweest. Ze is te verklaren ,door de door den Uyl ingestelde dubbele investeringsaftrek. In 78 is de WIR inwerking getreden. De geringe atijging van ae investeringen in 78 (3%) toont ' aan dat de toename in 77 een-

in ter-nationale konkurrentie In Nederland valt zelfs in de periode et"nd '77 begin '78 een terugvai van de produktie te konstateren. Internationaal neemt de konkurrentie tussen met name de' VS, Japan en West-Duitsland toe. De VS heeft een groot betalingsbalans tekort, door enerzijds olie-importen en anderzijds grote kapitaalexporten. De inflatie is in de VS hoogen zoals bekend staat de dol~ar-koers onder z ware druk. De export uit de VS wordt geremd door de geringe bestedingen in Japan, ' West-Duitsland en andere West-Europese landen. Op ' inter~ationale konferenties keert steeds hetzelfde thema terug: "ie'der land dringt er bij de anderen op aan zijn bestedingen "te stimuleren." In de praktijk wordt echter vaak een restriktief beleid gevoerd door de nationale overheden. AIleen Japan heeft , begin september een uitgebreid plan ter , stimulering van de ekonomie bekend gemaakt. Elders worden de overheidsuitgaven beperkt , en de lonen , gematigd, zohopend op een voorde-

zou doorzetten in 78. De,ze "Verkenmalig is geweest. De WIR, HET instrument ning" is ,echter onjuist gebleken. De om de werkgelegenheid op te krikken stijging in 77 werd uiteindelijk' 4% 1eidt dus nie.t tot een strukturele en voor 78 naar verwachting 5%. 'De verhoging van het investeringsnivo. OECD is over de toe name van de wereld Ook werden de binnenlandse bestedingen handel uiterst somber en voorspelt verhoogd door atijging van de partidat deze in 79 hooguit 5% zal bedrakuliere konsumptie. Deze toename was gen. Hede hierdoor is de export(vogroter dan de stijg1ng va~ de reele lume) ,in '17 met 2% gedaald en ver,wacht lonen. Het' verschfl is te verklaren men in 78 maar een gering herstel uit extra konsumpt1e uit het zogenaamvan 3%. De vraag is zelfa of dit ' de "overige, inkomen" (waaronder de gehaald zal worden gezien de nieuwe winsten vallen) ' en door toename van gegevens zoals die nu bekend worden. " het konsumptief krediet. Twee extra faktoren (naast de ontwikke- De uitgaven van de overheid hebben de ling van de wereldhandel) hebben volgens het CPB een negatieve invloed op vervolg op pag .. 10

vervolg van

~g.

hoofdlijnen

OLr.,~£ I"L&.Ik£ I(fliiSOLU~J

OLI-£I(f. 80L'-£I(f,·.··-~-.

Interessant is het ook de "hoofdlijnen van de beleidsaan~k" in Bestek '81 te volgen~ Men herinnere zich de formatieperiode en de O,7%-norm van Andriessen als alternatief voar de 1%-norm van den Uyl/Duisenberg, en tot wat voor moeilijkheden 'dit bij het CDA leidde. Eerder in dit artikel is al aang6geven dat nu dus de O%-norm van de VVD 'uict de bus is komen rollen. Hb is dit ooit kunnen gebeuren? Hiertoe de "hoofdlijnen van de be':' leidsaanpak v.d. regering": 1% reele groei van het NI is nodig voor de opname van de werklozen - 0,75 a 1,25% reele ' groei van het NI is ,nodig voor incidentele loonstijging - 1 a 1,25% reele groei van het NI is nodig voor vermindering van de ' arbeidsinkomensquote Tel deze percentages oP • •••••• toevallig ••• 3%. De reele groei, van het NI was op 3% geschat •••• Nu, jammer, dan ,is die meteen al op voor onze doelstelling~n. dan moeten de ' kontraktlonen en de kollektieve sektor dit keer maar niet meedelen in de groei •••• Geniaal! ,

draa"vlak Dat brengt ons meteen bij de grootte van de kollektiev s&ktor; 55% en'de markt-sektor nog maar 45%. Rond het jaar 2000 zal bij ongewijzigd beleid de partikuliere sektor verdwenen zijn. Althans volgens bepaalde ekonomen die op een bepaalde manier ons de zaken voorrekenen. Versluierend in deze weergave ' is dat bij deze 55-45 voorstelling voorbij wordt gegaan aan het uitgave beleid van de overheid. De overheid gebruikt haar middelen voor: uitkeringen. subsidies aan bedrijven, uitkeringen via sociale verzekeringen, aanschaf van goe~_ deren en het plegen van investeringen. 'Al deze uitgaven zijn stuk voor stuk door de handen van vadertje staat gegaan maar komen allemaal terecht in de partikuliere sektpr. De investeringen by. bij de bouwondernemers, de defensie uitgaven voor een deel bij Philips en de uitkeringen en andere overdrachtsuitgaven bij _1jv. Unilevervoor het kopen van worst (partikuliere konsumptie heet dat). Is er dan helemaal geen kollektieve sektor? Ja, dat zijn de ambtenaren en de staatsbedrijven. Deze laatste 'echetr even bui ten beschouwing la-' tend blijft, er voor de kollekti'eve sektor,. het produkt van de overheid, ongeveer 15% van het Nationaal Inkomen over. De overheid be'moeit ,zich i'nzake 55% van het NI dus wel met de allokatie van dit gedeelte maar laat voorhet overgrote deelhiervan de produktie over aan de partikuliere sektor.

over heve 1 in, Op vele wijzen worden doe gelden die op sociale en kollektieve voorzie' ningen worden gekapt in de partikuliere sektor gepompt en zoals we gezien hebben niet naar , de looninkomens maar nBar de winsten. De WIR, de nota-Hofstra; herstrukturering. subs1dieregeling minimumloon, kwa-

liteit arbeids-plaatsen, ' mobiliteit arbeidskracht, technologie, struktuurbedrijfstakken"regionaal beleid etc. etc. ; allemaal zijn het thema's waaraan een subsidieregeling wor-it opgehangen. Tegelijkertijd vindt er echter ook een verschuiving plaats op een andere Manier. Een verschuiving binnen de uitgavenstruktuur van de overheid. Ten opzichte van de meerjarenramingen gaan er name~ijk twee posten omhoog met, tesamen, enkele honderden miljoenen (535 milj): defensie en civieIe verdediging. Verhogingen die komen naast de verhogingen die al eerder in de meerjarenramingendoor den Uyl waren opgenomen.

overkal'aciteit

De wins', = werk hypothese, eerst aIleen vanuit marxistische hoek bekritiseerd, wordt nu vrij algemeen door links in twijfel getrokken. Verderop in dit artikel komen we hierop nog terug. Al hiervoor wezen we erop dat de stijging van het investeringsnivo in 77 opmerkelijk toenam om vervolgens in 78 weer terug te vallen. Di t ' jaa r was. min of meer een toetssteen voor de WIR. Blijkbaar is deze regeling niet afdoende om de investeringen te laten stijgen. De s~erke stijging in 77 toen de dubbele investeringsaftrek gold, is gebruikt voor een eenmalige inhaling van een achterstand. ue bezettingsgraad in de industrie bliJft zo'n 79% (OECD). Alhoewel dit een globaal (macro) cijfer is, geeft het aan dat er sprake is van een overkapaciteitsprogleem. Aan dit punt gaat de regring geheel en al voorbij. Ze geeit niet aan wat subsidies aan on-

dernemers in gevaivan overkapaciteit voor effekt hebben. Insommige eektoren, de metaal, de echeepebouw en . de textiel, worden overheidseubsidies eoms zelfe gebruikt om tot een afbouw van een bedrijfstak te komen (Rostra 63, p.10). De steunma atregelen voor het bedrijfsleven zijn globaal. Dat wil zeggen dat ze niet gericht zijn op het· steumm v.a n bedrijven die het slecht gaat om arbeidsplaatsen te .behouden. Ook is er' geen sprake van een visie van de overheid ,hoe de bedrijfsstruktuur zich dient te ontwikkelen. Over het algeme en profiteren de grote ondernemingen het meest van de steunmaatregelen. Zij gebruiken hun wins ten voor kapitaalexport. In de VS is Nederland de grootste investeerder met een bedrag van ongeveer /15 miljard. Ook worden de wins ten gebruikt om arbeidsbesparende Investeringen te plegen, onder andere bij de banken. De afname van de koopkracht beinvloed de effektie,ve vraag die tijdelijk door toename van net consumptieve krediet nog beperkt blijft. De ain'ame van de overheidsuitgaven beinvloedook zoals we reeds zagen in negatieve zin de effektieve vraag en de werkgelegenheid. Als · de regering de kollektieve uitgaven beperkt ligt hieraan de vero~derstelling ten grondslag dat dat 'meer werkgel'egenheid schept dan da t het vernietigt. Een veronderstelling die volgens sommige mede ingegeven is door politieke voorkeur.

e"port Loonkostenmatiging zou volgens de rege'ring ook nodig zi jn voor verbetering van de internationale konkurrentiepositie. Als -we echter de vervolg op pag. 11

vervolg van pag. 10

binnenlandse bestedingen niet verhoogd. Deze stagneren door enerzijds een stijging van materiele overheidskonsumptie (o.a. defensie) en door anderzijds een daling van de investe~ ringen. Het CPB geeft hiervoor als . oorzaken, een dalend ni vo ·v an werkgelegenheidsprogramma's, scholenbouw en weg- en waterbouw.

waarom?

Bestek '81 Het bedrag dat bezuinigd moet gaan worden; 10 miljard, is voor velen een som geld waarvan de omvang niet meer voorstelbaar is. Een eenvoudig rekeneommetje kan voor hen wellicht enig inzicht brengen. Als de overheid dit geld zou· gebruiken om ambtenaren tegen een bruto-jaar-salaris van 145.000,- in dienst te nemen, dan was in &&n klap de werkloosheid tot nul gedaald •••••••

(45.000,- x 220.000

voor 81. In de jaren 79 en 80 wordt er natuurlijk ook· bezuinigd. Vandaar dat het totaal ver boven de 25 miljard uitkomt. Ruim 5,5 miljard van de 13 miljard wordt bezuinigd op de overheidsbestedingen. Dit zijn bestedingen die direkt de werkgelege.nheid traffen (bv. in de bouw en het onderwijs). Het resterende bedrag, ruim 6,5 miljard wordt bezuinigd in de sfeer . van de sociale zekerheid, de, gezondheidszorg en de salarissen in de pu- . blieke sfeer •.•••

~10.000.0oo.0oo,--)

ijezuinigen moet volgens v.Agt/Wiegel om de werkloosheid terug te dringen in 1982 tot 150.000 a 175.000 en de inflatie terug te dringen tot het peil van de BRD. De bruto loonkosten moeten. door bezuinigingen op de sociale voorzieningen daar beneden opdat ' de wins ten en QUS Ie werkgelegenheid omhoog kan en onze internationale konkurrentie-positie wordt verbeterd. Maar ook wil de regering een bljdrage leveren .aan het ." .::

.. ..~.-

Net zo min als deze rekensom juist is, is het, om meerdere redenen, niet juist om te sprken over een bezuiniging van 110 miljard. Vermoedelijk is dit bedrag gekozen omdat den Uyl c.s. indertijd ook hetzelfde bedrag in het kaaer van de 1%-operatie hebben genoemd. In werkelijkheid is er sprake van een bezuiniging die ver boven de 125 miljard ligt. Ter vergelijking: Herinneren we ons nog de 1%-operatie van den Uyl. 'Hier was sprake van een bezuinigingsplan van 77 tot en met 1980. De bezuinigingen zouden oplopen van 2,6 miljard in 77 to.t 9,6 miljard in 1980. Gerekend over 4 jaren 23 miljard in totaal. 1% gaf aan dat de 55% die de kollektieve sektor in 76 uitmaakte van het Nationaal Inkomen in 77 zou stijgen tot 56%. in 78, 57% in 79 etc. Ui~gaande van een groei van het NI ' van 3,75% zou er dan evenzogoed nog ruimte overblijven om de partikuliere sektor te laten groeien.

0-%

......

....

een gevoeligheidsanalyse onderworpen. Door &3n veronderstelling (de keuze van het werkloosheidsnivo waarop door krapte op de arbeidsmarkt weer loonkostenstijgingen gaan ontstaan) te wijzigen bleek de hele uitkomst van het model op zijn kop gezet te worden. De vele kritiek is nu echter ook tot het CPB doorgedrongen. De onderdirekteur Prof. Weitenberg: "Er is nog nooit een verklaring voor de investeringen gevonden die aan redelijke kriteria voldoet. Dat kan verschillende oorzaken hebben. E&n daarvan is vermoedelijk dat in Nederland '~n derde van de i~vesteringen door de honderd grootste bedrijven gedaan worden."

ees,oemel Een bijzondere rol in de voorbereiding van Bestek '81 heeft de ambtelijke "Centraal Ekonomische Commissie" (CEC) gespee14. De regering doet het in Bestek '81,. waarin het advies van de CEC als bijlage is opgenomen, voorkomen 'of de deskundige ekonomen hebben· geadviseerd en de regring ujtvoert.

. ' ~.; .o;

L_*~:_ . ~~··~i~

,,'

I n de praktijk is anders gegaan. De heeft van de '. I regering voortduren poli tieke opdrac·hten gekregen. De belangrijkste hiervan waren: de boogte van het te . bezuinigen bedrag en voor de loon',' ~ ':, ontwikkeling de nullijn. Deze be lang;'~=-: rijk~te beleidsmaatregelen van Be.stek (., .' '81 zijn dus geen resultaten van wetenschappelijk onderzoek maar omgekeerd: er is door ekonomen mee geom ze wetenschappelijk te laten

>.:.

....

VVD-norm

Bestek '81 heeft echter de VVD-verkiezingsnorm van 0-% groei voor de kollektieve sektor overgenomen. In 81 zal de kollektieve sektor dus nog steeds 55% uitmaken van het NI. Alleen de groei van het NI, zo wordt nu voorspeld, is lager; 3% per jaar. Een zogenaamde nul-procentsgroei maakt het nodig heel wat meer miljarden ·te bezuinigen. V~~r het jaar 81 zou dit volgens Bestek '81 zijn: a) de 7.5 miljard uit de 1%-operatie, waarvan nog 4 miljard te verdelen b) een extra bezuiniging van 2,5 miljard als gevolg van de lagere schatting van de groei c) nog eens een extra bezuiniging van 3 miljard om de werkloosheid extra terug te dringen. d ) en daarnaast ligt er nog een voorlopig plan om 1 a 1,5 miljard extra te bezuinigen omdat het fiancieringstekort hoger zou uitvallen dan eerst was berekend. Dit plan werd later, nadat bekend was dat de belastingen 1 miljard hoger uitvielen gevolgd door een ' voorlopig plan 0,5 miljard accijnsverhoging door te voeren • .

In totaal dus zo'n 14 miljard alleen

.•;.. ~~cllrsJ'Ositi:i~'~ •..":.: •

• .' ~ . ;.

! . ,

.. . .

•

......

.. :~ ....

;",

.... .

oplossen van de internationale crisis door de effektieve vraag op peil te houden door o.a. de koopkracht te handhaven. Om onze exportpositie niet nog verder te laten verslechteren moet de ontwikkelingshulp op peil blijven. De Nederlandse "exporteurs" zullen via "matching" worden beveiligd tegen buitenlandse konkurrentie verstor~ng. Matching .is een "passieve" aktie zonder initierende werking, het doet effekten van akties van konkurrenten teniet gaan.

Een ander punt van kritiek is dat de CEC zelf een belangrijke politieke keuze hee'f t gedaan die wetenschappe.lijk niet is te verantwoord~ De gelden die bezuinigd worden, moe ten terug worden gepompt in de partikuliere sektor. Dat kan door de aande.len in de premie voor de ... ociale verzekeringen van werkgevers en/of werknemers te verlagen~ De CEC berekende wat een verlaging van de respektievelijke aandelen voor e,ffekt op de werkgelegenheid zou hebben. Resultaat was dat in beide gevallen de werkgelegenheid vrijwel evenveel zou toenemen. De CEe maakte echter Het rekenmodel van het CPB ' waarvan een eigenstandige politieke keuze de loonkostentheorie deel uitmaakt door de regering te adviseren de is door vele ekonomen bekritiseerd. werkgeverspremie met een half proDeze kritiek zal hier niet worden herhaald. Interessant is echter een onder- cent te verlagen. zoek gehouden aan de Erasmus 'Univers:l"tei t. Hier werd het CPB-model aan vervolg op pag. 12

CPB -model

cijfera die hierop van toepassing zijn bekijken blijkt deze relatie niet zo eenduidig te zijn als de regering weI wil doen voorkoillen: · a) loonkoatenstijging (%) in 75, 76 en 77 handelapartners 15 13,5 '11 Nederland 13 11 5 8 . , , b) loonkosten per eenheid produkt na het in rekening brengen van de op.,. waardering vande gulden

markt. Het systeem van de interna~ tionale kapi talistisc·h e markt vormt ook een oorzaak van het voortbestaan van de crisis. '

vri,e mil rill

Het vertrouwen van ~d'e regering in de partikuliere sektor is dan oak een vertrouwen op .datgene wat juist de oorzaak is van de crisis. · Door de bestaande ko.n kur.rentieverhoudingen ware~ demulti-nationale onderneh/lndelspartners _ 16,5 ,2 1,5 mingen genoodzaakt t .ot inmense · inDeaen ze dit niet dan Nederland 14,5 1,5 4,5 vesteringen. werden .hun kosten te hoog. Dit was eenvan de oorzaken die leidde tot Hieruit blijkt dat niet de loonstijoverkapaciteit. Een overkapaciteit ging onze 'konkurren'tie nadelig befndie nu internationaal wordt- opgevloedde, w~nt ' deze lag telkell-jare lost , bijvoorbeeld 'b innen EEG onder het nivo van onze handelspart-. verband waardoor in Nederland de ners. metaalsektor drastiach word~ inge ~ krompen. Tevena zegt. de 'regering. bij te willen dragen aan de -oplossing van de internationale crisis Dit door het op peil houden van de effektieve Op nationaal nivo leidt het ertoe dat vraag. Een effektieve vraag in deze kle~nere bedrijven moeten sluiten en/ lijkt me of de regering hiermee de of' worden opgekocht. Werkloosheid .is ' stij'ging 'van de defensieuitgaven 'op . in beide gevallen het· gevolg. het oog ~eeft ••••• De stelling dat de overheid zelf moet sturen in de ' partikuliere sektor te beginnen door eisen te stellen' aan ' subsidies, lijkt niet langer aIleen Met Bestek '81 kiest de regering voor een poli tieke keuze maar ook meer en" een Colijns crisis~beleid. Ze hoopt meer een maats cbappelijke noodzaak. dat de crisis . voorbij gaat en intusDe overheid zal ook moeten onder kensen is de taktiek om aIle lonen en nen dat ze zelf arpeidsplaatsen kan voorzieningen zoveel mogelijk te scheppen. Het is demagogisch om het drukken opdat als ' de wereldhandel VOor te stellen dat daardoor de ·ekoaantrekt Nederland in een voordelinomie door ten gronde zau worden gege konkurrentie positie verkeert. richt omdat dan de koek aIleen door de overheid zou worden .opgegeten. ' Integendeel also de overheid zelf arbeidsplaatsen schept kan ze juist de koek. vergroten, iets waar nu net partikuliere sektor niet meer . toe staat is.

voorstellen dan instrument moe ten zijn om de winst' in werk om te zetten. Extra matiging van de amhtenarensalariss.en zou in diskussie . gebracht moe ten worden om in de kwartaire sektor de werkgel'egenheid- ui t te breiden. De werkgele~nheid moet dUB via de winsten omhoog waardoor er wellicht geld vrijko'mt voar coll.ektieve voorzieningen.. M·a ar doel bliJft in eerste insta'n tie: "In he't geheel van maatregelen, dat nodig is qm nieuwe werkgelegenheid . tot stand te brengen, neemt een matiging van de groei van arbeidskosten en kollektieve uitgavne een be~angrijke plaats in."

Prof. dr. W. Dritltuis

crisis· pol itiek

Driehuisl eED

Den

Nederland : is .- niet ·het epige kapitalistische · land . dat een dergelijke koers vaart. De individuele regeringen is ' het ook duidelijk dat op 'deze manie.r de wereldhandel steeds ver~r in de knel komt ' en de crisis ver.scherpt. Gezamenlijk komen ze echter maar schoorvoe'tend tot maatregelen. De oorzaak van de crisis blijkt in de jaren 70 nog dezelfde als voorheen; namelijk de nog steeds vrijwel onbeperkte vrijheid van de ondernemingen die onder konkurrentieverhoudingen moe ten opereren. En dat geldt niet aIleen voor de nationale

U~I

Alsalternatief voor Bestek '81 is den Uyl met een nota "werkgelegen-" heid door solidariteit" gekomen. De nota bevat geenbeeld .van hoe de afzo'n derlijke ideeen die er in worden opgeworpentot een sarnenhangende politiek worden gemaakt. Dit is voor den Uyl 100r het CPB berekend . in het ~ader van de Rijksbegroting. Vol gens riehuis geeft · dat tevens de zwakte van het plan aan. Het .cPB-model sluit volgens hein namelijk bij voorbaat . een s ocialistisch alternatief uit. Den Uyl kiest in zijn alternatief voor sterkeloonmatiging. Er is crisi.s , dus er moet anders verdeeld worden. De oorzaak van de crisis. wordt gelegd bij de <;tijging van .de olie-prijs,' het · beeindigen van de Vietnam-oorlog en bij monetaire onevenwichtigheden. De .looninatiging van zowel de ambtenaren . als ·de ov~rige werknemers . (met nru.e de hoger be";' taalden) moe ten dewinsten verhogen. Den Uyl ver:<djst~ 'naar zijn oude hervormin ~svoorstellen (WIR, VAD, OR en ook de APO's) om de~e loonmatiging , door de vakbonden geaksepteerd te krijgen.• Teven's zoUden de hervormings'-

Driehuis bekritiseert den Uyl om z'n halfslachtige opstelling, die wordt ingegeven door de wens weer met van Agt te gaan regeren. EkonoMisch is het volgens Driehuis mogelijk een rigoureus ande.re ekonomische politiek te voeren. Hi~rin sta ~ t bij hem het scheppen' van werkgelegenheid door de overheid cen.traal. Ook is ' in zijn visi~ een investeringspoliti~k van de overheid nodig. n het .driepartijen-overleg moet bij meerderheid beslist worden over belangrijke be~ drijfsbeslissingen. Globale maatre' ge l en zijn niet voldoende. Oorzaak van de crisis is dat de marktekonomie faal t '. Nodig is het de overkapaciteit en de afzetmarkt in de be schou~ing te betrekken. Herstrukturering van bedrijfstakken is no'dig. De af-. zet moet wo~den gestimule~rd door maatregelen gericht op de binnenlandse markt en de export. Voor dit laatste is in het CED-rapport waar Driehuis mede opstellervan is een aan~ tal specifieke maatregelen aangegeven. (CED -= Centreal Ekonomische Deskundigen , . een commissie van 'd'e $ER). Driehuis blijft 'e chter nog gevangen in de ' keuze tussen de kollektieve · sektor en de lonen. Volgens hem moeten de lonen (de arbeidsinkomensquote) omlaagom de kOllektieve sektor te stimuleren. Helemaal te rijmen valt · dit niet met zijn visie op de

vervolg op pag. '13

vervolg van

pag~

,12

aktleve rol die de overheid kan spelen door juist de ekonomische groei te vergroten. Deze groei van het Nationale Pro,dukt maakt herverdeling ekonomisch Minder nodig waardoor zowel stijging van de kollektieve sektor in omvang als handhaving, van het loonnivo in principe mogelijk wordt. De vraag is in hoeverre het meewerken aan het opstellen van het CED-,rapport Driehuis hierin parten speelt. De ekonomen van deze commisaie (waaronder ook Goedhart) stellen als wetenschappelijk feit dat de lonen omlaag moe ten. Vroeger kwam daar altijd, dan het verhaal achter dat ook de kollektieve sektor moe~ ,inleveren. Driehuis z'n v~rdien颅 ste in de ,CEO is dat deze club met be trekking tot dit laa~ste nu toegeeft dat het hier in feite om een politieke keuze gaat: marktsektor of kollektieve sektor. Maar wordt onder een socialistisch beYeid wat Driehuis voorstaat om te 'voeren en waarbij de ekonoische gr'o ei weer toeneemt. de keuze loon - kollektieve sektor niet overbodig? Is het niet ook een politieke keuze te stellen dat loonkostenmatiging noodzaak is?

hierin is dat het deze stichting is gelukt een aantal ma rxistische uitgangspunten (verhoging van de koop~ kracht, .1e niet neerleggen bij het door de kapitalistische crisis ingekrompen Nationaal 'Produkt sn verhoging van het ~ollektieve voorzieningsnivo) om er binnen het kader van een staatsbegroting een sluitend geheel van te maken. Evenals bij , , Driehuis J?leit het IPSO voor een sturing van de investeringen en het stimul'eren' van de a 'f zet. Maar de a/zet wordt hier, an'd ers d~ bij Drienuis, ook bevorderd door herstel van ' d~volledige prijskompens~tie.

Ook plaatst het IPSO ' de herstruktu- . reringspolitiek in een breder kader door de EEG-saneringen ter diskus- ' sie te stellen. De winsten die zowel volgens ' den rryl als Driehuis omhoog

iK ZOU 00#( ALV~ST I1AA.lt , WAr 8UNI<E~EN

IPSO Het wetenschappelijk buro van de CPN, het IPSO, heef~ eigenlijk als enige een volledig uitgewerkt alternatief plan voor Bestek '81. Interessant

moeten, krijgen in het IPSO-plan voorzover het de grote winstgevende bedrijven, banken en verzekerings-

maatschappijen betreft. geen ext'ra overheidsondersteuning. Deze bedrijyen moe ten tot investeren gedwongen worden mede - door _de Kapitaalexport ' , te beperken. Overheidssteun aan bedrijven mO,et, evenals dat ' bij' Driehuis dat' het geval is. gekontro- leerd worden en gericnt ,zijn op het in stand houden ,van , werkgelegenheid. En niet zoals dat nu in de ' praktijk vaak gebeurd (metaal) om de afbouw . te help,en versnellen., , Tevens is een berekening gemaakt vpor de effekten 'van werktijdve,rkorting op het nivo van de werkgelegenheid'. Het IPSO-plan gaat uitvan werktijdverkorting en het invoeren van 5 ploegen-dienst, beide met behoud van loon, op kosten van de ' werkgeYers. Het plan geeft in miljoenen aan hoe met een aanvaardbaar 'financieringstekort de overheidsbegroting sluitend kan worden gemaakt. Dit onder verhoging van de kollektieve uitgaven, uitgez;nderd d~fensie waarop 2 miljard bezuinigd wordt. Ook geeft het rapport 'pe)' maatregel verslag van het berekende effek~ op de werkgelegenheid. Anders dan in de nota van den Uyl is in het IPSO-plan ui tgegaan van de eisen die door diverse be langengroeperingen (vakbonden) worden gesteld. De haalbaarheid van den Uyl; -een coali tie met het CDA-, en de, ' ' haalbaarheid ' van Driehuis; -het aantal tweede kamer zetels van PvdA, PPR. PSP, CPN en D'66-, is hier en dat is dan typisch CPN. vervangen ' door de haalbaarheid middels (vakbonds-)strijd. PdV

78/19 , VROUWENSTl1DIES . ,

In het kader

v~n

de vrouwenstudi e s aan

de ekonomiese fakulteit worden in het eerete trime ster van h~t studieja~ 1978/79 een vijftal studiebijeenkomsten gehouden voor kandidaats- en doktoraalstudenten, als , voorberei_ ding 'voor het schrijven van een pap'e r of een' skriptie. De bedoeling van deze bijeenkomsten is om aan de hand ' van lit~ratuur een overzicht te krij7 gen van de deelterreinen waarover studies kunnen worden gemaakt of reeds zijn gemaakt en het inzicht te verdiepen door diskussies over de gekozen literatuur. Daar het onderzoekterrein zeer breed is kan de uiteindelijke keuze voor paper ~f skriptie liggen op het gebied 'van uiteenlopende vakgroepen. De betreffende vakgroep beoordeelt paper of skriptei,' de studiebijeenkomsten , zijn aleen een voorbereiding ' voor het kiezen en latin'schrijven , van paper, of sk't iptie. , Deze voorbereidende bijeenxomsten 'staan onder leiding van Drs. M. Bruyn-Hundt.

programma , Het voorlopige ,programma ziet er a.1s voIgt uit: 3.10 Inleiding aan de hand van: . ~, H. Women's role in , the , economy- in Economic independence f 'o r women- 'Sage Publications 1976.

M. De westeuropese (gezins-,thuishouding als produkt~ehuishouding-in Huishoudkunde in Nederland- Miscellaneous Papers 16-LandbouwhogeSchool Wageningen 1978. , ' Bruyn~Hundt,

17.10De hetekenis van arb~jd in bet

Emancipatienota van de regering aan de Tweede Kamer -18.5.77. Beloning huishoudelijke arbeid aan de hand van: ,Bruyn-Hundt ,M. Een geemancipeer- ' de inkomensverdeling in E.S.B. '11.4.7,. Mickelwait, D.R., Riege lman.M.A, and ~,C.F.- Women in rural development-Westview Press,Boulder 1976.

ge zin aan de h,and van: , Becker, G.S.- A theory of the 28.11 Vrouwen in ontwikkelingslanden allocation of time in: The ecoaan de hand van: nomic Journal, september 1965. Tinker,H. Women in developing Bruyn-Hundt.M. Onbetaald werk in societies in: Ecanamic Indepenhet nationaal inkomen in Int erdence for Women, eie 9nder 3.10 mediair 31.3.1978. 31.10 Enkele aspekten van arbeid buitenshuis aan de hand 路 van : Cain,G.G. en Dooley,M.D.-Estimation of a model of married woman i 'n Journalof Poli til:al economy 1976 no. ' 4, Mok,A.L_ er e'e n dubbele arbeidsmark,t in Neder'l and?, praeadvies vo or de vereniging voor de ' ' s taa th uishoudkunde 1975. Visser~,A.C.M. eft Lambooy,J.G.SegmBntering en mobiliteit-referaat " no. 2 ' ~n ,de serie 'De ar,beidsmarkt vandaag en mOrgen' .van de Raad voor de ' arbeidsmarkt De liije,mkomsten' zuBen plaats vin-:SER 10.3.T7. de n in kamer 3350 va n het Burg. Tel1 4~1'l 'Hetgeving en vrouwenarbeid aan legenhuis e'n steeds duren van '15-17 de hand van: uur. Inlichtingen en aanmelding 'bij Adviesaarrvrage aan <'Ie SER en de M. Bruyn-Hundt. tel. 020-5254195 of EK over het beleid in zake de ' po072-11 2541.. siti ~ van de vrouw m.b.t. de , arNdB. beid 15.6'.76.

PROF ZIMMERMAN 路INTERVlEUW TER GELEGENHEID VAN ZIJN EMIRITAAT

Prof. Dr. L.J. Zimmerman doceert sinds 1967 Economie van de Ontw,ikkelingsgeb Leden aan deze facu I te i t en AI gemene Economie en M~cro-Economie aan de Vrije Universiteit te Brussel. Alhoewel Prof. Zimmerman nog 1 jaar aan onze faculteit, buiten het bezwaar van Rijksschatkist blijft werken, was zijn emiritaat reden voor Rostra om een gesprekje met hem te voeren. Fragmenten uit de loopbaan van Prof. Zimmerman:

'40-'45 Centraal Bureau voor de

"Ove r be I angs te 1.1 i ng voor he t vak heb ik nooit te klagen gehad. Vol gens het Structuurrapport is het een van de meest gekozen keuzevakken, met altijd weI duidelijk geengageerde studenten met een uitgesproken politieke belangstelling. Voor de oorlog werd het vak ook gedoceerd, toenheette het koloniale economie. Degenen die het toen kozen, waren twee categorieen. E~n omdat het het kleinste bijvak was (die mensen heb je altijd) en een andere groep, omdat ze naar de kolonien toegingen. Je zou kunnen zeggen dat was een volkomen niet geengageerde groep."

'45-'47 '47-' 52 '52-'54 '52-'67

'60'67-

Statl~

stiek Redacteur Economie bij Het Parool Hoogleraar in Mainz Directoraat Generaal BuitenI andse Economi sche Be t rekli.1 nge in Den Ha;l9 Institute of Social Studies Hoogleraar Brussel Hoogleraar Amsterdam

" We zijn zulk. verschrikkelijke Ch r i stenen a t I emaa I . "

" Cha ritas is tenslotte een vorm van consumptie,er is zoiets als : "Je voelt

motor gekregen, en die is kleinschalig aan te wenden, wat je dus kunt doen, en dat propageer ik hevig, nag niet met erg veel resultaat is kleinschalig industrialiseren op het platteland. De seizoenwerkloosheid zou dan opgevangen kunnen worden in kleine bedrijven. Dit is typisch het chinese ontwikkeIi ngsmode I . '1arx heeft het in zijn jonge jaren ook duidelijk gepropageerd. De Sowjet Unie heeft gekozen voor het klassieke EngelsArne r i kaanse mode I . II

je er nog zolekker bij ook."

vak -Over de inhoud van het vak, economie der minder .o ntwikkelde gebieden. "Ik zou het in eerste instaritie willen noemen: Het toepassen van economische theorie op landen met een heel andere economische structuur en ook weI politiek, die zoals we dat in 1950 bekeken, economisch onderontwikkeld zijn. Oat is eigenlijk het begin geweest . Wij uit het westen die dus altijd wi .llen uitdragen, zoals u weet, wilden de jongens daar vertellen, hoe het allemaal veel beter zou kunnen. En in 1950 wisten we dat ook precies. We wisten: die landen hebben te weinig kap i taa I en dan mo'e t er kap i taa I gevormd worden. Ze hebben teveel landbouw, te weinig industrie. Ze moeten geindustrialiseerd worden, daardoor zou dan ook het werkgelegenheidsvraagstuk opgelost worden. -Het projecteren van ons geluk op hun si tuatie? "Het is niet aIleen ons geluk, het is ook ons ongeluk. Wij hebben - en dat heeft een collega van mij, Van Dam, weI heel treffend naar 'loren gebracht -, we hebben meestal onze problemen , geprojecteerd op de derde wereld. En wat ook studenten in dit yak aantrekt is een zeker on,behagen hier. Het zien van ...-, dingen die ze hier niet bevalt. I/aarschuwen dat ze het vooral niet moe ten , doen zoals wij het gedaan hebben . Nu is gebleken, dat je er met die industrialisatie allen nooit kunt komen. Wij hebben in de vorige eeuw het bevolkingsaccres geheel kunnen opvangen in d~ industrie en dan zie je bij ons ook de steden snel uitgroeien. Het grootste verschi I met de derde wereld is dat daar de bevolkingsaanwas minstens twee maal zo groot is als het hier was en dat het absorptievermogen

van de industrie vee I en vee I kleiner is dan het 100 jaar geleden was . De Relative Incremental Employment to Output Ratio, een elasticiteitscoefficient die aangeeft, met welk-percentage de werkgelegenheid toeneemt als de industriele productie met 1% stijgt is op het ogenblik in Europa negatief aan het worden".

" De Bu i ten Iandse Po lit i ek verkeert eigenl ijk nog in het stenen tijdperk"

technologie -Het ov~rbrengeri van de modernste wessterse technologieen is toch niet bepaald een juiste oplossing voor he.t werkgelegenheidsprobleem? . is weI zo, maar dat kunt u daar niet verkopen, dan zeggen zij dat wij hen met oude rommel opschepen, omdat we bang zijn dat er concurrentie ontstaat. Ze willen de nieuwste industrie hebben. Die verouderde machines hebben echter ook nog een verschrikkelijk kle in absorpt i evermogen. Je zou vermoedelijk terug moeten gaan tot machines van 1880 of zoiets, maar die worden nergens mee~ . gemaakt: . Je kunt weI op een heel andere manier industrialiseren. Wij hebben geindustrialiseerd tezamen met een urbanisatieproces. Oat hangt s'amen met cie ontwikkeling van de stoommachine, die aIleen maar grootschalig efficient was aan te wenden. Nu hebben we later d'e electro"~at

ontwikkellngshulp ~Ja, er staan hele grate bedragen op

het Budget en die krijgen ze niet op. De buitenlandse pol itiek verkeert eigenlijk nog in het stenentijdperk. Als we niet eens in staat zijn de Rljn zuiver te krijgen (wat met een nationale rivier als de Thames weI lukt), ja, wat verwacht je dan van een internationale samenwe rk i ng me t de De rde I~e re I d. We hebben 路op een aantal gebieden een hoeveelheid kennis die werkelijk deze landen ten goede zou kunnen komen. Verder zie ik een zekere hoeveelheid kapitaalhulp, gezien het feit dat路 al deze landen Kampen met betalingsbalansnioeil ijkheden, oak nog weI zltten. Maar uiteindel ijk geloof ik dat de emancipatie van de Derde Wereld een zaak is van de De rde Were I d ze If. Ilat wij kunnen deen is heel erg marginaa!."

werkloosheid" -Is koopkrachtoverheveling naar de Derde Wereld een middel van onze 'crisis' af te komen? "E~n van de we i n i ge economi sche' theo~

rieen die het vrij goed uithoudt, dat is een theorie van Jean Fourast'ier, die zegt dat wij in het jaar 2000 t 80% van de . werkende bevolking in de dienstensector zullen hebben. Een路uitbreiding van de industriele produktie ' leidt jn bijna heel West Europa tot een teruggang van het aanta I a rbe i ~suren. , en ook we I met het aantal arbeidsplaatsen. Als je daaraan vervolg op pag. 15

vervolg van pag. 14

de inkomensverdeling~n aldoor schever wordeP, van dat, punt af gaat het dan gelijkmatiger worden. Oat is nu een van die dingen ,waarvan je kunt zeggen dat het een empirische wetmatigheid is, maar het is natuurlijk g~en nbodzakeJijkheid. Het hangt natuurlijk wei samen met de hulpverlening, maar zonder deze zou het waarschijnlijk ook weI ' gebeuren. Je kan je onmogelijk tot die hele bevolking richten. Je 'begint er, gens en daar kri'jg je dan een snellere groei dan in de rest van het land."

foto: Prof. Zimmerman'.het cadeau en Prof.Verburg (vlnr)

democratie Vervolg intervieuw Prof. Zimmerman

iets wi I doen dan zal je werkgelegenheid moeten gaan zoeken in de tertiaire sector, en dat heeft met die koopkrachtsoverheveling niet zo veel te maken. lie I kun je die bu i ten I andse ondersteuning gebruiken als een vorm van konjunctuurpolitiek. Oat is natuurlijk niet erg mooi en ' ethisch, maar het is natuurlijk wei ,effi c ient, en dat is vermoede Ii jk we I het belangrijkst . Er zit natuurlijk nog wei een stukje ethiek bij. Vroeger had je Zending en Missie. Nu je geen kolonien meer hebt is dat allemaal een beetje minder geworden en men wil nu op een andere mani e r toch graag wei eer,ijk en serieus gemeend hulp verlenen. Charitas is tens lotte een vorm van consumptie, er is nog zoiets als "Je voelt je er nog zo I ekke r b i j ook". De christel ijk moraal ,speelt hier toch wei een heel duidelijke rol ', die kun je in Europa natuurlijk absoluut niet wegdenken. Wij zijn zulke verschrikkelijke christenen allemaal. Ja, ik bedoel ook de 'meest verwoede communist. Oat is allemaal doordrenkt met de JoodsChristelijke gedachtenwereld."

-I s het rea,1 is tisch om all een democratische regi'mes te steunen? "Ik geloof niet dat u vee 1 landen in de ' Derde Wereld zu'1 t vinden waar 'nu ' toevallig datgene bestaat wat wij een democratie ncemen. Eigenlijk wordt die nergens behalve in een paar West-Europese landen aangetroffen. De meeste ontwikkelingslanden hebben een of andere vorm van - militaire dictatuur. Wat samenhangt met het feit dat het leger, over het algemee~ de meest efficlente organisatie is die zo~n land heeft. Ik geloof ni~t in het kiezen van wat je kunt noemen leuke landen, die zijn er praktisch niet". "Of i k in Argenti,nie zou wi lien voetballen? Je ' zou ook bezwaar kunnen hebben tegen de Olymp'ische Spelen in Moskou. Dan zouden we eigenlijk aileen maar in Holland m?e~en blijven spelen, of Belgie misschien."

strijd -Is het mogelijk hulp ten goede te laten komen aan de allerarmsten in een land? "Jawel, bij regionale ontwikkel ingsprojecten, zodat een mengvorm ontstaat van industriele en agrarische bedrijven . Aileen de meeste regeringen in de Derde Wereld zijn er niet erg in gein teresseerd. Die zijn veel meer geinteresseerd iOn de Steden. Weet u dat Marx een keer een uitspraak heeft gedaan dat je de hele geschiedenis eigenI ijk ook bestz'Ou kunnen schrijven als de strijd tussen stad en platteland? Deze, strijd is in West-Europa wei een beetje afgelopen. Maar in de Derde Wereld, als je daar de stad uitgaat val je praktisch terug in het ste nen t i jdperk."

sociatisme "Volgens mij hoeft een social istisch systeem per se geen dictatoriaal systeem te zijn. In bepaalde landen is het dat wei " en dan werkt het pok n;et erg effi, cient; , maar ik geloof dat voor aIle ontwikkelingslanden een planmatige produktie noodzakel ijk is. ' Ik geloof dat het bedrijfsleven met een winstmotief over het a1.gemeen efficient zou kunnen werken, maar wei met uitgesproken overheidscontrole. Een probleem is dat de meeste oegimes nogal corrupt zijn. Wij zijn van de corrupti'e voor het grootste gedeelte afgekomen via het laissez-faire systeem in de vorige eeuw. Er blijven nog weI enige dingen over waar de overheid, op ,grote, schaal ingrijpt, zeals 'bij wapenaankopen, nou ja ... en dan is het bij ons ook weI .eens niet 路 helemaal zuiver. Er is dus in de ontwikkelingslanden een paradox. De ont~ikkelingspolitiek vereis~ overheidsingrijpen, maar dat werkt corruptie in de hand. Men zou ' de cleptocratie moeten kunnen omzetten in een efficiente bureaucratie."

,scheel -Leidt ontwikkel ingshulp tot scheve inkomensverdelJngen? "Of dat nu door d i e ontwikkel ingshulp komt kunnen we nu even in het midden laten, maar het staat op het ogenbl ik wei vast dat als we van landen met de laagste inkomens gaan , opklimmen tot t 1i00 .. 800 dollar (Qer iaar oer hoofd)

scripties bij SEO Bij de Sti chting voor Economisch On derzoek zijn momentee l onderzoekopdrachten in uitvoerihg, waarbij een 25 - ta I' gemeenten betrokken z i jn. Door de 'St ich ting is over deze gemeenten veel i nte ressa nt materiaal verzame ld. Dit materiaa l is ook beschi kbaa r voor studenten die een doctoraalscriptie wi I len sc hrijven over bijvoorbeeld: het subsidiebele id, de analyse van produktie os ten voor het bouwrijpmake n van indus rleterre inen, de analyse naar prijsdifferentiaties bij woning~ bouwkavel 's, de ertpachtpol itiek, een algemene ana l yse van statistische in format i e over grond en grond'pr i j zen , ' o f mogel ijke andere oade rwe rpe n. Voor meer informatie kan men zich 'Vlenden tot de Stichting voor Economisch Ondarzoek , Jod enbreestraat 23 , Drs L. Vink, k~mernummer 1187, telefoon: 24 24 12, toestel 17 . ~evens is aen onderzoek, van start ge~aan dat a I 5 twee 'l ed i 9 doe I heeft: Het opstal len van normen voor vestiging of verplaatsin~ van ambachtelijke of kleine fndusfrille :bedrjjven Bijzondare aandacht zal daarbij worden geschonken aan de problemen bij stadsvernieuwi ng en aan de mogal ijkheda n van bedrijfsverzamelgebouwen.

- Het o p,s te I Ien van een plano Iog i sch mode l waarin een functioneel ve rband .wordt gelagd tussen de verschi 1lende vormen va n ambachtal ijke bedrijvigheid enerzijds en de afzet markt anderzijd~. Begonnen wordt met ee~ vooronderzoek waarin de begrippen nauwkeu r iger moetan worden omschreven an de bestaande (statistischa) gegevens op hun merites zul len worden beoordeald. Het vooronderzoek zal uiterl ijk in januari 1979 worden afgeslotan.

oorlog

Doctor~alstudenten

die overwegen een scrlptle of werkstuk over d i t onderwerp te schrijvan (of d ie daar al aan z un begonnen) kunnen contact opnamen met Ja,c quas Hi Ihorst, kamer 1392 , tel. 24 , 24 12 . Gezlen de tijdsplanning is enlge spoed daarbij gewe nst.

Kandidaatassistenten Os komende maanden zal 'er bij de S.E.O. weer bahoefte zijn aa n kandidaatassistenten met aen empirisch kwantitatieve belangstell ing. . ' C-eTnteresseerden kunnan z i th ter i'nformatie of sol I icita ti e aanmelden bij he Sea~etariaat S.E. O. kamer 1195 te~efoo, 24 24, 12 .

*Is een gewapende confrontatie tussen arme en rijke' landen waarschi.jnl ijk? "De oorlog is fl_a 1945 aHijd doorgegaan en er is altijd weI op een ' of andere manier een westers land ' bij betrokken. Oat is i ets dat de mees te mensen z i'ch niet real iseren. Oat het een confron- ' tatie op werkel ijk ,grote schaal gaat worden, dat geloof ik n'iet."

, Herman van Oorschot Auke Uilkema .

POLI-=~

BOND

Op maandag 4 september verstoorden studenten de opening van het Akademisch Jaar aan de Katholieke Hogeschool Tilburg, aldus de media. Hun grieven. betroffen het feit"dat het Stichtingsbestuur van deze instelling ten tweede male

g~weigerd

had, Dr. Glombowski uit ' Berlijn te benoemen to ge-

woon hoogleraar in het vak Politieke Ekonomie en Maatschappelijke Orde(PEMO).

Di~ nieuwe vak PEMO was door de Ekonomische Fakulteit aldaar ingesteld als een comPfomis tussen de wens van studenten om de invoering van , de marxistische ekonomie enerzijds en , de poging tot verhindering hiervan door tegenstanders anderzijds. De invoering van PEMO heeft inmidCrauwaart in het leven gerorpen. de Is een voorgeschie1ienis van twee De diverse geledingen.van de KHT en een half jaar. D8 tijd ~at men mochten hiervoor leden aanwijzen, zo ecnter oj, ee,n of andere wijze met poook het SB en de Hogeschoolraad (HR). litieke ekonomie bezig is geweest is De HR wees Renate Rubinstein aan. nog veel langer. In het collegejaar Het SB accepteerde haar niet. Toen de 1972/73 nam namelijk een groep stubeslissing over de signatuur naderde, , denten de draad van de beoefening sprak de, HR zich in overgrote meervande politieke ekonomie weer op derheid uit voor afschaffing van de (zij vormen de nu nog steeds bestaande katholieke signatuur envoor de omwerkgroep Polek), een draad, die .vorming tot een rijksinstelling. door Prof. van der Klunder't was afHet SB besloot de katholieke signagebroken. Van der Klundert had op tuur juist te handhaven"te versterhet eind van de zestiger, begin zevenken en nieuw leven in . te blazen. tiger jaren naam gemaakt door in het Twee door de HR ,voorgedragen buitenzadel van de' beweging onder de stu-uni vers'i taire leden voor de ,raad ' 'werden door het SB afgewezen en eigendenten politieke (i.h.9. marxistische) ekonomie in' het programma in te voeren. standig benoemde het twee anderen, . _aaronder een werkgever. Het internationaal kongres "Capitalism in the Seventies" in 1970 in Tilburg was in deze ontwikkeling een hoogtepunt. In deze zin kan men dan ook spreken van een zekere continulteit tussen de studentenbeweging op het einde van de zestiger jaren en de . , vers~oring van de opening van het Akademisch Jaar nu in 1978.

,k atholiek Voor een beter begrip van de grieven van de studenten in 1978 ishet noodZakelijk ' om' allereerst het een en ander uiteen te zetten over de plaats van het Stichtingsbestuur (SB ) in , de organisatie van de Katholieke Hogeschool Tilburg ( KHT ). De KHT heeft als bijzondere instelling van onderwijs een SB aan de top. Deze heeft over het algemeen dezelfde bevoegdheden als de minister bij een ' ' Rijksinstelling. De SB houdt zichzelf door cooptaiie in stand.,' Het is dan ook niet verwonderlijk, dat dit clubje "kliekerig" werd. In het geval van de KHT is de achterban, waarui,t di t clubje voortkomt de conservatieve stroming uit de oude KVP. (t'egenwoordig een oud-wetnouder van de KVP van Den Haag, de vicaris van WeI di t SB had dus geweigerd Dr., het bisdom Den Bosch, twee bu!geGlombowski te benoemen. Het protest meesters van resp. Bakel-Milheeze en doet al vermoeden, dat dit niet zomaar Roosendaal, een hoge ambtenaar in een hamerstuk was. Vanaf 1972/73 Brussel, een oud-curator van de KHT waren studenten (de werkgroep Polek) en een directielid van Heineken). met enige wetenschappelijke medeDeze konflikten hadden zo'n slechte werkers bezig geweest om buiten het verhouding tussen, HR en SB geschapen, officiele studieprogramma om zic'h de dat een delegatie van de HR met een politiek (i.h.b. marxistische) delegatie van het episcopaat van de ekonomie eigen te maken. Zi~ organikatholieke kerk ( di t benoemt he't SB) seerden ee,n ,inleidende cursus poliis gaan praten. Gevolg: een kommissie tieke ekonomie, die in de eerste ter verbetering van de verhoudingen. jaren meer danhonder~ studenten Slechts bintrok. In de laatste jaren ontwikkelnen de macht van deze regent en konden den zich binnen de Polek-aktiviteiten in de laatste acht jaren de WUBeen ekonomiecursus voor vakbondsorganen zich ontwik~elen. En de grenleden, een vrouwengroep, een crl.sl.szen van de v~ijheid van de WUB-organen , groep, een transitiegroep- e.a. ' werden ook verscheidene keren ge voeld. , Tussen de aktiviteiten door had de Zo 'wilde het SB de' konfessionele sigPolekgroep in 1974 de heropneming natuur van het KHT nieuw leven inblavan de politieke ekonomie in het zen. Hier.toe werd de c'o mmissie , Lescurriculum aangekaart. En het is

Bij de opening van het Akademisch Jaar hebben studenten aan de ekonomische fakulteit in Tilburg hun jarenlange moeilijkheden rond de benoeming van aen professor op demonstratieve wijze aan de orde gesteld. De moeilijkheid rond deze benoeming, is dat alle , democratische organen in Tilburg ene Dr. Glombowski hebben voorgedragen voor het professoraat. AIleen het oude katholieke stichtingsbestuur houdt de benoeming opnieuw (de procedure, loopt al enkele jaren ) tegen. Onze fakulteit heeft er in zoverre mee te maken, dat het stichtingsbe~ stuur in Tilburg een brief van van den Doel gebruikt als argument om niet tot benoeming over te gaan. Van den Doel heeft als"deskundige" in opdracht van onze fakulteit geadviseerd Nu doet het, stichtingsbestuur he,t voorkomen. dat di t advies is uitgebracht namens de Economische Fakulteit in Amsterdam."In opdracht van" is echter iets' anders dan ttnamens". Derhalve een foutieve voorstelling van zaken. Het gaat hier om een zuiver particuliere mening van van den Doel, die niet in de Fakulteitsraad noch in het Fakulteitsbestuur is besproken. Benoemingen zijn altijdeen gevoelige zaske Vaak wo~den bij deze aangelegenheden deskundigheid en politieke mening vermengd. In Rostra 61 hebben we uitgebreid aandacht bestee.d ..an een' aantal be'- ' ' noemingen aan onze fakulteit. Hierbij kwam ook de benoeming van van den Doe'l ter ..Bprake. Een benoeming, waarbij oQk de nodige 'politieke ad~ dertjes onder het gras zaten 路 en ,waarbij procedure~l nogal wat " fouten " zijn gemaakt. De Aktiegroep Ekonomen heeft toen aIle onverkwikkelijkheden , rond die benoeming openbaar gemaakt. Dat hebben de Tilburgse studenten nu ook gedaan rond de benoeming 路van GIOlDbowski. Dit, nadat er via andere, kanalen al selektief het e.e.a. uitlekte. Dat van den Doel nu in Tilburg in opspraak is gekomen, raakt de positie van onze fakulteit. Vandaar dat we dit artikel plaatsen. Enerzijds omdat de positie van van den Doel toch al gevoelig l~gt, als het gaat om benoemingen. 'Anderzijds om 'informatie te verschaffen, die duidelijk maa'kt, dat niet namens oilze fakulteit negatief is geadv-iseerd , in deze benoeming, maar dat het hier een particuliere opvatting van van den Doel betreft. PdV. '

deze laatste akti,v iteit, die met de weigering tot benoeming van Dr. ' Glombowski een negatief hoogtepunt heeft gekregen. Een lange mars van vier jaren langs de WUB-organen werd op het laatste moment door de roomse regenten tegengehouden.

vervolg

op ~ pag.

rlEKE EKONOMIE

TILBURG

vervolg van ,pag. 16

de lange mars De lange mars was begonnen met de strijd om de erkenning van de marxistische ekonomie als een wetenschappelijke politieke stroming. ' Daartoe had Polek een ~Roodboek~ uitgegeven. waarin de verschillen in wetenschappelijke grondslag van de gangbare en de ' marxistiscmi e'konomie uiteengezet werden. Na een optreden van Mandel. de komst van Dutschke. een inleiding van Joan Robinson. een hearing van de gehele fakulteit door de fakultei t sraad. vele ' akties van studenten en een gewonnen kort geding tegen $chouten (deze vergeleek de aktiviteiten van Polek met die van '$turmer'). werd de erkenning in februari 1976 een feit. Be bestuurlijke vorm. die aan deze erkenning werd gegeven. was de instelling van het compromis-vak PEMO. nl. zowel politieke economie (met als belangri~kste on derdeel de marxist~sche ekonomie) als een vergelijking van ekon6mische stelsels. Daarna b~gon de , strijd om de afbakening Van het nieuwe yak rEMO. In deze strijd sneuvelde het uit pure tegenstanders bestaande fakul- , tei~ sbestuur. Een nieuw fa kulteitsbestuur. da t , z ich zakelijker tegenover PEMO opstelde. maakte in december 1976 de afbakening rond. besliste dat het vak op 1 'september 1978 zou starten en riep een benoemingscommissie in het leven. E~ werd verder be slot en _een aparte vakgroep op ~e richten. omda t er binnen de bestaande algemene ekonomische vakgroep een grote weerstand te'g en invoering van de politiek;' had bestaa n. wat zich onder andere daarin ui tte. dat binn'en het 'studiepakketniet of nauwelijks aandacht aan de ' poli tieke ekonomie were, besteed.Bovendien hadden enige leden van deze vakgroep ,zich ook uitdrukkelijk al s tegen s tander uitgesproken in het gesneuv e lde faculteitsbestuur.

~ad

schijnwerper zoveel mogelijk op de eerste 'kandidaat te laten vallen. Hypocriet '. omdat de • bij een bezetting (22juni jl.,) onderschepte notulen van een vergadering tussen SB ' enCvB -een' heel andere voorstelling gaven. T)e tweede kandidaat was in de ogen van beide ~olleges onbenoembaar. want hij was een uitgesproken 'dogmaticus'. 'Andere onderschepte notule'n bbrachten nog meer dingen aan het licht. Zo had bv. de ,over de afbakeningskwestie gestruikelde decaan Kolnllar al in februari 1977 de benoemingscommissie bestond roen twee weken) kont~kt opgenomen met het $B en dit geadviseerd de kandidaat t.z.t. ook inhoudelijk te beoordelen. Overigens gaat er ook eerl lijn van Marius Broekmeijer naar Kolnaar. Hij schreef Kolnaar ' o.a.: ~Ik me e n. dat de zaak 'weliswaar in Tilburg wordt ui tgevoahten. maar eenheilloos uitstralingseffect ,kan kri'jgen, .als de Po'lekgroep zijn z'i n zou krijgen~.

pro glombowski

De benoemingscommiss ie onder voorzitterse ha p van Prof. ~o , mari selekteerde ui t meer da n , 70 kandida t 'e n 4 mensen., Ee n ongebruikeli j ke selectie. M a~r ',,'ena1s in aI le voorgaande fasen kwam en ook hier deze1fde t e gens t el-' li ngen wee r boven. De meerderhe i d. 41e den, had twee kandida ten en de mind e r ~e i d , 3 l e .j ~ ~ t ;: n: 0 0 ~ ":,-,1'.: '3 K8n-l :' -

FEW Amsterdam

te voorschijn kwam. luidde: de adviezen van de zusterfaculteiten t.a.v'Dr,. Glombowski zijJi nog niet duidelijk genoegf er moesj; een herconsultatie . plaats vinden yan de zusterfaculteiten. Studenten hebben zich hefti-g hiertegen verzet, omdat weI duidelijk was, dat ' het SB een stok. die er tot dan toe ' niet was, probeerde te vinden, om de hond te sla!,n, i.o. de benoeming , tegen te gaan. -En laat nu inderdaad het tweede anvies van de' Erasmusuniversi~eit. het eerste tegen/?preken.

v.d. Doel

Zoals gezegd heeft het advies 'van de G.U. een doorslaggevende rol gespeeld. AHe geledingen ,in , Tilburg, (studenten wetenschappelijke staf. faculteitsraad etc.) zitten met de vraag: kan ,dit advies ,nu besohouwd worden als een advies van een zusterfaculteit? n Tilburg vindt men het een rare zaak. , dat een persoon in opdracht van de faoulteit een oordeel geeft. Het . lijkt een oneigenlijke wij'ze van advi- ' seren door zusterfaculteiten. Een persoon kan zo met de vlag van een faculteit~ een grotere invloed uitoefenen dan een faculteitsraad. Maa r bovendien heeft de faculteit ook nog een persoon uitgenodigd. die in Nijmege~ een diep 'konflikt heeft gehad met ' als '~n van de problemen: opvattingen over de inhoud vah een yak als PEMO. De schreeuwerige overspannen toon va,n het advies van van u aen Doel was voor de faculteiteraad d i~ ook aanleiding het' advies niet serieus te nemen. De stuitend arrogante wlize. waarop van den Doel ~ichzelf reeds in de derde regel van zijn,brief als desktindige aanprlist. ontneemt hem juist gezag. Verder is bv. het argument., dat de nBam Glombowski voor zou ,moeten komen in het werk van K. Kuhrie, ' Oekonomie _ und Marxismus (Leuchterhand ' 1972 en 1974) is vals. omdat, Dr. Glombowski pas in 1976 is gepr.9move e rd . en hi,j in de jaren; dat , 'Oekonomie und Marxismus' gezx:hre'll'en werd. nog niet publicee rde. Overigens komen de door van den Doe,l genoemde autoriteiten Rowthorn en $ohefold er ook niet in voor. ~ ,oonclusie, die van den , Doel hieruit trekt. hangt dan ook in de lucht. ' '

akties

En laat nu het tweede advies van de G.U. no g nega tiever zijn dan het eerste. We kunnen hier helaas niet de gehele Daa rna a st waren de a ndere adviezen, met brief van van den Doel bespreken. name die van de Duitse zusterfaculteiomdat die dan ook bij deze tekst geputen, positi e f, weliswaar in verschilbl iceerd' zou moeten worden. WeI weten lende bewoordingen. ' we. dat het eigenlijk het enige volleda ten. De ~:~ u ·:e :- :~ :~ ,i. ~ ~'. ~ ~: :! '.l: G-"": :"::: " ": di,g negatieve advies is, waartegenover ":o r de n iets va n de , mate rie , af te " eten', Bij het ' advie s van de G.U. w,i llen we t e ns lotte s tilst'a an, want dit werd de vele positieve adviezen staah. met name de meerderhei d had aan ma r x is ti sche s~ ok, waarmee het SB uiteindeUjk sloe g. uit de B.R.D •• Maar de G.D. had met dit ekonom i e noo i ~ i et ~ of ze er weinig De ze klap kwam, nada't de faculteit de advies weI de stok verschaft aan het $B ge daa n. Daa r bij: komf, dat elm van de vo ordracht in tweede ins tan tie had gevan de KHT om het werk van een 'genera- ' l eden va n de meerderhei d (Prof. Stehandhaa fd (17 tegen 1) en het CvB bij tie van studenten ' af te stoppen. vers) bi j a Il e s o ll icitatiegesprekken , haa raa nbevelilig bleef, zij Ket nu De heftig" beroering, die deze' he Ie afwezig g ewee s t was we gens ander~ "onder het uitspreken ' van een zekere ,gang van zaken bij studenten en 'arideren belangrij ke bezigheden. aarze l ing". Di-t wa s voldoende voor het he eft lo sgemaa kt. heaft ~~elei,d ! ot de De facult e itsraa d nam op 2 ~a~rt . 1978 S9 Om voor d ~ tweede maal de benoeming bewuste a kties t 'j dens de opening van ' de ka ndida ten va n de minclerhei,d over t e wei ge r e n. Inmiddels het de HR het het akademisch jaar. met'5 stem~en voor. 4'tegen en 1 evE' t e n derde male met Dr. Glom'bowski De allerlaa tste ' ontwikkelingen ' zijn onthouding'; een comfo'rtil·bele meerdernaa r hc t SB gestuurd. zoalsgezegd, 'dat de HR de beslissin'g heid d us. De t wee ' kandidaten waren Het rneest· i ntere s nant ech t ~r · · 3. r ~ n ~ e van het SE. ook niet heeft gepikt en ' Dr. Glombowski en Dr. Semmler. beiden -7: i .j '~DS e ~n r. e '& ~ "t 't ':n 6 g eYo!Td .e JIo. . ~ vie- · _ het CvE nu ten derde ma i e met de a a n~ uit Berlijn. Het CvB na,m de voor~ ~n van de ~u s ~ ~rf a cu i t ~i ~ ~n . ~ n beveling van Dr. Glombowski naar het dracht van de , facu l t e it over en gaf ~~0~ Qn ~i 9 r n p ~ e r~ g , want vooral die SB heeft gestuurd. In afwachting van een a a nbeve ling a a n het SB •••••• , vj m de G. U. hee ft een beslissende rol de besliss ing door het SB zullen in e c hter alTee n met d e naarn van'" DR. ge s nee ld. Maar eerst nog de loop van Tilbu,rg de Bkti viteiten tegen hat SB -Gl ombo v:s ki. Des gevraag d moti veer~e he t ve rhaal. Ret SB legt op 3 mei de opgevoerd worde~. ' het de enke l voudi ge a a nbeve l ing zeer . , nbeveling va n hat CvB naast zich \Vij' vragen daarb\j aan onze Amsterdamse hypocric t met het ' a ntwoord: om de , ne e r. Een van de trues, waarme e het vr~enden om solidariteit. VERKGROEP POLITI EKE EKONmlIE HOO ESC HOOLL. 225, TILBDRG TEL. 01 ,3- 662007 nal1 m bij de redactie 'bekend)

. 17

AGE

november

EEN WELKOME VERRASSING I () () () () Het kongres ter geleg. ''''id van het 10-jarig bestaan van c' .<tieGroep Eko!,!omen zal. op 23 e1' november op bnze Fakulteit wor · ...n gehouden. maand zal uitgebreider' ingegaan worden op de thema's die op het kon gres aan de orde zullen komen. Voor wie geinteresseerd is voIgt hier in ieder geval een opBomming van de onderwerpen die aan de orden · zullen komen. Volge~de

Op de eerste dag: 5 inleidingen over het thema "ontwikkelingen in het moderne kapitalisme tl •

- multinationale ondernemin gen, technische ontwikkeling en internationalisatie. ~ sektorale werkgelegenheid, ontwikkelingen in Nederland - EEG, Industriele Organisatie - Run-awa y Kapitaal en werkgele'g enheid - Staatsmacht

van de arbeid, de Nederlandse ekonomenstrijd, prijscompensatie, een nieuwe visie op de . AIQ, socialisme, ' de Pit van deekonomie en tenslotte een ko r te geschieden i s van de aktiegroep ekonomen. Medewerkenden in ieder geval: Dick van dar Laan, Maarten van Klaveren, Boe Thio en Rob de Klerk, Gerrit Vlieger, Frans van Wijk, Ton Korver, Willem van Someren, Ferd Crone, Rob Boonzajer Flaes, Adri Stam en Adriaan Boorman. Het ligt in de bedoeling, d·i t speciale TPE- nummer te verspreiden onder een zo groot mogelijk publiek. Het zal in elk geval een bijdrage vormen aan het internationale kongres van · de aktiegroep ekonomen, dat zoals bekend in november zal plaatsvinden in Amsterdam.

Het betreft namelijk een speciale uitgave ter ondersteuning van het feit, dat de aktiegroep ekonomen haar tienjarig bestaan viert. Om die reden zijn, voor ·deze. ene keer, aIle bijdragen geschrev'e n door leden en oud-leden van de aktiegroep. Het thema van dit speciale 'kongresnummer is: zeventig - tachtig. De enige visie die tot nu foe over de ontwikkelingen in de jaren tachtig ruime bekendheid heeft gekre gen, is die van Bestek 81. Oat is natuurlijk te gek om los te lopeno Daarom wordt ten aanzien van een aantal onderwerpen door verschillende ekonomen van linkse signatuur ' een analyse van de jaren zeventig gekoppeld aan een toekomstverwachting voor de jarentachtig. Een korte greep uit de inhoud: APO's, bezuinigingen, woningverdeling, Nederlandse praktijken in het buitenland, Boccara t dekwalificatie

R.M. Boonzajer Flaes.

Tijdschriftvoor Politieke Ekonomie

OF de tweede dag: 5 inleidingen over het thema "pro, gressieve ekonomische poli tiek". - socialisatie van de vraag - institutionele aspekten - inkomenspolitiek en werkgelegenheidsbeleid - herstrukturering en vakbewegingsbeleid - industriepolitiek en socialisatie va n de konkurrentie Op beide dagen zullen de 5 inleiders van die dag een forumdiskussie voeren ter afsluiting van de inleidingen.

EN TOEN ZEI DIE ANDER: A L S

WEN U

S TEN elL

o P

G IDS

. SCHIEN

0 0 R T A A N

0 K

0 P

E T TEN,

T I J 0

STU D I E-

H E L E I

HI J

M I S-

K L A A R •••••••

Tevens zal er een bundeltje verschijnen waarin de diverse sprekers uit binnenland en buitenland een stukje zullen publiceren. Rob Kerstens EEN WELKOME VERRASSING II () () () () Ook ter gele genheid van het tienjarig bestaan van de AktieGro e p Ekonomen op: 24 november 20 .00 uur 'Mensa I'ieesperstraat Reunie •• ~ 24 november 22.00 uur Mensa Weespe r straat FEEST. ~ •• half november verschijnt het boekje "Geschiedenis van een AktieGroep" Rond 24 november: Voetbaltournooi, Nadere aankondigi"ng hiervall . voIgt. Adri S tam

EEN WELKOME VERRASSING III () () ()

Precies tussen 15 en 22 november z'a l het zevende nummer van het Tijdschrift voor Politieke Ekonomie verschijnen. Op zich i s dat niet zo bijzonder, hoewel het bij wijze van. uitzond ering nu eens in de bedoeling ligt, he t bl a d op tijd t e laten verschijnen. Toch is er meer aan de hand, een r eden ook waa rom voor dit

-. DE

BESCHRIJVING

VAN

PROPEDEUTISCHS STUDEGID:i .

INFO<lHr,TE

zev e nde nummer juist even de aan-

da cht wordt gevraagd.

STENCH

VZHKRIJGEN OP

RET FAKULTEI TS BURO .

RONDUIT DE RAAD

ben sanders Op het moment. dat deze Rostra in de bus val~. heeft de laatste vergad~ring van de fakulteitsraad. die nog niet van mijn kant op deze plaats van commentaar is voorzien. reeds 3 maanden geleden plaa tsgevonden. om precies te zijn op 3 juliO jongstleden. Toch zijn er in die laatste vergadering door de raad e p. n aantal principe-uitspraken gedaan. die het waard zijn hier nog eens gememoreerdte worden; sterker nog: uitspraken. die ons in staat moe ten stellen om de raad volgend jaa r een beleid af te dwingen. dat gericht is tegen invoering van de 4-jaren nota van Pais en voor uitvoering van de ~n het herstructureringsrapport geplande verbeteringen in het onderwijsprogramma.

planningsnota

Het tweede punt betreft de uitspraken. die· de raad middels de Planningsnota heert gedaan over de behoefte a a n wetenschappelijk person.e el . Het zal de regelmatige dagblad- en Folialezer niet ·zijn ontgaan, dat reeds door ex-staatssecretaris Klein een aantal voorstel l en zijn gelanceerd om te komen tot bezuinigingen op het personeel van de universiteiten en dat die plannen tot bezuinigingen nog e e ns extra zijn aangescherpt door Pais. In de nota wordt duidelijk aangegeven , wat de mogelijke konsekwenties van het doorvoeren . va n dit soort. plannen · z·ijn vOOr onze fakulteit: het extensiveren van het onderwijs ( nog meer mensen in 6en collegezaal ), de invoe-

De raad beha ndelde in. de vergadering . van 3 juli de Planningsnota voor het studiejaar 1978/79. Deze Plannings~ nota, die jaarlijks door het fakulteit sbes tuur wordt opgesteld en door de raa d moet worden goedgekeurd. bevat in grove lijnen de plannen van de Fakulteit vo or het komend studiejaar wat betreft onderwijs. onderzoek. bestuur etc . en bevat tevens voorstellen voo r de verdeling van het totaal door het College van Bestuur aan de Fakul. ring van een studentenstop, en meer teit beschikbaar gesteld e personeaisvan dergelijk fraais. In de nota plaatsen en materi;le kredieten over worden deze kon se kwenties hoogst bede verschillende vakgropen c . q . be zwaarlijk or zelfs onaanvaardbaar genoemd. stemmingen. Ook in deze keert de raad zich dus tegen het beleid va ~ de nieuwe regen .ng en me.t deze ui tspraak mnet het mo ge lijk zijn de raad ervan te weerAangezien de meeste- plannen uit de houden zelf de·verantwoordelijkheid nota nog gevolgd zullen worden door voor zo'n beleid op zich te nemen: meer concrete beleidsmaatregelen, Als deze regering van mening is, dat waaraan tezijnertijd aandacht zal er bezuinigd kan worden, dan zullen worden besteed, ial ik mij in de beze zel f moe ten aangeven hoe en waaro handeling van de . nota beperken tot

AMSTERDAM

5 jaar?

tww.e pu~ten.

Al le reerst de openingspassage . va n het hoofds tuk over het onderwijsprogramma. Deze luidt: "Ho.ewel de be slissing over de aangevraagde studieduur v an 5 jaar voor de F.E.W. nog niet is genomen, heeft de fakulteit besloten een aantal maatrege le n ( o.a. die met betreKking tot de invoering van de Algemene Inleiding in de propaedeus~ en invoering van semesterblokken in het kandidaats) te nemen om reeds tot voorbrreiding en gedeeltelijk ook tot invoering over te gaan ~an de in het Herstructureringsrapport opgenomen herzieningen". Met deze uitspraak ma a k~ deraad duidelijk, niet van zins te zijn z ich niet te laten chanteren door onze grote plannenmaker Pais (met zijn nota 'Hoge r onderwi js voor vele!}' ·) en dat zij vasthoudt aan · de voorgestelde verbeteringen van het onderwijs aan onze fakulteit, zoals die zijn ·vas t ge legd in het door studenten en docente n in onderling overleg V.a stg,!stelde Herstructureringsrapport (voor gernteresseerden · zijn er nog exemplaren van dit rapport beschikbaar op · de aktiegroepkamer, kamer 2163).

pais Doo r deze twee punten, in feite principe-ui tspraken, ui t .de planningsnota te lichten, hoop ik , juist nu we nog a on het begin van het nieuwe s tu diejaa r staan, duidelijk gemaakt te hebben, wat vo or onze fakulteit de ~itgangsposit ie moetzijn, wan6eer in de eerstkomende tijd pogin ge n ~o r de o !~,~ e rn0m e n om d irekt ( ~a d 0 ~~ l' !Jro g r a:;.~n ~rin g ) .o,~ i n direkt ( via de geldkra ~ n) de studiemogelijkheden op onze fakulteit af te breken. Het z ullen in de e~rste plaats de studenten moeten zij n, die een halt . toeroe p~ n aan deze poginge n; ·maar de fikultei tsraa d he e ft !}u in ieder ge~al l~ten zien , niet ong e voelig' te z ijn voor de argumenten van studentenzijde

·en ook bereid te zijn stelling te me n tegen

Pai s ~

ne~

Als de r a Hd die be-

reidheid blijft tonen , zal Pais nog een· zware dobber krijgen aan ' z ijn' fakulteit. .den Sanderso

flERPROGRAMMJ:UNG drs.

H. OOSTENDORP

Zoals in een eerder nummer van Rostl'S naar voren is gekoman, dreigt de meest recente beleidsnota inzake het hoger onderwijs, de Nota Hoger onderwijs vOQr velen (HOVV) het :loorvoeren van 'e en aantal noodzakelijke onderlVijsverbe teringen aan de universiteiten onmo gelijk te maken. Aa,n onze faculteit wordt ook getracht om via het uitvoere n van de voorstellen Van het Herstrvctureringsrapport (HR) een' betel' onderwi jsprogramma te . creeren. In de conceptreactie van de racultei t 0;> de nota HOVV. (die nog n{et door de faculteitsr.ad 路was be~ handeld. toen- di t stukje geschreven we rd) wordt net volgende gesteld: /\.an de uni vet'si tei t van Amsterdam en zeker ook aan de economische fa. cultcit wordt in he t kadcr van de ne~pr o gr&mmering gewerkt aan een verk orting van de ~t udieduur, ::{: n bete. re sar.1 enwerking met fl. . .~2:1 , een goev

de adyisering v ~rl :! e studenten over welke 3tudie voor hen nu geschikt is, (ian een g .:>ed e programmer-ing en eval'u . . a tie V.:J.tl d ~ onderwij oprogramma 1 s, aan "Joorziening en v oor werkstudenten, aan

mautregelen cege n ctudiestakinB en st udieve~tra g ing

e~ cetera.

hoger onderwijs IJ~ " loorst~llent die in de nota HOVV

e e daan r.'orden ' - met 'nam,e de cursusdu ur van 4 jaar' - betekenen; dat nie1 la!lie r 'v- oldaa n kb.n vJorden aa n de eindte rr;. 路~n, z oals die zijn gef o:-muleerd vOor 1 0 o.fg~ ztudBerde econoom

a&n onze f a cult ei t. ~e ervarin gen van de fnculteit met

een cursusduur van ruim 4 jaart waar-

bij de studieduur vaak meer dan 8 jaar bedraagt, hebben ertoe geleid, da't de facuJ..teit thans studieduurverkorting tot maximaal 7 jaar bepleit door verlen g in~ van de cursusduur tot 5 jaar. Ook ' de gevolgen van de invoering van de ' voorstellen van de nota HOVV inzake de verhouding cursusduur/studieduur, de selectiviteit van de propedeuse, de differentiatie in het pro'grammaaanbod, de advisering van de studenten na 1 jaar studie, de deelname aan de tweed,e fase etc. vervullen de faculteit met grote zorg. De faculteit d,ingt er dan ook bij de minister op aan het ingediende . herprogrammerings voorstel (het HR ,) zo s nel mogelijk goed te keuren.

propedeuse "78/79 in de propedeuse is de gewenste int e gratie tussen micro- en macro-eco-

nomie in een algemene inleiding in het eerste trimester van de propedause weer een stapje dichterbij gekomen. De werkcolleges van micro en macro worden beter gecoordineerd en vullen elkaar aan, terYlijl in de "plenocolleges de samenhang van de vak- '

ken, de geschiedenis v~ n de economie, en ook de methodologie eni ge aandac ht kri j ge n~ Sen a nd~re ve~beterin~ is, da t de algemene i nle iding ook door 'lfi s kunde 1-def:"cienten gevolgd kan wor de n. Daarnaast zal iedere s tudent"

- die aan d" propedeutiscne I'IBrkgroe-ocn micr-o en ma cro deelneernt teen mon~eiinge inleiding b ouden. De coremissie 7 die' deze plannen voor "

een a l gemene inle iding heeft uit.ge-

Vlc rk t , 0;0.1 gedurende het Komende jaar het werk Qan de integratie van a Ile

economische vakken in de eerste fase van de propedeuse (dus inclusief bedrijfseconomie waarschijnlijk) voort zetten. Ook zal in het komende jaar de evaluatie van , m.n. de propedeuse meer gestalte krij gen.

semesters 79/80 Een ande re belangrijke herziening van het onderwijs vindt in het 2e en 3e Gt udiejaar plaats. Van een trime s t e rsysteem (11 w<,ken college) zal worden overgestapt op een semestersysteem (16 weken); hierbi.j zal de zW,a arte van de stof niet toenemen, maar zal door een andere inhoud (evt.) en andere onderwijs- en werkvormen de studievertraging moetenworden verminderd. De ge volgen van de:ie omzetting voor het rooster, het zo.le nbeslag, bet onderwijsaanbod 'e.d. wo,路den dO<.lr een commissie onderzocht, die a1 een" ontwerp-voorstel over deze zaken aan de vakgroepen eon de faculteitsraad heeft voorgelegd. 'lIa t , betreft de wijzigingen in de inhoud yaH de vakken en de daarbij te hanteren onderwijs- en werkvorme,n is een tweede commissie ingesteld, die in eerste instantie de vakgroepen heeft geraad pleegd. In de loop van het jaar zullen beide commissies hun werk afronden, teneinde in het ' cursusjaar 1979/1980 in de nieuwe vorm te starten. Cok op een aantal andere punten zullen in de Komende jaren verbeteringen mocten plaats vinden. Ik noem de mondelingen en schriitelijke uitdrukkingsvaardigheid, studievaardigheid~ bibbl i otheekgebruik, het schrijven van pa pers en scripties, de advisering van studenten enz.

}[~~2136 'fel.

4136

Boeken voor uw studie

scheltemo holkemo vermeulen bv boekverkopers ~t 1853 spui

fo 1012 WZ_ ~~m

holland tel. 020 ' 26 7212

jonge bedrijiseconomen -die de moderne ' ontwi~kelingen ' _'in accountancy, ,E.D.R en financial "'planning ,' a nd,control' ,willen,blijvenv()lgen. '"

Arthur Young & Company Nederland, een inter. . ' nationale maatschap van accountants, is gevestigd, in Den Haag. De "..rthur Young organisa,ie (accountants, belastlngadviseurs en management consultants) heeft kantoren overal ter wereld. Âˇ -

Ondermeer door de voortdurende groei van onze praktijk door het gehele land zoeken wij contact met jonge bedrijfseconomen die de post-doctorale accountantsopleiding (gaan) volgen en een wer.!<..; kring ambieren in een internationale accountantspraktijk. . Werken bij Arthur Young is voor economeninteres'. â&#x20AC;˘ ' ~ , sant omdat: . . .' -men door het ~olgen .van,seminars inkantoortijd zowel in Nederland- als elders in ,Europa steeds up-to-date blijftinzake international~ ontwikkelingen op het gebied van de accountancy en de ' . ' bedrijfseconomie -: begeleiding van werk enbijsturing van,de carriere ' aangepast zijn aan . h.et niveau van bedrijfseconoom , - er versch,i llende keuzemogelijkheden zijn voor specialisatie binnen het vakgebied ' , de praktijkopteiding plaats vindt. bij modern georganiseerde multihationale bedrijven - onze arbeidsvoorwaarden uitstekend zijn. "

;

Gaarne willen ' wij de heren economen in een vertrouwelijk gespreknader voorlichtenen hen in staatsteJlen op informele wijze kenniste makenmet onze - organisaJie. Neem daarvoor contact op met Drs. A.J. Meyer of de heer C.C.M. van Noord - tel. 070-46.92.28 of schrijf ons - Laan van Meerderv()ort 47, Den Haag. _

intemationale accountants

Erzijntwee redenen voordit gebaar... Een : de gemiddelde student is niet de meest kapitaalkrachtige figuur van Nederland. Twee : wij vinden dat u naast uw gebruikelijke bladen EW zou moeten lezen. AI ware het maar om te ontdekken dat deze nieuwe compacte vorm van het bekende Eiseviers Weekblad een zinnige, openhartige en betrouwbare gesprekspartner is. Daarom biedenwij u

een jaarabonnement

voorde

'halve'prijs

het • nleuwe

De normale prijs is f 51 .- Zo krijgt u voor slechts f 25,- . eEln jaar lang iedere week de samenhangen en achtergronden van het nieuws in huis. Onverbloemd, onversluierd, onvertekend. Bovendien vindt u in EW honderden advertenties met betere banen, die u een actueel en duidelijk .inzicht geven in de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Waarom zou u die bon niet direct invullen ?

·........................................... . Noteer mij ats abonne op EWfEllnlviers Weekblad

Naam ...

Straat .. Woonplaats . Handtekening ................ ......... .

x·....................... . voor een jaar tegen de speci ale prijs van f

• •

25,-

Met betalen wacht ik op de ontvangst van uw acceptgirokaart. In gesloten enveloppe ongefrankeerd zenden aan : Elsevier, Antwoordnummer 24 18 , Amsterdam.

e \

...........

Accountants

Aanjonge doctorandi economle ter overweging Jonge doctorandi economie (bedrijfseconomische richting) die erover denken hun loopbaan in het c..ccountantsberoep op te bouwen en daar met hun keuzevakken al rekening mee gehouden hebben, wijzen wij op de mogelijkheden die ons kantoor biedt. Door expansie en de ontwikkeling van het dienstenpakket bestrijken onze activiteiten een steeds breder terrein: controle, automatiserings-, management- en andere bedrijfseconomische adviezen. Door eigen research en zich wijzigende behoeften van onze clienten worden in onze Nederlandse en in onze internationale praktijk nieuwe methodieken van controle en bedrijfsadvisering toegepast. Hierdoor ontstaan nieuwe functies en wordt aan de personeelsbezetting steeds hogere eisen gesteld. Van Dien+Co staat open voor contacten met doctorandi economie die zich aangesproken voelen door de uitdaging, die het voorgaande inhoudt. Die hun intelligentie en creatieve vermogens gemotiveerd willen gebruiken ... het een pre vinden dat de aard en omvang van onskantoor enerzijds de mogelijkheid bieden om op een ruim terrein van activiteiten ervaringen op te doen, terwijl anderzijds de organisatie overzichtelijk blijft. Specifieke eisen zijn: het vermogen snel en scherp te kunnen analyseren en formuleren en een goede kennis van de engelse tafll. Leeftijd tot 25 jaar. Plaatsing op een der kantoren geschiedt in overleg. Na het behalen van het accountantsdiploma is een tijdelijke detachering op een buitenlands kantoor mogelijk. Uw reactie, met relevante gegevens, gelieve u te richten aan ons Hoofd Personeelszaken; u ontvangt daarna een uitnodiging voor een persoonlijk gesprek.

VAN DIEN+CO - Postbus 4200 -1009 AE Amsterdam - Tel. 020-910111 AMSTERDAM APELDOORN ARNHEM BREDA EINDHOVEN

ENSCHEDE 'S-GRAVENHAGE-RIJSWIJK GRONINGEN -HAREN HAARLEM 'S-HERTOGENBOSCH

HOOGEVEEN LEEUWARDEN LELYSTAD LOCHEM MAASTRICHT

ROTTERDAM TILBURG UTRECHT VENLO ZAANDAM

ZWOLLE, ANTWERPEN BRUSSEL WILLEMSTAD-CURACAO

ORANJESTAD路ARUBA PHILIPSBURG-ST. MAARTEN CARACAS-VENEZUELA

brink

an's

boekhandel

Jodenbreestraat 23 - kamer 2386 Amsterdam - Tel.: 020 - 525 4024

Nieuw bij Brinkmanl

--Sweezy: Th e ory of capitalist development

Monthly review press 1978

prijs ca . 18,50

- -OECD : Economic outlook july 1978 pri ,i s 'ca. 17.60

OECD 1978

--Siep Stuurman: Kapi talisme en burgerlijke staat

SUA 1978

prij. ca . 20.00

EKONOMIE

--Tho rnton: Economic analysis of the So vjet type system Cambridge 1978

prijs ca . 75 . 95

--Rubin: !'!ssays o n Marx I s theory of value prijs ca . 12,75

Black and red

-- Dolman: PArtners in tomorrow; strategies for a new

international orde r Dutlon

PLANOLOGIE

prijs ca . 19,00

--Wiles: Economic Institutions compared Basil Blackwell

GEOGRAFIE

prij s ca . 52,00

SOCIOLOG IE